Wikipedia bswiki https://bs.wikipedia.org/wiki/Po%C4%8Detna_strana MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Mediji Posebno Razgovor Korisnik Razgovor s korisnikom Wikipedia Razgovor o Wikipediji Datoteka Razgovor o datoteci MediaWiki Razgovor o MediaWikiju Šablon Razgovor o šablonu Pomoć Razgovor o pomoći Kategorija Razgovor o kategoriji Portal Razgovor o portalu TimedText TimedText talk Modul Razgovor o modulu Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Topic Sarajevo 0 35 3426076 3425944 2022-07-30T12:29:02Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo_značenje|Sarajevo (čvor)}} {{Infokutija naselje u BiH | ime = Sarajevo | službeni_naziv = Grad Sarajevo | naselje_vrsta = Grad | slika = {{multiple image | border = infobox | total_width = 300 | image_style = border:1; | perrow = 1/4/2/4 | image1 = Sarajevo City Panorama.JPG | image2 = JesusesHearthCathedral.jpg | image3 = Sarajevo ortodox church.JPG | image4 = Sarajevo gazi husrev bey mausoleum IMG 1279.JPG | image5 = Sebilj, Sarajevo.jpg | image6 = Latin (Princip) Bridge on Miljacka River.jpg | image7 = Academy of fine art and Festina lente.jpg | image8 = Sarajevo City Hall 01.jpg | image9 = National Museum of BiH Aerial.JPG | image10 = Vječna vatra, Sarajevo (by Pudelek).JPG }} | slika_opis = Od vrha, s lijeva na desno: Pogled na Sarajevo s [[Bijela tabija|Bijele tabije]], [[Katedrala Srca Isusova]], [[Saborna crkva u Sarajevu]], [[Gazi Husrev-begovo turbe]], [[Sebilj]], [[Latinska ćuprija]] na [[Miljacka|Miljacki]], [[Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu|Akademija likovnih umjetnosti]], [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljski muzej]], [[Vječna vatra]] | slike_veličina = | slika_zastava = Flag of Sarajevo.svg | slika_grb = Coat of arms of Sarajevo.svg | nadimak = Jerusalem Evrope,<ref name="In Europe's Jerusalem">{{cite web|url=http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=21006|title=In Europe's Jerusalem|website=catholicculture.org|publisher=Catholic World News|first=Josip|last=Stilinović|date=3. 1. 2002|access-date=24. 9. 2015|quote=The city's principal mosques are the Gazi Husrev-Bey's Mosque, or Begova Džamija (1530), and the Mosque of Ali Pasha (1560–61)|language=en}}</ref> Jerusalem Balkana<ref name="google27">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=AxxBPfEk3_0C&q=Sarajevo#v=snippet&q=Sarajevo&f=false|title=The Jews and their Future: A Conversation on Judaism and Jewish Identities|first1=Esther|last1=Benbassa|first2=Jean-Christophe|last2=Attias|year=2004|location=London|publisher=Zed Books|page=27|isbn=1-84277-391-7}}</ref> | moto = | koordinate = {{coord|43|51|22.8|N|18|24|47.6|E|type:city|display=inline,title}} | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Kanton Sarajevo]] | općina = [[Centar (Sarajevo)|Centar]]<br />[[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]]<br />[[Novo Sarajevo]]<br />[[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]] | osnovan = 1461. | osnivač = [[Isa-beg Ishaković]] | gradonačelnik = [[Benjamina Karić]]<ref>{{cite web |last1=Beker |first1=Maja |title=Benjamina Karić izabrana za gradonačelnicu Sarajeva |url=https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |publisher=[[N1 (televizija)|N1]] |access-date=9. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210408220622/https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |archive-date=8. 4. 2021 |date=8. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | gradonačelnik_stranka = [[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP]] | površina_ukupno = 141.5 | površina_urban = 489 | površina_metro = 3350 | nadmorska_visina = 550 | stanovništvo_datum = [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|2013]] | stanovništvo_ukupno = 275524 | stanovništvo_urban = 405930 | stanovništvo_metro = 555210 | stanovništvo_demonim = Sarajlija | poštanski_broj = 71000 | pozivni_broj = (+387) 33 | veb-sajt = {{URL|https://www.sarajevo.ba/}} }} '''Sarajevo''' je [[Glavni grad|glavni]] i najveći [[Službeni gradovi Bosne i Hercegovine|grad]] [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], njena [[metropola]]<ref>{{cite web|title=Prostorni plan Kantona Sarajevo za period od 2003. do 2023. godine|url=http://zpr.ks.gov.ba/sites/zpr.ks.gov.ba/files/pp/Prostorni_plan/PROSTORNI%20PLAN%20%20za%20štampu.pdf|website=zpr.ks.gov.ba|publisher=Zavod za planiranje razvoja Kantona Sarajevo|access-date=24. 9. 2015|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180906015449/http://zpr.ks.gov.ba/sites/zpr.ks.gov.ba/files/pp/Prostorni_plan/PROSTORNI%20PLAN%20%20za%20%C5%A1tampu.pdf|archive-date=6. 9. 2018|url-status=dead}}</ref> i njen najveći urbani, kulturni, ekonomski i prometni centar, glavni grad [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] i sjedište [[Kanton Sarajevo|Kantona Sarajevo]]. Prema [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|popisu stanovništva iz 1991.]] grad je po tadašnjoj strukturi sa deset općina imao 527.049, a po [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|popisu stanovništva iz 2013.]] i trenutnoj teritorijalnoj podjeli sa četiri općine 275.524. Nalazi se u središnjem dijelu jugoistočne Evrope i Balkana. Kroz grad protiče [[rijeka]] [[Miljacka]], a u neposrednoj blizini grada u općini [[Ilidža]] je i izvorište rijeke [[Bosna (rijeka)|Bosne]], izletištem [[Vrelo Bosne|Vrelom Bosne]]. Oko grada nalaze se planine: [[Jahorina]], [[Bjelašnica]], [[Igman]], [[Treskavica]] i [[Trebević]]. Sarajevo je političko, finansijsko, socijalno i kulturno središte Bosne i Hercegovine i istaknuto središte kulture na Balkanu, sa uticajem na čitavu regiju u oblasti zabave, medija, mode i umjetnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.mediterraneanews.com/index/2011/05/sarajevo-the-economic-administrative-cultural-and-educational-center-of-bosnia-and-herzegovina/ |title=Sarajevo: The economic, administrative, cultural and educational center of Bosnia and Herzegovina |publisher=Mediterranea News |date=12. 5. 2011 |access-date=15. 7. 2021|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120424230137/http://www.mediterraneanews.com/index/2011/05/sarajevo-the-economic-administrative-cultural-and-educational-center-of-bosnia-and-herzegovina/ |archive-date=24. 4. 2012 }}</ref> Regionalni je centar u obrazovanju, dom je prve balkanske institucije tercijarnog obrazovanja, islamske [[Medresa|medrese]], koja je danas dio [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]].<ref>{{cite web|last=Agency|first=Anadolu|title=Saraybosna'da 476 yıldır yaşayan medrese! (Sarajevo Celebrates 476 Years of its Medresa!)|url=http://www.haber7.com/balkanlar/haber/974831-saraybosnada-476-yildir-yasayan-medrese|publisher=Haber7|access-date=15. 7. 2021}}</ref> Grad je poznat po svojoj tradicionalnoj kulturnoj i religijskoj raznolikosti, sa pripadnicima [[Islam u Bosni i Hercegovini|islama]], [[Pravoslavlje|pravoslavlja]], [[Rimokatoličanstvo|katolicizma]] i [[Jevreji u Bosni i Hercegovini|judaizma]] koji tu egzistiraju stoljećima. Zbog svoje duge i bogate historije, vjerskih i kulturnih raznolikosti, Sarajevo se ponekad naziva ''Jerusalem Evrope'' ili ''Jerusalem Balkana''. Jedan je od rijetkih evropskih gradova u čijem se centru, u neposrednoj blizini, nalaze bogomolje sve tri velike monoteističke religije: [[džamija]], [[Rimokatolička crkva|katolička crkva]], [[pravoslavna crkva]] i [[sinagoga]]. Iako su područja oko grada naseljena još od prahistorije, moderni grad nastao je kao osmanlijsko uporište u 15. vijeku. Sarajevo je tokom svoje historije nekoliko puta privuklo međunarodnu pažnju. 1885. godine Sarajevo je bio prvi grad u Evropi i drugi grad na svijetu koji je imao stalnu mrežu električnih tramvaja koji su saobraćali kroz grad, slijedeći u tom primjeru [[San Francisco]]. 1914. godine Sarajevo je bilo i mjesto [[Sarajevski atentat|atentata]] na nadvojvodu Franza Ferdinanda od strane lokalnog [[Mlada Bosna|mladobosanskog]] aktiviste [[Gavrilo Princip|Gavrila Principa]] koji je pokrenuo [[Prvi svjetski rat]], koji je također okončao austrougarsku vlast u Bosni i Hercegovini i rezultirao stvaranjem Kraljevine Jugoslavije. Kasnije, nakon Drugog svjetskog rata, uspostavljanje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine u okviru Druge Jugoslavije dovelo je do masovnog širenja Sarajeva, tada glavnog grada republike, što je kulminiralo domaćinstvom Zimskih olimpijskih igara 1984. godine koje su obilježile prosperitetnu eru za grad. Međutim, početkom [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskih ratova]], tokom 1.425 dana od aprila 1992. do februara 1996. godine, grad je pretrpio [[Opsada Sarajeva|najdužu opsadu glavnog grada u historiji modernog ratovanja]], tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|bosanskohercegovačkog rata]] i [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]].<ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article575571.ece |title=The New Siege of Sarajevo |last=Connelly |first=Charlie |date=8. 10. 2005 |work=The Times |location=UK |access-date=15. 7. 2021}}</ref> Sarajevo je 2011. nominovano za [[Evropski glavni grad kulture]] 2014. a 2019. je zajedno sa [[Istočno Sarajevo|Istočnim Sarajevom]] bio domaćin [[Evropski zimski olimpijski festival mladih 2019.|Evropskog zimskog olimpijskog festivala mladih 2019.]]<ref>{{cite web|url=http://www.bh-news.com/en/vijest_det.php?vid=3827&r=1 |title=Nomination of Sarajevo for European Capital of Culture 2014 |publisher=BH-News.com |access-date=15. 9. 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.eppgroup.eu/press/showpr.asp?prcontroldoctypeid=1&prcontrolid=10331&prcontentid=17480&prcontentlg=en |title=Sarajevo: With Sarajevo as Europe's Capital of Culture 2014 we could send an... – 12/05/2011 – EPP Group |publisher=Group of the European People's Party (Christian Democrats) in the European Parliament |access-date=15. 9. 2011}}</ref> == Etimologija == Sarajevo je historijsko ime grada, koje po jednoj od teorija potiče od kovanice ''Saray Ovası'' što znači ''Dvor i polje oko dvora''. Sarajevo se ponekad naziva ''Šeher'' ([[Turski jezik|tur]]. şehir; [[Perzijski jezik|per]]. شهر ''šahr''), imenom koje je gradu dao njegov osnivač [[Isa-beg Ishaković]]. Zbog svog orijentalnog izgleda nazivano je i imenom ''Damask sjevera'', a Jevreji [[Sefardi]] su ga nazvali ''Mali Jerusalem''. [[Abdulah Škaljić]], autor rječnika "Turcizmi u srpsko-hrvatskom jeziku", u istoj knjizi navodi sljedeće: {{Citat|...Složenica je nastala po uzoru na složenice [[Smederevo]], [[Kraljevo]], [[Popovo]], [[Mirijevo]], [[Trnovo (složenica)]] itd. Turski naziv za Sarajevo je "Saray-Bosna", ali se u jednoj od najstarijih bosanskih [[vakufnama]], u vakufnami [[Mustaj-beg Skenderpašić|Mustaj-bega Skenderpašića]] iz 1517. g. (čiji je original i prijevod objavio Dr [[Hazim Šabanović]] u POF-u II-IV, 1953, str.403) Sarajevo naziva i "Saray-ovasi", doslovce: "Sarajevsko polje". Iako sam ranije zastupao da je Sarajevo nastalo od tur. "Saray-ovasi", došao sam do zaključka da je ispravnije tumačenje koje sam gore naveo''".<ref name="Škaljić1989">{{cite book|author=Abdulah Škaljić|title=Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku|url=http://books.google.com/books?id=O5BiAAAAMAAJ|year=1989|publisher=Svjetlost|isbn=978-86-01-01459-6}}</ref>}} == Geografija == {{Glavni|Geografija Sarajeva}} [[Datoteka:Sarajevo_SPOT_1050.jpg|mini|lijevo|Snimak Sarajeva i okoline napravljen satelitom [[SPOT]]]] [[Datoteka:Pogled na Sarajevo.png|mini|250p|Pogled na Sarajevo sa [[Hrid (Sarajevo)|Hrida]]]] Sarajevo se nalazi u središnjem dijelu [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i zauzima površinu od 141,5&nbsp;km<sup>2</sup>. Centralni dijelovi grada smješteni su u kompozitnoj [[Sarajevska kotlina|Sarajevskoj kotlini]], koja se pruža od [[istok]]a prema [[zapad]]u i završava u [[Sarajevsko polje|Sarajevskom polju]], okruženo planinama Bjelašnicom i Igmanom na jugozapadu, Trebevićem na jugoistoku, te srednjim planinama i međudolinskim rtovima na sjeveru i sjeverozapadu. Najstariji dijelovi grada ([[Vratnik (Sarajevo)|Vratnik]], [[Bistrik]], [[Hrid (Sarajevo)|Hrid]], [[Kovači (Sarajevo)|Kovači]], [[Alifakovac]]) su na padinama okolnih bregova. Prosječna nadmorska visina Sarajevskog polja je 500&nbsp; m. Najzapadnija tačka polja je na 18<sup>○</sup> 16' istočne geografske dužine. Krajnja istočna tačka je na 18<sup>○</sup> 27' istočne geografske dužine, najsjevernija je 43<sup>○</sup> 53’ sjeverne geografske širine, a najjužnija je na 43<sup>○</sup> 47' sjeverne geografske širine <ref>{{cite web|url=http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=31|title=Grad Sarajevo: O Sarajevu|author=daenet d.o.o.|work=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411044233/http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=31|archive-date=11. 4. 2015|url-status=dead}}</ref>. [[Datoteka:Sarajevo topographic map.svg|250px|mini]] Rijeka [[Miljacka]] jedno je od glavnih geografskih obilježja grada. Teče od istoka, kroz centar Sarajeva, do zapadnog dijela grada gdje se ulijeva u [[Bosna (rijeka)|Bosnu]]. Kao ''Sarajevska rijeka'', Miljacka izvire oko 2 kilometra južno od Pala, u podnožju Jahorine, nekoliko kilometara istočno od centra Sarajeva. Izvor Bosne, [[Vrelo Bosne]] nalazi se kod kod Ilidže i još je jedno značajna prirodna znamenitost i izletište Sarajlija i drugih turista. Nekoliko manjih rijeka i potoka poput Koševskog potoka također protječe kroz grad i okolicu. === Panorama === {{Široka slika|Sarajevo panorama.jpg|1000px|Panorama Sarajeva}} === Klima === Sarajevo se nalazi u području umjerene [[Kontinentalna klima|kontinentalne klime]], sa uticajem kontinentalne klime sa sjevera i mediteranske sa juga. Prosječna godišnja temperatura zraka iznosi 9,5&nbsp;°C, a prosječna količina padavina je oko 919 l/&nbsp;mm. Najhladniji period tokom godine je januar sa prosječnih -1,3&nbsp;°C i jedini je mjesec sa negativnom srednjom vrijednošću temperature zraka.<ref name="klima">{{cite web|title=Sarajevo - klima|url=http://sarajevo.ba/klima/?lang=bs|publisher=sarajevo.ba}}{{Mrtav link|datum=Novembar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Juli je najtopliji sa prosječnom vrijednošću temperature zraka od 19,1&nbsp;°C. Najekstremnije temperature zraka zabilježene u Sarajevu su -26,4&nbsp;°C (zabilježena 4. januara 1942. godine) i 40.0&nbsp;°C (19. augusta 1946).<ref name="klima"/> Najviše sunčanih sati je tokom augusta sa prosječnih 270 sunčanih sati dok godišnji prosjek iznosi 1830 sunčanih sati po čemu se Sarajevo svrstava u srednje sunčane gradove.<ref name="klima"/> Nasuprot tome, stepen oblačnosti u prosjeku godišnje iznosi 59% a najizraženija je tokom decembra kada je oblačnost u prosjeku iznosi 75%.<ref name="klima"/> {{Vremenski okvir | naslov = <!-- * Prosječna temperatura * --> | pt_jan = -0,5 | pt_feb = 1,4 | pt_mar = 5,7 | pt_apr = 10,0 | pt_maj = 14,8 | pt_jun = 17,7 | pt_jul = 19,7 | pt_aug = 19,7 | pt_sep = 15,3 | pt_okt = 11,0 | pt_nov = 5,4 | pt_dec = 0,9 <!-- * Najviša prosječna temperatura * --> | vt_jan = 3,7 | vt_feb = 6,0 | vt_mar = 10,9 | vt_apr = 15,6 | vt_maj = 21,4 | vt_jun = 24,5 | vt_jul = 27,0 | vt_aug = 27,2 | vt_sep = 22,0 | vt_okt = 17,0 | vt_nov = 9,7 | vt_dec = 4,2 <!-- * Najniža prosječna temperatura * --> | nt_jan = -3,3 | nt_feb = -2,5 | nt_mar = 1,1 | nt_apr = 4,8 | nt_maj = 9,0 | nt_jun = 11,9 | nt_jul = 13,7 | nt_aug = 13,7 | nt_sep = 10,0 | nt_okt = 6,4 | nt_nov = 1,9 | nt_dec = -1,8 <!-- * Padavine * --> | p_jan = 68 | p_feb = 64 | p_mar = 70 | p_apr = 77 | p_maj = 72 | p_jun = 90 | p_jul = 72 | p_aug = 66 | p_sep = 91 | p_okt = 86 | p_nov = 85 | p_dec = 86 <!-- * Broj kišnih dana * --> | kd_jan = 8 | kd_feb = 10 | kd_mar = 13 | kd_apr = 17 | kd_maj = 17 | kd_jun = 16 | kd_jul = 14 | kd_aug = 13 | kd_sep = 15 | kd_okt = 13 | kd_nov = 12 | kd_dec = 11 <!-- * Prosječna vlažnost zraka * --> | vz_jan = 79 | vz_feb = 74 | vz_mar = 68 | vz_apr = 67 | vz_maj = 68 | vz_jun = 70 | vz_jul = 69 | vz_aug = 69 | vz_sep = 75 | vz_okt = 77 | vz_nov = 76 | vz_dec = 81 <!-- * Broj sunčanih sati * --> | ss_jan = | ss_feb = | ss_mar = | ss_apr = | ss_maj = | ss_jun = | ss_jul = | ss_aug = | ss_sep = | ss_okt = | ss_nov = | ss_dec = <!-- --> | dijagram = | izvor = Pogoda.ru.net<ref name = pogoda>{{cite web | url = http://www.pogoda.ru.net/climate2/14654.htm | title = Weather and Climate: The Climate of Sarajevo | publisher = Weather and Climate (Погода и климат) | access-date=25. 8. 2016 | language = ruski | archive-url = https://web.archive.org/web/20120516141700/http://pogoda.ru.net/climate2/14654.htm | archive-date=16. 5. 2012 }}</ref> i [[NOAA]] (sun, 1961–1990)<ref name = NOAA>{{cite web | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-VI/BH/14654.TXT | title = Sarajevo Climate Normals 1961–1990 | publisher = National Oceanic and Atmospheric Administration | access-date=25. 8. 2016}}</ref> }} === Zagađenje zraka === Kvalitet zraka je jedno od gorućih pitanja iz oblasti zaštite okoline grada Sarajeva.<ref>{{Cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/air-pollution-reaching-alarming-levels-in-bosnia-experts-warn-11-30-2015|title=Air Pollution is Choking Bosnia, Experts Warn :: Balkan Insight|website=www.balkaninsight.com|access-date=4. 4. 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.foxnews.com/world/2016/12/26/sarajevo-introduces-transport-restrictions-to-ease-pollution.html|title=Sarajevo introduces transport restrictions to ease pollution|date=26. 12. 2016|work=Fox News|access-date=4. 4. 2017|language=en-US}}</ref> Prema bazi podataka [[Svjetska zdravstvena organizacija|Svjetske zdravstvene organizacije (WHO)]] o kvaliteti zraka u 2016. godini,<ref>{{Cite web|url=http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/|title=WHO Global Urban Ambient Air Pollution Database (update 2016)|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=4. 4. 2017|archive-date=1. 3. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170301221905/http://who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/|url-status=dead}}</ref> prosječna godišnja koncentracija [[Sitne lebdeće čestice|sitnih lebdećih čestica (PM2.5)]] u 2010. godini procijenjena je na 30 μg/m<sup>3</sup> na osnovu mjerenja PM10, što je 3 puta više od vrijednosti datih u Smjernici za kvalitet zraka WHO-a<ref>{{Cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/|title=Ambient (outdoor) air quality and health|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=4. 4. 2017}}</ref> za godišnji prosjek PM2.5. U Sarajevu ne postoje novija direktna dugoročna mjerenja vrijednosti sitnih lebdećih čestica PM2.5 i mogu se dati samo procjene za vrijednost PM10, koji je manje štetan za zdravlje u odnosu na PM2.5.<ref>{{Cite web|url=https://cfpub.epa.gov/ncea/isa/recordisplay.cfm?deid=216546|title=Integrated Science Assessment (ISA) for Particulate Matter (Final Report, Dec 2009)|last=Group|first=US EPA National Center for Environmental Assessment, Research Triangle Park Nc, Environmental Media Assessment|last2=Sacks|first2=Jason|website=cfpub.epa.gov|language=en|access-date=4. 4. 2017}}</ref> Stvarni podaci o kvalitetu zraka u realnom vremenu u obliku vrijednosti PM10, ozona, NO2, CO i SO2 dostupni su na web stranici [[Federalni hidrometeorološki zavod|Federalnog hidrometeorološkog zavoda]].<ref>{{Cite web|url=http://www.fhmzbih.gov.ba/latinica/ZRAK/vrijednostiPolutanata.php|title=Federalni hidrometeorološki zavod|website=www.fhmzbih.gov.ba|access-date=4. 4. 2017|archive-date=13. 9. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180913190025/http://www.fhmzbih.gov.ba/latinica/ZRAK/vrijednostiPolutanata.php|url-status=dead}}</ref> === Rijeke === [[Datoteka:06Sarajevo Miljacka03.jpg|mini|desno|Pogled na Miljacku s mosta na Skenderiji]] Miljacka je rijeka, koja najvećim dijelom protiče kroz Sarajevo od [[istok]]a prema [[zapad]]u. Duga je 35,9&nbsp;kilometera. Nastaje od nekoliko vrela u podnožju planina [[Romanija|Romanije]] i [[Jahorina|Jahorine]]. [[Paljanska Miljacka]] (12,9&nbsp;km) izvire na Palama. [[Mokranjska Miljacka]] izvire u [[Kadino Selo (Pale, RS)|Kadinom Selu]]. Nekoliko kilometera istočno od Sarajeva u selu [[Dovlići]], ove dvije pritoke se spajaju u Miljacku. Dalje Miljacka teče na zapad kroz Sarajevo, odakle nastavlja svoj put prema rijeci Bosni u koju se ulijeva. U zapadnom dijelu [[Sarajevsko polje|Sarajevskog polja]], na području općine [[Ilidža]], izvire jedna od najvećih rijeka u Bosni i Hercegovini, [[Bosna (rijeka)|Bosna]], koja nastaje od tridesetak manjih izvora u podnožju planine [[Igman]], stvarajući park prirode - Vrelo Bosne. Pored rijeka Bosne, [[Željeznica|Željeznice]] i Miljacke, ostali veći stalni vodotoci su: [[Zujevina]], [[Ljubina (rijeka)|Ljubina]], [[Misoča]], [[Stavnja]], [[Tilava]], [[Dobrinja (rijeka)|Dobrinja]], [[Bijela rijeka]], [[Crna rijeka (Željeznica|Crna rijeka]], [[Mošćanica]], [[Vogošćanska rijeka]] i dr.<ref>{{cite web|title=Rijeke, jezera, izvori Kantona Sarajevo|url=http://portal.skola.ba/start/RijekejezeraizvoriKantonaSarajevo/tabid/213/Default.aspx|website=portal.skola.ba|publisher=Zvanični web-portal osnovnih i srednjih škola Kantona Sarajevo|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150701143424/http://portal.skola.ba/start/RijekejezeraizvoriKantonaSarajevo/tabid/213/Default.aspx|archive-date=1. 7. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Vodopad Skakavac (Sarajevo)|Vodopad Skakavac]], visok 98&nbsp;metara, nalazi se oko 12&nbsp;km od centra grada. === Brežuljci, brda i planine === Centar grada Sarajeva leži na nadmorskoj visini od 511&nbsp; metara iznad površine mora. Najnižu nadmorsku visinu u sarajevskoj kotlini ima općina [[Ilidža]] sa 498&nbsp;m, dok viši dijelovi grada i prigradska naselja na padinama okolnih brda: [[Grdonj]] i [[Hum]] na sjeveru, [[Borja|Borija]] na istoku i padine Trebevića na jugu, leže na prosječnoj nadmorskoj visini od 900&nbsp; metara. Grad okružuju šumoviti obronci olimpijskih planina jedinstvene ljepote, čiji vrhovi prelaze 2000&nbsp; metara: [[Treskavica]] (2088&nbsp; m), [[Bjelašnica]] (2067&nbsp; m), [[Jahorina]] (1916&nbsp; m), [[Igman]] (1502&nbsp; m) i [[Trebević]] (1629&nbsp;m). Obronci obližnjih planina bogati su šumom. [[Crnogorica]]: [[jela]], [[smrča]], [[ariš]] i [[bor (biljka)|bor]] i [[bjelogorica]]: [[breza]], [[topola]] i [[obična lijeska|lijeska]]. 1939. godine botaničar [[K. Maly]] osnovao je [[Botanički vrt na Trebeviću|Botanički vrt]] na Trebeviću, koji je u [[Drugi svjetski rat|drugom svjetskom ratu]] u potpunosti uništen. 1948. godine na visini od 1530&nbsp;m zasađen je [[rasadnik]], botanički [[arboretum]] [[Šumarski fakultet u Sarajevu|Šumarskog fakulteta]]. Za vrijeme [[Rat u BiH|rata u Bosni i Hercegovini]] 1992-95. šumski fond je najvećim dijelom uništen. == Historija == {{Glavni|Historija Sarajeva|Hronologija Sarajeva}} [[Datoteka:Stecak Zmeljaski Muzej Sarajevo.jpg|mini|225p|lijevo|Stećak, Zemaljski muzej Sarajevo]] === Antičko doba === [[Datoteka:Butmirska vaza.jpg|thumb|Vaza iz perioda neolitke Butmirske kulture]] Jedno od najranijih arheoloških otkrića kojima se dokazuje naseljenost područja grada potiče iz [[neolit]]ske [[Butmirska kultura|Butmirske kulture]]. Otkrića u Butmiru desila su se na teritoriji današnjeg sarajevskog predgrađa [[Ilidža|Ilidže]] 1893. godine. Tada su austrougarske vlasti tokom izgradnje poljoprivredne škole otkrili arheološko nalazište. Bogatstvo kremena na ovom području bilo je privlačno neolitskim ljudima, a naselje se razvijalo i bilo u procvatu. Na tom području razvijena je jedinstvena keramika i njen dizaj, koji karakteriziraju narod Butmira kao jedinstvenu kulturu, kako je opisano na Međunarodnom kongresu arheologa i antropologa održanom u Sarajevu 1894. godine.<ref>[http://www.sarajevo-tourism.com/eng/sarajevothroughhistory.wbsp "The Culture & History"], Tourism Association of Sarajevo Canton, Retrieved on 3 August 2006.</ref> Sljedeća istaknuta kultura u Sarajevu bili su Iliri. Drevni narod, koji su većinu zapadnog Balkana smatrali svojom domovinom, imali su nekoliko ključnih naselja u regiji, uglavnom oko rijeke Miljacke i u sarajevskoj dolini. Iliri u sarajevskoj regiji pripadali su [[Desidijati]]ma, posljednjem Ilirskom narodu u Bosni i Hercegovini koji se odupro rimskoj okupaciji. Njihov poraz od rimskog cara [[Tiberije|Tiberija]] 9. godine nove ere označava početak rimske vladavine u regiji. Rimljani nikada nisu izgradili područje današnje Bosne, ali rimska kolonija ''Aquae Sulphurae'' nalazila se u blizini današnje Ilidže i bila je najvažnije naselje tog vremena. Nakon Rimljana područje su naselili [[Goti]], a u 7. vijeku i [[Slaveni]].<ref>{{Cite web|url=http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=2498|archive-url=https://web.archive.org/web/20071013171041/http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=2498|url-status=dead|archive-date=13. 10. 2007|title=Commission to preserve national monuments|date=13. 10. 2007|access-date=14. 8. 2018}}</ref> After the Romans, the [[Goths]] settled the area, followed by the [[Slavs]] in the 7th century.<ref name=Brit>"Sarajevo", ''New Britannica'', volume 10, edition 15 (1989). {{ISBN|0-85229-493-X}}.</ref> === Srednji vijek === {{Glavni|Sarajevo u srednjem vijeku}} [[Datoteka:Day in Sarajevo.jpg|mini|180p|lijevo|[[Baščaršija]]]] [[Datoteka:Sarajevo Historic View.jpg|mini|desno|180p|Sarajevo oko 1900. godine]] [[Datoteka:Sarajevo Tram (1901).png|mini|desno|180p|Prvi tramvaj u Evropi, u Sarajevu, [[1885]]. godine.]] Nakon perioda [[neolit]]a, [[Iliri|ilirske]] i rimske vladavine, u 7. stoljeću ovdje se naseljavaju [[Slaveni]]. U povelji iz 13. stoljeća područje Sarajeva je bilo dio župe [[Vrhbosna (župa)|Vrhbosna]]. O ovom vremenu svjedoče nadgrobni spomenici jedinstveni u svijetu - [[stećak|stećci]]. Nedaleko od Sarajeva, u selu [[Hreša (Stari Grad)|Hreša]] pronađeno je 30 [[stećak]]a. Najljepši krase vrt [[Zemaljski muzej|Zemaljskog muzeja u Sarajevu]]. Dolaskom Turaka 1435. i padom utvrde [[Hodidjed]], na obalama Miljacke nastaju naselja iz kojih će se kasnije oformiti Sarajevo. Osnivačem Sarajeva smatra se [[Isa-beg Ishaković]], koji je 1462. izdao odredbu o formiranju grada, na lijevoj obali Miljacke sagradio [[Careva džamija (Sarajevo)|Carevu džamiju]], prvu džamiju na ovom području; gradi [[saraj]], most, [[Tekija|tekiju]], [[hamam]], [[mekteb]] i [[Medresa|medresu]], te nekoliko [[han]]ova<ref name="Holm">[[Holm Sundhaussen]], "Sarajevo - Die Geschichte einer Stadt", Böhlau Verlag Wien, Köln, Weimar {{ISBN|978-3-205-79517-9}} {{Simboli jezika|de|Njemački jezik}}</ref> 1507. grad se prvi put pominje svojim današnjim imenom (''ime od Saraj-ovasi, polje oko dvora''). Intenzivni razvoj [[zanat]]stva i [[Trgovina|trgovine]] brzo su od Sarajeva stvorili bogat grad, raskrsnicu [[religija]] i kultura, trgovačkih puteva i putnika. U [[16. vijek]]u to je bio jedan od najbogatijih gradova u ovom dijelu Evrope, kada su izgrađene i neke kapitalne građevine koje i danas predstavljaju bisere [[arhitektura|arhitekture]] i civilizacije tog doba. Tada je u Sarajevu, kao zadužbina [[vezir]]a [[Gazi Husrev-beg]]a otvorena i Visoka škola [[Gazi Husrev-begova medresa|Kuršumli-medresa]], koja je podsjećala na univerzitete u drugim velikim gradovima Evrope. 1531. izgrađena [[Begova džamija|Gazihusrev-begova džamija]] najpoznatija je građevina starog Sarajeva i jedan od najvećih sakralnih spomenika islamske arhitekture na Balkanu. Iz ovog vremena su [[imaret]], [[bezistan]]i i [[hamam]]i. Tih godina je izgrađena i [[Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|Stara pravoslavna crkva]].<ref>{{cite web|url=http://www.staracrkva.org/hram.htm|title=Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|work=staracrkva.org|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120219191649/http://www.staracrkva.org/hram.htm|archive-date=19. 2. 2012|url-status=dead}}</ref> ''Zlatno doba'' prekinut će požar [[1697]]. kada je austrijski princ [[Eugen Savojski|Eugen von Savoyen]] sa samo 8500 vojnika ušao u grad i do temelja ga spalio. Od [[1850]]. je Sarajevo glavni grad Bosne, provincije [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]]. U grad se doseljavaju [[Jevreji]] [[Sefardi]], poslije izgona iz [[Španija|Španije]], grade [[sinagoga|sinagoge]], a istovremeno nastaju pravoslavne, katoličke i evangelističke [[crkva|crkve]] i [[Katedrala Srca Isusova]]. === Moderno doba === {{Glavni|Sarajevo u austrougarsko doba|Sarajevo u prvoj i drugoj Jugoslaviji}} [[Datoteka:Latin (Princip) Bridge on Miljacka River2.jpg|mini|lijevo]] [[Datoteka:Sarajevo - carrer Ferhadija.JPG|mini|180p|desno|Pogled na Štrosmajerovu ulicu]] [[1878]]. dolaskom [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] uprave na ove prostore, Sarajevo je upravni centar [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|Kondominiuma]]. Uz svoj dotad orijentalni, dobija i evropski izgled. Austro-ugarski period je vrijeme snažnog prodiranja srednjoevropske kulture, načina privređivanja, običaja i drugih civilizacijskih vrijednosti. Grad dobija savremene fabrike, a brojne škole zapadnog tipa i kulturne institucije obogaćuju glavni grad Bosne i Hercegovine. U ovo se vrijeme grade [[Zemaljski muzej]], gradska [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], Gimnazija, sud, zgrada [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodnog pozorišta]], pošta, bolnica, [[Gradska tržnica Markale|tržnica]], banke, vile na [[Marijin dvor]]u i dr. Gradi se uskotračna pruga prema sjeveru, jugu i istoku. Pod velom ''evropeizacije'', austrougarski carski činovnici i vojnici crpe dotad malo korištena privredna i prirodna bogatstva Bosne. 28. juna 1914. godine, pripadnik [[Mlada Bosna|Mlade Bosne]], [[Gavrilo Princip]] je u Sarajevu izvršio [[atentat]] na austrijskog prijestolonasljednika [[Franz Ferdinand|Franza Ferdinanda]], što je poslužilo kao povod Austrougarskoj Monarhiji da napadne Kraljevinu Srbiju, čime je otpočeo [[Prvi svjetski rat]]. Poslije [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], grad ulazi u sastav jugoslavenskih državnih zajednica: [[Država SHS|Države SHS]], a potom i [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Arhitektonska slika grada ostaje gotovo nepromijenjena, industrija nazaduje, društvena nezadovoljstva radnika rastu i Sarajevo, kao grad, između dva svjetska rata, uglavnom stagnira i privredno i ekonomski nazaduje. Letargiju u koju je grad zapao prekidaju protesti i štrajkovi radnika i napredne sarajevske inteligencije. Nakon Prvog svjetskog rata i pritiska [[Vojska Kraljevine Srbije|Vojske Kraljevine Srbije]], koja se našla na strani saveznika, i pored pobune slavenskih naroda u Austro-Ugarskoj, Sarajevo je postalo dio novouspostavljene [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Iako je imao određeni politički značaj kao središte, prvo regije, a potom i [[Drinska banovina|Drinske banovine]], grad više nije bio nacionalna prijestolnica što je bio početak pada značaja grada.<ref>{{cite web|url=https://www.latimes.com/travel/europe/la-tr-d-sarajevo-timeline-20140727-story.html|title=Timeline: A short history of Sarajevo and region|first=Los Angeles|last=Times|date=|work=latimes.com}}</ref> Takav status grada ostat će do završetka Drugog svjetskog rata, kada će Sarajevo ponovo dobiti na važnosti jer će postati glavni grad jedne od saveznih republika. ==== Drugi svjetski rat ==== Početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] na ovim prostorima, njemačke i italijanske invazivne snage u kratkom roku su slomile otpor [[Vojska Kraljevine Jugoslavije|Vojske Kraljevine Jugoslavije]], koja je u tzv. Aprilskom ratu doivjela totalni raspad na različite frakcije. Nakon njemačke kampanje bombardiranja, u Sarajevo su 15. aprila 1941. ušle snage [[Wehrmacht]]ove [[16. pješadijska divizija|16. pješadijske divizije]]. [[Sile Osovine]] su uspostavile [[Marionetska država|marionetsku državu]] [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH-a]] u čiji sastav je ušlo i Sarajevo. Tokom tog perioda grad je bio upravno središte [[Velika župa Vrhbosna|Velike župe Vrhbosna]]. U Sarajevu je u progonima Ustaša, ubijena većina židovskog stanovništva, a na Vracama je strijeljeno oko 11.000 Srba, Židova, bosanskohercegovačkih komunista i protivnika ustaškog režima. ==== Jugoslavija ==== Nakon završetka rata 1945. Sarajevo postaje upravni, kulturni i ekonomski centar [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]], jedne od šest [[Republike SFRJ|republika]] [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. U gradu se razvija industrija, [[ekonomija]], a između ostalog školstvo i kultura čine ga glavnim centrom Republike. Osniva se [[Univerzitet u Sarajevu|Univerzitet]], [[Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine|Akademija nauka i umjetnosti]], brojni muzeji i [[galerija|galerije]], naučne institucije, [[Radiotelevizija Sarajevo|radio-televizija]]. Broj stanovnika grada raste na više od 500.000. [[Međunarodni olimpijski odbor]] povjerava Sarajevu organizaciju [[Zimske olimpijske igre 1984.|XIV Zimskih olimpijskih igara]], koje su održane 1984. ==== Rat u Bosni i Hercegovini ==== {{Glavni|Opsada Sarajeva}} [[Datoteka:Sarajevo Siege Part III.jpg|mini|250p|desno|Pogled na grad i ruševine nastale tokom rata]] Društvene i političke promjene u tadašnjoj [[SFRJ|Jugoslaviji]] dovele su do prvih [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|općih izbora 1990.]] na kojima je izabrano [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990 - Predsjedništvo SR BiH|Predsjedništvo SR BiH]]. Predsjednik [[Predsjedništvo Socijalističke republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Socijalističke republike Bosne i Hercegovine]] [[Alija Izetbegović]], raspisao je [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|građanski referendum]] o samostalnosti SR BiH. To je dovelo do stvaranja [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]]. Neslaganjem vojnog vrha [[JNA]] i četveročlanog [[Predsjedništvo SFRJ|Predsjedništva SFRJ]] s većinskom odlukom naroda SR BiH, dolazi do izbijanja međunacionalnih sukoba, stvaranja nacionalnih paravojnih formacija i [[Rat u BiH|rata u Bosni i Hercegovini]], a posebno na njen glavni grad, Sarajevo. Grad Sarajevo, bio je pod fizičkom blokadom 3,5 godine, u neprestanim vojnim akcijama pretrpio je ogromna materijalna razaranja i brojne ljudske gubitke. Snajperskom i artiljerijskom vatrom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] i srpski paramiliternih jedinica ubijeno je 10.615 ljudi, među kojima je bilo 1.601 dijete, a skoro 50.000 stanovnika Sarajeva bilo je ranjeno. Spaljena je gradska [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]] u kojoj je bila smještena [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Narodna i Univerzitetska biblioteka]], a mnogi kulturno-historijski, stambeni i vjerski objekti u gradu su oštećeni. == Grb i zastava == {{Glavni|Grb Grada Sarajeva|Zastava Sarajevskog kantona}} Grad Sarajevo od 2000. godine ima svoju novu [[Zastava Grada Sarajeva|zastavu]] i novi [[Grb Grada Sarajeva|grb]]. Na glavi štita su elementi tipičnih krovova, koji simboliziraju i brda u zelenoj boji. Ispod su nazubljene gradske zidine s dvije otvorene kapije u crnoj boji na bijeloj pozadini, koje simboliziraju Grad. U dnu grba je dolina, kroz koju teče rijeka u plavoj boji, koju premošćuje bijeli most. Okvir grba je zlatno-žut.<ref>{{cite web|url=http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=63|title=Grad Sarajevo: Grb i zastava|author=daenet d.o.o.|work=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304122629/http://sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=63|archive-date=4. 3. 2016|url-status=dead}}</ref> == Politika == {{Glavni|Politička organizacija Sarajeva}} === Politička organizacija Grada Sarajeva === Organi Grada Sarajeva su Gradsko vijeće Grada Sarajeva i [[Spisak gradonačelnika Sarajeva|gradonačelnik Grada Sarajeva]]. ===== Gradsko vijeće Grada Sarajeva===== Gradsko vijeće je, kao predstavničko tijelo građana Grada Sarajeva, najviši organ Grada Sarajeva. Gradsko vijeće se sastoji od 28 vijećnika. Svako općinsko vijeće općina koje čine Grad Sarajevo bira po sedam delegata u Gradsko vijeće iz reda općinskih vijećnika. Bošnjacima, Hrvatima i Srbima, kao konstitutivnim narodima, pojedinačno bit će garantira minimum 20% mjesta u Gradskom vijeću, a grupi Ostalih najmanje dva mjesta, bez obzira na izborne rezultate. ===== Gradonačelnik===== Gradonačelnik Grada Sarajeva je izvršni organ Grada Sarajeva. Gradonačelnik predstavlja i zastupa Grad Sarajevo. Gradonačelnik odgovara za ustavnost i zakonitost akata koje donosi, odnosno predlaže Gradskom vijeću. Od 2021. godine gradonačelnica Grada Sarajeva je [[Benjamina Karić]]. ==== Gradska uprava ==== {{Glavni|Gradska uprava Grada Sarajeva}} Čelna tijela vlasti u Gradu Sarajevo su gradonačelnik, koji upravlja radom [[Gradske službe Sarajeva|Gradskim službama]], te [[Gradsko vijeće Sarajeva]] koje ima 28 članova. Upravu grada sačinjavaju: kabinet gradonačelnika, dva zamjenika gradonačelnika, sekretar gradske uprave, savjetnici gradonačelnika, Pravobranilac Grada Sarajeva i sedam gradskih službi za pitanja opće uprave, komunalne poslova, lokalno poslovanje i razvoj grada, urbano planiranje i stambene poslove, obrazovanje, kulturu i sport, Zavod za informatiku i telematiku, Gradski savjet i stručni kolegij gradonačelnika.<ref>{{cite web|url=http://sarajevo.ba/public/photo/organizacija-1.jpg|title=Šematski prikaz organizacije Grada Sarajeva na službenoj stranici|website=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706131539/http://sarajevo.ba/public/photo/organizacija-1.jpg|archive-date=6. 7. 2011|url-status=dead}}</ref>[[Datoteka:Sarajevo municipalities.PNG|mini|250|desno|Položaj grada (narandžasto) unutar kantona Sarajevo]] === Glavni grad === {{sekcija}} === Kanton Sarajevo === Osnivanjem Federacije Bosne i Hercegovine, osnovan je i Kanton Sarajevo, jedan od 10 kantona koji formiraju Federaciju BiH. Kanton Sarajevo se sastoji od 9 općina pri čemu su četiri ''gradske općine'' koje formiraju grad Sarajevo ([[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad Sarajevo]], [[Centar (Sarajevo)|Centar Sarajevo]], [[Novo Sarajevo]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad Sarajevo]]) i pet ostalih općina: Hadžići, Ilidža, Ilijaš, Trnovo i Vogošća. == Administrativna podjela grada == === Gradske općine === ==== Teritorijalna podjela do 1995. ==== Do rata 1992–95. Grad Sarajevo je činilo šest gradskih općina: [[Centar (Sarajevo)|Centar]], [[Ilidža]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Novo Sarajevo]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]] i [[Vogošća]], te prigradske općine: [[Hadžići]], [[Ilijaš]], [[Pale (FBiH)|Pale]] i [[Trnovo (FBiH)|Trnovo]]. ==== Teritorijalna podjela od 1995. ==== Nakon potpisivanja [[Dejtonski mirovni sporazum|Dejtonskog mirovnog sporazuma]] formira se Grad Sarajevo od četiri gradske općine: [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], [[Centar (Sarajevo)|Centar]], [[Novo Sarajevo]] i [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], a zajedno sa susjednim općinama čini [[Kanton Sarajevo]], koji je u sastavu [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]]. Od dijelova predratnih općina Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad, Trnovo, Pale i cijelog teritorija općine [[Sokolac]] 1993, te naselja [[Kasindo (naselje)|Kasindo]], [[Lukavica (Istočno Novo Sarajevo)|Lukavica]], [[Hreša (Istočni Stari Grad)|Hreša]] itd.<ref>{{cite web|title=Geografski položaj i prirodne odlike grada Istočno Sarajevo|url=http://www.gradistocnosarajevo.net/o-gradu/geografski-polozaj/|publisher=Grad Istočno Sarajevo|access-date=24. 9. 2015}}</ref> formiran je Grad [[Istočno Sarajevo]], koji je pripao entitetu [[Republika Srpska]]. Istočno Sarajevo se do odluke Ustavnog suda o neustavnosti naziva zvalo Srpsko Sarajevo. Zvanično Istočno Sarajevo čine: [[Istočni Stari Grad]], [[Istočna Ilidža]], [[Istočno Novo Sarajevo]], [[Pale (RS)|Pale]], [[Trnovo (RS)|Trnovo RS]] i [[Sokolac]]. == Stanovništvo == {{Glavni|Demografija Sarajeva}} Broj stanovnika Sarajeva se tokom historije uglavnom povećavao. Najbrži rast stanovništva bilježi se tokom perioda nakon Drugog svjetskog rata, uglavnom usljed ubrzane industrijalizacije i povećanog priliva stanovništva u gradske centre. Prema procjeni u Sarajevu je 1945. živjelo oko 115.000 stanovnika da bi prema popisu stanovništva iz 1971. taj broj bio trostruko veći i iznosio 359.448 stanovnika. Porast broja stanovnika nastavio se a već za vrijeme zimske olimpijade 1984. grad je imao oko pola miliona stanovnika. Vrhunac po pitanju broja stanovnika, prema službenim rezultatima, grad je dostigao 1991. godine kada je Sarajevo prema popisu stanovništva naseljavalo 527.049 stanovnika. Usljed rata u BiH i dezintegracije grada (službeno manja površina grada), na području današnjeg Sarajeva prema popisu stanovništva iz 2013. godine živjelo je 275.524 stanovnika. === Etnicitet === Po posljednjem službenom [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|popisu stanovništva iz 2013. godine]], Grad Sarajevo (područje 4 gradske općine na površini od 141,5&nbsp;km<sup>2</sup>: [[Novo Sarajevo]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]] i [[Centar (Sarajevo)|Centar]]) imao je 275.524 stanovnika.<ref name = "RP_2013">{{RP 2013}}</ref> {{Stubičasti dijagram | naslov = Etnička struktura Sarajeva 2013. god. | širina = 500px | širina_stubovima = 60% | lijevo1 = Etnička grupa | desno1 = Broj stanovnika | maks = 275524 |ime_stuba1 = [[Bošnjaci]] |boja_stuba1=#99C68E|cifra_stuba1=222457|tekst_stuba1=222.457 (81%) |ime_stuba2 = [[Srbi]] |boja_stuba2=#FA8072|cifra_stuba2=10422 |tekst_stuba2=10.422 (4%) |ime_stuba3 = [[Hrvati]] |boja_stuba3=#87CEEB|cifra_stuba3=13604 |tekst_stuba3=13.604 (5%) |ime_stuba4 = Ostali i nep. |boja_stuba4=#D2B48C|cifra_stuba4=56470 |tekst_stuba4=56.470 (10%) |tekst = }} Po [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|popisu stanovništva iz 1991]]. godine, Grad Sarajevo (područje svih deset općina prema teritorijalnoj podjeli do 1995. godine) imao je 527.049 stanovnika.<ref name="SZS">{{cite web|title=Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine, za teritorijalnu organizaciju, općine i pripadajuća naseljena mjesta 1991. godine|url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf|publisher=Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ|access-date=24. 9. 2015|format=PDF}}</ref> Naseljeno mjesto Sarajevo, imalo je po istom popisu 416.497 stanovnika. Ostalih 110.552 stanovnika živjelo je u 335 naseljenih mjesta, u 10 općina. === Religija === Većina stanovnika su muslimani, a sama konfesionalna slika Sarajeva je jedinstvena u Evropi, zbog njene raznolikosti grad se nerijetko poredi sa [[Jerusalem]]om. Sarajevo je sjedište [[Reisul-ulema|Reisul-uleme]], poglavara [[Islam u Bosni i Hercegovini|Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini]], sjedište [[Pravoslavlje u Bosni i Hercegovini|Dabrobosanske mitropolije]] [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]], te sjedište [[Vrhbosanska nadbiskupija|Vrhbosanske nadbiskupije]] [[Katolička crkva|rimokatoličke crkve]] u Bosni i Hercegovini. Prema popisu iz 2013. godine 252.653 stanovnika Sarajeva je navelo svoju religijsku pripadnost. Prema tim podacima najviše je pripadnika islama 225.088 (81,69%), dok je kršćana 23.140 ili 8,4% (katolika 12.608 i pravoslavaca 10.532). Potpuna religijska struktura grada data je na sljedećem grafikonu. {{Stubičasti dijagram | naslov = Religijska pripadnost stanovništva Sarajeva 2013. god. | širina = 500px | širina_stubovima = 60% | lijevo1 = Religijska grupa | desno1 = Broj stanovnika | maks = 275524 |ime_stuba1 = [[Islam]] |boja_stuba1=#99C68E|cifra_stuba1=225088|tekst_stuba1=225.088 (81,69%) |ime_stuba2 = [[Katoličanstvo]] |boja_stuba2=#FA8072|cifra_stuba2=12608|tekst_stuba2=12.608 (4,58%) |ime_stuba3 = [[Pravoslavlje]] |boja_stuba3=#87CEEB|cifra_stuba3=10532|tekst_stuba3=10.532 (3,82%) |ime_stuba4 = Ateisti, agnostici, ne izjašnjavaju se, bez odgovora |boja_stuba4=#D2B48C|cifra_stuba4=22871|tekst_stuba4=22.871 (8,30%) |ime_stuba5 = Ostali |boja_stuba5=#BEB48D|cifra_stuba5=4425 |tekst_stuba5=4.425 (1,61%) |tekst = }} Urbanu sliku grada krase brojni sakralni objekti četiri svjetske konfesije: [[Džamija|džamije]] iz osmanlijskog perioda, pravoslavne, katoličke i evangelističke crkve, [[sinagoga]] i drugi kulturno-historijski spomenici, koji se nalaze u samom centru grada Sarajeva, udaljeni tek stotinjak metara jedni od drugih. <gallery mode="packed" heights="175px"> Sarajevo Kaisermoschee.JPG|[[Careva džamija (Sarajevo)|Careva džamija]] Sarajevo ortodox church.JPG|[[Saborna crkva u Sarajevu]] JesusesHearthCathedral.jpg| [[Sarajevska katedrala]] Sarajevo Synagoge 03.jpg|[[Sarajevska sinagoga]] </gallery> == Arhitektura == [[Datoteka:Sarajevo Begova Mosque 1900.jpg|mini|150p|desno|Begova džamija 1900. godine]] [[Datoteka:BiH, Sarajevo - Svrzina kuća 1.jpg|mini|150p|desno|Svrzina kuća]] [[Datoteka:Sarajevo princip bruecke.jpg|mini|150p|desno|Latinska ćuprija]] [[Datoteka:Sarajevo Admejdan.jpg|mini|150p|desno|Muzički paviljon]] [[Datoteka:Sarajevo Sahatklula by Klackalica.jpg|mini|150p|desno|Sarajevska sahat-kula]] [[Datoteka:BBI Shopping and Business Center.jpg|mini|150p|desno|BBI Centar]] [[Datoteka:SarajevoHolidayInn.JPG|mini|180p|desno|Holiday Inn Sarajevo]] [[Datoteka:Sarajevo city tour , Bosnia Herzegovina in Ultra 4K.webm|thumb|Sarajevo gradska tura video]] Sarajevo se može pohvaliti dobro očuvanim starim trgovačkim dijelom grada, [[Baščaršija|Baščaršijom]], koja je nastala u periodu osmanlijske vladavine u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Ovaj dio grada obiluje jedinstvenim arhitektonskim ostvarenjima osmanlijske gradske [[Arhitektura Bosne i Hercegovine|arhitekture]], među kojima su brojne potkupolne [[džamija|džamije]], te tradicionalne forme orijentalne arhitekture poput: [[konak]]a, [[han]]ova i [[bezistan]]a. Ratna uništavanja,<ref>{{cite web|last1=Perlez|first1=Jane|title=Ruins of Sarajevo Library Is Symbol of a Shattered Culture|url=http://www.nytimes.com/specials/bosnia/context/0812yugo-bosnia-sara.html|publisher=The New York Times|date=12. 8. 1996|access-date=24. 9. 2015}}</ref> kao i rekonstrukcija, brojnih uništenih kulturnih i vjerskih objekata, kao što su [[Gazi Husrev-begova biblioteka]], [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Nacionalna i univerzitetska biblioteka]], [[Orijentalni institut u Sarajevu|Orijentalni institut]] i [[Olimpijski muzej Sarajevo|Olimpijski muzej]], doveli su do donošenja zakona o zaštiti kulture i kulturnih institucija. ==== Osmanlijski period ==== * [[Baščaršijska džamija]], 1516. * [[Gazi Husrev-begova džamija]], 1531. * [[Gazi Husrev-begova medresa|Kuršumli medresa]], 1537/38. * [[Gazi Husrev-begov bezistan]], 1540. * [[Bijela tabija]], oko 1550. * [[Alipašina džamija]], 1560/61. * [[Ferhadija džamija (Sarajevo)|Ferhadija džamija]], 1561/62. * [[Kozija ćuprija]], prva polovina 16. stoljeća * [[Brusa bezistan]], 1561. * [[Careva džamija (Sarajevo)|Careva džamija]], 1566. * [[Muzej Jevreja Bosne i Hercegovine|Stari jevrejski hram]], 1580/81, današnji oblik 1821. * [[Morića han]], kraj 16. stoljeća * [[Sarajevska sahat-kula]], kraj 16. stoljeća * [[Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|Stara pravoslavna crkva]], 1539. * [[Kapi-kula na Ploči]], početak 18. stoljeća * [[Višegradska kapi-kula]], početak 18. stoljeća * [[Sebilj]], 1754, današnji oblik 1891. * [[Latinska ćuprija]], bivši [[Principov most]], 1789. * [[Turbe sedam braće]], 1815. * [[Svrzina kuća]], tradicionalna bosanska gradska kuća, 1832. * [[Zgrada Ministarstva odbrane na Bistriku]], 1854/56. * [[Saborna crkva u Sarajevu|Saborna crkva]], 1863/72. * [[Konak na Bistriku]], 1867/69. === Austro-ugarski period === * [[Dom Armije u Sarajevu|Dom Armije]], 1880/81. * [[Hotel "Evropa"]], 1880/81. * [[Despića kuća]], 1881. * [[Katedrala Srca Isusova]], 1884/89. * [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništvo BiH]], 1885. * [[Ćumurija most]], 1886. * [[Marijin dvor (zgrada)|Palata Marijin dvor]], 1885/95. i 1897. * [[Čobanija (most)|Čobanija most]], 1888. * [[Eiffelov most]], 1893. * [[Careva ćuprija]], 1897. * [[Fakultet islamskih nauka u Sarajevu|Fakultet islamskih nauka]], 1887/89. * [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], kasnije Nacionalna biblioteka Bosne i Hercegovine, 1891/96. * [[Inat kuća]], kraj 19. stoljeća * [[Gradska tržnica Markale]], 1894. * [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodno pozorište]], 1897/98. * [[Sarajevska pivara]], 1898. * [[Drvenija most]], 1899. * [[Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu|Akademija likovnih umjetnosti]], bivša Evangelistička crkva, 1898/99. * [[Crkva svetih Ćirila i Metoda u Sarajevu|Crkva Sv. Ćirila i Metoda]], kraj 19. stoljeća * [[Sarajevska sinagoga|Aškenaška sinagoga]], 1902. * [[Crkva Kraljice svete krunice]] na Banjskom brijegu, 1910/11. * [[Franjevačka crkva svetog Ante Padovanskog]], 1912/14. * [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine]], 1912. * [[Rektorat Univerziteta]], 1912/14. * [[Zgrada "Napretka"]], 1912/13. * [[Banka na Obali]], 1913. * [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljski muzej BiH]], 1913. * [[Zgrada glavne pošte u Sarajevu|Zgrada glavne pošte]], 1913. * [[Jajce (kasarna)]], 1913/14. * [[Muzički paviljon u Sarajevu|Muzički paviljon]], 1913. === Moderni period === * [[Centralna banka Bosne i Hercegovine|Centralna banka BiH]], 1929. * [[Crkva svetog Preobraženja u Sarajevu|Crkva svetog preobraženja]], 1939. * [[Crkva svetog Josipa (Sarajevo)|Crkva svetog Josipa]], 1940. * [[Higijenski zavod]], 1950. * [[Pozorište lutaka]], 1950. * [[Historijski muzej Bosne i Hercegovine|Historijski muzej]], 1958. * [[Skenderija]], sportski i kulturni centar, 1969. * [[Ledena dvorana]] * [[RTV Dom]], 1974. i 1983. * [[Elektroprivreda Bosne i Hercegovine|Elektroprivreda BiH]], 1978. * [[Zgrada "Oslobođenja"]], 1981/82. * [[Hotel "Holiday Inn"]], 1983. * [[Olimpijska dvorana Zetra]], 1983. * [[UNITIC poslovno-upravne zgrade]], 1986. * [[Bošnjački institut]], 2001. * [[Avaz Business Center]], 2005. * [[Bosmalov gradski centar]], 2006. * [[Avaz Twist Tower]], 2008. * [[BBI Centar]], 2009. * [[Importanne Centar]], 2010. * [[Alta Centar]], 2010. * [[Sarajevo City Center]], 2014. === Nacionalni spomenici === {{Glavni|Spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Sarajevu}} [[Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine]], odabrala je 102 spomenika, građevine i komplekse građevina u Sarajevu za [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|Nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine]].<ref>{{cite web|url=http://www.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1|title=Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika|work=kons.gov.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151025010656/http://kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1|archive-date=25. 10. 2015|url-status=dead}}</ref> Na privremenoj listi Komisije, nalazi se još 21 spomenik, čije će proglašenje uslijediti.<ref>{{cite web|url=http://www.kons.gov.ba/main.php?mod=spomenici&extra=Privremeni&blok=2&indexGrad=1&lang=1&idGrad=86|title=Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika|work=kons.gov.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150416023757/http://www.kons.gov.ba/main.php?mod=spomenici&extra=Privremeni&blok=2&indexGrad=1&lang=1&idGrad=86|archive-date=16. 4. 2015|url-status=dead}}</ref> == Građevine == === Mostovi === {{Glavni|Mostovi u Sarajevu}} <!--http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=16 http://www.scribd.com/doc/31536540/Mostovi-u-BiH http://www.youtube.com/watch?v=6L76TGXJd8o--> Doline sarajevskih rijeka su predstavljale osnovu komunikacije i kretanja, koja povezuje istok i zapad kroz središte Balkana, već za [[Iliri|Ilire]] i njihivo pleme [[Desitijati|Desitijata]] u [[bronzano doba|bronzanom dobu]], te [[Rimljani|Rimljane]], koji ovdje grade ceste, koje povezuju [[Narona|Naronu]] s [[Podrinje]]m i [[Podunavlje]]m. Tokom [[srednji vijek|srednjeg vijeka]] to je dio ''bosanskog druma'', koji je iz [[Srednja Evropa|Srednje Evrope]] i sa [[Jadran]]a prolazio kroz [[Hrvatska|Hrvatsku]], [[Bosna i Hercegovina|Bosnu]] i [[Srbija|Srbiju]] do [[Carigrad]]a, čime tadašnja [[Vrhbosna]] postaje centrom domaće i strane trgovine. Iz doba [[Osmanlijsko Carstvo|osmanlijske vlasti]] potiču najstariji [[most]]ovi u Sarajevu: stari [[Rimski most]], nedaleko od Sarajeva, [[Kozija ćuprija]], [[Šeher-Ćehajina ćuprija]] i [[Careva ćuprija]] u starom dijelu grada. Obale Miljacke premošćuju i noviji mostovi iz doba [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] uprave: [[Ajfelov most]], [[Čobanija (most)]] ili [[Ćumurija most]], kao i savremeni mostovi: [[Most Skenderija]], [[Most Suade i Olge]], [[Most malezijsko-bosanskohercegovačkog prijateljstva]] i dr. Neki od sarajevskih mostova su isključivo pješački. === Trgovi i ulice === {{sekcija}} === Vjerski objekti === {{Glavni|Spisak vjerskih objekata u Sarajevu}} ==== Mezarja/Groblja ==== {{Glavni|Spisak grobalja u Sarajevu}} <gallery mode="packed"> Mezarje Stadion Cemetery.jpg|Mezarje Stadion Groblje Sveti arhanđeli, Georgije i Gavrilo (Sarajevo).jpg|Groblje Sveti arhanđeli, Georgije i Gavrilo </gallery> Najstarije [[Nekropola|nekropole]] [[Crkva bosanska|crkve bosanske]], [[Bogumili|bogumilske]], [[Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini|pravoslavne]] i [[Katolička crkva Bosne i Hercegovine|katoličke]] i [[Mezarje|islamska mezarja]] razasuta su gradom. [[Stećak|Stećci]], monumentalni kameni blokovi i jedinstveni nadgrobni spomenici iz [[Srednji vijek|srednjevjekovnog perioda]] mogu se naći nedaleko od Sarajeva u selu [[Nekropola stećaka u selu Šabići|Šabići]] kod [[Trnovo (FBiH)|Trnova]] i selima [[Dolovi (Konjic)|Dolovi]] i [[Lukomir]] na obroncima [[Bjelašnica|Bjelašnice]]. Gradsko groblje [[Bare (groblje)|Bare]] je sa 33 ha površine, jedno od većih u Europi, a po konfiguraciji terena i položaju jedno je od interesantnijih i ljepših grobalja na [[Balkan]]u. Na groblju „Bare“ su grobljanske površine za pripadnike svih religija: [[musliman]]e, [[Pravoslavlje|pravoslavne]], [[Rimokatoličanstvo|katolike]], [[Judaizam|judaiste]], [[evangelist]]e, [[adventist]]e, [[Starokatolička crkva|starokatolike]], kao i [[Ateizam|ateiste]]. <!--Na njemu počivaju:--> Novo gradsko groblje [[Vlakovo (groblje)|Vlakovo]] je izgrađeno u septembru 1985. godine nedaleko od Sarajeva, u vrijeme kada je groblje „Bare“ bilo gotovo popunjeno. Groblje se proteže na 25 ha, na kome se obavlja najveći broj sahrana. [[Stadion (groblje)|Stadion]] je zbog svog nastanka groblje jedinstveno u svijetu. Životnom nuždom, za vrijeme [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], 1992–95. godine kada su, usljed svakodnevnih artiljerijskih i snajperskih napada na grad sa okolnih brda, mnoga groblja bila nedostupna, a broj civilnih žrtava rastao, jedan nogometni stadion pretvoren je u groblje.<ref>{{cite web|url=http://cvijet.ba/gradska_groblja|archive-url=https://web.archive.org/web/20110823060120/http://cvijet.ba/gradska_groblja|title=cvijet.ba - briga o grobljima Sarajevskog kantona|archive-date=23. 8. 2011|work=cvijet.ba|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> Neobično lijepa su stara groblja [[Alifakovac (groblje)|Alifakovac]] i [[Jevrejsko groblje u Sarajevu|Jevrejsko groblje]]. == Kultura == {{Glavni|Kultura u Sarajevu}} === Opere i pozorišta === Prve klasične, pozorišne predstave u gradu održavale su se u [[Despića kuća|Despića kući]], pa se ovaj objekat može smatrati pretečom savremenog [[pozorište|pozorišta]] u Sarajevu.<ref>{{cite web|url=http://www.sonar.ba/discover.php?lang=ba&action=full&id=14|title=Official Destination Sarajevo Guide|work=Sarajevo.travel|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Danas je tu smješten Muzej književnosti i pozorišne umjetnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.muzejsarajeva.ba/content/view/24/39/lang,ba/|archive-url=https://web.archive.org/web/20070808150008/http://www.muzejsarajeva.ba/content/view/24/39/lang,ba/|title=Muzej Sarajeva - Despica kuca|author=Administrator|archive-date=8. 8. 2007|work=muzejsarajeva.ba|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodno pozorište]], osnovano [[1921.]] kao dramski teatar, je najstariji bosanskohercegovački profesionalni teatar. Jedan od prvih direktora Narodnog pozorišta Sarajevo bio je [[Branislav Nušić]]. Od 1946. Narodno pozorište dobija i muzičke segmente djelovanja: [[Sarajevska opera|operu]] i [[Sarajevski balet|balet]]. Kao jedini operski i baletni teatar u državi, središnje je mjesto razvoja scenske umjetnosti u Bosni i Hercegovini. Veliki broj glumaca, režisera, scenografa, kostimografa, koreografa, dirigenata, baletnih i opernih umjetnika, sticali su slavu na sceni Narodnog pozorišta Sarajevo, kao što je [[Ljiljana Molnar-Talajić]], svjetski priznata [[primadona]], koja je ponijela slavu sarajevskog i bosanskohercegovačkog teatra i na pozornicama najznačajnijih svjetskih teatara. Narodno pozorište Sarajevo ima 225 zaposlenih, a svoju djelatnost ostavaruje u matičnoj kući na [[Obala Kulina bana|Obali Kulina bana]]<ref>{{cite web|url=http://nps.ba/|title=Narodno pozorište Sarajevo|work=nps.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> , kao i u zgradi [[Terezija]], gdje se nalaze radionički prostor i produkcija scenografije. Narodno pozorište Sarajevo član je [[Nova evropska teatarska asocijacija|Nove evropske teatarske asocijacije]]. [[Kamerni teatar 55]] počeo je sa radom 7. marta 1955. godine. Njegov osnivač bio je [[Jurislav Korenić]] (1914–1974). Teatar je, na tragu novih teatarskih stremljenja u tadašnjoj Evropi, bio novost na ovim prostorima i primjer kojeg su slijedili brojni teatri. Prezentira novi vid dramaturgije, ”dramu apsurda” ili “anti dramu” ili “novu dramu”. Izvode se tekstovi [[Samuel Beckett|Becketta]], [[Alfred Jarry|Jarryja]], [[Jean Genet|Geneta]], [[Eugène Ionesco|Ionesca]], Schwartza, [[Anton Pavlovič Čehov|Čehova]]… i drugih autora, čija poetika u modernom teatru proizlazi iz “apsurdnog osjećanja života”. Karakterizira ga pozornica “ring”, okružena gledalištem, umjesto frontalnog tipa scene, s nepremostivom “rampom”, s intimnijom, prirodnijom i iskrenijom glumačkom igrom.<ref>{{cite web|title=Službena stranica Kamernog teatra 55 u Sarajevu|url=http://www.kamerniteatar55.ba/|access-date=24. 9. 2015}}</ref> [[Pozorište mladih Sarajevo|Pozorište mladih]]<ref>{{cite web|title=Pozorište mladih Sarajevo|url=http://www.pozoristemladih.ba/|access-date=24. 9. 2015}}</ref> nastalo je 1977. godine udruživanjem dva pozorista: Pionirskog pozorišta i Pozorista lutaka, sa dvije samostalne scene, Lutkarskom i Dramskom. Oba teatra osnovana su 1950. godine. Prvih desetak godina postojanja Pionirsko pozoriste nema svog ansambla, pa po projektu angažuje glumce iz drugih teatara i "glumce" djecu, od koji su neki i danas poznati i priznati umjetnici. Pozorište lutaka u tom periodu njeguje marionetu kao osnovni izraz. Njime rukovodi [[Adolf Pomezni]]. Pionirsko pozorište 1960-tih godina osniva svoj profesionalni ansambl, mijenja naziv u ''Pozorište za mlade'', i počinje sa postavljanjem sve ambicioznijih projekata, koji nisu namijenjeni samo najmlađim, nego pretenduju animiranju što širih grupacija mladih. Na čelo Pozorišta lutaka dolazi pozorišni mag Jurislav Korenić i njegovim dolaskom nastaje novi period u razvoju teatra, što se ogleda u različitim lutkarskim tehnikama koje se primjenjuju, kao i u samom istraživanju mogućnosti daljeg razvoja lutkarstva uopće. Igraju se relevantna djela domaćih i svjetskih autora: J. Skupa i K. Venig: "Srećko među bubama", J. Vandot i V. Rabadan: "Kekec", zatim "Pinokio", D. Bibanovića, "Alisa u zemlji čuda", L. Paljetka, "Palčić Dugonja", G. Simića, "Pepeljuga", D. Todorovića, na Lutkarskoj, a [[William Shakespeare|Shakespeareove]] "Bura" i "Komedija zabuna", [[Aristofan]]ove "Ptice", Homerova "Odiseja", [[Jarry]]jev "Kralj Ibi", Držićeva "Novela od Stanca", [[Ionesco]]v "Kralj umire", Kurićeva "Ljepotica i zvijer". Lukićeve "I opet Nušić" i "Bašeskija, san o Sarajevu", i mnoge druge na Dramskoj sceni. U saradnji s domaćim i stranim režiserima, uz zajednički angažman [[MESS]]-a i glumaca u Sarajevu, u Pozorištu mladih tokom rata premijerno su izvedene brojne predstave: [[Samuel Beckett|Beckettov]] "Čekajući Godoa", [[Euripid]]esov "Alkestis", [[Schuman]]ov "Cirkus Veliko stopalo", [[Jarry]]jev "Okovani Ibi", [[Miller]]ova "Hamlet mašina", G. Simić: "Bajka o Sarajevu", F. Furaković: "Abeceda"…, a po završetku rata pozorište nastavlja svoju djelatnost predstavama "Tri jezika", [[F. Hohler]]a, "Dijete školjke", [[R. Herfurtner]]a, "Kraj igre", [[Samuel Beckett|S. Becketta]], "Familija" (Zeko, Zeko), [[C. Serreau]]a, "Tajna dvorske lude", [[Hazim Akmadžić|H. Akmadžića]], "Makbet",[[William Shakespeare|W. Shakespearea]], "Kad bi ovo bila predstava", [[Almir Imširević|A. Imširevića]], "Spaseni za dlaku", [[T. Wilder]]a, "Košmar o Bosni", N. Veličkovića i dr. [[SARTR|Sarajevski ratni teatar SARTR]]<ref>{{cite web|url=http://www.sartr.ba/|title=SARTR — Sarajevski ratni teatar|work=sartr.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-date=7. 8. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130807102353/http://www.sartr.ba/|url-status=dead}}</ref> utemeljen je 17. maja 1992. godine na inicijativu reditelja [[Dubravko Bibanović|Dubravka Bibanovića]] i [[Gradimir Gojer|Gradimira Gojera]], [[Đorđe Mačkić|ing. Đorđa Mačkića]] i pisca [[Safet Plakalo|Safeta Plakala]], a okupio je glumce i saradnike iz tri profesionalna sarajevska teatra koja su, zbog rata u BiH, morala obustaviti svoj rad. U augustu 1992. SARTR je konstituiran kao vojna jedinica pri Regionalnom štabu Oružanih snaga BiH Sarajevo, a 12. januara 1993. godine Odlukom Ratnog Predsjedništva Skupštine grada Sarajeva, kao javna ustanova iz oblasti kulture od posebnog interesa za odbranu grada. Odlukom Skupštine Kantona Sarajevo od 24. jula 1997. ulogu osnivača SARTR-a preuzeo je Kanton Sarajevo. Od 2003. Sarajevski ratni teatar SARTR je nosilac [[Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva|Šestoaprilske nagrade]]. Njegov pokretač i redatelj, [[Safet Plakalo]], opisuje SARTR kao "duhovno oružje protiv nadrealizma rata", zaokružujući njegov karakret u motu "teatrom protiv smrti". Unatoč ograničenim sredstvima, SARTR je danas uspješna profesionalna kuća s brojnim međunarodnim koprodukcijama, nastupima i nagradama. === Muzeji i galerije === {{Glavni|Spisak muzeja u Sarajevu|Spisak galerija u Sarajevu}} [[Datoteka:Sarajevo Haggadah.jpg|thumb|left|kopija [[Sarajevska hagada|Sarajevske hagade]]]] Kao grad poznat po svojoj historiji i kulturi Sarajevo obiluje muzejima. Neki od njih su: [[Muzej Sarajeva]], [[Ars Aevi|Ars Aevi muzej umjetnosti]], [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine]], [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine]], [[Historijski muzej Bosne i Hercegovine]], [[Olimpijski muzej Sarajevo|Olimpijski muzej]], [[Brusa bezistan]], [[Muzej "Sarajevo 1878–1918."]], [[Muzej Jevreja Bosne i Hercegovine]], [[Muzej ratnog djetinjstva]], [[Muzej književnosti i pozorišne umjetnosti Bosne i Hercegovine]], [[Muzej "Alija Izetbegović"]] i [[Tunel spasa]]. Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine je dom [[Sarajevska hagada|Sarajevske hagade]], [[Iluminirani rukopisi|iluminiranog rukopisa]] i najstarijeg dokumenta [[Sefardi|sefardskih]] [[Jevreji|Jevreja]] na svijetu, objavljene u Barceloni oko 1350. a koja sadrži tradicionalne jevrejske [[Hagada|hagade]]. Ovaj dokument je stalno izložen u muzeju i jedina je preostala ilustrirana sefardska hagada na svijetu. Zemaljski muzej također je domaćin cjelogodišnjih izložbi koje se odnose na lokalnu, regionalnu i međunarodnu kulturu i historiju te je dom za preko 5.000 artefakata iz bosanske historije. Galerije Sarajeva su: [[Collegium Artisticum]], [[Gakerija Mak|Mak]], [[Galerija "Roman Petrović"|Roman Petrović]], [[Galerija Novi hram|Novi hram]], [[Atelje-zbirka Safet Zec]], [[Galerija Mersada Berbera 'E&A']], [[Galerija Paleta|Paleta]], [[Galerija Sveti Anto]], [[Galerija Boris Smoje|Boris Smoje]], [[Mala galerija]], [[Galerija Kicoš]] i dr. <gallery mode="packed"> Sarajevo, Baščaršija II.jpg|[[Bošnjački institut]] Sarajevo, muezum Alije Izetbegoviće.jpg|[[Muzej "Alija Izetbegović"]] Sarajevo 1914 museum IMG 1118.JPG|[[Muzej "Sarajevo 1878–1918."]] Exterior house - Sarajevo Tunnel Museum (2).jpg|[[Tunel spasa]] National Museum of BiH Aerial.JPG|[[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine]] </gallery> === Festivali === {{Glavni|Spisak festivala u Sarajevu}} Sarajevo je međunarodno poznato po svojoj eklektičnoj i raznolikoj ponudi od preko 50 godišnjih festivala. [[Sarajevo Film Festival]] osnovan je 1995. godine za vrijeme rata u BiH i postao je premijerni i najveći filmski festival u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]].<ref name="About the Festival">{{cite web |url=http://www.sff.ba/en/page/about-the-festival |title=About the Festival |publisher=Sarajevo Film Festival Official Website |access-date=3. 4. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708191719/https://www.sff.ba/en/page/about-the-festival |archive-date=8. 7. 2018 |url-status=dead }}</ref> Festival se održava u [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodnom pozorištu]], uz projekcije u Pozorištu na otvorenom ''Metalac'' i Bosanskom kulturnom centru. Sarajevo je proglašeno [[Grad filma|Gradom filma]].<ref>{{Cite web|url=https://en.unesco.org/creative-cities/events/unesco-designates-66-new-creative-cities|title=UNESCO designates 66 new Creative Cities {{!}} Creative Cities Network|website=en.unesco.org|access-date=23. 9. 2021}}</ref> Međunarodni festival [[MESS]] eksperimentalni je pozorišni festival i najstariji pozorišni festival na [[Balkan]]u.<ref>{{cite web|url=http://befestival.org/about/european-network/|title=MESS International Theatre Festival|publisher=befestival.org}}</ref> Godišnji [[Omladinski Film Festival Sarajevo]] prikazuje igrane, animirane i kratke filmove iz cijelog svijeta i premijerni je studentski filmski festival na Balkanu.<ref>{{cite web|url=http://balkans.aljazeera.net/vijesti/omladinski-film-festival-sarajevo-predstavlja-nove-mlade-autore|title=Omladinski filmski festival Sarajevo predstavlja nove mlade autore|publisher=Al Jazeera Balkans|date=4. 7. 2017}}</ref> Također poznati su i festivali kao što su: [[Sarajevska zima]], [[Sarajevski džez festival]], ljetni kulturni festival ''[[Baščaršijske noći]]''i Svjetski televizijski festival orijentalne muzike === Muzika === {{Glavni|Sarajevska muzička scena|Spisak bosanskohercegovačkih patriotskih pjesama}} [[Datoteka:Tifa i Bregovic Nis polovina 80-ih.jpg|thumb|right|250px|[[Bijelo dugme]], muzička grupa koje se smatra najpopularnijim bendom koji je ikada postojao u bivšoj Jugoslaviji i jednim od najvažnijih aktera jugoslovenske rock scene. Na slici su Mladen Vojičić Tifa (lijevo) i Goran Bregović (desno)]] [[Datoteka:Evstafiev-bosnia-cello.jpg|thumb|right|250px|[[Vedran Smailović]] svira violončelo na ruševinama [[Sarajevska vijećnica|Sarajevske vijećnice]] 1992.]] Sarajevo je kroz historiju bilo jedan od najvažnijih muzičkih centara u regiji. Sarajevska muzička scena ima dugu tradiciju a kao njena najplodonosnija era smatra se period između [[1961.]] i [[1991.]] U to doba počine se razvijati ''Sarajevska škola pop rocka'' a osnivaju se muzičke grupe kao što su: [[Indexi]] (1962), [[Ambasadori]] (1968), Pro Arte a na sceni se pojavljuju i kantautori poput [[Kemal Monteno|Kemala Montena]]. Period ekspanzije sarajevske muzičke scene nastavlja se i tokom 1980-ih, s bendovima: [[Plavi orkestar]], [[Crvena jabuka]] i [[Divlje jagode]], po većini kritičara, pionirima u regionalnom rokenrol pokretu. Sarajevo je takođe bilo dom i mjesto nastanka vjerojatno najpopularnijeg i najuticajnijeg jugoslovenskog rock sastava svih vremena, [[Bijelo dugme|Bijelog Dugmeta]] (1974), u velikoj mjeri jugoslavenske paralele sa [[The Rolling Stones|Rolling Stonesima]], kako po popularnosti tako i po utjecaju na druge muzičke sastave. Sarajevo je također bilo dom vrlo zapažene urbane subkulture post-punka poznate pod nazivom [[Novi primitivizam]], koja je započela početkom 1980-ih s Baglama Bandom koji je zabranjen nedugo nakon izdanja svog prvog LP-a a koji je uveden u ''mainstream'' bendove kao što je [[Zabranjeno pušenje]] i [[Elvis J. Kurtović & His Meteors]], kao i kroz prvobitno radio a potom i tv serijal [[Top lista nadrealista]]. Ostali značajni bendovi koji se smatraju dijelom ove subkulture su [[Bombaj štampa]]. Pored i odvojeno od Novog primitivizma, Sarajevo je rodni grad jednog od najznačajnijih bivših jugoslavenskih alternativnih industrijskih bendova, [[SCH (bend)|SCH]]-a. U periodu do 90-tih u Sarajevu su osnavani i mnogi drugi popularni bendovi kap što su: [[Merlin (grupa)|Merlin]], [[Valentino (bend)|Valentino]], [[Bolero (muzička grupa)|Bolero]] i dr. S razlogom se sarajevska muzička scena, pogotovo 70-tih i 80tih godina smatra kao najuspješnija scena tadašnje Jugoslavije. Što je možda još važnije, Sarajevo je krajem 19. i tokom 20. vijeka bilo dom rastućem i velikom centru stvaranja zapisa [[Sevdalinke]] i u velikoj mjeri je doprinijelo tome da se ovaj historijski žanr muzike ponovo ''probije'' na glavnu scenu s obzirom da je sevdalinka dugi niz vijekova bila važan i jedan od najpoznatijih segmenata [[Kultura Bosne i Hercegovine|Bosanske kulture]]. Tekstopisci i muzičari kao što su [[Himzo Polovina]], [[Safet Isović]], [[Zaim Imamović]], [[Zehra Deović]], [[Halid Bešlić]], [[Hanka Paldum]], [[Nada Mamula]], [[Meho Puzić]] i mnogi drugi su tokom svoje karijere živjeli i komponovali u Sarajevu gdje su i napisali neke od svojih najvažnijih djela. Sarajevo je takođe u velikoj mjeri utjecalo na pop scenu Jugoslavije s muzičarima poput Zdravka Čolića, Kemala Montena, Dine Merlina, Seida Memića Vajte, Harija Mata Harija, Mladena Vojičića Tife, Željka Bebeka i mnogih drugih. Mnogi noviji sarajevski bendovi također su pronašli ime i afirmirali se u Sarajevu, poput [[Regina|Regine]] koja je također snimila dva albuma za vrijeme Jugoslavije i [[Letu Štuke]], koji je zapravo osnovan u Jugoslaviji sa poznatim bosanskohercegovačko-američkim piscem [[Aleksandar Hemon|Aleksandrom Hemonom]] ali je reputaciju stekao kasnije, tokom 2000-ih. Sarajevo je u novije vrijeme dom važne i eklektične kombinacije novih bendova i nezavisnih muzičara, koji nastavljaju djelovati i nastupati na sve većem broju festivala i koncerata širom države. U gradu se održava i najveći jazz festival u regiji, Sarajevski džez festival. Američki heavy metal sastav [[Savatage]] objavio je pjesmu pod nazivom ''Badnjak (Sarajevo 12/24)'' na svom albumu ''Dead Winter Dead'' 1995. godine, a govori o sviraču violončela koji je svirao zaboravljenu božićnu pjesmu u ratom razorenom Sarajevu. Pjesmu je kasnije isti bend ponovo objavio pod nazivom ''Transsibirski orkestar'' na svom prvom albumu ''Badnjak i druge priče'' 1996. godine, pri čemu je pjesma postigla trenutni uspjeh i popularnost. Nakon rata, irska rock grupa [[U2 (grupa)|U2]] je bila prva strana grupa koji je održala koncert u gradu. === Kulturne institucije === Uz nekoliko nacionalnih i gradskih [[pozorište|pozorišnih]] kuća, [[muzej]]a i kulturnih institucija, Sarajevo je i važno mjesto na kulturnoj mapi ovog dijela evropskog kontinenta. Druge kulturne institucije uključuju [[Sarajevski kulturni centar]], Sarajevsku biblioteku, [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine|Umjetničku galeriju BiH]] i [[Bošnjački institut]]. === Gastronomija === {{sekcija}} == Turizam i rekreacija == {{Glavni|Turističke atrakcije u Sarajevu}} Svjetski poznat turistički vodič ''[[Lonely Planet]]'' svrstao je Sarajevo 2006. godine na 43. mjesto najljepših gradova svijeta,<ref name="Lonely Planet 2006">{{cite book|title=The Cities Book: A Journey Through The Best Cities In The World|date=2006|publisher=Lonely Planet Publications|location=Melbourne|isbn=1-74104-731-5|url=https://archive.org/details/lonelyplanetciti00lone}}</ref> a u decembru 2009. je Sarajevo izabrano među deset gradova koje vrijedi posjetiti u 2010. godini.<ref>{{cite web |url=http://www.news.com.au/travel/galleries/gallery-e6frflw0-1225794915428?page=2 |title=Lonely Planet's Top 10 Cities 2010 &#124; Lonely Planet's Top 10 Cities 2010 |publisher=News.com.au |access-date=19. 1. 2010 |archive-date=10. 10. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101010052209/http://www.news.com.au/travel/galleries/gallery-e6frflw0-1225794915428?page=2 |url-status=dead }}</ref> Prema podacima iz 2013. godine Sarajevo je posjetilo 302.570 turista, što je za 17,9% više u odnosu na prethodnu godinu, sa ostvarenih 595.637 noćenja, što je za 18% više nego u 2012. godini.<ref>{{cite web|url=http://ekapija.ba/bs/Vijest/kapital/u-ks-u-2013-je-najuspjesnija-turisticka-godina-od-kad-se-vodi-statistika/34489 |title=Kanton Sarajevo: Više turista u 2011 |publisher=Vijesti.ba |access-date=12. 3. 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fzs.ba/god.htm |title=Statistički Godišnjaci/Ljetopisi|publisher=Fzs.ba |access-date=12. 3. 2013}}</ref> Prema anketi koju je sproveo sajt Booking.com a u kojoj je učestvovalo preko 50.000 putnika Sarajevo je uvršteno na 7. mjesto od 10 najpopularnijih svjetskih destinacija za kušanje lokalnih kulinarskih specijaliteta u 2018. godini.<ref>{{cite web |title=Stats: Malaysia, Taiwan Top Destinations for Local Food |url=https://www.travelagentcentral.com/running-your-business/stats-malaysia-taiwan-top-destinations-for-local-food |website=www.travelagentcentral.com |access-date=7. 6. 2018}}</ref> Kao najpoželjniji grad je izabran malezijski grad Ipoh a na spisku su se našli uglavnom gradovi iz Azije a Sarajevo je uz [[peru]]ansku [[Lima|Limu]] jedini glavni grad neke od država. Sportski turizam uglavnom još uvijek koristi sportske objekte i terene sagrađene za potrebe Zimskih olimpijskih igara 1984. godine, posebno skijašta na obližnjim planinama Bjelašnica, Igman, Jahorina, Trebević i Treskavica. Primjeri popularnih destinacija Sarajeva i okoline su [[Vrelo Bosne]], [[Begova džamija]], [[Katedrala Srca Isusova|Sarajevska katedrala]] i džamija Gazi Husrev-bega. Turizam u Sarajevu uglavnom se fokusiran na historijskom, vjerskom, kulturnom i segmentu zimskih sportova. ==== Sarajevska žičara ==== {{Glavni|Sarajevska žičara}} [[Datoteka:Trebević CC (42065596011).jpg|mini|desno|250px|Pogled na Sarajevsku žičaru 2018.]] Trebevićka žičara, u sarajevskom žargonu poznatija kao uspinjača, svečano je otvorena 3. maja 1959. godine, a povezivala je [[Bistrik]] (583 m/nv) sa Vidikovcem na [[Trebević]]u (1160 m/nv). Puštanju u promet uspinjače prisustvovao je veliki broj građana, koji su „okupirali“ polaznu stanicu, ali i padinske ulice i avlije iznad kojih je prolazila. Polazna stanica se nalazila u ulici Avdage Šahinagića (u to vrijeme Dimitrija Tucovića) preko puta [[Sarajevska vijećnica|sarajevske Vijećnice]] na nadmorskoj visini 583 metra, a dolazila je na Vidikovac na [[Trebević]]u na 1160 m/nv. Visinska razlika je bila preko 570 metara, a razdaljina među stanicama je iznosila 2070 m. Stara Trebevićka žičara je po kategorizaciji spadala u red kabinskih žičara s kružnim tokom. Po konstrukciji je bila dvoužetna, tj. duž trase su se nalazila dva čelična užeta: jedno vučno, a drugo noseće. Na trasi su bili projektovani i ugrađeni rešetkasti čelični stubovi sa raščlanjenim temeljima (ukupno 8 stubova), a čija je visina bila između 8 i 24 metra. Sistem je imao 50 kabina kapaciteta po 4 putnika. Vožnja je trajala 12 minuta, a za jedan sat se moglo prevesti 800 putnika u oba pravca. Izgradnja žičare trajala je oko godinu dana, ali su priprema za njenu izgradnju počele već 1956. godine. Vodeći projektant žičare bio je František Šup iz [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]]. Na projektu i izgradnji žičare radile su vodeće jugoslavenske firme ''Impola'' iz [[Slovenska Bistrica|Slovenske Bistric]]<nowiki/>e, ''Termoelektro'' [[Beograd]], ''Jelšingrad'' [[Banja Luka]], te ''[[Energoinvest]]'' Sarajevo. Pogonski dio je naručen iz čehoslovačke firme ''Transeksport''. Na polaznoj i dolaznoj stanici su izgrađene čekaonice sa bifeima, a na dolaznoj stanici na Vidikovcu kasnije je sagrađen istoimeni restoran. Svojom dužinom od skoro 2.100 metara, trebevićka žičara bila je jedna od najznačajnijih u bivšoj Jugoslaviji, a jedna od rijetkih uopće koja polazi iz samog centra grada i za 12 minuta vas dovodi u netaknutu prirodu, oazu čistog zraka. Tokom [[Opsada Sarajeva|opsade]] grada, žičara je, zajedno sa polaznom i dolaznom stanicom na [[Trebević]]u, potpuno uništena.<ref>{{Cite web|url=https://www.zicara.ba/bs/article/27/historija-zicare|title=Prva izgradnja žičare {{!}} Žičara|website=www.zicara.ba|access-date=6. 10. 2018}}</ref> Nova Sarajevska žičara službeno je otvorena 6. aprila 2018. godine, na dan Grada Sarajeva. Sa ukupno 33 moderne korpe čini novi sistem, koji može iz grada do Trebevića prevesti do 1.200 putnika na sat, sa vožnjom koja u jednom smjeru traje oko 9 minuta. ==== Parkovi i šetališta ==== {{Glavni|Spisak parkova u Sarajevu}} U Sarajevu i periferiji nalazi se mnogo parkova, šetališta i izletišta. Popularna aktivnost građana Sarajeva je ulični šah, koji se obično igra na Trgu oslobođenja Alija Izetbegović. Veliki park je najveća zelena površina u centru grada u sklopu kojeg se nalazi i [[Spomen-obilježje ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva 1992–1995.|Spomen obilježje ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva]]. Park [[Hastahana]] je popularno mjesto za relaksaciju, također u gradu u naselju [[Marijin Dvor]]. Osim ovih parkova tu su i parkovi [[Prk Betanija|Betanija]], [[Da Riva]], [[Barice (Stari Grad)|Barice]] i dr. Od šetališta najpoznatije je [[Vilsonovo šetalište]], koje se proteže uz desnu obalu Miljacke kao i šetalište u blizini Sarajeva, [[Velika aleja]], koje povezuje Ilidžu sa vrelom Bosne. [[Kozija ćuprija]], u kanjonu Miljacka, istočno od Sarajeva također je popularna turistička destinacija. Zahvaljujući konfiguraciji zemljišta u Sarajevu i njegovoj okolini nalaze se mjesta odakle se pruža izvrstan panoramski pogled na Sarajevo. Jedno od takvih mjesta je [[Avaz Twist Tower]], restoran Park Prinčeva, Vidikovac (Trebević), [[Žuta tabija|žuta]]/[[Bijela tabija|bijela]] na [[Vratnik (Sarajevo)|Vratniku]], kao i brojni krovovi visokih zgrada širom grada. <gallery mode="packed" heights="150px"> Veliki Park Sarajevo.JPG|Veliki Park Koševo Park, Sarajevo.JPG|Koševski Park Vilsonovo šetalište.JPG|Vilsonovo šetalište Koševski potok via Pionirska dolina.JPG|Koševski potok teče kroz [[Pionirska dolina|Pionirsku dolinu]] (zoološki vrt) Sarajevo street chess.jpg|Ulični šah Hastahana Park, Sarajevo.jpg|Hastahana Park na Marijin Dvoru (u 2005.) Sarajevo Admejdan.jpg|Sarajevo Atmejdan ''Muzički paviljon'' </gallery> == Sport == [[Datoteka:Vucko.jpg|mini|120p|Vučko, maskota XIV Olimpijskih igara 1984. godine]] {{Glavni|Sport u Sarajevu|Spisak sportskih klubova u Sarajevu}} {{Dodatne informacije|Zimske olimpijske igre 1984.}} Iako u Sarajevu egzistiraju mnoga sportska društva i klubovi od kojih su neku postigli i evropski vrijedne rezultate ([[KK Bosna Royal|KK Bosna]] prvak Evrope 1979) Sarajevo je u svijetu sporta najpoznatije kao mjesto održavanja [[Zimske olimpijske igre 1984.|XIV zimskih olimpijskih igara]]. Neki od olimpijskih objekata su porušeni u zadnjem ratu ali su i obnovljeni kao što je slučaj sa [[Olimpijska dvorana Zetra|Olimpijskom dvoranom Zetra]] i [[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|Olimpijski stadion "Asim Ferhatović Hase"]]. Od sportova u Sarajevu je najpopularniji nogomet i klubovi [[FK Sarajevo|Sarajevo]] i [[NK Željezničar|Željezničar]] koji igraju zapaženu ulogu ne samo u okviru bosanskohercegovačke [[Premijer liga Bosne i Hercegovine|Premijer lige Bosne i Hercegovine]] već su dobre rezultate postigli i za vrijeme bivše Jugoslavije, te su najtrofejniji klubovi u državi. Od nogometnih klubova tu su još i [[FK Olimpik Sarajevo|FK Olimpic]] i [[NK SAŠK Napredak Sarajevo|NK SAŠK Napredak]]. Od ostalih popularnih sportova tu su još i [[košarka]] pri čemu se ističe klub KK Bosna, jedini košarkaški klub u državi koji je u muškoj konkurenciji osvojio titulu prvaka Evrope, višestruki osvajači prvenstva i kupa Bosne i Hercegovine i bivše Jugoslavije. Rukomet, odbojka, tenis, plivanje, hokej na ledu, atletika i niz borilačkih sportova su ostali vidovi sportskog nadmetanja u kojem Sarajevo ima svoje predstavnike. Najtrofejniji klubovi u državi su i [[klub sjedeće odbojke “SPID“]], višestruki prvaci BiH i šestostruki prvaci Evropi kao i klub ''[[Odbojkaški klub invalida Fantomi|Fantomi]]'' sa jednako vrijednim rezultatima na domaćem i međunarodnom nivou. [[ŠK Bosna|Šahovski klub Bosna]] je najtrofejniji šahovski klub u BiH. Od 80-tih godina klub ostvaruje zapažene rezultate pri čemu vrijedi istaći da je klub od 1990tih godina osvojio 4 titule prvaka Evrope po čemu je trenutno trećerangirani šahovski klub u Evropi. Osvajanjem četvrte titule prvaka 2002. godine jedno su vrijeme bili i najtrofejniji svjetski klub, ispred ruskog [[CSKA]] sa tri titule. Za klub je jedno vrijeme nastupao i [[Gari Kasparov]], jedan od najboljih šahista u historiji. === Sportski klubovi === Sportski život se prvenstveno odvija kroz nekoliko sportskih društava od kojih su poznatiji: [[SD Sarajevo]], [[SD Željezničar]] i [[USD "Bosna"|USD Bosna]], popularni ''studenti''. Sportska društva imaju sekcije u više sportskih grana. Među velikim brojem sportskih kolektiva u gradu ističu se [[nogomet]]ni klubovi [[FK Željezničar Sarajevo|Željezničar]], [[FK Sarajevo|Sarajevo]] i [[FK Olimpik Sarajevo|Olimpik]], rukometni klubovi [[RK Željezničar|Željezničar]] i [[RK Bosna Sarajevo|Bosna]], muški košarkaški klubovi [[KK Bosna Royal|Bosna]], evropski prvak 1979 i Spars. Osim klubova iz najpopularnijih sportova u Sarajevu egzistiraju i klubovi iz ostalih sportova kao što su: [[Atletski klub Bosna|atletika]], [[Biciklistički klub Bosna|biciklizam]], [[Odbojkaški klub Bosna|odbojka]], [[Šahovski klub Bosna|šah]], [[vaterpolo]], klubovi iz različitih boriličkih sportova i dr. Također postoji i [[Aeroklub Sarajevo]] osnovan 1946. godine. Neki od najpopilarnijih sarajevskih klubova navedeni su u sljedećoj tebeli. {|class="wikitable" style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- ! scope="col" |Klub ! scope="col" |Sport ! scope="col" |Takmiči se u ! scope="col" |Dvorana ! scope="col" |Osnovan |- |[[FK Željezničar Sarajevo|Željezničar]] |[[Nogometni savez Bosne i Hercegovine|Nogomet]] |[[Premijer liga Bosne i Hercegovine]] |[[Stadion Grbavica|Grbavica Stadium]] |1921. |- |[[FK Sarajevo|Sarajevo]] |Nogomet |Premijer liga Bosne i Hercegovine |[[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|Asim Ferhatović Hase]] |1946. |- |[[FK Olimpik Sarajevo|Olimpik]] |Nogomet |[[Prva nogometna liga Federacije Bosne i Hercegovine|Prva nogometna liga FBiH]] |[[Stadion Otoka|Otoka Stadion]] |1993. |- |[[RK Bosna Sarajevo|RK Bosna]] |[[Rukometni savez Bosne i Hercegovine|Rukomet]] |[[Premijer liga Bosne i Hercegovine u rukometu]] |[[Dvorana "Mirza Delibašić"]] |1948. |- |[[KK Bosna Royal]] |[[Košarkaški savez Bosne i Hercegovine|Košarka]] |[[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u košarci]] |[[Dvorana "Mirza Delibašić"]] |1951. |- |[[HK Bosna]] |[[Hokejaški savez Bosne i Hercegovine|Hokej]] |[[Liga Bosne i Hercegovine u hokeju]] |[[Olimpijska dvorana Zetra|Zetra]] |1980. |- |[[VK Bosna]] |Vaterpolo |[[Liga Bosne i Hercegovine u vaterpolu]] |[[Olimpijski bazen Otoka]] |1984. |- |[[SDI Spid]] |Sjedeća odbojka |[[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u sjedećoj odbojci]] |[[Olimpijska dvorana "Ramiz Salčin"]] |1994. |- |[[OKI Fantomi]] |Sjedeća odbojka |Prvenstvo Bosne i Hercegovine u sjedećoj odbojci |[[Olimpijska dvorana "Ramiz Salčin"]] |1995. |} === Sportske manifestacije === U Sarajevu se održava relativno veliki broj sportskih manifestacija i takmičenja, kako onih redovnih tako i periodičnih. Sportska događanja su uglavnom sa učešćem domaćih klubova i takmičara iako postoje i ona međunarodnog karaktera. Najznačanije takmičenje koje je održano u gradu su [[Zimske olimpijske igre 1984.]] godine a od ostalih međunarodnih takmičenja mogu se izdvojiti [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1970.]] (grupna faza) i [[Evropski zimski olimpijski festival mladih 2019.|Evropski zimski olimpijski festival mladih]] održan 2019 godine. == Privreda i infrastruktura == === Privreda === {{Glavni|Privreda Sarajeva}} [[Datoteka:Centralna_banka_BiH.JPG|mini|250p|desno|Zgrada [[Centralna banka Bosne i Hercegovine|Centralne banke Bosne i Hercegovine]]]] Nakon socijalističkog perioda i godina rata, ekonomija Sarajeva je postala predmet rekonstrukcije i rehabilitacije.<ref>{{cite web|url=http://www.seerecon.org/bosnia/ec/sectors/sarajevo.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20081228003803/http://www.seerecon.org/bosnia/ec/sectors/sarajevo.htm|title=The EC reconstruction programme for Bosnia and Herzegovina detailed by sector - Europe for Sarajevo Programme|archive-date=28. 12. 2008|work=seerecon.org|access-date=24. 9. 2015|language=en|url-status=dead}}</ref> Među brojnim ekonomskim znakovima, 1997. godine je otvorena [[Centralna banka Bosne i Hercegovine]] i 2002. je počela sa radom [[Sarajevska berza]]. Velika gradska baza proizvodnje, administracije i turizma, kombinirana sa velikim informalnim tržištem,<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|title=The World Factbook|work=cia.gov|access-date=24. 9. 2015|language=en|archive-date=15. 3. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|url-status=dead}}</ref> čini grad najvećim ekonomskim regionom Bosne i Hercegovine. Iako je Sarajevo imalo razvijenu industriju tokom socijalističkog perioda, samo je nekolicini preduzeća izvršila uspješnu tranziciju na kapitalističku ekonomiju. Sarajevska industrija sada uključuje [[Fabrika duhana Sarajevo|industriju duhanskih proizvoda]], namještaja, automobila i komunikacijske opreme. Kompanije smještene u Sarajevu su [[B&H Airlines]] (prijašni Air Bosna), [[BH Telecom]], [[Bosmalov gradski centar]], [[Bosnalijek]], [[Energopetrol]], [[Fabrika duhana Sarajevo]] i [[Sarajevska pivara]]. Sarajevo ima jaku turističku ponudu i [[Lonely Planet]] je gradu dao 43. mjesto na listi najposjećenijih gradova u svijetu u [[2006]]. godini.<ref>Lonely Planet (3. 2006). Put kroz najbolje gradove u Evropi</ref> Sportski turizam koristi skijaške terene olimpijskih igara iz [[1984]], na obližnjim planinama [[Bjelašnica|Bjelašnici]], [[Igman]]u, [[Jahorina|Jahorini]] i [[Treskavica|Treskavici]]. Prosječna neto plaća u prva četiri mjeseca 2014. godine iznosila je 1.039 KM<ref>{{cite web|title=Uporedni pregled broja zaposlenih i nezaposlenih, prosječne bruto i neto plaće na području Kantona Sarajevo za 2014. godinu-prethodni podaci|url=http://zis.ks.gov.ba/sites/zis.ks.gov.ba/files/45%20Plaća%202014.pdf|website=zis.ks.gov.ba|publisher=Kantonalna javna ustanova za zaštićena prirodna područja|access-date=24. 9. 2015}}</ref> dok je prosjek neto plaća u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]] u istom periodu iznosio 836 [[KM]].<ref>{{cite web|url=http://www.fzs.ba|title=Federalni zavod za statistiku|work=fzs.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Pored toga, Sarajevo bilježi i najnižu stopu nezapolsenosti te najveći broj preduzeća po glavi stanovnika u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]].<ref>{{cite web|title=Makroekonomski pokazatelji po kantonima 2012.|url=http://www.fzzpr.gov.ba/upload/file/dokumenti/makroekonomski_i_socioekonomski_pokazatelji/Makroekonomski%20pokazatelji%20po%20kantonima%202012%20-%2020%2006%202013%20.pdf|website=fzzpr.gov.ba|publisher=Federalni zavod za programiranje razvoja|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20140123030337/http://www.fzzpr.gov.ba/upload/file/dokumenti/makroekonomski_i_socioekonomski_pokazatelji/Makroekonomski%20pokazatelji%20po%20kantonima%202012%20-%2020%2006%202013%20.pdf|archive-date=23. 1. 2014|url-status=dead}}</ref> Ekonomski, Sarajevo je najrazvijeniji grad Bosne i Hercegovine. === Telekomunikacije i mediji === ==== Internet ==== Internetska mreža u Sarajevu je prva u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] po brzini, kvalitetu i veličini mreže. Neki od najvećih internetskih operatera su: Logosoft, HS-HKB net i Telemach (kablovski internet) kao i BH Telecom, Eronet, M:tel, Blic i drugi iz oblasti ADSL-a. ==== Elektronski i printani mediji ==== {{Glavni|Komunikacije i mediji u Sarajevu}} Kao glavni i najveći grad [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], Sarajevo je medijski centar u zemlji. Većina komunikacijskih i medijskih infrastruktura je uništena tokom rata, ali rekonstrukcija koju je vodio [[visoki predstavnik Bosne i Hercegovine]] je pomogla modernizaciji medija.<ref>{{cite web|url=http://www.ejc.nl/jr/emland/bih.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20050519084032/http://www.ejc.nl/jr/emland/bih.html|title=Bosnia and Herzegovina Media Landscape|archive-date=19. 5. 2005|work=ejc.nl|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Internet]] je ponovo postao dostupan u gradu [[1995]].<ref>{{cite web|url=http://soemz.euv-frankfurt-o.de/media-see/newmedia/main/articles/j_avdagic.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20071007143822/http://soemz.euv-frankfurt-o.de/media-see/newmedia/main/articles/j_avdagic.htm|title=The Internet and the Public in Bosnia-Herzegovina|author=Jelenka Vockić-Avdagić|archive-date=7. 10. 2007|work=euv-frankfurt-o.de|access-date=24. 9. 2015|url-status=live}}</ref> [[BHT|Bosanskohercegovačka televizija]] je državna TV stanica, jedna od tri u Bosni i Hercegovini. Drugi elektronski mediji u gradu su NRTV "Studio 99", [[NTV Hayat]], [[OBN|Open Broadcast Network]], [[TV Kantona Sarajevo]] i TV Alfa. Postoje nezavisne, privatne i institucionalne radio stanice, poput [[Radio M|Radija M]], [[Radio Stari Grad|RSG]], eFM studentskog radija, Radija Sarajevo 202 (do prve polovine 2010.) i Radija BIR. Pored nabrojanih, u gradu egzistiraju i [[Radio Slobodna Evropa]], kao i nekoliko američkih i zapadnoevropskih stanica. [[Oslobođenje]], osnovano [[1943]], su najstarije sarajevske dnevne novine i jedine koje su preživjele rat. Tiražem su ove novine iza [[Dnevni Avaz|Dnevnog Avaza]], osnovanog 1995. i [[Jutarnje novine|Jutarnjih novina]].<ref>{{cite web|url=http://www.mediaonline.ba/en/?ID=211|title=Šta se događa sa najstarijim bosanskohercegovačkim novinama: Oslobođenje se prodaje za 4.7 miliona KM|first=Radenko|last=Udovičić|work=mediaonline.ba|date=5. 3. 2002|access-date=24. 9. 2015}}</ref> U druge lokalne periodične novine spadaju novine [[Hrvatska riječ]] na hrvatskom jeziku i magazin [[Start (novine)|Start]], kao i sedmične novine [[Slobodna Bosna]] i [[BH dani]]. === Vodovod === Kantonalno javno komunalno preduzeće "Vodovod i kanalizacija"<ref>{{cite web|url=http://www.viksa.ba/|title=KJKP 'Vodovod i kanalizacija' d.o.o. Sarajevo|work=viksa.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Sarajevo, se bavi osnovnim djelatnostima: * Proizvodnja i distribucija vode; * Prečišćavanje i odvođenje otpadnih voda. === Zdravstvo === * Univerzitetski klinički centar (Bolnica Koševo); * opća bolnica "Dr. Abdulah Nakaš"; * ambulante; * [[Psihijatrijska bolnica Kantona Sarajevo]]. == Saobraćaj == {{Glavni|Javni promet u Sarajevu|JKP GRAS Sarajevo}} [[Datoteka:Boeing 737 BH Airlines.jpg|mini|225p|B&H Airlines B737-400 na [[Međunarodni aerodrom Sarajevo|Sarajevskom aerodromu]]]] Sarajevo je središte cestovnog prometa u BiH. Sedam magistralnih puteva povezuje grad sa ostalim dijelovima zemlje. Na sjever M5 u pravcu [[Travnik]]a, [[Banja Luka|Banja Luke]] i [[Bihać]]a, M17 ka [[Zenica|Zenici]] i [[Doboj]]u, kao i M18 prema [[Tuzla|Tuzli]], na istok vode M5 prema [[Višegrad]]u i [[Goražde|Goraždu]], kao i M19 ka [[Zvornik]]u. Na jug vodi M18 preko [[Foča (RS)|Foče]] za [[Dubrovnik]], a na zapad M17 u pravcu [[Mostar]]a. Od 2003. Sarajevo je povezano autoputom [[Autoput A1 (Bosna i Hercegovina)|A1]], sa mjestima [[Ilijaš]], [[Visoko]] i [[Kakanj]], a od augusta 2014. godine izgradeno je nekoliko dionica autoput između Sarajeva i Zenice te sarajevska obilaznica na potezu Sarajevo-sjever – Sarajevo-zapad<ref>{{cite web|url=http://www.jpautoceste.ba/20131003774/dinamika-gradnje|title=Dinamika gradnje|author=Admin|work=jpautoceste.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Planirani evropski autoput, [[koridor Vc|koridor 5C]], prolazi kraj Sarajeva, povezujući ga sa [[Budimpešta|Budimpeštom]] na sjeveru i sa [[Ploče|Pločama]] na jugu.<ref>{{cite web|title=Koridor 5C|url=http://www.bosmal.com/en/?lg=en&nav_ID=14|publisher=Bosmal|access-date=24. 9. 2015}}</ref> === Gradski saobraćaj === {{Glavni|Gradski promet u Sarajevu}} Položaj Sarajeva, uske gradske ulice i nedostatak parkinga ograničavaju automobilski promet u gradu. U vrijeme [[Zimske olimpijske igre 1984.|Olimpijskih igara]] 1984. godine, grad je dobio dio [[Sarajevska zaobilaznica|zaobilaznice]], što je djelomice olakšalo prometnu situaciju, no 2,6&nbsp;km i dva tunela koja su trebala povezati naselja [[Ciglane (naselje)|Ciglane]] i [[Pofalići]], zbog nedostatka novca, još nisu u potpunosti završeni. Sam centar grada pretvoren je 70-tih godina u pješačku zonu. Dvije glavne ulice u gradu su [[Titova ulica|Titova]] i [[Ulica Zmaja od Bosne]]. Električni [[Sarajevski tramvaji|tramvaji]] sa sedam tramvajskih linija, koji su u službi od [[1885]], su najstarija vrsta javnog prijevoza u gradu.<!-- Nije moguće pronaći funkcionalnu kopiju na web.archive.org <ref>O tramvajima na [http://www.virtualnosarajevo.com.ba/trams.htm virtualnom Sarajevu]</ref> --> Naselja [[Dobrinja (Sarajevo)|Dobrinja]] i [[Vogošća]] od 80-ih godina povezana su sa centrom grada [[Sarajevski trolejbusi|trolejbuskim linijama]]. Za vrijeme [[Rat u BiH|rata]], prekinuta trolejbuska veza sa Vogošćom je u obnovi. Danas u gradu postoji pet [[trolejbus]]kih, te mnogo autobuskih linija, koje autobusima i za Sarajevo specifičnim [[Spisak minibuskih linija u Sarajevu|minibusima]] (kombibus), strme i teško dostupne dijelove grada povezuju sa centrom. Javni gradski prijevoz nudi firma [[JKP GRAS Sarajevo]]. === Međunarodni saobraćaj === {{Glavni|Međunarodni aerodrom Sarajevo}} [[Glavna željeznička stanica u Sarajevu]] se nalazi u centralnom dijelu grada. Grad je dnevno željeznicom povezan sa [[Zagreb]]om, [[Beograd]]om i [[Ploče|Pločama]], a od 2002. ponovo sa [[Budimpešta|Budimpeštom]]. Dobro razgranatom autobuskom mrežom, Sarajevo je dostupno iz bilo kojeg pravca. [[Međunarodni aerodrom Sarajevo]] (SJJ) smješten je desetak kilometara jugozapadno od centra grada, u naselju Butmir. Najveći je i najprometniji aerodrom u Bosni i Hercegovini. Otvoren je 1969. godine a dužina piste iznosi 2.700 [[metar|m]]. Sarajevo a i Bosna i Hercegovina je putem ovog aerodroma povezana sa mnogim, uglavnom evropskim gradovima. Tokom rata aerodrom se koristio za letove [[Ujedinjeni narodi|UN]]-a i transport humanitarne pomoći. Od [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] iz [[1996]]. godine, aerodrom je otvoren za putničke letove avionskih kompanija [[B&H Airlines]], [[Austrian Airlines]], [[Alitalia]], [[Lufthansa]], [[Jat Airways]], [[Croatia Airlines]] i drugih. U 2017. godini prevezeno je 957.969 putnika što je rekord od osnivanja aerodroma.<ref name="statistika">{{cite web|title=Međunarodni aerodrom Sarajevo - Statistika|url=http://www.sarajevo-airport.ba/tekst.php?lang=bos&id=94&kat=2&sub_kat=0|publisher=http://www.sarajevo-airport.ba|access-date=1. 2. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180113072456/http://www.sarajevo-airport.ba/tekst.php?lang=bos&id=94&kat=2&sub_kat=0|archive-date=13. 1. 2018|url-status=dead}}</ref> Poređenja radi, tokom [[1996]]. godine putnički promet je iznosio oko 25.000 putnika.<ref>{{cite web|url=http://www.fortunecity.com/oasis/tropicana/533/statistic.htm|title=Statatistički podaci za sarajevski aerodrom|first=Zahid|last=Krkić|work=archive.org|access-date=24. 9. 2015|language=en|archive-date=19. 6. 2001|archive-url=https://web.archive.org/web/20010619074934/http://www.fortunecity.com/oasis/tropicana/533/statistic.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> == Obrazovanje == {{Glavni|Obrazovanje u Sarajevu}} U Sarajevu, prema podacima iz 2000. godine, u sklopu Javne ustanove ''Djeca Sarajeva'' egzistira 25 vrtića u kojima boravi 2090 djece. Na području grada, na snazi je obavezno devetogodišnje osnovno obrazovanje. Prema podacima Federalnog zavoda za statistiku u školskoj 2016/2017. godini nastavu u 47 osnovnih škola na području 4 gradske općine pohađalo je 22.477 učenika dok je u 4 škole za djecu sa posebnim potrebama bilo upisano 299 učenika.<ref name="fzs">{{cite web|title=Kanton Sarajevo u brojkama|url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2017/07/Kanton-Sarajevo-u-brojkama.pdf|website=fzs.ba|publisher=Federalni zavod za statistiku|access-date=12. 3. 2018}}</ref> U istom periodu, u 31 srednje škole različitih vrsta bilo je upisano 12.381 učenik.<ref name="fzs"/> === Visokoškolsko obrazovanje === {{Glavni|Univerzitet u Sarajevu|Međunarodni univerzitet u Sarajevu|Sarajevo School of Science and Technology|Međunarodni univerzitet Burch}} [[Datoteka:Sarajevo University building.JPG|mini|250p|Zgrada Univerziteta u Sarajevu]] Grad Sarajevo sjedište je najveće i najstarije visokoškolske ustanove u državi, [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]], te niza drugih visokoškolskih ustanova, čime se svrstava u red najvećih univerzitetskih centara u cijeloj regiji [[Jugoistočna Evropa|jugoistočne Evrope]]. Sarajevski univerzitet osnovan je 1949. godina i čine ga 30 organizacionih jedinica (25 fakulteta i akademija, 5 instituta).<ref name="unsa">{{cite web|title=Univerzitet u brojkama|url=http://www.unsa.ba/univerzitet-u-brojkama|publisher=unsa.ba|access-date=23. 1. 2018}}</ref> Studij se izvodi na sva tri ciklusa prema [[Bolonjska deklaracija|Bolonjskom procesu]], na ukupno 518 studijskih programa. Tokom 2016. godine na Univerzitetu su angažirana 877 nastavnika i 429 saradnika a krajem iste godine na univerzitetu je studiralo 30.442 studenta.<ref name="unsa"/> Osim sarajevskog univerziteta u gradu djeluje još nekoliko privatnih univerziteta, između ostalih i [[Međunarodni univerzitet u Sarajevu]] (osnovan 2003), [[Sarajevo School of Science and Technology]] (2004) i [[Međunarodni univerzitet Burch]] (2008). Tokom rata 1993. izgorjela je [[Gradska vijećnica Sarajevo|Nacionalna i Univerzitetska biblioteka]], sa najvećom literarnom zbirkom jugoistočne Evrope. [[Datoteka:Broj studenata u Sarajevu.jpg|mini|400px|Broj studenata u Sarajevu 2000. godine]] Prema podacima iz 2012. u gradu je studiralo 33.435 studenata. === Biblioteke === * Javna ustanova Biblioteka Sarajeva<ref>{{cite web|url=http://www.bgs.ba/aktuelnosti.html|title=Biblioteka Sarajeva|work=bgs.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150810095346/http://bgs.ba/aktuelnosti.html|archive-date=10. 8. 2015|url-status=dead}}</ref> Sopstvene biblioteke imaju svi fakulteti, kao i niz drugih institucija, udruženja i firmi. == Poznate osobe == Sarajevo je grad brojnih poznatih bosanskih pjesnika i mislilaca. Nobelovac [[Ivo Andrić]] je dio svog života proveo u Sarajevu, kao i pjesnici i književnici [[Silvije Strahimir Kranjčević]], [[Isak Samokovlija]], [[Mak Dizdar]], [[Duško Trifunović]] i drugi. Slikari [[Mersad Berber]], [[Safet Zec]], kao i režiser [[Oskar]]ovac [[Danis Tanović]]. Dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] za hemiju [[Vladimir Prelog]] rođen je u Sarajevu, kao i književnik i scenarista [[Zlatko Topčić]] te režiseri [[Dino Mustafić]], [[Jasmila Žbanić]], [[Benjamin Filipović]], [[Pjer Žalica]], [[Ademir Kenović]] i [[Emir Kusturica]]. === Ličnosti rođene u Sarajevu === {{Glavni|Spisak poznatih osoba rođenih u Sarajevu}} {{div col||20em}} * [[Abdulah Sidran]], književnik * [[Ademir Kenović]], filmski režiser * [[Mula Mustafa Bašeskija]], ljetopisac, pjesnik, kaligraf i skupljač kulturnog naslijeđa * [[Aleksandar Hemon]], književnik * [[Aleksandar Obradović (književnik)|Aleksandar Obradović]], književnik i slikar * [[Asim Ferhatović]], nogometaš * [[Alen Škoro]], nogometaš * [[Bekim Fehmiu]], pozorišni i filmski glumac * [[Benjamin Filipović]], režiser * [[Boris Nemšić]], preduzetnik, Austrija * [[Boris Novković]], pjevač * [[Boris Tadić]], predsjednik [[Srbija|Srbije]] * [[Braco Dimitrijević]], umjetnik * [[Branko Crvenkovski]], bivši predsjednik [[Makedonija|Makedonije]] * [[Bulend Biščević]], nogometaš * [[David Elazar]], zapovjednik generalštaba izraelske vojske * [[Davorin Popović]], pjevač * [[Dalibor Brozović]], lingvista * [[Dino Mustafić]], režiser * [[Marko Brecelj]], muzičar, umjetnik * [[Đorđe Novković]], kompozitor * [[Džemaludin Mušović]], nogometni igrač i trener * [[Edin Dervišhalidović]], pjevač * [[Edin Džeko]], nogometaš * [[Emir Kusturica]], filmski režiser * [[Ervin Rustemagić]], strip autor, producent, distributer i filmski producent * [[Goran Bregović]], muzičar * [[Hajrudin Varešanović]], pjevač * [[Hans Fronius]], slikar i ilustrator, Austrija * [[Ivica Osim]], nogometni igrač i trener * [[Jadranka Stojaković]], pjevačica i autorica * [[Jasna Diklić]], glumica * [[Jasmila Žbanić]], filmska režiserka * [[Karlo Malý]], biolog i botaničar * [[Kemal Monteno]], pjevač * [[Mario Stanić]], nogometaš * [[Marko Pešić]], košarkaš * [[Mladen Jeličić-Troko]], glumac * [[Mladen Vojičić]] - Tifa, pjevač * [[Momo Kapor]], književnik * [[Miljenko Jergović]], književnik * [[Nenad Kecmanović]], politolog * [[Ognjen Tadić]], političar * [[Petar Rogulja]], hrvatski političar i novinar * [[Pjer Žalica]], režiser * [[Predrag Danilović]], košarkaš * [[Predrag Pašić]], nogometaš * [[Stjepan Kljujić]], političar * [[Vladimir Prelog]], hemičar, dobitnik Nobelove nagrade * [[Vojislav Šešelj]], ratni zločinac, srpski nacionalistički ideolog i političar * [[Vojo Dimitrijević]], slikar * [[Zdravko Čolić]], pjevač * [[Zlatan Filipović]], likovni umjetnik * [[Zlatko Topčić]], književnik i scenarista * [[Željko Bebek]], pjevač * [[Irfan Hozo]], likovni umjetnik, grafičar * [[Edin Numankadić]], umjetnik {{div col end}} === Ličnosti koje su živjele i radile u Sarajevu === {{div col||20em}} * [[Alija Izetbegović]], prvi predsjednik RBiH * [[Ivo Andrić]], književnik, dobitnik Nobelove nagrade * [[Dževad Karahasan]], književnik * [[Skender Kulenović]], književnik * [[Silvije Strahimir Kranjčević]], književnik * [[Tin Ujević]], književnik * [[Branislav Nušić]], književnik * [[Adeline Pauline Irby]], književnica * [[Staka Skenderova]], spisateljica * [[Safet Zec]], akademski slikar * [[Sinan Alimanović]], kompozitor * [[Avdo Smailović]], kompozitor * [[Mersad Berber]], akademski slikar * [[Meša Selimović]], književnik * [[Ahmet Hromadžić]], književnik * [[Ahmed Muradbegović]], književnik * [[Boro Stjepanović]], glumac * [[Admiral Mahić]], pjesnik * [[Bahrudin Čengić]], reditelj * [[Irfan Horozović]], književnik * [[Vitomir Lukić]], književnik * [[Vladimir Premec]], filozof * [[Ilija Ladin]], pjesnik * [[Semezdin Mehmedinović]], književnik * [[Miralem Srkalović|Miralem Lalo Srkalović]], akademski slikar * [[Isak Samokovlija]], književnik * [[Mak Dizdar]], pjesnik * [[Duško Trifunović]], pjesnik * [[Alija Isaković]], književnik i historičar jezika i književnosti * [[Friedrich Katzer]], geolog * [[Viktor Apfelbeck]], entomolog * [[Ivica Matić]], reditelj, scenarist * [[Tvrtko Kulenović]], književnik * [[Vanja Sutlić]], filozof * [[Derviš Sušić]], književnik {{div col end}} == Nagrade i priznanja == {{Glavni|Nagrade i priznanja Grada Sarajeva}} Sarajevo kao glavni grad u državi i centar od historijskog, kulturnog i privrednog značaja ustanovilo je i redovno dodjeljuje različite nagrade i priznanja zaslužnim osobama, kolektivima i institucijama. Pored zasigurno najznačajnije [[Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva|Šestoaprilske nagrade Grada Sarajeva]], koja se dodjeljuje još od 1956. godine u nekoliko kategorija, Grad Sarajevo dodjeljuje još i nagrade ''[[Sarajevska pahuljica]]'' (od 2014), ''[[Graham Bamford]]'' (od 2013) i ''[[Slovo Makovo – Mak Dizdar]]'' od 2017. godine.<ref name="nagrade i priznanja">{{cite web |title=Nagrade i priznanja Grada Sarajeva |url=http://sarajevo.ba/nagrade-i-priznanja/ |website=sarajevo.ba |access-date=7. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315234504/http://sarajevo.ba/nagrade-i-priznanja/ |archive-date=15. 3. 2019 |url-status=dead }}</ref> Pored nagrada, Grad Sarajevo dodjeljuje još i priznanja: ''[[Ključ Grada Sarajeva]]'', ''[[Počasni građanin grada Sarajeva]]'', ''[[Plaketa Grada Sarajeva]]'' i ''[[Zahvalnica Grada Sarajeva]]''.<ref name="nagrade i priznanja"/> === Šestoaprilska nagrada === {{Glavni|Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva}} Predstavlja najznačajniju nagradu koju Grad Sarajevo dodjeljuje istaknutim pojedincima, grupama i kolektivima za značajna ostvarenja i dostignuća na različitim poljima ljudskog djelovanja. Dodjeljuje se u tri kategorije, kao pojedinačna, grupna i kolektivna nagrada. Prvi put je dodijeljena na dan Sarajeva 1956. godine i to Voji Dimitrijeviću (u pojedinačnoj kategoriji) i Andriji-Šain Čačinu i Marijanu Baldazaru kao grupna nagrada. Kolektivna nagrada se dodjeluje periodično istaknutim kolektivima i institucijama a prvi put je dodijeljana 1961. godine [[Pozorište lutaka Sarajevo|Pozorištu lutaka Sarajevo]]. === Počasni građanin === {{Glavni|Počasni građanin grada Sarajeva}} Priznanje ''Počasni građanin Grada Sarajeva'' se dodjeljuje građanima [[BiH|Bosne i Hercegovine]] koji su se naročito istakli u razvoju Grada, unaprijeđenju međunarodne saradnje i očuvanju [[mir]]a u zemlji i inostranstvu ili stranim državljanima koji su ostvarili naročit doprinos razvoju i afitrmaciji Grada te razvoju međunarodnih i međuljudskih odnosa na načelima [[solidarnost]]i, [[demokratija|demokratičnosti]], [[humanost]]i i [[tolerancija|tolerancije]] među ljudima.<ref>{{Cite web |url=http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=31 |title=Arhivirana kopija |access-date=7. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101128195855/http://sarajevo.ba/ba/article.php?pid=31 |archive-date=28. 11. 2010 |url-status=dead }}</ref> == Međunarodni odnosi == === Gradovi prijatelji === Prijateljske odnose Sarajevo je uspostavilo sa sljedećim gradovima:<ref>{{cite web|title=Međunarodna saradnja - gradovi prijatelji|url=https://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-prijatelji/|website=sarajevo.ba|access-date=23. 1. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190207235415/http://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-prijatelji/|archive-date=7. 2. 2019|url-status=dead}}</ref> {{div col||20em}} * [[Zagreb]], [[Hrvatska]] <small>''(od 2001)''</small> * [[Ljubljana]], [[Slovenija]] <small>''(od 2002)''</small> * [[Salt Lake City]], [[Utah]], [[SAD]] <small>''(od 2002)''</small> * [[Kairo]], [[Egipat]] <small>''(od 2006)''</small> * [[Dubrovnik]], Hrvatska <small>''(od 2006)''</small> * [[Konya]], [[Turska]] <small>''(od 2007)''</small> * [[Vukovar]], Hrvatska <small>''(od 2011)''</small> * [[Bad Ischl]], [[Austrija]] <small>''(od 2016)''</small> * [[Hirošima]], [[Japan]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Moskva]], [[Rusija]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Beograd]], [[Srbija]] <small>''(od 2017)''</small> {{div col end}} === Gradovi pobratimi === Grad Sarajevo je uspostavilo pobratimske odnose sa mnogim gradovima svijeta.<ref>{{cite web |title=Međunarodna saradnja - gradovi pobratimi |url=https://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-pobratimi/ |website=sarajevo.ba |access-date=22. 1. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190117001810/http://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-pobratimi/ |archive-date=17. 1. 2019 |url-status=dead }}</ref> {{div col||20em}} * [[Coventry]], [[Engleska]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]] <small>''(od 1957)''</small> * [[Tlemcen]], [[Alžir]] <small>''(od 1964)''</small> * [[Baku]], [[Azerbejdžan]] <small>''(od 1972)''</small> * [[Magdeburg]], [[Njemačka]] <small>''(od 1972)''</small> * [[Friedrichshafen]], Njemačka <small>''(od 1972)''</small> * [[Napulj]], [[Italija]] <small>''(od 1976)''</small> * [[Tripoli]], [[Libija]] <small>''(od 1976)''</small> * [[Ferrara]], Italija <small>''(od 1978)''</small> * [[Bursa]], [[Turska]] <small>''(od 1979)''</small> * [[Innsbruck]], [[Austrija]] <small>''(od 1980)''</small> * [[Tianjin]], [[Kina]] <small>''(od 1981)''</small> * [[Wolfsburg]], Njemačka <small>''(od 1985)''</small> * [[Calgary]], [[Kanada]] <small>''(od 1986)''</small> * [[Venecija]], Italija <small>''(od 1994)''</small> * [[Collegno]], Italija <small>''(od 1994)''</small> * [[Ankara]], Turska <small>''(od 1994)''</small> * [[Budimpešta]], [[Mađarska]] <small>''(od 1995)''<ref>{{cite web|title=Sister City - Budapest|publisher=Official website of New York City|url=http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml|access-date=14. 5. 2008|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20080421215230/http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml|archive-date=21. 4. 2008|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Sister cities of Budapest|language=hu|publisher=Official Website of Budapest|url=http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|access-date=31. 1. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20050309070457/http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|archive-date=9. 3. 2005|url-status=dead}}</ref></small> * [[Serre Chevalier]], [[Francuska]] <small>''(od 1995)''</small> * [[Prato]], Italija <small>''(od 1995)''</small> * [[Tirana]], [[Albanija]] <small>''(od 1996)''</small> * [[Istanbul]], Turska <small>''(od 1997)''<ref>{{cite web|url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|title=Sister Cities of Istanbul|access-date=8. 9. 2007|language=en|archive-date=17. 1. 2010|archive-url=https://www.webcitation.org/5mq0Igk9U?url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Radikal|language=tr|date=3. 11. 2003|quote=49 sister cities in 2003|title=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe}}</ref></small> * [[Stockholm]], [[Švedska]] <small>''(od 1997)''</small> * [[Kuvajt (grad)|Kuvajt]], [[Kuvajt]] <small>''(od 1998)''</small> * [[Dayton]], [[Ohio]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] <small>''(od 1999)''</small> * [[Barcelona]], [[Španija]] <small>''(od 2000)''<ref name="Barcelona">{{cite web|url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|title=Official Barcelona Website: ''Sister Cities''|access-date=11. 11. 2008|publisher=Ajuntament de Barcelona 1995-2008|language=es|archive-url=https://web.archive.org/web/20100106163853/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|archive-date=6. 1. 2010|url-status=dead}}</ref></small> * [[Madrid]], Španija <small>''(od 2007)''</small> * [[Pula]], [[Hrvatska]] <small>''(od 2012)''</small> * [[Teheran]], [[Iran]] <small>''(od 2016)''</small> * [[Skoplje]], [[Makedonija]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Doha]], [[Katar]] <small>''(od 2018)''</small> * [[Izmir]], Turska <small>''(od 2022)''</small> * [[Podgorica]], [[Crna Gora]] <small>''(od 2022)''</small> {{div col end}} == Također pogledajte == {{Portal|Bosna i Hercegovina}} * [[Počasni doktori nauka Univerziteta u Sarajevu]] * [[Spisak Nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Sarajevu]] * [[Nezir ef. Škaljić]], bivši gradonačelnik * [[Esad Kulović]], bivši gradonačelnik * [[Mustafa-beg Fadilpašić]], bivši gradonačelnik * [[Apel sarajevskih intelektualaca svjetskoj savjesti]] * [[SDI Spid]] == Reference == {{Refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} {{Wikivoyage}} {{Wikicitat}} {{Wikivijesti|Category:Sarajevo|Sarajevo}} * [http://www.sarajevo.ba Službene stranice grada] {{bs simbol}} * [http://www.sarajevo-tourism.com Stranica turističke zajednice] {{bs simbol}} {{en simbol}} * [https://web.archive.org/web/20130519011211/http://navigator.ba/maps/sarajevo/dispmap.php Interaktivna mapa Sarajeva] {{bs simbol}} * [http://www.rutmap.ba/ Rutmap.ba - mapa Sarajeva] * [[Miljenko Jergović]],[https://web.archive.org/web/20130522141940/http://bhdani.com/arhiva/105/citanka05.htm Historijska čitanka] BH dani broj 105, 4. 6. 1999 {{Geografska lokacija |Centar = Sarajevo |Sjever = [[Zenica]], [[Doboj]] |Sjeveroistok = [[Tuzla]], [[Bijeljina]], [[Brčko]] |Istok = [[Goražde]], [[Višegrad]] |Jugoistok = [[Foča (RS)|Foča]] |Jug = [[Trebinje]] |Jugozapad = [[Konjic]], [[Mostar]], [[Neum]] |Zapad = [[Bugojno]], [[Livno]] |Sjeverozapad = [[Travnik]], [[Banja Luka]], [[Bihać]] }} {{Sarajevo}} {{Općine u Sarajevu}} {{Sarajevska naselja}} {{Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}} {{Gradovi domaćini ZOI-a}} {{Glavni gradovi evropskih država}} {{Wiki članak}} [[Kategorija:Glavni gradovi evropskih država]] [[Kategorija:Sarajevo|*]] [[Kategorija:Službeni gradovi Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Federaciji Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Kantonu Sarajevo]] n5umbtw9ejuyiiwr9wiz5cyyfkos8mj Španija 0 1125 3426320 3408816 2022-07-31T09:45:50Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija država | izvorno_ime = ''Reino de España'' {{es simbol}} | zvanično_ime = Kraljevina Španija | ime_genitiv = Španije | zastava = Flag of Spain.svg | grb = Escudo de España.svg | vrsta_simbola = Grb | uzrečica =''Plus Ultra'' (lat.) | himna = "[[Marcha Real]]" (bs: "''Kraljevski marš''")<br><br><center>[[Datoteka:Marcha Real-Royal March by US Navy Band.ogg]]</center> | karta = EU-Spain.svg | opis_karte = | širina_karte =200px | glavni_grad = [[Madrid]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|40|26|N|3|42|W}} | najveći_grad = Madrid | službeni_jezik = [[španski jezik|španski]]<br>''regionalno i:''<br> {{unbulleted list | aranski | [[baskijski jezik|baskijski]] | galicijski | katalonski | asturijski }} | etničke_grupe = {{unbulleted list | 89,9% [[Španci]] | {{nowrap|10,1% ostali{{\}}nepoznato}} }} | državno_uređenje = Parlamentarna nasljedna monarhija | vrsta_prve_vlasti = [[Spisak španskih kraljeva|Kralj]] | vladar_prva_vlast = [[Felipe VI, kralj Španije|Felipe VI]] | vrsta_druge_vlasti = [[Spisak premijera Španije|Premijer]] | vladar_druga_vlast = [[Pedro Sánchez]] | nezavisnost = ujedinjenjem [[Kastilja|Kastilje]] i [[Aragón]]a | nezavisnost_priznato = [[1469.]] | površina = 505.370<ref name="oratlas"/> | po_površini_na_svijetu = 52. | procenat_vode = 1,04 | stanovnika = 46.934.632<ref name="nacinstsat"/> | stanovnika_godina = procjena 2019. | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 29. | gustoća = 91,95 | po_broju_gustoće_na_svijetu = | bdp_ukupno = {{rast}}$1.941 bilion<ref name="mmf1"/> | bdp_godina = Procjena 2019. | po_broju_bdp_na_svijetu = 16. | bdp_per_capita = {{rast}}$41,592<ref name="mmf1"/> | hdi = {{rast}}0,904<ref name="HDI"/> | hdi_godina = 2019 | hdi_nivo = vrlo visok | po_broju_hdi_na_svijetu = 26. | gini = {{rast}}33.2<ref name="cia"/> | gini_godina = 2018. | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = [[euro]] (€)<br><small>ranije [[Španska peseta|peseta]]</small> | vremenska_zona = [[CET]] ([[UTC]]+1)<br /> - ljeti [[CEST]] (UTC+2) | nacionalni_dan = | najviša_tačka_ime = [[Teide]] | najviša_tačka_metara = 3718 | najveće_jezero_ime = [[Lago de Sanabria]] | najveće_jezero_površina = 3,69 | najveća_rijeka_ime = [[Tajo]] | najveća_rijeka_dužina = 763 | internetski_nastavak = [[.es]] | pozivni_broj = +34 | komentar = }} '''Španija''', zvanično '''Kraljevina Španija''' ({{jez-es|Reino de España}}; {{jez-gl|Reino de España}}; {{jez-ca|Regne d’Espanya}}; {{jez-ast|Reinu d’España}}; {{jez-eu|Espainiako Erresuma}}; {{jez-oc|Reialme d’Espanha}}), jest [[država]] na jugozapadu [[Evropa|Evrope]] i parlamentarna nasljedna kraljevina. Najvećim dijelom se nalazi na [[Pirenejsko poluostrvo|Pirenejskom (Iberskom) poluostrvu]]. Administrativno je podijeljena na 17 autonomnih zajednica i dva autonomna grada ({{es|ciudades autónomas}}), [[Ceuta]] i [[Melilla]]. Glavni i najveći grad Španije je [[Madrid]], a veći gradovi su [[Barcelona]], [[Valencia (grad)|Valencia]], [[Sevilla]], [[Bilbao]] i [[Málaga]]. Članica je [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]], [[Evropska unija|Evropske unije]], [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj|OECD-a]] i [[NATO]] saveza. Ona se ubraja u veoma razvijene zemlje, a prema podacima iz 2012. bila je među dvadeset najvećih zemalja izvoznika i uvoznika u svijetu.<ref name="destastisde"/> Smatra se jednom od vodećih turističkih zemalja u svijetu, prema podacima iz 2016. treća je zemlja po broju stranih turista.<ref name="unwtodoi"/> == Historija == {{Glavni|Historija Španije}} Španija je bila naseljena već u [[paleolit]]u, o čemu svjedoči bogata [[likovna umjetnost]] u pećinama ([[Altamira]], [[Castillo]], [[Pindal]]) te drugi [[arheologija|arheološki ostaci]]. Prastanovnici područja Pirnejskog poluostrva bili su [[Kelti]], [[Baski]] i [[Iberi]], a po njima je i poluostrvo dobilo jedno od današnjih imena (Ibersko). U 11. vijeku p. n. e. na južne obale poluostrva naselili su se [[Fenicija|Feničani]]. Njihova najpoznatija kolonija bio je [[Cádiz]] (Gades). Naziv današnje Španije izveden je iz rimskog ''Hispania'', a ono od feničanskog ''ishapan'', "zemlja pećinara" (međutim ono za što su Feničani mislili da su pećinari, zapravo su bili [[kunić]]i). Tokom [[Drugi punski rat|Drugog punskog rata]] Rimljani su po prvi put došli na područje Španije, te su relativno brzo zauzeli zapad i jug poluostrva. Međutim, sjever poluostrva dospio je pod vlast Rimljana tek 200 godina kasnije. U kasnoj fazi [[Zapadno rimsko carstvo|Zapadnog rimskog carstva]] Zapadni Goti (Vizigoti) su se naselili u Galiju te tamo osnovali [[Vizigotsko carstvo]], koje je obuhvatalo i dijelove Iberije. Nakon što su doživjeli poraz u ratu sa [[Franačka država|Franačkom]], povukli su se južno i težište svoje teritorije premjestili na Ibersko poluostrvo. Ova posljednja faza Vizigotskog carstva naziva se ''Toledsko carstvo'' prema gradu Toledu gdje im je bila prijestolnica. [[Datoteka:Colomb.jpeg|thumb|lijevo|120px|[[Kristofor Kolumbo]] (1451–1506): moreplovac porijeklom iz Genove u službi španske krune (portret naslikao [[Ridolfo Ghirlandaio]])]] Početkom 8. vijeka [[Mauri]] iz sjeverne Afrike porazili su Vizigotsko carstvo te osvojili cijelo [[Iberijsko poluostrvo]]. Uslijedila je njihova viševjekovna vladavina, koja je znatno uticala na historiju zemlje. Ostavština arapske vlasti i danas se osjeti u arhitekturi Španije ali i mnogim riječima španskog jezika. Međutim, Maurima nije uspjelo trajno osvojiti područja sjeverno od Pirineja. Od tamo započela je borba za povrat teritorije od Maura, poznata kao ''Reconquista''. [[Rekonkvista]] je trajala više od 750 godina (od 722. do 1492.) te nije bio kontinuiran proces, već su kršćanske vojske postepeno osvajale jedno područje za drugim, dok naposljetku 1492. nisu osvojili Granadu, posljednje uporište Maura na Iberskom poluostrvu. Nakon završetka Rekonkviste, uslijedio je [[Inkvizicija|progon i ugnjetavanje]] nekršćanskih manjina. [[Izabela I, kraljica Kastilje]] i njen muž [[Ferdinand II, kralj Aragonije|Ferdinand II]], poznati kao "[[katolički kraljevi]]", nisu željeli trpiti nekatolike u svom kraljevstvu. Stoga su [[musliman]]i i [[jevreji]] prisilno tjerani na pokrštavanje. [[Španska inkvizicija]] osnovana je 1478. sa jedinim ciljem da traži preobraćene "nevjernike" koji su tajno i dalje prakticirali svoju "raniju" vjeru, te da ih kažnjava. Izabela I i Ferdinand II su 31. marta 1492. izdali [[Granadski dekret]], kojim su 300 hiljada jevreja<ref name="hagalil"/> koji se nisu htjeli pokrstiti protjerali sa Iberskog poluostrva. Ti jevreji poznati su kao [[Sefardi]]. Kastiljski kralj [[Filip III, kralj Kastilje|Filip III]] je 1609. protjerao i tzv. "Moriske", potomke Maura koji su u međuvremenu prešli na kršćanstvo. U 15. vijeku kraljevstva Kastilje i Aragóna su se ujedinila. Aragón je u to vrijeme već dugo bio vrlo snažna pomorska sila u [[Sredozemno more|Sredozemlju]], dok je Kastilja bila konkurencija [[Portugal]]u oko prevlasti na obalama Atlantika. Nakon [[Kristofor Kolumbo|Kolumbovog]] [[Otkriće Amerike|prvog putovanja]] 1492. preko Atlantika, Španija postaje kršćanska velesila Zapada. Stupanjem na prijestolje [[Karlo V, car Svetog rimskog carstva|Karla V]], unuka "katoličkih kraljeva" i cara Svetog rimskog carstva (poznat i kao ''Karlo I'') vlast u Španiji preuzima dinastija [[Habsburg (dinastija)|Habsburg]]. Svi španski kraljevi do 1700. bili su porijeklom iz španskog ogranka ove dinastije, kada je ova dinastija u Španiji izumrla smrću [[Karlo II, kralj Kastilje|Karla II]]. Zbog pitanja naslijedstva njegove krune kao posljednjeg habsburškog kralja Španije, izbio je [[rat za špansko naslijeđe]] u koji su bile uvučene mnoge evropske države. Kao rezultat tog rata na špansko prijestolje dolazi [[Filip V, kralj Španije|Filip V]] iz dinastije [[Bourbon (dinastija)|Bourbon]], čiji je potomak i danas na španskom tronu. [[Datoteka:RETRATO DEL GRAL. FRANCISCO FRANCO BAHAMONDE.jpg|thumb|lijevo|120px|[[Francisco Franco]]]] [[Španske kolonija|Špansko kolonijalno carstvo]] oko 1600. prostiralo se velikim prostranstvima Južne i Srednje Amerike, južnim dijelovima današnjih SAD i [[Filipini|Filipina]]. Međutim, Španci su postepeno počeli gubiti moć, kada su Englezi i Francuzi počeli osnivati svoje kolonije u Novom svijetu. Ratovi za nezavisnost američkih država, naročito [[Rat za nezavisnost Meksika|Meksika]] i [[Borba za nezavisnost zemalja Latinske Amerike|južnoameričkih država]] izbili su početkom 19. vijeka, kada je većina španskih kolonija izborila nezavisnost. U aprilu 1898. izbio je [[Špansko-američki rat]] u kojem su SAD osvojile posljednji veći posjed Španije, što je označilo i kraj njenog [[Kolonijalizam|kolonijalizma]]. Španske kolonije u Africi (Maroko, zapadna Sahara i [[Ekvatorska Gvineja]]) izborile su svoju nezavisnost u 20. vijeku. Početkom 20. vijeka Španija je bila najvećim dijelom zaostala poljoprivredna država, gdje su vladali gotovo feudalni odnosi u društvu, a malo industrije što je tada imala bilo je koncentrirano pretežno u Kataloniji i Baskiji. Godine 1923. vlast u zemlji preuzeo je [[Miguel Primo de Rivera]], koji je uveo vojnu diktaturu. Ipak, nije se uspio dugo održati na vlasti te je 1931. ponovno proglašena republika. Drugu špansku republiku od samog nastanka mučili su naslijeđeni politički i socijalni sukobi, te je već 1932. došlo do prvog pokušaja državnog udara desničarskih vojnih snaga pod vodstvom generala [[José Sanjurjo|Sanjurja]]. Dvije godine kasnije 1934. desio se niz ljevičarskih i anarhističkih pobuda, od kojih su neke ugušene u krvi. Politička nestabilnost u zemlji se još više pogoršala nakon izbora održanih 17. februara 1936. i pobjede ''Narodnog fronta'' sastavljenog od lijevo orijentiranih liberalnih, socijalističkih i komunističkih stranaka. U julu te godine dio vojske pod komandom generalisimusa [[Francisco Franco|Francisca Franca]] izvršio je državni udar, ali je on bio uspješan samo u nekim dijelovima zemlje, a vladine snage su ga ugušile u važnim političkim i industrijskim centrima zemlje (između ostalih u Madridu, Kataloniji i Baskiji). Započeo je [[Španski građanski rat]], u kojem su pučisti imali značajnu pomoć od fašističke Italije i [[Treći rajh|nacističke Njemačke]], dok su liberalno-demokratska Francuska i Velika Britanija ostale neutralne, što je pomoglo da Franco sa svojim snaga odnese pobjedu nad republikancima. Građanski rat završio je 1939. pobjedom nacionalista nad republikancima. Od tada otpočela je epoha frankističke diktature, prvih godina obilježenu nasilnim "čistkama" nepodobnih, dovodeći zemlju u dugotrajnu političku i društvenu letargiju. U [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] Francova Španija zadržala je relativnu neutralnost, mada se više priklanjala Njemačkoj i Italiji. Kao i u drugim evropskim državama, nakon rata došlo je do velikog ekonomskog poslijeratnog rasta i prosperiteta.<ref name="Gianni"/> Godine 1947. Franco je restaurirao monarhiju te je [[Juan Carlos, kralj Španije|Juana Carlosa]] kao kralja 1969. imenovao za svog nasljednika. Nakon smrti diktatora, 20. novembra 1975. kralj Jua Carlos započeo je proces demokratizacije zemlje (špan. ''Transición''). Usvajanjem Ustava 1978. uvedena je parlamentarna monarhija. Tokom tranzicije došlo je do masivnog aktiviranja [[ETA|Baskijske separatističke organizacije]] (ETA) i drugih lijevičarskih pokreta, kao i desničarskih terorističkih grupa. Ponovno je došlo do neuspjelog pokušaja državnog udara 23. februara 1981. (poznat kao "[[23-F]]") od strane desničarskih vojnih grupa i dijelova paravojne Civilne garde (''Guardia Civil'') protiv demokratske vlade. Španska ''tranzicija'' završena je 1982. primopredajom vlasti koju je preuzela socijaldemokratska stranka Felipea Gonzáleza (PSOE). Tokom 1980tih Španija je postala članica [[NATO]] saveza i [[Evropska unija|Evropske unije]] i ponovno je doživjela ekonomski rast. Istovremeno nastavljeni su sporadični sukobi protiv ETA-e, koja nastoji odvojiti Baskiju od Španije, a cijeli period sukoba protiv njih poznat je i kao "prljavi rat" (špan. ''guerra sucia'').<ref name="dealls"/> == Geografija == [[Datoteka:Teide and Caldera 2006.jpg|thumb|desno|180px|[[Teide]], najviši vrh u Španiji]] [[Datoteka:Calle de Alcalá (Madrid) 04.jpg|thumb|desno|180px|Centar [[Madrid]]a noću]] [[Datoteka:Barcelona view 2007.jpg|thumb|desno|180px|Pogled iz [[Park Güell|parka Güell]] iznad [[Barcelona|Barcelone]]]] [[Datoteka:Hemispheric - Valencia, Spain - Jan 2007.jpg|thumb|desno|180px|''Ciudad de las Artes y de las Ciencias'', simbol Valencije]] Španija, kao i susjedni [[Portugal]] na zapadu te [[Gibraltar]] na jugu (koji pripada [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]]), nalazi se na [[Pirenejsko poluostrvo|Pirenejskom poluostrvu]] približno između 36° i 43,5° sjeverne geografske širine te 9° zapadne i 3° istočne geografske dužine (sa izuzetkom Balearskih i Kanarskih ostrva te eksklava [[Ceuta|Ceute]] i [[Melilla|Melille]]. Španija približno zauzima šest sedmina površine poluostrva. Na sjeveroistoku, duž planinskog lanca Pireneja, graniči sa [[Francuska|Francuskom]] i malehnom državom [[Andora|Andorom]]. Njoj pripadaju [[Balearska ostrva]] u [[Sredozemno more|Sredozemnom moru]], [[Kanarska ostrva]] u [[Atlantski okean|Atlantiku]], kao i gradovi na sjeveroafričkoj obali [[Ceuta]] i [[Melilla]] (okruženi teritorijom [[Maroko|Maroka]]). U Francuskoj, Španija također posjeduje jednu [[eksklava|eksklavu]] [[Llívia]]. Španiji pripadaju i mnoga manja ostrva u blizini marokanske obale: [[Islas Chafarinas]], [[Peñón de Alhucemas]] i [[Isla del Perejil]], kao i malo poluostrvo [[Peñón de Vélez de la Gomera]]. Ostrvo [[Isla de Alborán]] nalazi se oko 50&nbsp;km sjeverno od marokanske obale. Postoji i druga grupa manjih ostrva i stijena Islas Columbretes, oko 55&nbsp;km istočno od [[Castellón de la Plana]], na istoj geografskoj širini kao i [[Mallorca]]. Najsjevernija tačka kontinentalne Španije je Estaca de Bares u Galiciji, dok je najzapadnija tačka (ne računajući ostrva) rt Touriñán (također u Galiciji). Najjužnija tačka države je [[Punta de Tarifa|Punta Marroquí]] kod Tarife, dok je najistočnija na Costa Bravi ''Rt de Creus''. Najveća udaljenost od krajnjeg sjevera do juga iznosi 856&nbsp;km, dok udaljenost od krajnjeg istoka do zapada iznosi 1020&nbsp;km. Najzapadnija i najjužnija tačka cjelokupne Španije (uključujući i ostrva) nalazi se na Kanarskim ostrvima ([[El Hierro]]) dok je najistočnija na Balerskim ostrvima ([[Menorca]]). Područje države nalazi se na prosječnoj [[nadmorska visina|nadmorskoj visini]] od 660 m, što je među najvišim od svih evropskih država. Prostornu podjelu poluostrva značajno određuju šest velikih planinskih lanaca. === Planine === Od šest najvećih planinskih lanaca u Španiji, pet ih se pruža u pravcu zapad-istok: * Na sjeveru zemlje su [[Pireneji]] s najvišim vrhom od 3.404 metra nadmorske visine, koji čine prirodnu granicu sa ostalim dijelom kontinentalne Evrope. * Zapadno od Pireneja, paralelno sa sjevernom obalom zemlje pruža se [[Kantabrijsko gorje]], čije najviše uzvišenje je ''Picos de Europa'' sa oko 2.600 metara nadmorske visine. Na svom zapadnom kraju postepeno se spušta u Galiciji i sjevernom Portugalu na brojne niže planine i ogranke. * Također u pravcu zapad-istok približno sredinom poluostrva pruža se [[Kastiljsko gorje]] ({{es|Sistema Central}}), koje se dijeli na razne ogranke, a penje se i do 2.600 metara visine. Dalje prema Portugalu se nastavlja na planine [[Serra da Estrela]]. * Dalje južno odvajaju se dosta niže [[Sierra Morena]] (do 1.300 m) također u pravcu zapad-istok, spuštajući se na jugu u prostranu dolinu rijeke [[Guadalquivir]]. * Na krajnjem jugu prostiru se [[Betijski kordiljeri]], duž sredozemne obale od Gibraltara do južno od [[Valencia (grad)|Valencije]]. Baleari su, u geološkom smislu, njihov sjeveroistočni produžetak. Na Betijskim kordiljerima nalazi se vrh [[Mulhacén]] (visok 3.482 m) u Sierra Nevadi, najviša tačka kontinentalne Španije i Pirenejskog poluostrva. Ipak najviši vrh cijele Španije nalazi se na kanarskom ostrvu [[Teneriffa|Teneriffi]], [[Teide|Pico del Teide]] visok 3.718 metara. Jedino [[Ibersko gorje]], koje se penje do 2.300 metara visine, proteže se u pravcu sjeverozapad-jugoistok, približno istočno od linije [[Burgos]]-Valencija. === Rijeke === Između planinskih lanaca protiče pet velikih riječnih sistema, od kojih su četiri pretežno orijentirani u pravcu istok-zapad, ulijevaju se u [[Atlantski okean]] a svoj izvor imaju u Iberskom gorju, kao najvećoj [[vododijelnica|vododijelnici]] na poluostrvu. Riječni vodotoci između Kantabrijskog i Kastiljanskog gorja slijevaju se kroz rijeku [[Duero]]. Dalje južno protiču rijeke [[Tajo]] i [[Guadiana]], također u pravcu od istoka ka zapadu. Isto vrijedi i za [[Guadalquivir]] koja teče južno od Sierra Morene. Vodotoci iz dolina između Iberskog gorja i Pireneja otječu preko [[Ebro|Ebra]] u Sredozemno more. Ova rijeka izvire u Kantabrijskom gorju i teče od sjeverozapada ka jugoistoku. === Centralna visoravan === Približno u centralnom dijelu Pirenejskog poluostrva nalazi se relativno prostrana [[visoravan]], koja se u literaturi i izvorima naziva ''[[Iberska mezeta]]'' ili ''Kastiljska visoravan'', često samo kao ''Mezeta''. Na sjeveru i sjeverozapadu ograničena je Kantabrijskim gorjem i njegovim obroncima, na istoku je Ibersko gorje, dok na jugu granicu visoravni predstavlja Sierra Morena. Na jugozapadu visoravan je donekle nešto niža, preko ne tako ravne [[Ekstremadura|Ekstremadure]]. Visoravan je podijeljena Kastiljskim gorjem na dvije polovine (južna i sjeverna mezeta), pri čemu je sjeverno od gorja visoravan nešto veće nadmorske visine od južnog dijela. Najveći gradovi na sjevernoj Mezeti ([[Valladolid]], [[León]], [[Burgos]], [[Salamanca]]) nalaze se na nadmorskim visinama od 700 do 900 metara, dok su gradovi južne Mezete ([[Madrid]], [[Toledo]], [[Ciudad Real]]) na visini od 500 do 700 metara. === Obale i doline === Značajno niže su brojne doline, iz koje vodotoci pretežno otječu preko Guadalquivira i Ebra. Pošto se brojne planine i gorja protežu gotovo do same morske obale, gotovo u cijeloj Španiji nema izraženih širokih primorskih ravnica ni zaravni. === Klima === Klima Španije se može ugrubo podijeliti na sljedeće zone: * [[Atlantska klima]] na sjevernoj obali Atlantskog okeana: Galicija, Asturija, Kantabrija, Baskija i sjever Navarre. Tamo su dosta blage zime s puno padavina, ali i ljeta su relativno hladna. * Okeansko-kontinentalna klima u centralnom području poluostrva: Kastilja i León, područje glavnog grada Madrida, regija La Rioja, Navarra, Kastilja-La Mancha, Ekstremadura i Andaluzija. Ovo područje ima dosta hladne zime, snijeg je redovna pojava na sjeveru, dok su ljeta vrlo topla. Padavine su mnogo izraženije u zimskim mjesecima. * Kontinentalna sredozemna klima u [[Aragón]]u, Kataloniji, zaleđu Valencije, regijama Murcia, Kastilja-La Mancha i Andaluzija. Padavine su pretežno u proljetnim i jesenjim mjesecima, ljeta su vruća a zime dosta hladne. Temperaturni raspon u toku dana može dosezati i do 25&nbsp;°C. * [[Sredozemna klima]] u Kataloniji, na Balearskim ostrvima, regiji Valencije, Murcia i Andaluzije. Padavine su uglavnom u proljeće i jesen, često se javljaju i pljuskovi (najčešće početkom septembra). Prema sjeveru i jugu količina padavina se smanjuje (npr. [[Barcelona]] 640&nbsp;mm, [[Tortosa]] 524&nbsp;mm, [[Valencia (grad)|Valencia]] 454&nbsp;mm, [[Alicante]] 336&nbsp;mm, [[Almería]] 196&nbsp;mm), te se unutar ovog klimatskog područja razlikuju sušni i vlažni dijelovi. Temperature zimi su blage, ljeta vrlo vruća a ponekad i sparna. * [[Suptropska klima]] na Kanarskim ostrvima. Tamo vladaju vrlo blage temperature tokom čitave godine (18 do 24&nbsp;°C), zime gotovo da i nema, prosječne temperature u [[Santa Cruz de Tenerife]] iznose 17,9&nbsp;°C u januaru a 25,1&nbsp;°C u augustu. Međutim, količina padavina dosta varira od jednog od drugog područja na ostrvima. * [[Planinska klima]] u višim područjima Pireneja, Kantabrijskom i Iberskom gorju, te Kastiljskim i Betijskim kordiljerima. Tamo vladaju dosta duge i hladne zime te kratka svježa ljeta. {| class="wikitable" ! colspan="3" | Klimatski dijagrami |- ! colspan="3" | Sredozemna obala |- align="center" valign="top" |[[Datoteka:Klima barcelona.png|mini|[[Sredozemna klima]] u [[Barcelona|Barceloni]]]] |[[Datoteka:Klima ibiza.png|mini|[[Sredozemna klima]] na [[Ibiza|Ibizi]] (Baleari)]] |[[Datoteka:Klima malaga.png|mini|[[Sredozemna klima]] u [[Málaga|Málagi]]]] |- ! Centralna Španija || sjeverna obala || Kanarska ostrva |- align="center" valign="top" |[[Datoteka:Klima madrid.png|mini|Okeansko-kontinentalna klima u [[Madrid]]u]] |[[Datoteka:Klima santander.png|mini|[[Atlantska klima]] u [[Santander]]u]] |[[Datoteka:Klima teneriffa.png|mini|[[Suptropska klima]] u [[Santa Cruz de Tenerife]]]] |} == Adminstrativna podjela == {{Glavni|Španske autonomne zajednice}} Španija se sastoji iz 17 [[Španske autonomne zajednice|autonomnih zajednica]]. One su po površini dosta nejednake, naprimjer u Andaluziji, Kataloniji, Zajednici Madrida i Valenciji broj stanovnika se kreće od 5 do 8 miliona, dok u najmanjim zajednicama poput Navare, Kantabrije i La Rioje živi manje od milion stanovnika. <small>(stanje: 1. januar 2009)<ref name="ines2"/></small> Galicija, Baskija i Katalonija imaju viši stepen samouprave od ostalih regija. Najgušće su naseljeni priobalni prostori, posebno Katalonija, Baskija i madridsko područje. {| class="wikitable" style="text-align:right; width:70%;" |- style="text-align:center;" ! style="width:30%"| Autonomna zajednica ! Stanovnika ! style="width:30%"| Autonomna zajednica ! Stanovnika |- |align="left"|[[Andaluzija]] |8.302.923 |align="left"|[[Aragón]] |1.345.473 |- |align="left"|[[Katalonija]] |7.475.420 |align="left"|[[Ekstremadura]] |1.102.410 |- |align="left"|[[Zajednica Madrida|Madrid]] |6.386.932 |align="left"|[[Balearska ostrva]] |1.095.426 |- |align="left"|[[Valensijska Zajednica|Valencia]] |5.094.675 |align="left"|[[Asturija]] |1.085.289 |- |align="left"|[[Galicija (Španija)|Galicija]] |2.796.089 |align="left"|[[Navara]] |630.578 |- |align="left"|[[Kastilja i León]] |2.563.521 |align="left"|[[Kantabrija]] |589.235 |- |align="left"|[[Baskija (autonomna zajednica)|Baskija]] |2.172.175 |align="left"|[[La Rioja]] |321.702 |- |align="left"|[[Kanarska ostrva]] |2.103.992 ! Autonomni grad ! Stanovnika |- |align="left"|[[Kastilja-La Mancha]] |2.081.313 |align="left"|[[Ceuta]] |78.674 |- |align="left"|[[Regija Murcia]] |1.446.520 |align="left"|[[Melilla]] |73.460 |} === Regionalne podjele === {{Glavni|NUTS:ES}} Španija je po [[NUTS]] normama Evropske unije regionalno podijeljena na sedam regija nivoa [[1. nivo NUTS-a u Evropskoj uniji|NUTS-1]], zatim na 17 područja drugog nivoa [[NUTS-2]], 52 područja trećeg nivoa [[NUTS-3]], te na 8111 općina, koje se grupišu kao [[LAU-2]]. ===Gradovi=== {{Glavni|Spisak gradova u Španiji}} {{Najveći gradovi | ime = Najveći gradovi u Španiji | ime_države_u_lokativu = Španiji | drž_ref = | list_by_pop = Spisak gradova u Španiji | class = nav | int_ime = Autonomna zajednica | int_link = Španske autonomne zajednice | grad_1 = Madrid | int_1 = Zajednica Madrida | stan_1 = 3.165.541 | img_1 = Plaza de sol madrid.jpg | grad_2 = Barcelona | int_2 = Katalonija | stan_2 = 1.608.746 | img_2 = Barcelona - Platz Espanya - von Arenas aus 005.jpg | grad_3 = Valencia (grad){{!}}Valencia | int_3 =Valensijska Zajednica | stan_3 = 790.201 | img_3 = Plaça de la reina, València, Valencian Country.JPG | grad_4 = Sevilla | int_4 = Andaluzija | stan_4 = 690.566 | img_4 = Spain Andalusia Seville BW 2015-10-23 14-30-44.jpg | grad_5 = Zaragoza | int_5 = Aragón | stan_5 = 661.108 | grad_6 = Málaga | int_6 = Andaluzija | stan_6 = 569.009 | grad_7 = Murcia | int_7 = Regija Murcia | stan_7 = 441.003 | grad_8 = Palma de Mallorca | int_8 = Balearska ostrva | stan_8 = 402.949 | grad_9 = Las Palmas | int_9 = Kanarska ostrva | stan_9 = 378.998 | grad_10 = Bilbao | int_10 = Baskija (autonomna zajednica){{!}}Baskija | stan_10 = 345.122 }} == Politika == === Uređenje === Prema [[Ustav Španije|Ustavu]] usvojenom 6. decembra 1978, Španija je socijalna i demokratska pravna država uređena kao [[parlamentarna monarhija]] (član 1. stav 3. Ustava).<ref name="derechos"/> Titula kralja je nasljedna (član 57. stav 1. Ustava).<ref name="derechos"/> Trenutni španski kralj je [[Felipe VI, kralj Španije|Felipe VI]]. Kralj je poglavar države i vrhovni komandant vojnih snaga. Kraljevska porodica ima sjedište u Palači Zarzuela u glavnom gradu. Uloga španskog monarha u Ustavu je ograničena samo na funkciju predstavnika države. Između ostalih, uloga kralja je odobravanje izglasanih zakona te imenovanja i razrješenja premijera. Najviši zakonodavni organ Španije je Parlament, ''Cortes Generales''. Cortes se dijeli na dva zakonodavna doma, Predstavnički dom (špan. ''Congreso de los Diputados'') i Senat (špan. ''Senado''). Broj članova Predstavničkog doma varira od 300 do 400, a biraju se svake četiri godine na direktnim izborima. Senat broji 259 članova, od čega je 208 članova izabrano direktno na izborima, dok 51 člana određuju parlamenti autonomnih zajednica. Senatori su imenovani na mandat od četiri godine. Premijera zemlje (špan. ''Presidente del Gobierno'', doslovno ''predsjednik vlade'') imenuje Predstavnički dom. Ministre u vladi predlaže premijer, a odobrava kralj. Sjedište vlade je u Palači Moncloa u Madridu. === Stranke === [[Datoteka:Puertadelsol2011.jpg|desno|thumb|180px|Građanski protesti u Madridu 2011.]] U Španiji postoje četiri stranke odnosno koalicije koje su zastupljene u Parlamentu, a aktivne su na području cijele zemlje. To su: desno orijentirana konzervativna [[Partido Popular (Španija)|Partido Popular]] (''Narodna stranka'', PP), socijaldemokratska [[Partido Socialista Obrero Español]] (''Narodna socijalna radnička stranka'', PSOE), lijevo orijentirani pokret [[Izquierda Unida]] (''Ujedinjena ljevica'', IU) i, novoosnovana (2008), antiregionalno-liberalna [[Unión Progreso y Democracia]] (''Unija napredak i demokratija'', UPyD). Osim toga stranka ''Podemos'' (bos. "''Mi možemo''"), također igra sve značajniju ulogu, a osnovana je u martu 2014. kao rezultat [[Protesti u Španiji 2011.|građanskih protesta 2011.]] Regionalne stranke učestvuju u vlasti pretežno na nivou autonomnih zajednica, a uglavnom su zasnovane na podršci različitih nacionalnih i regionalnih pokreta. Neke od najvažnijih stranaka koje učestvuju u radu parlamenta su katalonska građansko-nacionalistička unija stranaka [[Convergència i Unió]] (CiU), zatim katalonski ljevičarski nacionalisti [[Esquerra Republicana de Catalunya]] (ERC) i baskijsko-građanski nacionalisti [[Eusko Alderdi Jeltzalea-Partido Nacionalista Vasco|Partido Nacionalista Vasco]] (PNV). Većina regionalno organiziranih stranaka zalaže se za jaču autonomiju svojih zajednica, a ti zahtjevi su naročito naglašeni u Baskiji i Kataloniji, često pozivajući se na otcjepljenje i proglašenje nezavisnosti od zemlje. Jedna od najvećih regionalnih stranaka je socijaldemokratska [[Partit dels Socialistes de Catalunya]] (''Socijalistička stranka Katalonije'', PSC), koja je u čvrstoj koaliciji sa "sestrinskom" Narodnom socijalnom radničkom strankom (PSOE) te se tako samo formalno ubraja u regionalne stranke. === Policija === Zbog administrativno-političke podjele zemlje, policijski sistem Španije je također složen. On u suštini obuhvata četiri vrste policijskih organa: * vojno organizirana ''Guardia Civil'' (civilna zaštita) koja je paralelno u nadležnostima [[Ministarstvo odbrane Španije|ministarstava odbrane]] i unutrašnjih poslova. * nacionalna policija na nivou cijele zemlje (''Cuerpo Nacional de Policía'', CNP) u nadležnosti samo [[Ministarstvo unutrašnjih poslova Španije|ministarstva unutrašnjih poslova]]. * policija autonomnih zajednica (''Policía Autonómica''), donedavno podijeljena na baskijsku (''Ertzaintza''), katalonsku (''Mossos d’Esquadra''), navarsku policiju (''Policía Foral'') i policiju Kanarskih ostrva (''Policía Canaria'') * i policije grada i lokalnih zajednica (''Guardia Urbana'', ''Policía Local'' ili ''Policía Municipal'') === Vojska === [[Datoteka:F105 Cristobal Colon.JPG|desno|thumb|180px|Fregata španske mornarice "Cristobal Colon" (F-105) klase ''Álvaro de Bazán'']] Španske vojne snage ({{es|Fuerzas Armadas Españolas}}) dijele se na: * Kopnenu vojsku (''Ejército de Tierra'') * Mornaricu (''Armada Española'') sa mornaričkom pješadijom (''Infantería de Marina'') * Zračne snage (''Ejército del Aire'') * kao i paravojnu organizaciju civilnu zaštitu (''Guardia Civil'') Godine 2005. osnovana je vojna jedinica za hitne slučajeve (''Unidad Militar de Emergencias''), koja između ostalog služi za pomoć u slučaju prirodnih nepogoda i katastrofa. Osim toga, postoje i neke nezavisne jedinice poput kraljevske garde (''Guardia Real'') i ''Španska legija'' koja je pod direktnom komandom vrhovnog štaba. Prema podacima iz 2014. Španije je imala 123 hiljade redovnih vojnika i 16 hiljada u rezervnom sastavu. Glavna "uzdanica" kopnenih vojnih snaga su 327 borbenih tenkova. Španska mornarica raspolaže sa 46 brodova, između ostalog ima i jedan nosač aviona, dok zračne snage imaju preko 500 letjelica (uključujući 216 borbenih aviona).<ref name="globalfire"/> Vrhovni komandant španske vojske je kralj. Vojni budžet Španije iznosi 12,8 milijarde eura (1,2% BDP-a). Od 2000. je moguće da muškarci i žene koji pričaju španski jezik a nisu državljani Španije također mogu služiti u vojsci Španije. Od 2001. ukinuto je obavezno služenje vojnog roka. == Privreda == {{Glavni|Privreda Španije}} [[Datoteka:Airbus A400M EC-404 ILA 2012 12.jpg|desno|thumb|180px|Završna montaža aviona [[Airbus A400M]] odvija se u [[Sevilla|Sevilli]].]] [[Datoteka:Seat Ibiza - Mondial de l'Automobile de Paris 2014 - 010.jpg|desno|thumb|180px|Model automobila [[SEAT Ibiza]]. [[SEAT]] je jedan od većih industrijskih poslodavaca u Španiji.]] [[Plan stabilizacije (Španija)|Planom stabilizacije]] (''Plan de Estabilización''), demokratskom reformom koja je usvojena nakon smrti generala Franca 1975. i pristupanjem [[Evropska unija|Evropskoj uniji]] 1986. te uključivanjem zemlje u Evropsku monetarnu i ekonomsku uniju, postavljeni su temelji za dugoročni rast i razvoj španske privrede. Postepeno je došlo do liberalizacije i modernizacije države. Brojne španske firme probile su se na svjetsko tržište a neke postale i vrlo uspješni predvodnici svjetske proizvodnjem, naprimjer [[Iberia Líneas Aéreas de España|Iberia]], [[SEAT|Seat]], [[Telefónica]], [[Zara]] i [[Endesa]]. Otvaranje Španije svjetskoj trgovini i tržištu privuklo je ogromne direktne međunarodne investicije u zemlju. Međutim, cijena za to bio je snažni proces slabljenja nekih tradicionalnih obrta, naprimjer u Baskiji. Osim toga, prosječni broj zaposlenih po kompaniji u 2011. iznosio je samo 10, što je daleko ispod prosjeka EU koji iznosi 17 (za usporedbu: u Grčkoj je 5, a u Njemačkoj 35). Oko 80% proizvodnih preduzeća u Španiji ima manje od 10 zaposlenika, što utječe na konkurentnost firmi te manje inovativnih procesa u industriji. Ponovna [[industrijalizacija]] nakon krize 2009-2013, dovela je do značajnog povećanja industrijske proizvodnje, ali je taj proces u velikoj mjeri usporen, iako je povećana produktivnost a istovremeno smanjen broj radnih mjesta. Godine 2014. po prvi put je zabilježen rast industrijske proizvodnje od 1,1%.<ref name="marsa"/> Tri najveće izdavačke kompanije su [[Grupo Vocento]], italijanska [[RCS MediaGroup]] i [[PRISA]]. Sa 81.880 zaposlenika (stanje: kraj 2006) jedna od najvećih svjetskih radničkih korporacija bila je [[Mondragón Corporación Cooperativa]]. Procjenjuje se da siva ekonomija u Španiji ima 21,5% udjela u BDP-u države.<ref name="elperiodico"/> Zaduženost [[Budžet|javnih budžeta]] u 2010. iznosila je 9,24% BDP-a, pa je u tome neznatno prekoračena preporučena vrijednost Evropske unije od 9,3%. Rast u prethodnim godinama najvećim dijelom je bio zbog ogromnog rasta tržišta nekretnina, a prosječna zaduženost po osobi u 2005. narasla je na 125% godišnjeg [[Prihodi|prihoda]], što je tri puta više nego u prethodnoj deceniji.<ref name="boleco"/> "Balon" na tržištu nekretnina je "pukao" tokom [[Svjetska finansijska kriza od 2007.|finansijske krize 2007.]] godine. Španske banke vršile su odobravanje kredita gotovo isključivo sa varijabilnim [[kamata]]ma te na taj način rizik prenosili na klijente, a zbog vrlo strogih propisa u bankarskom sektoru nisu bile povezane sa padom vrijednosti vrijednosnih papira obezbijeđenih kapitalom, pa su banke dugo vremena smatrane relativno zdravim. Međutim, pošto je udio tržišta nekretnina činio trećinu BDP-a, kriza se izuzetno jako osjetila na cijelu špansku ekonomiju. Istovremeno, cijene nekretnina su osjetno pale, u prvom kvartalu 2009. bile su 6,8% niže od istog kvartala prethodne godine,<ref name="idDEBEE5" /> a mnoga domaćinstva bila su prezadužena. Tako je naprimjer za četiri puta porastao broj insolventnih domaćinstava, a prema zvaničnim podacima stopa bankrota iznosi 5%. Prosječna cijena jedne kuće u Španiji iznosi 7,2 ukupna godišnja prihoda jednog domaćinstva. Za usporedbu, u Velikoj Britaniji kuće koštaju u prosjeku 4,6 ukupna godišnja prihoda a u SAD samo 3. Prema tim pokazateljima, špansko tržište je još uvijek precijenjen, pa se može očekivati još veći pad cijena. U martu 2009. regionalna štedna banka Caja Castilla la Mancha je spašena kreditom Centralne banke Španije od milijardu eura. Moglo bi se očekivati da dobije i dodatnih devet milijardi eura kao pomoć u održavanju [[likvidnost]]i, ako vlada odobri garanciju za to.<ref name="mussftd" /> Dana 25. juna 2012. ministar privrede Luis de Guindos je u ime španske vlade podnio zahtjev Evropskoj uniji za finansijsku pomoć za dokapitalizaciju španskih kreditnih organizacija. Okvirno evropski partneri su dali okvirnu ponudu Španiji od 100 milijardi eura.<ref name="SPON-840744" /> Nakon što je zabilježen oporavak u španskom finansijskom sektoru u januaru 2014. Španija je napustila program Evropskog mehanizma stabilnosti (ESM). Tokom 18-mjesečnog programa mjera pomoći, Španija je dobila ukupno 41,4 milijarde eura za pomoć bankarskom sektoru.<ref name="brede" /> [[Nezaposlenost|Stopa nezaposlenosti]] prema standardima EU u novembru 2012. iznosila je 26,6% (preračunato prema sezonskim oscilacijama).<ref name="Arbeitslosenquote" /> Šest godina ranije, 2006. godine, kretala se oko 7,6%,<ref name="gap" /> a u novembru 2008. dostigla je 13,4%. Nezaposlenost u Španiji je stoga dostigla najviši nivo svih država u EU. Istovremeno, stopa nezaposlenosti mladih do 25 godina kretala se oko 56,5% (stanje: novembar 2012), što je nakon Grčke najviša u Evropskoj uniji.<ref name="Arbeitslosenquote" /> Krajem 2013. zabilježen je oporavak privrede pa je i stopa nezaposlenosti do januara 2016. opala na 20,5% (ukupno 4,68 miliona nezaposlenih)<ref name="imarum" /> a u četvrtom kvartalu iste godine pala je na 18,6%.<ref name="spigla" /> === Turizam === [[Datoteka:Playa Paraíso, Villajoyosa, España, 2014-07-03, DD 01-02 PAN.JPG|desno|thumb|180px|Plaža u [[Villajoyosa|Villajoyosi]]]] U 2013. Španiju je posjetilo 60,6 miliona turista, pa je prema tome poslije Francuske i SAD treća u svijetu. Za usporedbu, u 2005. zemlju je posjetilo 55,6 miliona stranih turista. Najvažniji turistički cilj je [[Katalonija]]: oko 25,7% turista zabilježeno je u ovoj regiji. Drugi po broju turista su Balearska ostrva, koja je posjetilo 11,1 miliona turista. Nakon njih slijede [[Kanarska ostrva|Kanari]] sa 10,6 miliona te Andaluzija sa 7,9 miliona turista.<ref name="orfat"/> Neka od omiljenih turističkih mjesta su: * [[Pireneji]] * [[Balearska ostrva|Baleari]] * [[Kanarska ostrva|Kanari]] ** [[Santa Cruz de Tenerife|Tenerife]] * [[Costa Brava]] ** [[Barcelona]] ** [[Girona]] (špan. ''Gerona'') ** [[Lloret de Mar]] ** [[Roses]] (špan. ''Rosas'') * [[Costa Daurada]] (špan. ''Costa Dorada'') ** [[Salou]] * [[Costa del Sol]] * [[Costa de la Luz]] * [[Costa Blanca]] ** [[Benidorm]] ** [[Dénia (grad)|Dénia]] * [[Sierra Nevada (Španija)|Sierra Nevada]] * [[Costa Verde]] === Budžet === Državni budžet 2009. imao je na rashodovnoj strani iznos od 483 milijarde [[euro|eura]], nasuprot čega su stajali prihodi od 366 milijarde eura. Iz toga proizilazi budžetski deficit za 2009. u iznosu od 117 milijardi eura, odnosno 11,1% [[bruto domaći proizvod|BDP-a]].<ref name="Eurostat"/> Zaduženje Španije iste godine iznosilo je 560,6 milijarde eura odnosno 53,2% BDP-a.<ref name="Eurostat" /> Nova zaduženja u 2011. iznosila su 8,5% BDP-a. Putem programa štednje u iznosu od 27,3 milijarde eura deficit budžeta u 2012. smanjen je na 5,3% BDP-a.<ref name="SPON-824870"/> {| class="wikitable" |+ Izvor: Eurostat<ref name="versh"/> |- | Godina ! 2005. ! 2006. ! 2007. ! 2008. ! 2009. ! 2010. ! 2011. ! 2012. ! 2013. ! 2014. |- |Zaduženost || 42,3% || 38,9% || 35,5% || 39,4% || 52,7% || 60,1% || 69,5% || 85,4% || 93,7% || 99,3% |- |Suficit/deficit || 1,2% || 2,2% || 2,0% || −4,4% || −11,0% || −9,4% || −9,5% || −10,4% || −6,9% || −5,9% |- |} === Energija === Najvažniji energetski izvor Španije je nafta, iz koje se dobija 47,3% primarne energije. Sveukupno [[fosilna goriva]] (nafta, zemni plin i ugalj) sačinjavaju 77,2% ukupne utrošene primarne energije. U 2010. godini 73,9% primarne energije moralo se uvesti u zemlju.<ref name="liborisne"/> {| class="wikitable" style="text-align:right;" |- style="text-align:center;" ! style="background:gray;"| Izvor ! style="background:gray;"| 1994 (%) ! style="background:gray;"| 2009 (%) ! style="background:gray;"| 2010 (%) ! style="background:gray;"| 2014 (%) |- |align="left"|[[Nafta]] |53,5 |48,8 |47,3 |42,8 |- |align="left"|[[Zemni plin]] |6,7 |23,8 |23,5 |20,0 |- |align="left"|Atomska energija |14,8 |10,5 |12,2 |12,6 |- |align="left"|Obnovljivi izvori |6,5 |9,3 |11,1 |14,6 |- |align="left"|[[Ugalj]] |18,4 |8,1 |6,4 |10,1 |- |align="left"|Saldo uvezene struje |0,1 | -0,5 | -0,5 | -0,25 |- |} ==== Električna energija ==== [[Električna energija|Električna enegrija]] je 2009. sačinjavala 21,5% ukupne utrošene krajnje energije. Naredne 2010. godine u Španiji je proizvedeno 288.563 [[Vatsat|GWh]] struje. Od toga najveći udio (23%) dobijen je iz kombiniranih plinsko-parnih elektrana, daljnjih 7% potječe iz [[Termoelektrana|termocentrala]]. Ukupno šest [[Nuklearna centrala|nuklearnih elektrana]] proizvode 22% struje, dok 16% proizvode [[Vjetroelektrana|vjetroelektrane]], a ostalih 16% iz [[hidroelektrana]] i 2% iz solarnih postrojenja.<ref name="Red Electrica"/> U 2010. Španija je sa 43.692 GWh električne energije bila najveći proizvođač električne energije iz vjetroelektrana u Evropi.<ref name="Red Electrica"/> {| class="wikitable" style="text-align:right;" |- style="text-align:center;" ! style="background:gray;"| Vrsta energije ! style="background:gray;"| Udio (%) 2010 |- |align="left"|Kombinirane plinsko-parne centrale |23 |- |align="left"|Atomska energija |22 |- |align="left"|Hidroenergija |16 |- |align="left"|[[Energija vjetra]] |16 |- |align="left"|[[Ugalj]] |7 |- |align="left"|[[Sunčeva energija]] |2 |- |align="left"|[[Nafta]], [[zemni plin]] |1 |- |align="left"|ostale |13 |- |} U kombiniranim plinsko-parnim elektranama struja se pretežno dobija iz prirodnog plina. Pod ostale vrste energije spadaju obnovljivi izvori (2%) i ostale forme energije (''energias cogenerativas'').<ref name="Red Electrica"/> == Stanovništvo == U prethodnih deset godina broj stanovnika Španije je značajno porastao, ne samo u poređenju sa drugim evropskim državama, nego i u usporedbi sa prethodnom decenijom. Tako je 1990tih broj stanovnika Španije porastao za oko 1,1 milion, dok je u prvoj deceniji 21. vijeka porastao za oko 7 miliona. Da je naprimjer Bosna i Hercegovina u posljednjih 12 godina imala takav procentualni porast, danas bi imala oko 5,4 miliona stanovnika. Najveći dio porasta stanovništva pripisuje se masovnom useljavanju u Španiju. Tako naprimjer broj useljenika porastao je sa 740 hiljada u 1999. na 5,73 miliona u 2011. Osim toga, zabilježen je i veći broj naturaliziranja stranaca. [[Stopa plodnosti]] (stopa fertiliteta) u 2008. iznosila je 1,45 djeteta po ženi, što je ispod prosjeka EU od 1,6 djeteta.<ref name="eurostat.ec.europa.eu"/> Prosječna očekivana starost Španaca u 2012. procijenjena je na 82,5 godina, što stavlja Španiju na treće mjesto među članicama [[Evropska unija|Evropske unije]] odmah nakon Italije (82,4) i Francuske (82,1).<ref name="tageblatt.lu"/><ref name="cpde19032014"/> Prosječna očekivana starost muškaraca iznosila je 79,5 godina, dok kod žena ona iznosi 85,5 godina.<ref name="tsdph100"/> Prema podacima iz 2007. oko 16,7% stanovništva zemlje bilo je starije od 65 godina.<ref name="elpais6"/> {| class="wikitable" |- align="center" ! Godina !! hilj.<br>stanov. !! Godina !! hilj.<br>stanov. !! Godina !! hilj.<br>stanov. !! Godina !! hilj.<br>stanov. !! Godina !! hilj.<br>stanov. |- | 1998. | 39.852 | 2001. | 41.116 | 2004. | 43.197 | 2007. | 45.200 | 2010. | 46.951 |- | 1999. | 40.202 | 2002. | 41.837 | 2005. | 44.108 | 2008. | 46.063 | 2011. | 47.190 |- | 2000. | 40.499 | 2003. | 42.717 | 2006. | 44.708 | 2009. | 46.661 | 2013. | 47.130 |- |} === Jezici === [[Datoteka:Spain languages.svg|mini| {{Legenda|#2B83BA|[[Galicijski jezik|Galicijski]]}} {{Legenda|#91CBA8|[[Asturleonski jezik|Asturleonski]]}} {{Legenda|#DDF1B4|[[Španski jezik|Španski]]}} {{Legenda|#FEDE99|[[Aragonski jezik|Aragonski]]}} {{Legenda|#F59053|[[Katalonski jezik|Katalonski]]}} {{Legenda|#D7191C|[[Oksitanski jezik|Oksitanski]]}} {{Legenda|#808080|[[Baskijski jezik|Baskijski]]}}]] U Španiji se pretežno priča [[španski jezik|španskim]], [[Katalonski jezik|katalonskim]], galicijskim i baskijskim jezikom. Službeni jezik u cijeloj državi je španski. Pored njega, katalonski je službeni u autonomnim zajednicama [[Katalonija|Kataloniji]], regiji Valencije (gdje se također naziva i valencijskim jezikom) te na Balearima, zatim [[baskijski jezik]] koji je pored španskog službeni jezik autonomne Baskije i u dijelovima [[Navara|Navare]], te galicijski koji je također pored španskog služben u Galiciji (''lenguas co-oficiales''). U Aranskoj dolini priča se aranskim narječjem, koji je varijanta gaskonjskog dijalekta oksitanskog jezika, i u tom području on ima status službenog. Također, postoje i neki jezici koje priča još samo mali broj govornika, a koji nemaju status službenog jezika. U takve jezike ubrajaju se [[Asturleonski jezik|asturleonski]] i [[Aragonski jezik|aragonski]]. U dolini Jálama ([[Cáceres (provincija)|provincija Cáceres]]) u blizini portugalske granice, priča se ''fala jezik'', dijalekt galicijsko-portugalskog jezika. U Melilli manjinsko berbersko stanovništvo priča jezik [[tamazight]]. Tokom ljetne sezone odmora, u turističkim mjestima živi i radi veliki broj sezonskih radnika iz [[Njemačka|Njemačke]], [[Poljska|Poljske]] i država [[Južna Amerika|Južne Amerike]]. U turističkim regijama poput [[Costa Blanca]] i [[Costa del Sol]], ima veliki broj stalno naseljenih osoba porijeklom iz Engleske, Njemačke i drugih evropskih zemalja. Od stranih jezika najviše se govori [[engleski jezik|engleski]] i [[francuski jezik]]. Mlađe osobe pretežno koriste engleski kao strani jezik, dok starije osobe češće upotrebljavaju francuski. Širi slojevi stanovništva po pravilu nemaju značajnije poznavanje stranih jezika. Prema istraživanju [[Eurostat]]a 2011. oko 49% odraslih Španaca (između 25 i 64 godine starosti) prema vlastitom mišljenju ne poznaju nijedan strani jezik. Međutim prema podacima iz iste godine, udio učenika u primarnom obrazovanju koji uče neki strani jezik, uglavnom engleski, iznosi 99% dok u [[Srednja škola|srednjem obrazovanju]] drugog stepena taj postotak iznosi 97%, od čega njih 22% uči i dva ili više stranih jezika, zbog geografske blizine Francuske, pretežno francuski kao drugi strani jezik.<ref name="itypub"/> U područjima u blizini sredozemne obale, koje najčešće posjećuju turisti, te na Balearima i Kanarima, djelimično se može čuti i [[njemački jezik]]. U Kataloniji, na univerzitetima i u školama, najvećim dijelom se uči na [[katalonski jezik|katalonskom]], dok je španski jezik ravnopravno dopušten za upotrebu na nastavi i časovima kao drugi jezik. === Manjine === U nacionalne manjine Španije ubrajaju se ''Gitanos'' (španski [[Romi]]), koji su se ovdje naselili počev od 16. vijeka. Danas u Španiji živi između oko 600 hiljada Roma. Španski Romi pretežno žive u većim gradovima poput Madrida, Barcelone, Valencije i Seville. Od njih svjetsku slavu postigli su, između ostalih, muzičar [[Camarón de la Isla]] i nogometaš [[José Antonio Reyes]]. Na španskoj muzičkoj sceni, posebno flamenkom, bavi se veći broj Roma. === Španska dijaspora === Broj španskih državljana koji žive izvan domovine iznosi približno 2,3 miliona (stanje: januar 2016). Od toga, 1.454.424 živi u obje Amerike, dok 775.785 Španaca živi u drugim evropskim zemljama. Oko 22,2% Španaca koji žive u Sjevernoj i Južnoj Americi rođeni su na teritoriji Španije, dok je kod Španaca žive na području evropskih zemalja (izvan domovine) taj procenat oko 52,2%.<ref name="Auswanderung"/> Ova činjenica je uglavnom zbog toga što su iseljenici, koji su napustili Španiju od sredine 19. vijeka do [[Španski građanski rat|građanskog rata]], imali za cilj zemlje Južne i Srednje Amerike, pretežno Argentinu, Venecuelu, Meksiko, [[Urugvaj]] i Kubu, dok su iseljenici od 1959. (od "Plana stabilizacije") do 1972. za cilj imali evropske zemlje kao što su Njemačka, Francuska, [[Švicarska]], Belgija i Ujedinjeno Kraljevstvo. Osim toga, brojni emigranti druge i treće generacije su napustili južnoameričke države i došli u Španiju te dobili špansko državljanstvo, ali su nakon izbijanja krize u Španiji opet se vratili u svoje domovine.<ref name="sociedad.elpais"/> == Biljni i životinjski svijet == [[Datoteka:Canis Lupus Signatus.JPG|thumb|desno|Iberski vuk (''Canis lupus signatus'')]] [[Biljke|Vegetacija]] Pirenejskog poluostrva dijeli se na tri velika područja: * Vegetacija "vlažne" Španije: [[hrast]] i [[bukva]] * Vegetacija "suhe" Španije: zimzeleni hrastovi (hrast plutnjak, crnika), borovi i kanarske palme * Vegetacija planinskih područja: crnika, [[hrast plutnjak]], drugi hrastovi, [[pitomi kesten]], livade, alpske travnate livade Intenzivni uzgoj brojnih kultiviranih biljaka (maslina, [[narandža]] i drugih) zahtijeva obilno navodnjavanje. Životinjski svijet u Španiji izuzetno je bogat vrstama. Zbog relativno male gustoće naseljenosti, u Španiji su preživjele neke vrste koje su u ostatku zapadne Evrope davno istrijebljene ili izumrle. Osim toga, zbog prirodne granice Pirenejskog poluostrva koju čini planinski lanac Pireneja, razvili su se brojni [[endem]]i. Na sjeverozapadu Španije i u centralnom dijelu, a ponegdje u Sierra Moreni živi ukupno 2.500 jedinki [[vuk]]ova. [[Iberski vuk]] (''Canis lupus signatus'') sačinjava najveću i najstabilniju populaciju vukova zapadne Evrope. Također, u Kantabrijskom gorju te u Pirenejima živi oko 200 jedinki [[mrki medvjed|mrkih medvjeda]]. I dok se populacija kantabijskog mrkog medvjeda smatra stabilnom, medvjedi koji žive na Pirenejima dovedeni su do ruba izumiranja. Endemski [[iberski ris]] (''Lynx pardinus'') je vrsta risa koji živi još samo u Španiji i Portugalu, a sa manje od 300 jedinki njegov opstanak je ugrožen. Na sjeveru Španije živi neke od posljednjih zapadnoevropskih populacija [[evropska vidra|evropskih vidri]]. Neki od karakterističnih sisara Španije, koji još samo opstaju u Africi i Bliskom istoku su [[obična genetka]] (''Genetta genetta''), [[egipatski mungos]] (''Herpestes ichneumon''), [[iberska divokoza]] (''Capra pyrenaica'') i [[pirenejska divokoza]] (''Rupicapra pyrenaica''). Čak tri vrsta zečeva su odomaćene u Španiji. Pored običnog [[zec]]a (''Lepus europaeus''), ovdje žive i endemski iberski zečevi (''Lepus granatensis'') i kantabrijski zečevi (''Lepus castroviejoi''). Dosta česti su i jeleni, vjeverice, kunići, divlje svinje, lisice, kune, tvorovi, mufloni i dabrovi. == Infrastruktura == === Cestovni saobraćaj === {{Glavni|Spisak autopisti i autovía u Španiji}} [[Datoteka:Autovía del Mediterráneo.JPG|thumb|180px|desno|Španski autoput]] U periodu od 2000. do 2008. broj putničkih [[automobil]]a porastao je za oko 12%. Prema podacima iz 2008. prosječno je bilo 486 vozila na 1000 stanovnika, a zbog finansijske krize u zemlji ova stopa je neznatno opala u 2009. na 479 vozila.<ref name="globeko"/> Oko 78% stanovništva Španije živi u gradovima. U nekim metropolama poput [[Madrid]]a i [[Barcelona|Barcelone]] putna infrastruktura je znatno opterećena, naročito u periodima odlazaka i dolazaka na posao. U Valenciji naprimjer postoji kompjuterizirani sistem regulacije saobraćaja. U Španiji postoji vrlo dobro izgrađena i razgranata mreža puteva i autoputeva dužine 663.795&nbsp;km. Putevi su najvećim dijelom asfaltirani. Mreža puteva obuhvata nacionalne puteve ''carreteras nacionales'' i autoputeve (''[[autovía]]s'', koji se ne plaćaju) te ''autopistas'' (koji naplaćuju putarinu). Na naplatnim stanicama ''[[autopista]]'' može se plaćati u gotovini ili kreditnim karticama. Osim toga moguća su plaćanja i putem takozvanog ''Telepeaje'' (beskontaktnog elektronskog plaćanja), koji funkcionira preko senzora ugrađenog u automobil koji automatski registrira i naplaćuje kada automobil prođe kroz naplatnu stanicu (slično kao i ACC sistem u Bosni i Hercegovini) U mnogim dijelovima zemlje autopiste se pružaju paralelno sa autoviama. U blizini većih urbanih centara većinom su besplatne autovie, dok su mnogi nacionalni autoputevi pretežno sa plaćanjem putarine. Najveće dozvoljene brzine na putevima u Španiji iznose: * unutar naseljenih mjesta 50&nbsp;km/h. Međutim postoje najave da će se uskoro usvojiti zakon o ograničavanju brzine u naseljenom mjestu na 30&nbsp;km/h tamo gdje postoji samo jedna saobraćajna traka u jednom smjeru. * na magistralnim putevima 90&nbsp;km/h * na magistralnim putevima gdje postoji zaustavna traka širine najmanje 1,5 m ili dodatna traka 100&nbsp;km/h * na autoputevima opće ograničenje iznosi 120&nbsp;km/h. Međutim ova granica je u periodu od marta do 30. juna 2011. spuštena na 110&nbsp;km/h u okvirima mjera štednje energije usvojenim zbog nemira u arapskom svijetu. Od ljeta 2005. u Španiji su uvedene kontrole brzine pomoću stacionarnih radarskih uređaja, a kasnije i pomoću mobilnih radara. Od jeseni 2010. započela je kontrola prosječne brzine na dužim dijelovima autoputeva, naročito u tunelima, u svrhu sprječavanja da vozači nailaskom na mjesta gdje znaju da su instalirani radari, jednostavno uspore vožnju, da bi opet ubrzao nakon prolaska radarske kontrole. U zatvorenim naseljenim mjestima od zalaska Sunca do zore obavezna je vožnja s upaljenim oborenim ("kratkim") svjetlima. Iako na autoputevima postoji obaveza davanja prednosti vozilima koja se uključuju, često vozila koja nailaze na saobraćajne trake za uključivanje nemaju "mjesta" za prestrojavanje u lijevu traku i davanje prednosti vozilima da se uključuju na autoput. Zbog velikog broja kružnih tokova, koji predstavljaju prednost "lijeve u odnosu na desnu stranu", razumijevanje o davanju prednosti "desnom" na običnim raskrsnicama obično nije mnogo izražena. Od jula 2004. svi vozači u vozilima moraju imati fluorescentne prsluke za obilježavanje. Oni se moraju oblačiti pri izlasku iz vozila pri saobraćajnim nesrećama ili kod kvaru na vozilu. === Pomorski saobraćaj === [[Datoteka:RENFE Class 730 Viaducto Martin Gil.jpg|thumb|180px|desno|Voz velike brzine RENFE klase 730 prelazi preko vijadukta Martin Gil u blizini Zamore]] Najveće pomorske luke u Španiji su [[Algeciras]], Barcelona, Valencia, Bilbao, Gijón i Santa Cruz de Tenerife. Između Pirenejskog poluostrva i Balearskih, kao i Kanarskih ostrva postoje brojne brodske i trajektne veze. U 18. i 19. vijeku za potrebe riječne plovidbe izgrađeni su kanali: [[Kraljevski kanal Aragóna]] i [[Kastiljanski kanal]]. Danas oni služe samo za transport pitke vode. Za potrebe opskrbe vodom i energetske potrebe u 20. vijeku su napravljene brojne ustave i brane, tako da većina rijeka u unutrašnjosti nisu plovne. Jedini izuzetak je rijeka [[Guadalquivir]] između Seville i Atlantskog okeana. Ovaj dio rijeke plovan je i za veće prekookeanske brodove. Brojna vještačka jezera u unutrašnjosti zemlje koriste se za vodene sportove. U okvirima svjetske izložbe Expo 2008. na gradskom području Zaragoze uspostavljen je putnički brodski saobraćaj na rijeci [[Ebro]].<ref name="ebro2008"/> === Željeznica === Mreža starijih željezničkih linija (širine kolosijeka 1668&nbsp;mm, takozvani "iberski kolosijek") državne željezničke korporacije RENFE (''Red Nacional de los Ferrocarriles Españoles'') dopunjena je mrežom vozova velike brzine koji saobraćaju normalnim kolosijekom pod imenom [[AVE]] (''Alta Velocidad Española''). U 2013. željeznički sistem AVE imao je željezničku mrežu dugu 2.276&nbsp;km.<ref name="uicorg"/> Nacionalni sistem željeznice naziva se ''Grandes Líneas'', koji ne uključuje sistem vozova velike brzine. Postoje i vozovi koji mogu saobraćati na obje vrste kolosijeka, poput [[Alvia|Alvie]]. Korporacije RENFE upravlja i mrežom lokalnih željeznica u većim metropolskim centrima, takozvanim ''[[Cercanías]]''. Sistemi ''Cercanías'' postoje u sljedećim gradovima i regijama: [[Cercanías Asturias|Asturiji]], [[Rodalies Barcelona|Barceloni]], [[Cercanías Bilbao|Bilbau]], [[Cercanías Cádiz|Cádizu]], [[Cercanías Madrid|Madridu]], [[Cercanías Málaga|Málagi]], [[Cercanías Murcia/Alicante|Murciji i Alicanteu]], [[Cercanías Santander|Santanderu]], [[Cercanías San Sebastian|San Sebastiánu]], [[Cercanías Zaragoza|Zaragozi]], [[Cercanías Sevilla|Sevilli]] i [[Cercanías Valencia|Valenciji]]. Regionalne željezničke kompanije poput [[Serveis Ferroviaris de Mallorca|SFM]], [[EuskoTren]], [[Ferrocarrils de la Generalitat de Catalunya|FGC]] i [[Ferrocarrils de la Generalitat Valenciana|FGV]], kao i državna [[Ferrocarriles de Vía Estrecha|FEVE]] upravljaju mrežama uskotračne željeznice. Nacionalni vozovi u Španiji na linijama ''Grandes Líneas'' dijele se na noćne i dnevne vozove. Dnevni vozovi su: [[Alaris]], ''Altaria'', ''Arco'', [[Euromed]], [[Talgo]], ''Intercity'' i ''Diurno'', dok su noćni ''Trenhotel'' i ''Estrella''. Ove vrste vozove međusobno se razlikuju po svojim konstrukcijskim osobinama i voze na određenim linijama. Klasifikacija prema brzinama vozova i broju zaustavljanja na linijama ne postoji. Vozne karte se ne prodaju samo za jednu liniju, nego kao jedan proizvod. Gradovi Barcelona, Bilbao, Madrid, Valencia, Sevilla i Palma de Mallorca imaju u mrežu gradske podzemne željeznice odnosno metroa. Izgradnja podzemne željeznice u Málagi je u toku, a do 2014. u funkciju su puštene dvije linije. Neki gradovi poput Alicantea, Bilbaa, Teneriffe, Madrida i Barcelone imaju i tramvajski gradski saobraćaj. === Aerodromi === [[Datoteka:Barajas overview1.jpg|thumb|180px|desno|[[Aerodrom Madrid-Barajas]]: najveći međunarodni aerodrom u Španiji]] Oko 40 španskih gradova imaju vlastite aerodrome za civilni zračni saobraćaj. Najveće španske aviokompanije su [[Iberia Líneas Aéreas de España|Iberia]], [[Air Europa]] i [[Vueling]]. Aerodromi u [[Madrid]] i [[Barcelona|Barceloni]], prema broju putnika, nalaze se među deset najvećih aerodroma u Evropi. Između madridskog aerodroma i Barcelone postoji "zračni most", ''puente aéreo'': svakodnevno između 7h i 23h u vrlo kratkom vremenskom rasponu uzlijeću i slijeću avioni koji prevoze putnike i robu između tih gradova. U 2007. zabilježeno je ukupno 61 milion putnika na svim španskim aerodromima, dok je 2013. zabilježeno 46 miliona putnika.<ref name="airlines"/> "Zračni most" između Madrida i Barcelone opslužuje aviokompanija Iberia. === Internet === Prema podacima [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj|OECD-a]], u 2012. oko 11 miliona građana Španije (tj. oko 25%) imalo je vlastiti pristup [[internet]]u. Iste godine, oko 19% građana pristupalo je internetu preko [[DSL]] priključaka, a oko 5% putem kablovskog provajdera. Brzine širokopojasnih internetskih veza iznosile su od 10 Mbit/s do 50 MBit/s za [[DOCSIS]]3 bazi putem kablovskih provajdera, odnosno 100 MBit/s pri malobrojnim internetskim vezama putem [[Optičko vlakno|optičkih kablova]] (oko 1%).<ref name="anbieter"/> == Kultura == === Sport === {{Glavni|Sport u Španiji}} Iako sportske aktivnosti u Španiji imaju dugu tradiciju koja seže još iz rimskog perioda, u Francovoj eri sportska dešavanja su bila više kao sredstva zabave u smislu ''kruha i igara''.<ref name="kruger"/> Tek nakon Francove smrti, profesionalni sport i slobodne sportske aktivnosti počele su se razvijati u znatnoj mjeri.<ref name="ahja"/> [[Nogomet u Španiji]] je, ubjedljivo, najvažniji i najrašireniji sport. Najpoznatiji nogometni klubovi su [[Real Madrid CF]] i [[FC Barcelona]], koji spadaju među najuspješnije evropske i svjetske klubove. I ostali nogometni klubovi također su vrlo popularni i uspješni: [[Valencia CF]], [[Atlético Madrid]], [[Athletic Bilbao]], [[Villarreal CF]] i [[Sevilla FC]]. [[Nogometna reprezentacija Španije|Reprezentacija Španije]] tri puta je osvojila [[Evropsko prvenstvo u nogometu|Evropsko prvenstvo]]: [[Evropsko prvenstvo u nogometu 1964.|1964. u Španiji]], [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2008.|2008. u Švicarskoj i Austriji]] te [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2012.|2012. u Poljskoj i Ukrajini]]. Osim toga, [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|2010. godine]] po prvi put su postali svjetski prvaci. Osim nogometa, Španija je također poznata i po vrlo dobrim [[Košarka u Španiji|košarkaškim klubovima]], kao i rukometu, hokeju, odbojci i vaterpolu, a odnedavno na mnogim univerzitetima sve masovnije se igra i [[ragbi]]. Automobilističke i motociklističke utrke su također omiljene. U cestovnim utrkama među najpoznatije svjetske vozače ubrajaju se Španci poput [[Ángel Nieto]], [[Jorge Martínez (vozač)|Jorge Martínez]] zvani “Aspar” i [[Àlex Crivillé]]. Danas najpoznatiji aktivni vozači, između ostalih, su i: [[Dani Pedrosa]], [[Jorge Lorenzo]], [[Álvaro Bautista]], [[Toni Elías]], [[Julián Simón]], [[Marc Márquez]] i [[Nicolás Terol]], od kojih su mnogi osvojili i titule svjetskih prvaka. [[Formula 1]] je dugo vremena u Španiji bila "u sjeni", ali se to vrlo brzo promijenilo nakon velikih uspjeha [[Fernando Alonso|Fernanda Alonsa]], koji je u sezonama [[Formula 1 - sezona 2005.|2005.]] i [[Formula 1 - sezona 2006.|2006.]] postao svjetski prvak. === Religija === [[Datoteka:Catedral de Santiago de Compostela 10.jpg|thumb|180px|desno|[[Katedrala u Santiago de Compostela]]: cilj hodočasnika na "Putu sv. Jakova"]] Oko 92% stanovništva (stanje: 2000) zvanično pripada [[rimokatoličanstvo|Rimokatoličkoj crkvi]]. Međutim, broj osoba koje prakticiraju vjeru stalno se smanjuje.<ref name="Erbacher"/> U okvirima studije državnog instituta za istraživanje javnog mijenja ''Centro de Investigaciones Sociológicas'' iz 2015. 68% ispitanika izjavilo je da su katolici.<ref name="CIS"/> Katoličku crkvu u Španiji finansira država na osnovu ugovora između Španije i [[Sveta Stolica|Svete Stolice]], a ne iz direktnog crkvenog poreza članova crkvene zajednice, te stoga napuštanje crkvene zajednice ne donosi finansijsku korist. Od 2007. poreski obveznici sami odlučuju, hoće li 0,7% poreza na dohodak uplaćivati u korist crkve ili će ga usmjeriti u korist institucija kulture. Ako to ne odluče u zakonskom roku, iznos obaveznog [[porez]]a će se usmjeriti u druge svrhe. Od 1979. u Španiji postoji direktno državno finansiranje crkve, a koje se planira u potpunosti ukinuti.<ref name="conferenciaepiscopal"/> U periodu od 1988. do 2007. poreski obveznici su mogli odlučivati hoće li tadašnjih 0,5% poreza na dohodak uplaćivati u crkvu ili druge svrhe. Tada ukoliko bi taj iznos bio ispod minimuma, država bi dodavala ostatak sredstava. U 2008. godini 7.195.155 poreskih obveznika (34,31% od ukupnih) uplatilo je svojih 0,7% poreza u crkvene svrhe. Dvije godine ranije, bilo ih je 711.975 manje. Od početka primjene novih zakonskih regulativa u 2007. povećan je prihod od crkvenih poreza sa 173,8 miliona eura na 252,7 miliona.<ref name="declaraciones"/><ref name="renta2009"/> Španskim katolicima nije uopće moguće zvanično napustiti crkvenu zajednicu, jer špansko pravo ne poznaje akt napuštanja crkve, a država je najvišim zakonskim aktima oslobodila crkvu bilo kakve obaveze da briše podatke svojih članova iz crkvenih knjiga. Do ovakve odluke najviši sudski organ Španije je došao nakon što je "nadbiskup Valencije, koji važi za posebno konzervativnog, odbio davanje oprosta u bilo kom obliku". Nadbiskup je također odbio da se povinuje preporukama španske agencije za zaštitu ličnih podataka (AEPD)<ref name="agpdes"/>, te je poduzeo velike pravne napore srušivši 171 slučaj pred najvišim sudskim instancama Španije.<ref name="sz-706569"/> Oko 15,9% stanovništva sebe ne smatra religioznim, dok 9,5% stanovništva se izjašnjavaju kao [[ateizam|ateisti]].<ref name="CIS"/> Prema studiji Pew centra za istraživanje, oko 46% Španaca se izjasnilo kao "religiozno" a 19% kao "vrlo religiozno". Među mlađim osobama od 18 do 39 godina, samo je 9% ispitanih izjavilo da su "vrlo religiozni", a u svjetskim okvirima taj postotak je niži samo u Japanu i Francuskoj, dok je postotak "vrlo religioznih" u starosnoj grupi između 39 i 59 godina neznatno viši.<ref name="pewglobal"/> Prema jednom reprezentativnom ispitivanju Eurobarometra iz 2005. godine oko 59% osoba u Španiji vjeruje u [[Bog]]a, dok 21% vjeruje u neku drugu ''spiritualnu moć''. Oko 18% ispitanika izjavilo je da ne vjeruje niti u Boga niti u neku drugu ''višu silu'', dok je 2% ispitanika bilo neodlučno.<ref name="bpb.de"/><ref name="poubop"/> Od drugih vjeroispovijesti, 0,5% stanovništva čine muslimani, 0,3% su protestanti, a 0,25% Jehovini svjedoci. === Umjetnost === Španija općenito spada u zapadnoevropski kulturni milje. Gotovo svi aspekti španske kulture i umjetnosti nastali su na podlozi rimskog nasljeđa, dajući joj ulogu najznačajnije "latinske zemlje" Evrope. Španska umjetnost historijski je snažno vezana za katoličku crkvu, koja je igrala glavnu ulogu u formiranju države a kasnije i španskog identiteta. Špansku arhitekturu, [[slikarstvo]] i [[kiparstvo]] oblikovale su brojne najezde stranih osvajača, kao i blaga sredozemna klima i geografija. Vjekovna kolonizacija na svim kontitentima globalizirala je španski jezik i kulturu, dok je Španija apsorbirala brojne kulturne i komercijalne proizvode iz svoje bivše imperije. * Književnost: [[Miguel de Cervantes]], [[Tirso de Molina]], [[Lope de Vega]], [[Pedro Calderón de la Barca]], [[Francisco de Quevedo]], [[Baltasar Gracián]], [[Rosalía do Castro]], [[José Zorrilla]], [[Federico García Lorca]], [[Camilo José Cela]] * Muzika: [[Tomás Luis de Victoria]], [[Antonio de Cabezón]], [[flamenko]], [[Manuel de Falla]], [[Paco de Lucía]], [[Joaquín Rodrigo]], [[Ernesto Halffter]] * Film: [[Luis Buñuel]], [[Carlos Saura]], [[Pedro Almodóvar]], [[Fernando Trueba]], [[Alejandro Amenábar]], [[Juan Antonio Bardem]] * Slikarstvo: [[Francisco de Zurbarán]], [[Diego Velázquez]], [[Bartolomé Esteban Murillo]], [[Alonso Cano]], [[Francisco Goya]], [[Joaquín Sorolla y Bastida]], [[Pablo Picasso]], [[Salvador Dalí]], [[Antoni Tàpies]] * Kiparstvo: [[Joan Miró]], [[Eduardo Chillida]], [[José Álvarez Cubero]], [[Julio González (kipar)|Julio González]] * Arhitektura: [[Antoni Gaudí]], [[Santiago Calatrava]], [[César Manrique]], [[Ricardo Bofill]], [[Juan Bautista de Toledo]], [[Rafael Moneo]] * Moda i odjeća: [[Cristóbal Balenciaga]], [[Manolo Blahnik]], [[Amaya Arzuaga]], [[Custo Dalmau]], [[Paco Rabanne]], [[Mantilla]] === Filatelija === === Praznici === U Španiji je za svaku godinu definirano 14 dana kao praznici. Neki od njih su državni, dok neke određuju autonomne zajednice, i to svaka po jedan praznik iz neke od provincija te jedan dan kao gradski odnosno općinski praznik (po pravilu uglavnom kao svetac "zaštitnik" zajednice). Sve praznike u godini određuju i objavljuju autonomne zajednice za narednu godinu, a oni mogu varirati od jedne do druge godine. Ako praznik pada u [[nedjelja|nedjelju]], ponedjeljak se također računa kao neradni dan, u zavisnosti od oblasti (uprava, školstvo i slično). Sljedeći dani su u pravilu praznici, ali ponekad u nekim godinama i nekim autonomnim zajednicama mogu biti radni dani ili zamijenjeni drugim praznicima: * 1. januar - [[Nova godina]] (''Año Nuevo'') * 6. januar - Sveta tri kralja (''Epifanía'') * 19. januar - Dan svetog Josipa (''San José'') * mart/april - nedjelja prije Uskrsa u Španiji počinje ''sveta sedmica'' (''Semana Santa'') * mart/april - ''zeleni četvrtak'' (''Jueves Santo'') (pred Uskrs) * mart/april - ''Veliki petak'' (''Viernes Santo'') (pred Uskrs) * mart/april - [[Uskrs]] (''Domingo de Pascua'') (nedjelja) * 1. maj - [[Međunarodni praznik rada|Praznik rada]] (''Primero de Mayo'') * 25. juli - Sveti Santiago, zaštitnik Španije * 15. august - Velika gospa (''Fiesta de la Asunción'') * 12. oktobar - Kolumbov dan (''Día de la Hispanidad / El Pilar''), navodni dan otkrića Amerike * 1. novembar - [[Svi Sveti]] (''Todos los Santos'') * 6. decembar - Dan ustava (''Día de la Constitución''), dan kada je 1978. usvojen Ustav Španije * 8. decembar - Bezgrješno začeće (''Inmaculada Concepción'') * 25. decembar - [[Božić]] (''Navidad'') == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="oratlas">[http://www.oratlas.com/libro-mundial/espana/geografia Libro Mundial de Hechos], pristupljeno 16. marta 2017. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="nacinstsat">Instituto Nacional de Estadística: [http://www.ine.es/prensa/np1010.pdf Cifras de Población a 1 de julio de 2016. Datos Provisionales], pristupljeno 20. decembra 2016. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="mmf1">{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/01/weodata/weorept.aspx?sy=2011&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=88&pr1.y=17&c=184&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|publisher=Međunarodni monetarni fond|access-date=17. 7. 2015}}</ref> <ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_report_sp.pdf|title=Human Development Report 2015|year=2015|publisher=Ujedinjene nacije|access-date=15. 4. 2016}}</ref> <ref name="cia">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html|title=CIA World Factbook|access-date=13. 8. 2008|archive-date=13. 6. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070613005439/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html|url-status=dead}}</ref> <ref name="destastisde">[https://web.archive.org/web/20140703223803/https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Internationales/Thema/Aussenhandel/Tabelle_Export_2012.html www.destatis.de: ZahlenFakten], {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="unwtodoi">[http://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418145 Izvještaj WTO za 2016] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171115020724/https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284418145 |date=15. 11. 2017 }}, {{Simboli jezika|en|engleski}}, pristupljeno 20. marta 2017.</ref> <ref name="hagalil">[http://www.hagalil.com/galluth/spanien-2.htm Die Juden in der Welt: Spanien, Gallut Sfarad 2]; pristupljeno 7. aprila 2017. {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="Gianni">Nicholas Crafts, Gianni Toniolo, ''Economic Growth in Europe Since 1945'', Cambridge University Press, 1996, {{ISBN|978-0-521-49964-4}}, str. 123</ref> <ref name="dealls">Amnesty International: ''[http://www2.amnesty.de/internet/deall.nsf/51a43250d61caccfc1256aa1003d7d38/277ded49d4581b5fc1256aa0002eae27?OpenDocument Godišnji izvještaj 1998 – Španija] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304070410/http://www2.amnesty.de/internet/deall.nsf/51a43250d61caccfc1256aa1003d7d38/277ded49d4581b5fc1256aa0002eae27?OpenDocument |date=4. 3. 2016 }}''</ref> <ref name="ines2">{{Cite web |url=http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=%2Ft20%2Fe260%2Fa2009%2Fl1%2F&file=ccaa01.px&type=pcaxis&L=1 |title=Populations referred to 1 January 2009 by Autonomous Communities |work=Instituto Nacional de Estadística |access-date=22. 1. 2010 |language=en |archive-date=14. 6. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150614041448/http://www.ine.es/jaxi/tabla.do?path=%2Ft20%2Fe260%2Fa2009%2Fl1%2F&file=ccaa01.px&type=pcaxis&L=1 |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="derechos">[http://www.congreso.es/consti/constitucion/indice/titulos/articulos.jsp?ini=1&fin=169&tipo=2 "La Constitución española de 1978."], (Ustav Španije iz 1978), pristupljeno 10. aprila 2017. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="globalfire">[http://www.globalfirepower.com/country-military-strength-detail.asp?country_id=spain Spain Military Strength] Globalfirepower, pristupljeno 10. oktobra 2015.</ref> <ref name="marsa">A. Mars: ''El pequeño tamaño lastra la carrera española por la reindustrializatión.'' u: El País, 16. maj 2015.</ref> <ref name="elperiodico">[http://www.elperiodico.cat/ca/noticias/economia/leconomia-submergida-representa-215-del-pib-1028006 L'economia submergida a Espanya representa el 21,5% del PIB], pristupljeno 11. aprila 2017. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="boleco">{{cite web|url=http://www.bde.es/informes/be/boleco/2005/be0507e.pdf|title=Bank of Spain Economic Bulletin 07/2005|format=PDF|access-date=13. 8. 2008|publisher=Banka Španije|access-date=11. 4. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20110722185109/http://www.bde.es/informes/be/boleco/2005/be0507e.pdf|archive-date=22. 7. 2011|url-status=dead}}</ref> <ref name="idDEBEE5">[http://de.reuters.com/article/economicsNews/idDEBEE53G0HV20090417 Reuters – ''Immobilienpreise in Spanien im 1.Quartal im Rekordtempo gefallen''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160116125802/http://de.reuters.com/article/economicsNews/idDEBEE53G0HV20090417 |date=16. 1. 2016 }}, pristupljeno 11. aprila 2017.</ref> <ref name="mussftd">{{Cite web|url=http://www.ftd.de/unternehmen/finanzdienstleister/:Caja-Castilla-la-Mancha-Spanien-muss-erste-Bank-st%FCtzen/493904.html|datum=4. 8. 2012|title=FTD – ''Spanien muss erste Bank stützen''|access-date=11. 4. 2017|archive-url=https://archive.is/20120804060447/http://www.ftd.de/unternehmen/finanzdienstleister/:Caja-Castilla-la-Mancha-Spanien-muss-erste-Bank-st%FCtzen/493904.html|archive-date=4. 8. 2012|url-status=dead}}</ref> <ref name="SPON-840744">{{Cite web|url=http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/euro-krise-spanien-beantragt-offiziell-bankenhilfe-a-840744.html |title=Spanien beantragt Finanzhilfen bei Euro-Partnern |author= |work=Spiegel Online |datum=25. 6. 2012 |access-date=10. 12. 2014}}</ref> <ref name="brede">{{Cite web |url=https://www.bundesregierung.de/Webs/Breg/DE/Themen/Euro/Programmlaender/reformkurs/_node.html |title=Spanien hat Rettungsschirm verlassen |work=bundesregierung.de |access-date=6. 3. 2016 |access-date=11. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306161028/https://www.bundesregierung.de/Webs/Breg/DE/Themen/Euro/Programmlaender/reformkurs/_node.html |archive-date=6. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Arbeitslosenquote">{{Cite web |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-08012013-BP/DE/3-08012013-BP-DE.PDF |title=Arbeitslosenquote des Euroraums bei 11,8 % |editor=Eurostat |datum=8. 1. 2013 |access-date=24. 1. 2013 |format=PDF |archive-date=23. 1. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130123231140/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-08012013-BP/DE/3-08012013-BP-DE.PDF |url-status=dead }}</ref> <ref name="gap">[http://www.oecdobserver.org/news/fullstory.php/aid/1592/Spain%92s_economy_.html ''Spain’s Economy: Closing the Gap''], 15. august 2008, OECD (engl.)</ref> <ref name="imarum">{{Cite web |url=http://ec.europa.eu/eurostat/documents/2995521/7197748/3-01032016-AP-DE.pdf |title=Arbeitslosenquote im Euroraum bei 10,3% |work=Eurostat |datum=1. 3. 2016 |access-date=6. 3. 2016 |format=PDF}}</ref> <ref name="spigla">Spiegel.de (26. januar 2017): [http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/spaniens-arbeitslosigkeit-faellt-auf-den-niedrigsten-stand-seit-sieben-jahren-a-1131804.html Spaniens Arbeitslosigkeit fällt auf den niedrigsten Stand seit sieben Jahren], pristupljeno 11. aprila 2017.</ref> <ref name="orfat">{{Cite web |url=http://orf.at/stories/2214975/ |title=Rekord in Spanien: Erstmals mehr als 60 Millionen Touristen |work=ORF.at |datum=21. 1. 2014 |access-date=21. 1. 2014}}</ref> <ref name="Eurostat">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-15112010-AP/DE/2-15112010-AP-DE.PDF Bereitstellung der Daten zu Defizit und Verschuldung 2009] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101129010730/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/2-15112010-AP/DE/2-15112010-AP-DE.PDF |date=29. 11. 2010 }} (PDF, {{Simboli jezika|de|njemački}})</ref> <ref name="SPON-824870">{{Cite web|url=http://www.spiegel.de/wirtschaft/soziales/spaniens-regierung-a-824870.html |title=Spanien spart die Krise weg |work=Spiegel Online |datum=30. 3. 2012 |access-date=10. 12. 2014}}</ref> <ref name="versh">{{Cite web |url=http://ec.europa.eu/eurostat/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=teina225&language=de |title=Bruttoverschuldung des Staates – jährliche Daten |work=Eurostat |access-date=27. 3. 2016}}</ref> <ref name="liborisne">{{Cite web |url=http://www.minetur.gob.es/energia/balances/Balances/LibrosEnergia/Energia_Espana_2010_2ed.pdf#page=38 |title=La energía en España 2010 |work=mityc.1es |pages=38–42 |access-date=5. 2. 2012 |language=es |format=PDF}}; {{Cite web |url= http://www.minetur.gob.es/energia/balances/Balances/LibrosEnergia/La_Energ%C3%ADa_2014.pdf#page=25 |title=La energía en España 2014 |work=mityc.es |pages=24–29 |access-date=25. 1. 2016 |language=es |format=PDF}}</ref> <ref name="Red Electrica">{{Cite web |url=http://www.ree.es/sistema_electrico/pdf/infosis/Inf_Sis_Elec_REE_2010.pdf#page=10 |title=El sistema eléctrico español, informe 2010 |work=Red Eléctrica de España |page=10 |access-date=22. 10. 2011 |language=es |format=PDF |access-date=10. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120626121547/http://www.ree.es/sistema_electrico/pdf/infosis/Inf_Sis_Elec_REE_2010.pdf#page=10 |archive-date=26. 6. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="eurostat.ec.europa.eu">[http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&language=de&pcode=tsdde220&plugin=1 Ukupna stopa plodnosti] na stranici Eurostata, pristupljeno 17. jula 2011.</ref> <ref name="tageblatt.lu">{{Cite web |url=http://www.tageblatt.lu/nachrichten/land_a_leit/story/Luxemburg-platzt-vor-Gl--ck-16192975 |title=Luxemburg platzt vor Glück |work=Tageblatt |datum=20. 3. 2014 |access-date=27. 3. 2014 |access-date=3. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140424231440/http://www.tageblatt.lu/nachrichten/land_a_leit/story/Luxemburg-platzt-vor-Gl--ck-16192975 |archive-date=24. 4. 2014 |url-status=dead }}</ref> <ref name="cpde19032014">{{Cite web |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-19032014-CP/DE/3-19032014-CP-DE.PDF |title=Messung der Lebensqualität in der EU |work=Eurostat |datum=19. 3. 2014 |access-date=27. 3. 2014 |format=PDF |archive-date=26. 3. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140326221510/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-19032014-CP/DE/3-19032014-CP-DE.PDF |url-status=dead }}</ref> <ref name="tsdph100">{{Cite web |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/refreshTableAction.do?tab=table&plugin=1&pcode=tsdph100&language=de |title=Gesunde Lebensjahre und Lebenserwartung bei der Geburt, nach Geschlecht |work=Eurostat |access-date=27. 3. 2014}} {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="elpais6">{{Cite web |url=http://www.elpais.com/articulo/sociedad/poblacion/mayor/anos/crecio/66/ultimos/anos/suma/millones/personas/elpepusoc/20070619elpepusoc_3/Tes |title=La población mayor de 80 años creció un 66 % en los últimos 15 años y suma dos millones de personas (Aumenta la esperanza de vida, que alcanza los 79,7 años) |editor=El Pais |datum=19. 6. 2007 |access-date=3. 5. 2011 |language=es}}</ref> <ref name="itypub">{{Cite web |url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-26092013-AP/DE/3-26092013-AP-DE.PDF |title=Zwei Drittel der Erwachsenen im erwerbsfähigen Alter in der EU28 gaben im Jahr 2011 an, eine Fremdsprache zu beherrschen |work=Eurostat |datum=26. 9. 2013 |access-date=29. 9. 2013 |format=PDF |archive-date=18. 1. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140118183458/http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-26092013-AP/DE/3-26092013-AP-DE.PDF |url-status=dead }} {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="Auswanderung">{{Cite web |url=http://www.ine.es/en/prensa/np962_en.pdf |title=Estadística del Padrón de Españoles Residentes en el Extranjero a 1 de enero de 2016 |work=Instituto Nacional de Estadística (Španija) |datum=17. 3. 2016|access-date=28. 3. 2016 |language=es |format=PDF}}</ref> <ref name="sociedad.elpais">{{Cite web |url=http://sociedad.elpais.com/sociedad/2013/04/22/actualidad/1366660472_170308.html |title=España ya no e7s El Dorado |work=El País |datum=22. 4. 2013 |access-date=5. 4. 2014|language=es}}</ref> <ref name="globeko">[https://web.archive.org/web/20150614060552/http://de.theglobaleconomy.com/Spain/Cars_per_1000_people The Global Economy], arhivirano 14. juna 2015.</ref> <ref name="ebro2008">[http://www.turismoebrofluvial.es/planoanimado.html www.turismoebrofluvial.es] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171222223507/http://www.turismoebrofluvial.es/planoanimado.html |date=22. 12. 2017 }}, pristupljeno 10. aprila 2017.</ref> <ref name="uicorg">[http://www.uic.org/IMG/pdf/high_speed_lines_in_the_world.pdf High speed lines in the World]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, Međunarodni željeznički savez (PDF) 8. januar 2013.</ref> <ref name="airlines">[http://de.theglobaleconomy.com/Spain/Airline_passengers/ The Global Economy], pristupljeno 10. aprila 2017.</ref> <ref name="anbieter">[http://www.internetanbieter.eu/spanien/ Internetanbieter in der EU], pristupljeno 10. aprila 2017.</ref> <ref name="kruger">Arnd Krüger: ''Strength through joy. The culture of consent under fascism, Nazism and Francoism'', u: James Riordan, Arnd Krüger (izd.): ''The International Politics of Sport in the 20th Century.'' London: Spon 1999, 67 – 89.</ref> <ref name="ahja">Teresa Gonzalez Aja, Patrick Stumm: ''Spain'' u: James Riordan, Arnd Krüger (izd.): ''European Cultures in Sport: Examining the Nations and Regions''. Bristol: Intellect 2003, str. 123–138</ref> <ref name="Erbacher">Jürgen Erbacher: ''[http://www.heute.de/ZDFheute/inhalt/25/0,3672,3954393,00.html Schwere Mission im katholischen Spanien] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070526164026/http://www.heute.de/ZDFheute/inhalt/25/0,3672,3954393,00.html |date=26. 5. 2007 }}''. heute.de. 7. juli 2006. {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="CIS">[http://datos.cis.es/pdf/Es3101mar_A.pdf Barometro juni 2015] na stranici ''Centro de Investigaciones Sociológicas'', juni 2015, pristupljeno 28. jula 2015. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="conferenciaepiscopal">{{Cite web |url=http://www.conferenciaepiscopal.es/economia/SistemaFinanciacion.pdf |title=El nuevo sistema de asignación tributaria en favor de la iglesia católica |work=Španska biskupska konferencija |access-date=17. 2. 2010 |language=es |format=PDF |access-date=6. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100331155927/http://www.conferenciaepiscopal.es/economia/SistemaFinanciacion.pdf |archive-date=31. 3. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="declaraciones">{{Cite web |url=http://www.conferenciaepiscopal.es/actividades/2010/febrero_17.html |title=El número de declaraciones a favor de la Iglesia Católica vuelve a aumentar en 2009 |work=Španska biskupska konferencija |datum=17. 2. 2010 |access-date=17. 2. 2010 |language=es |access-date=6. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100726120153/http://www.conferenciaepiscopal.es/actividades/2010/febrero_17.html |archive-date=26. 7. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="renta2009">{{Cite web |url=http://www.conferenciaepiscopal.es/economia/irpf2008.pdf |title=Asignación tributaria, Declaración de la Renta 2009 |work=Španska biskupska konferencija |datum=17. 2. 2010 |access-date=17. 2. 2010 |language=es |format=PDF |access-date=6. 4. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100331100310/http://www.conferenciaepiscopal.es/economia/irpf2008.pdf |archive-date=31. 3. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="agpdes">''[https://www.agpd.es/portalweb/revista_prensa/revista_prensa/2008/notas_prensa/common/sept/np_080930_sentencia_TS.pdf El Tribunal Supremo no admite la cancelación de datos en libros de bautismo] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090618200058/https://www.agpd.es/portalweb/revista_prensa/revista_prensa/2008/notas_prensa/common/sept/np_080930_sentencia_TS.pdf |date=18. 6. 2009 }}'', pristupljeno 6. aprila 2017. {{Simboli jezika|es|španski}}</ref> <ref name="sz-706569">{{Cite web |url=http://www.sueddeutsche.de/panorama/spanien-katholisch-bis-in-alle-ewigkeit-1.706569 |title=Spanien – Katholisch bis in alle Ewigkeit |work=sueddeutsche.de |datum=17. 5. 2010 |access-date=10. 10. 2014}}</ref> <ref name="pewglobal">[http://pewglobal.org/reports/pdf/262.pdf Unfavorable views of Jews and Muslims on the increase in Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100331104516/http://pewglobal.org/reports/pdf/262.pdf |date=31. 3. 2010 }}, pristupljeno 6. aprila 2017. {{Simboli jezika|en|engleski}}</ref> <ref name="bpb.de">[http://www.bpb.de/nachschlagen/zahlen-und-fakten/europa/70645/religioeser-und-spiritueller-glaube Religiöser und spiritueller Glaube], Savezna ceBundeszentrale für politische Bildung, pristupljeno 6. aprila 2017.</ref> <ref name="poubop">[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf Special Eurobarometer], pristupljeno 6. aprila 2017. (PDF).</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commons|España}} {{Commonscat|Spain}} {{wikiatlas|Spain}} * [http://administracion.gob.es Zvanični sajt Vlade Španije] * {{CIA World Factbook link|sp|Španija}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=ES Španija] na "International Futures" * [http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-17941641 Španija] na [[BBC|BBC News]] {{Države Evrope}} {{Evropska unija}} {{Mediteranska unija}} {{NATO}} {{Vijeće Evrope}} {{Odabrani članak}} [[Kategorija:Španija|*]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Države španskog govornog područja]] [[Kategorija:Države članice NATO-a]] [[Kategorija:Mediteranske države]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] [[Kategorija:Države članice Ujedinjenih nacija]] 5l7n240cezulj7sq4f6d1reu77xccie Slovenija 0 1128 3426099 3417010 2022-07-30T13:19:52Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Wiki članak}} {{Infokutija država | zvanično_ime = Republika Slovenija | ime_genitiv = Slovenije | zastava = Flag of Slovenia.svg | grb = Coat of arms of Slovenia.svg | vrsta_simbola = Grb | uzrečica = | himna = "[[Zdravljica]]"<br>[[Datoteka:Slovenia's national anthem, performed by the United States Navy Band.oga]] | karta = EU-Slovenia.svg | opis_karte = | širina_karte =200px | glavni_grad = [[Ljubljana]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|46|03|N|14|30|E|type:city}} | najveći_grad = Ljubljana | službeni_jezik = [[slovenski jezik|slovenski]] | etničke_grupe = 83% [[Slovenci]]<br>2% Srbi<br>2% Hrvati<br>1% [[Bošnjaci]]<br>12% drugi | državno_uređenje = Republika | vrsta_prve_vlasti = [[Predsjednik Slovenije|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Borut Pahor]] | vrsta_druge_vlasti =[[Premijer Slovenije|Premijer]] | vladar_druga_vlast = [[Robert Golob]] | nezavisnost = od SFR Jugoslavije | nezavisnost_priznato = 25. juni 1991. | površina = 20.273 | po_površini_na_svijetu = 153. | procenat_vode = 0,7 | stanovnika = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>2,108,977 | stanovnika_godina = 2021. | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 144. | gustoća = 101,95 | po_broju_gustoće_na_svijetu = 106. | bdp_ukupno = $83 milijarde US$ | bdp_godina = Procjena 2020. | po_broju_bdp_na_svijetu = 38. | bdp_per_capita = $40,343 | hdi =<span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0.902 | hdi_godina = 2018. | hdi_nivo = vrlo visok | po_broju_hdi_na_svijetu = 25. | gini = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>23,7 | gini_godina = 2017. | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = [[euro]] <small>(do 2007. [[slovenski tolar]])</small> | vremenska_zona = [[srednjoevropsko vrijeme]], UTC+1 i UTC+2 | najviša_tačka_ime = [[Triglav (planina)|Triglav]] | najviša_tačka_metara = 2864 | najveće_jezero_ime = | najveće_jezero_površina = | najveća_rijeka_ime = | najveća_rijeka_dužina = | nacionalni_dan = | internetski_nastavak = [[.si]] | pozivni_broj = +386 | komentar = }} '''Slovenija''' (puni naziv: '''Republika Slovenija''') jeste [[Evropa|evropska]] [[država]] smještena na krajnjem sjeveru [[Sredozemlje|Sredozemlja]] i krajnjem jugu [[Srednja Evropa|Srednje Evrope]]. Ona na zapadu graniči s [[Italija|Italijom]], na sjeveru s [[Austrija|Austrijom]], na sjeveroistoku sa [[Mađarska|Mađarskom]], a na istoku i jugu sa [[Hrvatska|Hrvatskom]]. Slovenija leži na spoju alpskog, sredozemnog, panonskog i dinarskog svijeta. Površina Slovenije iznosi 20.273&nbsp;km<sup>2</sup>, po čemu ona spada u srednje velike evropske države. Dužina državne granice iznosi 1.382&nbsp;km, od čega je 921&nbsp;km kopnene, 413&nbsp;km riječne te 48&nbsp;km morske granice. Slovenska obala [[Jadransko more|Jadranskog mora]] duga je 46,6&nbsp;km. Glavni grad joj je [[Ljubljana]], privredno, kulturno i političko središte države, a najviši vrh je [[Triglav (planina)|Triglav]] (2864 m). Kroz [[Historija Slovenije|slovensku historiju]] smjenjivali su se kulturni utjecaji iz srednjoevropskog i apeninskog kulturnog prostora. Prema popisu iz 2011. Slovenija je imala 2.050.189 stanovnika. [[Slovenci]] predstavljaju oko 83% stanovništva, dok je najveći udio, u ustavu spomenutih manjina,<ref name="ustavslo" /> [[Mađari|Mađara]] (0,32%), [[Italijani|Italijana]] (0,11%) i [[Romi|Roma]] (0,17%). Zvanični i nacionalni jezik je [[Slovenski jezik|slovenski]] (slov. ''slovenščina''), dok u područjima gdje je naseljena italijanska i mađarska manjina, službeni jezici su i [[Italijanski jezik|italijanski]] odnosno [[Mađarski jezik|mađarski]]. Slovenija je svoju državnost zasnovala na plebiscitu o samostalnosti održanom 23. decembra 1990. ali ju je morala i braniti tokom kratkotrajnog [[Rat u Sloveniji|slovenskog rata]], nakon što je 25. juna 1991. godine proglasila nezavisnost. Po političkom uređenju, ona je parlamentarna demokratija. U Ujedinjene narode primljena je 22. maja 1992. Danas je članica [[Vijeće Evrope|Vijeća Evrope]], [[Svjetska trgovinska organizacija|Svjetske trgovačke organizacije]], [[Organizacija za evropsku sigurnost i saradnju|OSCE-a]], [[NATO]] saveza, [[Šengenski sporazum|Šengenskog sporazuma]] i drugih svjetskih organizacija. Pristupila je u punopravno članstvo [[Evropska unija|Evropske unije]] 1. maja 2004. godine. == Historija == {{Glavni|Historija Slovenije}} Slavenski preci današnjih Slovenaca doselili su se na područje današnje Slovenije vjerovatno u 6. vijeku. U 7. vijeku nastala je Karantanija, prva država alpskih Slavena. Godine 745. Karantanija je u zamjenu za odbranu protiv [[Avari|Avara]] priznala vlast [[Bavarska|Bavarske]], a zadržala je neke oblike unutrašnje samostalnosti nakon preoblikovanja u jednu od franačkih grofovija 828. godine. Već u 7. vijeku se na prostoru središnje Slovenije uobličila jedna slovenska plemenska zajednica, Karniola, koja je u 8. vijeku također bila uključena u okvir franačke države. Počev od 8. vijeka iz Salzburga i [[Akvileja|Akvileje]] počelo se širiti [[kršćanstvo]] u Sloveniji. Oko 1000. godine napisani su [[Brižinski spomenici]], prvi pisani dokument na slovenskom i prvi slavenski dokument na latinici. U 14. vijeku veći dio današnje Slovenije pada pod vlast [[Habsburška monarhija|Habsburgovaca]]. Slovenija se tada dijeli na pokrajine: Kranjsku, Gorišku, Štajersku, Korušku, [[Trst]] i Istru. Godine 1848. brojne narode zahvata narodni preporod, pa i Slovenci imaju politički program koji traži ujedinjenu Sloveniju. Kad se 1918. godine raspala Austro-Ugarska, a Italija zauzela pokrajine Primorsku i Istru, te dio Dalmacije, osnovana je [[Država Slovenaca, Hrvata i Srba]] koja se ubrzo ujedinila sa Kraljevinom Srbijom u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca koja se 1929. preimenovala u Kraljevinu Jugoslaviju. [[Kraljevina Jugoslavija]] se raspala nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], a Slovenci su se pridružili Demokratskoj federativnoj Jugoslaviji što je zvanično objavljeno 10. augusta 1945. godine. Država je 29. novembra 1945. preimenovana u FNRJ (Federativnu narodnu republiku Jugoslaviju) te je kasnije 1963. postala [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija|SFRJ]]. Današnja Republika Slovenija je na osnovu plebiscitnog odlučivanja objavila svoju nezavisnost od SFRJ 25. juna 1991. godine. == Simboli == === Zastava === [[Zastava Slovenije]] sastoji se od tri jednako široke vodoravne pruge bijele, plave, i crvene boje. [[Grb Slovenije]] na zastavi se nalazi pri vrhu na lijevoj strani. Na grbu je bijeli [[Triglav]], najviša planina u Sloveniji, na plavoj pozadini; pod njim su dvije valovite plave linije koje označavaju [[Jadransko more]] i lokalne rijeke. Iznad planine su tri šestokrake zvijezde. Boje zastave su [[Panslavenske boje|pan-slavenske]], ali su se upotrebljavale i ranije na bivšim zastavama i podrazumjevaju se kao narodne boje Slovenije. Prvi put su korištene na zastavi iz [[1848]]. godine za vrijeme rasta slavenskog nacionalizma. Za vrijeme [[Jugoslavija|Jugoslavije]], slovenska zastava je nastavila simbolizirati Sloveniju. [[1945]]. godine, u sredinu zastave stavljena je [[crvena zvijezda]], koja je onda bila simbol [[SR Slovenija|Socijalističke Republike Slovenije]]. Nakon osamostaljenja Slovenije od Jugoslavije, zvijezda je zamjenjena novim grbom. Nova zastava je prihvaćena [[27. juni|27. juna]] [[1991]]. === Grb === [[Grb Slovenije]] sastoji se od plavog štita s crvenim obrubom na kojem se nalazi stilizirani prikaz bijele planine - [[Triglav]]a. Ispod te planine su dvije vijugave linije koje simbolizuju rijeke i more, a iznad Triglava su tri zlatne, šestokrake zvijezde koje čine trokut. Zvijezde potiču s grba celjskih grofova. Grb se nalazi i na [[Zastava Slovenije|slovenskoj zastavi]]. === Himna === [[Zdravljica]] je pjesma koju je napisao [[France Prešeren]]. Sedma strofa pjesme je također himna Republike Slovenije. == Geografija == {{glavni|Geografija Slovenije}} [[Datoteka:Relief map of Slovenia.png|thumb|desno|300px|Reljef Slovenije]] Geografski, Slovenija se nalazi u jugoistočnoj Evropi, na raskrižju [[Alpe|Alpa]], [[Dinara|Dinarskih planina]], [[Panonska nizija|Panonske nizije]] i [[Sredozemlje|Sredozemlja]]. Njeno područje je mješavina utjecaja alpske, sredozemne i kopnene klime. Više od polovine njene površine (54%) prekrivaju [[šuma|šume]]. Prema podacima FAO-a, šume u Sloveniji zauzimaju 1.076.474 hektara,<ref name="goloba" /> po čemu je, poslije Finske i Švedske, treća u Evropi. U sjeverozapadnom dijelu države preovladavaju Alpe sa najvišim vrhom [[Triglav (planina)|Triglavom]] (2864 m). U pravcu prema moru prostire se pokrajina ''Kras'' (bos. ''krš''). Njen podzemni svijet sadrži neke od najveličanstvenijih podzemnih galerija u Evropi. Neke od poznatijih su [[Postojnska jama]] i [[Škocjanske jame]], koje su isklesale podzemne vode, a u njima se nalaze prelijepi pećinski ukrasi. Stoga ih je UNESCO stavio na [[Spisak mjesta Svjetske baštine u Evropi|Spisak svjetske i kulturne baštine]]. ====Granice==== * Sa [[Hrvatska|Hrvatskom]] – 670&nbsp;km; * sa [[Austrija|Austrijom]] – 318&nbsp;km; * sa [[Italija|Italijom]] – 280&nbsp;km; * sa [[Mađarska|Mađarskom]] – 102&nbsp;km; dužina [[Jadransko more|morske]] obale iznosi 47&nbsp;km (46,690 m ). ====Geografske odrednice==== * Centralna geometrijska tačka: [[Slivna]], {{Coord|46|07|11.8|N|14|48|55.2|E|}}; * krajnji sjever: [[Budinci]], {{Coord|46|52|37.52|N|16|14|18.14|E|}}; * krajnji jug: [[Damelj]], {{Coord|45|25|18.34|N|15|10|56.06|E|}}; * krajnji istok: [[Pince–Marof]], {{Coord|46|28|33.76|N|16|36|07.69|E|}}; * krajnji zapad: [[Robidišče]], {{Coord|46|17|54.05|N|13|23|47.81|E|}}. Vazdušna linija po geografskoj širini iznosi 1° 287' odn. 163&nbsp;km. Vazdušna linija po geografskoj dužini iznosi 3° 13' odn. 248&nbsp;km. {{Geografska lokacija |Centar = <big>'''[[Slivna]]'''</big> |Sjever = '''[[Budinci]]''' |Istok = '''[[Pince–Marof]]''' |Jug = '''[[Damelj]]''' |Zapad = '''[[Robidišče]]''' }} === Geologija === Slovenija se nalazi u prilično aktivnoj seizmičkoj zoni, zbog svog položaja na relativno malehnoj Jadranskoj ploči, stješnjenoj između evroazijske ploče na sjeveru i afričke ploče na jugu, te se rotira suprotno kazaljki sata.<ref name="Seisme" /> Stoga je zemlja na raskršću tri važne geotektonske jedinice: Alpe na sjeveru, [[Dinaridi]] na jugu i Panonski basen na istoku.<ref name="Seisme" /> Naučnici su uspjeli identificirati oko 60 razornih [[zemljotres]]a koji su ovo područje pogodili u prošlosti. Osim toga, mreža seizmičkih stanica je aktivna širom države.<ref name="Seisme" /> Mnoga područja Slovenije imaju karbonatnu površinu, te se ispod njih nalazi veoma razvijen kraški pozdemni sistem (pećina, jama i dr). === Klima === [[Datoteka:View from Mangart MC.jpg|thumb|Razni oblici oblaka iznad Julijskih Alpa (sjeverozapadna Slovenija), pogled sa vrha Mangart u septembru 2007.]] Slovenija se nalazi na geografskim širinama umjerene klime. Na njenu klimu također utiče i raznolikost reljefa, kao i uticaji Alpa i [[Jadransko more|Jadranskog mora]]. Na sjeveroistoku države, pretežno je [[kontinentalna klima]] sa najvećim razlikama između zimskih i ljetnih temperatura. U priobalnim područjima preovladava [[sredozemna klima]]. Efekti mora na temperaturu vidljivi su sve do doline rijeke Soče, dok je oštra [[alpska klima]] zastupljena u višim planinskim područjima. Postoji snažna interakcija između ova tri klimatska sistema na gotovo cjelokupnom području države.<ref name="arso.gov.si" /><ref name="arso.gov.si Meteo Archive" /> [[Padavina|Padavine]] se znatno razlikuju od regije do regije, sa preko 3500&nbsp;mm godišnje u pojedinim zapadnim područjima, te opada idući ka istoku na oko 800&nbsp;mm u Prekmurju. [[Snijeg]] je dosta čest tokom zime, a rekord snježnih padavina u Ljubljani zabilježen je 1952. sa izmjerenih 146&nbsp;cm. U poređenju sa Zapadnom Evropom, Slovenija nije vjetrovita država, jer je relativno dobro ''zaklonjena'' padinama alpskih planina. Prosječna brzina [[vjetar|vjetra]] niža je nego u nizijama susjednih država. Zbog neravnog terena, česti su lokalni vertikalni vjetrovi na dnevnoj osnovi. Osim ovih, postoje tri vrste vjetra od naročitog regionalnog značaja: [[bura]], [[jugo]] i fen. Jugo i bura karakterišu primorske dijelove Slovenije. Jugo je obično topao i vlažan vjetar, dok je bura najčešće snažan i hladan. Fenski vjetar je tipičan za alpske predjele na sjeveru države. Općenito, u Sloveniji su pretežni sjeveroistočni, jugoistočni i sjeverni vjetrovi.<ref name="znacilnosti" /> === Hidrologija === Teritorija Slovenije najvećim dijelom (16.423&nbsp;km<sup>2</sup> odnosno 81%) pripada slivu [[Crno more|Crnog mora]], dok samo manjim dijelom (3.850&nbsp;km<sup>2</sup> odnosno 19%) pripada slivu Jadranskog mora. Ova dva sliva su podijeljena u manje jedinice u zavisnosti od njenih glavnih rijeka: rijeke Mura, [[Drava]] i [[Sava]] sa pritokom [[Kupa|Kolpom]], te rijeke jadranskog sliva.<ref name="vodnobog" /> == Vlada == [[Datoteka:Presidential Palace. Ljubljana.jpg|thumb|desno|Predsjednička palača u Ljubljani]] Slovenija je parlamentarna [[demokratija|demokratska]] [[republika]] sa [[Višestranački sistem|višestranačkim sistemom]]. Na čelu države je [[Predsjednik Slovenije|predsjednik]], koji se bira na općim izborima i ima vrlo važnu integrativnu ulogu.<ref name="Furtlehner" /> Bira se na mandat od pet godina uz ograničenje od najviše dva uzastopna mandata. On uglavnom ima ulogu predstavljanja države, a ujedno je i vrhovni zapovjednik [[Slovenska vojska|vojske Slovenije]].<ref name="lovros" /> Izvršni i upravni organi u Sloveniji su [[Vlada Republike Slovenije]],<ref name="Borak2004" /> na čijem je čelu [[Premijer Slovenije|premijer]] te vijeće ministara odnosno kabinet vlade, koju bira Narodna skupština Slovenije (slov. ''Državni zbor Republike Slovenije''). Zakonodavni organ čini dvodomni [[Parlament Slovenije]], čija je karakteristika asimetrična dualnost.<ref name="Prunk2007" /> Najveća zakonodavna moć je koncentrirana u Narodnoj skupštini od 90 članova. Od njih, 88 članova biraju svi građani države po sistemu proporcionalnog predstavljanja, dok preostala dva člana skupštine biraju registrovani članovi autohtonih mađarskih i italijanskih manjinskih zajednica. Izbori se održavaju svake četiri godine. Državno vijeće Slovenije (slov. ''Državni svet Republike Slovenije'') sačinjava 40 članova, koji su imenovani tako da predstavljaju socijalne, ekonomske, profesionalne i lokalne interesne grupe, ima dosta ograničenu savjetodavnu i kontrolnu ulogu.<ref name="Prunk2007" /> Period od 1992. do 2004. bio je obilježen vlašću stranke "[[Liberalna demokratija Slovenije]]", koja je bila ''odgovorna'' za postepeni prijelaz iz [[Titoizam|titoističke]] privrede u kapitalističku tržišnu. Međutim, ova stranka je kasnije dobila mnogo kritika od strane neoliberalnih ekonomista, koji su tražili dosta brže tranzicijske "rezove". Predsjednik ''Liberalne demokratije Slovenije'' bio je [[Janez Drnovšek]], koji je bio i premijer Slovenije između 1992. i 2002. te predsjednik Slovenije od 2002. do 2007. Mnogi ga smatraju za najutjecajnijeg slovenskog političara 1990tih,<ref name="rtvslo" /> zajedno sa predsjednikom [[Milan Kučan|Kučanom]] (koji je bio predsjednik od 1991. do 2002).<ref name="rahmet" /><ref name="attila" /> Period od 2005. do 2008. bio je obilježen ogromnim entuzijazmom zbog priključenja države Evropskoj uniji. Tokom prvog mandata vlade [[Janez Janša|Janeza Janše]], po prvi put nakon osamostaljenja, slovenske banke su zabilježile da njihov omjer kredita i depozita izmiče kontroli. Uzrok tome je bilo prezaduživanje kod inostranih banaka i prekomjerno kreditiranje svojih klijenata, naročito lokalnih tajkuna. Nakon izbijanja [[Svjetska finansijska kriza od 2007.|finansijske krize 2007–2010.]] i [[Evropska dužnička kriza|evropske dužničke krize]], koalicija lijevog centra koja je naslijedila Janšinu vladu nakon izbora 2008. suočila se sa posljedicama prekomjernog kreditiranja u periodu 2005–2008. Pokušane su određene reforme koja bi pomogle u ekonomskom oporavku, ali su one naišla na studentske i radničke proteste koje je predvodio jedan student, koji je kasnije postao član [[Janez Janša|Janšinog]] [[Slovenska demokratska stranka|SDS-a]]. Predložene reforme su odgođene nakon provedenog referenduma. Vlada lijevog centra je smijenjena nakon što joj je izglasano nepovjerenje. Janez Janša je povećanje potrošnje i prekomjerno zaduživanje prebacio na teret vlade koja je došla na vlast, a predlagao je stroge mjere štednje, iste one za koje se zalagao da se odlože. == Privreda == {{Glavni|Privreda Slovenije}} [[Datoteka:Eurozone.svg|thumb|desno|Od 2007. Slovenija je dio [[Eurozona|Eurozone]] (tamno plavo).]] Slovenija ima relativno razvijenu ekonomiju, a njen dohodak po glavi stanovnika je najviši među svim slavenskim zemljama. Slovenija je 2007. bila prva "nova" članica EU koja je uvela [[euro]] kao svoju valutu, zamjenjujući dotadašnji [[slovenski tolar]]. Od 2010. ona je postala i članica [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj|OECD-a]].<ref name="VE2012-03-15" /><ref name="magstadt" /> Unutar države postoji velika razlika u blagostanju između raznih subregija. Među ekonomski najprosperitetnije regije Slovenije ubrajaju se [[Srednja Slovenija (regija)|centralna Slovenija]] koja uključuje i prijestolnicu [[Ljubljana|Ljubljanu]] te zapadne slovenske regije, kao što su [[Goriška (regija)|Goriška]] i [[Obalno-kraška (regija)|Obalno-kraška]]. Statistički najsiromašnije regije su [[Pomurska (regija)|Pomurska]], [[Zasavska (regija)|Zasavska]] i [[Primorsko-notranjska (regija)|Primorsko-notranjska]] regija.<ref name="bslo" /> U Sloveniji je u periodu 2004–2006. ekonomski rast iznosio je prosječno 5% godišnje, dok je 2007. njena ekonomija narasla za gotovo 7%. Rast je bio poduprt velikim zaduživanjem naročito između preduzeća među kojima se isticao sektor građevinarstva. Međutim, nakon [[Svjetska finansijska kriza od 2007.|finansijske krize 2007–2010.]] i evropske dužničke krize, Slovenija se našla u situaciji da ne može kontrolirati daljnje zaduživanje i otplaćivati stare dugove.<ref name="Slovenia's Economy: Next in Line" /> Najteže je pogođen sektor građevinarstva u 2010. i 2011.<ref name="ST2012-03-13" /> Već 2009. slovenski [[bruto domaći proizvod]] po glavi stanovnika opao je 8%, što je najveći pad unutar Evropske unije poslije baltičkih zemalja i [[Finska|Finske]]. U augustu 2012. pad na godišnjem nivou i dalje je iznosio 0,8%, mada je u prvom kvartalu te godine zabilježen rast od 0,2% (u odnosu na prethodni kvartal, nakon što su podaci podešeni u skladu sa sezonom i radnim danima).<ref name="gdpd2" /> Pad na godišnjem nivou pripisan je padu nivoa domaće potrošnje i usporenju rasta izvoza. Smatralo se da su uzroci pada domaće potrošnje fiskalni rezovi i smanjenje [[budžet]]skih troškova krajem prethodne fiskalne godine,<ref name="Bloomberg" /> ali i neuspjeh u nastojanjima da se primijene ekonomske reforme, kao i neadekvatno finansiranje i smanjenje izvoza.<ref name="RTV2012-02-29" /> Gotovo dvije trećine stanovništva zaposleno je u tercijarnom (uslužnom) sektoru, a preko jedne trećine u [[Industrija|industriji]] i građevinarstvu.<ref name="CIA" /> Prednost Slovenije leži u njenoj dobro obrazovanoj radnoj snazi, razvijenoj infrastrukturi i njenom položaju na raskrsnici vrlo važnih trgovačkih i [[transport]]nih puteva.<ref name="VE2012-03-15" /> Nivo direktnih stranih investicija (FDI) po glavi stanovnika u Sloveniji jedan je od najnižih među članicama EU,<ref name="VE2012-03-15"/> a produktivnost radne snage i konkurentnost slovenske ekonomije još uvijek su daleko ispod prosjeka EU.<ref name="delosig" /><ref name="newsdelo2" /> [[Porez]]i su relativno visoki, a [[tržište rada]] je, po mišljenjima ekonomista, dosta nefleksibilno, dok kompanije gube svoja tržišta na uštrb kineskih, indijskih i drugih kompanija.<ref name="CIA" /> Velika otvorenost slovenskog tržišta čini njenu ekonomiju vrlo osjetljivom na ekonomske uvjete kod njenih glavnih trgovačkih partnera što može promijeniti na njenu konkurentnost u pogledu cijena na međunarodnom planu.<ref name="stuhec" /> Osnovne grane industrije u Sloveniji su proizvodnja motornih vozila, elektronske i elektroničke opreme, mašina, [[lijek]]ova i goriva.<ref name="VE2012-03-15"/> Sve više dolazi do izražaja starenje radne snage što predstavlja izražen problem slovenske ekonomije.<ref name="CNBC2012-01-23" /> U oblasti rudarstva, Slovenija je poznata po rudnicima [[živa|žive]], među kojima se naročito isticao bivši [[Rudnik žive u Idriji|rudnik]] u [[Idrija|Idriji]]. Taj rudnik, ranije drugi najveći rudnik žive na svijetu, danas je muzej, a 2012. je, zajedno sa španskim rudnikom žive Almadén, uvršten i na UNESCO-ov spisak svjetske baštine. Slovenija je također imala i brojne rudnike [[ugalj|uglja]], [[cink]]a i [[olovo|olova]]. == Stanovništvo == {| class="wikitable" style="text-align:center; float: right; margin: 0 0 1em 1em;" |- !style="background: #CCCCFF" colspan="2" align="center" |Broj stanovnika po popisima<ref name="autogenerated1" /> |- ! Godina !! Broj <br> stanovnika |- | 1857. || 1.101.854 |- | 1869. || 1.128.768 |- | 1880. || 1.182.223 |- | 1890. || 1.234.056 |- | 1900. || 1.268.055 |- | 1910. || 1.321.098 |- | 1921. || 1.304.800 |- | 1931. || 1.397.650 |- | 1948. || 1.439.800 |- | 1953. || 1.504.427 |- | 1961. || 1.591.523 |- | 1971. || 1.727.137 |- | 1981. || 1.891.864 |- | 1991. || 1.965.986 |- | 2002. || 1.964.036 |- | 2011. || 2.050.189 |- | 2021. || 2.108.977 |} Sa oko 101 stanovnikom na kvadratni kilometar, Slovenija je među evropskim zemljama sa najnižom gustoćom naseljenosti (u odnosu, naprimjer, na Holandiju (402/km<sup>2</sup>) ili Italiju 195/km<sup>2</sup>). Regija [[Primorsko-notranjska (regija)|Primorsko-notranjska]] ima najnižu gustoću naseljenosti, dok najvišu ima [[Srednja Slovenija (regija)|regija Srednja Slovenija]].<ref name="ljetopis2010" /> Broj stanovnika po posljednjim zvaničnim podacima iznosi 1.964.036 (stanje: 31. mart 2002)<ref name="popisstat" />, a procjenjuje se da je na dan 1. januara 2014. godine u Sloveniji živjelo 2.061.085<ref name="databasedemsoc" />, od kojih su 89% [[Slovenci]], 3% – [[Hrvati]], 2% – [[Srbi]], i 1,63% – [[Bošnjaci]]<ref name="popisstat" /> (od čega se 1,1% izjasnilo kao ''Bošnjaci'', a 0,53% kao ''Muslimani'' u nacionalnom smislu). U ustavu Slovenije posebno su naglašene manjine [[Mađari|Mađara]] (u regiji [[Prekmurje]]) i [[Italijani|Italijana]] u zapadnom dijelu države. === Jezik === Zvanični jezik u Sloveniji je [[slovenski jezik]], član je porodice južnoslavenskih jezika. Prema podacima iz popisa 2002. slovenski jezik je bio maternji za oko 88% stanovništva države, dok preko 92% stanovništva govori ovaj jezik kod kuće.<ref name="siol.net" /><ref name="stat.si" /> Stoga se Slovenija svrstava među najhomogenije zemlje u EU u aspektu udjela govornika dominantnog jezika u državi.<ref name="Dular" /> === Religija === [[Datoteka:Dpp 0410.jpg|thumb|180px|lijevo|Bazlika djevice Marije u [[Brezje (Radovljica)|Brezju]], također poznata i kao slovenska nacionalna crkva, jedno je od najposjećenijih katoličkih mjesta hodočašća u Sloveniji]] Prije Drugog svjetskog rata, oko 97% stanovništva u Sloveniji se izjašnjavalo kao [[Katolička crkva u Sloveniji|katolici]] (''rimskog obreda''), oko 2,5% kao luterani, dok se 0,5% stanovništva izjašnjavalo kao pripadnici drugih religija.<ref name="stat.si"/> [[Rimokatoličanstvo|Katoličanstvo]] je bilo važan faktor u socijalnom i političkom životu u predkomunističkoj Sloveniji. Nakon 1945. u državi je otpočeo proces postepene ali kontinuirane sekularizacije. Nakon desetljeća strogog "gušenja" svih religija, komunistički režim je kasnije usvojio politiku relativne tolerancije naspram crkve, ali je ograničio njenu socijalnu funkciju. Poslije 1990. Katolička crkva je vratila glavni dio svog ranijeg utjecaja na društvo, ali je Slovenija i dalje ostala pretežno sekularizirana zemlja. Prema podacima sa popisa 2002. oko 57,8% stanovništva su [[katolici]]. Kao i drugdje u Evropi, udio katolika je u stalnom padu. U 1991. oko 71,6% su se izjasnili kao katolici, što prosječno predstavlja pad veći od 1% godišnje. Najveći dio slovenskih katolika pripada ''rimskom obredu'', dok vrlo mali broj grkokatolika živi u području [[Bela krajina|Bele krajine]] na jugu Slovenije.<ref name="localno" /> I pored relativno malog broja [[Protestantizam|protestanata]] (manje od 1% po popisu 2002), protestantsko naslijeđe je historijski vrlo značajno jer se slovenski standardni jezik i slovenska literatura počela razvijati nakon protestantske reformacije u 16. vijeku. Danas značajnija luteranska manjina živi u krajnjem istočnom području Prekmurja, gdje predstavljaju oko petine stanovništva, a na čijem je čelu biskup sa sjedištem u [[Murska Sobota|Murskoj Soboti]].<ref name="evangcrk" /> Prema popisu iz 2002. [[islam]] je druga najbrojnija vjerska grupa sa oko 2,4% stanovništva Slovenije. Najveći broj slovenskih muslimana su [[Bošnjaci u Sloveniji|porijeklom iz Bosne]].<ref name="islamska" /> Treća najbrojnija vjerska grupa sa oko 2,2% stanovništva države su pravoslavci, među kojima je najveći broj pripadnika [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]], dok vrlo mali broj ostalih pravoslavaca pripada makedonskoj i drugim pravoslavnim crkvama. == Administrativna podjela == [[Datoteka:NUTS, Slovenija, 2015.png|thumb|350px|desno|Kohezijske regije, statističke regije i općine]] Zvanično, Slovenija je podijeljena na [[Spisak općina u Sloveniji|212 općina]] (od kojih [[Spisak gradskih općina u Sloveniji|11 ima status gradskih]] općina). Općine su jedini organ lokalne autonomije u Sloveniji. Na čelu svake općine je načelnik (slov. ''župan''), izabran na mandat od četiri godine na općim izborima, te općinski savjet (''občinski svet''). U većini slovenskih općina, članovi općinskog savjeta se biraju sistemom proporcionalne zastupljenosti, dok samo nekoliko manjih općina koriste sistem većinskog glasanja. U gradskim općinama, općinska vijeća se nazivaju ''gradska vijeća''.<ref name="www2.gov.si" /> Svaka općina također ima i načelnika općinske uprave (''načelnik občinske uprave''), kojeg imenuje načelnik, a u čijoj nadležnosti je funkcioniranje lokalne administracije.<ref name="www2.gov.si"/> U administrativnom smislu Republika Slovenija je podijeljena na dvije kohezijske regije, a podjela ima isključivo statističku namjenu: {| class="wikitable sortable" |- ! [[Kohezijska regija]] || [[Površina|Površina (km<sup>2</sup>)]] || [[Statističke regije u Sloveniji|Broj statističkih regija]] || [[Spisak općina u Sloveniji|Broj općina]] || [[Spisak naselja u Sloveniji|Broj naselja]] |- | [[Istočna Slovenija (kohezijska regija)|Istočna Slovenija]] || '''12.433''' || '''8''' || '''148''' || '''3.954''' |- | [[Zapadna Slovenija (kohezijska regija)|Zapadna Slovenija]] || '''7.840''' || '''4''' || '''64''' || '''2.082''' |- |} ===Gradovi u Sloveniji=== {{Glavni|Spisak gradova u Sloveniji}} {{Najveći gradovi | ime = Najveći gradovi u Sloveniji | ime_države_u_lokativu = Sloveniji | drž_ref = | list_by_pop = Spisak gradova u Sloveniji | class = nav | int_ime = Statističke regije | int_link = | grad_1 = Ljubljana | int_1 = Srednja Slovenija (regija){{!}}Srednja Slovenija | stan_1 = 274.826 | grad_2 = Maribor | int_2 = Podravska (regija){{!}}Podravska | stan_2 = 94.809 | grad_3 = Celje | int_3 = Savinjska (regija){{!}}Savinjska | stan_3 = 37.834 | img_3 = Celje - pogled z gradu.JPG | grad_4 = Kranj | int_4 = Gorenjska (regija){{!}}Gorenjska | stan_4 = 37.129 | img_4 = Kranj 19.jpg | grad_5 = Velenje | int_5 = Savinjska (regija){{!}}Savinjska | stan_5 = 25.456 | grad_6 = Koper | int_6 = Obalno-kraška (regija){{!}}Obalno-kraška | stan_6 = 24.996 | grad_7 = Novo Mesto | int_7 = Jugoistočna Slovenija (regija){{!}}Jugoistočna Slovenija | stan_7 = 23.341 | grad_8 = Ptuj | int_8 = Podravska (regija){{!}}Podravska | stan_8 = 18.164 | grad_9 = Trbovlje | int_9 = Zasavska (regija){{!}}Zasavska | stan_9 = 14.977 | grad_10 = Kamnik | int_10 = Srednja Slovenija (regija){{!}}Srednja Slovenija | stan_10 = 13.608 }} ===Općine u Sloveniji=== [[Datoteka:Slovenia, administrative divisions - de.svg|thumb|350px|desno|Općine u Sloveniji, stanje [[2018]]. godine]] {{Glavni|Spisak općina u Sloveniji}} Slovenija je podijeljena na 212 općina. {{Općine Slovenije}} ===Naselja u Sloveniji=== {{Glavni|Spisak naselja u Sloveniji}} Slovenija ima 6.036 naselja, raspoređenih u 212 općina. == Saobraćaj == [[Datoteka:Lukakoper.jpg|thumb|desno|Luka Koper]] Njen položaj na spoju velikih geografskih cjelina i područje kroz koje protiču važne evropske rijeke su neki od razloga križanja glavnih [[saobraćaj]]nih puteva u Sloveniji. Opći smjer puteva određen je već u antičko doba. Posebna geografska prednost u novije doba je položaj Slovenije na križanju panevropskih transportnih koridora V (najbrža veza između [[Jadransko more|sjevernog Jadrana]] i centralne i istočne Evrope) i koridora X (kojim se centralna Evropa povezuje s Balkanom). To daje Sloveniji posebnu poziciju u evropskim socijalnim ekonomskim i kulturnim integracijama i obnovama.<ref name="UKOM2000-11" /> Cestovni teretni i putnički transport čine najveći dio saobraćaja u Sloveniji sa udjelom od oko 80%.<ref name="MW2009SORS" /> U domenu putničkog transporta daleko više su popularni putnički automobili od javnog prijevoza, koji konstantno i značajno opada.<ref name="MW2009SORS"/><ref name="avtomob" /> Slovenija ima veoma veliku [[Autoputevi u Sloveniji|gustoću autoputeva]] i magistralnih puteva u odnosu na prosjek članica Evropske unije.<ref name="ECORYS2011" /> Sistem autoputeva, čija je izgradnja dosta ubrzana nakon 1994,<ref name="Oplotnik2004" /> polahko je pretvorio državu u jednu veliku [[konurbacija|konurbaciju]].<ref name="uroszcl" /> Drugi sporedni i lokalni putevi su relativno zapušteni zbog nepažnje vlade ali i zbog sveukupnog povećanja saobraćaja.<ref name="ECORYS2011" /> Postojeća [[Željeznički saobraćaj u Sloveniji|slovenska željeznička mreža]] daleko zaostaje za [[željeznica]]ma u ostalim članicama EU, i ne može se ni izbliza mjeriti sa cestovnom mrežom.<ref name="ARSO420" /> Održavanje i modernizacija željezničke mreže u Sloveniji je prilično zapušteno zbog nedostatka finansijskih sredstava.<ref name="UNIMB2011-04"/> Zbog zaostale infrastrukture, udio željeznica u transportu robe je vrlo mali.<ref name="ARSO416" /> Putnički željeznički saobraćaj je u fazi oporavka, nakon velikog pada tokom 1990tih.<ref name="ARS0415" /> Panevropski željeznički koridori V i X te nekoliko drugih važnih evropskih željezničkih linija se ukršta na području Slovenije.<ref name="UNIMB2011-04"/> Gotovo svi međunarodni tranzitni vozovi u Sloveniji prolaze kroz ljubljanski željeznički čvor.<ref name="oDPN2010-03" /> == Obrazovanje == Obrazovni sistem u Sloveniji se smatra 12. najbolji u svijetu i četvrti najbolji među članicama [[Evropska unija|Evropske unije]], što je znatno više od prosjeka [[Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj|OECD-a]], prema podacima Programa za procjenu međunarodnih studenata (PISA).<ref name="oecd.org" /> Među osobama starosti od 25 do 64 godine, 12% ih je završilo više ili visoko obrazovanje, a prosječni Slovenac proveo je 9,6 godina u formalnom obrazovanju. Prema izvještaju OECD-a, 83% odraslih između 25 i 64 godine imaju završenu srednju školu, što je daleko iznad OECD-ovog prosjeka od 74%, dok taj procenat u starosnoj grupi od 25 do 34 godine iznosi 93%.<ref name="better" /> Prema popisu stanovništva iz 1991, stopa [[pismenost]]i u Sloveniji iznosila je 99,6%. Također, aktivnosti cjeloživotnog učenja su u stalnom porastu.<ref name="ReferenceA"/> ;Osnovno Odgovornost za osnovno i srednje obrazovanje u Sloveniji leži na ministarstvu obrazovanja i sporta. Nakon neobaveznog predškolskog obrazovanja, slovenska djeca pohađaju devetogodišnje osnovno obrazovanje, počev od šeste godine života.<ref name="solaosn" /> Osnovna škola je podijeljena na tri perioda, svaki u trajanju od po tri godine. U akademskoj 2006-2007. bilo je 166.000 učenika upisanih u osnovne škole, te više od 13.225 učitelja i nastavnika, što daje odnos od jednog nastavnika na 12 učenika i 20 učenika po jednom razredu.<ref name="ReferenceA" /> ;Srednje Nakon završetka osnovne škole, gotovo sva djeca (više od 98%) nastavljaju srednje obrazovanje, bilo u sklopu općih, tehničkih ili drugih srednjih škola (poput gimnazije). Srednjoškolsko obrazovanje završava polaganjem mature, završnog ispita kojim učenici stiču pravo upisa na fakultete. Oko 84% srednjoškolaca nakon mature upisuje neki od fakulteta ili viših škola.<ref name="ReferenceA"/> ;Više i visoko Među nekoliko univerziteta u Sloveniji, najbolje rangirani je [[Univerzitet u Ljubljani]], koji je prema podacima ARWU (Akademskog rangiranja svjetskih univerziteta) rangiran među 500 najboljih u svijetu odnosno među prvih 3% najboljih svjetskih univerziteta.<ref name="shanghair" /><ref name="uni-lj" /> Druga dva javna univerziteta su [[Univerzitet u Mariboru]]<ref name="uni-mb" /> u slovenskoj regiji Štajerska, te Univerzitet Primorske u istoimenoj regiji.<ref name="upr.si" /> Osim ovih, postoji i privatni Univerzitet u Novoj Gorici<ref name="ung.si" /> i međunarodni EMUNI univerzitet.<ref name="emuni" /> == Kultura == === Književnost === {{Također pogledajte|Slovenska književnost}} {{dvostruka slika|right |Primoz-Trubar.jpg|150px|Prešern-Goldenstein.jpg|150px |[[Primož Trubar]]|[[France Prešeren]] }} Najstariji sačuvani zapis na slovenskom jeziku odnosno na nekom od slavenskih jezika uopće jesu [[Brižinski spomenici]] (Frajsinški spomenici), nastali oko 1000. godine. Oko 1550. Primož Trubar je na [[njemački jezik|njemačkom jeziku]] napisao i objavio prve slovenske knjige ''Katekizam'' i ''Abecedarij''. U tim knjigama, po prvi put se zapisuje narodni slovenski jezik. Godine 1584. [[Jurij Dalmatin]] preveo je [[Biblija|Bibliju]] na slovenski jezik, dok je [[Adam Bohorič]] napisao prvu gramatiku slovenskog jezika. Prvu gramatiku na slovenskom jeziku napisao je pjesnik [[Valentin Vodnik]] početkom 19. vijeka. On je također i izdao prvi slovenski časopis, "Lublanske novice" (''Ljubljanske vijesti''). Jezik ovog vremena opisao je 1809. [[Jernej Kopitar]]. Sredinom 19. vijeka Slovenci su počeli pisati na gajici. Tako su naprimjer Prešernove pjesme 1847. objavljene na ovom pismu, ali su promjene pisma utjecale samo na neke oblike riječi. Sredinom sedamdesetih 19. vijeka [[Stanislav Škrabec]] je sastavio pravopis slovenskog jezika koji je i danas na snazi. Krajem 19. vijeka objavljen je njemačko-slovenski rječnik Maksa Pleteršnika, te 1899. ''Slovenski pravopis''. === Muzika === Slovenska filharmonija osnovana je 1701. kao dio ''Academia operosorum Labacensium'' (Akademija radnih ljudi Ljubljane), jedne je od najstarijih institucija takve vrste u Evropi. Muzici u Sloveniji historijski pripadaju brojni muzičari i kompozitori, poput [[renesansa|renesansnog]] kompozitora [[Jakob Petelin Kranjski|Jakoba Kranjskog]] (1550–1591), koji je imao znatan utjecaj na srednjoevropsku klasičnu muziku, [[barok]]nog kompozitora [[Janez Krstnik Dolar|Janeza Dolara]] (oko 1620–1673), te violinskog virtuoza Giuseppea Tartinija. U moderno doba, Slovenija je u doba SFR Jugoslavije bila centar progresivnog roka, popa i punka. U to doba, među najpopularnijim slovenskim grupama bili su grupa "Buldožer", [[Lačni Franz]], [[Pankrti]], [[Pepel in kri]] i druge. Jedan od najpoznatijih slovenskih kompozitora filmske muzike [[Bojan Adamič]] napisao je muziku za preko 70 filmova. U periodu od 1962. do 1983. u bivšoj Jugoslaviji bio je poznat festival zabavne muzike [[Slovenska popevka]] (ranije ''Dani slovenske zabavne muzike''), a koji je od 1998. ponovno pokrenut. === Sport === Među najpopularnije ekipne sportove u Sloveniji ubrajaju se [[nogomet]], [[košarka]] i [[hokej na ledu]]. [[Nogometna reprezentacija Slovenije|Slovenska nogometna reprezentacija]] dvaput je izborila nastup na završnici [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|Svjetskih prvenstava]] u nogometu ([[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2002.|2002]] i [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|2010]]), a jednom na završni turnir [[Evropsko prvenstvo u nogometu|Evropskog prvenstva]] ([[Evropsko prvenstvo u nogometu 2000.|2000]]). [[Košarkaška reprezentacija Slovenije|Slovenska košarkaška reprezentacija]] više puta je nastupila na [[Evropsko prvenstvo u košarci|Evropskom prvenstvu]], a najveći uspjeh je osvojeno četvrto mjesto ([[Evropsko prvenstvo u košarci 2009.|2009]]). Među poznatijim slovenskim košarkašima ističe se [[Jure Zdovc]], koji je s reprezentacijom bivše Jugoslavije osvojio brojne medalje, a poznati moderni slovenski košarkaši nastupaju u [[NBA]]-ligi: Goran Dragić, Sasha Vujačić, Radoslav Nesterović i [[Beno Udrih]]. Najuspješniji hokejaš Slovenije je [[NHL]]-zvijezda [[Anže Kopitar]]. [[Brigita Bukovec]] je slovenska [[atletika|atletičarka]] koja je na 100 m sa preponama osvojila [[srebro]] na [[Olimpijske igre 1996.|OI 1996.]] u [[Atlanta|Atlanti]], a na otvaranju tih igara olimpijsku baklju nosio je slovenski [[gimnastika|gimnastičar]] [[Leon Štukelj]], kao jedan od tada najstarijih živih olimpijaca. Od pojedinačnih sportova u Sloveniji ističu se [[alpsko skijanje|alpsko]] i [[nordijsko skijanje]] (naročito [[skijaški skokovi]]/letovi, koji se održavaju na [[Letalnica|Letalnici]] u [[Planica|Planici]]). Najpoznatija imena su [[Bojan Križaj]], [[Jure Franko]] (osvajač srebra u [[veleslalom]]u na [[Zimske olimpijske igre 1984.|ZOI 1984.]] u [[Sarajevo|Sarajevu]]), [[Mateja Svet]], nekadašnja svjetska prvakinja u [[slalom]]u, [[Tina Maze]], koja je pet puta proglašena slovenskom sportisticom godine, zatim skakači [[Primož Ulaga]], [[Primož Peterka]], [[Robert Kranjec]], [[Peter Prevc]] te nordijska skijašica [[Petra Majdič]]. ==Mediji== ===Elektronski mediji=== {{Glavni|Radiotelevizija Slovenija}} {{Glavni|Spisak odašiljačkih objekata "Oddajniki in zveze" u Sloveniji}} ===Štampani mediji=== == Filatelija == {{Glavni|Filatelija u Sloveniji}} [[Datoteka:Prva slovenacka marka.jpg|mini|Prva slovenska marka 26. juni 1991.]] [[Datoteka:Marka Slovenije B.jpg|mini|Marka Slovenije sa nominalnom vrijednošću ''B'' iz 2003. godine]] [[Filatelija u Sloveniji]] počinje proglašavanjem samostalnosti [[26. juni|26. juna]] [[1991]]. godine.'''Prva slovenska marka''' izlazi 26. juna 1991. godine, povodom nezavisnosti Slovenije. Vrijednost joj je 5 [[Jugoslavenski dinar|dinara]] i na njoj se nalazi nacrt zgrade [[parlament]]a slovenskog arhitekta profesora [[Jože Plečnik|Jožeta Plečnika]]. Tiraž joj je 2.000.000 komada i marka vrijedi sve do 25. aprila 1992. godine. Znamenitost ove marke je da postoje još dva tipa sa različitim nazubljenjem i marka sa pogrešnim bojama. Nije poznata količina maraka sa greškom, ali se očekuje relativno visoka kataloška vrijednost. Privatna izdanja nekih agentura ne mogu se uzeti kao poštanske marke i služile su više kao propagandni materijal i marketinšku probu, pred osamostaljenje Republike Slovenije, a ne kao poštanska marka Marke Jugoslavije vrijede sve do 25. aprila 1991. godine te postoje mnogobrojne [[Mješovita frankatura|mješovito frankirane]] pošiljke koje su interesante i zaslužuju posebnu pažnju u filateliji. 26. decembra izlazi serija sa vjerovatno najpoznatijim slovenskim motivom, [[Grb Slovenije|slovenskim grbom]]. Uvođenjem [[Slovenski tolar|tolara]] kao platežnog sredstva u odnosu 1:1 za dinar, marke bivše države prestaju se koristiti i u opticaju su samo marke Slovenije. Grb Slovenije na markama je u dvijema varijantama i razlikuju se po datumu ''26.12.1991'' u donjem uglu. Postoje u vrijednostima od 1, 4, 5 i 11 tolara. Druga serija (bez datuma) izlazi u vrijednostima od 1, 2, 4, 5, 6, 11, 20, 50 i 100 tolara. Sve su marke sa istim motivom, ali u različitim bojama pozadine. Iz prve serije postoje razni podtipovi sa raznim nazubljenjem, kao i sa različitim detaljima.Od 1992. godine slovenska pošta izdaje marke povodom Olimpijskih igara, Nogometnih prvenstava, Svjetskog skijaškog kupa u [[Maribor]]u, 500-te godišnjice otkrića Amerike, kao i rođendana i drugih obljetnica poznatih ličnosti iz historije slovenskog naroda: Anton Martin Slomšek, Martin Kogoj, Matija Čop, Jože Pogačnik, Leon Štukelj, France Prešern... ali i osobe iz evropske historije pojavljuju se na markama Slovenije: [[Ludwig van Beethoven]], Giuseppe Tartini... Motivi se vremenom sve više orijentiraju na slovenska tradicionalna područja kao što su alpinizam, [[priroda]], [[gljive]], [[Ptica|ptice]], [[ekologija]], te kulturno nasljeđe.Od 18. februara 1993. pa sve do 2000. godine izlazi serija sa markama kulturnog nasljeđa Slovenije. Na njima se nalaze npr. tradicionalna jela (slovenska potica), kuće sa sela u Prekmurju, uskršnja jaja iz Bele krajine, klapotec, vjetrenjače sa Stare gore... Marke su grafički jednostavne, ali sa nevjerovatno lijepo razrađenim grafičkim detaljima i uprkos niskoj vrijednosti, zbog visokog tiraža, obavezan su dio svake zbirke slovenskih markica. Serija se kasnije nastavlja i u prelaznom periodu pri preuzimanju [[Euro|eura]] od strane Slovenije. Od 2000. godine slovenska pošta izdaje marke bez nominalne vrijednosti u tolarima. Vrijednost je izražena slovima i postoje četiri grupe: ''A'', ''B'', ''C'' i ''D''. U zavisnosti od težine, namjene poštanske pošiljke, primjenjuje se određena grupa. Tako npr. ''A'' označava standardno pismo za unutrašnji promet prve težinske klase (do 50 grama). Uporedo izlaze i marke sa tolarskom vrijednošću, ali se sve više, pogotovo u trajnim markama [[nominalna vrijednost]] označava u slovima. Nominalna vrijednost se mijenja sa povremenim poskupljenjima i vrijednost je poznata na poštanskim šalterima. Poznatije serije su serije čipka iz [[Idrija|Idrije]] iz 1996-1997 godine. Marke sa istom vrijednošću su zajedno tiskane tako da od svake vrijednosti postoje dvije marke. Razlikuju se po motivu i boji i postoje vrijednosti od 1, 2, 5, 10, 12, 13, 15, 20, 44, 50 i 100 tolara. Marke nemaju visoku vrijednost, ali se 1996. i 1997. godine dijagonalno od lijevo dolje prema desno gore na njih utiskuje fluoroscentni žig sa tekstom ''Idrijska čipka'' i ''Idrija Lace'', pa te marke dostižu mnogostruku filatelističku vrijednost. Osim serija ''Domaće voće'', ''Stari gradovi i zamkovi u Sloveniji'' interesatna su povremena izdanja sa tradicionalnim kostimima pod nazivom ''mačkare'', koje skoro svake godine pokazuju stari narodni običaj iz druge regije u Sloveniji. Svake godine slovenska pošta izdaje prigodne marke iz serije ''Evropa'', koje su tematski iste u čitavoj Evropi, a kao serija vrlo interesantne za sakupljanje. Od 2000. godine Slovenija izdaje i samoljepljive marke. Prepoznatljive su po valovitom nazubljenju i drugačijem kvalitetu papira === Doplatne marke === [[Datoteka:Doplatne marke.jpg|mini|262x262piksel|Doplatne marke Slovenije 1992-1997. godine]] '''Prvu doplatnu marku''' Slovenija izdaje 8. maja 1992. Vrijednost joj je 3 tolara i izdata je u tiražu od 1.225.000 primjeraka. Vrijedi od 8. do 15. maja, a tematski je povezana sa Crvenim križem. Od tada Slovenija izdaje svake godine dopatne marke, koje se razlikuju po tematici, kao npr. Sedmica protiv pušenja, sedmica solidarnosti itd. Grafička rješenja su im vrlo jednostavna i imaju za svrhu dodatno finansiranje organizacije Crvenog križa u Sloveniji. == Praznici i blagdani == ; Praznici * [[1. januar]] – Nova godina (slov. ''novo leto'') * [[8. februar]] – ''Prešernov dan'', slovenski kulturni praznik * [[27. april]] – ''Dan otpora okupatoru'' * [[1. maj|1.]] i [[2. maj]] – ''Praznik rada'' * [[25. juni]] – ''Dan državnosti'' * [[17. august]] – ''Udruživanje prekmurskih Slovenaca s maticom nakon Prvog svjetskog rata'' * [[15. septembar]] – ''Dan povratka Primorske matičnoj domovini'' * [[1. novembar]] – ''Dan mrtvih'' * [[23. novembar]] – ''Dan Rudolfa Maistra'' * [[26. decembar]] – ''Dan suverenosti i nezavisnosti'' ; Blagdani * [[Uskrs|Uskršnja]] nedjelja i uskršnji ponedjeljak (blagdan bez fiksnog datuma) * Duhovi (''binkošti'') (nedjelja, 50 dana nakon uskrsa) * [[15. august]] – ''Marijino uznesenje'' * [[31. oktobar]] – ''Dan reformacije'' * [[25. decembar]] – ''[[Božić]]'' == Također pogledajte == * [[Fakultet za upotrebljive društvene studije]] == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="ustavslo">[http://www.us-rs.si/media/ustava.republike.slovenije.pdf Ustav Republike Slovenije], sa ustavnim amandmanima. {{Simboli jezika|sl|slovenski}}</ref> <ref name="goloba">{{cite web |author=Golob A. |title=Forests and forestry in Slovenia |url=http://www.fao.org/docrep/w3722e/w3722e25.htm |publisher=FAO | access-date=17. 10. 2009}}</ref> <ref name="Seisme">{{cite web|url=http://www.arso.gov.si/en/Seismology/|title=Seismology|access-date=30. 7. 2008}}</ref> <ref name="arso.gov.si">{{cite web|url=http://www.arso.gov.si/en/Weather/climate/Climate_of_Slovenia_at_glance.pdf |title=Climate of Slovenia at Glance |author=Tanja Cegnar |publisher=Arso.gov.si |access-date=25. 11. 2012}}</ref> <ref name="arso.gov.si Meteo Archive">{{cite web |url=http://www.meteo.si/met/en/app/webmet/#webmet==8Sdwx2bhR2cv0WZ0V2bvEGcw9ydlJWblR3LwVnaz9SYtVmYh9iclFGbt9SaulGdugXbsx3cs9mdl5WahxXYyNGapZXZ8tHZv1WYp5mOnMHbvZXZulWYnwCchJXYtVGdlJnOn0UQQdSf; |title=National Meteorological Service of Slovenia - Archive |publisher=Meteo.si |access-date=2. 6. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120618145647/http://www.meteo.si/met/en/app/webmet/#webmet==8Sdwx2bhR2cv0WZ0V2bvEGcw9ydlJWblR3LwVnaz9SYtVmYh9iclFGbt9SaulGdugXbsx3cs9mdl5WahxXYyNGapZXZ8tHZv1WYp5mOnMHbvZXZulWYnwCchJXYtVGdlJnOn0UQQdSf; |archive-date=18. 6. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="znacilnosti">{{cite book |url=http://www.arso.gov.si/cd/klima1/Zaslon/PDF%20Zaslon/19-Znacilnosti%20vetra%20v%20Sloveniji.pdf |chapter=Značilnosti vetra v Sloveniji |language=sl |title=Klimatografija Slovenije |author=Renato Bertalanič |year=2003 |publisher=Meteorology Office, Slovenian Environment Agency |access-date=4. 6. 2015 |archive-date=9. 2. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060209055155/http://www.arso.gov.si/cd/klima1/Zaslon/PDF%20Zaslon/19-Znacilnosti%20vetra%20v%20Sloveniji.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="vodnobog">{{cite book |url=http://www.arso.gov.si/vode/publikacije%20in%20poro%c4%8dila/Vodno_bogastvo_2tekoce_vode.pdf |title=Vodno bogastvo Slovenije: tekoče vode |publisher=Slovenian Environment Agency |access-date=17. 5. 2012}}</ref> <ref name="Furtlehner">{{cite book |url=http://books.google.si/books?id=uQafEg3TQJUC&pg=PA126 |title=Compliance in the Enlarged European Union: Living Rights Or Dead Letters? |author=Gerda Falkner; Oliver Treib; (ur.) Elizabeth Holzleithner |publisher=Ashgate Publishing, Ltd |year=2008 |isbn=978-0-7546-7509-9 |pages=126–127 |chapter=Slovenia}}</ref> <ref name="lovros">{{cite encyclopedia |url=http://books.google.si/books?id=M3A-xgf1yM4C&pg=PA832 |encyclopedia=Encyclopedia of World Constitutions |article=Slovenia |author=Lovro Šturm; Gerhard Robbers (ur.)|title=The President of the Republic |year=2006 |publisher=Infobase Publishing |isbn=978-0-8160-6078-8 |page=832}}</ref> <ref name="Borak2004">{{cite book |url=http://books.google.si/books?id=RJ6PHRLKGxoC&pg=PA58 |title=Slovenia: From Yugoslavia to the European Union |author=Neven Borak; Bistra Borak; Mojmir Mrak; Matija Rojec; Carlos Silva-Jáuregui |year=2004 |series=World Bank Publications |isbn=978-0-8213-5718-7 |chapter=Institutional Setting for the New Independent State |page=58}}</ref> <ref name="Prunk2007">{{cite book |url=http://books.google.si/books?id=dzAWAQAAMAAJ |title=Facts about Slovenia |author=Janko Prunk; Jernej Pikalo; Marko Milosavljevič |year=2007 |publisher=Ured Vlade za komuniciranje, Vlada Republike Slovenije |isbn=978-961-6435-45-1 |page=23}}</ref> <ref name="rtvslo">{{cite web|url=http://www.rtvslo.si/slovenija/zivljenje-janeza-drnovska/79437 |title=Življenje Janeza Drnovška :: Prvi interaktivni multimedijski portal, MMC RTV Slovenija |publisher=Rtvslo.si |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="rahmet">{{cite book |url=http://books.google.si/books?id=OegWny-r8TEC&pg=PA30 |title=Democratic Transition in Slovenia: Value Transformation, Education, And Media |author=Sabrina P. Ramet; Danica Fink-Hafner |chapter=Key Trends in Slovenian Politics, 1988 – 2004 |page=30 |access-date=21. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130722015508/http://books.google.si/books?id=OegWny-r8TEC&pg=PA30 |archive-date=22. 7. 2013 |url-status=dead }}</ref> <ref name="attila">{{cite book |url=http://books.google.si/books?id=6bz5M7-d7icC&pg=PA174 |title=The Politics of Central Europe |author=Attila Ágh |chapter=The Regions in Comparative Transition |publisher=SAGE |year=1998 |isbn=978-0-7619-5032-5}}</ref> <ref name="VE2012-03-15">{{cite web |url=http://dunaj.veleposlanistvo.si/index.php?id=4035&L=1 |title=Osnovni gospodarski podatki o Sloveniji |publisher=Ambasada Republike Slovenije u Beču |access-date=15. 3. 2012 |access-date=22. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120618170200/http://dunaj.veleposlanistvo.si/index.php?id=4035&L=1 |archive-date=18. 6. 2012 |url-status=dead }} {{Simboli jezika|sl|slovenski}}</ref> <ref name="magstadt">{{cite book |url=http://books.google.com/books?id=1mwG3haSo_cC&pg=PA27 |chapter=Eastern Europe |title=Nations and Government: Comparative Politics in Regional Perspective |author=Thomas M. Magstadt |edition=6. |year=2010 |isbn=978-0-495-91528-7 |publisher=Cengage Learning |page=27}}</ref> <ref name="bslo">[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:6Y8OGV0Oc5IJ:https://www.bsi.si/library/includes/datoteka.asp%3FDatotekaId%3D4696+&cd=1&hl=de&ct=clnk&gl=de "Regional Disparities in Slovenia 2/12"], pristupljeno 8. aprila 2015.</ref> <ref name="Slovenia's Economy: Next in Line">{{cite news|title=Slovenia's Economy: Next in Line |url=http://www.economist.com/node/21560567 |access-date=22. 8. 2012 |newspaper=The Economist|date=18. 8. 2012}}</ref> <ref name="ST2012-03-13">{{cite news |url=http://www.sloveniatimes.com/double-dip-recession-is-the-%E2%80%98official%E2%80%99-reality |title=Double Dip Recession is the 'Slovenian' Reality |newspaper=The Slovenia Times |date=13. 3. 2012}}</ref> <ref name="gdpd2">{{cite news |url=http://www.sloveniatimes.com/statistics-office-to-release-gdp-data-for-q2 |title=Statistics Office to Release GDP Data for Q2 |newspaper=The Slovenia Times |date=31. 8. 2012}}</ref> <ref name="Bloomberg">{{cite news |url=http://www.bloomberg.com/news/2012-02-29/slovenia-s-economy-falls-in-recession-as-export-growth-weakens.html |title=Slovenia’s Economy Falls Into a Recession as Exports Weaken |author=Boris Cerni |date=29. 2. 2012}}</ref> <ref name="RTV2012-02-29">{{cite news |url=http://www.rtvslo.si/gospodarstvo/zdrs-v-recesijo-so-ekonomisti-pricakovali/277878 |title=Zdrs v recesijo so ekonomisti pričakovali |newspaper=MMC RTV Slovenija |publisher=RTV Slovenija |issn=1581-372X |date=29. 2. 2012}}</ref> <ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/si.html |at=Slovenia |title=The World Factbook |publisher=Central Intelligence Agency, United States |date=23. 2. 2012 |access-date=9. 9. 2009 |archive-date=24. 4. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200424112304/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/si.html |url-status=dead }}</ref> <ref name="delosig">{{cite news |url=http://www.delo.si/gospodarstvo/posel-in-denar/dr-pavle-sicherl-slovenija-je-po-produktivnosti-dela-23-let-za-evropo_2.html |title=Dr. Pavle Sicherl: Slovenija je po produktivnosti dela 23 let za Evropo |newspaper=Delo.si |date=8. 8. 2011 |issn=1854-6544 |access-date=25. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120225133029/http://www.delo.si/gospodarstvo/posel-in-denar/dr-pavle-sicherl-slovenija-je-po-produktivnosti-dela-23-let-za-evropo_2.html |archive-date=25. 2. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="newsdelo2">{{cite news |url=http://www.delo.si/gospodarstvo/makromonitor/konkurencnost-slovenske-industrije-pod-evropskim-povprecjem.html |title=Konkurenčnost slovenske industrije pod evropskim povprečjem |newspaper=Delo.si |date=14. 10. 2011 |issn=1854-6544 |access-date=25. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111015180328/http://www.delo.si/gospodarstvo/makromonitor/konkurencnost-slovenske-industrije-pod-evropskim-povprecjem.html |archive-date=15. 10. 2011 |url-status=dead }}</ref> <ref name="stuhec">{{cite book |url=http://www.stat.si/doc/pub/Blagovna_menjava_ang.pdf |title=Slovenia’S Trade in Goods / In The 2000-2010 Period |author=Simon Perše; Snježana Štuhec Lončarević; Alenka Kozar; Almira Urbiha ''et.al''.|date=1. 1. 2012 |isbn=978-961-239-240-6 |page=20}}</ref> <ref name="CNBC2012-01-23">{{cite news |url=http://www.cnbc.com/id/46010334/Countries_With_Aging_Populations?slide=3 |title=Countries with Aging Populations |newspaper=Cnbc.com |date=23. 1. 2012 |author=Rajeshni Naidu-Ghelani |publisher=CNBC LLC |access-date=25. 5. 2015 |archive-date=23. 2. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130223035533/http://www.cnbc.com/id/46010334/Countries_With_Aging_Populations?slide=3 |url-status=dead }}</ref> <ref name="autogenerated1">Nelka Vertot, et al.: "[http://www.stat.si/popis2002/gradivo/popisna.pdf Popisi na Slovenskem 1948-1991 in Popis 2002]", Statistični urad Republike Slovenije, 2001, Ljubljana, {{ISBN|961-6349-64-3}}</ref> <ref name="ljetopis2010">{{cite web|url=http://www.stat.si/letopis/2010/30_10/30-09-10.htm |title=30.9 Gostota naseljenosti 1.7 - Population Density, 1 July |publisher=Stat.si |access-date=25. 11. 2012}}</ref> <ref name="popisstat">[http://www.stat.si/Popis2002/gradivo/si-92.pdf Popis stanovništva 2002]</ref> <ref name="databasedemsoc">{{cite web|url=http://pxweb.stat.si/pxweb/Dialog/varval.asp?ma=05C5002S&ti=&path=../Database/Dem_soc/05_prebivalstvo/10_stevilo_preb/25_05C50_prebivalstvo_naselja/&lang=2 SI-STAT |title=Tabela: Prebivalstvo po velikih in petletnih starostnih skupinah in spolu, naselja, Slovenija, polletno|work=stat.si|access-date=26. 5. 2015}}</ref> <ref name="siol.net">{{cite web |url=http://www.siol.net/kultura/novice/2009/02/slovenscina_materni_jezik_za_88_odstotkov_drzavljanov.aspx |title=Slovenščina materni jezik za 88 odstotkov državljanov |publisher=Siol |date=19. 2. 2009 |access-date=27. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120516055023/http://www.siol.net/kultura/novice/2009/02/slovenscina_materni_jezik_za_88_odstotkov_drzavljanov.aspx |archive-date=16. 5. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="stat.si">{{cite book|url=http://www.stat.si/popis2002/gradivo/2-169.pdf |title=Verska, jezikovna in narodna sestava prebivalstva Slovenije: Popisi 1921-2002 |format=PDF |publisher=Statistični urad Republike Slovenije |year=2003 |issue=2 |author=Milivoja Šircelj |isbn=961-239-024-X}}</ref> <ref name="Dular">{{cite news |url=http://www.sta.si/en/vest.php?s=a&id=1482640 |title=Linguist Says Slovenian Language Not Endangered |date=21. 2. 2010 |publisher=Slovenska novinska agencija}}</ref> <ref name="localno">{{cite web|url=http://www.lokalno.si/si/aktualno/ljudje/?id=26004 |title=Uskoška dediščina Bele krajine na RTVS&#124;Ljudje&#124;Lokalno aktualno |publisher=Lokalno.si |date=6. 1. 2012 |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="evangcrk">{{cite web |url=http://www.evang-cerkev.si/sl/page.asp?id_informacija=35&id_language=1&id_meta_type=10 |title=Predstavitev |publisher=Evang-cerkev.si |access-date=2. 6. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120610182949/http://www.evang-cerkev.si/sl/page.asp?id_informacija=35&id_language=1&id_meta_type=10 |archive-date=10. 6. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="islamska">{{cite web|url=http://www.islamska-skupnost.si/index.php?option=com_content&view=article&id=1&Itemid=2 |title=Islamska Skupnost v Republiki Sloveniji |publisher=Islamska-skupnost.si |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="www2.gov.si">{{cite web|url=http://www2.gov.si/zak/Zak_vel.nsf/0/660b7ab7cbd45736c125662d0037c142?OpenDocument |title=Sprejet zakon |publisher=.gov.si |date=13. 7. 2000 |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="UKOM2000-11">{{cite web |url=http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/transport/slovenia_a_country_at_the_crossroads_of_transport_links/ |title=Slovenia, a Country at the Crossroads of Transport Links |publisher=Government Communication Office, Republic of Slovenia |date=1. 11. 2000 |access-date=25. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120708045103/http://www.ukom.gov.si/en/media_relations/background_information/transport/slovenia_a_country_at_the_crossroads_of_transport_links/ |archive-date=8. 7. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="MW2009SORS">{{cite web |url=http://www.stat.si/novica_prikazi.aspx?id=2582 |title=Teden mobilnosti 2009 |publisher=Statistical Office of the Republic of Slovenia |date=15. 9. 2009 |access-date=26. 5. 2015 |archive-date=13. 2. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150213181341/http://www.stat.si/novica_prikazi.aspx?id=2582 |url-status=dead }}</ref> <ref name="avtomob">{{cite web |url=http://kazalci.arso.gov.si/?data=indicator&ind_id=214 |title=Lastništvo avtomobilov v gospodinjstvih |publisher=Environment Agency of Slovenia |author=Bernard Vukadin, Barbara. Kušar, Urška. Burja, Alenka |date=25. 10. 2009}}</ref> <ref name="ECORYS2011">{{cite book |url=http://ec.europa.eu/regional_policy/sources/docgener/evaluation/pdf/evasltrat_tran/slovenia.pdf |chapter=Situation per mode of transport |title=Study on Strategic Evaluation on Transport Investment Priorities under Structural and Cohesion funds for the Programming Period 2007-2013 |date=1. 8. 2006 |publisher=ECORYS Nederland BV}}</ref> <ref name="Oplotnik2004">{{cite conference |url=http://dinamico2.unibg.it/highways/paper/oplotnik.pdf |title=National motorway construction program (NMCP) in Slovenia (financing, impact on national economy and realization) |author=Oplotnik, Žan. Križanič, France |booktitle=Highways: cost and regulation in Europe |date=1. 11. 2004 |access-date=26. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121120161909/https://dinamico2.unibg.it/highways/paper/oplotnik.pdf |archive-date=20. 11. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="uroszcl">{{cite conference |url=ftp://ftp.cgs.si/Uporabniki/UrosZ/clanki/10.%20kongres%20o%20cestah%20in%20prometu/19-24.pdf |title=Narodnogospodarske koristi in razvojne možnosti prometnih sistemov v RS |author=Peter Gabrijelčič |booktitle=10th Slovenian Road and Transport Congress |date=1. 10. 2010 }}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> <ref name="ARSO420">{{cite web |url=http://kazalci.arso.gov.si/?data=indicator&ind_id=420#comment |title=Vlaganja v prometno infrastrukturo: Komentar |date=18. 11. 2011 |publisher=Slovenian Environment Agency |author=Plevnik, Aljaž. Polanec, Vesna}}</ref> <ref name="UNIMB2011-04">{{cite book |url=http://www.losamedchem.eu/web/attachments/article/20/SWOT%20KOPER%20+%20UM.pdf |chapter=Executive Summary |title=Analysis of the infrastructure network in Slovenia and report on SWOT analysis |publisher=Fakultet za hemiju i hemijski inženjering Univerziteta u Mariboru. Luka Koper |date=1. 4. 2011 |access-date=27. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120510062631/http://www.losamedchem.eu/web/attachments/article/20/SWOT%20KOPER%20+%20UM.pdf |archive-date=10. 5. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="ARSO416">{{cite web |url=http://kazalci.arso.gov.si/?data=indicator&ind_id=416#comment |title=Obseg in sestava blagovnega prevoza in prometa: Komentar |publisher=Slovenian Environment Agency |date=18. 11. 2011 |author=Plevnik, Aljaž. Polanec, Vesna}}</ref> <ref name="ARS0415">{{cite web |url=http://kazalci.arso.gov.si/?data=indicator&ind_id=415#comment |title=Obseg in sestava potniškega prevoza in prometa: Komentar |publisher=Slovenian Environment Agency |date=18. 11. 2011 |author=Plevnik, Aljaž. Polanec, Vesna}}</ref> <ref name="oDPN2010-03">{{cite book |url=http://arhiv.mm.gov.si/mop/javno/zeleznisko_vozlisce_ljubljana/1_tekstualni_del/12_uredba/oDPN_Zeleznica_100323.pdf |title=Državni prostorski načrt za Ljubljansko železniško vozlišče |date=1. 3. 2010 |author=LUZ, d. d. |access-date=27. 5. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120708094000/http://arhiv.mm.gov.si/mop/javno/zeleznisko_vozlisce_ljubljana/1_tekstualni_del/12_uredba/oDPN_Zeleznica_100323.pdf |archive-date=8. 7. 2012 |url-status=dead }}</ref> <ref name="oecd.org">{{cite web|url=http://www.oecd.org/dataoecd/42/8/39700724.pdf |format=PDF|title=Table: Range of rank on the PISA 2006 science scale |date=4. 12. 2007 |access-date=15. 4. 2008|work=PISA 2006 |publisher=OECD}}</ref> <ref name="better">{{cite web|author=OECD |url=http://www.oecdbetterlifeindex.org/countries/slovenia/ |title=Slovenia – OECD Better Life Index |publisher=Oecdbetterlifeindex.org |access-date=25. 11. 2012}}</ref> <ref name="ReferenceA">{{cite web|url=http://www.culture.si/en/Slovenia#Education |title=About Slovenia - Culture of Slovenia |publisher=Culture.si |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="solaosn">[https://web.archive.org/web/20110802032836/http://www.mss.gov.si/si/solstvo/osnovnosolsko_izobrazevanje/osnovna_sola/ Osnovna šola], na stranici slovenskog ministarstva školstva i sporta, pristupljeno 2. augusta 2011.</ref> <ref name="shanghair">{{cite web |url=http://www.shanghairanking.com/ARWU-Statistics-2012.html#2 |title=Statistics (by Country) of Academic Ranking of World Universities; ARWU; First World University Ranking; Shanghai Ranking |publisher=ARWU |access-date=2. 6. 2012 |archive-date=17. 8. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120817221125/http://www.shanghairanking.com/ARWU-Statistics-2012.html#2 |url-status=dead }}</ref> <ref name="uni-lj">{{cite web |url=http://www.uni-lj.si/en/news.aspx?id=7606 |title=University of Ljubljana once again on Shanghai and Webometrics ranking lists |publisher=Uni-lj.si |access-date=4. 4. 2014 |archive-date=28. 3. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140328061623/http://www.uni-lj.si/en/news.aspx?id=7606 |url-status=dead }}</ref> <ref name="uni-mb">{{cite web|url=http://www.uni-mb.si/podrocje.aspx?id=0&langID=1060 |title=Univerza v Mariboru |publisher=Uni-mb.si |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="upr.si">{{cite web|url=http://www.upr.si/ |title=Univerza na Primorskem: SLO |publisher=Upr.si |access-date=2. 6. 2012}}</ref> <ref name="ung.si">{{cite web |url=http://www.ung.si/si/ |title=Univerza v Novi Gorici |publisher=Ung.si |access-date=2. 6. 2012 |archive-date=20. 5. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120520194855/http://www.ung.si/si/ |url-status=dead }}</ref> <ref name="emuni">{{cite web |url=http://www.emuni.si/en/strani/29/EMUNI-University.html |title=EMUNI University |access-date=13. 2. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110222025646/http://www.emuni.si/en/strani/29/EMUNI-University.html |archive-date=22. 2. 2011 |url-status=dead }}</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commons|Slovenija}} {{Commonscat|Slovenia}} {{wikiatlas|Slovenia}} * {{službeni sajt|http://www.gov.si}} Vlade Slovenije * [http://www.slovenia.si/ Slovenia.si] * [http://www.slovenia.info Turizam u Sloveniji] * {{CIA World Factbook link|si|Slovenija}} {{en simbol}} * [http://www.ifs.du.edu/ifs/frm_CountryProfile.aspx?Country=SI Slovenija] na "International Futures" {{en simbol}} * [http://www.bbc.com/news/world-europe-17846376 Slovenija] na [[BBC|BBC News]] {{en simbol}} {{Države Evrope}} {{EU}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{Mediteranska unija}} {{NATO}} {{Statističke regije u Sloveniji}} {{Vijeće Evrope}} [[Kategorija:Slovenija|*]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Države članice NATO-a]] [[Kategorija:Mediteranske države]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1992.]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] imzy4isbrivdp7cddsd6rbes5ut2xd6 Turska 0 1134 3426231 3418956 2022-07-31T00:30:14Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Starost}} {{Infokutija država | zvanično_ime = Republika Turska | izvorno_ime = ''{{jezik|tr|Türkiye Cumhuriyeti}}'' {{tr simbol}} | ime_genitiv = Turske | zastava = Flag of Turkey.svg | grb = Emblem of Turkey.svg | uzrečica = ''Yurtta Barış, Dünyada Barış''<br /><small>{{bs|Mir kući, mir u svijetu}}</small> | himna = [[İstiklâl Marşı]] <center>[[Datoteka:Istiklâl Marsi instrumetal.ogg]]</center> | mapa = Turkey (orthographic projection).svg | glavni_grad = [[Ankara]] | glavni_grad_kordinati = {{coord|39|55|N|32|50|E|region:Tr_type:city|title=Ankara}} | najveći_grad = [[Istanbul]] | službeni_jezik = [[turski]] | državno_uređenje = [[Republika]] | vrsta_prve_vlasti = [[Predsjednik Turske|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Recep Tayyip Erdoğan]] | vrsta_druge_vlasti = [[Potpredsjednik Turske|Potpredsjednik]] | vladar_druga_vlast = [[Fuat Oktay]] | vrsta_treće_vlasti = | vladar_treća_vlast = | nezavisnost = od [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog Carstva]] | nezavisnost_priznato = [[24. juli]] [[1923]]. | površina = 783.562 | po_površini_na_svijetu = 37. na svijetu | procenat_vode = 1,3% | stanovnika = 83.154.997<ref name="stanovništvo">{{cite web |last1=Procjena broja stanovnika za 2019 |title=Institut za statistiku Turske |url=http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33705 |access-date=4. 2. 2020 |archive-date=4. 2. 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200204072855/http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33705 |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovnika_godina = 2019 | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 16. na svijetu | gustoća = 105 | po_broju_gustoće_na_svijetu = 107 na svijetu | bdp_ukupno = $1.259,98 milijardi | bdp_godina = 2011 | po_broju_bdp_na_svijetu = 15. | bdp_per_capita = $17.499 | hdi = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0.820 | hdi_godina = 2019 | hdi_nivo = {{color|#009900|visok}} | po_broju_hdi_na_svijetu = 54. na svijetu | gini = 40.2 | gini_godina = 2010 | po_broju_gini_na_svijetu = - | valuta = [[Turska lira]] ([[TRY]]) | vremenska_zona = ([[UTC+3]]) | najveća_tačka_ime = [[Ararat]] | najveća_tačka_metara = 5 166 | najveće_jezero_ime = [[Van (jezero)|Van]] | najveće_jezero_površina = 3 765 | najveća_rijeka_ime = [[Eufrat]] | najveća_rijeka_dužina = 2 780 | nacionalni_dan = [[29. oktobar]] | internetski_nastavak = [[.tr]] | pozivni_broj = +90 | komentar = |}} '''Turska''' ({{jez-tr|Türkiye}}), službeno '''Republika Türkiye''' ({{jez-tr|Türkiye Cumhuriyeti|linkovi=ne}} {{malo|/{{audio|pomoć=ne|Tur-Türkiye Cumhuriyeti.ogg|izgovor}}/}}), granična je [[Spisak transkontinentalnih država|transkontinentalna]] [[parlamentarna republika]], sa manjim dijelom površine u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]] ([[Balkan]]) i većim dijelom u zapadnoj Aziji ([[Anadolija]]). Graniči s osam država: [[Bugarska|Bugarskom]] na sjeverozapadu, [[Grčka|Grčkom]] na zapadu, [[Gruzija|Gruzijom]] na sjeveroistoku, [[Armenija|Armenijom]], [[Iran]]om, [[Azerbejdžan]]om na istoku i [[Irak]]om i [[Sirija|Sirijom]] jugoistoku. Okružena je [[Sredozemno more|Sredozemnim morem]] na jugu, [[Egejsko more|Egejskim morem]] na zapadu i [[Crno more|Crnim morem]] na sjeveru. [[Mramorno more]], [[Bosfor]] i [[Dardaneli]] (koji zajedno čine turski tjesnac) dijele Tursku na [[Trakija|Trakiju]] i [[Anadolija|Anadoliju]], tj. odvajaju [[Evropa|Evropu]] od [[Azija|Azije]].<ref>National Geographic Atlas of the World (7. iz.). Washington, D.C.: National Geographic. 1999. {{ISBN|0-7922-7528-4}}. "Europe" (str. 68–69); "Asia" (str. 90–91): "A commonly accepted division between Asia and Europe ... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles."</ref> Turska se nalazi na raskršću Evrope i Azije i zemlja je značajnog geostrateškog značaja.<ref>{{cite web|url=http://www.economist.com/node/21536647|title=The good old days?|work=The Economist}}</ref> Područje današnje Turske je naseljeno još od [[paleolitik]]a, uključujući i raznovrsne stare anadolijske civilizacije, Eoljane, Jonske Grke, Tračane i [[Perzijanci|Perzijance]]. Nakon što je [[Aleksandar Veliki]] osvojio ovo područje isto je helenizirano, što je nastavljeno tokom [[Rimsko carstvo|rimske]] vladavine i prijelaza u [[Bizantijsko carstvo]].<ref>Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 September 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000-323 BCE). Oxford University Press. str. 3–11, 37. {{ISBN|978-0-19-537614-2}}. Retrieved 23 March 2013</ref><ref>David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. p. 61. {{ISBN|978-0-8028-2400-4}}. Retrieved 24 March 2013.</ref> Seldžuski [[Turci]] su počeli naseljavati ove prostore u 11. stoljeću, čime započinje proces turkizacije koji je uveliko ubrzan seldžuskom pobjedom nad Bizantijcima u [[Bitka kod Mancikerta|bitci kod Mancikerta]] 1071. godine. [[Seldžuci]] su vladali Anadolijom sve do invazije Mongola 1243. godine, nakon čega su se raspali na nekoliko manjih turskih bejlika.<ref>Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. p. 33.</ref> Počevši od kraja 13. stoljeća, Osmanlije su ujedinili Anadoliju i stvorili carstvo koje će obuhvatati veći dio jugoistočne Evrope, zapadne Azije i sjeverne Afrike, postajući tako velesila u Evroaziji i Africi tokom ranog novog vijeka. Carstvo je doseglo vrhunac svoje moći, između 15. i 17. stoljeća, posebno za vrijeme vladavine [[Sulejman I|Sulejmana Veličanstvenog]] (1520–1566). Nakon druge osmanlijske opsade [[Beč]]a 1683. godine i kraja [[Veliki turski rat|Velikog turskog rata]] 1699. godine, Osmanlijsko carstvo je ušlo u dugo razdoblje opadanja moći. Reforme [[Tanzimat]]a iz 19. stoljeća, koje su imale za cilj moderniziranje osmanlijske države, pokazale se neadekvatnim u većini područja i nisu uspjele zaustaviti raspad carstva.<ref>Yalçın, Özgür. "Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt". http://www.academia.edu/.</ref> Osmanlijsko carstvo je ušlo u [[prvi svjetski rat]] (1914–1918) na strani [[Centralne sile|centralnih sila]] i na kraju je poraženo. Nakon prvog svjetskog rata, veliki konglomerat teritorija i naroda, od kojeg se ranije sastojalo Osmanlijsko carstvo je podijeljen na nekoliko novih država. [[Turski rat za nezavisnost]] (1919–1922), pokrenut od strane [[Mustafa Kemal Ataturk|Mustafe Kemala Ataturka]] i njegovih kolega u Anadoliji, je rezultirao uspostavom moderne Republike Turske 1923. godine, s Ataturkom kao njenim prvi predsjednikom.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/609790/Turkey|title=Turkey|work=Encyclopedia Britannica}}</ref> Turska je demokratska, [[Sekularna država|sekularna]], [[Unitarna država|unitarna]], parlamentarna republika s bogatom kulturnom baštinom.<ref name="cia">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|title=The World Factbook|work=cia.gov|access-date=23. 9. 2014|archive-date=2. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://europa.eu/youth/article/multiculturalism-and-turkey_en |title=Arhivirana kopija |access-date=23. 9. 2014 |archive-date=22. 10. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141022192222/http://europa.eu/youth/article/multiculturalism-and-turkey_en |url-status=dead }}</ref> Službeni jezik u zemlji je [[Turski jezik|turski]] a maternjim jezikom ga smatra oko 85% stanovništva.<ref name="milliyet.com.tr">{{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html|title=55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk|work=milliyet.com.tr}}</ref> Oko 70 do 80% stanovništva Turske se identificira kao etnički [[Turci]]. Najbrojnija manjina su [[Kurdi]] sa 20% stanovništva dok su ostale manjine [[Čerkezi]], [[Albanci]], [[Arapi]], [[Bošnjaci u Turskoj|Bošnjaci]] i [[Lazi]].<ref name="cia"/><ref name="Roopnarine2015">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ffpPCgAAQBAJ&pg=PA328|title=Fathers Across Cultures: The Importance, Roles, and Diverse Practices of Dads: The Importance, Roles, and Diverse Practices of Dads|author=Jaipaul L. Roopnarine|date=26. 8. 2015|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-4408-3232-1|page=328|quote=Kurds are the largest ethnic minority group (about 20%), and Armenians, Greeks, Sephardic Jews,...}}</ref><ref name="MedinaHepner2013">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=abbMBQAAQBAJ&pg=PA113|title=The Geography of International Terrorism: An Introduction to Spaces and Places of Violent Non-State Groups|author1=Richard M. Medina|author2=George F. Hepner|date=4. 4. 2013|publisher=CRC Press|isbn=978-1-4398-8688-5|page=113|quote=Turkey has numerous non-Turkish ethnic groups of which the Kurds are the largest, comprising approximately 20% of the population.}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.alaraby.co.uk/english/politics/2015/6/8/turkeys-ethnic-make-up-a-complex-melting-pot|title=Turkey's ethnic make-up: A complex melting pot|access-date=4. 1. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107013139/https://www.alaraby.co.uk/english/politics/2015/6/8/turkeys-ethnic-make-up-a-complex-melting-pot|archive-date=7. 11. 2017|url-status=dead}}</ref><ref>http://www.worldatlas.com/articles/the-ethnic-groups-of-turkey.html</ref> Velika većina stanovništva su [[musliman]]i. Turska je članica [[Ujedinjeni narodi|UN]]-a, [[NATO]]-a, [[OECD]]-a, [[OESS]]-a, [[OIC]]-a i [[G-20]]. Nakon što je postala jedna od prvih članica [[Vijeće Evrope|Vijeća Evrope]] 1949. godine, Turska je postala pridruženi član [[Evropska ekonomska zajednica|Evropske ekonomske zajednice]] 1963. godine, pridružila se Carinskoj uniji [[EU]]-a 1995. godine i započela pune pregovora o članstvu u Evropskoj uniji 2005. godine.<ref>https://web.archive.org/web/20070515022203/http://www.abgs.gov.tr/en/tur-eu_relations_dosyalar/chronology.htm</ref> Rast Turske privrede i turska diplomatska inicijativa dovele su do priznanja Turske kao regionalne sile.<ref>{{cite web|url=http://www.mfa.gov.tr/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3|title=International Organisations|work=Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs|access-date=23. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140922004923/http://www.mfa.gov.tr/sub.en.mfa?7cafe2ef-78bd-4d88-b326-3916451364f3|archive-date=22. 9. 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise#axzz3EAwdQ6vC|title=Turkey and Russia on the Rise|work=Stratfor|access-date=23. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20110823084005/http://www.stratfor.com/weekly/20090317_turkey_and_russia_rise#axzz3EAwdQ6vC|archive-date=23. 8. 2011|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east|title=Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East? - heptagonpost.com|work=heptagonpost.com|access-date=23. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20110613222927/http://www.heptagonpost.com/Dessi/can_turkey_be_a_source_of_stability_in_the_middle_east|archive-date=13. 6. 2011|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/|title=Turkey: A Welcome Return To The Balkans? – Analysis|work=Eurasia Review|access-date=23. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006082047/http://www.eurasiareview.com/03012012-turkey-a-welcome-return-to-the-balkans-analysis/|archive-date=6. 10. 2014|url-status=dead}}</ref> [[Ankara]] je [[glavni grad]] iako je [[Istanbul]] najmnogoljudniji grad i kulturni i privredni centar države. == Historija == {{Glavni|Historija Turske}} === Prahistorija Anadolije i Istočne Trakije === [[Anadolija]], koja čini najveći dio današnje Turske, je jedno od najstarijih trajno naseljenih područja u svijetu. Razni drevni anadolijski narodi su naseljavali ovo područje, najkasnije od [[neolitik]]a do perioda osvajanja ovog područja od strane [[Aleksandar Veliki|Aleksandra Velikog]].<ref>Sharon R. Steadman; Gregory McMahon (15 September 2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC). Oxford University Press. str. 3–11, 37. {{ISBN|978-0-19-537614-2}}. Retrieved 23 March 2013.</ref> Mnogi od tih naroda su govorili anadolijskim jezicima, ogrankom veće indo-evropske porodice jezika. Evropski dio Turske, [[Istočna Trakija]], je također naseljena najmanje već 40.000 godina, a poznato je da su tokom neolita tj. oko 6.000 godine p. n. e. ljudi počeli da se bave poljoprivredom.<ref>Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin 35 (1): 2–6. doi:10.2307/3258667.</ref> [[Gobekli Tepe]] je mjesto sa najstarijom poznatom vjerskom građevinom, hram datira iz perioda od oko 10.000 godine p. n. e.<ref>[http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html ''Najstariji svjetski hram''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170808174031/http://archive.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html |date=8. 8. 2017 }} Pristupljeno 18. juna 2015.</ref> dok je [[Çatalhöyük]] vrlo velika naseobina u južnoj Anadoliji iz perioda [[neolit]]a i [[eneolit]]a od oko 7500 do 5700 godina p. n. e. To je najveće i najbolje očuvano neolitsko naselje otkriveno do jula 2012. godine a upisano je na [[UNESCO]]-ovu listu svjetske baštine. Područje [[Troja|Troje]] se počelo naseljavati od neolitskog a nastavilo naseljavati i tokom [[Željezno doba|željeznog doba]].<ref>[http://www.ancient.eu/ ''Troja''] Pristupljeno 18. juna 2015.</ref> Najraniji stanovnici Anadolije su bili [[Hati]] i [[Huriti]], indo-evropski narodi koji su naseljavali centralnu i istočnu Anadoliju. [[Hetiti]] su se 2.300 godine naselili u Anadoliji i postepeno apsorbirali Hate i Hurite. Oni su osnovali prvo veliko carstvo koje je trajalo od 18. do 12. stoljeća p. n. e. Nakon raspada Hetitskog carstva 1180. godine p. n. e, [[Frigija|Frigijci]] su zavladali Anadolijom i stvorili svoje carstvo koje je uništeno od strane [[Kimerijci|Kimerijaca]] u 7. stoljeću p. n. e. Tada su stvorene frigijske države [[Lidija]], [[Karija]] i [[Licija]]. === Antički i bizantijski period === {{Glavni|Klasična Anadolija|Istočno rimsko carstvo|Bizantijska Anadolija|Konstantinopolj}}Od 1.200 godine p. n. e. obalu Anadolije su naseljavali [[Eolci|eolski]] i [[Jonci|jonski]] [[Antička Grčka|Grci]]. Oni su osnovali mnoge gradove, kao što su [[Milet]], [[Efes]], [[Smirna]] (današnji [[Izmir]]) i [[Bizantijum]] (današnji [[Istanbul]]). Početkom 6. stoljeća p. n. e. istočni dijelovi današnje Turske dolaze pod vlast susjednog carstva [[Armenija|Armenije]] koju je osnovala armenska [[dinastija Orontid]]. U istom stoljeću, sjeverozapadni dio današnje Turske dolazi pod vlast [[Odriska kraljevina|Odriske kraljevine]] koju je osnovao [[Teres I]]. Cijelu teritoriju današnje Turske je tokom 6. stoljeća p. n. e zauzelo Perzijsko [[Ahemenidsko carstvo]]. Tokom [[Grčko-perzijski ratovi|Grčko-perzijskih ratova]], grčki gradovi-države na obali Anadolije su se pobunili protiv perzijske vladavine. Teritorija današnje Turske je 334. godine p. n. e. pala pod vlast [[Aleksandar Veliki|Aleksandra Velikog]], što je dovelo do povećanja kulturne homogenizacije i [[Helenizacija|helenizacije]] ovog prostora. Nakon Aleksandrove smrti 323. godine p. n. e. Anadolija je došla pod vlast mnogih helenističkih kraljevstava do sredine 1. stoljeća p. n. e. kada je postala dio [[Rimska republika|Rimske republike]]. Proces helenizacije koji je bio započet Aleksandrovim osvajanjima ubrzan je tokom rimske vladavine. Od 1. stoljeća p. n. e. do 3. stoljeća, veliki dijelovi današnje Turske su bili mjesto sukoba između [[Rimsko carstvo|Rimljana]] i susjednih [[Partsko carstvo|Parćana]] tokom [[Rimsko-partski ratovi|Rimsko-partskih ratova]]. Konstantin I je 324. godine izabrao [[Bizantijum]] za novi glavni grad [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]], nazvavši ga [[Novi Rim (grad)|Novi Rim]]. Nakon smrti [[Teodozije I Veliki|Teodozija I]] 395. godine, Rimsko carstvo se podijelilo na dva dijela, čime je [[Konstantinopolj]] postao glavni grad [[Bizantijsko carstvo|Istočnog rimskog carstva]]. Ovo carstvo je vladalo većinom teritorija današnje Turske do [[Kasni srednji vijek|kasnog srednjeg vijeka]], iako je u prvoj polovini 7. stoljeća istočna područja došlo u ruke [[Sasanidsko carstvo|Sasanida]]. Česti [[Bizantijsko-sasanidski ratovi]], kao i kasniji dugotrajni [[bizantijsko-perzijski ratovi]] su doveli do toga da istočni dijelovi današnje Turske mijenjaju razne vladare. === Seldžuci i Osmanlijsko carstvo === {{Glavni|Seldžuci|Osmanlijsko carstvo}} == Geografija == {{Glavni|Geografija Turske}} === Položaj i karakteristike === [[Datoteka:Turkey_topo.jpg|mini|300p|mini|Topografska karta Turske]] Turska je [[Transkontinentalna država|transkontinentalna]] evroazijska država što znači da se prostire na oba kontinenta i [[Evropa|Evropom]] i [[Azija|Azijom]]: * [[Trakija|Evropski dio Turske-Trakija]] * [[Mala Azija|Azijski dio Turske-Mala Azija/Anadolija]] Azijski dio Turske, koji uključuje 97% površine zemlje, je odvojen od evropskog dijela Turske [[Bosfor]]om, [[Mramorno more|Mramornimo morem]] i [[Dardaneli]]ma. Evropska Turska zauzima preostalih 3% površine Turske. Turska je relativno velika država i prostire se na oko 1600&nbsp;km u pravcu istok-zapad odnosno oko 800&nbsp;km u pravcu sjever-jug i na karti ima popriličan pravougli izgled.<ref name="Geografija Turske">{{cite web|url=http://countrystudies.us/turkey/18.htm|title=Turkey - Geography|work=countrystudies.us}}</ref> Prostire se između između 35. i 43. stepena sjeverne geografske širine i 25. i 45. stepena istočne geografske dužine. Površina Turske, uključujući i jezera iznosi 783.562&nbsp;km<sup>2</sup> od čega je 755.688&nbsp;km<sup>2</sup> u jugozapadnoj Aziji i 23.764&nbsp;km<sup>2</sup> u Evropi.<ref name="Geografija Turske"/> Turska je po površini 37. najveća zemlja na svijetu. Okružena je morima na tri strane: Egejskim na zapadu, Crnim na sjeveru i Sredozemnim na jugu. Unutar Turske se nalazi i Mramorno more na sjeverozapadu.<ref name="Geografija Turske - ministarstvo">{{cite web|url=http://www.turizm.net/turkey/info/geography.html|title=Geography of Turkey, Aegean, Black sea, Marmara and Istanbul|work=turizm.net}}</ref> Evropski dio Turske, Istočna Trakija, graniči sa Grčkom i Bugarskom. Azijski dio zemlje, Anadolija, sastoji se od visokog centralnog platoa s uskim obalnim ravnicama, između planinskih lanaca [[Köroğlu]] i [[Pontic]] na sjeveru i planine [[Taurusko gorje|Taurus]] na jugu. Istočna Turska je uglavnom planinskog krajolika i mjesto je izvora rijeka, kao što su [[Eufrat]], [[Tigris]] i [[Aras]] a u tom dijelu Turske se nalazi i planina [[Ararat]] sa najvišim vrhom Turske (5.137 metara) kao i jezero [[Van (jezero)|Van]], najveće jezero u državi.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/622548/Lake-Van|title=Lake Van|work=Encyclopedia Britannica}}</ref> === Geografske regije === {{Glavni|Turske regije}} Turska je u geografskom smislu podijeljena na sedam geografskih regija a to su: [[Centralna Anadolija]], [[Crnomorska regija]], [[Egejska regija]], [[Istočna Anadolija]], [[Jugoistočna Anadolija]], [[Marmara]] i [[Sredozemna regija (Turska)|Sredozemna regija]]. Na sjevernom dijelu Anadolije, duž crnomorske obale nalazi se neravan, uski pojas terena. Ova regija obuhvata oko jedne šestine od ukupne površine Turske. Unutrašnjost anadolijskog platoa postaje sve viši kako se ide ka istoku.<ref name="Geografija Turske - ministarstvo"/> Sve ove geografske regije se u značajnoj mjeri razlikuju po različitim osnovama. Raznovrsnost turskog pejzaža je proizvod kompleksnih pokreta zemlje koji su oblikovali regiju hiljadama godina i još uvijek se manifestuju poprilično čestim zemljotresima i povremenim vulkanskim erupcijama. Bosfor i Dardaneli duguju svoje postojanje rasjedu koji prolazi kroz Tursku a koji je doveo do stvaranja Crnog mora. Postoji [[Sjevernoanadolijski rasjed|rasjed]] koji prolazi sjeverom zemlje, od zapada ka istoku, duž kojeg se dogodio veliki potres 1999. godine.<ref>{{Cite web |url=http://www.ktu.edu.tr/obsen-aboutturkeyetymologyandclimate |title=''O Turskoj'' - Etimologija i klima |access-date=6. 6. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150721060119/http://www.ktu.edu.tr/obsen-aboutturkeyetymologyandclimate |archive-date=21. 7. 2015 |url-status=dead }}</ref> == Vlada == Turska je svjetovna parlamentarna republika osnovana na načelu diobe vlasti na zakonodavnu, izvršnu i pravosudnu. [[Ustav]] je vrhovni zakon države. === Predsjednik === [[Datoteka:GNAT speakers.jpg|thumb|Velika narodna skupština Turske]] [[Predsjednik Turske|Predsjednik]] je šef države i izabire se najmanje dvotrećinskom većinom Velike turske narodne skupštine (VTNS), poznatije kao [[Medžlis]], na jednokratni, sedmogodišnji mandat. Da bi bio podoban za ovu funkciju, kandidat mora biti turski državljanin stariji od 40 godina, mora biti podoban za izbor u VTNS, te mora imati visoku stručnu spremu. Predsjednik predsjedava Nacionalnim vijećem za sigurnost i predstavlja ured Vrhovnog zapovjednika. U vrijeme rata, šef glavnog stožera vrši funkciju vrhovnog zapovjednika u ime predsjednika. Predsjednik je ovlašten proglašavati zakone ili ih slati natrag u [[parlament]] na ponovno razmatranje, raspisivati javne referendume, raspisivati parlamentarne izbore, imenovati premijera ili prihvatiti njegovu ostavku; ratificirati i objavljivati međunarodne sporazume, itd. Nakon referenduma održanog u decembru 2007. godine, promjenjen je zakon o izboru predsjednika i trajanju mandata. Trajanje mandata predsjednika po novom zakonu može iznositi maksimalno 4 + 4 godine, i izbor predsjednika se vrši javnim predsjedničkim izborima. Trenutni predsjednik Republike Turske je bivši ministar vanjskih poslova [[Recep Tayyip Erdogan]]. === Izvršna vlast === Izvršna vlast je u rukama predsjednika i Vijeća ministara, kojim predsjedava [[premijer]]. Premijera imenuje predsjednik odabirom između članova Velike turske narodne skupštine, te kandidira ministre, čije imenovanje mora odobriti Velika turska narodna skupština. Na premijerov prijedlog predsjednik razrješava ministre dužnosti i imenuje nove. U roku od sedmicu dana od formiranja novog Vijeća ministara, premijer ili jedan od ministara predstavlja Vladin program pred Velikom turskom narodnom skupštinom, nakon čega se izglasava povjerenje. Prije općih izbora, ministri pravosuđa, unutarnjih poslova i komunikacija moraju se povući iz kabineta, a imenuju se neovisni i neutralni (bez političkih veza) ministri. Vijeće ministara izdaje pravila o primjeni zakona i ostalim pitanjima, uz uvjet da se ne kose s postojećim zakonima, koje tada provjerava Državno vijeće. Velika turska narodna skupština može raspustiti parlament izglasavanjem nepovjerenja. === Zakonodavna vlast === Prema [[ustav]]u iz [[1982]], zakonodavna vlast pripada Velikoj turskoj narodnoj skupštini (Meklis), koja zasjeda u Ankari. To je jednodomno tijelo s 550 mjesta koje se bira po sistemu proporcionalne zastupljenosti općim pravom glasa odraslih, na petogodišnji mandat. U Skupštini su zastupljene samo stranke koje su sakupile više od 10 posto glasova u zemlji. Velika turska nacionalna skupština donosi, mijenja, dopunjava i opoziva zakone; nadgleda rad Vijeća ministara i ovlašćuje ga da izdaje odluke o posebnim pitanjima koje imaju snagu zakona; ratificira međunarodne sporazume i odluke vezane uz tiskanje novca, objave ratnog stanja, te sudjelovanje državnih oružanih snaga u operacijama u inostranstvu; odlučuje o pitanjima vezanim uz odobravanje amnestija i pomilovanja itd. === Pravosuđe === Ustavom iz 1982. proglašena je nezavisnost državnih sudova i sudaca. Turska ima jedinstveni pravni sistem građanskih i vojnih sudova, od kojih svaki ima prizivni sud sa sjedištem u Ankari. Ustavni sud preispituje ustavnost zakona i odluka sa snagom zakona, kao i pravila procedure Velike turske nacionalne skupštine. Njegove se odluke odmah objavljuju u Službenom listu, te su obvezujuće za sve, uključujući zakonodavnu i izvršnu vlast. Suce imenuje predsjednik. Visoki prizivni sud je posljednji stepen preispitivanja odluka i presuda koje su donijeli sudovi. Suce bira Vrhovno vijeće sudaca i tužitelja. Državno vijeće je najviši upravni tribunal. Tri četvrtine sudaca imenuje Vrhovno vijeće sudaca i tužitelja, a jednu četvrtinu predsjednik. Ustavom iz 1982. propisano je uspostavljanje sudova za sigurnost koji se bave napadima na nacionalni i teritorijalni integritet Turske, demokratski poredak, napade na unutarnju i vanjsku sigurnost države itd. Tu je još i mnogo manjih građanskih i vojnih sudova. === Vanskopolitički odnosi Turske === {{Glavni|Vanskopolitički odnosi Turske}} Turska i Bosna i Hercegovina imaju diplomatske odnose na nivou ambasadora. == Administrativna podjela == {{Glavni|Turske provincije}} {{Turske provincije}} Teritorija Turske politički je podijeljena na 81 [[Turske provincije|provinciju]]. Iako su ove provincije, radi potreba popisa stanovništva grupirane u [[Turske regije|regije]], te regije nemaju nikakvu upravnu funkciju. Na čelu svake provincije (''il'') nalazi se namjesnik, valija (''vali''). U prošlosti su se provincije nazivale [[vilajet]]ima (''vilayet''). Provincije su numerisane brojevima, po abecednom redu, te služe kao oznaka na registracijama za automobile u Turskoj. Provincije su podijeljene u [[Okruzi Turske|okruge]] (''ilçeler''). Broj okruga je različit u svakoj provinciji. U središnjem okrugu (''merkez ilçe'') nalazi se upravno središte provincije (''il merkezi''). Provincije uglavnom nose imena svojih glavnih gradova, a iznimke su [[Hatay (provincija)|Hatay]] (glavni grad je [[Antakya]]), [[Kocaeli (provincija)|Kocaeli]] ([[İzmit]]) i [[Sakarya (provincija)|Sakarya]] ([[Adapazarı]]). == Privreda == {{Glavni|Privreda Turske}} Turska spada u red razvijenih zemalja. Turska ima 15. najveći BDP na svijetu prema PPP i 17. najveći nominalni BDP-a. Jedna je od osnivača OECD-a i jedna od glavnih G-20 ekonomija. Carinska unija između Turske i EU 1995. dovela je do velike liberalizacije tarifnih taksi i učinila je jednom od najvažnijih stubova vanjskotrgovinske politike Turske. Izvoz iz Turske je sa 143 milijarde $ u 2011. porastao na 163 milijarde $ u 2012. godini (glavni izvozni partneri u 2012. su bili: [[Njemačka]] 8,6%, [[Irak]] 7,1%, [[Iran]] 6,5%, [[Velika Britanija]] 5,7%, [[UAE]] 5,4%). Međutim, veći uvoz koji je iznosio 229 milijardi dolara 2012. prijetio je trgovinskom bilansu (glavni uvozni partneri u 2012: [[Rusija]] 11,3%, Njemačka 9%, [[Kina]] 9%, [[SAD]] 6%, [[Italija]] 5,6%).<ref name="cia"/> Turska ima veliku automobilsku industriju, koja je proizvela više od milion motornih vozila u 2012. te je po tome rangirani kao 16. najveći proizvođač automobila na svijetu.<ref>{{cite web|url=http://www.oica.net/category/production-statistics/|title=Production Statistics - OICA|work=oica.net}}</ref> Turski izvoz u oblasti brodogradnje je premašio 1,2 milijardu $ u 2011.<ref>{{Cite web |url=http://www.tcp.gov.tr/english/sectors/sectoringpdf/shipbuilding_2012.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=10. 2. 2013 |archive-date=10. 2. 2013 |archive-url=https://www.webcitation.org/6EK10Y6Kx?url=http://www.tcp.gov.tr/english/sectors/sectoringpdf/shipbuilding_2012.pdf |url-status=dead }}</ref> Glavna izvozna tržišta su [[Malta]], [[Maršalova ostrva]], [[Panama]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]. === Infrastruktura === {{Glavni|Saobraćaj u Turskoj}} Prema podacima iz 2013. godine u Turskoj je postojalo 98 aerodroma<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|title=CIA World Factbook: Turkey|access-date=17. 11. 2014|archive-date=2. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170702111626/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|url-status=dead}}</ref> od čega su 22 međunarodna.<ref>{{cite web|url=http://www.studyinturkey.org/en/discover-turkey/first-step-to-turkey/international-airports/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20131225064653/http://www.studyinturkey.org/en/discover-turkey/first-step-to-turkey/international-airports/ |archive-date=25. 12. 2013 |title=Study in Turkey: International Airports in Turkey |access-date=17. 11. 2014 }}</ref> Najprometniji turski aerodrom je [[Aerodrom "Atatürk" Istanbul|aerodrom "Atatürk" u Istanbulu]] koji je prema Međunarodnom vijeću aerodroma u 2015. godini bio 11. najprometniji aerodrom na svijetu sa opsluženih 31.833.324 putnika u periodu od januara do jula 2014.<ref>{{cite web |url=http://www.aci.aero/Data-Centre/Monthly-Traffic-Data/Passenger-Summary/Year-to-date |title=Year to date Passenger Traffic |publisher=ACI |date=25. 9. 2014 |access-date=25. 9. 2014 |archive-date=13. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180813170044/http://www.aci.aero/Data-Centre/Monthly-Traffic-Data/Passenger-Summary/Year-to-date |url-status=dead }}</ref> Novi (treći) aerodrom u Istanbulu, [[Aerodrom Istanbul]] otvoren krajem 2018. je projektovan kao najprometniji aerodrom na svijetu, sa kapacitetom od 150 miliona putnika.<ref name="dhmi">{{cite web|url=http://www.dhmi.gov.tr/haberler.aspx?HaberID=1451|title=It will be the biggest airport of the world|date=24. 1. 2013|access-date=24. 1. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130129004331/http://www.dhmi.gov.tr/haberler.aspx?HaberID=1451|archive-date=29. 1. 2013|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.newsweek.com/istanbuls-new-erdogan-backed-airport-be-named-after-erdogan-264580|title=Istanbul's New Erdoğan-Backed Airport to Be Named After... Erdoğan|date=14. 8. 2014|publisher=}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ibtimes.co.uk/erdogan-airport-istanbuls-super-hub-be-named-after-turkeys-president-elect-1461166|title=Erdogan Airport: Istanbul's Super Hub 'to be Named After Turkey's President-Elect'|author=Gianluca Mezzofiore|work=International Business Times UK|date=14. 8. 2014}}</ref> Sa 435 destinacije (51 domaće i 384 međunarodne) u 126 država svijeta, [[Turkish Airlines]] je najveći autoprijevoznik na svijetu po broju država koje opslužuje u 2016. godini.<ref name="Turkish Airlines">{{cite web|url=http://www.turkishairlines.com/en-int/flights-tickets/flights-destinations/ |title=Turkish Airlines: International Flight Destinations |publisher=Turkish Airlines |access-date=22. 6. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160519093619/http://www.turkishairlines.com/en-int/flights-tickets/flights-destinations |archive-date=19. 5. 2016 }}</ref> == Stanovništvo == Prema procjeni iz 2019. godine u Turskoj je živjelo 83.154.997 stanovnika<ref name="stanovništvo"/> Prema procjeni iz iste godine prosječna gustina naseljenosti iznosi 105 stanovnika po km <sup>2</sup>. 1927. godine, kada je obavljen prvi službeni popis stanovništva, u Turskoj je živjelo 13,6 miliona stanovnika<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/turkey/24.htm|title=Turkey - Population|work=countrystudies.us}}</ref> Najmnogoljudniji grad je Istanbul koji je ujedno i najmnogoljudniji evropski grad i treći grad u Evropi po površini.<ref>Rashed, Tarek; Jürgens, Carsten. Remote Sensing of Urban and Suburban Areas. p. 295</ref><ref>Bator, Robert. Daily Life in Ancient and Modern Istanbul. p. 51.</ref> Od ukupnog broja stanovnika, njih oko 70–75% su Turci.<ref name="cia"/> Pouzdani podaci o etničkoj strukturi stanovništva nisu dostupni, jer se te informacije ne obrađuju tokom popisa stanovništva.<ref name="ExtraGorter2001">{{cite book|last1=Extra|first1=Guus|last2=Gorter|first2=Durk|title=The Other Languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic, and Educational Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=hvmy_skUPNYC&pg=RA1-PA422|year=2001|publisher=Multilingual Matters|isbn=978-1-85359-509-7|pages=1–}}</ref> Tri manjinske grupe naroda, službeno priznate u [[Ugovor iz Lausanne|Ugovoru iz Lausanne]] su Armeni, Grci i Jevreji. Ostale etničke grupe su [[Albanci]], [[Arapi]], [[Azeri]], [[Bošnjaci]], [[Čerkezi]], [[Gruzijci]], Lazi, [[Perzijanci]], [[Pomaci]] ([[Bugari]]), i [[Romi]].<ref>{{Cite web |url=http://www.minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html |title=Arhivirana kopija |access-date=6. 3. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141127074441/http://www.minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html |archive-date=27. 11. 2014 |url-status=dead }}</ref><ref name="joshuaproject">{{cite web|url=http://joshuaproject.net/countries/TU?page=1|title=Country - Turkey :: Joshua Project|author=Joshua Project|work=joshuaproject.net}}</ref> [[Kurdi]], posebna etnička grupa, koncentrirani su uglavnom u jugoistočnim provincijama zemlje i čine najveći netursku etničku grupu sa udjelom od oko 18 posto ukupnog stanovništva Turske.<ref name="cia"/> Manjinsko stanovništo, ne uzimajući u obzir Kurde, je procijenjeno na oko 7–12% stanovništva.<ref name="cia"/> Državna radiotelevizija emituje televizijske i radijske programe na manjinskim jezicima.<ref>http://www.ab.gov.tr/files/tarama/tarama_files/23/SC23DET_Minority%20Rights%20and%20Cultural%20Rights.pdf</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2008/5/turkeykurdistan1867.htm|title=Turkey passes law to allow minority languages on TV|work=ekurd.net|access-date=6. 3. 2015|archive-date=11. 2. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150211222106/http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2008/5/turkeykurdistan1867.htm|url-status=dead}}</ref> === Turci === {{Glavni|Turci}} '''Turci''' (ranije '''[[Osmanlije]]''' ili '''Osmani''') su evroazijski [[narod]], zapravo njegova posebna grupa, sa oko 80 miliona pripadnika, koji žive raspoređeni na dva [[kontinent]]a. Najveći dio ih živi u [[Mala Azija|Maloj Aziji]] (Turska sa oko 65 miliona), na [[Balkan]]u, i to u: [[Bugarska|Bugarskoj]] (815.000), [[Grčka|Grčkoj]] (130.000), [[Makedonija|Makedoniji]] (81.000), [[Rumunija|Rumuniji]] (150.000), te nepoznat broj u zemljama nasljednicama bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]], kao i na [[Kipar|Kipru]] (135.000). Veći dio Turaka živi u [[Irak]]u (200.000 do 300.000), [[Sirija|Siriji]] (100.000) kao i u dijelu zemalja [[Azija|Azije]], gdje se zovu [[Turkmeni]]. Više od tri miliona Turaka žive u [[Zapadna Evropa|Zapadnoj Evropi]], od čega samo 1,2 miliona u [[Njemačka|Njemačkoj]]. Turci su [[Suniti|sunitski muslimani]]. Prvi se put spominju u [[6. vijek]]u, a potomci su turskih naroda, koji su u [[11. vijek]]u prodrli u [[Anatolija|Anatoliju]], mješajući se postupno sa ostalim narodima u tom dijelu svijeta: [[Grci]]ma na [[zapad]]u, [[Armeni]]ma i [[Kurdi]]ma na [[istok]]u, te [[Gruzijci]]ma na sjeveroistoku, a dijelom i sa [[južni Slaveni|Slavenima]] na [[Jugoistočna Evropa|jugoistoku Evrope]]. Današnja Turska poznaje ne samo Turke kao svoje državljane: ona se isto tako diči svojom jakom [[dijaspora|dijasporom]], ali i "etničkim Turcima" (Turcima u etničkom smislu), koji su ustvari regionalna manjina. === Najveći gradovi === {{Glavni|Spisak gradova u Turskoj}} {{Najveći gradovi u Turskoj}} === Religija === Turska je sekularna država što znači da ustavom nije definisana državna religija ali je svim stanovnicima Turske ovim najvišim aktom predviđena sloboda vjere.<ref>http://servat.unibe.ch/icl/tu00000_.html Ustav Turske (engl.)</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.hsfk.de/downloads/prif78.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=21. 2. 2015 |archive-url=https://www.webcitation.org/5vB9zWzYX?url=http://www.hsfk.de/downloads/prif78.pdf |archive-date=23. 12. 2010 |url-status=dead }}</ref> Islam je dominantna religija u Turskoj sa 99,8% stanovništva koji se izjašnjavaju kao [[musliman]]i<ref name="cia"/><ref>{{cite web|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Turkey.pdf|title=About this Collection|work=The Library of Congress}}</ref> dok neki izvori daju malo niže procjenu od 96,4% muslimana.<ref name="joshuaproject"/> === Jezik === {{Glavni|Turski jezik}} Službeni jezik je [[Turski jezik|turski]] koji je najrašireniji [[Turkijski jezici|turkijski jezik]] na svijetu.<ref name=katzner>{{cite book|last=Katzner|first=Kenneth|title=Languages of the World, Third Edition|publisher=Routledge|date=2002|isbn=978-0-415-25004-7}}</ref><ref name=minorityrights.org>{{cite web|title=Turkey Overview |url=http://minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html |publisher=minorityrights.org |archive-url=https://web.archive.org/web/20150909185440/http://www.minorityrights.org/4387/turkey/turkey-overview.html |archive-date= 9. 9. 2015}}</ref> 85,54% stanovništva Turske ga smatra maternjim jezikom.<ref name=milliyet-languages>{{cite web|url=http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html |title=Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor|publisher=Milliyet.com.tr|access-date=4. 11. 2012}}</ref> Kurmanskim dijalektom kurdskog jezika govori 11,97 odsto stanovništva.<ref name="milliyet-languages" /> Arapski i [[zazaki jezik]] su maternji jezik za oko 2,39% stanovništva, a nekoliko drugih jezika su maternji jezici za manji dio stanovništva Turske. == Obrazovanje == {{Glavni|Obrazovanje u Turskoj}} Najstarija turska visokoobrazovna institucija [[Univerzitet u Istanbulu]] je osnovan 1453. godine kao Darülfünûn. 1. augusta 1933. reorganizovan je i postao je prvi turski univerzitet. Ministarstvo za nacionalno obrazovanje je odgovorno za predškolsko obrazovanje. Osnovnoškolsko i srednjoškolsko obrazovanje je obavezno i traje 12 godina. Manje od polovine Turaka između 25 i 34 godine završilo je samo srednju školu što je u poređenju sa prosjekom OECD-a nivo od oko 80%. Ukupna stopa pismenosti odraslih osoba u 2011. godini bila je 94,1 posto od čega 97,9% za muškarce i 90,3% za žene. U 2017. godine u Turskoj je registrovano 190 univerziteta. U 2008. godini kvota primljenih studenata iznosila je 600.000, u poređenju sa 1.700.000 koji su polagali ispit za 2007. godinu. Prema ''Times Higher Education World University Rankings''-u za period 2012–2013. godina, najbolje rangirani univerzitet u Turskoj je [[Bliskoistočni tehnički univerzitet]] (rangiran u rasponu između 201. i 225. mjesta), zatim [[Univerzitet Bilkent]] i [[Univerzitet Koç]] (u rasponu od 226. do 250. mjesta), [[Istanbulski tehnički univerzitet]] i [[Univerzitet Boğaziçi]] (raspon od 276. do 300. mjesta). Svi državni i javni univerziteti pod kontrolom su Odbora visokog obrazovanja (YÖK), čijeg šefa imenuje predsjednik Turske. == Kultura i sport == Turska ima veoma razvijenu kulturu, koja je mješavina različitih elemenata Oğuz Turaka, stanovništva Anadolije, i Otomanske Turske, kao i Zapadne kulture i tradicije. Turska muzika i literatura su dobar primjer mješavine kulturnih uticaja, koji su bili rezultat interakcije Osmanskog Carstva i Islamskog svijeta, zajedno sa Evropom. Najpopularniji sport u Turskoj je nogomet. Najpoznatiji klubovi su: [[Galatasaray SK|Galatasaray]], [[Fenerbahçe SK|Fenerbahçe]] i [[Beşiktaş JK|Beşiktaş]]. Popularni su i košarka i odbojka. == Galerija == <gallery> Datoteka:Kiz_kulesi_at_night-2004.jpg|[[Djevojačka kula]], [[Bosfor]] |Turski folklor Datoteka:Selimiye Camii.jpg|[[Džamija Selimija]], [[Edirne]] Datoteka:Whirling Dervishes, Konya, Turkey, RMO.jpg|Obredi derviških redova Datoteka:Alanya Turkey.JPG|Alanya Datoteka:Pamukkale00.JPG|Pamukkale Datoteka:Manavgat waterfall by tomgensler.JPG|Vodopadi u Manavgatu kod [[Antalija|Antalije]] Datoteka:Xumarov HPIM5968h.jpg|[[Eskişehir]] Datoteka:Ishak Pasha Palace1454.jpg|Palača Ishak-paše Datoteka:İzmir Konak saat kulesi ve Konak meydanı.jpg|Konak, [[Izmir]] Datoteka:Mount Nemrut.jpg|Planina Nemrut Datoteka:Exterior of Sultan Ahmed I Mosque in Istanbul, Turkey 002.jpg|[[Džamija sultana Ahmeda]] u [[Istanbul]]u Datoteka:Estambul - İstanbul - 01.jpg|[[Most Galata]] Datoteka:Kızılay Square in Ankara, Turkey.JPG|Trg Kızılay, [[Ankara]] </gallery> == Također pogledajte == {{Portal|Turska}} * [[Turska književnost]] * [[Horasan (grad)]] * [[Kaymakam]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Turkey}} {{commons|Türkiye}} * [https://www.tccb.gov.tr/ Zvanični sajt predsjednika] * [https://web.archive.org/web/20180627201027/https://www.tbmm.gov.tr/ Zvanični sajt parlamenta] {{Turska po temama}} {{Države Evrope}} {{Države Azije}} {{Navkutije | naslov = Međunarodne veze | naslovstil = | stanje = | podaci1 = {{Mediteranska unija}} {{NATO}} {{OIK}} {{Vijeće Evrope}} {{Svjetska trgovačka organizacija}} {{CPLP}} }} [[Kategorija:Države članice NATO-a]] [[Kategorija:Države svijeta]] [[Kategorija:Crnomorske države]] [[Kategorija:Turska]] [[Kategorija:Mediteranske države]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] he474ri505q8k0nfgg8b2qiwhe5ipwf Vahid Halilhodžić 0 1137 3426238 3407098 2022-07-31T01:06:41Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Nogometaš | imenogometaša = Vahid Halilhodžić | slika = Algérie - Arménie - 20140531 - Vahid Halilodzic 2.jpg | punoime = | nadimak = ''Vaha'' | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1952|10|15}} | rodnigrad = [[Jablanica]] | rodnadržava = | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | visina = 182 cm | pozicija = Napadač | omladinskegodine = 1968–1971. | omladinskipogoni = [[FK Velež|Velež]] | godine1 = 1971–1981. | klubovi1 = [[FK Velež|Velež]] | nastupi(golovi)1 = 207 (103) | godine2 = 1971–1972. | klubovi2 = {{nowrap|→ [[NK Neretva|Neretva]] (posudba)}} | nastupi(golovi)2 = 18 (8) | godine3 = 1981–1986. | klubovi3 = [[FC Nantes|Nantes]] | nastupi(golovi)3 = 163 (92) | godine4 = 1986–1987. | klubovi4 = [[Paris Saint-Germain FC|PSG]] | nastupi(golovi)4 = 18 (8) | reprezentacija = da | nacionalnegodine = 1975–1978.<br><br>1976–1985. | nacionalneekipe = {{ZD|JUG}} [[Nogometna reprezentacija Jugoslavije U-21|Jugoslavija U-21]]<br>{{NOG|JUG}} | nacionalninastupi(golovi) = 12 (12)<br><br>15 (8) | trenergodine = 1993–1994.<br/>1997–1998.<br/>1998–2002.<br/>2002–2003.<br/>2003–2005.<br/>2005–2006.<br/>2006–2008.<br/>2008–2010.<br/>2010–2011.<br>2011–2014.<br>2014.<br>2015–2018.<br>2018–2019.<br>2019– | trenerklubovi = [[AS Beauvais Oise|Beauvais]]<br/>[[Raja Casablanca]]<br/>[[Lille OSC]]<br/>[[Stade Rennais FC|Rennes]]<br/>[[Paris Saint-Germain FC|PSG]]<br/>[[Trabzonspor]]<br/>[[Ittihad FC Jeddah|Ittihad FC]]<br/> [[Nogometna reprezentacija Obale Slonovače|Obala Slonovače]]<br/>[[GNK Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]]<br> [[Nogometna reprezentacija Alžira|Alžir]]<br>[[Trabzonspor]]<br>[[Nogometna reprezentacija Japana|Japan]]<br>[[FC Nantes|Nantes]]<br>[[Nogometna reprezentacija Maroka|Maroko]] }} '''Vahid Halilhodžić''' (rođen 15. oktobra 1952.) je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] profesionalni [[Nogomet|fudbalski]] trener i bivši igrač. Trenutno je selektor [[Nogometna reprezentacija Maroka|fudbalske reprezentacije Maroka]]. Važi za jednog od najboljih [[Jugoslavija|jugoslovenskih]] igrača sedamdesetih i osamdesetih godina 20 vijeka. Halilhodžić je uspješno igrao za [[FK Velež Mostar|Velež]] iz [[Mostar]]a, zatim [[Francuska|francuske]] klubove Nantes i [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]] prije nego što se povukao sredinom 1980-ih. Za to vrijeme je odigrao 15 međunarodnih utakmica za [[Jugoslavija (SFRJ)|Jugoslaviju]] i bio je dio nacionalnih timova koji su 1978. godine osvojili [[Evropsko prvenstvo u nogometu|Evropsko prvenstvo]] u U21 kategoriji, te igrali na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 1982.|Svjetskom prvenstvu u fudbalu 1982. godine]]. Bio je najbolji strijelac [[Ligue 1|francuske lige]] 1983. i 1985. godine. Dodijeljen mu je naslov Viteza Legije časti<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.legifrance.gouv.fr/jorf/id/JORFTEXT000000441435|title=Uredba od 13. jula 2004. o napredovanju i imenovanju|website=www.legifrance.gouv.fr|access-date=14. 10. 2021}}</ref> (francuski: Ordre National de la Légion d’honneur) najvišeg francuskog odlikovanja koje je ustanovio [[Napoléon Bonaparte|Napoleon Bonaparta]]. Početkom devedesetih okrenuo se trenerskom poslu, a nakon kratkog staža sportskog direktora u svom rodnom klubu [[FK Velež Mostar|Velež]], 1993. godine trajno se preselio u [[Francuska|Francusku]]. Od tada je vodio brojne timove u zemljama francuskog govornog područja, a njegova postignuća uključuju osvojanje [[CAF Liga prvaka|Lige prvaka CAF-a]] 1997. sa [[Maroko|marokanskom]] ekipom Raja Casablanca, vodeći francuski Lille sa drugog nivoa na treće mjesto u [[Ligue 1|Ligi 1]] za manje od tri godine, te osvojanje Coupe de France 2004. sa Paris Saint-Germainom. Plasirao se na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|Svjetsko prvenstvo]] 2010. sa [[Obala Slonovače|Obalom Slonovače]] (iako je dobio otkaz samo nekoliko mjeseci prije posljednjeg turnira) i [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2014.|Svjetsko prvenstvo]] 2014. sa [[Alžir]]om, sa kojim je došao do osmine finala, što je najbolji rezultat Alžira u istoriji. Kasnije se s Japanom plasirao na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2018.|Svjetsko prvenstvo]] 2018., ali je opet dobio otkaz neposredno prije turnira. Nakon kratkog boravka u FC Nantesu 2018. godine, gdje je pomogao izbjeći ispadanje u Ligu 2, Halilhodžić je postao glavni trener reprezentacije [[Maroko|Maroka]]. == Fudbalska karijera == === Rani život i Velež === Rođen je u [[Jablanica|Jablanici]], a fudbal je počeo trenirati u [[FK Turbina Jablanica]] kao tinejdžer, jer se teren kluba nalazio nekih 100 metara od njegove porodične kuće.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.bhdani.com/arhiva/258/t25811.shtml|title=Vahid Halilhodžić: Moja životna priča (I)|date=17. 8. 2010|website=web.archive.org|access-date=14. 10. 2021|archive-date=17. 8. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100817063909/http://www.bhdani.com/arhiva/258/t25811.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> Prema njegovom priznanju, tada nije razmišljao da postane profesionalni fudbaler, već je odlučio nastaviti svoje formalno obrazovanje u srednjoj elektrotehničkoj školi u [[Mostar]]u, gdje je preselio sa 14 godina, a da nikada nije odigrao službenu utakmicu za FK [[FK Turbina Jablanica|Turbinu]].<ref name=":1" /> Ipak, u [[Mostar]]u je prvi put počeo ozbiljno shvaćati nogomet kada se sa 16 godina pridružio [[FK Velež Mostar|Veležovoj]] prvoligaškoj akademiji, dijelom na insistiranje svog brata Salema, koji je u to vrijeme igrao za klub kao napadač.<ref name=":1" /> Halilhodžić je zatim igrao na juniorskim nivoima sljedeće dvije i po godine, a nakon potpisivanja profesionalnog ugovora s Veležom poslan je na šestomjesečnu posudbu u drugoligaš Neretvu iz [[Metković]]a, kako bi stekao neko iskustvo.<ref name=":1" /> Po povratku sa posudbe, brzo je došao u sastav prvog tima u sezoni 1972/73, gradeći uspješno napadačko partnerstvo sa [[Dušan Bajević|Dušanom Bajevićem]] i pomažući Veležu da završi sezonu kao viceprvak lige iza Crvene zvezde iz Beograda. Halilhodžić je potom postao jedan od ključnih igrača kluba tokom 1970 -ih, odigravši ukupno 376 utakmica i sa 253 postignuta gola za klub (uključujući 207 nastupa i 103 gola u Prvoj ligi Jugoslavije) prije nego je potpisao za francuski Nant u septembru 1981. Ranije te godine odigrao je važnu ulogu u osvajanju prvog velikog trofeja za Velež, postigavši dva gola u finalu Kupa Jugoslavije, u pobjedi protiv Željezničara od 3:2. === Nant i PSG === U Nantu je brzo postao redovni igrač prvog tima, dokazujući se u prvoj godini, postigavši 7 golova u 28 nastupa u sezoni 1981/82. Isključen je u prvom kolu Kupa UEFA protiv Lokerena i dobio je suspenziju od 4 utakmice od UEFA-e. Sljedeće sezone pomogao je Nantu da osvoji šestu titulu prvaka Francuske i bio je najbolji strijelac lige sa 27 golova u 36 nastupa. Halilhodžić je proveo pet godina na La Beaujoiru, odigravši ukupno 163 prvenstvene utakmice i postigavši 92 gola za klub, čime je postao i najbolji strijelac lige u sezoni 1984/85 sa 28 golova. Halilhodžić se odlučio vratiti u Mostar 1986. kako bi mogao više vremena provoditi sa svojim ocem, koji se u međuvremenu teško razbolio. Pregovarajući o novom ugovoru s Nantom, namjerno je tražio veću platu kako bi mogao biti slobodan igrač i vratiti se kući. Međutim, Francis Borelli, predsjednik [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germaina]] mu je dao ponudu za potpisivanje jednogodišnjeg ugovora, s namjerom da Halilhodžića dovede na [[Park prinčeva]] kako bi ojačao tim za predstojeću sezeonu i pohod na Evropski kup.<ref name=":1" /> Halilhodžić nije mogao odbiti ponudu i nastupio je u prvih 18 utakmica sezone 1986/87, postigavši osam golova. Zbog smrti majke tokom te sezone, Halilhodžić je odlučio da se konačno povuče iz aktivnog fudbala.<ref name=":1" /> ==Nagrade, uspjesi i priznanja == ===Kao igrač=== *1981: osvajač kupa Jugoslavije (Velež) *1983: prvak Francuske (Nantes) *1983 (27 golova) i 1985 (28 golova) najbolji strijelac u prvenstvu Francuske (Nantes) ===Kao trener=== *1997: pobjednik Afričke Lige prvaka *1998: prvak Maroka (Raja Casablanca) *2004: osvajač kupa Francuske (PSG) *2011: prvak u Hrvatskoj nogometnoj ligi i osvajač kupa Hrvatske sa Dinamom iz Zagreba === Ordeni za zasluge === * 2004: Vitez Legije časti<ref name=":0" /> == Reference == {{reference}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|Vahid Halilhodžić}} *{{FIFA igrač|50485}} *{{NFT igrač|pid=20020}} *{{Nogometni reprezentativac Srbije|1082}} *[http://www.transfermarkt.de/de/vahid-halilhodzic/aufeinenblick/trainer_1231.html Vahid Halilhodžić] na ''transfermarkt.de'' *[http://balkans.aljazeera.net/video/oni-pobjeduju-vahid-halilhodzic Intervju s Vahidom Halilhodžićem], serijal "Oni pobjeđuju", [[Al Jazeera Balkans]], 14. 7. 2014. *[https://www.youtube.com/watch?v=A1apodIhz1k "Vaha: portret jedne legende"], [[dokumentarni film]], Al Jazeera Balkans, 19. 12. 2021 ([[YouTube]]) {{Navkutije |ime = Nagrade |naslov = Nagrade |naslovstil = background-color:gold; color:black; border: solid 1px #000; |podaci1 = {{Najbolji strijelci Ligue 1}} }} {{Navkutije |ime = Sastavi Jugoslavije |naslov = Sastavi Jugoslavije |naslovstil = background-color:#00338D; color:white; border: 1px solid #DE0000; |podaci1 = {{Sastav Jugoslavije na EP 1976. u nogometu}} {{Sastav Jugoslavije na SP 1982. u nogometu}} }} {{Navkutije |ime = Sastavi Obale Slonovače |naslov = Sastavi Obale Slonovače |naslovstil = background-color:#F77F00; color:white; border: solid 1px #009E60; |podaci1 = {{Sastav Obale Slonovače na Afričkom kupu nacija 2010}} }} {{Navkutije |ime = Sastavi Alžira |naslov = Sastavi Alžira |naslovstil = background-color:white; color:#006633; border: solid 1px #006633; |podaci1 = {{Sastav Alžira na Afričkom kupu nacija 2013}} {{Sastav Alžira na SP 2014. u nogometu}} }} {{DEFAULTSORT:Halilhodžić, Vahid}} [[Kategorija:Rođeni 1952.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Jablanica]] [[Kategorija:Jugoslavenski nogometaši]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački nogometaši]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački nogometni treneri]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 1976.]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 1982.]] [[Kategorija:Nogometaši Veleža]] [[Kategorija:Nogometaši Neretve]] [[Kategorija:Nogometaši Nantesa]] [[Kategorija:Nogometaši PSG-a]] 6rzig5ixap3tol082zyu05wo7hk8j1e Apple Macintosh 0 1360 3426228 3242356 2022-07-31T00:23:49Z 777sms 20485 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300C.jpg]] → [[File:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300c.jpg]] [[c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · the official name is 2300c not 2300C wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Macintosh 128k transparency.png|desno|250p|mini|Prvi računar iz generacije Macintosha]] [[Datoteka:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300c.jpg|desno|250p|mini|Macintosh PowerBook Duo 2300c iz 1995. godine]] '''Apple Macintosh''' je porodica računara koje je razvila [[Sjedinjene Američke Države|američka]] kompanija [[Apple Inc.]] Ovaj računar je bio stavljen na prodaju u SAD [[24. januar]]a, [[1984]]., i bio je prvi računar široke potrošnje koji je imao grafičko [[GUI|okruženje]] i [[miš (hardver)|miš]], umjesto tada standardnog tekstualnog okruženja. == Historija == Razvoj na Macintoshu započeo je na početku [[1979]]., kao grafički računar za široku potrošnju. Kao osnovu razvoja korišten je mikroprocesor [[Motorola]] [[6808E]], 64Kb [[RAM|memorije]], a grafička rezolucija bila je monohromna bitmapna 256x256, u završnoj verziji za ovaj mikroprocesor grafička rezolucija bila je povećana na 512x342. Kasnije [[1980]]. razvojni tim odlučio se da iskoristi 16-bitni mikroprocesor Motorola 68000, koje je bilo brže i sposobnije od 6809E, a grafička rezolucija bila je postavljena na 384 × 256 pikela. Novi Macintosh je bio u radnom stanju u decembru 1980. Nakon posjete [[Steve Jobs]]a (tadašnjeg glavnog direktora Apple Inc.) Xeroxu 1981. sa cijelim Macintoshovim razvojnim timom, dolazi do uvođenja novina koje su bile pristune u Xerox Paolo Alto laboratoriju: miš, ikone, vektorska grafika, okruženje za lokalnu mrežu ugrađeno u računar, fontovi. Kompanija Xerox je bila inovator u polju grafičkog korisničkog interfejsa, i bila je prva kompanija koja je pokušala komercijalizirati GUI računare. == Također pogledajte == * [[Spisak Macintosh računara]] == Vanjski linkovi == {{Commons|Apple Macintosh}} * [http://youtube.com/watch?v=zJ12vNZ5yMY Video prezentacije Macintosh računara 1984. godine pred više od 3000 ljudi], The Apple History Channel, {{Simboli jezika|en|Engleski}} [[Kategorija:Apple Inc.]] [[Kategorija:Steve Jobs]] cha2dipj81avbj7yrn6t8lbmbg9jb2m Srbi u Bosni i Hercegovini 0 1455 3426121 3424118 2022-07-30T14:12:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija etnička grupa |grupa = Srbi u Bosni i Hercegovini<br />Срби у Босни и Херцеговини |slika = [[Datoteka:Ensemble "Kolo", Đurđevdan customs from Podgrmeč.jpg|200px]] |ukupno = '''1.366.104''' – 31,21% (1991)<ref name="popis1991">{{cite web|title=Nacionalni sastav stanovništva - Rezultati za republiku po opštinama i naseljenim mjestima|url=http://fzs.ba/Dem/Popis/nacionalni%20sastav%20stanovnistva%20po%20naseljenim%20mjestima%20bilten%20234.pdf|accessdate=15. 7. 2016|year=1991|archive-date=22. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160322023607/http://fzs.ba/Dem/Popis/nacionalni%20sastav%20stanovnistva%20po%20naseljenim%20mjestima%20bilten%20234.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><br /> '''1.086.733''' – 30,78% (2013)<ref name="popis2013">{{RP 2013}}</ref> |popmjesta = |regija1 = [[Republika Srpska]] |pop1 = 81,51% ukupne populacije |ref1 = <ref name="popis2013"/> |regija2 = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] |pop2 = 2,55% ukupne popilacije |ref2 = <ref name="popis2013"/> |jezici = [[Bosanski jezik|bosanski]], [[Srpski jezik|srpski]] |vjera = [[Srpska pravoslavna crkva|pravoslavlje]] |vezano = [[Bošnjaci]], [[bosanskohercegovački Hrvati]] }} [[Datoteka:Bosnia Herzegovina Ethnic 1991.png|mini|desno|Karta iz 1991. sa prikazom etničke populacije u Bosni i Hercegovini]] '''[[Srbi]]''' su jedan od tri konstitutivna naroda '''u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]''' i čine 30,78% njenog stanovništva po podacima iz 2013.<ref name="popis2013"/> Uglavnom su nastanjeni u istočnom i južnom dijelu [[Bosanska krajina|Bosanske krajine]], [[Istočno Sarajevo|istočnom dijelu sarajevske regije]], [[Semberija|Semberiji]], [[Posavina|Posavini]], [[Podrinje|Podrinju]] i [[Istočna Hercegovina|Istočnoj Hercegovini]], te manjim dijelom i u centralnom dijelu Bosne i Hercegovine. Od kraja [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] uglavnom su nastanjeni u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]], u kojoj čine oko 81,51%<ref name="popis2013"/> stanovništva, nakon što je [[etničko čišćenje|etnički očišćena]]<ref>{{cite news|title=Long Ordeal for Displaced Bosnian Muslims|url=https://www.washingtonpost.com/archive/politics/1992/08/22/long-ordeal-for-displaced-bosnian-muslims/dfc4fa1d-9c0c-4326-b3f5-44ef50b77e53/|work=Washington Post|date=22 August 1992|accessdate=7 May 2020|author=A. D. Horne}}</ref><ref name="HRW1994">{{cite web|url=https://www.hrw.org/reports/1994/bosnia2/|title=War Crimes in Bosnia-Hercegovina: U.N. Cease-Fire Won't Help Banja Luka|date=June 1994|work=Human Rights Watch|accessdate=25 July 2019}}</ref><ref>{{cite journal|last=Bell-Fialkoff|first=Andrew|year=1993|title=A Brief History of Ethnic Cleansing|url=https://archive.org/details/sim_foreign-affairs_summer-1993_72_3/page/110|journal=Foreign Affairs|volume=72|issue=3|pages=110–121|doi=10.2307/20045626|jstor=20045626}}</ref> za vrijeme rata u Bosni i Hercegovini. Prema popisu iz 2013. godine, Srbi čine 2,55% od ukupnog stanovništva na području Federacije BiH, poslije egzodusa Srba iz Sarajeva,<ref>{{Cite web|url=https://www.glassrpske.com/lat/novosti/vijesti_dana/egzodus-sarajevskih-srba-jedna-od-najvecih-tragedija-srba-u-20-vijeku/205299|title=Egzodus sarajevskih Srba - jedna od najvećih tragedija Srba u 20. vijeku|last=Srna|date=2016-03-20|website=Glas Srpske|language=sr|accessdate=2020-06-06}}</ref> Tuzle i drugih gradova. Prema popisu iz 1991. godine Srbi su činili oko 31,21%<ref name="popis1991"/> stanovništva Bosne i Hercegovine. == Historija == Doseljavanje Slavena na područje današnje Bosne i Hercegovine počelo je u 6. vijeku. Franački historičar s kraja 8. i početka 9. vijeka [[Einhard]] u djelu [[Annales regni Francorum]], u Damaciji, koja je tada obuhvaćala veći dio današnje Bosne i Hercegovine, za 822. godinu, tu spominje Srbe, ''za koji se narod veli, da posjeduje veliki dio Dalmacije'' (''Sorabos, quae natio magnam Dalmatiae partem optinere dicitur'').<ref>{{Cite book|last= |first= |authorlink= |title=ANNALES REGNI FRANCORUM [822] DCCCXXII.|year= |url=http://www.thelatinlibrary.com/annalesregnifrancorum.html?fbclid=IwAR2Qx_K10Ta3XU6JpwgITBvsZDjP-svO61mp4QycM798X0R38O89D8aMTbg|publisher= |pages=|location= |id= }}</ref> Razvitkom bosanske države u 11. vijeku veći dio stanovništva postaju pristalice autohtone [[Crkva bosanska|Crkve bosanske]]. Širenjem bosanske države na područje [[Zahumlje|Zahumlja]] i gornjeg [[Podrinje|Podrinja]] pod bosansku vlast dolazi i jedan dio pravoslavnog slavenskog stanovništva.{{izvor}} Padom [[Bosansko kraljevstvo|Bosanskog kraljevstva]] 1463. dolazi do velikih vjerskih promjena unutar Bosne. Pripadnici Crkve bosanske masovno prihvataju islam. Jedan dio katoličkog stanovništva odseljava na područja pod kršćanskom (ugarskom) kontrolom, dok ostatak katoličkog stanovništva biva izložen pritiscima osmanlijskih vlasti, koji su bili posljedica nesklonosti osmanlijskih vlasti da se glavni vjerski vođa njihovih podanika nalazi van [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]].{{Izvor}} Uz dolazak islama najveća vjerska promjena bila je uvođenje pravoslavlja i na ostatak bivšeg Bosanskog kraljevstva. Predosmanlijski dokumenti ne spominju pravoslavno stanovništvo van Zahumlja, dok dokumenti pisani poslije 1480. sadrže informacije o pravoslavnim vjernicima u svim dijelovima Bosne i Hercegovine. Mitropolit (pravoslavni biskup) dobija sjedište u Sarajevu 1532,<ref name=Džaja> Džaja; Konfessionalität und Nationalität </ref><ref name=Skarić> Skarić; Sarajevo i njegova okolina </ref>{{Bolji izvor}} dok se prve pravoslavne crkve u Vrhbosni spominju 1616.<ref name=Skarić1616> Skarić; 1616, Srpski pravoslavci u Sarajevu </ref>{{Bolji izvor}} Uprkos brojnim prelascima stanovništva s katoličanstva na pravoslavlje,<ref name=Mandić> Mandić,D.; Etnička historija Bosne </ref> ulazak pravoslavlja u Bosnu ne može se objasniti samo promjenom religije.<ref name=Malcom> Malcom, N.; Bosnia, A Short History </ref>{{Bolji izvor}} Rani osmanlijski dokumenti prikazuju naseljavanje pravoslavnih polunomadskih stočara, Vlaha, u ratom uništena područja istočne Hercegovine. Dokumenti iz 1470-ih i 1480-ih opisuju njihovo naseljavanje u srednjoj i sjevernoj Bosni.<ref name=Džaja_crkva> Džaja; Die Bosnische Kirche</ref>{{Bolji izvor}} Austrougarski zvaničnik Benedikt Kuripešić, koji je prošao kroz Bosnu 1530, navodi da je u Bosni našao tri naroda, "Turčine koji upravljaju nasilnički", "stare bošnjake rimo-katoličke vjeroispovjesti" i "Srbe koji sebe zovu [[Vlasi]]ma... i koji dolaze iz Smedereva i Beograda". Prolazeći kroz Rašku, isti pisac Srbe naziva Srbima bez spominjanja Vlaha.<ref name=Kuripešić> Kuripešić; Itinerarium der Botschaftreise</ref>{{Bolji izvor}} Osmanlijski dekreti krajem 16. vijeka ukazuju na to da većina Vlaha u sjevernoj Bosni napušta nomadski život i počinje se baviti drugim zanimanjima. Neki srpski historičari{{izvor}} predstavili su tezu da ime "Vlah" ne označava posebnu etničku grupu već jednostavno Srbe koji su živjeli nomadskim životom i bavili se stočarstvom. Moderni eksperti za Vlahe odbacili su ovu teoriju.<ref name=Malcom/> Značajan broj Srba Bosne i Hercegovine stradao je tokom [[Genocid nad Srbima u Drugom svjetskom ratu|genocida nad Srbima]] u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetkom ratu]]. Tokom čitavog Drugog svejtskog rata u Jugoslaviji, prema evidenciji primalaca partizanskih penzija, 64,1% svih partizana BiH bili su Srbi.<ref name="anubih.ba-Hoare">{{cite web |author1=Marko Attila Hoare |author1-link=Marko Attila Hoare |title=The Great Serbian threat, ZAVNOBiH and Muslim Bosniak entry into the People's Liberation Movement |url=https://publications.anubih.ba/bitstream/handle/123456789/52/Zbornik%20ZAVNOBiH%20sve%2015-04-2019-4-115-130.pdf?sequence=7&isAllowed=y |website=anubih.ba |publisher=Posebna izdanja ANUBiH |access-date=21 December 2020 |pages=123|language=en}}</ref><ref>Lenard J Cohen, Paul V Warwick (1983) ''Political Cohesion In A Fragile Mosaic: The Yugoslav Experience'' p. 64; Avalon Publishing, the University of Michigan; {{ISBN|0865319677}}</ref><ref>Marko Attila Hoare (2002). ''"Whose is the partisan movement? Serbs, Croats and the legacy of a shared resistance"'' p. 4; The Journal of Slavic Military Studies. Informa UK Limited '''15''' (4); [https://www.researchgate.net/publication/38174088_Whose_is_the_Partisan_movement_Serbs_Croats_and_the_legacy_of_a_shared_resistance]</ref> == Poznati Srbi Bosne i Hercegovine == [[Datoteka:Aleksa Santic.JPG|200px|mini|Aleksa Šantić]] Među Srbima iz današnje Bosne i Hercegovine ističe se veći broj poznatih ličnosti. Neki od njih jesu [[Branko Ćopić]], [[Filip Višnjić]], [[Petar Kočić]], [[Jovan Dučić]], [[Zoran Đinđić]], [[Zdravko Čolić]] i [[Aleksa Šantić]]. == Također pogledajte == * [[Bosna i Hercegovina]] * [[Srbi]] * [[Bošnjaci]] * [[Hrvati u Bosni i Hercegovini]] * [[Jevreji u Bosni i Hercegovini]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} {{Commonscat|Serbs of Bosnia and Herzegovina}} {{BiH po temama}} [[Kategorija:Srbi]] [[Kategorija:Etničke grupe Bosne i Hercegovine]] buluco30qox6y09kwwcxux9y9doym8a Srbi 0 2878 3426120 3424046 2022-07-30T14:12:09Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija etnička grupa |grupa = Srbi<br /><small>Срби</small> |slika = Map of the Serbian Diaspora in the World.svg |tekst = |ukupno = 11,5–12,5 miliona><ref name=SerbianUnity-SAWR>{{cite journal|title=Serbs around the World by region|year=2013|publisher=Serbian Unity Congress|url=http://www.serbianunity.com/serbianunitycongress/pdf/world_of_serbs/Serbs_Around_the_World_by_Region.pdf |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131205032421/http://www.serbianunity.com/serbianunitycongress/pdf/world_of_serbs/Serbs_Around_the_World_by_Region.pdf |archivedate=5. 12. 2013 }}</ref><ref>{{cite journal|author1=Theodore E. Baird|author2=Amanda Klekowski von Koppenfels|title=The Serbian Diaspora and Youth: Cross-Border Ties and Opportunities for Development|date=juni 2011|publisher=University of Kent at Brussels|url=http://rs.one.un.org/organizations/12/Serbian%20Diaspora%20and%20Youth,%20June%202011.pdf|p=5|access-date=21. 10. 2015|archive-date=18. 10. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121018231514/http://rs.one.un.org/organizations/12/Serbian%20Diaspora%20and%20Youth,%20June%202011.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> | regija1 = {{ZD|SRB}} [[Srbija]]| pop1 =5.988.093| ref1 = <ref>{{Cite web |url=http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/userFiles/file/Aktuelnosti/Nacionalna%20pripadnost-Ethnicity.pdf |title=Popis stanovništva Srbije iz 2011. |access-date=21. 10. 2015 |archive-date=6. 7. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160706022820/http://webrzs.stat.gov.rs/WebSite/userFiles/file/Aktuelnosti/Nacionalna%20pripadnost-Ethnicity.pdf |url-status=dead }}</ref> | regija2 = {{ZD|BIH}} [[Bosna i Hercegovina]]| pop2 =1.086.733| ref2 =<ref name="popis2013">{{RP 2013}}</ref> | regija3 = {{ZD|HRV}} [[Hrvatska]]| pop3 =186.633| ref3 = <ref>[http://www.dzs.hr/Hrv/censuses/census2011/results/htm/H01_01_05/H01_01_05.html STANOVNIŠTVO PREMA NARODNOSTI – DETALJNA KLASIFIKACIJA – POPIS 2011.]</ref> | regija4 = {{ZD|CG}} [[Crna Gora]]| pop4 =178.110| ref4 = <ref name="Popis_2011">[http://monstat.org/cg/page.php?id=534&pageid=322 Zvanični rezultati popisa na web stranici Zavoda za statistiku Crne Gore]</ref> | regija5 = {{ZD|SLO}} [[Slovenija]]| pop5 =38.964| ref5 = <ref>[http://www.stat.si/popis2002/en/rezultati/rezultati_red.asp?ter=SLO&st=7 Population by ethnic affiliation, Slovenia, Census 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 and 2002]</ref> | regija6 = {{ZD|MAK}} [[Makedonija]]| pop6 =35.939| ref6 = <ref>Државен завод за статистика: [http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf Попис на населението, домаќинствата и становите во Република Македонија, 2002: Дефинитивни податоци] ([[PDF]])</ref> | regija7 = {{ZD|ALB}} [[Albanija]]| pop7 =30.000| ref7 = <ref>[http://www.b92.net/info/vesti/index.php?yyyy=2014&mm=12&dd=05&nav_category=167&nav_id=932802 "Srbi nisu priznati u Albaniji"]</ref> | regija8 = {{ZD|RUM}} [[Rumunija]]| pop8 =22.725| ref8 = <ref>Agenţia Naţionala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii: [http://mimmc.ro/info_util/formulare_1294/ Recensamânt România 2002] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070513211550/http://mimmc.ro/info_util/formulare_1294/ |date=13. 5. 2007 }}</ref> | regija9 = {{ZD|MAĐ}} [[Mađarska]]| pop9 =10.038| ref9 = <ref>{{Cite web |url=http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=17632 |title=Srpska Dijaspora {{!}} Susedne zemlje {{!}} Srba u Mađarskoj tri puta više |accessdate=21. 10. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20141214121035/http://www.srpskadijaspora.info/vest.asp?id=17632 |archivedate=14. 12. 2014 |url-status=dead }}</ref> | regija10 = {{ZD|NJE}} [[Njemačka]]| pop10 =650.000–750.000| ref10 = <ref>[http://www.zentralrat-der-serben.de/index.php?SrbiuNj Srbi u Njemačkoj] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151208050420/http://www.zentralrat-der-serben.de/index.php?SrbiuNj |date=8. 12. 2015 }}, Zentralrat der Serben in Deutschland e.V. / Centralni savjet Srba u Njemačkoj (ZSD)</ref> | regija11 = {{ZD|SAD}} [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]| pop11 =199.080| ref11 =<ref>{{Cite web|url=http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_12_1YR_B04003&prodType=table|title=Total ancestry categories tallied for people with one or more ancestry categories reported}}</ref> | regija12 = {{ZD|AUT}} [[Austrija]]| pop12 = | regija13 = {{ZD|AUS}} [[Australija]]| pop13 =97.315 (2001) | regija14 = {{ZD|ŠVI}} [[Švicarska]]| pop14 =187.000{{izvor}}<ref>{{cite news |url=http://www.nzz.ch/nachrichten/schweiz/erstmals_ueber_eine_million_eu-_und_efta-angehoerige_in_der_schweiz__1.1105409.html |title=Erstmals über eine Million EU- und EFTA Angehörige in der Schweiz |publisher=Neue Zürcher Zeitung | date=14. Oktober 2008}}</ref> | regija15 = {{ZD|FRA}} [[Francuska]]| pop15 =120.000<ref>Ministère des Affaires étrangères: [http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/pays-zones-geo_833/serbie-et-montenegro_443/presentation-communaute-etatique-serbie-et-montenegro_952/ title=Présentation de la République de Serbie] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141006121955/http://www.diplomatie.gouv.fr/fr/pays-zones-geo_833/serbie-et-montenegro_443/presentation-communaute-etatique-serbie-et-montenegro_952/ |date=6. 10. 2014 }}, Pristupljeno 25. 4. 2013.</ref> | regija16 = {{ZD|KAN}} [[Kanada]]| pop16 =55.545 (2001) | regija17 = {{ZD|UK}} [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]| pop17 =70.000 | regija18 = {{ZD|ŠVE}} [[Švedska]]| pop18 =120.000{{izvor}}<ref>Nordstrom. str. 353. (Serbia and Iran as top two countries in terms of immigration beside "Other Nordic Countries", based on Nordic Council of Ministers ''Yearbook of Nordic Statistics'', 1996, 46—47)</ref> | regija19 = {{ZD|DAN}} [[Danska]]| pop19 =12.000 | regija20 = {{ZD|ITA}} [[Italija]]| pop20 =70.000<ref name="Dijaspora" /> | regija21 = {{ZD|JAR}} [[Južnoafrička Republika]]| pop21 =25.000<ref name="Dijaspora" /> | regija22 = {{ZD|NOR}} [[Norveška]]| pop22 =6.000 | regija23 = {{ZD|HOL}} [[Holandija]]| pop23 =6.000 | regija24 = {{ZD|GRČ}} [[Grčka]]| pop24 =5.500 | regija25 = {{ZD|RUS}} [[Rusija]]| pop25 =5.000 | regija26 = {{ZD|LUX}} [[Luksemburg]]| pop26 =4.000 | regija27 = {{ZD|BRA}} [[Brazil]]| pop27 =2.000 | regija28 = {{ZD|ČIL}} [[Čile]]| pop28 =2.000 | regija29 = {{ZD|ČEŠ}} [[Češka Republika]]| pop29 =1.801 (2001) | regija30 = {{ZD|NZL}} [[Novi Zeland]]| pop30 =1.400 | regija31 = {{ZD|SLK}} [[Slovačka]]| pop31 =434 (2001) |jezici = [[Srpski jezik|srpski]] |vjera = [[Pravoslavlje|pravoslavci]], [[ateizam|ateisti]] |vezano = {{Br separated entries|[[Indoevropski]]|[[Slaveni]]|[[Južni Slaveni]]}} }} '''Srbi''' su [[Južni Slaveni|južnoslavenski]] [[narod]] koji pretežno živi na [[Balkan]]u i [[Panonska nizija|Panonskoj niziji]]. U [[Srbija|Srbiji]] čine oko 83,3% stanovništva, u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] oko 30,77%,<ref name="popis2013"/> a u [[Crna Gora|Crnoj Gori]] 28,73%. Navedene države imaju najveću koncentrciju srpskog stanovništva. Manji broj Srba živi u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], [[Makedonija|Makedoniji]], [[Slovenija|Sloveniji]], [[Rumunija|Rumuniji]], [[Albanija|Albaniji]] i [[Mađarska|Mađarskoj]], kao i u raznim zemljama u dijaspori. Srbi su većinom [[Pravoslavlje|pravoslavne]] vjeroispovjesti, većina ih govori [[Srpski jezik|srpskim jezikom]] koji pripada [[Južnoslavenski jezici|južnoslavenskoj grupi]] [[Slavenski jezici|slavenskih jezika]]. == Etimologija == Naziv Srbi potiče od staroslavenskog oblika ''*sъrbъ''. U srednjovjekovnim grčkim spisima spominje se kao Σέρβιοι, Σέρβλοι, a u starim srpskim spisima kao srъbinъ, srъblinъ. Naziv se očuvao u imenu oblasti Zribia (Majsen) koja se pominje kod [[Kosmas]]a. Kod [[Konstantin VII Porfirogenet|Konstantina VII Porfirogenita]] naziv Σέρβιοι se odnosi na jedno južnoslavensko pleme. Oblik ''*sъrbъ'' se dovodi u vezu sa [[Ruski jezik|ruskim]] izrazom ''пасерб'' (posinak), sa [[Ukrajinski jezik|ukrajinskim]] ''прісербіті'' (pridružiti se, priključiti se), sa staroindijskim sarbh- (tući, seći, ubiti), sa [[Latinski jezik|latinskim]] ''sero'' (sastavljati) i sa [[Grčki jezik|grčkim]] ''ειρω'' (nizati).{{Sfnm|1a1 = Vasmer|1y = 1955|1pp = 611—12}} == Jezik == {{Glavni|Srpski jezik}} Srbi govore srpskim jezikom. Srpski jezik je službeni jezik Srbije i jedan od tri službena jezika Bosne i Hercegovine te jedan od dva službena jezike sporne teritorije djelimično priznatog Kosova. == Poznati Srbi == Srbi su igrali zapaženu ulogu u razvoju umjetnosti i nauke. Grupu zapaženih srpskih intelektualaca uključuju naučnici [[Nikola Tesla]], [[Mihajlo Pupin]], [[Pavle Savić]], [[Milutin Milanković]], [[Mileva Marić]] (matematičarka i prva žena [[Albert Einstein|Alberta Einsteina]]), književnici [[Miloš Crnjanski]], [[Đura Jakšić]] i drugi. == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Serbs}} {{Wikicitat}} {{Portal|Crna Gora}} {{Portal|Srbija}} {{Slavenski narodi}} [[Kategorija:Srbi|*]] [[Kategorija:Etničke grupe Slovenije]] [[Kategorija:Etničke grupe Makedonije]] [[Kategorija:Etničke grupe Hrvatske]] [[Kategorija:Etničke grupe Crne Gore]] [[Kategorija:Etničke grupe Srbije]] [[Kategorija:Etničke grupe Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Etničke grupe SFRJ]] [[Kategorija:Južni Slaveni]] agalkwythbqkj6jtooceec9l7988ohn Abu Dhabi 0 3631 3426340 3060127 2022-07-31T11:45:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Naselje <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Abu Dhabi | izvorno_ime = أَبُو ظَبِي | drugo_ime = | kategorija = Grad <!-- *** Ime **** --> | etimologija = | službeni_naziv = | moto = | nadimak = <!-- *** Slika *** --> | slika = Абу-Даби (Abu Dhabi) - panoramio (1).jpg | opis_slike = Abu Dhabi noću <!-- *** Simboli *** --> | zastava = Flag of Abu Dhabi.svg | simbol = Emblem of Abu Dhabi.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = {{ZID|UAE}} | zastava_države = | administrativna_podjela1 = Abu Dhabi | administrativna_podjela1_vrsta = '''Emirat''' <!-- *** Položaj i visina *** --> | nadmorska_visina = 27 | širina_stepeni = 24| širina_minuta = 18| širina_sekundi = | širina_SJ = N | dužina_stepeni = 54| dužina_minuta = 22| dužina_sekundi = | dužina_IZ = E | najviši = | najviša_visina = | najniža = | najniža_visina = <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 972 | površina_zemlje = | površina_vode = | površina_urban = | površina_metro = <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 1.450.000 | stanovništvo_datum = 2018 | stanovništvo_urban = | stanovništvo_metro = | stanovništvo_opcina = | stanovništvo_gustoca = | stanovništvo_urban_gustoca = | stanovništvo_opcina_gustoca = | stanovništvo_metro_gustoca = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | vlada = | gradonačelnik = | gradonačelnik_partija = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[UTC]]+04:00 | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = | kod = <!-- *** Karta *** --> | karta = United Arab Emirates_location_map.svg | karta_lokacija = Ujedinjeni Arapski Emirati <!-- *** Web stranice *** --> | web_stranica = [http://www.tamm.abudhabi/ tamm.abudhabi] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Abu Dhabi''' ([[Arapski]]: أبو ظبي‎ Abū ẓabī, doslovno: "Otac gazele") jest [[glavni grad]] i drugi po veličini [[grad]] [[Država|države]] [[Ujedinjeni Arapski Emirati]]. Abu Dhabi leži na ostrvskoj T-izbočini na ostrvu u Perzijskom zalivu, na sredini zapadne obale. Grad se prostire na 975 kilometara kvadratnih sa preko milion stanovnika. Abu Dhabi je sjedište važnih službi federalne vlade i sjedište je vlade Ujedinjenih Arapskih Emirata i sjedište je [[Kralj]]evske porodice Emirata. Abu Dhabi izrastao je u kosmopolitsku metropolu. Njegov brzi razvoj i urbanizacija, zajedno sa velikim prosječnim prihodima njegovog stanovništva, pretvorio je Abu Dhabi u veću i naprednu metropolu. Danas je to grad koji je središte političkih i industrijskih aktivnosti, kao i glavni kulturni i komercijalni centar, s obzirom na njegovu poziciju glavnog grada. == Historija == Iako nije poznato kada se prvi put javlja ime Abu Dhabi, prema knjigama arapskih povjesničari i pjesnika, ime se prvi put javlja prije više od 300 godina. U starije vrijeme, za Abu Dhabi se koristio naziv ''milh'' (arapski za "sol"), vjerojatno zbog slane vode. Danas je to naziv jednog od otoka na obali Abu Dhabija. == Geografija == Abu Dhabi je smješten u sjeveroistočnom dijelu Perzijskog zaljeva, na Arapskom poluotoku. Nalazi se na otoku koji je od kopna udaljen svega 250 metara i s kojim je spojen mostovima Maqta i Mussafah. Otok Abu Dhabi također je mostom povezan s otokom Saadiyatom. Pretežni dio Abu Dhabija nalazi se na otoku, međutim mnoga predgrađa nalaze se na kopnu, na primjer: Khalifa A, Khalifa B, plaža Raha, naselje Između Dva Mosta, Baniyas i Mussafah. == Međunarodni odnosi == * {{ZD|PAL}} [[Betlehem]]<ref>{{cite news|url=http://www.bethlehem-city.org/Twining.php|title=Međunarodni odnosi Betlehema|access-date=3. 11. 2019|archive-date=24. 7. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100724140854/http://www.bethlehem-city.org/Twining.php|url-status=bot: unknown}}</ref> * {{ZD|ŠPA}} [[Madrid]] * {{ZD|SAD}} [[Houston]] * {{ZD|AUS}} [[Brisbane]] * {{ZD|PAK}} [[Islamabad]] * {{ZD|KAN}} [[Ottawa]] * {{ZD|BJE}} [[Minsk]] * {{ZD|KIP}} [[Nikozija]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20140208070657/https://www.abudhabi.ae/ Službena stranica] {{Glavni gradovi azijskih država}} [[Kategorija:Gradovi u Ujedinjenim Arapskim Emiratima]] [[Kategorija:Glavni gradovi azijskih država]] n2s372v3he0zaec7gb597dxn7d3r5kv J. R. R. Tolkien 0 4007 3426216 3237851 2022-07-30T20:59:07Z CommonsDelinker 1478 Zamjenjujem datoteku J._R._R._Tolkien,_1940s.jpg datotekom [[:File:J._R._R._Tolkien,_ca._1925.jpg|J._R._R._Tolkien,_ca._1925.jpg]] (izvršilac: [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]]; razlog: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija pisac | ime = J. R. R. Tolkien | slika = J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg | opis_slike = Tolkien tokom 1940-ih | puno_ime = John Ronald Reuel Tolkien | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1892|1|3}} | mjesto_rođenja = [[Bloemfontein]], Slobodna država Oranje | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1973|9|2|1892|1|3}} | mjesto_smrti = [[Bournemouth]], [[Engleska]] | zanimanje = pisac | jezik = [[Engleski jezik|engleski]] | nacionalnost = {{ZID|Ujedinjeno Kraljevstvo}} | obrazovanje = | period = | žanr = fantazija | poznata_djela = {{Plainlist}} * ''[[Hobit (roman)]]'' * ''[[Gospodar prstenova]]'' * ''[[Silmarilion]]''{{Endplainlist}} | supružnik = | djeca = {{Plainlist}} * John Francis (1917–2003) * Michael Hilary (1920–1984) * Christopher John (r. 1924) * Priscilla Anne (r. 1929) {{Endplainlist}} | nagrade = | potpis = | web_stranica = }} '''J. R. R. Tolkin''' (John Ronald Reuel Tolkien), bio je engleski pisac i pjesnik. Rođen je [[3. januar]]a [[1892]]. u Bloemfontejnu (Bloemfontein) u Južnoj Africi. Sa majkom, nakon očeve smrti, se seli u Englesku gdje će se oženiti i raditi do svoje smrti. Studirao je [[latinski jezik|latinski]], [[grčki jezik|grčki]] ali i gotički i [[finski jezik|finski]]. Također, zanimao ga je i staro-engleski, anglo-saksonski, velške pjesme. Svi ovi jezici će ga inspirisati da stvori nove jezike koji su prisutni u njegovim knjigama. Tolkin je studirao u [[Oxford]]u gdje je postao i profesor i jedan od vodećih engleskih i svjetskih lingvista. Bio je borac u [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]]. Tolkin je bio mnogo poznatiji po svojim knjigama nego po svom znanju lingvistike. Kada se vratio iz rata napisao je "[[Knjigu izgubljenih bajki]]" (The Book of Lost Tales) koja će biti pretača mitologiji njegove sljedeće knjige "[[Silmarilion]]" (The Silmarillion). U ovoj knjizi on će udariti temelje ''Međuzemske'' ili ''Među-zemlja'' (The Middle-Earth). Ocjenjivajući ispite, 1928, na čistom listu papira napisao je ''U rupi u zemlji živio je hobit'' (In a hole in the ground there lived a hobbit). Ovo će biti prva rečenica njegove knjige "[[Hobit]]", koja će doživjeti veliki uspjeh. Čitaoci su zahtijevali nastavak. Tolkin je 12 godina pisao novu knjigu. U početku to je trebala biti samo duža priča ali on je napisao mnogo više- čitavu historiju Međuzemlja, mitologiju koju je počeo opisivati u "Silmarilionu", izmislio je čitave jezike (Konija i Sindarin i drugi). Knjiga se zvala "[[Gospodar prstenova]]" i napisana je 1949. To je trebala biti samo jedna knjiga ali su je izdavači razdvojili u tri radi logističkih razloga. To su bile "[[Prstenova družina]]" (1954), "[[Dvije Kule]]" (1954) i "[[Povratak kralja]]" (1955). Knjige su bile toliko uspješne u Velikoj Britaniji i [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-u da se Tolkin morao preseliti i promijeniti broj telefona. Umro je 2. septembra 1973. godine. Njegov sin Kristofer je završavao neke njegove knjige i izdavao ih poslije očeve smrti. Tolkin u svojim knjigama nije prepričavao mitove već je stvarao potpuno nove. Njegovo veliko poznavanje lingvistike pomoglo mu je pri stvaranju jezika naroda u ''Međuzemskoj''. Na bilo kojoj anketi u Velikoj Britaniji oko toga koja je knjiga vijeka "Gospodar prstenova" je uvijek prvi. Najbolji komentar o odnosu [[Britanac]]a i ove knjige dao je jedan novinar koji je rekao da se čitaoci dijele za one koji su pročitali "Gospodara prstenova" i "Hobita" i one koji će ga pročitati. Njegove knjige su dobile i [[film]]sku dimenziju kada je redatelj [[Peter Jackson]] sa produkcijskom kućom ''New Line Cinema'' stvorio jako uspješnu trilogiju od knjige "Gospodar prstenova". To je ujedno i najnagrađenija trilogija u historiji Američke Filmske Akademije, jer je nagrađena sa 17 [[Oskar]]a (prvi dio sa 4, drugi sa 2 i treći sa 11). Treći dio trilogije "Povratak kralja" postao je prvi film poslije [[Titanic (1997 film)|Titanica]], koji je zaradio u svijetu više od jedne milijarde dolara (i treći film u historiji koji je dobio 11 Oskara). {{wikicitat|J. R. R. Tolkien}} {{Commonscat}} [[Kategorija:Rođeni 1892.]] [[Kategorija:Umrli 1973.]] [[Kategorija:Britanski pisci]] ihxoa9a29bwgp4lj58eqoragrtz5427 Slobodan Milošević 0 4768 3426098 3417770 2022-07-30T13:18:41Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa | ime = Slobodan Milošević | slika = Stevan Kragujevic, Slobodan Milosevic, portret.jpg | redoslijed = [[Predsjednik Srbije|Predsjednik SR Jugoslavije]] | vrijeme_na_vlasti = [[23. juli]] [[1997]] – [[7. oktobar]] [[2000.]] | prethodnik = Zoran Lilić | nasljednik = [[Vojislav Koštunica]] | redoslijed2 = [[Predsjednik Srbije|Predsjednik Republike Srbije]] | vrijeme_na_vlasti2 = [[11. januar]] [[1991]] – [[23. juli]] [[1997.]] | prethodnik2 = ''Ured uspostavljen'' | nasljednik2 = Dragan Tomić <small>(privremeno)</small><br />[[Milan Milutinović]] | redoslijed3 = 14. [[Predsjednik Srbije|Predsjedavajući predsjedništva SR Srbije]] | vrijeme_na_vlasti3 = [[8. maj]] [[1989]] – [[11. januar]] [[1991.]] | prethodnik3 = Petar Gračanin<br />Ljubiša Igić | nasljednik3 = ''Ured ukinut'' | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1941|08|20}} | mjesto_rođenja = [[Požarevac]], Nedićeva Srbija | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|2006|03|11|1941|08|20}} | mjesto_smrti = [[Den Haag]], [[Holandija]] | puno_ime = | nacionalnost = [[Srbi]]n | etnicitet = | politička_stranka = [[Savez komunista Jugoslavije]] {{small|(1959–1990)}}<br>[[Socijalistička partija Srbije]] {{small|(1990–2006)}} | supruga = <!-- --> | supružnik = [[Mirjana Marković]] {{small|(1965–2006)}} | djeca = [[Marko Milošević|Marko]] i Marija <ref>{{cite news|last1=Ikonić|first1=Slobodan|last2=Kujundžić|first1=Lidija|last3=Stupar|first3=Tamara|title=Njihovi naslednici|url=http://www.nin.co.rs/arhiva/2446/tema.html|access-date=13. 2. 2019|work=NIN-ova arhiva broj 2446|agency=[[Nedjeljne informativne novine|NIN]]|date=13. 11. 1997|language=sr}}</ref> | obrazovanje = [[Univerzitet u Beogradu]], [[pravo]] | vjera = | potpis = [[Datoteka:Slobodan Milosevic Signature.svg|80px]] | web_stranica = }} '''Slobodan Milošević''' (20. augusta 1941 – 11. marta 2006) bio je [[srbija]]nski političar i bivši [[predsjednik Srbije]] i [[Savezna republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]], te predsjednik [[Socijalistička partija Srbije|Socijalističke partije Srbije]]. Po obrazovanju pravnik, Milošević je veći dio profesionalne karijere prije političke afirmacije proveo kao bankar (neko je vrijeme bio i predstavnikom "Beobanke" u [[New York]]u). Politički je uspon počeo ranih osamdesetih, kao proteže [[Ivan Stambolić|Ivana Stambolića]], šefa srbijanske komunističke partije ([[SK Srbije]]). U zimu 1986. Stambolić je podržao Miloševića u izboru za predsjednika srbijanskih komunista. Umro od srčanog [[infarkt]]a u zatvoru [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Suda za ratne zločine]] počinjene na prostoru bivše Jugoslavije u [[Den Haag]]u. ==Porijeklo i rana karijera== Slobodan Milošević je [[Srbi]]n [[Crnogorci|crnogorskog]] porijekla, rođen u [[Požarevac|Požarevcu]] 20. augusta 1941. godine. Otac mu se zvao Svetozar (1907−62), a majka Stanislava. Svetozar Milošević, otac Slobodana Miloševića, završio je bogosloviju u Cetinju, potom Teološki fakultet u Beogradu. Nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] otac je napustio porodicu o kojoj je nastavila da se stara majka Stanislava. Otac mu se ubio 1962. pištoljom, a majka mu se objesila 1974. godine U januaru 1959. godine Slobodan Milošević je kao gimnazijalac primljen u [[Komunistička partija Jugoslavije|Savez Komunista Jugoslavije]]. Vojsku je služio u Zadru.<ref>{{cite news|last1=Vrzić|first1=Nikola|authorlink1=Nikola Vrzić|title=Jesu li političari normalni|url=http://www.nin.co.rs/arhiva/2449/1.html|access-date=13. 2. 2019|work=NIN-ova arhiva broj 2449|agency=[[Nedjeljne informativne novine|NIN]]|date=4. 12. 1997|language=sr}}</ref> Godine 1965. godine se vjenčao sa drugaricom iz djetinjstva i dugogodišnjom djevojkom [[Mirjana Marković|Mirjanom Marković]], koja je do posljednjih dana ostala njegov pratilac, čak i u politici. Završio je pravni fakultet u Beogradu sa najboljim ocjenama (1964, prosjek 8,90)<ref>{{Cite web |url=http://arhiva.glas-javnosti.co.yu/arhiva/2005/02/14/srpski/P05021301.shtml |title=Glas javnosti |access-date=15. 10. 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071222225409/http://arhiva.glas-javnosti.co.yu/arhiva/2005/02/14/srpski/P05021301.shtml |archive-date=22. 12. 2007 |url-status=dead }}</ref> i bio pobjednik redovnog godišnjeg takmičenja u govorništvu. Svoju karijeru je započeo u "Tehnogasu", gde je radio Stambolić. Karijeru je nastavio kao bankar. Radio je za Beobanku da bi na kraju postao i njen generalni direktor. U [[New York]]u je dvije godine boravio kao zvaničan predstavnik banke u inostranstvu. Bio je sekretar Općinskog komiteta [[Komunistička partija Jugoslavije|SKJ]] općine Stari Grad u [[Beograd]]u, pa Sekretar gradskog komiteta SKJ u Beogradu, a potom Sekretar Socijalističkog Saveza Srbije. Godine 1984. Slobodan Milošević dolazi na uticajno mjesto predsjednika Gradskog komiteta Saveza komunista [[Beograd]]a.<ref>{{cite web |last1=Perišin |first1=Tena |title=Stipe Šuvar: Moji obračuni s njima |url=https://www.slobodnaevropa.org/a/1045346.html |publisher=[[Radio Slobodna Evropa]] |access-date=13. 2. 2019 |language=hr |date=27. 2. 2008 |quote=Kada je Ivan Stambolić prestao biti predsjednik Gradskog komiteta Saveza komunista Beograda, na to je mjesto doveo Slobodana Miloševića. Kad je preštao biti predsjednik CK SK Srbije i postao predsjednik Predsjedništva Srbije, na svoje mjesto u CK je doveo Slobodana Miloševića.}}</ref> Zapažen je po svojim represivnim i restriktivnim metodama, između ostalog po kampanji za zaustavljanje štampanja sabranih djela Slobodana Jovanovića. Januara 1986. godine je izabran za predsjednika CK SK Srbije, uprkos otporima, na zalaganje Ivana Stambolića.<ref>{{cite news|last1=Dautović|first1=Sava|title=KULTURNA POLITIKA|url=http://www.nin.co.rs/arhiva/2447/3.html|access-date=13. 2. 2019|work=NIN-ova arhiva broj 2447|agency=[[Nedjeljne informativne novine|NIN]]|date=20. 11. 1997|language=sr}}</ref> ==Vlast i raspad SFRJ== Aprila [[1987]]. Milošević posjećuje Kosovo Polje,gdje se sastaje sa lokalnim Srbima i javno staje na njihovu stranu.To je dovelo do razdora u srbijanskom rukovodstvu,i Milošević septembra mjeseca uspjeva ukloniti Ivana Stambolića sa vlasti,te uskoro, nizom poteza uspostavlja samovlast u Srbiji. On organizira tzv. "antibirokratsku revoluciju" u kojoj su masovnim mitinzima srušena nepouzdana partijska vodstva autonomnih pokrajina [[Vojvodina|Vojvodine]] i Kosova, te Crne Gore. Promjenom ustavnih odredbi ukinuta je autonomija Kosova, a albanski narod podvrgnuto žestokim vojno-policijskim represalijama i nadzoru. Milošević je pokušao eksportirati mitingaše u ostale republike, no to je naišlo na snažan otpor Slovenije, Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Tokom [[1988]]. i [[1989]]. postalo je očito da razbuktali svesrpski pokret u potpunosti kontrolirao i usmjeravao Milošević. Rastuće tenzije i pritisak Miloševićeve politike na izmjeni ustava iz [[1974]]. - promjeni kojom bi postojeća zemlja od [[Federacija|federacije]] sa [[Konfederacija|konfederalnim]] elementima postala unitarna, esencijalno država pod srpskom dominacijom - doveli su u januaru [[1990]]. do raspada [[SKJ|Saveza komunista Jugoslavije]] i, pored toga, do raspisivanja višestranačkih izbora u SFRJ u kojim su komunisti pobijedili u Srbiji, Crnoj Gori i Makedoniji, te izgubili u Sloveniji, Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini. U toj situaciji Miloševićeva politika je imala sljedeće osobine: *Jačanje srpskog nacionalizma u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini, s prijetnjom oružanog ustanka Srba protiv tih država. Također, u velikoj mjeri posrbljena [[JNA]] (preko 80% srpskog oficirskog kadra) je sve više dolazila pod Miloševićevu kontrolu, uglavnom uticajem na zapovjedni kadar. *Milošević i njegovi saradnici su imali velik broj poluga vlasti u svojim rukama: od homogeniziranog svenacionalnog pokreta i finansijskih središta u svojim rukama do JNA i prešutne potpore većine tzv. velikih sila. *Po mišljenu mnogih historičara, Miloševićeva geopolitika odražavala ideologiju [[Velika Srbija|Velike Srbije]] sa posrbljenjem što većeg dijela tadašnje Jugoslavije. *Na drugim poljima situacija u zemlji je bila stagnantna: nije došlo do značajnijih ekonomskih reformi, a ekstremno politizirano srpsko stanovništvo u cijeloj SFRJ je neprestano držano na rubu straha i agresije, te paljeno propagandnom mašinerijom koja je pripremala terena za konačni rat za [[Velika Srbija|Veliku Srbiju]]. ==Uloga u ratovima== [[Datoteka:DaytonAgreement.jpg|mini|lijevo|Milošević potpisuje [[Dejtonski sporazum]] u ime rukovodstva bosanskih Srba, čime je formalno okončan rat u BiH, 1995.]] Budući da sporadični nemiri, prijetnje upotrebom sile JNA i iredentistička pobuna Srba u Hrvatskoj i Bosni i Hercegovini nisu dali željene rezultate, Milošević je krenuo u vojnu agresiju u ljeto [[1991]]. Nakon kratkotrajnog rata u Sloveniji, većina armijskih jedinica je povučena u Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu, uglavnom na čvorne tačke važne za osiguranje strateške pobjede i ostvarenje srpskih teritorijalnih apetita. Rat je u Hrvatskoj izbio punom silom u kasno ljeto 1991., a agresija na Bosnu i Hercegovinu započeta je [[1992]]. Lokalni Srbi (oko 550.000 u Hrvatskoj i 1.400.000 u Bosni i Hercegovini) imali su punu podršku JNA i dobrovoljaca iz Srbije (više desetaka hiljada organiziranih u raznim [[Paravojne jedninice|paravojnim formacijama]]), te, najvažnije, ekonomsku, tehničku, logističku i diplomatsku potporu Miloševićeve Srbije. Ne smije se zanemariti diplomatska podrška koju su Srbiji davale razne evropske zemlje (bivše pripadnice [[Antante]] iz [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]) i pretežit dio [[Sjedinjene Američke Države|američke]] državne politike. Na vrhuncu uspjeha, tokom [[1993]]., Srbi su kontrolirali preko dvije trećine BiH i trećinu Hrvatske. Činilo se da je san o Velikoj Srbiji blizu ostvaranja. No, mješavina više elemenata potkopala je te iluzije. Sankcije protiv Savezne Republike Jugoslavije uvedene 1992. počele su davati rezultate: srpska se premoć u naoružanju topila i bojni je moral padao, a svjetska je diplomatija, uz sva kolebanja, utvrdila princip nepromjenjivosti granica. Iako je vješto manipulirao intervencijama od [[EU|Evropske Zajednice]] i SAD-a i dobro procijenio sporost i neučinkovitost međunarodnih instituacija, Milošević je podcijenio odlučnost [[Bošnjaci|Bošnjaka]] i [[Hrvati|Hrvata]] da spriječe ostvarenje države [[Velika Srbija|Velike Srbije]]. Uticaj više okolnosti doveo je do sloma srpske paradržave u Hrvatskoj u ljeto [[1995]]., a onu u Bosni i Hercegovini je od potpunog kolapsa spasila samo američka intervencija. Mirovnim sporazumom u američkom gradu [[Dayton]]u došlo je do okončanja agresije na BiH. ==Intervencija na Kosovu i Miloševićev pad== [[Datoteka:President Clinton talking with Serbian President Slobodan Milosevic - Flickr - The Central Intelligence Agency.jpg|mini|Milošević sa američkim predjsednikom [[Bill Clinton]]om u [[Pariz]]u 14. decembra 1995.]] U sljedeće dvije godine podrška je Miloševiću u Srbiji opadala jer je, pored propagandnih mahinacija, većina stanovništva počela poznavati da se ratni ciljevi nisu ostvarili, usprkos djelomičnom uspjehu priznanja [[Republika Srpska|Republike Srpske]] unutar Bosne i Hercegovine. Još je teži bio teret beznađa nastao pustošenjem ekonomije, raslojavanjem društva, manipulacijama, korupcijom i općom bezperspektivnošću s utegom Kosova kao stalnom potencijalnom prijetnjom. Godine [[1996]]. i [[1997]]. dovele su do izbornih prevara u kojima je Milošević zadržao vlast (srbijanska opozicija je bila bez snažnije vanjske podrške, a u nacionalnopolitičkim pitanjima se nije bitnije razlikovala od Miloševića). Prijelom je došao razbuktavanjem ustanka Albanaca na Kosovu [[1998]]. i vojnim gušenjem pobune, praćene masovnim deportacijama albanskog stanovništva. Nakon raznih diplomatskih podvala, zapadu je dojadila Miloševićeva politika i došlo je do zračnih napada [[NATO]] saveza na Srbiju, sa rezultatom povlačenja srpskih snaga sa Kosova i stavljanja pokrajine pod međunarodni [[protektorat]]. Poraz na Kosovu, spojen s izbornim prevarama, zamorom naroda od općeg osiromašenja i izoliranosti te finansijskom podrškom zapadnih zemalja srbijanskoj opoziciji, kulminirao je u masovnim protestima oktobra [[2000]]. godine,koji su srušili Miloševića s vlasti. Uhapšen od novodošlih srpskih političara zbog korupcije i nasilja, predan je, pod pritiskom zapadnih zemalja (prije svega SAD i članica [[EU]]) u junu [[2001]]. [[Haški tribunal|Međunarodnom sudu u Haagu]] za zločine u bivšoj Jugoslaviji. Optužnica ga je teretila za ratne zločine i genocid u Bosni i Hercegovini, te zbog zločina na Kosovu i u Hrvatskoj. ==Proces u Haagu== Suđenje Miloševiću, zbog ratnih zločina na Kosovu i Hrvatskoj, te genocida u Bosni i Hercegovini, počelo je [[12. februar]]a [[2002]]. u [[Haag]]u. Sam je Milošević odbio priznati formalnu jurisdikciju Haaškog suda, ali nije pasivno posmatrao izvođenje dokaza, nego je vodio vlastitu odbranu uz pomoć niza pravnih i drugih stručnjaka iz Srbije i svijeta. Proces je u početku izazvao veliku medijsku senzaciju, ali, kako je vrijeme odmicalo, suđenje Miloševiću pažljivo praćeno uglavnom u Srbiji. Haaško tužilaštvo je u svojoj optužnici iznijelo jasnu namjeru da Miloševića osudi za pokušaj realizacije projekta Velike Srbije, pa je tako taj proces svrstan u kategoriju ideoloških procesa, s kojim je na neki način namjeravano dati historijsku presudu. Ukratko, teza tužilaštva se mogla svesti na to da je Milošević direktno odgovoran za agresiju i ratove na području bivše Jugoslavije s ciljem da stvori državu u kojoj će živjeti svi [[Srbi]], ne obazirući se na republičke granice, koje su postale međudržavnim po sudu Badinterove komisije. Milošević je ipak tvrdio da su republike Hrvatska i Bosna i Hercegovina izvršile nelegalnu secesiju od Jugoslavije, te da se srpski narod u tim zemljama sâm i spontano podigao na ustanak protiv vlasti tih zemalja, bez uplitanja Srbije. Također, tvrdio je da je SRJ imala pravo na vojnu intervenciju na Kosovu radi očuvanja teritorijalnog integriteta zemlje, te da je intervencija NATO saveza protuzakonita vojna agresija. Problematičnost pristupa Haaškoga tužilaštva, kao i realna težina dokazivanja historijske krivnje bilo koje nacionalne ideologije, doveli su, tokom trajanja suđenja, do spornih ocjena: po jednima, Miloševićeva je krivnja u agresiji na BiH, Hrvatsku, te zločine na Kosovu, nedvosmisleno dokazana; po mišljenju drugih, optužnica nije uspjela dokazati glavne teze, prije svega zbog neprisutnosti materijalnih dokaza koji bi direktno potvrđivali Miloševićevu upletenost u pojedine ratne zločine. Tužilaštvo je oko dvije godine iznosilo optužnicu, a kroz sud je prošao niz visoko rangiranih svjedoka (među njima, [[Ibrahim Rugova]], [[Stjepan Mesić]], [[Paddy Ashdown]] itd.). Miloševićeva je odbrana počela koncem 2004. godine i usredotočila se na pokušaje dokazivanja krivnje NATO saveza i vođa zemalja zapadnih država u ratu protiv SRJ 1999. godine. Sam je proces bio sve češće prekidan zbog pogoršavanja Miloševićeva zdravlja, što je dovelo do zahtjeva Miloševića da se pusti na liječenje u Rusiju. Zahtjev je odbijen, jer Milošević nije dokazao da je Moskva jedino mjesto na kome on može biti liječen. [[11. mart]]a [[2006]]., Slobodan Milošević je pronađen beživotan u svom krevetu u pritvorskoj jedinici UN-a u [[Scheveningen]]u. ==Nasljeđe== U svijetu postoje dva tumačenja. Po prvom, Milošević je uzrok svih nevolja i tvorac srpske nacionalne politike, a po drugoj, Milošević je tek rezultat dubokog srpskog nacionalnog deformiteta.<ref>{{cite news|title=Intervju dana Sonja Biserko|url=http://bhdani.com/arhiva/99/inter.htm|access-date=13. 2. 2019|work=Arhiva BH Dani|agency=[[BH Dani]]|date=12. 4. 1999|archive-date=22. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130522233940/http://bhdani.com/arhiva/99/inter.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Slobodan Milošević je imao jedan jedini politički cilj: ostvariti dominaciju Srba na što većem području bivše SFRJ. Tu tezu negiraju jedino zagovornici [[Ideologija|ideologije]] Velike Srbije, po kojima je SFRJ bila esencijalno protusrpska država. Također, po takvim shvaćanjima vlast uspostavljena na demokratskim izborima 1990. u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj pripremala je pogrome i [[genocid]] nad Srbima, pa su stoga vojna agresija JNA i secesija bosanskohercegovačkih i hrvatskih Srba, kao i sljedeći ratovi nužnost, zbog zaštite srpskoga naroda na područjima preko [[Drina|Drine]]. Miloševićeva politika je insistirala na što većem području nastanjenom [[Srbi]]ma (iako je u praksi provodila agresiju i etničko čišćenje na teritorijama gdje Srba praktički i nije bilo ili su bili malena manjina), ali sam rat nije bio potreban od početka. Ukratko: srpska nacionalnopolitička ideologija se nije bitno promijenila od druge polovine [[19. vijek]]a, kada se legitimna težnja za ujedinjenjem srpskog naroda srazila sa neugodnom realnošću da većina Srba koji bi se trebali pripojiti matičnoj srpskoj državi živi izmiješano, i često kao manjina, s drugim narodima - prije svega Bošnjacima i Hrvatima, a "sveta srpska zemlja" Kosovo je nastanjena etničkim Albancima. Doda li se tome etno-konfesionalna i civilizacijska različitost, nije čudo da su oba jugoslavenska državna pokusa propala: Srbi su bili dovoljno brojni i nacionalno osviješteni da pokušaju dominirati, ali ipak nedovoljno da tu dominaciju trajnije ostvare. Miloševićeva politika je stoga samo operacionalizacija srpske ideologije nacionalnog ujedinjenja svim sredstvima: on je vješto, koliko su mogućnosti dopuštale, pokušao provesti taj nacionalni projekt, ali ga nije niti izumio (nastao je sredinom 19. vijeka u ideologiji [[Velika Srbija|Velike Srbije]]), niti ga je politički inovirao (što su učinili autori poznatog Memoranduma [[SANU]]). Nacionalni projekt koji je Milošević pokušao realizirati pokopalo je više faktora, a najviše sam tok historije: esencijalno provincijalni [[balkan]]ski [[imperijalizam]], program Velike Srbije nije mogao izaći na kraj s nacionalnom, političkom, kulturnom, ekonomskom i emancipacijom naroda Bošnjaka, Hrvata i Albanca, koji su se nepovratno nacionalno kristalizirali i homogenizirali, a poraz ekstremističkih i ekspanzionističkih pokreta u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] je učinio slične pokušaje neprihvatljivim kao osnovicu za oblikovanje političkih projekata koji bi imali šansu za dugoročniji opstanak. Srpski nacionalni program nije uzeo u obzir svjetske civilizacijske promjene i, što je još bitnije, porast snaga naroda na čija je etnička područja pretendirao. Ideologija srpskog nacionalnog ujedinjenja po svaku cijenu i svim sredstvima imala je i ima podršku u većini srpskoga nacionalnog korpusa i nacionalne elite. Historičari, poput Dejana Jovića, smatraju da je Milošević u Titu vidio uzor, kao čovjeka borbe, dok je odbacio onog drugog Tita koji je bio spreman i na kompromise.<ref>{{cite web |last1=Jović |first1=Dejan |title=Osma sjednica: uzroci, značaj, interpretacije |url=https://dspace.stir.ac.uk/bitstream/1893/1185/1/Paper,%20Osma%20sjednica.pdf |website=University of Stirling |access-date=13. 2. 2019 |language=hr |archive-date=12. 8. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170812180053/http://dspace.stir.ac.uk/bitstream/1893/1185/1/Paper%2c%20Osma%20sjednica.pdf |url-status=dead }}</ref> Smatra se da je Milošević bio spreman na kompromise samo kada nije bilo drugog izlaza.<ref>{{cite news|last1=Grigorejvić|first1=Milo|title=RAT KAO SUDBINA|url=http://www.nin.co.rs/arhiva/2447/3.htmhttp://www.nin.co.rs/arhiva/2444/1.htmll|access-date=13. 2. 2019|work=NIN-ova arhiva broj 2444|agency=[[Nedjeljne informativne novine|NIN]]|date=30. 11. 1997|language=sr}}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Muhamed Filipović će pozitivno ocijeniti Miloševića, u smislu da je tačno, definisao šta je tražio a šta bi bio spreman da ponudi.<ref>{{cite news|title=Intervju dana Muhamed Filipović|url=http://bhdani.com/arhiva/100/inter.htm|access-date=13. 2. 2019|work=Arhiva BH Dani broj 100|agency=[[BH Dani]]|date=26. 4. 1999|archive-date=25. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525015528/http://bhdani.com/arhiva/100/inter.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> ==Smrt== [[Datoteka:Milosevic funeral.jpg|mini|Ljudi odaju počast ispred ''Muzeja Jugoslavija''.]] Milošević je [[11. mart]]a pronađen beživotan u svom krevetu u pritvorskoj jedinici UN-a u [[Ševeningen]]u. Čuvar je odmah pozvao zapovjednika i ljekara pritvora. Ljekar je potvrdio da je Milošević mrtav. Obdukcijom tijela Slobodana Miloševića utvrđeno je da je on preminuo od srčanog udara. Sahranjen je u [[18. mart]]a [[2006]]. godine u [[Požarevac|Požarevcu]], u dvorištu njegove porodične kuće. ==Također pogledajte== *[[Mihalj Kertes]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|Slobodan Milošević}} {{Wikicitat}} *[http://www.un.org/icty/milosevic/ Prepisi sa suđenja Miloševiću] *[https://web.archive.org/web/20080508211310/http://www.slobodanpraljak.com/slobodan_praljak_referendum_bih_agresija.html Transkripti razgovora Miloševića i Karadžića] *[https://www.youtube.com/watch?v=-GRKZYk0DzE Osma sednica: Rađanje vođe (prvi dio)], RTS Sajt - Zvanični kanal *[https://www.youtube.com/watch?v=XMaEhyV3W74 Osma sednica: Rat drugova (drugi dio)], RTS Sajt - Zvanični kanal *[https://www.youtube.com/watch?v=O_JMO-Esih8 Memorandum, greh nedovršenog teksta (prvi dio)], RTS Sajt zvanični kanal *[https://www.youtube.com/watch?v=XD66eBzp2NE Memorandum, greh nedovršenog teksta (drugi dio)], RTS Sajt - Zvanični kanal {{Predsjednici CK SK Srbije}} {{Predsjednici SR Srbije}} {{Predsjednici Republike Srbije}} {{DEFAULTSORT:Milošević, Slobodan}} [[Kategorija:Rođeni 1941.]] [[Kategorija:Umrli 2006.]] [[Kategorija:Biografije, Požarevac]] [[Kategorija:Srbija i Crna Gora]] [[Kategorija:Predsjednici Srbije]] [[Kategorija:Optuženi za ratne zločine]] [[Kategorija:Slobodan Milošević|*]] jqccffrxfhoyojdhnr4ipwr089cx0m7 Vremenska zona 0 5795 3426277 3412967 2022-07-31T02:08:25Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}}{{Preuređivanje}} Jedna '''vremenska zona''' pokriva područja, [[Zemlja (planeta)|Zemlje]], koja su izabrala isto lokalno [[Vrijeme (fizika)|vrijeme]]. Nekada su ljudi koristili [[Sunčevo vrijeme]], pa se doba dana razlikovalo od grada do grada. S napretkom [[telekomunikacije|telekomunikacija]] i širenjem [[željeznica|željeznice]], rasla je potreba za univerzalnim rješenjem. Vremenske su zone djelomično riješile problem jer su zbog njih svi satovi u određenoj regiji podešeni na isto srednje Sunčevo vrijeme. Granice vremenskih zona u pravilu leže na [[meridijan]]ima [[geografska dužina|geografske dužine]] koji su višekratnici [[geografski stepen|15º]], pa razlika između susjednih vremenskih zona iznosi jedan sat. Ipak, ponegdje je razlika i drukčija. Osim toga, vremenske zone mogu imati prilično nepravilne oblike jer obično prate granice država ili drugih administrativnih područja. Sve se vremenske zone definiraju u odnosu na [[Koordinirano svjetsko vrijeme]] (Coordinated Universal Time - [[UTC]]). Referentna tačka za vremenske zone je [[Grinički meridijan|nulti meridijan]] ([[geografska dužina]] 000), koji prolazi kroz Kraljevski opservatorij na [[Greenwich]]u u [[London]]u ([http://greenwichmeantime.com/]). Zato se i danas često koristi pojam "srednje vrijeme po Greenwichu" (Greenwich Mean Time - [[GMT]]) - naprimjer, koristi ga [[BBC]] - kao "osnovno vrijeme" na koje se odnose sva druga vremena. Ipak, UTC je službeni izraz, koji predstavlja kompromis između [[međunarodno atomsko vrijeme|"atomskog"]] i [[zvjezdano vrijeme|"astronomskog"]] pristupa. (Inače, čak i Greenwich ima "osnovno vrijeme" samo između 01:00 UTC zadnje nedjelje u oktobru i 01:00 UTC zadnje nedjelje u martu. Ostatak godine Greenwich ima lokalno vrijeme UTC+1, što je britansko ljetno vrijeme.) Vrijeme svake lokacije daje se u odnosu na UTC. Naprimjer: * [[Sarajevo]]: UTC+1 (npr. ako je 12:00 UTC, onda je 13:00 u Sarajevu) * [[Mumbai]]: UTC+5.5 (npr. ako je 13:00 UTC, onda je 18:30 u Mumbaju) * [[Tokio]]: UTC+9 (npr. ako je 11:00 UTC, onda je 20:00 u Tokiju) * [[Los Angeles]]: UTC-8 (npr. ako je 12:00 UTC, onda je 04:00 u Los Angelesu) * [[New York]]: UTC-5 (npr. ako je 11:00 UTC, onda je 06:00 u New Yorku) Datum u vremenskoj zoni također ovisi o UTC. Naprimjer: * [[Sarajevo]]: UTC+1 (npr. ako je 23:30 UTC, ponedjeljak, 15. marta, onda je u Sarajevu 00:30, utorak, 16. marta) * [[Auckland]]: UTC+12 (npr. ako je 21:00 UTC, srijeda, 31. juli, onda je u Aucklandu 09:00, četvrtak, 1. augusta) * [[New York]]: UTC-5 (npr. ako je 02:00 UTC, utorak, onda je u New Yorku 21:00, ponedjeljak) * [[Buenos Aires]]: UTC-4 (npr. ako je 03:00 UTC, subota, 23. augusta, onda je u Buenos Airesu 23:00, petak, 22. augusta) * [[Honolulu]]: UTC-10 (npr. ako je 06:00 UTC, ponedjeljak, 1. maja, onda je u Honolulu 20:00, nedjelja, 30. aprila) Napomena: Izračun sati ovisi i o tome koristi li određena zona [[ljetno vrijeme]]. * npr. [[Novi Zeland]], koji je inače UTC+12, pomiče vrijeme za jedan sat zbog [[ljetno vrijeme|ljetnog vremena]] tokom [[ljeto|ljeta]] na [[južna hemisfera|južnoj hemisferi]], pa onda ima lokalno vrijeme od UTC+13! Vremenske je zone prvi predložio (kasnije praktično primijenjene) [[Sanford Fleming]] (mada ne i izmislio<ref>{{Cite web|title = Filopanti-1|url = http://www.scienzagiovane.unibo.it/english/scientists/filopanti-1.html|website = wayback.archive.org|accessdate = 9. 2. 2016|archive-date = 14. 1. 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090114031635/http://www.scienzagiovane.unibo.it/english/scientists/filopanti-1.html|url-status = bot: unknown}}</ref>) zbog potrebe [[željeznica|željezničkih]] kompanija da imaju isto lokalno vrijeme između željezničkih stanica. Vremenske su zone prvi put uvedene 18. decembra [[1883]]. godine, kad su željeznice [[Sjedinjene Američke Države|SAD-a]] i [[Kanada|Kanade]] prve uspostavile vremenske zone (četiri standardne kontinentalne vremenske zone [[Sjeverna Amerika|Sjeverne Amerike]]. Tako više nije bilo zbrke, jer su nekad imali hiljade lokalnih vremena. Svjetsko uvođenje vremenskih zona nastupilo je sljedeće godine. == Karta vremenskih zona == [[Datoteka:World Time Zones Map.png|mini|centar|700px|Karta vremenskih zona]] == Spisak vremenskih zona == Regije označene zvjezdicom (*) imaju [[ljetno vrijeme]], tj. [[ljeto|ljeti]] dodaju 1 sat. <small>Napomena: Neke regije imaju vremensku razliku od 24 sata: imaju isto doba dana, ali razlikuju se za čitav jedan dan. Dvije krajnje vremenske zone razlikuju se čak 25 sati, pa se tokom jednog sata dnevno datum razliku za 2 dana.</small> == UTC-11 (BEST - Bering Standard Time) == * [[Američka Samoa]] * [[Midway]] * [[Niue]] * [[Samoa]] == UTC-10 (HST - Hawaii-Aleutian Standard Time) == * [[Francuska Polinezija]] ([[Društvena ostrva]] uključujući [[Tahiti]], [[Tuamotu]] i [[Tubuai]]) * [[Johnstonov atol]] * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Havaji]]) * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Aleuti]], koji spadaju pod [[Aljaska|Aljasku]])* == UTC-9:30 == * [[Francuska Polinezija]] ([[Ostrva Marquesas]]) == UTC-9 (AKST - Alaska Standard Time) == * [[Francuska Polinezija]] ([[Ostrva Gambier]]) * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Aljaska]]*) == UTC-8 (PST - Pacific Standard Time) == * [[Kanada]] ([[British Columbia]]*, [[Yukon]]*) * [[Meksiko]] ([[Baja California]]*) * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Kalifornija]]*, [[Idaho]] (sjeverni)*, [[Nevada]]*, [[Oregon]] (osim okruga Malheur)*, [[Washington (savezna država)|Washington]] (savezna država)* == UTC-7 (MST - Mountain Standard Time) == * [[Kanada]] ([[Alberta]]*, [[Northwest Territories]]*, [[Nunavut]] (Mountain)*) * [[Meksiko]] ([[Baja California Sur]]*, [[Chihuahua]]*, [[Nayarit]]*, [[Sinaloa]]*, [[Sonora]]) * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Arizona]] (narod Navajo živi prema DST), [[Idaho]] (južni)*, [[Južna Dakota]] (zapadna)*, [[Colorado]]*, [[Montana]]*, [[Nebraska]] (zapadna)*, [[Novi Meksiko]]*, [[Oregon]] (okrug Malheur)*, [[Sjeverna Dakota]] (zapadna)*, [[Utah]]*, [[Wyoming]]*) == UTC-6 (CST - Central Standard Time) == * [[Belize]] * [[Čile]] ([[Uskršnje ostrvo]]) * [[Ekvador]] ([[Galapagoska ostrva]]) * [[Gvatemala]] * [[Honduras]] * [[Kanada]] ([[Manitoba]]*, [[Nunavut]] (ostrvo Southampton), [[Nunavut]] (centralni)*, [[Ontario]] (zapadni)*, [[Saskatchewan]]) * [[Kostarika]] * [[Meksiko]]* (sve države koje nisu navedene gore, kao i [[Distrito Federal]]) * [[Nikaragva]] * [[Salvador]] * [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] ([[Alabama]]*, [[Arkansas]]*, [[Illinois]]*, [[Indiana]]* (sjeverozapadna i jugozapadna), [[Iowa]]*, [[Južna Dakota]] (istočna)*, [[Kansas]]*, [[Kentucky]] (zapadni)*, [[Louisiana]]*, [[Minnesota]]*, [[Mississippi]]*, [[Missouri]]*, [[Nebraska]] (istočna)*, [[Oklahoma]]*, [[Sjeverna Dakota]]*, [[Tennessee]] (centralni i zapadni)*, [[Teksas]]*, [[Wisconsin]]*) == UTC-5 (EST - Eastern Standard Time) == * [[Brazil]] ([[Acre]]) * [[Ekvador]] * [[Haiti]] * [[Jamajka]] * [[Kanada]] ([[Nunavut]] (istočni)*, [[Ontario]]*, [[Québec]]*) * [[Kajmanska ostrva]] * [[Kolumbija]] * [[Kuba]]* * [[Panama]] * [[Peru]] * [[Sjedinjene Američke Države]] ([[Connecticut]]*, [[Delaware]]*, [[Washington, D.C.|Washington (grad)]]*, [[Florida]]*, [[Georgia]]*, [[Indiana]] (najveći dio), [[Kentucky]] (istočni i središnji)*, [[Maine]]*, [[Maryland]]*, [[Massachusetts]]*, [[Michigan]]*, [[New Hampshire]]*, [[New Jersey]]*, [[New York]]*, [[Sjeverna Karolina]]*, [[Ohio]]*, [[Pennsylvania]]*, [[Rhode Island]]*, [[Južna Karolina]]*, [[Tennessee]] (istočni)*, [[Vermont]]*, [[Virginia]]*, [[Zapadna Virginia]]*) * [[Ostrva Turks i Caicos]]* == UTC-4 (AST - Atlantic Standard Time) == * [[Angvila]] * [[Antigva i Barbuda]] * [[Aruba]] * [[Barbados]] * [[Bolivija]] * [[Brazil]] ([[Amazonas (Brazil)|Amazonas]], [[Mato Grosso]]*, [[Mato Grosso do Sul]]*, [[Para]] (zapadna), [[Rondonia]], [[Roraima]]) * [[Čile]]* * [[Djevičanska ostrva]] * [[Dominika]] * [[Dominikanska Republika]] * [[Folklandska ostrva]]* * [[Grenada]] * [[Guadeloupe]] * [[Gvajana]] * [[Kanada]] ([[Labrador]]*, [[Novi Brunswick]]*, [[Nova Škotska]]*, [[Ostrvo Princa Edwarda]]*) * [[Martinique]] * [[Montserrat]] * [[Holandski Antili]] * [[Paragvaj]]* * [[Portoriko]] * [[Sveta Lucija]] * [[Sveti Kristofor i Nevis]] * [[Sveti Vincent i Grenadini]] * [[Trinidad i Tobago]] * [[Venecuela]] == UTC-3:30 (NST - Newfoundland Standard Time) == * [[Kanada]] ([[Newfoundland]]*) == UTC-3 == * [[Argentina]] * [[Bahami]]* * [[Brazil]] ([[Alagoas]], [[Amapa]], [[Bahia]]*, [[Ceara]], [[Espirito Santo]]*, [[Federalni distrikt (Brazil)|Federalni distrikt]]*, [[Goias]]*, [[Maranhao]], [[Minas Gerais]]*, [[Pará]] (istočna), [[Paraiba]], [[Paraná]]*, [[Pernambuco]], [[Piauí]], [[Rio de Janeiro (država)|Rio de Janeiro]]*, [[Rio Grande do Norte]], [[Rio Grande do Sul]]*, [[Santa Catarina (država)|Santa Catarina]]*, [[São Paulo (država)|São Paulo]]*, [[Sergipe]], [[Tocantins]]*) * [[Francuska Gvajana]]* * [[Grenland]] * [[Surinam]] * [[Sveti Petar i Mikelon]]* * [[Urugvaj]] == UTC-2 == * [[Bermudi]]* * [[Brazil]] ([[Fernando de Noronha]]) == UTC-1 == * [[Portugal]] ([[Azori]]*) * [[Zelenortska Republika]] == UTC (WET - West European Time) == * [[Obala Slonovače]] * [[Burkina Faso]] * [[Gambija]] * [[Gana]] * [[Gvineja]] * [[Gvineja Bisau]] * [[Irska]]* * [[Island]] * [[Liberija]] * [[Mali]] * [[Maroko]] * [[Mauritanija]] * [[Farska ostrva]]* * [[Portugal]]* * [[Senegal]] * [[Sijera Leone]] * [[Sveta Helena]] * [[Sveti Toma i Princip]] * [[Španija]]* ([[Kanarska ostrva]]) * [[Togo]] * [[Velika Britanija]]* == UTC+1 (CET - Central European Time) == * [[Albanija]]* * [[Andora]]* * [[Angola]] * [[Austrija]]* * [[Belgija]]* * [[Benin]] * [[Bosna i Hercegovina]]* * [[Crna Gora]]* * [[Centralnoafrička Republika]] * [[Čad]] * [[Češka]]* * [[Danska]]* * [[Ekvatorijalna Gvineja]] * [[Francuska]]* * [[Gabon]] * [[Gibraltar]] * [[Hrvatska]]* * [[Holandija]]* * [[Italija]]* * [[Kamerun]] * [[Demokratska Republika Kongo|Kongo, Dem. Rep.]] ([[Kinshasa]], [[Bandundu]], [[Bas-Zaire]], [[Equateur]]) * [[Republika Kongo|Kongo, Rep.]] * [[Lihtenštajn]]* * [[Luksemburg]]* * [[Mađarska]]* * [[Makedonija]]* * [[Malta]]* * [[Monako]]* * [[Namibija]]* * [[Niger]] * [[Nigerija]] * [[Norveška]]* * [[Njemačka]]* * [[Poljska]]* * [[San Marino]]* * [[Slovačka]]* * [[Slovenija]]* * [[Srbija]]* * [[Svalbard|Svalbard i Jan Mayen]]* * [[Španija]]* * [[Švedska]]* * [[Švicarska]]* * [[Tunis]] == UTC+2 (EET - East European Time) == * [[Bjelorusija]]* * [[Bocvana]] * [[Bugarska]]* * [[Burundi]] * [[Kipar]]* * [[Egipat]]* * [[Estonija]]* * [[Finska]]* * [[Grčka]]* * [[Izrael]]* * [[Jordan]] * [[Južnoafrička Republika]] * [[Demokratska Republika Kongo|Kongo, Dem. Rep.]] ([[Kasai Occidental]], [[Kasai Oriental]], [[Haut-Zaire]], [[Katanga]]) * [[Lesoto]] * [[Letonija]]* * [[Libanon]]* * [[Libija]] * [[Litva]]* * [[Malavi]] * [[Moldavija]]* * [[Mozambik]] * [[Pojas Gaze]]* * [[Ruanda]] * [[Rumunija]]* * [[Rusija]] (1. zona*, uključujući [[Kalinjingrad]]) * [[Sirija]]* * [[Svazi]] * [[Turska]]* * [[Ukrajina]]* * [[Zambija]] * [[Zapadna obala]]* * [[Zimbabve]] == UTC+3 (MSK - Moscow Time) == * [[Bahrein]] * [[Džibuti]] * [[Eritreja]] * [[Etiopija]] * [[Irak]]* * [[Jemen]] * [[Katar]] * [[Kenija]] * [[Komori]] * [[Kuvajt]] * [[Madagaskar]] * [[Mayotte]] * [[Rusija]] (2. zona*, uključujući [[Moskva|Moskvu]] i [[Sankt Peterburg]]; ova vremenska zona vrijedi i za vozove širom Rusije) * [[Saudijska Arabija]] * [[Somalija]] * [[Sudan]] * [[Tanzanija]] * [[Uganda]] == UTC+3:30 == * [[Iran]]* == UTC+4 == * [[Gruzija]]* * [[Kazahstan]] (zapadni)* * [[Mauricijus]] * [[Oman]] * [[Reunion]] * [[Rusija]] (3. zona*) * [[Sejšeli]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]] == UTC+4:30 == * [[Afganistan]] == UTC+5 == * [[Armenija]] * [[Azerbejdžan]]* * [[Kazahstan]] (središnji)* * [[Kirgistan]]* * [[Maldivi]] * [[Pakistan]] * [[Rusija]] (4. zona*, uključujući [[Jekaterinburg]] i [[Perm]]) * [[Tadžikistan]] * [[Turkmenistan]] * [[Uzbekistan]] == UTC+5:30 (IST - Indian Standard Time) == * [[Indija]] == UTC+5:45 == * [[Nepal]] == UTC+6 == * [[Bangladeš]] * [[Butan (država)|Butan]] * [[Kazahstan]] (istočni)* * [[Rusija]] (5. zona*, uključujući [[Novosibirsk]] i [[Omsk]]) * [[Šri Lanka]] == UTC+6:30 == * [[Kokosova ostrva]] * [[Mianmar]] == UTC+7 == * [[Božićno ostrvo]] (Australija) * [[Indonezija]] (zapadna) * [[Kambodža]] * [[Laos]] * [[Rusija]] (6. zona*) * [[Tajland]] * [[Vijetnam]] == UTC+8 (AWST - Australian Western Standard Time) == * [[Australija]] ([[Zapadna Australija]]) * [[Brunej]] * [[Filipini]] * [[Hong Kong]] * [[Indonezija]] (središnja) * [[Kontinentalna Kina|Kina osim H.-K. i Makaa]] * [[Makao]] * [[Malezija]] * [[Mongolija]] * [[Rusija]] (7. zona*) * [[Singapur]] * [[Tajvan]] Napomena: Cijela [[Kina]] spada u istu vremensku zonu, koja je zato ogromna. Na krajnjem zapadu Kine sunce je u zenitu u 15:00 sati, a na krajnjem istoku u 11:00 sati. == UTC+8:30 == * [[Sjeverna Koreja]] == UTC+9 == * [[Indonezija]] (istočna) * [[Istočni Timor]] * [[Japan]] (JST - [[Japan Standard Time]]) * [[Južna Koreja]] (KST - [[Korea standard time]]) * [[Palau]] * [[Rusija]] (8. zona*, uključujući [[Jakutsk]]) == UTC+9:30 (ACST - Australian Central Standard Time) == * [[Australija]] ([[Broken Hill]], NSW; [[Northern Territory]]; [[Južna Australija]]*) == UTC+10 (AEST - Australian Eastern Standard Time) == ''Ovu zonu [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] službeno zovu ''Chamorro Standard Time. * [[Australija]] ([[Australian Capital Territory]]*, [[New South Wales]]* (osim Broken Hill, koji se ravna po South Australia Time), [[Queensland]], [[Victoria]]*, [[Tasmanija]]*) * [[Guam]] * [[Kukova ostrva]] * [[Mikronezija]] ([[Yap]] i [[Chuuk]]) * [[Papua Nova Gvineja]] * [[Rusija]] (9. zona*, uključujući [[Vladivostok]]) * [[Sjeverna Marijanska Ostrva]] == UTC+10:30 == * [[Australija]] ([[Lord Howe Island]]*)(DST samo 0:30) == UTC+11 == * [[Mikronezija]] ([[Kosrae]] i [[Pohnpei]]) * [[Nova Kaledonija]] * [[Rusija]] (10. zona*) * [[Solomonska Ostrva]] * [[Vanuatu]] == UTC+11:30 == * [[Ostrvo Norfok]] == UTC+12 == * [[Fidži]]* * [[Kiribati]] ([[Arhipelag Gilbert]]) * [[Maršalska Ostrva]] * [[Nauru]] * [[Novi Zeland|Novi Zeland (Aotearoa)]]* * [[Rusija]] (11. zona*) * [[Tuvalu]] * [[Wake]] * [[Wallis i Fortuna]] == UTC+12:45 == * [[Novi Zeland|Novi Zeland (Aotearoa)]] ([[Arhipelag Chatham]]*) == UTC+13 == * [[Kiribati]] ([[Arhipelag Phoenix]]) * [[Tonga]] == UTC+14 == * [[Kiribati]] ([[Arhipelag Line]]) == Također pogledajte == * [[Ljetno računanje vremena]] == Reference == {{Commonscat|Time zones}}{{Refspisak|}} {{Zemlja}} [[Kategorija:Vremenske zone|*]] a5mi72v270pqoj2u858g5ulmo698dnk Sumpor 0 6896 3426133 3422903 2022-07-30T14:51:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Sumpor | Simbol = S | Atomski broj = 16 | Serija = Nemetali | Grupa = 16 | Perioda = 3 | Blok = p | Slika = [[Datoteka:Sulfur - El Desierto mine, San Pablo de Napa, Daniel Campos Province, Potosí, Bolivia.jpg|270px]] | Boja serije = LimeGreen | Izgled = limun-žuti prah | Zastupljenost = 0,048<ref name="binder" /> | Atomska masa = 32,06 (32,059 - 32,076)<ref name="iupac" /> | Atomski radijus = 100 | Atomski radijus izračunat = 88 | Kovalentni radijus = 102,5 | Van der Waalsov radijus = 180 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Neon|Ne]]&#x5D; 3s<sup>2</sup> 3p<sup>4</sup> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 6 | Energija ionizacije_1 = 999,6<ref name="webelem" /> | Energija ionizacije_2 = 2252 | Energija ionizacije_3 = 3357 | Energija ionizacije_4 = 4556 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 2 | Struktura kristala = [[Ortorompski kristalni sistem|ortorompski]] | Gustoća = 2070<ref name="rettig" /> | Magnetizam = dijamagnetičan<ref name="magnet" />(<math>\chi_{m}</math> = −1,3 · 10<sup>−5</sup>) | Tačka topljenja_K = 385,95<ref name="tarr" /> - 388,36 | Tačka topljenja_C = 112,8<ref name="tarr" /> - 115,21 | Tačka ključanja_K = 718,2<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 445 | Molarni volumen = 15,53 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 45<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 1,713 | Pritisak pare = 1 | Pritisak pare_K = 375 | Brzina zvuka = | Brzina zvuka_K = | Specifična toplota = 736<ref name="binder" /> | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 5,0 · 10<sup>-22</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 0,205 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = ±2, 4, '''6''' | Oksidi = SO<sub>2</sub>, SO<sub>3</sub> | Potencijal elektroda = -0,48 V (S + 2e<sup>−</sup> → S<sup>2−</sup>) | Elektronegativnost = 2,58 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|33}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 30 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,178 [[Sekunda|s]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 6,138 | Tipraspada1ZP = <sup>30</sup>P }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 31 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,572 [[Sekunda|s]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 5,396 | Tipraspada1ZP = <sup>31</sup>P }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = S | Maseni broj = 32 | Rasprostranjenost u prirodi = '''95,02''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = S | Maseni broj = 33 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,75 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = S | Maseni broj = 34 | Rasprostranjenost u prirodi = 4,21 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 35 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 87,32 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,167 | Tipraspada1ZP = <sup>35</sup>Cl }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = S | Maseni broj = 36 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,02 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 37 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 5,05 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 4,865 | Tipraspada1ZP = <sup>37</sup>Cl }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 38 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 170,3 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 2,937 | Tipraspada1ZP = <sup>38</sup>Cl }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 39 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 11,5 [[Sekunda|s]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 6,640 | Tipraspada1ZP = <sup>39</sup>Cl }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = S | Maseni broj = 40 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 8,8 [[Sekunda|s]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 4,710 | Tipraspada1ZP = <sup>40</sup>Cl }} |}} '''Sumpor''' ({{jez-la}}, grecizirano ''sulphur'') jeste [[hemijski element]] sa [[hemijski simbol|simbolom]] '''S''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 16. Ubraja se u [[Halkogeni elementi|halkogene elemente]], tj. nalazi se u šestoj glavnoj grupi [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema]]. Prema udjelu u Zemljinoj [[litosfera|litosferi]] nalazi se na 16. mjestu najzastupljenijih elemenata. Sumpor je žuta, nemetalna supstanca, koja gradi veliki broj [[Alotropske modifikacije|alotropskih modifikacija]]. U prirodi se javlja kao samorodan ali i u obliku svojih mnogobrojnih neorganskih spojeva, među kojima su najpoznatiji [[sulfid]]i i [[sulfat]]i. Određene [[Aminokiselina|aminokiseline]] i koenzimi sadrže sumpor. U organizmima, on igra ulogu pri anaerobnom načinu dobijanja energije kod [[mikroorganizam]]a. Najveći dio dobijenog elementarnog sumpora koristi se u hemijskoj industriji za proizvodnju [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]], tehnički najvažnije i najviše proizvedene osnovne hemikalije. Kao sastojak [[Kisela kiša|kiselih kiša]], [[sumpor-dioksid]] je od velike važnosti za okolinu. == Historija == [[Datoteka:Papyrus Ebers.png|thumb|lijevo|190px|Isječak Ebersovog papirusa, oko 1500. p.n.e]] Čovjek koristi sumpor već dugo vremena. [[Kina|Kinezi]] i [[Egipat|Egipćani]] koristili su sumpor od oko 5000 p.n.e. za izbjeljivanje [[tekstil]]a, kao lijek i za [[dezinfekcija|dezinfekciju]]. Na takozvanom [[Ebersov papirus|Ebersovom papirusu]] opisana je upotreba sumpora u tretiranju bakterijskih upala [[oko|oka]] ([[trahom]]a). Jedna prirodna alotropska modifikacija sumpora zvana ''šiliuhang'' bila je poznata u Kini od 6. vijeka p.n.e. U trećem vijeku p.n.e. Kinezi su dobijali sumpor iz [[pirit (mineral)|pirita]].<ref name="Ursprung" /> Pretklasična Grčka koristila je sumpor kao [[lijek]] kao i [[sumpor-dioksid]] nastao sagorijevanjem sumpora u svrhu dezinfekcije i liječenje infektivnih bolesti poput [[kuga|kuge]] te sumporisanje [[vino|vina]]. Već oko 800. p.n.e. [[Homer]] ga je spomenuo u epu "[[Odiseja]]".<ref name="rappg" /><ref name="homerodis" /> Antičke vojske koristile su sumpor u ratovima kao zapaljivo sredstvo ili sredstvo za pospješivanje vatre.<ref name="Ursprung" /> [[Plinije Stariji]] je 79. n.e. u svom djelu ''Naturalis historia'' spomenuo ostrvo [[Milos]] kao mjesto gdje se može pronaći dosta sumpora kao i njegovu upotrebu kao sredstvo za dezinfekciju, liječenje i izbjeljivanje.<ref name="healyjf" /> Jedna rasprava iz 1044. godine u doba dinastije Song opisuje različite oblike kineskog [[barut]]a, kao mješavinu [[kalij-nitrat]]a, drvenog [[ugalj|uglja]] i sumpora. [[Roger Bacon]] je 1242. opisao način dobijanja slične mješavine. Barut je dugo vremena važio kao jedina eksplozivna materija.<ref name="frics" /> Uloga njemačkog svećenika [[Berthold Schwarz]]a, kojem se pripisuje ponovno "otkriće" baruta, nije potkrijepljena čvrstim historijskim dokazima.<ref name="barut" /> Utjecaj sumpor-dioksida, nastalog sagorijevanjem [[ugalj|uglja]], na okolinu i kvalitet [[zrak]]a u [[London]]u opisao je 1661. John Evelyn u pismu tadašnjem engleskom [[Karlo II, kralj Engleske|kralju Karlu II]], kao i u svom djelu ''Fumifugium'' (''The Inconveniencie of the Aer and Smoak of London Dissipated''), prvoj knjizi o zagađenju zraka u Londonu. Kao jedan od prvih hemijsko-tehničkih procesa John Roebuck je 1746. razvio postupak [[olovo|olovnih]] komora za proizvodnju [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]]. U novembru 1777. [[Antoine Lavoisier|Lavoisier]] je prvi koji je pretpostavio da je sumpor zapravo hemijski element. Njegovi eksperimenti i posmatranja ponašanja sumpora pri sagorijevanju doveli su konačno do obaranja teorije flogistona.<ref name="brockwh" /> Osim toga, [[Humphry Davy]] je 1809. uspio eksperimentalno dobiti dokaz da sumpor ne sadrži kisik niti vodik. Konačno, elementarni karakter sumpora dali su [[Joseph Louis Gay-Lussac|Gay-Lussac]] i Thénard 1810. ispitujući rezultate Davyjevih eksperimenata.<ref name="gejlisak" /> Na prijedlog [[Jacob Berzelius|Berzeliusa]] od 1814. počeo se koristiti simbol elementa '''S''', pošto je u tabelu atomskih težina zaveden pod nazivom ''sulphur''.<ref name="kurtweil" /> Danski hemičar [[William Christopher Zeise]] otkrio je 1822. [[ksantat|ksantogenat]] i 1834. godine napravio [[etantiol]], prvi tiol (merkaptan).<ref name="zeisewc" /> Razvoj i [[patent]]iranje kontaktnog postupka uslijedio je 1831. što je učinio proizvođač sirćeta Peregrine Phillips. On je u britanskom patentu br. 6096 opisao spontanu oksidaciju sumpor-dioksida u [[sumpor-trioksid]] u zraku uz prisustvo [[platina|platine]] kao [[katalizator]]a. Nakon te reakcije on je dobio sumpornu kiselinu nakon što je trioksid apsorbirao vodu.<ref name="lloyd" /> Kasnije je [[vanadij-pentoksid]] zamijenio platinu kao katalizator. Sljedeći veliki iskorak postigao je [[Charles Goodyear]] 1839. kada je razvio hemijsko-tehnički proces vulkaniziranja kaučuka elementarnim sumporom. Time je postavio temelje industrije [[guma|kaučuka]]. Osim toga taj proces je bio početak izgradnje poslovnog carstva Franka i Charlesa Seiberlinga, zasnovanog na gumama, a svom koncernu dali su ime ''[[Goodyear Tire & Rubber Company|Goodyear]]'' u čast izumitelja. Od 1891. do 1894. hemičar njemačkog porijekla [[Hermann Frasch]] razvio je proces koji je dobio ime po njemu, Fraschov proces, nakon što je 1865. u Louisiani otkrio podzemne naslage sumpora, koje se do tada, prije otkrića ovog procesa, nisu mogle iskoristiti.<ref name= "Mschmidt" /> == Osobine == [[Datoteka:Sulfur phase diagram-bs.svg|desno|thumb|240px|Fazni dijagram sumpora]] Fizičke osobine sumpora u snažnoj su zavisnosti od temperature, jer se pri datoj može javiti cijeli niz [[Alotropske modifikacije|alotropskih modifikacija]]. Ako se sumpor zagrijava iznad 119&nbsp;°C, najprije se stvara slabo [[viskoznost|viskozna]] tekućina svijetle boje, sastavljenu pretežno iz S<sub>8</sub>-prstena. Ako se određeno vrijeme zadrži ta temperatura, dolazi do djelimične preobrazbe S<sub>8</sub>-prstenova u manje prstenove, čime se snižava temperatura topljenja, dostižujući svoju najnižu vrijednost na 114,5&nbsp;°C. Pri daljnjem zagrijavanju, viskoznost se stalno povećava i dostiže maksimum pri 187&nbsp;°C. Zagrijavanjem pucaju prstenovi a nastaju dugi lanci molekula, što predstavlja primjer polimerizacije otvaranjem lanaca. Iznad ovih temperatura, lanci se ponovno raspadaju u manje komade, a viskoznost opet opada. Sumpor je element sa najvećim brojem među- i unutarmolekularnih alotropskih modifikacija. Međumolekularni alotropi su faze čvrstog tijela nekog elementa, koji se razlikuju po [[Kristalna struktura|kristalnoj strukturi]]. Do danas je poznato oko 30 različitih alotropa. Pri standardnim uslovima temperature i pritiska, sve termodinamički stabilne forme sastoje se samo iz S<sub>8</sub>-prstenova. Osim toga postoji i niz unutarmolekularnih alotropa u obliku prstenova različite veličine kao i lanaca raznih dužina. === Izotopi === Poznato je 25 [[izotop]]a sumpora, od kojih su četiri stabilna: <sup>32</sup>S (95,02 %), <sup>33</sup>S (0,75 %), <sup>34</sup>S (4,21 %) i <sup>36</sup>S (0,02 %). Od [[radioaktivnost|radioaktivnih]] izotopa samo <sup>35</sup>S ima nešto duže [[vrijeme poluraspada]] od 87,51 dana, a svi drugi izotopi imaju životni vijek u rasponu od sekunde do milisekundi. Izotop <sup>35</sup>S nastaje iz argona <sup>40</sup>Ar djelovanjem kosmičkog zračenja. Pri taloženju sulfidnih minerala može doći do podjele po različitim izotopima između početnog rastvora i čvrste supstance, u zavisnosti od temperature i [[pH|pH vrijednosti]]. Određivanje raspodjele izotopa sumpora u mineralu može dati indicije na uslove njegovog nastanka.<ref name="springer" /> Pri razgradnji sulfata putem bakteriološke sulfatne [[redoks reakcija|redukcije]] dolazi do frakcioniranja izotopa sumpora. Ispitivanjem takve raspodjele izotopa u rastvorenom sulfatu mogu se donijeti zaključci o biološkim procesima redukcije.<ref name="dorfer" /> === Ciklookta-sumpor === [[Datoteka:Cyclooctasulfur-above-3D-balls.png|thumb|lijevo|Struktura ciklookta-sumpora]] Čvrsti sumpor koji se nalazi u prirodi sastoji se iz [[molekula]] S<sub>8</sub>, u kojima su [[atom]]i sumpora spojeni u prsten i organizirani u takozvanu ''krunu''. Ciklookta-sumpor se javlja u tri međumolekularne alotropske modifikacije. Pri sobnoj temperaturi, [[termodinamika|termodinamički]] najstabilna modifikacija sumpora je ortorompski kristalizirani α-sumpor. On nema ni okusa ni mirisa i tipične je sumporno-žute boje. α-Sumpor se kristalizira ortorompski u prostornoj grupi ''Fddd'' sa parametrima rešetke ''a'' = 1044 pm, ''b'' = 1284 pm i ''c'' = 2437 pm kao i 128 formulskih jedinica po elementarnoj ćeliji. α-Schwefel se u prirodi javlja samorodno, poznat i kao ''sumporov cvijet'' (žuti sumpor). Njegova gustoća iznosi 2,0 do 2,1 g/cm<sup>3</sup>, tvrdoća od 1,5 do 2,5, ima tamno- ili svijetložutu boju, kao i bijeli [[Ogreb (mineralogija)|ogreb]]. Većinom ima svijetložute prizmatične ili piramidalne kristale, koji rastu na površinama stijena iz gasova bogatih sumporom putem nepotpune oksidacije sumporovodika ili [[redoks reakcija|redukcijom]] sumpor-dioksida. Pri temperaturi od 95,6&nbsp;°C nalazi se tačka prelaska u β-sumpor. Ova modifikacija je gotovo bezbojna a [[kristalizacija|kristalizira]] se monoklinski u prostornoj grupi ''P''2<sub>1</sub>''/a'' sa parametrima rešetke ''a'' = 1085 pm; ''b'' = 1093 pm; ''c'' = 1095 pm i β = 96,2°, kao i 48 formulskih jedinica po elementarnoj ćeliji. Ako se β-sumpor zagrije na 100&nbsp;°C i brzo ohladi na sobnu temperaturu, ovakva modifikacija postaje stabilna narednih nekoliko sedmica. Dosta rjeđi je također monoklinsko kristalizirani γ-sumpor ([[rosickýit]]) sa prostornom grupom ''P''2''/c'' i parametrima rešetke ''a'' = 844 pm; ''b'' = 1302 pm; ''c'' = 936 pm i β = 125,0° kao i 32 formulske jedinice po elementarnoj ćeliji.<ref name="ReferenceA"/><ref name="rosicky" /> Ovaj mineral je pronađen u [[Dolina smrti|Dolini smrti]] u SAD, gdje je nastao mikrobiološkom redukcijom sulfata i stabiliziran. === Cikloheksa-sumpor === [[Datoteka:Cyclohexaschwefel.png|thumb|190px|Struktura cikloheksa-sumpora]] Cikloheksa-sumpor S<sub>6</sub>, poznat i kao "Engelov sumpor", nalazi se u konformaciji stolice sa velikim naponom u prstenu. Njegovi narandžasti, romboedarski kristali mogu se dobiti raznim metodama. Engel je već 1891. napravio cikloheksa-sumpor zakiseljavanjem rastvora [[natrij-tiosulfat]]a sa [[Hlorovodična kiselina|hlorovodičnom kiselinom]]. :<math>\mathrm{6\ Na_2S_2O_3 + 12\ HCl \longrightarrow S_6 + 6\ SO_2 +12\ NaCl + 6\ H_2O}</math> Gustoća takvog sumpora iznosi 2,21 g/cm<sup>3</sup>, a tačka topljenja iznosi oko 100&nbsp;°C. U standardnim uslovima, cikloheksa-sumpor za nekoliko dana prelazi u ciklookta-sumpor. === Ciklohepta-sumpor === Ciklohepta-sumpor se može dobiti pomoću reakcije ciklopentadienil-titanij-pentasulfida sa [[disumpor-dihlorid]]om. :<math>\mathrm{Cp_2TiS_5 + S_2Cl_2 \longrightarrow S_7 + Cp_2TiCl_2}</math> :<small>Cp = η<sup>5</sup>-C<sub>5</sub>H<sub>5</sub></small> Ciklohepta-sumpor se može naći, u zavisnosti od uslova nastanka, u četiri različite međumolekularne alotropske modifikacije (α-, β-, γ-, δ-ciklohepta-sumpor). Sve ove modifikacije su osjetljive na promjenu temperature i iznad 20&nbsp;°C vrlo brzo prelaze u termodinamički stabilnu formu. Međutim, pri temperaturi od −78&nbsp;°C ove modifikacije su stabilne i mogu se održati duže vrijeme. Dužine prstenastih sumpor-sumpor veza iznose između 199,3 i 218,1 pm. === Veći prstenovi === [[Datoteka:dodecasulfur 3D.png|190px|thumb|lijevo|Struktura ciklododeka-sumpora]] Veći prstenovi sumpora (S<sub>''n''</sub> sa ''n'' = 9 – 15, 18, 20) mogu nastati metodom ciklopentadienil-titanij-pentasulfidom ili putem reakcije dihlorsulfana S<sub>''m''</sub>Cl<sub>2</sub> sa polisulfanima H<sub>2</sub>S<sub>''p''</sub>. :<math>\mathrm{S}_m\mathrm{Cl_2} + \mathrm{H_2S}_p \longrightarrow \mathrm{S}_n + 2 \; \mathrm{HCl}</math> :<math>n = m + p</math> Od ciklonona-sumpora postoje četiri međumolekularna alotropa, od kojih su dva, nazvani α- i β-ciklonona-sumpor, vrlo dobro proučeni. Sa izuzetkom ciklododeka-sumporom S<sub>12</sub>, unutarmolekularne dužine i uglovi veze u modifikacijama sumpora su različiti. Ciklododeka-sumpor je nakon ciklookta-sumpora najstabilnija modifikacija. Od ciklooktadeka-sumpora S<sub>18</sub> postoje dvije međumolekularne modifikacije kao prstenasti konfomacijski izomeri.<ref name="HoWi" /> === Hemijske osobine === [[Datoteka:Sulfur-burning-at-night.png|thumb|desno|Sagorijevanje sumpora]] Sumpor je prilično reaktivan element, reagira pri višim temperaturama sa mnogim metalima osim [[platina|platine]], [[iridij]]a i [[zlato|zlata]] dajući sulfide. Sa [[živa|živom]], sumpor reagira trenjem s njom već pri sobnoj temperaturi dajući [[živa-sulfid]]. Sumpor reagira i sa polumetalima i nemetalima pri višim temperaturama. Izuzeci su [[telur]], molekularni [[dušik]], [[jod]] i plemeniti gasovi.<ref name="HoWi" /> Na zraku, sumpor se pali na temperaturi iznad 250&nbsp;°C te gori plavkastim plamenom pri čemu nastaje sumpor-dioksid. Tačka paljenja se može sniziti putem gasova rastvorenih u sumporu kao što su sumporovodik i sumpor-dioksid. Na vlažnom zraku sumpor tokom vremena gradi [[sumporna kiselina|sumpornu kiselinu]] i sumpor-dioksid. Sumpor ne reagira sa neoksidirajućim kiselinama dok sa oksidirajućim poput [[dušična kiselina|dušične kiseline]] oksidira do sulfata. U bazičnim rastvorima sumpor [[Disproporcioniranje|disproporcionira]] do sulfida i sulfita. U sulfidnim rastvorima, sumpor se otapa dajući polusulfide. U rastvorima koji sadrže sulfite, sumpor reagira dajući tiosulfat. U [[organska hemija|organskoj hemiji]] elementarni sumpor se koristi naprimjer u Asingerovoj reakciji za dobijanje 3-tiazolina.<ref name="assing" /> Gewaldova reakcija, također jedna od višekomponentnih reakcija, omogućava sintezu supstituiranih 2-aminotiopena, polazeći od elementarnog sumpora. Sa Grignardovim spojevima sumpor reagira dajući tioetere ili tiole.<ref name="March" /> [[Cikloheksan]] ispuštanjem sumporovodika u reakciji [[hidriranje|hidriranja]] prelazi u [[benzen]].<ref name="March" /> == Rasprostranjenost == === Na Zemlji === [[Datoteka:Sulfur.jpg|lijevo|thumb|150px|Sumpor]] Sumpor je rasprostranjen u gotovo svim Zemljinim sferama. Njegovo kruženje između tih sfera opisuje [[ciklus kruženja sumpora]], sistem pretvaranja sumpora i spojeva koji ga sadrže u [[litosfera|litosferi]], [[hidrosfera|hidrosferi]], Zemljinoj atmosferi i [[biosfera|biosferi]], kao i njegovu razmjenu iz jedne u drugu sferu. Pri tome, sumpor se javlja u oksidacijskom stanju -2, u spojevima kao što su metalni sulfidi i [[vodik-sulfid|sumporovodik]], te u oksidacijskom stanju -1, naprimjer u aminokiselinama. Oksidacijsko stanje 0 (nula, elementarni sumpor) javlja se u sedimentima, a potječe iz bakterijske redukcije sulfata, kao što se mogu naći u američkoj saveznoj državi [[Louisiana]], te u naslagama sumpora [[vulkan]]skog porijekla. U oksidacijskom stanju +4 javlja se u [[sumpor-dioksid]]u u atmosferi, a u oksidacijskom stanju +6 kao sulfat u hidrosferi i litosferi.<ref name="Mschmidt" /> Sumpor po masenom udjelu na spisku najčešćih elemenata stoji na * osmom mjestu na Zemlji sa udjelom od 0,46% * 15. mjestu u Zemljinoj kori sa udjelom 0,048% * 16. mjestu u kontinentalnoj Zemljinoj kori sa 0,035% ==== U litosferi ==== [[Datoteka:Aragonite-Sulfur-lw114a.jpg|thumb|lijevo|180px|Tamno žuti, piramidalni kristali sumpora sa bijelim [[aragonit]]om.]] [[Datoteka:Sulfur-t07-67a.jpg|thumb|lijevo|180px|Kristali sumpora sa različitim kristalnim površinama na matičnoj stijeni]] Elementarni sumpor u prirodi se javlja u ogromnim nalazištima, naprimjer na [[Sicilija|Siciliji]], u Poljskoj (kod [[Tarnobrzeg]]a), [[Irak]]u, [[Iran]]u, američkim saveznim državama [[Louisiana]] i [[Texas]] te u [[Meksiko|Meksiku]]. Do 2011. godine samorodni sumpor je pronađen na približno 1.500 nalazišta. Osim pomenutih, sumpor je pronađen i u mnogim područjima od Australije, Sjeverne i Južne Amerike, Azije i Evrope. Također, pronađen je u mineralnim uzorcima sa dna mora, naročito u [[Meksički zaliv|Meksičkom zalivu]], Srednjoatlantskom i Istočnopacifičkom grebenu.<ref name="mindat3826" /> Čisti sumpor je relativno rijedak, ali u većim količinama dolazi do površine Zemlje putem vulkanskih erupcija. Tamo se može naći ne samo u vulkanskim kraterima nego i u drugim vulkanskim oblicima. Sumpor se javlja u ''grubim'' oblicima, tj. u kristalima koji se ne mogu raspoznati golim okom, naročito u [[sedimenti]]ma i [[Sedimentne stijene|sedimentnim stijenama]]. Često se nalazi u evaporitima (slanim stijenama), gdje većinom nastaje redukcijom sulfata. Sumpora se nalazi i samorodan u prirodi, tj. u elementarnom obliku kao [[minerali|mineral]] ''sumporni cvijet'' (žuti sumpor). Za sumporni cvijet je karakteristično da pored vrlo male tvrdoće i izrazite žute boje, ima vrlo nisku tačku topljenja 112,8&nbsp;°C (α-S), odnosno 119,2&nbsp;°C (β-S). [[Međunarodna mineraloška organizacija]] (IMA) vodi sumpor prema sistematici minerala po Strunzu (9. izdanje) pod sistemskim brojem „1.CC.05“ (elementi - polumetali (metaloidi) i nemetali - grupa sumpor-selen-jod).<ref name="imacnmnc" /> Prema sistematici po Strunzu (8. izdanje) ima oznaku ''I/B.03-10'', dok prema sistematici po Danau vodi se kao element-mineral pod sistemskim brojem „01.03.05.01“. Polimorfske modifikacije β-sumpor i [[rosickýit]] (''γ-sumpor'') su također priznati kao minerali koji se javljaju u prirodi. Na temperaturi iznad 95&nbsp;°C sumpor se kristalizira u [[monoklinski kristalni sistem]] (β-sumpor). Ovaj oblik na temperaturama ispod 95&nbsp;°C brzo prelazi u stabilni α-sumpor. Kristalizira se u ortorompskom kristalnom sistemu u prostornoj grupi ''Fddd'' sa parametrima rešetke ''a'' = 1044 pm; ''b'' = 1284 pm i ''c'' = 2437 pm, kao i 128 formulskih jedinica po elementarnoj ćeliji.<ref name="ReferenceA" /> Gustoća sumpora iznosi oko 2,0 do 2,1 g/cm<sup>3</sup> a njegova [[Mohsova skala tvrdoće|tvrdoća po Mohsu]] od 1,5 do 2,5. Uglavnom se javlja u svijetlo ili tamno žutim kristalnim prizmatičnim ili piramidalnim oblicima, koji nastaju na površinama stijena od gasova bogatih sumporom, putem nepotpuno oksidacije sumporovodika (H<sub>2</sub>S) ili redukcije sumpor-dioksida (SO<sub>2</sub>). Kristali sumpora ostavljaju na pločici [[Ogreb (mineralogija)|bijeli ogreb]]. Veći kristali sumpora su providni do prozirni, a na svojim površinama pokazuju određeni smolast, ''masniji'' sjaj, te imaju sljedeće optičke osobine:<ref name="Handbook" /> * glavni indeksi prelamanja: n<sub>α</sub> = 1,9579; n<sub>β</sub> = 2,0377 i n<sub>γ</sub> = 2,2452 (dvoosovinsko pozitivni) * ugao/disperzija optičkih osa: 2v<sub>z</sub> ≈ 68°58' Praškasti ili masivni agregati ovog minerala su mat i neprozirni. U zavisnosti od nalazišta, sumpor se može javiti u [[parageneza|paragenezi]] sa raznim drugim mineralima kao što su naprimjer [[anhidrit]], [[aragonit]], [[kalcit]], [[koelestin]], [[gips]] i [[halit]].<ref name="Handbook" /> Daleko češće od samorodnog oblika, sumpor u prirodi se javlja u obliku različitih minerala, uglavnom kao sulfid i u oksidima, halogenidima i drugim spojevima. Do 2010. ukupno je poznato oko 1.000 različitih minerala koji sadrže sumpor. On je najviše raširen u sulfidnim mineralima, poput [[pirit (mineral)|pirita]] i [[markasit]]a (FeS<sub>2</sub>), bakarnog pijeska (halkopirita, CuFeS<sub>2</sub>), [[galenit]]a ([[olovo-sulfid]]a, PbS) i [[sfalerit]]a ([[cink-sulfid]]a, ZnS). Teški metali u prirodi se najčešće nalaze kao teško rastvorljivi sulfidi. Sumpor se također javlja i u obliku sulfata, kao što su ioni sulfata u moru (oko 0,9 g/l), u gipsu (CaSO<sub>4</sub> · 2 H<sub>2</sub>O), barij-sulfata (BaSO<sub>4</sub>) i drugih sulfata teško rastvorljivih u vodi. Minerali sa najvećim udjelom sumpora su [[patronit]] (oko 71,6%), [[villamaninit]] (oko 55,9%), [[hauerit]] (oko 53,9%), pirit i [[markasit]] (oba oko 53,5%).<ref name="webmineral" /> ==== U hidrosferi ==== U hidrosferi, sumpor se većinom nalazi u obliku sulfatnih iona. Sa koncentracijom od 7,68% od ukupne sadržine soli, on je na trećem mjestu među ionima u [[more|morskoj vodi]], odmah poslije hloridnih i [[natrij]]evih iona.<ref name="moreprijat" /> Morski mikroorganizmi koriste sulfate da bi mogli iskorištavati [[metan]] sa dna mora. Pri tome se sulfati reduciraju do sumporovodika, kojeg dalje ponovno oksidiraju mikroorganizmi u plićim slojevima.<ref name="mpibremen" /> U slatkim vodama, sulfati se javljaju u prirodnim izvorima poput naslaga gipsa, značajno pridonoseći tvrdoći vode. Prema njemačkim standardima kvalitete vode za piće, gornja granica sadržine sulfata iznosi 240&nbsp;mg/l. Koncentracija sulfata preko 100&nbsp;mg/l važi kao korozivna, a takva koncentracija sulfata može napadati čelične i betonske konstrukcije.<ref name="wvsbat" /> ==== U atmosferi ==== U gornjim slojevima atmosfere nalaze se čestice bogate sumporom u vidu [[aerosol]]a, a dospijevaju putem vulkanskih erupcija. Veličina tih čestica iznosi od 0,1 do 1 mikrometra. Pošto te čestice u [[stratosfera|stratosferi]] reflektiraju sunčevu svjetlost, njima se pripisuje efekt hlađenja svjetske klime.<ref name="nasaley" /> Procesima sagorijevanja supstanci koje sadrže sumpor, on u vidu sumpor-dioksida dospijeva u [[troposfera|troposferu]]. Iz antropogenih izvora dolazi oko 35% ukupne emisije sumpor-dioksida koja iznosi oko 400 miliona tona godišnje.<ref name="Alan" /> Većina organskih sulfida potječe od morskih fitoplaktona, prvenstveno [[dimetilsulfid]] i sumporovodik, koji se smatraju drugim najvećim izvorom ukupne emisije čestica koje sadrže sumpor.<ref name="Alan" /> ==== U biosferi ==== Sumpor se u biosferi nalazi u raznovrsnim oblicima, često u reduciranoj formi. U smislu razlaganja [[biomasa|biomase]] pomoću enzima i mikroorganizama, iz organskih materija se izdvaja sumporovodik. Za biljke, sumpor je raspoloživ većinom u oblicima anionskih sulfata u tlu, koji preko korjenskog sistema ulaze u biljku gdje se koncentriraju većinom u [[Vakuola|vakuolskim]] biljnim tekućinama u nemetaboliziranom obliku. Redukcija sulfata do sulfida zahtijeva 732 kJ mol<sup>−1</sup>. Sumpor-dioksid se, za razliku od njih, vrlo lahko upija i apsorbira kroz listove. Sulfati su makronutritijenti, čiji nedostatak može dovesti do smanjenja prinosa u poljoprivrednoj proizvodnji.<ref name="leustek" /> Sumporovodik razlažu hemoautotrofne, aerobne bakterije koje oksidiraju sulfide, pomoću kisika do elementarnog sumpora. Anaerobne, fototrofne bakterije koriste sumporovodik kao sredstvo za [[redoks reakcija|redukciju]] u anoksidnim uslovima za anoksidnu fotosintezu čime te ga oksidiraju do elementarnog sumpora ili sulfata. === U svemiru === [[Datoteka:Io Tupan Patera.jpg|thumb|desno|Vulkanski krater ''Tupan-Patera'' na [[Ija (satelit)|satelitu Iju]] promjera 75 km, ispunjen tečnim sumporom]] Dvoatomski sumpor je dokazan u repu [[kometa|komete]] IRAS-Araki-Alcock (C/1983 H1). Kasnije je nakon otkrića prisustva sumpora na drugim kometama, zaključeno da je on prisutan u gotovo svim repovima kometa. Međutim, porijeklo molekula S<sub>2</sub> nije potpuno objašnjeno.<ref name="boiced" /> Oblaci na [[Venera|Veneri]] sastoje se velikim dijelom iz [[sumpor-dioksid]]a i kapljica sumporne kiseline. Sumporna kiselina tamo nastaje [[fotohemija|fotohemijski]] u gornjim slojevima atmosfere Venere djelovanjem ultraljubičastog zračenja Sunca iz [[ugljik-dioksid]]a i [[sumpor-dioksid]]a. Kratkotalasno zračenje oslobađa [[kisik]] iz ugljik-dioksida, koji dalje reagira sa sumpor-dioksidom, apsorbirajući vodu, dajući sumpornu kiselinu. Sonde iz [[Program Viking|programa ''Viking'']] otkrili su sumpor na [[Mars]]u. Udio sumporovih spojeva, pretežno u vidu magnezij- i [[željezo-sulfat]]a, u prašini na Marsu iznosi do 3 masena postotka. Za nastanak sulfata najvjerovatnije je bilo potrebno vodeno okruženje, što upućuje na postojanje prahistorijske hidrosfere na Marsu. Na [[Jupiter]]ovom satelitu [[Ija (satelit)|Iju]] pronađena su brojna jezera istopljenog sumpora. Široki spektar boja naslaga sumpora daje ovom satelitu izuzetno zanimljiv obojen izgled. Smatra se da se rijeke [[lava|lave]], koje se pružaju nekoliko stotina kilometara, sastoje pretežno od sumpora i sumporovih spojeva.<ref name="explonet" /> Istraživanja naučnika iz [[NASA]]-e ukazuju da bi se [[Soli (hemijski spojevi)|soli]] na površini Jupiterovog satelita [[Evropa (mjesec)|Evropa]] mogle sastojati dvije trećine od sumporne kiseline. Drugi vjeruju da bi pretpostavljeni [[okean]]i ispod ledene kore mogli biti bogati sumpornom kiselinom.<ref name="slanomore" /> == Dobijanje == [[Datoteka:Blethrow Ijen4.JPG|thumb|lijevo|Eksploatacija sumpora vulkanskog porijekla na indonezijskoj istočnoj Javi]] Sumpor se dobija u dva oblika, prvo kao elementarni sumpor, od kojeg se preko 90% prerađuje u [[sumporna kiselina|sumpornu kiselinu]], a drugo u obliku njegovih oksida pomoću žarenja sulfidnih ruda. Elementarni sumpor dobija se i prodaje širom svijeta. Najveća nalazišta i proizvođači nalaze se u Sjedinjenim Američkim Državama, Kanadi, zemljama bivšeg Sovjetskog saveza i zapadnoj Aziji. [[Kina|Narodna Republika Kina]] je najveći svjetski uvoznik sumpora, a slijede je Maroko i SAD. Najveći svjetski izvoznik je [[Kanada]], dok su [[Rusija]] i [[Saudijska Arabija]] na drugom i trećem mjestu.<ref name="learmore" /> Industrijski sumpor se može dobijati iz geoloških nalazišta elementarnog sirovog sumpora ili spojeva koji ga sadrže u izvorima [[ugljikovodici|ugljikovodika]] poput [[nafta|nafte]], zemnog gasa i [[ugalj|uglja]] kao i sulfidnih ruda teških metala. On se praktično u neograničenim količinama nalazi u obliku sulfata, kao što je naprimjer [[gips]]. Danas se najekonomičniji dostupni izvori sumpora procjenjuju na ukupno 5 × 10<sup>12</sup> t. Za dodatnih 600 × 10<sup>12</sup> t ovog elementa se pretpostavlja da postoje u formi uglja bogatog sumporom, naftnog pijeska i slično. U SAD je 2007. godine količina dobijenog elementarnog sumpora iznosila 8,2 miliona tona.<ref name="commodity" /> Na [[vulkan]]ima i u njihovoj blizini javljaju se [[fumarola|fumarole]], u čijim se gasovima koje ispuštaju, pored sumporovodika, nalazi i gasoviti elementarni sumpor. Takav sumpor se hlađenjem [[kondenzacija|kondenzira]] na mjestima gdje izlazi i gradi [[kristal]]e. U srednjem vijeku nalazišta iz takvih fumarola na Islandu, naročito [[Námafjall]], bila su najvažniji izvor za proizvodnju [[barut]]a u cijeloj Evropi. U Ijenu, vulkanskom kompleksu u indonezijskoj istočnoj Javi, nalazi se jedan solfatar (vrsta fumarole) koji važi za najveće indonezijsko nalazište sumpora. Tamo radnici odlamaju sumpor sa osam metara debelih slojeva te ga u [[bambus]]ovim košarama iznose iz kratera. Podzemna nalazišta sumpora se eksploatiraju uglavnom u SAD-u i [[Poljska|Poljskoj]] pomoću Fraschovog procesa, kojeg je razvio Nijemac [[Hermann Frasch]]. U tom procesu, u podzemne slojeve sumpora uvode se cijevi kroz kojih se pušta vodena para. Na taj način sumpor se topi i pomoću upumpanog zraka se izvlači na površinu. Godišnja proizvodnja 1995. godine pomoću ovog procesa iznosila je 3,1 miliona tona.<ref name="riegels" /> Međutim, ekonomski isplativa nalazišta danas su vrlo rijetka. U SAD posljednje nalazište, u kojem se sumpor eksploatirao pomoću Fraschovog procesa, ugašeno je 2001. godine. Danas se sumpor dobija u ogromnim količinama kao neželjeni proizvod izdvajanja sumporovodika iz zemnih gasova i odsumporovanja [[nafta|nafte]] pomoću [[Clausov proces|Clausovog procesa]]. [[Zemni plin|Zemni gas]] sadrži i do 35% sumporovodika,<ref name="exxonmobil" /> dok sirova nafta koja je siromašna sumporom sadrži od 0,5 do 1%, a u zavisnosti od nalazišta udio sumpora u njoj može dostizati i do 5%.<ref name="aralde" /> Osnovni hemijski proces za dobijanje sumpora sastoji se iz dva koraka:<ref name="dittmeyer" /> u prvom koraku oko trećine sumporvodika sagorijeva do sumpor-dioksida. Preostale dvije trećine sumporovodika reagiraju sa sumpor-dioksidom (SO<sub>2</sub>) u uslovima komproporcioniranja dajući sumpor. :<math>\mathrm{2\ H_2S + 3\ O_2 \longrightarrow 2\ SO_2 + 2\ H_2O}</math> :<math>\mathrm{2\ H_2S + \ SO_2 \longrightarrow 3\ S + 2\ H_2O}</math> == Upotreba == Sumpor se upotrebljava u [[hemijska industrija|hemijskoj]] kao i u [[farmaceutska industrija|farmaceutskoj industriji]], između ostalog u proizvodnji [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]], boja, lakova, [[insekticid]]a i umjetnih đubriva. === Dobijanje sumporne kiseline === Po količini, najveći dio sumpora, približno 90%, potroši se za proizvodnju sumporne kiseline pomoću kontaktnog procesa. Pri tome, u prvom koraku dobija se sumpor-dioksid sagorijevanjem sumpora ili žarenjem metalnih sulfida. On se dalje prevodi u sumpor-trioksid ravnotežnom reakcijom sa [[zrak]]om i [[vanadij-pentoksid]]om kao [[katalizator]]om.<ref name="aicheorg" /> Oko 60% sumporne kiseline se potroši u proizvodnji umjetnih đubriva.<ref name="unindustr" /> Razlaganjem sirovih [[fosfat]]a sumpornom kiselinom nastaje superfosfat, mješavina sastavljena iz [[kalcij-hidrogenfosfat]]a (Ca(H<sub>2</sub>PO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>) i [[Gips|kalcij-sulfat]]a (CaSO<sub>4</sub> · 2H<sub>2</sub>O). :<math>\mathrm{Ca_3(PO_4)_2 + 2 \; H_2SO_4 \longrightarrow Ca(H_2PO_4)_2 + 2 \; CaSO_4 \cdot 2 \; H_2O}</math> Druga đubriva koja sadrže sumpor su [[amonij-sulfat]] i [[kalij-sulfat]]. Pored toga, sumporna kiselina služi i za razlaganje ruda, proizvodnju [[kaprolaktam]]a, kao katalizator pri alkiliranju olefina, za proizvodnju drugih kiselina poput [[fluorovodična kiselina|fluorovodične kiseline]], kao i za proizvodnju [[papir]]a pomoću sulfatnog procesa. Sumporna kiselina također je našla primjenu i u brojnim drugim procesima, kao što je naprimjer proizvodnja [[fenol]]a i [[aceton]]a pomoću [[kumolhidroperoksid]]nog procesa. Gasoviti sumpor-trioksid je pronašao primjenu pri proizvodnji tenzida pomoću sulfoniranja [[dodecilbenzol]]a dajući dodecilbenzol-sulfonsku kiselinu kao i za sulfatiranje [[masni alkohol|masnih alkohola]] i njihovih etoksilata.<ref name="tadros" /> === Vulkanizacija gume === [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-2005-0711-504, Berlin, Vulkanisierungswerkstatt.jpg|thumb|190px|desno|Radionica za vulkanizaciju u Berlinu (1946.)]] Čisti sumpor se vrlo često koristi za [[vulkanizacija|vulkanizaciju]] [[guma|kaučuka]] (gume). Pri tome se sirovoj gumi dodaje sumpor ili spojevi koji ga sadrže, što predstavlja proces koji je razvio [[Charles Goodyear]] 1839. godine. Polimerni lanci gume se tim procesom umrežavaju gradeći [[sulfidna veza|disulfidne veze]] od jednog ili više atoma sumpora, što gumi daje veću otpornost. Tržište vulkaniziranih elastomera u SAD u 2001. godini vrijedilo je oko 5,7 milijardi [[američki dolar|US$]].<ref name="elasomers" /> === U medicini === U evropskoj farmakopeji, sumpor je naveden samo ''za vanjsku upotrebu'' (''sulfur ad usum externum'').<ref name="farmacopea" /> Kada se praškasti sumpor pospe po [[koža|koži]] nastaje sumporovodik i drugi sulfidi, koji djeluju bakteriostatično. Pri oralnoj primjeni djeluje kao [[laksativ]]. Osim toga, sumpor djeluje i kao fungicid te može usmrtiti parazite. U prošlosti, on se pretežno koristio za tretiranje akni ({{lat}}), liječenje [[šuga|šuge]] i tretiranje površinskih mikoza (gljivičnih oboljenja). Njegova upotreba bila je najvećim dijelom u obliku [[sapun]]a, gelova i krema.<ref name="arznei" /> Sumpor je također jedna od četrnaest najvažnijih osnovnih homeopatskih supstanci, mada je značaj i efikasnost homeopatskih supstanci i preparata znatno osporavana. === U industriji čelika === U [[industrija|industriji]] [[čelik]]a, sumpor je vrlo važan element za [[legura|legiranje]]. Čelik za automate, koji je naročito optimiziran za procese koji iziskuju velika opterećenja poput bušenja ili [[tokarenje|tokarenja]], često je legiran sumporom. Dodavanjem sumpora u takvu vrstu čelika nastaju mehki, linearno izraženi agregati [[mangan-sulfid]]a, koji dovode do povećanja otpornosti na lomljenje. Na zraku, naročito kada je povećana vlažnost, sumpor sporo gradi sumpor-dioksid a daljnjom oksidacijom i sumpornu kiselinu. To može dovesti do korozije i štete na čeličnim konstrukcijama i spremnicima.<ref name="kusterw" /> === Katalizatorski "otrov" === Oblici sumpora u [[ugljikovodici]]ma veoma su snažni [[katalizatorski otrov]]i, koji su već pri najmanjim koncentracijama veoma djelotvorni. Sumpor reagira s katalitički aktivnim metalima i drugim površinskim centrima katalizatora. "Zatrovanje" može biti povratno i nepovratno, a katalizatori pritom mogu promijeniti svoju selektivnost ili se u potpunosti deaktivirati. Neke vrste katalizatora, poput [[platina|platinskih]] i [[renij]]skih za katalitički "reforming", selektivno reagiraju na sumpor, čime se utječe na početnu aktivnost katalizatora.<ref name="pmrapr" /> Kod starijih trostepenih katalizatora pri radu motora s nedostatkom zraka iz njih se ispuštao sumporovodik, nastao iz sumpora nataloženog na katalizator u obliku sulfata.<ref name="alshamery"/> Kod vozila s [[Benzinski motor|Otto motorima]] s upuhavanjem dodatnog zraka (''Lean burn'') i katalizatorima koji skladište nečistoće može doći do njihovog deaktiviranja zbog nastanka sulfata. Da bi se takav katalizator regenerirao, potrebno je povisiti temperaturu plinova na 650 Celzijevih stepeni da bi se nagomilani sulfat oslobodio kao sumpor-dioksid. == Spojevi == U spojevima, sumpor se javlja u svim [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]] između −2 (sulfidi) i +6 (sulfati, sumpor-trioksid i sumporna kiselina). === S vodikom === [[Vodik-sulfid|Sumporovodik]] (H<sub>2</sub>S) je bezbojni otrovni gas koji u manjim koncentracijama ima miris pokvarenih jaja, a nastaje putem reakcija sulfida (M<sub>x</sub>S<sub>y</sub>) s jakim kiselinama, kao što je [[hlorovodična kiselina|HCl]]. [[Disulfan]] (H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>) je nestabilna tekućina. I pored toga, ona daje brojne soli poput [[pirit (mineral)|pirita]]. Njene soli (disulfidi) sadrže an[[ion]] S<sub>2</sub><sup>2−</sup>.<ref name="chemiuni" /> Disulfan je prvi član homolognog niza polisulfana. === Sa kisikom === [[Sumpor-dioksid]] je anhidrid [[sumporasta kiselina|sumporaste kiseline]], bezbojni gas koji ima prodoran, neugodan miris i kiseo okus, nadražuje [[sluznica|sluznicu]] i otrovan je. Vrlo dobro se rastvara u vodi te s njom gradi sumporastu kiselinu u vrlo malom obimu.<ref name="HoWi" /> [[Sumpor-trioksid]] je anhidrid [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]]. On pri normalnim uslovima gradi bezbojne igličaste kristale koji su izrazito higroskopni te burno reagiraju s vodom. Sumpor-trioksid ključa i isparava na 44,45&nbsp;°C. [[Sumpor-monoksid]] je stabilan samo u razblaženom obliku. U koncentriranom obliku on vrlo brzo prelazi u disumpor-dioksid. Pronađen je u međuzvjezdanom prostoru. === Kiseline i soli === [[Datoteka:Tetrasulfur-tetranitride.png|thumb|Tetrasumpor-tetranitrid]] Sumpor gradi cijeli niz oksokiselina, među kojima sumporna kiselina ima ubjedljivo najveći tehnički značaj. Pretežna oksidacijska stanja sumpora kreću se od +6 (sumporna kiselina) do 0 (oligosulfandisulfonske kiseline, HSO<sub>3</sub>S<sub>x</sub>SO<sub>3</sub>H).<ref name="pectold" /> Sve njegove kiseline nije moguće izdvojiti u čistom obliku, ali one grade niz soli i njihovih hidrido-izomera. Tako se naprimjer sumporasta kiselina ne može izdvojiti kao stabilni, čisti spoj, ali su njene sulfitne i hidrogensulfitne soli poznate u stabilnom obliku. {| class="wikitable" |- style="background-color:#ffdead;" ! colspan="5" | Kiseline tipa H<sub>2</sub>SO<sub>n</sub> |- style="background-color:#DCDCDC;" ! Oksidacijsko stanje<br />sumpora!! Struktura !! Kiseline !! Soli |- | +2 || [[Datoteka:Sulfoxylsäure.svg|78px|center]] || [[Hiposulfitna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>SO<sub>2</sub> || [[Sulfoksilat]]i |- | +4 || [[Datoteka:Schweflige Säure.svg|78px|center]] || [[Sumporasta kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>SO<sub>3</sub> || [[Sulfit]]i |- | +6 || [[Datoteka:Schwefelsäure.svg|78px|center]] || [[Sumporna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> || [[Sulfat]]i |- | +6 || [[Datoteka:Peroxomonoschwefelsäure.svg|102px|center]] || [[Peroksomonosumporna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>SO<sub>5</sub> || [[Peroksosulfat]]i |} {| class="wikitable" |- style="background-color:#DCDCDC;" ! colspan="5" | Kiselina tipa H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>n</sub> |- style="background-color:#DCDCDC;" ! Srednje oksidacijsko stanje<br />sumpora !! Struktura !! Kiseline !! Soli |- | +1 || [[Datoteka:Thioschweflige Säure.svg|78px|center]] || [[Tiosumporasta kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>2</sub> || Tiosulfiti <br /> (nepoznate) |- | +2 || [[Datoteka:Thioschwefelsäure.svg|78px|center]] || [[Tiosumporna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>3</sub> || [[Tiosulfat]]i |- | +3 || [[Datoteka:Dithionige Säure.svg|105px|center]] || [[Ditionska kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>4</sub> || [[Ditionit]]i |- | +4 || [[Datoteka:Dischweflige Säure.svg|105px|center]] || [[Disumporasta kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>5</sub> || [[Disulfit]]i |- | +5 || [[Datoteka:Dithionsäure.svg|105px|center]] || [[Ditionatna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>6</sub> || [[Ditionat]]i |- | +6 || [[Datoteka:Dischwefelsäure.svg|127px|center]] || [[Disumporna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>7</sub> || [[Disulfat]]i |- | +6 || [[Datoteka:Peroxodischwefelsäure.svg|150px|center]] || [[Peroksodisumporna kiselina]] <br /> H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>O<sub>8</sub> || [[Peroksodisulfat]]i |} === Sa dušikom === [[Tetrasumpor-tetranitrid]] S<sub>4</sub>N<sub>4</sub> je zlatno-crveni spoj, koji služi kao polazna sirovina za dobijanje raznih spojeva sumpora sa dušikom.<ref name="greenwood" /><ref name="Chivers" /> [[Disumpor-dinitrid]] S<sub>2</sub>N<sub>2</sub> postoji u obliku četveročlanog, pravouglog, planarnog prstena. Spoj se može dobiti reakcijom tetrasumpor-tetranitrida sa [[srebro]]m. Politiazil (SN)<sub>x</sub> je bio prvi proizvedeni neorganski polimer koji je imao sposobnost provođenja električne struje. Pri izuzetno niskim temperaturama ispod 0,26 K, ovaj spoj je pokazivao osobine superprovodnika. Politiazil se dobija iz disumpor-dinitrida.<ref name="latscha" /> Spoj sumpora i dušika (SN) je otkriven kao sastavni dio međuzvjezdanog oblaka. U laboratorijskim uslovima, ovakav spoj se može dobiti električnim pražnjenjem u vidu gasa. === S halogenidima === ''Sumporni halogenidi'' tipa SX<sub>''n''</sub> (gdje je ''n'' = 2, 4) poznati su sa [[fluor]]om i [[hlor]]om. Fluor također gradi i heksafluorid. Pored tih, poznat je i cijeli niz miješanih halogenih spojeva. Postoje i spojevi sumpora sa kisikom i halogenim elementima tipa SOX<sub>2</sub> (tionil-halogenidi), SO<sub>2</sub>X<sub>2</sub> (sulfuril-halogenidi) i SOX<sub>4</sub>. Od spojeva [[jod]]a dobijen je samo jod-polisulfan tipa I<sub>2</Sub>S<sub>''n''</sub>.<ref name="HoWi" /> [[Sumpor-heksafluorid]] (SF<sub>6</sub>) jeste neotrovni gas bez boje i mirisa, ne gori i izuzetno je nereaktivan. Između ostalog koristi se kao gas za izoliranje u srednjo- i visokonaponskoj tehnici.<ref name="HoWi" /> Ovaj gas se koristi i kao traser za ispitivanje strujanja [[vjetar|vjetra]] i istraživanju širenja mirisa. Međutim, zbog velikog potencijala kao staklenički gas, njegova upotreba je diskutabilna.<ref name="kapitel2" /> [[Disumpor-dekafluorid]] (S<sub>2</sub>F<sub>10</sub>) je bezbojna tekućina sa mirisom sličnim sumpor-dioksidu.<ref name="gestis2" /> === Organosumporni spojevi === {{Glavni|Organosumporni spojevi}} [[Datoteka:L-alliin-2D-skeletal.png|thumb|desno|120px|Struktura <small>L</small>-aliina, prirodnog, S-hiralnog spoja koji se prirodno nalazi u [[bijeli luk|bijelom luku]]]] Organosumporni spojevi su [[organska hemija|organski]] spojevi koji sadrže sumpor. Struktura, rasprostranjenost i primjena tih spojeva je raznovrsna. Brojne prirodne materije, između ostalih dvije esencijalne [[aminokiselina|aminokiseline]], su organski sumporni spojevi. Organski spojevi sumpora javljaju se i u fosilnim gorivima, pretežno u vidu tiola ili tioetera. Anionski tenzidi su natrijeve ili amonijeve soli sulfonskih kiselina ili poluestera sumporne kiseline. U tehnici [[flotacija|flotacije]] određeni spojevi sumpora poput ksantogenata, estra ditiofosforne kiseline, merkaptana ili alkilsulfonata, koriste se kao tzv. ''sakupljači''. Jednostruka veza između ugljika i sumpora je duža ali i slabija od jednostruke veze između dva atoma ugljika. Dužina S-C veze kreće se između 183 pm u metantiolu do 174 pm u [[tiofen]]u.<ref name="linusp" /> Energija disocijacije ugljik-sumpor veze za tiometan iznosi 312,5 kJ/mol,<ref name="magnet" /> a za dimetil-sulfid i dimetil-eter 305 i 322 kJ/mol, respektivno. Organska hemija sumpora je raznovrsna. Za gotovo sve ugljik-kisik spojeve postoje analogni organski spojevi sumpora. Međutim, ti spojevi se u svojim reakcijama značajno razlikuju od spojeva kisika. == Ekološki aspekti == Pri dobijanju energije iz fosilnih goriva poput kamenog ili smeđeg [[ugalj|uglja]] i [[nafta|nafte]], ispuštaju se ogromne količine [[sumpor-dioksid]]a SO<sub>2</sub>. On ostaje u obliku gasa ili se rastvara u vodi unutar oblaka u Zemljnoj atmosferi. On također predstavlja i jedan od sastojaka po zdravlje opasnog [[smog]]a. Sumpor-dioksid se može razgraditi kada se pomoću kisika oksidira do sumpor-trioksida SO<sub>3</sub> a koji se dalje spaja sa kišom gradeći sumpornu kiselinu H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> koja se zajedno s kišom spušta na Zemlju.<ref name="HoWi"/> Iz toga nastaju daljnji problemi jer sumporna kiselina doprinosi nastanku [[kisela kiša|kiselih kiša]] i zakiseljenju zemljišta. Od 1970ih u Njemačkoj su zakonski uvedene mjere za uklanjanje sumpora iz otpadnih gasova. To se dešava najvećim dijelom pomoću takozvanog ''pranja krečnjakom''. U tom procesu otpadni gasovi se unutar apsorbera prskaju rastvorom [[kalcij-hidroksid]]a pri čemu se sumpor-dioksid daljnjom oksidacijom prevodi u kalcij-sulfat (gips). : <math>\mathrm{CaO + SO_2 \longrightarrow CaSO_3 \longrightarrow CaSO_4}</math> Osim toga već niz godina se potencira na odsumporavanju goriva za motorna vozila. Tim propisima i njihovim dopunama od 1960ih drastično je smanjena emisija sumpora. [[Međunarodna pomorska organizacija]] (IMO) propisala je najvišu vrijednost otpadnih gasova koje emitiraju brodski motori od 4,5% sumpora, smanjila počev od 2012. na 3,5% te je planirano da se ona dalje smanji na 0,5% počev od 2020. Za Sjeverno more i Baltik udio sumpora u otpadnim gasovima je od 2015. određen na 0,1%.<ref name="potte"/> == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="aicheorg">{{Cite web | url=http://www.aiche-cf.org/Clearwater/2008/Paper2/8.2.7.pdf | title=The History of the Contact Sulfuric Acid Process | access-date=1. 7. 2012 | format=PDF }}</ref> <ref name="unindustr">UN Industrial Development Organization: ''Fertilizer Manual'', 615 str., Verlag Springer Holandija, (1998), {{ISBN|0-7923-5032-4}}.</ref> <ref name="tadros">Tharwat F. Tadros: ''Applied Surfactants: Principles and Applications'', 654 str., Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, (2005), {{ISBN|3-527-30629-3}}.</ref> <ref name="elasomers">{{Cite web | url=http://www.referenceforbusiness.com/industries/Chemicals-Allied/Synthetic-Rubber-Vulcanizable-Elastomers.html#ixzz0zzxqqjPr | title=Synthetic Rubber (Vulcanizable Elastomers) | access-date=4. 7. 2012 }}</ref> <ref name="farmacopea">''Pharmacopoea Europaea'', 6. izd., osnovni rad 2008, monografija 6.0/0953</ref> <ref name="arznei">''Arzneibuch-Kommentar. Wissenschaftliche Erläuterungen zum Europäischen Arzneibuch und zum Deutschen Arzneibuch'', Wissenschaftliche Verlagsgesellschaft, Stuttgart 2004, {{ISBN|978-3-8047-2575-1}}, monografija ''Schwefel zum äußerlichen Gebrauch'', 23. izd., 2006.</ref> <ref name="kusterw">W. Küster, H. Schlerkmann, G. Schmitt, W. Schwenk, D. Steinmetz: ''Korrosionsreaktionen von elementarem Schwefel mit unlegiertem Stahl in wässrigen Medien.'' u: ''Materials and Corrosion/Werkstoffe und Korrosion.'' 35, 1984, str. 556–565, {{doi|10.1002/maco.19840351204}}.</ref> <ref name="pmrapr">[http://www.platinummetalsreview.com/pdf/110-pmr-apr06.pdf Sulfur as a Catalyst Poison] (PDF), pristupljeno 10. septembra 2015.</ref> <ref name="alshamery">[https://web.archive.org/web/20130617135801/http://www.al-shamery.chemie.uni-oldenburg.de/24422.html Zašto neki automobilski katalizatori imaju miris pokvarenih jaja?], arhivirano dana 13. juna 2013.</ref> <ref name="pectold">Peter Paetzold: [https://books.google.de/books?id=z19ANt90v0UC ''Chemie: Eine Einführung''], str. 366.</ref> <ref name="greenwood">N. N. Greenwood, A. Earnshaw: ''Chemical Elements''; 2. izd.; Butterworth-Heinemann: Boston, MA, 1997, str. 721–725.</ref> <ref name="Chivers">T. Chivers: ''Guide To Chalcogen-Nitrogen Chemistry'', World Scientific Publishing Company: Singapore; 2004. {{ISBN|981-256-095-5}}.</ref> <ref name="latscha">Hans P. Latscha, Helmut A. Klein: [https://books.google.de/books/about/Anorganische_Chemie.html?id=yhvnJHyEUCcC ''Anorganische Chemie: Chemie-basiswissen I''], vol. 1, str. 374.</ref> <ref name="kapitel2">{{Cite web | url=http://www.umwelt.nrw.de/umwelt/pdf/klimawandel/handbuch_stadtklima/kapitel2_S65-122.pdf | title=Informationsgewinnung und Datenbasis | access-date=5. 7. 2012 | format=PDF | archive-url=https://web.archive.org/web/20120314220908/http://www.umwelt.nrw.de/umwelt/pdf/klimawandel/handbuch_stadtklima/kapitel2_S65-122.pdf | archive-date=14. 3. 2012 | url-status=dead }}</ref> <ref name="gestis2">GESTIS baza podataka, [http://gestis.itrust.de/nxt/gateway.dll/gestis_de/570131.xml?f=templates$fn=default.htm$3.0 CAS br. 5714-22-7] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200923185501/http://gestis.itrust.de/nxt/gateway.dll/gestis_de/570131.xml?f=templates$fn=default.htm$3.0 |date=23. 9. 2020 }}, IFA, pristupljeno 7. septembra 2015.</ref> <ref name="linusp">L. Pauling: ''Die Natur der chemischen Bindung'', Verlag Chemie, Weinheim 1973, {{ISBN|3-527-25217-7}}, str. 286.</ref> <ref name="potte">{{Cite web | url=http://www.ftd.de/unternehmen/handel-dienstleister/:co2-emissionen-dicke-poette-werden-oeko/50165706.html | title=Dicke Pötte werden öko | access-date=5. 7. 2012 | archive-date=6. 9. 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100906094415/http://www.ftd.de/unternehmen/handel-dienstleister/:co2-emissionen-dicke-poette-werden-oeko/50165706.html | url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="chemiuni">{{Cite web | url=http://lb.chemie.uni-hamburg.de/static/CN/2_D_disch.php?content=169/EOY569_a | title=disulfane (H<sub>2</sub>S<sub>2</sub>) | access-date=5. 7. 2012 }}.</ref> <ref name="assing">F. Asinger, M. Thiel: ''Einfache Synthesen und chemisches Verhalten neuer heterocyclischer Ringsysteme.'' u: ''Angewandte Chemie.'' 70, 1958, str.&nbsp;667–683, {{doi|10.1002/ange.19580702202}}.</ref> <ref name="March">Jerry March: ''Advanced Organic Chemistry'', Verlag Wiley & Sons; 3. izd., 1985, {{ISBN|0-47160180-2}}, str.&nbsp;550 i 1053.</ref> <ref name="rosicky">{{Cite web | url=http://www.handbookofmineralogy.org/pdfs/rosickyite.pdf | title=Rosickýite | access-date=4. 7. 2012 | format=PDF }}</ref> <ref name="HoWi">A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg: ''Lehrbuch der Anorganischen Chemie''. 102. izd. de Gruyter, Berlin 2007, {{ISBN|978-3-11-017770-1}}, str. 552.</ref> <ref name="aralde">{{Cite web| url= http://www.aral.de/aral/genericarticle.do?categoryId=4000065&contentId=56459| title= Schwefel - Eine natürliche aber unerwünschte Begleitsubstanz| access-date= 3. 7. 2012| archive-url= https://web.archive.org/web/20111129151239/http://www.aral.de/aral/genericarticle.do?categoryId=4000065&contentId=56459| archive-date= 29. 11. 2011| url-status= dead}}</ref> <ref name="dittmeyer">Roland Dittmeyer, Wilhelm Keim, Gerhard Kreysa, Alfred Oberholz: ''Winnacker/Küchler: Chemische Technik: Prozesse und Produkte. vol. 3: Anorganische Grundstoffe, Zwischenprodukte.'' Verlag Wiley-VCH GmbH & Co. KGaA, Weinheim, {{ISBN|3-527-30768-0}}.</ref> <ref name="riegels">[https://books.google.ba/books?id=AYjFoLCNHYUC&printsec=frontcover ''Kent and Riegel's handbook of industrial chemistry and biotechnology''], vol. 1, autora Emil Raymond Riegel, James Albert Kent, str. 1162.</ref> <ref name="exxonmobil">{{Cite web | url=http://www.exxonmobil.com/Germany-German/PA/Files/about_what_upstream_technology_Erdgasaufbereitung.pdf | title=Die Aufbereitung von Erdgas | access-date=5. 7. 2012 | format=PDF | archive-date=18. 5. 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130518133024/http://www.exxonmobil.com/Germany-German/PA/Files/about_what_upstream_technology_Erdgasaufbereitung.pdf | url-status=dead }}</ref> <ref name="learmore">{{Cite web| url= http://www.sulphurinstitute.org/learnmore/sulphur101.cfm| title= An Introduction to Sulphur| access-date= 3. 7. 2012| archive-date= 12. 3. 2016| archive-url= https://web.archive.org/web/20160312131652/http://www.sulphurinstitute.org/learnmore/sulphur101.cfm| url-status= dead}}</ref> <ref name="commodity">{{Cite web| url= http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/sulfur/mcs-2008-sulfu.pdf| title= Sulfur| access-date= 3. 7. 2012| format= PDF}}</ref> <ref name="explonet">{{Cite web| url= http://www.planetaryexploration.net/jupiter/io/volcanism_on_io.html| title= Volcanism on Io| access-date= 3. 7. 2012| archive-url= https://web.archive.org/web/20090922143822/http://www.planetaryexploration.net/jupiter/io/volcanism_on_io.html| archive-date= 22. 9. 2009| url-status= dead}}</ref> <ref name="slanomore">{{Cite web | url= http://www.astrobio.net/exclusive/2528/swimming-a-salty-sea | title= Swimming a Salty Sea | access-date= 3. 7. 2012 | archive-date= 3. 2. 2014 | archive-url= https://web.archive.org/web/20140203090638/http://www.astrobio.net/exclusive/2528/swimming-a-salty-sea | url-status= dead }}</ref> <ref name="leustek">Thomas Leustek, Kazuki Saito: ''Sulfate Transport and Assimilation in Plants'', u: ''Plant Physiology'', juli 1999, vol. 120, br. 3, str. 637–644, {{doi|10.1104/pp.120.3.637}}</ref> <ref name="boiced">Daniel C. Boice, Celine Reyle: ''[http://adsabs.harvard.edu/abs/2003IAUJD..14E..38B The Nature of Diatomic Sulfur in Comets].'' u: ''Formation of Cometary Material, 25th meeting of the IAU, Joint Discussion 14, 22. juli 2003, Sydney, Australija.''</ref> <ref name="nasaley">{{Cite web |url=http://www.nasa.gov/centers/langley/news/factsheets/Aerosols.html |title=Atmospheric Aerosols: What Are They, and Why Are They So Important? |access-date=2. 7. 2012 }}</ref> <ref name="Alan">Alan R. Wellburn, U. Gramm (prev.), D. Mennecke-Bühler (prev.): ''[https://books.google.ba/books?id=x_Gf6wpzIKAC Luftverschmutzung und Klimaänderung: Auswirkungen auf Flora, Fauna und Mensch].'' Springer 1997, {{ISBN|978-3-540-61831-7}}, str. 31, 104.</ref> <ref name="moreprijat">{{Cite web |url= http://www.seafriends.org.nz/oceano/seawater.htm |title= The chemical composition of seawater |access-date= 3. 7. 2012 }}</ref> <ref name="mpibremen">{{Cite web | url= http://www.mpi-bremen.de/Binaries/Binary1585/methanox2.pdf | title= Ein ungewöhnliches Enzym ermöglicht die Inaktivierung von Methan | access-date= 3. 7. 2012 | format= PDF }}</ref> <ref name="webmineral">{{Cite web| url= http://webmineral.com/chem/Chem-S.shtml| title= Mineral Species containing Sulfur (S)| access-date= 3. 7. 2012}}</ref> <ref name="wvsbat">{{Cite web | url=http://www.wvsb.at/lexikonS.htm | title=Wasserlexikon: Sulfat | access-date=5. 7. 2012 }}</ref> <ref name="ReferenceA">{{Cite book| author= Karl Hugo Strunz, Ernest H. Nickel | title= Strunz Mineralogical Tables | edition= 9. | publisher= E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung (Nägele u. Obermiller) | location= Stuttgart | year= 2001 | pages= 53 |isbn= 3-510-65188-X}}</ref> <ref name="Handbook">{{Cite web| url= http://www.handbookofmineralogy.org/pdfs/sulphur.pdf| title= Sulfur| access-date= 3. 7. 2012| format= PDF}} (engl., PDF, 436,8 kB)</ref> <ref name="lloyd">Lawrie Lloyd: ''Handbook of Industrial Catalysts (Fundamental and Applied Catalysis)'', Verlag Springer US (2011), str 29, {{ISBN|0-387-24682-7}}</ref> <ref name="imacnmnc">{{Cite web | url=http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf | title=IMA/CNMNC List of Mineral Names | access-date=3. 7. 2012 | format=PDF | archive-date=11. 9. 2012 | archive-url=https://www.webcitation.org/6AbUV1zVO?url=http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf | url-status=dead }} (engl., PDF 1,8 MB; str. 272)</ref> <ref name="kurtweil">Peter Kurzweil, Paul Scheipers: ''Chemie: Grundlagen, Aufbauwissen, Anwendungen und Experimente'', 328 str., Vieweg+Teubner; (2011), {{ISBN|3-83481555-1}}.</ref> <ref name="zeisewc">W. C. Zeise: ''Jahresber. Fortschr. Chem.'' 3 (1824) 80; 16 (1837) 302.</ref> <ref name= "Mschmidt">Max Schmidt: ''Schwefel – was ist das eigentlich?'', u: ''Chemie in unserer Zeit'', vol. 7, 1. izd., februar 1973, str. 11–18, {{doi|10.1002/ciuz.19730070103}}.</ref> <ref name="mindat3826">{{Cite web |url=http://www.mindat.org/show.php?id=3826&ld=1#themap |title=Sulphur |access-date=3. 7. 2012 }}</ref> <ref name="tarr">Gary L. Miessler; Donald A. Tarr: ''Inorganic Chemistry'', 3. izdanje, Prentice Hall, 2003, {{ISBN|9780130354716}}, str. 280</ref> <ref name="brockwh">{{Cite book|author=William H. Brock|title=Viewegs Geschichte der Chemie|publisher=Springer|isbn=3-540-67033-5|year=1997|pages=67|url=https://books.google.ba/books?id=AJ-c8py7t6gC}}</ref> <ref name="gejlisak">[[Joseph Louis Gay-Lussac|J. Gay-Lussac]], L. J. Thenard: ''Prüfung der zerlegenden Untersuchungen des Hrn. Davy über die Natur des Schwefels und des Phosphors'', u: ''Annalen der Physik'', vol. 35, 7. izd, 1810, str. 292–310, {{doi|10.1002/andp.18100350704}}.</ref> <ref name="springer">H. Sperling, H. Nielsen: [http://www.springerlink.com/content/u42141p3420206t5/ Schwefel-Isotopenuntersuchungen an der Blei-Zink-Erzlagerstätte Grund (Westharz, Bundesrepublik Deutschland)]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, Mineralium Deposita. vol. 8, 1. izd., str. 64-72, {{doi|10.1007/BF00203350}}</ref> <ref name="frics">Fritz Seel: ''Geschichte und Chemie des Schwarzpulvers. Le charbon fait la poudre.'' u: ''Chemie in unserer Zeit.'' 22, 1988, str. 9–16, {{doi|10.1002/ciuz.19880220103}}.</ref> <ref name="dorfer">{{Cite web| url=http://www.wolkersdorfer.info/publication/bht/08_Troeger_63_70.pdf| title=Nachweis reduktiver Prozesse in versauerten Altkippen des Braunkohlebergbaus| access-date=4. 7. 2012| format=PDF| language=de}}</ref> <ref name="healyjf">''Pliny the Elder on science and technology'', John F. Healy, Oxford University Press, 1999, {{ISBN|0-19814687-6}}, str. 247–249.</ref> <ref name="barut">Franz Maria Feldhaus: ''[http://daten.digitale-sammlungen.de/bsb00008413/images/index.html?seite=620 Berthold (Erfinder des Schießpulvers)]'' u: ''Allgemeine Deutsche Biographie (ADB)''. vol. 55, Duncker & Humblot, Leipzig 1910, str. 617–619. {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="rappg">George Rapp: ''Archaeomineralogy.'' 2. izd., Springer, 2009, {{ISBN|978-3-540-78593-4}}, str. 242.</ref> <ref name="homerodis">[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Hom.+Od.+22.480 ''Odiseja'', knjiga 22, red 480–495.]</ref> <ref name="binder">Harry H. Binder: ''Lexikon der chemischen Elemente'', S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, {{ISBN|3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="Ursprung">N. Figurowski: ''Die Entdeckung der chemischen Elemente und der Ursprung ihrer Namen.'' Aulis-Verlag Deubner, Köln 1981, {{ISBN|3-761-40561-8}}, str. 179–180.</ref> <ref name="iupac">Michael E. Wieser, Tyler B. Coplen: ''Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report)''. u: ''Pure and Applied Chemistry''. 2011, str. 1, {{doi|10.1351/PAC-REP-10-09-14}}</ref> <ref name="magnet">{{cite book| url=http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf| title=Magnetic susceptibility of the elements and inorganic compounds, u "Handbook of Chemistry and Physics"| publisher=CRC press| year=2000| access-date=28. 10. 2014| archive-url=https://web.archive.org/web/20120112012253/http://www-d0.fnal.gov/hardware/cal/lvps_info/engineering/elementmagn.pdf| archive-date=12. 1. 2012| url-status=dead}} {{ISBN|0849304814}}</ref> <ref name="rettig">S. J. Rettig, J. Trotter: ''Refinement of the Structure of Orthorhombic Sulfur, α-S8''. u: ''Acta Crystallographica Section C'', Bd. 43, 1987, str. 2260–2262, {{doi|10.1107/S0108270187088152}}</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: ''Journal of Chemical & Engineering Data''. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="webelem">[http://www.webelements.com/sulfur/atoms.html Ionisation Energies and electron affinity of sulfur]</ref> }} == Literatura == * Ralf Steudel, Hans-Joachim Mäusle: ''Flüssiger Schwefel - ein Rohstoff komplizierter Zusammensetzung,'' Chemie in unserer Zeit, 14. god. 1980, br. 3, str. 73–81, {{doi|10.1002/ciuz.19800140302}}. * Ralf Steudel (ur.): ''Elemental Sulfur and Sulfur-Rich Compounds (part I & II).'' u: ''Topics in Current Chemistry.'' tom. 230 & 231, Springer, Berlin 2003. * Harry H. Binder: ''Lexikon der chemischen Elemente – das Periodensystem in Fakten, Zahlen und Daten'', S. Hirzel Verlag, Stuttgart 1999, {{ISBN|3-7776-0736-3}}. * Winnacker-Küchler: ''Chemische Technik: Prozesse und Produkte. Band 3: Anorganische Grundstoffe, Zwischenprodukte.'' izdavač Roland Dittmeyer, Wilhelm Keim, Gerhard Kreysa, Alfred Oberholz, Wiley-VCH Verlag GmbH & Co. KGaA, 2005, {{ISBN|978-3-527-30768-5}}. * Max Schmidt: ''Schwefel - was ist das eigentlich?.'' u: ''Chemie in unserer Zeit.'' 7, 1973, str. 11–18, {{doi|10.1002/ciuz.19730070103}}. * Max Schmidt: ''Elementarer Schwefel - ein aktuelles Problem in Theorie und Praxis.'' u: ''Angewandte Chemie.'' 85, 1973, str. 474–484, {{doi|10.1002/ange.19730851103}}. == Vanjski linkovi == {{Commons|Sulfur|Sumpor}} * [http://www.geodz.com/deu/d/Schwefelkreislauf Ciklus kruženja sumpora] * [https://web.archive.org/web/20150923202521/http://www.chemlin.de/chemische-elemente/schwefel.htm Linkovi na stranici Chemlin.de] * [https://web.archive.org/web/20140312220122/http://www2.uncp.edu/home/mcclurem/ptable/sulfur/s.htm Sulfur] (engl.) {{PSE}} {{Wiki članak}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] [[Kategorija:Minerali samorodnih elemenata]] [[Kategorija:Dijetetski minerali]] [[Kategorija:Pirotehnička goriva]] [[Kategorija:Poljoprivredne hemikalije]] [[Kategorija:Biologija i farmakologija hemijskih elemenata]] hvf6zqdmpxkujm7him34v8i1956m7l6 Titanij 0 6993 3426169 3419292 2022-07-30T16:00:53Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Titanij | Simbol = Ti | Atomski broj = 22 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 4 | Perioda = 4 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Titan-crystal bar.JPG|180px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = srebrenasti metal | Zastupljenost = 0,41<ref name="Harry H. Binder"/> | Atomska masa = 47,867(1)<ref name="IUPAC"/> | Atomski radijus = 140 | Atomski radijus izračunat = 176 | Kovalentni radijus = 160 | Van der Waalsov radijus = - | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Argon|Ar]]&#x5D; 3d<sup>2</sup> 4s<sup>2</sup> | Izlazna energija = 4,33 eV<ref name="LANL"/> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 10, 2 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 6 | Struktura kristala = heksagonalna (do 882 °C) | Gustoća = 4500<ref name="lide90"/> | Gustoća_K = 298,15 | Magnetizam = paramagnetičan (<math>\chi _{m}</math> = 1,8 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="lide90"/> | Energija ionizacije_1 = 658,8 | Energija ionizacije_2 = 1309,8 | Energija ionizacije_3 = 2652,5 | Energija ionizacije_4 = 4174,6 | Tačka topljenja_K = 1941 | Tačka topljenja_C = 1668 | Tačka ključanja_K = 3533<ref name="zhang"/> | Tačka ključanja_C = 3260 | Molarni volumen = 10,64 · 10<sup>−6</sup> | Toplota isparavanja = 457<ref name="zhang"/> | Toplota topljenja = 18,7 | Pritisak pare = 0,49 | Pritisak pare_K = 1933 | Brzina zvuka = 4140 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 523<ref name="Harry H. Binder" /> | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 2,5 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 22 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = +2, +3, '''+4''' | Oksidi = TiO<sub>2</sub> | Elektrodni potencijal = –0,86 [[Volt|V]] (TiO<sup>2+</sup> + 2H<sup>+</sup> + 4e<sup>-</sup><br />→ Ti + 2H<sub>2</sub>O) | Elektronegativnost = 1,54 | Oznaka upozorenja = '''Prah'''<br />{{Oznake upozorenja|F|Xi}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|17|36/37/38}} (prah) | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|26}} (prah) | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ti | Maseni broj = 44 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 49 [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,268 | Tipraspada1ZP = <sup>44</sup>Sc }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ti | Maseni broj = 45 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 184,8 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,062 | Tipraspada1ZP = <sup>45</sup>Sc }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ti | Maseni broj = 46 | Rasprostranjenost u prirodi = 8,0 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ti | Maseni broj = 47 | Rasprostranjenost u prirodi = 7,3 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ti | Maseni broj = 48 | Rasprostranjenost u prirodi = '''73,8''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ti | Maseni broj = 49 | Rasprostranjenost u prirodi = 5,5 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ti | Maseni broj = 50 | Rasprostranjenost u prirodi = 5,4 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ti | Maseni broj = 51 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 5,76 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>–</sup>]] | Tipraspada1ZE = 2,471 | Tipraspada1ZP = <sup>51</sup>V }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ti | Maseni broj = 52 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,7 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>–</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,973 | Tipraspada1ZP = <sup>52</sup>V }} |}} '''Titanij''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''Ti''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 22. To je sjajni [[prelazni metal]], srebrenaste boje, male gustoće ali veoma velike čvrstoće. Dosta je otporan na [[korozija|koroziju]] u morskoj vodi, [[aqua regia|zlatotopki]] i [[hlor]]u. Titanij je otkrio [[William Gregor]] 1791. u [[Cornwall]]u, [[Kraljevina Velika Britanija|Velika Britanija]] a ime mu je dao [[Martin Heinrich Klaproth]] po [[Titani]]ma iz [[Grčka mitologija|grčke mitologije]]. Element se javlja unutar brojnih [[mineral]]nih depozita, uglavnom kao [[rutil]] i [[ilmenit]], koji su široko rasprostranjeni u Zemljinoj kori i [[litosfera|litosferi]], a ima ga i u gotovo svim živim bićima, [[stijena]]ma, vodotokovima, morima i zemljištu.<ref name="EBC"/> Metal se dobija iz svojih osnovnih mineralnih ruda pomoću [[Krollov proces|Krollovog]]<ref name="LANL"/> i [[Hunterov proces|Hunterovog procesa]]. Njegov najčešći spoj, [[titanij-dioksid]] je fotokatalizator a koristi se i za proizvodnju bijelih pigmenata.<ref name="HistoryAndUse"/> Drugi spojevi su [[titanij-tetrahlorid]] (TiCl<sub>4</sub>), koji sastojak [[dimna zavjesa|dimnih zavjesa]] i katalizator i [[titanij-trihlorid]] (TiCl<sub>3</sub>), koji se koristi u proizvodnji [[polipropilen]]a kao katalizator.<ref name="EBC"/> Titanij se može [[legura|legirati]], između ostalih, i sa [[željezo]]m, [[aluminij]]em, [[vanadij]]em i [[molibden]]om, dajući vrlo jake ali lagahne legure pogodne za [[avion]]ske i aeronautičke aplikacije (mlazne motore, rakete i svemirske letjelice), vojne i industrijske procese (hemikalije i petrohemikalije, tvornice za desalinizaciju, proizvodnju papira), kao i za brojne aplikacije u autoindustriji, prehrambenoj industriji, medicinskim protezama, ortopedskim implantatima, zubnim i endodontskim instrumentima, [[zub]]nim implantatima, [[sport]]skoj opremi, [[nakit]]u, [[Mobilni telefon|mobilnim telefonima]] i drugim.<ref name="EBC"/> Dvije najkorisnije osobine ovog metala su otpornost na koroziju i najbolji odnos između čvrstoće i gustoće od bilo kojeg drugog metalnog elementa.<ref name="donachie1988"/> U nelegiranom obliku, titanij je čvrst poput nekih vrsta [[čelik]]a, ali je mnogo manje gustoće.<ref name="Barksdale1968p738"/> Postoje dva [[Alotropske modifikacije|alotropska]] oblika<ref name="TICE6th"/> i pet prirodnih [[izotop]]a ovog elementa, od <sup>46</sup>Ti do <sup>50</sup>Ti, među kojim je <sup>48</sup>Ti najrasprostranjeniji (73,8%).<ref name="EnvChem"/> Iako imaju isti broj valentnih elektrona i nalaze se u istoj grupi periodnog sistema elemenata, titanij i [[cirkonij]] se znatno razlikuju po mnogim hemijskim i fizičkim osobinama. == Historija == [[Datoteka:Martin Heinrich Klaproth.jpg|thumb|180px|lijevo|[[Martin Heinrich Klaproth]] je dao ime titaniju prema Titanima iz [[grčka mitologija|grčke mitologije]]]] Titanij je [[Otkriće hemijskih elemenata|otkrio]] amaterski geolog i klerik [[William Gregor]] (u to vrijeme na mjestu vikara župe Creed) 1791. kao inkluziju u jednom [[mineral]]u iz [[Cornwall]]a ([[Ujedinjeno Kraljevstvo|Velika Britanija]]).<ref name="Emsley2001p452"/> Gregor je opazio prisustvo novog elementa u [[ilmenit]]u<ref name="HistoryAndUse"/> kada je pronašao crni pijesak u vodotoku u susjednoj župi Manaccan, pri čemu je [[magnet]] mogao privlačiti taj pijesak.<ref name="Emsley2001p452"/> Pri njegovoj analizi, otkrio je prisustvo dva metalna oksida: [[željezo-oksid]]a (što je objašnjavalo privlačenje magneta) dok 45,25% bijelog metalnog oksida nije mogao identificirati.<ref name="Barksdale1968p732"/> Nakon što je shvatio da nepoznati oksid sadrži metal koji do tada nije bio otkriven, Gregor je izvještaj o svom otkriću poslao Kraljevskom geološkom društvo Cornwalla te njemačkom naučnom časopisu ''[[Crell's Annalen]]''.<ref name="Emsley2001p452"/> Približno u isto vrijeme [[Franz-Joseph Müller von Reichenstein]] je dobio sličnu supstancu, ali je nije mogao identificirati.<ref name="HistoryAndUse"/> Oksid su ponovno otkrili 1795. godine, nezavisno jedan od drugog, pruski hemičar [[Martin Heinrich Klaproth]] u rutilu iz sela Boinka (njemački naziv nepoznatog toponima u Mađarskoj).<ref name="Emsley2001p452"/><ref name="Untersuchung"/> Klaproth je otkrio da on sadrži novi element kojem je dao ime po [[Titani]]ma iz grčke mitologije.<ref name="Emsley2001p451"/> Nakon što je čuo o Gregorovom ranijem otkriću, dobavio je uzorak manaccanita te potvrdio da i on sadrži metal titanij. Trenutno poznati procesi za izdvajanje titanija iz raznih njegovih ruda su pretežno skupi i zahtijevaju mnogo rada. Nije moguće reducirati rudu zagrijavajući je sa [[ugalj|ugljom]] (kao što se to radi sa željezom), jer se titanij spada sa [[ugljik]]om gradeći [[titanij-karbid]].<ref name="Emsley2001p452" /> Čisti metalni titanij (99,9% čistoće) prvi je dobio [[Matthew A. Hunter]] 1910. godine pri Politehničkom institutu Rensselaer tako što je zagrijavao TiCl<sub>4</sub> u prisustvu [[natrij]]a pri temperaturi od 700–800&nbsp;°C i visokom pritisku<ref name="Roza2008p9"/> tokom serijske proizvodnje poznate kao [[Hunterov proces]].<ref name="LANL"/> Metalni titanij se nije koristio izvan laboratorije sve do 1932. kada je [[William Justin Kroll]] pokazao da se titanij može proizvesti redukcijom [[titanij-tetrahlorid]]a (TiCl<sub>4</sub>) u prisustvu [[kalcij]]a.<ref name="Greenwood1997p955"/> Osam godina kasnije, on je poboljšao taj proces tako što je koristio [[magnezij]] ili čak [[kalij]], pa je taj proces po njemu i dobio ime [[Krollov proces]].<ref name="Greenwood1997p955"/> Iako su nastavljena istraživanja o efikasnijim i jeftnijim procesima (kao što su [[FFC Cambridge]], [[Armstrongov proces]] i dr), Krollov proces se i danas koristi za komercijalnu proizvodnju ovog metala.<ref name="LANL"/><ref name="HistoryAndUse"/> [[Datoteka:Titanium metal.jpg|thumb|180px|lijevo|"Titanijska spužva" napravljena Krollovim procesom]] Titanij veoma velikog stepena čistoće dobijen je u malim količinama kada su [[Anton Eduard van Arkel]] i [[Jan Hendrik de Boer]] otkrili jodid odnosno proces kristalne poluge 1925. godine, tako što su reakcijom sa [[jod]]om dobili pare koje su se raspale prevođenjem preko vrelog filamenta, dajući čisti metalni titanij.<ref name="varkel"/> Tokom 1950-ih i 1960-ih, [[Savez sovjetskih socijalističkih republika|Sovjetski savez]] je predvodio svijet u korištenju titanija u vojne svrhe, naročito za [[podmornica|podmornice]]<ref name="Roza2008p9"/> (klase podmornica "Alfa" i "Mike" - ''K-278 Komsomolets'')<ref name="Eugene"/> kao dio sovjetskih [[hladni rat|hladnoratovskih]] vojnih programa.<ref name="ssteel"/> Počev od ranih 1950-ih, titanij se znatno počeo koristiti u vojnoj avioindustriji, u najvećoj mjeri za mlazne avione visokih performansi, na početku kod [[F-100 Super Sabre]], zatim i aviona poput [[Lockheed A-12]] te [[Lockheed SR-71|SR-71]]. Prepoznavajući stratešku važnost titanija,<ref name="Advisory"/> [[Ministarstvo odbrane Sjedinjenih Američkih Država]] (DoD) podržalo je prvobitne napore njegove komercijalizacije. U doba [[Hladni rat|Hladnog rata]], američka vlada je titanij smatrala strateškim materijalom, te su ogromne zalihe titanijske "spužve" skladištene u Nacionalnom centru za skladištenje vojnog materijala, iz kojeg je veći dio zaliha izbačen tek 2000-ih.<ref name="Piling"/> Prema podacima iz 2006. godine, najveći svjetski proizvođač ruska kompanija VSMPO-Avisma imala je približno 29% udjela u svjetskoj proizvodnji ovog metala.<ref name="Aeroflot"/> U 2015. titanijska "spužva" se proizvodila u šest zemalja svijeta (poredano po količini): Kina, Japan, Rusija, Kazahstan, SAD, Ukrajina i Indija.<ref name="roskill"/><ref name="Kerala"/> Američka agencija za projekte naprednog istraživanja iz oblasti odbrane (DARPA) je 2006. dala poticaj konzorciju od dvije kompanije u visini od 5,7 miliona [[američki dolar|US$]] u cilju razvitka novog proces dobijanja metalnog praha titanija. Pod visokim [[pritisak|pritiskom]] i temperaturom takav prah se može koristiti za dobijanje snažnih ali vrlo lahkih predmeta, u rasponu od aeronautičkih komponenti, [[tenk]]ovskih oplata te sirovina za hemijsku industriju.<ref name="awards2"/> Naučnici sa Američkog nacionalnog instituta za standarde i tehnologiju (NIST) i hemijske korporacije Afton su 2008. godine objavili rezultate istraživanja o dodavanju titanijevih spojeva u pogonska [[gorivo|goriva]], gdje ti spojevi grade slojeve otporne na habanje, reda veličine u nanometrima, na površinama osjetljivih dijelova motora, što implicira njihovu upotrebu kao pogodnu zamjenu za ranije spojeve, štetne po okolinu.<ref name="Guevremont"/> Titanij je također i jedan od kandidata kojim bi se mogli zamijeniti [[otrov]]ni spojevi [[fosfor]]a, koji se nalaze u većini pogonskih goriva i maziva. ==Osobine== ===Fizičke=== Kao [[metal (hemija)|metalni]] [[hemijski element|element]], titanij je općepoznat po svom visokom omjeru između čvrstoće i gustoće.<ref name="TICE6th"/> On je vrlo čvrst metal niske [[gustoća|gustoće]] i relativno je [[duktilnost|duktilan]] (naročito u okruženju bez [[kisik]]a),<ref name="EBC"/> sjajan i metalno-bijele boje.<ref name="Stwertka1998"/> Relativno visoka tačka topljenja titanija (viša od 1650&nbsp;°C) čini ga korisnim vatrostalnim metalom. On je paramagnetičan i ima prilično nisku električnu i toplotnu provodljivost.<ref name="EBC"/> Titanij trgovačke (99,2% čist) čistoće ima apsolutni [[zatezna čvrstoća|otpor izvlačenju]] od oko 434&nbsp;MPa, što je približno jednako uobičajenim niskolegiranim čeličnim legurama, ali je od njih daleko lakši. Titanij ima oko 60% veću gustoću od aluminija, ali je više nego dvostruku jači od njega<ref name="Barksdale1968p738"/> u usporedbi sa najčešće korištenom legurom aluminija 6061-T6. Određene legure titanija (npr. Beta C) dostižu zateznu čvrstoću od preko 1400&nbsp;MPa.<ref name="donachie1988"/> Međutim, on gubi čvrstoću ako se zagrijava iznad 430&nbsp;°C.<ref name="Barksdale1968p734">{{harvnb|Barksdale|1968|p=734}}</ref> Titanij nije čvrst kao neke vrste toplotno obrađenog [[čelik]]a, nije magnetičan i vrlo slab je provodnik toplote i [[električna struja|električne struje]]. Mašinska obrada titanija zahtijeva posebne mjere opreza, jer bi se materijal mogao oštetiti i izgrebati ako se ne koriste vrlo oštri alati i adekvatne mjere hlađenja. Kao i one napravljene od čelika, predmeti i strukture od titanija također imaju sličnu granicu zamora koja garantira dugovječnost u nekim aplikacijama.<ref name="Stwertka1998"/> Njegove legure imaju daleko manju krutost od mnogih drugih strukturnih materijala poput legura aluminija ili karbonskih vlakana. Metal je dimorfni [[alotropske modifikacije|alotrop]] sa heksagonalnom α formom koja se mijenja u prostornu-centriranu kubičnu (rešetkastu) β formu pri 882&nbsp;°C.<ref name="Barksdale1968p734"/> Specifični toplotni kapacitet α forme znatno se povećava kada se zagrijava do ove prelazne temperature ali iznad nje pada i ostaje približno konstantna za β formu bez obzira na temperaturu.<ref name="Barksdale1968p734"/> Poput [[cirkonij]]a i [[hafnij]]a, postoje i omega faze, koje su [[termodinamika|termodinamički]] stabilne pri visokim pritiscima ali su metastabilne pri normalnom pritisku. Ova faza je obično heksagonalna (''idealna'') ili trigonalna (''nepravilna'') a smatra se da se javlja zbog mehkog longitudinalnog akustičnog [[fonon]]a β faze uzrokujući propadanje (111) ravni atoma.<ref name="Vohra"/> === Hemijske === [[Datoteka:Titanium in water porbiax diagram.png|thumb|lijevo|[[Pourbaixov dijagram]] za titanij u čistoj vodi, perhlornoj kiselini ili natrij-hidroksidu<ref name="medusa"/>]] Poput [[aluminij]]a i [[magnezij]]a, metalni titanij i njegove legure se [[redoks reakcija|oksidiraju]] odmah nakon izlaganja kisiku iz [[zrak]]a. Titanij vrlo lahko reagira sa kisikom iz zraka pri 1200&nbsp;°C, dok pri 610&nbsp;°C sa čistim kisikom nastaje [[titanij-dioksid]].<ref name="TICE6th"/> Međutim, on vrlo sporo reagira s [[voda|vodom]] i zrakom na sobnoj temperaturi jer na njegovoj površini nastaje [[pasivizacija|pasivni]] sloj oksida koji ostatak titanija štiti od daljnje oksidacije.<ref name="EBC"/> Čim se taj zaštitni sloj formira, on je debeo tek 1 do 2&nbsp;nm, ali postaje sve deblji te nakon približno četiri godine iznosi oko 25&nbsp;nm.<ref name="Emsley2001p453"/> Atmosferska pasivizacija omogućava titaniju odličnu otpornost na koroziju, toliku da se može porediti s [[platina|platinom]]. U sposobnosti je izdržati napad razrijeđene [[sumporna kiselina|sumporne]] i [[hlorovodična kiselina|hlorovodične kiseline]], hloridnih rastvora i većine organskih kiselina.<ref name="LANL"/> Ipak, ovaj metal mogu korodirati koncentrirane kiseline.<ref name="Pitting"/> Kao što to indicira negativni redoks potencijal, titanij je [[termodinamika|termodinamički]] veoma reaktivan metal koji sagorijeva u atmosferi i pri nižim temperaturama od svoje tačke topljenja. Topljenje je moguće samo u inertnoj atmosferi ili u [[vakuum]]u. Pri 550&nbsp;°C, on se spaja sa [[hlor]]om.<ref name="LANL"/> Također reagira i sa drugim halogenim i apsorbira vodik.<ref name="HistoryAndUse"/> Titanij je jedan od malobrojnih elemenata koji sagorijevaju u čistom gasovitom [[dušik]]u, s njim reagira pri 800&nbsp;°C gradeći [[titanij-nitrid]], koji uzrokuje krhkost.<ref name="titaniumindustry"/> Zbog reaktivnosti sa kisikom, dušikom i nekim drugim gasovima, titanijski filamenti se koriste u sublimacijskim pumpama kao "hvatači" ovih gasova. Takve pumpe vrlo jeftino i efikasno omogućavaju postizanje izuzetno niskih pritisaka u sistemima sa ultravisokim vakuumom. ===Izotopi=== Prirodni titanij se sastoji iz pet stabilnih [[izotop]]a: <sup>46</sup>Ti, <sup>47</sup>Ti, <sup>48</sup>Ti, <sup>49</sup>Ti i <sup>50</sup>Ti, od kojih je <sup>48</sup>Ti najviše zastupljen (73,8%). Osim njih, otkriveno je 11 radioizotopa, među kojim je najstabilniji <sup>44</sup>Ti sa [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] od 63 godine, zatim slijede izotopi <sup>45</sup>Ti sa 184,8 minuta do poluraspada, <sup>51</sup>Ti sa 5,76 minuta i <sup>52</sup>Ti sa 1,7 minuta. Svi ostali [[radioaktivnost|radioaktivni]] izotopi raspadaju se za kraće od 33 sekunde, a većina kraće od pola sekunde.<ref name="EnvChem"/> Izotopi titanija imaju raspon atomskih težina od 39,99 [[jedinica atomske mase|u]] (<sup>40</sup>Ti) do 57,966 u (<sup>58</sup>Ti). Primarni način raspada kod izotopa lakših od najrasprostranjenijeg stabilnog, <sup>48</sup>Ti, jeste [[elektronski zahvat]] dok je kod onih težih beta-raspad. Osnovni proizvod raspada kod izotopa lakših od <sup>48</sup>Ti su izotopi elementa 21 ([[skandij]]a) dok su osnovni proizvodi izotopa težih od <sup>48</sup>Ti izotopi elementa 23 ([[vanadij]]a).<ref name="EnvChem"/> Titanij postaje radioaktivan nakon bombardiranja sa deuteronima, uglavnom emitirajući [[pozitron]]e i tvrde gama zrake.<ref name="LANL"/> == Rasprostranjenost == {|class="wikitable" style="float:right; text-align:center; margin-left:0.5em" |+ Proizvodnja rutila i ilmenita u 2011. godini<ref name=USGS/> ! Država !! hiljada <br>tona !! % udjela<br>svjetske proizvodnje |- |{{ZID|Australija}}||1.300||19,4 |- |{{ZID|Južnoafrička Republika}}||1.160||17,3 |- |{{ZID|Kanada}}||700||10,4 |- |{{ZID|Indija}}||574||8,6 |- |{{ZID|Mozambik}}||516||7,7 |- |{{ZID|Kina}}||500||7,5 |- |{{ZID|Vijetnam}}||490||7,3 |- |{{ZID|Ukrajina}}||357||5,3 |- |'''svijet'''||'''6.700'''||'''100''' |} Titanij je deveti element po rasprostranjenosti u [[Zemlja (planeta)|Zemljinoj]] [[Zemljina kora|kori]] (oko 0,63% po masi)<ref name="Barksdale1968p732"/> te sedmi metal po rasprostranjenosti. Prisutan je u vidu oksida u većini [[vulkan]]skih [[stijena]], kao i sedimentima nastalih iz njih, zatim živim bićima i većini vodenih površina.<ref name="LANL"/><ref name="EBC"/> Među 801 vrstom vulkanskih stijena koje je analizirao Američki geološki zavod, 784 vrste sadržavaju titanij. Njegov udio u zemljištu iznosi približno 0,5% do 1,5%.<ref name="Barksdale1968p732"/> Vrlo široko je rasprostranjen i javlja se uglavnom u [[mineral]]ima [[anatas]]u, [[brukit]]u, [[ilmenit]]u, [[perovskit]]u, [[rutil]]u i [[titanit]]u.<ref name="Emsley2001p453"/> Među ovim mineralima, samo rutil i ilmenit imaju određeni ekonomski značaj, mada ih je dosta teško naći u visokim koncentracijama. U 2011. godini iskopano je oko 6 miliona tona rutila i 0,7 miliona tona ilmenita.<ref name=USGS/> Značajni depoziti ilmenita sa visokim udjelom titanija postoje u zapadnoj [[Australija|Australiji]], [[Kanada|Kanadi]], [[Kina|Kini]], [[Indija|Indiji]], [[Mozambik]]u, [[Novi Zeland|Novom Zelandu]], [[Norveška|Norveškoj]], [[Ukrajina|Ukrajini]] i [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]].<ref name="Emsley2001p453"/> U 2011. proizvedeno je oko 186 hiljada titanija u obliku metalne "spužve", uglavnom u Kini (60.000 t), Japanu (56 hiljada tona), Rusiji (40.000 t), SAD (32 hiljade tona) i Kazahstanu (20,7 hiljada tona). Ukupne rezerve titanija se procjenjuju na oko 600 miliona tona.<ref name=USGS/> Koncentracija titanija u [[okean]]u je oko 4 pikomola po litru. Pri 100&nbsp;°C procjenuje se da je koncentracija titanija u vodi manja od 10<sup>−7</sup> M uz [[pH|pH vrijednost]] 7. Identitet iona titanija u vodenom rastvoru nije dovoljno poznat jer je on vrlo slabo rastvorljiv te za to ne postoje dovoljno osjetljive [[spektroskopija|spektroskopske]] metode, međutim poznato je da je njegovo [[oksidacijsko stanje]] +4 stabilno u prisustvu zraka. Ne postoje dokazi da titanij ima neku [[biologija|biološku]] ulogu, mada su poznati rijetki organizmi koji akumuliraju velike koncentracije titanija u sebi.<ref name="Bioinorganic"/> Titanij je otkriven i u [[meteorit]]ima a detektovan je i u [[Sunce|Sunčevom]] spektru kao i [[zvijezda]]ma M-klase<ref name="LANL"/> (najhladniji tip) gdje je temperatura površine oko 3200&nbsp;°C.<ref name="Emsley2001p451"/> Uzorci stijena donesenih sa [[Mjesec (satelit)|Mjeseca]] tokom misije [[Apollo 17]] imali su u sebi oko 12,1% TiO<sub>2</sub>.<ref name="LANL"/> Također ga ima i u ugljenoj prašini, biljkama pa i u ljudskom tijelu. Samorodni titanij (čisto metalni) je veoma rijedak,<ref name="Mindat"/> a tek 2010. je priznat kao zaseban mineral. == Dobijanje == {{Glavni|Krollov proces|FFC Cambridge proces}} [[Datoteka:TitaniumUSGOV.jpg|thumb|180px|desno|Titanij (mineralni koncentrat)]] [[Datoteka:Titanium products.jpg|thumb|180px|desno|Osnovni proizvodi od titanija: ploče, cijevi, prah i šipke]] Proizvodnja i prerada metalnog titanija odvija se u četiri osnovna koraka:<ref name="donachie1988"/> redukcija titanijske rude u "spužvu", poroznu formu metala; topljenje "spužve" odnosno nje i osnovne [[legura|legure]] koja gradi [[ingot]]; osnovna proizvodnja kada se ingot pretvara u osnovne proizvode valjaonice poput ploča, šipki, cijevi, poluga i slično, te sekundarna prerada kada se iz poluproizvoda dobijaju gotovi predmeti. Pošto se ne može lahko proizvesti [[redoks reakcija|redukcijom]] [[titanij-dioksid]]a,<ref name="Stwertka1998"/> metalni titanij se dobija redukcijom [[Titanij-tetrahlorid|TiCl<sub>4</sub>]] sa metalnim [[magnezij]]em u Krollovom procesu. Složenost ove ''serijske proizvodnje'' u Krollovom procesu opravdava se relativno visokom vrijednošću titanija na [[tržište|tržištu]],<ref name="Barksdale1968p733">{{harvnb|Barksdale|1968|p=733}}</ref> iako je Krollov proces donekle jeftiniji od Hunterovog procesa.<ref name="Roza2008p9"/> Da bi se dobio TiCl<sub>4</sub> neophodan za Krollov proces, dioksid se mora podvrgnuti karbotermičkoj redukciji u prisustvu [[hlor]]a. U tom procesu, gasoviti hlor se propušta iznad užarene smjese rutila ili ilmenita uz prisustvo [[ugljik]]a. Nakon temeljitog pročišćavanja putem frakcionalne destilacije, TiCl<sub>4</sub> se reducira pri 800&nbsp;°C pomoću istopljenog magnezija u atmosferi internog gasa [[argon]]a.<ref name="TICE6th"/> Dalje se metalni titanij čisti van Arkel-de Boerovim procesom, koji uključuje termalno raspadanje titanij-tetrajodida. U posljednje vrijeme razvijen je metod serijske proizvodnje zvani ''FFC Cambridge proces'',<ref name="Farthing"/> u kojem se koristi prah titanij-dioksida (rafinirani oblik rutila) kao sirovinska baza a dobija se metalni titanij u obliku spužve ili praha. Ovaj proces zahtijeva nekoliko koraka manje od Krollovog procesa i oduzima manje vremena.<ref name="Roza2008p23">{{harvnb|Roza|2008|p=23}}</ref> Ako se u procesu pomiješaju prahovi oksida, proizvod je [[legura]]. Uobičajene legure titanij dobijaju se redukcijom. Primjeri takvih legura su kuprotitanij (reducira se rutil uz dodatak [[bakar|bakra]]), ferougljični titanij (reducira se ilmenit sa [[koks]]om u električnoj peći) te manganotitanij (rutil sa [[mangan]]om ili njegovim oksidima).<ref name="TI_Encarta2005"/> :2 FeTiO<sub>3</sub> + 7 Cl<sub>2</sub> + 6 C → 2 TiCl<sub>4</sub> + 2 FeCl<sub>3</sub> + 6 CO (900 °C) :TiCl<sub>4</sub> + 2 Mg → 2 MgCl<sub>2</sub> + Ti (1100 °C) Dobijeno je oko 50 vrsta i [[legura]] titanija koje su još u upotrebi, mada je samo nekoliko desetaka lahko dostupno na tržištu.<ref name="donachie1988"/> Međunarodna organizacija za standardizaciju (ASTM International) priznaje 31 leguru i stepene čistoće titanija među kojima se stepeni od 1 do 4 smatraju komercijalno čistim metalom (nelegiranim). Ova četiri stepena čistog titanija se razlikuju po čvrstoći, otporu izvlačenju kao funkciji udjela [[kisik]]a, pri čemu je stepen 1 najduktilniji (najmanja vlačna čvrstoća uz udio kisika od 0,18%), dok je stepen 4 najmanje duktilan (najviša vlačna čvrstoća uz udio kisika od 0,4%).<ref name="Emsley2001p453"/> Ostali stepeni titanija su legure titanija, među kojima je svaka dizajnirana za određene osobine duktilnosti, čvrstoće, tvrdoće, električnog otpora, otpornosti na puzanje, specifične otpornosti na koroziju kao i kombinacije ovih osobina.<ref name="ASTMStandards"/> Pored specifikacija određenih ASTM standardom, legure titanija se proizvode i u skladu sa američkim vojnim i svemirskim standardima (SAE-AMS, MIL-T), [[Spisak ISO standarda|ISO standardima]] te specifikacijama karakterističnim za pojedine zemlje, kao i onima koje krajnji korisnici naruče za potrebe svemirskih programa, vojnih, medicinskih i raznih industrijskih aplikacija.<ref name="donachie1988"/> Prah titanija se proizvodi u procesu masovne proizvodnje, poznatog kao [[Armstrongov proces]],<ref name="Roza2008p25">{{harvnb|Roza|2008|p=25}}</ref> sličnog Hunterovom procesu serijske proizvodnje. Toku gasa [[titanij-tetrahlorid]]a se dodaje tok istopljenog metalnog natrija, proizvodi (so natrij-hlorid i čestice titanija) se [[filtracija|filtriraju]] od viška natrija. Zatim se titanij odvaja od soli ispiranjem vodom. I natrij i [[hlor]] se mogu reciklirati u ovom procesu kako bi se preradilo više titanij-tetrahlorida.<ref name="ECI online"/> Svo [[zavarivanje]] titanija se mora vršiti u inertnoj atmosferi [[argon]]a ili [[helij]]a da bi se on zaštitio od kontaminacije atmosferskim gasovima (kisikom, [[dušik]]om i [[vodik]]om).<ref name="Barksdale1968p734"/> Ako dođe do kontaminacije dešava se niz pojava, poput [[krhkost]]i, čime se smanjuje integritet zavarenih površina i dovodi do mogućeg loma. Komercijalno čisti valjani proizvodi (limovi, ploče) se vrlo lahko proizvode, ali se pri njihovom dobijanju mora paziti da metal ima vrstu "pamćenja" te teži da se vrati u prvobitni oblik. Ovo je naročito uočljivo kod nekih vrlo čvrstih legura.<ref name="AWS"/><ref name="timet"/> Titanij se ne može [[lemljenje|lemiti]] prije nego što se obloži nekim metalom koji je lemljiv.<ref name="Solderability"/> Titanij se može mašinski obrađivati istim alatima koji se koriste za obradu [[nehrđajući čelik|nehrđajućeg čelika]].<ref name="Barksdale1968p734"/> == Upotreba == [[Datoteka:titansch.jpg|mini|250px|Lopatica kompresora načinjena od titanija]] [[Datoteka:Ti covered watches.jpg|mini|200px|Ručni sat sa titanijskom narukvicom i kućištem]] Legure titanija su veoma lahke i mehanički izdržljive, posebno na razvlačenje i zbog toga se koriste u [[avioindustrija|avioindustriji]], a također i za pravljenje [[bicikl]]a i drugih sportskih sprava. Legure titanija imaju mnogo bolje osobine od legura [[aluminij]]a, ali su od njih značno skuplje te su zbog toga manje zastupljene. U nehrđajućim čelicima, titanij onemogućava međukristalnu koroziju. Legure na bazi titanija su sa oko 45€ po kilogramu znatno skuplje od superlegura. Zbog toga se one koriste samo u aplikacijama koje zahtjevaju najveće performanse: ; Primjena u brodogradnji i aplikacijama koje sadrže hlor: * Dijelovi propelera broda, poput vratila * Dijelovi postrojenja za desalinizaciju morske vode * Dijelovi za isparavanje rastvora [[Kuhinjska so|soli]] * Anode za podmorske kablove za prenos visokih napona istosmjerne struje * Aparati u hloro-hemijskim postrojenjima ; Proizvodi u oblasti [[sport]]a i vanjskih aktivnosti: * Visokokvalitetni ramovi za [[bicikl]], u vidu legura sa aluminijem i [[vanadij]]em * Noževi i pribor za jelo za ronioce i druge upotrebe u morskoj vodi * Klinovi za pričvršćivanje šatora (zbog visoke čvrstoće uz malehnu težinu) * U [[golf]]u za glave palica ; Upotreba u obliku spojeva: * Proizvodnja relativno mehkih vještačkih [[drago kamenje|dragih kamenja]] * Izrada aktivnog medija u titanij-safir [[laser]]u, za ultrakratke pulseve u intervalima oko [[Sekunda|femtosekunde]] * Kao titanij tetrahlorid za proizvodnju staklenih ogledala i vještačke [[Magla|magle]] * Izrada međumetalnih faza (Ni<sub>3</sub>Ti) u nekim [[nikl]]ovim legurama [[Datoteka:Sr71 1.jpg|mini|Avion [[Lockheed SR-71]] je najvećim dijelom napravljen od titanija]] ; U [[medicina|medicini]]: * Kao biomaterijal za [[implantat]]e u medicinskoj tehnici i zubotehnici (zubni implantati), zbog svoje odlične otpornosti na koroziju u odnosu na ostale metale. Nije zabilježena imunološka reakcija odbacivanja (''alergija na titanijski implantat''). Također dosta su niži troškovi pravljenja zubnih kruna i zubnih mostova u odnosu na legure [[Zlato|zlata]]. * U hirurškoj ortopediji, koristi se kod metalnih nožnih proteza i proteza [[kuk]]ova i [[koljeno|koljena]]. ; Elektronika: * Godine 2002. [[Nokia]] je pustila na tržište [[mobilni telefon]] Nokia 8910, a godinu kasnije i model 8910i, čija kućišta su bila napravljena od titanija. * U aprilu 2002., [[Apple Inc.]] je izbacio na tržište laptop „[[PowerBook G4 Titanium]]“, čiji je najveći dio [[kućište|kućišta]] bio napravljen od titanija. Laptop je imao ekran od 15,2 inča, bio je debljine jedan inč, a težak samo 2,4&nbsp;kg. == Spojevi == [[Datoteka:Titanium nitride coating.jpg|thumb|lijevo|50px|Svrdlo obloženo TiN ([[titanij-nitrid]]om)]] [[Oksidacijsko stanje]] +4 je dominantno u hemiji titanija,<ref name="Greenwood1997p958"/> mada su poznati i spojevi oksidacijskog stanja +3.<ref name="Greenwood1997p970"/> Obično titanij usvaja oktaedarsku koordinacijsku geometriju u svojim kompleksima, a tetraedarski TiCl<sub>4</sub> je značajan izuzetak. Zbog tog visokog oksidacijskog stanja, spojevi titanija(IV) pokazuju visoki stepen [[kovalentna veza|kovalentnog vezivanja]]. Za razliku od većine drugih prelaznih metala, jednostavni vodeni Ti(IV)-kompleksi su nepoznati. === Oksidi, sulfidi i alkoksidi === Najvažniji oksid je TiO<sub>2</sub>, koji postoji u tri važna polimorfna oblika: [[anatas]], [[brukit]] i [[rutil]]. Svi oni su bijele dijamagnetične supstance, mada neki mineralni uzorci mogu biti tamni (vidi [[rutil]]). Oni usvajaju polimerne strukture u kojima je atom titanija okružen sa drugih šest oksidnih liganada, povezanih na druge '''Ti''' centre. Pod pojmom "titanati" obično se smatraju spojevi titanija(IV), a njihov predstavnik je [[barij-titanat]] (BaTiO<sub>3</sub>). Sa strukturom [[perovskit]]a, ovaj materijal ima piezoelektrične osobine te se koristi kao pretvarač za pretvaranje [[zvuk]]a u elektricitet i obrnuto.<ref name="TICE6th"/> Mnogi minerali spadaju u titanate, npr. [[ilmenit]] (FeTiO<sub>3</sub>). Zvjezdasti [[safir]]i i [[rubin]]i pokazuju svoj [[Asterizam (mineralogija)|asterizam]] (odsjaj u obliku zvijezde) zbog prisustva nečistoća [[titanij-dioksid]]a u njima.<ref name="Emsley2001p453"/> Poznati su raznovrsni reducirani oksidi titanija. Ti<sub>3</sub>O<sub>5</sub>, opisan kao vrsta Ti(IV)-Ti(III) spoja, jeste ružičasti poluprovodnik dobijen redukcijom TiO<sub>2</sub> sa vodikom pri visokim temperaturama,<ref name="Liu"/> a našao je industrijsku primjenu u slučajevima kada je potrebno da površina bude prekrivena parama titanij-dioksida. Ovaj spoj isparava u vidu čistog TiO, dok, za razliku od njega, TiO<sub>2</sub> isparava u vidu mješavine oksida te se taloži u sloju koji ima varijabilan [[indeks prelamanja]].<ref name="Bonardi"/> Također je proučavan i spoj [[Titanij(III)-oksid|Ti<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]], sa strukturom [[korund]]a te [[Titanij(II)-oksid|TiO]] sa strukturom kamene soli, mada je ona često nestehiometrijska.<ref name="Greenwood1997p962"/> Alkoksidi titanija(IV), dobijeni reakcijom TiCl<sub>4</sub> sa [[alkohol]]ima, su bezbojne supstance koje prelaze u diokside njihovom reakcijom sa [[voda|vodom]]. Oni su industrijski korisni za procese gdje se treba nanijeti sloj čvrstog TiO<sub>2</sub> putem sol-gel procesa. [[Titanij-izopropoksid]] se koristi u sintezama hiralnih organskih spojeva pomoću [[Sharplessova epoksidacija|asimetrične katalitičke epoksidacije]]. Titanij gradi brojne vrste sulfida, međutim jedino za [[titanij-disulfid|TiS<sub>2</sub>]] postoji određeni naučni i ekonomski interes. On usvaja slojevitu strukturu a koristi se kao [[katoda]] u razvoju [[litij]]skih baterija. Pošto je [[ion]] Ti(IV) ''tvrdi kation'', sulfidi titanija su nestabilni i obično hidroliziraju do oksida uz otpuštanje vodik-sulfida. === Nitridi i karbidi === [[Datoteka:TiCl3.jpg|thumb|lijevo|100px|Titanijevi(III) spojevi su karakteristično ljubičasti, kao što to pokazuje ovaj vodeni rastvor [[titanij-trihlorid]]a.]] [[Titanij-nitrid]] (TiN) ima ekvivalent tvrdoće uporediv sa [[safir]]om i [[karborund]]om (9,0 na [[Mohsova skala tvrdoće|Mohsovoj skali]]),<ref name="schubert"/> te se često koristi za oblaganje alata za rezanje ili bušenje, poput svrdla.<ref name="Drill"/> Zbog zlatnog odsjaja koristi se i u dekorativne svrhe, a kao izolatorski metal u proizvodnji poluprovodnika.<ref name="Baliga"/> [[Titanij-karbid]], koji je također izuzetno tvrd, našao je primjenu u proizvodnji alata za sječenje i za oblaganje.<ref name="Starck"/> === Halidi === [[Titanij-tetrahlorid]] (titanij(IV)-hlorid, TiCl<sub>4</sub><ref name="seongs"/>) je bezbojna isparljiva tekućina (iako su trgovački uzorci žućkasti), koja u prisustvu kisika iz zraka [[hidroliza|hidrolizira]] uz spektakularno otpuštanje bijelog dima. Pomoću [[Krollov proces|Krollovog procesa]] TiCl<sub>4</sub> se dobija tokom konverzije titanijevih ruda do titanij-dioksida koji se naprimjer koristi kao bijeli pigment.<ref name="Richard"/> On se također vrlo široko koristi u [[organska hemija|organskoj hemiji]] kao Lewisova kiselina, naprimjer u procesu Mukaiyamine aldol kondenzacije.<ref name="Paquette"/> U van Arkelovom procesu, [[titanij-tetrajodid]] (TiI<sub>4</sub>) se generiše pri proizvodnji titanijevog metala izrazito visoke čistoće. Titanij(III) i titanij(II) također grade stabilne hloride. Značajan primjer je [[titanij(III)-hlorid]] (TiCl<sub>3</sub>), koji se koristi kao katalizator u proizvodnji [[poliolefin]]a (vidi Ziegle-Nattin katalizator) te kao redukciono sredstvo u organskoj hemiji. === Organometalni kompleksi === Zbog svoje važne uloge kao [[polierizacija|polimerizacijski]] katalizatori, spojevi titanija sa Ti-C vezama su vrlo detaljno proučavani. Među najčešćim organotitanijskim kompleksima je [[titanocen-dihlorid]] ((C<sub>5</sub>H<sub>5</sub>)<sub>2</sub>TiCl<sub>2</sub>). Slični spojevi su i Tebbeov i Petasisov reagens. Titanij gradi i karbonilne komplekse kao što je naprimjer [[titanocen-dikarbonil]] (C<sub>5</sub>H<sub>5</sub>)<sub>2</sub>Ti(CO)<sub>2</sub>.<ref name="Hartwig"/> == Biološki značaj == Neke vrste gljivica poput ''[[Marasmius oreades]]'' i ''[[Hypholoma capnoides]]'' mogu biološki konvertirati titanij u zemljištima gdje se on nalazi kao zagađivač.<ref name="wseas"/> Titanij nije otrovan čak i u većim količinama, te ne igra nikakvu biološku ulogu unutar čovjekovog organizma.<ref name="Emsley2001p451"/> Procjenjuje se da čovjek svaki dan prosječno unese u organizam oko 0,7&nbsp;mg titanija, od čega većina prođe kroz tijelo bez apsorbovanja u tkiva.<ref name="Emsley2001p451"/> Međutim, ponekad se može bioakumulirati u tkiva koja sadrže [[silicij-dioksid]]. Jedna studija<ref name="Carlmark"/> navodi da postoji moguća povezanost između titanija i sindroma "žutih noktiju". Nepoznati mehanizam u biljkama može iskorištavati titanij za simuliranje proizovdnje [[Ugljikohidrati|ugljikohidrata]] i potpomoći njen rast. Ovo može objasniti zašto većina biljaka sadrže oko 1 ppm titanija, dok neke od njih koje se koriste u ishrani imaju do 2 ppm. [[Kopriva]] i [[preslica]] mogu sadržavati i do 80 [[ppm]] titanija.<ref name="Emsley2001p451"/> U vidu praha ili u obliku metalnih opiljaka, titanij može predstavljati značajnu opasnost od [[požar]]a, a pri zagrijavanju u prisustvu zraka, i opasnost od eksplozije.<ref name="Sprague"/> Voda i [[ugljik-dioksid]] nisu pogodni za gašenje vatre uzrokovane titanijom, nego se moraju koristiti suha praškasta sredstva D klase.<ref name="HistoryAndUse"/> == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="Untersuchung">Martin Heinrich Klaproth, [https://books.google.com/books?id=5zFGAAAAYAAJ&pg=PA233#v=onepage&q&f=false "Chemische Untersuchung des sogenannten hungarischen rothen Schörls"] (Hemijska ispitivanja takozvanog mađarskog crvenog turmalina [rutila]) u: ''Beiträge zur chemischen Kenntniss der Mineralkörper'' (Prilozi hemijskom znanju mineralnih tvari), vol. 1, (Berlin): Heinrich August Rottmann, 1795), 233-244.</ref> <ref name="Roza2008p9">{{harvnb|Roza|2008|p=9}}</ref> <ref name="varkel">{{cite journal |author=Anton Eduard van Arkel; de Boer, J. H. |title=Preparation of pure titanium, zirconium, hafnium, and thorium metal |journal=Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie |year=1925 |volume=148 |pages=345–50 |doi=10.1002/zaac.19251480133}}</ref> <ref name="Eugene">{{cite web |url=http://warfare.be/db/catid/273/linkid/1756/title/submarines:-general-information/ |title=Submarines: general information |author=Eugene Yanko; Omsk VTTV Arms Exhibition and Military Parade JSC |year=2006 |access-date=10. 8. 2013 |archive-date=10. 8. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130810073158/http://warfare.be/db/catid/273/linkid/1756/title/submarines:-general-information/ |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="ssteel">{{cite news |author=Stainless Steel World |title=VSMPO Stronger Than Ever |pages=16–19 |publisher=KCI Publishing B.V. |datum=1. 8. 2001 |url=http://www.stainless-steel-world.net/pdf/ssw0107.pdf?issueID=30 |access-date=30. 8. 2016 |archive-date=5. 10. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061005041506/http://www.stainless-steel-world.net/pdf/ssw0107.pdf?issueID=30 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Advisory">{{cite book |title=Titanium: Past, Present, and Future |publisher=national Academy Press |page=R9 |author=National Materials Advisory Board, Commission on Engineering and Technical Systems (CETS), National Research Council |id=NMAB-392 |location=Washington, D.C. |url=http://books.nap.edu/openbook.php?record_id=1712&page=R1 |year=1983}}</ref> <ref name="Piling">{{cite book |title=Strategic and Critical Materials Report to the Congress. Operations under the Strategic and Critical Materials Stock Piling Act during the Period October 2007 through September 2008 |publisher=Ministarstvo odbrane SAD |page=3304 |author=Defense National Stockpile Center |url=https://www.dnsc.dla.mil/Uploads/Materials/esolomon_5-21-2009_13-29-4_2008OpsReport.pdf |format=PDF |year=2008 |access-date=18. 9. 2016 |archive-date=11. 2. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100211093359/https://www.dnsc.dla.mil/Uploads/Materials/esolomon_5-21-2009_13-29-4_2008OpsReport.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="Aeroflot">{{cite news|datum=15. 2. 2006 |title=Boeing's Plan to Land Aeroflot |author=Bush Jason |work=BusinessWeek |url=http://www.businessweek.com/technology/content/feb2006/tc20060215_694672.htm?campaign_id=search |access-date=29. 12. 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090409221829/http://www.businessweek.com/technology/content/feb2006/tc20060215_694672.htm?campaign_id=search |archive-date=9. 4. 2009}}</ref> <ref name="roskill">[http://www.prnewswire.com/news-releases/roskill-information-services-global-supply-of-titanium-is-forecast-to-increase-105243193.html "Roskill Information Services: Global Supply of Titanium is Forecast to Increase"], Titanium Metal: Market Outlook to 2015 (5. izd. 2010).</ref> <ref name="Kerala">{{Cite web|title = ISRO's titanium sponge plant in Kerala fully commissioned|url = http://articles.economictimes.indiatimes.com/2015-08-10/news/65415517_1_kmml-isro-indian-space-research-organisation|website = timesofindia-economictimes|access-date=8. 11. 2015}}</ref> <ref name="awards2">{{cite press release |url=http://www.prnewswire.com/news-releases/us-defense-agency-awards-57-million-to-dupont-and-mer-corporation-for-new-titanium-metal-powder-process-56045122.html |title=U.S. Defense Agency Awards $5.7 Million to DuPont and MER Corporation for New Titanium Metal Powder Process |author=DuPont |datum=12. 12. 2006 |access-date=1. 8. 2009 |access-date=18. 9. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304000035/http://www.prnewswire.com/news-releases/us-defense-agency-awards-57-million-to-dupont-and-mer-corporation-for-new-titanium-metal-powder-process-56045122.html |archive-date=4. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> <ref name="Guevremont">{{cite journal|author=Guevremont Jeffrey M; Gregory H. Guinther, Dewey Szemenyei ''et al.''|title=Enhancement of Engine Oil Wear and Friction Control Performance through Titanium Additive Chemistry|journal=Tribology Transactions |datum=14. 6. 2008|volume=51|issue=3|pages=324-331 |doi=10.1080/10402000701772595}}</ref> <ref name="Farthing">{{cite journal|autor=Chen George Zheng; Fray, Derek J.; Farthing, Tom W. |title=Direct electrochemical reduction of titanium dioxide to titanium in molten calcium chloride|journal=Nature |year=2000 |volume=407|issue=6802|pmid=11014188|pages=361–364|doi=10.1038/35030069|bibcode = 2000Natur.407..361C }}</ref> <ref name="TI_Encarta2005">{{cite encyclopedia|title=Titanium|encyclopedia=Microsoft Encarta|year=2005|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569280/Titanium.html|access-date=29. 12. 2006|archive-url = https://web.archive.org/web/20061027112633/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761569280/Titanium.html |archive-date = 27. 10. 2006}}</ref> <ref name="ASTMStandards">{{cite book|title=Annual Book of ASTM Standards (Volume 02.04: Non-ferrous Metals)|year=2006|author=ASTM International|publisher=ASTM International|location=West Conshohocken, SAD|pages=2|isbn=0-8031-4086-X}} {{cite book|title=Annual Book of ASTM Standards (Volume 13.01: Medical Devices; Emergency Medical Services)|year=1998|author=ASTM International|publisher=ASTM International|location=West Conshohocken, SAD|pages=2-13|isbn=0-8031-2452-X}}</ref> <ref name="ECI online">{{cite web|title=Titanium|url=http://www.essentialchemicalindustry.org/metals/titanium.html|website=The Essential Chemical Industry online|publisher=CIEC Promoting Science at the University of York|location=York, UK|datum=15. 1. 2015}}</ref> <ref name="AWS">{{cite book|title=AWS G2.4/G2.4M:2007 Guide for the Fusion Welding of Titanium and Titanium Alloys|year=2006|publisher=American Welding Society|location=Miami|url=http://pdfcast.org/pdf/titanium-design-and-fabrication-handbook-for-industrial-applications|access-date=18. 9. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306104447/http://pdfsr.com/pdf/titanium-design-and-fabrication-handbook-for-industrial-applications|archive-date=6. 3. 2016}}</ref> <ref name="timet">{{cite book|title=Titanium design and fabrication handbook for industrial applications|year=1997|author=Titanium Metals Corporation|publisher=Titanium Metals Corporation|location=Dallas|url=http://www.timet.com/design%26fabframe.html|access-date=30. 7. 2022|archive-date=9. 2. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090209014255/http://www.timet.com/design%26fabframe.html|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="Solderability">{{cite web|title=Solderability|url=http://www.efunda.com/materials/solders/solderability.cfm|access-date=16. 6. 2011}}</ref> <ref name="Bonardi">{{Cite journal|arxiv=1406.0622|author=Bonardi Antonio; Pühlhofer Gerd; Hermanutz Stephan; Santangelo Andrea |title=A new solution for mirror coating in $γ$-ray Cherenkov Astronomy|journal=Experimental Astronomy|volume=38|pages=1|year=2014|doi=10.1007/s10686-014-9398-x|bibcode=2014ExA....38....1B}}</ref> <ref name="schubert">{{cite web|url=http://www.rpi.edu/~schubert/Educational-resources/Materials-Hardness.pdf|title=The hardness scale introduced by Friederich Mohs|author=Schubert, E.F.|access-date=18. 9. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20130731160534/http://homepages.rpi.edu/~schubert/Educational-resources/Materials-Hardness.pdf|archive-date=31. 7. 2013}}</ref> <ref name="Drill">{{cite journal|author=Truini Joseph|title=Drill Bits|journal=Popular Mechanics|publisher=Hearst Magazines|volume=165|datum=1. 5. 1988|issue=5|page=91|issn=0032-4558|url=https://books.google.com/?id=Z-QDAAAAMBAJ&printsec=frontcover}}</ref> <ref name="Baliga">{{cite book|author=Baliga B. Jayant|title=Silicon carbide power devices|publisher=World Scientific|year=2005|page=91|isbn=981-256-605-8|url=https://books.google.com/?id=LNLVwAzhN7EC&printsec=frontcover}}</ref> <ref name="Starck">{{cite web|url=http://www.hcstarck.com/titanium_carbide_tic|title=Titanium carbide product information|publisher=H. C. Starck|access-date=18. 9. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170922194330/https://www.hcstarck.com/titanium_carbide_tic|archive-date=22. 9. 2017}}</ref> <ref name="seongs">{{cite book|url=https://books.google.com/?id=tIPFfYW304IC&pg=PA10|page=10|title=Titanium: industrial base, price trends, and technology initiatives|publisher=Rand Corporation|year=2009|isbn=0-8330-4575-X|author=Seong, S.; Younossi, O.; Goldsmith, B. W.}}</ref> <ref name="Richard">{{cite book|author=Johnson Richard W.|title=The Handbook of Fluid Dynamics |publisher=Springer |year=1998 |pages=38–21 |isbn=3-540-64612-4 |url=https://books.google.com/?id=JBTlucgGdegC}}</ref> <ref name="Paquette">{{cite book|author=Coates Robert M.; Paquette, Leo A. |title=Handbook of Reagents for Organic Synthesis |publisher=John Wiley and Sons |year=2000 |page=93|isbn=0-470-85625-4|url=https://books.google.com/?id=xxYjJgupBSMC}}</ref> <ref name="Hartwig">{{Cite book|author=Hartwig, J. F.|year=2010|title=Organotransition Metal Chemistry, from Bonding to Catalysis|publisher=University Science Books|location=New York|isbn=189138953X}}</ref> <ref name="wseas">{{cite journal|url=http://www.wseas.us/e-library/conferences/2010/Corfu/EDUCATION/EDUCATION-04.pdf|title=The Mycoremediation of Metals Polluted Soils Using Wild Growing Species of Mushrooms|journal=Engineering Education|author=Elekes, Carmen Cristina; Busuioc, Gabriela|date=|access-date=7. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303231241/http://www.wseas.us/e-library/conferences/2010/Corfu/EDUCATION/EDUCATION-04.pdf|archive-date=3. 3. 2016}}</ref> <ref name="Carlmark">{{cite journal|author=Berglund Fredrik; Carlmark, Bjorn |title=Titanium, Sinusitis, and the Yellow Nail Syndrome|journal=Biological Trace Element Research|datum=1. 10. 2011|pmc=3176400|volume=143|issue=1|pages=1–7|doi=10.1007/s12011-010-8828-5|pmid=20809268}}</ref> <ref name="Sprague">{{cite book |author=Cotell Catherine Mary; Sprague, J. A.; Smidt, F. A. |title=ASM Handbook: Surface Engineering |publisher=ASM International |year=1994 |edition=10. |page=836 |isbn=0-87170-384-X |url=https://books.google.com/?id=RGtsPjqUwy0C}}</ref> <ref name="Liu">{{cite journal|author=Liu Gang; Huang Wan-Xia; Yi Yong|title=Preparation and Optical Storage Properties of λTi<sub>3</sub>O<sub>5</sub> Powder|journal=Journal of Inorganic Materials|datum=26. 6. 2013|volume=28|issue=4|pages=425–430|doi=10.3724/SP.J.1077.2013.12309|language=zh}}</ref> <ref name="Greenwood1997p970">{{harvnb|Greenwood|1997|p=970}}</ref> <ref name="Greenwood1997p962">{{harvnb|Greenwood|1997|p=962}}</ref> <ref name="Greenwood1997p955">{{harvnb|Greenwood|1997|p=955}}</ref> <ref name="Greenwood1997p958">{{harvnb|Greenwood|1997|p=958}}</ref> <ref name="Emsley2001p451">{{harvnb|Emsley|2001|p=451}}</ref> <ref name="Mindat">[http://www.mindat.org/min-7339.html Titanium], u Mindat bazi podataka, pristupljeno 25. 6. 2016.</ref> <ref name="Emsley2001p452">{{harvnb|Emsley|2001|p=452}}</ref> <ref name="Barksdale1968p732">{{harvnb|Barksdale|1968|p=732}}</ref> <ref name=USGS>{{cite web|url=http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/titanium/|title=USGS Minerals Information: Titanium|author=Geološki zavod SAD|access-date=24. 6. 2016}}</ref><ref name="Bioinorganic">{{Cite journal | doi = 10.1021/cr1002886| title = Bioinorganic Chemistry of Titanium| url = https://archive.org/details/sim_chemical-reviews_2012-03_112_3/page/1863| journal = Chemical Reviews| volume = 112| issue = 3| pages = 1863| year = 2012|author = Buettner K. M.; Valentine A. M.}}</ref> <ref name="Pitting">{{cite journal|title=Pitting Corrosion of Titanium|url=https://archive.org/details/sim_journal-of-the-electrochemical-society_1994-03_141_3/page/636|journal=J. Electrochem. Soc.|volume=141|issue=3|pages=636–642|year=1994|author=Casillas, N.; Charlebois, S.; Smyrl, W. H.; White, H. S.|doi=10.1149/1.2054783}}</ref> <ref name="titaniumindustry">{{cite book|title=Industrial Applications of itanium and Zirconium|url = https://books.google.com/books?id=0Adr4zleybgC&pg=PA112|page = 112|author = A. L. Forrest |chapter = Effects of Metal Chemistry on Behavior of Titanium in Industrial Applications|year=1981}}</ref> <ref name="medusa">Puigdomenech, Ignasi (2004) [https://web.archive.org/web/20130605034847/http://www.kth.se/che/medusa ''Hydra/Medusa Chemical Equilibrium Database and Plotting Software''], KTH Royal Institute of Technology.</ref> <ref name="Emsley2001p453">{{harvnb|Emsley|2001|p=453}}</ref> <ref name="Barksdale1968p734">{{harvnb|Barksdale|1968|p=734}}</ref> <ref name="Vohra">{{cite journal|author=Sikka S. K.; Vohra, Y. K.; Chidambaram, R. |title=Omega phase in materials|journal=Progress in Materials Science|year=1982|volume=27|pages=245–310|doi=10.1016/0079-6425(82)90002-0|issue=3–4}}</ref> <ref name="EnvChem">{{cite web|url=http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ti-pg2.html#Nuclides|title=Periodic Table of Elements: Ti – Titanium|access-date=18. 6. 2016|author=Barbalace, Kenneth L.|year=2006}}</ref> <ref name="Stwertka1998">{{cite book|title=Guide to the Elements|url=https://archive.org/details/guidetoelements00stwe|edition=rev.|author=Albert Stwertka|publisher=Oxford University Press|year=1998|chapter=Titanium|pages= [https://archive.org/details/guidetoelements00stwe/page/81 81]–82|isbn=0-19-508083-1}}</ref> <ref name="Barksdale1968p738">{{harvnb|Barksdale|1968|p=738}}</ref> <ref name="TICE6th">{{cite encyclopedia|title=Titanium|encyclopedia=Columbia Encyclopedia|edition=6.|year=2000–2006|publisher=Columbia University Press|url=https://archive.org/details/columbiaencyclop00laga|location=New York|isbn=0-7876-5015-3}}</ref> <ref name="EBC">{{cite encyclopedia|encyclopedia=Encyclopædia Britannica|title=Titanium|year=2006|url=http://www.britannica.com/eb/article-9072643/titanium|access-date=13. 6. 2016}}</ref> <ref name="donachie1988">{{cite book|title=TITANIUM: A Technical Guide|url=https://archive.org/details/titaniumtechnica0000dona|year=1988|author=Donachie, Matthew J., Jr.|publisher=ASM International|location=Metals Park, OH|page=[https://archive.org/details/titaniumtechnica0000dona/page/11 11]-16, i dodatak J|isbn=0-87170-309-2}}</ref> <ref name="LANL">{{Cite book|author=Lide, D. R. (ur)|year=2005|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|edition=86|location=Boca Raton (FL)|publisher=CRC Press|isbn=0-8493-0486-5}}</ref> <ref name="HistoryAndUse">{{cite book|author=Krebs Robert E.|title=The History and Use of Our Earth's Chemical Elements: A Reference Guide|edition=2|publisher=Greenwood Press|location=Westport, CT|isbn=0-313-33438-2|year=2006}}</ref> <ref name="Harry H. Binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="IUPAC">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013.]</ref> <ref name="lide90">{{Cite book|author=David R. Lide (ur.)|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|edition=90|publisher=CRC Press|location=Boca Raton, Florida|year=2009|chapter=sekcija 14, ''Geophysics, Astronomy, and Acoustics; Abundance of Elements in the Earth's Crust and in the Sea|pages=14-18|isbn=9781420090840}}</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref> }} == Literatura == {{refbegin}} * {{cite book|author=Greenwood N. N.; Earnshaw, A. |title=Chemistry of the Elements|edition=2.|publisher=Butterworth-Heinemann|location=Oxford|year=1997|isbn=0-7506-3365-4|ref=CITEREFGreenwood1997}} * {{cite book|title=The Encyclopedia of the Chemical Elements|url=https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp|publisher=Reinhold Book Corporation|location=New York|year=1968|editor=Clifford A. Hampel|author=Barksdale Jelks|chapter=Titanium|pages= [https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp/page/732 732]–738|ref=CITEREFBarksdale1968|lccn=68029938}} * {{cite book|title=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|url=https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl|author=Emsley John|publisher=Oxford University Press|year=2001|location=Oxford, England, UK|isbn=0-19-850340-7|chapter=Titanium |ref=CITEREFEmsley2001}} * {{cite book|author=Roza|first1=Greg|title=Titanium|url=https://archive.org/details/titanium0000roza|year=2008|publisher=The Rosen Publishing Group|location=New York, NY|isbn=978-1-4042-1412-5|edition=1|ref=CITEREFRoza2008}} * William Gregor (1791) "Beobachtungen und Versuche über den Menakanit, einen in Cornwall gefundenen magnetischen Sand" (Posmatranja i pokusi u vezi menakita (tj. ilmenita) pronađenog u magnetičnom pijesku iz Cornwalla), ''Chemische Annalen'' … , '''1''', [https://books.google.com/books?id=ZFAyAQAAMAAJ&pg=PA40#v=onepage&q&f=false str. 40-54], [https://books.google.com/books?id=ZFAyAQAAMAAJ&pg=PA103#v=onepage&q&f=false 103-119.] * William Gregor (1791) "Sur le menakanite, espèce de sable attirable par l'aimant, trouvé dans la province de Cornouilles" (O mekanitu, vrsti magnetičnog pijeska, pronađenog u okrugu Cornwall), ''Observations et Mémoires sur la Physique'', '''39''' : [https://archive.org/stream/journaldephysiq23unkngoog#page/n77/mode/1up 72-78], [https://archive.org/stream/journaldephysiq23unkngoog#page/n159/mode/1up 152-160.] {{refend}} == Vanjski linkovi == {{Commons|Titanium}} * [http://daten.didaktikchemie.uni-bayreuth.de/umat/titan/titan.htm Titanij – proizvodnja i upotreba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213032023/http://daten.didaktikchemie.uni-bayreuth.de/umat/titan/titan.htm |date=13. 2. 2021 }} Univerzitet Bayreuth (19. februar 2010) * [http://www.chemie-master.de/pse/pse.php?modul=Ti Periodni sistem za školsku upotrebu] * [http://www.pniok.de/ti.htm Kristalni titanij] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111218211952/http://www.pniok.de/ti.htm |date=18. 12. 2011 }} {{PSE}} {{Odabrani članak}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] [[Kategorija:Prijelazni metali]] fkw8hg1t7h7xtshhb261q5jz15xashq Vanadij 0 6994 3426239 3422899 2022-07-31T01:08:58Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Vanadij | Simbol = V | Atomski broj = 23 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 5 | Perioda = 4 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Vanadium_crystal_bar_and_1cm3_cube.jpg|180px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = srebrenasto-sivi metal | Zastupljenost = 0,041<ref name="harry" /> | Atomska masa = 50,9415<ref name="ciaww" /> | Atomski radijus = 135 | Atomski radijus izračunat = 171 | Kovalentni radijus = 153 | CAS registarski broj = 7440-62-2 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Argon|Ar]]&#x5D; 3d<sup>3</sup>4s<sup>2</sup> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 11, 2 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 7,0 | Struktura kristala = kubična prostorno centrirana | Gustoća = 6110<ref name="greenwood" /> | Magnetizam = paramagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = 3,8 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="weast" /> | Energija ionizacije_1 = 650,9 | Energija ionizacije_2 = 1414 | Energija ionizacije_3 = 2830 | Energija ionizacije_4 = 4507 | Energija ionizacije_5 = 6298,7 | Tačka topljenja_K = 2183 | Tačka topljenja_C = 1910 | Tačka ključanja_K = 3680<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 3407 | Molarni volumen = 8,32 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 444<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 21,5<ref name="crc" /> | Pritisak pare = 3,06 | Pritisak pare_K = 2175 | Brzina zvuka = 4560 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 489<ref name="harry" /> | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 5 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 31 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = '''+5''', +4, +3, +2 | Oksidi = | Elektrodni potencijal = | Elektronegativnost = 1,63 | Oznaka upozorenja = '''Prah'''<br />{{Oznake upozorenja|F|Xi}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|17|36/37/38}} (prah) | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|7|26|33|37|43|60}} (prah) | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = V | Maseni broj = 47 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 32,6 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 29,28 | Tipraspada1ZP = <sup>47</sup>Ti }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = V | Maseni broj = 48 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 15,9735 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 4,012 | Tipraspada1ZP = <sup>48</sup>Ti }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = V | Maseni broj = 50 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,25 | Vrijeme poluraspada = 1,5 • 10<sup>17</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,208 | Tipraspada1ZP = <sup>50</sup>Ti | Tipraspada2ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada2ZE = 1,037 | Tipraspada2ZP = <sup>50</sup>Cr }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = V | Maseni broj = 51 | Rasprostranjenost u prirodi = '''99,75''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = V | Maseni broj = 52 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 3,743 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 3,976 | Tipraspada1ZP = <sup>52</sup>Cr }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = V | Maseni broj = 53 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,61 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 3,436 | Tipraspada1ZP = <sup>53</sup>Cr }} |}} '''Vanadij''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''V''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 23. To je čelično-sivi metal s plavim odsjajem. Dosta je tvrd, ali veoma kovan metal, te se ubraja u [[prelazni metal|prelazne metale]]. U [[Periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]], vanadij, zajedno sa težim elementima [[niobij]]em, [[tantal]]om i [[dubnij]]em, sačinjava [[5. grupa hemijskih elemenata|5. grupu]] ili ''grupu vanadija''. Najveći dio vanadija koristi se u takozvanom [[ferovanadij]]u za proizvodnju posebnih [[čelik]]a. Dodatak vanadija u [[hrom]]-vanadijskim čelicima dovodi do povećanja žilavosti a time i do povećanja otpornosti čelika. Element posjeduje različite biološke uloge i značaj, a za mnoge žive organizme je esencijalni mineral. Tako naprimjer vanadij ima određenu ulogu pri upravljanju [[enzim]]ima koji učestvuju u fosforiliranju, a koriste ga i neke bakterije za [[Fiksacija dušika|fiksiranje]] [[dušik]]a. S druge strane, za njega ili njegove spojeve sumnja se da djeluju kao [[mutagen]]i klastogeni koji izazivaju promjene na [[hromosom]]ima te su proglašeni otrovima i karcinogenima.<ref name="juanj" /> Najpoznatiji spoj vanadija je [[vanadij(V)-oksid]], koji se koristi kao [[katalizator]] u proizvodnji [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]]. == Historija == [[Datoteka:Andrés Manuel del Río (Rafael Ximeno y Planes 1825) retrato.png|thumb|150px|lijevo|Andrés Manuel del Río]] Metal, za koji se kasnije ispostavilo da je vanadij, otkrio je španski mineralog [[Andrés Manuel del Río]] u [[Meksiko|meksičkoj]] rudi [[olovo|olova]], kasnije nazvanoj [[vanadinit]]. Novi element, on je nazvao ''panhromij'' zbog njegove raznolikosti u pogledu boja, a kasnije je preimenovan u ''eritronij'' jer su njegove soli nakon zakiseljavanja dobijale crvenu boju. Međutim, del Riovo otkriće su opovrgavali [[Alexander von Humboldt]] te kasnije i francuski hemičar H.V. Collett-Desotils zbog sličnosti vanadija sa spojevima [[hrom]]a, te su smatrali da se kod navodnog novog elementa radi o hromu sa određenim primjesama.<ref name="caswell" /> Vanadij je ''ponovno'' otkrio 1830. godine [[švedska|švedski]] hemičar [[Nils Gabriel Sefström]]. On je ispitivao [[željezo]] iz švedskog rudnika željeza [[Taberg]], tako što je rudu otapao u [[hlorovodična kiselina|hlorovodičnoj kiselini]]. Pri tome je pored drugih poznatih materijala otkrio i jedan nepoznati element, koji je u nekim osobinama dosta nalikovao [[hrom]]u, ali je također pokazivao i osobine svojstvene [[uranij]]u. Međutim, nakon kasnijih ispitivanja, nije se radilo o ova dva elementa. Novom elementu dali su ime po ''Vanadisu'', drugom imenu [[Nordijska mitologija|nordijske božice]] [[Freyja|Freye]]. Nedugo zatim [[Friedrich Wöhler]], koji se sa Berzeliusom već s tim bavio, pružio je dokaz identiteta i povezao vanadij sa ranije opisanim ''eritronijem''.<ref name="sefstom" /><ref name="briefwechs" /> Vanadij u čistom, metalnom obliku prvi je sačinio [[Henry Enfield Roscoe]] 1867. putem [[redoks reakcija|redukcije]] [[vanadij(II) hlorid]]a sa [[vodik]]om. Čisti 99,7% vanadij dobili su [[John Wesley Marden]] i [[Malcolm Rich]] 1925. godine redukcijom vanadij(V) oksida sa [[kalcij]]em.<ref name="enciklbrit" /> U Engleskoj se od 1903. počeo koristiti vanadij za legiranje [[čelik]]a. Veća upotreba ovog elementa u industriji čelika otpočela je 1905. kada je [[Henry Ford]] počeo koristiti vanadijske čelike u proizvodnji svojih automobila.<ref name="ullmann"/> == Osobine == === Fizičke === [[Datoteka:Cubic-body-centered.png|thumb|Kristalna struktura vanadija, ''a'' = 302,4 pm]] Vanadij je nemagnetični, tvrdi ali kovni teški metal, čelično-plave nijanse. Ima [[gustoća|gustoću]] od 6,11 g/cm<sup>3</sup>.<ref name="ullmann"/> Čisti vanadij je relativno mehak, ali u prisustvu i najmanje količine primjese drugih elemenata postaje izuzetno tvrd i ima izuzetno veliku mehaničku čvrstoću. Po većini osobina, on nalikuje svom "komšiji" iz periodnog sistema, [[titanij]]u. [[Talište|Tačka topljenja]] čistog vanadija iznosi 1910&nbsp;°C, a ako su prisutne nečistoće, poput [[ugljik]]a, ona je znatno viša. Tako naprimjer pri udjelu od oko 10% ugljika, tačka topljenja iznosi oko 2700&nbsp;°C.<ref name="HoWi1542" /> Vanadij se kristalizira slično kao [[hrom]] ili [[niobij]] u kubičnoj prostorno-centriranoj [[kristalna struktura|kristalnoj strukturi]] sa ''Im<span style="text-decoration:overline;">3</span>m'' i parametrom rešetke a = 302,4 pm kao i dvije formulske jedinice po elementarnoj ćeliji.<ref name="subert" /> Ispod kritične temperature od 5,13 K, vanadij postaje [[superprovodnik]].<ref name="waxler" /> Kao i čisti vanadij, i njegove legure sa [[galij]]em, niobijem i [[cirkonij]]em također su superprovodnici. Pri temperaturama ispod 5,13 K, kao i metali iz njegove grupe niobij i [[tantal]], vanadij isitnjen u sićušnim grudvicama od po 200 [[atom]]a iskazuje neobičnu osobinu [[Električna polarizacija|električne polarizacije]] koja do danas nije objašnjena. Osim njega, takvu osobinu imaju samo nemetali.<ref name="kromet" /><ref name="rmz" /> === Hemijske === Vanadij nije plemeniti metal i u mogućnosti je reagirati sa mnogim [[nemetal]]ima. Izložen zraku zadržava metalni sjaj nekoliko sedmica. Međutim, nakon dužeg vremenskog perioda postaje primjetan nastanak zelenkaste korozije. Ukoliko je potrebno konzervirati metalni vanadij, on se mora držati zatvoren u atmosferi [[argon]]a. Pri visokoj temperaturi napada ga kisik i oksidira u [[vanadij(V) oksid]]. I dok sa [[ugljik]]om i [[dušik]]om reagira tek kad je zagrijan do bijelog usijanja, reakcije sa [[fluor]]om i [[hlor]]om odvijaju se i u hladnom stanju. Prema kiselinama i [[baza (hemija)|bazama]] pri sobnoj temperaturi, vanadij je pretežno stabilan zbog svog tankog pasiviziranog sloja oksida. Napada ga samo [[fluoridna kiselina]] kao i kiseline koje djeluju snažno oksidirajuće, poput vruće [[dušična kiselina|dušične kiseline]], koncentrirane sumporne kiseline i [[Aqua regia|carske vode]]. Do temperature od oko 500&nbsp;°C, vanadij može [[apsorpcija (hemija)|apsorbirati]] [[vodik]]. Pri tome metal postaje veoma krhak i može se vrlo lahko pretvoriti u prah. Vodik se može osloboditi iz vanadija tek pri 700&nbsp;°C u vakuumu.<ref name="ullmann"/> === Izotopi === Poznato je 25 [[izotop]]a vanadija i šest [[nuklearni izomer|nuklearnih izomera]].<ref name="nubase"/> Samo dva izotopa se javljaju u prirodi. To su izotop <sup>50</sup>V sa prirodnom rasprostranjenošću od 0,25% i <sup>51</sup>V kojeg ima 99,75%. Izotop <sup>50</sup>V je blago [[radioaktivnost|radioaktivan]]. Raspada se sa [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] od 1,5 · 10<sup>17</sup> godina tako što 83% izotopa putem [[elektronski zahvat|elektronskog zahvata]] prelazi u <sup>50</sup>Ti dok 17% izotopa putem β<sup>−</sup>-raspada prelazi u <sup>50</sup>Cr.<ref name="nubase"/> Oba jezgra se mogu koristiti za ispitivanja sa NMR-spektroskopijom. Najstabilniji vještački izotopi su <sup>48</sup>V sa vremenom poluraspada od 16 dana i <sup>49</sup>V koji ima vrijeme poluraspada od 330 dana. Ovi izotopi našli su primjenu u [[nuklearna medicina|nuklearnoj medicini]] kao traseri.<ref name="HoWi1542"/> Svi ostali izotopi i nuklearni izomeri su veoma nestabilni i raspadaju se u vremenu od nekoliko minuta ili sekundi. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Vanadinite, goethite(2).jpg|thumb|lijevo|Vanadinit]] [[Datoteka:Vanadium-Produktion.svg|thumb|190px|lijevo|Proizvodnja ruda vanadija]] Vanadij na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]] je veoma čest hemijski element. U kontinentalnoj Zemljinoj kori njegov udio iznosi oko 120 [[parts per million|ppm]]. Sa sličnim udjelom, u Zemljinoj kori nalaze se i elementi kao što su [[cirkonij]], [[hlor]] i [[hrom]]. Vanadij se ne javlja [[samorodni elementi|samorodan]], nego u sklopu raznih [[minerali|minerala]]. I pored relativno velike rasprostranjenosti, nalazišta vanadija u kojima se on nalazi u većim koncentracijama vrlo su rijetka, jer su i mnogi njegovi minerali veoma rijetki. U usporedbi sa Zemljinom korom, njegov udio u [[morska voda|morskoj vodi]] je znatno niži i kreće se oko 1,3 μg/l.<ref name="Rehder" /> U najvažnije minerale vanadija uglavnom se ubrajaju vanadati kao što je [[vanadinit]] <nowiki>[</nowiki>Pb<sub>5</sub>(VO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>Cl<nowiki>]</nowiki>, [[deskloizit]], Pb(Zn, Cu) <nowiki>[OH|VO</nowiki><sub>4</sub><nowiki>]</nowiki> i [[karnotit]] <nowiki>[</nowiki>K<sub>2</sub>(UO<sub>2</sub>)<sub>2</sub>(VO<sub>4</sub>)<sub>2</sub>·3H<sub>2</sub>O<nowiki>]</nowiki>, kao i vanadij-sulfat [[patronit]] VS<sub>4</sub>. Najveći dio vanadija nalazi se u tragovima u sklopu drugih metala, najčešće u rudama željeza poput [[magnetit]]a. Udio vanadija u titanij-željeznim rudama iznosi većinom između 0,3 i 0,8%,<ref name="römpp" /> ali u mnogim južnoafričkim rudama može iznositi i do 1,7%.<ref name="ullmann" /> Biljni i životinjski organizmi također sadrže vanadij, tako naprimjer u [[čovjek]]ovom organizmu udio vanadija iznosi oko 0,3&nbsp;mg/kg. Najviše vanadija sadržano je u ćelijskim jedrima ili [[mitohondrija]]ma. Neki živi organizmi, prije svega neke vrste plaštaša iz klase ''Ascidiacea'' i gljiva [[muhara]], imaju sposobnost obogaćivanja vanadija. Kod ''Ascidiacea'' udio vanadija je i do 10 miliona puta veći od njegovog udjela u okolnoj morskoj vodi.<ref name="HoWi1542" /> Zbog udjela vanadija u tim živim bićima, i [[ugalj]] i [[nafta]] koji su nastali od njih, također sadrže vanadij. Udio vanadija u nafti i uglju iznosi do 0,1 %.<ref name="römpp"/> Naročito velike udjele vanadija mogu se naći u nafti koja potječe iz [[Venecuela|Venecuele]] i [[Kanada|Kanade]].<ref name="HoWi1542"/> U svijetu je 2006. iskopano ukupno 55.700 tona ruda vanadija (preračunato u vidu metala). Najznačajniji proizvođači su [[Južnoafrička Republika]], [[Kina]] i [[Rusija]]. Vanadij se ne smatra rijetkom sirovinom jer su njegove ukupne poznate rezerve procijenjene na oko 63 miliona tona.<ref name="usgsmin" /> == Dobijanje == [[Datoteka:Vanadium_etched.jpg|thumb|lijevo|Vanadij čistoće 99,95% elektrolučno istopljen i jetkan]] [[Datoteka:Vanadium crystal vakuum sublimed.jpg|thumb|lijevo|Vanadij čistoće 99,9 %, dendritički narasli kristali, načinjeni vakuumskom sublimacijom]] Dobijanje metalnog vanadija odvija se u nekoliko koraka. Prvo se iz raznih početnih sirovina mora dobiti [[vanadij(V) oksid]]. On se dalje može reducirati do elementarnog vanadija, te dalje po potrebi pročišćavati. Moguće polazne sirovine iz kojih se može dobiti vanadij su njegove rude poput [[karnotit]]a i [[patronit]]a, titanijsko-željezne rude koje ga također sadržavaju i sirova [[nafta]]. Rude vanadija u prošlosti su bile vrlo važne za njegovu proizvodnju, ali danas ne igraju važnu uloge jer su ih zamijenile titanijsko-željezne rude. Kada se željezne rude sa primjesama vanadija reduciraju u procesu visoke peći, vanadij prvo ostaje u sirovom željezu. Da bi se ono dalje prerađivalo u [[čelik]], tokom njegovog oplemenjivanja kada se u smjesu upuhava [[kisik]]. U tom procesu vanadij prelazi u [[šljaka|šljaku]]. Ona sadrži i do 25% vanadij(V) oksida te je vrlo važna sirovina za dobijanje ovog metala. Da bi se dalje dobio čisti vanadij(V) oksid, fino isitnjena šljaka se prži sa oksidirajućim natrijevim solima poput [[natrij-hlorid]]a ili [[natrij-karbonat]]a. Time nastaje nerastvorljivi [[natrij-metavanadat]], koji se taloženjem odvaja od ostatka šljake. Dodavanjem kiselina i amonijevih soli ostatak vanadija se istaloži iz šljake u vidu nastalog [[amonij-polivandat]]a. On se također može pretvoriti u vanadij(V) oksid pomoću žarenja. I iz drugih ruda koje sadrže vanadij također se može dobiti ovaj oksid na isti način. Iz sirove nafte, vanadij se dobija pomoću emulzije dodavanjem [[voda|vode]] i [[magnezij-nitrat]]a u naftu te se ta emulzija izdvaja. Daljnji tok prerade uglavnom odgovara procesu kao i kod željeznih ruda.<ref name="ullmann"/> Dobijanje metalnog vanadija dešava se pomoću redukcije vanadij(V) oksida sa drugim [[metal (hemija)|metalima]]. Kao redukcijsko sredstvo mogu poslužiti [[aluminij]], [[kalcij]], [[ferosilicij]] ili [[ugljik]]. S ugljikom nastaju karbidi vanadija, iz kojih se metalni vanadij vrlo teško može odvojiti: : <math>\mathrm{V_2O_5 + 5\ Ca \longrightarrow 2\ V + 5\ CaO}</math> : <small>redukcija sa kalcijem</small> Da bi se dobio potpuno čisti vanadij, kao redukcijsko sredstvo se mora koristiti relativno skupi kalcij ili aluminij, jer se u postupku sa dosta jeftinijim ferosilicijem ne može postići vrlo visok stepen čistoće vanadija. Dok se pri primjeni kalcija odmah dobija potpuno čisti vanadij, u reakciji sa aluminijem se prethodno dobija legura vanadija i aluminija, iz koje se putem [[Sublimacija (fizika)|sublimacije]] u [[vakuum]]u izdvaja čisti vanadij. Najveći dio proizvedenog vanadija u svijetu ne troši se u obliku čistog metala, nego u formi legura sa željezom, takozvanim ''ferovanadijem'', u kojem vanadij učestvuje sa najmanje 50%.<ref name="ullmann"/> Da bi se on dobio, nije potrebno prethodno izdvajati čisti vanadij. Umjesto toga, šljaka koja sadrži vanadij i željezo reducira se sa ferosilicijem i [[kalcij-karbonat]]om do ferovanadija. Ovako dobijena legura primjenjuje se u većini tehničkih aplikacija. Najčišći vanadij se može dobiti bilo [[elektrohemija|elektrohemijski]] ili pomoću van Arkel-de Boerovog procesa. Za to je neophodno čisti vanadij istopiti sa [[jod]]om u staklenoj ampuli iz koje je odstranjen zrak. U zagrijanoj ampuli nastaje [[vanadij(III) jodid]] koji se na vreloj [[volfram]]skoj žici raspada na veoma čisti vanadij i elementarni jod. : <math>\mathrm{2\ V + 3\ I_2 \rightleftharpoons 2\ VI_3}</math> : <small>redukcija u van Arkel-de Boerovom procesu</small> ==Upotreba== [[Datoteka:Knarre.jpg|thumb|desno|Alat načinjen od vanadijskog čelika]] ===Legure=== Približno 85% vanadija koji se proizvede u svijetu potroši se u obliku [[ferovanadij]]ske legure ili kao dodatak za razne [[čelik]]e.<ref name="Moskalyk" /> Značajano povećanje čvrstoće u čeliku koji sadrži vrlo malehne količine vandija otkriveno je početkom 20. vijeka. Vanadij gradi stabilne nitride i karbide, što rezultira znatnim porastom čvrstoće čelika.<ref name="Chandler" /> Od tog vremena, vanadijski čelici se koriste u aplikacijama za ramove za bicikle, razne osovine, zupčanike, bregaste osovine i druge kritične dijelove. Postoji dvije grupe legura čelika koji sadrže vanadij. Visokougljične čelične legure sa vanadijem sadrže 0,15% do 0,25% vanadija a [[čelik za velike brzine|brzi alatni čelici]] imaju udio vanadija od 1% do 5%. Kod takve vrste čelika, može se dostići tvrdoća po Rockwellu (HRC) od 60. HSS čelik se koristi u hirurškim instrumentima i alatima.<ref name="Joseph" /> Neke legure [[metalurgija praha|metalurgije praha]] mogu sadržavati i do 18% vanadija. Veliki sadržaj karbida vanadija u tim legurama u velikoj mjeri povećava otpornost na habanje. Jedna od aplikacija za te legure su alati i noževi.<ref name="Stanislav" /> Vanadij stabilizira beta oblik titanija i povećava njegovu snagu i temperaturnu stabilnost. U smjesi sa [[aluminij]]em u titanijskim legurama, vanadij se koristi u proizvodnji mlaznih motora za avione, avionskih oplata i zubnih implantata. Jedna od uobičajenih legura je [[titanij 6AL-4V]], legura titanija sa 6% aluminija i 4% vanadija.<ref name="Leyens" /> ===Ostala upotreba=== [[Datoteka:Vanadium(V) oxide.jpg|thumb|desno|[[Vanadij(V) oksid]] je katalizator u kontaktnom procesu za proizvodnju sumporne kiseline]] Vanadij je kompatibilan sa željezom i titanijem, pa se zbog toga vanadijske folije koriste za [[zavarivanje|navarivanje]] titanija na čelik.<ref name="Welding" /> Osrednja veličina poprečnog presjeka zahvata termalnih neutrona i kratko vrijeme poluraspada izotopa nastalih zahvatom [[neutron]]a čini vanadij pogodnim materijalom za unutrašnju strukturu [[fuzija|fuzijskog]] [[nuklearni reaktor|reaktora]].<ref name="Matsui" /><ref name="Chang" /> Nekoliko vanadijskih legura iskazuje superprovodničke osobine. Prvi superprovodnik A15 faze bio je spoj vanadija V<sub>3</sub>Si, otkriven 1952. godine.<ref name="Hardy" /> [[Vanadij-galij]] traka se koristi za superprovodničke magnete (17,5 [[tesla|tesli]] ili 175.000 gausa). Struktura superprovodničke A15 faze V<sub>3</sub>Ga slična je onoj kod više uobičajenog [[Niobij-kalaj|Nb<sub>3</sub>Sn]] i [[Niobij-titanij|Nb<sub>3</sub>Ti]].<ref name="Markiewicz" /> Najčešći i najpoznatiji oksid vanadija, [[vanadij(V) oksid|vanadij-pentoksid]] V<sub>2</sub>O<sub>5</sub>, koristi se kao [[katalizator]] u proizvodnji sumporne kiseline putem kontaktnog procesa<ref name="Boghosian" /> i kao oksidizacijsko sredstvo u proizvodnji maleinskih anhidrida.<ref name="Claude" /> Vanadij-pentoksid se također koristi za pravljenje [[keramika|keramike]].<ref name="crc" /> Drugi oksid vanadija, [[vanadij-dioksid]] VO<sub>2</sub>, koristi se u proizvodnji premaza stakla, koji blokiraju infracrveno zračenje (ali propuštaju vidljivu [[svjetlost]]) pri određenoj temperaturi.<ref name="Dimitra" /> Vanadij-oksid se također može koristiti za pobuđivanje centara boje u [[korund]]u kako bi se kreirao simulirani [[aleksandrit]]ni [[nakit]], iako je aleksandrit u prirodi zapravo [[hrizoberil]].<ref name="AM52" /> Mogućnost korištenja vanadijskih redoks parova u obje polućelije, te time i eliminiranja problema međukontaminacije putem difuzije iona kroz membranu jeste prednost vanadijskih redoks punjivih baterija.<ref name="Fabjan" /> Vanadat se može upotrebljavati za zaštitu čelika protiv hrđe i korozije putem elektrohemijskog konverzijskog pokrivanja.<ref name="Buchheit" /> Litij-vanadij-oksid je predložen za upotrebu u anodama sa velikom gustoćom energije za litij-ionske baterije, pri 745 Wh/L kada se spari sa katodom od litij-kobalt-oksida.<ref name="Kariatsumari" /> Također neki istraživači su predložili da vrlo mala količina vanadija, 40 do 270 ppm, u Wootzovom i Damask-čeliku, u znatnoj mjeri poboljšava čvrstoću materijala, mada nije sasvim jasno šta bi bio izvor vanadija.<ref name="dauksch" /> Litij-vanadij-fosfat je predviđen za nove baterije, a sam je vrlo dobro komercijalno primjenjiv jer su fosfati jeftini a vanadij čini baterije vrlo gusto energetski "pakovane". == Biološki značaj == Spojevi vanadija imaju razne [[biologija|biološke]] uloge i značaj. Za vanadij je karakteristično da se javlja bilo anionski kao vanadat a također i kationski u vidu VO<sub>2</sub><sup>+</sup>, VO<sup>2+</sup> ili V<sup>3+</sup>. Vanadati imaju veliku sličnost sa [[fosfat]]ima te u skladu s tim i određene sličnosti u djelovanju. Pošto se vanadati znatno jače vežu na pogodne [[enzim]]e od fosfata, oni su u mogućnosti da blokiraju enzime fosforiliranja i tako upravljaju tim procesom. To utječe naprimjer na djelovanje [[Natrij-kalij pumpa|natrij-kalij-ATPaze]], koja upravlja transportom [[natrij]]a i [[kalij]]a u ćelijama. Ova blokada se može vrlo brzo ukloniti pomoću desferioksamina B, stabilnog kompleksa sa vanadatom.<ref name="Rehder"/> Nadalje, vanadij utječe i na apsorpciju [[glukoza|glukoze]]. On ima sposobnost da stimulira [[glukoliza|glukolizu]] u [[jetra|jetri]] i da zaguši "konkurentski" proces [[Glukoneogeneza|glukoneogenezu]]. Pri tome dolazi do snižavanja nivoa glukoze u krvi.<ref name="römpp"/> Iz tog razloga istraživa se da li su spojevi vanadija pogodni za tretman [[šećerna bolest|dijabetesa tip 2]]. Međutim, u tim istraživanjima još uvijek nisu postignuti nedvosmisleni rezultati i zaključci.<ref name="smithdm" /> Osim navedenog, vanadij također stimulira i oksidaciju fosfolipida i potiskuje sintezu [[holesterol]]a tako što inhibira [[skvalen sintaza|skvalen sintazu]], mikrosomalni enzimski sistem jetre. Nasuprot toga, nedostatak vanadija izaziva povećanu koncentraciju holesterola i triglicerida u krvnoj plazmi.<ref name="wob" /> U biljkama vanadij igra ulogu u [[fotosinteza|fotosintezi]]. On je u mogućnosti da katalizira reakciju za nastanak [[Aminolevulinska kiselina|aminolevulinske kiseline]] bez enzima. To je vrlo važan prethodnik za pravljenje [[hlorofil]]a.<ref name="Rehder"/> == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="Joseph">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=Kws7x68r_aUC&pg=PA11|title = Tool Materials: Tool Materials|author = Joseph R. Davis|publisher = ASM International|year = 1995|isbn = 978-0-87170-545-7}}</ref> <ref name="Markiewicz">{{cite journal| journal = IEEE Transactions on Magnetics| volume = 13| issue = 1|year= 1977| pages = 35–37| title = A 17.5 Tesla superconducting concentric Nb<sub>3</sub>Sn and V<sup>3</sup>Ga magnet system|author= Markiewicz W.; Mains, E.; Vankeuren, R. ''et al.''|doi = 10.1109/TMAG.1977.1059431|bibcode = 1977ITM....13...35M }}</ref> <ref name="Hardy">{{cite journal| journal = Physical Reviews|volume = 89|pages = 884–884|year= 1953|title = Superconducting Silicides and Germanides|author= George F. Hardy; Hulm, John K. |doi = 10.1103/PhysRev.89.884|bibcode=1953PhRv...89Q.884H| issue = 4}}</ref> <ref name="Claude">{{cite journal|journal = Applied Catalysis A: General|volume = 157|issue = 1–2|year= 1997|pages = 173–193|title = Vanadium phosphorus oxides for n-butane oxidation to maleic anhydride| doi = 10.1016/S0926-860X(97)00016-1|author= Michel Abon; Volta, Jean-Claude }}</ref> <ref name="Dimitra">{{cite journal|journal = Journal of Materials Chemistry|year= 2002|volume = 12|pages = 2936–2939|title = Intelligent window coatings: atmospheric pressure chemical vapour deposition of vanadium oxides|author = Troy D. Manning; Parkin, Ivan P.; Clark, Robin J. H. ''et al.''|doi = 10.1039/b205427m|issue = 10}}</ref> <ref name="AM52">{{cite journal|url = http://www.minsocam.org/ammin/AM52/AM52_867.pdf|journal = American Mineralogist|volume = 52|year = 1962|author = White Willam B.; Roy, Rustum; McKay, Chrichton|title = The ''Alexandrite'' Effect: And Optical Study|pages = 867–871}}</ref> <ref name="Chandler">{{cite book|title = Metallurgy for the Non-metallurgist|author = Harry Chandler|publisher = ASM International|isbn = 978-0-87170-652-2|pages = 6–7|url = http://books.google.com/?id=arupok8PTBEC|year = 1998}}</ref> <ref name="Boghosian">{{cite journal|journal = Journal of Catalysis|volume = 155|issue = 1|year= 1995|pages = 32–42|doi = 10.1006/jcat.1995.1185|title = Deactivation and Compound Formation in Sulfuric-Acid Catalysts and Model Systems|author= Eriksen K. M.; Karydis, D. A.; Boghosian, S.; Fehrmann, R.}}</ref> <ref name="Moskalyk">{{cite journal|journal =Minerals Engineering|volume = 16|page= 793|doi = 10.1016/S0892-6875(03)00213-9|author= R. R. Moskalyk; Alfantazi, A. M. | title = Processing of vanadium: a review|year =2003|issue =9}}</ref> <ref name="Chang">{{cite web |url = http://www.wahchang.com/pages/products/data/pdf/Vanadium.pdf |title = Vanadium Data Sheet |access-date = 16. 1. 2009 |publisher = ATI Wah Chang |archive-url = https://web.archive.org/web/20090225153938/http://www.wahchang.com/pages/products/data/pdf/Vanadium.pdf |archive-date = 25. 2. 2009 }}</ref> <ref name="Fabjan">{{cite journal|journal = Journal of Power Sources|volume = 127|issue = 1–2|year= 2004|pages = 98–104|title = Possible use of vanadium redox-flow batteries for energy storage in small grids and stand-alone photovoltaic systems|doi = 10.1016/j.jpowsour.2003.09.066|author= Ludwig Joerissen; Garche, Juergen; Fabjan, Ch. ''et al.''|bibcode = 2004JPS...127...98J }}</ref> <ref name="Buchheit">{{cite journal|title = Corrosion Protection of Aluminum Alloy 2024-T3 by Vanadate Conversion Coatings|url = https://archive.org/details/sim_corrosion_2004-03_60_3/page/284|author = H. Guan; Buchheit R. G.|journal = Corrosion|year = 2004|volume = 60|issue = 3|pages = 284–296|doi = 10.5006/1.3287733}}</ref> <ref name="Kariatsumari">{{cite web|url = http://techon.nikkeibp.co.jp/article/HONSHI/20080129/146549/|title = Li-Ion Rechargeable Batteries Made Safer|author = Koji Kariatsumari|publisher = Nikkei Business Publications, Inc.|access-date = 10. 12. 2008|datum = 1. 2. 2008|archive-url = https://web.archive.org/web/20110912020554/http://techon.nikkeibp.co.jp/article/HONSHI/20080129/146549/|archive-date = 12. 9. 2011|url-status = dead}}</ref> <ref name="dauksch">{{cite journal |title = The key role of impurities in ancient damascus steel blades|journal = Journal of the Minerals, Metals and Materials Society| volume =50|issue = 9|pages = 58–64|doi = 10.1007/s11837-998-0419-y|author= J. D. Verhoeven; Pendray, A. H. Dauksch, W. E. |year= 1998|bibcode = 1998JOM....50i..58V }}</ref> <ref name="Stanislav">{{cite book|url=http://books.google.de/books?id=6aP3te2hGuQC&pg=PA490|page=490|title=Handbook of Non-Ferrous Metal Powders: Technologies and Applications|isbn=9780080559407|author=Oleg D Neikov; Stanislav Naboychenko; Irina B Mourachova ''et al.''|datum=24. 2. 2009|access-date=17. 10. 2013}}</ref> <ref name="Leyens">{{cite book|title = Titan und Titanlegierungen|chapter = Metastabile β-Legierungen|author = Manfred Peters; Leyens, C.|publisher = Wiley-VCH|year = 2002|url = http://books.google.com/?id=sxdR882jQpYC&pg=PA23|isbn = 978-3-527-30539-1|pages = 23–24}}{{Mrtav link}}</ref> <ref name="Welding">{{cite journal|title = Welding of chemical equipment made from two-layer sheet with titanium protective layer (review of foreign literature)|journal = Chemical and Petroleum Engineering|volume = 2|issue = 12|year= 1966|doi = 10.1007/BF01146317|pages = 854–856|author = N. T. Lositskii; Grigor'ev A. A. Khitrova, G. V.}}</ref> <ref name="Matsui">{{cite journal|journal = Journal of Nuclear Materials|volume = 233–237|issue = 1|year = 1996|pages = 92–99|doi = 10.1016/S0022-3115(96)00331-5|title = Status of vanadium alloys for fusion reactors|author= H. Matsui; Fukumoto, K.; Smith, D. L.; Chung, Hee M. ''et al.''|bibcode=1996JNuM..233...92M}}</ref> <ref name="smithdm">{{Cite journal|author=D.M. Smith, R.M. Pickering; G.T. Lewith|title=A systematic review of vanadium oral supplements for glycaemic control in type 2 diabetes mellitus|journal=QJM: An International Journal of Medicine|year=2008|volume=101|issue=5|pages=351–358|doi=10.1093/qjmed/hcn003}}</ref> <ref name="wob">Wissenschaft-Online-Lexika: Pojam ''[http://www.spektrum.de/lexikon/biologie/vanadium/68988 Vanadium]'', u: ''Lexikon der Biologie''; pristupljeno 9. jula 2008.</ref> <ref name="rmz">Ramiro Moro, Xiaoshan Xu, Shuangye Yin, Walt A. de Heer: ''Ferroelectricity in Free Niobium Clusters'', u: ''Science'', 2003, Vol. 300, br. 5623, str. 1265–1269, {{doi|10.1126/science.1083247}}.</ref> <ref name="nubase">{{Cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|url=http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|journal=Nuclear Physics|year=2003|volume=A 729|pages=3–128|format=pdf|doi=10.1016/S0375-9474(97)00482-X|access-date=22. 10. 2015|archive-date=24. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724211828/http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="waxler">Aaron Waxler, William S. Corack: ''Superconductivity of Vanadium''. u: ''Physical Review'', 1952, 85, (1), str. 85–90, {{doi|10.1103/PhysRev.85.85}}.</ref> <ref name="kromet">T. Krome: ''Metalle auf Abwegen. Über das ungewöhnliche Tieftemperaturverhalten winziger Metallklumpen.'' u: ''Spektrumdirekt.de'' od 22. maja 2003; [http://www.wissenschaft-online.de/artikel/619012 sažetak], pristupljeno 23. oktobra 2015.</ref> <ref name="enciklbrit">Vanadium. u: ''Encyclopædia Britannica''. 2008. Encyclopædia Britannica Online, pristupljeno 6. oktobra 2008. ([http://www.britannica.com/EBchecked/topic/622782/vanadium-V online]).</ref> <ref name="subert">K. Schubert: ''Ein Modell für die Kristallstrukturen der chemischen Elemente''. u: ''Acta Crystallographica'', 1974, 30, str. 193–204, {{doi|10.1107/S0567740874002469}}.</ref> <ref name="sefstom">N. G. Sefstöm: ''Über das Vanadin, ein neues Metall, gefunden im Stangeneisen von Eckersholm, einer Eisenhütte, die ihr Erz von Taberg in Småland bezieht''. u: ''Annal. d. Physik'', 1831, 97 (1), str. 1–4.</ref> <ref name="briefwechs">Pismo Berzeliusa upućeno Wöhleru 22. januara 1831. u djelu: O. Wallach (ur.): ''Briefwechsel zwischen J. Berzelius und F. Wöhler''. Leipzig 1901.</ref> <ref name="caswell">L. R. Caswell: [http://www.scs.illinois.edu/~mainzv/HIST/awards/OPA%20Papers/2006-Caswell.pdf ''Andres del Rio, Alexander von Humboldt, and the Twice-Discovered Element''] (PDF). u: ''Bull. Hist. Chem.''. 2003, 28 (1), str. 35–41.</ref> <ref name="HoWi1542">{{Cite book|author=Arnold F. Holleman; E. Wiberg; N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|url=https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1|pages=[https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe/page/n1581 1542]-1543}}</ref> <ref name="römpp">''Vanadium'' u: Thieme Chemistry (izdavač): ''RÖMPP Online'' – Version 3.13. Georg Thieme Verlag KG, Stuttgart 2011.</ref> <ref name="usgsmin">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/vanadium/mcs-2008-vanad.pdf U.S. Geological Survey: ''Vanadium'', Mineral Commodity Summaries, januar 2008.] (PDF)</ref> <ref name="ullmann">Günter Bauer et al.: ''Vanadium and Vanadium Compounds''. u: Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry, Wiley-VCH, Weinheim 2000, {{doi|10.1002/14356007.a27_367}}.</ref> <ref name="Rehder">Dieter Rehder: ''Bioanorganische Chemie des Vanadiums.'' u: ''Angewandte Chemie'', 1991, 103, str. 152–172.</ref> <ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="juanj">Juan J. Rodríguez-Mercado, Rodrigo A. Mateos-Nava, Mario A. Altamirano-Lozano: ''DNA damage induction in human cells exposed to vanadium oxides in vitro.'' u: ''Toxicology in Vitro'' 25, br. 8, 2011, str. 1996–2002, {{doi|10.1016/j.tiv.2011.07.009}}.</ref> <ref name="ciaww">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013]</ref> <ref name="greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1260}}</ref> <ref name="weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|edition=70|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}</ref> <ref name="zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="crc">{{Cite book|editor=David R. Lide|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_144|edition=90|publisher=CRC Press/Taylor and Francis|year=2010|location=Boca Raton, FL|chapter=Fluid Properties; Enthalpy of Fusion|pages=[https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_144/page/n960 6]-135}}</ref> }} {{Commonscat|Vanadium}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] r4dihi6htbb19wr2s7fr8h9yfh6ebe0 Željezo 0 6997 3426321 3282599 2022-07-31T09:56:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Željezo | Simbol = Fe | Atomski broj = 26 | Serija = Prelazni metali | Grupa = 8 | Perioda = 4 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Iron lamp.jpg|250px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = metalnog sjaja<br />sa sivim nijansama | Zastupljenost = 4,7<ref name="binder" /> | Atomska masa = 55,845 | Atomski radijus = 140 | Atomski radijus izračunat = 156 | Kovalentni radijus = 123-152 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Argon|Ar]]&#x5D; 3d<sup>6</sup>4s<sup>2</sup> | Izlazna energija = 4,5<ref name="ludwig" /> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 14, 2 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 4,0 | Struktura kristala = kubična prostorno centrirana | Gustoća = 7874 | Magnetizam = feromagnetičan | Energija ionizacije_1 = 762,5 | Energija ionizacije_2 = 1561,9 | Energija ionizacije_3 = 2957 | Tačka topljenja_K = 1811 | Tačka topljenja_C = 1538 | Tačka ključanja_K = 3273<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 3000 | Molarni volumen = 7,09 · 10<sup>−6</sup> | Toplota isparavanja = 354<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 13,8 | Pritisak pare = 7,05 | Pritisak pare_K = 1808 | Brzina zvuka = 4910 m/s | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 449<ref name="binder" /> | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 1 · 10<sup>7</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 80 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = 2, '''3''', 4, 5, 6 | Oksidi = {{chem|Fe}}{{chem|O}}, {{chem|Fe|2}}{{chem|O|3}}, {{chem|Fe|3}}{{chem|O|4}} (amfoteran) | Elektrodni potencijal = −0,44 V (Fe<sup>2+</sup> + 2e<sup>−</sup> → Fe) | Elektronegativnost = 1,83 | Oznaka upozorenja = '''Prah'''<br />{{Oznake upozorenja|F}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}} (prah) | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|53|45|60|61}} (prah) | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Fe | Maseni broj = 52 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 8,275 [[sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,372 | Tipraspada1ZP = [[Mangan|<sup>52</sup>Mn]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Fe | Maseni broj = 53 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 8,51 [[minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 3,743 | Tipraspada1ZP = [[Mangan|<sup>53</sup>Mn]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Fe | Maseni broj = 54 | Rasprostranjenost u prirodi = 5,8 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Fe | Maseni broj = 55 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,737 [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,231 | Tipraspada1ZP = <sup>55</sup>Mn }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Fe | Maseni broj = 56 | Rasprostranjenost u prirodi = 91,72 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Fe | Maseni broj = 57 | Rasprostranjenost u prirodi = 2,2 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Fe | Maseni broj = 58 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,28 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Fe | Maseni broj = 59 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 44,495 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,565 | Tipraspada1ZP = [[Kobalt|<sup>59</sup>Co]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Fe | Maseni broj = 60 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,62 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]] <ref name="rugel" /> | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 3,978 | Tipraspada1ZP = [[Kobalt|<sup>60</sup>Co]] }} |}} '''Željezo''' ({{la|ferrum}}) jeste [[hemijski element]] označen simbolom '''Fe''' koji ima [[atomski broj]] '''26'''. Spada u prelazne [[metal (hemija)|metale]], u [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] nalazi se u [[8. grupa hemijskih elemenata|8. sporednoj grupi]] koja je po njemu i dobila ime ''grupa željeza''. U kontekstu industrijske proizvodnje danas se pod željezom obično misli na tehničku sirovinu [[liveno gvožđe]], čime se dalje materijal [[čelik]] obično ne smatra željezom nego željeznim metalom. Razlika između gvožđa i čelika bazira se da li je ono liveno ili ne,<ref name="durer" /> a obično se oslanja na udio [[ugljik]]a u njemu. == Historija == Dokazi o upotrebi željeza u raznim kulturama kroz [[arheologija|arheološke]] nalaze u relativno rijetki u odnosu na pronalaske iz [[bronzano doba|bronzanog doba]]. S jedne strane je željezo u najstarijim periodima prahistorije korišteno samo u ograničenom obimu, dok s druge strane ti predmeti iz [[željezno doba|željeznog doba]] nisu očuvani zbog toga što željezo korodira u dodiru sa vodom, vlažnim zrakom ili zemljom. Samo u posebnim okolnostima i samo izuzetno veliki željezni predmeti su preostali iz tog prahistorijskog perioda. Čak i prije početka željeznog doba, željezo je bilo poznato čovjeku u sklopu [[meteorit]]skog željeza u kojem je sadržaj nikla bio od 5 do 18%. Takvo željezo je bilo izuzetno rijetko, a stari Egipćani su ga označavali hijeroglifima ''bj-n-pt'' odnosno ''željezo nebesa'',<ref name="Johannsen1953" /> izuzetno su ga cijenili a od njega su izrađivali kulturne i religijske predmete ili [[nakit]] vladara. U Egiptu su pronađene dvije grobnice iz predinastičkog vremena u kojima su nađene kuglice nakita načinjene od meteoritskog željeza sa udjelom [[nikl]]a od oko 7,5%.<ref name="Johannsen1953" /> Najstariji pronađeni predmet od meteoritskog željeza potiče iz [[Mezopotamija|Mezopotamije]], gdje su ga Sumerci zvali ''urudu-an-bar'' (''bakar nebesa''). Između ostalog, u gradu Ur pronađen je nož sa oštricom od meteorskog željeza, sadržaja nikla 10,8%, i pozlaćenom drškom, a čija je izrada datirana u period od 3100 p.n.e.<ref name="Johannsen1953" /> Međutim, smatra se da su u Mezopotamiji poznavali i zemaljsko željezo bez primjesa nikla. Pronađen je i nož od željeza sa bronzanom drškom iz perioda 3000-2700 p.n.e. u ruševinama [[Ešnunna]] (današnji ''Tell Asmar'') u [[Irak]]u.<ref name="Johannsen1953"/> == Osobine == === Fizičke === [[Datoteka:Iron electrolytic and 1cm3 cube.jpg|thumb|lijevo|Elektrolitički dobijeno čisto željezo (čistoće 99,97 %+)]] Prosječni atom željeza u prirodi je oko 56 puta masivniji od atoma [[vodik]]a. Jezgro željeza [[izotop]]a <sup>56</sup>Fe pokazuje jedan od najvećih masenih defekata te stoga i ogromnu vezivnu energiju po nukleonu među svim atomskim jezgrima. Stoga se on smatra posljednjim korakom dobijanja energije putem nukleosinteze u zvijezdama. Međutim, najveći maseni defekt ima izotop [[nikl]]a <sup>62</sup>Ni a slijedi ga izotopi <sup>58</sup>Fe, a tek na trećem mjestu je <sup>56</sup>Fe<ref name="fewell" />. Na sobnoj temperaturi jedina [[Alotropske modifikacije|alotropska modifikacija]] čistog željeza je [[Ferit (željezo)|ferit]], odnosno α-željezo. Ova modifikacija se kristalizira u prostorno centriranom kubičnom [[kristalni sistem|kristalnom sistemu]] (tip [[volfram]]a) u prostornoj grupi ''I''m<span style="text-decoration:overline">3</span>m sa parametrom rešetke a&nbsp;=&nbsp;286,6&nbsp;pm kao i dvije formulske jedinice po elementarnoj ćeliji. Ova modifikacija je stabilna na temperaturi ispod 910&nbsp;°C. Iznad ove temperature prelazi u γ-modifikaciju odnosno [[austenit]]. Samo alotropska modifikacija α posjeduje feromagnetične osobine i to do 768&nbsp;°C (''[[Kirijeva tačka]]''). Ova modifikacija ima kubičnu plošno centriranu rešetku (tip [[bakar|bakra]]) sa prostornom grupom ''F''m<span style="text-decoration:overline">3</span>m i parametrom rešetke a&nbsp;=&nbsp;364,7&nbsp;pm. Treća promjena strukture dešava se na 1390&nbsp;°C, iznad ove temperature pa sve do tačke topljenja 1535&nbsp;°C željezo je ponovno stabilno kao δ-ferit u kubičnoj prostorno centriranoj kristalnoj rešetki. Pri povećanju [[pritisak|pritiska]] fazni prijelaz se također dešava. Pri pritisku iznad 10 GPa i temperaturi od najviše nekoliko stotina stepeni α-željezo prelazi u ε-željezo, čija je kristalna rešetka heksagonalna gusto pakovana (''hcp''). Pri višim temperaturama sve do tačke topljenja odvija se odgovarajuće promjena iz γ-željeza u ε-željezo, pri čemu pritisak faznog prijelaza raste sa temperaturom. Iznad toga moguće je da postoji još jedan fazni prijelaz ε-željeza u β-željezo, pri pritiscima od oko 50 GPa i temperaturi iznad 1500&nbsp;K, međutim postojanje ove β-faze nije dokazano, kao ni definitivno razjašnjene kristalne strukture tog hipotetičkog β-željeza: od ortorompske do dvostruke ''hcp''-strukture.<ref name="beta-iron" /> Ovo pretvaranje naziva se još i ''[[Polimorfizam (mineralogija)|polimorfizam]] željeza''.<ref name="Schubert"/> Čisto željezo je sjajan, srebrnast, mehkan metal koji veoma lahko podliježe [[korozija|koroziji]]. Vijekovima se koristi u obliku [[legura]] kao što su [[čelik]], legure sa [[mangan]]om, [[hrom]]om, [[molibden]]om, [[vanadij]]em i mnogim drugim elementima. === Hemijske === Željezo je stabilno na suhom zraku, suhom hloru kao i u koncentriranoj [[sumporna kiselina|sumpornoj kiselini]], dušičnoj kiselini i bazičnim agentima (osim vrele [[Natrij-hidroksid|sode]]) sa [[pH]] vrijednostima višim od 9. U [[Hlorovodična kiselina|hlorovodičnoj kiselini]] kao i u razblaženim sumpornoj i dušičnoj kiselini željezo se rastvara vrlo brzo istiskujući iz kiselina [[vodik]]. Na vlažnom zraku i u vodi, gdje je prisutan [[kisik]] ili [[ugljik-dioksid]], željezo vrlo lahko oksidira dajući [[željezo(III)-oksohidroksid]] (''hrđu''). Ukoliko se željezo zagrijava u suhom [[zrak]]u, na njegovoj površini se gradi tanki sloj [[željezo(II, III)-oksid]]a (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>), koji je izrazito jako obojen. Vrlo isitnjeno ''piroforno'' željezo reagira već na sobnoj temperaturi sa kisikom iz zraka a javlja se i [[Vatra|plamen]]. Zapaljena čelična vuna vrlo burno reagira sa vlažnim gasom [[hlor]]a dajući smeđu paru [[željezo(III)-hlorid]]a. Ako se zagrijava smjesa željeza i sumpornog praha (u odnosu 7:4), nastaje pretežno [[željezo(II)-sulfid]].<ref name="romppol" /> I sa drugim nemetalima poput [[fosfor]]a, [[silicij]]a i [[ugljik]]a željezo pri višim temperaturama gradi fosfide, silicide i karbide.<ref name="lexi" /> === Izotopi === Željezo ima 27 poznatih izotopa i dva nuklearna izomera, od čega samo četiri stabilna [[izotop]]a se mogu naći u prirodi. Oni imaju sljedeću relativnu rasprostranjenost u prirodi: <sup>54</sup>Fe (5,8 %), <sup>56</sup>Fe (91,7 %), <sup>57</sup>Fe (2,2 %) i <sup>58</sup>Fe (0,3 %). Izotop <sup>60</sup>Fe ima [[vrijeme poluraspada]] od 2,62 miliona godina<ref name="rugel"/>, izotop <sup>55</sup>Fe 2,737 godina a izotop <sup>59</sup>Fe vrijeme poluraspada od 44,495 dana.<ref name="nubase" /> Ostali izotopi i oba [[Nuklearni izomer|nuklearna izomera]] imaju vremena poluraspada između 150 ns i 8,275 [[sat (jedinica)|sati]]. Postojanje izotopa <sup>60</sup>Fe na početku nastanka planetnog sistema se dokazalo korelacijom između rasprostranjenosti nikla <sup>60</sup>Ni, proizvoda raspada željeza <sup>60</sup>Fe i rasprostranjenosti stabilnih izotopa željeza u nekim fazama mnogih meteorita (kao što su [[meteorit]]i ''Semarkona'' i ''Chervony Kut''). Moguće je da je ulogu pri topljenju i diferenciranju asteorida odmah nakon njihovog nastanka prije oko 4,6 milijardi godina igrala oslobođena energija pri radioaktivnom raspadu izotopa <sup>60</sup>Fe, pored atomarne energije raspada također prisutnog radioaktivnog [[aluminij]]a <sup>26</sup>Al. Danas je prvobitno postojeći <sup>60</sup>Fe raspadnut u <sup>60</sup>Ni. Udjeli izotopa nikla i željeza u meteoritima omogućavaju da se izmjeri rasprostranjenost elemenata i izotopa u vrijeme nastanka Sunčevog sistema, te daje podatke za proučavanje uslova u svemiru prije i tokom nastanka Sunčevog sistema. Od stabilnih izotopa željeza samo <sup>57</sup>Fe ima [[spin]] jezgra različit od nule. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Limonite bog iron cm01.jpg|thumb|lijevo|Komadi [[limonit]]a]] Željezo je na 9. mjestu po rasprostranjenosti u svemiru, kada se uspoređuje po ''relativnoj rasprostranjenosti elementa u odnosu na [[silicij]]'', procjenjuje se da na svakih 8,3&nbsp;·&nbsp;10<sup>5</sup> atoma željeza dolazi 1&nbsp;·&nbsp;10<sup>6</sup> atoma silicija. Nuklearna [[fuzija]] elemenata u [[zvijezda]]ma završava sa željezom, jer se fuzijom viših elemenata ne oslobađa dodatna [[energija]], već se ona mora trošiti ([[nukleosinteza]]). Teški elementi nastaju endotermno pri eksplozijama [[supernova]], koja je također odgovorna za raspršivanje materije nastale u zvijezdama. Po rasprostranjenosti elemenata po masenom udjelu na cijeloj Zemlji, željezo se nalazi na drugom mjestu sa 28,8% udjela, odnosno na 4. mjestu u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] (4,7%) i na 4. mjestu po udjelu u kontinentalnoj kori (5,63%). U [[more|morskoj]] vodi ima samo 0,002&nbsp;mg željeza po litru. Željezo zajedno sa [[nikl]]om je najvjerovatnije osnovni element u jezgru Zemlje. Moguće je da zbog termičkih sila nastalih od konvekcionog kretanja tečnog željeza u vanjskom omotaču Zemljinog jezgra nastaje i [[Zemljino magnetno polje]]. Prva nalazišta, iz kojih je dobijano željezo, bile su rude limonita, često raspršene po tresetištima i [[močvara]]ma, i željeza koje se nalazilo na površini Zemlje. Danas se najviše dobija od 40%-tne magnetitske rude. Najvažniji [[mineral]]i u proizvodnji željeza su [[hematit]], najvećim dijelom sačinjen iz [[željezo(III)-oksid]]a (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>). Najveće zalihe rude željeza se nalaze u obliku formacija ''vezane željezne rude'', koja se također naziva i takonit ili itabirit, te željeza sadržanim uglavnom u mineralima crvenom [[hematit]]u (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>), crnom [[magnetit]]u (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>), [[siderit]]u (<nowiki>FeCO</nowiki><sub>3</sub>), [[limonit]]u, [[halkopirit]]u, [[Pirit (mineral)|piritu]] i [[arsenopirit]]u. Željezo se vrlo rijetko javlja samorodno u prirodi, uglavnom u obliku malehnih kuglica ili zadebljanja u okolnim stijenama, ali i kao masivni mineralni agregati do 25 t<ref name="handbook" />, pa se zbog toga ubraja u minerale. [[Međunarodna mineraloška organizacija]] (IMA) ga je uvrstila pod sistemskim brojem „1.AE.05“ (po sistematici po Strunzu, 9. izdanje) u grupu ''elemenata - metala i međumetalni spojeva, porodica željeza i hroma'',<ref name="pubsites" /> odnosno po starijoj sistematici po Strunzu (8. izdanje) pod brojem ''I/A.07-10''. U engleskom govornom području gdje se koristi sistematika minerala po Danau, element kao mineral je označen brojem „1.1.11.0“. U svijetu je prema podacima iz 2010. godine pronađeno 120 nalazišta samorodnog željeza, pri čemu se pretežno odnosi na meteoritsko željezo varijeteta ''kamacit''.<ref name="mindat" /> Zbog reakcije sa vodom i [[kisik]]om (hrđanje), samorodno željezo nije stabilno. Stoga je ono više zastupljeno u [[legura]]ma sa [[nikl]]om bilo kao kamacit (udio Ni od 4 do 7,5%) ili kao taenit (udio Ni 20 do 50%) samo u željeznim meteoritima kao i u [[bazalt]]u, gdje ponekad dolazi do [[redoks reakcija|redukcije]] minerala željeza. Željezo sa malim udjelom nikla smatra se varijetetom istih i poznato je pod imenom ''josephinit'', mada se ovaj naziv koristi i kao sinonim minerala [[avaruit]]a (Ni<sub>3</sub>Fe).<ref name="weiss" /> Nasuprot samorodnom željezu, ruda željeza je mnogo češća, a važniji primjeri su minerali [[magnetit]] (''magnetno željezo'', Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>), [[hematit]] (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>), [[pirotin]] (FeS) i [[Pirit (mineral)|pirit]] (FeS<sub>2</sub>), [[siderit]] (FeCO<sub>3</sub>) i limonit, ubrojan u stijene a ne minerale (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>·n H<sub>2</sub>O). Sedimentne stijene koje sadrže željezo, poput oolita, sastoje se iz minerala željezo hidroksida, spojeno krečnjačkim i glinastim vezivnim materijalom. Do 2010. godine u svijetuje bilo poznato 1424 minerala željeza.<ref name="webmineral" /> == Dobijanje == {{Glavni|Spisak država po proizvodnji željeza}} [[Datoteka:Weltkarte-Eisenförderung.png|lijevo|thumb|Svjetska nalazišta rude željeza]] [[Kina]] je najveći svjetski proizvođač sirovog željeza; tokom 2011. godine kineska proizvodnja je iznosila 629,7 miliona tona odnosno 58,2% ukupne svjetske proizvodnje. Slijedi [[Japan]] sa 81 milion tona (7,5%) i [[Rusija]] sa 48,1 miliona tona (4,4% svjetske proizvodnje). Te tri države zajedno daju 70,1% ukupne svjetske proizvodnje koja je iznosila 1.082,7 miliona tona sirovog željeza. U Evropi najvažniji proizvođači bili se su [[Ukrajina]], [[Njemačka]], [[Francuska]], [[Italija]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]. Svjetska proizvodnja rude željeza u 2011. godini iznosila je 2,8 milijardi tona. Najvažniji izvoznici rude željeza bile su Kina, [[Australija]], [[Brazil]], [[Indija]] i Rusija. One zajedno iskopale su 82,5% svjetske proizvodnje rude željeza. Osim sirovog željeza, iz rude se dobilo i 63,5 milijardi tona spužvastog željeza. Osim toga, željezo se dobija i preradom otpadnog željeza recikliranjem. {| class="wikitable" |+ Najveći svjetski proizvođači sirovog željeza (2003)<br /><small>izvor: Handelsblatt: ''Die Welt in Zahlen'' (2005)</small> |- ! Rang ! Država ! Proizvodnja<br />(u mil. [[tona|t]]) ! &nbsp; ! Rang ! Država ! Proizvodnja<br />(u mil. [[tona|t]]) |- | 1 || {{ZID|Kina}} || 202,3 || || 10 || {{ZID|Francuska}} || 13 |- | 2 || {{ZID|Japan}} || 82,1 || || 11 || {{ZID|Tajvan}} || 10,3 |- | 3 || {{ZID|Rusija}} || 48,3 || || 12 || {{ZID|Italija}} || 10,1 |- | 4 || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || 39,1 || || 13 || {{ZID|Ujedinjeno Kraljevstvo}} || 10,1 |- | 5 || {{ZID|Brazil}} || 32 || || 14 || {{ZID|Kanada}} || 8,5 |- | 6 || {{ZID|Ukrajina}} || 29,6 || || 15 || {{ZID|Belgija}} || 7,8 |- | 7 || {{ZID|Njemačka}} || 29,5 || || 16 || {{ZID|Južnoafrička Republika}} || 6,2 |- | 8 || {{ZID|Južna Koreja}} || 27,3 || || 17 || {{ZID|Australija}} || 6,1 |- | 9 || {{ZID|Indija}} || 26,1 || || 18 || {{ZID|Holandija}} || 5,8 |} == Upotreba == [[Datoteka:Iron Bridge.JPG|thumb|lijevo|200px|Najstariji most od livenog gvožđa (1779/80) preko rijeke [[Severn]]]] Željezo je osnovni sastojak [[čelik]]a. Od svih metala koji se u svijetu koriste, željezo učestvuje sa 95% udjela po masi. Razlozi za takvu prisutnost željeza u ljudskom životu leže u njegovoj širokoj dostupnosti, što ga čini vrlo vrijednim, a osim toga pogodnim za mnoga tehnička područja upotrebe, zbog izvrsne čvrstoće, masivnosti, naročito u [[legura]]ma sa drugim metalima kao što su [[hrom]], [[molibden]] i nikl. Mnogi željezo smatraju osnovnom sirovinom za industriju i tehniku. Između ostalog, koristi se za izradu svih vrsta vozila, [[brod]]ova i općenito u kao materijal u građevinarstvu (za armirani [[beton]] i slično). Željezo je (pored [[kobalt]]a i [[nikl]]a) jedan od tri feromagnetična metala, koji sa tom osobinom omogućavaju korištenje elektromagnetizma u mnogim tehničkim oblastima poput [[Električni generator|generatora]], [[transformator]]a, [[zavojnica]], releja, [[elektromotor]]a i slično. Rijetko čisto, a češće legirano sa [[silicij]]em, [[aluminij]]em, kobaltom ili niklom služi kao mehki magnetski jezgreni materijal za usmjeravanje magnetnih polja, zaštitu od magnetnih polja ili za povećanje induktivnosti. U te svrhe se proizvodi bilo kao masivno ili u obliku limova i praha. Čisto željezo u prahu se koristi i u hemiji. {{Čelici}} Industrijski, rašireni su mnogi čelici; naprimjer u Njemačkoj je standardima normirano oko 7.500 sorti čelika. Željezo se koristi u sljedećim navedenim oblicima: * [[Sirovo gvožđe]] sadrži 4-5% ugljika kao i različite udjele [[sumpor]]a, [[fosfor]]a i silicija. Ono je međuproizvod u industrijskoj proizvodnji livenog gvožđa i čelika. * [[Liveno gvožđe]] sadrži 2,06 do 6,67% [[ugljik]]a kao i druge legirane elemente, poput [[silicij]]a i [[mangan]]a. U zavisnosti od brzine hlađenja zavisi da li će ugljik u livenom gvožđu biti u obliku karbida ili elementaran kao [[grafit]]. Ukoliko se posmatra prelomna površina, u prvom slučaju govori se o bijelom livu, a u drugom o sivom. Liveno gvožđe je vrlo čvrsto ali krhko. Ono se obično veoma teško, gotovo nikako, može plastično obrađivati (kovati). * [[Čelik]] sadrži između 0,06 % i 2,06 % ugljika. Nasuprot livenom gvožđu, čelik se dā plastično obrađivati. Putem legiranja, kao i odgovarajućim kombinacijama termičke obrade i plastične deformacije, mehaničke osobine čelika mogu varirati u vrlo širokom rasponu. ** Nelegirani čelik sa sadržajem ugljika do 0,8% smatra se građevinskim čelikom, dok je čelik sa preko 0,8% ugljika [[alatni čelik]]. U medicini se koriste preparati koji sadrže željezo kao [[antianemik|sredstva]] protiv [[anemija|anemije]], te u sastavu lijekova za povećanje nivoa željeza u [[krv]]i, kao aditiv u liječenju anemije izazvane nekim drugim uzrocima. == Spojevi == === Oksidacijska stanja === * Fe<sup>2−</sup>, u [Fe(CO)<sub>4</sub>]<sup>2−</sup>, [Fe(CO)<sub>2</sub>(NO)<sub>2</sub>] ovdje je (NO)<sup>+</sup>-ligand [[Ion|kation]] * Fe<sup>1−</sup>, u [Fe<sub>2</sub>(CO)<sub>8</sub>]<sup>2−</sup> * Fe<sup>0</sup>, kao Fe(CO)<sub>5</sub>, Fe<sub>2</sub>(CO)<sub>9</sub> kao i Fe<sub>3</sub>(CO)<sub>12</sub> * Fe<sup>1+</sup>, izuzetno neuobičajeno naprimjer kao [Fe(H<sub>2</sub>O)<sub>5</sub>NO]<sup>2+</sup>. (za dokazivanje prisustva NO<sub>3</sub><sup>−</sup>) * Fe<sup>2+</sup>, kvazi-otpuštanje 4s-elektrona * Fe<sup>3+</sup>, osnovni oksidacijski broj, kvazi-otpuštanje 4s-elektrona i ravnomjerno popunjavanje 3d-orbitale otpuštanjem jednog 3d-elektrona; ovi ioni su gotovo bezbojni. Rastvori soli željeza(III) snažno reagiraju kiselo i daju žutu boju. Boja nastaje transferom naboja u trakama hidrokso-iona, kao kod [Fe(H<sub>2</sub>O)<sub>5</sub>OH]<sup>2+</sup>. * Fe<sup>4+</sup>, javlja se u Li<sub>2</sub>FeO<sub>3</sub>, BaFeO<sub>3</sub> i dr. kao i u kataliznim ciklusima nekih [[enzim]]a (naprimjer citohrom-c-oksidaza, citohrom P450, peroksidaze), * Fe<sup>5+</sup>, Fe</sub>O<sub>4</sub><sup>3−</sup> * Fe<sup>6+</sup>, je rijetko (naprimjer u [[Kalij-ferat|K<sub>2</sub>FeO<sub>4</sub>]], [[Barij-ferat|BaFeO<sub>4</sub>]]). === Oksidi === [[Datoteka:IronOxidePigmentUSGOV.jpg|thumb|Pigment željezo oksida]] Željezo sa kisikom gradi dvovalentne i trovalentne okside: * ''[[Željezo(III)-oksid]]'' (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>) je crvena do smeđa supstanca, a nastaje oksidacijom željeza u okruženju sa natprosječnom količinom kisika. U prirodi se javlja u obliku minerala [[hematit]]a i [[maghemit]]a. * ''[[Željezo(II,III)-oksid]]'' (Fe<sub>3</sub>O<sub>4</sub>) nastaje prirodnim putem djelovanjem vulkana ili pri direktnom sagorijevanju željeza naprimjer kod rezanja željeza plinskim acetilenskim plamenikom, čime nastaje mineral poznat kao magnetit. * ''[[Željezo(II)-oksid]]'' (FeO) nastaje samo pri posebnoj obradi i raspadanju željezo(II) oksalata FeC<sub>2</sub>O<sub>4</sub> u [[vakuum]]u. On je crn i do 560&nbsp;°C nestabilan. Kao mineral [[wustit]] nastaje uglavnom atmosferskim trošenjem magnetita. Pošto ovih oksidi ne daju čvrsti zaštitni sloj, željezni predmeti izloženi atmosferi nakon određenog vremena potpuno oksidiraju (korodiraju). Porozni sloj oksida usporava tok oksidacije, ali je ne može potpuno spriječiti, zbog čega poliranje služi samo kao slaba zaštita od korozije.<ref name ="pearson" /> Ako se željezni predmet prije konačne i potpune korozije reciklira, djelimično korodirano željezo i čelik se vraćaju u postrojenja za preradu gdje se tope u elektropećima, a značajni su zbog visokog udjela kisika u njima. Ovaj kisik sadržan u hrđi otpadnog željeza i čelika u procesu recikliranja djeluje kao oksidacijsko sredstvo, kojim se neželjene primjese koje umanjuju kvalitet čelika uklanjaju oksidacijom (poput lahkih metala). [[Oksidi željeza]] i željezo hidroksid se koriste kao aditiv u prehrani i označavaju se E-brojem '''E172''' === Soli === Željezo gradi dvovalentne i trovaletne soli: * ''[[Željezo(II)-hlorid]]'' (FeCl<sub>2</sub>&nbsp;·&nbsp;6 H<sub>2</sub>O) se koristi za reakcije taloženja sulfida, uklanjanje sulfida iz biogasa i močvarnog gasa, reduciranje hromata i eliminaciju fosfora; u to spada i spontano taloženje. * ''[[Željezo(II)-sulfat]]'' (FeSO<sub>4</sub>&nbsp;·&nbsp;7 H<sub>2</sub>O) se zbog svoje boje naziva i ''zelena so'', kao mineral [[melanterit]]. Koristi se slično kao i [[željezo(II)-hlorid]], također i kao suhi željezo(II)-sulfat kao reduktor hromata u posebnim cementima protiv alergije na hromate. * ''[[Željezo(III)-hlorid]]'' (FeCl<sub>3</sub>&nbsp;·&nbsp;6 H<sub>2</sub>O) može oksidirati i otpustiti [[bakar]], te vodeni rastvor željezo(III) hlorida može upotrijebiti za nježno nagrizanje električnih krugova na štampanim pločama. :<math>\mathrm{Cu + 2 \ FeCl_3 \longrightarrow CuCl_2 + 2 \ FeCl_2}</math> * ''[[Željezo(III)-hlorid sulfat]]'' (FeClSO<sub>4</sub>) Sve soli željeza, između ostalog, mogu se koristiti kao sredstvo za [[taloženje]] i eliminiranje fosfata, tu spadaju i procesi pretaloženja, simultanog taloženja, postaloženja i filtracije taloga, kao i istaloženje sulfida, uklanjanje sumpora iz močvarnog i [[biogas]]a i slično. === Ostali spojevi željeza === Pojedinačni spojevi željeza: * ''[[Željezo-karbid]]'' (Fe<sub>3</sub>C) * ''[[Željezo-pentakarbonil]]'' (Fe(CO)<sub>5</sub>), također poznat i kao ''IPC'' (iz engleskog ''iron pentacarbonyl''), nastaje pod pritiskom od željeza i [[ugljik-monoksid]]a, a nakon što se raspadne pored ugljik-monoksida kojeg otpušta ostaje posebno čisti prah željeza, takozvano ''karbonil željezo''. Osim ovog postoje još dva željezo-karbonila Fe<sub>2</sub>(CO)<sub>9</sub> i Fe<sub>3</sub>(CO)<sub>12</sub>. * [[Ferocen]], spoj u obliku ''sendviča'' iz grupe metalocenih supstanci. == Biološki značaj == [[Datoteka:Heme b.png|mini|desno|Struktura [[Hem|Heme b]]]] {{glavni|Ljudski metabolizam željeza}} Između ostalih, od nedostatka željeza najviše pate žene prije nego što uđu u period klimakterija, a razlog za to je [[menstruacija]]. One bi trebale dnevno unositi u organizam oko 15&nbsp;mg željeza, dok dnevne potrebe odraslog muškarca iznose tek oko 10&nbsp;mg. Osim toga, žene dodatno gube oko 1000&nbsp;mg željeza pri [[porođaj|rođenju]] bebe. Istovremenim unošenjem [[Vitamin C|vitamina C]] brzina resorpcije željeza iz crijeva se značajno povećava. Željeza ima u mnogim namirnicama, naročito u jetri, [[hljeb|kruhu]] od cijelih zrna, [[krvavica|krvavici]], [[sudžuk]]u i sličnim mesnim prerađevinama, [[mahunarka]]ma ([[grah]], [[grašak]] i slično) a nešto manje u mišićnom mesu. Istovremeno, unos [[mlijeko|mlijeka]], miječnih proizvoda, [[kahva|kahve]] i crnog čaja smanjuju apsorpciju željeza. Bez obzira u kojoj formi ili obliku se željezo unese u organizam, ono se u apsorbira kao željezo(III), uglavnom u [[Dvanaestopalačno crijevo|duodenumu]] ili na početku [[jejunum]]a.<ref name="harvard" /> Prosječne koncentracije željeza u krvi su od 60 do 170 mikrograma po decilitru.<ref name="medline" /> U jednoj starijoj studiji izmjerene su sljedeće vrijednosti željeza u krvi:<ref name="helmer" /> * muškarci 51,5 mikro[[gram]]a po decilitru * žene 45,8 mikrograma po decilitru === Otrovnost === ==== Za ljude ==== Željezo je važan mikroelement za ljude, ali u prekomjernim dozama može djelovati i štetno.<ref name="ikuta" /><ref name="auerbach" /><ref name="dermid" /> Naročito su ugrožene osobe koje boluju od [[hemohromatoza|hemohromatoze]], regulatornog poremećaja apsorpcije željeza u crijevima. Željezo se tokom razvoja bolesti skuplja u [[jetra|jetri]] i tamo dovodi do sideroze i drugih oštećenja organa. Osim toga, sumnja se da željezo stoji u vezi sa infektivnim bolestima kao što je [[tuberkuloza]], jer je uzročniku tih bolesti neophodno željezo za razmnožavanje.<ref name="schaible" /> Također, kod neurodegenerativnih bolesti poput [[Parkinsonova bolest|Parkinsonove]] ili [[Alzheimerova bolest|Alzheimerove bolesti]] može doći do taloženja i povećanja koncentracije željeza u određenim dijelovima [[mozak|mozga]]. Do danas nije poznato da li je to uzrok ili posljedica ove bolesti.<ref name="degum" /> Stoga su preparati željeza kao dodatak u ishrani preporučljivi samo ukoliko [[ljekar]] dijagnosticira nedostatak željeza. ==== Za biljke ==== Željezo je esencijalni mikroelement i za biljke. Ono utiče na [[fotosinteza|fotosintezu]] kao i na stvaranje [[hlorofil]]a i ugljikohidrata.<ref name="romppol" /> Prekomjerna količina željeza u biljkama može dovesti do određenih simptoma trovanja biljaka. U normalnim uslovima pH vrijednosti u tlu, željezo se nalazi u obliku Fe(OH)<sub>3</sub>. Kod smanjenih količina kisika u tlu, željezo(III) se reducira do željeza(II). Time željezo prelazi u rastvorljivi oblik koji je dostupan za biljke. Dostupnost željeza za biljke se značajno povećava u anaerobnim uslovima, naprimjer na mjestima gdje je zemljište gušće, pa se na tim mjestima mogu pojaviti oštećenja na biljkama prouzrokovana željezom, pojava koja je česta u područjima bogatim željeznom rudom.<ref name="gunter" /> == Također pogledajte == * [[El Mutún]] u [[Bolivija|Boliviji]], gdje se nalazi 20% svjetskih zaliha željeza i [[magnezij]]a. * [[Željezno doba]] == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="rugel">{{Cite journal|author=G. Rugel, T. Faestermann, K. Knie, G. Korschinek, M. Poutivtsev, D. Schumann, N. Kivel, I. Günther-Leopold, R. Weinreich, M. Wohlmuther|title=New Measurement of the <sup>60</sup> Half-Life|journal=Physical Review Letters|volume=103|year=2009|page=072502|doi=10.1103/PhysRevLett.103.072502}}</ref> <ref name="binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="ludwig">{{Cite book|author=Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing|title=Lehrbuch der Experimentalphysik|volume=6 "Festkörper"|edition=2|publisher=Walter de Gruyter|year=2005|page=361|isbn=3-11-017485-5}}</ref> <ref name="zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="durer">{{Cite book|author=Robert Durrer|title=Gmelin Handbook of Inorganic and Organometallic Chemistry|year=1996|language=de}}</ref> <ref name="Johannsen1953">{{Cite book|author=Otto Johannsen|url=http://books.google.ba/books/about/Geschichte_des_Eisens.html?id=MC3SAAAAMAAJ|title=Geschichte des Eisens|edition=3|publisher=Verlag Stahleisen|location=Düsseldorf|pages=6-40|year=1953}}</ref> <ref name="handbook">[http://www.handbookofmineralogy.org/pdfs/iron.pdf Handbook of Mineralogy - Iron]. Mineral Data Publishing, ({{Simboli jezika|en|engleski}}; PDF), pristupljeno 5. oktobar 2017.</ref> <ref name="pubsites">[http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf IMA/CNMNC List of Mineral Names - Iron] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130626060238/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01 |date=26. 6. 2013 }}, Materials data ({{Simboli jezika|en|engleski}}; PDF; str. 137), pristupljeno 5. oktobra 2017.</ref> <ref name="mindat">[http://www.mindat.org/show.php?id=2047&ld=1#themap Mindat - Localities for Iron], Mindat.org, pristupljeno 5. oktobra 2017.</ref> <ref name="weiss">{{Cite book|author=Stefan Weiß| title= Das große Lapis Mineralienverzeichnis|edition=5|publisher= Christian Weise Verlag München|year=2008|isbn=978-3-921656-17-4}}</ref> <ref name="webmineral">[http://webmineral.com/chem/Chem-Fe.shtml Webmineral – Mineral Species sorted by the element Fe (Iron)], na sajtu webmineral.com {{Simboli jezika|en|engleski}}, pristupljeno 5. oktobra 2017.</ref> <ref name="beta-iron">{{Cite journal|author = Reinhard Boehler|title = High-pressure experiments and the phase diagram of lower mantle and core materials| journal = Review of Geophysics| volume = 38| pages = 221–245| publisher = American Geophysical Union|year = 2000|doi=10.1029/1998RG000053}}</ref> <ref name="Schubert">{{Cite journal|author=K. Schubert|title=Ein Modell für die Kristallstrukturen der chemischen Elemente|journal=Acta Crystallographica|year=1974|volume=B30|pages=193–204|doi=10.1107/S0567740874002469}}</ref> <ref name="fewell">{{cite journal |author = Fewell M. P. | title=The atomic nuclide with the highest mean binding energy | journal=American Journal of Physics | year=1995 | volume=63 | issue=7 | pages=653–658 | language=en | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/1995AmJPh..63..653F|doi=10.1119/1.17828}}</ref> <ref name="romppol">{{Cite book|author=J. Falbe, M. Regitz (ur.)|title=Römpp Chemie Lexikon|edition=9|publisher=Georg Thieme Verlag|location=Stuttgart|year=1992}}</ref> <ref name="lexi">{{Cite book|author=grupa autora|url=http://www.spektrum.de/lexikon/chemie/eisen/2762?_ga=1.23524156.701804262.1396715039|chapter=Eisen|title=Lexikon der Chemie|publisher=Spektrum Akademischer Verlag|year=1998}}</ref> <ref name="nubase">{{Cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|url=http://www.nndc.bnl.gov/amdc/nubase/Nubase2003.pdf|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|format=pdf|journal=Nuclear Physics A|volume=729|year=2003|pages=3–128}}</ref> <ref name="medline">Todd Gersten: [http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003488.htm Serum iron test], pristupljeno 5. oktobra 2017.</ref> <ref name="helmer">{{Cite journal|author=O. M. Helmer, Charles P. Emerson, Jr.|year=1934|url=http://www.jbc.org/content/104/1/157.full.pdf|title=Blood of normal individuals the iron content|journal=J. Biol. Chem.|volume=104|pages=157-161}}</ref> <ref name ="pearson">{{Cite book|author=Guido Kickelbick|url=http://books.google.ba/books?id=RGfAhWKlxAYC|title=Chemie für Ingenieure|publisher=Pearson Deutschland GmbH|year=2008|isbn=3-8273-7267-4|page=256}}</ref> <ref name="harvard">{{Cite web|url=http://sickle.bwh.harvard.edu/iron_absorption.html|title=Iron Absorption|publisher=Information Center for Sickle Cell and Thalassemic Disorders|access-date=5. 10. 2017}}</ref> <ref name="ikuta">{{Cite journal|author=Y. Kohgo, K. Ikuta, T. Ohtake, Y. Torimoto, J. Kato|title=Body iron metabolism and pathophysiology of iron overload|journal=International journal of hematology|volume=88|number=1|datum=1. 7. 2008|pages=7–15|issn=0925-5710|doi=10.1007/s12185-008-0120-5}}</ref> <ref name="auerbach">{{Cite journal|author=M. Auerbach, H. Ballard|title=Clinical use of intravenous iron: administration, efficacy, and safety|journal=Hematology / the Education Program of the American Society of Hematology|publisher=American Society of Hematology. Education Program|volume=2010|year=2010|pages=338–347|issn=1520-4383|doi=10.1182/asheducation-2010.1.338}}</ref> <ref name="dermid">{{Cite journal|author=J. M. McDermid, B. Lönnerdal|title=Iron|journal=Advances in nutrition (Bethesda, Md.).|volume=3|number=4|datum=1. 7. 2012|pages=532–533|issn=2156-5376|doi=10.3945/an.112.002261}}</ref> <ref name="gunter">{{Cite book|author=Günter Fellenberg|title=Chemie der Umweltbelastung|edition=3|publisher=Verlag B. G. Teubner|location=Stuttgart|year=1997|page=158|isbn=3-519-23510-2}}</ref> <ref name="schaible">{{cite journal |author=Schaible UE, Kaufmann SH |title=Iron and microbial infection |journal=Nat. Rev. Microbiol. |volume=2 |issue=12 |pages=946–953 |year=2004|doi=10.1038/nrmicro1046}}</ref> <ref name="degum">{{Cite web|author=DEGUM|url=http://idw-online.de/pages/de/news167145|title=DEGUM: Parkinson-Erkrankung vor dem Ausbruch erkennen|publisher=Informationsdienst Wissenschaft|datum=6. 7. 2006|access-date=5. 10. 2017|language=de}}</ref> }} {{Commonscat|Iron}} {{PSE}} [[Kategorija:Biologija i farmakologija hemijskih elemenata]] [[Kategorija:Dijetetski minerali]] [[Kategorija:Željezo| *]] [[Kategorija:Hemijski elementi]] [[Kategorija:Reciklažni materijali]] [[Kategorija:Feromagnetični materijali]] [[Kategorija:Građevinski materijali]] [[Kategorija:Pirotehnička goriva]] 44lvo0w9vuuhkcgj84emyxgfbyz98o6 Windows XP 0 7240 3426289 3408739 2022-07-31T08:16:16Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija operativni sistem |naziv = Windows XP |logo = Windows XP wordmark.svg |screenshot = Windows-XP-GUI.png |opis = Tipični Microsoft Windows XP desktop sa otvorenim aplikacijama |website = [http://www.microsoft.com/windowsxp/ Windows XP stranica] |razvijatelj = [[Microsoft]] |skupina = [[Windows NT]] |izvorni_model = [[Closed source]], [[Shared source]]<ref>{{Cite web|url=http://www.microsoft.com/resources/sharedsource/windowslp.mspx|title=Windows Licensing Programs|publisher=[[Microsoft]]|accessdate=21. 9. 2008}}</ref> |zadnja stabilna verzija = 5.1.2600 Service Pack 2 (SP2)|datum izdavanja stabilne verzije = [[6. august]] [[2004.]] |kernel = Hibridni |korisnički interfejs =Luna [[GUI|Grafički korisnički interfejs]] |licenca = [[Microsoft|MS]]-[[EULA]] |radno stanje = |platforme =PC |metoda nadogradnje =[[Windows Update]] |upravljanje paketima = |prethodnik = [[Windows 2000]] (2000.)<br>[[Windows ME]] (2000.) |sljedbenik = [[Windows Vista]] (2007.) }} '''Microsoft Windows XP''' je [[operativni sistem]] za [[računar]]e (PC) kojeg proizvodi i usavršava kompanija [[Microsoft]]. Slova '''XP''' stoje iza engleske riječi ''eXPerience'' što znači ''iskustvo''. Operativni sistem je pušten u proizvodnju 24. augusta 2001. godine te je 25. oktobra 2001. godine pušten u maloprodaju. Razvoj sistema XP počeo je pri kraju 1990-ih pod imenom "Neptune", operativni sistem koji je bio baziran na [[Windows NT]] jezgru koji je bio specifično namjenjen za široku potrošnju od strane kućnih korisnika dok je planirano da se ažurirana verzija sistema [[Windows 2000]] koristi za preduzeća, odnosno u poslovne svrhe. U januaru 2000. godine, oba projekta su odložena kako bi radili na jednom operativnom sistemu, kodnog imena "Whistler", koji bi služio i potrošačima a i preduzećima. Windows XP je bio veliki napredak u odnosnu na verzije Windowsa koje su se ranije bazirali na [[MS-DOS]] platformi u pogledu sigurnosti, stabilnosti i efikasnosti<ref>{{Cite web |url=http://review.zdnet.com/4520-6033_16-4206552.html |title=Arhivirana kopija |accessdate=29. 1. 2015 |archiveurl=http://arquivo.pt/wayback/20090710152541/http://review.zdnet.com/4520-6033_16-4206552.html |archivedate=10. 7. 2009 |url-status=dead }}</ref> zato što je koristio [[Windows NT]] jezgro. Uveo je značajno poboljšani [[grafički korisnički interfejs]] i bio je prva verzija Windowsa da koristi aktivaciju proizvoda u svrhu smanjivanja piratstva. Nakon njegovog objavljivanja, Windows XP je primio općenito dobre recenzije, te su kritičari naglasili povećane performanse (pogotovo u usporedbi sa sistemom [[Windows ME]]), intuitivniji korisnički interfejs, bolju hardversku podršku i poboljšane multimedijske mogućnosti.<ref>{{cite web|url=http://home.cnet.com/software/0-6688749-8-7007240-2.html|title=Windows XP - Software Reviews - CNET.com|date=19. 11. 2001|publisher=|accessdate=30. 6. 2018|archive-date=19. 11. 2001|archive-url=https://web.archive.org/web/20011119231138/http://home.cnet.com/software/0-6688749-8-7007240-2.html|url-status=dead}}</ref> Uprkos prvobitne zabrinosti o novom modelu licenciranja i sistemu aktivacije proizvoda, Windows XP je eventualno postao popularan i u širokoj upotrebi. Procijenjuje se da je međunarodno prodano više od 400 miliona kopija u prvih pet godina dostupnosti<ref>{{cite web|url=http://www.techradar.com/news/software/operating-systems/windows-xp-end-of-life-what-you-need-to-know-1240791|title=Windows XP end-of-life: Thanks for all the fish!|publisher=|accessdate=30. 6. 2018}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.itworld.com/Comp/4063/060118xpsp3/pfindex.html |title=Arhivirana kopija |accessdate=17. 3. 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070317204906/http://www.itworld.com/Comp/4063/060118xpsp3/pfindex.html |archivedate=17. 3. 2007 |url-status=dead }}</ref> i bar milijarda kopija do mjeseca aprila 2014. godine.<ref>{{cite web|url=http://www.extremetech.com/computing/180062-windows-xp-finally-put-to-sleep-by-microsoft-but-it-will-still-haunt-us-for-years-to-come|title=Windows XP finally put to sleep by Microsoft - but it will still haunt us for years to come - ExtremeTech|date=8. 4. 2014|publisher=|accessdate=30. 6. 2018}}</ref> Windows XP je ostao popularan čak nakon objavljivanja novih verzija, naročitno zbog svog loše primljenog nasljednika [[Windows Vista|Windows Viste]]. Vistin nasljednik iz 2009. godine [[Windows 7]] je prestigao XP tek pred kraj 2011. godine u ukupnom udjelu na tržištu. Prodaja licenci za Windows za proizvođače originalne opreme (još poznati kao OEM) je prestala 30. juna 2008. godine, ali je nastavila za netbook računare sve do oktobra 2010. Produžena podrška za Windows XP se prestala pružati 8. aprila 2014. godine, što znači da je tada proizvod prestao dobijati sigurnosna ažuriranja za većinu korisnika.<ref>{{cite web|url=http://www.microsoft.com/en-us/windows/enterprise/end-of-support.aspx|title=Windows - Official Site for Microsoft Windows 10 Home & Pro OS, laptops, PCs, tablets & more|website=www.microsoft.com|accessdate=30. 6. 2018}}</ref> == Izdanja == === Glavna izdanja === Dva glavna izdanja Windowsa XP jesu Home Edition, za kućne korisnike i izdanje Proffesional, namijenjeno za poslovne korisnike. Professional nudi neke opcije koje Home Edition nema, kao što su [[Remote Desktop]] (podrška za upravljanje drugim Windows XP računalom u [[LAN]] mreži, podrška za više procesora, itd.). === Ostala izdanja === <ul> <li>Windows XP 64-bit edition <li>Windows XP Professional x64 Edition <li>Windows XP Media Center Edition <li>Windows XP Tablet PC Edition <li>Windows XP Embedded <li>Windows Fundamentals for Legacy PCs </ul> === Windows XP Starter Edition === Windows XP Starter Edition je jeftinija verzija Windowsa XP dostupna u [[Tajland]]u, [[Turska|Turskoj]], [[Malezija|Maleziji]], [[Indonezija|Indoneziji]], [[Rusija|Rusiji]], [[Indija|Indiji]], [[Brazil]]u, i španska verzija za Južnu Ameriku ([[Argentina]], [[Čile]], [[Meksiko]], [[Ekvador]], [[Urugvaj]] i [[Venecuela]]). Vrlo je sličan Windows XP Home operativnom sistemu, ali bez nekih mogućnosti. Sudeći prema Microsoft press release-u, Windows XP Starter Edition je "jeftiniji uvod Microsoft Windows XP operativnom sistemu dizajniran za početnike u [[zemlja u razvoju|zemlje u razvoju]]." Proizveden je u cilju borbe protiv ilegalnog kopiranja i daljnje distribucije Windows XP-a. == Osobine sistema == === Nove i osvježene osobine === * Brže podizanje i [[Hibernacija (Windows XP)|hibernacija]] sistema * Mogućnost povratka hardverskih drivera na starije verzije (Driver rollback) * Novi korisnički interfejs, podržava različite teme * ''The ClearType'' način iscrtavanja fontova, da bi se poboljšala čitljivost na [[LCD monitor]]ima. * Adresiranje do maksimalno 3,6 Gb RAM-a, u verziji Windows XP x64 adresira 128 GB RAM-a. === Korisnički interfejs === Windows XP ima [[GUI|grafički korisnički interfejs]] nazvano Luna. Start meni i sistem traženja redizajnirani su. Dodane su i nove vidljive grafičke promjene kao što su: <ul> <li>Poluprozirni plavi kvadrat koji se pojavljuje pri označavanju datoteka u [[Windows Explorer]]u <li>Grafika kao vodeni žig koja se pojavljuje u mapama Windows Explorera ukazujući na sadržaj mape <li>Sjene ispod ikona na radnoj površini <li>Traka na lijevoj strani Windows Explorera <li>Grupiranje istih prozora na taskbaru <li>Mogućnost zaključavanja taskbara <li>Označavanje novoinstaliranih programa u Start meniju <li>Sjene ispod menija </ul> == Sistemski zahtjevi == Sistematski zahtjevi Windows XP Home and Professional izdanja su sledeći: <div align="center"> {|class="wikitable" cellpadding="3" cellspacing="0" style="text-align:center;" |- ! style="width:120px;height:35px;" | ! Minimalno ! Preporučeno |- ! Procesor | 233 [[MHz]] || 300&nbsp;MHz ili više |- ! Memorija | 64 [[megabajt]]a [[RAM]] (može ograničiti performanse i značajke sistema) || 128 MB RAM ili više |- ! Grafička kartica i monitor | colspan = "2" |[[Super VGA]] (800 x 600) ili više |- ! Slobodni prostor na tvrdom disku | colspan = "2" |1.5 [[gigabajt]] ili više (dodatnih 1.8 GB na SP2 <ref>{{cite web |title=Sistematski zahtjevi za Windows XP Service Pack 2 |publisher=[[Microsoft]] |date=20. 8. 2004 |url=http://www.microsoft.com/windowsxp/sp2/sysreqs.mspx |accessdate=2007-08-19}}</ref> i dodatnih 900 MB na SP3 |- ! Pogoni | colspan = "2" |CD-ROM ili [[DVD-ROM]] |- ! Uređaji |colspan = "2" |[[Tastatura]] i [[Miš (hardver)|miš]] |- ! Ostalo | colspan = "2" |[[Zvučna kartica]], [[zvučnici]], [[slušalice]] |- |} </div> == Servisni paketi == Microsoft s vremenom izdaje [[service pack]]ove za svoje Windows operativne sisteme da bi popravio probleme i dodao nove mogućnosti. === Service Pack 1 === Service Pack 1 (SP1) za Windows XP je izdan [[9. septembar|9. septembra]] [[2002]]. Najbitnije njegove nove mogućnosti bile su [[Universal Serial Bus|USB 2.0]] podrška i ''Set Program Access and Defaults'' utility. === Service Pack 2 === Service Pack 2 (SP2) jeste izdan kako bi povećao općenitu sigurnost sistema inkorporiranjem novih proaktivnih metoda zaštite, kao i dodao interfejsnu podršku za novije sklopove. Danas je većina programa kompatibilna sa SP2. Dodana je podrška za [[Wi-Fi]], pop-up bloker za [[Internet Explorer]] i [[Bluetooth]] podrška. Od programa dodani su Windows Security Center, Windows Update i novi [[Windows Firewall]], te Windows Movie Maker 2. === Service Pack 3 === Windows XP Service Pack 3 (SP3) izdan je za proizvodnju [[21. april]]a [[2008]], a za javnost [[6. maj]]a 2008 putem Microsoftova centra za preuzimanje i Windows Update-a.<ref name=sp3rtw>{{cite web |url=http://forums.microsoft.com/TechNet/ShowPost.aspx?PostID=3299543&SiteID=17 |title=Windows XP SP3 pušten na internet (RTW), sada dostupan na Windows Update and Microsoft Download centrima |publisher=[[Microsoft]] |date=6. 5. 2008 |accessdate=7. 5. 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080510092955/http://forums.microsoft.com/TechNet/ShowPost.aspx?PostID=3299543&SiteID=17 |archivedate=10. 5. 2008 |url-status=dead }}</ref><ref name=msdnsp3>{{cite web |url= http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=5b33b5a8-5e76-401f-be08-1e1555d4f3d4&DisplayLang=en |title=Windows XP Service Pack 3 Network Installation Package for IT Professionals and Developers |publisher=[[Microsoft]] |date=6. 5. 2008 |accessdate=7. 5. 2008}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.microsoft.com/downloads/details.aspx?FamilyID=2fcde6ce-b5fb-4488-8c50-fe22559d164e&DisplayLang=en |title=Windows XP Service Pack 3 - ISO-9660 CD Image File |publisher=[[Microsoft]] |date=6. 5. 2008 |accessdate=7. 5. 2008}}</ref> On je automatski pušten Automatic Update korisnicima [[10. juli|10. jula]] [[2008]] <ref>{{cite web |url=http://computerworld.com/action/article.do?command=viewArticleBasic&articleId=9107918 |title=Microsoft postavlja automatski download XP SP3 za četvrtak |publisher=Computerworld |date=8. 7. 2008 |accessdate=8. 7. 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080709220104/http://www.computerworld.com/action/article.do?command=viewArticleBasic&articleId=9107918 |archivedate=9. 7. 2008 |url-status=dead }}</ref>. Funkcionalan pregled novih detalja čije osobine su dostupne odvojeno kao samostalni dodaci na sistem Windows XP, kao i backported osobine iz sistema Windows Vista koja je objavljena od strane Microsofta. Ukupno 1174 ispravke su uključene u SP3 <ref>[http://support.microsoft.com/kb/946480/ Lista ispravki uključenih u Windows XP Service Pack 3]</ref>. Service Pack 3 može biti instaliran na sistem sa Internet Explorer verzije 6 ili 7 i Windows Media Player verzije 9 i više <ref>{{cite web|url=http://news.softpedia.com/news/No-Internet-Explorer-7-Will-Not-Be-a-Part-of-Windows-XP-SP3-73896.shtml|title=No, Internet Explorer 7 Will Not(!) Be a Part of Windows XP SP3|first=Marius|last=Oiaga|publisher=|accessdate=30. 6. 2018}}</ref>. Internet Explorer 7 se ne uključuje kao dio SP3 <ref>{{cite web|url=http://tech.skitsol.com/2008/04/30/windows-xp-sp3-features.aspx|title=Windows XP SP3 specifikacije|publisher=|accessdate=30. 6. 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080511042010/http://tech.skitsol.com/2008/04/30/windows-xp-sp3-features.aspx|archivedate=11. 5. 2008|url-status=dead}}</ref>. == Reference == {{reflist|2}} == Također pogledajte == * [[MSN Messenger]] {{stub-rač}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} {{Microsoft Windows}} [[Kategorija:Windows]] [[Kategorija:Operativni sistemi]] dqzx2gr0xforu5qtf22zn8r2dd5zhqc Rutenij 0 7262 3426070 3282654 2022-07-30T12:06:33Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Rutenij | Simbol = Ru | Atomski broj = 44 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 8 | Perioda = 5 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Ruthenium_crystals.jpg|180px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = srebreno bijeli metal | CAS registarski broj = 7440-18-8 | Zastupljenost = 0,000002<ref name="harry" /> | Atomska masa = 101,07<ref name="CIAAW" /> | Atomski radijus = 130 | Atomski radijus izračunat = 178 | Kovalentni radijus = 146 | Van der Waalsov radijus = | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>7</sup>5s<sup>1</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 15, 1 | Energija ionizacije_1 = 710,2 | Energija ionizacije_2 = 1620 | Energija ionizacije_3 = 2747 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 6,5 | Struktura kristala = heksagonalna | Gustoća = 12370 | Magnetizam = paramagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = 6,6 · 10<sup>−5</sup>)<ref name="weast" /> | Tačka topljenja_K = 2607 | Tačka topljenja_C = 2334 | Tačka ključanja_K = 4423<ref name="Zhang" /> | Tačka ključanja_C = 4150 | Molarni volumen = 8,17 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 619<ref name="Zhang"/> | Toplota topljenja = 25,7 | Pritisak pare = 1,4 | Pritisak pare_K = 2523 | Brzina zvuka = 5970 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 14,1 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 120 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = 2, 3, '''4''', 6, 8 | Oksidi = | Elektrodni potencijal = | Elektronegativnost = 2,2 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|16|22|24/25}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 94 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 51,8 [[minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,593 | Tipraspada1ZP = <sup>94</sup>Tc }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 95 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,643 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,572 | Tipraspada1ZP = <sup>95</sup>Tc }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada =1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 96 | Rasprostranjenost u prirodi = 5,52 | Vrijeme poluraspada = 6,9 x 10<sup>19</sup> [[godina|god]]<ref name="hult" /> | Tipraspada1ZM = [[Dvostruki beta raspad|β<sup>+</sup> β<sup>+</sup>]] | Tipraspada1ZE = 2,7188 | Tipraspada1ZP = <sup>96</sup>Mo }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 97 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,9 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,115 | Tipraspada1ZP = <sup>97</sup>Tc }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ru | Maseni broj = 98 | Rasprostranjenost u prirodi = 1,88 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ru | Maseni broj = 99 | Rasprostranjenost u prirodi = 12,7 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ru | Maseni broj = 100 | Rasprostranjenost u prirodi = 12,6 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ru | Maseni broj = 101 | Rasprostranjenost u prirodi = 17,0 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ru | Maseni broj = 102 | Rasprostranjenost u prirodi = '''31,6''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 103 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 39,26 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,763 | Tipraspada1ZP = <sup>103</sup>Rh }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 104 | Rasprostranjenost u prirodi = 18,7 | Vrijeme poluraspada = 1,9 x 10<sup>20</sup> [[godina|god]]<ref name="hult" /> | Tipraspada1ZM = [[Dvostruki beta raspad|β<sup>-</sup> β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,2997 | Tipraspada1ZP = <sup>104</sup>Pd }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 105 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 4,44 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,917 | Tipraspada1ZP = <sup>105</sup>Rh }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ru | Maseni broj = 106 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 373,59 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,039 | Tipraspada1ZP = <sup>106</sup>Rh }} |}} '''Rutenij''' ({{la|ruthenia}} - Rusija) jeste [[hemijski element]] sa simbolom '''Ru''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 44. Pripada [[prelazni metal|prelaznim metalima]], a u [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] nalazi se u [[Elementi 5. periode|5. periodi]] i [[8. grupa hemijskih elemenata|8. grupi]] (ranije dio 8. sporedne grupe) odnosno grupe željeza. Rutenij je srebreno-bijeli, tvrdi i krhki platinasti metal. Ovaj metal je 1844. otkrio [[Karl Karlovič Klaus]] (njem. ''Karl Ernst Claus'') ruski hemičar njemačko-estonskog porijekla, u rudi platine iz [[Sibir]]a. Rutenij je izuzetno rijedak i koristi se u veoma malehnim količinama. Glavna oblast upotrebe metala je elektronička industrija, naročito tehnologija zapisivanja podataka na [[računar]]ske [[Tvrdi disk|tvrde diskove]] te kao [[katalizator]] u različitim hemijskim procesima poput [[Hidrogenacija|hidriranja]], metaniziranja ili sinteze [[amonijak]]a. Neki spojevi rutenija, naprimjer Grubbsovi katalizatori igraju važne uloge u hemijskim sintezama. Za rutenij nije poznato da ima neku biološku funkciju. Međutim istražuju se neki kompleksi metala zbog njihovog mogućeg djelovanja kao sredstvo protiv [[Rak (bolest)|raka]]. == Historija == [[Datoteka:ClausKE.jpg|lijevo|thumb|K. K. Klaus, ruski hemičar i botaničar]] Nakon što su između 1803. i 1804. [[William Hyde Wollaston]] i [[Smithson Tennant]] u rudama [[platina|platine]] u vrlo kratkom vremenskom intervalu otkrili četiri platinska metala: [[paladij]], [[rodij]], [[iridij]] i [[osmij]], drugi hemičari su također pokušavali izolirati nepoznate elemente iz sličnih ruda. Najprije je [[Poljska|poljski]] hemičar [[Jędrzej Śniadecki]] 1808. objavio, da je godinu ranije otkrio novi element u jednoj rijetkoj [[Južna Amerika|južnoameričkoj]] platinskoj rudi. Nazvao ga je ''vestium'' po, tada novootkrivenom, [[asteroid]]u [[4 Vesta|Vesti]]. Nakon što to otkriće nisu potvrdili drugi hemičari, ono je odbačeno kao pogrešno.<ref name="Emsley"/> Nakon otkrića velikih nalazišta ruda platine na [[Ural (planina)|Uralu]] 1819. hemičari [[Jacob Berzelius]] u [[Stockholm]]u i [[Gottfried Osann]] u [[Tartu]] počeli su ih istraživati. Osann je 1828. prvi dobio nepoznati bijeli oksid, čije osobine nisu odgovarale ni jednom do tada poznatom oksidu, a nakon redukcije iz njega je dobio nepoznati zlatnožuti metal. Nazvao ga je ''rutenij'' po zemlji porijekla te rude, [[Rusija|Rusiji]].<ref name="fortse"/> Nakon što Berzelius nije uspio doći do istih rezultata kako bi potvrdio pronalazak, Osann je ponovio svoj rad, ali nakon toga nije uspio ponoviti izdvajanje ''rutenija'' pa je svoje otkriće poništio.<ref name="bericht"/><ref name="Helvih"/> Hemičar njemačko-estonskog porijekla [[Karl Karlovič Klaus]] je na Univerzitetu Kazan od 1841. pokušavao ponoviti Osannove eksperimente o izdvajanju nepoznatog elementa iz rude platine. To mu je napokon uspjelo 1844. godine kada je dobio šest grama jednog nepoznatog svijetlo-sivog metala. Novi element nazvao je isto kao i Osann, ''rutenij''. Također poput Osanna, Klaus je molio Berzeliusa da provjeri rezultate eksperimenta i potvrdi otkriće. Pošto je Berzelius 1845. to i potvrdio, od tada Klaus se smatra otkrivačem rutenija.<ref name="pitchov"/> == Osobine == === Fizičke === Rutenij je sreberno-bijeli, tvrdi i krhki metal. Sa gustoćom od 12,37 g/cm<sup>3</sup> je, nakon [[paladij]]a, drugi najlakši platinski metal. Topi se pri 2606 K, dok ključa pri oko 4592 K. Samo iridij i [[osmij]], među platinskim metalima, imaju više tačke topljenja i [[tačka ključanja|ključanja]].<ref name="Arblaster"/> Pri temperaturi ispod 0,49 K, ovaj element postaje superprovodnik.<ref name="webelements"/> Poput osmija, rutenij se također kristalizira u heksagonalnom, gusto pakovanom kristalnom sistemu u prostornoj grupi ''P''6<sub>3</sub>''/mmc'' (prostorna grupa 194) sa parametrima rešetke ''a'' = 270,6 pm i ''c'' = 428,1 pm kao i dvije formulske jedinice po elementarnoj ćeliji.<ref name="Modell"/> Osim toga, poznata su četiri različita polimorfna oblika rutenija u koja on prelazi zagrijavanjem na temperature 1308, 1473 i 1770 K. Međutim, ovi podaci se zasnivaju na kalorimetrijskim mjerenjima iz 1931. a nakon tog vremena još nikad nisu potvrđeni. Stoga je vrlo moguće da rutenij do tačke topljenja ne posjeduje niti jednu modifikaciju.<ref name="rard"/> === Hemijske === Unutar grupe željeza, rutenij ima slične osobine kao i [[osmij]], dok se istovremeno njegove osobine znatno razlikuju od osobina [[željezo|željeza]]. Rutenij je sličan ostalim platinskim metalima, a za razliku od željeza on je relativno inertni plemeniti metal. Sa [[kisik]]om iz zraka reagira tek pri temperaturama iznad 700&nbsp;°C a pri tome nastaje [[rutenij(VIII)-oksid]]. Time se razlikuje i od osmija, koji već pri sobnoj temperaturi pri kontaktu sa kisikom već u tragovima gradi odgovarajući oksid ([[osmij(VIII)-oksid]]). Rutenij također reagira s [[hlor]]om i [[fluor]]om tek pri zagrijavanju čime nastaju [[rutenij(III)-hlorid]] i [[rutenij(VI)-fluorid]], respektivno. Metal se ne rastvara u kiselinama kao npr. [[fluoridna kiselina|fluorovodičnoj]], [[sumporna kiselina|sumpornoj]], [[dušična kiselina|dušičnoj]], ali ni u [[Aqua regia|zlatotopki]].<ref name="vaccari" /> Međutim, polahko ga napadaju vodeni rastvori hlora i [[brom]]a, a vrlo brzo cijanidni rastvori i [[živa(II)-hlorid]]. Snažna oksidacijska sredstva poput [[kalij-hidroksid]]a i [[kalij-nitrat]]a ili istopljene smjese [[natrij-hidroksid]]a i [[natrij-peroksid|peroksida]] vrlo brzo mogu oksidirati rutenij.<ref name="rard"/> === Izotopi === Postoji ukupno 33 [[izotop]]a i šest [[nuklearni izomer|nuklearnih izomera]] rutenija između <sup>87</sup>Ru i <sup>120</sup>Ru. Među njima je sedam stabilno i javljaju se u prirodi. Od stabilnih izotopa najčešći je <sup>102</sup>Ru sa udjelom od 31,6% u prirodnoj izotopskoj smjesi. Četiri izotopa <sup>104</sup>Ru, <sup>101</sup>Ru, <sup>100</sup>Ru i <sup>99</sup>Ru sa udjelom između 12 i 19% su približno jednako česti. Najrjeđi stabilni izotopi su <sup>96</sup>Ru i <sup>98</sup>Ru sa udjelima od 5,52 odnosno 1,88%. Među nestabilnim izotopima izotopi <sup>97</sup>Ru, <sup>103</sup>Ru i <sup>106</sup>Ru imaju [[vrijeme poluraspada|vremena poluraspada]] od nekoliko dana, dok kod drugih izotopa to vrijeme iznosi od nekoliko milisekundi do nekoliko sati.<ref name="nubase"/> Izotopi rutenija, uglavnom <sup>101</sup>Ru, <sup>102</sup>Ru i <sup>104</sup>Ru nastaju raspadanjem težih atomskih jezgara te se rutenij može naći u potrošenim gorivim nuklearnim elementima. Naprimjer u jednoj [[tona|toni]] [[uranij]]skog goriva raspadnutog nuklearnom fisijom nalazi se oko 1,9 kilograma rutenija kao proizvod raspada. On se može ponovno preraditi (reciklirati) putem oksidacije do hlapljivog rutenij(VIII)-oksida te se iz smjese sa dušičnom kiselinom može lahko izdvojiti. Međutim, ovako dobijeni rutenij ima i određeni sadržaj radioaktivnog i relativno dugovječnog (vrijeme poluraspada 373 dana) radioizotopa <sup>106</sup>Ru, pa se ne može direktno koristiti u druge svrhe.<ref name="bushrp"/><ref name="Volkmer"/> == Rasprostranjenost == Rutenij se ubraja među najrjeđe neradioaktivne elemente na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]]. Njegov udio u Zemljinoj kori iznosi približno 0,000002%, što je približno udjelima elemenata poput [[rodij]]a, [[iridij]]a i [[renij]]a.<ref name="weast"/> On se uglavnom nalazi u [[parageneza|paragenezi]] sa drugim platinskim metalima. Tako naprimjer udio rutenija u najvažnijem ležištu platinskih metala, [[južnoafrička Republika|južnoafričkom]] kompleksu Bushveld, iznosi između osam i 12%.<ref name="ullmann"/> Poput drugih platinskih metala, on se također može naći u prirodi u [[samorodni elementi|elementarnom obliku]]. Stoga ga [[Međunarodna mineraloška organizacija]] ubraja u [[mineral]]e u grupu 1.AF.05 (sistematika po Struntzu, klasa ''elementi'', odjeljak: ''metali i međumetalni spojevi'', pododjeljak: ''elementi platinske grupe'').<ref name="uwsedu"/> Njegov tipski lokalitet, u kojem su mineral prvi put otkrili naučnici Urashima, Wakabayashi, Masaki i Terasaki 1974. godine, nalazi se u dolini rijeke Uryū na [[japan]]skom ostrvu [[Hokkaido]]. Osim ovog, poznato je još 21 nalazište elementarnog rutenija. To su između ostalih rijeke [[Nižnji Tagil]] i Mias u Rusiji, rijeka Yuba u [[Kalifornija|Kaliforniji]] i kompleks Bushveld u Južnoafričkoj Republici.<ref name="Chau"/> Osim elementarnog rutenija, poznati su i razni minerali koji ga sadrže. Do danas (stanje 2016), poznato je 14<ref name="webminer"/> minerala koji sadrže rutenij u vidu legure sa drugim platinskim metalima, poput ruteniridosmina, sulfida poput [[laurit]]a (RuS<sub>2</sub>) ili arsenida poput [[rutenarsenit]]a (Ru,Ni)As. == Dobijanje == [[Datoteka:Ruthenium a half bar.jpg|thumb|lijevo|Polovina poluge rutenija, istopljena električnim lukom]] Zbog velike sličnosti i vrlo slabe reaktivnosti platinskih metala, izdvajanje ovog elementa je izuzetno teško. Postoji nekoliko načina za izdvajanje rutenija. Ako neka ruda sadrži dovoljno visoku koncentraciju ovog metala, najprije slijedi njegovo odvajanje i obogaćivanje putem [[destilacija|destilacije]]. Tada se pomoću oksidacijskih sredstava kao što su [[hlor]], hlorati ili [[kalij-permanganat]] razlaže [[rastvorljivost|rastvor]] koji sadrži tro- ili šestovalentni rutenij. Tim postupkom rutenij se oksidira do vrlo lahko isparljivog [[rutenij(VIII)-oksid]]a. Oksid se može ''uhvatiti'' razblaženom [[hlorovodična kiselina|hlorovodičnom kiselinom]] te se reducirati do hlororutenatnih kompleksa rastvorljivih u vodi. Razlog ovog postupka su opasnosti pri nastanku rutenij(VIII)-oksida. Tako naprimjer putem reakcije rutenij(VIII)-oksida sa amonijevim solima mogu nastati eksplozivni spojevi dušika i hlora.<ref name="ullmann"/> U proizvedenom materijalu sadržane su vrlo malehne količine rutenija, a također se mora odvojiti od ostalih platinskih metala. Za različite metale postoje i različiti postupci izdvajanja, naročito ekstrakcija sa pogodnim rastvaračem ili taloženje teško rastvorljivih soli. Napokon, u rastvoru preostaje rastvoreni rutenij. Iz tog rastvora izdvaja se amonijak, a rutenij se oksidira do rutenij(VIII)-oksida te odvaja pomoću destilacije.<ref name="ullmann"/> Da bi se dobio metalni rutenij, on se mora istaložiti bilo kao [[amonij-heksahlororutenat]] ili u obliku [[rutenij(IV)-oksid]]a te se reducirati pri temperaturi od 800&nbsp;°C u atmosferi [[vodik]]a. :<math>\mathrm{RuO_2 + 2\ H_2 \longrightarrow Ru + 2\ H_2O}</math> Osim platinskih ruda, važna sirovina za dobijanje rutenija i drugih platinskih metala je [[anodni mulj]], koji nastaje pri proizvodnji [[nikl]]a. Drugi mogući izvor rutenija su potrošeni gorivi elementi, nastali pri radioaktivnom raspadanju nuklearnog goriva, čime mogu nastati mnogi platinski metali. U jednoj toni takvih gorivih elemenata sadržano je preko dva kilograma rutenija, ali i drugih platinskih metala poput [[rodij]]a i [[paladij]]a.<ref name="Kolarik"/> U 2008. svjetska proizvodnja rutenija iznosila je oko 20 tona.<ref name="usgs"/> == Upotreba == Rutenij se upotrebljava u vrlo ograničenom obimu. Najveći dio metala se koristi u elektroničkoj industriji. Od sredine 2000tih počela je šira primjena tehnologije takozvanog ''okomitog upisivanja'' ({{en|Perpendicular Recording}}) na računarske tvrde diskove, procesa pri kojem se tanki sloj rutenija nanosi na leguru [[kobalt]]a, [[hrom]]a i [[platina|platine]] koja ga odvaja od mehkog magnetiziranog donjeg sloja. Razlog upotrebe rutenija leži u njegovoj heksagonalnoj [[kristalna struktura|kristalnoj strukturi]] koja ima konstantu rešetke sličnu kao i upotrebljena [[legura]] sloja za zapisivanje.<ref name="usgs"/><ref name="Influence"/> Tanki slojevi rutenija se postavljaju u električne kontakte poput kolektora i ''reed'' releja. U usporedbi sa drugim korištenim metalima poput zlata ojačanog [[kobalt]]om, rutenij je tvrđi i mnogo otporniji na trošenje.<ref name="Hydes"/> Kao i drugi platinski metali, i rutenij također djeluje [[katalizator|katalitički]]. Tako se on naprimjer može upotrijebiti za hidriranje [[aromatski spojevi|aromatskih spojeva]], kiselina i [[keton]]a.<ref name="römpp"/> On katalitički djeluje i pri metaniziranju, proizvodnji [[metan]]a iz [[vodik]]a i [[ugljik-monoksid]]a odnosno [[ugljik-dioksid]]a. Do danas rutenij je našao vrlo ograničenu primjenu za metaniziranje, jer se u tu svrhu uglavnom koriste katalizatori na bazi [[nikl]]a. Pošto su za metaniziranje sa rutenijem potrebne dosta niže temperature, ono može biti zanimljivo za dugoročne svemirske misije, gdje bi se ugljik-dioksid koji nastaje disanjem astronauta mogao pretvoriti u kisik i tako zatvoriti kruženje [[kisik]]a tokom misije.<ref name="traa"/><ref name="hiller"/> Analogno željezu i [[osmij]]u, rutenij također katalizira sintezu [[amonijak]]a iz [[dušik]]a i vodika. On posjeduje višu katalitičku aktivnost od željeza i tako omogućava viši prinos pri nižim pritiscima. Upotreba metala je uglavnom ograničena njihovom cijenom.<ref name="Maxa"/> Rutenijske katalizatora u industrijskoj proizvodnji, koji se nanose na matricu od ugljika te se poboljšavaju [[barij]]em i [[cezij]]em kao promotori, koriste dva proizvodna pogona kompanije KBR na [[Trinidad i Tobago|Trinidadu]]. Pošto sporo metaniziranje ugljičnih nosača smeta toku procesa, istražuju se rutenijski katalizatori bez ugljika za sintezu amonijaka.<ref name="Bielawa"/> U manjim količinama, rutenij se koristi za legiranje paladija ili platine radi povećanje njihove tvrdoće. Legure koje sadrže rutenij koriste se, između ostalog, za vrhove naliv-pera<ref name="römpp"/> ili za punjenje šupljine zuba u stomatologiji.<ref name="Kappert"/> Legurama [[titanij]]a se dodaju male količine rutenija (0,1%) da bi bile otpornije na koroziju, što je važno za hemijsku industriju i industriju nafte. On je pri tome jedna od mogućih alternativa paladiju.<ref name="rwschutz"/> Rutenij se također koristi i u superlegurama na bazi [[nikl]]a, koje se koriste za lopatice turbina, a rutenij može biti jedan od sastavnih dijelova legura koji utječe na povećanje fazne stabilnosti.<ref name="Yutaka"/> Veći dio rutenija se ne koristi u metalnom obliku, već u formi spojeva, prvenstveno kao [[rutenij(IV)-oksid]], koji se koristi kao materijal za otpornike i elektrode, naprimjer za oblaganje titanijskih anoda u hloroalkanom procesu elektrolize.<ref name="Emsley"/><ref name="römpp"/> == Spojevi == {{sekcija}} == Biološki značaj == {{sekcija}} == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="Kappert">{{Cite book|author=Karl Eichner, Heinrich F. Kappert|title=Zahnärztliche Werkstoffe und ihre Verarbeitung|edition=8|publisher=Thieme|location=Stuttgart|year=2005|isbn=3-13-127148-5|page=93}}</ref> <ref name="rwschutz">{{Cite journal|author=R. W. Schutz|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v40-i2-054-061.pdf|title=Ruthenium Enhanced Titanium Alloys|format=pdf|journal=Platinum Metals Reviews|volume=40|number=2|year=1996|pages=54–61}}</ref> <ref name="Yutaka">{{Cite journal|author=Yutaka Koizumi ''et al.''|url=http://nippon.zaidan.info/seikabutsu/2003/00916/pdf/igtc2003tokyo_ts119.pdf|title=Development of a Next-Generation Ni-base Single Crystal Superalloy|format=pdf|journal=Proceedings of the International Gas Turbine Congress 2003 Tokyo|year=2003}}</ref> <ref name="Bielawa">{{Cite journal|author=Hubert Bielawa, Olaf Hinrichsen, Alexander Birkner, Martin Muhler|title=Der Ammoniakkatalysator der nächsten Generation: Barium-promotiertes Ruthenium auf oxidischen Trägern|journal=Angewandte Chemie|volume=113|number=6|year=2001|pages=1093–1096|doi=10.1002/1521-3757(20010316)113:6<1093::AID-ANGE10930>3.0.CO;2-3}}</ref> <ref name="hiller">{{Cite book|author=Heinz Hiller ''et al.''|chapter=Gas Production|title=Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry|publisher=Wiley-VCH|location=Weinheim|year=2001|doi=10.1002/14356007.a12_169.pub2}}</ref> <ref name="Maxa">{{Cite book|author=Max Appl|chapter=Ammonia|title=Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry|publisher=Wiley-VCH|location=Weinheim|year=2006|doi=10.1002/14356007.a02_143.pub2}}</ref> <ref name="römpp">RömppOnline: [https://roempp.thieme.de/roempp4.0/do/data/RD-18-02130 Ruthenium], pristupljeno 26. maja 2014</ref> <ref name="traa">{{Cite journal|author=Yvonne Traa, Jens Weitkamp|title=Kinetik der Methanisierung von Kohlendioxid an Ruthenium auf Titandioxid|journal=Chemie Ingenieur Technik|volume=70|number=11|year=1998|pages=1428–1430|doi=10.1002/cite.330701115}}</ref> <ref name="Hydes">{{Cite journal|author=Paul C. Hydes|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v24-i2-050-055.pdf|title=Electrodeposited Ruthenium as an Electrical Contact Material|format=pdf|journal=Platinum Metals Review|volume=24|number=2|year=1980|pages=50–55}}</ref> <ref name="Influence">{{Cite journal|author=J. Z. Shi et al.|title=Influence of dual-Ru intermediate layers on magnetic properties and recording performance of CoCrPt–SiO<sub>2</sub> perpendicular recording media|journal=Applied Physics Letters|volume=87|year=2005|pages=222503–222506|doi=10.1063/1.2137447}}</ref> <ref name="bushrp">{{Cite journal|author=R .P. Bush|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v35-i4-202-208.pdf|title=Recovery of Platinum Group Metals from High Level Radioactive Waste|format=pdf|journal=Platinum Metals Review|volume=35|number=4|year=1991|pages=202–208}}</ref> <ref name="Volkmer">{{Cite book|author=Martin Volkmer|title=Basiswissen Kernenergie|publisher=Informationskreis Kernenergie|location=Bonn|year=1996|isbn=3-925986-09-X|page=80}}</ref> <ref name="rard">{{Cite journal|author=Joseph A. Rard|title=Chemistry and thermodynamics of ruthenium and some of its inorganic compounds and aqueous species|journal=Chemical Reviews|volume=85|number=1|year=1985|pages=1–39|doi=10.1021/cr00065a001}}</ref> <ref name="nubase">{{cite journal|author=G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A. H. Wapstra|url=http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|title=The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties|format=pdf|journal=Nuclear Physics|volume=A729|year=2003|pages=3–128|access-date=11. 6. 2016|archive-date=15. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215004241/http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="webelements">Mark Winter: ''[http://www.webelements.com/ruthenium/physics.html Ruthenium: physical properties].'' u: ''Webelements.com.'' pristupljeno 9. juna 2016.</ref> <ref name="Modell">{{Cite journal|author=K. Schubert|title=Ein Modell für die Kristallstrukturen der chemischen Elemente|journal=Acta Crystallographica|volume=30|year=1974|pages=193–204|doi=10.1107/S0567740874002469}}</ref> <ref name="Arblaster">{{Cite journal|author=J. W. Arblaster|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/130-135-pmr-jul07.pdf|title=Vapour Pressure Equations for the Platinum Group Elements|format=pdf|journal=Platinum Metals Review|volume=51|number=3|year=2007|pages=130–135|doi=10.1595/147106707X213830}}</ref> <ref name="Kolarik">{{Cite journal|author=Zdenek Kolarik, Edouard V. Renard|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/79-90-pmr-apr05.pdf|title=Potential Applications of Fission Platinoids in Industry|format=pdf|journal=Platinum Metals Review|year=2005|volume=49|pages=79–90}}</ref> <ref name="webminer">[http://webmineral.com/chem/Chem-Ru.shtml Webmineral - Mineral Species sorted by the element Ru (Ruthenium)] {{Simboli jezika|en|engleski}}.</ref> <ref name="usgs">United States Geological Survey: ''[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/platinum/myb1-2008-plati.pdf 2008 Minerals Yearbook – Platinum-Group Metals] (PDF).'' 2007.</ref> <ref name="uwsedu">{{Cite web|url=http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf|title=IMA/CNMNC List of Mineral Names - Ruthenium|format=pdf|language=en|access-date=20. 1. 2018|page=247|archive-date=11. 9. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/6AbUV1zVO?url=http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf|url-status=dead}}</ref> <ref name="Chau">{{Cite web|author=Jolyon Ralph, Ida Chau|url=http://www.mindat.org/min-3483.html|title=Ruthenium|website=mindat.org|access-date=8. 6. 2016|language=en}}</ref> <ref name="pitchov">{{Cite journal|author=V. N. Pitchkov|url=http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v40-i4-181-188.pdf|title=The Discovery of Ruthenium|format=pdf|journal=Platinum Metals Review|year=1996|volume=40|number=4|pages=181–188}}</ref> <ref name="ullmann">{{Cite book|author=Hermann Renner ''et al.''|chapter=Platinum Group Metals and Compounds|title=Ullmann’s Encyclopedia of Industrial Chemistry|publisher=Wiley-VCH|location=Weinheim|year=2001|doi=10.1002/14356007.a21_075}}</ref> <ref name="fortse">G. Osann: ''Fortsetzung der Untersuchung des Platins vom Ural.'' u: ''Poggendorffs Annalen der Physik und Chemie.'' 14, 1828, str. 329–257 ([http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k150998.image.f337.langDE cijeli tekst] na projektu "Gallica").</ref> <ref name="bericht">G. Osann: ''Berichtigung, meine Untersuchung des uralschen Platins betreffend.'' u: ''Poggendorffs Annalen der Physik und Chemie.'' 15, 1829, str. 158 ([http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k15100n.image.f168.langDE cijeli tekst] na projektu "Gallica").</ref> <ref name="Emsley">{{Cite book|author=John Emsley|title=Nature’s Building Blocks. An A–Z Guide to the Elements|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|year=2001|isbn=978-0-19-850341-5|pages=368–369}}</ref> <ref name="Helvih">{{Cite journal|author=Helvi Hödrejärv|url=https://books.google.de/books?id=yODiuGynE-EC&pg=PA125#v=onepage&q&f=false|title=Gottfried Wilhelm Osann and ruthenium|journal=Proceedings of the Estonian Academy of Sciences, Chemistry|volume=53|number=3|year=2004|pages=125–144}}</ref> <ref name="hult">{{Cite journal|author=Andreotti E, Hult M, Marissens G, de Orduña RG, Vermaercke P.|year=2012|title=Study of the double beta decays of 96Ru and 104Ru|journal=Appl Radiat Isot|volume=70|number=9|pages=1985-9|doi=10.1016/j.apradiso.2012.02.042}}</ref> <ref name="vaccari">{{Cite book|author=J. A. Vaccari|title=Materials Handbook|publisher=McGraw Hill|year=2002|isbn=978-0-07-136076-0}}</ref> <ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013]</ref> <ref name="weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1999|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}</ref> <ref name="Zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Ruthenium}} * [http://www.periodicvideos.com/videos/044.htm Rutenij] na ''The Periodic Table of Videos'' (University of Nottingham) * [https://web.archive.org/web/20160405094548/http://www.brightsurf.com/news/headlines/32014/nano-layer_of_ruthenium_stabilizes_magnetic_sensors.html Nano-layer of ruthenium stabilizes magnetic sensors (Nano slojevi rutenija stabiliziraju magnetne senzore)] {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] tsi1wxqlqkth2uzglfdwvjx0dqsbbcz Telur 0 7271 3426160 3343551 2022-07-30T15:43:04Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Telur | Simbol = Te | Atomski broj = 52 | Serija = Polumetali | Grupa = 16 | Perioda = 5 | Blok = p | Boja serije = Peru | Slika = [[Datoteka:Tellurium (Te).jpg|180px]] | Izgled = srebreno sjajni polumetal | Zastupljenost = 1 · 10<sup>−6</sup><ref name="harry"/> | Atomska masa = 127,60(3)<ref name="iupac"/> | Atomski radijus = 140 | Atomski radijus izračunat = 123 | Kovalentni radijus = 138 | Van der Waalsov radijus = 206 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>10</sup>5s<sup>2</sup>5p<sup>4</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 18, 6 | Energija ionizacije_1 = 869,3 | Energija ionizacije_2 = 1790 | Energija ionizacije_3 = 2698 | Energija ionizacije_4 = 3610 | Energija ionizacije_5 = 5668 | Energija ionizacije_6 = 6820 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 2,25 | Struktura kristala = trigonalna | CAS registarski broj = 13494-80-9 | Gustoća = 6240 | Magnetizam = dijamagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = −2,4 · 10<sup>−5</sup>)<ref name="weast"/> | Tačka topljenja_K = 722,66 | Tačka topljenja_C = 449,51 | Tačka ključanja_K = 1263 | Tačka ključanja_C = 990<ref name="zhang"/> | Molarni volumen = 20,46 · 10<sup>−6</sup> | Toplota isparavanja = 114<ref name="zhang"/> | Toplota topljenja = 17,5 | Pritisak pare = 23,1 | Pritisak pare_K = 272,65 | Brzina zvuka = 2610 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 202 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 1 · 10<sup>4</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 3 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = '''−2''', (±1), 2, '''4''', 6 | Oksidi = TeO<sub>2</sub>, TeO<sub>3</sub> | Elektrodni potencijal = −1,143 [[Volt|V]] (Te + 2e<sup>−</sup> → Te<sup>2−</sup>) | Elektronegativnost = 2,1 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|T}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|25|36/37/38}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|20|26|36/37|45}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 120 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,096 | Vrijeme poluraspada = 2,2 · 10<sup>16</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,701 | Tipraspada1ZP = <sup>120</sup>Sn }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 121 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 16,78 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,040 | Tipraspada1ZP = <sup>121</sup>Sb }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Te | Maseni broj = 122 | Rasprostranjenost u prirodi = 2,603 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 123 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,908 | Vrijeme poluraspada = >1 · 10<sup>13</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,051 | Tipraspada1ZP = <sup>123</sup>Sb }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Te | Maseni broj = 124 | Rasprostranjenost u prirodi = 4,816 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Te | Maseni broj = 125 | Rasprostranjenost u prirodi = 7,139 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Te | Maseni broj = 126 | Rasprostranjenost u prirodi = 18,952 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 127 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 9,35 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,698 | Tipraspada1ZP = <sup>127</sup>I }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 128 | Rasprostranjenost u prirodi = 31,687 | Vrijeme poluraspada = 7,2 · 10<sup>24</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,867 | Tipraspada1ZP = <sup>128</sup>Xe }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 129 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 69,6 [[minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,498 | Tipraspada1ZP = <sup>129</sup>I }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Te | Maseni broj = 130 | Rasprostranjenost u prirodi = '''33,799''' | Vrijeme poluraspada = 7,9 · 10<sup>20</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 2,528 | Tipraspada1ZP = <sup>130</sup>Xe }} |}} '''Telur''' ({{jez-la|tellus}} - [[Zemlja (planeta)|Zemlja]]) jeste rijetki [[hemijski element]] sa simbolom '''Te''' i [[Atomski broj|atomskim brojem]] 52. U [[Periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] nalazi se u 6. glavnoj grupi tj. [[Halkogeni elementi|16. grupi]] po [[IUPAC]]-u i 5. periodi, pa se stoga ubraja u halkogene elemente. Njegova rasprostranjenost se otprilike može mjeriti sa rasprostranjenošću [[zlato|zlata]], s kojim također može graditi i razne spojeve koji se nalaze u prirodi u vidu [[mineral]]a. Kristalni telur je srebreno-bijeli, polumetal s metalnim sjajem, koji izgledom sliči [[kalaj]]u i [[antimon]]u. Na mehaničko opterećenje, telur reagira vrlo krhko i lomljivo, pa se stoga vrlo lahko može pretvoriti u prah. U hemijskim spojevima sa nemetalima, on ima dosta sličnosti sa [[sumpor]]om i [[selen]]om, dok u [[legura]]ma i međumetalnim spojeva pokazuje veoma izražene (polu-)metalne osobine. == Historija == [[Datoteka:Tellur Typmaterial.jpg|thumb|200px|lijevo|Tipski uzorak samorodnog telura]] [[Datoteka:Martin Heinrich Klaproth.jpg|thumb|200px|lijevo|Martin Heinrich Klaproth]] Telur je 1782. otkrio austrijski hemičar i mineralog [[Franz Joseph Müller von Reichenstein]] (1740–1825) tokom ispitivanja rude [[zlato|zlata]] iz rudnika Fata Baii (mađ. ''Faczebaja'') u blizini [[rumunija|rumunskog]] gradića [[Zlatna (Rumunija)|Zlatna]], nakon što je iz rude izdvojio manje zlata od očekivanog. Na istraživanje te rude potaknuo ga je naučni rad ''Nachricht vom gediegenen Spiesglaskönig in Siebenbürgen''<ref name="vonborn" /> (bos. ''Vijest od samorodnom mineralu "Spiesglaskönig" iz Transilvanije''), Ignaza von Borna (1742–1791). Tim pojom ''Spiesglaskönig'' označavan je samorodni [[antimon]], dok je ''Spiesglas'' bio stari naziv za [[mineral]] [[antimonit]] Sb<sub>2</sub>S<sub>3</sub>. Von Born je smatrao da je [[samorodni elementi|samorodni metal]] iz ruda zlata zapravo antimon, a svoje mišljenje je zasnivao na malim izdvojenim uzorcima spojeva zlata sa antimonom. S tim mišljenjem nije se slagao Müller von Reichenstein, koji je mislio da se radi o "zasumporenom" [[bizmut]]u.<ref name="vonmiler"/> Poslije naknadnih ispitivanja, čije rezultate je objavio između 1783. i 1785 u raspravi u četiri dijela,<ref name="grubev" /> isključio je mogućnost da se radi o bizmutu, jer ovaj metal za razliku od antimona i bizmuta, gotovo nikako nije reagirao sa [[sumporna kiselina|sumpornom kiselinom]]. On je metalnoj fazi ovog elementa dao naziv ''metallum problematicum'' (također i ''aurum problematicum'' odnosno ''aurum paradoxum''). Prema današnjim saznanjima, ovaj uzorak se, pored samorodnog telura, sastojao i iz minerala nagyágita (AuPb(Pb,Sb,Bi)Te<sub>2–3</sub>S<sub>6</sub>) i [[silvanit]]a ((Au,Ag)Te<sub>2</sub>). Müller von Reichenstein je pretpostavljao, da ''problematični metal'' možda sadrži neki novi, do tada još nepoznati, polumetal. Njegovu pretpostavku potvrdio je švedski mineralog i hemičar [[Torben Olof Bergman]] (1735–1784). Godine 1783. von Reichenstein je Bergmanu poslao uzorak ove rude na mišljenje, međutim konačni odgovor od njega nije dobio. Bergman je umro naredne godine, a von Reichenstein je ispitivanja ''problematičnog metala'' završio 1785. godine. Tek dvanaest godina kasnije, [[Martin Heinrich Klaproth]] je 1797. u Berlinu dobio uzorak von Reichensteinove rude. Klaproth je razmatrao zaključke do kojih je došao von Reichenstein te prikupio dovoljno dokaza za otkriće novog elementa. U januaru 1798. Klaproth je u jednom radu naveo doprinose von Reichensteina te mu pripisao otkriće novog elementa. Pošto von Reichenstein nije ovom elementu dao ime, Klaproth se odlučio za naziv ''tellur'' (lat. ''tellus'' - Zemlja). On navodi: ''U svrhu zatvaranja dosadašnje praznine u hemijskoj mineralogiji ovdje sa ovim vrijednim rudama predstavljam svoje napore i iskustva, čiji osnovni rezultat se sastoji u potrazi i potvrdi "novog stvarnog metala", kojem dajem ime "tellurium" izvedeno iz imena stare "majke" Zemlje''.<ref name="klape" /> Prvobitni uzrok materijala sa tipskog lokaliteta Zlatna, kojeg je Klaproth imao na raspolaganju, danas se nalazi u Muzeju prirodnih nauka u [[Berlin]]u. Nezavisno od von Reichensteina i Klaprotha, mađarski hemičar i botaničar [[Paul Kitaibel]] također je otkrio telur 1789. prilikom ispitivanja ruda zlata iz rudnika kod Nagybörzsönya u [[Mađarska|Mađarskoj]]. U svom objavljenom radu Klaproth je naveo samo von Reichensteinova otkrića, iako je o tome 1796. imao dostupna saznanja i od Kitaibela. U jednom pismu upućenom Kitaibelu, Klaproth je objasnio da mu je bio dostupan sadržaj njegovih rukopisa, ali pri proučavanju von Reichensteinovih ruda nije uočio sličnost s njegovim radom. Napokon, Klaproth je ubijedio Kitaibela da otkriće telura treba u potpunosti pripisati von Reichensteinu, jer je on nekoliko godina ranije proveo ista istraživanja na novom elementu. Simbol elementa '''Te''' predložio je 1814. [[Jacob Berzelius]], a koristi se do danas. Prvo objašnjenje strukture kristalnog telura pomoću [[Rendgenska difrakcija|rendgenske difrakcije]] načinjeno je 1924. godine.<ref name="bradleya" /> == Osobine == === Fizičke === Kristalni telur je intrinsički direktni [[poluprovodnik]] sa širinom poluprovodne vrpce od 0,334 [[elektronvolt|eV]]. [[Električna provodljivost]] kao i kod svih drugih poluprovodnika može se povećati putem povišenja temperature ili osvjetljenjem, mada je kod telura zabilježen vrlo malehni rast provodljivosti. Električna provodljivost i toplotna provodljivost kod telura zavise od pravca, tj. anizotropno. Kristalni telur je relativno mehak (Mohsova tvrdoća 2,25) i krhak materijal, koji se vrlo lahko može pretvoriti u prah. Povećanjem pritiska telur prelazi u druge kristalne modifikacije. Iznad 450&nbsp;°C telur se topi u crvenu tekućinu, koja se pri temperaturi iznad 990&nbsp;°C isparava u žuti dijamagnetični gas sastavljen iz dvoatomnih [[molekula]] Te<sub>2</sub>. Na temperaturama iznad 2000&nbsp;°C molekula Te<sub>2</sub> se raspada na pojedinačne atome. === Hemijske === Kristalni telur je nerastvorljiv u [[voda|vodi]] i vrlo slabo rastvorljiv u mineralnim kiselinama poput [[hlorovodična kiselina|hlorovodične]] i [[sumporna kiselina|sumporne]] kao i u alkalnim rastvorima. Međutim, vrlo dobro je [[rastvorljivost|rastvorljiv]] u [[dušična kiselina|dušičnoj kiselini]], koja je inače vrlo snažno oksidacijsko sredstvo te oksidira elementarni telur do telurata sa stabilnim oksidacijskim stanjem +4. Tečni telur napada [[bakar]], [[željezo]] pa čak i hrđajuće plemenite [[čelik]]e. U spojevima sa nemetalima, telur se ponaša slično kao i lakši član iz njegove grupe u periodnom sistemu, [[selen]]. Pri sagorijevanju u zraku, telur gori zeleno-plavim plamenom dajući [[telur-dioksid]] TeO<sub>2</sub>: :<math>\mathrm{Te\ +\ O_2 \longrightarrow\ TeO_2}</math> Sa [[halogeni elementi|halogenim elementima]] telur spontano reagira dajući halogenide. Pri tome je zanimljivo da, za razliku od lakših homologa selena i [[sumpor]]a, telur gradi termodinamički stabilne jodide, između ostalih telurjodid, TeI sa oksidacijskim stanjem +1. Sa neplemenitim metalima, naprimjer [[cink]]om, telur reagira vrlo burno dajući odgovarajuće teluride. === Izotopi === Poznati su [[izotop]]i telura sa [[maseni broj|masenim brojevima]] između 105 i 142.<ref name="audig"/> Prirodni telur je izotopska smjesa sastavljena iz osam izotopa, od čega je pet (<sup>122</sup>Te, <sup>123</sup>Te, <sup>124</sup>Te, <sup>125</sup>Te, <sup>126</sup>Te) stabilno. Izotop <sup>123</sup>Te bi se teoretski trebao raspadati na <sup>123</sup>[[Antimon|Sb]] putem [[elektronski zahvat|elektronskog zahvata]]. Međutim, ovaj raspad nije potvrđen u eksperimentima. Smatra se da je donja granica njegovog [[vrijeme poluraspada|vremena poluraspada]] iznosi oko 9,2 · 10<sup>16</sup> godina (92 bilijarde). Izotop <sup>120</sup>Te putem [[dvostruki elektronski zahvat|dvostrukog elektronskog zahvata]] direktno prelazi u izotop kalaja <sup>120</sup>Sn. Izotopi <sup>128</sup>Te i <sup>130</sup>Te putem emisije [[Beta-zraci|beta-zraka]] (dvostruki beta-raspad) prelaze u <sup>128</sup>[[Ksenon|Xe]] i <sup>130</sup>Xe, respektivno. Najveći udio u prirodnom telura oko jedne trećine sačinjava izotop <sup>130</sup>Te koji ima pretpostavljeno [[vrijeme poluraspada]] od 7,9 · 10<sup>20</sup> godina, a slijedi ga izotop <sup>128</sup>Te. Prosječna [[atomska masa]] prirodne smjese izotopa iznosi 127,6 te je tako veća od sljedećeg (monoizotopskog) elementa u periodnom sistemu, [[jod]]a, koji ima 126,9. <sup>128</sup>Te se smatra za izotop sa najsporijim raspadom među svim nestabilnim sličnim elementima. Ovaj posebno spori raspad sa vremenom poluraspada od 7,2 · 10<sup>24</sup> godina (7,2 kvadriliona godina tj. u 1&nbsp;kg se svakih 18 mjeseci raspadne jedan atom)<ref name="Karlsruher Nuklidkarte"/> može se dokazati samo na osnovu detekcije proizvoda raspada (<sup>128</sup>Xe) u nekim izuzetno starim uzorcima prirodnog telura.<ref name="labss"/> Od ostalih izotopa, ima i [[nuklearni izomer]] <sup>121m</sup>Te koji sa 154 dana ima najduže vrijeme poluraspada. I kod izotopa <sup>127</sup>Te i <sup>129</sup>Te vremena poluraspada izomera prelaze ona kod njihovih osnovnih stanja. Kao traser u [[nuklearna medicina|nuklearnoj medicini]] najčešće se koristi izotop <sup>127</sup>Te, a slijedi ga <sup>121</sup>Te. Izotopi <sup>127</sup>Te i <sup>129</sup>Te se javljaju kao proizvodi cijepanja jezgara u [[nuklearni reaktor|atomskim reaktorima]]. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Tellurium-89043.jpg|thumb|200px|lijevo|Telur na [[silvanit]]u sa [[Fidži]]ja, širina slike: 2 mm]] Telur je slabo rasprostranjen element. Njegov udio u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] iznosi približno 0,01 [[Parts per million|ppm]] (grama po toni). Vrlo rijetko se može naći [[samorodni element|samorodan]] sa [[zlato]]m, odnosno u elementarnom obliku, a u podređenom obliku i sa [[srebro]]m, [[bakar|bakrom]], [[olovo]]m i [[bizmut]]om, kao i sa platinskim metalima. Samorodni telur kao [[mineral]] pripada grupi elementata, tačnije polu- i nemetalima i u sistematici minerala po Strunzu klasificiran je pod brojem I/B.03-40 (8. izdanje sistematike) odnosno brojem 1.CC.10 (9. izdanje), dok je u sistematici po [[James Dwight Dana|Danau]] podveden pod broj 1.3.4.2. Samorodni telur može sadržavati selen, a raspon njegovog udjela može se kretati od tragova do veoma velikih količina (''selentelur''). Iako je telur rijedak element, poznat je veliki broj njegovih [[mineral]]a, iako telur gradi i vlastite minerale, vrlo rijetko su oni ugrađeni u sulfide ili selenide odnosno sulfate ili selenate. Za njih, kristalna rešetka njegovih lakših homologa je isuviše velika. Nasuprot toga, oba njegova lakša homologa se nalaze mnogo češće od telura na njegovim mjestima rešetke u [[kristalna struktura|kristalnim strukturama]] telurovih minerala. Od svih elemenata, telur iskazuje najviši afinitet prema zlatu, pa se u prirodi vrlo često javlja u obliku zlato-telurida, minerala sa teluridima (Te<sup>2−</sup>) odnosno ditelurid an[[ion]]a (Te<sub>2</sub><sup>2−</sup>). Pored zlata i drugih plemenitih metala, najčešće olovo i bizmut grade ostale prirodne teluride, često prateći (u [[parageneza|paragenezi]]) teluride samorodnih metala i ruda zlata. Dosta rjeđi su minerali sa kationima Te<sup>4+</sup> u kristalnoj strukturi, pri čemu je najvažniji [[oksid]] telura, [[telur-dioksid]] TeO<sub>2</sub> koji se u prirodi javlja u dvije modifikacije: kao ortorompski ''telurit'' i [[tetragonalni kristalni sistem|tetragonalni]] ''paratelurit''. Kod drugih minerala sa kationima telura(IV) radi se o oksoteluratima(IV) (''telurit'') koji sadrže komplekse aniona [TeO<sub>3</sub>]<sup>2−</sup>- ili [TeO<sub>4</sub>]<sup>4−</sup>. Minerali sa kationima Te<sup>6+</sup> u obliku oktaedarskih [TeO<sub>6</sub>]<sup>6−</sup> kompleksih aniona su izuzetno rijetki, a poznat je 21 takav mineral koji najvećim dijelom sadrže bakar i olovo. Osim navedenih minerala u prirodi se javljaju i minerali telura s miješanom [[Valencija (hemija)|valencijom]], između ostalih [[kalcij]]-oksotelurat(IV,VI) [[karlfrisit]] CaTe<sub>3</sub>O<sub>8</sub> s odnosom Te<sup>4+</sup>:Te<sup>6+</sup> od 2:1.<ref name="Williamssa"/><ref name="effe"/> Kod minerala sa kationima Te<sup>4+</sup> i Te<sup>6+</sup> radi se o sekundarnim mineralima, koji su nastali atmosferskim djelovanjem na samorodni telur i teluride. Minerali koji sadrže telur nisu od velikog značaja za tehničko dobijanje ovog elementa, jer su vrlo rijetki i praktično ne postoje njihova ekonomski isplativa nalazišta. Među najpoznatijim nalazištima samorodnog telura odnosno minerala sa sadržajem ovog elementa ubrajaju se pored tipskog lokaliteta Zlatna ([[Transilvanija]], [[Rumunija]]) također i Moctezuma u [[Meksiko|Meksiku]], [[Cripple Creek (Colorado)|Cripple Creek]] ([[Colorado]]), Kalgoorlie u [[Australija|Australiji]] i [[okrug Calaveras (Kalifornija)|Calaveras]] u [[Kalifornija|Kaliforniji]]. Do 2012. bilo je poznato 154 minerala sa sadržajem telura, od čega samo pet (dilitium, imgreit, kurilit, sztrokayit, protojoseit) do sad nisu priznati od strane [[Međunarodna mineraloška organizacija|Međunarodne mineraloške organizacije]] (IMA) kao zasebni minerali odnosno diskreditirani su kao takvi.<ref name="webmin"/> Pregled poznatih minerala telura sa različitim oksidacijskim stanjima prikazan je u sljedećoj tabeli: {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! telurid ! ditelurid ! miješani halkogenid ! mineral Te(IV) |- || [[Datoteka:Hessite-tmu68b.jpg|x100px]]<br />[[hesit]]<br />Ag<sub>2</sub>Te<br />&nbsp; || [[Datoteka:Calaverite-Fluorite-273367.jpg|x100px]]<br />[[kalaverit]]<br />AuTe<sub>2</sub>&nbsp;(monoklinski)<br />&nbsp; || [[Datoteka:Nagyagite-163939.jpg|x100px]]<br />[[nagyágit]]<br />AuPb(Pb,Sb,Bi)Te<sub>2–3</sub>S<sub>6</sub><br />&nbsp; || [[Datoteka:Tellurite-77800.jpg|x100px]]<br />telurit<br />TeO<sub>2</sub>&nbsp;(ortorompski)<br />&nbsp; |- || [[Datoteka:Altaite-170095.jpg|x100px]]<br />[[altait]]<br />PbTe<br />&nbsp; || [[Datoteka:Sylvanite-105026.jpg|x100px]]<br />[[silvanit]]<br />(Au,Ag)Te<sub>2</sub><br />&nbsp; || [[Datoteka:Tetradymite-220545.jpg|x100px]]<br />[[tetradimit]]<br />Bi<sub>2</sub>Te<sub>2</sub>S<br />&nbsp; || [[Datoteka:Zemannite-77637.jpg|x100px]]<br />[[zemanit]]<br />Mg<sub>0,5</sub>ZnFe[TeO<sub>3</sub>]<sub>3</sub>•4,5&nbsp;H<sub>2</sub>O<br />&nbsp; |- |} == Dobijanje == {| class="wikitable sortable" style="float: right; margin: 1em 1em; width: auto; text-align: center; line-height: 1.4em;" |+ Svjetska godišnja proizvodnja telura u tonama<ref name="bgs.ac.uk"/> |- ! Država || 2007 || 2008 || 2009 || 2010 || 2011 || Prosjek |- | align="left" | [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] || 50 || 50 || 50 || 50 || 50 || 50 |- | align="left" | [[Japan]] || 41 || 47 || 49 || 47 || 40 || 44,8 |- | align="left" | [[Peru]] || 35 || 28 || 7 || – || – || 14 |- | align="left" | [[Kanada]] || 14 || 20 || 16 || 8 || 6 || 12,8 |- class="sortbottom" ! align="left"| Ukupno || 140 || 145 || 122 || 105 || 96 || 121,6 |- |} [[Datoteka:World Tellurium Production 2006.svg|thumb|340px|Svjetska godišnja proizvodnja telura u 2006.]] Godišnja svjetska proizvodnja telura u svijetu između 2007. i 2011. iznosila je prosječno 121,6 tona godišnje (t/god). Među glavne proizvođale ubrajaju se SAD 50 (t/god), [[Japan]] (prosječno 44,8 t/god), [[Peru]] (14 t/god) i [[Kanada]] (12,8 t/god). Pregled proizvedenih količina po pojedinim državama prikazan je u tabeli. I druge industrijske nacije također vjerovatno proizvode telur, međutim podaci o tim količinama nisu objavljeni.<ref name="wmp59"/> Telur se industrijski dobija zajedno sa [[selen]]om isključivo kao sporedni proizvod [[elektroliza|elektrolitičke]] proizvodnje [[bakar|bakra]] i [[nikl]]a. U istaloženom anodnom mulju sadržani su, između ostalih, nerastvorljivi teluridi i selenidi plemenitih metala opće formule M<sub>2</sub>Ch (M = Cu, Ag, Au; Ch = Se, Te), koji dalje reagiraju na temperaturama iznad 500&nbsp;°C u kontaktu sa kisikom iz [[zrak]]a (O<sub>2</sub>) i [[natrij-karbonat]]om (sodom, Na<sub>2</sub>CO<sub>3</sub>). Pri tome se kationi plemenitih metala reduciraju do elementarnih metala, dok se anioni telurida oksidiraju do oksotelurata(IV) ({{Chem|Te|O|3}}<sup>2−</sup>): :<math>\mathrm{\overset{+I}{M_2}\overset{-II}{Te}\ +\ \overset{0}{O}_2\ +\ Na_2C\overset{-II}{O}_3\ \longrightarrow\ Na_2\overset{+IV}{Te}\overset{-II}{O}_3 +\ 2\ \overset{0}{M}\ + C\overset{-II}{O}_2 \uparrow}</math> Alternativno, ova reakcija se može odvijati i sa [[natrij-nitrat]]om (''šalitrom'', {{Chem|Na|N|O|3}}) sa uvođenjem kisika iz zraka čime nastaju dušikovi oksidi (NO i {{Chem|N|O|2}}): :<math>\mathrm{\overset{+I}{M_2}\overset{-II}{Te}\ +\ 2\ Na\overset{+V}{N}O_3\ \longrightarrow\ Na_2\overset{+IV}{Te}O_3 +\ 2\ \overset{0}{M}\ +\ \overset{+IV}{N}O_2 \uparrow\ +\ \overset{+II}{N}O \uparrow}</math> Nastali [[natrij-telurit]](IV) {{Chem|Na|2|Te|O|3}} se kasnije rastvara u vodi, gdje reagira bazično gradeći ione vodiktelurata(II) {{Chem|H|Te|O|3}}<sup>−</sup>. Izdvajanje telurata(IV) od selenata(IV) koji su također nastali u istoj reakciji u bazičnom rastvoru odvija se pomoću [[Neutralizacija (hemija)|neutralizacije]] dodavanje [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]] ({{Chem|H|2|S|O|4}}), nakon čega se u vodi istaloži gotovo nerastvorljivi [[telur-dioksid]] TeO<sub>2</sub>: :<math>\mathrm{2\ HTeO_3^- +\ H_2SO_4\ \longrightarrow\ 2\ TeO_2 \downarrow\ +\ SO_4^{2-}\ +\ 2\ H_2O}</math> Telur-dioksid se može reducirati do elementarnog telura bilo u bazama pomoću elektrolize ili hemijskim putem rastvaranjem u koncentriranim mineralnim kiselinama i zatim uvođenjem u rastvor [[sumpor-dioksid]]a {{Chem|S|O|2}}, pri čemu se sumpor iz molekula {{Chem|S|O|2}} (odnosno onaj iz sulfitnih iona {{Chem|S|O|3}}<sup>2−</sup> nastalih u rastvoru) oksidira te nastaju sulfatni ioni {{Chem|S|O|4}}<sup>2−</sup>: :<math>\mathrm{\overset{+IV}{Te}O_2 +\ 2\ \overset{+IV}{S}O_2\ +\ 2\ H_2O\ \longrightarrow\ \overset{0}{Te}\ +\ 2\ \overset{+VI}{S}O_4^{2-}\ +\ 4\ H^{+}}</math> Za dobijanje veoma čistog elementarnog telura (> 99,9%) koristi se proces zonske prekristalizacije. == Modifikacije == === Kristalni telur === {| width="15%" class="wikitable" style="float: left; margin: 1 1 2em 2em; width: auto; text-align: center; line-height: 1.4em;" |- ! colspan="2"| Kristalografski podaci<ref name="Ardenis"/> |- | colspan="2" align="center" | [[Datoteka:Tellurium crystal.jpg|200px|Kristallines Tellur]]<br /><small>Kristalni telur, dužina oko 2&nbsp;cm</small> |- | [[Kristalni sistem]] || align="center" | [[Trigonalni kristalni sistem|trigonalni]] |- | Prostorna grupa || align="center" | ''P''3<sub>1</sub>21 (br. 152)<br />(''P''3<sub>2</sub>21 (br. 154) |- | Parametar rešetke<br>(elementarne ćelije) || align="left" | ''a'' = 446 pm<br />''c'' = 592 pm<br />''c''/''a'' = 1,33 |- | Broj (Z)<br> formulskih jedinica || align="center" | Z = 3 |- |} [[Datoteka:Te chains.png|thumb|Spiralni lanac atoma telura duž 3<sub>1</sub>-ose. Svaki treći atom podudara se po osi (naznačeni plavom bojom).]] [[Datoteka:Te struct c.png|thumb|Pogled na isti lanac duž c-ose.]] [[Datoteka:Te struct.png|thumb|Kristalna struktura telura sa razbijenom oktaedarskom (2+4) koordinacijskom okolinom (žuto) nekog atoma telura od dva atoma unutar lanca i 4 iz susjednog lanca.]] U standardnim uslovima temperature i pritiska, poznata je samo jedna [[kristal]]na modifikacija (Te-I odnosno α-Te), koja se označava kao ''kristalni'' ili ''metalni'' telur. On je također i izotip α-[[selen]]a, što znači da imaju istu [[kristalna struktura|kristalnu strukturu]]. Telur se kristalizira u [[trigonalni kristalni sistem|trigonalnom sistemu]] u prostornoj grupi ''P''3<sub>1</sub>21 sa parametrom rešetke ''a'' = 446 pm i ''c'' = 592 pm te tri formulske jedinice po elementarnoj ćeliji (najmanjoj jedinici kristalne strukture). Prostorna grupa ''P''3<sub>1</sub>21, opisana prema Hermann-Mauguinovoj simbolici, objašnjava centriranje elementarne ćelije kao i s njom povezane elemente simetrije. ''P'' znači da je [[Bravaisova rešetka]] ''primitivna''. Nakon navođenja centriranja slijedi navođenje elemenata simetrije prostorne grupe: 3<sub>1</sub> opisuje trobrojnu os (umnožavanje neke čestice putem rotiranja 120° i translacije u pravcu <sup>1</sup>/<sub>3</sub> ose vrtnje) paralelnu sa kristalografskom c-osom ([001]), cifra ''2'' opisuje dvobrojnu osu (umnožavanje putem rotacije za 180°) paralelnu sa tri kristalografske a-ose (<100>), cifra ''1'' element simetrije jednobrojne ose simetrije ili identitet (umnožavanje putem rotacije od 360°, čestica se gradi na samoj sebi) u pravcu pod pravim uglom u odnosu na a- i c-ose (<120>). Kristalna struktura sadrži samo jedan atom telura koji se može [[kristalografija|kristalografski]] raspoznati sa koordinatama položaja x = 0,2636, y = 0 i z = <sup>1</sup>/<sub>3</sub>. Svi ostali atomi u kristalnoj strukturi se mogu raspoznati pomoću elemenata simetrije prostorne grupe na tom jednom atomu. Pošto je atom telura u mogućnosti da se preklapa sa dvobrojnom simetrijskom osom prostorne grupe ''P''3<sub>1</sub>21, on se umnožava isključivo preko trobrojne ose (3<sub>1</sub>). Pri tome nastaju spiralni lanci sastavljeni iz [[Kovalentna veza|kovalentno]] spojenih atoma telura paralelnih sa c-osom. Atomi telura unutar lanca udaljeni su jedan od drugog 284 pm, a ugao veze iznosi 103,1°. Veze unutar lanca na slikama su istaknute crvenom bojoom, dok je jedan lanac radi pojašnjenja predstavljen plavo, pri čemu se tamnoplavi atom nalazi na z = <sup>1</sup>/<sub>3</sub>, plavi na z = <sup>2</sup>/<sub>3</sub> a svijetloplavi na z = 1 odnosno z = 0. Svaki treći atom unutar lanca podudara se po osi. Svaki lanac okružen je sa šest drugih lanaca. Između lanaca postoje Van-der-Waalsove veze gdje razmak Te-Te iznosi 349 pm (prikazan zeleno), koji ispod granice Van-der-Waalsovog radijusa (2 · 206 pm = 412 pm) završava sa atomom telura. Za svaki pojedinačni atom proizilazi koordinacijski broj 6, tačnije 2+4, jer dva atoma potječu iz istog lanca i pri tome imaju manji razmak od ostala četiri iz susjednih lanaca. Za koordinacijski poliedar može se reći da je razbijeni oktaedar (žuto naznačen). Međutim, telur se može kristalizirati i u prostornu grupu ''P''3<sub>2</sub>21 umjesto ''P''3<sub>1</sub>21. Tako 3<sub>2</sub>-osa umnožava [[atom]] također rotirajući ga za 120°, ali se na kraju translatira za <sup>2</sup>/<sub>3</sub> umjesto <sup>1</sup>/<sub>3</sub> u pravcu ose zakretanja. Također nastaju spiralni lanci, ali su oni uzduž c-ose zakrenuti u smjeru kazaljke sata umjesto u suprotnom pravcu (oko 3<sub>1</sub>-ose). Kristalna struktura u prostornoj grupi ''P''3<sub>2</sub>21 ("lijeva forma") je stoga odraz u ogledalu strukture u prostornoj grupi ''P''3<sub>1</sub>21 ("desna forma"). Pojava kristalne forme koja je odraz u ogledalu druge forme u [[kristalografija|kristalografiji]] se naziva hiralnost. Kristalni sistem telura se u literaturi često navodi kao heksagonalni. Između heksagonalnog i trigonalnog kristalnog sistema postoje određene iste elementarne ćelije, ali se heksagonalna simetrija sastoji iz prisustva jedne šestobrojne ose simetrije (6, umnožavanje djelića putem rotacije od 60°). Međutim, kristalna struktura telura sadrži samo trobrojnu vijčanu osu (3<sub>1</sub>) pa bez sumnje pripada u simetrijski niži trigonalni kristalni sistem. U eksperimentima sa visokim pritiskom kojem je izložen kristalni telur (Te-I ili α-telur) otkrivene su njegove druge modifikacije. Stabilnost modifikacije pri određenom rasponu pritisaka u raznim naučnim izvorima navedena je drugačije: * Te-II se kristalizira u [[monoklinski kristalni sistem|monoklinskom kristalnom sistemu]] u rasponu pritisaka od 4 do 6,6 GPa. Kao moguće prostorne grupe u literaturi se navode ''C''2/''m'' (br. 12) i ''P''2<sub>1</sub> (br. 4). * Te-III se kristalizira u [[ortorompski kristalni sistem|ortorompskom kristalnom sistemu]] a stabilan je pod pritiskom iznad 6,6 GPa. Za ovu ortorompsku modifikaciju postoje teoretski izračuni u prostornoj grupi ''Imma'' (br. 74). * Te-IV se kristalizira u [[trigonalni kristalni sistem|trigonalnom kristalnom sistemu]] u prostornoj grupi ''R''<span style="text-decoration:overline">3</span>''m'' (br. 166) i odgovara istoj strukturi β-[[polonij]]a. On je stabilan u rasponu pritiska od 10,6 do 27 GPa. Rastojanje između atoma telura unutar lanca i između susjednih lanaca u ovoj modifikaciji je identično i iznosi 300 pm, pri čemu dolazi do više simetrije kao i one kod α-telura. * Te-V je stabilan pri pritisku iznad 27 GPa. Za ovu modifikaciju prepostavlja se da ima kubičnu-prostorno centriranu rešetku (tipa [[volfram]]a) sa prostornom grupom ''Im''<span style="text-decoration:overline">3</span>''m'' (br. 229). === Amorfni telur === Nepostojana amorfna modifikacija telura je u obliku smeđeg praha i može se dobiti iz [[telurasta kiselina|teluraste kiseline]] ({{Chem|H|2|Te|O|3}}) putem njene reakcije sa [[sumporasta kiselina|sumporastom kiselinom]] ({{Chem|H|2|S|O|3}}) odnosno sa sulfitnim [[ion]]ima ({{Chem|S|O|3}}<sup>2−</sup>). Pri tome se sulfitni ioni oksidiraju do sulfatnih iona ({{Chem|S|O|4}}<sup>2−</sup>) dok se istovremeno kationi telura Te<sup>4+</sup> reduciraju do elementarnog telura: :<math>\mathrm{H_2TeO_3\ +\ 2\ SO_3^{2-} \longrightarrow\ Te \downarrow\ +\ 2\ SO_4^{2-}\ +\ H_2O}</math> Amorfni telur pod standardnim uslovima polahko prelazi u svoju kristalnu modifikaciju. == Upotreba == {{Sekcija}} == Otrovnost == {{Sekcija}} == Spojevi == {{Sekcija}} == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="audig">G. Audi, O. Bersillon, J. Blachot, A.H. Wapstra: [http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf ''The NUBASE evaluation of nuclear and decay properties.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110720233206/http://amdc.in2p3.fr/nubase/Nubase2003.pdf |date=20 Juli 2011 }} u: ''Nuclear Physics.'' vol. A 729, 2003, str. 3–128 (PDF).</ref> <ref name="Karlsruher Nuklidkarte">''[http://www.nucleonica.net/index.aspx Karlsruher Nuklidkarte].'' korigirano 6. izdanje. 1998.</ref> <ref name="labss">Laboratory for Space Science: {{Cite web|url=http://presolar.wustl.edu/work/noblegas.html|title=Noble Gas Research|archivedate=28. 9. 2011|access-date=23. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20110928143717/http://presolar.wustl.edu/work/noblegas.html|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="effe">H. Effenberger, J. Zemann, H. Mayer: ''Carlfriesite: crystal structure, revision of chemical formula, and synthesis.'' u: ''American Mineralogist.'' br. 63, 1978, str. 847–852.</ref> <ref name="bgs.ac.uk">[http://www.bgs.ac.uk/downloads/start.cfm?id=2701 British Geological Survey: ''World Mineral Production 2007–2011''. 2013, str. 68. (pdf)].</ref> <ref name="wmp59">[http://www.bgs.ac.uk/downloads/start.cfm?id=1987 British Geological Survey: ''World Mineral Production 2005–2009''. 2011, str. 95. (pdf)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210213004838/https://www2.bgs.ac.uk/downloads/start.cfmid=1987 |date=13. 2. 2021 }}.</ref> <ref name="Ardenis">C. Ardenis, V. Langer, O. Lindqvist: ''Reinvestigation of the Structure of Tellurium.'' Acta Crystallographica, C 45, 1989, str. 941–942.</ref> <ref name="Williamssa">S. A. Williams, R. V. Gaines: ''Carlfriesite, H<sub>4</sub>Ca(TeO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>, a new mineral from Moctezuma, Sonora, Mexico.'' u: ''Mineralogical Magazine.'' br. 40, 1975, str. 127–130.</ref> <ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="webmin">[http://webmineral.com/chem/Chem-Te.shtml Webmineral - Mineral Species containing the element Te (Tellurium)].</ref> <ref name="iupac">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref> <ref name="weast">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|pages=E-129 do E-145}}</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: ''Journal of Chemical & Engineering Data''. 56, 2011, str. 328–337, {{doi |10.1021/je1011086}}.</ref> <ref name="vonborn">I. von Born: ''Nachricht vom gediegenen Spiesglaskönig in Siebenbürgen.'' u: ''Abhandlungen einer Privatgesellschaft in Böhmen.'' vol. 5, 1782, str. 382–386.</ref> <ref name="vonmiler">F. J. von Müller Reichenstein: ''Schreiben an Herrn Hofrath von Born. Über den vermeintlichen natürlichen Spiesglanzkönig.'' u: ''Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien''. 1. kvartal 1783, str. 57–59.</ref> <ref name="grubev">F. J. von Müller Reichenstein: ''Versuche mit dem in der Grube Mariahilf in dem Gebirge Fazeby bey Zalathna vorkommenden vermeinten gediegenen Spiesglanzkönig.'' u: ''Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien''. 1. kvartal 1783, str. 63–69;<br />''Fortsetzung der Versuche mit dem in der Grube Mariahilf in dem Gebirge Fazeby bey Zalathna vorkommenden vermeinten gediegenen Spiesglanzkönig.'' u: ''Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien''. 2. kv. 1784, str. 49–53;<br />''Nachricht von den Golderzen aus Nagyag in Siebenbürgen.'' u: ''Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien.'' 2. kv. 1784, str. 85–87;<br />''Fortsetzung der Versuche mit dem in der Grube Mariahilf in dem Gebirge Fazeby bey Zalathna vorkommenden vermeinten gediegenen Spiesglanzkönig.'' u: ''Physikalische Arbeiten der einträchtigen Freunde in Wien.'' 3. kv. 1785, str. 344–352.</ref> <ref name="klape">M. H. Klaproth: ''Chemische Untersuchung der Siebenbürgischen Golderze.'' u: ''Sammlung der deutschen Abhandlungen'', dostavljena Kraljevskoj akademiji nauka u Berlinu između 1789. i 1800, str. 15.</ref> <ref name="bradleya">A. J. Bradley: ''The crystal structure of tellurium.'' u: ''Philosophical Magazine.'' serija 6, br. 48, 1924, str. 477–496.</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tellurium}} * [http://www.periodicvideos.com/videos/052.htm Telur] na stranici Univerziteta u Nottinghamu {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] pewj9c1a5zv1l6ncalasxgiyw75id29 Svrzina kuća 0 7337 3426140 3408655 2022-07-30T15:25:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:BiH, Sarajevo - Svrzina kuća 1.jpg|mini|desno|Svrzina kuća]] '''Svrzina kuća''' je privatna kuća u [[Sarajevo|Sarajevu]] izgrađena u tradicionalnom bosanskom stilu, koja danas služi kao muzej [[Arhitektura Bosne i Hercegovine|bosanske arhitekture]].<ref>{{Cite web|url=http://muzejsarajeva.ba/bs/dani-kantona-dan-noc-muzejadepandansi/svrzina-kuca|title=Svrzina kuća {{!}} Muzej Sarajeva|website=muzejsarajeva.ba|language=en|access-date=24. 5. 2017|archive-date=15. 8. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180815040826/http://muzejsarajeva.ba/bs/dani-kantona-dan-noc-muzejadepandansi/svrzina-kuca|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.starigrad.ba/v2/single_kulturna_znamenitost.php?id=4|title=Svrzina kuća|website=Novinska agencija Patria|language=en-US|access-date=24. 5. 2017}}</ref> Kuća je apsolutno čuvala intimu porodičnog života i pružala uvid u život [[sokak]]a. Ona je najljepši očuvani primjerak izuzetnosti sarajevskog stambenog graditeljstva u osmanskom periodu. Proglašena je za [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine]].<ref>{{Cite web|url=http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=2515|title=Komisija za ouvanje nacionalnih spomenika|date=24. 5. 2017|access-date=24. 5. 2017|archive-date=24. 5. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170524170349/http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=2515|url-status=bot: unknown}}</ref> Svrzina kuća se navodi u mnogim arhitektonskim naučnim teorijama kao primjer [[Gradska bosanska kuća osmanskog doba|bosanske arhitekture osmanskog perioda]], koja je definirala bosanski arhitektonski sklop. Po mnogim teorijama sastoji se iz sljedećih komponenata: ograda, koja je određivala ulicu i jasno odvajala privatni od javnog prostora, dvorište, koje je bilo obloženo oblim kamenom, radi lakšeg održavanja, [[šadrvan]], [[fontana]] ili [[česma]], koja je služila za održavanje higijene prije ulaska u kuću, [[hajat]], prizemlje, gdje se okupljala familija, te [[divanhana]] na spratu, koja je bila privatnog karaktera, a korištena uglavnom za odmor i uživanje pogleda na [[čaršija|čaršiju]] ili u prirodu. Kuća je posjedovala cvjetnjak [[đul-bašću]] i povrtnjak. Sagrađena je od nepečene cigle [[Ćerpić|čerpića]] i drveta. Kuću su karakterisala dva jasno odvojena dijela: muški i ženski, što govori o patrijarhalnim porodičnim odnosima, specifičnim za cjelokupni period osmanske vlasti, koji su se dugo zadržali i ostavili svoje tragove sve do novijeg vremena. Nakon završetka opsade Sarajeva, kuća je rekonstruisana i ponovo otvorena za javnost 1997. godine. Tokom 2005. godine izvršena je još jedna veća rekonstrukcija objekta. == Reference == {{Refspisak|}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Svrzina kuća}} * [https://books.google.ba/books?id=lmenCgAAQBAJ&pg=PT363&dq=Svrzina+ku%C4%87a&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwi616-GgonUAhUDfhoKHY51BUYQ6AEINTAD#v=onepage&q=Svrzina%20ku%C4%87a&f=false Lonely Planet Europe], str 363, {{ISBN|9781743609736}} {{Muzeji u BiH}} {{Građevine u Sarajevu}} {{Sarajevo}} [[Kategorija:Građevine u Sarajevu]] [[Kategorija:Kuće]] [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Sarajevu]] [[Kategorija:Gradska bosanska kuća osmanskog doba]] af545k6ec6qy4bg9d2w5qmvbcame6xd Tantal 0 7429 3426153 3422675 2022-07-30T15:37:50Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje|Tantal (čvor)}} {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Tantal | Simbol = Ta | Atomski broj = 73 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 5 | Perioda = 6 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Tantalum_element.jpg|180px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = sivi metal | CAS registarski broj = 7440-25-7 | Zastupljenost = 8 · 10<sup>-4</sup><ref name="binder"/> | Atomska masa = 180,94788(2)<ref name="CIAAW"/> | Atomski radijus = 145 | Atomski radijus izračunat = 200 | Kovalentni radijus = 138 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>14</sup>5d<sup>3</sup>6s<sup>2</sup> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 11, 2 | Energija ionizacije_1 = 761 | Energija ionizacije_2 = 1500 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 6,5 | Struktura kristala = kubična prostorno centrirana | Gustoća = 16650<ref name="greenwood" /> | Gustoća_K = 293,15 | Magnetizam = paramagnetičan (''Χ<sub>m</sub>'' = 1,8 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="Weast"/> | Tačka topljenja_K = 3290 | Tačka topljenja_C = 3017 | Tačka ključanja_K = 5693<ref name="zhang"/> | Tačka ključanja_C = 5420 | Molarni volumen = 10,85 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 753<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 36 | Brzina zvuka = 3400 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 140 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 7,61 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 57 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = 5 | Oksidi = | Elektrodni potencijal = -0,81 [[Volt|V]] (½Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 5H<sup>+</sup> + 5e<sup>-</sup> → Ta + 2½ H<sub>2</sub>O) | Elektronegativnost = 1,5 | Oznaka upozorenja = ''prah''<br />{{Oznake upozorenja|F}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|43}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ta | Maseni broj = 177 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 56,56 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,166 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>177</sup>Hf]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ta | Maseni broj = 178 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,36 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,910 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>178</sup>Hf]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ta | Maseni broj = 179 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,82 [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,110 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>179</sup>Hf]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = Ta | Maseni broj = 180 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 8,125 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,854 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>180</sup>Hf]] | Tipraspada2ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada2ZE = 0,708 | Tipraspada2ZP = [[Volfram|<sup>180</sup>W]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 3 | Simbol = Ta | Maseni broj = 180m | Rasprostranjenost u prirodi = 0,012 | Vrijeme poluraspada = >2 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,929 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>180</sup>Hf]] | Tipraspada2ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada2ZE = 0,783 | Tipraspada2ZP = [[Volfram|<sup>180</sup>W]] | Tipraspada3ZM = [[Nuklearni izomer#Procesi raspada|IT]] | Tipraspada3ZE = 0,075 | Tipraspada3ZP = <sup>180</sup>Ta }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Ta | Maseni broj = 181 | Rasprostranjenost u prirodi = 99,988 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ta | Maseni broj = 182 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 114,43 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,814 | Tipraspada1ZP = [[Volfram|<sup>182</sup>W]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Ta | Maseni broj = 183 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 5,1 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,070 | Tipraspada1ZP = [[Volfram|<sup>183</sup>W]] }} |}} '''Tantal''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''Ta''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 73. Ranije poznat kao ''tantalij'', dobio je ime po [[Tantal (mitologija)|Tantalu]], mitološkom božanstvu iz [[Grčka mitologija|antičke Grčke]].<ref name="orestes"/> Tantal je rijetki, tvrdi, plavo-sivi, [[Sjaj (mineralogija)|sjajni]] prelazni metal, izrazito otporan na [[korozija|koroziju]]. Spada u grupu vatrostalnih metala, koji su dosta korišteni kao sporedne komponente u [[legura]]ma. Hemijska inertnost tantala čini ga vrlo vrijednom supstancom za izradu laboratorijske opreme kao i zamjenu za [[platina|platinu]]. Danas se ovaj metal koristi za tantalske [[kondenzator]]e u elektronskoj opremi kao što su [[mobilni telefon|mobiteli]], DVD uređaji, sistemi video-igara i [[računar]]a. Tantal, uvijek kao pratnja hemijski sličnog elementa [[niobij]]a, javlja se u [[mineral]]ima [[tantalit]]u, [[kolumbit]]u kao i ''[[koltan]]u'' (mješavini kolumbita i tantalita). == Historija == Tantal je otkrio [[Anders Ekeberg]] u [[Švedska|Švedskoj]] 1802. godine.<ref name="earthytt"/><ref name="Kungliga"/> Godinu ranije, [[Charles Hatchett]] je otkrio element [[niobij|kolumbij]].<ref name="Griffith"/> Godine 1809. engleski hemičar [[William Hyde Wollaston]] usporedio je okside izvedene iz oba elementa, kolumbija ([[kolumbit]]) sa gustoćom od 5,918 g/cm<sup>3</sup>, te tantala ([[tantalit]]) čija gustoća iznosi 7,935 g/cm<sup>3</sup>. Zaključio je da su ta dva oksida, i pored razlika u izmjerenoj gustoći, bila ista. Odlučio je da zadrži naziv ''tantal'' za taj element.<ref name="Wolla"/> Nakon što je [[Friedrich Wöhler]] potvrdio Wollastonova mjerenja, tadašnji naučnici su zaključili da su kolumbij i tantal zapravo isti hemijski element. Međutim, ovaj zaključak je 1846. opovrgnuo njemački hemičar [[Heinrich Rose]], koji je tvrdio da u uzorku tantalita ima dva elementa. Dao im je imena po djeci mitološkog Tantala: [[niobij]] (prema [[Nioba|Niobi]], božici suza) i pelopij (prema [[Pelop]]u).<ref name="Pelop"/><ref name="andp184"/> Kasnije je pretpostavljeni element "pelopij" identificiran kao mješavina tantala i niobija, a dokazano je da je niobij zapravo kolumbij kojeg je već 1801. otkrio Hatchett. Tek 1864. [[Christian Wilhelm Blomstrand]]<ref name="Ilmen" /> i [[Henri Etienne Sainte-Claire Deville]] su nedvosmisleno dokazali da postoje razlike između tantala i niobija, što je također utvrdio i [[Louis J. Troost]], koji je 1865. odredio empirijske formule za neke od njihovih spojeva.<ref name="Ilmen" /><ref name="Gupta"/> Kasnija potvrda došla je 1866. od švicarskog hemičara [[Jean Charles Galissard de Marignac]]a,<ref name="Recherches"/> koji je također dokazao da se radi o samo dva elementa. Međutim, ova otkrića nisu zaustavila neke naučnike koje su sve do 1871. objavljivali članke o takozvanom ''[[ilmenij]]u''.<ref name="Fortgesetzte"/> De Marignac je prvi dobio metalni oblik tantala 1864. kada je [[redoks reakcija|reducirao]] tantal-hlorid zagrijavajući ga u atmosferi [[vodik]]a.<ref name="nauti"/> Prvi istraživači su uspijevali dobiti samo nečisti tantal, a prvi relativno čisti duktilni metal dobio je [[Werner von Bolton]] 1903. u [[Charlottenburg]]u ([[Berlin]]). Sve dok ga nije zamijenio [[volfram]], žice načinjene od metalnog tantala su se koristile kao filamenti za sijalice.<ref name="Filament"/> Naziv za element ''tantal'' izveden je iz [[Tantal (mitologija)|istoimenog]] mitološkog bića, oca [[Nioba|Niobe]] iz [[Grčka mitologija|grčke mitologije]]. U predaji stoji da je on nakon smrti kažnjen da stoji u [[vodi]] do koljena a iznad glave mu raste prekrasno voće, a oboje ga vječito muči. (Ako se sagne da pije vodu, ona se povuće ispod nivoa do kojeg on može dosegnuti, a ako pokuša ubrati voće, grane se podignu iznad njegovog dosega).<ref name="sulea"/> Ekeberg je napisao "Ovaj metal kojeg nazivam ''tantal''... djelimično kao [[aluzija|aluziju]] na nemogućnost metala da, kada je uronjen u kiselinu, ne apsorbira je i postane zasićena".<ref name="greenwood"/> Decenijama, komercijalna tehnologija za razdvajanje tantala od niobija uključivala je frakcijsku kristalizaciju [[kalij-heptafluortantalat]]a iz kalij-oksipentafluorniobat monohidrata. Taj proces je razvio de Marignac 1866. godine. Ova metoda je prevaziđena a danas se koristi izdvajanje (ekstrakcija) rastvarača iz rastvora tantala koji sadrže fluoride.<ref name="Gupta"/> == Osobine == === Fizičke === Tantal je tamni (plavo-sivi),<ref name="Classical"/> gusti, duktilni, veoma tvrdi metal, lahko obradiv i izuzetno dobro provodi toplotu i [[električna struja|električnu struju]]. Metal je poznat po svojoj otpornosti na koroziju pomoću [[kiseline|kiselina]]; zapravo na temperaturama ispod 150&nbsp;°C, tantal je gotovo u potpunosti "''imun''" na napad, obično vrlo agresivne, ''[[aqua regia|aqua regie]]''. Može se rastvarati u [[Fluoridna kiselina|fluorovodičnoj kiselini]] ili kiselim rastvorima koji sadrže fluoridni ion i [[sumpor-trioksid]], kao i u rastvorima [[kalij-hidroksid]]a. Visoka [[talište|tačka topljenja]] tantala od 3017&nbsp;°C (tačka ključanja 5458&nbsp;°C) premašuje većinu elemenata osim [[volfram]]a, renija, osmija (kod metala) i [[ugljik]]a. Ovaj metal postoji u dvije [[kristal]]ne faze: alfa i beta. Alfa faza je relativno [[duktilnost|duktilnija]] i mekša; ima prostorno-centriranu [[Kubični kristalni sistem|kubičnu strukturu]] (prostorna grupa, ''Im3m'', konstanta rešetke ''a'' = 0,33058&nbsp;nm), tvrdoću po Knoopu 200 do 400 HN a specifični električni otpor 15–60 µΩּcm. Beta faza je tvrđa i krhkija; njena kristalna simetrija je tetragonalna (prostorna grupa ''P42/mnm'', konstante rešetke ''a'' = 1,0194&nbsp;nm i ''c'' = 0,5313&nbsp;nm), tvrdoću po Knoopu 1000 do 1300 HN i relativno veliki specifični električni otpor od 170 do 210 µΩּcm. Međutim, beta faza je metastabilna te prelazi u alfa fazu nakon zagrijavanja na 750–775&nbsp;°C. Tantal u većim komadima gotovo u potpunosti se sastoji iz alfa faze, dok se beta faza pojavljuje obično u vidu tankih slojeva dobijenih procesima katodnog raspršavanja ({{en|sputtering}}), [[hemijska dispozicija parom|hemijske dispozicije parom]] (CVD) ili [[elektrohemija|elektrohemijskom dispozicijom]] iz eutektičnih rastvora istopljenih soli.<ref name="surfcoat"/> === Hemijske === Tantal gradi [[oksid]]e u kojima je u [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]] +5 (Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub>) i +4 (TaO<sub>2</sub>).<ref name="HollemanAF"/> Najstabilnije oksidacijsko stanje mu je +5, kao što je to slučaj kod [[tantal-pentoksid]]a.<ref name="HollemanAF"/> Ovaj spoj je početni materijal za dobijanje nekoliko drugih spojeva tantala. Spojevi se dobijaju rastvaranjem pentoksida u [[Baza (hemija)|bazičnim]] [[hidroksid]]nim rastvorima ili njihovim topljenjem sa drugim metalnim oksidima. Neki od primjera su [[litij-tantalat]] (LiTaO<sub>3</sub>) i [[lantan]]-tantalat (LaTaO<sub>4</sub>). Kod litij-tantalata, ne javlja se tantalatni ion {{chem|TaO|3|−}}, umjesto njega ovaj dio formule se predstavlja vezama oktaedralnog {{chem|TaO|6|7−}} koji gradi trodimenzionalni okvir [[perovskit]]a, dok lantan-tantalat sadržio usamljene tetraedarske {{chem|TaO|4|3−}} grupe.<ref name="HollemanAF"/> Fluoridi tantala se mogu iskoristiti za njihovo odvajanje od niobija.<ref name="ICE"/> Tantal gradi halogene spojeve u oksidacijskim stanjima +5, +4 i +3 tipa {{chem|TaX|5}}, {{chem|TaX|4}} i {{chem|TaX|3}}, mada su poznati i višejezgreni kompleksi i substehiometrijski spojevi.<ref name="HollemanAF"/><ref name="Aguly"/> Tantal-pentafluorid (TaF<sub>5</sub>) jest bijela supstanca čija je tačka topljenja 97,0&nbsp;°C dok je tantal-pentahlorid (TaCl<sub>5</sub>) također bijeli ali s tačkom topljenja od 247,4&nbsp;°C. Tantal-pentahlorid se [[hidroliza|hidrolizira]] vodom i reagira s dodatnim tantalom pri povišenim temperaturama dajući crni i veoma higroskopni tantal-tetrahlorid (TaCl<sub>4</sub>). I dok se trihalidi mogu dobiti redukcijom pentahalida s vodikom, dihalidi uopće ne postoje.<ref name="HollemanAF"/> Legure tantala i [[telur]] grade [[kvazikristal]]e.<ref name="HollemanAF"/> Godine 2008. su otkriveni spojevi tantala čija oksidacijska stanja se kreću i do -1.<ref name="Complexes2"/> Kao što je to slučaj i kod većine drugih vatrostalnih metala, najtvrđi poznati spojevi tantala su njegovi stabilni nitridi i karbidi. [[Tantal-karbid]], Tac, kao i mnogo više korišteni [[volfram-karbid]], je veoma tvrdi keramički materijal, korišten također za izradu alata za sječenje. Tantal(III)-nitrid se koristi kao tanki film-izolator u nekim procesima proizvodnje mikroelektronskih komponenti.<ref name="Tsukimoto"/> Hemičari pri Nacionalnoj laboratoriji u Los Alamosu, SAD, razvili su kompozitni materijal od tantal-karbida i [[grafit]]a, koji je prozvan ''najtvrđim materijalom ikad sintetiziranim''. Korejski istraživači razvili su amorfnu leguru od tantala, volframa i [[bakar|bakra]], koja je mnogo fleksibilnija i dva do tri puta jača od običnih [[čelik|čeličnih]] [[legura]].<ref name="chosun"/> Postoji i dva tantal-aluminida: TaAl<sub>3</sub> i Ta<sub>3</sub>Al. Oni su vrlo stabilni, vatrostalni i reflektivni, a postoji ideja<ref name="hilarion"/> o njihovoj upotrebi kao ogledala za infracrvene talase. === Izotopi === Tantal u prirodi se sastoji iz dva [[izotop]]a: <sup>180m</sup>Ta (sa udjelom od 0,012%) i <sup>181</sup>Ta (99,988%). Izotop <sup>181</sup>Ta je stabilan. Za izotop <sup>180m</sup>Ta (''m'' označava metastabilno stanje) se pretpostavlja da se raspada na tri načina: izomerskom tranzicijom na osnovno stanje <sup>180</sup>Ta, beta raspadom na <sup>180</sup>[[Volfram|W]] ili [[elektronski zahvat|zahvatom elektrona]] na <sup>180</sup>[[Hafnij|Hf]]. Međutim, [[radioaktivnost]] ovog [[nuklearni izomer|nuklearnog izomera]] nikad nije potvrđena niti izmjerena, a postavljena je samo donja granica njegovog [[vrijeme poluraspada|vremena poluraspada]] od 2,0 × 10<sup>16</sup> godina.<ref name="Hult"/> Osnovno stanje izotopa <sup>180</sup>Ta ima vrijeme poluraspada od samo 8 sati. <sup>180m</sup>Ta je jedini nuklearni izomer koji se javlja u prirodi (ne računajući radiogenske i kosmogenske kratkožive nuklide). Također je i najrjeđi izotop u [[svemir]]u, ako se računa elementarna rasprostranjenost tantala i izomerski udio <sup>180m</sup>Ta u prirodnoj smjesi izotopa (ni ovdje se ne računaju radiogenski i kosmogenski kratkoživi nuklidi).<ref name="NUBASE"/> Tantal se teoretski proučavao kao materijal za radioaktivnu atomsku "[[prljava bomba|prljavu bombu]]" (iako je [[kobalt]] mnogo poznatiji materijal za tu hipotetsku namjenu). U takvoj bombi vanjska ljuska napravljena od <sup>181</sup>Ta bi bila izložena intenzivnoj radijaciji visokoenergetskog [[neutron]]skog toka iz hipotetske eksplozije [[nuklearno oružje|nuklearne bombe]]. Na taj način tantal bi prešao (transmutirao) u radioaktivni izotop <sup>182</sup>Ta, čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 114,4 dana proizvodeći gama-zrake sa otprilike 1,12 MeV (miliona elektron-volti) energije po atomu, što bi znatno povećalo radioaktivnost nuklearnog otpada nastalog poslije eksplozije tokom nekoliko mjeseci. Takve "prljave" bombe nikad nisu napravljene niti testirane, barem u mjeri da nije javno objavljeno, a zasigurno nikad nisu korištene kao oružje.<ref name="Davidt"/> Tantal se može upotrebljavati kao materijal za mete za snopove ubrzanih [[proton]]a, koji se koriste za dobijanje raznih kratkoživućih izotopa poput <sup>8</sup>Li, <sup>80</sup>Rb i <sup>160</sup>Yb.<ref name="targets"/> == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Tantalite.jpg|thumb|lijevo|170px|Tantalit, [[Pilbara|distrikt Pilbara]], Australija]] Procjenjuje se da tantala ima od 1 [[Parts per million|ppm]]<ref name="Emsley"/> do 2 [[Parts per million|ppm]]<ref name="Aguly"/> u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] (računajući po masi). Postoji veći broj vrsta [[mineral]]a tantala, a od onih koji se dosad koriste u industriji kao sirovine izdvajaju se: [[tantalit]], [[mikrolit]], [[wodginit]], [[euksenit]] i [[polikras]]. Tantalit ([[željezo|Fe]], [[mangan|Mn]])Ta<sub>2</sub>[[kisik|O]]<sub>6</sub> je najvažniji mineral za dobijanje tantala. On ima istu mineralnu strukturu kao i [[kolumbit]] ([[željezo|Fe]], [[mangan|Mn]]) (Ta, [[niobij|Nb]])<sub>2</sub>[[kisik|O]]<sub>6</sub>. Tamo gdje je više tantala nego niobija obično se naziva tantalit, dok je tamo gdje dominira niobij naziva se kolumbit (ili [[niobit]]). Zbog velike gustoće tantalita i drugih minerala koji sadrže ovaj metal, gravitaciona separacija je najbolji metod za korištenje. Među drugim tantalovim mineralima su i [[samarskit]] i [[fergusonit]]. [[Datoteka:World Tantalum Production 2015.svg|170px|thumb|Proizvođači tantala 2015: Ruanda je najveći među njima]] Primarno rudarenje ruda tantala odvija se u [[Australija|Australiji]], gdje najveći proizvođač kompanija [[Global Advanced Metals]], ranije poznata kao ''Talison Minerals'', upravlja s dva rudnika u Zapadnoj Australiji: [[Greenbushes (Zapadna Australija)|Greenbushes]] na jugozapadu i [[rudnik Wodgina|Wodgina]] u regiji Pilbara. Rudnik Wodgina je ponovno otvoren u januaru 2011. nakon što je privremeno zatvoren krajem 2008. zbog svjetske ekonomske krize.<ref name="reuterscom"/> Međutim, kompanija ga je opet zatvorila nakon godinu dana rada zbog "smanjenja potražnje za tantalom" i drugih faktora, pa je kopanje tantalove rude prestalo krajem februara 2012.<ref name="Wodgina-tant-closed"/> U tom rudniku se uglavnom dobijao koncentrat tantala, a koji se dalje u fabrici Greenbushes dalje obogaćivao i takav dalje prodavao kupcima.<ref name="Talison"/> Najveći proizvođači niobija nalaze se u [[Brazil]]u i [[Kanada|Kanadi]], a tamošnja ruda također sadrži i manje količine tantala. Neke druge države kao što su [[Kina]], [[Etiopija]] i [[Mozambik]] imaju rudnike sa veoma visokim udjelom tantala, te tako imaju značajan udio u svjetskoj proizvodnji tantala. Ovaj metal proizvode i [[Tajland]] i [[Malezija]] ali kao sporedni proizvod pri kopanju ruda [[kalaj]]a. Tokom gravitacione separacije ruda iz sedimentnih depozita, ne pronalazi se samo kasiterit (SnO<sub>2</sub>) već i manji dio tantalita. Šljaka iz topionica kalaja tako sadrži i ekonomski iskoristive količine tantala, koji se mogu vaditi i šljake.<ref name="Gupta"/><ref name="USGS2006"/> [[Datoteka:World Tantalum Production 2006.svg|170px|thumb|Svjetski proizvođači tantala 2006: Australija je bila vodeća po proizvodnji ovog metala]] Svjetska rudnička proizvodnja tantala doživjela je vrlo važan geografski pomak od početka 21. vijeka kada se većina svjetske proizvodnje dolazila iz Australija i Brazila. Počev od 2007. pa sve do 2014. osnovni izvori ruda tantala dramatično su pomjereni u Ruandu, DR Kongo i neke druge afričke zemlje.<ref name="donaldi"/> Pretpostavlja se da se neki budući izvori tantala, gledajući po procijenjenoj veličini, istražuju u [[Saudijska Arabija|Saudijskoj Arabiji]], [[Egipat|Egiptu]], [[Grenland]]u, [[Kina|Kini]], [[Mozambik]]u, [[Kanada|Kanadi]], Australiji, SAD, [[Finska|Finskoj]] i Brazilu.<ref name="Mining Journal"/><ref name="doirwa"/> Neke procjene navode da je ostalo manje od 50 godina do potpunog iscrpljivanja izvora tantala, zasnovano na trenutnoj stopi ekstrakcije, što naglašava potrebu povećanja njegovog recikliranja.<ref name="leftis"/> === Strateški resurs === Tantal se smatra jednim od geostrateških resursa. [[Koltan]], što je zapravo industrijsko ime za [[kolumbit]]sko-[[tantalit]]ni mineral iz kojeg se izdvajaju niobij (tj. kolumbij) i tantal,<ref name="study2"/> može se naći na području [[Srednja Afrika|Centralne Afrike]], što je razlog zašto se tantal dovodi u vezu sa [[Drugi kongoanski rat|ratom u Demokratskoj Republici Kongo]] (bivši [[Demokratska Republika Kongo|Zair]]). Prema izvještaju [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] od 23. oktobra 2003,<ref name="unorg"/> [[krijumčarenje]] i izvoz koltana pomogli su raspirivanju sukoba u Kongu. Ova kriza bila je uzrok smrti 5,4 miliona ljudi na svim zaraćenim stranama od 1998.<ref name="rescueorg"/> čineći taj konflikt najsmrtonosnijim u svijetu od kraja [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. [[Etika|Etička]] pitanja o odgovornom ponašanju kompanija, stanju ljudskih prava i ugrožavanju došla su u prvi plan, zbog eksploatacije resursa kao što je koltan, u oružanim sukobima u regiji oko bazena Konga.<ref name="Hayes"/><ref name="pulitzercenter"/><ref name="www1a"/><ref name="forests"/> Međutim, iako je za ekonomiju Konga vrlo važno, doprinos rudarenja koltana u Kongu svjetskoj ponudi tantala je relativno malehan. Izvještaji Američkog geološkog zavoda u njihovom godišnjaku, navode da ovo područje proizvodi manje od 1% ukupne svjetske proizvodnje tantala tokom perioda od 2002. do 2006. a svoj vrhunac doživjelo je 2000. i 2008. godine kada je imalo udio od 10% svjetske proizvodnje.<ref name="USGS2006"/> Projekat ''Solutions for Hope Tantalum'' (bos. ''Rješenja za nadu u vezi tantala'') navodi cilj svog djelovanja da ''crpi tantal iz Demokratske Republike Kongo bez izazivanja konflikta''.<ref name="solnet"/> == Dobijanje == [[Datoteka:Tantalum world production.svg|thumb|230px|Trend proizvodnje tantala do 2012.<ref name="webarch2"/>]] Za izdvajanje tantala iz tantalita potrebno je izvršiti nekoliko procesa i faza. Prva od njih je drobljenje minerala te zatim njegovo koncentriranje putem gravitacione separacije. Ovo se pretežno obavlja u blizini rudnika. === Hemijsko rafiniranje === Tantala često sadrže značajne količine [[niobij]]a, koji je također vrlo vrijedan metal. Kao takvi, oba metala se izdvajaju u svrhu iskorištavanja i prodaje. Sveukupni proces spada u [[hidrometalurgija]]. Razvijen je veliki broj hemijskih procedura i metoda za razlaganja primarnih izvora. Neke od tih metoda su usvojene za komercijalnu proizvodnju dok su neke testirane samo u relativno manjim obimima. Također neke procedure su isprobane samo u laboratorijskim uslovima. Sve one se uglavnom dijele na redukciju na metalni oblik ili dobijanje spojeva (preko aluminotermijskih ili karbotermijskih reakcija redukcije), zatim hlorinaciju, spajanje baza ili rastvaranje u kiselinama. Izdvajanje počinje [[izluživanje]]m, fazom u kojoj se ruda tretira s [[fluorovodična kiselina|fluorovodičnom]] i [[sumporna kiselina|sumpornom kiselinom]] da bi se dobili hidrogenfluoridi rastvorljivi u vodi. Time se omogućava da se ovi metali izdvoje iz raznih nemetalnih nečistoća sadržanih u rudi. : Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 14 HF → 2 H<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 5 H<sub>2</sub>O : Nb<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 10 HF → 2 H<sub>2</sub>[NbOF<sub>5</sub>] + 3 H<sub>2</sub>O Nakon toga se tantal- i niobij-hidrogenfluoridi izdvajaju iz vodenog rastvora pomoću [[Ekstrakcija otapalima|tečno-tečno ekstrakcije]] sa organskim [[otapalo|otapalima]] poput [[cikloheksanon]]a ili [[metilizobutilketon]]a. Ova faza omogućava jednostavno uklanjanje raznih metalnih nečistoća (npr. željezo, mangan, [[titanij]], cirkonij) koje ostaju u tečnoj fazi u obliku [[fluorid]]a. Odvajanje tantala od niobija se ostvaruje podešavanjem [[pH|pH vrijednosti]]. Niobij "zahtjeva" viši nivo kiselosti da bi ostao rastvoren u organskoj fazi pa se stoga može selektivno izdvojiti ekstrakcijom u manje kiseloj vodi. Čisti rastvori tantal-hidrogenflorida se neutraliziraju tečnim [[amonijak]]om dajući [[tantal-hidroksid]] (Ta(OH)<sub>5</sub>), a koji se dalje [[kalcinacija|kalcinira]] do [[tantal-pentoksid]]a (Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub>).<ref name="Aguly"/> : H<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 5 H<sub>2</sub>O + 7 [[amonijak|NH<sub>3</sub>]] → Ta(OH)<sub>5</sub> + 7 [[Amonij-fluorid|NH<sub>4</sub>F]] : 2 Ta(OH)<sub>5</sub> → Ta<sub>2</sub>O<sub>5</sub> + 5 H<sub>2</sub>O Drugim načinom, tantal-fluorid se može tretirati [[kalij-fluorid]]om čime se dobija [[kalij-heptafluorotantalat]] (K<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>]). : H<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 2 [[Kalij-fluorid|KF]] → K<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 2 [[Fluorovodik|HF]] On se dalje koristi za dobijanje metalnog tantala putem [[redoks reakcija|redukcije]] sa [[natrij]]em pri temperaturi od približno 800&nbsp;°C u istopljenim solima.<ref name="okabe"/> : K<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 5 Na → Ta + 5 [[natrij-fluorid|NaF]] + 2 [[kalij-fluorid|KF]] Starijom metodom, nazvanoj po [[Jean Charles Galissard de Marignac]]u (''Marignacov proces''), odvajao se tantal od niobija tako što se početna vodena smjesa hidrogenfluorida tretirala kalij-fluoridom: : H<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 2 KF → K<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>] + 2 [[fluorovodik|HF]] : H<sub>2</sub>[NbOF<sub>5</sub>] + 2 KF → K<sub>2</sub>[NbOF<sub>5</sub>] + 2 HF Dobijeli niobij- i tantal-kalij-fluoridi (K<sub>2</sub>[TaF<sub>7</sub>], K<sub>2</sub>[NbOF<sub>5</sub>]) su se mogli razdvojiti putem frakcijske kristalizacije, zbog svoje različite rastvorljivosti u vodi. === Elektroliza === [[Elektroliza]] koristi izmijenjenu verziju [[Hall–Héroultov proces|Hall–Héroultovog procesa]]. Umjesto neophodnog unosa oksida i zahtjeva da rezultirajući metal bude u tečnom obliku, elektroliza tantala usmjerena je na praškaste, čvrste okside. Ovakav proces su otkrili naučnici na Univerziteta Cambridge 1997. godine kada su male uzorke određenih oksida uronili u kupku istopljenih soli te reducirali oksid električnom strujom. [[Katoda]] koristi prah metalnog oksida. Anoda je sačinjena od ugljika. [[Elektrolit]] je istopljena so na 1000&nbsp;°C. Prva rafinerija ovakve vrste ima kapacitet da može zadovoljiti 3% do 4% godišnje svjetske potražnje.<ref name="economist"/> === Obrada metala === Svo zavarivanje tantala se mora obavljati u inertnoj atmosferi [[argon]]a ili [[helij]]a kako bi se on zaštitio od kontaminacije atmosferskim gasovima. Tantal se ne može lemiti. On se vrlo teško može sitniti ili mrviti, naročito za potrebe žarenja. U uslovima žarenja, tantal je ekstremno duktilan i vrlo lahko se može izvlačiti u limove.<ref name="nfpa"/> == Upotreba == ===Elektronika=== [[Datoteka:Tantal-Perle-Wiki-07-02-25-P1040364b.jpg|thumb|desno|Tantalni elektrolitički kondenzator]] Najveći dio potrošnje tantala u vidu metalnog praha otpada na proizvodnju elektroničkih komponenti, pretežno [[kondenzator]]a i nekih veoma snažnih [[otpornik]]a. Tantalni elektrolitički kondenzatori iskorištavaju sposobnost ovog metala da gradi zaštitni sloj oksida na svojoj površini, koristeći metalni prah, presovan u obliku peleta kao jednu ploču kondenzatora, a druga je elektrolitički rastvor ili provodljiva čvrsta supstanca, dok je oksid dielektrik. Pošto dielektrični sloj može biti veoma tanak (tanji nego, naprimjer, slični sloj kod aluminijskog elektrolitičkog kondenzatora), sa vrlo malehnim zapreminama može se postići relativno visok [[Električni kapacitet|kapacitet]]. Zbog tako male veličine i prednosti u težini, tantalski kondenzatori su prikladni za prenosne [[telefon]]e, [[računar]]e i elektroniku u [[automobil]]ima.<ref name="USGSCR08"/> === Legure === Tantal se često koristi za pravljenje raznih [[legura]] koje imaju visoke tačke topljenja, veliku [[duktilnost]] i snagu. Legirana s drugim metalima, također se koristi za proizvodnju karbidnih alata u opremi za obradu metala kao i za proizvodnju superlegura korištenih za komponente mlaznih motora, raznu opremu u hemijskoj industriji, nuklearnim reaktorima i dijelovima raketa.<ref name="USGSCR08"/><ref name="Buckman"/> Zbog svoje duktilnosti, tantal se može izvlačiti u tanke žice ili filamente, a koji se dalje koriste za dobijanje metalnih para poput [[aluminij]]evih. Pošto je otporan na tjelesne tečnosti i ne iritira organizam, tantal se također dosta upotrebljava za izradu hirurških instrumenata i implantata. Naprimjer, porozni pokrivni sloj tantala se koristi u izradi ortopedskih implantata zbog osobine tantala da gradi direktne veze sa čvrstim tkivom.<ref name="Cohen"/> Tantal je intertan u odnosu na većinu kiselina izuzev [[fluoridna kiselina|fluorovodične]] i vruće [[sumporna kiselina|sumporne]], a vrući bazični rastvori također mogu korodirati ovaj metal. Zbog ove osobine, vrlo je koristan pri izradi laboratorijskog posuđa te cijevi kroz koje teku korozivne tečnosti. Toplotnoizmjenjivačke zavojnice za parno zagrijavanje hlorovodične kiseline napravljene su od tantala.<ref name="Balke"/> Metal se široko koristi u proizvodnji ultra visokofrekventnih elektronskih cijevi za radio odašiljače. Tantal je u mogućnosti "uhvatiti" atome kisika i dušika gradeći nitride i okside pa na taj način pomaže u održavanju visokog nivoa [[vakuum]]a u cijevima.<ref name="ICE"/><ref name="Balke"/> ===Drugo=== [[Datoteka:Tantalio.png|thumb|Bimetalne kovanice koje je izdala [[Centralna banka Kazahstana]], gdje je od srebra sačinjen "prsten" dok je u centru tantal.]] Zbog visoke tačke topljenja i otpornosti na oksidaciju, tantal se koristi za proizvodnju dijelova za vakuumske peći. Pošto je ovaj metal izuzetno inertan, od njega se izrađuje cijeli niz raznih dijelova za koje je potrebno da su otporni na koroziju. U takve dijelove, između ostalih, spadaju dijelovi ventila, pričvršćivači i kućišta termostata ili termometara. Zbog velike gustoće, također se koristi i za konstruiranje kumulativnih bojnih projektila i razorno-probojnih [[Kinetički penetrator|penetratora]].<ref name="Nemat"/> Tantal u velikoj mjeri poboljšava mogućnosti proboja oklopa takvih penetratora, najvećim dijelom zbog velike gustoće i visoke tačke topljenja.<ref name="penetration"/><ref name="Russell"/> Ponegdje se koristi i za izradu dijelova visokovrijednih i luksuznih satova poput onih [[Audemars Piguet]]a, [[F.P. Journe]]a, [[Hublot]]a, Montblanca, [[Omega satovi|Omege]] i Paneraija. Ovaj metal je i biološki inertan pa se koristi i kao ortopedski materijal za implantate.<ref name="Gerald L. Burke 1940"/> Velika krutost tantala ga čini neophodnim sastojkom za veoma porozne pjene ili materijalom za skelete manje krutosti u implantatima umjetnih [[kuk]]ova kako bi se spriječilo smanjenje gustoće kosti kuka nakon ugradnje implantata.<ref name="Clin"/> Pošto je tantal neferični, nemagnetični metal, ovi implantati se smatraju prihvatljivim za pacijente koji se podvrgavaju procedurama pregleda [[Magnetna rezonanca|magnetnom rezonansom]].<ref name="PaganiasTsakotos2012"/> Njegov oksid se koristi za izradu specijalnih stakala sa visokim indeksom prelamanja, korištenim kao sočiva za kamere i fotoaparate.<ref name="Solomon"/> ==Opasnosti== Spojevi tantala su vrlo rijetki u laboratoriji. Ovaj metal je izrazito biokompatibilan,<ref name="Gerald L. Burke 1940"/> pa se iz tog razloga često upotrebljava kao implantat i materijal za pokrivanje, čime se pažnja može usmjeriti na druge elemente ili fizičku prirodu hemijskih spojeva.<ref name="Matsuno"/> Tantal dospijeva u ljudski organizam najčešće na radnom mjestu, bilo putem [[disanje|udisanja]], kontakta s očima ili kožom. Američka agencija za radnu sigurnost i zdravlje (OSHA) postavila je zakonske granice (dopuštene granice izlaganja) za tantal na radnom mjestu u visini od 5&nbsp;mg/m<sup>3</sup> tokom osmosatnog radnog vremena. Američki nacionalni institut za radnu sigurnost i zdravlje (NIOSH) postavio je preporučenu granicu izlaganju od 5&nbsp;mg/m<sup>3</sup> tokom osmosatnog radnog vremena te kratkoročnu granicu izlaganja od 10&nbsp;mg/m<sup>3</sup>. Pri nivoima od 2500&nbsp;mg/m<sup>3</sup> tantal se smatra neposredno opasnim za život i zdravlje čovjeka.<ref name="Pocket2"/> ==Reference== {{refspisak|3|refs= <ref name="binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref> <ref name="greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood; A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1260}}</ref> <ref name="Weast">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|pages=E-129 do E-145}}, u navedenom izvoru, vrijednosti su navedene u g/mol. Ovdje je preračunata vrijednost u SI sistemu.</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="orestes">[[Euripid]], ''Orest''</ref> <ref name="earthytt">{{cite journal | journal = Journal of Natural Philosophy, Chemistry, and the Arts | pages = 251–255 | volume = 3 | year = 1802 | author = Anders Ekeberg | title = Of the Properties of the Earth Yttria, compared with those of Glucine; of Fossils, in which the firts of these Earths in contained; and of the Discovery of a metallic Nature (Tantalium) | url = http://www.biodiversitylibrary.org/item/15589#page/265/mode/1up }}</ref> <ref name="Kungliga">{{cite journal | journal = Kungliga Svenska vetenskapsakademiens handlingar | year = 1802 | pages = 68–83 | volume = 23 | author = Anders Ekeberg | title = Uplysning om Ytterjorden egenskaper, i synnerhet i aemforelse med Berylljorden:om de Fossilier, havari förstnemnde jord innehales, samt om en ny uptäckt kropp af metallik natur | url = https://archive.org/details/kungligasvenskav2231kung }}</ref> <ref name="Griffith">{{cite journal|title = Charles Hatchett FRS (1765–1847), Chemist and Discoverer of Niobium|author= William P. Griffith; Morris, Peter J. T. |journal = Notes and Records of the Royal Society of London|volume = 57|issue = 3|page = 299|year= 2003|jstor = 3557720|doi = 10.1098/rsnr.2003.0216}}</ref> <ref name="Wolla">{{cite journal|title = On the Identity of Columbium and Tantalum|pages = 246–252|journal = Philosophical Transactions of the Royal Society of London|author= William Hyde Wollaston|doi = 10.1098/rstl.1809.0017| jstor = 107264|volume = 99|year= 1809}}</ref> <ref name="Pelop">{{cite journal|title = Ueber die Zusammensetzung der Tantalite und ein im Tantalite von Baiern enthaltenes neues Metall|pages = 317–341|journal = Annalen der Physik|language = de|author = Heinrich Rose|doi = 10.1002/andp.18441391006|url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k15148n/f327.table|volume = 139|issue = 10|year = 1844|bibcode = 1844AnP...139..317R}}</ref> <ref name="andp184">{{cite journal|title = Ueber die Säure im Columbit von Nordamérika|language = de|pages = 572–577|author = Heinrich Rose|journal = Annalen der Physik|doi = 10.1002/andp.18471460410|url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k15155x/f586.table|year = 1847|volume = 146|issue = 4|bibcode = 1847AnP...146..572R}}</ref> <ref name="Ilmen">{{cite journal|title = Tantalsäure, Niobsäure, (Ilmensäure) und Titansäure|journal = Fresenius' Journal of Analytical Chemistry|volume = 5|issue = 1|year = 1866|doi = 10.1007/BF01302537|pages = 384–389|author= Marignac, Blomstrand; H. Deville; L. Troost; R. Hermann}}</ref> <ref name="Gupta">{{cite book|title = Extractive Metallurgy of Niobium|author = C. K. Gupta; Suri, A. K. |publisher = CRC Press|year= 1994|isbn = 0-8493-6071-4}}</ref> <ref name="Recherches">{{cite journal|journal = Annales de chimie et de physique|title = Recherches sur les combinaisons du niobium|pages = 7–75|language = fr|author = M. C. Marignac|url = http://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k34818t/f4.table|year = 1866|volume = 4|issue = 8}}</ref> <ref name="Fortgesetzte">{{cite journal|title = Fortgesetzte Untersuchungen über die Verbindungen von Ilmenium und Niobium, sowie über die Zusammensetzung der Niobmineralien (Further research about the compounds of ilmenium and niobium, as well as the composition of niobium minerals)|author= R. Hermann|journal = Journal für Praktische Chemie|language=de|volume = 3|issue = 1|pages =373–427|doi = 10.1002/prac.18710030137|year = 1871}}</ref> <ref name="nauti">{{cite web|url = http://nautilus.fis.uc.pt/st2.5/scenes-e/elem/e04100.html|title = Niobium|publisher = Universidade de Coimbra|access-date = 28. 9. 2016|archive-date = 10. 12. 2007|archive-url = https://web.archive.org/web/20071210032159/http://nautilus.fis.uc.pt/st2.5/scenes-e/elem/e04100.html|url-status = dead}}</ref> <ref name="Filament">{{cite journal|title = Scanning Our Past from London The Filament Lamp and New Materials|journal = Proceedings of the IEEE|volume = 89|issue = 3|year = 2001|doi = 10.1109/5.915382|author = Bowers, B.|page = 413}}</ref> <ref name="sulea">{{cite journal|journal = Journal of Social Sciences|volume = 1|issue = 4|pages = 238–239|year= 2005|author= Sule Aycan|title = Chemistry Education and Mythology|doi = 10.3844/jssp.2005.238.239}}</ref> <ref name="Classical">{{cite book | chapter = Tantalum | url = https://books.google.com/?id=5o3Lr2Swz8sC&pg=PA204 | isbn = 978-0-86516-573-1 | title = Classical Mythology & More: A Reader Workbook | author = Colakis, Marianthe; Masello, Mary Joan | datum = 30. 6. 2007 }}</ref> <ref name="surfcoat">{{cite journal|doi=10.1016/j.surfcoat.2003.06.008|title=Texture, structure and phase transformation in sputter beta tantalum coating |year=2004 |author=Lee S; Doxbeck M.; Mueller J.; Cipollo M.; Cote P.|journal=Surface and Coatings Technology|volume=177–178|page=44}}</ref> <ref name="HollemanAF">{{cite book|author=Holleman, A. F.; Wiberg, E.; Wiberg, N.|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|edition=102.|publisher=de Gruyter|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1}}</ref> <ref name="ICE">{{cite journal|title=Staff-Industry Collaborative Report: Tantalum and Niobium|author=Donald J. Soisson; McLafferty, J. J.; Pierret, James A. | journal=Ind. Eng. Chem.|year=1961|volume= 53|issue=11|pages=861–868|doi=10.1021/ie50623a016}}</ref> <ref name="Aguly">{{cite book|author=Anatoly Agulyansky|title=The Chemistry of Tantalum and Niobium Fluoride Compounds|publisher=Elsevier|year=2004|isbn=978-0-444-51604-6|url=https://books.google.com/?id=Z-4QXNB5Hp8C|access-date=30. 9. 2016}}</ref> <ref name="Complexes2">{{cite journal|doi=10.1021/om701189e|title=Ethylene Complexes of the Early Transition Metals: Crystal Structures of {{chem|[HfEt|4|(C|2|H|4|)|2-|]}} and the Negative-Oxidation-State Species {{chem|[TaHEt(C|2|H|4|)|3|3-|]}} and {{chem|[WH(C|2|H|4|)|4|3-|]}}|author=Morse, P. M.; Shelby, Q. D.; Kim, D. Y.; Girolami, G. S. |journal=Organometallics |year=2008 |volume=27|issue=5|page=984}}</ref> <ref name="Tsukimoto">{{cite journal|title=Microstructure of amorphous tantalum nitride thin films|author=S. Tsukimoto; Moriyama, M.; Murakami, Masanori| journal=Thin Solid Films|year=1961|volume= 460|issue=1–2|pages=222–226|doi=10.1016/j.tsf.2004.01.073|bibcode = 2004TSF...460..222T}}</ref> <ref name="chosun">{{cite web|url=http://english.chosun.com/w21data/html/news/200505/200505060005.html|title=Researchers Develop New Alloy|publisher=Digital Chosunilbo (engl. izdanje): Daily News in English About Korea|access-date=22. 12. 2008|author=TV Arirang|datum=6. 5. 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20080328220843/http://english.chosun.com/w21data/html/news/200505/200505060005.html|archive-date=28. 3. 2008}}</ref> <ref name="hilarion">Braun, Hilarion "Substance for front surface mirror"; SAD patent br. 5923464, izdan 13. jula 1999.</ref> <ref name="Hult">{{cite web|author=Hult Mikael; Wieslander J.S. Elisabeth; Marissens Gerd; Gasparro Joël; Wätjen Uwe; Misiaszek Marcin|title=Search for the radioactivity of 180mTa using an underground HPGe sandwich spectrometer|url=http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0969804309000657|access-date=1. 10. 2016}}</ref> <ref name="NUBASE">{{cite journal|author= Audi Georges; Bersillon O.; Blachot J.; Wapstra A.H.|title = The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties| journal = Nuclear Physics A| volume = 729| pages= 3–128| publisher = Atomic Mass Data Center|year= 2003| doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001| bibcode=2003NuPhA.729....3A}}</ref> <ref name="Davidt">{{cite journal|author=Win David Tin; Al Masum Mohammed|title=Weapons of Mass Destruction|year=2003|journal=Assumption University Journal of Technology|volume=6|issue=4|pages=199–219|url=http://www.journal.au.edu/au_techno/2003/apr2003/aujt6-4_article07.pdf|format=PDF}}</ref> <ref name="targets">[https://mis.triumf.ca/science/planning/yield/target/Ta Yields For Tantalum Targets], pristupljeno 1. 10. 2016.</ref> <ref name="Emsley">{{cite book|title = Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|url = https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl|author = Emsley John|publisher = Oxford University Press|year = 2001|location = Oxford, Engleska|isbn = 0-19-850340-7|chapter = Tantalum|page = [https://archive.org/details/naturesbuildingb0000emsl/page/420 420]}}</ref> <ref name="reuterscom">{{cite news | url = http://af.reuters.com/article/drcNews/idAFLDE6530TW20100609 | publisher = Reuters | title = Talison Tantalum eyes mid-2011 Wodgina restart 2010-06-09 | access-date = 5. 10. 2016 | datum = 9. 6. 2010 | archive-date = 19. 1. 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110119030657/http://af.reuters.com/article/drcNews/idAFLDE6530TW20100609 | url-status = dead }}</ref> <ref name="Wodgina-tant-closed">{{cite news | url=http://au.news.yahoo.com/thewest/business/a/-/business/12702333/gam-closes-wodgina-tantalum-mine/ | title=GAM closes Wodgina tantalum mine | author=Emery Kate | datum=24. 1. 2012 | work=The West Australian | access-date=7. 10. 2016 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121204055041/http://au.news.yahoo.com/thewest/business/a/-/business/12702333/gam-closes-wodgina-tantalum-mine/ | archive-date=4. 12. 2012 | url-status=dead }}</ref> <ref name="Talison">{{cite web |publisher = Global Advanced Metals |year = 2008 |url = http://globaladvancedmetals.com/our-operations/gam-resources/wodgina-australia.aspx |title = Wodgina Operations |access-date = 5. 10. 2016 |archive-date = 6. 10. 2016 |archive-url = https://web.archive.org/web/20161006170703/http://www.globaladvancedmetals.com/our-operations/gam-resources/wodgina-australia.aspx |url-status = dead }}</ref> <ref name="USGS2006">{{cite web|publisher = US Geological Survey|author = Papp John F.|title = 2006 Minerals Yearbook Nb & Ta|year = 2006|url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/niobium/#pubs|access-date = 5. 10. 2016}}</ref> <ref name="donaldi">{{cite web | url = http://pubs.usgs.gov/fs/2015/3079/fs20153079.pdf | title = Shift in Global Tantalum Mine Production, 2000-2014 | author = Bleiwas, Donald I.; Papp John F.; Yager Thomas R. | publisher = U.S. Geological Survey | year = 2015 }}</ref> <ref name="Mining Journal">{{cite journal|journal = Mining Journal|author = M. J.|format = PDF|title = Tantalum supplement|datum = 1. 11. 2007|url = http://www.noventa.net/pdf/presentations/tanatalumSCR_presentation.pdf|access-date = 6. 10. 2016|archive-date = 11. 3. 2012|archive-url = https://web.archive.org/web/20120311213103/http://www.noventa.net/pdf/presentations/tanatalumSCR_presentation.pdf|url-status = bot: unknown}}</ref> <ref name="doirwa">{{cite journal|url = http://www.doir.wa.gov.au/documents/gswa/gsdMRB_22_chap10.pdf|archive-url = https://web.archive.org/web/20070926195547/http://www.doir.wa.gov.au/documents/gswa/gsdMRB_22_chap10.pdf|archive-date = 26. 9. 2007|format = PDF|journal = GSWA Mineral Resources Bulletin|volume = 22|title = International tantalum resources — exploration and mining|issue = 10}}</ref> <ref name="leftis">{{cite web|url=http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=how-much-is-left|title=How much is left?|access-date=13. 1. 2013}}</ref> <ref name="study2">Richard Burt: [http://www.tanb.org/images/Much%20ado%20about%20tantalum.pdf Much ado about Tantalum. Again] Pristupljeno 6. 10. 2016.</ref> <ref name="unorg">{{cite web|title = S/2003/1027|datum = 26. 10. 2003|url = http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=S/2003/1027|access-date = 6. 10. 2016}}</ref> <ref name="rescueorg">{{cite web|publisher = International Rescue Committee|title = Special Report: Congo|url = http://www.rescue.org/special-reports/special-report-congo-y|access-date = 6. 10. 2016|archive-date = 5. 3. 2012|archive-url = https://web.archive.org/web/20120305202726/http://www.rescue.org/special-reports/special-report-congo-y|url-status = bot: unknown}}</ref> <ref name="Hayes">{{cite book|title = Coltan Mining in the Democratic Republic of Congo: How tantalum-using industries can commit to the reconstruction of the DRC|author = Karen Hayes; Burge, Richard |journal = Fauna & Flora|isbn = 1-903703-10-7|pages = 1–64}}</ref> <ref name="pulitzercenter">{{cite web|url=http://pulitzercenter.org/video/congos-bloody-coltan|datum=6. 1. 2011|work=Pulitzer Center on Crisis Reporting|author=Dizolele, Mvemba Phezo|title=Congo's Bloody Coltan|access-date=6. 10. 2016}}</ref> <ref name="www1a">{{cite web|url=http://www1.american.edu/ted/ice/congo-coltan.htm|title=Congo War and the Role of Coltan|access-date=6. 10. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20090713173610/http://www1.american.edu/TED/ice/congo-coltan.htm|archive-date=13. 7. 2009|url-status=dead}}</ref> <ref name="forests">{{cite web |url = http://www.panda.org/what_we_do/where_we_work/congo_basin_forests/problems/mining/coltan_mining/ |archive-url = https://web.archive.org/web/20090330005811/http://www.panda.org/what_we_do/where_we_work/congo_basin_forests/problems/mining/coltan_mining/ |archive-date = 30. 3. 2009 |title = Coltan mining in the Congo River Basin |access-date = 6. 10. 2016 }}</ref> <ref name="solnet">{{cite web|title=‘Solutions for Hope’ Tantalum Project Offers Solutions and Brings Hope to the People of the DRC|url=http://solutions-network.org/site-sfhtantalum/|website=Solutions Network|access-date=6. 10. 2016|archive-date=4. 10. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181004021126/http://solutions-network.org/site-sfhtantalum/|url-status=dead}}</ref> <ref name="webarch2">[https://web.archive.org/web/20070716114047/http://minerals.usgs.gov/ds/2005/140/ U.S. Geological Survey], pristupljeno 7. 10. 2016.</ref> <ref name="okabe">{{cite journal|author=Okabe Toru H.; Sadoway, Donald R. |title=Metallothermic reduction as an electronically mediated reaction|journal=Journal of Materials Research|year=1998|volume=13|issue=12|pages=3372–3377|doi=10.1557/JMR.1998.0459|bibcode = 1998JMatR..13.3372O}}</ref> <ref name="economist">{{cite news |url=http://www.economist.com/news/science-and-technology/21571847-exotic-useful-metals-such-tantalum-and-titanium-are-about-become-cheap |title=Manufacturing metals: A tantalising prospect |publisher=The Economist |datum=16. 2. 2013 |access-date=10. 10. 2016 }}</ref> <ref name="nfpa">{{Cite web|url = http://www.nfpa.org/assets/files/aboutthecodes/484/nfpa484-2002.pdf|title = NFPA 484 - Standard for Combustible Metals, Metal Powders, and Metal Dusts - 2002 Edition|datum = 13. 8. 2002|access-date = 10. 10. 2016|website = National Fire Protection Association|publisher = NFPA}}</ref> <ref name="USGSCR08">{{cite web|url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/niobium/mcs-2008-tanta.pdf|title = Commodity Report 2008: Tantalum|publisher = United States Geological Survey|access-date = 11. 10. 2016|format = PDF}}</ref> <ref name="Buckman">{{cite journal|title = New applications for tantalum and tantalum alloys|journal = JOM Journal of the Minerals, Metals and Materials Society|volume = 52|issue = 3|year=2000|doi = 10.1007/s11837-000-0100-6|page=40|author = R. W. Buckman Jr.|bibcode = 2000JOM....52c..40B }}</ref> <ref name="Cohen">{{cite journal|author= R. Cohen; Della Valle CJ; Jacobs JJ|year= 2006|title = Applications of porous tantalum in total hip arthroplasty|journal = Journal of the American Academy of Orthopaedic Surgeons|volume = 14|pmid=17077337|issue = 12|pages = 646–55}}</ref> <ref name="Balke">{{cite journal|page= 1166|journal = Industrial and Engineering Chemistry|volume = 20|issue = 10|title = Columbium and Tantalum|author = Clarence W Balke|doi=10.1021/ie50310a022|year= 1935}}</ref> <ref name="Nemat">{{cite journal|title = Microstructure of high-strain, high-strain-rate deformed tantalum|author = Sia Nemat-Nasser; Isaacs, Jon B.; Liu, Mingqi|journal = Acta Materialia|volume = 46|page= 1307|year= 1998|doi = 10.1016/S1359-6454(97)00746-5|issue = 4}}</ref> <ref name="penetration">{{cite journal|doi = 10.1016/S0734-743X(01)00135-X|title = The penetration resistance of a titanium alloy against jets from tantalum shaped charge liners|year= 2001|author= Walters William; Cooch, William; Burkins, Matthew|journal = International Journal of Impact Engineering|volume = 26|page= 823}}</ref> <ref name="Russell">{{cite book|isbn = 978-0-471-64952-6|author = Russell, Alan M.; Lee, Kok Loong|year = 2005|publisher = Wiley-Interscience|location = Hoboken, NJ, SAD|title = Structure-property relations in nonferrous metals|url = https://books.google.com/?id=fIu58uZTE-gC&pg=PA129&lpg=PP128#PPA218|page = 218}}</ref> <ref name="Gerald L. Burke 1940">{{cite journal|journal = Canadian Medical Association Journal |author = Gerald L. Burke |year= 1940 |title =The Corrosion of Metals in Tissues; and An Introduction to Tantalum |volume = 43}}</ref> <ref name="Clin">{{cite journal|journal = Clin Mater.|year = 1994|volume = 16|issue = 3|pages = 167–173|title = Biological performance of tantalum|url = https://archive.org/details/sim_clinical-materials_1994_16_3/page/167|author = Black J.|pmid = 10172264|doi = 10.1016/0267-6605(94)90113-9}}</ref> <ref name="PaganiasTsakotos2012">{{cite journal|author=Paganias ChristosG; Tsakotos GeorgeA; Koutsostathis StephanosD; Macheras GeorgeA|title=Osseous integration in porous tantalum implants|journal=Indian Journal of Orthopaedics|volume=46|issue=5|year=2012|pages=505|issn=0019-5413|doi=10.4103/0019-5413.101032}}</ref> <ref name="Solomon">{{cite book|title = Optical Materials: An Introduction to Selection and Application|chapter = Optical Glass Composition|author = Solomon Musikant|publisher = CRC Press|year = 1985|page = 28|isbn = 978-0-8247-7309-0|chapter-url = https://books.google.com/?id=iJEXMF3JBtQC&pg=PA28}}</ref> <ref name="Matsuno">{{cite journal|journal = Biomaterials|author = Matsuno H; Yokoyama A; Watari F; Uo M; Kawasaki T.|year = 2001|volume = 22|title = Biocompatibility and osteogenesis of refractory metal implants, titanium, hafnium, niobium, tantalum and rhenium. Biocompatibility of tantalum.|url = https://archive.org/details/sim_biomaterials_2001-06_22_11/page/1253|doi = 10.1016/S0142-9612(00)00275-1|pmid = 11336297|issue = 11|pages = 1253–62}}</ref> <ref name="Pocket2">{{Cite web|title = CDC - NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards - Tantalum (metal and oxide dust, as Ta)|url = http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0585.html|website = www.cdc.gov|access-date = 24. 11. 2015}}</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tantalum}} * [http://tanb.org/ Međunarodni studijski centar "tantal-niobij"], TANB * [http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0585.html Džepni vodič CDC - NIOSH o hemijskim opasnostima] {{Wiki članak}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] hzptg4jxzk8k4qf0kx8j30hpfojfwe0 Volfram 0 7430 3426273 3412964 2022-07-31T01:58:30Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Volfram | Simbol = W | Atomski broj = 74 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 6 | Perioda = 6 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Tungsten element.jpg|180px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = sivo-bijeli sjajni metal | Zastupljenost = 6,4 · 10<sup>-3</sup><ref name="binder" /> | Atomska masa = 183,84 | Atomski radijus = 135 | Atomski radijus izračunat = 193 | Kovalentni radijus = 162 | Van der Waalsov radijus = - | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>14</sup>5d<sup>4</sup>6s<sup>2</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 12, 2 | Energija ionizacije_1 = 770 | Energija ionizacije_2 = 1700 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 7,5 | Struktura kristala = kubična prostorno centrirana | Gustoća = 19300<ref name="greenwood" /> | Magnetizam = paramagnetičan | Tačka topljenja_K = 3695 | Tačka topljenja_C = 3422 | Tačka ključanja_K = 6203<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 5930 | Molarni volumen = 9,47 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 774<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 35,4 | Pritisak pare = 4,27 | Pritisak pare_K = 3680 | Brzina zvuka = 5174 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 138 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 18,52 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 170 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = '''6''', 5, 4, 3, 2 | Oksidi = | Elektrodni potencijal = -0,119 [[Volt|V]] (WO<sub>2</sub> + 4H<sup>+</sup> + 4e<sup>-</sup> → W + 2 H<sub>2</sub>O) | Elektronegativnost = 2,36 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|11}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|43}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 178 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 21,6&nbsp;[[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,091 | Tipraspada1ZP = [[Tantal|<sup>178</sup>Ta]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 179 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 37,05&nbsp;[[minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,060 | Tipraspada1ZP = [[Tantal|<sup>179</sup>Ta]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 180 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,13 | Vrijeme poluraspada = 1,08 • 10<sup>18</sup>&nbsp;[[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 2,516 | Tipraspada1ZP = [[Hafnij|<sup>176</sup>Hf]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 181 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 121,2&nbsp;[[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,188 | Tipraspada1ZP = [[Tantal|<sup>181</sup>Ta]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = W | Maseni broj = 182 | Rasprostranjenost u prirodi = 26,3 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = W | Maseni broj = 183 | Rasprostranjenost u prirodi = 14,3 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = W | Maseni broj = 184 | Rasprostranjenost u prirodi = 30,67 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 185 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 75,1&nbsp;[[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,433 | Tipraspada1ZP = [[Renij|<sup>185</sup>Re]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = W | Maseni broj = 186 | Rasprostranjenost u prirodi = 28,6 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 187 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 23,72&nbsp;[[sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,311 | Tipraspada1ZP = [[Renij|<sup>187</sup>Re]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = W | Maseni broj = 188 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 69,4&nbsp;[[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,349 | Tipraspada1ZP = [[Renij|<sup>188</sup>Re]] }} |}} '''Volfram''' [{{IPA|ˈvɔlfram}}] je [[hemijski element]] sa simbolom '''W''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 74. Spada u [[Prelazni metal|prelazne metale]]. U periodnom sistemu elemenata stoji u [[6. grupa hemijskih elemenata|VI B]] grupi odnosno ''grupi hroma''. Volfram je srebreni sjajni metal, u svom čistom stanju je krhak teški metal, velike [[Relativna gustoća|relativne gustoće]]. Među svim metalima (u čistom stanju) ima najvišu tačku topljenja i drugu najvišu tačku ključanja. Njegova napoznatija upotreba je kao žareća nit (filament) u [[sijalica]]ma. == Historija == Već u 16. vijeku [[Freiberg|frajberški]] mineralog [[Georgius Agricola]] je opisao pronalazak minerala među rudom kalaja iz [[Saksonija|Saksonije]], koji je prilično otežavao dobijanje kalaja jer je povećavao udio šljake u rudi. Upravo dio njegovog imena ''volf'' (njem. Wolf - vuk) je izveden iz ove osobine, jer je taj mineral doslovno ''jeo'' rudu kalaja poput ''vuka''. Da li se tada radilo o mineralu [[volframit]]u čak ni danas nije sa sigurnošću poznato, jer je on opisivao lahkoću tog minerala. Agicola je taj mineral nazvao ''lupi spuma'', što na latinskom znači otprilike ''vučja pjena''. Kasnije je nazvan ''volfram'', iz srednjenjemačkog ''rām'', otpad, [[čađ]], jer se crnosivi metal vrlo lahko mogao samljeti i tada je izgledom podsjećao na čađ.<ref name="kluge" /> Njegov međunarodni hemijski simbol '''W''' je izveden iz njemačkog ''Wolfram''. U engleskom, italijanskom i francuskom jeziku, ovaj metal se naziva ''tungsten'' što je izvedeno iz švedskog ''Tung Sten'', doslovnog značenja ''teški kamen''. Međutim, u švedskom jeziku u to vrijeme, volfram se nije nazivao tim imenom, nego [[kalcij-volframat]]. U njemu je njemačko-švedski hemičar [[Carl Wilhelm Scheele]] 1781. godine otkrio do tada nepoznatu so. Čisti volfram su dobili 1783. godine španski naučnici braća [[Fausto Elhuyar|Fausto]] i [[Juan José Elhuyar]], vođeni Scheeleovim otkrićima, putem redukcije [[volfram-trioksid]]a, a kojeg su dobili iz volframita. == Osobine == === Fizičke === Volfram je srebreni, sjajni metal, u čistom stanju se lahko izvlači. Ima veoma veliku gustoću, tvrdoću i čvrstoću. Gustoća volframa je gotovo ravna gustoći [[zlato|zlata]], a Brinelova tvrdoća mu iznosi 250 HB. Otpornost na izvlačenje volframa iznosi od 550-620 N/mm<sup>2</sup> do 1920 N/mm.<ref name="katalog" /> Metal egzistira u stabilnoj kubičnoj-prostorno centriranoj α modifikaciji sa parametrom rešetke od 316 pm pri sobnoj temperaturi.<ref name="tungsten.com" /> Ova vrsta kristalne strukture se često naziva i ''volframska vrsta''. Kod neke supstance za koju se kaže da ima ''metastabilnu β-modifikaciju'' volframa (izobličenu kubičnu prostorno-centriranu), radi se zapravo o oksidu bogatim volframom W<sub>3</sub>O.<ref name="wiberg" /> Volfram ima najvišu [[talište|tačku topljenja]] od 3422&nbsp;°C kao i najvišu tačku ključanja od 5930&nbsp;°C<ref name="zhang"/> od svih hemijskih elemenata. Jedino se [[ugljik]] ne topi, ali na temperaturi od 3642&nbsp;°C sublimira direktno u gasovito stanje. Volfram je supraprovodnik pri kritičnoj temperaturi od oko 15&nbsp;mK.<ref name="wiberg" /> === Hemijske === Volfram je hemijski vrlo otporan metal, kojeg na sobnoj temperaturi ne napadaju kiseline poput [[aqua regia|zlatotopke]] ili [[Fluoridna kiselina|fluoridne kiseline]]. Međutim, može se rastvoriti u smjesi fluoridne i [[dušična kiselina|dušične kiseline]] te u istopljenoj smjesi alkalnih nitrata i karbonata. === Izotopi === Poznata su 33 [[izotop]]a volframa i pet [[nuklearni izomer|nuklearnih izomera]]. Od njih se samo pet izotopa javlja u prirodi: <sup>180</sup>W, <sup>182</sup>W, <sup>183</sup>W, <sup>184</sup>W i <sup>186</sup>W. Izotop volframa <sup>184</sup>W je najviše zastupljen u prirodi. Svih pet prirodnih izotopa bi, teoretski, mogli biti nestabilni, pošto se tokom CRESST eksperimenta 2004. godine u ''Laboratoriji nazionali del Gran Sasso'' došlo do popratnog rezultata pri potrazi za [[tamna materija|tamnom materijom]] da se izotop <sup>180</sup>W raspada [[alfa-zraci|alfa-raspadom]].<ref name="cristina" /> U tom eksperimentu izračunato je njegovo vrijeme poluraspada od 1,8 triliona godina, a takav raspad se u normalnim laboratorijskim uslovima nije mogao dokazati. [[Radioaktivnost]] ovog prirodnog izotopa je tako malehna, da se za sve praktične svrhe može potpuno zanemariti. Pretpostavljeno vrijeme poluraspada kod druga četiri prirodna izotopa bi, po današnjem stanju nauke, moglo biti još i duže, oko osam triliona godina. Vještački radioaktivni izotopi volframa imaju vrlo kratka vremena poluraspada i kreću se od 0,9 ms kod <sup>185</sup>W do 121,2 dana kod <sup>181</sup>W. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Wolframite from Portugal.jpg|thumb|190px|lijevo|Volframit iz Portugala]] Udio volframa u Zemljinoj kori se kreće oko 0,0001 g/t<ref name="dtv" /> odnosno oko 0,0064 posto po težini. Do danas ovaj metal nije pronađen u [[samorodni elementi|samorodnom obliku]] u prirodi. Međutim, ruska akademija nauka je 1995. godine objavila izvještaj o postojanju samorodnog volframa, mada to otkriće nije potvrđeno od strane Međunarodne minerološke organizacije (IMA) i njene komisije za nove minerale, nomenklaturu i klasifikaciju (CNMNC).<ref name="uwsau" /> Poznati su mnogi [[minerali]] volframa, uglavnom oksida te volframata. Najvažnije rude volframa su [[volframit]] (Mn, Fe)WO<sub>4</sub> i [[šelit]] CaWO<sub>4</sub>. Osim njih, postoje i drugi volframovi minerali poput štolcita PbWO<sub>4</sub> i [[tuneptit]]a WO<sub>3</sub>&nbsp;·&nbsp;H<sub>2</sub>O. Najveća svjetska nalazišta volframa nalaze se u [[Narodna Republika Kina|Kini]], [[Peru]]u, SAD-u, Koreji, Boliviji, [[Kazahstan]]u, Rusiji, Austriji i [[Portugal]]u. U Njemačkoj, volframova ruda može se pronaći u "Rudnom gorju" [[Erzgebirge]]. Dokazane i vjerovatne svjetske rezerve čistog volframa iznose oko 2,9 miliona tona. U Evropi najpoznatije nalazište volframa nalazi se u dolini [[Felbertal]] u austrijskoj saveznoj pokrajini [[Salzburg (pokrajina)|Salzburg]]. == Dobijanje == Svjetska proizvodnja čistog volframa 2006. godine iznosila je 73.300 tona<ref name="usgs" />. Ubjedljivo najveći svjetski proizvođač volframa je Kina, gdje se proizvodi više od 80% ovog metala. Države sa najvećom proizvodnjom volframa u 2006. godini bile su:<ref name="usgs" /> {| class="wikitable" |- ! Rang ! Država ! Proizvedena količina<br />(u tonama godišnje) |- | align="center" | 1 || {{ZID|Kina}} ||align="right"| 62.000 |- | align="center" | 2 || {{ZID|Rusija}} ||align="right"| 4.500 |- | align="center" | 3 || {{ZID|Kanada}} ||align="right"| 2.500 |- | align="center" | 4 || {{ZID|Austrija}} ||align="right"| 1.350 |- | align="center" | 5 || {{ZID|Portugal}} ||align="right"| 900 |- | align="center" | 6 || {{ZID|Sjeverna Koreja}} ||align="right"| 600 |- | align="center" | 7 || {{ZID|Bolivija}} ||align="right"| 530 |- | align="center" | 8 || ostale države ||align="right"| 900 |} [[Datoteka:Wolfram evaporated crystals and 1cm3 cube.jpg|thumb|lijevo|Kristali volframa visoke čistoće]] Volfram se ne može dobiti [[redoks reakcija|redukcijom]] sa ugljom iz oksidnih ruda, jer tom reakcijom nastaje [[volfram-karbid]]. Dodavanjem rastvora amonijaka nastaje kompleks u obliku amonij-paravolframata (APW). On se isfiltrira iz rastvora i zatim se na temperaturi 600&nbsp;°C pretvara u relativno čisti [[volfram-trioksid]]. Žarenjem se iz njega dobija [[volfram(VI)-oksid]] (WO<sub>3</sub>) koji se pri temperaturi od 800&nbsp;°C u atmosferi [[vodik]]a reducira do čeličnosivog volframa: :<math>\mathrm{WO_3 + 3 \ H_2 \longrightarrow W + 3 \ H_2O}</math> Ovim postupkom nastaje sivi prah volframa, koji se najčešće zgrušnjava u kalupima te se sinteruje u šipke pomoću električne struje. Na temperaturama preko 3400&nbsp;°C kompaktni metal volframa se može istopiti u posebnim elektrolučnim pećima u reduciranoj atmosferi vodika.<ref name="abbildung" /> == Upotreba == Oko 90% svjetske proizvodnje volframa se koristi za proizvodnju ferovolframa odnosno volframovog čelika.<ref name="spektrum" /> Volframov čelik (visokolegirani čelik volframom) se osnovni materijal za alatne čelike. Volfram u njima služi za stvaranje [[volfram-karbid]]a da bi se pri upotrebi povećala njihova sekundarna čvrstoća. Zbog svoje visoke tačke topljenja, volfram je jedan od najznačajnijih materijala za proizvodnju volfram-[[molibden]] legura za lopatice turbina u takozvanoj ''hot-sekciji'' turbine u svakom pogonskom motoru mlaznih aviona. [[Datoteka:Filament.jpg|thumb|Početak žareće niti]] Najpoznatija upotreba čistog volframa je u industriji rasvjetnih tijela i sijalica kao filament (žareća nit) u [[sijalica]]ma i kao [[elektroda]] u gasnim lampama i elektronskim cijevima. U sijalicama najviše dolazi do izražaja što je [[Specifična električna provodljivost|električna provodljivost]] volframa značajno niža nego kod drugih provodničkih metala poput [[bakar|bakra]] i [[aluminij]]a. Pri tome se tanke žareće niti od volframa toliko usiju, da emituju jako svijetlo, dok se kod debljih provodnika od drugih provodničkih materijala gotovo ikako zagriju. Zbog njegove velike gustoće, koristi se kao zaštita od zračenja. Iako ima veću gustoću a time i bolje štiti od zračenja od [[olovo|olova]], ali se u ove svrhe mnogo manje koristi od njega, jer je dosta skuplji i teže se obrađuje od olova. Iz istog razloga velike gustoće volframa, koristi se u nekim svjetskim vojskama za proizvodnju jezgra projektila u obliku volfram karbida umjesto osiromašenog [[uranij]]a koji je u vojno-tehničkom pogledu smrtonosniji, ali je ujedno i radioaktivan i otrovan. U [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] Njemačka je prvi put koristila [[kinetički penetrator]] napravljen od volframa, a i danas se on koristi u [[Bundeswehr]]u. Nacistički režim se snažno zalagao da dođe do velikih količina volframa kojeg su smatrali važnim za ratne svrhe. U to vrijeme [[Portugal]] je izvozio volfram i Saveznicima i Njemačkoj.<ref name="zeit.de" /> Volfram se može primijeniti i kao materijal za aparature u hemijskim postrojenjima, jer je vrlo otporan na [[korozija|koroziju]]. Međutim, njegova primjena u te svrhe je relativno rijetka, jer se volfram vrlo slabo može obrađivati. Da bi se predmet od volframa zavario, neophodno je koristiti laserske ili elektronske zrake. Slične poteškoće proizilaze pri upotrebi volframa u oblasti medicinske tehnike. U [[fiziologija|fiziologiji]], a naročito u [[neurofiziologija|neurofiziologiji]] volfram se koristi za mikroelektrode za vanćelijsku odvodnju. [[Datoteka:GTAW-de.svg|thumb|Zavarivanje volframom u intertnoj atmosferi (GTAW)]] Osim toga, elektrode za [[zavarivanje]] se izrađuju od volframa, naprimjer kada je potrebno zavariti predmet od bakra, bronze ili [[mesing]]a. Osim toga elektrode u univerzalnom GTAW procesu zavarivanja (zavarivanje volframom u atmosferi inertnog gasa) napravljene su od volframa ili neke njegove [[legura|legure]]. Te elektrode se pri procesu zavarivanja ne tope. Svjetlosni luk koji nastaje pri zavarivanju gori u obliku [[plazma|plazme]] u zaštitnoj atmosferi između elektrode i predmeta koji se zavaruje. Materijal kojim se ispunjavaju šupljine odvojeno se dodaje u obliku štapića. [[Datoteka:Tungsten ring.jpg|thumb|desno|Prsten (nakit) od volfram karbida]] U sportu volfram je našao primjenu u izradi visoko vrijednih drški strelica za [[pikado]], vrhova strijela u streličarstvu, glava čekića za [[bacanje kladiva]], da bi se smanjio otpor zraka i promjer rotacije. U [[Formula 1|Formuli 1]] dodatna težina bolida se postiže stavljanjem volframskih ploča, da bi se, po pravilima za [[Formula 1 - sezona 2013.|sezonu 2013]]., zadovoljila minimalna težina bolida (uključujući gorivo, kočione i rashladne tekućine, sa vozačem i njegovom opremom) koja iznosi 642&nbsp;kg.<ref name="fia2013" /> Nedavno su se počeli koristiti stabilizatori [[jedrilica]] načinjeni od volframa, da bi se smanjio otpor vode u odnosu na klasične stabilizatore od olova ili lijevanog željeza. Pored toga već postoje [[teniski reket]]i u čije se okvire od ugljika ubacuju vlakna od volframa. Time se mogu tačno određeni dijelovi rama reketa dodatno stabilizirati te poboljšati preciznost udarca. Zbog slične gustoće volframa i zlata, postoje brojni izvještaji da se volfram često koristi za falsificiranje zlatnih poluga, tako što se jezgro od volframa oblaže tankim slojem zlata.<ref name="vorsicht" /> Kod mušičarenja ([[ribolov]]) umjetni mamci poput ''nimfi'' ili ''kedera'' se otežavaju volframskim utezima da bi mamci prije i dublje potonuli. Strune za muzičke instrumente se jednim dijelom ojačavaju volframom, da bi im se povećala težina i na taj način smanjila visina tona. Volfram je našao primjenu i u rendgenskoj dijagnostici kao ciljni materijal na anodi. <math>K_\alpha</math>- i <math>K_\beta</math> linije karakterističnog [[Rendgensko zračenje|rendgenskog zračenja]] iznose 59 keV odnosno 67 keV. U rasterskoj tunelskoj mikroskopiji volfram se često koristi kao materijal za vrhove sondi. Početkom 21. vijeka [[volfram-karbid]] pogrešno nazvan volfram, prerađuje se kao [[nakit]] (''tungstenov nakit'') u obliku prstenja. Ovo se vrlo lahko može provjeriti mjerenjem njegove gustoće i čvrstoće. Volfram karbid (WC) ima Mohsovu tvrdoću od 9,5 dok čisti volfram ima 7,5. Do danas se gotovo sav nakit koji se ovako deklarira izrađuje od volfram-karbida. == Spojevi == === Oksidi === Volfram gradi mnoge okside.<ref name="remy" /> Između početnog člana: * [[Volfram-trioksid|Volfram(VI)-oksida WO<sub>3</sub>]] – limun žute boje i krajnjeg člana: * [[Volfram-dioksid|Volfram(IV)-oksida WO<sub>2</sub>]] – smeđe boje postoje još sljedeći intermedijarni oksidi: * W<sub>10</sub>O<sub>29</sub> plavoljubičast, homogenitetna oblast WO<sub>2,92</sub>-WO<sub>2,88</sub> * W<sub>4</sub>O<sub>11</sub> crvenoljubičast, homogenitetna oblast WO<sub>2,76</sub>-WO<sub>2,73</sub> * W<sub>18</sub>O<sub>49</sub>, WO<sub>2,72</sub>, crvenoljubičasti kristalni prah. Poluprovodnik, gustoće 7,72 g/cm<sup>3</sup>, kristalne strukture: deformirani tip DO<sub>6</sub>, monoklinski, prostorne grupe P2/m (a = 1832 pm, b = 379 pm, c = 1404 pm, ß = 115,2°).<ref name="dtv" /> * W<sub>20</sub>O<sub>50</sub>, WO<sub>2,50</sub> === Drugi spojevi === * [[Natrij-volframat]] Na<sub>2</sub>WO<sub>4</sub> * [[Cirkonij-volframat]] ZrW<sub>2</sub>O<sub>8</sub> pri zagrijavanju pokazuje anomaliju gustoće. * Volfram oksid hidroksid određenog sastava i sa oksidacijskim brojevima između 5 i 6 je plave boje. Oni se općenito nazivaju ''volframsko plavo'', a nerijetko se u mnogi slučajevima zamjenjuje sa ''molibden plavom''. Volframsko plavo služi i kao indikator prisutnosti volframata iz kojih i nastaje putem redukcije.<ref name="remy" /> * [[Volfram bronza]] M<sub>x</sub>WO<sub>3</sub>; gdje je ''M''= alkalni, zemnoalkalni metal ili lantanoid, oko 0,3 < x < 0,9 posjeduje osobine električne provodljivosti i intenzivno je obojen u zavisnosti od udjela metala. * [[Kalcij-volframat]] CaWO<sub>4</sub> je poznat kao mineral pod nazivom [[šelit]]. * [[Volfram-karbid]] WC je ekstremno tvrdi spoj metalnog izgleda i osobina. Osim njega postoji još i divolfram karbid W<sub>2</sub>C. * [[Volfram-heksafluorid]] WF<sub>6</sub> * [[Olovo-volframat]] PbWO<sub>4</sub> * [[Volfram-disulfid]] WS<sub>2</sub> našao je upotrebu kao sredstvo za suho podmazivanje (slično kao MoS<sub>2</sub>) == Fiziologija == Volfram se smatra pozitivnim bioelementom naročito u enzimima koje stvara anaerobna [[bakterija]] ''[[Eubacterium acidaminophilum]]'' u obliku kofaktora. ''E. acidaminophilum'' je bakterija koja ima sposobnost prerađivanja nekih [[aminokiselina]], gdje ona koristi volfram u enzimima formiat-dehidrogenazi i aldehid-dehidrogenazi. U ovim organizmima volfram zamjenjuje [[molibden]], jer je volfram daleko rasprostranjeniji u njenom prirodnom okruženju (vulkanskim kraterima na morskom dnu).<ref name="rauh" /><ref name="fobi96" /><ref name="bevers" /> === Toksikologija === Po sadašnjem stanju nauke, volfram i njegovi spojevi se smatraju fiziološki bezopasni. Slučajevi [[Rak pluća|karcinoma pluća]] koji su zabilježeni kod radnika u preradi i obradi metala volframa, pripisani su uvijek prisutnom [[kobalt]]u.<ref name="cdc22" /> U eksperimentima na životinjama dokazano je da najveći dio volframa i volframovih spojeva koji se unesu peroralno u organizam, vrlo brzo se izluče putem [[urin]]a. Samo mali dio volframa dospijeva u krvnu plazmu i tamo prelazi u [[Crvene krvne ćelije|eritrocite]]. Konačno, volfram putem krvi dolazi do kostiju i [[bubreg]]a i tamo se deponuje. Čak i tri mjeseca nakon unošenja volframa u organizam najveći dio unijetog volframa i dalje se može dokazati sadržan u kostima.<ref name="kazantzis" /> U gradu [[Fallon (Nevada)|Fallon]] u [[Nevada|Nevadi]] 2003. godine otkriveno je 16 slučajeva djece koja su od 1997. godine oboljela od [[leukemija|leukemije]], a u gradu Sierra Vista u [[Arizona|Arizoni]] bilo je devet takvih slučajeva. U tom području, nazvanim ''karcinomsko žarište'', odnosno lokalno područje sa nadprosječnim brojem slučajeva pojave karcinoma, dokazano je da je voda za piće imala izuzetno visoke koncentracije volframa. Nakon istrage, u urinu osoba sa tog područja dokazane su značajno povećane koncentracije volframa. Oba grada su poznata po svojim nalazištima rude volframa.<ref name="bericht3" /><ref name="pressetext" /> U ispitivanjima koja su trajala gotovo godinu dana, CDC (''Centar za kontrolu bolesti'') nije uspio dokazati direktnu uzajamnu vezu između volframa i slučajeva leukemije. Volfram ni u jednom testu nije pokazao kancerogeno djelovanje, a u drugim gradovima u Nevadi kod osoba sa sličnim nivoima volframa u urinu nije dijagnosticiran nijedan slučaj raka. == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood; A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|page=1291|isbn=3-527-26169-9}}</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: Journal of Chemical & Engineering Data. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="kluge">{{Cite book|editor=Elmar Seebold|title=Kluge: Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache|edition=24|location=Berlin|publisher=Walter de Gruyter|year=2002|pages=995–996|isbn=3-11-017473-1}}</ref> <ref name="katalog">[http://www.goodfellow.com/G/Wolfram.html Wolfram - online Katalog - Lieferant von Materialien in kleinen Mengen fuer die Forschung - Goodfellow].</ref> <ref name="dtv">{{Cite book|author=Hans Breuer|title=dtv-Atlas Chemie, Band 1|publisher=dtv-Verlag|edition=9|year=2000|page=243|isbn=3-423-03217-0}}</ref> <ref name="uwsau">[http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf IMA/CNMNC List of Mineral Names – Tungsten] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130626060238/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01 |date=26. 6. 2013 }} (engl, PDF; str. 290)</ref> <ref name="usgs">[http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/tungsten/tungsmcs07.pdf Wolfram bei usgs mineral Resources] (PDF)</ref> <ref name="abbildung">[http://pse-mendelejew.de/wolfram/ Abbildung zonengeschmolzene Wolfram Stücke].</ref> .<ref name="tungsten.com">[http://www.tungsten.com/mtstung.html Tungsten Properties]</ref> <ref name="wiberg">Holleman-Wiberg: ''Lehrbuch der Anorganischen Chemie'', 101. izd.</ref> <ref name="cristina">Cristina Cozzini et al, ''Detection of the natural α decay of tungsten'', Physical Review C (2004), [http://arxiv.org/abs/nucl-ex/0408006 preprint].</ref> <ref name="spektrum">[http://www.wissenschaft-online.de/artikel/615287 ''Wolfram.'' u: ''Lexikon der Chemie.''] Spektrum Akad. Verl., www.wissenschaft-online.de-Internetportal, bez godine izdanja (internet-verzija).</ref> <ref name="zeit.de">[http://www.zeit.de/literatur/220103 zeit.de]</ref> <ref name="fia2013">[http://www.f1fanatic.co.uk/2012/12/11/fia-publishes-updated-f1-rules-2013/ FIA publishes new F1 rules for 2013 and 2014], 11. decembar 2012.</ref> <ref name="vorsicht">{{cite web | url=http://www.manager-magazin.de/finanzen/artikel/0,2828,825899,00.html | title=Vorsicht Fälschung, Wolfram im Goldmantel | publisher=manager magazin online| datum=5. 4. 2012 | access-date=24. 10. 2012}}</ref> <ref name="remy">Heinrich Remy: ''Lehrbuch der Anorganischen Chemie Band II'', Akademische Verlagsgesellschaft Geest & Portig Leipzig 1961, str. 218</ref> <ref name="rauh">Rauh D et al. ''Tungsten-containing aldehyde oxidoreductase of Eubacterium acidaminophilum.'', u ''Eur J Biochem'', 271/2004, str.&nbsp;212–219.</ref> <ref name="fobi96">{{Cite web |url=http://www.verwaltung.uni-halle.de/dez5/fobi96/FB607/F60703j.htm |title=Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg, ''Wolframat-Aufnahme Gram-positiven anaeroben Bakterien'', 23. novembar 2007 |access-date=17. 3. 2014 |archive-date=4. 3. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304200850/http://www.verwaltung.uni-halle.de/dez5/fobi96/FB607/F60703j.htm |url-status=dead }}</ref> <ref name="bevers">{{cite journal | author = Bevers LE, Hagedoorn PL, Hagen WR | year = 2009 | title = The bioinorganic chemistry of tungsten | journal = Coord. Chem. Rev. | volume = 253 | pages = 269–290 }}</ref> <ref name="cdc22">{{Cite web |url=http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp186.html#bookmark07 |title=Agency for Toxic Substances & Disease Registry: Toxicologic Profile for Tungsten, 22. februar 2009. |accessdate=17. 3. 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130603154713/http://www.atsdr.cdc.gov/toxprofiles/tp186.html#bookmark07 |archivedate=3. 6. 2013 |url-status=dead }}</ref> <ref name="kazantzis">George Kazantzis i Per Leffler, u: ''Handbook on the Toxicology of Metals (3. izd.)'', 2007, str.&nbsp;871–879.</ref> <ref name="bericht3">[http://www.innovations-report.de/html/berichte/medizin_gesundheit/bericht-16232.html Izvještaj od 4. februara 2003, ''Wolfram für die Entstehung von Leukämie mitverantwortlich?'']</ref> <ref name="pressetext">[http://www.pressetext.at/pte.mc?pte=030204030 "Pressetext Austria" od 4. februara 2003, ''Wolfram verändert Leukämie-Zellen'']</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tungsten}} * [http://www.f1total.com/news/04041611.shtml F1Total.com-News – Dank Wolfram schwer auf den Punkt gebracht] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061019010420/http://www.f1total.com/news/04041611.shtml |date=19. 10. 2006 }} * [https://web.archive.org/web/20100701172850/http://www.mrteverett.com/Chemistry/pdictable/q_elements.asp?Symbol=W Podaci o volframu (engl.)] {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] 491mu28ni4x4a9f1y0zax5f6kzk7yij Zlato 0 7691 3426305 3408750 2022-07-31T09:02:04Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Zlato | Simbol = Au | Atomski broj = 79 | Serija = [[Prelazni metali]] | Grupa = 11 | Perioda = 6 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Gold-crystals.jpg|200px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = metalno žut | Zastupljenost = 4 · 10<sup>-7</sup><ref name="lide" /> | Atomska masa = 196,966569<ref name="iupac" /> | Atomski radijus = 135 | Atomski radijus izračunat = 174 | Kovalentni radijus = 136 | Van der Waalsov radijus = 166 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>14</sup>5d<sup>10</sup>6s<sup>1</sup> | Izlazna energija = 5,1<ref name="ludwig" /> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 18, 1 | Energija ionizacije_1 = 890,1 | Energija ionizacije_2 = 1980 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 2,5 - 3 | Struktura kristala = kubična plošno centrirana | Gustoća = 19320<ref name="greenwood" /> | Magnetizam = dijamagnetično | Tačka topljenja_K = 1337,33 | Tačka topljenja_C = 1064,18 | Tačka ključanja_K = 3243<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 2970 | Molarni volumen = 10,21 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 342<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 12,55 | Pritisak pare = 2,37 · 10<sup>-3</sup> | Pritisak pare_K = 1337 | Brzina zvuka = 2030 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 128 | Specifična električna provodljivost = 45,5 · 10<sup>6</sup> | Toplotna provodljivost = 320 | Oksidacioni broj = -1, 0, +1, +2, '''+3''', +5 | Oksidi = Au<sub>2</sub>O<sub>3</sub> | Elektrodni potencijal = 1,52 [[Volt|V]] (Au<sup>3+</sup> + 3e<sup>-</sup> → Au) | Elektronegativnost = 2,54 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|-}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|-}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|-}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Au | Maseni broj = 195 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 186,10 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,227 | Tipraspada1ZP = <sup>195</sup>[[Platina|Pt]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = Au | Maseni broj = 196 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 6,1830 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,506 | Tipraspada1ZP = <sup>196</sup>[[Platina|Pt]] | Tipraspada2ZM = [[Beta-zraci|β<sup>−</sup>]] | Tipraspada2ZE = 0,686 | Tipraspada2ZP = <sup>196</sup>[[Živa|Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Au | Maseni broj = 197 | Rasprostranjenost u prirodi = 100 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Au | Maseni broj = 198 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,69517 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Beta-zraci|β<sup>−</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,372 | Tipraspada1ZP = <sup>198</sup>[[Živa|Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Au | Maseni broj = 199 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 3,169 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Beta-zraci|β<sup>−</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,453 | Tipraspada1ZP = <sup>199</sup>[[Živa|Hg]] }} |}} '''Zlato''' ({{la|aurum}}) jeste [[hemijski element]] označen simbolom '''Au''' i ima [[atomski broj]]&nbsp;79. Spada u [[Prelazni metal|prelazne metale]] i u [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] stoji u 1.&nbsp;sporednoj grupi ([[11. grupa hemijskih elemenata|11.&nbsp;grupa]]), odnosno ''grupi bakra'' i [[Elementi 6. periode|šestoj periodi]], među takozvanim ''novčanim metalima''. Zlato se ubraja u [[plemeniti metal|plemenite metale]], a pored [[bakar|bakra]] je jedan od rijetkih metala živih boja. Zlato se koristi već hiljadama godina za pravljenje nakita i ritualnih predmeta, a prema nekim izvorima<ref name="oldest" /> od 6.&nbsp;vijeka p.n.e. počelo je korištenje zlata u obliku kovanica kao sredstvo plaćanja. Kao prehrambeni aditiv, zlato se označava E-brojem '''E175'''. == Historija == [[Datoteka:Native gold nuggets.jpg|thumb|200px|lijevo|Samorodno zlato]] Zlato se ubraja u prve metale koje je čovjek počeo obrađivati. Sa svojom uočljivom sjajnom žutom bojom, vrlo rano je pronađeno [[samorodni elementi|samorodno]] u prirodi. Ono se može vrlo lahko mehanički obrađivati i ne korodira. Zbog svoje otpornosti, rijetkosti, postojanosti njegove boje i posebno velike gustoće, u mnogim kulturama tokom ljudske historije se koristilo najvećim dijelom za posebne ritualne predmete i [[nakit]]. Kopanje zlata se dokazano vršilo u ranom [[bakarno doba|bakarnom dobu]]. Lahko [[legura|legiranje]] sa mnogim drugim metalima, umjerena tačka topljenja i povoljne osobine legura učinilo je da zlato postane veoma atraktivna sirovina. Najstariji dosad otkriveni prahistorijski predmeti od zlata izrađeni ljudskom rukom su zlatni objekti pronađeni kod Varne u [[Bugarska|Bugarskoj]] u grobnicama koje datiraju između 4600 - 4300&nbsp;p.n.e. Ukupno je pronađeno oko 3.000&nbsp;takvih predmeta.<ref name="Higetal" /> Osim njih, poznato je oko 7.000&nbsp;zlatnih objekata koji datiraju iz 4.&nbsp;milenija p.n.e. pronađenih u grobnicama istočnoevropske [[Maikopska kultura|Maikopske kulture]].<ref name="hansen" /> Najraniji dokaz u Srednjoj Evropi nalazi se u vidu dvije zlatne pločice nađene kod Stollhofa u [[Donja Austrija|Donjoj Austriji]], a koje također datiraju iz 4.&nbsp;milenija p.n.e. Od tog doba zlato je uvezeno pojedinačno u obliku nakita iz južne Evrope. [[Datoteka:Napoleonbecher.jpg|thumb|lijevo|Zlatni Napoleonov pehar u gradskom muzeju Simeonstift Trier]] Pohlepa za zlatom bila je jedan od odlučujućih faktora za ratove i osvajačke pohode novog vremena u kojima su se za nadmoć borile tadašnje evropske pomorske sile poput [[Španija|Španije]], [[Portugal]]a, [[Engleska|Engleske]] i [[Italija|Italije]]. Posebno velika bogatstva u zlatu domorodačkog stanovništva Srednje i Južne Amerike privuklo je nakon [[Otkriće Amerike|otkrića Amerike]] 1492. godine evropske, a naročito španske, osvajače ([[konkvistador]]e) koji su zlato dovozili brodovima u Evropu. Dugo vremena Španija je bila jedna od najbogatijih nacija Evrope, upravo zbog zlata dovezenog iz Novog Svijeta. Pronalasci zlata na udaljenim mjestima i područjima oduvijek su privlačili istraživače željne pustolovina. U 19. vijeku na gotovo svim kontinentima dolazilo je do masovnih naseljavanja zbog takozvane ''zlatne groznice'' u područjima gdje su otkrivena bogata nalazišta zlata. Primjer za to je kalifornijska [[zlatna groznica]] 1849. godine i zlatna groznica na rijeci Kondike na [[Aljaska|Aljasci]] 1897. godine. Osim njih, do zlatnih groznica je dolazilo i nakon otkrića nalazišta zlata u Australiji i Južnoj Africi. Čak i danas cijena zlata na svjetskom tržištu varira i često može dovesti do značajnih socijalnih promjena. Tako je pad cijena zlata doveo do velike gladi i siromaštva u [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]] čiji rudnici zlata predstavljaju vrlo važnu stavku u ekonomiji. Također i u brazilskom području [[Amazon]]a nelegalno kopanje i traženje zlata (takozvani ''Garimpeiros'') je često povezano sa socijalnim i ekološkim problemima. == Osobine == === Fizičke === Zlato se sastoji isključivo iz jednog stabilnog [[izotop]]a i spada među 22&nbsp;monoizotopna elementa. Kada nije legiran, ovaj teški metal je mehak kao [[kalaj]]. Zlato se može vrlo lahko kovati do vrlo tankih listića zbog svoje [[duktilnost]]i. Moguće je načiniti posebno tanke zlatne folije debljine samo 2000&nbsp;slojeva atoma. Iz tog razloga [[Ernest Rutherford]] je koristio zlatnu foliju za svoj [[Rutherfordovo raspršavanje|eksperiment o raspršavanju]]. Obična bijela svjetlost poprima zelenkasti odsjaj kroz zlatnu foliju. Osim toga, zlato se vrlo lahko može legirati sa mnogim metalima. Neke neobične osobine zlata poput zlatno-žute boje i velike duktilnosti mogle bi se, prema novim proračunima, objasniti relativističkim efektom. U hemiji površina, koriste se različite površine sastavljene iz monokristala zlata, između ostalog u rasterskoj tunelskoj mikroskopiji.<ref name="barth" /> Specifična toplota isparavanja (entalpija) ΔH<sub>v</sub> zlata koja iznosi 1,70&nbsp;kJ/g i znatno je niža od naprimjer vode (sa 2,26&nbsp;kJ/g) ili željeza (6,26&nbsp;kJ/g, mjereno sve na temperaturama ključanja). Kod pregrijanog istopljenog zlata stoga se mogu pojaviti (kao i kod drugih manipulacija kod topljenja u naprimjer industriji čelika) značajni gubici u vidu isparavanja i para zlata, osim ako se u procesu topljenja zlata ne koristi zgrušnjavanje ili sakupljanje korištenjem [[Aktivni ugalj|aktivnog uglja]].<ref name="lebens" /> U elementarnom stanju je plemenit metal žute boje i jakog sjaja, mehak, vrlo rastezljiv, težak (relativna gustoća 19,3). [[Tačka topljenja]] zlata je 1064,76&nbsp;°C, jedna je od fiksnih tačaka za baždarenje [[termometar]]a. === Hemijske === Zlato ne napadaju obične mineralne [[kiseline]]. Jedino snažno oksidirajuće kiseline mogu otopiti zlato, kao što su zlatotopka (''aqua regia'' ili ''kraljevska vodica'') ili [[selenska kiselina]]. U zlatotopci zlato daje tetrahlorid zlatnu kiselinu: :<math>\mathrm{2\ Au + 9\ HCl + 5\ HNO_3 \rightarrow}</math> <math>\mathrm{2\ HAuCl_4 + 4\ NO_2 + 6\ H_2O + NOCl}</math> Halogeni elementi [[hlor]], [[brom]] i [[jod]] su u mogućnosti da rastvore zlato, jod čak i u alkoholnom rastvoru. U vodenim cijanidnim rastvorima zlato se lahko rastvara oksidacijom kisikom kao kalij-dicijanidoaurat(I). U vrelim, kiselim hidrotermalnim rastvorima, zlato je relativno dobro fizički rastvorljivo. Stoga se ono može često naći u [[kvarc]]nim stijenama. Također postoje zapažanja da određene huminske kiseline mogu rastvoriti zlato. Zlato se vrlo teško oksidira. Oksidacija zlata do [[oksidacijsko stanje|stepena oksidacije]] (+1) se može provesti u prisustvu [[ligand]]a (npr. cijanid ion), koji sa zlatom Au(I) daju stabilne [[kompleksni spojevi|komplekse]]. [[Oksidacija]] zlata do stepena oksidacije (+3) je lakša, a može se izvršiti sa spojevima koji sa zlatom Au(III) daju stabilan kompleks (npr. hlorid [[ion]]). Zbog toga se zlato rastvara u smjesi [[hlorovodična kiselina|hlorovodične]] i [[dušična kiselina|dušične]] kiseline u omjeru 3:1, koja se naziva [[Aqua regia|zlatotopka]]. Dušična kiselina je oksidacijsko sredstvo, a hloridni ion kompleksiranjem pomiče [[hemijska ravnoteža|ravnotežu]] u desnu stranu u reakciji:<ref name="filipovic" /> :Au (s) + 4 H<sup>+</sup> + NO<sub>3</sub><sup>-</sup> + 4Cl<sup>-</sup> → AuCl<sub>4</sub><sup>-</sup> + NO (g) + 2H<sub>2</sub>O == Rasprostranjenost == Udio zlata u kontinentalnoj Zemljinoj kori iznosi 0,004&nbsp;ppm;<ref name="lide" /> što je otprilike četiri grama u 1.000&nbsp;tona stijena. Udio značajno varira u zavisnosti od regije i nalazišta. U nekim bogatim nalazištima, udio zlata može iznositi i više grama u samo jednoj [[tona|toni]] stijena. Godišnja svjetska proizvodnja zlata u 2008. godini iznosila je 2.260&nbsp;tona, a u 2011. godini 2.700&nbsp;tona, što je približno stotinu puta više nego u 19.&nbsp;vijeku. Procjenjuje se da se prosječno za dvije godine iskopa i pronađe više zlata nego što je dokumentirano u cijelom mileniju tokom [[Srednji vijek|Srednjeg vijeka]]. Zlato na Zemlji se nalazi gotovo isključivo kao [[samorodni elementi|samorodni metal]], bilo da se radi o primarnim nalazištima sirovine u vidu zlate rude (odnosno stijena koje sadržavaju zlato) ili u sekundarnim nalazištima. Danas oko 40%&nbsp;svjetske rudničke proizvodnje zlata se iskopa u [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]], SAD, Australiji i Rusiji. Među najdublje rudnike zlata u svijetu ubrajaju se rudnici u Južnoafričkoj Republici. Tamo se u nekim rudnicima zlato vadi sa dubine od gotovo 4.000&nbsp;metara ispod površine. Početkom 2011. godine rudnička kompanija [[AngloGold Ashanti]] planirala je početi sa kopanjem rudnika na dubini do 5.000&nbsp;metara.<ref name="reporter" /> Vrlo značajne količine zlata dobiju se rafiniranjem drugih metala poput bakra, nikla ili drugih plemenitih metala, tako da u zavisnosti od okolnosti tek dobijanje ovih ''nečistoća'' pruža ekonomsku isplativost za iskorištavanje nekog nalazišta zlata. Zabilježen je jedan spektakularan slučajan pronalazak u augustu 2007. godine, kada su dvije [[Šveđani|Šveđanke]] pronašle u blizini Överturingena, 500&nbsp;kilometara sjeverno od [[Stockholm]]a, stijenu sa udjelom zlata od 23,3&nbsp;grama po toni.<ref name="sternde" /> U [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] su u prošlosti postojali brojni rudnici zlata. Jedan od najpoznatijih rudnika zlata bio je u Bakovićima kod [[Fojnica|Fojnice]] koji je radio sve do 1939. godine. Čak i danas postoji određeno zanimanje za ovaj lokalitet za obnavljanje traženja i kopanja ovog metala.<ref name="ekapija" /><ref name="fojnica" /> Gotovo sve evropske rijeke nose sa sobom zlato u tragovima. Prije nego što je dospjelo u rijeku, ovo zlato je bilo u formi malehnih, tankih listića uklopljenih u stijene. Djelovanjem erozije i drugih procesa oslobođeno je iz okolnih stijena i dospjelo u rijeke i vodotoke, te se tamo taložilo u riječnom mulju. Takvi depoziti zlata su zapravo sekundarna nalazišta, i jednim dijelom pomažu pri otkrivanju primarnih nalazišta. Jedno od tih sekundarnih depozita zlata, poput onog u njemačkoj rijeci [[Rajna|Rajni]] iskorištava se ispiranjem proteklih nekoliko stotina godina sve do danas, sa manjim prinosima. Jedini zvanični proizvođač zlata u Njemačkoj od 2008. godine je grupa [[Holcim]],<ref name="kies" />, kojoj pripada kamenolom kod [[Rheinzabern]]a, a također i iskorištava ovo nalazište.<ref name="seidler" /> === Kao mineral === Zlato se u prirodi javlja samorodno, pa je stoga priznato kao [[mineral]]. [[Međunarodna mineraloška organizacija]] (IMA) vodi zlato u sistematici minerala po Strunzu (9.&nbsp;izdanje) pod sistemskim brojem „1.AA.05“ (''Elementi - metali i međumetalni spojevi - porodica bakra i kupalita'')<ref name="pubsite" /> (odnosno po starijoj sistematici po Strunzu (8. izdanje) pod brojem ''I/A.01-40''). Na engleskom govornom području gdje se koristi sistematika minerala po Danau zlato-mineral se vodi pod sistemskim brojem „1.1.1.1“. Zlato se [[kristal]]izira u [[Kubični kristalni sistem|kubičnom]] [[Kristalni sistem|kristalnom sistemu]]. Ima tvrdoću po [[Mohsova skala tvrdoće|Mohsovoj skali]] od 2,5 do 3, metalno-tamnožute boje, koja se kolokvijalno i naziva ''zlatna'' boja. Kada se isitni u vidu zlatnog ''pijeska'' ili ''praha'', u zavisnosti od veličine zrna, ima žučkastu, oker-smeđu do ljubičastu boju, što se često naziva i zlatno-purpurna boja. Pri povišenoj temperaturi, fino zlato gubi na intenzitetu boja te postoje svijetlo žuto, usijano, prije nego što se počne topiti. Istopljeni metal je limun-žute boje, sa blagim zelenim nijansama, a svoju intenzivnu narandžasto-žutu boju vraća tek kada se potpuno ohladi. Primjese bakra daju zlatu ružičastu ili crvenkastu boju, a takve smjese imaju manju tačku topljenja od čistog zlata, mnogo su veće čvrstoće, tvrdoće i lakše se poliraju. Ukoliko u zlatu ima primjesa srebra, ono također mijenja boju preko svijetlo žute prema svijetlo zelenoj i na kraju gotovo bijelo. Takve smjese nemaju veće razlike u tvrdoći i tački topljenja od čistog zlata. Većina metala, također i poznati [[platina|platinski]] metali, [[živa]] i metali poput [[željezo|željeza]], ukoliko se javljaju kao primjesa u zlatu, povećanjem udjela u zlatu smanjuju prirodnu obojenost zlata prema prljavo sivo-žutoj boji do sivo-bijelih nijansi legura. Tako naprimjer boja zlata sa primjesama [[paladij]]a (''porpecit'') varira od tamno crveno-smeđe do svijetlo smeđe.<ref name="mindat" /> Pošto je zlato relativno nereaktivan, inertan element, obično uvijek zadržava svoj sjaj i boju pa se u prirodi vrlo lahko prepoznaje. Često se može naći povezan sa [[kvarc]]om u hidrotermalnim izvorima, kao i sa rudama bakra. [[Erozija]] i uticaj vremenskih prilika na stijene koje sadrže zlato dovodi često do taloženja relativno teškog metala na dno tekućih voda. Takvo taloženje može dovesti i do značajnih i vrlo prostranih nalazišta zlata, koja mogu poticati iz gotovo u svih geoloških perioda. Osim navedenog, zlato je i sastavni dio mnogih minerala. Primjeri minerala zlata su [[kalaverit]], [[krenerit]] i [[silvanit]]. == Upotreba == [[Datoteka:aupcb.jpg|mini|190px|Pozlaćeni kontakti na provodničkoj ploči]] [[Datoteka:XLR-microphone.jpg|mini|desno|Priključno mjesto [[XLR]] studijskog mikrofona sa pozlaćenim kontaktnim iglicama]] Danas se od zlata koje se u svijetu iskopa oko 85%&nbsp;preradi u [[nakit]], dok se oko 12% potroši u industrijske svrhe ([[elektronika]], [[medicina]], optika i dr.)<ref name="uni-kassel" /> Ostalih 3% zlata ''završi'' deponovano u trezorima banaka.<ref name="hellermann" /> === Kao novac === Danas zlato služi uglavnom u obliku sredstva za finansijske investicije (kao prigodne zlatne kovanice ili zlato u polugama). Služi i kao sredstvo za plaćanje, a mnoge [[centralna banka|centralne banke]] u svijetu ga koriste kao pokriće nacionalne valute (valutne rezerve), mada se većina svjetskih valuta danas ne veže za zlatne rezerve. Također privatna i pravna lica i investitori često [[Zlato kao kapitalna investicija|investiraju u zlato]] i vrijednosne papire na bazi zlata, a koji čine kurs zlata na tržištu. U kriznim vremenima (naprimjer [[inflacija|inflacije]] ili privredne krize) zlato se, između ostalih, smatra vrlo stabilnom investicijom, koje se može posmatrati relativnim rastom vrijednosti u odnosu na druga sredstva investiranja. Unutrašnja vrijednost zlata se, u [[ekonomija|ekonomskoj]] teoriji, posmatra kroz njegovu relativnu rijetkost i kroz prosječno potrebni napor i rad koje njegovo kopanje i prerada zahtijeva. Zbog toga kod zlata ne postoji rizik od ''propadanja'' (bankrota) kao kod drugih vrijednosnih papira, gdje stopa povrata ulaganja zavisi od pretpostavljenog rizika od propadanja učesnika na tržištu. Ako se na ovaj način razmatra, cijena zlata na tržištu tokom vremena podliježe velikim varijacijama. === U elektronici === U elektroničkoj industriji zlato se upotrebljava, između ostalog, za ostvarenje dobrih električnih kontakata, zbog otpornosti na koroziju i mogućnosti lahke obrade: * Veze: ** Žice za povezivanje (žičice za povezivanje između [[čip]]ova i priključaka [[Integralno kolo|integriranih kola]]) kao i povezujućih iglica i provodnih struktura koji se jednim dijelom izrađuju od čistog zlata. Jedan gram zlata može se razvući u vezivnu žicu dugu 2,4&nbsp;kilometra.<ref name="AndrewF"/> Iz ekonomskih razloga i visokih troškova, danas se sve više koriste žice od aluminija ili bakra. ** Sklop (veze čipova) mikroelektronskih čipova i čipova [[laser]]skih [[dioda]] se radi na pozlaćenim površinama. * Provodničke ploče (njihove provodničke utore od bakra i mjesta kontakata) sa direktnim povezivanjem ubadanjem često se pozlate radi boljeg povezivanja. * Kontakti na prekidačima za signalne prekidače i releje * Pozlata iglica na utičnicama i kontaktnim površinama („površinska pozlata“ tj. slojevi debljine do 1&nbsp;µm) === U medicini === Zbog otpornosti na koroziju ali i estetskih kvaliteta, zlato se koristi kao ispuna zuba u stomatološkoj tehnici, kao i zamjenski metarijal za oštećene ili nedostajuće zube. Neke soli zlata imaju određene protivreumatske osobine pa se one koriste u terapeutske svrhe. Soli zlata, naročito [[natrij auro tiomalat]] i [[auranofin]] se upotrebljavaju kao osnovna terapija protiv [[Reumatoidni artritis|reumatoidnog artritisa]] (hroničnog poliartritisa). U novije vrijeme njega polahko potiskuju jeftiniji medikamenti. Međutim, spojevi zlata koji se primjenjuju u medicini imaju i određena neželjena djelovanja. Između ostalog, može doći do određenih [[alergija|alergijskih]] reakcija, a pri neadekvatnoj primjeni do oštećenja jetre, krvi i [[bubreg]]a. Oko 50% terapija solima zlata je prekinuto zbog neželjenih djelovanja. Takve terapije se nastavljaju tek nakon nekoliko mjeseci. Proizvođač lijekova Madaus je 1913. godine patentirao homeopatski preparat ''Essentia Aurea'' (zlatne kapi), pod markom ''Herzgold'' te ga je prodavao u svrhu poboljšanja rada srca i opće slabosti.<ref name="dpmreg" /> Spojevi zlata mogu biti otrovni, ali samo zbog otrovnosti drugih elemenata i spojeva sa kojima je u vezi. Bezbojni [[zlato-cijanid]] i limun žuta [[tetrahlor zlatna kiselina]] su neki od tih spojeva. == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="lide">{{Cite book|editor=David R. Lide|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|year=2005|url=https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_518|edition=90|publisher=CRC Press/Taylor and Francis|location=Boca Raton, FL|chapter=Geophysics, Astronomy, and Acoustics; Abundance of Elements in the Earth’s Crust and in the Sea|pages=[https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_518/page/n1230 14]-18}}</ref> <ref name="iupac">{{Cite web |url=http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html |title=IUPAC, Standard Atomic Weights Revised v2 |access-date=16. 4. 2014 |archive-date=8. 1. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160108142215/http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html |url-status=dead }}</ref> <ref name="ludwig">{{Cite book|author=Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing|title=Lehrbuch der Experimentalphysik, Band 6: Festkörper|url=https://archive.org/details/lehrbuchderexper00berg_977|edition=2|publisher=Walter de Gruyter|year=2005|isbn=978-3-11-017485-4|page=[https://archive.org/details/lehrbuchderexper00berg_977/page/n377 361]}}</ref> <ref name="greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1509}}</ref> <ref name="zhang">Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang: ''Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks''. u: ''Journal of Chemical & Engineering Data''. 56, 2011, str. 328–337, {{doi|10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="oldest">[http://rg.ancients.info/lion/article.html A Case for the World's Oldest Coin: Lydian Lion]</ref> <ref name="Higetal">{{Cite journal|author=Tom Higham ''et al.''|url=http://www.articlearchives.com/reports-reviews-sections/chronologies/545649-1.html|title=New perspectives on the Varna cemetery (Bulgaria) – AMS dates and social implications|publisher=Antiquity Journal|volume=81|issue=313|location=York|year=2007|pages=640–654|doi=10.1017/S0003598X00095636}}</ref> <ref name="hansen">Svend Hansen: ''Gold und Silber in der Maikop-Kultur.'' u: ''Metalle der Macht – Frühes Gold und Silber.'' Sažeci 6. srednjenjemačkih arheoloških dana, 17. do 19. oktobra 2013. [http://www.lda-lsa.de/fileadmin/pdf/Tagungen/Archaeologentag_Abstracts_11_10_A4.pdf (PDF)]</ref> <ref name="barth">{{Cite journal|author=J. V. Barth, H. Brune, G. Ertl, R. J. Behm|title=Scanning tunneling microscopy observations on the reconstructed Au(111) surface: Atomic structure, long-range superstructure, rotational domains, and surface defects|journal=Phys. Rev. B|year=1990|volume=42|pages=9307–9318|doi=10.1103/PhysRevB.42.9307}}</ref> <ref name="lebens">Lebensministerium.at, [http://www.lebensministerium.at/dms/lmat/wasser/wasser-oesterreich/wasserrecht_national/abwasser_emissionsbegrenzung0/wasserrecht_metallurgische_prozesse/AEVEdelmetall-Quecks/Erlaeuterungen-AEV-Edelmetalle--BGBl-II-Nr-348_1997/Erlaeuterungen%20AEV%20Edelmetalle,%20BGBl%20II%20Nr%20348_1997.pdf (pdf)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140307041801/http://www.lebensministerium.at/dms/lmat/wasser/wasser-oesterreich/wasserrecht_national/abwasser_emissionsbegrenzung0/wasserrecht_metallurgische_prozesse/AEVEdelmetall-Quecks/Erlaeuterungen-AEV-Edelmetalle--BGBl-II-Nr-348_1997/Erlaeuterungen%20AEV%20Edelmetalle,%20BGBl%20II%20Nr%20348_1997.pdf |date=7. 3. 2014 }}, str. 4</ref> <ref name="filipovic">{{Cite book|author=Filipović, I, Lipanović, S.|title=Opća i anorganska hemija|year=1973|publisher=Školska knjiga|location=Zagreb}}</ref> <ref name="reporter">[http://www.goldreporter.de/goldsuche-extrem-sudafrikaner-wollen-auf-5-000-meter-runter/gold/6101/ Goldsuche extrem: Südafrikaner wollen 5.000 Meter runter] {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="sternde">[http://www.stern.de/panorama/schweden-schwedinnen-finden-gold-statt-beeren-609513.html Schwedinnen finden Gold statt Beeren] {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="ekapija">[http://ekapija.ba/bs/Vijest/vijesti/sarajevski-bbm-dobio-koncesiju-za-istrazivanje-zlata-u-fojnici/29314 Sarajevski BBM dobio koncesiju za istraživanje zlata u Fojnici]</ref> <ref name="fojnica">[http://www.fojnica.ba/2009/03/03/rudnik-zlata-i-ispiranje-zlata-u-fojnici.html?from_ Rudnik zlata i ispiranje zlata u Fojnici]</ref> <ref name="kies">[http://www.holcim-sued.de/de/medien/presse-archiv/holcim-kies-und-beton-gmbh-erwirbt-neue-kieswerke-und-ein-trockensandwerk.html Holcim Kies und Beton GmbH erwirbt neue Kieswerke und ein Trockensandwerk] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120628132200/http://www.holcim-sued.de/de/medien/presse-archiv/holcim-kies-und-beton-gmbh-erwirbt-neue-kieswerke-und-ein-trockensandwerk.html |date=28. 6. 2012 }}. Saopćenje za štampu Holcim-Süd. 1. april 2008.</ref> <ref name="seidler">Christoph Seidler: [http://www.spiegel.de/wissenschaft/natur/rohstoffe-in-deutschland-schatzsucher-heben-das-rheingold-a-847742.html Schatzsucher heben das Rheingold]. Spiegel Online</ref> <ref name="pubsite">[http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf IMA/CNMNC List of Mineral Names – Gold] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130626060238/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01 |date=26. 6. 2013 }} (engl., PDF, str. 109).</ref> <ref name="mindat">Mindat: [http://www.mindat.org/min-10923.html Porpezite].</ref> <ref name="uni-kassel">{{Cite web | url = http://www.uni-kassel.de/fb5/frieden/regionen/Peru/gold.html | title = Gold und neidische Hunde | datum = 29. 5. 2008 | access-date = 19. 4. 2014 | archive-date = 7. 10. 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20091007125409/http://www.uni-kassel.de/fb5/frieden/regionen/Peru/gold.html | url-status = bot: unknown }}</ref> <ref name="hellermann">{{Cite web | url = https://en.fh-muenster.de/fb1/downloads/personal/juestel/juestel/Goldgewinnung_und_Cyanidlaugerei__Christoph_Hellermann___Georg_Wacker_.pdf | title = Goldgewinnung – Cyanidlaugerei | format = PDF | accessdate=19. 4. 2014 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20130515070454/https://en.fh-muenster.de/fb1/downloads/personal/juestel/juestel/Goldgewinnung_und_Cyanidlaugerei__Christoph_Hellermann___Georg_Wacker_.pdf | archivedate=15. 5. 2013 | url-status = dead }}</ref> <ref name="AndrewF">Andrew Fones: [http://www.technology.matthey.com/resources/view-questions-answers/platinum-ductile-gold/ Is platinum more ductile than gold?], Johnson Matthey Technology Centre, Sonning Common, UK, pristupljeno 16. aprila 2017.</ref> <ref name="dpmreg">[https://register.dpma.de/DPMAregister/marke/register/189071/DE Auszug aus dem] DPMA-Register (stanje: 10.3.2014)</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Wikicitat}} {{Commonscat|Gold}} * [http://finance.yahoo.com/quote/GC=F Dnevna cijena zlata na] Yahoo! Finance * [https://web.archive.org/web/20160612192416/http://www.lateralscience.co.uk/gold/auriferous.html ''Getting Gold'' knjiga iz 1898.], www.lateralscience.co.uk * [https://web.archive.org/web/20080307000911/http://www.epa.gov/epaoswer/other/mining/techdocs/gold.pdf Tehnički dokumenti o izdvajanju i kopanju zlata], www.epa.gov * [https://web.archive.org/web/20121029163833/http://www.pniok.de/au.htm Slike iz kolekcije elemenata od Heinricha Pnioka], www.pniok.de * [http://www.rsc.org/chemistryworld/podcast/element.asp Hemija u svojim elementima] (MP3) sa Royal Society of Chemistry's Chemistry World: [http://www.rsc.org/images/CIIE_Gold_48k_tcm18-118269.mp3 Zlato] www.rsc.org * [https://www.youtube.com/watch?v=7UdTXIFLw-4 Zlato - kako se pravi?], Discovery - Zvanični kanal * [https://www.youtube.com/watch?v=wFYGrtzpydY Zlatne poluge iz Bora], B92 - Zvanični kanal {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] qjclm6fuaczw0fmnsxnof6ugmaz1vsd Živa 0 7692 3426323 3417707 2022-07-31T10:00:38Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje|Živa (čvor)}} {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Živa | Simbol = Hg | Atomski broj = 80 | Serija = [[Prelazni metal]]i | Grupa = 12 | Perioda = 6 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Mercury1.jpg|200px]] | Boja serije = LightCoral | Izgled = srebreno bijela tekućina | Zastupljenost = 4 · 10<sup>-5</sup> <ref name="Harry H. Binder" /> | Atomska masa = 200,59 | Atomski radijus = 150 | Atomski radijus izračunat = 171 | Kovalentni radijus = 132 | Van der Waalsov radijus = 155 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>14</sup>5d<sup>10</sup>6s<sup>2</sup> | Izlazna energija = 4,49<ref name="Bergman" /> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 18, 2 | Energija ionizacije_1 = 1007,1 | Energija ionizacije_2 = 1810 | Agregatno stanje = tekuće | Mohsova skala tvrdoće = - | Struktura kristala = - | Gustoća = 13545,9<ref name="GESTIS" /> | Magnetizam = dijamagnetična<ref name="Weast" /> | Tačka topljenja_K = 234,32 | Tačka topljenja_C = -38,83 | Tačka ključanja_K = 630,2<ref name="Zhang" /> | Tačka ključanja_C = 357,05 | Molarni volumen = 14,09 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 58,2<ref name="Zhang"/> | Toplota topljenja = 2,29 | Pritisak pare = 0,163<ref name="GESTIS"/> | Pritisak pare_K = 293 | Brzina zvuka = 1407 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 140 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 1,04 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 8,3 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = 1, '''2''', 4<ref name="Wang" /> | Oksidi = Hg<sub>2</sub>O, HgO | Elektrodni potencijal = 0,8535 [[Volt|V]] (Hg<sup>2+</sup> + 2e<sup>-</sup> → Hg) | Elektronegativnost = 2,00 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|T+|N}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|61|26|48/23|50/53}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|53|45|60|61}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 196 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,15 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Hg | Maseni broj = 197 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 64,14 [[sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,60 | Tipraspada1ZP = <sup>197</sup>[[Zlato|Au]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 198 | Rasprostranjenost u prirodi = 9,97 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 199 | Rasprostranjenost u prirodi = 16,87 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 200 | Rasprostranjenost u prirodi = 23,1 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 201 | Rasprostranjenost u prirodi = 13,18 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 202 | Rasprostranjenost u prirodi = 29,86 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Hg | Maseni broj = 203 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 46,612 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Beta-zraci|β<sup>−</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,462 | Tipraspada1ZP = <sup>203</sup>[[Talij|Tl]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Hg | Maseni broj = 204 | Rasprostranjenost u prirodi = 6,87 }} |}} '''Živa''' ({{la|hydrargyrum}}, iz starogrčkog ὑδρος: ''hydros'' - voda i άργυρος: ''árgiros'' - srebro) jeste [[hemijski element]] sa simbolom '''Hg''' i atomskim brojem 80. Spada u [[prelazni metal|prelazne metale]]. Nalazi se u [[12. grupa hemijskih elemenata|12. grupi]] i [[Elementi 6. periode|6. periodi]] [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema elemenata]]. Ona je jedini [[Metal (hemija)|metal]] i pored [[brom]]a jedini element koji je u normalnim uslovima u tečnom stanju. Zbog svoje velike [[Površinski napon|napetosti površine]], živa ne vlaži površinu na kojoj se nalazi, već zbog jake [[Kohezija (hemija)|kohezije]] stvara kapi u obliku sočiva. Ona, kao i svi drugi metali, odlično provodi [[Električna struja|električnu struju]]. == Historija == [[Datoteka:Mercury symbol.svg|thumb|lijevo|100px|Alhemijski simbol za živu]] Živa je poznata najmanje iz vremena [[antika|antike]]. Tako naprimjer spomenuta je već u djelima [[Aristotel]]a, Teofrasta iz Erozosa, [[Plinije Stariji|Plinija Starijeg]] i drugih antičkih pisaca. U srednjem vijeku koristila je i kao ljekovito sredstvo (mada je zbog svoje [[otrov]]nosti djelovala suprotno). U to vrijeme živa se dobijala utrljavanjem [[cinabarit]]a u [[Acetatna kiselina|sirće]] ili zagrijavanjem cinabarita preko procesa [[Sublimacija (fizika)|sublimacije]]. [[Vitruvije]] je poznavao legure žive i zlata. To se koristilo za pozlaćivanje predmeta pri čemu je živa isparavala. U 5. vijeku spoznalo se da je sublimat [[živa(II)-hlorid]]a zapravo živin spoj. [[Paracelsus]] je bio prvi [[ljekar]] koji je izradio bazične živine soli i komplekse i njih koristio kao ljekovito sredstvo. Od 16. vijeka živa postaje sve značajnija, jer je bila neophodna za dobijanje srebra iz srebrenih ruda zbog stvaranja [[amalgam (hemija)|amalgamskih]] spojeva. Holandski fizičar [[Heike Kamerlingh Onnes]] otkrio je 1911. godine po prvi put fenomen superprovodljivosti kod žive.<ref>Neue Zürcher Zeitung: [http://www.nzz.ch/2005/09/28/ft/articleD609Z.html Unkonventionelle Supraleiter und ihre Parallelen], 28. septembar 2005.</ref> Na temperaturi od 4,2 [[Kelvin|K]] (-268,9 [[Stepen Celzija|°C]]) potpuno nestaje [[električni otpor]] žive. === Etimologija === [[Datoteka:HgKviksølv.JPG|thumb|lijevo|Kapljice žive u ampuli]] Živa je na latinskom nazivana ''argentum vivum'' (doslovno ''živo srebro''). U germanskim jezicima (njemačkom, švedskom, danskom i drugima) i danas se njen naziv izvodi iz latinskog (''Quecksilber'', ''Kvicksilver''), dok je engleski ''mercury'' te slični nazivi u romanskim jezicima povezani su sa rimskim božanstvom [[Merkur (mitologija)|Merkurom]]. Ruski naziv ''rtut''' izveden je iz praslavenskog ''rьtǫtь'' u značenju kotrljanja. U južnoslavenskim jezicima njen naziv također označava njenu osobinu ''da teče'', ''da se kreće kao da je živa''. === Alhemija === U grčkoj antici živu je simboliziralo božanstvo [[Hermes]], koji je također bio ''zadužen'' i za planetu [[Merkur]]. Tu mitologiju su preuzeli [[Rimljani]] i [[Alhemija|alhemičari]], te su stvorili svoj pandan u obliku božanstva [[Merkur (mitologija)|Merkura]]. Stoga engleski naziv ''mercury'' i danas označava oba pojma: živu i planetu Merkur. Kao alternativni naziv za živu u engleskom jeziku koristi se i riječ ''Quicksilver''. Za srednjevjekovne alhemičare, živa, sumpor i [[So|kuhinjska so]] su bila tri osnovna elementa. Mitološka životinja [[jednorog]] je simbolizirao živu. == Osobine == [[Datoteka:Pouring liquid mercury bionerd.jpg|thumb|lijevo|Živa na sobnoj temperaturi]] Živa je srebrenobijeli, tečni teški metal. Još samo ponegdje se ubraja u [[plemeniti metal|plemenite metale]] ali je mnogo reaktivnija od klasičnih plemenitih metala (poput [[Platina|platine]] i [[Zlato|zlata]]), a nalaze se u istoj periodi. Gradi legure sa brojnim metalima koji se nazivaju [[amalgam (hemija)|amalgami]]. Živa u odnosu na druge metale dosta slabije provodi električnu struju. Ona je jedini element pored [[Plemeniti plinovi|plemenitih plinova]] koji je jednoatomni na sobnoj temperaturi u gasnoj fazi.<ref name="greenwood" /> Živa je oko 13,5 puta [[Gustoća|gušća]] od [[voda|vode]], tako da je po [[Arhimedov zakon|Arhimedovom zakonu]] njena ''nosivost'' 13,5 puta viša od vode. Stoga na živi pliva i željezna kocka (željezo je oko 7,87 puta gušće od vode). Nedavno uvedena [[Monte Carlo simulacija]] pokazuje da i gustoća žive podliježe relativističkim efektima. Nerelativističkim izračunima došlo se do procjene gustoće od oko 16,1 g/cm<sup>3</sup>.<ref name="Calvo" /> Odgovor na pitanje zašto je živa tečna na sobnoj temperaturi može se razmatrati na osnovu veza između atoma žive. Atom žive ima jednu izuzetnu i jedinstvenu konfiguraciju elektrona, koja je ne dopušta nikakve stabilne veze između pojedinih atoma. Atome svih drugih metala, koji su na sobnoj temperaturi u čvrstom stanju, na okupu drži putem [[elektrostatika|elektrostatike]] takozvani ''elektronski gas'' koji se sastoji iz delokaliziranih elektrona iz vanjskih [[atomska orbitala|orbitala atoma]]. [[Metalna veza|Metalne veze]] elemenetarnih metala se javljaju zbog takozvanih modela elektronskih traka, gdje su sadržani određeni elektroni nekog energetskog nivoa. Takve trake su neophodne da bi se ispoštovao [[Paulijev princip isključenja|Paulijev princip]]. Kod metalnih veza elektroni ''iskaču'' iz [[Valencija (hemija)|valentne]] trake, koja je energetski najviša traka potpuno ispunjena elektronima, te ''uskaču'' u provodnu traku, koja nije potpuno ispunjena elektronima, i nazad. Tim procesom od atoma metala nastaje jedna vrsta slabih [[Ion|kationa]], koji se drže na okupu putem negativnog naboja udaljenih elektrona, kao i tzv. ''elektronskog gasa''. U isto vrijeme elektroni su dovoljno pokretljivi da mogu služiti i kao nosioci naboja za električnu struju, što objašnjava i električnu provodljivost metala. Kao element 12. grupe [[Periodni sistem elemenata|periodnog sistema elemenata]] atomi žive imaju potpuno ispunjene ''s-'' i ''d-''orbitale, što znači da imaju veoma stabilnu i energetski vrlo povoljnu konfiguraciju. Zbog toga je provodna elektronska traka kod nje prazna. Kod lakših homolognih elemenata poput [[cink]]a i [[kadmij]]a koji se nalaze u istoj grupi PSE kao i živa, a na sobnoj temperaturi su ipak u čvrstom stanju, energetske razlike između valentne i provodne trake su dosta manje tako da elektroni bez problema mogu skakati iz valentne u provodnu traku, čime nastaju metalne veze. Posebnost žive je da sa 14 elektrona ima potpuno popunjenu 4f-orbitalu, koja se nalazi i kod cinka i kadmija, ali kod njih ona nije popunjena. Dok cink i kadmij imaju u vanjskoj ljusci po 12 elektrona, živa ima 26. Iz razloga [[Lantanoidi|lantanoidne]] kontrakcije i relativističkog efekta dolazi do porasta masa i manje efikasnog ''pokrivanja'' naelektrisanja jezgre. Tek nedavno se došlo do dokaza putem Monte Carlo simulacije da je anomalija niske tačke topljenja kod žive povezana sa relativističkim efektom. Bez tog efekta moglo bi se očekivati da talište žive iznosi oko 105 K iznad onog koje je eksperimentalno dokazano.<ref name="Calvo" /> Na taj način, zauzeta orbitala se privlači bliže jezgra, kao što je slučaj kod valentne trake kod žive. Nezauzeta orbitala, provodna traka, se ne privlači blizu jezgra, što dovodi do posebno velike razlike u energijama između valentne i provodne trake, koja je značajno manja kod cinka i kadmija. Na taj način, valentnu traku elektroni gotovo da ne mogu napustiti, što se manifestira da se metalna veza izuzetno slabo drži. Ovim se može objasniti tekuče stanje kod žive kao i činjenica da ima neuobičajeno ''slabu ''električnu provodljivost. Živa rastvara metale (izuzetak su: [[željezo]], [[platina]], [[volfram]] i [[molibden]]). Prag bezbjednosti žive u [[zrak]]u iznosi 0,05 mg Hg m<sup>-3</sup> zraka, zato prosuta živa predstavlja potencijalnu opasnost od trovanja. === Pritisak pare === {|class="wikitable" style="text-align:right" |- style="text-align:center" !Temperatura<br />(°C) !! Pritisak pare <br />(Pa) !! Pritisak pare<br />(torr) !! Napomena |- | -38,8344 || 0,000165 || || trojna tačka |- |0{{0|,0000}} || 0,0467 || 0,000350 || <ref name="prola.aps.org" /> |- |10{{0|,0000}} || 0,103{{0}} || 0,000775 || <ref name="prola.aps.org" /> |- |20{{0|,0000}} || 0,242{{0}} || 0,00182{{0}} || <ref name="prola.aps.org" /> |- |30{{0|,0000}} || 0,543{{0}} || 0,00407{{0}} || <ref name="prola.aps.org" /> |- |50{{0|,0000}} || 2{{0|,0000}} || || <ref name="CRC_Handbook 6-77" /> |- |100{{0|,0000}} || 37{{0|,0000}} || || <ref name="CRC_Handbook 6-77" /> |- |126,2{{0|,000}} || 130{{0|,0000}} || 1{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |164,8{{0|,000}} || 670{{0|,0000}} || 5{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |204,6{{0|,000}} || 2.660{{0|,0000}} || 20{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |242{{0|,0000}} || 8.000{{0|,0000}} || 60{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |290,7{{0|,000}} || 26.700{{0|,0000}} || 200{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |323{{0|,0000}} || 53.300{{0|,0000}} || 400{{0|,00000}} || <ref name="CRC_Handbook 6-110" /> |- |357{{0|,0000}} || 101.325{{0|,0000}} || 760{{0|,00000}} || Tačka ključanja<br>u normalnim uslovima |- |1476,9{{0|,000}} || 174.000.000{{0|,0000}} || || kritična tačka |} === Izotopi === Poznato je ukupno 34 [[izotop]]a žive i 9 [[nuklearni izomer|nuklearnih izomera]] sa masenim brojevima između 175 i 208. Sedam ovih izotopa su stabilni, sa [[Maseni broj|masenim brojevima]] 196, 198, 199, 200, 201, 202 i 204. Od radioaktivnih izotopa jedino izotop <sup>194</sup>Hg ima relativno dugo vrijeme poluraspada od 444 godine (po novijim podacima 520 godina<ref name="matpack.de" />). Drugi izotopi i jezgreni izomeri imaju vremena poluraspada između 1,1 milisekunde i 46,612 dana. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Mercure natif 3(Espagne).jpg|thumb|lijevo|Zrnca žive na mineralu [[cinabarit]]u]] Živa se može pronaći u čistom obliku u prirodi i jedina je tečna supstanca tradicionalno svrstana u [[mineral]]e od strane Međunarodne mineraloške asocijacije (IMA).<ref name="minerali" /> Najveći depoziti rude žive nalaze se između ostalih u [[Slovenija|Sloveniji]], [[Španija|Španiji]], [[Srbija|Srbiji]] (rudnik "Šuplja stena" na [[Avala|Avali]]<ref name="Avala" />), [[Italija|Italiji]], [[Kina|Kini]], [[Alžir]]u i [[Rusija|Rusiji]]. Na području Bosne i Hercegovine ruda žive se nekad kopala na području [[Fojnica|Fojnice]] u rudniku Čemernica,<ref name="Fojnica" /> a ležišta žive nalaze se i u Draževićima u blizini [[Srednje (Ilijaš)|Srednjeg]], ali rudnik nije otvoren zbog slabe potražnje na međunarodnom tržištu.<ref name="Srednje" /> Rude žive se uglavnom javljaju u mineralnom obliku kao [[cinabarit]] (HgS), najviše na mjestima nekadašnje vulkanske aktivnosti. Mnogo rjeđe, živa se javlja i u samorodnom obliku. U španskom mjestu [[Almadén]] nalazi se najveće ležište cinabarita na Zemlji. Od 2003. godine njegova eksploatacija je zaustavljena a rudnik je preinačen u turističku atrakciju.<ref name="milara" /> U slovenskom gradu [[Idrija]] se nalazio drugi po veličini rudnik žive na svijetu, ali je nedavno zatvoren. Danas postoji inicijativa da se rudnici u Idriji i španskom [[Almadén]]u uvrste na UNESCO-ov [[Spisak mjesta Svjetske baštine u Evropi|spisak svjetske baštine]].<ref name="dalje" /> Nešto rjeđi minerali žive su [[montroydit]] (kao HgO), [[paraschachnerit]]<ref name="atlas2" />, [[schachnerit]]<ref name="atlas1" />, [[eugenit]], [[luanheit]] i [[moschellandsbergit]] (svi kao AgHg). Donekle drugačijeg sastava je i mineral [[belendorffit]] (kao CuHg). Živa se uobičajeno skladišti u metalnim posudama (eng. ''flask'') težine 76 [[funta (masa)|funti]] (34,473 kg) a na berzi metala označava se kao ''FL'' (''flask''). Čista živa se dobija u procesu ''prženja'' rude žive, odnosno [[cinabarit]]a (HgS) u prisustvu kisika iz zraka. Kao proizvod reakcije dobijaju se elementarna živa i [[sumpor-dioksid]]:<ref name="werner"/> :::<math>\mathrm{{}HgS\ + O_2 \longrightarrow {}Hg + SO_2}</math> == Upotreba == === Termometar === [[Datoteka:Hg_Mercury.jpg|mini|lijevo|Živa]] Termičko istezanje žive je zapravo veoma malo, ali u gotovo svim vidovima primjene ono je gotovo direktno proporcionalno povećanju i smanjenju [[temperatura|temperature]]: :V<sub>ϑ</sub> = V<sub>0 °C</sub> (1 + 1,82&nbsp;×&nbsp;10<sup>−4</sup> ϑ + 7,8&nbsp;×&nbsp;10<sup>−9</sup> ϑ<sup>2</sup>). Osim toga, živa ne kvasi staklo i vrlo dobro je primjetna. Zbog toga je idealna za upotrebu kod termometara na bazi tekućine i kontaktnih [[termometar]]a. Kao vanjski termometar u područjima koja imaju izuzetno hladnu klimu može se koristiti samo za mjerenje temperatura koje nisu niže od njene tačke smrzavanja odnosno -38,83°C. Zbog otrovnosti danas je njena upotreba je dosta smanjena i ograničena još samo na naučnu oblast. U termometrima se umjesto žive danas koriste obojeni [[alkohol]] ili tečna legura [[galinstan]] a sve više se koriste elektronski termometri. Prvi živin termometar je napravio i u upotrebu uveo [[Daniel Gabriel Fahrenheit]] oko 1720. godine. U termometrima se u prosjeku nalazi oko 150&nbsp;mg žive, a u nekim medicinskim termometrima količina žive može dostizati i jedan gram. To otprilike odgovara kuglici prečnika oko 5,2&nbsp;mm. Od 3. aprila 2009. godine u [[Evropska unija|Evropskoj uniji]] je zabranjena proizvodnja i stavljanje na tržište novih medicinskih termometara, [[barometar]]a i aparata za mjerenje krvnog pritiska na bazi žive, uz izuzetak mjernih uređaja koji su namijenjeni za naučnu i medicinsku upotrebu kao i starih i polovnih aparata do isteka njihovog vijeka trajanja.<ref name="amtsblatt" /> === Manometar/barometar === [[Datoteka:Barometer mercury column hg.jpg|thumb|lijevo|Manometar sa živinom cijevi]] Klasični dizajn [[manometar|manometra]] (mjerač razlike pritisaka) je u obliku U-cijevi, čiji su krajevi spojeni preko cijevi sa obje atmosfere čiji se pritisak mjeri. Sve do današnjeg vremena kao tečnost u manometrima upotrebljava se živa. Stari način izrade [[barometar]]a je također jedna uspravno postavljena U-cijev čiji je gornji kraj zatvoren, te tako predstavlja posebnu vrstu manometra. Živina cijev na zatvorenom kraju se potapa sve dok pritisak zraka i težina živa ne budu u ravnoteži. Kod normalnog pritiska (npr. 1 [[Standardna atmosfera|atmosfera]]), visina žive iznosi oko 760 mm. Stare mjere za pritisak zraka (torr) su odgovarale visini žive u cijevi u milimetrima tako da je jedan milimetar žive u cijevi odgovarao pritisku od 133,322 [[Paskal (jedinica)|paskala]]. === Prekidači === [[Datoteka:Old mercury switches bionerd.jpg|thumb|150px|Stari živini prekidači]] Zbog svoje [[Specifična električna provodljivost|električne provodljivosti]] i vrlo visokog [[Površinski napon|površinskog napona]] (0,476&nbsp;N/m na temperaturi od 20&nbsp;°C) živa je idealna kao kontaktni materijal u nekada korištenim živinim prekidačima. Međutim, zbog problema oko zbrinjavanja elektronskog i električnog otpada od 2005. godine u EU (Direktiva o ograničenju upotrebe opasnih materija ''RoHS direktiva'') je zabranjena upotreba živinih prekidača. U posebnim okolnostima, i danas se koriste kontakti koji sadrže živu, samo u slučajevima kada se nastoji dobiti posebno malehan otpor kod kontakta ili da se izbjegnu kratki spojevi u kontaktu (npr. kod živinih releja). Kod posebnih živnih prekidača, živa se kreće unutar prekidača te zatvara ili otvara strujni krug u zavisnosti od mehaničkog položaja prekidača, analogno kao kod [[libela|libele]] (''vaser-vage''). Takva vrsta prekidača je našla primjenu kod starih vremenskih prekidača za osvjetljenje stepeništa, kod termostata u bojlerima, prekidača za pritisak kod pumpi za domaćinstva ili kao osigurača protiv nepoželjnog kretanja kod mašina za pranje rublja. Kod, danas zastarijelih, turbo [[invertor]]a mlaz žive se koristio kao ''prekidač''. === Ispiranje zlata === Velike količine žive se koriste za dobijanje [[srebro|srebra]] i [[zlato|zlata]]. Pri ispiranju zlata, živom se otapa fina zlatna prašina pri čemu nastaje zlatni amalgam. Zbog živine niske tačke topljenja, ona pravi legure koje se također vrlo lahko tope. Pri pranju i kasnijem zagrijavanju amalgama, dobija se čisto zlato, a živa pri tom procesu vrlo često dospijeva u okolinu. Ovaj proces je jedan od osnovnih uzorka velikog zagađenja područja gdje se zlato dobija na ovaj način. Ovim načinom moguće je pozlaćivanje bakarnih predmeta i limova, a na ovaj način je pozlaćena i kupola katedrale svetog Izaka u [[Sankt Peterburg]]u iz 19. vijeka. Ranije je i srebro dobijano na ovaj način u njemačkom [[Harz|gorju Harz]]. === Ostalo === Živa se upotrebljava u [[sijalica]]ma i lampama koje rade na principu cijevi unutar kojih se vrši električno pražnjenje kao što su ''štedljive lampe'', katodne cijevi, živine lampe pod pritiskom i [[kvarc]]ne lampe (takozvane lampe sa crnom svjetlošću). U grobnici jednog prvih poznatih kineskih careva [[Qin Shihuangdi]]ja navodno su tekle ''rijeke'' žive. Naučnici su pri istraživanju tla u okolini njegove grobnice pronašli neuobičajeno visoke koncentracije žive. Međutim, ovo otkriće ne daje konačni dokaz kojim bi se potvrdila legenda o rijekama žive. Američki umjetnik [[Alexander Calder]] je 1937. godine izgradio živinu fontanu u čast žrtava rudara koji su umrli pri kopanju žive. Navodno su oko 1000. godine postojali bazeni ispunjeni živom u palatama i dvorcima halife u [[Córdoba (Španija)|Córdobi]] (Medina az-Zahra), Kairu i [[Bagdad]]u, koji su služili za stvaranje svjetlosnih efekata. == Spojevi == Navedeni su neki od važnijih spojeva žive(I), di-žive(I) i žive(II): * [[Dimetil živa]] * [[Živa(II)-acetat]] * [[Živa(II)-amidhlorid]] * [[Živa(I)-hlorid]] ''(mineral [[kalomel]])'' * [[Živa(II)-hlorid]] ''(sublimat)'' * [[Živa(II)-fulminat]] (''praskava živa'') * [[Živa(II)-jodid]] ''(Nesslerov reagens)'' * [[Živa(II)-nitrat]] * [[Živa(II)-oksid]] * [[Živa(II)-sulfid]] ''(mineral [[cinabarit]])'' == Otrovnost == Ako živa dospije u vodenu sredinu, mikroorganizmi je prerađuju tako da nastaje organometalni spoj koji se rastvara u mastima. Mnoge tragične događaje su izazvali baš organski spojevi žive, naprimjer u [[Japan]]u, [[Gvatemala|Gvatemali]], [[Irak]]u, [[Pakistan]]u. Svi ti slučajevi su bili izazvani korištenjem namirnica koje su bile zatrovane živom. U Iraku je 1971-1972 pomrlo oko 650 ljudi<ref name="bakir" /> zbog korištenja pšenice koja je u sebi sadržavala fenil-živu. Unošenjem alkalnih spojeva žive u ljudski organizam, živa pomoću krvotoka dolazi do moždanih [[Ćelija (biologija)|ćelija]] onemogućavajući mozgu dotok [[krv]]i i izazivajući poremećaje u nervnom sistemu. Kationi žive Hg<sup>2+</sup> i Hg<sub>2</sub><sup>2+</sup> imaju različite osobine. Kation Hg<sub>2</sub><sup>2+</sup> pripada prvoj analitičkoj grupi kationa, a kation Hg<sup>2+</sup> drugoj analitičkoj grupi. == Također pogledajte == * [[Minamata sindrom]] * [[Amalgam (stomatologija)]] == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="Harry H. Binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="Bergman">{{Cite book|author=Ludwig Bergmann, Clemens Schaefer, Rainer Kassing|title=Lehrbuch der Experimentalphysik, tom 6: Festkörper|url=https://archive.org/details/lehrbuchderexper00berg_977|edition=2|publisher=Walter de Gruyter|year=2005|isbn=978-3-11-017485-4|page=[https://archive.org/details/lehrbuchderexper00berg_977/page/n377 361]}}</ref> <ref name="GESTIS">Stavka u GESTIS bazi podataka pod [http://gestis.itrust.de/nxt/gateway.dll?f=id$t=default.htm$vid=gestisdeu:sdbdeu$id=008490 CAS-brojem 7439-97-6]{{Mrtav link}} pristupljeno 10. januar 2010.</ref> <ref name="Weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}</ref> <ref name="Zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> <ref name="Wang">{{Cite journal|author=Xuefang Wang, Lester Andrews, Sebastian Riedel, Martin Kaupp|title=Mercury Is a Transition Metal: The First Experimental Evidence for HgF<sub>4</sub>|journal=Angewandte Chemie|volume=119|year=2007|pages=8523–8527|doi=10.1002/ange.200703710}}</ref> <ref name="minerali">[http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01%20UPDATE%20160309.pdf IMA/CNMNC List of Mineral Names] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130626060238/http://pubsites.uws.edu.au/ima-cnmnc/IMA2009-01 |date=26. 6. 2013 }} (PDF 1,8 MB; str.&nbsp;184).</ref> <ref name="milara">{{Cite journal|author=Milara, F. J. C.|title=The mining park of Almadén|journal=Urban Research & Practice|volume=4|issue=2|year=2011|pages=215-218|doi=10.1080/17535069.2011.605847}}</ref> <ref name="Fojnica">[http://www.dnevni-list.ba/index.php?option=com_content&view=article&id=27278:zlatna-groznica-kree-potraga-za-pet-tona-zlata-u-bakoviima-kod-fojnice&catid=1:dogaaji&Itemid=2 dnevni-list.ba]</ref> <ref name="Srednje">[http://www.radiosarajevo.ba/novost/70085 O rudarima u BiH danas]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> <ref name="Avala">[http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/aktuelno.69.html:190780-Avala-zivi-sa-zivom Avala živi sa živom] na stranici Novosti.rs</ref> <ref name="dalje">[http://dalje.com/hr-svijet/slovenski-rudnik-kandidat-za-unesco/42613 Slovenski rudnik kandidat za UNESCO]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> <ref name="greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|year=1988|isbn=3-527-26169-9}}Gr</ref> <ref name="werner">{{Cite book|author=Werner Schröter, K. -H. Lautenschläger|title=Chemie für Ausbildung und Praxis|publisher=Verlag Harry Deutsch|location=Thun / Frankfurt am Main|year=1996|isbn=3-8171-1484-2|page=314}}</ref> <ref name="Calvo">{{Cite journal|author=Florent Calvo, Elke Pahl, Michael Wormit, Peter Schwerdtfeger|title=Evidence for Low-Temperature Melting of Mercury owing to Relativity|journal=Angewandte Chemie International Edition|year=2013|volume=52|doi=10.1002/anie.201302742}}</ref> <ref name="prola.aps.org">[http://prola.aps.org/abstract/PR/v20/i3/p259_1 Measurement of Mercury Vapor Pressure by Means of the Knudsen Pressure Gauge]{{Mrtav link}} u: Phys. Rev. 20, 259 (1922).</ref> <ref name="CRC_Handbook 6-77">''CRC Handbook of Chemistry and Physics'', 76. izdanje, str.&nbsp;6-77.</ref> <ref name="CRC_Handbook 6-110">''CRC Handbook of Chemistry and Physics'', 76. izdanje, str.&nbsp;6-110.</ref> <ref name="matpack.de">matpack.de: {{Cite web | url=http://www.matpack.de/Info/Nuclear/Nuclids/H/Hg194.html | title=80-Hg-194 | access-date=19. 12. 2013 | archive-date=26. 10. 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20101026152847/http://www.matpack.de/Info/Nuclear/Nuclids/H/Hg194.html | url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="amtsblatt">Službene novine EU: [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:257:0013:0015:DE:PDF ''RICHTLINIE 2007/51/EG DES EUROPÄISCHEN PARLAMENTS UND DES RATES vom 25. September 2007 zur Änderung der Richtlinie 76/769/EWG des Rates hinsichtlich der Beschränkung des Inverkehrbringens bestimmter quecksilberhaltiger Messinstrumente.''], 3. oktobar 2007.</ref> <ref name="atlas2">[http://www.mineralienatlas.de/lexikon/index.php/MineralData?mineral=Paraschachnerit Mineralienatlas Paraschachnerit]</ref> <ref name="atlas1">[http://www.mineralienatlas.de/lexikon/index.php/MineralData?mineral=Schachnerit&lang=en&language=english Mineralienatlas Schachnerite (Schachnerit)]</ref> <ref name="bakir">{{cite journal |author=Bakir F, ''et al.''|title=Methylmercury poisoning in Iraq |journal=Science |volume=181 |issue=4096 |pages=230–41 |year=1973 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/pdf_extract/181/4096/230 |format=PDF | access-date= 11. 6. 2010|doi=10.1126/science.181.4096.230}}</ref> }} {{Commonscat|Mercury}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] [[Kategorija:Živa| ]] 5pzqn1jac1jjrmzrjdf34rlrpg8ffmm Talij 0 7693 3426151 3422947 2022-07-30T15:36:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Talij | Simbol = Tl | Atomski broj = 81 | Serija = [[Metal (hemija)|Metali]] | Grupa = 13 | Perioda = 6 | Blok = p | Slika = [[File:Thallium (81 Tl).jpg|180px]] | Boja serije = DarkGray | Izgled = srebreno bijeli | CAS registarski broj = 7440-28-0 | Zastupljenost = 2,9 · 10<sup>-5</sup><ref name="binder" /> | Atomska masa = 204,3833 | Atomski radijus = 190 | Atomski radijus izračunat = 156 | Kovalentni radijus = 145 | Van der Waalsov radijus = 196 | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>14</sup>5d<sup>10</sup>6s<sup>2</sup>6p<sup>1</sup> | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 18, 3 | Energija ionizacije_1 = 589,4 | Energija ionizacije_2 = 1971 | Energija ionizacije_3 = 2878 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 1,2 | Struktura kristala = heksagonalna | Gustoća = 11850 | Magnetizam = dijamagnetičan (<math>\chi_{m}</math> = −3,7 · 10<sup>−5</sup>)<ref name="weast" /> | Tačka topljenja_K = 577 | Tačka topljenja_C = 304 | Tačka ključanja_K = 1733<ref name="zhang" /> | Tačka ključanja_C = 1460 | Molarni volumen = 17,22 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 162<ref name="zhang" /> | Toplota topljenja = 4,2 | Pritisak pare = 5,33 · 10<sup>-6</sup> | Pritisak pare_K = 577 | Brzina zvuka = 818 | Brzina zvuka_K = 293,15 | Specifična toplota = 129 | Koeficijent termalne ekspanzije = 29,9 | Specifična električna provodljivost = 6,17 · 10<sup>6</sup> | Toplotna provodljivost = 46 | Oksidacioni broj = '''1''', 3 | Elektrodni potencijal = -0,3363 [[Volt|V]] (Tl<sup>+</sup> + e<sup>-</sup> → Tl) | Elektronegativnost = 1,62 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|T+}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|26/28|33|53}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|(1/2)|13|28|45|61}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tl | Maseni broj = 200 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 26,1 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,456 | Tipraspada1ZP = [[Živa|<sup>200</sup>Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tl | Maseni broj = 201 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 72,912 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,493 | Tipraspada1ZP = [[Živa|<sup>201</sup>Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tl | Maseni broj = 202 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 12,23 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,364 | Tipraspada1ZP = [[Živa|<sup>202</sup>Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Tl | Maseni broj = 203 | Rasprostranjenost u prirodi = 29,524 }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = Tl | Maseni broj = 204 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 3,78 [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,764 | Tipraspada1ZP = [[Olovo|<sup>204</sup>Pb]] | Tipraspada2ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada2ZE = 0,347 | Tipraspada2ZP = [[Živa|<sup>204</sup>Hg]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Tl | Maseni broj = 205 | Rasprostranjenost u prirodi = '''70,476''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tl | Maseni broj = 206 | Rasprostranjenost u prirodi = -1 | Vrijeme poluraspada = 4,199 [[minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,533 | Tipraspada1ZP = [[Olovo|<sup>206</sup>Pb]] }} |}} '''Talij''' je [[hemijski element]] sa [[hemijski simbol|simbolom]] '''Tl''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 81. On je mehki, sivi postprelazni metal [[13. grupa hemijskih elemenata|IIIA grupe]] periodnog sistema elemenata koji se ne nalazi slobodan u prirodi. Kada se izdvoji u čistom obliku sličan je [[kalaj]]u, ali izložen zraku mijenja boju. [[Hemičar]]i [[William Crookes]] i [[Claude-Auguste Lamy]] su nezavisno jedan od drugog otkrili talij 1861. u ostacima nakon proizvodnje [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]]. Obojica su koristili novorazvijenu metodu [[plamena spektroskopija|plamene spektroskopije]] pri kojoj talij daje karakteristične zelene spektralne linije. Crookes je ovom elementu dao ime talij iz [[grčki jezik|grčkog]] ''θαλλός'' (''thallos'') u značenju "zelena grančica". Godinu kasnije, Lamy je [[elektroliza|elektrolizom]] također izdvojio čisti talij. Talij se pretežno oksidira u oksidacijskim stanjima +3 i +1 u vidu ionskih [[soli (hemijski spojevi)|soli]]. Stanje +3 nalikuje drugim elementima iz talijeve grupe (bor, [[aluminij]], [[galij]], [[indij]]). Međutim, stanje +1 koje je daleko poznatije kod talija nego kod spomenutih elemenata, podsjeća na hemiju [[Alkalni metali|alkalnih metala]], a [[ion]]i talija(I) su pronađeni geološki uglavnom u rudama na osnovu kalija. Ako se unesu u organizam, ioni talija se ponašaju u mnogim osobinama poput iona [[kalij]]a (K<sup>+</sup>) te ih ionska pumpa u živim ćelijama na isti način koristi. U industrijskom obimu, talij se ne dobija iz rude kalija, već kao nusproizvod refiniranja [[sulfid]]nih ruda teških metala. Oko 60-70% proizvedenog talija troši se u elektroničkoj industriji a ostatak koriste [[farmaceutska industrija]] i proizvodnja [[staklo|stakla]].<ref name="sl2001" /> Također se koristi i u infracrvenim detektorima. Radioaktivni [[izotop]] talij-201 (kao rastvorljivi hlorid TlCl) koristi se u malim, neotrovnim količinama kao sredstvo za skeniranje u [[nuklearna medicina|nuklearnoj medicini]], tokom jedne vrste radioaktivnog testa rada srca. [[Rastvorljivost|Rastvorljive]] soli talija (od kojih su mnoge gotovo bez ukusa) su veoma otrovne u većim količinama, a historijski su se koristile kao otrov za pacove i insekticid. Korištenje ovih spojeva je zabranjeno u mnogim državama zbog njihove neselektivne toksičnosti. Zanimljivo je da trovanje talijem ima za rezultat ispadanje kose. Zbog svoje popularnosti kroz historiju kao sredstvo za trovanje, talij je stekao status kao ''otrov trovača'' (zajedno sa [[arsen]]om).<ref name="rosenpub" /> == Historija == Talij ([[grčki jezik|grč.]] ''θαλλός'', lat. ''thallos'', u značenju "zelena grančica")<ref name="liddell" /> otkriven je pomoću plamene [[spektroskopija|spektroskopije]] 1861. godine<ref name="nezavis" /> Ime mu potječe od svijetlih zelenih spektralnih emisionih linija.<ref name="elviram" /> Nakon što su [[Robert Bunsen]] i [[Gustav Kirchhoff]]<ref name="kirhofb" /> objavili poboljšanu metodu plamene spektroskopije i otkrića [[cezij]]a i [[rubidij]] 1859. i 1860, plamena spektroskopija je postala prihvaćena metoda za određivanje sastava minerala i hemijskih proizvoda. [[William Crookes]] i [[Claude-Auguste Lamy]] su također počeli koristiti ovu novu metodu. Crookes ju je koristio za spektroskopsko određivanje [[telur]]a u spojevima [[selen]]a čuvanih u olovnim posudama u tvornici sumporne kiseline u blizini sela [[Abberode|Tilkerode]] u [[Harz|planinskom vijencu Harz]]. Za svoje proučavanje [[selen-cijanid]]a dobio je uzorke nekoliko godina ranije od [[August Wilhelm von Hofmann|Augusta Hofmanna]].<ref name="prelimintha" /><ref name="transaction2" /> Godine 1862. Crookes je uspio izdvojiti malehne količine novog elementa i odrediti osobine nekoliko spojeva.<ref name="DeKosky" /> Claude-Auguste Lamy je koristio spektrometar sličan Crookesovom za određivanje sastava supstanci koje su sadržavale [[selen]] a koje su se izdvojile toko proizvodnje [[sumporna kiselina|sumporne kiseline]] iz [[pirit (mineral)|pirita]]. On je također primijetio novu zelenu liniju u spektru i zaključio da je prisutan neki novi element. Lamy je ovaj materijal dobio iz tvornice sumporne kiseline njegovog prijatelja Fréda Kuhlmanna a taj nusproizvod je bio dostupan u velikim količinama. Lamy je iz tog izvora počeo izolirati novi element.<ref name="nouvea" /> Činjenica da je Lamy mogao raditi s velikim količinama talija omogućila mu je da odredi osobine nekoliko njegovih spojeva a osim toga uspio je i da sačini malehni [[ingot]] metalnog talija, topeći talij dobijen elektrolizom iz talijevih soli. Oba naučnika koja su nezavisno otkrila talij i izvršila veći dio posla, naročito izdvajanje metalnog talija koje je učinio Lamy, ipak je Crookes težio da osigura svoje mjesto kao prvog otkrivača. Lamy je dobio medalju na Međunarodnoj izložbi u Londonu 1862. za ''otkriće novog i vrlo velikog izvora talija'', a nakon žestokog protesta i Crookes je također dobio medalju za ''talij, za otkriće novog elementa''. Kontroverza između dva naučnika nastavljena je tokom 1862. i 1863. Ipak, diskusija i prepirka je utihnula nakon što je Crookes izabran za člana [[Kraljevsko društvo|Kraljevskog društva]] u junu 1863.<ref name="James" /><ref name="Murder" /> Pretežna upotreba talija u to vrijeme bila je u vidu otrova za glodare. Nakon nekoliko nesretnih slučajeva, ovaj otrov je zabranjen za upotrebu u SAD predsjedničkom izvršnom uredbom broj 11643 u februaru 1972. U narednim godinama, i mnoge druge države su također zabranile upotrebu talija kao otrova za glodare.<ref name="USGS1972" /> == Osobine == [[Datoteka:Thallium.jpg|thumb|lijevo|190px|Talij u zaštitnoj atmosferi [[argon]]a]] Talij je ekstremno mehak, kovan [[metal (hemija)|metal]] koji se vrlo lahko može rezati nožem pri sobnoj temperaturi. Ima metalni sjaj, a kada se izloži [[zrak]]u vrlo brzo tamni sa plavo-sivom nijansom debelog sloja oksida, slično [[olovo|olovu]]. Elementarni talij se može zaštititi od oksidacije čuvanjem u nafti. U prisustvu [[voda|vode]] nastaje talij-hidroksid. Sumporna i [[dušična kiselina]] vrlo brzo rastvaraju talij dajući soli [[talij(I)-sulfat]]a odnosno [[talij(I)-nitrat]]a, dok [[hlorovodična kiselina]] s njim gradi nerastvorljivi sloj [[talij(I)-hlorid]]a.<ref name="HollemanAF" /> Njegov standardni [[elektrodni potencijal]] iznosi -0,34, što je neznatno više od potencijala [[željezo|željeza]] (-0,44). === Hemijske === Dva osnovna [[oksidacijsko stanje|oksidacijska stanja]] talija su +1 i +3. U oksidacijskom stanju +1 većina njegovih spojeva je dosta slična odgovarajućim spojevima [[kalij]]a i [[srebro|srebra]] ([[ionski radijus]] talija(I) je 1,47 [[Ångstrom|Å]] dok kod kalija iznosi 1,33 Å a kod srebra 1,26 [[Ångstrom|Å]]),{{izvor}} što je jedan od razloga zašto se talij smatrao alkalnim metalom u Evropi nekoliko godina neposredno nakon otkrića.<ref name="crookesw1" /> Naprimjer, u vodi rastvorljivi i veoma bazični [[talij(I)-hidroksid]] reagira sa [[ugljik-dioksid]]om dajući u vodi rastvorljivi [[talij-karbonat]]. Sličnost sa spojevima srebra posmatrana je kod halida, oksida i sulfidnih spojeva. [[Talij(I)-bromid]] je fotosenzitivni žuti spoj vrlo sličan [[srebro-bromid]]u, dok su crni [[talij(I)-oksid]] i [[talij(I)-sulfid]] veoma slični [[srebro-oksid]]u i [[srebro-sulfid]]u.{{izvor}} Spojevi sa oksidacijskim stanjem +3 slični su odgovarajućim spojevima [[aluminij]]a(III). Oni su umjereno jaka oksidacijska sredstva, kao što to pokazuje i potencijal redukcije od +0,72 V za Tl<sup>3+</sup> + 3 e<sup>−</sup> → Tl(''č''). Talij(III)-oksid je crni spoj u čvrstom stanju koji se raspada na temperaturi iznad 800&nbsp;°C dajući talij(I)-oksid i otpuštajući kisik.<ref name="HollemanAF" /> === Izotopi === Talij ima 25 [[izotop]]a sa [[atomska masa|atomskim masama]] koje se kreću u rasponu od 184 do 210. <sup>203</sup>Tl i <sup>205</sup>Tl su jedini stabilni izotopi, dok je <sup>204</sup>Tl najstabilniji [[radioaktivnost|radioaktivni]] izotop sa [[vrijeme poluraspada|vremenom poluraspada]] od 3,78 godina.<ref name="Audi" /> Izotop <sup>205</sup>Tl predstavlja konačni proizvod raspada 4n+1 radioaktivnog lanca (također poznatog i kao neptunijeva serija) Izotop <sup>202</sup>Tl (vrijeme poluraspada 12,23 dana) se može dobiti u [[ciklotron]]u,<ref name="roadmap" /> dok <sup>204</sup>Tl se može proizvesti neutronskom aktivacijom stabilnog talija u [[Nuklearni reaktor|nuklearnom reaktoru]].<ref name="Audi"/><ref name="Audi"/><ref name="manualreac" /> Izotop <sup>201</sup>Tl (vrijeme poluraspada 73 sata), raspada se elektronskim zahvatom dajući Hg i x-zrake (energije 70-80 keV) te [[foton]]e energija 135 i 167 keV u omjeru od 10% od ukupne količine;<ref name="Audi"/> zbog toga taj izotop ima vrlo dobre osobine davanja rendgenske slike bez izlaganja pacijenta prekomjernoj dozi zračenja. On je jedan od najpopularnijih izotopa koji se koriste za radiografsku scintiografiju miokarda.<ref name="jamshid" /> Izotop <sup>208</sup>Tl (vrijeme poluraspada 3,05 minuta) nalazi se u prirodnom lancu raspada [[torij]]a. Njegove izražajne [[gama zračenje|gama-zrake]] od 2615 keV su dominantna visokoenergetska obilježja koja se mogu posmatrati u prirodnom pozadinskom zračenju. == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Hutchinsonite-131710.jpg|thumb|lijevo|Kristali [[hutchinsonit]]a (TlPbAs<sub>5</sub>S<sub>9</sub>)]] Iako je talij prosječno zastupljen element u Zemljinoj kori, sa koncentracijom koja se procjenjuje na oko 0,7&nbsp;mg/kg,<ref name="USGS-CS2010" /> uglavnom je povezan sa [[minerali]]ma na bazi [[kalij]]a u glini, zemljištu i [[granit]]u, on se ipak ne smatra ekonomski isplativim za dobijanje iz tih izvora. Za praktičnu upotrebu osnovni izvor talija su malehne količine u tragovima pronađeni u rudama bakra, olova, [[cink]]a i drugim sulfidnim rudama teških metala.<ref name="zitkov" /><ref name="Vira" /> Talija ima u nekim mineralima kao što su [[crookesit]] TlCu<sub>7</sub>Se<sub>4</sub>, [[hutchinsonit]] TlPbAs<sub>5</sub>S<sub>9</sub> i [[lorandit]] TlAsS<sub>2</sub>.<ref name="shawd" /> Talij se javlja i kao element u tragovima u željeznom piritu, a može se izdvojiti kao nusproizvod žarenja ovog minerala koji služi za proizvodnju sumporne kiseline.<ref name="sl2001" /><ref name="Downs" /> == Dobijanje == Talij se može dobiti topljenjem ruda olova i [[cink]]a. [[Mangan]]ske nodule (kuglice) pronađene na dnu [[okean]]a također sadrže tragove talija, ali je skupljanje tih kuglica bilo i ostalo ekonomski neisplativo. Također takvom ekspoatacijom postoji potencijal za uništavanje okeanskog okruženja.<ref name="kamper" /> Osim toga, postoji nekoliko drugih minerala talija, koji sadrže od 16% do 60% talija, a u prirodi se javljaju kao kompleksi sulfida ili selenida, koji primarno sadrže [[antimon]], [[arsen]], bakar, olovo i/ili srebro. Međutim, takvi minerali su rijetki i nemaju nikakav komercijalni značaj kao izvori talija.<ref name="USGS-CS2010"/> [[Alšar]]ski depozit u južnoj [[Makedonija|Makedoniji]] je bio jedino područje gdje se talij ikada aktivno kopao. Ovaj depozit i danas sadrži, uz grubu procjenu, oko 500 tona talija, a također je i izvor za nekoliko rijetkih minerala talija kao što je [[lorandit]].<ref name="jankov" /> Prema procjenama Američkog geološkog zavoda (USGS) godišnja svjetska proizvodnja talija iznosi oko 10 metričkih tona, kao nusproizvod pri topljenju ruda bakra, cinka i olova.<ref name="USGS-CS2010"/> Talij se izdvaja bilo iz prašine iz dimnjaka topionice ili iz ostataka kao što je [[šljaka]] koja se prikuplja na kraju procesa topljenja.<ref name="USGS-CS2010"/> Sirovina koja se koristi za proizvodnju talija sadrži velike količine drugih materijala pa je neophodan prvi korak pročišćavanja. Talij se izdvaja iz materijala bilo korištenjem neke baze ili sumporne kiseline. Nekoliko puta tokom procesa potrebno je istaložiti talij iz rastvora i ukloniti ostale nečistoće. Na kraju se on prevodi u talij-sulfat a elementarni talij se izdvaja [[elektroliza|elektrolizom]] na ploče od [[platina|platine]] ili nehrđajućeg čelika.<ref name="Downs" /> Proizvodnja talija je u periodu od 1995. do 2009. smanjena za oko 33%, sa oko 15 na približno 10 metričkih tona. Pošto postoji nekoliko manjih depozita i ruda sa relativno velikim udjelom talija, možda će biti moguće povećati njegovu proizvodnju ako se nove aplikacije talija pokažu praktične za primjenu u industrijskom obimu (izvan laboratorije), kao što je hipotetski visokotemperaturni superprovodnik koji bi sadržavao talij.<ref name="USGS-CS2010" /> == Upotreba == === Historijska === [[Talij(I)-sulfat|Talij-sulfat]], spoj bez okusa i mirisa, ranije se dosta koristio kao otrov za pacove i sredstvo za ubijanje [[mravi|mrava]]. Međutim, od 1972. ovaj vid upotrebe je zabranjen u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] zbog rizik po zdravlje ljudi.<ref name="sl2001"/><ref name="USGS1972"/> Mnoge države su slijedile primjer SAD u narednim godinama. Soli talija su se koristile za tretman određenih [[dermatofitoza]] i nekih kožnih infekcija te za smanjenje znojenja noću kod [[tuberkuloza|tuberkuloznih]] pacijenata. Ipak, ovaj vid upotrebe je ograničen zbog njihovog uskog terapeutskog indeksa i razvoja brojnih drugih naprednih lijekova za ova stanja.<ref name="CRC" /><ref name="ringworm" /><ref name="galvano" /> ===Optika=== Kristali [[talij(I)-bromid]]a i [[talij(I)-jodid]]a su korišteni kao infracrveni optički materijali jer su dosta tvrđi od drugih uobičajenih infracrvenih optičkih materijala te zato što emitiraju na znatno dužim talasnim dužinama. Ovaj materijal je poznat pod trgovačkom oznakom ''KRS-5''.<ref name="refrakcija" /> [[Talij(I)-oksid]] se koristio za izradu [[staklo|stakla]] sa visokim [[indeks prelamanja|indeksom prelamanja]]. U kombinaciji sa [[sumpor]]om ili selenom i arsenom, talij se koristio i u proizvodnji stakla velike gustoće sa niskim [[talište|tačkama topljenja]] u rasponu od 125 do 150&nbsp;°C. Takva stakla na sobnoj temperaturi imaju osobine slične običnom staklu ali su dosta trajnija i sa jedinstvenim indeksima prelamanja.<ref name="valentina" /> ===Elektronika=== [[Datoteka:Thallium rod corroded.jpg|thumb|desno|Korodirana šipka talija]] [[Električna provodljivost]] [[talij(I)-sulfid]]a se mijenja njegovim izlaganjem infracrvenom zračenju, pa se ovaj spoj pokazao korisnim u [[fotootpornik|fotootpornicima]].<ref name="CRC" /> Talij-selenid se koristio u [[bolometar|bolometrima]] za otkrivanje infracrvenog zračenja.<ref name="applopt" /> Dopiranje [[selen]]skih poluprovodnika sa talijem poboljšava njihove performanse, pa se tako koristi u vrlo malim količinama u selenijskim ispravljačima.<ref name="CRC" /> Druga primjena talija je dopiranje kristala [[natrij-jodid]]a u uređavjima za otkrivanje gama zračenja. U njima, kristali natrij-jodida su dopirani vrlo malim količinama talija zbog poboljšanja efikasnosti kao [[scintilacija (fizika)|scintilatorski]] generatori.<ref name="robertr" /> Neke od elektroda u analizatorima otopljenog kisika također sadrže talij.<ref name="sl2001"/> ===Superprovodljivost na visokim temperaturama=== U toku su aktivnosti na istraživanju s talijem oko razvoja materijala koji pokazuju [[superprovodljivost]] na visokim temperaturama, a mogli bi služiti u aplikacijama kao što je fotografisanje pomoću [[Magnetna rezonanca|magnetne rezonance]], skladištenja magnetne energije, magnetnog motora i proizvodnje i prenosa električne struje. Istraživanje ovog naučnog polja započelo je nakon otkrića prvog superprovodnika na bazi talij-barij-kalcij-bakar oksida 1988. godine.<ref name="bulksuper" /> Superprovodnici napravljeni na bazi talij-kuprata imaju temperaturni prelaz iznad 120 K. Neki superprovodnici talij-kuprata dopirani živom imaju temperaturne prelaze iznad 130 K pri normalnom pritisku, što je gotovo dvostruko više od živa-kuprata koji drže svjetski rekord.<ref name="zettl" /> ===Medicina=== Prije nego što se [[tehnecij-99m]] masovno počeo upotrebljavati u nuklearnoj medicini, radioaktivni izotop [[talij-201]] sa vremenom poluraspada od 73 sata, bio je osnovna supstanca za nuklearnu kardiografiju. Ovaj nuklid se i danas koristi za stres testove za procjenu rizika kod pacijenata sa [[bolest koronarne arterije|bolesti koronarne arterije]].<ref name="diwakar" /> Ovaj izotop talij se može sačiniti pomoću pokretnog generatora sličnog generatoru za tehnecij-99m.<ref name="shielded" /> Generator sadrži izotop olova-201 (sa vremenom poluraspada 9,33 sati) a koji se raspada [[elektronski zahvat|elektronskim zahvatom]] na talij-201. Olovo-201 se može dobiti u [[ciklotron]]u bombardovanjem talija [[proton]]ima ili deuteronima putem reakcija (p,3n) i (d,4n).<ref name="medharv" /><ref name="tl201med" /> ====Scintigrafija==== Stres test talijem je oblik [[scintigrafija|scintigrafije]], gdje je određena količina talija u tkivima u korelaciji sa opskrbom tkiva krvlju. Žive ćelije srca imaju normalan rad ionskih izmjenjivačkih pumpi Na<sup>+</sup>/K<sup>+</sup>. Kation Tl<sup>+</sup> se veže na pumpu kalija the K<sup>+</sup> i prenosi se u ćelije. Vježba ili unos [[dipiridamol]]a uzrokuje proširenje (vazodilaciju) normalnih koronarnih arterija. Ovo dalje proizvodi koronarni zastoj iz područja gdje su arterije najviše raširene. Područja infarkta ili ishemičnog tkiva i dalje ostaju "hladne". Mjernje talija prije i poslije stres testa može dati podatke o područjima koja mogu imati poboljšanja od hirurške revaskularizacije miokarda. Njegova redistribucija pokazuje postojanje koronarnog zastoja i prisustvo ishemične bolesti koronarnih arterija.<ref name="primary" /> ===Ostalo=== [[Legura|Legure]] talija i žive, koje formiraju eutektičnu smjesu pri udjelu od 8,5% talija, navodno se ukrućuju na temperaturi od −60&nbsp;°C, što je oko 20&nbsp;°C niže od tačke topljenja žive. Ova legura se koristi u termometrima i niskotemperaturnim prekidačima.<ref name="CRC" /> U [[organska hemija|organskim]] [[sinteza]]ma soli talija(III), u vidu talij-trinitrata ili triacetata, korisni su reagenti za izvođenje raznih transformacija u aromatskim spojevima, ketonima, olefina i drugim.<ref name="taylor10" /> Talij je sastojak legure anodnih ploča u magnezijskim baterijama aktiviranih morskom vodom.<ref name="sl2001" /> Rastvorljive soli talija se dodaju u kade za pozlatu da bi se ubrzalo pozlaćivanje i smanjila veličina zrna unutar sloja zlata.<ref name="pechtm" /> Zasićeni rastvor sa jednakim dijelovima talij(I)-formata (Tl(CHO<sub>2</sub>)) i talij(I)-malonata (Tl(C<sub>3</sub>H<sub>3</sub>O<sub>4</sub>)) u vodi je poznat kao [[Clerici rastvor]]. To je isparljiva [[tečnost]] bez mirisa koja gubi svoju žućkastu boju i postaje bezbojna, redukcijom u koncentriranim solima talija. Na 20&nbsp;°C ima gustoću od 4,25 g/cm<sup>3</sup>, pa je to jedan od najtežih poznatih vodenih rastvora. U 20. vijeku on se koristio za mjerenje gustoće minerala pomoću metode flotacije, ali je njegova upotreba prestala zbog velike otrovnosti talija i korozivnosti rastvora.<ref name="jahns" /><ref name="b1" /> Talij-jodid se ranije koristio i kao dodatak (aditiv) u svjetiljkama na bazi metalnih halida, često zajedno sa jednim ili dva druga metalna halida. On je omogućavao da se optimizira radna temperatura svjetiljke i isijavanje određene boje,<ref name="merkurv" /><ref name="arctemp" /> pomičući konačnu nijansu svjetlosti prema zelenom dijelu spektra, što je bilo vrlo korisno za osvjetljenje pod vodom.<ref name="squid" /> == Otrovnost == Talij i njegovi spojevi su ekstremno toksični, te bi se pri rukovanju s njima trebalo posebno paziti. Postoji veliki broj zabilježenih slučajeva [[smrt]]onosnog trovanja talijem.<ref name="njcom" /> Kontakt talija s [[koža|kožom]] može biti vrlo opasan a pri topljenju ovog metala mora se obezbijediti adekvatno prozračivanje. Jednovalentni spojevi talija(I) su veoma dobro rastvorljivi u vodi te se vrlo lahko apsorbiraju kroz kožu. Izlaganje njima putem udisanja ne bi smjelo preći 0,1&nbsp;mg po kubnom metru tokom osmosatnog prosječnog rada (i 40-satnog rada sedmično).<ref name="oshagov" /> Talij se također vrlo lahko apsorbira kroz kožu te se o tome treba voditi računa da bi se izbjegao ovaj način izlaganja, a apsorpcija kroz kožu može prekoračiti apsorbiranu dozu primljenu udisanjem pri dozvoljenoj granici izlaganja.<ref name="zraksltc" /> Sumnja se da je talij kancerogen za čovjeka.<ref name="WebEl" /> Dugo vremena talijevi spojevi su bili vrlo rašireni kao otrov za [[pacov]]e. Ta činjenica, njihova lahka rastvorljivost te gotovo potpuno odsustvo mirisa i okusa dovodili su do brojnih slučajeva trovanja bilo slučajnih ili s kriminalnim namjerama.<ref name="Murder" /> == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="galvano">{{cite journal|doi = 10.1016/S0378-4274(98)00126-X| pages =1–13|title = Thallium toxicity|year= 1998|author= Galvanarzate S; Santamarı́a A.|journal = Toxicology Letters|volume = 99|pmid = 9801025|issue = 1}}</ref> <ref name="applopt">{{cite journal|bibcode= 1977ApOpt..16.2942N|title= Thallium selenide infrared detector|author = Nayer, P. S; Hamilton, O.|journal= Appl. Opt.|volume = 16|issue = 11|page =2942|year=1977|doi= 10.1364/AO.16.002942}}</ref> <ref name="robertr">{{cite journal|pages =796–810|doi =10.1103/PhysRev.75.796|title =The Detection of Gamma-Rays with Thallium-Activated Sodium Iodide Crystals|year =1949|issue =5|author =Hofstadter Robert|journal =Physical Review|volume =75|bibcode = 1949PhRv...75..796H }}</ref> <ref name="bulksuper">{{cite journal|journal = Nature|volume = 332|issue = 6160|pages = 138–139|year = 1988|doi = 10.1038/332138a0|title = Bulk superconductivity at 120 K in the Tl–Ca/Ba–Cu–O system|author = Z. Z. Sheng; Hermann A. M. |bibcode=1988Natur.332..138S}}</ref> <ref name="shielded">{{cite journal|title = An integrally shielded transportable generator system for thallium-201 production|journal = International Journal of Applied Radiation Isotopes|year = 1982|volume = 33|issue = 12|pages = 1439–1443|author = Lagunas-Solar M. C.; Little, F. E.; Goodart, C. D.|url = http://www.medscape.com/medline/abstract/7169272 Abstract|doi = 10.1016/0020-708X(82)90183-1|pmid = 7169272}}</ref> <ref name="zettl">{{cite journal|title=Stabilization of the Tl<sub>2</sub>Ba<sub>2</sub>Ca<sub>2</sub>Cu<sub>3</sub>O<sub>10</sub> superconductor by Hg doping|author=Jia, Y. X.; Lee, C. S.; Zettl, A.|journal=Physica C|volume =234|issue= 1–2|pages=24–28|bibcode=1994PhyC..234...24J|doi=10.1016/0921-4534(94)90049-3|year=1994}}</ref> <ref name="refrakcija">{{cite journal|pages = 338–346|doi = 10.1364/JOSA.46.000956|title = Refraction and Dispersion of Thallium Bromide Iodide|year= 1956|issue = 11|author = Rodney William S.; Malitson Irving H.|journal = Journal of the Optical Society of America|volume = 46}}</ref> <ref name="diwakar">{{cite book|title = Essential cardiology: principles and practice|chapter = Nuclear imaging in cardiovascular medicine|author = Diwakar Jain; Barry L. Zaret; Clive Rosendorff (ur.)|pages = 221–222|isbn = 978-1-58829-370-1|publisher = Humana Press|url = http://books.google.com/?id=cY182J9q5NoC&pg=PA222|year = 2005|edition = 2.}}</ref> <ref name="ringworm">{{cite journal|doi = 10.1111/j.1365-2133.1930.tb09395.x|pages =59–69|title = The Treatment of Ringworm of The Scalp with Thallium Acetate|year= 1930|issue = 2|author = Percival G. H.|journal = British Journal of Dermatology|volume = 42}}</ref> <ref name="medharv">[http://www.med.harvard.edu/JPNM/physics/isotopes/Tl/Tl201/prod.html Proizvodnja talija-201] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060913175254/http://www.med.harvard.edu/JPNM/physics/isotopes/Tl/Tl201/prod.html |date=13. 9. 2006 }} sa stranice Zajedničkog programa o nuklearnoj medicini Harvardske medicinske škole</ref> <ref name="tl201med">{{cite journal|title =Thallium-201 for medical use|url =http://jnm.snmjournals.org/cgi/content/abstract/16/2/151|pmid =1110421|journal =The Journal of Nuclear Medicine|volume =16|issue =2|pages =151–5|year =1975|author =Lebowitz E.; Greene M. W.; Fairchild R. ''et al.''}}</ref> <ref name="primary">{{cite book |url=http://books.google.com/?id=u_A5BSqsb20C&pg=PA100 |page=100 |title=Primary care cardiology |author=Taylor, George J. |publisher=Wiley-Blackwell |year=2004 |isbn=1-4051-0386-8 }}</ref> <ref name="taylor10">{{cite journal|pages = 956–960|doi =10.1021/ar50034a003|title = Thallium in organic synthesis|year = 1970|issue = 10|author = Taylor Edward Curtis; McKillop Alexander|journal = Accounts of Chemical Research|volume = 3}}</ref> <ref name="pechtm">{{cite book | url = http://books.google.com/books?id=hDwX3slSvQ4C&pg=PA113 | pages = 113–115 | title = Integrated circuit, hybrid, and multichip module package design guidelines: a focus on reliability | isbn = 978-0-471-59446-8 | author = Pecht, Michael | date = 1. 3. 1994 }}</ref> <ref name="arctemp">{{cite journal|doi=10.1364/AO.6.001563|title=The Effect of Thallium Iodide on the Arc Temperature of Hg Discharges|url=https://archive.org/details/sim_applied-optics_1967-09_6_9/page/1563|year=1967|author=Gallo C. F.|journal=Applied Optics|volume=6|issue=9|pages=1563–5|pmid=20062260|bibcode=1967ApOpt...6.1563G}}</ref> <ref name="squid">{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1987/08/11/science/undersea-quest-for-giant-squids-and-rare-sharks.html?pagewanted=all&src=pm|title=UNDERSEA QUEST FOR GIANT SQUIDS AND RARE SHARKS|author=Wilford, John Noble|datum=11. 8. 1987}}</ref> <ref name="b1">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=tfXa13uWiRIC&pg=PA63|pages=63–64|title=Gemmology|author=Peter G. Read|publisher=Butterworth-Heinemann|year=1999|isbn=0-7506-4411-7}}</ref> <ref name="merkurv">{{cite journal|doi=10.1364/JOSA.54.000532|title=Characteristics of Mercury Vapor-Metallic Iodide Arc Lamps|year=1964|author=Reiling Gilbert H.|journal=Journal of the Optical Society of America|volume=54|issue=4|page=532}}</ref> <ref name="valentina">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=jOOSKQHEJdwC&pg=PA52|publisher = CRC Press|title = Glasses for infrared optics|isbn = 978-0-8493-3785-7|year = 1996|author = Valentina F. Kokorina}}</ref> <ref name="jahns">{{cite journal|title=Clerici solution for the specific gravity determination of small mineral grains|url=http://www.minsocam.org/ammin/AM24/AM24_116.pdf|volume=24|page=116|year=1939|author=Jahns, R. H.|journal=American mineralogist}}</ref> <ref name="njcom">[http://www.nj.com/news/index.ssf/2011/02/thallium_is_favored_method_of.html A 15-year-old case yields a timely clue in deadly thallium poisoning]. NJ.com (13. februar 2011). Pristupljeno 14. septembra 2015.</ref> <ref name="zraksltc">[https://www.osha.gov/SLTC/surfacecontamination/ Safety and Health Topics | Surface Contamination]. Osha.gov. Pristupljeno 14. septembra 2015.</ref> <ref name="oshagov">[https://www.osha.gov/dts/chemicalsampling/data/CH_271500.html Chemical Sampling Information | Thallium, soluble compounds (as Tl)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140322030241/https://www.osha.gov/dts/chemicalsampling/data/CH_271500.html |date=22. 3. 2014 }}. Osha.gov. Pristupljeno 14. septembra 2015.</ref> <ref name="WebEl">{{cite web|url = http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tl/biol.html|title = Biology of Thallium|publisher = webelements|access-date = 11. 11. 2008}}</ref> <ref name="kamper">{{cite journal|doi = 10.1016/j.marchem.2003.09.006|pages = 125–139|title = The mass balance of dissolved thallium in the oceans|year = 2004|issue = 3–4|author = Rehkamper M; Nielsen Sune G.|journal = Marine Chemistry|volume = 85}}</ref> <ref name="jankov">{{cite journal|doi = 10.1016/0168-9002(88)90170-2|title = The Allchar Tl–As–Sb deposit, Yugoslavia and its specific metallogenic features|year = 1988|author = Jankovic S.|journal = Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section A: Accelerators, Spectrometers, Detectors and Associated Equipment|volume = 271|issue = 2|page = 286|bibcode = 1988NIMPA.271..286J }}</ref> <ref name="USGS-CS2010">{{cite web|author = David E. Guberman|title = Mineral Commodity Summaries 2010: Thallium|url = http://minerals.usgs.gov/minerals/pubs/commodity/thallium/mcs-2010-thall.pdf|access-date = 13. 5. 2010|publisher = Geološki zavod SAD}}</ref> <ref name="zitkov">{{cite journal|doi= 10.1007/BF01684859|title= Thallium: Occurrence in the environment and toxicity to fish|url= https://archive.org/details/sim_bulletin-of-environmental-contamination-and-toxicology_1975-01_13_1/page/23|year= 1975|author= Zitko V.; Carson W. V.; Carson W. G.|journal= Bulletin of Environmental Contamination and Toxicology|volume= 13|pages= 23–30|pmid= 1131433|issue= 1}}</ref> <ref name="Vira">{{cite journal|doi = 10.1016/j.envint.2004.09.003|title = Thallium: a review of public health and environmental concerns|year = 2005|author = Peter A; Viraraghavan T|journal = Environment International|volume = 31|pages = 493–501|pmid = 15788190|issue = 4}}</ref> <ref name="Downs">{{cite book|title = Chemistry of aluminium, gallium, indium, and thallium|author = Anthony John Downs|publisher = Springer|year = 1993|isbn = 978-0-7514-0103-5|pages = 90-106|url = http://books.google.com/?id=v-04Kn758yIC}}</ref> <ref name="USGS1972">{{cite book |title=Minerals yearbook metals, minerals, and fuels |year=1972 |chapter=Thallium |page=1358 |publisher=Geološki zavod SAD |url=http://digicoll.library.wisc.edu/cgi-bin/EcoNatRes/EcoNatRes-idx?type=goto&id=EcoNatRes.MinYB1972v1&page=1358&isize=XL |volume=1 |author=Urednici odjeljenja za obojene metale }}</ref> <ref name="shawd">{{cite journal|doi = 10.1016/0016-7037(52)90003-3|title = The geochemistry of thallium|year = 1952|author = Shaw D|journal = Geochimica et Cosmochimica Acta|volume = 2|issue = 2|pages = 118–154 |bibcode = 1952GeCoA...2..118S}}</ref> <ref name="James">{{cite journal|title =Of 'Medals and Muddles' the Context of the Discovery of Thallium: William Crookes's Early|author = Frank A. J. L. James|journal =Notes and Records of the Royal Society of London|volume = 39|issue = 1|year = 1984|pages = 65–90|jstor = 531576|doi =10.1098/rsnr.1984.0005}}</ref> <ref name="Murder">{{cite book|title = The Elements of Murder: A History of Poison|chapter = Thallium|author = John Emsley|publisher = Oxford University Press|year = 2006|isbn = 978-0-19-280600-0|url = http://books.google.com/?id=BACSR7TXWhoC|pages = 326–327}}</ref> <ref name="DeKosky">{{cite journal|title = Spectroscopy and the Elements in the Late Nineteenth Century: The Work of Sir William Crookes|author = Robert K. DeKosky|journal = The British Journal for the History of Science|volume = 6|issue = 4|year = 1973|pages = 400–423|jstor = 4025503|doi = 10.1017/S0007087400012553}}</ref> <ref name="nouvea">{{cite journal|title = De l'existencè d'un nouveau métal, le thallium|journal = Comptes Rendus|year = 1862|author = Claude-Auguste Lamy|volume = 54|pages = 1255–1262|url = http://gallica2.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30115.image.r=Comptes+Rendus+Hebdomadaires.f1254.langFR}}</ref> <ref name="prelimintha">{{cite journal|title = Preliminary Researches on Thallium|author = William Crookes|journal = Proceedings of the Royal Society of London|volume = 12|issue = 0|year = 1862|pages = 150–159|jstor = 112218|doi = 10.1098/rspl.1862.0030}}</ref> <ref name="transaction2">{{cite journal|title = On Thallium|author = William Crookes|journal =Philosophical Transactions of the Royal Society of London|volume = 153|issue = 0|year = 1863|pages =173–192|jstor = 108794|doi = 10.1098/rstl.1863.0009}}</ref> <ref name="elviram">{{cite journal| doi = 10.1021/ed009p2078| title = The discovery of the elements. XIII. Supplementary note on the discovery of thallium| year = 1932|author = Weeks Mary Elvira| journal = Journal of Chemical Education| volume = 9| issue = 12| page = 2078|bibcode = 1932JChEd...9.2078W }}</ref> <ref name="kirhofb">{{cite journal|title = Chemische Analyse durch Spectralbeobachtungen|pages = 337–381|author = G. Kirchhoff; R. Bunsen|doi = 10.1002/andp.18611890702|journal = Annalen der Physik und Chemie|volume = 189|issue = 7|year = 1861|bibcode=1861AnP...189..337K}}</ref> <ref name="liddell">Liddell, Henry George; Scott, Robert (ur.) "[http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/resolveform?lookup=qallos&type=begin&lang=greek&searchText=&options=Sort+Results+Alphabetically&.submit=Submit&formentry=1&lang=greek θαλλος] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160415174207/http://perseus.mpiwg-berlin.mpg.de/cgi-bin/resolveform?lookup=qallos&type=begin&lang=greek&searchText=&options=Sort+Results+Alphabetically&.submit=Submit&formentry=1&lang=greek |date=15. 4. 2016 }}", u ''A Greek–English Lexicon'', Oxford University Press.</ref> <ref name="nezavis">Talij su, radeći nezavisno jedan od drugo, otkrili William Crookes i Claude Auguste Lamy: * Crookes, William (30. mart 1861) "On the existence of a new element, probably of the sulphur group," ''Chemical News'', vol. 3, [http://books.google.com/books?id=6QcAAAAAMAAJ&pg=PA193 pp. 193–194]; štampano u: {{cite journal|url=http://books.google.com/books?id=OhyQnaPXF5QC&pg=RA1-PA301|date=1. 4. 1861|title=XLVI. On the existence of a new element, probably of the sulphur group|volume=21|issue=140|pages=301–305|journal=Philosophical Magazine}}; * Crookes, William (18. maj 1861) "Further remarks on the supposed new metalloid," ''Chemical News'', vol. 3, [http://books.google.com/books?id=6QcAAAAAMAAJ&pg=PA303 str. 303]. * Crookes, William (10. juni 1862) "Preliminary researches on thallium," ''Proceedings of the Royal Society of London'', vol. 12, str. 150–159. * Lamy, A. (16. maj 1862) "De l'existencè d'un nouveau métal, le thallium," ''Comptes Rendus'', vol. 54, [http://gallica2.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k30115.image.r=Comptes+Rendus+Hebdomadaires.f1254.langFR str 1255–1262].</ref> <ref name="crookesw1">{{cite journal |author=Crookes William |year=1864 |title=On Thallium |journal=The Journal of the Chemical Society, London |volume=XVII |pages=112–152 |publisher=Harrison & Sons |url=http://books.google.com/books?id=H58wAAAAYAAJ |access-date=13. 1. 2012 |doi=10.1039/js8641700112 }}</ref> <ref name="jamshid">{{cite book|url = http://books.google.com/?id=CqQgnHrDxrUC&pg=PA173|chapter = Detection, Evaluation, and Risk Stratification of Coronary Artery Disease by Thallium-201 Myocardial Perfusion Scintigraphy 155|author = Jamshid Maddahi; Daniel Berman|title = Cardiac SPECT imaging|edition = 2|publisher = Lippincott Williams & Wilkins|year = 2001|isbn = 978-0-7817-2007-6|pages = 155–178}}</ref> <ref name="roadmap">{{cite web |url = http://hss.energy.gov/healthsafety/ohre//roadmap/histories/0472/0472d.html |title = Thallium Research |publisher = United States Department of Energy |access-date = 13. 5. 2010 |archive-date = 13. 4. 2009 |archive-url = https://web.archive.org/web/20090413195931/http://hss.energy.gov/healthsafety/ohre//roadmap/histories/0472/0472d.html |url-status = bot: unknown }}</ref> <ref name="manualreac">{{cite web|url=http://www-pub.iaea.org/MTCD/publications/PDF/te_1340_web.pdf|title=Manual for reactor produced radioisotopes|publisher=International Atomic Energy Agency|year=2003|access-date=13. 5. 2010}}</ref> <ref name="HollemanAF">{{cite book|publisher = Walter de Gruyter|year = 1985|edition = 91–100|pages = 892–893|isbn = 3-11-007511-3|title = Lehrbuch der Anorganischen Chemie|author = Arnold F. Holleman; Wiberg, Egon; Wiberg, Nils|chapter =Thallium|language = de}}</ref> <ref name="Audi">{{cite journal|author = Audi Georges; Bersillon O.; Blachot J.; Wapstra A.H. |title = The NUBASE Evaluation of Nuclear and Decay Properties|journal = Nuclear Physics A|volume = 729| issue = 1|pages = 3–128| publisher = Atomic Mass Data Center|year = 2003| doi=10.1016/j.nuclphysa.2003.11.001| bibcode=2003NuPhA.729....3A}}</ref> <ref name="sl2001">{{cite web|title=Chemical fact sheet&nbsp;— Thallium|publisher=Spectrum Laboratories|datum=1. 4. 2001|url=http://www.speclab.com/elements/thallium.htm|access-date=2. 2. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080221222321/http://www.speclab.com/elements/thallium.htm|archive-date=21. 2. 2008|url-status=dead}}</ref> <ref name="rosenpub">{{cite book|title = The Boron Elements: Boron, Aluminum, Gallium, Indium, Thallium| page = 14| author =Heather Hasan|year = 2009| isbn = 978-1-4358-5333-1|publisher = Rosen Publishing Group}}</ref> <ref name="weast">{{Cite book|editor=Weast, Robert C.|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|url=https://archive.org/details/crchandbookofche70edunse|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|edition=70|location=Boca Raton|year=1989|pages=E-129 do E-145|isbn=0-8493-0470-9}}</ref> <ref name="CRC">{{cite book|author =Hammond, C. R.|title =The Elements, u Handbook of Chemistry and Physics|edition =85.|publisher =CRC press|isbn =0-8493-0485-7|url =https://archive.org/details/crchandbookofche81lide}}</ref> <ref name="binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="zhang">{{Cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Thallium}} * [http://www.periodicvideos.com/videos/081.htm Talij], obrazovni video na stranici Univerzitet Nottinghama * Chip Gresham: [http://www.emedicine.com/emerg/topic926.htm Thallium Toxicity], na stranici Medscape.com * P. Cvjetko ''et al.'' (2009): [http://hrcak.srce.hr/49025 Toksičnost talija u humanoj populaciji] ([http://hrcak.srce.hr/file/75550 puni tekst]) {{Simboli jezika|hr|hrvatski}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] 9g6y2s8pvp7xhfz7h3zammwufqu9sr5 Lukavac 0 7866 3426329 3414083 2022-07-31T10:33:20Z Isnar 10266 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje}} {{Infokutija naselje u BiH | ime = Lukavac | drugo_ime = | službeno_ime = Grad Lukavac | naselje_vrsta = Grad | slika = Trg Bremena. - panoramio.jpg | slika_veličina = | slika_alt = | slika_opis = Panorama Lukavca | slika_zastava = | zastava_alt = | slika_grb = Coat of arms Lukavac.svg | grb_alt = | etimologija = | nadimak = | moto = | slika_karta = Lukavac municipality.svg | karta_alt = | karta_opis = Grad Lukavac u Bosni i Hercegovini | koordinate = {{coord|44|31|55.7|N|18|31|51.0|E|type:city|display=inline,title}} | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Tuzlanski kanton|Tuzlanski]] | osnovan = | osnivač = | sjedište = | gradonačelnik = Edin Delić<ref name="izbori2020">{{cite web |title=Lukavac |url=https://www.izbori.ba/Rezultati_izbora/?resId=27&langId=1#/8/47/0 |website=izbori.ba |publisher=Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine |accessdate=6. 12. 2020}}</ref> | gradonačelnik_stranka = [[Socijaldemokrate Bosne i Hercegovine|SD]] / [[Demokratska fronta|DF]] | površina_naselja = 10.14 | površina_grada = 338.36 | površina_fusnote = <!-- <ref> </ref> --> | površina_bilješka = | nadmorska_visina = | visina_fusnote = <!-- <ref> </ref> --> | najveća_visina = 180 | najveća_visina_vrh = | najmanja_visina = | najmanja_visina_vrh = | stanovništvo_datum = [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|2013]] | stanovništvo_fusnote = <!-- <ref> </ref> --> | stanovništvo_naselje = 12061 | stanovništvo_naselje_izvor = | stanovništvo_grad = 44520 | stanovništvo_grad_izvor = | stanovništvo_demonim = | poštanski_broj = 75 300 | pozivni_broj = (+387) 35 | matični_broj_naselja = 131598<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |accessdate=24. 11. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archivedate=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10600 | veb-sajt = {{URL|https://lukavac.ba/}} | fusnote = }} '''Lukavac''' je [[Službeni gradovi Bosne i Hercegovine|grad]] i [[naseljeno mjesto]] u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Nalazi se u srednjem toku rijeke [[Spreča|Spreče]] u [[Tuzlanski kanton|Tuzlanskom kantonu]] u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji Bosne i Hercegovine]], te kroz Lukavac prolazi pruga [[Tuzla]]-[[Doboj]]. == Historija == Na području Lukavca pronađeni su ostaci kultura iz [[Bronzano doba|bronzanog doba]] na brdu Gradina kod [[Ozren (planina u BiH)|Ozrena]], koji ukazuju da je područje ove općine bilo naseljeno još u [[Prahistorija|prahistoriji]]. [[Arheologija|Arheološki]] nalazi iz [[Bakarno doba|bakarnog doba]] u naselju [[Bokavići]], koje se pod istim imenom spominje još 1512. godine, pokazuju da su ljudi iz ovog dijela Bosne i Hercegovine nalazili pogodne uslove za podmirivanje svojih životnih potreba još u staro doba, prije naše ere. U popisima početkom XVI. vijeka evidentirana je većina sadašnjih naselja lukavačke općine: Gornji i Donji Lukavac, Bokavići, Modrac, Srednja i Donja Smoluća, Puračić, Turija, Devetak, Dobošnica, Gnojnica, Kruševica itd. Ime Lukavac, koje se susreće i u drugim krajevima, spominje se u pisanim dokumentima 1528. godine kao Gornji i Donji Lukavac, a u popisu stanovništva iz 1885. godine spominje se kao Lukavac turski i Lukavac srpski. U jednoj turskoj ispravi iz 1644. godine spominje se neki Paša Lukavac što mnogi uzimaju kao temelj za ime Lukavac, jer o imenu Lukavac postoji nekoliko verzija. Nastanak i razvoj grada Lukavca uslovljen je nastankom fabrike sode. Lukavac se od male fabričke kolonije razvio u industrijsko naselje po svim zahtjevima urbane i komunalne tehnike, higijene i hortikulture. Prvo oslobođenje Lukavca 30. septembra 1943. godine, odnosno drugo oslobođenje Lukavca 13. septembra 1944. godine, Lukavac je dočekao sa 159 porodičnih stanova, podijeljenih u 3 zasebna građevinska rejona. Kasnijom rekonstrukcijom stambenih zgrada, se brojno stanje stanova povećalo i zajedno sa do tada novoizgrađenim 1958]]. godine iznosilo je 269 stanova. Danas Lukavac broji 44.520 stanovnika. == Geografija == [[Datoteka:Modracko_Jezero_Morning.JPG|desno|mini|Jezero Modrac]] Prosječna [[nadmorska visina]] je 186 metara, površina 320&nbsp;km<sup>2</sup>. Na području ove općine je 1991. godine živjelo 56.830 stanovnika. Općina Lukavac je jedna od najznačajnijih tačaka na industrijskoj, rudarskoj i turističkoj karti Bosne i Hercegovine. Lukavačka općina zauzima prostor od 352,66&nbsp;km <sup>2</sup>. Intenzivan razvoj ove općine počinje nakon [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. U tom periodu općina se ubrzano razvija što dovodi i do razvoja proizvodnje, trgovine, sporta i kulture, kao i do organizovanja ljudi u razne organizacije. Najvažniji dio [[Turizam u Bosni i Hercegovini|turističke]] ponude Lukavca vezan je za akumulaciono jezero [[Modrac]] i turističko-ugostiteljske kapacitete na jezeru. Jezero Modrac ima površinu od 17&nbsp;km<sup>2</sup> od čega je 1000 m urađene obale sa izgrađenim objektima za odmor i rekreaciju: plaže, tuševi, restorani, koncertna arena i dr. Ljubiteljima prirode se nadomak Lukavca, pored Modraca nude i izletišta Vijenac sa planinskim jezerom, Svatovac sa planinarskom kućom, Bistaračko jezero (udaljeno 1 kilometar od centra grada Lukavca), te više lokacija na rijekama [[Spreča]] (Palučak, Batare) i Turija (Soko, Čagalo). == Stanovništvo == {{Glavni|Demografija Lukavca|Spisak naseljenih mjesta u gradu Lukavcu}} Po službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, grad Lukavac imalo je 57.070 stanovnika, raspoređenih u 44 naselja. === Grad Lukavac === {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Lukavac | vrsta_naseljenog_mjesta = grad | maticni_broj = 10600 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref>{{cite web |title=Popis 2013 BiH - Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=http://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=www.popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |accessdate=28. 4. 2020}}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.|work=fzs.ba |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web| url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web| url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g2013_ukupno = 44520 | g2013_bosnjaci = 38561 | g2013_srbi = 1499 | g2013_hrvati = 1524 | g2013_bosanci = 1187 | g2013_romi = 427 | g2013_muslimani = 395 | g2013_bosanciihercegovci = 296 | g2013_albanci = 32 | g2013_jugosloveni = 12 | g2013_ukrajinci = 2 | g2013_crnogorci = 11 | g2013_turci = 1 | g2013_slovenci = 10 | g2013_makedonci = 3 | g2013_nisu_izjasnili = 378 | g2013_nepoznato = 80 | g1991_ukupno = 57070 | g1991_hrvati = 2159 | g1991_muslimani = 38080 | g1991_jugosloveni = 3424 | g1991_srbi = 12169 | g1981_ukupno = 54666 | g1981_hrvati = 2592 | g1981_muslimani = 34845 | g1981_jugosloveni = 4245 | g1981_srbi = 12089 | g1971_ukupno = 51781 | g1971_hrvati = 3111 | g1971_muslimani = 34010 | g1971_jugosloveni = 613 | g1971_srbi = 13526 }} === Naseljeno mjesto Lukavac === {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Lukavac | vrsta_naseljenog_mjesta = naseljeno mjesto | maticni_broj = 131598 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref>{{cite web |title=Popis 2013 BiH - Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=http://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=www.popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |accessdate=28. 4. 2020}}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991.|work=fzs.ba |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web| url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web| url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |accessdate= 25. 11. 2015}}</ref> | g2013_ukupno = 12061 | g2013_bosnjaci = 10001 | g2013_srbi = 273 | g2013_hrvati = 361 | g2013_bosanci = 610 | g2013_romi = 229 | g2013_muslimani = 95 | g2013_bosanciihercegovci = 192 | g2013_albanci = 29 | g2013_jugosloveni = 5 | g2013_crnogorci = 8 | g2013_turci = 1 | g2013_slovenci = 5 | g2013_makedonci = 3 | g2013_nisu_izjasnili = 195 | g2013_nepoznato = 4 | g1991_ukupno = 12647 | g1991_hrvati = 493 | g1991_muslimani = 7596 | g1991_jugosloveni = 1940 | g1991_srbi = 2219 | g1981_ukupno = 10597 | g1981_hrvati = 651 | g1981_muslimani = 5424 | g1981_jugosloveni = 2346 | g1981_srbi = 1905 | g1971_ukupno = 8613 | g1971_hrvati = 892 | g1971_muslimani = 5221 | g1971_jugosloveni = 382 | g1971_srbi = 1897 }} == Kultura == === Nacionalni spomenici === {{Glavni|Spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Lukavcu}} == Poznate ličnosti == * [[Asim Bajrić]], pjevač == Sport == * Aikido klub "Gard" * KK Lukavac * KK Radnički Lukavac, osnivači su bivši članovi KK Lukavac, koji godinama egzistira ali bez zapaženih rezultata<ref>(boš.) [http://www.sodalive.ba/sport/lukavac-ce-dobiti-novi-kosarkaski-klub-kk-radnicki-lukavac/ SodaLive] ''Lukavac će dobiti novi košarkaški klub: KK “Radnički” Lukavac'', 23. lipnja 2012. (pristupljeno 13. siječnja 2018.)</ref> * [[FK Radnički Lukavac]] * Biciklistička staza HKD Napredak, Biciklijada * ŽOK Lukavac * OK 7-Lukavac * ŽOK Smeč * [[RK Lukavac]] * Plivački klub Galeb GIKIL, dvije godine zaredom najbolja ekipa općine Lukavac, uz brojne medalje, rekord BiH u štafeti 4x100m mješovito (Emina Sejdinović, Zerina Karić, Lejla Osmanbegović i Matea Tunjić), u 2012. godini oborile su 12 državnih rekorda BiH (Emina Sejdinović 8 i Matea Tunjić 4)<ref>(boš.) [https://pkgalebgikil.info/index.php/takmicenja/49-galebovi-dominirali-na-izboru-sportiste-godine-opcine-lukavac-bakir-babovic-najbolji-sportista-opcine-lukavac PK Galeb GIKIL] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181024231912/https://pkgalebgikil.info/index.php/takmicenja/49-galebovi-dominirali-na-izboru-sportiste-godine-opcine-lukavac-bakir-babovic-najbolji-sportista-opcine-lukavac |date=24. 10. 2018 }} ''„Galebovi“ dominirali na Izboru sportiste godine općine Lukavac: Bakir Babović najbolji sportista općine Lukavac'', izvješće s manifestacije proglašenja najboljih sportaša s područja općine Lukavca, u subotu, 12. siječnja 2013. godine (pristupljeno 24. listopada 2018.)</ref> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Lukavac Municipality}} {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.lukavac.ba/ Zvanični sajt grada Lukavca] {{Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}} {{Tuzlanski kanton}} {{Grad Lukavac}} [[Kategorija:Službeni gradovi Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Federaciji Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Tuzlanskom kantonu]] [[Kategorija:Lukavac|*]] lbm58xa5s6sf2v3q5aocz0o2ongm9zu Tulij 0 8759 3426227 3282672 2022-07-31T00:20:49Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Tulij | Simbol = Tm | Atomski broj = 69 | Serija = [[Lantanoidi]] | Grupa = La | Perioda = 6 | Blok = f | Boja serije = Plum | CAS registarski broj = 7440-30-4 | Slika = [[Datoteka:Thulium sublimed dendritic and 1cm3 cube.jpg|180px]] | Izgled = srebrenosivi metal | Zastupljenost = 1,9 · 10<sup>-5</sup><ref name="binder" /> | Atomska masa = 168,93422(2)<ref name="IUPAC"/><ref name="CIAAW"/> | Atomski radijus = 174,6 | Atomski radijus izračunat = 222 | Kovalentni radijus = 190 | Van der Waalsov radijus = - | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Ksenon|Xe]]&#x5D; 4f<sup>13</sup>6s<sup>2</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 31, 8, 2 | Energija ionizacije_1 = 596,7 | Energija ionizacije_2 = 1160 | Energija ionizacije_3 = 2285 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 2-3 | Struktura kristala = heksagonalna | Gustoća = 9318<ref name="Greenwood"/> | Gustoća_K = 298,15 | Magnetizam = paramagnetičan (''Χ<sub>m</sub>'' = 0,017)<ref name="Weast"/> | Tačka topljenja_K = 1818 | Tačka topljenja_C = 1545 | Tačka ključanja_K = 2223<ref name="Zhang"/> | Tačka ključanja_C = 1950 | Molarni volumen = 19,1 · 10<sup>-6</sup> | Toplota isparavanja = 247<ref name="Zhang"/> | Toplota topljenja = 16,8 | Pritisak pare = | Pritisak pare_K = | Brzina zvuka = | Brzina zvuka_K = | Specifična toplota = 160 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 1,477 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 16,8 | Toplotna provodljivost_K = | Oksidacioni broj = 2, '''3''', 4 | Oksidi = | Elektrodni potencijal = -2,32 [[Volt|V]] (Tm<sup>3+</sup> + 3e<sup>-</sup> → Tm) | Elektronegativnost = 1,25 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|F|Xi}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|15|17|36/37}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|26|36|43}} | Radioaktivan = Ne | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tm | Maseni broj = 167 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 9,25 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,748 | Tipraspada1ZP = <sup>167</sup>Er }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tm | Maseni broj = 168 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 93,1 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,257 | Tipraspada1ZP = <sup>168</sup>Er }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 0 | Simbol = Tm | Maseni broj = 169 | Rasprostranjenost u prirodi = '''100''' }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tm | Maseni broj = 170 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 128,6 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,314 | Tipraspada1ZP = <sup>170</sup>Yb }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tm | Maseni broj = 171 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 63,6 [[sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,880 | Tipraspada1ZP = <sup>171</sup>Yb }} |}} '''Tulij''' je [[hemijski element]] sa simblom '''Tm''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 69. On je trinaesti element po redu u seriji [[lantanoidi|lantanoida]]. Poput ostalih lantanoida, njegovo najčešće oksidacijsko stanje je +3, u kojem se nalazi u svojim oksidima, halidima i drugim spojevima. U [[voda|vodenim]] rastvorima, poput spojeva drugih lantanoida, njegovi rastvorljivi spojevi grade komplekse sa devet molekula vode. Godine 1879. [[Šveđani|švedski]] hemičar [[Per Teodor Cleve]] odvojio je okside "rijetke zemlje" ''erbije'' ([[erbij(III)-oksid]]) na dvije, prethodno nepoznate, komponente, koje je nazvao ''holmija'' ([[holmij(III)-oksid]]) i ''tulija'' ([[tulij(III)-oksid]]). Bili su to oksidi elemenata [[holmij]]a i tulija. Relativno čisti uzorak metalnog tulija prvi put je dobijen 1911. godine. Tulij je drugi najrjeđi element među lantanoidima, nakon [[prometij]]a, a na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]] se može naći samo u tragovima. Ovaj [[metal (hemija)|metal]] se vrlo lahko obrađuje, a ima svijetli srebreno-sivi sjaj. Relativno je mehak, a izložen djelovanjem kisika iz [[zrak]]a polahko tamni. Uprkos njegove visoke cijene i rijetkost, tulij se koristi kao izvor radijacije u prenosnim rendgenskim uređajima te u nekim [[Laser čvrstog stanja|laserima čvrstog stanja]]. Nema značajnije biološke uloge i nije pretjerano otrovan. == Historija == Tulij je otkrio švedski hemičar [[Per Teodor Cleve]] 1879. kada je u smjesi oksida rijetkih zemnih elemenata tražio nečistoće (istim postupkom [[Carl Gustaf Mosander]] je ranije otkrio neke druge rijetke zemne elemente). Cleve je postupak započeo uklanjanjem svih poznatih zagađivača u ''zemlji'' erbiji (odnosno [[erbij|Er]]<sub>2</sub>[[kisik|O]]<sub>3</sub>). Nakon daljnje obrade, dobio je dvije nove supstance: jednu smeđu a drugu zelenu. Smeđa supstanca bila je oksid elementa [[holmij]]a te joj je Cleve dao ime ''holmija'', dok je zelena supstanca bila oksid nekog nepoznatog elementa. Taj oksid Cleve je nazvao ''tulija'', a njen element ''tulium'' prema Tuli, nazivu koji su Antički Grci dali [[Skandinavija|Skandinaviji]] (ili možda Islandu). Raniji atomski simbol tulija bio je '''Tu''', ali je kasnije promijenjen u današnji '''Tm'''.<ref name=history/><ref name ="concise encyclopedia"/> Tulij je bio tako rijedak da ga niko od prvobitnih istraživača nije imao u dovoljnoj mjeri da bi zaista mogli vidjeti zelenu boju oksida; bili su "zadovoljni" sa [[spektroskopija|spektroskopskim]] posmatranjima pojačavanja dvije karakteristične apsorpcijske linije, u trenutku kada je erbij naglo uklonjen iz smjese. Prvi naučnik koji je dobio gotovo čisti tulij bio je Charles James, britanski iseljenik koji je pretežno radio na Univerzitetu New Hampshire u [[Durham (New Hampshire)|Durhamu]] (SAD). James je svoje rezultate istraživanja objavio 1911. godine, navodeći da je pročišćavanje uzorka vršio pomoću metode frakcijske kristalizacije bromatima koju je sam razvio. Naveo je također da mu je bilo potrebno 15.000 ponavljajućih operacija kako bi postigao da materijal bude homogen.<ref name="ja022"/> == Osobine == === Fizičke === Čisti metalni tulij ima izraziti srebreni sjaj, koji polahko tamni ako se izloži na zraku. Metal se može rezati nožem,<ref name=history/> jer je veoma mehak, a tvrdoća po Mohsu iznosi od 2 do 3. Lahko se kuje i izvlači u žice.<ref name="CRC"/> Ovaj element pokazuje feromagnetične osobine na temperaturi ispod 32 K, antiferomagnetičan je u rasponu od 32 do 56 K, a iznad 56 K je paramagnetičan.<ref name="Jackson"/> Tulij ima dvije osnovne [[alotropske modifikacije]]: tetragonalnu α-Tm i dosta stabilniju heksagonalnu β-Tm.<ref name="CRC"/> === Hemijske === Tulij pohako potamni u dodiru s zrakom, i lahko sagorijeva pri temperaturi od oko 150&nbsp;°C gradeći [[tulij(III)-oksid]]: :4 Tm + 3 O<sub>2</sub> → 2 Tm<sub>2</sub>O<sub>3</sub> On relativno [[elektronegativnost|elektropozitivan]] te sporo reagira s hladnom vodom, dok s vrelom reagira veoma brzo gradeći tulij-hidroksid: :2 Tm (č) + 6 H<sub>2</sub>O (t) → 2 Tm(OH)<sub>3</sub> (t) + 3 H<sub>2</sub> (g) Metal reagira sa svim halogenim elementima. Reakcije su vrlo spore na sobnoj temperaturi, ali su burne na temperaturama iznad 200&nbsp;°C: :2 Tm (č) + 3 F<sub>2</sub> (g) → 2 TmF<sub>3</sub> (č) (bijel) :2 Tm (č) + 3 Cl<sub>2</sub> (g) → 2 TmCl<sub>3</sub> (č) (žut) :2 Tm (č) + 3 Br<sub>2</sub> (g) → 2 TmBr<sub>3</sub> (č) (bijel) :2 Tm (č) + 3 I<sub>2</sub> (g) → 2 TmI<sub>3</sub> (č) (žut) ::<small>(č) - čvrsto; (t) - tečno; (g) - gasovito agregatno stanje</small> Tulij se lahko rastvara u razblaženoj [[sumporna kiselina|sumpornoj kiselini]] gradeći rastvore koji sadržavaju svijetlo zelene ione Tm(III), koji postoje u vidu kompleksa [Tm(OH<sub>2</sub>)<sub>9</sub>]<sup>3+</sup>:<ref name="webel"/> :2 Tm (č) + 3 H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub> (t) → 2 Tm<sup>3+</sup> (t) + 3 {{chem|SO|4|2-}} (t) + 3 H<sub>2</sub> (g) Ovaj metal reagira sa raznim metalima i nemetalima gradeći niz binarnih spojeva, kao što su TmN, TmS, TmC<sub>2</sub>, Tm<sub>2</sub>C<sub>3</sub>, TmH<sub>2</sub>, TmH<sub>3</sub>, TmSi<sub>2</sub>, TmGe<sub>3</sub>, TmB<sub>4</sub>, TmB<sub>6</sub> i TmB<sub>12</sub>. U tim spojevima, tulij ima valentne brojeve +2 i +3, mada mu je stanje +3 najčešće te jedino stanje koje je zapaženo u njegovim rastvorima.<ref name="patnaik"/> U [[rastvor]]ima tulij postoji u vidu Tm<sup>3+</sup> [[ion]]a. U tom stanju, ion je okružen sa devet molekula vode.<ref name=history/> Ioni Tm<sup>3+</sup> pokazuju svijetloplavu [[luminiscencija|luminescenciju]].<ref name="history"/> Jedini poznati oksid tulija je [[tulij-oksid|Tm<sub>2</sub>O<sub>3</sub>]]. Ovaj oksid se ponekad naziva i ''tulija''.<ref name="hist and use"/> Crveno-ružičasti spojevi tulija(II) mogu se dobiti redukcijom spojeva tulija(III). Primjeri spojeva tulija(II) uključuju, između ostalih, halide (osim fluorida). Neki hidratizirani spojevi tulija, poput TmCl<sub>3</sub>'''·'''7H<sub>2</sub>O i Tm<sub>2</sub>(C<sub>2</sub>O<sub>4</sub>)<sub>3</sub>'''·'''6H<sub>2</sub>O su zelene ili zeleno-bijele boje.<ref name="concise encyclopedia"/> Tulij-dihlorid vrlo burno reagira s vodom. Ovom reakcijom nastaju gasoviti [[vodik]] i [[tulij-hidroksid]] (Tm(OH)<sub>3</sub>) dajući crvenkastu boju koja postepeno blijedi. Kombinacija tulija i halkogena daje njegove halkogenide.<ref name="emeleus"/> Tulij reagira sa hlorovodikom istiskujući iz njega gasoviti vodik, a preostaje [[tulij-hlorid]]. Sa dušičnom kiselinom daje tulij-nitrat (Tm(NO<sub>3</sub>)<sub>3</sub>).<ref name="cool"/> === Izotopi === Izotopi tulija kreću se u rasponu od <sup>145</sup>Tm do <sup>179</sup>Tm. Osnovni način raspada izotopa lakših od najrasprostranjenijeg stabilnog izotopa <sup>169</sup>Tm jeste [[elektronski zahvat]], dok se teži izotopi uglavnom raspadaju beta raspadom. Osnovni proizvod raspada lakših od izotopa <sup>169</sup>Tm su izotopi elementa 68 ([[erbij]]), a osnovni proizvodi raspada težih su izotopi elementa 70 ([[iterbij]]).<ref name="hand"/> Tulij-169 je najrasprostranjeniji i najduže živući izotop ovog elementa. On je također i jedini izotop za koji se smatra da je stabilan, iako postoje teoretske pretpostavke da se i on raspada alfa raspadom na [[holmij]]-165 ali uz veoma dugo vrijeme poluraspada.<ref name=history/> Nakon njega, najduže živući izotopi su tulij-171, čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 1,92 godine, te tulij-170 sa vremenom poluraspada od 128,6 dana. Većina ostalih izotopa ima vremena poluraspada od nekoliko minuta ili kraće.<ref name="Nudat"/> Do danas je poznato 35 izotopa i 26 nuklearnih izomera tulija.<ref name=history/> Većina izotopa tulija čije su atomske mase manje od 169 raspadaju se putem elektronskog zahvata ili emisije [[pozitron]]a, mada neki od njih pokazuju značajne alfa raspada ili emisiju [[proton]]a. Teži izotopi se raspadaju beta-minus raspadom.<ref name="Nudat"/> == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Monazit - Madagaskar.jpg|thumb|lijevo|180px|Tulij je pronađen u mineralu [[monacit]]u]] On se smatra jednim od najmanje rasprostranjenih lantanoida na Zemlji, izuzev prometija.<ref name=history/> Ovaj element nikad nije pronađen u prirodi u svom čistom obliku. U malehnim količinama nađen je u [[mineral]]ima zajedno sa drugim rijetkim zemljama. Tulij se često javlja sa mineralima koji sadrže [[itrij]] i [[gadolinij]]. Naročito često se javlja u mineralu [[gadolinit]]u.<ref name="handbook of metals"/> Osim njega, tulija ima i u mineralima [[monacit]]u, [[ksenotim]]u i [[euksenit]]u. Njegov udio u Zemljinoj kori iznosi 0,5&nbsp;mg/kg po težini i 50 dijelova na milijardu po [[Mol (jedinica)|molu]]. Tulija ima približno 0,5 dijelova na milion u zemljištu, mada se ta vrijednost kreće u rasponu od 0,4 do 0,8 dijelova na milion (ppm). Tulij sačinjava 250 dijelova na kvadrilion morske vode.<ref name=history/> U Sunčevom sistemu, tulij postoji u koncentracijama od oko 200 dijelova na trilion po težini odnosno 1 dio na trilion po molu.<ref name="cool"/> Ruda tulija najviše ima u [[Kina|Kini]]. Osim Kine, [[Australija]], [[Brazil]], [[Grenland]], [[Indija]], [[Tanzanija]] i SAD također imaju veće zalihe ruda tulija. Ukupne rezerve tulija procjenjuju se na oko 100 hiljada tona. == Dobijanje == Tulij se uglavnom izdvaja iz rude [[monacit]]a, koja sadrži oko 0,007%. Monacit se najviše nalazi u riječnom pijesku. Izdvaja se pomoću ionsko-izmjenjivačke metode. Novije ionsko-izmjenjivačke tehnike i tehnike ekstrakcije [[Otapalo|solventima]] dovele su do lakšeg odvajanje rijetkih zemalja, a što je pomoglo u povećanju prinosa i smanjenju troškova proizvodnje tulija. Danas su osnovni izvori ovog metala adsorpcija iona gline porijekom iz južne [[Kina|Kine]]. U njoj približno dvije trećine ukupnog sadržaja rijetkih zemalja otpada na [[itrij]], dok je udio tulija oko 0,5% (tj. otprilike u istom udjelu kao i lutecij po rijetkosti). Metal se može izdvojiti redukcijom njegovih oksida sa metalnim [[lantan]]om ili redukcijom [[kalcij]]em u zatvorenoj posudi. Niti jedan prirodni spoj tulija nema komercijalnu važnost. Godišnje se u svijetu proizvede oko 50 tona tulij-oksida.<ref name=history/> Cijena tulij-oksida 1996. iznosila je 20 američkih dolara po gramu, a 2005. cijena čistog metala tulija u prahu iznosila je 70 [[američki dolar|US$]] po gramu.<ref name=CRC/> == Upotreba == ===Laser=== [[Holmij]]-[[hrom]]-tulij trostruko dopirani [[itrij-aluminij granat]] (Ho:Cr:Tm:YAG ili Ho,Cr,Tm:YAG) jeste aktivni materijal za [[laser]]ski medij visoke efikasnosti. On emitira zrake dužine 2097&nbsp;nm te se široko koristi u vojnim, medicinskim i meteorološkim aplikacijama. Jednostruko, elementarno tulijem dopirani YAG (Tm:YAG) laseri imaju operativni raspon od 1930 do 2040&nbsp;nm.<ref name="Solids"/> Valne dužine lasera na bazi tulija su veoma efikasne za površinsku ablaciju (odljepljivanje) tkiva, uz neznatnu koagulacijsku dubinu u zraku ili vodi. To čini tulijske lasere pogodnim za korištenje u [[hirurgija|hirurškim]] operacijama laserom.<ref name="duartef"/> ===Izvor x-zraka=== Uprkos svojoj visokoj cijeni, tulij se koristi kao izvor radijacije u prenosivim uređajima na bazi x-zraka, a koji je prethodno bombardovan u [[nuklearni reaktor|nuklearnim reaktorima]]. Ovi izvori imaju korisni vijek trajanja od jedne godine, u vidu alata za medicinsku i stomatološku dijagnozu, kao i za otkrivanje kvarova u nepristupačnim mehaničkim i elektroničkim dijelovima. Takvi izvori ne zahtijevaju pretjeranu zaštitu od zračenja, dovoljan je samo mali pokrov od [[olovo|olova]].<ref name=appl/> Izotop tulij-170 dobija na značaj kao izvor x-zraka za liječenje karcinoma pomoću [[brahiterapija|brahiterapije]].<ref name="Devan"/> Ovaj izotop ima vrijeme poluraspada od 128,6 dana i pet osnovnih linija emisije uporedivog intenziteta (na 7,4; 51,354; 52,389; 59,4 i 84,253 keV).<ref name="Hwaree"/> Tulij-170 je jedan od četiri najpopularnija radioizotopa koji se koriste u industrijskoj [[radiografija|radiografiji]].<ref name="Baldev"/> == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="binder">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="IUPAC">{{Cite web| url=http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html| title=IUPAC, Standard Atomic Weights Revised v2| access-date=19. 5. 2017| archive-date=3. 3. 2016| archive-url=https://web.archive.org/web/20160303195336/http://www.iupac.org/news/news-detail/article/standard-atomic-weights-revised-v2.html| url-status=bot: unknown}}.</ref> <ref name="CIAAW">[http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013].</ref> <ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1579}}</ref> <ref name="Weast">{{Cite book|author=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|pages=E-129 do E-145}}</ref> <ref name="Zhang">{{cite journal|author=Yiming Zhang, Julian R. G. Evans, Shoufeng Yang|title=Corrected Values for Boiling Points and Enthalpies of Vaporization of Elements in Handbooks|journal=Journal of Chemical & Engineering Data|volume=56|year=2011|pages=328–337|doi=10.1021/je1011086}}</ref> <ref name=history>{{cite book| pages=442–443| url =https://books.google.com/books?id=Yhi5X7OwuGkC&pg=PA442| title =Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements| author =Emsley, John | publisher=Oxford University Press |location =SAD| year = 2001| isbn = 0-19-850341-5}}</ref> <ref name ="concise encyclopedia">{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=Owuv-c9L_IMC&pg=PA1105| title=Concise Encyclopedia Chemistry | isbn=978-3-11-011451-5 |author=Eagleson Mary |year=1994|publisher=Walter de Gruyter|page=1105}}</ref> <ref name="ja022">{{cite journal|author=James Charles|year=1911|title=Thulium I|journal=J. Am. Chem. Soc.|volume=33|issue=8|pages=1332–1344|doi=10.1021/ja02221a007}}</ref> <ref name="CRC">{{cite book| author = Hammond, C. R. |chapter=The Elements|title = Handbook of Chemistry and Physics|edition = 81.| publisher =CRC press| year = 2000| isbn = 0-8493-0481-4}}</ref> <ref name="Jackson">{{cite journal| author =Jackson, M.| title =Magnetism of Rare Earth| url =http://www.irm.umn.edu/quarterly/irmq10-3.pdf| journal =The IRM quarterly| volume =10| issue =3| page =1| year =2000| date =| access-date=23. 5. 2017| archive-url =https://web.archive.org/web/20170712151422/http://www.irm.umn.edu/quarterly/irmq10-3.pdf| archive-date=12. 7. 2017| url-status =dead}}</ref> <ref name="webel">{{cite web| url =https://www.webelements.com/thulium/chemistry.html| title =Chemical reactions of Thulium| publisher=Webelements| access-date=6. 6. 2009}}</ref> <ref name="patnaik">{{cite book |author=Patnaik Pradyot |year = 2003 | title =Handbook of Inorganic Chemical Compounds | publisher = McGraw-Hill | page = 934 | isbn =0-07-049439-8 | url= https://books.google.com/books?id=Xqj-TTzkvTEC&pg=PA934}}</ref> <ref name ="hist and use">{{cite book | url= https://books.google.com/books?id=yb9xTj72vNAC&pg=PA300| title= The History and Use of Our Earth's Chemical Elements: A Reference Guide | isbn= 978-0-313-33438-2 | author= Krebs, Robert E |year=2006}}</ref> <ref name="emeleus">{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=es-Pu2hI5swC&printsec=frontcover| title=Advances in Inorganic Chemistry and Radiochemistry | isbn=978-0-08-057869-9 | author=Emeléus H. J.; Sharpe A. G.|year=1977|publisher=Academic Press}}</ref> <ref name ="cool">[http://www.chemicool.com/elements/thulium.html Tulij], na stranici Chemicool.com. Pristupljeno 29. marta 2013.</ref> <ref name="hand">{{cite book|author= Lide David R.|year= 1998|title = Handbook of Chemistry and Physics | edition = 87 | location = Boca Raton, FL | publisher = CRC Press | isbn = 0-8493-0594-2 | chapter =Section 11, Table of the Isotopes}}</ref> <ref name="Nudat">{{cite web|author=Alejandro Sonzogni|url=http://www.nndc.bnl.gov/nudat2/reCenter.jsp?z=68&n=97|title=Untitled|publisher=National Nuclear Data Center|access-date=20. 2. 2013}}</ref> <ref name="handbook of metals">{{cite book|author=Walker, Perrin; Tarn, William H. |title=CRC Handbook of Metal Etchants|url=https://books.google.com/books?id=-2ObmTZTq2QC&pg=PA1241|year=2010|publisher=CRC Press|isbn=978-1-4398-2253-1|pages=1241–}}</ref> <ref name="Solids">{{cite book| page=49|url = https://books.google.com/books?id=RK3jK0XWjdMC&pg=PA49| title =Solid-state laser engineering| author =Koechner, Walter | publisher= Springer| year= 2006| isbn = 0-387-29094-X}}</ref> <ref name="duartef">{{cite book| page=214| url=https://books.google.com/books?id=FCDPZ7e0PEgC&pg=PA214| title = Tunable laser applications| author = Duarte, Frank J. | publisher= CRC Press| year = 2008| isbn=1-4200-6009-0}}</ref> <ref name=appl>{{cite book| page = 32| url = https://books.google.com/books?id=F0Bte_XhzoAC&pg=PA32| title = Extractive metallurgy of rare earths| author = Gupta, C. K.; Krishnamurthy, Nagaiyar| publisher =CRC Press|year= 2004| isbn =0-415-33340-7}}</ref> <ref name="Devan">{{cite journal|author= Krishnamurthy Devan; Vivian Weinberg; J. Adam M. Cunha; I-Chow Hsu; Jean Pouliot|title = Comparison of high–dose rate prostate brachytherapy dose distributions with iridium-192, ytterbium-169, and thulium-170 sources |journal= Brachytherapy|volume = 10|issue = 6|pages=461–465|year=2011|doi=10.1016/j.brachy.2011.01.012|pmid=21397569}}</ref> <ref name="Hwaree">Ayoub, Amal Hwaree ''et al.'' [http://www.rooj.com/TM-170%20Brachytherapy.htm Development of New Tm-170 Radioactive Seeds for Brachytherapy], Department of Biomedical Engineering, Univerzitet Ben-Gurion u Negevu</ref> <ref name="Baldev">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=lOCjakwiRWAC&pg=PA55|title=Practical Radiography|isbn=978-1-84265-188-9|author=Raj Baldev; Venkataraman Balu |year=2004}}</ref> }} {{Commonscat|Thulium}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] 6j72sc5kuaix042gily2z4nzhs8ac7b Uranij 0 9076 3426236 3415537 2022-07-31T00:58:32Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{odabrani članak}} {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Uranij | Simbol = U | Atomski broj = 92 | Serija = [[Aktinoidi]] | Grupa = Ac | Perioda = 7 | Blok = f | CAS registarski broj = 7440-61-1 | Boja serije = Orchid | Izgled = srebreno bijeli | Slika = [[Datoteka:Uranium238.jpg|100px]] | Zastupljenost = 3,2 · 10<sup>-4</sup><ref name="harry"/> | Atomska masa = 238,02891(3)<ref name="ipac"/> | Atomski radijus = ? | Atomski radijus izračunat =138,5 (α-U)<ref name="harry"/> | Kovalentni radijus = 142 | Van der Waalsov radijus = - | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Radon|Rn]]&#x5D; 5f<sup>3</sup>6d<sup>1</sup>7s<sup>2</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 | Energija ionizacije_1 = 597,6 | Energija ionizacije_2 = 1420 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = 2,5-3<ref name="harry"/> | Struktura kristala = ortorompska (''Cmcm'') | Gustoća = 19160<ref name="wiberg"/> | Magnetizam = paramagnetičan (Χm = 4,1{{e|-4}})<ref name="weast"/> | Tačka topljenja_K = 1406<ref name="wiberg"/> | Tačka topljenja_C = 1133 | Tačka ključanja_K = 4203<ref name="wiberg"/> | Tačka ključanja_C = 3930 | Molarni volumen = 12,49{{e|-6}} | Toplota isparavanja = 417,1<ref name="wiberg"/> | Toplota topljenja = 15,5<ref name="wiberg"/> | Pritisak pare = | Pritisak pare_K = | Brzina zvuka = (''long.'') 3400 | Brzina zvuka_K = 293 | Specifična toplota = 116<ref name="harry"/> | Specifična toplota_K = 298 | Specifična električna provodljivost = 3,24{{e|6}}<ref name="harry"/> | Specifična električna provodljivost_K = 293 | Toplotna provodljivost = 27,6<ref name="harry"/> | Toplotna provodljivost_K = 300 | Oksidacioni broj = 3, 4, 5, '''6''' | Oksidi = | Elektrodni potencijal = -1,660 [[Volt|V]] (U<sup>3+</sup> + 3e<sup>-</sup> → U) | Elektronegativnost = 1,38 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|TT}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|26/28|33|53}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|(1/2)|20/21|45|61}} | Radioaktivan = Da | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = U | Maseni broj = 232 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 68,9 [[godina|g]] | Tipraspada1ZM = [[Alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 5,414 | Tipraspada1ZP = [[Torij|<sup>228</sup>Th]] | Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] | Tipraspada2ZE = | Tipraspada2ZP = }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 2 | Simbol = U | Maseni broj = 233 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 1,592{{e|5}} [[godina|g]] | Tipraspada1ZM = [[Alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 4,824 | Tipraspada1ZP = [[Torij|<sup>229</sup>Th]] | Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] | Tipraspada2ZE = | Tipraspada2ZP = }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = U | Maseni broj = 234 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,0055 | Vrijeme poluraspada = 2,455{{e|5}} [[godina|g]] | Tipraspada1ZM = [[Alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 4,774 | Tipraspada1ZP = [[Torij|<sup>230</sup>Th]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 3 | Simbol = U | Maseni broj = 235 | Rasprostranjenost u prirodi = 0,72 | Vrijeme poluraspada = 7,038{{e|8}} [[godina|g]] | Tipraspada1ZM = [[Alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 4,398 | Tipraspada1ZP = [[Torij|<sup>231</sup>Th]] | Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] | Tipraspada2ZE = | Tipraspada2ZP = | Tipraspada3ZM = [[Neon|<sup>20</sup>Ne]] | Tipraspada3ZE = (8,0{{e|-10}} %) | Tipraspada3ZP = [[Olovo|<sup>215</sup>Pb]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 3 | Simbol = U | Maseni broj = 238 | Rasprostranjenost u prirodi = '''99,27''' | Vrijeme poluraspada = 4,468{{e|9}} [[godina|g]] | Tipraspada1ZM = [[Alfa-zraci|α]] | Tipraspada1ZE = 4,270 | Tipraspada1ZP = [[Torij|<sup>234</sup>Th]] | Tipraspada2ZM = [[Spontani raspad|SR]] | Tipraspada2ZE = | Tipraspada2ZP = | Tipraspada3ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>β<sup>-</sup>]] | Tipraspada3ZE = | Tipraspada3ZP = [[Plutonij|<sup>238</sup>Pu]] }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = U | Maseni broj = 239 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 23,45 [[Minuta|min]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>−</sup>]] | Tipraspada1ZE = | Tipraspada1ZP = [[Neptunij|<sup>239</sup>Np]] }} |}} '''Uranij''' (nazvan po [[planeta|planeti]] [[Uran]]) jeste [[hemijski element]] sa simbolom '''U''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 92. U [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu elemenata]] nalazi se u grupi [[aktinoidi|aktinoida]] ([[Elementi 7. periode|7. perioda]], [[Blok periodnog sistema elemenata|f-blok]]). On je [[metal (hemija)|metal]], čiji su svi izotopi [[radioaktivnost|radioaktivni]]. Prirodni uranij, koji se u prirodi nalazi u sastavu nekih [[mineral]]a, sastoji se iz 99,27% izotopa <sup>238</sup>U, 0,72% <sup>235</sup>U, te vrlo malih količina <sup>234</sup>U (0,0055%). Ovaj element dobio je poseban značaj nakon otkrića razbijanja atoma 1938. godine. Izotop <sup>235</sup>U se može razbiti djelovanjem termičkih [[neutron]]a čime se omogućava lančana nuklearna reakcija razbijanja atoma, a osim toga nastaje i izuzetno rijedak izotop plutonija <sup>239</sup>Pu, jedini prirodni nuklid ovog elementa. Iz ovog razloga, uranij je pronašao primjenu kao izvor primarne energije u nuklearnim centralama i [[nuklearno oružje|nuklearnom oružju]]. == Historija == [[Datoteka:Georg Wagsfort.jpg|thumb|110px|lijevo|Ploča na mjestu gdje je prvi put pronađena ruda uranija 1789. (uraninit) u blizini grada [[Johanngeorgenstadt]]a]] Uranij je 1789. godine otkrio njemački profesor hemije i apotekar [[Martin Heinrich Klaproth]], koji je u to doba živio u [[Berlin]]u. Klaproth je uranij izdvojio iz minerala [[uraninit]]a (poznatog i pod imenom ''pehblenda''). Dobio je ime po planeti [[Uran]]u (a time i prema božanstvu iz [[grčka mitologija|grčke mitologije]], [[Uran (mitologija)|Uranu]]), kojeg je osam godine ranije (1781) otkrio astronom [[William Herschel]]. Dana 24. septembra 1789.<ref name="exact"/> Klaproth je svoje otkriće elementa objavio u govoru pred Kraljevskom pruskom akademijom nauka.<ref name="dvavjeka"/> Njegovo otkriće najprije je nazvano ''uranit'', a naredne godine, 1790. promijenjeno je u ''uranij''. Ruda koju je ispitivao Klaproth, poticala je iz rudnika "Georg Wagsfort" kod njemačkog grada [[Johanngeorgenstadt]]a u današnjoj [[Saksonija|Saksoniji]], na samoj granici sa Češkom. On je rudu tretirao kiselinama te je jako zagrijavao. Kao rezultat dobio je crni prah kojeg je nazvao ''uran''. Činjenica jeste da je zaista identificirao novi element, ali ono što je dobio nije bio elementarni uranij nego njegov oksid. Tek 50 godina kasnije, 1841. francuski naučnik [[Eugène Peligot]] uspio je dobiti čisti metalni uranij. U prvoj polovini 19. vijeka uranij se dobijao zajedno sa drugim mineralima u [[Češka|češkom]] gradu [[Jáchymov]]u, kao i iz nekoliko nalazišta i rudnika u engleskom [[Cornwall]]u.<ref name="depoziti"/> [[Datoteka:U glass above.jpg|thumb|110px|lijevo|Zeleno-žuta ploča za tortu sa postoljem od uranijskog stakla]] Spojevi uranija tokom cijelog 19. vijeka korišteni su za bojenje [[staklo|stakla]] i [[keramika|keramike]], kao i za bojenje svakodnevnih dekorativnih predmeta u zeleno-žutu boju, poput vaza, ključeva, čaša i drugo. Proizvođači stakla iz Joachimsthala (Češka) koristili su tehnike bojenja stakla uranijem već 1826. godine. Upotreba uranija za bojenje stakla nastavljena je sve do sredine 20. vijeka, nakon čega je uranij zamijenjen drugim manje opasnim obojenim mineralima. Keramičke glazure obojene u paleti od narandžaste do jarko crvene korištene su u mnoge svrhe počev od posuđa pa do arhitektonske opreme. U oblasti [[fotografija|fotografije]], dugi niz godina 20. vijeka koristio je [[uranil-nitrat]] u svrhu toniranja u crveno i smeđe dijapozitivskih ploča na bazi platine i brom-srebra.<ref name="Fritzschmidt"/> Rizici po zdravlje pri upotrebi ili sakupljanju uranijskog stakla i keramike sa uranijskom glazurom, do danas su predmet spora između kolekcionara i naučnika. Da je uranij radioaktivan, prvi je utvrdio [[Henri Becquerel]] 1896. godine. Uranij se smatrao elementom sa najvišim atomskim brojem koji se može naći u prirodi. Tek 1971. su otkriveni sićušni tragovi izotopa [[plutonij]]a <sup>244</sup>Pu u prirodi, tako da se danas plutonij smatra prirodnim elementom sa najvećom atomskom težinom u periodnom sistemu.<ref name="PU244"/> == Osobine == === Fizičke === Uranij je relativno mehak, srebrenasto-svijetli [[metal (hemija)|metal]] velike [[gustoća|gustoće]]. Javlja se u tri [[alotropske modifikacije]].<ref name="harry"/><ref name="brauer"/> {| class="wikitable" style="align:left" |+[[Polimorfizam (mineralogija)|Modifikacije]] pri<br/>atmosferskom pritisku |- ! Faza ! Stabilni<br/>temperaturni raspon ! [[Kristalni sistem]] |- | α-uranij | do 688&nbsp;°C | ortorompski<br/> (a = 285,4 pm, b = 586,9 pm, c = 495,6 pm) |- | β-uranij | između 688&nbsp;°C i 776&nbsp;°C | tetragonalni<br /> (a = 1075,9 pm, c = 565,6 pm) |- | γ-uranij | iznad 776&nbsp;°C | kubični<br/> (a = 352,5 pm) |} Uranij-rodij-germanij (URhGe) je prva otkrivena legura koja u izuzetno snažnim magnetnim poljima iskazuje protočno invarijantnu (reentrantnu) [[superprovodljivost]].<ref name="Levy"/> === Hemijske === Uranij u obliku praška je samozapaljiv. Većina kiselina rastvara uranij u metalnom obliku, dok ga [[baza (hemija)|baze]] ne napadaju. Stajanjem na zraku, na površini metalnog uranija nastaje sloj oksida koji ga štiti od daljnje oksidacije. Uranij gradi cijeli niz spojeva u kojim se može nalaziti u [[oksidacijsko stanje|stanjima]] od +2 do +6. Boja kompleksa uranija po pravilu jako zavisi od oksidacijskog broja, ali i od liganda u okruženju. U vodenim rastvorima, kao i u čvrstim [[hemijski spoj|spojevima]] najčešće se javljaju sljedeće kombinacije boje i oksidacijskog stanja: U<sup>3+</sup> (ljubičast), U<sup>4+</sup> (zelen), U<sup>V</sup>O<sub>2</sub><sup>+</sup> (roza) i U<sup>VI</sup>O<sub>2</sub><sup>2+</sup> (žut).<ref name="wiberg"/> U nevodenim rastvorima sa organskim ligandima najčešće se javljaju neke druge kombinacije boja. Uranij u prirodi pretežno se javlja u valencijama +4 ili +6. Četverovalentni minerali uranija u vodi sa normalnim [[pH]] uslovima okruženja su gotovo nerastvorljivi. Spojevi uranija su vrlo [[otrov]]ni. Otrovnost zavisi između ostalog i od njihove rastvorljivosti. Lahko rastvorljive soli uranila su najotrovnije, dok su teško rastvorljivi oksidi manje otrovni. Uranij je [[teratogen]] tj. uzrokuje deformacije i/ili oštećenja ploda ([[fetus]]a) u utrobi. === Biološke === Kod [[proteobakterija]] iz roda ''[[Desulfovibrionales|Desulfovibrio]]'' otkrivena je sposobnost da koriste uranij kao primalac (akceptor) [[elektron]]a, pri čemu se uranij(VI) reducira na uranij(IV). Vrsta ''Desulfovibrio vulgaris'' koristi citohrom-c3 kao uranij-reduktazu.<ref name="Widman"/> Međutim, kada je uranij(VI) dostupan za bakteriju kao jedini koristi primalac elektrona, nije zabilježen rast bakterije.<ref name="desulfo"/> Jedna od bakterija koja može koristiti uranij(VI) kao jedini primalac elektrona i pri tom još raste jeste ''[[Geobacter metallireducens]]'' iz porodice [[Geobacteraceae]].<ref name="Gorby"/> Nerastvorljivi uranij se može mobilizirati putem bakteriološke aktivnosti. U aerobnim uslovima okoline željezo-sumporne bakterije ''[[Thiobacillus ferrooxidans]]'' i ''[[Leptospirillum ferrooxidans]]'' mogu oksidirati [[Pirit (mineral)|pirit]] (FeS<sub>2</sub>) do [[željezo(II)-sulfat]]a (FeSO<sub>4</sub>) i zatim do [[željezo(III)-sulfat]]a (Fe<sub>2</sub>(SO<sub>4</sub>)<sub>3</sub>). Ioni željeza(III) mogu oksidirati nerastvorljivi uranij(IV) do rastvorljivog uranija(VI).<ref name="Tuovinen"/> Redukcija rastvorljivog uranija(VI) do nerastvorljivog uranija(IV) djelovanjem [[Prokarioti|prokariota]] se razmatra kao moguća metoda biološke sanacije podzemnih voda kontaminiranih uranijem i opasnim otpadom.<ref name="Bioremediation"/><ref name="ewag"/> == Rasprostranjenost == [[Datoteka:Pitchblende schlema-alberoda.JPG|thumb|180px|lijevo|Ruda uranija (uraninit, pehblenda)]] Uranij u prirodi se ne nalazi [[Samorodni elementi|samorodan]], već u sklopu oksidnih [[mineral]]a. Neki od značajnijih minerala uranija su, između ostalih, [[brannerit]] i [[uraninit]] (oksidi), [[torbernit]], [[heinrichit]] i [[karnotit]] (fosfati, arsenati i vanadati) kao i [[kofinit]] i [[uranofan]] (silikati). Ukupno je do danas otkriveno oko 230 minerala koji u svom sastavu sadrže uranij. Međutim, većina njih ima samo lokalni značaj za privredu. U sedimentarnim nalazištima mogu se javljati i pseudomorfoze minerala uranija (većinom uraninit u obliku pehblende) srasle sa fosilima drveta ili bakterija.<ref name="nachweis"/> Dva odlučujuća faktora za raspodjelu radioaktivnog elementa uranija na Zemlji su, kao prvo, litofilni karakter elementa a zatim i njegova različita mobilnost u vodenim rastvorima u oksidirajućim ili reducirajući uslovima okruženja. Litofilni karakter uranija odgovoran je za to da se on obogaćuje u [[Magmatske stijene|magmatskim stijena]] bogatim [[silikat]]ima. Stoga po pravilu, [[felzit]]ski magmatiti poput [[granit]]a kao plutonita ili [[riolit]]a kao vulkanita sadrže najvišu koncentraciju uranija. Kontinentalna [[Zemljina kora]] je područje na Zemlji sa najvišim prosječnim udjelom uranija od oko 2,5 [[parts per million|ppm]], dok okeanska Zemljina kora i Zemljin omotač općenito imaju znatno manji udio ovog elementa. U magmatskim stijenama uranij se pretežno srastao u pratećim mineralima poput [[cirkon]]a ili monacita, prema kojim se vrlo dobro može procijeniti starost stijena. Različita rastvorljivost uranija u oksidirajućim ili reducirajućim okruženjima u rastvorima jeste drugi odlučujući faktor za raspodjelu uranija, te igra vrlo značajnu ulogu u nastajanju uranijevih depozita i nalazišta. U oksidirajućim uslovima (UO<sub>2</sub><sup>2+</sup>), uranij u vodenim rastvorima je relativno mobilan, dok je u reducirajućim uslovima (U<sup>4+</sup>) veoma slabo i teško rastvorljiv. Stoga su redoks granice vrlo često faktori koji određuju izdašnost nalazišta uranija. Osim navedenih faktora i nekih drugih nepomenutih, postoji cijeli niz nalazišta uranija počev od hidrotermalnih magmatskih pa sve do sedimentarnih vrsta. [[Međunarodna agencija za atomsku energiju]] razlikuje neke od najvažnijih pojedinačnih tipova. Najveći udio uranija imaju nalazišta povezana sa [[diskordancija]]ma, gdje se prosječni udio uranija kreće od 0,3 do 20 %.<ref name="wngeo"/> U nalazišta ove vrsta također spadaju i dva najveća najveća proizvođača uranija današnjice. Najveći pojedinačno nalazište uranija na Zemlji je [[Olympic Dam]], gdje su rezerve uranija procijenjene na preko dva miliona tona, uz prosječni udio uranija od samo 0,03 %.<ref name="billiton"/> Prvi rudnik uranija na svijetu, gdje se kopao uranij u industrijskom obimu jeste [[Jáchymov]] (Češka). U njemu se uranij dobijao iz hidrotermalnih izvora.<ref name="radiz"/> Posebnost među nalazištima predstavlja [[prirodni nuklearni reaktor Oklo]] u [[Gabon]]u, kao i neka susjedna nalazišta uranija. Za njega je poznato da se u njemu već 1,5 do dvije milijarde godina odvijaju lančane nuklearne reakcije u prirodnom okruženju, pri čemu su nastali i neki izotopi [[plutonij]]a. U običnom zemljištu, uranij se nalazi kao element u tragovima. Američka agencija za otrovne supstance i registar oboljenja (ATSDR) procijenila je da se u gornjih 33&nbsp;cm zemljišta na površini od oko jedne kvadratne milje (2,58998&nbsp;km<sup>2</sup>) prosječno nalazi oko četiri tone uranija, što otprilike odgovara oko 1,5 tone po kvadratnom kilometru. Uranij vezan u kompleksima je također vrlo uobičajen element u [[hidrosfera|hidrosferi]]. Koncentracija uranija u morskoj vodi iznosi oko 3,3&nbsp;µg/l za razliku od dosta različitih koncentracija u rijekama (naprimjer od 0,03&nbsp;µg/l u [[Amazon]]u do 3,9&nbsp;µg/l u [[Ganges]]u). To ukazuje da se uranij u morskoj vodi stalno obogaćuje. Njemačke rijeke po pravilu sadrže koncentraciju uranija između 1 i 3&nbsp;µg/l. Izvor uranija nalazi se u geogenim područjima kroz koja protiču rijeke. U nekim slučajevima, sadržaj uranija u rijekama potiče i od ljudskog uticaja naprimjer zbog korištenja fosfatnih đubriva koja sadrže uranij ili iz rudnika uranija. Korištenje vode za piće u kojoj je povećana koncentracija uranija može dovesti do pojave raka bubrega. Iz tog razloga, [[Svjetska zdravstvena organizacija]] (WHO) preporučuje gornju granicu udjela uranija u vodi od 30&nbsp;µg/l.<ref name="merkel"/> Najveće svjetske rezerve rude uranija, prema podacima Međunarodne organizacije za atomsku energiju (IAEA) nalaze se u: [[Sjedinjene Američke Države|SAD]], [[Niger]]u, [[Australija|Australiji]], [[Kazahstan]]u, [[Namibija|Namibiji]], [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]], [[Kanada|Kanadi]], [[Brazil]]u, [[Rusija|Rusiji]], [[Ukrajina|Ukrajini]] i [[Uzbekistan]]u.<ref name="sci"/> Uranij u tragovima je sadržan u [[kameni ugalj|kamenom uglju]] i [[lignit]]u. Godišnje se za potrebe proizvodnje [[električna energija|električne energije]] sagori ogromna količina uglja koja, između ostalog, sadrži oko deset hiljada tona uranija i 25 hiljada tona [[torij]]a, koji dalje ili dospijevaju u okolinu ili se nakupljaju u filterima za prašinu i pepelu. U manjem broju slučaja, postoje određena nastojanja da se uranij izdvaja iz pepela nastalog u termoelektranama.<ref name="norm"/> Na području Njemačke tokom 2009. je pokrenuto istraživanje o povezanosti između povećanog sadržaja uranija u mineralnim vodama i vodi za piće te [[geologija|geologiji]] vodonepropusnih stijena.<ref name="knolle"/> Rezultati su pokazali da se povećani udio uranija prvenstveno javlja u formacijama stijena kao što su stijene gornjeg [[trijas]]a ili obojeni pješčar, a one sami po sebi imaju geogeno povećani udio uranija. Međutim, mjestimično su pronađene količine uranija porijeklom iz poljoprivrednih fosfatnih đubriva a koje su dospjele u podzemne vode. Takvi sirovi fosfati mogu sadržavati od 10 do 200&nbsp;mg/kg uranija, što pri uobičajenoj primjeni i upotrebi đubriva može dovesti da se udio uranij u zemljištu poveća za oko 5 g/ha godišnje. == Dobijanje == [[Datoteka:Karte Urangewinnung.svg|thumb|lijevo|180px|Deset najvećih svjetskih proizvođača uranija (2008)]] Ukupna svjetska proizvodnja uranija 2006. iznosila je 39.603 tone. Zemlje s najvećom proizvodnjom su Australija, Kanada, Rusija, [[Niger]], Namibija, Kazahstan, Uzbekistan, Južnoafrička Republika i SAD. Do 1990. bivša [[Njemačka demokratska republika|Istočna Njemačka]] (DDR) bila je četvrta u svijetu po proizvodnji uranija, uglavnom za potrebe SSSR-a i sovjetskog nuklearnog programa. Nakon reunifikacije Njemačke, većina rudnika uranija u istočnoj Njemačkoj je zatvorena. Potrošnja uranija 2006. godine u svijetu iznosila je 66.500 tona, a [[Međunarodna agencija za atomsku energiju]] (IAEA) je procijenila da će se zbog gradnje novih nuklearnih centrala potrošnja do 2030. povećati na 93.775 do 121.955 tona. Proizvodnja pokriva oko 60 % današnjih potreba, a ostatak se pokriva iz nagomilanih zaliha, ponovne prerade i ugašenih nuklearnih centrala.<ref name="redbook2007"/> Prema procjenama IAEA, [[Greenpeace]]a i organizacija iz oblasti nuklearne energije, postoje dosta različita mišljenja i podaci o svjetskim izvorima i budućem obimu proizvodnja i potrošnje uranija, kao i preostalog vremena do potpunog iscrpljenja svjetskih zaliha. Procjene se kreću između 20 i 200 godina.<ref name="faz6106"/> Kopanjem uranijeve rude na površinu osim uranija dospijevaju i proizvodi njegovog radioaktivnog raspada, kao što je naprimjer plemeniti gas [[radon]]. U vezi s tim dolazi do oslobađanja materija štetnih za okolinu i zdravlje.<ref name="docplay"/> === Prerada rude === [[Datoteka:Yellowcake.jpg|desno|thumb|180px|Praškasti "[[žuti kolač]]"]] Uranijeva ruda, naprimjer [[uraninit]] (pehblenda, {{Chem|U|3|O|8}}) ili [[karnotit]] ({{Chem|K|U|O|2|V|O|4}} · 1,5 {{Chem|H|2|O}}), najprije se zakiseljava [[sumporna kiselina|sumpornom kiselinom]] ali umjesto nje može se tretirati i sodom ([[natrij-karbonat]]om). Nakon zakiseljavanja, nastali rastvor se tretira [[amonijak]]om pri čemu se istaloži "[[žuti kolač]]". On prvenstveno sadrži [[amonij-diuranat]] ((NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>U<sub>2</sub>O<sub>7</sub>), a može sadržavati i razne poliuranata, [[uranil-hidroksid]] i uranil-sulfat. U rastvor koji je tretiran alkalnim sredstvima najprije se dodaje [[natrij-hidroksid]], pri čemu se istaloži [[natrij-diuranat]] ({{Chem|Na|2|U|2|O|7}}). Da bi se natrij uklonio, taj spoj se rastvara u {{Chem|H|2|S|O|4}} te se pomoću amonij-hidroksida istaloži kao (NH<sub>4</sub>)<sub>2</sub>U<sub>2</sub>O<sub>7</sub>. "Žuti kolač" se najprije rastvara s [[dušična kiselina|dušičnom kiselinom]] ({{Chem|H|N|O|3}}), čime se nerastvorljive nečistoće istalože te se filtriranje ili centrifugiranjem izdvajaju. Iz rastvora se može iskristalizirati sirovi [[uranil-nitrat]] (UO<sub>2</sub>(NO<sub>3</sub>)<sub>2</sub>). Zatim se rastvor uranil-nitrila ekstrahira [[tributilfosfat]]om u takozvanom [[PUREX]] procesu, te se parenjem i pranjem dobija čisti urani-nitrat. Dalje se proces nastavlja pažljivom [[piroliza|pirolizom]] koja daje razne modifikacije [[uranij(VI)-oksid]]a(UO<sub>3</sub>), u zavisnosti od temperature i pritiska kisika.<ref name="fasorg"/><ref name="fest"/><ref name="carlw"/> U svrhu smanjenja težine pri transportu, "žuti kolač" se termički razlaže, pri čemu nastaje crni {{Chem|U|3|O|8}}. == Upotreba == [[Datoteka:Nuclear fuel pellets.jpeg|thumb|desno|180px|Peleti uranij-oksida]] === Mirnodopska === Izotop uranija <sup>235</sup>U koristi se za dobijanje energije u [[Nuklearna centrala|nuklearnim elektranama]]. Izotop <sup>238</sup>U se može upotrijebiti u [[oplodni reaktor|oplodnim reaktorima]] za sintezu [[plutonij]]a. Izotop <sup>235</sup>U ima vrlo mali udio u prirodnoj izotopskoj smjesi uranija (oko 0,72%), pa ga je prije upotrebe potrebno [[obogaćeni uranij|obogatiti]]. Preostala frakcija nakon obogaćivanja naziva se [[osiromašeni uranij]]. Pri cijepanju jezgra atoma uranija <sup>235</sup>U prosječno se oslobađa 210 [[elektronvolt|MeV]] energije. Od toga je u reaktoru termički iskoristivo oko 190 MeV.<ref name="zwjena"/> Cijepanje jednog grama uranija <sup>235</sup>U daje oko 0,95 MWd (megavat-dana) ili 22,8 MWh termičke energije. Ta energija teoretski odgovara korisnoj energiji od 78 teradžula (TJ) odnosno 2,7 miliona kilograma kamenog uglja po kilogramu <sup>235</sup>U. Stvarna količina električne struje dobijena iz 1&nbsp;kg uranija zavisi od vrste nuklearnog reaktora i ciklusa kruženja nuklearnog goriva a kreće se od 36 do 56 MWh u slučaju direktnog odlaganja potrošenih gorivih elemenata, bez ponovne prerade kao i bez "oplodnje" u oplodnom reaktoru.<ref name="redbook2007" /> (U ovu cifru nisu uzete potrebe energije za vađenje rude, eventualno obogaćivanje, prevoz i konačno odlaganje.) Zbog veoma izraženog apsorpcijskog djelovanja za ionizirajuće zračenje, osiromašeni uranij ({{en|depleted uranium}}, DU) se koristi kao materijal za zaštitu od zračenja. Osiromašeni uranij se zbog velike gustoće također koristi i kao dodatni teret za avione ili balans za brodove i jedrilice visokih performansi. Nakon pada jednog teretnog aviona u blizini [[Amsterdam]]a, uslijedila je rasprava u naučnim krugovima da se u te svrhe osiromašeni uranij zamijeni [[volfram]]om.<ref name="usnrc"/> Pretežno u prvoj polovini 20. vijeka, uranij se koristio i kao osnovni sastojak [[uranijsko staklo|uranijskog stakla]] kao i glazura za keramiku, koje su se vrlo često koristili u SAD.<ref name="Rhodes" /> === Vojna === {{Glavni|Nuklearno oružje}} Nuklearni reaktori se koriste za pogon velikih ratnih brodova, kao i za pogone nosača aviona i [[podmornica]]. Međutim, vrlo mali broj zemalja u svijetu ima ratne brodove sa nuklearnim pogonom. Svaki od deset [[Nosač aviona|nosača aviona]] [[Nosači aviona klase Nimitz|klase Nimitz]] [[Američka ratna mornarica|američke ratne mornarice]] posjeduje po dva reaktora snage 140 MW. Izotop <sup>235</sup>U, pored plutonija, je najvažniji polazni materijal za izradu [[nuklearno oružje|nuklearnog oružja]] kao i za inicijatora za hidrogenske bombe. Mnoge vojske svijeta koriste uranijsku municiju.<ref name="physik"/> To je vrsta municije koja služi za probijanje oklopa, u kojoj se osiromašeni uranij koristi kao osnovni materijal za projektile. Takva municija pri ulasku u oklopljeni prostor (npr. tenka) mrvi se u prah i eksplozivno sagorijeva, pritom uništavajući metu. Nastali prah i [[aerosol]]i su izrazito otrovni te izazivaju ozbiljne zdravstvene probleme kod kontaminiranih osoba.<ref name="craftes"/> U nedavnoj historiji iskorišteno je nekoliko stotina tona uranijske municije u raznim konfliktima kao što su indijsko-pakistanski pogranični sukob, rat u [[Čečenija|Čečeniji]], tokom sovjetske invazije na Afganistan, [[Kosovski rat|rat na Kosovu]], [[Zalivski rat]] i [[rat u Iraku 2003.]] godine. Osiromašeni uranij se također koristi i za tenkovske oklope, kao što je naprimjer američki [[M1 Abrams]]. Radi se o takozvanom "sendvič"-oklopu gdje se sloj uranija stavlja između dva čelična oklopa. Kao posljedica ogromne vojne upotrebe ovog metala i velike potražnje za njim, pored legalne raširena je i nedozvoljena trgovina uranija, plutonija i materijala koji sadrže ove metale. == Spojevi == === Oksidacijska stanja === [[Datoteka:U Oxstufen.jpg|thumb|desno|180px|Uranij u oksidacijskim stanjima od +3 do +6 u vodenom rastvoru]] Uranij gradi cijeli niz spojeva u kojim se može nalaziti u [[oksidacijsko stanje|oksidacijskim stanjima]] od +2 do +6. U prirodi se javlja pretežno kao četvero- ili šesterovalentni ion. ==== Uranij(II) ==== [[Datoteka:Uranyl Acetate 10 3 07.jpg|desno|thumb|180px|Uranilacetat<br />({{Chem|U|O|2|(C|H|3|C|O|O)|2}})]] [[Datoteka:Uranyl Nitrate.jpg|desno|thumb|180px|Uranilnitrat<br />({{Chem|U|O|2|(N|O|3)||2}})]] Godine 2013. prvi put je dobijen uranij u oksidacijskom stanju +2. Sinteza se odvijala redukcijom spoja tris(ciklopentadienil) uranija(III) korištenjem ''in situ'' dobijenog alkalida.<ref name="EvansU2"/> Postojanje molekularnog spoja uranija(II) također je dokazano redukcijom tris(ariloksid)aren uranij(III) kompleksa, koji su se mogli hemijski reducirati pomoću elementarnog [[kalij]]a u okruženju 2.2.2-[[kriptand]]a,<ref name="MeyerU2"/> kao i [[elektrohemija|elektrohemijski]] gdje je iskazan potencijal od 2,5 V (u odnosu na ferocen (Fc<sup>+</sup>/Fc)).<ref name="henrysla"/> Oba kompleksa uranija(II) imaju različite elektronske konfiguracije, koji se mogu odrediti ligandnim poljem. Kompleks tris(ciklopentadienil) uranij(II) ima elektronsku konfiguraciju [Rn] 5''f''<sup>3</sup>6''d''<sup>1</sup>,<ref name="EvansU2" /> dok za razliku od njega spoj tris(ariloksid)aren uranij(II) ima konfiguraciju [Rn] 5''f<sup>4</sup>''.<ref name="MeyerU2"/> ==== Uranij(III) ==== Prvi spoj uranija(III) dobio je Peligot 1842. u vidu {{Chem|U|Cl|3}}. Ion U<sup>3+</sup> je vrlo snažno redukcijsko sredstvo (redukcioni potencijal iznosi između -2,2 i 1,5 V u odnosu na ferocen (Fc<sup>+</sup>/Fc)) te u dodiru s [[voda|vodom]] iz nje istiskuje [[vodik]].<ref name="expand"/> Spojevi uranija(III) su u organskim rastvaračima u kojim nema vodika i halogenih elemenata, relativno stabilni te se mogu držati u anaerobnim uslovima okruženja. Sinteza manje valentnih kompleksa uranija(III) po pravilu slijedi iz {{Chem|U|I|3}} ili iz njega dobijenog U[[Heksametildisilazan|HMDS]]. {{Chem|U|I|3}} se sintetizira iz metalnog uranija sa elementarnim [[jod]]om. Poseban interes za manje valentnim uranijem nastao je zbog njegove velike reaktivnosti u odnosu na male molekule sa biološkom i industrijskom relevantnošću kao naprimjer CO, {{Chem|C|O|2}}, {{Chem|N|2}}, NO ili {{Chem|H|2|O}}.<ref name="wiley"/> ==== Uranij(IV) ==== Od spojeva uranija(IV) poznati je oksid ([[uranij-dioksid]]; {{Chem|U|O|2}}) i četiri halogenida ([[Uranij(IV)-fluorid|UF<sub>4</sub>]], [[Uranij(IV)-hlorid|UCl<sub>4</sub>]], [[Uranij(IV)-bromid|UBr<sub>4</sub>]] i [[Uranij(IV)-jodid|UI<sub>4</sub>]]). Radi se o spojevima u čvrstom stanju sa vrlo visokom tačkom topljenja iznad 500&nbsp;°C. ==== Uranij(V) ==== Godine 2003. otkriveni su spojevi uranila(V) u čvrstom stanju.<ref name="Berthet"/> Od tada do danas sintetizirani su brojni drugi spojevi uranila(V).<ref name="Arnold"/> ==== Uranij(VI) ==== Šestovalentni uranij u prirodi se javlja isključivo u obliku {{Chem|U|O|2|2+}} grupe (uranil grupe), odnosno ne postoji ion U<sup>6+</sup>. Ova grupa se uglavnom spaja sa tvarima koji sadrže kisik: kao fosfat, sulfat, karbonat i sa vodom kao hidroksid. [[Uranilacetat]] i [[uranilnitrat]] su rastvorljive soli uranija. Te soli su dostupne na tržištu, a otrovnošću odgovaraju drugim nitratima i acetatima teških metala. === Oksidi === [[Uranij-dioksid]] ({{Chem|U|O|2}}) jeste crni, kristalni prah koji se od kraja 19. do sredine 20. vijeka koristio kao glazura za [[keramika|keramiku]]. Danas se on pretežno koristi kao nuklearno gorivo u gorivim šipkama. Također su poznati i drugi oksidi poput [[uranij-trioksid]]a {{Chem|U|3|O|8}} i [[uranil-peroksid]]a {{Chem|U|O|4}}. === Žuti kolač === "[[Žuti kolač]]" je koncentrat uranij-oksida. Ime mu je izvedeno zbog njegove ranije boje i teksture. Danas se koriste mnogo više temperature [[kalcinacija|kalcinacije]] zbog čega se boja "žutih kolača" uglavnom kreće od tamno zelene do crne. Prvobitno se nije znalo koji hemijski spojevi ulaze u sastav "žutog kolača". Smatralo se da se radilo u amonij-diuranatu ili natrij-diuranatu. Sastav je znatno varirao i zavisio je od procesa dobijanja. Kasnije je otkriveno da se "žuti kolač" sastoji, između ostalog, iz uranil-hidroksida, [[uranil-sulfat]]a, natrij-parauranata i [[uranil-peroksid]]a, zajedno sa cijelim nizom oksida uranija. Danas "žuti kolač" obično sadrži između 70 % i 90 % uranij-oksida {{Chem|U|3|O|8}} po masenom udjelu. Svijetložuti [[amonij-diuranat]] je međuproizvod u procesu dobijanja "žutog kolača". I on se također ponekad naziva istim imenom "žuti kolač", ali se ne koristi u iste svrhe. === Halogenidi === [[Datoteka:UCl4.jpg|thumb|desno|180px|[[Uranij(IV)-hlorid]] (UCl<sub>4</sub>)]] [[Datoteka:Uranium hexafluoride crystals sealed in an ampoule.jpg|thumb|desno|180px|Kristali uranij-heksafluorida u staklenoj ampuli]] Kod uranija poznati su halogenidi u oksidacijskim brojevima od +3 do +6. Za stanja +3 do +5 poznati su spojevi četiri [[Halogeni elementi|halogena elementa]]: [[fluor]]a, [[hlor]]a, [[brom]]a i [[jod]]a, dok su za oksidacijsko stanje +6 poznati samo UF<sub>6</sub> i UCl<sub>6</sub>.<ref name="wiberg"/> {| class="wikitable" style="align: left; text-align:center; font-size:90%;" |- ! Oksidacijski broj || F || Cl || Br || I |- | +6 | [[uranij(VI)-fluorid]]<br />UF<sub>6</sub><br />bezbojan | [[uranij(VI)-hlorid]]<br />UCl<sub>6</sub><br />zelen | | |- | +5 | [[uranij(V)-fluorid]]<br />UF<sub>5</sub><br />bezbojan | [[uranij(V)-hlorid]]<br />UCl<sub>5</sub><br />smeđ | [[uranij(V)-bromid]]<br />UBr<sub>5</sub><br />crn | ([[uranij(V)-jodid]])<br />(UI<sub>5</sub>)<br />&nbsp; |- | +4 | [[uranij(IV)-fluorid]]<br />UF<sub>4</sub><br />zelen | [[uranij(IV)-hlorid]]<br />UCl<sub>4</sub><br />zelen | [[uranij(IV)-bromid]]<br />UBr<sub>4</sub><br />smeđ | [[uranij(IV)-jodid]]<br />UI<sub>4</sub><br />crn |- | +3 | [[uranij(III)-fluorid]]<br />UF<sub>3</sub><br />ružičast | [[uranij(III)-hlorid]]<br />UCl<sub>3</sub><br />crven | [[uranij(III)-bromid]]<br />UBr<sub>3</sub><br />crven | [[uranij(III)-jodid]]<br />UI<sub>3</sub><br />crn |} [[Uranij-tetrafluorid]] (UF<sub>4</sub>), poznat i kao ''"green salt"'' (zelena so), je međuproizvod u procesu dobijanja uranij-heksafluorida. [[Uranij-heksafluorid]] (UF<sub>6</sub>) jeste bijela čvrsta tvar, koja [[Sublimacija (fizika)|sublimira]] pri temperaturi od 56,5&nbsp;°C a samo pod pritiskom od najmanje 1,5 bara i temperaturi od 64,1&nbsp;°C gradi tečnu fazu. UF<sub>6</sub> je spoj uranija koji se koristi u dva najčešća procesa [[obogaćeni uranija|obogaćivanja uranija]]: gasnoj difuziji i gasnoj centrifugi. U industrijskom žargonu naziva se jednostavno "heks". === Organometalni === [[Uranocen]] U(C<sub>8</sub>H<sub>8</sub>)<sub>2</sub> je jedan od prvih organouranijskih spojeva i najpoznatiji spoj ciklooktatetraena sa nekim od elemenata iz f-bloka.<ref name="STREITWIESER"/><ref name="elsen"/> Osim njega, poznati su između ostalih, i derivati poput U(C<sub>8</sub>H<sub>4</sub>Ph<sub>4</sub>)<sub>2</sub> i cikloheptatrieniliona [U(C<sub>7</sub>H<sub>7</sub>)<sub>2</sub>]<sup>−</sup> koji su postojani na zraku.<ref name="seyferth"/> == Analitička hemija == Uranij se u rastvorima javlja uglavnom kao kation UO<sub>2</sub><sup>2+</sup>. U neorganskim analizama dokazuje se prisustvo UO<sub>2</sub><sup>2+</sup> u amonijsulfid-urotropinskoj grupi. Nakon mnogobrojnih koraka odvajanja i taloženja, ekstrahira se UO<sub>2</sub>(SCN)<sub>2</sub>·3 eter u fazi etera. Dokaz prisustva ogleda se u dodavanju žutog K<sub>4</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>] pri čemu pri relativno visokim koncentracijama nastaje miješani kompleks K<sub>2</sub>(UO<sub>2</sub>[Fe(CN)<sub>6</sub>]). On se zatim istaloži u vidu crveno-smeđeg taloga.<ref name="gjander"/> Atomska apsorpciona [[spektroskopija]] (AAS) u vidu AA spektroskopije plamena i [[optička emisijska spektrometrija]] indukovano-kuplovanom plazmom (ICP-OES) se zbog slabe osjetljivosti koriste samo u izuzetnim slučajevima za [[analitička hemija|analitiku]] uranija. Zbog smetnji nastalih naglim formiranjem karbida, i atomska apsorpciona spektrometrija na bazi [[grafit]]ne cijevi se vrlo rijetko koristi. Pomoću [[Masena spektrometrija|masene spektrometrije]] indukovano-kuplovanom plazmom (ICP-MS) uranij se vrlo precizno može izmjeriti, a njegova tri izotopa koja se nalaze u prirodi mogu se direktno odrediti ovom metodom. Tako naprimjer, izotop <sup>238</sup>U (udio 99,274 %) može se ICP-MS metodom dokazati u uzorcima čovjekove [[Kosa (glava)|kose]] do donje granice od 0,2&nbsp;ng/g.<ref name="hsela"/> [[Neutronsko-aktivacijska analiza|Neutronsko-aktivacijskom analizom]] (NAA) određuje se aktivirajuća reakcija uranija <sup>238</sup>U(n,γ)<sup>239</sup>U. Izotop <sup>239</sup>U ima vrijeme poluraspada od 23,5 minute. U svrhu kvantitativne procjene koristi se foto-vrh sa energijom gama zračenja od 74 keV. Ovom, vrlo osjetljivom, metodom može se dostići donja granica detekcije uranija u morskoj vodi od 4 pg/ml.<ref name="lobinski"/> Uranij u obliku uranil-iona (UO<sub>2</sub><sup>2+</sup>) može se kvantificirati korištenjem vremenski odgođene, laserski inducirane fluorescencijske spektrometrije (TR-LIF). Ova metoda se često koristi za kontrolu i dokazivanje uranija u površinskim i podzemnim vodama u blizini postrojenja za preradu uranija, jer, između ostalog, nudi i mogućnost praćenja putem interneta. Donja granica opažanja pomoću ove tehnike iznosi 40&nbsp;ng/l.<ref name="Romanovskaya"/> Za određivanje uranija u pitkoj vodi kao i u podzemnim i površinskim vodama, sve češće se koristi AdCSV metoda. Pri tom se ion UO<sub>2</sub><sup>2+</sup> kompleksira u kiseloj sredini [[Hloranilinska kiselina|hloranilinskom kiselinom]] te se apsorptivno [[elektrohemija|elektrohemijski]] obogaćuje na elektrodi sačinjenoj od kapljica žive koje prolaze kroz kapilare pri 150 mV. Kasnije se rezultati unose u voltamogram u rasponu od 50 mV do -200 mV. Redukcijski vrh se pokazuje na oko -90 mV. Pomoću ove metode donja granica detekcije uranija iznosi 24&nbsp;ng/l. Zbog vrlo dobre selektivnosti ova metoda je normirana kao standardna (DIN 38406-17).<ref name="henceg"/> == Opasnosti po zdravlje == Zbog svoje [[radioaktivnost]]i, uranij je vrlo opasan po zdravlje, te kao i većina teških metala, hemijski vrlo otrovan. Hemijski otrovni su, prije svega, spojevi uranija koji su rastvorljivi u vodi, a koji analogno spojevima [[olovo|olova]], [[kadmij]]a i [[živa|žive]], prvenstveno štete [[nefron]]ima u bubrezima.<ref name="efferth"/><ref name="Werner"/> [[Svjetska zdravstvena organizacija]] (WHO) predložila je 2003. godine, povodom upotrebe osiromašenog uranija u vojnoj municiji, gornju graničnu vrijednost dnevnog unosa rastvorljivih spojeva uranija u organizam od 0,5 μg po kilogramu tjelesne težine, te 5 μg/kg težine za nerastvorljive spojeve kao i najviše 1 μg/m<sup>3</sup> u okolnom zraku pri udisanju preko [[Respiratorni sistem|respiratornog sistema]].<ref name="who_DU" /> Pri uzimanju na usta (oralno) spojeva uranija ili samog elementa, resorbira se između 0,2% i 2% unijete količine, dok se pri udisanju resorbira oko 5%. Ostatak se izbacuje kroz [[mokraća|mokraću]].<ref name="who_DU" /> Njegova radioaktivnost proizvodi ionizirajuće zračenje, koje je uzrok promjena u [[genom]]u živih bića kao što su naprimjer mutacije, čime se između ostalog izaziva [[rak (bolest)|rak]]. Dugoživući izotopi uranija su emiteri α-zraka, u slučaju da dospiju u organizam mogu za posljedicu imati vrlo visoke doze zračenja u njemu. Pri skladištenju i korištenju uranija i njegovih spojeva posebno se treba imati na umu da se osim uranija u njemu mogu nalaziti i proizvodi raspada iz prirodnog niza raspada uranija, a koji također emitiraju beta- i vrlo prodorne gama-zrake. Između ostalih, može se javiti i [[radon]] koji kao gas može izaći izvan zatvorenog prostora ili zemljišta. == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="zwjena">{{Cite web|url=http://www.zw-jena.de/energie/kernenergie.html|title=Kernenergie – woher kommt sie?|publisher=Zukunftswerkstatt Jena|access-date=28. 11. 2017|language=de}}</ref> <ref name="usnrc">{{Cite web|author=Američka komisija za nuklearnu regulaciju|title=Systematic Radiological Assessment of Exemption for Source and Byproduct Materials, odjeljak 3.17|pages=531–533|url=http://www.nrc.gov/reading-rm/doc-collections/nuregs/staff/sr1717/nureg-1717.pdf|format=pdf}}</ref> <ref name="Rhodes">{{Cite book|author=Daniel Rhodes|title=Clay and Glazes for the Potter|year=2015|isbn=9781614277996|publisher=Martino Fine Books}}</ref> <ref name="physik">{{Cite web|url=https://www.uni-oldenburg.de/physik/forschung/ehemalige/uwa/rad/du/|title=Informationen über Uran-Munition|publisher=Univerzitet Oldenburg|language=de|access-date=29. 11. 2017}}</ref> <ref name="craftes">{{Cite journal|author=E. S. Craft, A. W. Abu-Qare, M. M. Flaherty, M. C. Garofolo, H. L. Rincavage, M. B. Abou-Donia|title=Depleted and natural Uranium: Chemistry and toxicological effects|journal=Journal of Toxicology and Environmental Health – Part B – Critical Reviews|volume=7|number=4|year=2004|pages=297–317|doi=10.1080/10937400490452714}}</ref> <ref name="MeyerU2">{{Cite journal|author=Henry S. La Pierre, Andreas Scheurer, Frank W. Heinemann, Wolfgang Hieringer, Karsten Meyer|title=Synthesis and Characterization of a Uranium(II) Monoarene Complex Supported by ''δ'' Backbonding|journal=Angewandte Chemie International Edition|volume=53|number=28|year=2014|pages=7158–7162|doi=10.1002/anie.201402050}}</ref> <ref name="henrysla">{{Cite book|author=Henry S. La Pierre, Hajime Kameo, Dominik P. Halter, Frank W. Heinemann, Karsten Meyer |title=Coordination and Redox Isomerization in the Reduction of a Uranium(III) Monoarene Complex |publisher=Angewandte Chemie International Edition |volume=53 |edition=28 |datum=7. 7. 2014 |pages=7154–7157 |doi=10.1002/anie.201402048 }}</ref> <ref name="expand">{{cite book |author=William J. Evans, Stosh A. Kozimor |title=Expanding the chemistry of U3+ reducing agents |publisher=Coordination Chemistry Reviews |volume=250 |number=7 |datum=1. 4. 2006 |series=Actinide Chemistry |pages=911–935 |doi=10.1016/j.ccr.2006.01.017}}</ref> <ref name="wiley">{{Cite web|url=http://eu.wiley.com/WileyCDA/WileyTitle/productCd-1118792823.html|title=Wiley: Progress in Inorganic Chemistry, Volume 58 - Kenneth D. Karlin |access-date=14. 10. 2017}}</ref> <ref name="STREITWIESER">{{Cite journal|author=A. Streitwieser, U. Müller-Westerhoff|title=Bis(cyclooctatetraenyl)uranium (Uranocene). A New Class of Sandwich Complexes That Utilize Atomic f Orbitals|journal=J. Am. Chem. Soc.|volume=90|number=26|year=1968|pages=7364–7364|doi=10.1021/ja01028a044}}</ref> <ref name="elsen">{{Cite book|author=Christoph Elschenbroich|title=Organometallchemie|edition=6|location=Wiesbaden|year=2008|isbn=978-3-8351-0167-8|pages=587–591}}</ref> <ref name="seyferth">{{Cite journal|author=D. Seyferth|title=Uranocene. The First Member of a New Class of Organometallic Derivatives of the f Elements|journal=Organometallics|volume=23|number=15|year=2004|pages=3562–3583|doi=10.1021/om0400705}}</ref> <ref name="gjander">{{Cite book|author=G. Jander, E. Blasius|title=Lehrbuch der analytischen und präparativen anorganischen Chemie|edition=16|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=2006|isbn=3-7776-1388-6}}</ref> <ref name="hsela">{{Cite journal|author=H. Sela, Z. Karpas, C. Pickhardt, J.S. Becker|title=Biomonitoring of hair samples by laser ablation inductively couple plasma mass spectrometry (LA-ICP-MS)|journal=International Journal of Mass Spectrometry|volume=261|number=2-3|year=2007|pages=199–207|doi=10.1016/j.ijms.2006.09.018}}</ref> <ref name="lobinski">{{Cite book|author=R. Lobinski, Z. Marczenko|title=Spectrochemical Trace Analysis for Metals and Metalloids|publisher=Elsevier|location=Amsterdam|year=1997|isbn=9780444828798}}</ref> <ref name="Romanovskaya">{{Cite journal|author=G. Romanovskaya, V. Pogonin, A. Chibisov|title=Determination of Trace Amounts of Uranium(VI) in Various Materials by a Repetitive Laser Technique|url=https://archive.org/details/sim_talanta_1987-01_34_1/page/207|journal=Talanta|volume=34|number=1|year=1987|pages=207–210|doi=10.1016/0039-9140(87)80028-0|pmid=18964281}}</ref> <ref name="henceg">{{Cite book|author=G. Henze|title=Polarographie – Voltammetrie; Grundlagen und analytische Praxis|publisher=Springer Verlag|location=Berlin/ Heidelberg/ New York|year=2001|isbn=9783540413943}}</ref> <ref name="efferth">{{Cite book|author=Thomas Efferth|title=Molekulare Pharmakologie und Toxikologie: Biologische Grundlagen von Arzneimitteln und Giften|url=https://archive.org/details/molekularepharma00effe_158|publisher=Springer|year=2006|isbn=3-540-21223-X|page=[https://archive.org/details/molekularepharma00effe_158/page/n245 238]}}</ref> <ref name="Werner">{{Cite book|author=Werner Böcker, Helmut Denk, Philipp Ulrich Heitz|title=Repetitorium Pathologie|publisher=Elsevier, Urban & Fischer|year=2007|isbn=978-3-437-43400-6|page=296}}</ref> <ref name="who_DU">{{Cite web|author=WHO|title=Depleted uranium: sources, exposure and health effects - Executive summary|datum=1. 1. 2003|url=http://www.who.int/ionizing_radiation/pub_meet/en/DU_Eng.pdf|format=pdf}}</ref> <ref name="EvansU2">{{Cite journal|author=Matthew R. MacDonald, Megan E. Fieser, Jefferson E. Bates, Joseph W. Ziller, Filipp Furche, William J. Evans|title=Identification of the +2 Oxidation State for Uranium in a Crystalline Molecular Complex, [K(2.2.2-Cryptand)][(C<sub>5</sub>H<sub>4</sub>SiMe<sub>3</sub>)<sub>3</sub>U]|journal=J. Am. Chem. Soc.|volume=135|year=2013|pages=13310–13313|doi=10.1021/ja406791t}}</ref> <ref name="Arnold">{{Cite journal|author=Polly L. Arnold, Jason B. Love, Dipti Patel|title=Pentavalent uranyl complexes|journal=Coordination Chemistry Reviews|volume=253|number=15-16|year=2009|pages=1973-1978|doi=10.1016/j.ccr.2009.03.014}}</ref> <ref name="Berthet">{{Cite journal|author=J.-C. Berthet, M. Nielich, M. Ephritikhine|title=Isolation of a Uranyl [UO<sub>2</sub>]<sup>+</sup> Species: Crystallographic Comparison of the Dioxouranium(V) and (VI) Compounds [UO<sub>2</sub>(OPPh<sub>3</sub>)<sub>4</sub>](OTf)<em><sub>n</sub></em> (<em>n</em>=1, 2)|journal=Angew. Chem. Int. Ed.|volume=42|year=2003|page=1952|doi=10.1002/anie.200250506}}</ref> <ref name="fest">Frank Settle: {{Cite web|url=http://www.chemcases.com/2003version/nuclear/nc-06.htm|archivedate=25. 6. 2013|title=Nuclear Chemistry, Uranium Production|access-date=12. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20130625203507/http://www.chemcases.com/2003version/nuclear/nc-06.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="carlw">Carl Willis: [http://carlwillis.wordpress.com/2008/02/20/uranium-chemistry Uranium Chemistry], pristupljeno 12. novembra 2017.</ref> <ref name="docplay">[http://docplayer.org/8382719-Der-schmutzige-atom-brennstoff-fragen-und-antworten-zur-herkunft-des-urans.html Der schmutzigste Atombrennstoff, Fragen und Antworten zur Herkunft des Urans], pristupljeno 12. novembra 2017.</ref> <ref name="fasorg">Federacija američkih naučnika: [http://www.fas.org/programs/ssp/nukes/fuelcycle/centrifuges/U_production.html Uranium Production], pristupljeno 12. novembra 2017.</ref> <ref name="redbook2007">{{Cite book|author=OECD Nuclear Energy Agency i IAEA |title=Uranium 2007: Resources, Production and Demand |publisher=OECD Publishing |year=2008 |isbn=978-92-64-04768-6 |language=en |url=http://www.laka.org/docu/boeken/pdf/6-01-2-20-94.pdf|format=PDF|access-date=7. 7. 2009}}</ref> <ref name="faz6106">{{Cite news|url=http://www.faz.net/aktuell/wirtschaft/energie-uran-ist-ein-begehrter-rohstoff-geworden-1301941.html|title=Uran ist ein begehrter Rohstoff geworden|newspaper=Frankfurter Allgemeinen Zeitung|datum=6. 1. 2006|access-date=10. 11. 2017}}</ref> <ref name="norm">{{Cite web|author=World Nuclear Association|url=http://www.world-nuclear.org/info/inf30.html|title=Naturally-Occurring Radioactive Materials (NORM)|datum=1. 3. 2009|access-date=10. 11. 2017|archive-date=13. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210213095535/https://www.world-nuclear.org/information-library/safety-and-security/radiation-and-health/naturally-occurring-radioactive-materials-norm.aspx|url-status=dead}}</ref> <ref name="knolle">{{Cite web|author=F. Knolle|title=Ein Beitrag zu Vorkommen und Herkunft von Uran in deutschen Mineral- und Leitungswässern|year=2009|publisher=TU Braunschweig|url=http://www.digibib.tu-bs.de/?docid=00027200}}</ref> <ref name="wngeo">{{Cite web|url=http://www.world-nuclear.org/info/inf26.html|title=Geology of Uranium deposits|access-date=10. 11. 2017}}</ref> <ref name="merkel">{{Cite book|editor=Broder Merkel, Britta Planer-Friedrich, Christian Wolkersdorfer|title=Uranium in the Aquatic Environment|publisher=Springer-Verlag|location=Heidelberg|year=2002|isbn=3-540-43927-7}}</ref> <ref name="billiton">K. Ehrig, BHP Billiton. "Prezentacija na ''South Australia Explorers Conference''", Adelaide 2008.</ref> <ref name="radiz">razni autori: ''Uranbergbau im Erzgebirge und Kalter Krieg''. Izabrani doprinosi radionice RADIZ od 10. i 11. oktobra 1997. u Schlema, RADIZ-Information 16/1998, RADIZ e.V., Schlema, {{Simboli jezika|de|njemački}}</ref> <ref name="ewag">{{Cite web|url=http://eawag-bbd.ethz.ch/periodic/elements/u.html|title=The Biochemical Periodic Tables – Uranium|language=en|access-date=7. 11. 2017|author=Steve Toeniskoetter, Jennifer Dommer, Tony Dodge|datum=2. 11. 2012}}</ref> <ref name="nachweis">{{Cite book|author=Helmut Tonndorf|title=Metallogenie des Urans im ostdeutschen Zechstein – Ein Beitrag zum Nachweis und zur Charakteristik stofflicher Umverteilungs- und Anreicherungsprozesse|chapter=Abhandlungen der sächsischen Akademie der Wissenschaften zu Leipzig, Mathematisch-naturwissenschaftliche Klasse|volume=58 (3)|publisher=Akademie Verlag|location=Berlin|year=1994|isbn=3-05-501621-1}}</ref> <ref name="Gorby">{{Cite journal|author=D. R. Lovley, E. J. P. Phillips, Y. A. Gorby, E. R. Landa|title=Microbial Reduction of Uranium|journal=Nature|volume=350|year=1991|pages=413–416|doi=10.1038/350413a0}}</ref> <ref name="Bioremediation">{{Cite journal|author=D. R. Lovley|title=Bioremediation of Organic and Metal Contaminants with Dissimilatory Metal Reduction|journal=J. Ind. Microbiol.|volume=14|number=2|year=1995|pages=85–93|pmid=7766214}}</ref> <ref name="desulfo">{{Cite journal|author=D. R. Lovley, E. J. Phillips|title=Reduction of Uranium by Desulfovibrio desulfuricans|journal=Appl. Environ. Microbiol.|volume=58|number=3|year=1992|pages=850–856|pmid=1575486|pmc=195344}}</ref> <ref name="Tuovinen">{{Cite journal|author=O. H. Tuovinen, T. M. Bhatti|title=Microbiological Leaching of Uranium Ores|journal=Minerals and Metallurgical Processing|volume=16|year=1999|pages=51–60|url=https://www.researchgate.net/publication/285797005_Microbiological_leaching_of_uranium_ores}}</ref> <ref name="Levy">{{Cite journal|author=F. Levy, I. Sheikin, B. Grenier, A. D. Huxley|title=Magnetic Field-Induced Superconductivity in the Ferromagnet URhGe|journal=Science|year=2005|volume=309|pages=1343–1346|doi=10.1126/science.1115498}}</ref> <ref name="Widman">{{Cite journal|author=D. R. Lovley, P. K. Widman, J. C. Woodward, E. J. Phillips|title=Reduction of Uranium by Cytochrome c3 of Desulfovibrio vulgaris|journal=Appl. Environ. Microbiol.|volume=59|number=11|year=1933|pages=3572–3576|pmid=8285665|pmc=182500}}</ref> <ref name="Fritzschmidt">{{Cite book|author=Fritz Schmidt|title=Kompendium der praktischen Photographie|edition=10. prošireno|location=Leipzig|year=1906|pages=191, 268, 291, 339}}</ref> <ref name="brauer">{{Cite book|title=Handbuch der Präparativen Anorganischen Chemie |editor=Georg Brauer|volume=3|edition=3. prerađ.|publisher=Enke|location=Stuttgart|year=1978|isbn=3432878133|page=1195}}</ref> <ref name="exact">{{Cite journal|author=Huebner, H.|year=1989|title=Uran und seine Entdeckung durch Martin Heinrich Klaproth|language=de|journal=Isotopenpraxis|volume=25|number=9|pages=361-367|url=https://inis.iaea.org/search/search.aspx?orig_q=RN:20086272}}</ref> <ref name="PU244">{{Cite journal|author=D. C. Hoffman, F. O. Lawrence, J. L. Mewherter, F. M. Rourke|title=Detection of Plutonium-244 in Nature|journal=Nature|volume=234|year=1971|pages=132–134|doi=10.1038/234132a0}}</ref> <ref name="dvavjeka">{{Cite journal|author=Walter Kupsch; Jiří(George) Strnad|title=Uranium Bicentenary|year=1989|journal=Earth Sciences History|volume=8|number=1|pages=83-86|doi=10.17704/eshi.8.1.a65n221521602774}}</ref> <ref name="depoziti">{{Cite book|title=Uranium Ore Deposits|author=Franz J. Dahlkamp|publisher=Springer Science & Business Media|year=2013|isbn=9783662028926|page=5|url=https://books.google.ba/books?id=uczsCAAAQBAJ}}</ref> <ref name="wiberg">{{Cite book|author=A. F. Holleman, E. Wiberg, N. Wiberg|title=Lehrbuch der Anorganischen Chemie|url=https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe|edition=102|publisher=de Gruyter|location=Berlin|year=2007|isbn=978-3-11-017770-1|page=[https://archive.org/details/lehrbuchderanorg00wibe/page/n2188 2149]}}</ref> <ref name="weast">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton, FL, SAD|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|pages=E-129 bis E-145}}</ref> <ref name="harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3|pages=674–682}}</ref> <ref name="ipac">{{Cite web|url=http://www.ciaaw.org/atomic-weights.htm|title=CIAAW, Standard Atomic Weights Revised 2013|language=en|access-date=29. 10. 2017}}</ref> <ref name="sci">{{Cite book|language=en|edition=11|chapter=Uranium|title=The McGraw-Hill Science and Technology Encyclopedia|publisher=The McGraw-Hill Companies, Inc.|year=2012|isbn=978-0071792738}}</ref> }} == Literatura == {{Commonscat|Uranium}} * {{Cite book|author=Tom Zoellner|title=Uranium : war, energy, and the rock that shaped the world|url=https://archive.org/details/uraniumwarenergy0000zoel|year=2009|publisher=Viking Penguin, Penguin Group (USA) Inc.|isbn=1-101-02304-X}} * {{Cite book|title=Uranium production and raw materials for the nuclear fuel cycle - supply and demand, economics, the environment and energy security: proceedings of an International Symposium, Beč, 20-24. juni 2005.|year=2006|publisher=Međunarodna agencija za atomsku energiju (IAEA)|isbn=9201072066|issn=1563–0153|location=Beč, Austrija}} * {{Cite book|author=Zeev Karpas|title=Analytical chemistry of uranium; Environmental, Forensic, Nuclear, and Toxicological Applications|year=2015|publisher=CRC PressTaylor & Francis Group|isbn=978-1-4822-2060-5}} {{Nuklearna tehnologija}} {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] ckmtfrs2st0xnp42fnp4vh0ex4p64gc Zabranjeno pušenje 0 9164 3426183 3423262 2022-07-30T17:22:38Z AnToni 2325 [[Kategorija:Jugoslavenske rok grupe]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Zabranjeno pušenje | slika = Zabranjeno pusenje-1.jpg | slika_veličina = 320 | široka_slika = da | alt = | opis = Zabranjeno pušenje na beogradskom Beer Festu 2017. | pozadina = skupina | alias = | porijeklo = [[Sarajevo]], [[Bosna i Hercegovina]] | žanr = [[novi primitivizam]], [[punk]], garažni rock, [[rock]], [[rock and roll]], novi val | karijera = 1980–danas | izdavač = [[Jugoton]], [[Diskoton]], [[Dallas Records]], [[Nimfa Sound]], [[Dancing Bear]], [[Renome]], [[Active Time]], [[TLN-Europa]], [[Menart]], [[Civitas Produkcija|Civitas]], [[Mascom]], [[Hayat Production]], [[Long Play Records|Long Play]], [[Tropik]], [[Croatia Records]] | povezani_umjetnici = [[Shaderwan Code]], [[Elvis J. Kurtović & His Meteors]], [[Bombaj štampa]], [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]] | web_stranica = {{URL|http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/| zabranjeno-pusenje.com}} | trenutni_članovi = *[[Davor Sučić]] *[[Branko Trajkov]] *[[Robert Boldižar]] *[[Toni Lović]] *[[Dejan Orešković]] | bivši_članovi = [[#Bivši članovi|Vidi bivše članove]] | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Zabranjeno pušenje''' je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] [[rock]] grupa osnovana u [[Sarajevo|Sarajevu]] 1980. godine. Muzički stil grupe uglavnom se sastoji od osebujnog garažnog [[rock]] zvuka s utjecajima narodne muzike, često s inovativnom produkcijom i složenim pripovijedanjem. Grupa trenutno [[Članovi grupe Zabranjeno pušenje|ima pet članova]], i to su suosnivač benda, [[Pjevanje|pjevač]] i gitarista [[Davor Sučić]], dugogodišnji bubnjar benda [[Branko Trajkov]], gitarista [[Toni Lović]], bas-gitarista [[Dejan Orešković]], te violinista i klavijaturista [[Robert Boldižar]]. Zabranjeno pušenje je nastalo suprotno od tada prevladavajućeg jugoslavenskog punk rocka i novog vala, tijesno povezano s kulturnim pokretom [[Novi primitivizam]] i radio i TV satiričnom i humorističnom emisijom ''[[Top lista nadrealista]]''. Tokom 1980-ih godina grupa je bila jedna od najznačajnijih muzičkih pojava na prostoru [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|nekadašnje Jugoslavije]], imali su izuzetno posjećene [[koncert]]e i prodali su na stotine hiljada [[Album|ploča]]. Prvi sastav grupe, u početku poznat kao Pseudobluz Band Zabranjeno Pušenje, činili su gitarista [[Davor Sučić]] i pjevač [[Nenad Janković]], bubnjari [[Zenit Đozić]] i [[Predrag Rakić]], bas-gitarista [[Mladen Mitić]], klavijaturisti [[Dražen Janković]] i [[Zoran Degan]], saksofonista i flautista [[Ognjen Gajić]] i gitarista [[Mustafa Čengić]] (Mujo Snažni). Njihov debitantski studijski [[album]] ''[[Das ist Walter]]'' (1984), u početku objavljen u malom tiražu a na kraju prodan u 100.000 primjeraka, postavio je rekord za prekoračenje početnog izdanja za 30 puta. Njihov sljedeći album ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]'' (1985), također u izdanju zagrebačkog [[Jugoton]]a, bojkotovali su glavni mediji zbog slučaja "Crk'o Marshal". Godine 1986. Rakić, Mitić i Čengić odlučuju napustiti grupu, a pridružuju im se bubnjar [[Faris Arapović]], bas-gitarista [[Darko Ostojić]], gitarista [[Predrag Kovačević]] i klavijaturista [[Jadranko Džihan]].<ref name="depo" /> Tokom druge polovine osamdesetih godina grupa je s novom postavnom objavila dva albuma ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' (1987) i ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]'' (1989) u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a. Tokom 1992. godine, s početkom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]], Nenad Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno pušenje]] (kasnije [[The No Smoking Orchestra|Emir Kusturica i The No Smoking Orchestra]]), a Sučić i drugi članovi se ponovno okupljaju u Sarajevu, koristeći izvorno ime, nastavljaju rad grupe<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje at Exit 2017 |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref> objavaljujući peti studijski album ''[[Fildžan viška]]'' (1997) s izmjenjenom postavom. Sastav tokom 1990-ih pored Sučića čine i vođa Novog primitivizma [[Mirko Srdić]], pjevač [[Marin Gradac]], gost s [[Pozdrav iz zemlje Safari|albuma iz 1987.]] [[Predrag Bobić]] , gitarista [[Sead Kovo]] i violinista [[Bruno Urlić]]. Nakon jednog privremenog bubnjara, [[Branko Trajkov]] dolazi u grupu 1996. godine. Ovaj sastav je snimio i šesti album ''[[Agent tajne sile]]'' (1999). Godine 2000. Srdić, Kovo i Gradac su napustili sastav, a gitarista i producent [[Dragomir Herendić]] se pridružio i nastupio na njihovom narednom albumu ''[[Bog vozi Mercedes]]'' (2001). Pet godina kasnije izlati novi dupli album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]'' (2006). Sredinom 2000-ih, Herendić, Bobić i Urlić napuštaju Zabranjeno pušenje, a gitarista [[Toni Lović]], basista [[Dejan Orešković]] i violinista [[Robert Boldižar]] dolaze na njihova mjesta. Deveti studijski album grupe ''[[Muzej Revolucije]]'' (2009) objavljen je na isti dan u gotovo svim bivšim jugoslavenskim republikama na godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]]. Grupa je objavila svoj jubilarni deseti studijski album, ''[[Radovi na cesti]]'', 2013. godine. Jedanaesti studijski album ''[[Šok i nevjerica]]'' objavljen je u 2018. godini. Dvanaesti, ujedno i dvostruki album ''[[Karamba!]]'' objavljen je 2022. godine. ==Historija grupe== === Prve godine (1980–1983)=== Ono što će na kraju postati Zabranjeno pušenje započeli su 1979. godine tada 16-godišnji [[Nenad Janković]] (kasnije postao poznat kao dr. Nele Karajlić) i 18-godišnji [[Davor Sučić]] (kasnije mr. Sejo Sexon), dva tinejdžera prijatelja i komšije koji su zajedno pohađali [[Druga gimnazija (Sarajevo)|Drugu gimnaziju]] u [[Sarajevo|Sarajevu]], a živjeli u istoj stambenoj zgradi u ulici Fuada Midžića u sarajevskom naselju [[Koševo]]. Uveliko zaljubljeni i duboko uronjeni u [[rock and roll]], dvojac je apsorbovao različite muzičke utjecaje u Jugoslaviji i iz inostranstva dok su očajnički pokušavali dostići osnovnu razinu tehničke osposobljenosti na svojim [[Muzički instrumenti|instrumentima]]. U toj je fazi Janković svirao [[klavir]] a Sučić [[Gitara|gitaru]]. Sučić i Janković ubrzo šire postavu grupe dovođenjem [[Ognjen Gajić|Ognjena Gajić]]a, još jednog prijatelja iz naselja, koji je već imao osnovna znanja stečena pohađanjem muzičke škole.<ref name="neleknjiga">{{cite book |last1=Karajlić |first1=Nele |title=Fajront u Sarajevu |date=2014 |url=https://www.laguna.rs/n2420_knjiga_fajront_u_sarajevu_-_dopunjeno_izdanje_laguna.html |publisher=Laguna |location=Beograd |isbn=9788652115648 |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Budući da su sva tri člana grupe, neformalno poznate kao Pseudobluz Bend, živjela sa svojim roditeljima tako su se i probe održavale u stanovima njihovih roditelja.<ref name="neleknjiga"/> Nakon nekog vremena, za bubnjara benda, Sučić dovodi [[Zenit Đozić|Zenita Đozića]] (u početku poznat kao Zena, kasnije kao Fu-Do), novog kolegu iz Druge gimnazije koji se preselio iz [[Bugojno|Bugojna]] u Sarajevo. U jesen 1980. godine grupa je dobila još jednog novog člana, gitaristu [[Mustafa Čengić|Mustafu Čengića]], koji opet dovodi [[Mladen Mitić|Mladena Mitića]] koji je svirao [[Bas-gitara|bas-gitaru]].<ref name="neleknjiga"/> Tih godina grupu su povremeno pratili i [[Mirko Srdić]], [[Zoran Degan]], [[Boris Šiber]], [[Samir Ćeramida]]. Krajem 1980. godine sastav je uspjeo ući u program [[Želimir Altarac Čičak|Želimira Altaraca "Čička"]] koji je organizovao predstavljanje novih muzičkih nada u Domu mladih u Sarajevu.<ref name="neleknjiga"/> Ovaj događaj održan pod mantrom "Nove nade, nove snage" bio je prvi javni nastup benda koji tu nastupa pod nazivom "Pseudobluz Bend Zabranjeno pušenje". Nakon nekog vremena, brišu prvi dio naziva i nastavljaju koristiti samo naziv "Zabranjeno pušenje". Njihova prva snimka, pjesma "Penzioneri na more idu zimi", napravljena je za [[Radio Sarajevo]] početkom osamdesetih godina.<ref name="jutarnji1"/> Od maja 1981. godine Janković i nekoliko članova benda dodatno su se uključili u ''[[Top lista nadrealista|Top listu nadrealista]]'', radijsku emisiju koja se sednično emitovala kao dio Primus programa na drugom kanalu Radija Sarajevo. === Proboj i sve veća popularnost u Jugoslaviji (1984–1989) === Zabranjeno pušenje je nastupalo po sarajevskim klubovima dvije godine prije nego što su u jesen 1983. godine počeli sa snimanjem prvih pjesama za svoj debitantski [[album]]. Proces snimanja pjesama, u skromnom studiju producenta "Paše" Ferovića, trajao je sedam mjeseci prije nego što je u aprilu 1984. godine objaven album ''[[Das ist Walter]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Das Ist Walter |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Das-Ist-Walter/release/10689387 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Zagrebački [[Jugoton]] album prvo izdaje u samo 3.000 primjeraka, što je jasno ukazivalo na izrazito niska tržišna očekivanja. U tom trenutku postava grupe je nešto promijenjena, klavijaturista je Nenadov mlađi brat [[Dražen Janković]] (Seid Mali Karajlić) dok je bubnjar [[Predrag Rakić]] (Šeki Gayton). Iako je album bio objavljen u malom tiražu, konačni broj prodanih primjeraka od 100.000 postavlja rekord za prekoračenje početnog tiraža; za 30 puta je premašen prvi tiraž. Grupa 1984. godine kreće na koncertnu turneju od 60 koncerata po najvećim dvoranama u nekadašnjoj Jugoslaviji i vrlo brzo postaju najveća rock atrakcija nakon samo jednog objavljenog albuma.<ref name="crorec"/> Tokom spomenute turneje, na koncertu održanom 27. novembra 1984. godine u [[Rijeka (grad)|Rijeci]]<ref name="crkovox"/> Nenad Janković je rekao, govoreći o pojačalu koje se u tom trenutku pokvarilo, "Crk'o Marshal... mislim na pojačalo," što je prepoznato kao dosjetka na račun smrti [[Josip Broz Tito|Maršala Tita]]. Ovaj događaj je doveo grupu u nevolje.<ref name="jutarnji1"/> Mediji su ih kritikovali, a kampanja protiv njih rezultovala je otkazivanjem koncerata i uklanjanjem ''Top liste nadrealista'' iz programa televizije.<ref>{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Skandal je čak privuko pažnju i [[UDBA]]-e. Spasili su ih neki od vodećih liberalnih intelektualca, kao i [[časopis]]i poput [[Polet]]a, Mladine i Slobodne Dalmacije koji su podigli svoj glas u odbranu članova grupe tako da se ta afera završava bez [[zatvor]]skih kazni.<ref name="crkovox"/> U takvoj atmosferi, grupa je snimila svoju drugu, dvostruku [[album|ploču]] ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]''<ref name="crkovox"/> u zagrebačkom SIM studiju, koji je objavljen u julu [[1985.]] godine.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Dok Čekaš Sabah Sa Šejtanom |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Dok-%C4%8Ceka%C5%A1-Sabah-Sa-%C5%A0ejtanom/release/771489 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album je dobio priznanje javnosti i kritičara, ali bojkotovali su ga mediji. Promotivna turneja imala je velikih poteškoća zbog straha organizatora i enormnog prisustva [[Policija|policije]], kao odjeka Marshalove afere.<ref name="jutarnji1"/> Uprkos nekoliko vrhunskih koncerata kao što oni u Hali Pionir u Beogradu, Poljudu u Splitu ili Domu sportova u Zagrebu, desetke hiljada prodanih ulaznica, turneja je imala prilično razočaravajući završetak jer su grupu napustili Predrag Rakić i Mustafa Čengić u potrazi za sigurnijom egzistencijom. Krajem 1986. godine grupu je napustio i basist Mladen Mitić dok su radili na trećem studijskom albumu.<ref name="crorec"/> Ostatak grupe radio je na novom albumu te je polako sastavio novu postavu s bubnjarom [[Faris Arapović|Farisom Arapovićem]] i gitaristom [[Predrag Kovačević|Predragom Kovačevićem]] (Kova ili Kowalski) kao i basistom [[Emir Kusturica|Emirom Kusturicom]]. U to vrijeme Kusturica je bio poznati [[režiser|filmski režiser]] koji je osvojio [[Zlatna palma|Zlatnu palmu]] na [[Kanski filmski festival|Kanskom filmskom festivalu]] 1985. godine za film ''[[Otac na službenom putu]]'', a bio je i nominiran za [[Oscar za najbolji strani film|Oscara za najbolji strani film]].<ref name="jabuka"/> Ova osvježena postava u saradnji s nekim studijskim muzičarima, kao što su basista Predrag Bobić i prateći vokali Dado Džihan i Darko Ostojić, 1987. godine objavljuje novi album ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Pozdrav Iz Zemlje Safari |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Pozdrav-Iz-Zemlje-Safari/release/771500 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Diskotonovi urednici su imali neke primjedbe, tako da je pjesma "Naš prijedlog za Euroviziju" morala biti preimenovana budući da je sadržavala komentare o depresivnom stanju privrede i nedostatku slobode izražavanja. Album je ponovno uključivao brojne hit pjesme, kao što su "Pišonja i Žuga", "Hadžija ili bos", "Fikreta", "Dan Republike", tako da je vratio Zabranjeno pušenje u sam vrh domaće rock scene. Sam album je snimljen u Sarajevu, a miksan u [[London]]u dok je producent bio Sven Rustempašić, sarajlija koji živi u [[Seattle]]-u. Prateća turneja, koja je uključivala 87 koncerata, bila je najveća turneja grupe do tada. Grupa nastupa u gradovima koji do tada nisu nikad imali priliku vidjeti koncert Zabranjenog pušenja uživo. Turnerja je bila presudna za sticanje najšireg kruga publike i lansirala je grupu u krug najvećih domaćih rock imena, rame uz rame sa [[Azra|Azrom]], [[Bijelo dugme|Bijelim dugmetom]] i [[Parni valjak|Parnim Valjkom]]. U januaru 1988. godine bend dobija "Zlatnu ploču" za prodanih 100.000 primjeraka.<ref name="crorec"/> Grupu napušta Kusturica zbog snimanja svog novog filma ''[[Dom za vešanje]]''. U oktobru 1988. godine grupa je objavio svoj četvrti album pod nazivom ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Male Priče O Velikoj Ljubavi |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Male-Pri%C4%8De-O-Velikoj-Ljubavi/release/2844510 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Pjesme su uglavnom napisao i producirao Sučić. Na albumu su gostovali i operna pjevačica Sonja Milenković, violinist Dejan Sparavalo, kao i [[Goran Bregović]] kao prateći vokal i gitarista. Album je ostvario prosječan uspjeh. Grupa kreće na turneju s ''Top listom Nadrealista'' i grupom [[Bombaj štampa]], takođe jednim od pionira Novog primitivizma. Program je kombinacija teatra i rock and rolla i realizovan je po Sučićevoj ideji. Na 60-ak koncerata program je gledalo preko 200.000 posjetitelja, a turneja je proglašena najuspješnijom turnejom na estradi 1989. godine, ostavivši iza sebe čak i takva imena kao što su Bijelo Dugme i [[Lepa Brena]].<ref name="crorec">{{cite web |title=O Zabranjenom pušenju |url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101039&x=16&y=6 |work=on [[Croatia Records]] |access-date=26. 9. 2018}}</ref> === Politička neslaganja, raspad grupe i prijelazni period (1990–1995) === :''Više informacija: [[Raspad SFRJ]].'' Odnos između vodećeg dvojca grupe Davora Sučića i Nenada Jankovića, postaje sve hladniji početkom 1990., naročito za vrijeme velike turneje s Bombaj štampom i ''Top listom nadrealista'' tako da je turneja, iako izuzetno komercijalno uspješna, samo pogoršala njihov razlomljeni poslovni i prijateljski odnos.<ref name="crkovox">{{cite news|last=Tučkar|first=Zoran|url=http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|title=Davor Sučić aka Sejo Sexon (Zabranjeno pušenje): "Crk'o je Vox, a ne Marshall"|agency=muzika.hr|date=26. 8. 2009|access-date=26. 9. 2018|archive-date=15. 5. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170515152848/http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|url-status=dead}}</ref> Grupa staje s radnom krajem ljeta 1990. kada Sučić obavještava Jankovića kako više nije zainteresovan za saradnju s njim. Tako da su Sučić kao i Darko Ostojić i Faris Arapović napustili grupu, više zbog različitih pogleda na viziju benda nego zbog razlika u političkim pogledima na jugoslavensko političko vodstvo s kraja 1980-ih.<ref name="crkovox" /> U to vrijeme, Sučić i Ostojić rade na solo projektu za Diskoton, ali taj studijski album nije objavljen zbog početka [[rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]].<ref name="sejo"/> Arapović se pridružio sarajevskom alternativnom rock bendu Sikter.<ref name="crorec"/> S početkom rata u aprilu 1992. godine Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno Pušenje]] (kasnije preimenovan u [[The No Smoking Orchestra]]), dok u [[Opsada Sarajeva|opsjednutom Sarajevu]] ostaju Sučić, [[Mirko Srdić]], [[Zenit Đozić]], Boris Šiber i dizajner omota albuma Zabranjenog pušenja Srđan Velimirović te pokreću ratno izdanje ''Top liste Nadrealista''.<ref name="depo">{{cite web |title=Uvijek ispred svog vremena |url=http://depo.ba/clanak/1409/uvijek-ispred-svog-vremena |work=depo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Krajem juna iste godine ''Top liste Nadrealista'' počinje raditi 15-minutne radio emisije. U augustu 1993. godine nakon 50 radijskih emisija, grupa snima i emituje četiri televizijske epizode. S dolaskom struje u Sarajevu ''Top lista Nadrealista'' počinje sa scenskom, muzičkom i video produkcijom. Sučić je producirao muziku za TV seriju i pozorišnu predstavu ''TLN Live'' koju je na besplatnim nastupima vidjelo 20.000 sarajlija.<ref name="sejo"/> Nakon rata, Sučić se preselio u [[Zagreb]], gdje je živio neko vrijeme. Kasnije se vratio u Sarajevo i zajedno sa Srdićem, koji je tokom osamdesetih povremeno radio na pjesmama benda te gostovao na koncertima, obnovio Zabranjeno pušenje. Nakon ponovnog spajanja grupe 1996. godine Srdić i Sučić paralelno s pripremanjem albuma rade i na nastupima ''Top liste Nadrealista'', koja nakon ratnog iskustva u BiH pa sve do 1998. godine radi preko 300 nastupa pod pokroviteljstvom USAID-a po BiH, Hrvatskoj, [[Slovenija|Sloveniji]], [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Austrija|Austriji]], [[Danska|Danskoj]] i [[Švicarska|Švicarskoj]].<ref name="jabuka">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Zabranjeno Pušenje? |url=https://www.jabuka.tv/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/ |work=jabuka.tv |access-date=26. 9. 2018}}</ref> === Novi počeci na području bivše Jugoslavije (1996–2001) === Godine 1996. Sučić i Srdić zajedno s članova pratećeg benda ''Top liste Nadrealista'' i njenim članovima kao što su Sejo Kovo, Đani Pervan, Dušan Vranić i [[Samir Ćeramida]] postaju jezgra nove postave Zabranjenog pušenja. U to vrijeme grupa radi na svom novom studijskom albumu. Tako se peti album Zabranjenog pušenja ''[[Fildžan viška]]'' izdaje [[1997.]] godine u izdanju Dallas Recordsa i Nimfa Sounda. Sučić je uz pomoć Srdića napisao sve pjesme te producirao album. S ovog albuma predstavljena su četiri singla, i to "Možeš imat' moje tijelo", "Mile Hašišar", "Pubertet" i naslovna pjesma "Fildžan viška" za koje su snimljeni i videospotovi koje su producirali sami članovi grupe. Produkcijsko iskustvo iz ''TLN-a'' pokazalo se dragocjenim u snimanju spotova, koji bivaju vrlo dobro ocijenjeni u Hrvatskoj, BiH i Sloveniji gdje je grupa redovno nastupala. Na promotivnoj turneji su pored spomenutih Sučića i Srdića sudjelovali i [[Predrag Bobić]], Zoran Stojanović, Nedžad Podžić, [[Marin Gradac]], [[Bruno Urlić]] i [[Branko Trajkov]], a povremeno i Samir Ćeramida i Đani Pervan. Ista postava je 1998. godine realizova i prvi uživo koncertni album ''[[Hapsi sve!]]'', snimljen 17. oktobra 1997. godine u zagrebačkom Domu sportova s [[Dario Vitez|Dariom Vitezom]], novim menadžerom grupe, u ulozi organizatora koncerta i izvršnog producenta albuma.<ref name="depo"/> Početkom 1999. godine, neposredno nakon završetka promotivne turneje za ''Fildžan viška'', započelo je pisanje pjesama za sljedeći album benda u Olimpijskom centru Bjelolasica u [[Gorski kotar|Gorskom kotaru]]. Album ''[[Agent tajne sile]]'' je snimljen u Rent-A-Cow studiju u [[Amsterdam]]u, Holandija, u martu 1999. godine, a producirali su ga Sučić i Zlaja "Jeff" Hadžić. ''Agent tajne sile'' objavljen je u junu 1999.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje – Agent tajne sile (1999) |url=http://novosti.hr/zabranjeno-pusenje-agent-tajne-sile-1999/ |work=novosti.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> u izdanju [[TLN-Europa]], nezavisne izdavačke kuće koju je osnovao Sučić. Sa albuma su izbačena četiri singla; "Pos'o, kuća, birtija", naslovni "Agent tajne sile", "Jugo 45" i "Pupoljak". Treći singl s albuma, pjesma "Jugo 45" odmah je zasjela na najviša mjesta ljestvica hitova u BiH i Hrvatskoj. Grupa je odmah po izlasku albuma krenula na promotivnu turneju u sastavu: Sučić, Srdić, Gradac, Bobić, Urlić, Dragomir Herendić i Trajkov. Međutim, naporni ritam turneje kao i druge obaveze vrlo brzo dovode do toga da grupu napuštaju Gradac i Srdić. Gradac završava [[Muzička akademija u Sarajevu|Muzičku akademiju u Sarajevu]] i pridružuje se orkestru [[Radio Sarajevo|Radija Sarajeva]], dok je Srdić počeo pisati svoj solo album.<ref name="rirock">{{cite web |title=RiRock: Kako je nastalo i opstalo Zabranjeno pušenje? |url=http://www.rirock.com/hrvatska-i-svijet/kako-je-nastalo-i-opstalo-zabranjeno-pusenje/ |work=rirock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Početkom 2000. godine bend ponovo odlazi na Bjelolasicu gdje organizuje home studio te u mjesec dana, u vlastitoj produkciji, priprema materijal za naredni album ''[[Bog vozi Mercedes]]''. U međuvremenu bend je dobio novog člana, udarkaljaša [[Albin Jarić|Albina Jarića]], poznatijeg kao Jimi Rasta, koji je ranije radio s poznatim muzičarima kao što su Dave Stewart i [[Eric Clapton]]. Novi album ''Bog vozi Mercedes'' je sniman u improvizovanim studijima u Bjelolasici i [[Ivanić-Grad]]u od marta do juna 2001. godine. Album je bio zamišljen kao odmak od velikih muzičkih projekata tako da se nije očekivao da će to postati najprodavani album Zabranjog pušenje nakon rata,<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu |url=https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180926131204/https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 9. 2018 |url-status=dead }}</ref> koji se prodao u više od 35.000 primjeraka. Album je objavljen u decembru 2001. godine u izdanjima TLN-Europa i Menarta. Sučić je napisao i producirao četiri videspota, od ukupno šest objavljenih.<ref name="sejo">{{cite web |title=Sejo Sexon Biography in Croatian |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/sejo-sexon-davor-sucic/#more-85 |work=zabranjeno-pusenje.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Za pjesmu "Arizona Dream" bend je osvojio nagradu [[Indexi (nagrada)|Davorin]] za najbolju rock pjesmu 2002. godine.<ref>{{cite web |title=2002 Davorin Awards |url=http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |work=davorin.ba |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=12. 6. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612114540/http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |url-status=dead }}</ref> Koncertna turneja grupe za promociju njihovog sedmog studijskog albuma imala je 250 koncerata. Godine 2001. članovi grupe sudjeluju u jednom društvenoodgovornom projektu u kojem su organizovali muzičke radionice za djecu i mlade koji su bili žrtve [[Kopnena mina|mina]].<ref>{{cite web |title=ZAVRŠENA RADIONICA ZA DJECU ŽRTVE MINA |url=https://www.vecernji.hr/vijesti/zavrsena-radionica-za-djecu-zrtve-mina-719961 |work=vecernji.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Predstave o opasnostima od mina i radionice za djecu žrtve mina – dio Festivala prvih |url=https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |work=hcr.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180821191937/https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |archive-date=21. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref> Projekt su podržale ambasade [[Kanada|Kanade]], Norveške i SAD-a u Zagrebu.<ref name="depo"/> === Nastavak uspjeha (2002–2011) === Zabranjeno pušenje je 2002. godine otišlo na [[Sjeverna Amerika|sjevernoameričku]] turneju na kojoj je 26. maja snimilo svoj drugi live album na koncertu u [[St. Louis]]u.<ref name="muzika.hr">{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje u Tvornici predstavlja “Live In St.Louis” |url=https://www.muzika.hr/najave/zabranjeno-pusenje-u-tvornici-predstavlja-live-in-st-louis/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Godine 2004. bend je objavio uživo album ''[[Live in St. Louis (Zabranjeno pušenje)|Live in St. Louis]]''.<ref name="muzika.hr"/> Za promociju albuma snimljena su dva nova videospotaa: "Zenica Blues" i "Posljednja oaza (Fikreta)", od kojih je videospot za pjesmu "Zenica Blues", veliki hit 1980-ih, objavljen tačno 20 godina po objavljivanju ove pjesme. Videospot je snimljen u zatvoru u [[Zenica|Zenici]]. Kruna ovog perioda je nastup na festavalu [[Baščaršijske noći]] u Sarajevu, gdje na otvorenom koncertu Zabranjeno pušenje svira pred 15 hiljada ljudi, za koji su bili i nagrađeni.<ref name="depo"/> Tokom 2004. godine Albin Jarić, Bruno Urlić i Dragomir Herendić napustili su grupu zbog drugih obaveza. Jarić se posvetio [[Porodica|porodičnom]] životu u [[Kranj]]u, u Sloveniji. Herendić završava svoj studio u Ivanić-Gradu i fokusira se na svoju producentsku karijeru. Urlić je preuzeo vodstvo [[Makedonci|makedonskog]] etno sastava Ezerki & 7/8 iz Zagreba,<ref>{{cite web |title=Bruno Urlić (Ezerki & 7/8): “Gotovo sve nosimo sa sobom – hranu, piće, pa čak i malo publike” |url=https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |work=mixer.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=28. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134347/https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |url-status=dead }}</ref> i radi kao studijski muzičar i producent. U kratkom razdoblju bez gitariste i violiniste, Sučić, Trajkov i Bobić započinju pisanje i rad na skicama onog što će za tri godine prerasti u dupli album. U kratkom vremenu grupi su se pridružili violinista [[Robert Boldižar]] i gitarista [[Toni Lović]].<ref name="depo"/> Boldižar je je u kraćem periodu tokom 1997. godine svirao na turneji dok je violinista benda Urlić je bio na usavršavalju u [[Pariz]]u. Nova postava počinje sa snimanjem pjesama za predstojeći album te odlazi i na kratku turneju. U međuvremenu se i klavijaturista [[Paul Kempf]] priključio grupi. Godine 2005. nakon što se muzički producent Denis Mujadžić "Denyken" pridružio radu na novom albumu, Sučić je dobio priliku napisati [[Filmska muzika|filmsku muziku]] za bosanskohercegovačku akcijsku-komediju ''[[Nafaka (film)|Nafaka]]'' koji izlazi [[2006.]] godine u režiji [[Jasmin Duraković|Jasmina Durakovića]].<ref name="rirock"/> Na tom projektu grupa dolazi u priliku sarađivati ​​i s renomiranim muzičarima različitih žanrova, kao što su [[Halid Bešlić]], [[Arsen Dedić]] i [[zbor Arabeske]]. 26. juna 2006. godine objavljuje se pjesma "Nema više", prvi singl s nadolazećeg albuma i soundtracka ''Nafaka'', i zasjeda na 1. mjesto mnogih radio postaja. Sučić je napisao ovu pjesmu s bosanskim piscem [[Nenad Veličković|Nenadom Veličkovićem]]. Šest mjeseci kasnije, 26. novembra, Zabranjeno pušenje je objavilo svoj osmi studijski album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Hodi Da Ti Čiko Nešto Da |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Hodi-Da-Ti-%C4%8Ciko-Ne%C5%A1to-Da/release/3829046 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Novi album Pušenja na kioscima Tiska |url=https://www.muzika.hr/novi-album-pusenja-na-kioscima-tiska/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> prvi dvostruki album nakon ''Dok čekaš sabah sa šejtanom'' iz 1985. godine. Iako je koncertna turneja stvarno bila uspiješna kao i ranijih, razdoblje poslije izdanja albuma 2006. godine, i pored [[Australija|australske]] turneje i koncerata u Parizu i Londonu, bendu je donijela dva velika razočaranja, i to otkaze značajnih koncerata u Beogradu i Sarajevu. Prvo se desilo otkazivanje sarajevskog koncerta kao posljedica nezajažljivosti ljudi iz uprave [[Sarajevski filmski festival|Sarajevskog filmskog festivala]] koji su uspjeli preusmjeriti sponzorska sredstva namijenjena koncertu u njihov budžet.<ref name="jutarnji1">{{cite web |title=Sarajevski odgovor na novi val |url=https://www.jutarnji.hr/arhiva/sarajevski-odgovor-na-novi-val/3987543/ |work=jutarnji.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref name="zp">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com}}</ref> Sljedeći udarac bendu bila je uzurpacija koncerta 29. novembra od strane bivših članova benda u Beogradu, okupljenih oko sastava [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]]. Grupa je planirala projekat manifestacije ''Dan Republike'' s ciljem da to postane tradicionalni termin koncerta za beogradske fanove.<ref name="zp"/> U septembru 2008. godine dugogodišnji basista Predrag Bobić napustio je grupu nakon oproštajnog koncerta na zagrebačkom jezeru Bundek.<ref name="Predrag Bobić Životopis">{{cite web |title=Predrag Bobić Životopis |url=http://www.sbrock.net/wiki/Predrag_Bobi%C4%87 |work=sbrock.net |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Nakon toga, gitarista [[Dejan Orešković]], bivši basista [[Divlje jagode|Divljih jagoda]], pridružio se grupi i radu na njihovom nadolazećem albumu.<ref>{{cite web |title=Sejo Sexon: Mi smo svačiji i ničiji |url=https://slobodnadalmacija.hr/scena/showbizz/clanak/id/23542/sejo-sexon-mi-smo-svaciji-i-niciji |work=slobodnadalmacija.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Deveti studijski album ''[[Muzej Revolucije]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Muzej Revolucije |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Muzej-Revolucije/release/6020347 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> objavljen je 7. novembra [[2009.]] godine na 92. godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]].<ref>{{cite web |title=Protestno pismo industriji nejednakosti |url=https://www.muzika.hr/albumi/protestno-pismo-industriji-nejednakosti/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title='Muzej revolucije' |url=https://www.tportal.hr/magazin/clanak/muzej-revolucije-20091104 |work=tportal.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album je objavljen istog dana kroz različite izdavačke kuće u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Srbiji i Sloveniji.<ref name="balkanrock">{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Radovi na cesti (2013) |url=http://balkanrock.com/autorski-clanci/recenzije/zabranjeno-pusenje-radovi-na-cesti-2013/ |work=balkanrock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> S albuma je objavljeno pet singlova i to: "Modni Guru", "Kladimo se", "Kada Sena pleše", "Tvoja bosa stopala" i "Samir-time". U 2011. godini Sučić je režirao videospot za treći singl s albuma pod nazivom "Kada Sena pleše". Bio je to njegov redateljski debi, a napisao je [[scenarij]] za taj video.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušnje "Kada Sena pleše" |url=https://glazba.hrt.hr/109584/zabranjeno-pusnje-kada-sena-plese |work=glazba.hrt.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826183003/https://glazba.hrt.hr/109584/zabranjeno-pusnje-kada-sena-plese |url-status=dead }}</ref> Bend je 25. juna 2012. godine objavio video za "Samir-time", koji je bio peti i posljednji singl s albuma ''Muzej Revolucije''.<ref>{{cite web |title=Pogledajte premijeru spota "Samir-time" Zabranjenog pušenja |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/pogledajte-premijeru-spota-samir-time-zabranjenog-pusenja/120626020 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Pjesma "Samir-time": Zabranjeno pušenje ima novi spot! |url=http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |work=24sata.info |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826164741/http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |url-status=dead }}</ref> === Deseti studijski album i posljednje godine (2012–danas) === Tokom 2012. godine Sučić i Lović su napisali i producirali deset novih pjesama koje su se našle na desetom studijskom albumu. Dana 10. oktobra 2013. godine objavljen je album ''[[Radovi na cesti]]'' u izdanju [[Croatia Records]]a i Dallas Recordsa.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Radovi Na Cesti |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Radovi-Na-Cesti/release/5229013 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=“Zabranjeno pušenje” u Zagrebu obilježava 30 godina djelovanja |url=http://zg-magazin.com.hr/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezava-30-godina-djelovanja/#more-14182 |work=zg-magazin.com.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Besplatno preuzmite novi album Zabranjenog pušenja - "Radovi na cesti" |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/besplatno-preuzmite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/131009103 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Skinite novi album Zabranjenog pušenja - Radovi na cesti |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/lica/skinite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/128025 |work=radiosarajevo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album nailazi na većinu pozitivnih kritika od strane kritičara. Ovjeljuje se i šest singlova: "Boško i Admira", "Ti voliš sapunice", "Tri kile, tri godine", "U Tvoje ime", "Klasa optimist" i "Kafana kod Keke". Dana 28. decembra 2013. godine Sučić i Zabranjeno pušenje proslavili su 30. godišnjicu rada grupe sa svojim fanovima na koncertu u [[Skenderija|Skenderiji]] u Sarajevu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje večerašnjim koncertom slavi 30 godina rada |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-vecerasnjim-koncertom-slavi-30-godina-rada/131227096 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=30 godina Zabranjenog pušenja i slavljenički koncert u Sarajevu |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/kultura/30-godina-zabranjenog-pusenja-i-slavljenicki-koncert-u-sarajevu/133647 |work=radiosarajevo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> U januaru 2016. godine bendu se pridružila saksofonistica i flautistica [[Lana Škrgatić]].<ref name="linkedin">{{cite web |title=LinkedIn Profile |url=https://hr.linkedin.com/in/lana-skrgatic-27b0223b |work=hr.linkedin.com |access-date=26. 9. 2018 }}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Kao nova članica grupe, Škrgatić se pojavljuje po prvi puta u videospotu za peti singl "Klasa optimist".<ref>{{cite web |title=PREMIJERA SPOTA ZABRANJENOG PUŠENJA: Evo kako izgleda kada stari rokeri ‘bare’ mlade sponzoruše |url=https://net.hr/hot/glazba/premijera-spota-zabranjenog-pusenja-evo-kako-izgleda-kada-stari-rokeri-bare-mlade-sponzoruse/ |work=net.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 7. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726103944/https://net.hr/hot/glazba/premijera-spota-zabranjenog-pusenja-evo-kako-izgleda-kada-stari-rokeri-bare-mlade-sponzoruse/ |url-status=dead }}</ref> Klavijaturista Paul Kempf odlučio je napusiti bend početkom [[2017.]] godine. Tokom 2017. godine grupa je nastupala na [[Novi Sad|novosadskom]] festivalu EXIT 2017, kao i na beogradskom Beer Festu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje 19.05.2017. |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu: Ovaj festival je jak argument da rock'n'roll još postoji |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-na-exitu-ovaj-festival-je-jak-argument-da-rock-n-roll-jos-postoji/170523094 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Direktori, Mortal Kombat, Škrtice i Zabranjeno pušenje na Belgrade Beer Festu |url=http://balkanrock.com/vesti/najave/direktori-mortal-kombat-skrtice-i-zabranjeno-pusenje-na-belgrade-beer-festu/ |work=balkanrock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Krajem oktobra 2018. godine grupa je objavila svoj jedanaesti studijski album, ''[[Šok i nevjerica]]''. Najviše pjesama su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović. Kao gosti na ovom albumu pojavljuju se tuzlanska reperica [[Sassja]] te sarajevski interpretator sevdalinki [[Damir Imamović]].<ref name="index1" >{{cite web |title=Šok i nevjerica: Zabranjeno pušenje nakon pet godina objavljuje novi album |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-nakon-pet-godina-objavljuje-novi-album/2027683.aspx |work=index.hr |access-date=3. 12. 2019}}</ref><ref name="klix">{{cite web |title="Šok i nevjerica!": Zabranjeno pušenje konačno objavljuje 11. album |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-konacno-objavljuje-11-album/181002048 |work=klix.ba |access-date=3. 12. 2019}}</ref> U oktobru je objavljen i muzički spot za singl pod nazivom "Irska".<ref>{{cite web |title=Premijera: Prvi pogledajte novi spot Zabranjenog pušenja "Irska" |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/premijera-prvi-pogledajte-novi-spot-zabranjenog-pusenja-irska/2031389.aspx |work=index.hr |access-date=3. 12. 2019}}</ref> Turneja kojom se promovira novi studijski album Pušenja, a koja će se završiti 29. decembra koncertom u sarajevskoj [[Dvorana Mirza Delibašić|Skenderiji]], započela je nastupima u Beogradu i Zagrebu. Promotivna turneja je započela u Beogradu koncertom održanim 29. oktobra.<ref>[https://www.kurir.rs/zabava/pop-kultura/3164407/raspevani-dan-republike-uz-zabranjeno-pusenje-legendarni-bend-odrzao-u-beogradu-jos-jedan-koncert-za-pamcenje RASPEVANI DAN REPUBLIKE UZ ZABRANJENO PUŠENJE: Legendarni bend održao u Beogradu još jedan koncert za pamćenje!] ''kurir.rs'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[http://www.novosti.rs/vesti/scena.147.html:763523-Raspevani-Dan-republike Raspevani Dan republike] ''novosti.rs'', pristupljeno 3. 12. 2019.</ref> Sarajevskim koncertom na kojem su gosti bili [[Sead Lipovača|Zele Lipovača]] i [[Alen Islamović]] obilježeno je i 35 godina postojanja i rada Zabranjenog pušenja.<ref>[https://www.oslobodjenje.ba/o2/kultura/muzika/koncert-zabranjenog-pusenja-u-sarajevu-sok-i-nevjerica-u-skenderiji-421423 Koncert Zabranjenog pušenja u Sarajevu: Šok i nevjerica u Skenderiji] pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-ostavilo-srce-u-prepunoj-skenderiji-raja-iz-sarajeva-uzivala-u-sjajnoj-svirci/181230001 Zabranjeno pušenje ostavilo srce u prepunoj Skenderiji, raja iz Sarajeva uživala u sjajnoj svirci]</ref> Početkom oktobra 2019. godine grupa je otišla na svjetku turneju kojom je obilježeno 35 godina od objavljivanja njihovog [[Das ist Walter|prvog studijskog albuma]]. Tom prilikom održana su četiri koncerta u Kanadi, tri u Australiji, kao i tri u sjevernom dijelu Europe. Također, održani su koncerti i u Zagrebu i Splitu sredinom oktobra 2019.<ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx] ''index.hr'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/191021054 Zabranjeno pušenje u Zagrebu obilježilo 35 godina albuma ''Das ist Walter''] ''klix.ba'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref> U novembru 2019. godine Škrgatić je napuila grupu kako bi se priključila jednom ženskom muzičkom sastavu.<ref>[https://zadovoljna.dnevnik.hr/clanak/c-u-r-e-upoznajte-cetiri-djevojke-koje-sviraju-na-otvorenju-adventa-kod-matosa---584909.html C.U.R.E.: Upoznajte četiri djevojke koje sviraju na otvorenju Adventa kod Matoša], ''zadovoljna.dnevnik.hr'' Pristupljeno 2. 12. 2019.</ref> Tokom 2020. i 2021. godine, u vrijeme [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-19]], članovi benda snimili su 16 novih pjesama za novi studijski album. Sve pesme su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović, dok aranžman potpisuju zajedno sa ostalim članovima grupe. Prvi put nakon 15 godina pauze na albumu sarađuju sa [[Elvis J. Kurtović|Elvisom J. Kurtovićem]], bivšim članom. Tako su u junu 2020. objavili singl i spot za pjesmu "Korona hit pozitivan", koji je rađen u saradnji sa Kurtovićem.<ref>[https://www.tportal.hr/showtime/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-s-pozitivnim-korona-hitom-20210920 Zabranjeno pušenje u Zagrebu s 'pozitivnim korona hitom'], ''tportal.hr'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref><ref>[https://dalmatinskiportal.hr/zivot/video-zabranjeno-pusenje--nemamo-virus--imamo-korona-pozitivan-hit/68087 Zabranjeno pušenje: Nemamo virus, imamo Korona pozitivan hit], ''dalmatinskiportal.hr'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref> U aprilu 2022. godine izašao je treći live album ''[[Live in Skenderija Sarajevo 2018]]''. Novi studijski album, dvanaesti ali i dupli, ''[[Karamba!]]'', izašao je [[3. juni|3. juna]] 2022. godine.<ref>[https://mondo.rs/Zabava/Muzika/a1644178/Zabranjeno-pusenje-novi-album-Karamba.html KARAMBA! 6 životnih lekcija sa novog albuma Zabranjenog pušenja!], ''mondo.rs'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref><ref>[https://m.cdm.me/zabava/muzika-film-tv/poslije-cetiri-godine-cekanja-zabranjeno-pusenje-konacno-ima-novi-album-i-to-dvostruki/ Poslije četiri godine čekanja, Zabranjeno pušenje konačno ima novi album i to dvostruki], ''cdm.me'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref> Album je najavljen pjesmom "Ekrem", za koju je snimljen i spot, koji je ponovo režirao Tomislav Fiket, a u ulozi Ekrema je glumac [[Asim Ugljen (glumac)|Asim Ugljen]].<ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-zabranjenog-pusenja/220524099?fbclid=IwAR2VdL6kULnQREda-abvHcS7fWPeyx2353pyXRPTr-d5XpT0o2up5_lywzI Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album Zabranjenog pušenja], ''klix.ba'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.kurir.rs/stars/3940447/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja Ravnozemljaš „Ekrem“ najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''Kurir'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://avaz.ba/showbiz/jet-set/745048/asim-ugljen-u-novom-spotu-zabranjenog-pusenja-ja-sam-poremeceni-ravnozemljas-ekrem Asim Ugljen u novom spotu "Zabranjenog pušenja": Ja sam poremećeni ravnozemljaš Ekrem], ''Avaz'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja/2366978.aspx Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''index.hr'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.gloria.hr/gl/zivot/preporuke/asim-ugljen-postao-ekrem-ravnozemljas-skeptican-prema-knjizi-a-pun-povjerenja-prema-googleu-15202601 Asim Ugljen postao Ekrem Ravnozemljaš: ‘Skeptičan prema knjizi, a pun povjerenja prema Googleu‘], ''gloria.hr'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref> ==Muzički stil== {{Glavni|Novi primitivizam}} Početkom 1980-ih, kada je ostatak pop scene [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|bivše Jugoslavije]] pratio europske trendove (uglavnom punk rock i novi val), Zabranjeno pušenje je bio dio jedinstvenog rock pokreta sa centrom u Sarajevu. Ovaj pokret, uglavnom zasnovan na prostom, mladalačkom garažnom rocku sa utjecajima folka, je odredio jedinstveni sarajevski urbani stil nazvan Novi primitivizam. Pjesme Zabranjenog pušenja su se kretale od [[Punk muzika|punk]]a do rocka; vrlo često aranžovane da sadrže [[Truba|trube]] i [[saksofon]]e, davale su grupi jedinstven zvuk. Zabranjeno pušenje je pjevalo o Sarajevu, njegovim idolima i lokalnim herojima uz priče o ljubavi i gubicima, na drugačiji i često humoristički način. Vrlo jasni i često cinični, stihovi grupe su bili dovoljno napredni da pokažu posljednje stadijume jugoslavenskog socijalizma ("Dan republike", "Srce, ruke i lopata", "Amir", "Guzonjin sin"), drugačije klubove i i homoseksualce ("Pišonja i Žuga u paklu droge", "Javi mi"), a također su predvidjeli mračne nagovještaje [[Rat u Bosni i Hercegovini|predstojećeg rata]] ("Kanjon Drine", "Zvijezda nad Balkanom"). Pjesme kao što su "Nedelja kad je otišo Hase" (pjesma je naizgled posvećena fudbaleru [[Asim Ferhatović|Asimu Ferhatoviću Haseu]], ali je zapravo o danu kada je preminuo [[Josip Broz Tito]]), "Anarhija all over Baščaršija", "Zenica Blues", "Šeki is on the Road Again", "Balada o Pišonji i Žugi", "Pišonja i Žuga u paklu droge", "Dok jezdiš ka Alemanji", "Lutka sa naslovne strane", "Na straži pored Prizrena" i mnoge druge su osigurale svoje mjesto u historiji rok muzike bivše Jugoslavije. ==Članovi== {{glavni|Članovi grupe Zabranjeno pušenje}} ===Sadašnja postava=== * [[Davor Sučić|Davor Sučić "Sejo Sekson"]] – [[pjevanje|vokal]], [[gitara]], [[lirika|tekstovi]] i pjesme (1980–1990; 1995–danas) * [[Antun Lović|Toni Lović]] – [[električna gitara|solo gitara]] (2004–danas) * [[Dejan Orešković|Dejan Orešković "Klo"]] – [[bas-gitara]] (2008–danas) * [[Robert Boldižar]] – [[violina]], [[klavijature]] (2004–danas) * [[Branko Trajkov|Branko Trajkov "Trak"]] – [[bubnjevi]] (1996–danas) <small>Izvor: [http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/ Zabranjeno Pušenje]</small> ===Bivši članovi=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Faris Arapović]] – bubnjevi (1987–1990) * [[Kristina Biluš]] – prateći vokal (1999) * [[Predrag Bobić]] "Bleka" – bas-gitara (1996–2008)<ref name="Predrag Bobić Životopis"/> * [[Mustafa Čengić]] "Mujo Snažni" – gitara, prateći vokal (1980–1986) * [[Samir Ćeramida]] – bas-gitara (1996–1998) * [[Zoran Degan]] "Poka" – klavijature (1980–1983) * [[Zenit Đozić]] "Fu-do" – bubnjevi, udaraljke, prateći vokal (1980–1983; 1985) * [[Jadranko Džihan]] – klavijature (1987–1990) * [[Ognjen Gajić]] – [[saksofon]], [[flauta]], [[klavijature]] (1980–1987) * [[Marin Gradac]] "Mako" – pjevač, trombon (1996–1999) * [[Dragomir Herendić]] "Dragianni" – gitara (1999–2004) * [[Dražen Janković]] "Seid Mali Karajlić" – klavijature, prateći vokal (1980–1981; 1984–1987) * [[Nele Karajlić|Nenad Janković]] "Dr. Nele Karajlić" – pjevač, klavijature (1980–1990) * [[Albin Jarić]] "Jimi Rasta" – udaraljke (2001–2004) {{col-2}} * [[Paul Kempf]] "Pavo" – klavijature (2005–2017) * [[Predrag Kovačević]] "Kowalski" – gitara (1986–1990) * [[Sead Kovo]] "Sejo" – gitara (1996–1999) * [[Emir Kusturica]] – bas-gitara (1987) * [[Mladen Mitić]] "Munja" – bas-gitara , prateći vokal (1980–1986) * [[Darko Ostojić]] "Minka" – bas-gitara (1987–1990) * [[Đani Pervan]] – bubnjevi (1996) * [[Nedžad Podžić]] "Počko" – klavijature, prateći vokal (1996–1998) * [[Predrag Rakić]] "Šeki Gayton" – bubnjevi (1983–1986) * [[Mirko Srdić]] "Elvis J. Kurtović" – prateći vokal (1996–1999) * [[Zoran Stojanović]] – električna gitara (1996–1998) * [[Lana Škrgatić]] – saksofon, flauta, klavijature (2016–2019) * [[Bruno Urlić]] "Prco" – [[violina]], [[viola]], klavijature, prateći vokal (1997–2004)<ref>{{cite web |title=Bend Massino Savić |url=http://massimo.hr/bend/?doing_wp_cron=1533035546.3315789699554443359375 |work=massimo.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153612/http://massimo.hr/bend/?doing_wp_cron=1533035546.3315789699554443359375 |archive-date=31. 7. 2018 |url-status=dead }}</ref> * [[Dušan Vranić]] "Duco" – klavijature, prateći vokal (1996–1997) {{col-end}} ==Diskografija== {{Glavni|Diskografija grupe Zabranjeno pušenje}} ===Studijski albumi=== * ''[[Das ist Walter]]'' (1984.) * ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]'' (1985.) * ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' (1987.) * ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]'' (1989.) * ''[[Fildžan viška]]'' (1997.) * ''[[Agent tajne sile]]'' (1999.) * ''[[Bog vozi Mercedes]]'' (2001.) * ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]'' (2006.) * ''[[Muzej Revolucije]]'' (2009.) * ''[[Radovi na cesti]]'' (2013.) * ''[[Šok i nevjerica]]'' (2018.) * ''[[Karamba!]]'' (2022.) == Također pogledajte == * [[The No Smoking Orchestra]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Zabranjeno pušenje}} * [http://www.zabranjeno-pusenje.com/ Zabranjeno pušenje] * [https://www.discogs.com/artist/657453-Zabranjeno-Pu%C5%A1enje Zabranjeno pušenje] na Discogsu {{Zabranjeno pušenje}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Zabranjeno pušenje]] [[Kategorija:Novi primitivizam]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1980.]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok grupe]] lcqrdapezfwx5l54576gd3qtacqcax8 3426184 3426183 2022-07-30T17:23:13Z AnToni 2325 [[Kategorija:Jugoslavenske rok grupe]] uklonjena; [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Zabranjeno pušenje | slika = Zabranjeno pusenje-1.jpg | slika_veličina = 320 | široka_slika = da | alt = | opis = Zabranjeno pušenje na beogradskom Beer Festu 2017. | pozadina = skupina | alias = | porijeklo = [[Sarajevo]], [[Bosna i Hercegovina]] | žanr = [[novi primitivizam]], [[punk]], garažni rock, [[rock]], [[rock and roll]], novi val | karijera = 1980–danas | izdavač = [[Jugoton]], [[Diskoton]], [[Dallas Records]], [[Nimfa Sound]], [[Dancing Bear]], [[Renome]], [[Active Time]], [[TLN-Europa]], [[Menart]], [[Civitas Produkcija|Civitas]], [[Mascom]], [[Hayat Production]], [[Long Play Records|Long Play]], [[Tropik]], [[Croatia Records]] | povezani_umjetnici = [[Shaderwan Code]], [[Elvis J. Kurtović & His Meteors]], [[Bombaj štampa]], [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]] | web_stranica = {{URL|http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/| zabranjeno-pusenje.com}} | trenutni_članovi = *[[Davor Sučić]] *[[Branko Trajkov]] *[[Robert Boldižar]] *[[Toni Lović]] *[[Dejan Orešković]] | bivši_članovi = [[#Bivši članovi|Vidi bivše članove]] | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Zabranjeno pušenje''' je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] [[rock]] grupa osnovana u [[Sarajevo|Sarajevu]] 1980. godine. Muzički stil grupe uglavnom se sastoji od osebujnog garažnog [[rock]] zvuka s utjecajima narodne muzike, često s inovativnom produkcijom i složenim pripovijedanjem. Grupa trenutno [[Članovi grupe Zabranjeno pušenje|ima pet članova]], i to su suosnivač benda, [[Pjevanje|pjevač]] i gitarista [[Davor Sučić]], dugogodišnji bubnjar benda [[Branko Trajkov]], gitarista [[Toni Lović]], bas-gitarista [[Dejan Orešković]], te violinista i klavijaturista [[Robert Boldižar]]. Zabranjeno pušenje je nastalo suprotno od tada prevladavajućeg jugoslavenskog punk rocka i novog vala, tijesno povezano s kulturnim pokretom [[Novi primitivizam]] i radio i TV satiričnom i humorističnom emisijom ''[[Top lista nadrealista]]''. Tokom 1980-ih godina grupa je bila jedna od najznačajnijih muzičkih pojava na prostoru [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|nekadašnje Jugoslavije]], imali su izuzetno posjećene [[koncert]]e i prodali su na stotine hiljada [[Album|ploča]]. Prvi sastav grupe, u početku poznat kao Pseudobluz Band Zabranjeno Pušenje, činili su gitarista [[Davor Sučić]] i pjevač [[Nenad Janković]], bubnjari [[Zenit Đozić]] i [[Predrag Rakić]], bas-gitarista [[Mladen Mitić]], klavijaturisti [[Dražen Janković]] i [[Zoran Degan]], saksofonista i flautista [[Ognjen Gajić]] i gitarista [[Mustafa Čengić]] (Mujo Snažni). Njihov debitantski studijski [[album]] ''[[Das ist Walter]]'' (1984), u početku objavljen u malom tiražu a na kraju prodan u 100.000 primjeraka, postavio je rekord za prekoračenje početnog izdanja za 30 puta. Njihov sljedeći album ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]'' (1985), također u izdanju zagrebačkog [[Jugoton]]a, bojkotovali su glavni mediji zbog slučaja "Crk'o Marshal". Godine 1986. Rakić, Mitić i Čengić odlučuju napustiti grupu, a pridružuju im se bubnjar [[Faris Arapović]], bas-gitarista [[Darko Ostojić]], gitarista [[Predrag Kovačević]] i klavijaturista [[Jadranko Džihan]].<ref name="depo" /> Tokom druge polovine osamdesetih godina grupa je s novom postavnom objavila dva albuma ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' (1987) i ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]'' (1989) u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a. Tokom 1992. godine, s početkom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]], Nenad Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno pušenje]] (kasnije [[The No Smoking Orchestra|Emir Kusturica i The No Smoking Orchestra]]), a Sučić i drugi članovi se ponovno okupljaju u Sarajevu, koristeći izvorno ime, nastavljaju rad grupe<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje at Exit 2017 |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref> objavaljujući peti studijski album ''[[Fildžan viška]]'' (1997) s izmjenjenom postavom. Sastav tokom 1990-ih pored Sučića čine i vođa Novog primitivizma [[Mirko Srdić]], pjevač [[Marin Gradac]], gost s [[Pozdrav iz zemlje Safari|albuma iz 1987.]] [[Predrag Bobić]] , gitarista [[Sead Kovo]] i violinista [[Bruno Urlić]]. Nakon jednog privremenog bubnjara, [[Branko Trajkov]] dolazi u grupu 1996. godine. Ovaj sastav je snimio i šesti album ''[[Agent tajne sile]]'' (1999). Godine 2000. Srdić, Kovo i Gradac su napustili sastav, a gitarista i producent [[Dragomir Herendić]] se pridružio i nastupio na njihovom narednom albumu ''[[Bog vozi Mercedes]]'' (2001). Pet godina kasnije izlati novi dupli album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]'' (2006). Sredinom 2000-ih, Herendić, Bobić i Urlić napuštaju Zabranjeno pušenje, a gitarista [[Toni Lović]], basista [[Dejan Orešković]] i violinista [[Robert Boldižar]] dolaze na njihova mjesta. Deveti studijski album grupe ''[[Muzej Revolucije]]'' (2009) objavljen je na isti dan u gotovo svim bivšim jugoslavenskim republikama na godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]]. Grupa je objavila svoj jubilarni deseti studijski album, ''[[Radovi na cesti]]'', 2013. godine. Jedanaesti studijski album ''[[Šok i nevjerica]]'' objavljen je u 2018. godini. Dvanaesti, ujedno i dvostruki album ''[[Karamba!]]'' objavljen je 2022. godine. ==Historija grupe== === Prve godine (1980–1983)=== Ono što će na kraju postati Zabranjeno pušenje započeli su 1979. godine tada 16-godišnji [[Nenad Janković]] (kasnije postao poznat kao dr. Nele Karajlić) i 18-godišnji [[Davor Sučić]] (kasnije mr. Sejo Sexon), dva tinejdžera prijatelja i komšije koji su zajedno pohađali [[Druga gimnazija (Sarajevo)|Drugu gimnaziju]] u [[Sarajevo|Sarajevu]], a živjeli u istoj stambenoj zgradi u ulici Fuada Midžića u sarajevskom naselju [[Koševo]]. Uveliko zaljubljeni i duboko uronjeni u [[rock and roll]], dvojac je apsorbovao različite muzičke utjecaje u Jugoslaviji i iz inostranstva dok su očajnički pokušavali dostići osnovnu razinu tehničke osposobljenosti na svojim [[Muzički instrumenti|instrumentima]]. U toj je fazi Janković svirao [[klavir]] a Sučić [[Gitara|gitaru]]. Sučić i Janković ubrzo šire postavu grupe dovođenjem [[Ognjen Gajić|Ognjena Gajić]]a, još jednog prijatelja iz naselja, koji je već imao osnovna znanja stečena pohađanjem muzičke škole.<ref name="neleknjiga">{{cite book |last1=Karajlić |first1=Nele |title=Fajront u Sarajevu |date=2014 |url=https://www.laguna.rs/n2420_knjiga_fajront_u_sarajevu_-_dopunjeno_izdanje_laguna.html |publisher=Laguna |location=Beograd |isbn=9788652115648 |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Budući da su sva tri člana grupe, neformalno poznate kao Pseudobluz Bend, živjela sa svojim roditeljima tako su se i probe održavale u stanovima njihovih roditelja.<ref name="neleknjiga"/> Nakon nekog vremena, za bubnjara benda, Sučić dovodi [[Zenit Đozić|Zenita Đozića]] (u početku poznat kao Zena, kasnije kao Fu-Do), novog kolegu iz Druge gimnazije koji se preselio iz [[Bugojno|Bugojna]] u Sarajevo. U jesen 1980. godine grupa je dobila još jednog novog člana, gitaristu [[Mustafa Čengić|Mustafu Čengića]], koji opet dovodi [[Mladen Mitić|Mladena Mitića]] koji je svirao [[Bas-gitara|bas-gitaru]].<ref name="neleknjiga"/> Tih godina grupu su povremeno pratili i [[Mirko Srdić]], [[Zoran Degan]], [[Boris Šiber]], [[Samir Ćeramida]]. Krajem 1980. godine sastav je uspjeo ući u program [[Želimir Altarac Čičak|Želimira Altaraca "Čička"]] koji je organizovao predstavljanje novih muzičkih nada u Domu mladih u Sarajevu.<ref name="neleknjiga"/> Ovaj događaj održan pod mantrom "Nove nade, nove snage" bio je prvi javni nastup benda koji tu nastupa pod nazivom "Pseudobluz Bend Zabranjeno pušenje". Nakon nekog vremena, brišu prvi dio naziva i nastavljaju koristiti samo naziv "Zabranjeno pušenje". Njihova prva snimka, pjesma "Penzioneri na more idu zimi", napravljena je za [[Radio Sarajevo]] početkom osamdesetih godina.<ref name="jutarnji1"/> Od maja 1981. godine Janković i nekoliko članova benda dodatno su se uključili u ''[[Top lista nadrealista|Top listu nadrealista]]'', radijsku emisiju koja se sednično emitovala kao dio Primus programa na drugom kanalu Radija Sarajevo. === Proboj i sve veća popularnost u Jugoslaviji (1984–1989) === Zabranjeno pušenje je nastupalo po sarajevskim klubovima dvije godine prije nego što su u jesen 1983. godine počeli sa snimanjem prvih pjesama za svoj debitantski [[album]]. Proces snimanja pjesama, u skromnom studiju producenta "Paše" Ferovića, trajao je sedam mjeseci prije nego što je u aprilu 1984. godine objaven album ''[[Das ist Walter]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Das Ist Walter |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Das-Ist-Walter/release/10689387 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Zagrebački [[Jugoton]] album prvo izdaje u samo 3.000 primjeraka, što je jasno ukazivalo na izrazito niska tržišna očekivanja. U tom trenutku postava grupe je nešto promijenjena, klavijaturista je Nenadov mlađi brat [[Dražen Janković]] (Seid Mali Karajlić) dok je bubnjar [[Predrag Rakić]] (Šeki Gayton). Iako je album bio objavljen u malom tiražu, konačni broj prodanih primjeraka od 100.000 postavlja rekord za prekoračenje početnog tiraža; za 30 puta je premašen prvi tiraž. Grupa 1984. godine kreće na koncertnu turneju od 60 koncerata po najvećim dvoranama u nekadašnjoj Jugoslaviji i vrlo brzo postaju najveća rock atrakcija nakon samo jednog objavljenog albuma.<ref name="crorec"/> Tokom spomenute turneje, na koncertu održanom 27. novembra 1984. godine u [[Rijeka (grad)|Rijeci]]<ref name="crkovox"/> Nenad Janković je rekao, govoreći o pojačalu koje se u tom trenutku pokvarilo, "Crk'o Marshal... mislim na pojačalo," što je prepoznato kao dosjetka na račun smrti [[Josip Broz Tito|Maršala Tita]]. Ovaj događaj je doveo grupu u nevolje.<ref name="jutarnji1"/> Mediji su ih kritikovali, a kampanja protiv njih rezultovala je otkazivanjem koncerata i uklanjanjem ''Top liste nadrealista'' iz programa televizije.<ref>{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Skandal je čak privuko pažnju i [[UDBA]]-e. Spasili su ih neki od vodećih liberalnih intelektualca, kao i [[časopis]]i poput [[Polet]]a, Mladine i Slobodne Dalmacije koji su podigli svoj glas u odbranu članova grupe tako da se ta afera završava bez [[zatvor]]skih kazni.<ref name="crkovox"/> U takvoj atmosferi, grupa je snimila svoju drugu, dvostruku [[album|ploču]] ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]''<ref name="crkovox"/> u zagrebačkom SIM studiju, koji je objavljen u julu [[1985.]] godine.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Dok Čekaš Sabah Sa Šejtanom |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Dok-%C4%8Ceka%C5%A1-Sabah-Sa-%C5%A0ejtanom/release/771489 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album je dobio priznanje javnosti i kritičara, ali bojkotovali su ga mediji. Promotivna turneja imala je velikih poteškoća zbog straha organizatora i enormnog prisustva [[Policija|policije]], kao odjeka Marshalove afere.<ref name="jutarnji1"/> Uprkos nekoliko vrhunskih koncerata kao što oni u Hali Pionir u Beogradu, Poljudu u Splitu ili Domu sportova u Zagrebu, desetke hiljada prodanih ulaznica, turneja je imala prilično razočaravajući završetak jer su grupu napustili Predrag Rakić i Mustafa Čengić u potrazi za sigurnijom egzistencijom. Krajem 1986. godine grupu je napustio i basist Mladen Mitić dok su radili na trećem studijskom albumu.<ref name="crorec"/> Ostatak grupe radio je na novom albumu te je polako sastavio novu postavu s bubnjarom [[Faris Arapović|Farisom Arapovićem]] i gitaristom [[Predrag Kovačević|Predragom Kovačevićem]] (Kova ili Kowalski) kao i basistom [[Emir Kusturica|Emirom Kusturicom]]. U to vrijeme Kusturica je bio poznati [[režiser|filmski režiser]] koji je osvojio [[Zlatna palma|Zlatnu palmu]] na [[Kanski filmski festival|Kanskom filmskom festivalu]] 1985. godine za film ''[[Otac na službenom putu]]'', a bio je i nominiran za [[Oscar za najbolji strani film|Oscara za najbolji strani film]].<ref name="jabuka"/> Ova osvježena postava u saradnji s nekim studijskim muzičarima, kao što su basista Predrag Bobić i prateći vokali Dado Džihan i Darko Ostojić, 1987. godine objavljuje novi album ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' u izdanju sarajevskog [[Diskoton]]a.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Pozdrav Iz Zemlje Safari |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Pozdrav-Iz-Zemlje-Safari/release/771500 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Diskotonovi urednici su imali neke primjedbe, tako da je pjesma "Naš prijedlog za Euroviziju" morala biti preimenovana budući da je sadržavala komentare o depresivnom stanju privrede i nedostatku slobode izražavanja. Album je ponovno uključivao brojne hit pjesme, kao što su "Pišonja i Žuga", "Hadžija ili bos", "Fikreta", "Dan Republike", tako da je vratio Zabranjeno pušenje u sam vrh domaće rock scene. Sam album je snimljen u Sarajevu, a miksan u [[London]]u dok je producent bio Sven Rustempašić, sarajlija koji živi u [[Seattle]]-u. Prateća turneja, koja je uključivala 87 koncerata, bila je najveća turneja grupe do tada. Grupa nastupa u gradovima koji do tada nisu nikad imali priliku vidjeti koncert Zabranjenog pušenja uživo. Turnerja je bila presudna za sticanje najšireg kruga publike i lansirala je grupu u krug najvećih domaćih rock imena, rame uz rame sa [[Azra|Azrom]], [[Bijelo dugme|Bijelim dugmetom]] i [[Parni valjak|Parnim Valjkom]]. U januaru 1988. godine bend dobija "Zlatnu ploču" za prodanih 100.000 primjeraka.<ref name="crorec"/> Grupu napušta Kusturica zbog snimanja svog novog filma ''[[Dom za vešanje]]''. U oktobru 1988. godine grupa je objavio svoj četvrti album pod nazivom ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]''.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Male Priče O Velikoj Ljubavi |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Male-Pri%C4%8De-O-Velikoj-Ljubavi/release/2844510 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Pjesme su uglavnom napisao i producirao Sučić. Na albumu su gostovali i operna pjevačica Sonja Milenković, violinist Dejan Sparavalo, kao i [[Goran Bregović]] kao prateći vokal i gitarista. Album je ostvario prosječan uspjeh. Grupa kreće na turneju s ''Top listom Nadrealista'' i grupom [[Bombaj štampa]], takođe jednim od pionira Novog primitivizma. Program je kombinacija teatra i rock and rolla i realizovan je po Sučićevoj ideji. Na 60-ak koncerata program je gledalo preko 200.000 posjetitelja, a turneja je proglašena najuspješnijom turnejom na estradi 1989. godine, ostavivši iza sebe čak i takva imena kao što su Bijelo Dugme i [[Lepa Brena]].<ref name="crorec">{{cite web |title=O Zabranjenom pušenju |url=https://shop.crorec.hr/crorec.hr/izvodjac.php?OBJECT_ID=101039&x=16&y=6 |work=on [[Croatia Records]] |access-date=26. 9. 2018}}</ref> === Politička neslaganja, raspad grupe i prijelazni period (1990–1995) === :''Više informacija: [[Raspad SFRJ]].'' Odnos između vodećeg dvojca grupe Davora Sučića i Nenada Jankovića, postaje sve hladniji početkom 1990., naročito za vrijeme velike turneje s Bombaj štampom i ''Top listom nadrealista'' tako da je turneja, iako izuzetno komercijalno uspješna, samo pogoršala njihov razlomljeni poslovni i prijateljski odnos.<ref name="crkovox">{{cite news|last=Tučkar|first=Zoran|url=http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|title=Davor Sučić aka Sejo Sexon (Zabranjeno pušenje): "Crk'o je Vox, a ne Marshall"|agency=muzika.hr|date=26. 8. 2009|access-date=26. 9. 2018|archive-date=15. 5. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170515152848/http://www.muzika.hr/clanak/22459/interview/davor-sucic-sejo-sexon-zabranjeno-pusenje-crko-je-vox-a-ne-marshall.aspx|url-status=dead}}</ref> Grupa staje s radnom krajem ljeta 1990. kada Sučić obavještava Jankovića kako više nije zainteresovan za saradnju s njim. Tako da su Sučić kao i Darko Ostojić i Faris Arapović napustili grupu, više zbog različitih pogleda na viziju benda nego zbog razlika u političkim pogledima na jugoslavensko političko vodstvo s kraja 1980-ih.<ref name="crkovox" /> U to vrijeme, Sučić i Ostojić rade na solo projektu za Diskoton, ali taj studijski album nije objavljen zbog početka [[rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]].<ref name="sejo"/> Arapović se pridružio sarajevskom alternativnom rock bendu Sikter.<ref name="crorec"/> S početkom rata u aprilu 1992. godine Janković se seli u [[Beograd]] gdje nastavlja karijeru sa sastavom pod imenom [[The No Smoking Orchestra|Nele Karajlić & Zabranjeno Pušenje]] (kasnije preimenovan u [[The No Smoking Orchestra]]), dok u [[Opsada Sarajeva|opsjednutom Sarajevu]] ostaju Sučić, [[Mirko Srdić]], [[Zenit Đozić]], Boris Šiber i dizajner omota albuma Zabranjenog pušenja Srđan Velimirović te pokreću ratno izdanje ''Top liste Nadrealista''.<ref name="depo">{{cite web |title=Uvijek ispred svog vremena |url=http://depo.ba/clanak/1409/uvijek-ispred-svog-vremena |work=depo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Krajem juna iste godine ''Top liste Nadrealista'' počinje raditi 15-minutne radio emisije. U augustu 1993. godine nakon 50 radijskih emisija, grupa snima i emituje četiri televizijske epizode. S dolaskom struje u Sarajevu ''Top lista Nadrealista'' počinje sa scenskom, muzičkom i video produkcijom. Sučić je producirao muziku za TV seriju i pozorišnu predstavu ''TLN Live'' koju je na besplatnim nastupima vidjelo 20.000 sarajlija.<ref name="sejo"/> Nakon rata, Sučić se preselio u [[Zagreb]], gdje je živio neko vrijeme. Kasnije se vratio u Sarajevo i zajedno sa Srdićem, koji je tokom osamdesetih povremeno radio na pjesmama benda te gostovao na koncertima, obnovio Zabranjeno pušenje. Nakon ponovnog spajanja grupe 1996. godine Srdić i Sučić paralelno s pripremanjem albuma rade i na nastupima ''Top liste Nadrealista'', koja nakon ratnog iskustva u BiH pa sve do 1998. godine radi preko 300 nastupa pod pokroviteljstvom USAID-a po BiH, Hrvatskoj, [[Slovenija|Sloveniji]], [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Austrija|Austriji]], [[Danska|Danskoj]] i [[Švicarska|Švicarskoj]].<ref name="jabuka">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Zabranjeno Pušenje? |url=https://www.jabuka.tv/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/ |work=jabuka.tv |access-date=26. 9. 2018}}</ref> === Novi počeci na području bivše Jugoslavije (1996–2001) === Godine 1996. Sučić i Srdić zajedno s članova pratećeg benda ''Top liste Nadrealista'' i njenim članovima kao što su Sejo Kovo, Đani Pervan, Dušan Vranić i [[Samir Ćeramida]] postaju jezgra nove postave Zabranjenog pušenja. U to vrijeme grupa radi na svom novom studijskom albumu. Tako se peti album Zabranjenog pušenja ''[[Fildžan viška]]'' izdaje [[1997.]] godine u izdanju Dallas Recordsa i Nimfa Sounda. Sučić je uz pomoć Srdića napisao sve pjesme te producirao album. S ovog albuma predstavljena su četiri singla, i to "Možeš imat' moje tijelo", "Mile Hašišar", "Pubertet" i naslovna pjesma "Fildžan viška" za koje su snimljeni i videospotovi koje su producirali sami članovi grupe. Produkcijsko iskustvo iz ''TLN-a'' pokazalo se dragocjenim u snimanju spotova, koji bivaju vrlo dobro ocijenjeni u Hrvatskoj, BiH i Sloveniji gdje je grupa redovno nastupala. Na promotivnoj turneji su pored spomenutih Sučića i Srdića sudjelovali i [[Predrag Bobić]], Zoran Stojanović, Nedžad Podžić, [[Marin Gradac]], [[Bruno Urlić]] i [[Branko Trajkov]], a povremeno i Samir Ćeramida i Đani Pervan. Ista postava je 1998. godine realizova i prvi uživo koncertni album ''[[Hapsi sve!]]'', snimljen 17. oktobra 1997. godine u zagrebačkom Domu sportova s [[Dario Vitez|Dariom Vitezom]], novim menadžerom grupe, u ulozi organizatora koncerta i izvršnog producenta albuma.<ref name="depo"/> Početkom 1999. godine, neposredno nakon završetka promotivne turneje za ''Fildžan viška'', započelo je pisanje pjesama za sljedeći album benda u Olimpijskom centru Bjelolasica u [[Gorski kotar|Gorskom kotaru]]. Album ''[[Agent tajne sile]]'' je snimljen u Rent-A-Cow studiju u [[Amsterdam]]u, Holandija, u martu 1999. godine, a producirali su ga Sučić i Zlaja "Jeff" Hadžić. ''Agent tajne sile'' objavljen je u junu 1999.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje – Agent tajne sile (1999) |url=http://novosti.hr/zabranjeno-pusenje-agent-tajne-sile-1999/ |work=novosti.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> u izdanju [[TLN-Europa]], nezavisne izdavačke kuće koju je osnovao Sučić. Sa albuma su izbačena četiri singla; "Pos'o, kuća, birtija", naslovni "Agent tajne sile", "Jugo 45" i "Pupoljak". Treći singl s albuma, pjesma "Jugo 45" odmah je zasjela na najviša mjesta ljestvica hitova u BiH i Hrvatskoj. Grupa je odmah po izlasku albuma krenula na promotivnu turneju u sastavu: Sučić, Srdić, Gradac, Bobić, Urlić, Dragomir Herendić i Trajkov. Međutim, naporni ritam turneje kao i druge obaveze vrlo brzo dovode do toga da grupu napuštaju Gradac i Srdić. Gradac završava [[Muzička akademija u Sarajevu|Muzičku akademiju u Sarajevu]] i pridružuje se orkestru [[Radio Sarajevo|Radija Sarajeva]], dok je Srdić počeo pisati svoj solo album.<ref name="rirock">{{cite web |title=RiRock: Kako je nastalo i opstalo Zabranjeno pušenje? |url=http://www.rirock.com/hrvatska-i-svijet/kako-je-nastalo-i-opstalo-zabranjeno-pusenje/ |work=rirock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Početkom 2000. godine bend ponovo odlazi na Bjelolasicu gdje organizuje home studio te u mjesec dana, u vlastitoj produkciji, priprema materijal za naredni album ''[[Bog vozi Mercedes]]''. U međuvremenu bend je dobio novog člana, udarkaljaša [[Albin Jarić|Albina Jarića]], poznatijeg kao Jimi Rasta, koji je ranije radio s poznatim muzičarima kao što su Dave Stewart i [[Eric Clapton]]. Novi album ''Bog vozi Mercedes'' je sniman u improvizovanim studijima u Bjelolasici i [[Ivanić-Grad]]u od marta do juna 2001. godine. Album je bio zamišljen kao odmak od velikih muzičkih projekata tako da se nije očekivao da će to postati najprodavani album Zabranjog pušenje nakon rata,<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu |url=https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180926131204/https://www.exitfest.org/sr/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 9. 2018 |url-status=dead }}</ref> koji se prodao u više od 35.000 primjeraka. Album je objavljen u decembru 2001. godine u izdanjima TLN-Europa i Menarta. Sučić je napisao i producirao četiri videspota, od ukupno šest objavljenih.<ref name="sejo">{{cite web |title=Sejo Sexon Biography in Croatian |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/sejo-sexon-davor-sucic/#more-85 |work=zabranjeno-pusenje.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Za pjesmu "Arizona Dream" bend je osvojio nagradu [[Indexi (nagrada)|Davorin]] za najbolju rock pjesmu 2002. godine.<ref>{{cite web |title=2002 Davorin Awards |url=http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |work=davorin.ba |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=12. 6. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180612114540/http://davorin.ba/nagrada/2002.htm |url-status=dead }}</ref> Koncertna turneja grupe za promociju njihovog sedmog studijskog albuma imala je 250 koncerata. Godine 2001. članovi grupe sudjeluju u jednom društvenoodgovornom projektu u kojem su organizovali muzičke radionice za djecu i mlade koji su bili žrtve [[Kopnena mina|mina]].<ref>{{cite web |title=ZAVRŠENA RADIONICA ZA DJECU ŽRTVE MINA |url=https://www.vecernji.hr/vijesti/zavrsena-radionica-za-djecu-zrtve-mina-719961 |work=vecernji.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Predstave o opasnostima od mina i radionice za djecu žrtve mina – dio Festivala prvih |url=https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |work=hcr.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180821191937/https://www.hcr.hr/hr/aktualnostCijela.asp?ID=43 |archive-date=21. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref> Projekt su podržale ambasade [[Kanada|Kanade]], Norveške i SAD-a u Zagrebu.<ref name="depo"/> === Nastavak uspjeha (2002–2011) === Zabranjeno pušenje je 2002. godine otišlo na [[Sjeverna Amerika|sjevernoameričku]] turneju na kojoj je 26. maja snimilo svoj drugi live album na koncertu u [[St. Louis]]u.<ref name="muzika.hr">{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje u Tvornici predstavlja “Live In St.Louis” |url=https://www.muzika.hr/najave/zabranjeno-pusenje-u-tvornici-predstavlja-live-in-st-louis/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Godine 2004. bend je objavio uživo album ''[[Live in St. Louis (Zabranjeno pušenje)|Live in St. Louis]]''.<ref name="muzika.hr"/> Za promociju albuma snimljena su dva nova videospotaa: "Zenica Blues" i "Posljednja oaza (Fikreta)", od kojih je videospot za pjesmu "Zenica Blues", veliki hit 1980-ih, objavljen tačno 20 godina po objavljivanju ove pjesme. Videospot je snimljen u zatvoru u [[Zenica|Zenici]]. Kruna ovog perioda je nastup na festavalu [[Baščaršijske noći]] u Sarajevu, gdje na otvorenom koncertu Zabranjeno pušenje svira pred 15 hiljada ljudi, za koji su bili i nagrađeni.<ref name="depo"/> Tokom 2004. godine Albin Jarić, Bruno Urlić i Dragomir Herendić napustili su grupu zbog drugih obaveza. Jarić se posvetio [[Porodica|porodičnom]] životu u [[Kranj]]u, u Sloveniji. Herendić završava svoj studio u Ivanić-Gradu i fokusira se na svoju producentsku karijeru. Urlić je preuzeo vodstvo [[Makedonci|makedonskog]] etno sastava Ezerki & 7/8 iz Zagreba,<ref>{{cite web |title=Bruno Urlić (Ezerki & 7/8): “Gotovo sve nosimo sa sobom – hranu, piće, pa čak i malo publike” |url=https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |work=mixer.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=28. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180828134347/https://mixer.hr/bruno-urlic-ezerki-78-gotovo-sve-nosimo-sa-sobom-hranu-pice-pa-cak-i-malo-publike/ |url-status=dead }}</ref> i radi kao studijski muzičar i producent. U kratkom razdoblju bez gitariste i violiniste, Sučić, Trajkov i Bobić započinju pisanje i rad na skicama onog što će za tri godine prerasti u dupli album. U kratkom vremenu grupi su se pridružili violinista [[Robert Boldižar]] i gitarista [[Toni Lović]].<ref name="depo"/> Boldižar je je u kraćem periodu tokom 1997. godine svirao na turneji dok je violinista benda Urlić je bio na usavršavalju u [[Pariz]]u. Nova postava počinje sa snimanjem pjesama za predstojeći album te odlazi i na kratku turneju. U međuvremenu se i klavijaturista [[Paul Kempf]] priključio grupi. Godine 2005. nakon što se muzički producent Denis Mujadžić "Denyken" pridružio radu na novom albumu, Sučić je dobio priliku napisati [[Filmska muzika|filmsku muziku]] za bosanskohercegovačku akcijsku-komediju ''[[Nafaka (film)|Nafaka]]'' koji izlazi [[2006.]] godine u režiji [[Jasmin Duraković|Jasmina Durakovića]].<ref name="rirock"/> Na tom projektu grupa dolazi u priliku sarađivati ​​i s renomiranim muzičarima različitih žanrova, kao što su [[Halid Bešlić]], [[Arsen Dedić]] i [[zbor Arabeske]]. 26. juna 2006. godine objavljuje se pjesma "Nema više", prvi singl s nadolazećeg albuma i soundtracka ''Nafaka'', i zasjeda na 1. mjesto mnogih radio postaja. Sučić je napisao ovu pjesmu s bosanskim piscem [[Nenad Veličković|Nenadom Veličkovićem]]. Šest mjeseci kasnije, 26. novembra, Zabranjeno pušenje je objavilo svoj osmi studijski album ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Hodi Da Ti Čiko Nešto Da |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Hodi-Da-Ti-%C4%8Ciko-Ne%C5%A1to-Da/release/3829046 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Novi album Pušenja na kioscima Tiska |url=https://www.muzika.hr/novi-album-pusenja-na-kioscima-tiska/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> prvi dvostruki album nakon ''Dok čekaš sabah sa šejtanom'' iz 1985. godine. Iako je koncertna turneja stvarno bila uspiješna kao i ranijih, razdoblje poslije izdanja albuma 2006. godine, i pored [[Australija|australske]] turneje i koncerata u Parizu i Londonu, bendu je donijela dva velika razočaranja, i to otkaze značajnih koncerata u Beogradu i Sarajevu. Prvo se desilo otkazivanje sarajevskog koncerta kao posljedica nezajažljivosti ljudi iz uprave [[Sarajevski filmski festival|Sarajevskog filmskog festivala]] koji su uspjeli preusmjeriti sponzorska sredstva namijenjena koncertu u njihov budžet.<ref name="jutarnji1">{{cite web |title=Sarajevski odgovor na novi val |url=https://www.jutarnji.hr/arhiva/sarajevski-odgovor-na-novi-val/3987543/ |work=jutarnji.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref name="zp">{{cite web |title=Kako je i kad nastalo Pušenje? |url=http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/kako-je-i-kad-nastalo-zabranjeno-pusenje/#more-83 |work=zabranjeno-pusenje.com}}</ref> Sljedeći udarac bendu bila je uzurpacija koncerta 29. novembra od strane bivših članova benda u Beogradu, okupljenih oko sastava [[The No Smoking Orchestra|No Smoking Orchestra]]. Grupa je planirala projekat manifestacije ''Dan Republike'' s ciljem da to postane tradicionalni termin koncerta za beogradske fanove.<ref name="zp"/> U septembru 2008. godine dugogodišnji basista Predrag Bobić napustio je grupu nakon oproštajnog koncerta na zagrebačkom jezeru Bundek.<ref name="Predrag Bobić Životopis">{{cite web |title=Predrag Bobić Životopis |url=http://www.sbrock.net/wiki/Predrag_Bobi%C4%87 |work=sbrock.net |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Nakon toga, gitarista [[Dejan Orešković]], bivši basista [[Divlje jagode|Divljih jagoda]], pridružio se grupi i radu na njihovom nadolazećem albumu.<ref>{{cite web |title=Sejo Sexon: Mi smo svačiji i ničiji |url=https://slobodnadalmacija.hr/scena/showbizz/clanak/id/23542/sejo-sexon-mi-smo-svaciji-i-niciji |work=slobodnadalmacija.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Deveti studijski album ''[[Muzej Revolucije]]''<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Muzej Revolucije |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Muzej-Revolucije/release/6020347 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> objavljen je 7. novembra [[2009.]] godine na 92. godišnjicu [[Oktobarska revolucija|Oktobarske revolucije]].<ref>{{cite web |title=Protestno pismo industriji nejednakosti |url=https://www.muzika.hr/albumi/protestno-pismo-industriji-nejednakosti/ |work=muzika.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title='Muzej revolucije' |url=https://www.tportal.hr/magazin/clanak/muzej-revolucije-20091104 |work=tportal.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album je objavljen istog dana kroz različite izdavačke kuće u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Crnoj Gori, Srbiji i Sloveniji.<ref name="balkanrock">{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje – Radovi na cesti (2013) |url=http://balkanrock.com/autorski-clanci/recenzije/zabranjeno-pusenje-radovi-na-cesti-2013/ |work=balkanrock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> S albuma je objavljeno pet singlova i to: "Modni Guru", "Kladimo se", "Kada Sena pleše", "Tvoja bosa stopala" i "Samir-time". U 2011. godini Sučić je režirao videospot za treći singl s albuma pod nazivom "Kada Sena pleše". Bio je to njegov redateljski debi, a napisao je [[scenarij]] za taj video.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušnje "Kada Sena pleše" |url=https://glazba.hrt.hr/109584/zabranjeno-pusnje-kada-sena-plese |work=glazba.hrt.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826183003/https://glazba.hrt.hr/109584/zabranjeno-pusnje-kada-sena-plese |url-status=dead }}</ref> Bend je 25. juna 2012. godine objavio video za "Samir-time", koji je bio peti i posljednji singl s albuma ''Muzej Revolucije''.<ref>{{cite web |title=Pogledajte premijeru spota "Samir-time" Zabranjenog pušenja |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/pogledajte-premijeru-spota-samir-time-zabranjenog-pusenja/120626020 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Pjesma "Samir-time": Zabranjeno pušenje ima novi spot! |url=http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |work=24sata.info |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 8. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826164741/http://24sata.info/magazin/muzika/102030-video-pjesma-samir-time-zabranjeno-pusenje-ima-novi-spot.html |url-status=dead }}</ref> === Deseti studijski album i posljednje godine (2012–danas) === Tokom 2012. godine Sučić i Lović su napisali i producirali deset novih pjesama koje su se našle na desetom studijskom albumu. Dana 10. oktobra 2013. godine objavljen je album ''[[Radovi na cesti]]'' u izdanju [[Croatia Records]]a i Dallas Recordsa.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno Pušenje: Radovi Na Cesti |url=https://www.discogs.com/Zabranjeno-Pu%C5%A1enje-Radovi-Na-Cesti/release/5229013 |work=discogs.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=“Zabranjeno pušenje” u Zagrebu obilježava 30 godina djelovanja |url=http://zg-magazin.com.hr/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezava-30-godina-djelovanja/#more-14182 |work=zg-magazin.com.hr |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Besplatno preuzmite novi album Zabranjenog pušenja - "Radovi na cesti" |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/besplatno-preuzmite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/131009103 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Skinite novi album Zabranjenog pušenja - Radovi na cesti |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/lica/skinite-novi-album-zabranjenog-pusenja-radovi-na-cesti/128025 |work=radiosarajevo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Album nailazi na većinu pozitivnih kritika od strane kritičara. Ovjeljuje se i šest singlova: "Boško i Admira", "Ti voliš sapunice", "Tri kile, tri godine", "U Tvoje ime", "Klasa optimist" i "Kafana kod Keke". Dana 28. decembra 2013. godine Sučić i Zabranjeno pušenje proslavili su 30. godišnjicu rada grupe sa svojim fanovima na koncertu u [[Skenderija|Skenderiji]] u Sarajevu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje večerašnjim koncertom slavi 30 godina rada |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-vecerasnjim-koncertom-slavi-30-godina-rada/131227096 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=30 godina Zabranjenog pušenja i slavljenički koncert u Sarajevu |url=https://www.radiosarajevo.ba/metromahala/kultura/30-godina-zabranjenog-pusenja-i-slavljenicki-koncert-u-sarajevu/133647 |work=radiosarajevo.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref> U januaru 2016. godine bendu se pridružila saksofonistica i flautistica [[Lana Škrgatić]].<ref name="linkedin">{{cite web |title=LinkedIn Profile |url=https://hr.linkedin.com/in/lana-skrgatic-27b0223b |work=hr.linkedin.com |access-date=26. 9. 2018 }}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Kao nova članica grupe, Škrgatić se pojavljuje po prvi puta u videospotu za peti singl "Klasa optimist".<ref>{{cite web |title=PREMIJERA SPOTA ZABRANJENOG PUŠENJA: Evo kako izgleda kada stari rokeri ‘bare’ mlade sponzoruše |url=https://net.hr/hot/glazba/premijera-spota-zabranjenog-pusenja-evo-kako-izgleda-kada-stari-rokeri-bare-mlade-sponzoruse/ |work=net.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-date=26. 7. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180726103944/https://net.hr/hot/glazba/premijera-spota-zabranjenog-pusenja-evo-kako-izgleda-kada-stari-rokeri-bare-mlade-sponzoruse/ |url-status=dead }}</ref> Klavijaturista Paul Kempf odlučio je napusiti bend početkom [[2017.]] godine. Tokom 2017. godine grupa je nastupala na [[Novi Sad|novosadskom]] festivalu EXIT 2017, kao i na beogradskom Beer Festu.<ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje 19.05.2017. |url=https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |work=exitfest.org |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826150339/https://www.exitfest.org/en/zabranjeno-pusenje |archive-date=26. 8. 2018 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Zabranjeno pušenje na Exitu: Ovaj festival je jak argument da rock'n'roll još postoji |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-na-exitu-ovaj-festival-je-jak-argument-da-rock-n-roll-jos-postoji/170523094 |work=klix.ba |access-date=26. 9. 2018}}</ref><ref>{{cite web |title=Direktori, Mortal Kombat, Škrtice i Zabranjeno pušenje na Belgrade Beer Festu |url=http://balkanrock.com/vesti/najave/direktori-mortal-kombat-skrtice-i-zabranjeno-pusenje-na-belgrade-beer-festu/ |work=balkanrock.com |access-date=26. 9. 2018}}</ref> Krajem oktobra 2018. godine grupa je objavila svoj jedanaesti studijski album, ''[[Šok i nevjerica]]''. Najviše pjesama su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović. Kao gosti na ovom albumu pojavljuju se tuzlanska reperica [[Sassja]] te sarajevski interpretator sevdalinki [[Damir Imamović]].<ref name="index1" >{{cite web |title=Šok i nevjerica: Zabranjeno pušenje nakon pet godina objavljuje novi album |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-nakon-pet-godina-objavljuje-novi-album/2027683.aspx |work=index.hr |access-date=3. 12. 2019}}</ref><ref name="klix">{{cite web |title="Šok i nevjerica!": Zabranjeno pušenje konačno objavljuje 11. album |url=https://www.klix.ba/magazin/muzika/sok-i-nevjerica-zabranjeno-pusenje-konacno-objavljuje-11-album/181002048 |work=klix.ba |access-date=3. 12. 2019}}</ref> U oktobru je objavljen i muzički spot za singl pod nazivom "Irska".<ref>{{cite web |title=Premijera: Prvi pogledajte novi spot Zabranjenog pušenja "Irska" |url=https://www.index.hr/magazin/clanak/premijera-prvi-pogledajte-novi-spot-zabranjenog-pusenja-irska/2031389.aspx |work=index.hr |access-date=3. 12. 2019}}</ref> Turneja kojom se promovira novi studijski album Pušenja, a koja će se završiti 29. decembra koncertom u sarajevskoj [[Dvorana Mirza Delibašić|Skenderiji]], započela je nastupima u Beogradu i Zagrebu. Promotivna turneja je započela u Beogradu koncertom održanim 29. oktobra.<ref>[https://www.kurir.rs/zabava/pop-kultura/3164407/raspevani-dan-republike-uz-zabranjeno-pusenje-legendarni-bend-odrzao-u-beogradu-jos-jedan-koncert-za-pamcenje RASPEVANI DAN REPUBLIKE UZ ZABRANJENO PUŠENJE: Legendarni bend održao u Beogradu još jedan koncert za pamćenje!] ''kurir.rs'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[http://www.novosti.rs/vesti/scena.147.html:763523-Raspevani-Dan-republike Raspevani Dan republike] ''novosti.rs'', pristupljeno 3. 12. 2019.</ref> Sarajevskim koncertom na kojem su gosti bili [[Sead Lipovača|Zele Lipovača]] i [[Alen Islamović]] obilježeno je i 35 godina postojanja i rada Zabranjenog pušenja.<ref>[https://www.oslobodjenje.ba/o2/kultura/muzika/koncert-zabranjenog-pusenja-u-sarajevu-sok-i-nevjerica-u-skenderiji-421423 Koncert Zabranjenog pušenja u Sarajevu: Šok i nevjerica u Skenderiji] pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-ostavilo-srce-u-prepunoj-skenderiji-raja-iz-sarajeva-uzivala-u-sjajnoj-svirci/181230001 Zabranjeno pušenje ostavilo srce u prepunoj Skenderiji, raja iz Sarajeva uživala u sjajnoj svirci]</ref> Početkom oktobra 2019. godine grupa je otišla na svjetku turneju kojom je obilježeno 35 godina od objavljivanja njihovog [[Das ist Walter|prvog studijskog albuma]]. Tom prilikom održana su četiri koncerta u Kanadi, tri u Australiji, kao i tri u sjevernom dijelu Europe. Također, održani su koncerti i u Zagrebu i Splitu sredinom oktobra 2019.<ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx https://www.index.hr/magazin/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/2125561.aspx] ''index.hr'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref><ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-obiljezilo-35-godina-albuma-das-ist-walter/191021054 Zabranjeno pušenje u Zagrebu obilježilo 35 godina albuma ''Das ist Walter''] ''klix.ba'' pristupljeno 3. 12. 2019.</ref> U novembru 2019. godine Škrgatić je napuila grupu kako bi se priključila jednom ženskom muzičkom sastavu.<ref>[https://zadovoljna.dnevnik.hr/clanak/c-u-r-e-upoznajte-cetiri-djevojke-koje-sviraju-na-otvorenju-adventa-kod-matosa---584909.html C.U.R.E.: Upoznajte četiri djevojke koje sviraju na otvorenju Adventa kod Matoša], ''zadovoljna.dnevnik.hr'' Pristupljeno 2. 12. 2019.</ref> Tokom 2020. i 2021. godine, u vrijeme [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-19]], članovi benda snimili su 16 novih pjesama za novi studijski album. Sve pesme su napisali i producirali Sejo Sexon i Toni Lović, dok aranžman potpisuju zajedno sa ostalim članovima grupe. Prvi put nakon 15 godina pauze na albumu sarađuju sa [[Elvis J. Kurtović|Elvisom J. Kurtovićem]], bivšim članom. Tako su u junu 2020. objavili singl i spot za pjesmu "Korona hit pozitivan", koji je rađen u saradnji sa Kurtovićem.<ref>[https://www.tportal.hr/showtime/clanak/zabranjeno-pusenje-u-zagrebu-s-pozitivnim-korona-hitom-20210920 Zabranjeno pušenje u Zagrebu s 'pozitivnim korona hitom'], ''tportal.hr'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref><ref>[https://dalmatinskiportal.hr/zivot/video-zabranjeno-pusenje--nemamo-virus--imamo-korona-pozitivan-hit/68087 Zabranjeno pušenje: Nemamo virus, imamo Korona pozitivan hit], ''dalmatinskiportal.hr'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref> U aprilu 2022. godine izašao je treći live album ''[[Live in Skenderija Sarajevo 2018]]''. Novi studijski album, dvanaesti ali i dupli, ''[[Karamba!]]'', izašao je [[3. juni|3. juna]] 2022. godine.<ref>[https://mondo.rs/Zabava/Muzika/a1644178/Zabranjeno-pusenje-novi-album-Karamba.html KARAMBA! 6 životnih lekcija sa novog albuma Zabranjenog pušenja!], ''mondo.rs'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref><ref>[https://m.cdm.me/zabava/muzika-film-tv/poslije-cetiri-godine-cekanja-zabranjeno-pusenje-konacno-ima-novi-album-i-to-dvostruki/ Poslije četiri godine čekanja, Zabranjeno pušenje konačno ima novi album i to dvostruki], ''cdm.me'' Pristupljeno 4.06.2022.</ref> Album je najavljen pjesmom "Ekrem", za koju je snimljen i spot, koji je ponovo režirao Tomislav Fiket, a u ulozi Ekrema je glumac [[Asim Ugljen (glumac)|Asim Ugljen]].<ref>[https://www.klix.ba/magazin/muzika/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-zabranjenog-pusenja/220524099?fbclid=IwAR2VdL6kULnQREda-abvHcS7fWPeyx2353pyXRPTr-d5XpT0o2up5_lywzI Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album Zabranjenog pušenja], ''klix.ba'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.kurir.rs/stars/3940447/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja Ravnozemljaš „Ekrem“ najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''Kurir'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://avaz.ba/showbiz/jet-set/745048/asim-ugljen-u-novom-spotu-zabranjenog-pusenja-ja-sam-poremeceni-ravnozemljas-ekrem Asim Ugljen u novom spotu "Zabranjenog pušenja": Ja sam poremećeni ravnozemljaš Ekrem], ''Avaz'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.index.hr/magazin/clanak/ravnozemljas-ekrem-najavljuje-novi-dvostruki-album-karamba-zabranjenog-pusenja/2366978.aspx Ravnozemljaš "Ekrem" najavljuje novi dvostruki album "Karamba!" Zabranjenog pušenja], ''index.hr'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref><ref>[https://www.gloria.hr/gl/zivot/preporuke/asim-ugljen-postao-ekrem-ravnozemljas-skeptican-prema-knjizi-a-pun-povjerenja-prema-googleu-15202601 Asim Ugljen postao Ekrem Ravnozemljaš: ‘Skeptičan prema knjizi, a pun povjerenja prema Googleu‘], ''gloria.hr'' Pristupljeno 04.06.2022.</ref> ==Muzički stil== {{Glavni|Novi primitivizam}} Početkom 1980-ih, kada je ostatak pop scene [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|bivše Jugoslavije]] pratio europske trendove (uglavnom punk rock i novi val), Zabranjeno pušenje je bio dio jedinstvenog rock pokreta sa centrom u Sarajevu. Ovaj pokret, uglavnom zasnovan na prostom, mladalačkom garažnom rocku sa utjecajima folka, je odredio jedinstveni sarajevski urbani stil nazvan Novi primitivizam. Pjesme Zabranjenog pušenja su se kretale od [[Punk muzika|punk]]a do rocka; vrlo često aranžovane da sadrže [[Truba|trube]] i [[saksofon]]e, davale su grupi jedinstven zvuk. Zabranjeno pušenje je pjevalo o Sarajevu, njegovim idolima i lokalnim herojima uz priče o ljubavi i gubicima, na drugačiji i često humoristički način. Vrlo jasni i često cinični, stihovi grupe su bili dovoljno napredni da pokažu posljednje stadijume jugoslavenskog socijalizma ("Dan republike", "Srce, ruke i lopata", "Amir", "Guzonjin sin"), drugačije klubove i i homoseksualce ("Pišonja i Žuga u paklu droge", "Javi mi"), a također su predvidjeli mračne nagovještaje [[Rat u Bosni i Hercegovini|predstojećeg rata]] ("Kanjon Drine", "Zvijezda nad Balkanom"). Pjesme kao što su "Nedelja kad je otišo Hase" (pjesma je naizgled posvećena fudbaleru [[Asim Ferhatović|Asimu Ferhatoviću Haseu]], ali je zapravo o danu kada je preminuo [[Josip Broz Tito]]), "Anarhija all over Baščaršija", "Zenica Blues", "Šeki is on the Road Again", "Balada o Pišonji i Žugi", "Pišonja i Žuga u paklu droge", "Dok jezdiš ka Alemanji", "Lutka sa naslovne strane", "Na straži pored Prizrena" i mnoge druge su osigurale svoje mjesto u historiji rok muzike bivše Jugoslavije. ==Članovi== {{glavni|Članovi grupe Zabranjeno pušenje}} ===Sadašnja postava=== * [[Davor Sučić|Davor Sučić "Sejo Sekson"]] – [[pjevanje|vokal]], [[gitara]], [[lirika|tekstovi]] i pjesme (1980–1990; 1995–danas) * [[Antun Lović|Toni Lović]] – [[električna gitara|solo gitara]] (2004–danas) * [[Dejan Orešković|Dejan Orešković "Klo"]] – [[bas-gitara]] (2008–danas) * [[Robert Boldižar]] – [[violina]], [[klavijature]] (2004–danas) * [[Branko Trajkov|Branko Trajkov "Trak"]] – [[bubnjevi]] (1996–danas) <small>Izvor: [http://www.zabranjeno-pusenje.com/home/biografije/ Zabranjeno Pušenje]</small> ===Bivši članovi=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Faris Arapović]] – bubnjevi (1987–1990) * [[Kristina Biluš]] – prateći vokal (1999) * [[Predrag Bobić]] "Bleka" – bas-gitara (1996–2008)<ref name="Predrag Bobić Životopis"/> * [[Mustafa Čengić]] "Mujo Snažni" – gitara, prateći vokal (1980–1986) * [[Samir Ćeramida]] – bas-gitara (1996–1998) * [[Zoran Degan]] "Poka" – klavijature (1980–1983) * [[Zenit Đozić]] "Fu-do" – bubnjevi, udaraljke, prateći vokal (1980–1983; 1985) * [[Jadranko Džihan]] – klavijature (1987–1990) * [[Ognjen Gajić]] – [[saksofon]], [[flauta]], [[klavijature]] (1980–1987) * [[Marin Gradac]] "Mako" – pjevač, trombon (1996–1999) * [[Dragomir Herendić]] "Dragianni" – gitara (1999–2004) * [[Dražen Janković]] "Seid Mali Karajlić" – klavijature, prateći vokal (1980–1981; 1984–1987) * [[Nele Karajlić|Nenad Janković]] "Dr. Nele Karajlić" – pjevač, klavijature (1980–1990) * [[Albin Jarić]] "Jimi Rasta" – udaraljke (2001–2004) {{col-2}} * [[Paul Kempf]] "Pavo" – klavijature (2005–2017) * [[Predrag Kovačević]] "Kowalski" – gitara (1986–1990) * [[Sead Kovo]] "Sejo" – gitara (1996–1999) * [[Emir Kusturica]] – bas-gitara (1987) * [[Mladen Mitić]] "Munja" – bas-gitara , prateći vokal (1980–1986) * [[Darko Ostojić]] "Minka" – bas-gitara (1987–1990) * [[Đani Pervan]] – bubnjevi (1996) * [[Nedžad Podžić]] "Počko" – klavijature, prateći vokal (1996–1998) * [[Predrag Rakić]] "Šeki Gayton" – bubnjevi (1983–1986) * [[Mirko Srdić]] "Elvis J. Kurtović" – prateći vokal (1996–1999) * [[Zoran Stojanović]] – električna gitara (1996–1998) * [[Lana Škrgatić]] – saksofon, flauta, klavijature (2016–2019) * [[Bruno Urlić]] "Prco" – [[violina]], [[viola]], klavijature, prateći vokal (1997–2004)<ref>{{cite web |title=Bend Massino Savić |url=http://massimo.hr/bend/?doing_wp_cron=1533035546.3315789699554443359375 |work=massimo.hr |access-date=26. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180731153612/http://massimo.hr/bend/?doing_wp_cron=1533035546.3315789699554443359375 |archive-date=31. 7. 2018 |url-status=dead }}</ref> * [[Dušan Vranić]] "Duco" – klavijature, prateći vokal (1996–1997) {{col-end}} ==Diskografija== {{Glavni|Diskografija grupe Zabranjeno pušenje}} ===Studijski albumi=== * ''[[Das ist Walter]]'' (1984.) * ''[[Dok čekaš sabah sa šejtanom]]'' (1985.) * ''[[Pozdrav iz zemlje Safari]]'' (1987.) * ''[[Male priče o velikoj ljubavi]]'' (1989.) * ''[[Fildžan viška]]'' (1997.) * ''[[Agent tajne sile]]'' (1999.) * ''[[Bog vozi Mercedes]]'' (2001.) * ''[[Hodi da ti čiko nešto da]]'' (2006.) * ''[[Muzej Revolucije]]'' (2009.) * ''[[Radovi na cesti]]'' (2013.) * ''[[Šok i nevjerica]]'' (2018.) * ''[[Karamba!]]'' (2022.) == Također pogledajte == * [[The No Smoking Orchestra]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Zabranjeno pušenje}} * [http://www.zabranjeno-pusenje.com/ Zabranjeno pušenje] * [https://www.discogs.com/artist/657453-Zabranjeno-Pu%C5%A1enje Zabranjeno pušenje] na Discogsu {{Zabranjeno pušenje}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Zabranjeno pušenje]] [[Kategorija:Novi primitivizam]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1980.]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] n1le7drc30rmuxi3vcy4ed5ryzgssma Zlatan Ibrahimović 0 9429 3426303 3416839 2022-07-31T08:59:47Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nogometaš | imenogometaša = Zlatan Ibrahimović | slika = Zlatan Ibrahimović June 2018.jpg | punoime = | nadimak = | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1981|10|03}} | rodnigrad = [[Malmö]] | rodnadržava = [[Švedska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | visina = 195 cm | pozicija = [[Napadač]] | trenutniklub = [[AC Milan|Milan]] | brojnadresu = 11 | omladinskegodine = 1991–1995.<br/> 1995–1999. | omladinskipogoni = FBK Balkan <br/> Malmö FF | godine1 = 1999–2001. | klubovi1 = [[Malmö FF|Malmö]] | nastupi(golovi)1 = 40 (16) | godine2 = 2001–2004. | klubovi2 = [[AFC Ajax|Ajax]] | nastupi(golovi)2 = 74 (35) | godine3 = 2004–2005. | klubovi3 = [[Juventus FC|Juventus]] | nastupi(golovi)3 = 70 (23) | godine4 = 2006–2009. | klubovi4 = [[FC Inter Milano|Inter]] | nastupi(golovi)4 = 88 (57) | godine5 = 2009–2011. | klubovi5 = [[FC Barcelona|Barcelona]] | nastupi(golovi)5 = 29 (16) | godine6 = 2010–2011. | klubovi6 = → [[AC Milan|Milan]] | nastupi(golovi)6 = 29 (14) | godine7 = 2011–2012. | klubovi7 = [[AC Milan|Milan]] | nastupi(golovi)7 = 32 (28) | godine8 = 2012–2016. | klubovi8 = [[Paris Saint-Germain FC|PSG]] | nastupi(golovi)8 = 122 (113) | godine9 = 2016–2018. | klubovi9 = {{nowrap|[[Manchester United FC|Manchester United]]}} | nastupi(golovi)9 = 33 (17) | godine10 = 2018–2020. | klubovi10 = [[LA Galaxy]] | nastupi(golovi)10 = 56 (52) | godine11 = 2020– | klubovi11 = [[AC Milan|Milan]] | nastupi(golovi)11 = 60 (33) | reprezentacija = [[Nogometna reprezentacija Švedske|Švedska]] | nacionalnegodine1 = 1999. | nacionalneekipe1 = [[Nogometna reprezentacija Švedske U-18|Švedska U-18]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 4 (1) | nacionalnegodine2 = 2001. | nacionalneekipe2 = [[Nogometna reprezentacija Švedske U-21|Švedska U-21]] | nacionalninastupi(golovi)2 = 7 (6) | nacionalnegodine3 = 2001– | nacionalneekipe3 = [[Nogometna reprezentacija Švedske|Švedska]] | nacionalninastupi(golovi)3 = 121 ([[Spisak reprezentativnih golova Zlatana Ibrahimovića|62]]) | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjiuređaj = 25. maj 2022 }} '''Zlatan Ibrahimović''' [[Švedska|švedski]] je profesionalni [[nogometaš]] koji igra na poziciji napadača za italijanski [[AC Milan|Milan]] i član je [[Nogometna reprezentacija Švedske|švedske reprezentacije]]. Slovi za jednog od najboljih napadača svoje generacije. Osvojio je 32 trofeja te postigao više od 570 golova.<ref>{{Cite web |url= https://www.bbc.com/sport/av/football/45546065 |title=Ibrahimovic scores 500th career goal|work=bbc.com|access-date= 2. 12. 2019}}</ref> Karijeru je počeo u ekipi [[Malmö FF]] 1999, a dvije godine kasnije potpisuje za [[AFC Ajax|Ajax]]. U holandskom timu stekao je reputaciju jednog od najperspektivnijih napadača u Evropi. Godine 2004. potpisuje za [[Juventus FC|Juventus]]. U [[Serie A|Seriji A]] pružao je odlične partije igrajuči u napadu zajedno s [[David Trezeguet|Davidom Trezeguetom]]. Dvije godine kasnije prelazi u [[FC Inter Milano|Inter]] iz [[Milano|Milana]], s kojim osvaja tri prvenstva Italije. U ljeto 2009. prešao je u [[FC Barcelona|Barcelonu]] u jednom od najskupljih transfera na svijetu, prije nego što se sljedeće sezone vratio u Italiju i pridružio se Milanu, s kojim osvaja Seriju A. S njima je osvojio još jednu titulu u Seriji A u sezoni 2010/11. prije nego što se pridružio [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germainu]] u julu 2012. Tokom četverosezonskog boravka u [[Pariz]]u osvojio je niz trofeja, uključujući i četiri uzastopne titule u [[Ligue 1]], i bio je najbolji strijelac tri sezone. U oktobru 2015. postao je PSG-ov najbolji strijelac svih vremena. Godine 2016. pridružio se [[Manchester United FC|Manchester Unitedu]] kao slobodan igrač i u svojoj prvoj sezoni osvojio [[FA Community Shield]], [[Engleski Liga-kup|Liga kup]] i [[UEFA Evropska liga|UEFA Evropsku ligu]]. Pridružio se američkom klubu [[LA Galaxy]] 2018. Trenutno ponovo nastupa za Milan, u koji je došao u zimskom prelaznom roku početkom 2020. i s kojim je još jednom postao prvak Italije u sezoni [[Serie A 2021/2022.|2021/22.]] Ibrahimović je jedan od deset igrača koji su odigrali 100 ili više utakmica za švedsku reprezentaciju tokom 15-godišnje reprezentativne karijere. Najbolji je strijelac reprezentacije svih vremena sa 62 gola. Igrao je za Švedsku na svjetskim prvenstvima 2002. i 2006, kao i na evropskim prvenstvima 2004, 2008, 2012. i 2016. Dobitnik je Guldbollena (Zlatne lopte), koji se dodjeljuje švedskom igraču godine, rekordnih 12 puta, uključujući deset puta zaredom od 2007. do 2016. Njegov gol za Švedsku protiv Engleske osvojio je nagradu "Puskás" 2013.<ref>{{Cite web |url= http://www.fifa.com/mm/document/ballond%27or/pusk%C3%A1saward/02/26/04/11/13_01_2014_puskas_results_neutral.pdf |title= FIFA Puskás nagrada 2013. |website= fifa.com |access-date= 2. 12. 2019 |archive-date= 14. 1. 2014 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140114024109/http://www.fifa.com/mm/document/ballond%27or/pusk%C3%A1saward/02/26/04/11/13_01_2014_puskas_results_neutral.pdf |url-status= dead }}</ref> == Biografija == Zlatanov otac Šefik porijekom je iz okoline [[Tuzla|Tuzle]], a majka Jurka Gravić iz [[Prkos (Škabrnja)|Prkosa]] kod [[Zadar|Zadra]]. Živi s bivšim švedskim fotomodelom Helenom Seger, s kojom ima dva sina. == Klubovi == {{div col}} *[[FBK Balkan]] (1991–1995) *[[MABI]] (1995) *[[Malmö FF]] (1995–2001) *[[AFC Ajax]] (2001–2004) *[[Juventus FC]] (2004–2006) *[[FC Inter Milano|Inter]] (2006–2009) *[[FC Barcelona]] (2009–2011) *[[AC Milan]] (2011–2012) *[[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]] (2012–2016) *[[Manchester United FC|Manchester United]] (2016–2018) *[[LA Galaxy]] (2018–2020) *[[AC Milan]] (2020–) {{div col end}} == Statistike == === Klupske === ''Do 22. maja 2022.'' {|class="wikitable" style="text-align:center;" !rowspan="2"|Klub !rowspan="2"|Sezona !colspan="3"|Liga !colspan="2"|Kup !colspan="2"|Liga-kup !colspan="2"|Evropa<sup>1</sup> !colspan="2"|Ostalo<sup>2</sup> !colspan="2"|Ukupno |- !Divizija!!Uta!!Gol!!Uta!!Gol!!Uta!!Gol!!Uta!!Gol!!Uta!!Gol!!Uta!!Gol |- |rowspan="4"|[[Malmö FF]] |[[Allsvenskan 1999.|1999.]] |[[Allsvenskan]] |6||1||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||6||1 |- |[[Superettan 2000.|2000.]] |[[Superettan]] |26||12||3||2||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||29||14 |- |[[Allsvenskan 2001.|2001.]] |Allsvenskan |8||3||4||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||12||3 |- !colspan="2"|Ukupno !40!!16!!7!!2!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!colspan="2"|—!!47!!18 |- |rowspan="5"|[[AFC Ajax|Ajax]] |[[Eredivisie 2001/2002.|2001/02.]] |rowspan=4|[[Eredivisie]] |24||6||3||1||colspan="2"|—||6||2||colspan="2"|—||33||9 |- |[[Eredivisie 2002/2003.|2002/03.]] |25||13||3||3||colspan="2"|—||13||5||1||0||42||21 |- |[[Eredivisie 2003/2004.|2003/04.]] |22||13||1||0||colspan="2"|—||8||2||colspan="2"|—||31||15 |- |[[Eredivisie 2004/2005.|2004/05.]] |3||3||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||0||4||3 |- !colspan="2"|Ukupno !74!!35!!7!!4!!0!!0!!27!!9!!2!!0!!110!!48 |- |rowspan="3"|[[Juventus FC|Juventus]] |[[Serie A 2004/2005.|2004/05.]] |rowspan=2|[[Serie A]] |35||16||0||0||colspan="2"|—||10||0||colspan="2"|—||45||16 |- |[[Serie A 2005/2006.|2005/06.]] |35||7||2||0||colspan="2"|—||9||3||1||0||47||10 |- !colspan="2"|Ukupno !70!!23!!2!!0!!0!!0!!19!!3!!1!!0!!92!!26 |- |rowspan="4"|[[FC Inter Milano|Inter]] |[[Serie A 2006/2007.|2006/07.]] |rowspan=3|Serie A |27||15||1||0||colspan="2"|—||7||0||1||0||36||15 |- |[[Serie A 2007/2008.|2007/08.]] |26||17||0||0||colspan="2"|—||7||5||1||0||34||22 |- |[[Serie A 2008/2009.|2008/09.]] |35||25||3||3||colspan="2"|—||8||1||1||0||47||29 |- !colspan="2"|Ukupno !88!!57!!4!!3!!0!!0!!22!!6!!3!!0!!117!!66 |- |rowspan="3"|[[FC Barcelona|Barcelona]] |[[La liga 2009/2010.|2009/10.]] |rowspan=2|[[La Liga]] |29||16||2||1||colspan="2"|—||10||4||4||0||45||21 |- |[[La Liga 2010/2011.|2010/11.]] |colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||1||1||1||1 |- !colspan="2"|Ukupno !29!!16!!2!!1!!0!!0!!10!!4!!5!!1!!46!!22 |- |rowspan="3"|[[AC Milan|Milan]] |[[Serie A 2010/2011.|2010/11.]] (posudba) |rowspan=2|Serie A |29||14||4||3||colspan="2"|—||8||4||colspan="2"|—||41||21 |- |[[Serie A 2011/2012.|2011/12.]] |32||28||3||1||colspan="2"|—||8||5||1||1||44||35 |- !colspan="2"|Ukupno !61!!42!!7!!4!!0!!0!!16!!9!!1!!1!!85!!56 |- |rowspan="5"|[[Paris Saint-Germain FC|PSG]] |[[Ligue 1 2012/2013.|2012/13.]] |rowspan=4|[[Ligue 1]] |34||30||2||2||1||0||9||3||colspan="2"|—||46||35 |- |[[Ligue 1 2013/2014.|2013/14.]] |33||26||2||3||2||2||8||10||1||0||46||41 |- |[[Ligue 1 2014/2015.|2014/15.]] |24||19||3||4||3||3||6||2||1||2||37||30 |- |[[Ligue 1 2015/2016.|2015/16.]] |31||38||6||7||3||0||10||5||1||0||51||50 |- !colspan="2"|Ukupno !122!!113!!13!!16!!9!!5!!33!!20!!3!!2!!180!!156 |- |rowspan="3"|[[Manchester United FC|Man. United]] |[[Premier League 2016/2017.|2016/17.]] |rowspan=2|[[Premijer liga Engleske|Premier League]] |28||17||1||1||5||4||11||5||1||1||46||28 |- |[[Premier League 2017/2018.|2017/18.]] |5||0||0||0||1||1||1||0||colspan="2"|—||7||1 |- !colspan="2"|Ukupno !33!!17!!1!!1!!6!!5!!12!!5!!1!!1!!53!!29 |- |rowspan="3"|[[LA Galaxy]] |[[MLS 2018.|2018.]] |rowspan=2|[[Major League Soccer|MLS]] |27||22||0||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||27||22 |- |[[MLS 2019.|2019.]] |29||30||0||0||colspan="2"|—||colspan="2"|—||2||1||31||31 |- !colspan="2"|Ukupno !56!!52!!0!!0!!0!!0!!0!!0!!2!!1!!58!!53 |- |rowspan="4"|Milan |[[Serie A 2019/2020.|2019/20.]] |rowspan=3|Serie A |18||10||2||1||colspan="2"|—||colspan="2"|—||colspan="2"|—||20||11 |- |[[Serie A 2020/2021.|2020/21.]] |19||15||2||1||colspan="2"|—||6||1||colspan="2"|—||27||17 |- |[[Serie A 2021/2022.|2021/22.]] |23||8||0||0||colspan="2"|—||4||0||colspan="2"|—||27||8 |- !colspan="2"|Ukupno !60!!33!!4!!2!!0!!0!!10!!1!!0!!0!!74!!36 |- !colspan="3"|Sveukupno !635!!405!!47!!33!!15!!10!!149!!57!!16!!5!!862!!510 |} <sup>1</sup> <small>Uključuje utakmice u [[UEFA Liga prvaka|Ligi prvaka]] i [[UEFA Evropska liga|Kupu UEFA / Evropskoj ligi]].</small><br/><sup>2</sup> <small>Uključuje [[Nizozemski superkup]], [[Italijanski superkup]], [[Španski superkup]], [[Francuski superkup]], [[FA Community Shield|Engleski superkup]], [[MLS Cup Playoffs]], [[UEFA Superkup]] i [[FIFA Svjetsko klupsko prvenstvo|Svjetsko klupsko prvenstvo]].</small> === Reprezentacija === ''Do 29. marta 2022.'' {{Glavni|Spisak reprezentativnih golova Zlatana Ibrahimovića}} {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !Reprezentacija!!Godina!!Uta!!Gol |- |rowspan="19"|[[Nogometna reprezentacija Švedske|Švedska]] |2001.||5||1 |- |2002.||10||2 |- |2003.||4||3 |- |2004.||12||8 |- |2005.||5||4 |- |2006.||6||0 |- |2007.||7||0 |- |2008.||7||2 |- |2009.||6||2 |- |2010.||4||3 |- |2011.||8||3 |- |2012.||11||11 |- |2013.||11||9 |- |2014.||5||3 |- |2015.||10||11 |- |2016.||5||0 |- |colspan=3{{N/A}}{{efn|Ibrahimović se povukao iz reprezentacije 2016, ali se vratio u nju 2021.}} |- |2021.||4||0 |- |2022.||1||0 |- ! colspan=2|Ukupno||121||62 |} == Također pogledajte == * [[Spisak bosanskohercegovačkih nogometaša koji su igrali za drugu reprezentaciju]] == Bilješke == {{notelist}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Zlatan Ibrahimović}} * {{FIFA igrač|186162}} * {{UEFA igrač|59217}} * {{BDFutbol|12399}} * {{soccerbase|24656}} * [http://www.rsssf.com/miscellaneous/ibrahimovic-intlg.html Zlatan Ibrahimović] na ''RSSSF.com'' * [http://soccernet.espn.go.com/players/stats?id=11001&cc=5901 Zlatan Ibrahimović] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090220200919/http://soccernet.espn.go.com/players/stats?id=11001&cc=5901 |date=20. 2. 2009 }} na ''espn.com'' {{AC Milan - ekipa}} {{Navkutije |ime = Sastavi Švedske |naslov = Sastavi Švedske |naslovstil = background-color:#FFF01C; color:#005B99; border: solid 1px #005B99; |podaci1 = {{Sastav Švedske na SP 2002. u nogometu}} {{Sastav Švedske na EP 2004. u nogometu}} {{Sastav Švedske na SP 2006. u nogometu}} {{Sastav Švedske na EP 2008. u nogometu}} {{Sastav Švedske na EP 2012. u nogometu}} {{Sastav Švedske na EP 2016. u nogometu}} }} {{Navkutije |ime = Nagrade |naslov = Nagrade |naslovstil = background-color:gold; color:black; border: solid 1px #000; |podaci1 = {{Švedski nogometaš godine}} {{Najbolji strijelci Serie A}} {{Najbolji strijelci Ligue 1}} {{Nogometaš godine u Seriji A}} {{Strani nogometaš godine u Seriji A}} {{Zlatno stopalo}} {{Najbolji sastav EP 2012. u nogometu}} }} {{DEFAULTSORT:Ibrahimović, Zlatan}} [[Kategorija:Rođeni 1981.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Malmö]] [[Kategorija:Švedski nogometaši]] [[Kategorija:Nogometaši Malmöa FF]] [[Kategorija:Nogometaši Ajaxa]] [[Kategorija:Nogometaši Juventusa]] [[Kategorija:Nogometaši Inter Milana]] [[Kategorija:Nogometaši Barcelone]] [[Kategorija:Nogometaši AC Milana]] [[Kategorija:Nogometaši PSG-a]] [[Kategorija:Nogometaši Manchester Uniteda]] [[Kategorija:Nogometaši LA Galaxyja]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2002.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2004.]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2006.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2016.]] lroyf2m4but8sew73zpbu53dj47ipa3 Šišman Ibrahim-pašina džamija 0 9434 3426319 3329581 2022-07-31T09:41:32Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Šišman Ibrahim-pašina džamija.JPG|mini|desno|200p|Šišman Ibrahim-pašina džamija]] [[Datoteka:Počitelj - Hajji Alija Mosque.jpg|mini|200p]] '''Šišman Ibrahim-pašina džamija''' (također znana kao ''Hadži-Alijina džamija'') izgrađena u 15. vijeku, nalazi se u samom središtu [[Počitelj]]a. Džamija se odlikuje monumentalnošću i jednostavnošću. Pored munare stoji i drvo [[ciparis]] doneseno iz [[Liban]]a u [[15. vijek]]u. Džamiju u Počitelju sagradio je hadži Alija Mujezinović, sin Musa-agin 1562/63. Ova džamija je bila remek-djelo arhitekture osmanskog perioda. Ona je pod kupolom i ima visoku kamenu munaru oktogenog oblika ukrašenu stalaktitnim dekorom ispod šerefe. Uz počiteljsku džamiju nema nikakvog groblja kao što je obično kod drugih džamija u Bosni i Hercegovini, jer tvrd i skučen teren nisu dozvolili nastajanje harema. Ulaz u džamiju krase veoma lijepa rezbarena dvokrilna vrata iznad kojih se nalazi veoma dekorisan portal. O legatoru hadži Aliji ne zna se puno jer u pristupačnim izvorima o njemu nema spomena. U literaturi je pribilježena legenda koja kaže da je džamiju u Počitelju sagradio "Čelo" koji je kao dijete išao u [[Istanbul]] i kasnije postao paša. Legenda ovog "Čelu" identifikuje sa Šišman Ibrahim-pašom kome se pripisuju sve zadužbine u Počitelju. Ibrahim-paša je 1664. postao janjičarski aga, slijedeće godine vezir i valija u Sivasu ,a umro je u Misiru 1677. godine. Prema nekim tvrdnjama smatra se da vremenski nije moguće da je džamiju sagradio Šišman Ibrahim-paša. U jednom od turističkih vodića kao i pri Komisiji za očuvanje nacionalnih spomenika BiH navodi se podatak da je ovo džamija Šišman Ibrahim-paše. <ref name="IP">{{Cite web|url= http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=780|title= Počitelj, historijsko – gradsko područje|work= web.archive.org|accessdate= 27. 6. 2021|archive-date= 27. 9. 2007|archive-url= https://web.archive.org/web/20070927005925/http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=780|url-status= bot: unknown}}</ref> == Rušenje == [[Džamija]] je artiljerijom znatno oštećena [[1993]]. godine od strane [[Vojska Republike Srpske|srpske vojske]], a nedugo zatim je i minirana od strane [[Hrvatska vojska|Hrvatske vojske]]. Od eksplozije centralna džamijska kupola urušila se u unutrašnjost zdanja, a zidovi su se skoro do polovine obrušili. Vitka munara, od klesanog kamena, srušena je do temelja.<ref name="IP"/> == Rekonstrukcija == Programom trajne zaštite historijske cjeline Počitelj predviđena je i rehabilitacija Hadži-Alijine/Šišman Ibrahim-pašine džamije. Vlada Federacije svojim zaključcima od 24. novembra 2000. godine osnovala je ekspertnu grupu koja je utvrdila 5.augusta 2001. godine programske smjernice za rehabilitaciju počiteljske džamije. Rehabilitacija počiteljske džamije se još izvodi prema Projektu revitalizacije, koji je izradio Zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Mostar u maju 2002. <ref name="IP"/> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Hajji Alija Mosque in Počitelj}} * [https://web.archive.org/web/20070927005925/http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=780 Aneks 8 komisija o Počitelju i Šišman Ibrahim-pašinoj džamiji] {{Džamije u Bosni i Hercegovini}} {{coord|43.134375|17.731797|display=title}} [[Kategorija:Džamije u Počitelju]] dg2ep1fes6tk2eg4jh389rgtiwzq2wr Srpskohrvatski jezik 0 11362 3426217 3343219 2022-07-30T21:52:10Z Savasampion 67731 wikitext text/x-wiki {{Neutralnost}} {{Infokutija jezik | ime = Srpskohrvatski jezik | ime jezika kako ga nazivaju njegovi govornici=srpskohrvatski/hrvatskosrpski | familycolor = | države = {{ZID|FNRJ}}/[[SFRJ]] | regije = [[Balkan]] | govornici = | rang = | jezička porodica = [[indoevropski jezici|indoevropski]]<br> :[[slavenski jezici|slavenski]]<br> ::[[južnoslavenski jezici|južnoslavenski]]<br> :::'''srpskohrvatski''' | država = {{ZID|SFRJ}} (1945–1992)<br />{{ZID|SRJ}} (1992–1997)<br />{{ZID|Bosna i Hercegovina|1992}} (1992–1995)<ref>{{cite web |url=http://www.fcjp.ba/templates/ja_avian_ii_d/images/green/Ustav%20RBiH.pdf |title=Ustav RBiH.pdf |last= |first= |date=14. 3. 1993 |website= |publisher=Fondacija Centar za javno pravo |accessdate=29. 3. 2017 |quote=U Republici Bosni i Hercegovini u službenoj upotrebi je srpskohrvatski odnosno hrvatskosrpski jezik ijekavskog izgovora.}}</ref><br />{{ZID|Srbija|2004}} (do 2006.)<ref>[https://web.archive.org/web/20060908044936/http://www.parlament.sr.gov.yu/content/lat/akta/ustav/ustav_ceo.asp]</ref> | ustanova = --- | iso1 = sh | iso2 = scr, scc | iso3 = hbs | sil = }} '''Srpskohrvatski '''ili '''hrvatskosrpski '''je bio [[Južnoslavenski jezici|južnoslavenski jezik]] korišten u SFR Jugoslaviji. Rezultat je [[Bečki književni dogovor|Bečkog književnog dogovora]] iz 1850. godine na kojem je kao osnova za zajednički književni jezik [[Južni Slaveni|Južnih Slavena]] uzet narodni govor [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], karakterističan po [[štokavsko narječje|štokavskom narječju]] i [[ijekavski izgovor|ijekavskom izgovoru]].<ref>Miodrag Popović, Vuk Stef. Karadžić (str. 320), NOLIT, Beograd, 1987.</ref> Srpskohrvatski je bio jedan od tri zvanična jezika [[SFR Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] (druga dva su bili [[slovenski jezik|slovenski]] i [[makedonski jezik|makedonski]]). Bio je zvanični jezik u četiri bivše republike SFRJ: SR BiH, SR Crnoj Gori, SR Srbiji i SR Hrvatskoj. Srpskohrvatski jezik se može poistovjetiti sa srednjejužnoslavenskim dijasistemom. Raspadom SFRJ [[1991]]. godine ovaj jezik je prestao biti u službenoj upotrebi. Srpskohrvatski jezik savremena lingvistika smatra živim makrojezikom.<ref>{{Cite web |url=http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=hbs |title=Documentation for ISO 639 identifier: hbs |access-date=27. 11. 2009 |archive-date=13. 2. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090213123121/http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=hbs |url-status=dead }}</ref> U slavistici se susreće i naziv bosansko-hrvatsko-srpski jezik prilikom izučavanja nekadašnjeg zajedničkog standarda.<ref>{{cite web|url=http://www.seelrc.org/webliography/bcs.ptml|title=Duke University - Duke University Slavic Centers : Webliography|work=seelrc.org|accessdate=25. 9. 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130521214915/http://www.seelrc.org/webliography/bcs.ptml|archivedate=21. 5. 2013|url-status=dead}}</ref> Srpskohrvatski jezik imao je nekoliko specifičnosti: dva izgovora [[ekavica|ekavski]] i [[ijekavica|ijekavski]] izgovor, dva pisma [[latinica|latinicu]] i [[ćirilica|ćirilicu]], bogatstvo leksičkih sinonima, kao i upotrebu izraza specifičnih za pojedine sociokulturne sredine. Standard se razvijao za potrebe četiri naroda [[Srbi|Srba]], [[Hrvati|Hrvata]], [[Bošnjaci|Bošnjaka]] i [[Crnogorci|Crnogoraca]], ali nije dozvoljavao upotrebu karakteristične leksike za Bošnjake, odnosno bosanski jezik. Na toj bazi srpskohrvatski jezik je imao četiri književnojezička izraza, u početku su se razvili srpski i hrvatski književnojezički izraz, a potom bosanski i crnogorski književnojezički izraz. Raspadom zajedničke države iz ovih književnojezičkih izraza razvili su se savremeni [[Bosanski jezik|bosanski]], [[Hrvatski jezik|hrvatski]] i [[Srpski jezik|srpski]], dok tendencija oficijalizacije i standardizacije prati i [[crnogorski jezik]]. Srpskohrvatski jezik nema prirodnog historijskog razvoja i utemeljenja za razliku od [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]], jer je nastao kao rezultat kompromisa u složenoj političkoj situaciji Titove Jugoslavije.<ref>{{cite web|url=http://www.dw.de/srpskohrvatski-ili-hrvatski-ni-njema%C4%8Dki-slavisti-nisu-slo%C5%BEni/a-14813898|title=Srpskohrvatski ili hrvatski? - Ni njemački slavisti nisu složni|work=DW.COM|accessdate=25. 9. 2015}}</ref> == Također pogledajte == * [[Wikipedia na srpskohrvatskom jeziku]] * [[Standardni jezik]] * [[Bosanski jezik]] * [[Crnogorski jezik]] * [[Hrvatski jezik]] * [[Srpski jezik]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Serbo-Croatian language}} * [http://sh.wikipedia.org Wikipedia na srpskohrvatskom jeziku] {{Slavenski jezici}} [[Kategorija:Konstruirani jezici]] [[Kategorija:Južnoslavenski jezici]] [[Kategorija:Srpskohrvatski jezik]] 99dh1e3k60rl5bco0dk78nuu74j1qgh Stranka demokratske akcije 0 11771 3426129 3411219 2022-07-30T14:39:59Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stranka | ime_bosanski = Stranka demokratske akcije | logo = SDAflag.gif | predsjednik = [[Bakir Izetbegović]] | sekretar = | godina osnivanja = 26. maj 1990. | broj članova = | sjedište = [[Sarajevo]], [[Bosna i Hercegovina]] | ideologija = [[Konzervativizam]]<br />[[Bošnjački nacionalizam]]<br />[[Islamska demokratija]] | boje = {{colorbox|white}} {{colorbox|green}} {{colorbox|blue}} {{colorbox|red}} | skupština1 = [[Predstavnički dom Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine|Predstavnički dom BiH]] | broj_mandata1 = {{Infokutija stranka/mandati|8|42|green}} | skupština3 = [[Dom naroda Parlamentarne skupštine Bosne i Hercegovine|Dom naroda BiH]] | broj_mandata3 = {{Infokutija stranka/mandati|3|15|green}} | skupština4 = [[Predstavnički dom Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine|Predstavnički dom FBiH]] | broj_mandata4 = {{Infokutija stranka/mandati|29|98|green}} | skupština5 = [[Dom naroda Parlamenta Federacije Bosne i Hercegovine|Dom naroda FBiH]] | broj_mandata5 = {{Infokutija stranka/mandati|8|58|green}} | web stranica = [http://www.sda.ba/ sda.ba] | osnivač = [[Alija Izetbegović]] | skraćenica = SDA | generalni_sekretar = [[Halid Genjac]] | adresa = Mehmeda Spahe 14 | mladi_ogranak = Asocijacija mladih SDA | slogan = "Snaga naroda!" | himna = "Ja sin sam tvoj, zemljo" | međunarodno_članstvo = [[Međunarodna demokratska unija]] | evropska_stranka = [[Evropska narodna stranka]] <small>(posmatrač)</small> | politička_pozicija = [[Desni centar]], [[desnica]] | sestrinske_stranke = [[Stranka demokratske akcije Sandžaka|SDA Sandžaka]]<br>[[Stranka demokratske akcije Hrvatske|SDA Hrvatske]]<br>[[Stranka demokratske akcije Sjeverne Makedonije|SDA Sjeverne Makedonije]]<br>[[Stranka demokratske akcije Kosova|SDA Kosova]] | skupština6 = [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodna skupština RS]] | broj_mandata6 = {{Infokutija stranka/mandati|2|83|green}} | novine = Stav }} [[Datoteka:SDA 1990-tih.gif|mini|260px|desno|Zastava Stranke demokratske akcije iz 1990-tih]] '''Stranka demokratske akcije''' ('''SDA''') je [[Spisak političkih stranaka u Bosni i Hercegovini|bosanskohercegovačka politička stranka]] osnovana 26. maja 1990. godine u [[Sarajevo|Sarajevu]].<ref>{{Cite web |url=http://www.sda.ba/bs/txt.php?id=73 |title=Historija SDA |access-date=18. 8. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101005162237/http://sda.ba/bs/txt.php?id=73 |archive-date=5. 10. 2010 |url-status=dead }}</ref> Zalagala se za nezavisnu, suverenu i nedjeljivu [[Republika Bosna i Hercegovina|Republiku Bosnu i Hercegovinu]]. Prvi predsjednik i osnivač je bio [[Alija Izetbegović]]. Poslije [[Alija Izetbegović|Alije Izetbegovića]] na mjesto predsjednika SDA dolazi [[Sulejman Tihić]]. Na 6. Kongresu SDA 2015. godine izabran je novi predsjednik stranke [[Bakir Izetbegović]], sin [[Alija Izetbegović|Alije Izetbegovića]]. Počevši svoj politički razvoj kao nacionalna stranka [[Bošnjaci|Bošnjaka]] desnog centra. Članica je grupacije Evropskih narodnih stranaka, a teži političkom centru. Iz ove stranke će nastati: [[Muslimanska bošnjačka organizacija]] (MBO), [[Stranka za Bosnu i Hercegovinu|Stranka za BiH]] (SzBiH), [[Demokratska narodna zajednica]] (DNZ).<ref>{{cite news|title=Intervju Rasim Kadić, predsjednik Liberalne stranke BiH|url=http://bhdani.com/arhiva/94/inter.htm|access-date=6. 1. 2019|work=Arhiva BH Dani|agency=[[BH Dani]]|date=1. 2. 1999|archive-date=21. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130521202458/http://bhdani.com/arhiva/94/inter.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> ==Historija== Osnivanje stranke počinje 1989. [[Rusmir Mahmutćehajić]] je u razgovorima s Alijom Izetbegovićem raspravljao o organizovanju muslimanskog naroda. [[Maid Omeragić]], koji je zajedno s [[Muhamed Jukić|Muhamedom Jukićem]] namjeravao osnivati Muslimansku narodnu stranku Jugoslavije bio je pozvan da se uključi u već postojeću. Iste godine u [[Zagreb]]u se osniva Islamski institut gdje se organizuje Matični odbor stranke. U Matični odbor se uključeni: [[Alija Izetbegović]], [[Alija Isaković]], [[Munib Maglajlić]], [[Mustafa Cerić]], [[Osman Muftić]] itd. Prvi sastanak održan je u zagrebačkoj džamiji gdje je učestvovalo oko 30 ljudi. Mahmutćehajić odbija dalju saradnju i ide u Francusku nakon što je saznao da Izetbegović održava kontakte se [[Adil Zulfikarpašić|Adilom Zulfikarpašićem]]. Zulfikarpašić je nakon Drugog svjetskog rata emigrirao u [[Švicarska|Švicarsku.]] Izetbegovićev sin [[Bakar|Bakir]] je prema tvrdnjama Zulfikarpašića više puta dolazio u Zürich na razgovore. Prvo sjedište stranke nalazilo se u Tešanjskoj 4, u prostorijama preduzeća "Lesnina" gdje je radio [[Muhamed Čengić]] jedan od aktivista SDA. Čengić tvrdi da je oko 40 ljudi potpisalo dokument o osnivanju stranke, te da je naziv stranke SDA predložio Safet Isović. Kasnije dolazi u stranku i [[Fuad Muhić]] koji je također smatrao da se Muslimani trebaju politički organizovati. Lobiranje za stranku se odvijalo na nekoliko načina: uspostavljeni su kontakti sa Islamskom vjerskom zajednicom, uključuje se [[Fikret Abdić|Fikret Abdi]]<nowiki/>ć direktor [[Poslovni odbor|PO]] [[Samoupravna organizacija rada|SOUR]] [[Agrokomerc]]<nowiki/>a koji je među Krajišnicima uživao veliki ugled kao i [[Sulejman Ugljanin]] iz Sandžaka. Funkciju predsjednika stranke obavlja Izetbegović, a za potpredsjedike su izabrani: Adil Zulfikarpašić, [[Salim Šabić]] i [[Mirsad Ćeman]]. Da bi se zadovoljila regionalna pripadnost stranci u predsjedništvo ulaze [[Mirsad Veladžić]] (prostor [[Cazinska Krajina|Krajin]]<nowiki/>e) i Sulejman Ugljanin (prostor [[Sandžak]]a) pored njih tu su bili: [[Džemaludin Latić]], [[Omer Behmen]] i [[Kenan Mazlami]].<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Muslimanski intelektualci u stranci (1)|url=http://www.e-novine.com/feljton/31857-Muslimanski-intelektualci-stranci.html|access-date=2. 5. 2017|work=Feljton knjige "Balkan bluz"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=6. 11. 2009|archive-date=9. 1. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200109143001/http://www.e-novine.com/feljton/31857-Muslimanski-intelektualci-stranci.html|url-status=dead}}</ref> ===Prvi osnivački kongres=== Prvi osnivački kongres održan je 26. maja 1990 u svečanoj sali hotela "Holiday Inn". Tu će [[Dalibor Brozović]], koji je došao kao gost ispred [[Hrvatska demokratska zajednica|HDZ]]-a, pomenuti teze velikohrvatskih zagovornika da će se "granica Hrvatske braniti na Drini" i "da je Bosna meki trbuh Hrvatske". Ovo je ostalo nezapaženo jer je vladala velika euforija među prisutnima, no nakon ovoga je bilo izvjesno da Brozović ne može računati na Izetbegovića. Alija Izetbegović je održao govor gdje je naveo da: {{Citat|Sa historijske scene neumitno silazi svijet diktature i jednoumlja, ekonomskih i socijalnih projekata izvan ljudske mjere i htijenja, gulaga, golih otoka i montiranih procesa. Džinovski pokušaj da se raj na zemlji stvori bez Boga i čovjeka, pa i protiv Boga i čovjeka, završio se potpunim neuspjehom.|}} Dana 27. marta 1990. godine, u istom hotelu Izetbegović objavljuje osnivanje stranke. Iako je SDA od početka bila otvorena svim građanima Jugoslavije profilirala se kao ''politički savez građana Jugoslavije koji pripadaju muslimanskom kulturno-historijskom krugu''.<ref>{{Harv|Isaković|str. 36}}</ref> Tu su saopšteni principi stranke: izbori, demokratska vlast, ravnopravan status naroda gdje je istaknuta nacionalna posebnost Muslimana na Balkanu koja je iz raznih krugova bila ignorisana.<ref>{{Harv|Isaković|str. 37}}</ref> Kasnije će u razgovoru, koji je obavljen u Zagrebu, [[Franjo Tuđman]] pokušati Izetbegovića odvratiti od stvaranja "muslimanske stranke" uz prognozu da će 70% Muslimana glasati za HDZ. Ipak, Izetbegović je odgovorio da će HDZ dobiti 17% glasova, što se i desilo.<ref>{{Harv|Isaković|str. 42}}</ref> ===Predizborni skup u Velikoj Kladuši=== Da bi se pridobili glasovi u Krajini Zulfikarpašić putem advokata [[Faruk Balijagić|Faruka Balijagić]]<nowiki/>a, koji je bio branilačkom timu tokom [[Afera Agrokomerc|afere Agrokomerc]], uspostavlja kontakt s Fikretom Abdićem. Stranka [[Ante Marković]]a [[Savez reformnih snaga Jugoslavije]] (SRSJ) je računala da će Abdić, kao privrednik pristupiti njegovoj stranci. Abdić će kasnije tvrditi da je sumnjao u uspjeh SRSJ. Na skupu 15. septembra 1990 u [[Velika Kladuša|Velikoj Kladuši]] bilo je, prema nekim procjenama, oko 200.000-400.000 ljudi što je do tada bilo najveće okupljanje Bošnjaka na jednom mjestu. Tu je Abdić, na upit Zulfikarpašića šta zauzvrat traži, rekao da "narod Krajine to od njega očekuje i da neće ništa". Kasnije će Abdić tvrditi da je SDA kao jedina stranke nudila revitalizaciju Agrokomerca<ref name="Intervju">{{cite news|last1=Hadžifejzović|first1=Senad|title=Intervju|agency=[[Face TV]]|date=2012}}</ref> kao i da je obećano ukidanje [[Služba državne bezbjednosti Bosne i Hercegovine|SDB-a RBiH]] koji je aferom Agrokomerc ''nanio toliko nepravde narodu Krajine''.<ref name="Intervju: Fikret Abdić">{{cite news|title=Intervju: Fikret Abdić|work=Nekad bilo|agency=[[RTRS]]|date=2014}}</ref> Ovdje će Izetbegović naglasiti da će ostanak Bosne i Hercegovine u Jugoslaviji ovisiti o ostanku zapadnih republika: {{Citat|Moram reći ovdje otvoreno, ako se ostvare prijetnje da Hrvatska i Slovenija izađu iz Jugoslavije, Bosna neće ostati u "krnjoj Jugoslaviji". Drugim riječima, Bosna neće i ne pristaje da ostane u velikoj Srbiji i da bude njen dio.<ref name="oslo">{{Cite book|title=Kojim putem ide Bosna|last=Mahić|first=Derviš|publisher=Univerzitet Oslo|year=2003|isbn=|location=Oslo|pages=17|url=https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/33977/MicrosoftxWordx-xBKS4590-MASTERxOPPGxHvilkenxveixgxrxBosnia.DervisxMahic.pdf?sequence=1}}</ref>|}} U opštoj euforiji, zbog prisustva velikog broja ljudi, Abdić naziva [[Hakija Pozderac|Hakiju Pozderca]] telefonom. Hakija, stariji brat [[Hamdija Pozderac|Hamdije]], koji je živio u Beogradu se nije slagao s Abdićevom odlukom. Smatrao je da je Abdić trebao osnovati građansku stranku. Na skupu dolazi do raskola između Zulfikarpašića i Izetbegovića. Zulfikarpašiću se, smatra se, nije svidjela ikonografija.<ref name="Harv|Isaković|str. 41">{{Harv|Isaković|str. 41}}</ref> Kasnije će Abdić, u hotelu "Lovac" kod [[Srebrenik]]<nowiki/>a, pokušati pomiriti Izetbegovića i Zulfikarpašića. Zulfikarpašić je, međutim ponudio Abdiću 200.000.000 [[Švicarski franak|švicarskih franaka]] za revitalizaciju Agrokomerca, ukoliko napusti SDA i zajedno s njim osnuje novu stranku. Abdić je odbio ponudu. Zulfikarpašić će tri dana nakon skupa u Velikoj Kladuši pokušati uz pomoć [[Muhamed Filipović|Muhameda Filipović]]<nowiki/>a izvršiti kadrovski prevrat u SDA. Nakon što prevrat nije uspio osnivaju stranku MBO ([[Muslimanska bošnjačka organizacija]]).<ref name="Harv|Isaković|str. 41"/> ===Prvi izbori=== Prvi izbori održani su 18. novembra 1990. Navodi se da je značajnu finansijsku podršku SDA dobila od [[Alija Delimustafić|Alije Delimustafića]], vlasnika preduzeća "Cenex".<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Stvaranje Armije BiH (10)|url=http://www.e-novine.com/feljton/32986-Stvaranje-Armije-BiH.html|access-date=8. 5. 2017|work=Feljton knjige "[[Balkan bluz (knjiga)|Balkan bluz]]"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=8. 12. 2009}}{{Mrtav link}}</ref> Od ukupno 240 poslaničkih mjesta, u Skupštini BiH, SDA dobija 86 mandata. U sedmočlanom kolektivnom predsjedništvu BiH, gdje [[Srpska demokratska stranka|SDS]] i HDZ dobijaju po 2, SDA dobija 3 mjesta (treće mjesto je imao [[Ejup Ganić]] koji se izjašnjavao kao [[Jugoslaveni|Jugosloven]]).<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Prvi prijeratni demokratski izbori (5)|url=http://www.e-novine.com/feljton/32373-Prvi-prijeratni-demokratski-izbori.html|access-date=2. 5. 2017|work=Feljton knjige "[[Balkan bluz (knjiga)|Balkan bluz]]"|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=20. 11. 2009|archive-date=2. 7. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150702091432/http://www.e-novine.com/feljton/32373-Prvi-prijeratni-demokratski-izbori.html|url-status=dead}}</ref> Fikret Abdić dobija 1.200.000 a Alija Izetbegović 870.000 glasova. Smatra se da je Abdić, zahvaljujući imidžu uspješnog privrednika, dobio glasove među sva tri naroda u BiH. Međutim još tada je tinjao sukob između Abdića i Izetbegovića. Abdić tada prepušta mjesto predsjednika stranke Izetbegoviću <ref>{{Harv|Isaković|str. 45}}</ref> Postoje razna tumačenja, jer je Abdić de facto pobijedio na izborima, zbog čega je to uradio. Neki tvrde da je Abdić bio nevješt političar i da je izigran od strane Izetbegovića<ref>{{Harv|Borogovac|str. 21}}</ref> Sam Abdić je u intervjuu za [[Face TV]] 2012. tvrdio da je Glavni odbor stranke izabrao predsjednika a da je on izbačen 29. marta 1993 iz stranke. U tom intervjuu rekao kao i ranije za [[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] da je namjeravao ostati na čelu Agrokomerca. Ovo je prema Abdićevom mišljenju bilo inkompatibilno s funkcijom predsjednika stranke.<ref name="Intervju"/><ref name="Intervju: Fikret Abdić"/> [[Nenad Kecmanović]] je u intervjuu za Srnu koji su prenijele Nezavisne novine izjavio da su Izetbegovića podržali predstavnici [[Srpska demokratska stranka|SDS]]-a.<ref>{{cite news|title=Kecmanović: Sarajevo žrtvovano da bi opstala RS|url=http://www.nezavisne.com/novosti/bih/Kecmanovic-Sarajevo-zrtvovano-da-bi-opstala-RS/135761|access-date=2. 5. 2017|agency=[[Nezavisne novine]]|date=5. 4. 2012|quote=Nažalost, srpski predstavnici su podržali inicijativu da Alija uskoči umjesto Fikreta, koji je na izborima dobio najveći broj glasova. Pretpostavljam da je ovaj to prihvatio zato što su mu u SDA obećali sve što je tražio za 'Agrokomerc', koji je za njega bio i ostao važniji nego čitav svijet"}}</ref> Kasnije će nakon Karadžićevog govora u Skupštini BiH "da bi muslimanski narod mogao nestati", te svakodnevnog dizanja tenzija, SDA biti uključena u formiranje Narodnog vijeća odbrane BiH.<ref>{{Harv|Isaković|str. 51}}</ref> Prvi kongres održan je 1. decembra 1990. koji je trajao tri dana uz učešće 600 delegata.<ref>{{Harv|Isaković|str. 52}}</ref> Skupština RBiH donijela je 14. januara 1992. [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|Rezoluciju o suverenosti uz blokadu članova]] SDS-a. == Predsjednici stranke == {| class="wikitable" style="text-align:center" |-- ! # ! Portret ! width=180|Predsjednik<br><small>(rođenje - smrt)</small> ! colspan=2|Period |-- ! 1. | [[Datoteka:Izetbegovic.jpg|80px]] || [[Alija Izetbegović]]<br><small>(1925&ndash;2003) || 26. maj 1990. || 13. oktobar 2001. |-- ! 2. | [[Datoteka:Sulejman_Tihić.jpg|80px]] || [[Sulejman Tihić]]<br><small>(1951&ndash;2014) || 13. oktobar 2001. || 25. septembar 2014. |-- ! 3. | [[Datoteka:Izetbegović,_Bakir.jpg|80px]] || [[Bakir Izetbegović]]<br><small>(rođ. 1956) || 25. septembar 2014. || ''trenutno'' |-- |} == Također pogledajte == * [[Spisak političkih stranaka u Bosni i Hercegovini]] * [[Stranka demokratske akcije Sandžaka]] ==Literatura== *{{cite book|last1=Isaković|first1=Zehrudin|authorlink1=Zehrudin Isaković|title=Biografija|date=2005|publisher=Muzej Alija Izetbegović|location=Sarajevo|ref=harv}} *{{cite book|last1=Borogovac|first1=Muhamed|authorlink1=Muhamed Borogovac|title=Rat u Bosni i Hercegovini|date=1995|publisher=Narodni list d.d.|location=Zadar|isbn=953-96380-9-7|ref=harv}} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * {{Official website|http://www.sda.ba/|Zvanična stranica Stranke demokratske akcije}} * [http://bakirizetbegovic.ba/ Zvanična stranica predsjednika Stranke demokratske akcije] [[Kategorija:Političke stranke u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Stranka demokratske akcije|*]] [[Kategorija:Političke stranke osnovane 1990.]] [[Kategorija:Bošnjački nacionalizam]] 5y5ugy0uxq009p825v51jiv4jrswvka Zelene beretke (Bosna i Hercegovina) 0 11931 3426299 3391174 2022-07-31T08:50:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{nedostaju izvori}} {{Infokutija vojna jedinica | ime = Zelene beretke | slika = ZELENE BERETKE 3D.png | veličina_slike = 200px | opis_slike = | aktivan = formirane [[10. juni|10. juna]] [[1991.]], [[1992.]] transformirane u Armiju RBIH | država = [[SFRJ]]<br>[[Republika Bosna i Hercegovina]] | grana = | vrsta = | dio = | glavno_sjedište = [[Sarajevo]] | nadimak = | moto = | boje = | oprema = | bitke = [[Opsada Sarajeva]]<br>[[Incident u Dobrovoljačkoj 1992.]] | web_stranica = | komandir1_oznaka = | komandir1 = [[Emin Švrakić]] | komandir2_oznaka = | komandir2 = | komandir3_oznaka = | komandir3 = | komandir4_oznaka = | komandir4 = }} '''Zelene beretke''' su bile samoorganizirana paravojna jedinica u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. == Osnivanje == Osnovane su 10. juna 1991. godine u Domu milicije, u [[Sarajevo|Sarajevu]], na zasjedanju koje je vodio Emin Švrakić.<ref>{{Cite web |url=http://www.zeleneberetke.com/ |title=web stranica Zelene beretke |accessdate=5. 10. 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121219155749/http://www.zeleneberetke.com/ |archivedate=19. 12. 2012 |url-status=dead }}</ref> Nastale su iz potrebe da se odbrani stanovništvo u mjestima gdje ta odbrana nije bila organizovana od lokalnih vlasti, ili ta odbrana nije bila adekvatna zbog nedostatka državnih oružanih snaga. Sastav ovih jedinica su činili isključivo dobrovoljci. Organizacijom [[Armija RBiH|Armije Bosne i Hercegovine]], ljudstvo iz ovih jedinica je prešlo u sastav regularne Armije Republike Bosne i Hercegovine. Zelene beretke su na početku Rata u Bosni i Hercegovini, u srpskim medijima, služile za zastrašivanje srpskog stanovništava od "muslimanskih jedinica". Ne postoje dokazi koji bi mogli utvrditi da su Zelene beretke kršile međunarodne konvencije o ratovanju. == Djelovanje == Pripadnici Zelenih beretki učestvovali su u napadu na kolonu u [[Incident u Dobrovoljačkoj 1992.|Dobrovoljačkoj ulici]] u [[Sarajevo|Sarajevu]] 3. maja 1992. godine u kojoj je poginulo nekoliko vojnika [[JNA]], civila i pripadnika [[Armija RBiH|Armije RBiH]] te otmici [[ANU BiH|bosanskohercegovačkog]] historičara i akademika, profesora [[Filozofski fakultet u Sarajevu|Filozofskog fakulteta u Sarajevu]] [[Milorad Ekmečić|Milorada Ekmečića]] 1992. godine. Bio je zarobljen i stavljen u kućni pritvor zajedno sa njegovom porodicom, ali je uspio pobjeći na teritoriju pod kontrolom Vojske Republike Srpske.<ref>{{Cite web|url=http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/Biografije/MiloradEkmecic.pdf|title=Wayback Machine|date=2013-12-24|website=web.archive.org|accessdate=2020-06-05|archive-date=24. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131224125937/http://www.sanu.ac.rs/Clanstvo/Biografije/MiloradEkmecic.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> Ekmečić je 47 dana u svojoj kući na [[Breka|Breki]] sa porodicom zatočen i maltretiran, te je nakon uspjelog bijega operisan u Beogradu.<ref>{{Cite web|url=http://www.planeta.rs/36/1%20nauka%20kao%20zivot.htm|title=NAUKA KAO žIVOT Akademik Milorad Ekmečić|website=www.planeta.rs|accessdate=2020-06-05}}</ref>{{Bolji izvor}} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20121219155749/http://www.zeleneberetke.com/ web stranica Zelene beretke] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke paravojne formacije]] [[Kategorija:Zelene beretke]] ixv6hjeyn4ejm55bfshammypfvwo09d Turingova nagrada 0 12502 3426230 3407086 2022-07-31T00:28:08Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Alan Turing portré.jpg|mini|Alan Turing (portret)]] '''Turingovu nagradu''' dodjeljuje Asocijacija za računarske mašine (Association for Computing Machinery) za osobu koja je dala doprinos [[Informatika|računarstvu]] i zajednici. Većina dobitnika ustvari su i bili računarski naučnici. Nagrada je nazvana po [[Alan Turing|Alanu Turingu]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanskom]] [[matematičar]]u, koji se smatra jednim od osnivača modernog računarstva. Često se naziva i "[[Nobelova nagrada|Nobelovom nagradom]] za računarstvo". Podršku joj daju [[Intel]] i [[Google]], koji dobitniku daju nagradu u vrijednosti 100.000 [[američki dolar|$]].<ref>{{Cite web |url= http://awards.acm.org/homepage.cfm?srt=all&awd=140 |title= ACM Awards: A. M. Turing Award |date= 12. 12. 2009 |website= web.archive.org |access-date= 10. 4. 2019 |archive-date= 12. 12. 2009 |archive-url= https://web.archive.org/web/20091212132624/http://awards.acm.org/homepage.cfm?srt=all&awd=140 |url-status= bot: unknown }}</ref> == Spisak dobitnika == {{div col}} * 1966: [[Alan Perlis|Alan J. Perlis]] * 1967: [[Maurice Wilkes|Maurice V. Wilkes]] * 1968: [[Richard Hamming]] * 1969: [[Marvin Minsky]] * 1970: [[James H. Wilkinson]] * 1971: [[John McCarthy (računarski naučnik)|John McCarthy]] * 1972: [[Edsger Dijkstra]] * 1973: [[Charles W. Bachman]] * 1974: [[Donald Knuth]] * 1975: [[Allen Newell]] i [[Herbert A. Simon]] * 1976: [[Michael O. Rabin]] i [[Dana S. Scott]] * 1977: [[John Backus]] * 1978: [[Robert W. Floyd]] * 1979: [[Kenneth E. Iverson]] * 1980: [[C. A. R. Hoare]] * 1981: [[Edgar F. Codd]] * 1982: [[Stephen A. Cook]] * 1983: [[Ken Thompson]] i [[Dennis Ritchie]] * 1984: [[Niklaus Wirth]] * 1985: [[Richard M. Karp]] * 1986: [[John Hopcroft]] i [[Robert Tarjan]] * 1987: [[John Cocke]] * 1988: [[Ivan Sutherland]] * 1989: [[William Kahan|William (Velvel) Kahan]] * 1990: [[Fernando J. Corbató]] * 1991: [[Robin Milner]] * 1992: [[Butler W. Lampson]] * 1993: [[Juris Hartmanis]] i [[Richard E. Stearns]] * 1994: [[Edward Feigenbaum]] i [[Raj Reddy]] * 1995: [[Manuel Blum]] * 1996: [[Amir Pnueli]] * 1997: [[Douglas Engelbart]] * 1998: [[Jim Gray]] * 1999: [[Frederick P. Brooks, Jr.]] * 2000: [[Andrew Chi-Chih Yao]] * 2001: [[Ole-Johan Dahl]] i [[Kristen Nygaard]] * 2002: [[Ronald L. Rivest]], [[Adi Shamir]] i [[Leonard M. Adleman]] * 2003: [[Alan Kay]] * 2004: [[Vinton G. Cerf]] i [[Robert E. Kahn]] * 2005: [[Peter Naur]] * 2006: [[Frances E. Allen]] * 2007: [[Edmund M. Clarke]], [[E. Allen Emerson]] i [[Joseph Sifakis]] * 2008: [[Barbara Liskov]] * 2009: [[Charles P. Thacker]] * 2010: [[Leslie Valiant]] * 2011: [[Judea Pearl]] * 2012: [[Silvio Micali]] i [[Shafi Goldwasser]] * 2013: [[Leslie Lamport]] * 2014: [[Michael Stonebraker]] * 2015: [[Martin Hellman]] i [[Whitfield Diffie]] * 2016: [[Tim Berners-Lee]] * 2017: [[John L. Hennessy]] i [[David Patterson (računarski naučnik)|David Patterson]] * 2018: [[Yoshua Bengio]], [[Geoffrey Hinton]] i [[Yann LeCun]] * 2019: [[Edwin Catmull]] i [[Pat Hanrahan]] * 2020: [[Alfred Aho]] i [[Jeffrey Ullman]] * 2021: [[Jack Dongarra]] {{div col end}} == Također pogledajte == * [[Nobelova nagrada]] == Reference == {{Refspisak}} {{Commonscat|Turing Award}} {{Turingova nagrada}} [[Kategorija:Turingova nagrada|*]] etmr50b5bl16zbmhgg4azvoo312hazx Zločin i kazna 0 15977 3426306 3328635 2022-07-31T09:02:34Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje}} {{Infokutija knjiga| |naziv=Zločin i kazna |naziv_originala=Преступление и наказание |slika=Russian Gazette 1866.jpg |autor=[[Fjodor Dostojevski]]; 1866. |vrsta_djela=Roman |žanr=Psihološki, kriminalistički |jezik=ruski |vrijeme i mjesto nastanka=1865–1866, [[Sankt Petersburg]], [[Rusija]] |pripovjedač=treće lice |gledište=većinom Raskoljnikovo |vrijeme=prošlo |vrijeme_radnje=1860-tih |mjesto_radnje=Sankt Petersburg, zatvor u [[Sibir]]u |glavni_lik=Rodion Raskoljnikov |vrhunac=Raskoljnikovo priznanje ubistva |teme=otuđenje od društva, psihologija zločina i kazne i dr. }} '''''Zločin i kazna''''' ({{jez-ru|Преступление и наказание}}) jest socio-psihološki i socio-filozofski roman [[Rusija|ruskog]] autora [[Fjodor Dostojevski|Fjodora Mihajloviča Dostojevskog]], na kojem je pisac radio u periodu od 1865. – 1866. godine. Prvi put je objavljen u 12 dijelova u književnom časopisu [[Ruski glasnik]] svakog mjeseca tokom 1866.<ref>{{cite web|url =http://www1.umn.edu/lol-russ/hpgary/Russ3421/lesson9.htm University of Minnesota – Study notes for Crime and Punishment|title=Study notes for Crime and Punishment|work=www1.um.edu|access-date=4. 7. 2019}}</ref> Godinu dana kasnije objavljeno je posebno izdanje, čija je struktura malo izmijenjena u odnosu na onu koju su pripremili urednici časopisa ''Ruski glasnik''. Pored toga, autor je napravio brojne skraćenice i stilske izmjene u verziji knjige kada je objavljen kao cjelokupno djelo. Koncept za roman "Zločin i kazna" sazrijevao je u Dostojevskom dugi niz godina, ali je središnja tema, povezana s idejom glavnog lika o "običnim" i "izvanrednim" ljudima, počela da se oblikuje tek 1863. godine u [[Italija|Italiji]]. Počevši da radi direktno na poslu, autor je objedinio nacrte nedovršenog romana „Pyanenkie“, koji je prikazao priču koja govori o porodici Marmeladov i skice romana priznanja, zamišljenog kao otkriće osuđenika. U tom procesu, plan se proširio, a zaplet se zasnivao na zločinu studenta Rodiona Raskoljnikovog, koji je ubio staru ženu da zaradi novac kako bi spasio svoje najmilije. Istovremeno, kriminalna historija postala je za autora ne samo tema, već i razlog za razmišljanje o društvenim okolnostima, guranje osobe u zločine, kao i prilika da se pokaže koji kompleksni "hemijski" procesi se dešavaju u dušama ljudi. Jedna od slika romana bio je veliki grad iz druge polovine 19. vijeka, u kojem je život pun sukoba i drama. Rad obnavlja prepoznatljive znakove vremena, reproducirajući pejzažnu topografiju. Radnja u romanu Zločin i kazna se usredsređuje na duševne muke i moralne dileme Rodiona Romanoviča Raskoljnikova, bivšeg studenta u [[Sankt Peterburg]]u koji podstaknut siromaštvom i turobnom budućnošću pravi plan da ubije i opljačka Aljonu Ivanovnu beskrupuloznu staricu koja lihvarenjem izrabljuje ljude. Prije ubistva, Raskoljnikov vjeruje da se sa novcem može osloboditi siromaštva i nastaviti da obavlja velika djela. Međutim, nakon izvršenog zločina, on se našao u konfuziji, paranoji i gađenju zbog onoga što je učinio. Njegova moralna opravdanja potpuno se raspadaju dok se bori sa krivicom i užasom tokom suočavanja sa stvarnim posljedicama svog nedjela. To je drugi roman Dostojevskog, nakon njegovog povratka iz petogodišnjeg izgnanstva u [[Sibir]]u. Zločin i kazna se smatra prvim velikim romanom njegovog "zrelog" perioda pisanja. Objavljivanje romana "Zločin i kazna" izazvalo je burne kontroverze u književnoj zajednici Rusije. Književne kritike su se kretale od ushićenja do potpunog odbacivanja. Savremenici Dostojevskog kao što su [[Dmitrij Pisarev]], [[Nikolaj Strahov]] i [[Nikolaj Ahšarumov]] napravili su temeljnu analizu ovog književnog djela. Rad je preveden na francuski, njemački, švedski, engleski, poljski, mađarski, italijanski, danski, norveški i finski jezik. "Zločin i kazna" je utjecao na svjetski književni proces: na francuskom, italijanskom i njemačkom književnom romanu pojavila su se književna djela koja su nastavila razvoj teme koju je dao Dostojevski. Roman je više puta igran u pozorištu. Prve samostalne izvedbe pojavile su se 1880-ih, a prva pozorišna produkcija u Rusiji izvedena je 1899. godine. Prva inostrana scenska verzija predstavljena je u [[Pariz]]u 1888. godine.<ref>{{cite web|url =https://www.britannica.com/topic/Crime-and-Punishment-novel|title= "Zločin i kazna"|work= britannica.com|access-date=4. 7. 2019}}</ref> == O autoru == *[[Fjodor Dostojevski]] == Historija nastanka == === Put od zamisli do realizacije === Koncept rada o takozvanoj "jakoj ličnosti" koja se nije plašila kajanja ili ljudskog suda, počeo je da dozrijeva kod Dostojevskog još tokom teškog rada u sibirskom izgnanstvu. U jesen 1859. godine, Fjodor Mihajlovič je u pismu svom bratu rekao da planira da započne rad na novom priznanju u bliskoj budućnosti, čiji su glavni oblici nastali "dok je ležao u krevetu, u teškom trenutku tuge i samorazgradnje." Međutim, put od ideje do realizacije pokazao se duljim, a karakter osobe koja je "mogla beskrajno da se komanduje", autor je osuđenika Orlova prvobitno razradio u romanu [[Zapisi iz mrtvog doma]]. U ljeto 1865. godine, u teškoj novčanoj situaciji, pisac se obratio izdavaču književnog časopisa "[[Otečestvenije zapiski]]" ({{jez-ru|Отечественныя записки}}) [[Andrej Kraevski|Andreja Kraevskog]] sa zahtjevom da mu se unaprijed isplati 3.000 [[Rublja|rubalja]] za još nenapisani roman "Pjanenkie", u kome je "prikazana" radnja porodice Marmeladov. Dostojevski je poslao sličan prijedlog uredniku časopisa [[Sanktpeterburške Vedomosti]] [[Valentin Korš|Valentinu Koršu]], obećavajući da će završni rukopis dostaviti najkasnije do oktobra. U oba slučaja došlo je do odbijanja. Kao rezultat toga, pisac je dobio potrebnu svotu od izdavača [[Fjodor Stelovski|Fjodora Stelovskog]], koji je umjesto toga stekao sva prava za izdavanje tromjesečne zbirke Dostojevskog. Pored toga, Stelovski je od Fjodora Mihailovića dobio obećanje da će mu napisati novi roman (koji će kasnije dobiti naziv [[Kockar (roman)|Kockar]]) najkasnije do novembra 1866. godine. Sporazum sklopljen sa Stellovskim dao je piscu mogućnost da isplati svoje glavne dugove i ode u inostranstvo. Tamo su se novčani problemi Dostojevskog pogoršali jer je, dok je bio u [[Wiesbaden]]u, u pet dana u [[Kockarnica|kockarnici]] izgubio sav novac i neke lične predmete, uključujući džepne satove. U pismu upućenom [[Apolinarija Suslova|Apolinariji Suslovoj]] (august 1865.), Fjodor Mihajlovič je rekao da mu je uskraćen ručak i druge usluge u hotelu: {{Citat|"Ne čiste moju odjeću i čizme, te ne dolaze na moj poziv"}}. Tu je u maloj hotelskoj sobi, "bez novca, bez hrane i bez svjetlosti", pisac započeo rad na romanu Zločin i kazna. Prema književnom kritičaru [[Leonid Grossman|Leonidu Grossmanu]], ideje koje su dugo sazrijevale u trenutku novčarskog kolapsa Fjodora Dostojevskog "dale su novu kombinaciju i dovele u prvi plan zamisao o pisanju romana o zločinu". [[Datoteka:Page of notebook Dostoevsky.jpg|thumb|300px|desno|Stranica iz bilježnice Fjodora Mihailovića Dostojevskog u kojoj je zapisao ideju o romanu Zločin i kazna.]] U septembru iste 1865. godine Dostojevski je pozvao [[Mihail Katkov|Mihaila Katkova]], urednika časopisa "Ruski vestnik", da svoj novi rad objavi na stranicama svoje publikacije, rekavši da je posao koji je započeo bio "psihološki izvještaj o jednom zločinu": {{Citat|Radnja u knjizi je moderna za ove godine. Mladić izbačen sa studentskog univerziteta ... odlučio je ubiti jednu staricu, titularnog savjetnika koja daje [[novac]] koji joj donosi [[Kamata|kamate]] ... U mojoj se priči osim toga nalazi i nagovještaj da izrečena zakonska kazna za zločin plaši kriminalca mnogo manje nego što to zakonodavci misle, dijelom jer on to moralno zahtijeva.}} U oktobru te godine, Katkov je poslao Dostojevskom 300 [[Rublja|rubalja]] kao depozit. Istina, novac je u Wiesbaden stigao s određenim kašnjenjem, a pisac je do tada već bio otišao u Rusiju. Rad na romanu Zločin i kazna nastavljen je u Sankt Peterburgu, a u novembru 1865. Fjodor Mihajlovič je odbacio i spalio nacrt na više stranica i počeo ponovo pisati. Mjesec dana kasnije pružio je Katkovu prvih sedam stranica romana. Dalje, rad je poslan "Ruskom glasniku" u dijelovima kako su bili spremni. U jednom od pisama Dostojevski je rekao: {{Citat|"Sjedim na poslu poput osuđenika ... Cijelu zimu nisam nikome išao, nikoga nisam vidio, bio sam u pozorištu samo jednom ... I tako ću nastaviti do kraja romana - ako me ne strpaju u zatvor zbog dugovanja".}} Sudeći prema nacrtima Dostojevskog, prošao je kroz tri kreativne faze radeći na romanu Zločin i kazna. Rad koji je započeo u hotelskoj sobi u Wiesbadenu predstavljao je priznanje osobe koja je počinila zločin. U prvom licu je provedeno pripovijedanje: "Biću suđen i sve ću vam reći ... pišem za sebe, ali neka ga drugi pročitaju." U tom se procesu ideja promijenila - u rukopis su uvršteni dijelovi nedovršenog romana "Pianenki". Ova opcija koja je kombinovala dvije različite priče - osuđenik i porodica Marmeladov, opet nije odgovarala Fjodoru Mihajloviču, koji je prolazeći u treće - posljednje - izdanje Zločina i kazne, napravio sebi bilješku: "Priča iz sebe, a ne od njega ... Moramo pretpostaviti da je autor svemoguće stvorenje, a ne griješnik". U prvoj verziji djela glavni lik nije imao prezime - njegov prijatelj Razumikhin, lik je nazvao Vasilijem i Vasyukom. Istražitelj koji je radio na slučaju ubistva u radnim materijalima se spominjao kao Porfirije Stepanovič, zatim Porfirije Filipijevič Semenov. Među likovima je bila i mlada kćerka Lizaveta Syasya, sa kojom je kriminalac imao tople odnose. Kasnije se pojavila Sonya, a u odvojenim stavkama dvije su junakinje bile u blizini, ali tada je Syasya isključena iz romana. Svidrigailov (koji se prvobitno zvao Aristov) u prvim nacrtima sveske bio je epizodnog karaktera koji je heroja obavijestio da zna ime zločinca. Zaplet za Zločin i kaznu možda je Dostojevski preuzeo kada je čitao o tužbi u slučaju dvadesetdevetogodišnjeg moskovljanina Gerasima Chistova, šizmatičara, predstavnika trgovačke porodice koji je u januaru 1865. ubio dvije starije žene. Oružje sa kojim je izvršeno ubistvo bila je sjekira, a zločinac je iz odjeće i iz stana žrtve uzeo novac i dragocjenosti. Šest mjeseci kasnije, u augustu je počelo suđenje. Fjodor Mihailovič je bio upoznat sa doslovnim izvještajem slučaja. Prema Leonidu Grossmanu: {{Citat|Materijali sa ovog procesa mogli bi dati podsticaj njegovoj umjetničkoj mašti u prvoj fazi rada na romanu."}}. Autorov put bio je dovoljno dugačak kada je tražio odgovor na pitanje zašto je Raskoljnikov ubio staru lihvarku. U pismu Mihailu Katkovu, Fjodor Mihajlovič je ograničio ideju značenja njegovih herojskih postupaka na "jednostavnu aritmetiku": učenik je odlučio da oduzme život "gluhoj, glupoj, zloj i bolesnoj starici" kako bi drugim stradalim ljudima pružio priliku za spas - sebi, sestri i majci. U drugoj verziji romana postojala je i svojevrsna [[Filantropija|filantropska]] poruka lika: "Uzimam vlast, dobivam moć, novac, snagu i to koristim u dobre svrhe. Ja donosim sreću." Konačno je u završnoj verziji artikulirana Raskoljnikovljeva "ideja [[Napoleon]]a" o podjeli čovječanstva na "bića koja drhte" i "gospodare". == Objavljivanje romana == U početku su principi saradnje između časopisa ''Ruski glasnik'' i autora pobudili zbunjenost kod Dostojevskog. Urednik časopisa Mihail Katkov je nakon primanja preliminarnog plana "Zločina i kazne" u septembru 1865. poslao predujam od 300 [[Rublja|rubalja]] u Wiesbaden bez pratećeg pisma. Kad je nakon tri mjeseca Fjodor Mihajlovič poslao izdavaču prve stranice rukopisa, od časopisa nije bilo reakcije. Tišina je trajala nekoliko nedjelja, tokom kojih je pisac bio u potpunoj nedoumici oko sudbine svog književnog djela. U nekom trenutku, ne mogavši ​​to podnijeti, poslao je Katkovu pismo u kojem je zatražio barem neke informacije o uredničkim planovima: {{Citat|"Ako vam se moj roman ne sviđa ili ako ste ga odlučili štampati, pošaljite ga nazad. Vi ste neophodna osoba Mihail Nikiforovič i sa ljudskim osjećajem ... iskreno vas molim da brzo i jasno odgovorite na ovo pismo, kako bih mogao znati svoj stav i nešto preduzeti."}} [[Datoteka:Russian Gazette number 1866 1.jpg|thumb|205px|desno|Rusкi glasniк, prvi primjerak iz 1866. godine.]] Sredinom januara 1866. godine od časopisa je konačno dobio odgovor: urednici su se izvinili autoru jer ga je "predugo ostavljao na gubitku", i izvijestili da je početak romana Zločin i kazna već štampan u prvom broju, koji će biti objavljeni narednih dana. Kasnije je pisac otkrio da je za zaposlene u ''Ruskom glasniku'' neočekivana ponuda Dostojevskog bila pravi spas. U jednom od pisama Fedor Mihajlovič je rekao da: {{Citat|ove godine nisu imali ništa od fikcije, [[Ivan Turgenjev]] ne piše ništa, a već smo se posvađali s [[Lav Tolstoj|Lavom Tolstojem]]. Priskočio sam u pomoć, ali bili su veoma oprezni sa mnom i politizirani su.}} Saradnja se pokazala obostrano korisnom, zbog činjenice da je urednik časopisa Mihail Katkov, koji je plaćao naknade tokom godine, pomogao Dostojevskom da izbjegne novčano dugovanje. Tiraž ''Ruskog glasnika'' zahvaljujući romanu "Zločin i kazna" znatno se povećao. Čitaočevo zanimanje za roman bilo je povezano ne samo sa zločinačkim zapletom i čuvenom spletkom, već i sa izvanrednom podudarnošću stvarnih događaja i historije romana. U januaru iste 1866. godine, neposredno prije objave ''Ruskog glasnika'', "''Moskovski policijski glasnik''" prijavio je zločin koji je počinio univerzitetski student Danilov: mladić je ubio lihvara Popova i njegovu sluškinju Nordman, koji su neočekivano ušli u kuću kroz otključana vrata. Preglednik novina i časopisa ponovno je pročitao roman "Zločin i kazna" i uporedio detalje - na primjer, u časopisu [[Ruski invalid (časopis)|Ruski invalid]] napisano je tih dana: {{Citat|"Ako uporedite roman s ovim stvarnim incidentom, Raskoljnikovljeva će bol biti još veća."}} == Radnja == Radnja romana počinje vrelog julskog dana u Sankt Peterburgu. Student Rodion Romanovič Raskoljnikov, primoran da napusti univerzitet zbog nedostatka novca, uputio se u stan kod Aljone Ivanove, stare lihvarke koja je uzimala stvari u zalog. Sa sobom je uzeo jedan predmet da ga založi, jer je bio potpuno bez novca, pa je želio dobiti koji dinar, ali i istovremeno da prouči gdje ta starica drži sve predmete koje joj ljudi nose kao zalog. Vraćajući se kući pošao je u jednu krčmu, jer je imao jaku želju da nešto stavi u svoja usta te da nešto popije. Vrativši se kući, legao je na krevet i zaspao. Ujutro ga je probudila Nastasja kada mu je ušla u sobu. Ona je bila kuharica i jedina gazdaričina pomoćnica. Donijela mu je nešto za pojesti, te ga je obavijestila da je gazdarica otišla na policiju da ga prijavi jer nije plaćao račune za smještaj. Prije nego što je otišla uručila mu je pismo njegove mame sa kojom se često dopisivao, a kada ga je dobio bio je toliko veseo da je takoreć potjerao Nastasiju van iz sobe, sjeo na krevet i započeo ga čitati. Dok je čitao to pismo osjećaji su ga toliko obuzdali da je plakao, međutim kada ga je pročitao do kraja raspoloženje mu se pokvarilo, jer je pročitao da bi mu se sestra (Dunja) trebala udati za jednog bogatog trgovca, ali on se zakleo da se taj brak neće dogoditi dok je on živ. Nakon toga otišao je do Razumihina, jednog svog prijatelja iz škole, možda i jedinog prijatelja kojeg je imao. Putem je vidio jednu pijanu djevojku koju je želio napasti jedan gospodin, ali je on to spriječio. Kada je došao kod Razumihina naglo je promijenio svoje raspoloženje i otišao je nazad kući. Vračajući se kući, otkrio je da će Aljona Ivanova biti sama kod kuće drugi dan oko sedam navečer, te je odlučio da će tada počiniti ubistvo. [[Datoteka:Karazin1.jpg|thumb|315px|Ilustracija za roman "Zločin i kazna", ruskog slikara i pisca [[Nikolaj Nikolajevič Karazin|Nikolaja Nikolajeviča Karazina]].]] U glavi heroja tokom proteklog mjeseca sazrela je ideja o ubijanju "gadne starice." Prema Raskoljikovu, jedan zločin promijeniće njegov život i spasiti sestru Dunju od potrebe da se uda za "dobročinitelja" Pjotra Petroviča Lužina. Tog dana odlučio je malo odspavati popodne, prije nego što ode do Aljone, međutim dosta se kasno probudio pa se bojao da će zakasniti. Prvo je otišao uzeti sjekiru u gazdaričin stan, a nakon toga se polako uputio prema stanu u kojem je ona živjela. Hodao je sporo te zaobilaznim putem, kako ne bi na sebe privukao pažnju. Došavši do njenog stana pokucao je na vrata, međutim ona se pravila da nije kod kuće, a tek onda kada se predstavio mogao je ući u kuću. Dao joj je zalog, te uzeo sjekiru i ubio je. Tada se užurbano uputio do mjesta gdje je ona držala stvari i uzeo neke stvari, međutim kao da je bio pijan, pa nije uzeo novac i sve stvari. Baš onda kada je htio otići začuo je jedan šum te je vidio da je u sobu došla Lizaveta, pa je i nju morao ubiti. Nakon toga je još imao problema, na vrata stana došla su i dva radnika, međutim uspio ih je prevariti i dok su oni otišli po pazikuću, on se sakrio u susjedni stan te je pobjegao nazad u svoj stan. Došavši kući sakrio je stvari te legao. Dobio je temperaturu, a kada je to Nastasja vidjela pozvala je doktora. Nakon što je ozdravio, jednog je dana uzeo stvari i zamalo da ih nije bacio u rijeku, pa ih je sakrio ispod jednog kamena. Kada se vratio kući ponovno se razbolio. Prije i poslije zločina, na putu Rodion Romanovič Raskoljnikov susreće mnogo različitih ljudi. U pivnici se upoznaje s titularnim savjetnikom Semjonom Zaharovičem Marmeladovim, a kasnije i sa suprugom Katerinom Ivanovnom i njenom starijom kćerkom Sonjom. Jednog je dana vraćajući se kući vidio nesreću u kojoj su konji pregazili jednog njegovog prijatelja, te ga je odnio kući kod njegove žene. To je bio Marmeladov, a njegovoj supruzi Katarini Ivanovnoj je dao nešto novca jer su oni bili siromašni, i otišao je kući. U međuvremenu su mu došli mama i sestra. Jednog je dana kod njega došla Sonja, koja mu je došla reći da joj je tata umro i pitala ga je hoće li mu doći na sprovod. Što je više vremena prolazilo, njega je sve više pekla savjest što je ubio staricu, ali ipak nije imao snage da to prizna policiji. Jedina osoba kojoj je on to priznao bila je Sonja, zato što ju je volio, a i ona njega. Nakon što joj je to rekao, ona se rastužila i zaplakala, te mu obećala da će zauvijek biti sa njim. Ubrzo se o tom ubistvu pročulo po gradu, a pažljivo osmišljen plan propada zbog unutrašnje panike Rodiona Romanoviča Raskoljnikova. Policijski istražitelj Porfir Petrovič, koji otkriva Raskoljnikovljev članak "O zločinu" u časopisu ''Periodični govor'', objavljen nekoliko nedelja prije ubistva. U njemu autor iznosi svoja razmišljanja o činjenici da su svi ljudi podijeljeni u dvije kategorije - "bića koja drhte" i "ona koja imaju moć." Razgovori s Porfirijem Petrovičem o suštini zločina toliko iscrpljuju heroja da se odluči na priznanje počinjenog zločina. Nedugo zatim predao se policiji, jer više nije mogao podnositi da on i drugi ljudi pate zbog toga. U epilogu romana radnja je prebačena u [[sibir]]ski zatvor, gdje se nalazi Raskoljnikov, kojega je sud osudio na osam godina napornog rada druge kategorije. Nakon njega, Sonja Marmeladova se također seli u Sibir, pokušavajući da pomogne heroju svojom požrtvovanom ljubavlju i nesebičnošću. Postepeno ponovno rođenje Rodiona Romanoviča Raskoljnikova povezano je sa odbacivanjem "napoleonske ideje" i uvjerenjem da će on biti u stanju da se ljubavlju i predanošću opravda za sve Sonjine patnje. Na mnogo načina Sonja je bila neodoljivo nadahnuće za studenta kriminalca u njegovoj nepobjedivoj žeđi za životom. Raskoljnikov zna da "novi život neće biti uzaludan za njega", ali da će za to morati platiti velikim budućim podvigom ... Nikad nećemo saznati kakav novi veliki podvig u budućnosti smjera Raskoljnikov, koji se sačuvao od samoubistva i uskrsnuo za novu bolju budućnost, te za novu priču o svojoj budućoj sudbini. == Epilog == Književni istraživači epilog romana "Zločin i kazna" nazivaju informativnim otvaranjem<ref name="SIN">Сухих И. Н. Русская литература XIX века // Звезда. — 2007. — № 1. Архивировано 15 августа 2016 года.</ref>: u njemu se s jedne strane opisuju događaji koji su se dogodili godinu i pol nakon priznanja Raskoljnikova (smrt Pulkherije Aleksandrovne, vjenčanja Avdotje Romanovne i Dmitrija Razumihina, njihovi planovi u vezi s mogućim preseljenjem u Sibir)<ref>Кирпотин В. Я. Разочарование и крушение Родиона Раскольникова. — М.: Художественная литература, 1986.</ref>; s druge strane, naznačena je perspektiva za novu priču o "postupnom obnavljanju i propadanju čovjeka."<ref name="SIN"/> Istina, junak ove priče više nije Rodion Romanovič, već "pozitivno divan čovjek" Lav Nikolajević Miškin iz "Idiota" - sljedećeg romana Dostojevskog. Završni dio "Zločina i kazne" počinje opisom sibirskog grada, u tvrđavi gdje je zatvor smješten i gdje Rodion Raskoljnikov služi osmogodišnju zatvorsku kaznu. Na ovoj slici zabilježene su uspomene Dostojevskog na zatvor u [[Omsk]]u, u kojem je Fjodor Mihajlović bio četiri godine. Druga kategorija osuđenika značila je da osuđenici ne bi trebali raditi u rudnicima, kao zločinci prve kategorije, već u tvrđavi. I sam Dostojevski je za vrijeme boravka u teškim porođajima bio među zatvorenicima druge kategorije. Kazna za Rodiona Romanovića (kako je napomenuto u epilogu), "ispostavila se milostivijom nego što se moglo očekivati." Sud je objasnio da je svoju presudu za počinjeno nedjelo donio po Krivičnom zakonu iz 1843. godine, te da je "ubistvo stare lihvarke i njene sestre počinjeno s predumišljajem, ali sa naglim emotivnim nagonom." Pored toga, "priznanje i neke druge okolnosti koje olakšavaju krivicu" uzete su u obzir. U prvim mjesecima boravka u zatvoru Raskoljnikov se nije osjećao krivim: {{Citat|"Moja savjest je mirna. Naravno, počinjeno je krivično djelo ... pa, uzmite mi glavu po slovu zakona ... i to je dovoljno."}}<ref name="SIN"/> Međutim, glavni lik u romanu sve više i više shvata da između njega i ostalih osuđenika postoji "nepremostivi jaz: "Čak su ga počeli mrziti ... smijali su se njegovom zločinu." Ovaj dio teksta iz romana podudara se s pismom brata Dostojevskog, u kojem piše: "Mi, plemići, susreli smo se sa neprijateljstvom i sa zlonamjernim zlom, na našu žalost."<ref name="ReferenceA">Белов С. В. Роман Ф. М. Достоевского «Преступление и наказание» / Под редакцией Д. С. Лихачёва. — Л.: Просвещение. Ленинградское отделение, 1979.</ref> Za vrijeme svoje bolesti, Rodionu Romanoviću počinju da se ukazuju "proročki snovi", gdje ​​u jednom od njih on vidi "kugu koja ide iz dubine Azije u Evropu." Kao rezultat toga, svi osim nekoliko "izabranih" ljudi trebali bi propasti. Ovaj san prethodi "posljednjem rođenju" heroja.<ref name="SIN"/> Njegova vizija se zasniva na 24. poglavlju [[Evanđelje po Mateju|Evanđelja po Mateju]], u kojem [[Isus]] poručuje svojim učenicima: {{Citat|Čućete ratove i glasine o ratovima. Gledajte da se ne uplašite jer sve to mora biti, ali nije ovo kraj; narod će se podići protiv naroda i kraljevstvo protiv kraljevstva i biće gladi i pomora, i zemlja će se tresti po svijetu. Ipak je ovo samo početak stradanja ... A da se ti dani nisu skratili, ne bi se spasilo ni tijelo; ali u ime izabranih, ti će se dani skratiti."}}<ref name="ReferenceA"/> U nacrtima Dostojevskog sačuvan je zapis koji svjedoči o tome da je piščeva zamisao romana zasnovana na tezi "pravoslavni pogled, u kojem postoji [[pravoslavlje]]." "U udobnosti nema sreće, sreću kupuje patnja"<ref name="Sokolov">Соколов Б. В. Расшифрованный Достоевский. — М.: Яуза, Эксмо, 2007. — ISBN 978-5-699-21498-3.</ref><ref name="ReferenceB">Опульская Л. Д., Коган Г. Ф., Григорьев А. Л., Фридлендер Г. М. Примечания // Ф. М. Достоевский. Полное собрание сочинений в 30 томах / Редактор В. В. Виноградов. — Л.: Наука. Ленинградское отделение, 1973. — Т. 7. — С. 299—412.</ref>, pa stoga Raskoljnikov prolazi kroz bol i muku u procesu "ponovnog rođenja". Prvo snovi, a potom dolazak Sonje Marmeladove, zajedničko čitanje [[Novi zavjet|Novog zavjeta]] sa njom, vode junaka iz duhovnog zastoja.<ref name="Sokolov"/><ref name="ReferenceB"/> Dok je tražio završnu frazu, autor romana je zabilježio: {{Citat|"Posljednji red. Načini na koje [[bog]] pronalazi čovjeka su neumoljivi."}} U historiji Raskoljnikovih moralnih lutanja "bog je našao čovjeka", kaže književni kritičar Igor Sukkh.<ref name="SIN"/> Drugo gledište zauzeo je Jurij Karjakin, koji je napisao da Rodion Romanovič "nikada nije otvorio Evanđelje“; heroj je imao druge razloge za unutrašnju obnovu: "Mogu li njena [Sonjina] ubjeđenja sada da ne budu i moja uvjerenja?" Prema Karjakinu, "bili su uskrsnuti ljubavlju."<ref>Карякин Ю. Ф. Самообман Раскольникова. — М.: Художественная литература, 1976.</ref> Raskoljnikov spašava Sonju. Sudbina njenog brata i sestre odgovara samoubistvu Svidrigailova. Razumihin, zaljubljen u nju, pomaže Dunji. Još jedna osoba spašava osobu, ali rupa u postojanju se odgađa samo na ovom mjestu. Svi ostali problemi ostaju neriješeni. Hoće li biti dovoljno "vječne Sonje" za svu ljubav? Ko će spasiti svijet koji umire od ludila? Da li bog uvijek nađe osobu i šta učiniti ako je osoba ne nađe? [[Filozofija|Filozofski]] roman Dostojevskog ostavio je ta pitanja dvadesetom stoljeću.<ref name="SIN"/> == Struktura == Roman je podijeljen u šest dijelova, sa epilogom. Pojam "intrinzične dualnosti" u Zločinu i kazni komentiran je uz prijedlog da u knjizi postoji određena simetrija. [26] Edward Wasiolek koji tvrdi da je Dostojevski bio vješt majstor i veoma svjestan formalnog uzorka u svojoj umjetnosti rekavši: {{Citat|Dijelovi I-III poglavlja Zločina i kazne predstavljaju pretežno racionalnog i ponosnog Raskoljnikova: u dijelovima IV-VI poglavlja izranja "iracionalni" i skromni Raskoljnikov. Prva polovina romana prikazuje postepeni raspad prvog vladajućeg principa njegovog lika, dok se u drugoj polovini postepeno rađa novi vladajući princip. Tačka promjene dolazi u samoj sredini romana.}} Kompozicijska ravnoteža postiže se simetričnom raspodjelom određenih ključnih epizoda kroz šest dijelova romana. Ponavljanje tih epizoda u dvije polovine romana, kako je tvrdio David Bethea, organizirano je po principu ogledala, pri čemu "lijeva" polovina romana odražava "desnu" polovinu. Sedmi dio romana, epilog, privukao je veliku pažnju i kontroverzu. Neki su kritičari Dostojevskog kritizirali zbog završne stranice romana kao suvišne, antiklimaktične, nedostojne ostatka ovog književnog djela [28], dok su ga drugi branili nudeći razne sheme za koje tvrde da dokazuju njegovu neizbježnost i neophodnost. Steven Cassedy tvrdi da su Zločin i kazna "formalno dvije različite, ali usko povezane stvari, naime posebna vrsta tragedije po klasičnom grčkom kalupu i hrišćanska priča o uskrsnuću". Cassedy zaključuje da su "logični zahtjevi tragičnog modela kao takvog zadovoljeni bez epiloga u Zločinu i kazni ... Istovremeno, ova tragedija sadrži hrišćansku komponentu, a logični zahtjevi ovog elementa udovoljeni su samo uskrsnućem obećanom u epilogu."<ref>{{cite web|url=http://www.utoronto.ca/tsq/DS/03/171.shtml|title=" Formalni problem epiloga u Zločinu i kazni: logika tragičkih i hrišćanskih struktura"|work=archive.org|access-date=29. 3. 2020|archive-date=4. 10. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121004133215/http://www.utoronto.ca/tsq/DS/03/171.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> == Jezik i stil == Roman Zločin i kazna napisan je u trećem licu iz sveznajuće perspektive. Ovo književno djelo je napisano uglavnom sa stanovišta glavnog lika Raskoljnikova, ali se s vremena na vrijeme prebacuje na perspektivu drugih likova poput Svidrigaïlova, Razumihina, Lužina, Sonje ili Dunje. Ova narativna tehnika, koja pripovjedača vrlo usko spaja sa sviješću i gledištem srediŝnjih likova, bila je originalna za vrijeme Dostjevskog. Vodeći svjetski stručnjak za književno djelo Fjodora Dostojevskog [[Joseph Frank]] primjećuje da se upotreba vremenskih pomaka sjećanja i manipuliranje vremenskom sekvencom Dostojevskog u romanu počinje približavati kasnijim eksperimentima [[Henry James|Henryja Jamesa]], [[Joseph Conrad|Josepha Conrada]], [[Virginia Woolf|Virginije Woolf]] i [[James Joyce|Jamesa Joycea]].<ref>Frank, Joseph (1994). "The Making of Crime and Punishment". In Polhemus, Robert M.; Henkle, Roger B. (eds.). Critical Reconstructions: The Relationship of Fiction and Life. Stanford University Press. ISBN 0-8047-2243-9.</ref> Istraživači su primijetili da se, kako se zaplet razvija, ritam romana mijenjao: ako u glavnom dijelu romana nervozne, zbrkane bilješke često upadaju u naratorov narator, a zatim u epilogu "u trenucima posebnog prosvjetljenja" - autorov govor postaje smiren i nepristojan. Na početku i usred Zločina i kazne postoje mnoge uvredljive rečenice, konvencije, rezerve i retorika: "međutim", "kao da", "iako". Prilikom stvaranja likova slike, pisac koristi različite trikove: naprimjer, lik perkusioniste otkriva se uključivanjem umanjenih riječi u tekst - "sitna starica", "oštrim i zlim očima", dok se Raskoljnikovljevo psihološko stanje prikazuje upotrebom njegove "disharmonije sintaksi." Napuštajući svoj ormar, Raskoljnikov se polahko, kao u neodlučnosti, uputio prema K-tom mostu. Prema [[Vadim Kožinov|Vadimu Kožinovu]], riječ "neodlučnost" i onima koji su joj bliski "ne može se riješiti", "nerješivo", "neriješeno" su ključne: "Zločin i kazna" je roman nerješivih situacija i fatalnih odluka prepunih tragičnim posljedicama." Riječ "čudno" ("... mislio je s čudnim osmijehom") zauzima jednako istaknuto mjesto u rječniku romana: prema proračunima književnog kritičara Viktora Toporova, Dostojevski ga koristi u Zločinu i kazni oko 150 puta - i to velikim dijelom zahvaljujući njemu u zapletu izgradio je "atmosferu iznenađenja." Druga riječ - "iznenada, javlja se gotovo 560 puta. Obično se pojavljuje u situacijama povezanim sa promjenom raspoloženja likova ili iznenadnim zapletima. Posebna pažnja posvećena je istraživačima unutarnjeg govora Raskoljnikova, koja sadrži pitanja nevidljivim sagovornicima, njihove moguće odgovore, polemiku koja nastaje među njima. Rodion Romanovič se obično obraća svojim "unutrašnjim" protivnicima "ti" i vrlo je neoprezan; kao podrugljive primjedbe - u njihovo ime - ponekad se obraća i sebi. Kulturolog Mihail Bahtin odabrao je svoje misli kao uzor dramatiziranog unutrašnjeg monologa junaka nakon što je dobio pismo Pulherije Aleksandrovne: {{Citat|"Neću biti? I šta ćete učiniti da se ovo spriječi? ... Da, za deset godina, majka će imati vremena da se slijepi od marame, a možda će nestati i suza, a sestra? Pa, pomislite šta bi moglo biti sa mojom sestrom za deset godina, ili za tih deset godina? Pogodite?."}} Dostojevski koristi različite načine govora i rečenice različite dužine za različite likove u romanu. Oni koji koriste vještački jezik - na primjer Lužin - identifikovani su kao neprivlačni ljudi. Narušeni um gospođe Marmeladov odražava se u njenom jeziku. U originalnom ruskom tekstu imena glavnih likova imaju pomalo dvostruka značenja, ali u prijevodu se suptilnost ruskog jezika uglavnom gubi zbog razlika u jezičkoj strukturi i kulturi. Naprimjer, izvorni ruski naslov ("Преступление и наказание") nije izravno jednak na bosanskom naslovu "Zločin i kazna". "Prestupljenje" (Преступление) doslovno se prevodi kao "prelazak preko". Fizička slika zločina kao prelaska preko barijere ili granice gubi se u prijevodu, kao i vjerska implikacija prijestupa.<ref>Peace, Richard Arthur (2006). Fyodor Dostoevsky's Crime and Punishment: A Casebook. Oxford University Press. str 86, ISBN 0-19-517562-X.:</ref> == Literatura == * Бахтин М. М. Проблемы творчества поэтики Достоевского. — Киев: Next, 1994. — {{ISBN|5-88316-018-X}}. * Белов С. В. Роман Ф. М. Достоевского «Преступление и наказание» / Под редакцией Д. С. Лихачёва. — Л.: Просвещение. Ленинградское отделение, 1979. * Белов С. В. Петербург Достоевского. — СПб: Алетейя, 2002. — {{ISBN|5-89329-513-7}}. * Боград Г. Оказал ли влияние Эдгар По на творчество Достоевского? // Достоевский. Материалы и исследования. — СПб: Наука, 2010. — Т. 19. — С. 87—98. — {{ISBN|978-5-02-025597-5}}. * Frank, Joseph (1995). Dostoevsky: The Miraculous Years, 1865–1871. Princeton University Press. ISBN 0-691-01587-2. Katkov, Crime and Punishment. * Frank, Joseph (2002). "Introduction". Dostoevsky: The Mantle of the Prophet, 1871–1881. Princeton University Press. ISBN 0-691-11569-9. == Reference == {{refspisak}} {{Wikicitat|Zločin i kazna}} {{Commonscat|Crime and Punishment}} {{Fjodor Dostojevski}} [[Kategorija:Knjige 1866.]] [[Kategorija:Fjodor Dostojevski]] [[Kategorija:Ruska književnost]] 5lpv5t5map1xanone2i5gnrxg7t09ri Pjer Žalica 0 17738 3426115 3390033 2022-07-30T14:01:34Z Dragan59 144675 /* Filmografija */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Pjer Žalica | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1964|5|7}} | mjesto_rođenja = Sarajevo, SFRJ | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | nacionalnost = | druga_imena = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Pjer Žalica''' je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] režiser. Njegovi najpoznatiji filmovi su ''[[Gori vatra]]'' i ''[[Kod amidže Idriza]]''.<ref name = "imdb">http://www.imdb.com/name/nm0952429/?ref_=fn_al_nm_1</ref> == Biografija == Žalica je diplomirao na [[Akademija scenskih umjetnosti u SArajevu|Akademiji scenskih umjetnosti]] u [[Sarajevo|Sarajevu]], gdje sada radi kao predavač. Dobitnik je brojnih priznanja na međunarodnim festivalima (''Škola ratnih vještina'', 1993; ''Godot Sarajevo'', 1993). Zajedno s [[Ademir Kenović|Ademirom Kenovićem]] koautor je prvog poslijeratnog filma ''[[Savršeni krug]]'' (1997). Režiser je kratkog igranog filma ''Kraj doba neprijatnosti'' (1998), koji je prikazan na brojnim svjetskim festivalima ([[Kanski filmski festival|Cannes]], [[Montréal]], [[London]], [[Sydney]], [[München]], [[Nica]], [[Biarritz]], [[Rim]], [[Rotterdam]], [[Göteborg]], [[Sarajevo Film Festival|Sarajevo]]). == Filmografija == *''[[Praznik rada (film)]]'' (2022) *''[[Koncentriši se, baba]]'' (2020) *''[[Kod amidže Idriza]]'' (2004) *''[[Gori vatra]]'' (2003) *''[[Mostar Sevdah Reunion]]'' (2000) *''The End of Unpleasant Times'' (1998) *''Made in Sarajevo'' (1998) (segment "Kraj doba neprijatnosti") *''MGM Sarajevo: Čovjek, Bog, monstrum'' (1994) <ref name="imdb"/> == Nagrade == * Nagrada za najbolji kratki igrani film - 4. [[Sarajevo film festival]], 1998. * Specijalna nagrada - Split 1996, [[Filmski festival Split]], 1996. * Zlatna arena - [[Festival igranog filma u Puli|Pulski filmski festival]], 1995. * Special Mention - [[FIPA festival]], Biarritz, Francuska, 1995. * Special Mention - München * Felix - godišnja nagrada Evropske filmske akademije za dokumentarni film, 1994. * Zlatna zvijezda – Filmski festival u [[Marrakech]]u (''Gori vatra'') 2003<ref>http://www.imdb.com/name/nm0952429/awards?ref_=nm_awd</ref> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == *{{Imdb name|id=0952429|name=Pjer Žalica}} {{DEFAULTSORT:Žalica, Pjer}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački režiseri]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1964.]] rilrq7a8mpspxn37w302n99htcphygt Voda 0 18064 3426272 3424886 2022-07-31T01:54:48Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Wiki članak}} {{Drugo_značenje|Voda (čvor)}} {{Infokutija hemijski spoj | Strukturna formula = [[Datoteka:Water molecule dimensions.svg|120px]][[Datoteka:Water molecule.svg|120px]] | Hemijski spoj = Voda | Druga imena = ''aqua'', dihidrogenmonoksid, hidrična kiselina, vodik-hidroksid | Sumarna formula = H<sub>2</sub>O | CAS registarski broj = 7732-18-5 | Kratki opis = Tečnost bez mirisa i okusa | Molarna masa = 18,0153 g/mol | Agregatno stanje = tečno (20°C i 1 atm) | Gustoća = 0,998 g/cm<sup>3</sup>(tečnost na 20&nbsp;°C, 1 atm)<br /> 0,917 g/cm<sup>3</sup> (led na 0&nbsp;°C, 1 atm) | Tačka topljenja = 0&nbsp;°C (273,15 K) | Tačka ključanja = 100&nbsp;°C (373,15 K) | Pritisak pare = 2,338 Pa pri 20&nbsp;°C | Rastvorljivost = u haloalkanima, benzenu, višim alkanima, eterima, fenilima, cikloalkanima, alkoholima | Dipolni moment = 1,85 [[Debye|D]] }} [[Datoteka:Iceberg_with_hole_near_Sandersons_Hope_2007-07-28_2.jpg|thumb|Voda u tri agregatna stanja: tečnom, čvrstom ([[led]]) i plinovitom (nevidljiva vodena para u zraku). [[Oblak|Oblaci]] su nakupine vodenih kapi, [[Kondenzacija|kondenzirani]] u zraku zasičenim vodenom parom.]] [[Datoteka:Water Video.webm|mini|Video koji pokazuje stanja vode prisutna u svakodnevnom životu.]] '''Voda''' je providna, bezbojna tekućina koja formira rijeke, jezera, okeane i kišu na Zemlji, i jedan je od osnovnih sastojaka svih živih bića. Kao [[hemijski spoj]], [[Osobine vode|molekule vode]] sadrže jedan [[atom]] [[kisik]]a i dva atoma [[vodik]]a, koji su spojeni [[kovalentna veza|kovalentnom vezom]]. Voda je tekućina pri standardnim uslovima temperature i pritiska, ali na Zemlji često se nalazi u svom čvrstom stanju, [[led]]u, kao i u svom plinovitom stanju, [[vodena para|vodenoj pari]]. Voda prekriva 71% površine planete [[Zemlja (planeta)|Zemlje]].<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|title=CIA-The world factbook|publisher=Central Intelligence Agency|access-date=20. 12. 2008|archive-date=5. 1. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100105171656/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/xx.html#Geo|url-status=dead}}</ref> Ona je nezamjenjiva za sve poznate oblike [[život]]a. Na Zemlji, 96,5% vode se nalazi u morima i [[okean]]ima, 1,7% u podzemnim vodama, 1,7% u [[lednik|lednicima]] i vječnom ledu na [[Antarktik]]u i [[Grenland]]u, mali [[postotak]] u drugim većim vodenim površinama i 0,001% u [[Zemljina atmosfera|atmosferi]] kao vodena para, [[oblak|oblaci]] (formirani od čvrstih i tečnih vodenih čestica kondenziranih u zraku) i atmosferske padavine.<ref name="b1">{{cite book|title=Water in Crisis: A Guide to the World's Freshwater Resources|editor=Gleick, P.H.|publisher=Oxford University Press|year=1993|pages=13, tabela 2.1 "Water reserves on the earth"|url=http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/EarthSciences/Oceanography/?view=usa&ci=9780195076288|access-date=17. 12. 2014|archive-date=8. 4. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130408091921/http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/EarthSciences/Oceanography/?view=usa&ci=9780195076288|url-status=dead}}</ref><ref>[https://web.archive.org/web/19980206155959/http://www.agu.org/sci_soc/mockler.html Water Vapor in the Climate System], Special Report, [AGU], decembar 1995. [https://web.archive.org/web/20090904222135/http://www.unep.org/dewa/assessments/ecosystems/water/vitalwater/ Vital Water], UNEP.</ref> Samo 2,5% vode na Zemlje otpada na slatke vode, a 98,8% slatke vode nalazi se zarobljeno u ledu ili u podzemnim vodama. Manje od 0,3% slatkih voda na Zemlji nalazi se u rijekama, slatkovodnim jezerima i atmosferi, a čak i manji postotak slatkih voda (0,003%) nalazi se sadržan u biološkim oblicima i vještačkim proizvodima.<ref name="b1"/> Voda na Zemlji se stalno kreće kroz [[Hidrološki ciklus|ciklus]] isparavanja, [[transpiracija|transpiracije]] i [[evaporacija|evaporacije]] (evapotranspiracija), [[kondenzacija|kondenzacije]], padavina i otjecanja površinom, obično do mora ili okeana. Isparavanje i transpiranje doprinose količini padavina nad kopnom. Voda koja se koristi pri izračunu proizvodnje roba i usluga poznata je kao [[virtualna voda]]. Voda ispravna i sigurna za piće je nezamjenjiva za ljudi i sva druga živa bića, čak iako im ona ne daje [[energija|energiju]] ili organske hranjive materije. Pristup čistoj vodi za piće je poboljšan posljednjih nekoliko decenija u gotovo svim dijelovima svijeta, ali i pored toga još uvijek oko 1 milijarda ljudi nema pristup čistoj vodi a preko 2,5 milijarde ljudi nema pristup adekvatnom načinu zbrinjavanja otpadnih voda.<ref name="UN">{{cite web|url=http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Resources/Static/Products/Progress2008/MDG_Report_2008_En.pdf#page=44|title=MDG Report 2008|access-date=25. 7. 2010}}</ref> Postoji jasna povezanost između pristupa čistoj vodi i [[Bruto domaći proizvod|bruto domaćem proizvodu]] po glavi stanovnika.<ref>[http://www.gapminder.org/videos/gapcasts/gapcast-9-public-services/ "Public Services"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120407031727/http://www.gapminder.org/videos/gapcasts/gapcast-9-public-services/ |date=7. 4. 2012 }}, Gapminder video</ref> Međutim, neki istraživači su procijenili da bi do 2025. više od polovine svjetskog stanovništva moglo biti suočeno sa problemima u vezi s vodom.<ref>{{cite journal|author=Kulshreshtha, S.N|year=1998|title=A Global Outlook for Water Resources to the Year 2025|journal=Water Resources Management|volume=12|issue=3|pages=167–184}} {{doi|10.1023/A:1007957229865}}</ref> Izvještaj, objavljen u novembru 2009. sugerira da bi do 2030. u nekim područjima u razvoju, [[potražnja]] za vodom mogla nadmašiti njenu ponudu za oko 50%.<ref>{{cite web|url=http://www.mckinsey.com/App_Media/Reports/Water/Charting_Our_Water_Future_Full_Report_001.pdf|title=Charting Our Water Future: Economic frameworks to inform decision-making|format=PDF|access-date=25. 7. 2010|access-date=17. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20100705072816/http://www.mckinsey.com/App_Media/Reports/Water/Charting_Our_Water_Future_Full_Report_001.pdf|archive-date=5. 7. 2010|url-status=dead}}</ref> Voda igra vrlo važnu ulogu u svjetskoj [[ekonomija|ekonomiji]], između ostalog kao [[otapalo]] za široki spektar hemijskih supstanci, te kao rashladno sredstvo za industrijske mašine i slično. Oko 70% slatkih voda ljudi koriste za [[poljoprivreda|poljoprivredu]].<ref name=Baroni2007>{{cite journal|author=Baroni, L.; Cenci, L.; Tettamanti, M.; Berati, M.|year=2007|title=Evaluating the environmental impact of various dietary patterns combined with different food production systems|journal=European Journal of Clinical Nutrition|volume=61|pages=279–286|issue=2}} {{doi|10.1038/sj.ejcn.1602522}}</ref> == Hemijske i fizičke osobine == {{Glavni|Osobine vode}} [[Datoteka:3D model hydrogen bonds in water.svg|desno|thumb|Model vodikovih veza (1) između molekula vode.]] [[Datoteka:Water droplet blue bg05.jpg|desno|thumb|Udarac vodene kapi uzrokuje "povratni" mlaz okružen kružnim kapilarnim valovima.]] [[Datoteka:SnowflakesWilsonBentley.jpg|thumb|desno|''Sniježne pahulje'', [[Wilson Bentley]], 1902.]] [[Datoteka:Spider web Luc Viatour.jpg|thumb|desno|Kapi rose ''slijepljene'' na paukovoj mreži.]] [[Datoteka:Capillarity.svg|desno|thumb|Kapilarno djelovanje vode u odnosu na [[živa|živu]].]] Voda je hemijska supstanca sa hemijskom formulom {{chem|H|2|O}}. Jedna [[molekula]] vode ima dva [[atom]]a [[vodik]]a spojena [[kovalentna veza|kovalentnom vezom]] na jedan atom [[kisik]]a. Voda u prirodi se javlja u sva tri uobičajena [[agregatno stanje|agregatna stanja]] (čvrsto, tečno i plinovito), a na Zemlji poprima mnoge različite oblike: u njenoj atmosferi nalaze se vodena para i oblaci, u okeanima je [[morska voda]], u polarnim morima su ledeni brijegovi, na planinama [[lednik|lednici]], a na površini slana i slatkovodna [[jezero|jezera]], [[Rijeka|rijeke]] te podzemne vode. {| class=wikitable |+ Tabela: Pregled osobina vode u zavisnosti od temperature<ref>L. Harr, J. S. Gallagher, G. S. Kell: ''NBS/NRC Steam Tables'', Hemisphere Publishing Corp., 1984.</ref><ref>K. N. Marsh, ur.: ''Recommended Reference Materials for the Realization of Physicochemical Properties'', Blackwell Scientific Publications, Oxford, 1987.</ref><ref>J. V. Sengers, J. T. R. Watson: ''Improved international formulations for the viscosity and thermal conductivity of water substance'', J. Phys.Chem.Ref. Data, 15:1291, 1986. {{doi|10.1063/1.555763}}</ref> |- ! Temperatura <sup>o</sup>C!! Gustoća (g/cm<sup>3</sup>) !! Specifična<br /> toplota (J/g K) !! Termalna<br /> provodljivost (mW/K m) |- align=center | 0 || 0,99984 || 4,2176 || 561,0 |- align=center | 10 || 0,99970 || 4,1921 || 580,0 |- align=center | 20 || 0,99821 || 4,1818 || 598,4 |- align=center | 30 || 0,99565 || 4,1784 || 615,4 |- align=center | 40 || 0,99222 || 4,1785 || 630,5 |- align=center | 50 || 0,98803 || 4,1806 || 643,5 |- align=center | 60 || 0,98320 || 4,1843 || 654,3 |- align=center | 70 || 0,97778 || 4,1895 || 663,1 |- align=center | 80 || 0,97182 || 4,1963 || 670,0 |- align=center | 90 || 0,96535 || 4,2050 || 675,3 |- align=center | 100 || 0,95840 || 4,2159 || 679,1 |} Osnovne hemijske i fizičke osobine su: * Voda je tekućina pri standardnim uslovima temperature i pritiska. Čista voda je bez okusa i mirisa. Prirodna, suštinska boja vode i [[led]]a je vrlo blaga, nježna nijansa plave, mada su oboje bezbojni u malehnim količinama. Vodena para uglavnom je nevidljiva kao plin.<ref>{{cite journal|last=Braun|first=Charles L.; Sergei N. Smirnov|title=Why is water blue?|journal=J. Chem. Educ.|volume=70|issue=8|page=612|year=1993|url=http://www.dartmouth.edu/~etrnsfer/water.htm|access-date=17. 12. 2014|archive-date=3. 4. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/66eKvCZUa?url=http://www.dartmouth.edu/~etrnsfer/water.htm|url-status=dead}} {{doi|10.1021/ed070p612}}</ref> * Voda je optički tranparentna u vidljivom [[Elektromagnetni spektar|elektromagnetnom spektru]]. Zbog toga, vodene biljke mogu živjeti u vodi jer sunčeva [[svjetlost]] može doći do njih. Infracrvenu svjetlost jako [[apsorpcija|apsorbiraju]] veze kisika i vodika (OH veze). * Pošto molekula vode nije pravolinijska (linearna), a atom kisika ima veću [[elektronegativnost]] od atoma vodika, on nosi neznatno veći negativni naboj od vodikovih atoma, dok su vodikovi atom nešto pozitivniji. Kao rezultat, molekula vode je [[polarnost|polarna]] sa [[Električni dipolni moment|električnim dipolnim momentom]]. Za molekulu njene veličine, voda može formirati neuobičajeno veliki broj međumolekulskih vodikovih veza (četiri). Ovi faktori dali su snažne privlačne sile između molekula vode, dajući ogromni [[površinski napon]]<ref>{{cite book|url=http://www.phschool.com/el_marketing.html|title=Biology: Exploring Life|last=Campbell|first=Neil A.; Brad Williamson; Robin J. Heyden|publisher=Pearson Prentice Hall|year=2006|location=Boston, Massachusetts}} {{ISBN|0-13-250882-6}}</ref> i kapilarne sile. Kapilarna akcija se odnosi na tendenciju vode da se kreće prema gore kroz usku cijev protivno sili [[gravitacija|gravitacije]]. Ovu osobinu iskorištavaju sve [[vaskularne biljke]], poput drveća.<ref>[http://science.jrank.org/pages/1182/Capillary-Action.html Capillary Action&nbsp;– Liquid, Water, Force, and Surface – JRank Articles]</ref> * Ona je dobro polarno otapalo (rastvarač) i često se spominje kao ''univerzalno otapalo''. Supstance koje se rastvaraju u vodi, npr. [[soli]], [[šećer]]i, [[baza (hemija)|baze]] i neki plinovi, naročito kisik i [[ugljik-dioksid]] (karboniziranje), smatraju se hidrofilnim supstancama (''one koje vole vodu''). Druge supstance koje se ne mogu miješati s vodom, npr., masti, ulja (odnosno lipidi) su poznate kao hidrofobne supstance (''one koje ne vole vodu''). *Sve komponente u [[ćelije (biologija)|ćelijama]] (bjelančevine, [[Dezoksiribonukleinska kiselina|DNK]] i polisaharidi) su rastvorljivi u vodi, a svoju strukturu i aktivnost deriviraju iz svog međudjelovanja s vodom. *Čista voda ima vrlo nisku električnu provodljivost, ali ona se znatno povećava rastvaranjem male količine ionskog materijala u njoj, poput [[natrij hlorid]]a. *[[Tačka ključanja]] vode (kao i svih drugih tekućina) zavisi od barometarskog pritiska. Naprimjer, na vrhu [[Mount Everest]]a voda vrije na 68&nbsp;°C za razliku od 100&nbsp;°C na nivou mora na istoj geografskoj širini (pošto promjena geografske širine neznatno mijenja atmosferski pritisak). Nasuprot toga, voda u velikim okeanskim dubinama čak i blizu geotermalnih izbora može dostići nekoliko stotina stepeni ali ostaje u tečnom stanju. *Sa 4181,3 J/(kg·K), voda ima visok [[Toplotni kapacitet|specifični toplotni kapacitet]] kao i visoku toplotu isparavanja (40,65 kJ·mol<sup>−1</sup>), a obje osobine su rezultat ekstenzivnih vodikovih veza između molekula vode. Ove dvije neobične osobine omogućavaju vodi da ujednačava [[klima|klimu]] na Zemlji tako što smanjuje velika kolebanja temperature. *[[Gustoća]] vode na 4&nbsp;°C iznosi 1000&nbsp;kg/m<sup>3</sup>. Gustoća leda iznosi 917&nbsp;kg/m<sup>3</sup>. [[Datoteka:Label for dangerous goods - class 4.3.svg|desno|thumb|ADR oznaka za transport dobara kod kojih postoji opasnost od reakcija s vodom]] *Voda je najgušća na temperaturi od 3,98&nbsp;°C.<ref name="kotzjc">{{cite book|title=Chemistry & Chemical Reactivity|author=Kotz, J. C., Treichel, P., & Weaver, G. C.|publisher=Thomson Brooks/Cole|year=2005}} {{ISBN|0-534-39597-X}}</ref> Većina poznatih supstanci postaju gušće pri opadanju temperature, ali kod vode postoji anomalija pri snižavanju temperature kada se ona hladi do temperature kada prelazi u led. Tokom hlađenja, voda postoje sve gušća do 3,98&nbsp;°C. Ispod ove temperature, postepeno se formira otvorena ledena struktura u vodi niske temperature, nasumična orijentacija molekula vode u tečnom stanju se održava termalnim kretanjem, a ispod 3,98&nbsp;°C nema dovoljno termalne energije da se održava ova nasumičnost. Kako se voda hladi, javljaju se dva istovremena efekta: smanjenje [[volumen|zapremine]] i povećanje ukupne zapremine tečnosti kako se molekule počinju orijentirati u organiziranu strukturu leda. U temperaturnom rasponu između 3,98&nbsp;°C i 0&nbsp;°C drugi efekat poništava prvi, tako da je neto efekt povećanje zapremine uz snižavanje temperature.<ref>{{cite book|title=Alice's Adventures in Water-land|last=Ben-Naim et al.|first=Ariel|year=2011|location=Singapore}} {{doi|10.1142/8068}} {{ISBN|978-981-4338-96-7}}</ref> Voda se širi i zahvata 9% veću zapreminu od leda, što konačno izaziva pojavu da led pluta na tečnoj vodi, poput ledenih santi. *Voda se može miješati sa mnogim tečnostima, poput [[etanol]]a, u svim omjerima, dajući jedinstvenu homogenu tekućinu. S druge strane, voda i mnoga ulja ne mogu se miješati, ona obično grade slojeve gdje je tečnost manje gustoće u gornjem sloju, a gušća u donjem. *Voda gradi [[azeotrop]]e sa mnogim drugim otapalima. *Ona se može putem [[elektroliza|elektrolize]] razdvojiti na vodik i kisik. [[Energija]] koja je neophodna da se voda razdvoji na ova dva elementa putem elektrolize ili bilo kojeg drugog procesa je veća od energije koja se dobija kada se vodik i kisik ponovno rekombiniraju.<ref>{{cite web|last=Ball|first=Philip|title=Burning water and other myths|url=http://www.nature.com/news/2007/070910/full/070910-13.html|work=Nature News|date=14. 9. 2007|access-date=14. 9. 2007}}</ref> *Kao [[oksid]] vodika, voda se formira kada vodik i spoj koji ga sadrži sagorijeva ili [[hemijska reakcija|reagira]] sa kisikom ili spojem koji sadrži kisik. Voda ne spada u [[gorivo|goriva]], ona je krajnji proizvod sagorijevanja vodika. *[[Hemijski element]]i koji su više elektropozitivni od vodika poput [[litij]]a, [[natrij]]a, [[kalcij]]a, [[kalij]]a i [[cezij]]a mogu istisnuti vodik iz vode, dajući hidrokside. Pošto je vodik zapaljiv plin, on je vrlo opasan te stoga reakcije vode sa nekim od navednih elektropozitivnijih elemenata mogu biti burne i eksplozivne. *Dužina veze O-H u jednoj (pojedinačnoj) molekuli vode iznosi 0,957854 [[Ångstrom|Å]] (9,57854 × 10<sup>−11</sup> m), a H atomi zatvaraju ugao od 104,5°.<ref>. G. Császár, G. Czakó, T. Furtenbacher, J. Tennyson, V. Szalay, S. V. Shirin, N. F. Zobov i O. L. Polyansky, ''On equilibrium structures of the water molecule'', J. Chem. Phys. 122 (2005) 214305 {{Cite pmid|15974736}}</ref> Međutim, ovi parametri se neznatno mijenjaju kada se posmatra više molekula, gdje studije pokazuju da je u tom slučaju dužina O-H veze 0,991 Å, a ugao između H-O-H atoma 105,5°.<ref>P. L. Silvestrelli i M. Parrinello, ''Structural, electronic, and bonding properties of liquid water from first principles'', J. Chem. Phys., 111 (1999) 3572-3580 {{doi|10.1063/1.479638}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Osobina !! Napomena !! Značaj za okolinu |- | Fizičko stanje || Jedina supstanca koja se prirodno na Zemljinoj površini javlja u sva tri agregatna stanja: čvrstom, tečnom i plinovitom || Prijenos toplote između [[okean]]a i atmosfere putem promjene agregatnog stanja |- | Mogućnost otapanja || Otapa više supstanci u većim količinama od bilo koje druge uobičajene tekućine || Važna u hemijskim, fizičkim i biološkim procesima |- | Gustoća: masa po jedinici zapremine || Gustoća je određena (1) temperaturom, (2) salinitetom i (3) pritiskom, ovim redom po značajnosti. Temperatura kada je najveća gustoća čiste vode iznosi 4&nbsp;°C. Za morsku vodu, [[Talište|tačka mržnjenja]] raste porastom saliniteta || Kontrolira vertikalno kretanje unutar okeana, pomaže distribuiranju toplote i omogućava sezonsku stratifikaciju |- | [[Površinski napon]] || Najviši među svim uobičajenim tečnostima || Kontrolira formiranje kapi kiše i oblaka; važan za fiziologiju ćelija |- | Provođenje toplote || Najbolja među svim svakodnevnim tečnostima || Važna u mikroskali, naročito na ćelijskom nivou |- | Toplotni kapacitet || Najviši među uobičajenim tečnostima ali i čvrstim supstancama || Onemogućava ekstremno kolebanje temperature na Zemlji |- | Latentna [[toplota topljenja]] || Najviša među tečnostima i veća od mnogih čvrstih supstanci || Termostatski efekat reguliranja toplote zbog otpuštanja toplote tokom smrzavanja i apsorpcije pri topljenju |- | Latentna [[toplota isparavanja]] || Najviša među supstancama || Izuzetan značaj, osnovni faktor u prijenosu toplote unutar okeana i između atmosfere i okeana, utječe na [[klima|klimu]] i vremenske prilike |- | [[Indeks prelamanja]] || Povećava se povećanjem slanosti a smanjuje povećanjem temperature || Objekti u vodi izgledaju bliže nego u zraku |- | Providnost || Relativno velika za vidljivu svjetlost; velika apsorpcija za infracrvenu i ultraljubičastu svjetlost || Važna za [[fotosinteza|fotosintezu]] |- | Provođenje zvuka || Dobra u odnosu na druge fluide || Omogućava sonarima i drugim detektorima brzo mjerenje dubine vode i otkrivanje izgleda podvodnih struktura i životinja; pod vodom, zvukovi se mogu ćuti na velikim udaljenostima |- | Mogućnost kompresije || Vrlo malehna || Promjena gustoće je mala povećanjem pritiska i dubine |- | Tačke topljenja i ključanja || Neobično visoke || Omogućava da se voda nalazi u tečnom stanju u većini regija na Zemlji |} == Okus i miris == Čista H<sub>2</sub>O je bez okusa i mirisa. Voda može otopiti mnoge različite supstance, koje joj daju različite okuse i mirise. [[Čovjek|Ljudi]] i životinje su razvili osjetila koja im omogućavaju da ocijene može li se voda piti, izbjegavajuću preslanu vodu ili zagađenu. Ukus mineralne i izvorske vode nastaje zbog minerala koji su u njoj otopljeni, a što se često ističe u marketinškim oglasima. Čistoća vode u izvorima i mineralnim vodama se odnosi na odsustvo otrova, zagađivača i mikroorganizama u njoj, a ne odsustvo minerala koji su prirodno prisutni. == Rasprostranjenost u prirodi == === U svemiru === Najveći dio vode u [[svemir]]u proizvodi se kao nusproizvod pri formiranju [[zvijezda]]. Kada se zvijezda ''rađa'', njeno rođenje je povezano sa snažnim izbacivanjem plina i prašine. Kada ovaj materijal kolidira sa okolnim plinovima, udarni talasi koji nastaju sažimaju i zagrijavaju plin. Zamijećeno je da se voda prilično brzo stvara u ovom vrelom, gustom plinu.<ref>Melnick, Gary, Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics i Neufeld, David, Johns Hopkins University, citirano u: {{cite news|title=Discover of Water Vapor Near Orion Nebula Suggests Possible Origin of H20 in Solar System (sic)|publisher=The Harvard University Gazette|date=23. 4. 1998|url=http://www.news.harvard.edu/gazette/1998/04.23/DiscoverofWater.html|access-date=17. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20000116054013/http://www.news.harvard.edu/gazette/1998/04.23/DiscoverofWater.html|archive-date=16. 1. 2000|url-status=dead}} {{cite news|title=Space Cloud Holds Enough Water to Fill Earth's Oceans 1 Million Times|publisher=Headlines@Hopkins, JHU|date=9. 4. 1998|url=http://www.jhu.edu/news_info/news/home98/apr98/clouds.html}} {{cite news|title=Water, Water Everywhere: Radio telescope finds water is common in universe|publisher=The Harvard University Gazette|date=25. 2. 1999|url=http://news.harvard.edu/gazette/1999/02.25/telescope.html}}</ref> Dana 22. jula 2011. objavljen je izvještaj u kojem se navodi otkriće ogromnog oblaka vodene pare koji sadrži ''140 [[trilion]]a puta više vode nego svi Zemljini okeani zajedno'', oko [[kvazar]]a udaljenog 12 milijardi [[svjetlosna godina|svjetlosnih godina]] od Zemlje. Po mišljenju istraživača, ovo otkriće ''pokazuje da je voda vrlo česta i uobičajena u svemiru tokom gotovo cijele njegove historije''.<ref name="Clavin">{{cite web|last=Clavin|first=Whitney; Buis Alan|title=Astronomers Find Largest, Most Distant Reservoir of Water|url=http://www.nasa.gov/topics/universe/features/universe20110722.html|date=22. 7. 2011|publisher=[[NASA]]|access-date=25. 7. 2011}}</ref><ref name="water vapor cloud">{{cite web|author=Staff|title=Astronomers Find Largest, Oldest Mass of Water in Universe|url=http://www.space.com/12400-universe-biggest-oldest-cloud-water.html|date=22. 7. 2011|publisher=Space.com|access-date=23. 7. 2011}}</ref> Voda je opažena i u međuzvjezdanim oblacima unutar naše [[galaksija|galaksije]] [[Mliječni put]]. Ona možda postoji u velikim količinama i u drugim galaksijama, zbog toga što su njeni osnovni "sastojci", kisik i vodik, među najčešćim i najrasprostranjenijim elementima u svemiru. Zasnovano na modelima formiranja i evolucije Sunčevog sistema i drugih zvjezdanih sistema, većina drugih planetarnih sistema vjerovatno ima slične sastojke. ==== Vodena para ==== Voda je prisutna u vidu vodene pare u: *[[Sunčeva atmosfera|atmosferi Sunca]]: u tragovima<ref name=Solanki1994>{{Cite journal |last=Solanki |first=S. K.; Livingston, W.; Ayres, T.|year=1994|title=New Light on the Heart of Darkness of the Solar Chromosphere|journal=Science|volume=263 |issue=5143 |pages=64–66 |ref=harv}} {{Cite pmid|17748350}} {{doi|10.1126/science.263.5143.64}}</ref> *[[Atmosfera Merkura|atmosferi Merkura]]: 3,4%, te ogromne količine vode u [[Merkur]]ovoj egzosferi<ref name="planetary society">{{cite web|url=http://www.planetary.org/news/2008/0703_MESSENGER_Scientists_Astonished_to.html|title=MESSENGER Scientists 'Astonished' to Find Water in Mercury's Thin Atmosphere|access-date=5. 7. 2008|publisher=Planetary Society|date=3. 7. 2008|archive-date=7. 7. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080707035106/http://www.planetary.org/news/2008/0703_MESSENGER_Scientists_Astonished_to.html|url-status=dead}}</ref> *[[Atmosfera Venere|atmosferi Venere]]: 0,002%<ref name=Bertaux2007>{{cite journal|last=Bertaux|first=Jean-Loup et.al.|title=A warm layer in Venus' cryosphere and high-altitude measurements of HF, HCl, H2O and HDO|journal=Nature| year=2007|volume=450|pages=646–649|issue=7170}} {{doi|10.1038/nature05974}} {{Cite pmid|18046397}}</ref> *[[Zemljina atmosfera|Zemljinoj atmosferi]]: ~0,40% u cjelokupnoj atmosferi, obično 1–4% na površini; kao i u atmosferi Mjeseca u tragovima<ref name="Sridharan2010">{{cite journal| last = Sridharan| first = R.; S.M. Ahmed, Tirtha Pratim Dasa, P. Sreelathaa, P. Pradeepkumara, Neha Naika, Gogulapati Supriya| year = 2010| page = 947| issue = 6| volume = 58| title = 'Direct' evidence for water (H2O) in the sunlit lunar ambience from CHACE on MIP of Chandrayaan I| journal = Planetary and Space Science}} {{doi|10.1016/j.pss.2010.02.013}}</ref> *[[Atmosfera Marsa|Marsovoj atmosferi]]: 0,03%<ref name="Rapp2012">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=2xzxhnBRHCMC&pg=PA78|title=Use of Extraterrestrial Resources for Human Space Missions to Moon or Mars|author=Donald Rapp|date=28. 11. 2012|publisher=Springer|pages=str. 78–}} {{ISBN|978-3-642-32762-9}}</ref> *[[Atmosfera Cerere|atmosferi]] [[Cerera (patuljasta planeta)|Cerere]]<ref name="Kuppers2014">{{cite journal |last=Küppers |first=M.; O'Rourke, L.; Bockelée-Morvan, D.; Zakharov, V. ''et.al.''|title=Localized sources of water vapour on the dwarf planet (1) Ceres |journal=Nature |volume=505 |issue=7484 |date=23. 1. 2014 |pages=525–527}} {{doi|10.1038/nature12918}} {{Cite pmid|24451541}}</ref> *[[Atmosfera Jupitera|atmosferi Jupitera]]: 0,0004%<ref>{{cite journal| last = Atreya| first = Sushil K.; Wong, Ah-San| year = 2005 | title = Coupled Clouds and Chemistry of the Giant Planets&nbsp;— A Case for Multiprobes | journal = Space Science Reviews| volume = 116| pages = 121–136| url = http://www-personal.umich.edu/~atreya/Chapters/2005_JovianCloud_Multiprobes.pdf| format = PDF| ref = harv }} {{doi|10.1007/s11214-005-1951-5}}</ref> – zarobljena u ledu drugih spojeva; kao i na njegovom mjesecu [[Evropa (mjesec)|Evropi]].<ref name="NASA-20131212-EU">{{cite web|last=Cook|first=Jia-Rui C.; Gutro, Rob et.al.|title=Hubble Sees Evidence of Water Vapor at Jupiter Moon|url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2013-363|date=12. 12. 2013|work=NASA|access-date=12. 12. 2013|archive-date=15. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131215053143/http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2013-363|url-status=dead}}</ref> *[[Atmosfera Saturna|atmosferi Saturna]] – zarobljena u ledu drugih spojeva; i na njegovom mjesecu [[Titan (mjesec)|Titanu]] (u stratosferi), [[Enkelad (mjesec)|Enkeladu]]: 91%<ref name="Hansen">{{cite journal|title=Enceladus' Water Vapor Plume|year=2006|author=Hansen|journal=Science|volume=311|pages=1422–5|issue=5766}} {{doi|10.1126/science.1121254}} {{Cite pmid|16527971}}</ref> i [[Diona (mjesec)|Dioni]] (u egzosferi) *[[Atmosfera Urana|atmosferi Urana]] - u tragovima ispod 50 bara *[[Atmosfera Neptuna|atmosferi Neptuna]] - pronađena u dubljim slojevima atmosfere<ref name=hubbard>{{cite journal|last=Hubbard|first=W. B.|title=Neptune's Deep Chemistry|journal=Science|year=1997|volume=275|issue=5304|pages=1279–1280}} {{doi|10.1126/science.275.5304.1279}} {{Cite pmid|9064785}}</ref> *atmosferama [[Vansolarna planeta|vansolarnih planeta]], uključujući planete poput [[HD 189733 b]]<ref>[http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1642811,00.html Water Found on Distant Planet] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070716081124/http://www.time.com/time/health/article/0,8599,1642811,00.html |date=16. 7. 2007 }} 12. juli 2007, autor: Laura Blue, magazin ''Time''</ref> i [[HD 209458 b]],<ref name="Space.com water">[http://www.space.com/scienceastronomy/070410_water_exoplanet.html Water Found in Extrasolar Planet's Atmosphere] – Space.com</ref> [[Tau Boo b]]<ref>[http://arxiv.org/abs/1402.0846 Near-IR Direct Detection of Water Vapor in Tau Boo b]: Alexandra C. Lockwood, John A. Johnson, Chad F. Bender, John S. Carr, Travis Barman, Alexander J.W. Richert, Geoffrey A. Blake</ref>, [[HAT-P-11b]]<ref name="NASA-20140924">{{cite web |last=Clavin |first=Whitney; Chou, Felicia; Weaver, Donna |title=NASA Telescopes Find Clear Skies and Water Vapor on Exoplanet |url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2014-322&1 |date=24. 9. 2014 |work=NASA |access-date=24. 9. 2014 |archive-date=14. 1. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170114220647/http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2014-322&1 |url-status=dead }}</ref><ref name="Hanslmeier2010">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=Mj5tSld5tjMC&pg=PA159|title=Water in the Universe|author=Arnold Hanslmeier|date=29. 9. 2010|publisher=Springer Science & Business Media|pages=str. 159–}} {{ISBN|978-90-481-9984-6}}</ref>, [[XO-1b]], [[WASP-12b]], [[WASP-17b]] i [[WASP-19b]].<ref name="NASA-20131203">{{cite web |title=Hubble Traces Subtle Signals of Water on Hazy Worlds |url=http://www.nasa.gov/content/goddard/hubble-traces-subtle-signals-of-water-on-hazy-worlds/ |date=3. 12. 2013|publisher=[[NASA]]|access-date=4. 12. 2013 |authors=osoblje NASA-e}}</ref> *u atmosferama zvijezda: nije ograničena samo na hladne zvijezde, nego je detektirana i u vrućim gigantima poput [[Betelgez]]a, [[Mu Cephei]], [[Antares]]a i [[Arkturus]]a.<ref name="Hanslmeier2010"/><ref name="Lund Observatory">Jonas Andersson: [http://lup.lub.lu.se/luur/download?func=downloadFile&recordOId=2969749&fileOId=2969772 Water in stellar atmospheres], Lund University, pristupljeno 24. maja 2016.</ref> *[[Interstelarni oblak|interstelarnim oblacima]]: uključujući [[TW Hydrae]],<ref>[http://www.jpl.nasa.gov/mobile/news/index.cfm?release=2011-327 Herschel Finds Oceans of Water in Disk of Nearby Star]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, NASA, 20. oktobar 2011.</ref> [[IRC +10216]]<ref>Lloyd, Robin. ''"Water Vapor, Possible Comets, Found Orbiting Star"'', 11. juli 2001, [http://www.space.com/searchforlife/swas_water_010711.html Space.com]</ref> i [[APM 08279+5255]]<ref name="Clavin"/><ref name="water vapor cloud"/> ==== Tečna voda ==== [[Datoteka:Turquoise Water.jpg|thumb|Tirkizna boja vode sa odsjajem Sunca.]] Za tečnu vodu poznato je samo da je prisutna na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]], čije 71% površine prekriva. Naučnici vjeruju da je tečna voda prisutna i na Saturnovim mjesecima [[Enkelad (mjesec)|Enkeladu]], gdje se smatra da se 30–40&nbsp;km ispod njegove južne polarne površine nalazi okean dubok 10 kilometara,<ref name="NASA-20140403">{{cite web |last=Platt |first=Jane; Bell, Brian |title=NASA Space Assets Detect Ocean inside Saturn Moon |url=http://www.jpl.nasa.gov/news/news.php?release=2014-103 |date=3. 4. 2014 |work=NASA |access-date=3. 4. 2014}}</ref><ref name="SCI-20140404">{{cite journal |last=Iess |first=L.; Stevenson, D.J.; Parisi, M. et.al.|title=The Gravity Field and Interior Structure of Enceladus |url=http://www.sciencemag.org/content/344/6179/78 |date=4. 4. 2014 |journal=Science |volume=344 |number=6179 |pages=78–80 |access-date=3. 4. 2014}} {{doi|10.1126/science.1250551}}</ref> te [[Titan (mjesec)|Titanu]], kao sloj ispod površine, možda pomiješan sa amonijakom.<ref>http://www.lpi.usra.edu/meetings/lpsc2013/pdf/2454.pdf</ref> Tečna voda možda također postoji i na Jupiterovom mjesecu [[Ganimed (mjesec)|Ganimedu]] kao sloj stiješnjen pod velikim pritiskom između leda i stijena.<ref>Will Dunham [http://in.reuters.com/article/2014/05/03/us-space-ganymede-idINKBN0DJ00H20140503 Jupiter's moon Ganymede may have 'club sandwich' layers of ocean] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140503100145/http://in.reuters.com/article/2014/05/03/us-space-ganymede-idINKBN0DJ00H20140503 |date=3. 5. 2014 }}, [[Reuters]], 3. maj 2014.</ref> ==== Led ==== Voda u vidu leda prisutna je: *na [[Voda na Marsu|Marsu]]: pod regolitom i na polovima *u sistemu Zemlja-Mjesec: uglavnom kao ledeni pokrivač na Zemlji, a na Mjesecu u kraterima i vulkanskim stijenama<ref>[http://www.spiegel.de/wissenschaft/weltall/0,1518,564911,00.html Versteckt in Glasperlen: Auf dem Mond gibt es Wasser – Wissenschaft – ] Der Spiegel – Nachrichten</ref>, a NASA je objavila da je njen uređaj ''Moon Mineralogy Mapper'' na indijskoj svemirskoj istraživačkoj letjelici Chandrayaan 1 u septembru 2009. godine otkrio molekule vode.<ref>[http://science.nasa.gov/headlines/y2009/24sep_moonwater.htm Water Molecules Found on the Moon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090927092541/http://science.nasa.gov/headlines/y2009/24sep_moonwater.htm |date=27. 9. 2009 }}, NASA, 24. septembar 2009.</ref> *na Jupiterovim mjesecima: na površini [[Evropa (mjesec)|Evrope]] i Ganimeda *na Saturnu: u sistemu prstenova planete<ref name="Sparrow">{{cite book|title=The Solar System|last=Sparrow|first=Giles|publisher=Thunder Bay Press|year=2006}} {{ISBN|1-59223-579-4}}</ref> kao i na površini i omotaču mjeseca [[Titan (mjesec)|Titana]] i [[Enkelad (mjesec)|Enkelada]] *u sistemu [[Pluton]]a i [[Haron]]a<ref name="Sparrow"/> *u kometama i povezanim objektima (iz [[Kuiperov pojas|Kuiperovog pojasa]] i [[Oortov oblak|Oortovog oblaka]]). On je također možda prisutan i na: * polovima Merkura<ref>NASA, "[http://www.nasa.gov/mission_pages/messenger/media/PressConf20121129.html MESSENGER Finds New Evidence for Water Ice at Mercury's Poles]", 29. novembar 2012.</ref> * [[Cerera (patuljasta planeta)|Cereri]] * [[Tetija (mjesec)|Tetiji]] ==== Egzotične forme ==== Voda i drugi smrznuti spojevi vjerovatno sačinjavaju veći dio unutrašnjih struktura planeta Urana i Neptuna, a voda u dubljim slojevima se možda nalazi u obliku ionske vode u kojoj su molekule razdvojene u ''supu'' od iona vodika i kisika, a još dublje od toga bi se mogla nalaziti voda u superionskom stanju u kojoj se kisik kristalizira a ioni vodika slobodno se kreću unutar kisikove rešetke.<ref name="newscientist.com">[http://www.newscientist.com/article/mg20727764.500-weird-water-lurking-inside-giant-planets.html Weird water lurking inside giant planets], ''New Scientist'', 1. septembar 2010., izdanje magazina 2776.</ref> === Voda i nastanjiva zona === Postojanje tečne vode, te u manjoj mjeri njenih plinovitih i čvrstih oblika, na Zemlji je od vitalnog značaja za postojanje [[život]]a na Zemlji kakvog poznajemo. Zemlja se nalazi u nastanjivoj zoni [[Sunčev sistem|Sunčevog sistema]], da je imalo bliža ili dalja od [[Sunce|Sunca]] (oko 5% ili oko 8 miliona km), uslovi koji omogućavaju istovremeno prisustvo vode u sva tri agregatna stanja bili bi gotovo nemogući.<ref>{{cite book|chapter=J. C. I. Dooge. "Integrated Management of Water Resources"|editor=Ehlers, E.; Krafft, T|title=Understanding the Earth System: compartments, processes, and interactions|publisher=Springer|year=2001|pages=116}}</ref><ref>{{cite web|title=Habitable Zone|url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/H/habzone.html|publisher=The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy and Spaceflight}}</ref> Zemljina [[gravitacija]] omogućava joj da zadrži svoju atmosferu. Vodena para i [[ugljik-dioksid]] u atmosferi daju joj temperaturni štit ([[efekat staklenika]]), pomažući joj da održi relativno stalnu temperaturu površine. Da je Zemlja manja, rjeđa atmosfera bi dopuštala temperaturne ekstreme, i tako onemogućila akumulaciju vode osim na polovima (kao na Marsu). Temperatura na Zemlji je bila prilično stalna tokom geološkog vremena i pored varijacija u nivou zračenja Sunca, što ukazuje da temperaturu Zemlje reguliraju dinamički procesi putem kombinacije stakleničkih plinova i površinskog ili atmosferskog [[albedo|albeda]]. Ova pretpostavka naziva se ''[[Gaia hipoteza]]''. [[Agregatno stanje]] vode na nekoj planeti zavisi od pritiska okruženja, a koji je dalje određen gravitacijom te planete. Ako je planeta isuviše masiva, voda na njoj može biti u obliku leda čak i pri višim temperaturama zbog visokog pritiska uzrokovanog gravitacijom. Takav slučaj je dokazan na egzoplanetama poput [[Gliese 436 b]]<ref>{{cite news|magazine=New Scientist|url=http://space.newscientist.com/article/dn11864-strange-alien-world-made-of-hot-ice-and-steam.html|title=Strange alien world made of "hot ice"|date=6. 5. 2007|first=David|last=Shiga|access-date=28. 3. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20080706143705/http://space.newscientist.com/article/dn11864-strange-alien-world-made-of-hot-ice-and-steam.html|archive-date=6. 7. 2008|url-status=dead}}</ref> i [[GJ 1214 b]].<ref> {{cite web|url=http://www.cfa.harvard.edu/news/2009/pr200924.html|title=Astronomers Find Super-Earth Using Amateur, Off-the-Shelf Technology|author=Aguilar, David A.|date=16. 12. 2009|publisher=Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics|access-date=28. 3. 2010}}</ref> === Na Zemlji=== {{Glavni|Hidrologija}} [[Datoteka:The Earth seen from Apollo 17.jpg|thumb|Voda pokriva 71% Zemljine površine, okeani sadrže 96,5% vode na Zemlji. Ledeni pokrivač na Antarktiku, koji sadrži 61% slatke vode na Zemlji, vidljiv je u donjem dijelu. Kondenzirana atmosferska voda u obliku oblaka, doprinosi albedu Zemlje.]] [[Hidrologija]] je proučavanje kretanja, rasprostranjenosti i kvalitete vode na Zemlji. Proučavanje distribucije vode naziva se [[hidrografija]]. Proučavanje distribucije i kretanja podzemnih voda je [[hidrogeologija]], [[lednik]]a [[glaciologija]], unutrašnjih voda [[limnologija]], a distribucija okeana [[okeanografija]]. Ekološki procesi sa hidrologijom su u fokusu proučavanja [[ekohidrologija|ekohidrologije]]. Cjelokupna masa vode koja se nalazi na površini, ispod i iznad površine planete naziva se [[hidrosfera]]. Približna zapremina vode na Zemlji (ukupna zaliha vode u svijetu) iznosi 1.338.000.000&nbsp;km<sup>3</sup>.<ref name=b1/> Tekuća voda prisutna je u vodenim površinama: okeanima, morima, [[jezero|jezerima]], [[rijeka]]ma, potocima, kanalima, barama, močvarama i lokvama. Najveći dio vode na Zemlji je morska voda. Voda se nalazi u atmosferi u sva tri stanja: kao kristali leda, kao vodena para i kišne kapi. Također postoji i kao podzemna voda u [[izdan]]ima. Voda je važna u mnogim geološkim procesima. Podzemna voda je prisutna u većini stijena, a pritisak te vode utječe na oblike rasjeda. Voda u Zemljinoj kori je odgovorna za topljenje koje uzrokuje [[vulkan]]e u zonama subdukcije. Na površini Zemlje, ona je važna za hemijske i fizičke meteorološke procese. Voda, i u znatno manjoj mjeri led, su odgovorni za transport velikih količina sedimentnog materijala koji se odvija na površini Zemlje. Odlaganje prenesenih sedimenata formira mnoge vrste [[sedimentne stijene|sedimentnih stijena]], koje su dio geološke historije Zemlje. === Kruženje vode === [[Datoteka:Kruženje_vode_u_prirodi_bs.svg|thumb|200px|Kruženje vode]] Kruženje vode u prirodi (naučno poznato pod nazivom ''hidrološki ciklus'') označava stalnu izmjenu vode unutar [[hidrosfera|hidrosfere]], između atmosfere, površinskih voda, voda u zemljištu, podzemnih voda i [[biljke|biljaka]]. Voda se bez prestanka kreće kroz svaki od ovih područja ''hidrološkog ciklusa'' putem sljedećih transfernih procesa: *[[evaporacija|evaporacijom]] iz okeana i drugih vodenih površina te [[transpiracija|transpiracijom]] iz kopnenih biljaka i životinja u [[zrak]]. *[[padavina]]ma iz vodene pare kondenzirane iz zraka, koje padaju na zemlju ili okean. *otjecanjem površinskih voda sa kopna nazad u more. Veći dio vodene pare iznad okeana se vraća ponovo u okean, ali je vjetrovi odnose iznad kopna u približnoj količini i brzini koliko je otječe u more, približno 47 Tt (teratona) godišnje. Iznad kopna, evaporacija i transpiracije doprinose daljnjih 72 Tt godišnje. Padavine, količinom od oko 119 Tt godišnje iznad kopna, imaju nekoliko oblika: najčešća je [[kiša]], [[snijeg]] i [[Grad (padavina)|grad]], uz nešto manji doprinos [[magla|magle]] i rose.<ref>{{cite book|title=Water in Crisis: A Guide to the World's Freshwater Resources|editor=Gleick, P.H.|publisher=Oxford University Press|year=1993|pages=str.15, tabela 2.3|url=http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/EarthSciences/Oceanography/?view=usa&ci=9780195076288|access-date=17. 12. 2014|archive-date=8. 4. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130408091921/http://www.oup.com/us/catalog/general/subject/EarthSciences/Oceanography/?view=usa&ci=9780195076288|url-status=dead}}</ref> Rosa su male kapljice vode koje se kondenziraju kada vodena para velike gustoće naiđe na hladnu površinu. Rosa se najčešće stvara u jutarnjim satima kada su temperature najniže, neposredno prije izlaska sunca i kada temperatura površine Zemlje počinje rasti.<ref>{{cite book|title=Alice's Adventures in Water-land|author=Ben-Naim, A. i Ben-Naim, R., P.H.|publisher=World Scientific Publishing|year=2011|pages=31}} {{ISBN|978-981-4338-96-7}} {{doi|10.1142/8068}}</ref> Kondenzirana voda u zraku može također i reflektirati sunčevu svjetlost dajući [[duga|dugu]]. Voda iz vodotoka se najčešće skuplja iz cijelog sliva (drenažnog bazena) i teče u rijeke. Matematički model korišten za simulaciju rijeka ili vodotoka računa parametre toka i kvaliteta vode naziva se [[hidrološki transportni model]]. Dio vode se često preusmjerava u [[navodnjavanje]] poljoprivrednog zemljišta. Rijeke i mora nude mogućnosti za putovanje i trgovinu. Vodotoci putem erozije mijenjaju izgled okoline stvarajući riječne doline i delte, u kojima nastaje bogato zemljište gdje se mogu izgraditi veliki populacijski centri. [[Poplava]] nastaje kada je nisko i ravno zemljište prekriveno vodom. Najčešće se dešava kada se rijeke izliju iz korita ili kada morska voda počne nadirati na kopno. [[Suša]] je duži period, često nekoliko mjeseci ili godina, kada određeno područje nema dovoljnu opskrbu vodom. Ovo se dešava kada ono prima manju količinu padavina od uobičajene. === Zalihe slatke vode === {{dvostruka slika |right |Bay of Fundy High Tide.jpg|150px|Bay of Fundy Low Tide.jpg|150px |Zaliv Fundy za vrijeme plime|i oseke }} Jedan dio vodotoka "zarobljen" je neko vrijeme u jezerima i barama. Na višim nadmorskim visinama, tokom [[zima|zime]], kao i na krajnjem jugu i sjeveru, taloži se snijeg i led, koji vremenom narastu u obliku lednika. Voda također ponire u zemljište do podzemnih izdana. Ta voda kasnije dospijeva ponovno na površinu zemlje u riječnim izvorima, ili na neki spektakularni način poput vrelih izvora i [[gejzir]]a. Podzemne vode se često vještački vade iz bunara. Ove zalihe vode su vrlo važne, jer su relativno čiste, a čista i svježa voda je nezamjenjiva za život ljudi i drugih kopnenih živih bića. U mnogim krajevima svijeta izražen je nedostatak svježe i čiste vode. === Morska voda === {{Glavni|Morska voda}} [[Morska voda]] sadrži u prosjeku oko 3,5% [[natrij hlorid|soli]], uz male količine drugih supstanci. Fizičke osobine morske vode se razlikuju od osobina slatke vode u nekim osnovnim tačkama. Ona se smrzava na nižoj temperaturi (oko −1,9&nbsp;°C), a gustoća joj se povećava snižavanjem temperature do tačke mržnjenja, umjesto da dostigne maksimum gustoće pri temperaturi iznad tačke mržnjenja. Slanost vode (salinitet) u velikim morima varira od oko 0,7% u [[Baltičko more|Baltičkom moru]] do 4,0% u [[Crveno more|Crvenom moru]]. === Plima i oseka === [[Plima i oseka]] su ciklični rast i opadanje nivoa mora i okeana, uzrokovano plimnim silama Mjeseca i Sunca koje djeluju na vodene površine. One uzrokuju promjenu dubine mora i vodenih površina u [[estuarij]]ima, proizvodeći oscilacije u strujama poznate kao ''plimni tokovi''. Izmjene plime i oseke na određenom području rezultat su promjene relativnog položaja Mjeseca i Sunca u odnosu na Zemlju, pojačanog efektima Zemljine rotacije i lokalne [[batimetrija|batimetrije]]. Pojas morske obale koja tone pri visokoj plimi, a tokom oseke je iznad nivoa mora naziva se [[međuplimna zona]], važan je ekološki rezultat okeanskih plimnih kretanja. == Utjecaji na život == [[Datoteka:Oasis in Lybia.JPG|thumb|lijevo|[[Oaza]] je udaljeni izvor vode sa vegetacijom u pustinji.]] [[Datoteka:Auto-and heterotrophs.svg|thumb|desno|Pregled procesa [[fotosinteza|<span style="color:green;">fotosinteze</span>]] i [[ćelijsko disanje|<span style="color:red;">ćelijskog disanja</span>]]. Voda (desno), zajedno sa ugljik dioksidom (CO<sub>2</sub>), daje kisik i organske materije (lijevo), koje mogu ponovno sagorijevati do vode i (CO<sub>2</sub>).]] Sa [[biologija|biološke]] tačke gledišta, voda ima mnoge vrlo važne osobine koje su nezamjenjive za razvoj i opstanak života, što je izdvaja od drugih hemijskih spojeva. Ona obavlja ovu ulogu tako što omogućava [[organska hemija|organskim spojevima]] da reagiraju na način koji na kraju omogućava samoreplikaciju. Svi poznati oblici života na Zemlji zavise od vode. Voda je vitalna također i kao otapalo u koji se otapaju mnoge izlučevine iz organizma kao i nezamjenjivi dio mnogih [[metabolizam|metaboličkih]] procesa u organizmu. Metabolizam je suma ukupnog anabolizma i katabolizma. Pri anabolizmu, voda se izdvaja iz molekule (putem [[enzim]]skih hemijskih reakcija koje zahtijevaju energiju) da bi prerasle u veće molekule (npr. škrob, trigliceride i bjelančevine za skladištenje energije i informacija). Pri katabolizmu, voda se koristi da razbije veze da bi od većih načinila manje molekule (npr. glukozu, masne kiseline i aminokiseline koje se koriste kao gorivo za dobijanje energije ili neke druge svrhe). Bez vode, ovi specifični metabolički procesi ne bi postojali. Voda je temelj fotosinteze i disanja. Fotosintetičke ćelije koriste sunčevu energiju za razdvajanje vodika od kisika iz vode. Zatim se vodik kombinira sa CO<sub>2</sub> (kojeg biljke uzimaju iz zraka ili vode) gradeći molekulu [[glukoza|glukoze]] i otpuštajući kisik. Sve žive ćelije koriste takvo gorivo i oksidiraju vodik i ugljik da bi ih pretvorile ponovno u energiju otpuštajući u tom procesu vodu i CO<sub>2</sub> (ćelijsko disanje). Voda je također centralna u kiselo-baznoj neutralnosti i funkciji enzima. Kiselina, donator iona vodika (H<sup>+</sup>, tj. [[proton]]), može se [[Neutralizacija (hemija)|neutralizirati]] bazom, primaocem protona kao što je ion hidroksida (OH<sup>−</sup>) dajući vodu kao krajnji rezultat. Čista voda se smatra neutralnom, a njena [[pH|pH vrijednost]] (negativni logaritam koncentracije iona vodika) iznosi 7. Kiseline imaju pH vrijednost nižu od 7 dok [[baza (hemija)|baze]] imaju ovu vrijednost višu od 7. === Životni oblici u vodi === {{Glavni|Hidrobiologija|Vodene biljke}} [[Datoteka:Blue Linckia Starfish.JPG|thumb|desno|Bioraznolikost na koraljnom grebenu]] [[Datoteka:Diatoms through the microscope.jpg|thumb|Neke morske diatomeje (silikatne alge)– osnovna grupa fitoplanktona]] Površinske vode na Zemlji pune su života. Smatra se da su se najranija živa bića pojavila u vodi, gotovo sve ribe žive isključivo u vodi, a postoji i ogroman broj morskih sisara, poput [[delfin]]a i [[Cetacea|kitova]]. Neke vrste životinja, poput amfibija, provode dio svojih života u vodi, a dio na kopnu. Biljke poput kelpa i algi rastu u vodi, a one su osnova za neke od podvodnih ekosistema. [[Plankton]] je općenito osnova okeanskog lanca ishrane. Vodeni [[kičmenjaci]] moraju uzeti kisik da bi preživjeli, a to rade na razne načine. Ribe imaju škrge umjesto pluća, mada neke vrste riba, imaju oboje. Morski sisari, delfini, kitovi, tuljani i drugi, moraju izaći na površinu da bi udahnuli zrak. Neke amfibije mogu apsorbirati kisik preko kože. Beskičmenjaci imaju širok raspon prilagođavanja da bi preživjeli u vodama siromašnim kisikom, uključujući cijevi za disanje (kao kod nekih insekata i školjki) ili škrge (kao kod rakova). Međutim, beskičmenjaci u vodenoj sredini su se razvili tako da većina ima vrlo malehnu ili nikakvu specijalizaciju za disanje u vodi. == Utjecaj na civilizaciju == [[Datoteka:Longwood Gardens-Italian Garden.jpg|thumb|desno|Fontana u Kennett Squareu, [[Pennsylvania]]]] Većina ljudskih civilizacija tokom historije je cvjetalo oko rijeka i većih vodenih putova. [[Mezopotamija]], takozvana ''kolijevka civilizacije'', nalazila se između velikih rijeka [[Eufrat]]a i [[Tigris]]a, a antičko društvo [[Stari Egipat|Egipćana]] potpuno je bilo zavisno od rijeke [[Nil]]. Velike svjetske metropole poput [[Rotterdam]]a, [[London]]a, [[Montréal|Montreala]], [[Pariz]]a, [[New York City|New Yorka]], [[Buenos Aires]]a, [[Šangaj]]a, [[Tokio|Tokija]], [[Chicago|Chicaga]] i [[Hong Kong]]a, svoj uspjeh i razvoj jednim dijelom duguju i lahkoj pristupačnosti do njih vodenim putevima i ekspanziji trgovine koja je time olakšana. Ostrva sa sigurnim, zaklonjenim lukama, poput [[Singapur]]a, jako su razvijena iz istog razloga. Na mjestima u sjevernoj Africi i Bliskom istoku, gdje je opskrba vodom oskudna, pristup čistoj vodi za piće bio je i bit će osnovni faktor razvoja ljudskih zajednica. === Zdravlje i zagađenje === [[Datoteka:Field Trip- water sampling.jpg|thumb|Program ekologije, student sa državnog Univerziteta Iowa uzima uzorak vode]] Voda pogodna za ljudsku upotrebu naziva se voda za piće. Voda koja se ne može koristiti za piće mora se prije upotrebe prerađivati filtriranjem, destilacijom ili nekom od brojnih drugih metoda prerade vode. Voda koja nije za piće, ali nije štetna ili isuviše zagađena za ljude, kao naprimjer za kupanje, plivanje i slično, naziva se mnogim drugim imenima, osim naziva pitka voda, a ponekad se naziva i ''voda za kupanje''. [[Hlor]] nagriza ljudsku kožu i sluzokožu, a koristi se za dezinfekciju vode koja se koristi za kupanje ili pranje. Njena upotreba je općenito samo tehnička, a obično se njegova koncentracija u vodi regulira državnim propisima (otprilike 1 dio na milion (ppm) u vodi za piće, i 1-2 ppm hlora koji nije reagirao sa nečistoćama za vodu za kupanje). Voda za kupanje se može održavati u dovoljno čistim mikrobiološkim uslovima koristeći hemijska dezinfekcijska sredstva poput hlora ili [[ozon]]a ili djelovanjem [[Ultraljubičasto zračenje|ultraljubičastog svjetla]] na nju. U [[Sjedinjene Američke Države|SAD]], otpadne vode koje nisu za piće a koje su nastale djelovanjem čovjeka nazivaju se ''sive vode'' ({{en|greywater}}), a one se mogu pročišćavati te se od njih vrlo lahko može ponovno dobiti voda za piće. Međutim, postoje i ''crne vode'' ({{en|blackwater}}) koje sadržavaju otpatke iz kanalizacije i druge nečistoće, a koje zahtijevaju daljnji tretman da bi se omogućilo njihovo ponovno korištenje. ''Sive vode'' sastavljene su od 50-80% otpadnih voda iz domaćinstava koje otječu iz sanitarnih uređaja u domaćinstvima (tuševa, kuhinja, odvoda, ali ne i toaleta, koji generiraju ''crne vode''). Ovi pojmovi imaju drugačije značenje u drugim državama i kulturama. Ova prirodna sirovina na mnogim mjestima postaje sve oskudnija, a njena dostupnost je jedna od osnovnih socijalnih i ekonomskih briga današnjice. Trenutno, oko milijardu ljudi u svijetu svakodnevno pije vodu koja nije pogodna za piće. Mnoge zemlje su prihvatile cilj da do 2015. prepolove broj ljudi u svijetu koji nemaju pristup čistoj vodi i zadovoljavajućem zbrinjavanju [[Otpadna voda|otpadnih voda]] na Evian samitu zemalja [[G8]] održanom 2003. godine.<ref>{{cite web|url=http://www.g8.fr/evian/english/navigation/2003_g8_summit/summit_documents/water_-_a_g8_action_plan.html|title=G8 "Action plan" decided upon at the 2003 Evian summit|publisher=G8.fr|date=2. 6. 2003|access-date=25. 7. 2010|access-date=17. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20100823212526/http://www.g8.fr/evian/english/navigation/2003_g8_summit/summit_documents/water_-_a_g8_action_plan.html|archive-date=23. 8. 2010|url-status=dead}}</ref> Čak i kada bi se ostvario ovako težak cilj, i dalje oko pola milijarde ljudi ne bi imalo pristup pitkoj vodi a preko milijarde neadekvatan pristup sanitarnom sistemu. Loš kvalitet vode i loš sanitarni sistem su opasni po život ljudi. Oko pet miliona ljudi umre godišnje zbog zagađene vode koju piju. [[Svjetska zdravstvena organizacija]] procjenjuje da bi čista voda mogla spriječiti smrt oko 1,4 miliona djece svake godine od [[dijareja|dijareje]].<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/features/qa/70/en/|title=World Health Organization. Safe Water and Global Health|publisher=Who.int|date=25. 6. 2008|access-date=25. 7. 2010}}</ref> Voda nije ograničen resurs, nego cirkuliše kao pitka voda u vidu padavina u količinama koji su nekoliko redova veličine veći od ljudske potrošnje. Međutim, postoje relativno malehne količine vode u zalihama na zemlji (oko 1% naše vode za piće, koja se obnavlja u podzemnim izdanima svakih 1 do 10 godina), a to su neobnovljivi resursi, pa je tako i distribucija pitke vode i vode za navodnjavanje znatno manja od stvarne količine koja postoji na Zemlji. Zemlje siromašne pitkom vodom je uvoze kao osnovni metod za popunu njenog nedostatka (da bi zadovoljile potrebe svojih građana), jer procesi industrijske i druge proizvodnje koriste od 10 do 100 puta više vode. U zemljama u razvoju, 90% svih [[otpadna voda|otpadnih voda]] još uvijek se ispušta neobrađeno u lokalne rijeke i potoke.<ref>{{cite book|title=Environmentally Sound Technology for Wastewater and Stormwater Management: An International Source Book|author=UNEP International Environment|publisher=IWA Publishing|year=2002}} {{ISBN|1-84339-008-6}}</ref> Oko 50 država, što je ugrubo trećina svjetske populacije, također pati zbog srednje ili visoke nestašice vode, a 17 među njima koristi i uzima godišnje više vode nego što se ona može obnoviti svojim prirodnim kruženjem.<ref>{{cite book|title=Climate Change and Developing Countries|last=Ravindranath|first=Nijavalli H.; Jayant A. Sathaye|publisher=Springer|year=2002}} {{ISBN|1-4020-0104-5}}</ref> Problem ne obuhvata samo površinske slatke vode poput jezera i rijeka nego i degradaciju resursa podzemnih voda. === Koristi za čovjeka === ==== Poljoprivreda ==== [[Datoteka:Subsurface drip emission on loamy soil.ogv|thumb|Distribucija vode procesom mikronavodnjavanja]] [[Datoteka:SiphonTubes.JPG|thumb|desno|Navodnjavanje zasijanih površina]] Najvažniji vid upotrebe vode u [[poljoprivreda|poljoprivredi]] je za [[navodnjavanje]], koja je osnovna komponenta za proizvodnju dovoljne količine hrane. Navodnjavanje koristi do 90% vode dostupnih u nekim zemljama u razvoju<ref>{{cite web|url=http://www.wbcsd.org/includes/getTarget.asp?type=d&id=MTYyNTA|title=WBCSD Water Facts & Trends|access-date=25. 7. 2010|access-date=17. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20120301011840/http://www.wbcsd.org/includes/getTarget.asp?type=d&id=MTYyNTA|archive-date=1. 3. 2012|url-status=dead}}</ref> i znatan udio u nešto više privredno razvijenijim zemljama (u SAD, oko 30% slatke vode se koristi za navodnjavanje).<ref name="Water Use in the United States">[http://nationalatlas.gov/articles/water/a_wateruse.html Water Use in the United States] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090814045418/http://nationalatlas.gov/articles/water/a_wateruse.html |date=14. 8. 2009 }}, National Atlas.gov</ref> Prije otprilike 50 godina, opće mišljenje je bilo da je voda neograničen resurs. U to vrijeme, u svijetu je živjelo upola manje ljudi nego danas. Ljudi nisu bili u tolikoj mjeri zdravi kao danas, unosili su mnogo manje [[kalorija]] i jeli su manje mesa, tako da je bilo neophodno i manje vode da proizvode svoju hranu nego danas. Tada je bilo potrebno oko trećine količine vode koja se trenutno uzima iz rijeka. Danas, borba za ograničene količine vodenih resursa je sve jača, što dovodi do javljanja koncepta ''vodene krize''.<ref>{{Cite journal|last=Gleick|first=P.H.; Palaniappan, M.|title=Peak Water|url=http://www.pacinst.org/press_center/press_releases/peak_water_pnas.pdf|access-date=11. 10. 2011|year=2010|publisher=National Academy of Science|journal=Proceedings National Academy of Science|volume=107|issue=125|pages=11155–11162}} {{doi|10.1073/pnas.1004812107}}</ref> Ovo se dešava jer danas živi gotovo sedam milijardi ljudi na planeti, a njihova potrošnja vode za proizvodnju mesa i [[povrće|povrća]] svakodnevno raste, a povećava se i nadmetanje za vodu za oblasti industrije, urbanizacije i proizvodnje biogoriva. U budućnosti, porast će potreba za vodom zbog stalnog rasta potražnje i potreba za hranom, a predviđa se i porast ljudske populacije na Zemlji do 9 milijardi do kraja 2050. godine.<ref>Izvještaj za medije UN-a POP/952, 13. mart 2007. [http://www.un.org/News/Press/docs/2007/pop952.doc.htm World population will increase by 2.5 billion by 2050]</ref> Procjenu upravljanja vodom u poljoprivredi sačinio je Međunarodni institut za upravljanje vodom iz [[Šri Lanka|Šri Lanke]] 2007. godine, kako bi utvrdio da li na svijetu postoji dovoljno vode kojom bi proizveo hranu za svoje neprestano rastuće stanovništvo.<ref>Molden, D. (ur). ''Water for food, Water for life: A Comprehensive Assessment of Water Management in Agriculture.'' Earthscan/IWMI, 2007. {{ISBN|9781844073979}}</ref> On je procijenio trenutnu dostupnost vode za poljoprivredu u globalnim razmjerama i sačinio kartu područja koji pade od nedostatka vode. Pronašli su da petina stanovništva svijeta, više od 1,2 milijarde, živi u područjima gdje je voda fizički nedostatna, gdje nema dovoljno vode kojom bi se mogle podmiriti sve potrebe. Drugih 1,6 milijarde ljudi žive u područjima gdje je voda ekonomski nedostatna, gdje je izražen nedostatak investicija u opskrbu vodom ili nema dovoljno ljudskih kapaciteta kojim bi vlasti podmirile potrebe za vodom. U izvještaju je navedeno da je moguće proizvesti dovoljno [[hrana|hrane]] u budućnosti, ali nastavak današnjeg trenda u proizvodnji hrane i okolišu mogao bi dovesti do krize u mnogim dijelovima svijeta. Da bi se izbjega svjetska vodna kriza, poljoprivrednici bi morali težiti povećanju [[produktivnost]]i da bi zadovoljili rastuću potražnju za hranom, dok [[industrija]] i gradovi moraju pronaći načine da efikasnije koriste vodu.<ref>Chartres, C. i Varma, S. ''Out of water. From Abundance to Scarcity and How to Solve the World's Water Problems'' FT Press (USA), 2010, {{ISBN|978-0-13-136726-5}}</ref> ==== Kao naučni standard ==== Dana 7. aprila 1795. u [[Francuska|Francuskoj]] je definirano da međunarodna jedinica za masu od 1 [[gram]]a bude jednaka ''apsolutnoj masi zapremine čiste vode koja je jednaka kocki veličine jednog stotog dijela metra na temperaturi topljenja [[led]]a''.<ref>[http://smdsi.quartier-rural.org/histoire/18germ_3.htm Décret relatif aux poids et aux mesures. 18 germinal an 3 (7. april 1795)]. Dekret u vezi jedinica i mjerenja (na francuskom). quartier-rural.org</ref> Međutim iz praktičnih razloga, bio je neophodan metalni standardni etalon koji bi bio hiljadu puta veći od prvobitno definiranog grama, odnosno jedan [[kilogram]]. Stoga je prihvaćen rad koji bi tačno odredio masu jednog [[litar|litra]] vode. I pored činjenice da je preporučena definicija grama preko tačno određenih uslova voda na temperaturi od 0&nbsp;°C, koja se vrlo lahko reproducira, naučnici su ipak odlučili ponovno definirati standard te su izvršili mjerenja na temperaturi kada je gustoća vode najveća, a koja je u to doba određena na 4&nbsp;°C.<ref>[http://histoire.du.metre.free.fr/fr/index.htm here L'Histoire Du Mètre, La Détermination De L'Unité De Poids]. histoire.du.metre.free.fr</ref> [[Kelvin]]ova temperaturna skala [[SI osnovne jedinice|SI sistema]] zasnovana je na [[trojna tačka|trojnoj tački]] vode, definirana na tačno 273,16&nbsp;K ili 0,01&nbsp;°C. Ova skala je skala apsolutne temperature sa istim rastom (povećanjem) kao i [[Celzij|Celzijeva temperaturna skala]], koja je prvobitno određena prema [[tačka ključanja|tački ključanja]] (postavljenoj na 100&nbsp;°C) i [[talište|tački topljenja]] (na 0&nbsp;°C) vode. Prirodna voda je sastoji uglavnom od [[izotop]]a vodika <sup>1</sup>H i kisika <sup>16</sup>O, ali također postoje vrlo male količine vode sa težim izotopima poput <sup>2</sup>H ([[deuterij]]). Količina deuterij oksida ili [[teška voda|teške vode]] je vrlo mala, ali ipak utječe na osobine vode. Voda iz rijeka i jezera ima mnogo manje deuterija od morske vode. Zbog toga se standardna voda definira Bečkim specifikacijama standardne prosječne okeanske vode. ==== Za piće ==== [[Datoteka:Humanitarian aid OCPA-2005-10-28-090517a.jpg|thumb|Mala pakistanska djevojčica pije flaširanu vodu]] [[Datoteka:2006 Global Water Availability.svg|thumb|desno|Dostupnost vode: dio stanovništva kojima je poboljšan izvor vode po zemljama]] Ljudski organizam sadrži od 55% do 78% vode, u zavisnosti od veličine tijela.<ref>[http://www.madsci.org/posts/archives/2000-05/958588306.An.r.html Re: What percentage of the human body is composed of water?] Jeffrey Utz, M.D., The MadSci Network</ref> Da bi mogao normalno živjeti, [[čovjek]] mora u organizam unijeti od jedne do 7 litara vode dnevno, da bi izbjegao [[dehidracija|dehidraciju]]. Tačna količina vode zavisi od nivoa aktivnosti, vanjske temperature, vlažnosti i drugih činilaca. Najveći dio vode se u organizam unosi putem hrane ili pića koja sadrže vodu. Nije potpuno jasno koliko tačno vode je potrebno zdravim osobama, mada se mnogi naučnici slažu da se ta količina kreće oko 2 litra (6 do 7 čaša) vode dnevno, što predstavlja minimum da se održi dovoljna hidratacija.<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/health/healthy_living/nutrition/drinks_water.shtml|title=Healthy Water Living|publisher=BBC|access-date=1. 2. 2007|archive-date=23. 4. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080423180541/http://www.bbc.co.uk/health/healthy_living/nutrition/drinks_water.shtml|url-status=dead}}</ref> Medicinska literatura preporučuje nešto manji unos, obično oko 1 litra vode za prosječnog muškarca, ne računajući dodatne potrebe zbog gubitka tekućine tokom vježbanja, teškog rada ili toplog vremena.<ref name="Rhoades_2003">{{cite book|title=Medical Physiology|author=Rhoades RA, Tanner GA|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|year=2003|edition=2.|location=Baltimore}} {{ISBN|0-7817-1936-4}}</ref> Za osobe koje imaju zdrave [[bubreg]]e, poprilično je teško popiti toliku količinu vode, međutim, naročito kada je toplo, vlažno vrijeme i prilikom vježbanja, opasno je unositi u organizam premalu količinu vode. Ljudi mogu popiti mnogo više vode nego što im je to neophodno dok obavljaju teže poslove ili vježbaju, međutim to ih izlaže riziku od [[intoksikacija vodom|intoksikacije vodom]] (hiperhidratacije), koja može biti i [[smrt]]onosna.<ref>{{cite journal|author=Noakes TD, Goodwin N, Rayner BL, et al.|title=Water intoxication: a possible complication during endurance exercise|journal=Med Sci Sports Exerc|year=1985|volume=17|issue=3|pages=370–375|url=http://journals.lww.com/acsm-msse/Abstract/1985/06000/Water_intoxication__a_possible_complication_during.12.aspx}} {{Cite pmid|4021781}} {{doi|10.1249/00005768-198506000-00012}}</ref><ref>{{cite journal|author=Noakes TD, Goodwin N, Rayner BL, Branken T, Taylor RK|title=Water intoxication: a possible complication during endurance exercise, 1985|journal=Wilderness Environ Med|year=2005|volume=16|issue=4|pages=221–7}} {{Cite pmid|16366205}} {{doi|10.1580/1080-6032(2005)16[221:WIAPCD]2.0.CO;2}}</ref> Uvriježeno mišljenje da ''osoba mora konzumirati osam čaša vode svaki dan'' nema realno uporište u nauci.<ref>[http://ajpregu.physiology.org/cgi/content/full/283/5/R993 "Drink at least eight glasses of water a day." Really? Is there scientific evidence for "8 × 8"?], autor: Heinz Valdin, Odjeljenje za fiziologiju, Medicinska škola Dartmouth, Lebanon, [[New Hampshire]]</ref> Slične zablude postoje i u pogledu efekata vode na gubitak tjelesne težine i konstipacije ("zatvora").<ref>[http://www.factsmart.org/h2o/h2o.htm Drinking Water – How Much?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120410235912/http://www.factsmart.org/h2o/h2o.htm |date=10. 4. 2012 }}, Factsmart.org</ref> [[Datoteka:DIN_4844-2_D-P005.svg|thumb|desno|Simbol upozorenja za vodu koja nije za piće]] Prvobitne preporuke o količini uzimanja vode koje je 1945. izdao "Odbor za hranu i prehranu" Američkog nacionalnog vijeća za istraživanje sadrže ''uobičajeni standard za različite osobe iznosi 1 ml na svaku unesenu kaloriju hrane. Najveći dio ove količine vode već se nalazi u pripremljenoj hrani.''<ref>{{cite book|title=Food and Nutrition Board, National Academy of Sciences. Recommended Dietary Allowances.|publisher=National Research Council, Reprint and Circular Series, No. 122|year=1945|pages=3–18}}</ref> Najnovije prehrambene preporuke koje je izdalo Američko nacionalno vijeće za istraživanje općenito navode (uključujući i izvore iz hrane): 3,7 litara vode dnevno za muškarce i 2,7 litara za žene.<ref>{{cite web|url=http://www.watersoftenercritic.com/recommendations-united-states-national-research-council |title=Are you consuming enough water? recommendations from the United States National Research Council |publisher=water softener critic |access-date=21. 7. 2014}}</ref> Kod specifičnih slučajeva, [[trudnoća|trudnice]] i dojilje trebaju dodatne količine tekućine. Američki institut za medicinu preporučuje da prosječan muškarac treba popiti 3 litra vode, a žena 2,2 litra, dok se kod trudnica ta količina penje na 2,4 litra (oko 10 čaša), a dojilje bi trebale piti i do 3 litra vode, jer se tokom perioda dojenja troše posebno velike količine tečnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.mayoclinic.com/health/water/NU00283|title=Water: How much should you drink every day?|publisher=Mayoclinic.com|access-date=25. 7. 2010}}</ref> Također je naglašeno, da se pri normalnoj prehrani oko 20% vode unese putem hrane, dok se ostatak unosi pijući vodu i druga pića (uključujući i [[kofein]]irana). Voda se iz organizma izlučuje na nekoliko načina. To su izlučivanje putem [[Mokraća|mokraće]] i [[izmet|stolice]], zatim putem [[znoj]]enja i disanjem. Izlučivanje vode se povećava pri većem fizičkom radu i izlaganju višoj temperaturi, te se dnevna potražnja za vodom povećava. Ljudima je neophodna voda za piće koja ne sadrži mnogo nečistoća. Uobičajene nečistoće obuhvataju metalne soli i okside, uključujući [[bakar]], [[željezo]], [[kalcij]] i [[olovo]],<ref>''Conquering Chemistry'' 4. izd. izdano 2008.</ref> i/ili opasne [[bakterije]] poput ''Vibrio''. Neke rastvorene materije su prihvatljive pa čak i poželjene zbog poboljšanja okusa vode, a koje daju organizmu potrebne elektrolite.<ref>{{cite book|title=Human Biology and Health|last=Maton|first=Anthea; Jean Hopkins, Charles William McLaughlin; Susan Johnson, Maryanna Quon Warner; David LaHart, Jill D. Wright|publisher=Prentice Hall|year=1993|location=Englewood Cliffs, [[New Jersey]], SAD}} {{ISBN|0-13-981176-1}}</ref> Najveći pojedinačni (po zapremini) izvor slatke vode pogodne za piće je [[Bajkalsko jezero]] u [[Sibir]]u.<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=1cV8tziHZ5sC&pg=PA125|title=Water: a shared responsibility|author=Unesco|publisher=Berghahn Books|year=2006|pages=str. 125}} {{ISBN|1-84545-177-5}}</ref> ==== Pranje ==== Sklonost vode da gradi [[rastvor]]e i emulzije je korisna u raznim procesima [[pranje|pranja]]. Mnogi industrijski procesi se zasnivaju na reakcijama hemikalija rastvorenih u vodi, suspenzija raznih materijala u vodi ili korištenju vode za izdvajanje raznih supstanci. Pranje je također i važna komponenta u nekoliko aspekata lične higijene tijela. ==== Transport ==== [[Datoteka:TapWater-china.JPG|thumb|Ručna pumpa za vodu u Kini]] [[Datoteka:Usine Bret MG 1648.jpg|thumb|Postrojenje za prečišćavanje vode]] Jedan od važnijih dijelova svjetske ekonomije predstavlja korištenje vode za transport materijala putem rijeka i kanala kao i međunarodni riječni i brodski saobraćaj. ==== Upotreba u hemiji ==== Voda se mnogo koristi u hemijskim reakcijama kao [[otapalo]] ili reaktant, a nešto manje kao rastvor ili [[katalizator]]. U neorganskim reakcijama, voda je uobičajeno otapalo, koje rastvara mnoge [[ion]]ske spojeve. U organskim reakcijama, ona se obično ne koristi kao reakcijsko otapalo, jer ne rastvara dobro reaktante a ujedno je i amfoterična (kisela ''i'' bazna) i nukleofilna. I pored toga, te osobine su nekad poželjne. Također, ubrzanje Diels-Alderovih reakcija vodom je moguće. U posljednje vrijeme, u fokusu istraživanja je [[superkritična voda]]. Takva voda zasičena kisikom vrlo efikasno sagorijeva organske zagađivače. ==== Razmjena toplote ==== Voda i vodena para su uobičajeni [[fluid]]i korišteni za razmjenu toplote, zbog svoje lahke dostupnosti ali i zbog velikog toplotnog kapaciteta, bilo da se radi o grijanju ili hlađenju. Hladna voda se prirodno može dobiti iz jezera ili mora. Ona je posebno efektivna za transport toplopte putem isparavanja i kondenzacija, najviše zbog svoje velike latentne [[Toplota isparavanja|toplote isparavanja]]. Nedostaci vode ogledaju se u tome što najčešći [[metal (hemija)|metali]] koji se primjenjuju u industrijama poput [[čelik]]a i bakra mnogo brže [[redoks reakcija|oksidiraju]] ako dolaze u dodir sa neprerađenom vodom i parom. U svim termalnim električnim centralama, voda se koristi kao radni fluid (unutar zatvorenog sistema između bojlera, [[parna turbina|parne turbine]] i kondenzatora) i rashladno sredstvo (za otpremanje otpadne toplote u vodenu površinu ili njeno provođenje evaporacijom u rashladnim tornjevima). U Sjedinjenim Američkim Državama, za hlađenje električkih centrala troši se najviše vode u industriji.<ref name="Water Use in the United States"/> U nuklearnim reaktorima i nuklearnim električnim centralama, voda se koristi i kao usporivač neutrona. U većini [[nuklearni reaktor|nuklearnih reaktora]], voda je ujedno i rashladno sredstvo i usporivač. Ona daje nešto pasivniju sigurnosnu mjeru, jer uklanjanje vode iz reaktora također i usporava nuklearnu reakciju. Međutim, za zaustavljanje nuklearne reakcije mnogo više se koriste drugi metodi, kojima se preferira da se nuklearno jezgro ostavi prekriveno vodom da bi se osiguralno njegovo adekvatno hlađenje. ==== Gašenje požara ==== [[Datoteka:MH-60S Helicopter dumps water onto Fire.jpg|desno|thumb|Voda se koristi i za gašenje šumskih požara]] Voda ima visoku toplotu isparavanja i relativno je intertna, zbog čega je vrlo pogodna kao fluid za gašenje [[požar]]a. [[Isparavanje]] vode oduzima toplotu od vatre. Međutim, vrlo opasno je koristiti vodu za gašenje požara u kojima gore ulja i organska otapala, jer mnogi organski materijali plutaju na vodi te se tako zapaljeni fluidi mogu raširiti vodom. Korištenje vode za gašenje požara se mora razmotriti u aspektu opasnosti od eksplozije pare, koja se dešava kada se vodom gase vrlo snažni požari u zatvorenom ili ograničenom prostoru, a isto tako se može dogoditi i eksplozija [[vodik]]a, ako supstanca koja se gasi reagira s vodom, kao što su određeni metali ili užareni [[ugljik]] poput [[ugalj|uglja]], drvenog uglja, [[koks]]a, nakon čega se voda razlaže dajući ''vodeni plin''. Snaga takvih eksplozija vidljiva je u [[Černobilska katastrofa|Černobilskoj nesreći]], mada voda koja je tu bila, potjecala od gašenja vatre nego iz sistema vodenog hlađenja reaktora. Eksplozija pare se dešava kada ekstremno zagrijavanje jezgra prouzrokuje da se voda gotovo u trenutku pretvori u paru. Eksplozija vodika se može desiti kao rezultat reakcije između pare i jako zagrijanog [[cirkonij]]a. ==== Rekreacija ==== [[Datoteka:Grand Anse Beach Grenada.jpg|thumb|desno|Velika Anse plaža, [[St. George's]], [[Grenada]]]] Ljudi koriste vodu za mnoge rekreativne svrhe, kao i za vježbanje i [[sport]]. Neke od aktivnosti s vodom su: plivanje, [[skijanje na vodi]], surfanje, ronjenje i jedriličarstvo. Osim toga, neki sportovi se igraju na [[led]]u kao što su [[hokej na ledu]] i umjetničko klizanje. Plaže, obale jezera i vodeni parkovi su popularna mjesta za ljude, gdje idu da bi se opustili i uživali u rekreaciji. Mnoge osobe doživljavaju zvuk tekuće vode umirujućim, pa su fontane i slični vodeni objekti vrlo popularan ukras. Također, mnogi ljudi drže ribe i druge životinje u akvarijima i bazenima, kao hobi, zabavu i slično. Ljudi koriste vodu i za zimske sportove tj. skijanje, sankanje, snowbording, [[skijaški skokovi|skijaške skokove]] i druge, a za koje je neophodan [[snijeg]] odnosno smrznuta voda. ==== Industrija vode ==== [[Datoteka:Water carrier.jpg|thumb|desno|Nosač vode u [[Indija|Indiji]] 1882. godine. U mnogim zemljama, gdje nije dostupna tekuća voda, vodu su prenosili ljudi.]] Industrija vode obuhvata prodaju vode za piće i usluge zbrinjavanja i odlaganja [[Industrijske otpadne vode|otpadnih voda]] (uključujući preradu kanalizacije) iz domaćinstava i industrije. Postrojenja za proizvodnju vode uključuju cisterne za prikupljanje kišnice, gradsku vodovodnu mrežu, bunare i uređanje za pročišćavanje vode, vodotornjeve, stare [[akvadukt]]e, vodene tankove i druge. Danas su u razvoju i uređaju za generiranje vode iz atmosfere. Voda za piće se obično zahvata neposredno na izvorima rijeka ili potoka, ili se vadi iz vještačkih bušotina (bunara) u tlu, a nerijetko se pumpa i iz jezera. Da bi se dobila veća količina vode, moguće je bušenje više bunara na pogodnim mjestima, uz pretpostavku da količina podzemne vode u izdanima može zadovoljiti toliku potražnju. Drugi izvor vode je prikupljanje kišnice. Nerijetko tako dobijena voda zahtijeva prethodno pročišćavanje prije nego bude pogodna za piće. Pročišćavanje uključuje uklanjanje nerastvorljivih čestica, rastvorenih supstanci i opasnih mikroba. Najčešće metode su [[filtriranje]] kroz pijesak, čime se uklanja samo nerastvorljivi materijal, dok [[hloriranje vode|hloriranje]] i prokuhavanje ubija škodljive mikrobe. [[Destilacija]] može zamijeniti sve tri metode. Postoje i mnogo naprednije tehnike, poput reverzibilne osmoze. [[Desalinizacija]] morske vode je dosta skupo rješenje za dobijanje pitke vode, a koristi se u priobalnim područjima gdje vlada suha ili pustinjska klima. Raspodjela pitke vode se vrši gradskim ili drugim vodovodnim sistemima, doprema se cisternama ili se prodaje kao flaširana voda. Vlade mnogih zemalja imaju razvijene programe kojima se besplatno distriburira voda. Smanjivanje količine potrošnje vode koristeći vodu za piće isključivo za tu svrhu je druga opcija štednje. U nekim gradovima kao što je [[Hong Kong]], morska voda se uglavnom koristi za sapiranje toaleta da bi se uštedjelo na zalihama vode za piće. Zagađivanje vode je najveća pojedinačna prijetnja zalihama pitke vode, jer se zagađenom materijom ograničavaju drugi vidovi upotrebe vode, time se rasipaju vodeni resursi, bez obzira na koristi koje od toga ima zagađivač. Kao i druge vrste zagađenja, ona ne ulazi u standardni izračun tržišnih troškova, smatrajući se eksternalijama na koje tržište ne može računati. Zbog toga, drugi ljudi posredno plaćaju cijenu zagađenja vode, dok istovremeno profiti privatnih kompanija se ne dijele lokalnom stanovništvu koje je direktna žrtva zagađenja. Farmaceutski proizvodi koje koriste ljudi često završavaju u vodotocima a imaju pogubne efekte na živi svijet u vodi ako se takve materije [[bioakumulacija|bioakumuliraju]] ako nisu biorazgradive. Uređaji i postrojenja za zbrinjavanje otpadnih voda su kanalizacijski kolektori. Drugi način za uklanjanje zagađenja iz površinskih vodotoka je [[biodrenaža]]. Voda se koristi i za dobijanje [[Električna struja|električne struje]]. Hidroelektrična struja dobija se iz [[hidroelektrana]], tako što tekuća voda pokreće vodene turbine povezane na generatore. Električna energija dobijena iz hidrocentrala ne zagađuje okolinu, ima relativno niske troškove proizvodnje i smatra se obnovljivim izvorom energije. Najčešće se na rijeci ili vodotoku izgradi brana, čime se uzvodno kreira umjetno jezero. Voda teče iz jezera kroz turbine u brani koje pokreću generatore. {{Široka slika|200407-sandouping-sanxiadaba-4.med.jpg|800px|[[Brana Tri sutjeske (Kina)]] je najveća hidroelektrana na svijetu}} Voda pod pritiskom se koristi za [[vodeno pjeskarenje]] i rezanje vodenim mlazom. Također, za precizno rezanje koriste se vodeni pištolji koji izbacuju vodu pod izuzetno visokim pritiskom (i do 10.000 bara). Prednost im je relativno velika sigurnost pri upotrebi, a nisu štetni za okolinu. Takva voda pod pritiskom se koristi i za hlađenje mašina, kao naprimjer za sprječavanje pregrijavanja sječiva. Voda se također koristi i za mnoge industrijske procese i mašine, kao što je parna turbina i izmjenjivači toplote, pored njene upotrebe za otapalo u hemiji. Ispuštanje neprerađene vode iz industrije smatra se zagađenjem. Ono uključuje i ispuštanje rastvora (hemijsko zagađenje) i otpuštanje vode za rashlađivanje (termalno zagađenje). Industriji je neophodna čista voda za mnoge aplikacije a prije korištenja vode i njenog ispuštanja koristi razne tehnike prečišćavanja. ==== Prerada hrane ==== [[Datoteka:Cuisson des pates.jpg|thumb|Voda se koristi za kuhanje hrane, poput nudli.]] [[Kuhanje]], [[blanširanje]] i [[dinstanje]] su neke od popularnih metoda koje najčešće podrazumijeva dodavanje hrane u vodu ili paru, te njeno zagrijavanje. Voda se također koristi i za pranje posuđa. Voda igra mnoge kritične uloge u oblasti [[nauka o hrani|nauke o hrani]]. Rastvorene supstance poput soli i šećera koji se nalaze u vodi utječu na fizičke osobine vode. Tačka topljenje i ključanja vode zavisi od rastvorenih supstanci u njoj, kao i od pritiska, što dalje zavisi od [[nadmorska visina|nadmorske visine]]. Voda ključa na nižoj temperaturi pri nižem atmosferskom pritisku, što se dešava pri višoj nadmorskoj visini. Jedan [[Mol (jedinica)|mol]] sukroze (šećera) po kilogramu vode povisuje tačku ključanja vode za 0,51&nbsp;°C (32,918&nbsp;°F), dok jedan mol soli po kg vode povisuje tačku ključanja za 1,02&nbsp;°C (33,836&nbsp;°F). Slično, povećanje broja rastvorenih materija u vodi snižava tačku mržnjenja vode.<ref name="vaclacik">{{cite book|url=http://books.google.com/?id=iCCsvwZrguUC&printsec=frontcover|title=Essentials of Food Science|author=Vaclavik, Vickie A. i Christian, Elizabeth W|publisher=Springer|year=2007}} {{ISBN|0-387-69939-2}}</ref> [[Tvrdoća vode]] je također jedan od osnovnih faktora pri pripremanju hrane a može se promijeniti korištenjem ionsko-izmjenjivačkih hemijskih sistema. Ona dramatično utječe na kvalitet proizvoda, a također igra ulogu i u sanitaciji. Tvrdoća vode se klasificira u zavisnosti od količine soli [[kalcij karbonat]]a u litri vode. Tvrdoća vode se izražava u stepenima: 0,064 g kalcij karbonata je jednako jednom stepenu tvrdoće.<ref name="vaclacik"/> Voda se smatra mehkom ako sadrži 1 do 4 stepena, srednjom od 5 do 10 stepeni, a tvrda voda je od 11 do 20 stepeni.<ref name="vaclacik"/> Tvrdoća također utječe na pH ravnotežu vode, što također ima određeni značaj pri priremanju hrane. Naprimjer, tvrda voda onemogućava proizvodnju čistih i bistrih pića. == Pravo, politika i krize == {{Glavni|Pravo na vodu}} [[Datoteka:Access to drinking water in third world.svg|thumb|300px|Približni dio stanovništva u zemljama u razvoju sa pristupom vodi za piće u periodu 1970–2000]] Vodna politika je dio politike koja se bavi vodom i vodenim resursima, iz razloga što je ona strateški resurs u svijetu i važan element u mnogim političkim i vojnim sukobima. Ona može izazvati utjecaj na zdravlje i oštetiti [[biološka raznolikost|biološku raznolikost]]. Prema izvještaju UN-a, oko 1,6 milijardi ljudi su od 1990. dobili pristup izvorima čiste vode.<ref>[http://mdgs.un.org/unsd/mdg/Resources/Static/Products/Progress2008/MDG_Report_2008_En.pdf#page=44 The Millennium Development Goals Report], United Nations, 2008</ref> Smatra se da je udio ljudi u zemljama u razvoju koji imaju pristup čistoj vodi poboljšan sa 30% u 1970tim<ref name="lomborg">{{cite book|url=http://www.lomborg.com/dyn/files/basic_items/69-file/skeptenvironChap1.pdf|title=The Skeptical Environmentalist|author=Lomborg, Björn|publisher=Cambridge University Press|year=2001|pages=22|access-date=17. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725173040/http://www.lomborg.com/dyn/files/basic_items/69-file/skeptenvironChap1.pdf|archive-date=25. 7. 2013|url-status=dead}} {{ISBN|0-521-01068-3}}</ref> do 71% u 1990. godini, zatim 79% u 2000. i 84% u 2004. godini. Smatra se da će se ovaj trend rasta nastaviti.<ref name="UN" /> Jedan od osnovnih ciljeva [[Millennium Development Goals]] (''ciljevi milenijskog razvoja'') je da se do 2015. upola smanji udio stanovništva bez stalnog i sigurnog pristupa čistoj i pitkoj vodi. Predviđa se da će ovaj cilj biti ostvaren. Izvještaj [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] iz 2006. godine navodi da "ima vode za svakoga", ali je pristup njoj otežan zbog lošeg upravljanja i [[korupcija|korupcije]].<ref>[[UNESCO]], (2006), [http://unesdoc.unesco.org/images/0014/001444/144409E.pdf Water, a shared responsibility. The United Nations World Water Development Report 2].</ref> Osim toga, postoje inicijative na svjetskom nivou kojima se nastoji poboljšati efikasnost u pružanju pomoći, kao što je [[Pariska deklaracija o efektivnoj pomoći]],<ref>[http://parco.gov.ba//?id=1312 Pariska deklaracija o efektivnoj pomoći.]</ref> koja nije ozbiljno uzeta od strane donatora iz oblasti vode, na način kako je to učinjeno u obrazovanju i zdravstvu, što izostavlja potencijalne donatore čiji projekti se zbog toga preklapaju, a organi vlasti koji bi koristili te donacije, ne primjenjuju donesene zakone.<ref>Welle, Katharina; Evans, Barbara; Tucker, Josephine i Nicol, Alan (2008) [http://www.odi.org.uk/resources/download/1894.pdf ''Is water lagging behind on Aid Effectiveness?''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110727024835/http://www.odi.org.uk/resources/download/1894.pdf |date=27. 7. 2011 }}</ref> Autori sveobuhvatne procjene o upravljanju vodom u poljoprivredi 2007. godine naveli su slabo upravljanje kao jedan od razloga za neke oblike nedostatka vode. [[Vodoprivreda]] je skup formalnih i neformalnih procesa kroz koje se donose odluke vezane za upravljanje vodom. Dobra vodoprivreda se prvenstveno odnosi na poznavanje koji procesi se najbolje manifestiraju u određenim fizičkim i socioekonomskim kontekstima. Često se prave greške tako što se pokušava primijeniti neko rješenje koje dobro funkcionira u razvijenim zemljama na područja i kontekste zemalja u razvoju. Jedan od primjera je rijeka [[Mekong]]. [[Međunarodni institut za upravljanje vodom]] je sagledao politike šest država koje se oslanjaju na rijeku Mekong, nakon čega su zaključili da se potpuna i transparentna analiza dobiti i troška i procjena utjecaja na okolinu vrlo rijetko provodi. Oni su također i našli da je zakon Kambodže o zahvatanju vode mnogo složeniji nego što bi to trebao biti.<ref>[http://www.iwmi.cgiar.org/Publications/Water_Issue_Briefs/index.aspx ''Water governance''], Water Issue Brief, izdanje 5, 2010, IWMI</ref> Izvještaj UN-a o razvoju svjetskih voda (WWDR, 2003) u sklopu [[Program procjene svjetskih voda|Programa procjene svjetskih voda]] procjenjuje da će se u narednih 20 godina količna vode dostupne svima smanjiti za 30%. Oko 40% svih ljudi u svijetu trenutno nema dovoljno svježe vode za minimalne [[higijena|higijenske potrebe]]. Više od 2,2 miliona ljudi je umrlo 2000. godine od bolesti povezanih sa vodom (korištenjem zagađene vode) ili sušom. Britanska humanitarna organizacija [[WaterAid]] objavila je 2004. da u prosjeku svakih 15 sekundi umre jedno dijete od bolesti povezanih s vodom, a koje bi se vrlo lahko mogle spriječiti. Često su te bolesti uzrokovane nedostatkom kanalizacijskog sistema. Organizacije koje se bave zaštitom voda uključuju, između ostalih, IWA (Međunarodno udruženje vode), [[WaterAid]], [[Water 1st]] i Američko udruženje za vodene resurse. Međunarodni institut za upravljanje vodama poduzima projekte kojima je cilj da stvore efektivne sisteme upravljanja vodom kako bi se smanjilo siromaštvo u svijetu. Redovno ili povremeno održavaju se konvencije u vezi s vodom, između ostalih, UNCCD (Konvencija UN-a za borbu protiv dezertifikacije, Međunarodna konvencija za prevenciju zagađenja kojeg uzrokuju brodovi, Konvencija UN o pravu na moru i [[Ramsarska konvencija]]. [[Svjetski dan voda]] obilježava se [[22. mart]]a, a [[svjetski dan okeana]] [[8. juni|8. juna]]. == U kulturi == === Religija === {{Glavni|Voda i religija}} U većini svjetskih religija, voda se smatra supstancom koja čisti. Religije koje uključuju ritualna vjerska pranja uključuju, između ostalih, [[kršćanstvo]], [[hinduizam]], [[islam]], [[judaizam]], [[rastafarijanstvo]], [[šintoizam]], [[taoizam]] i druge. Potapanje, škropljenje ili uranjanje osobe u vodu je jedna od središnjih religijskih ceremonija u kršćanstvu (gdje se naziva ''krštenje''), a također je dio prakse drugih religije, uključujući islam (gdje se naziva [[gusul]]), judaizam (mikvah) i [[sikizam]] (''amrit sanskar''). Osim toga, ritualna pranja čistom vodom mrtvih osoba obavljaju se u mnogi religijama uključujući islam i judaizam. U islamu, pet [[namaz|dnevnih molitvi]] se ne mogu obavljati ako se prethodno nije obavljeno potpuno pranje i čišćenje određenih dijelova tijela čistom vodom ([[abdest]]), osim ako voda nije dostupna (vidi [[tejemum]]). U šintoizmu, voda se koristi u gotovo svim vjerskim ritualima da bi se očistila osoba ili područje (npr. u ritualu ''misogi''). U [[Kur'an]]u, riječ {{ArJ|بحر}} (''al-bahar'', voda, more) spomenuta je 32 puta,<ref>Dr. Tarik Al-Suvaidan: [http://www.islamawareness.net/Miq/stat.html Statistical Miracle in Quran]</ref> dok su u Bibliji voda i izvedenice od te riječi navedene 722 puta.<ref>Jonathan Hewett: [http://www.learnthebible.org/water-in-the-bible.html Water in the Bible]</ref> === Filozofija === Starogrčki filozof [[Empedoklo]] smatrao je vodu jednim od četiri osnovna, klasična elementa, zajedno sa [[vatra|vatrom]], zemljom i zrakom, a smatrana je kao ''ylem'', odnosno osnovnom supstancom svemira. Tales, kojeg je [[Aristotel]] opisao kao astronoma i inženjera, teoretizirao je da je zemlja, koja je gušća od vode, nastala iz nje. Tales, monist, dalje je vjerovao da su sve stvari načinjene od vode. [[Platon]] je vjerovao da je oblik vode ikosahedron, koji je razlog zašto ona može lahko teči u odnosu na zemlju, oblika kocke.<ref>Lindberg, D. (2008). ''The beginnings of western science: The European scientific tradition in philosophical, religious, and institutional context, prehistory to A.D. 1450''. (2. izd.). Chicago: University of Chicago Press. {{ISBN|978-0226482057}}</ref> Po teoriji četiri tjelesna soka, voda je povezana sa flegmatičnim sokovima, jer je hladna i mokra. Kao klasični element, voda je također jedan od pet elemenata u klasičnoj [[kineska filozofija|kineskoj filozofiji]], pored zemlje, vatre, drveta i metala. Voda je također imala i ulogu u nekim dijelovima tradicionalnih i popularnih azijskih filozofija. Jamesa Leggea je 1891. preveo Dao De Jinga koji naglašava "najviša odlika je poput vode. Odlika vode javlja se u njenoj korisnosti za sve stvari, i u njenom zauzimanju, bez težnji (u suprotnom smijeru), najnižeg mjesta koje svi ljudi mrze. Stoga (njen put) je u blizini Taoa" i "nema ništa na svijetu mekše i slabije od vode, a za stvari koje napadaju a koje su snažne i čvrste, nema ništa što bi moglo steći prednost nad njom, nema ništa toliko efektivno da bi je promijenilo".<ref>{{cite web|url=http://www.sacred-texts.com/tao/taote.htm|title=Internet Sacred Text Archive Home|publisher=Sacred-texts.com|access-date=25. 7. 2010}}</ref> Tekst zvani ''Guanzi'' u poglavlju "Shui di" 水地 (''zemlja vode'' ili ''površinska voda'') dalje elaborira simbolizam vode, proglašavajući da je "čovjek voda" i dajući joj osobine prirodnih karakteristika ljudi iz raznih kineskih regija, da bi po njima karakterizirao lokalne vodne resurse.<ref>[http://ctext.org/guanzi/shui-di 水地 - Shui Di (''Zemlja vode'')]</ref> == Također pogledajte == * [[Led]] * [[Hidrologija]] * [[Šablon:Hair voda|Hair voda]] * [[Vrste vode (islam)|Vrste vode u islamu]] == Reference == {{refspisak|3}} == Literatura == *Debenedetti, PG., HE Stanley, "Supercooled and Glassy Water", ''Physics Today'' '''56''' (6), str.&nbsp;40–46 (2003). [http://polymer.bu.edu/hes/articles/ds03.pdf u PDF-u] *Franks, F (ur.), Water, ''A comprehensive treatise'', Plenum Press, New York, 1972–1982 *Gleick, PH., (ur.), ''The World's Water: The Biennial Report on Freshwater Resources''. Island Press, Washington, D.C. [http://www.worldwater.org/ The World's Water, Island Press] *Jones, OA., JN Lester, N Voulvoulis, ''Pharmaceuticals: a threat to drinking water?'' ''TRENDS in Biotechnology'' 23(4): 163, 2005 *[http://ucowr.org/updates/index.html Journal of Contemporary Water Research & Education] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120402161336/http://ucowr.org/updates/index.html |date=2. 4. 2012 }} *Postel,S., ''Last Oasis: Facing Water Scarcity''. W.W. Norton and Company, New York. 1992 *Reisner,M., ''Cadillac Desert: The American West and Its Disappearing Water''. Penguin Books, New York. 1986. *United Nations ''World Water Development Report'', izdaje se svake 3 godine [http://www.unesco.org/water/wwap/wwdr/ UN World Water Development Report] == Vanjski linkovi == {{commonscat|Water}} *[http://stats.oecd.org/wbos/Index.aspx?DataSetCode=ENV_WAT OECD statistika o vodi] *[http://www.worldwater.org/ The World's Water stranica sa podacima] *[http://www.fao.org/nr/water/aquastat/main/index.stm FAO sveobuhvatna baza podataka vode, AQUASTAT] *[http://worldwater.org/conflict.html Hronologija konflikata povezanih s vodom: Water Conflict Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130116181835/http://www.worldwater.org/conflict.html |date=16. 1. 2013 }} *[http://ga.water.usgs.gov/edu/ Istraživanje USGS o vodi za škole] *[http://water.worldbank.org/ Portal prema strategijama Svjetske banke, radovi i povezane publikacije o vodenim resursima] *[https://web.archive.org/web/20180324205603/http://awra.org/ America Water Resources Association] *[http://www1.lsbu.ac.uk/water/ Struktura vode i nauka] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141228024506/http://www1.lsbu.ac.uk/water/ |date=28. 12. 2014 }} *Benefits of [https://www.big.guide/benefits-of-a-water-softener Best Water Softener] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200711154658/https://www.big.guide/benefits-of-a-water-softener |date=11. 7. 2020 }} *Water Softener Portal. [https://www.bestination.net/what-is-a-hard-water-and-what-causes-it/ "What is a hard water and what causes it"] , pristupljeno 25.6.2015. {{Spojevi vodika}} {{Spojevi kisika}} {{Voda}} [[Kategorija:Hemija okoline]] [[Kategorija:Voda|*]] [[Kategorija:Vodene mase]] [[Kategorija:Prirodni resursi]] [[Kategorija:Neorganska otapala]] ql2z7en91mboqjbt5kxs58rs4o9qgyx Parni valjak 0 18549 3426194 3389607 2022-07-30T17:30:48Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Jugoslovenske rok-grupe]]; +[[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Parni Valjak concert in Maribor 2010 (28).jpg|mini|desno|Parni valjak]] '''Parni Valjak''' je [[hrvatska]] pop-rock grupa i jedna od najpopularnijih muzičkih grupa na području bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Osnovana je 1975. godine a uz jednu višegodišnju pauzu grupa djeluje i danas što je čini jednom od najdugovječnijih grupa na prostorima bivše Jugoslavije. Kroz grupu su tokom njenog postojanja prošli mnogi muzičari a prvobitnu postavu su činili [[Aki Rahimovski]], [[Husein Hasanefendić|Husein Hasanefendić - Hus]], [[Srećko Antonioli]], [[Zlatko Miksić]] i [[Jurica Pađen]]. == Članovi grupe == * [[Marijan Brkić]] Brk * [[Aki Rahimovski]] * [[Husein Hasanefendić]] - Hus * [[Zvonimir Bučević]] - Buč * [[Dražen Scholz]] - Šolc * [[Berislav Blažević]] - Bero Bivši članovi prve postave: * Jurica Pađen * Zlatko Miksić-Fuma * Srećko Antonioli == Diskografija == # ''[[Dođite na show!]]'' &ndash; [[1976]] # ''Glavom kroz zid'' &ndash; [[1977]] # ''Gradske priče'' &ndash; [[1979]] # ''City kids - Steam Roller'' &ndash; [[1980]] # ''Vruće igre'' &ndash; [[1980]] # ''Vrijeme je na našoj strani'' &ndash; [[1981]] # ''Koncert (LIVE)'' &ndash; [[1982]] # ''Glavnom ulicom'' &ndash; [[1983]] # ''Uhvati ritam'' &ndash; [[1984]] # ''Pokreni se!'' &ndash; [[1985]] # ''Parni valjak (compilation)'' &ndash; [[1985]] # ''E = mc2 (LIVE)'' &ndash; [[1985]] # ''Anđeli se dosađuju?'' &ndash; [[1987]] # ''Sjaj u očima'' &ndash; [[1988]] # ''Lovci snova'' &ndash; [[1990]] # ''Svih 15 godina - LIVE...'' &ndash; [[1990]] # ''Pusti nek' traje - VOL.1'' &ndash; [[1992]] # ''Kekec je slobodan, red je na nas (singl)'' &ndash; [[1992]] # ''Buđenje'' &ndash; [[1993]] # ''Bez struje - LIVE in ZeKaeM'' &ndash; [[1995]] # ''Samo snovi teku uzvodno'' &ndash; [[1997]] # ''Zastave'' &ndash; [[2000]] # ''25 godina (DVD)'' &ndash; [[2000]] # ''Kao nekada - LIVE at S.C.'' &ndash; [[2001]] # ''Tko nam brani/Dok si pored mene (single)'' &ndash; [[2002]] # ''Pretežno sunčano?'' &ndash; [[2004]] # ''Bez struje - LIVE in ZekaeM (DVD+CD)'' &ndash; [[2005]] # ''Koncentrat 1977.-1983. (kompilacija)'' &ndash; [[2005]] # ''Koncentrat 1984.-2005. (kompilacija)'' &ndash; [[2005]] == Također pogledajte == * [[Croatia Records]] * [[Jugoton]] == Vanjski linkovi == *[https://web.archive.org/web/20091122034233/http://www.parni-valjak.net/ Sluzbene stranice] *[https://web.archive.org/web/20100919145723/http://parnivaljak.host-ed.net/ Nesluzbene stranice] {{stub-muz}} {{Commonscat|Parni Valjak}} {{Parni valjak}} [[Kategorija:Hrvatske muzičke grupe]] [[Kategorija:Parni valjak]] [[Kategorija:Jugoslovenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] 534eu1fk2ck1u6fzj1lvtxd71lmzkvg 3426195 3426194 2022-07-30T17:31:03Z AnToni 2325 [[Kategorija:Jugoslovenske rok-grupe]] uklonjena; [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Parni Valjak concert in Maribor 2010 (28).jpg|mini|desno|Parni valjak]] '''Parni Valjak''' je [[hrvatska]] pop-rock grupa i jedna od najpopularnijih muzičkih grupa na području bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Osnovana je 1975. godine a uz jednu višegodišnju pauzu grupa djeluje i danas što je čini jednom od najdugovječnijih grupa na prostorima bivše Jugoslavije. Kroz grupu su tokom njenog postojanja prošli mnogi muzičari a prvobitnu postavu su činili [[Aki Rahimovski]], [[Husein Hasanefendić|Husein Hasanefendić - Hus]], [[Srećko Antonioli]], [[Zlatko Miksić]] i [[Jurica Pađen]]. == Članovi grupe == * [[Marijan Brkić]] Brk * [[Aki Rahimovski]] * [[Husein Hasanefendić]] - Hus * [[Zvonimir Bučević]] - Buč * [[Dražen Scholz]] - Šolc * [[Berislav Blažević]] - Bero Bivši članovi prve postave: * Jurica Pađen * Zlatko Miksić-Fuma * Srećko Antonioli == Diskografija == # ''[[Dođite na show!]]'' &ndash; [[1976]] # ''Glavom kroz zid'' &ndash; [[1977]] # ''Gradske priče'' &ndash; [[1979]] # ''City kids - Steam Roller'' &ndash; [[1980]] # ''Vruće igre'' &ndash; [[1980]] # ''Vrijeme je na našoj strani'' &ndash; [[1981]] # ''Koncert (LIVE)'' &ndash; [[1982]] # ''Glavnom ulicom'' &ndash; [[1983]] # ''Uhvati ritam'' &ndash; [[1984]] # ''Pokreni se!'' &ndash; [[1985]] # ''Parni valjak (compilation)'' &ndash; [[1985]] # ''E = mc2 (LIVE)'' &ndash; [[1985]] # ''Anđeli se dosađuju?'' &ndash; [[1987]] # ''Sjaj u očima'' &ndash; [[1988]] # ''Lovci snova'' &ndash; [[1990]] # ''Svih 15 godina - LIVE...'' &ndash; [[1990]] # ''Pusti nek' traje - VOL.1'' &ndash; [[1992]] # ''Kekec je slobodan, red je na nas (singl)'' &ndash; [[1992]] # ''Buđenje'' &ndash; [[1993]] # ''Bez struje - LIVE in ZeKaeM'' &ndash; [[1995]] # ''Samo snovi teku uzvodno'' &ndash; [[1997]] # ''Zastave'' &ndash; [[2000]] # ''25 godina (DVD)'' &ndash; [[2000]] # ''Kao nekada - LIVE at S.C.'' &ndash; [[2001]] # ''Tko nam brani/Dok si pored mene (single)'' &ndash; [[2002]] # ''Pretežno sunčano?'' &ndash; [[2004]] # ''Bez struje - LIVE in ZekaeM (DVD+CD)'' &ndash; [[2005]] # ''Koncentrat 1977.-1983. (kompilacija)'' &ndash; [[2005]] # ''Koncentrat 1984.-2005. (kompilacija)'' &ndash; [[2005]] == Također pogledajte == * [[Croatia Records]] * [[Jugoton]] == Vanjski linkovi == *[https://web.archive.org/web/20091122034233/http://www.parni-valjak.net/ Sluzbene stranice] *[https://web.archive.org/web/20100919145723/http://parnivaljak.host-ed.net/ Nesluzbene stranice] {{stub-muz}} {{Commonscat|Parni Valjak}} {{Parni valjak}} [[Kategorija:Hrvatske muzičke grupe]] [[Kategorija:Parni valjak]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] tvivx8vi1jus4atz2105ldjwk0jvzky Zimske olimpijske igre 1984. 0 18659 3426300 3412452 2022-07-31T08:58:34Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Olimpijske igre | ime = Zimske olimpijske igre 1984. | slika = 1984 Winter Olympics logo.svg | veličina_slike = 110 | alt = | opis_slike = Logo simbolizira stiliziranu pahuljicu,<br>kao i vez proizveden u sarajevskoj regiji<br> s olimpijskim krugovima iznad. | grad_domaćin = [[Sarajevo]], [[Jugoslavija]] ([[Bosna i Hercegovina]]) | broj_država = 49 | broj_sportista = 1.272 | broj_sportova = 6 | broj_takmičenja = 39 | otvaranje_igara = 8. februar 1984. | zatvaranje_igara = 19. februar 1984. }} '''XIV zimske olimpijske igre''' održane su od 8. do 19. februara 1984. u [[Sarajevo|Sarajevu]] u tadašnjoj [[SFRJ|Jugoslaviji]] (danas [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]). To su bile prve zimske i druge olimpijske igre održane u nekoj komunističkoj državi nakon [[Olimpijske igre 1980.|XXI olimpijskih igara]], održanih 1980. u [[Moskva|Moskvi]]. Na Igrama su u šest sportova nastupila 1.272 takmičara iz 49 zemalja (998 takmičara i 274 takmičarke).<ref name="ZOI">[http://www.olympic.org/sarajevo-1984-winter-olympics XIV zimske olimpijske igre - Sarajevo 1984. na službenoj stranici MOK-a]</ref> == Kandidatura == Izbor Sarajeva za grada domaćina XIV zimskih olimpijskih igara objavljen je 18. maja 1978. tokom [[80. sjednica Međunarodnog olimpijskog komiteta|80. sjednice]] [[Međunarodni olimpijski komitet|Međunarodnog olimpijskog komiteta (MOK)]] u [[Atina|Atini]]. Gradovi protivkandidati bili su [[japan]]ski [[Sapporo]] i [[Švedska|švedski]] [[Göteborg]]. Nakon dva kruga glasanja Sarajevo je većinom glasova dobilo organizaciju ZOI 1984. Rezultati glasanja za izbor domaćina dati su u sljedećoj tabeli: {|class="wikitable mw-collapsible" |- ! colspan="7" | Rezultati glasanja za domaćina ZOI 1984<ref name=votes>{{cite web |url=http://www.gamesbids.com/english/archives/past.shtml |title=Past Olympic host city election results |publisher=[[GamesBids]] |access-date= |archive-url=https://www.webcitation.org/5xFvf0ufx?url=http://www.gamesbids.com/eng/past.html |archive-date=17. 3. 2011 |url-status=live }}</ref> |- ! Grad | style="background:silver;" align=center|'''1. krug ''' | style="background:silver;" align=center|'''2. krug''' |- | {{ZD|JUG}} [[Sarajevo]] || style="text-align:center;"|31 || style="text-align:center;"|'''39''' |- | {{ZD|JAP}} [[Sapporo]] || style="text-align:center;"|'''33''' || style="text-align:center;"|36 |- | {{ZD|ŠVE}} [[Göteborg]] || style="text-align:center;"|10 || style="text-align:center;"|— |} == Putovanje baklje == [[Datoteka:Olympic torch Sarajevo 1984.jpg|mini|130px|desno|Olimpijska baklja za ZOI 1984.]] Putovanje baklje za ZOI 1984. počelo je u [[Olimpija (Grčka)|Olimpiji]], a baklja je potom [[avion]]om stigla u [[Dubrovnik]]. Ukupna udaljenost koju je baklja prošla kroz Jugoslaviju iznosi 5.289&nbsp;km (plus 2.879&nbsp;km lokalnim putevima). Postojale su 2 glavne rute: jedna na [[zapad]]u ([[Split]] – [[Ljubljana]] – [[Zagreb]] – Sarajevo, dužine 2.602&nbsp;km) i druga na [[istok]]u ([[Skopje]] – [[Novi Sad]] – [[Beograd]] – Sarajevo, dužine 2.687&nbsp;km). Završni nosilac baklje, od njih 1600, bila je [[umjetničko klizanje|umjetnička klizačica]] [[Sanda Dubravčić]], koja je baklju preuzela od [[skijaško trčanje|skijaša-trkača]] [[Ivo Čarman|Ive Čarmana]]. Jedna od dvije originalne baklje danas se nalazi u jednoj privatnoj kolekciji u [[Žalec]]u u [[Slovenija|Sloveniji]]. Također, još 20 baklji nalazi se u [[Grčka|Grčkoj]] u vlasništvu pojedinačnih sportista koji se bili nosioci baklje od drevne Olimpije do obližnjeg vojnog [[aerodrom]]a, a zatim od [[Međunarodni aerodrom Atina|atinskog aerodroma]] do [[stadion]]a [[Stadion Panathinaiko|Panathinaiko]], gdje je održana ceremonija predaje olimpijskog plamena Olimpijskom komitetu.{{Citat potreban|datum=januar 2014}} [[Datoteka:1984 Winter Olympics opening ceremony at Koševo Stadium, Sarajevo.jpg|mini|center|800px|Panoramski pogled na stadion Koševo tokom ceremonije otvaranja]] {{-}} == Sportski objekti == [[Datoteka:Bjelašnica2011. - panoramio.jpg|mini|[[Bjelašnica]]]] [[Datoteka:Igman.jpg|mini|[[Skakaonice na Igmanu]]]] [[Datoteka:Sarajevo Olympic Symbol.jpg|mini|Olimpijski simbol oštećen tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u BiH]]]] {{Glavni|Borilišta Zimskih olimpijskih igara 1984.}} === Gradske lokacije === * [[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|Stadion Koševo]] – ceremonija otvaranja * [[Olimpijska dvorana Zetra|Ledena dvorana Zetra]] – umjetničko klizanje, [[hokej na ledu|hokej]] (finale), ceremonija zatvaranja * [[Klizalište Zetra]] – [[brzo klizanje]] * [[Skenderija]] – hokej === Planinske lokacije === * [[Bjelašnica]] – [[alpsko skijanje]] (muškarci) * [[Jahorina]] – alpsko skijanje (žene) * [[Igman|Veliko Polje (Igman)]] – skijaško trčanje, [[nordijska kombinacija]] (skijaško trčanje), [[biatlon]] * [[Skakaonice na Igmanu]] – nordijska kombinacija (skokovi), [[skijaški skokovi]] * [[Olimpijska staza za bob i sankanje Trebević|Olimpijska staza za bob i sankanje]] na [[Trebević]]u – [[bob]], [[sankanje]] === Ostali objekti === * Olimpijsko selo, [[Mojmilo]] * Selo za novinare, [[Dobrinja]] * [[Hotel]]i: "Igman" (Igman), "Famos" (Bjelašnica), "Smuk" (Bjelašnica), "Bistrica" (Jahorina) {{-}} == Zemlje učesnice == Na ZOI 1984. nastupilo je 49 država, od kojih su takmičari iz [[Egipat|Egipta]], [[Monako|Monaka]], [[Portoriko|Portorika]], [[Senegal]]a i [[Britanska Djevičanska ostrva|Britanskih Djevičanskih ostrva]] bili debitanti. Odlukom kineske vlade sportisti iz [[Kina|Kine]] prekinuli su bojkot Olimpijskih igara zbog nastupa sportista s [[Tajvan]]a, te su prvi put nastupili na jednim igrama na kojima je nastupio i Tajvan (pod imenom Kineski Taipei).<ref name="ZOI"/> <center> {|class=wikitable style="text-align:left; font-size:90%" |- bgcolor="#EFEFEF" ! colspan="3" width="100%"|Evropa <small>(28) - 910 sportista</small> |- valign="top" | width="33%" | *{{ZastavaMOK|AND|1984|Zimskim|2}} *{{ZastavaMOK|AUT|1984|Zimskim|65}} *{{ZastavaMOK|BEL|1984|Zimskim|4}} *{{ZastavaMOK|BUL|1984|Zimskim|16}} *{{ZastavaMOK|TCH|1984|Zimskim|50}} *{{ZastavaMOK|FIN|1984|Zimskim|45}} *{{ZastavaMOK|FRA|1984|Zimskim|32}} *{{ZastavaMOK|GRE|1984|Zimskim|6}} *{{ZastavaMOK|NED|1984|Zimskim|13}} *{{ZastavaMOK|ISL|1984|Zimskim|5}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|GDR|1984|Zimskim|57}} *{{ZastavaMOK|ITA|1984|Zimskim|74}} *{{ZastavaMOK|YUG|1984|Zimskim|71}} *{{ZastavaMOK|CYP|1984|Zimskim|5}} *{{ZastavaMOK|LIE|1984|Zimskim|10}} *{{ZastavaMOK|HUN|1984|Zimskim|9}} *{{ZastavaMOK|MON|1984|Zimskim|1}} *{{ZastavaMOK|NOR|1984|Zimskim|58}} *{{ZastavaMOK|POL|1984|Zimskim|30}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|ROU|1984|Zimskim|19}} *{{ZastavaMOK|SMR|1984|Zimskim|3}} *{{ZastavaMOK|URS|1984|Zimskim|99}} *{{ZastavaMOK|ESP|1984|Zimskim|13}} *{{ZastavaMOK|SWE|1984|Zimskim|60}} *{{ZastavaMOK|SUI|1984|Zimskim|42}} *{{ZastavaMOK|TUR|1984|Zimskim|7}} *{{ZastavaMOK|GBR|1984|Zimskim|30}} *{{ZastavaMOK|FRG|1984|Zimskim|84}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! colspan="3" width="100%"| Amerike <small>(9) - 206 sportista</small> |- valign="top" | *{{ZastavaMOK|ARG|1984|Zimskim|18}} *{{ZastavaMOK|BOL|1984|Zimskim|3}} *{{ZastavaMOK|IVB|1984|Zimskim|1}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|CHI|1984|Zimskim|4}} *{{ZastavaMOK|CAN|1984|Zimskim|67}} *{{ZastavaMOK|CRC|1984|Zimskim|4}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|MEX|1984|Zimskim|1}} *{{ZastavaMOK|PUR|1984|Zimskim|1}} *{{ZastavaMOK|USA|1984|Zimskim|107}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! colspan="3" width="100%"| Azija <small>(7) - 117 sportista</small> |- valign="top" | *{{ZastavaMOK|JPN|1984|Zimskim|39}} *{{ZastavaMOK|KOR|1984|Zimskim|15}} *{{ZastavaMOK|CHN|1984|Zimskim|37}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|TPE|1984|Zimskim|12}} *{{ZastavaMOK|LIB|1984|Zimskim|4}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|MGL|1984|Zimskim|4}} *{{ZastavaMOK|PRK|1984|Zimskim|6}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! colspan="3" width="100%"| Afrika <small>(3) - 6 sportista</small> |- valign="top" | *{{ZastavaMOK|EGY|1984|Zimskim|1}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|MAR|1984|Zimskim|4}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|SEN|1984|Zimskim|1}} |- bgcolor="#EFEFEF" ! colspan="3" width="100%"| Okeanija <small>(2) - 16 sportista</small> |- valign="top" | *{{ZastavaMOK|AUS|1984|Zimskim|10}} | width="33%" | *{{ZastavaMOK|NZL|1984|Zimskim|6}} | width="33%" | |} </center> == Sportovi == Održano je 39 takmičenja u deset disciplina u šest sportova. Brojevi u zagradama označavaju koliko je bilo takmičenja po disciplinama u kojima su podijeljene medalje. {{col-begin}} {{col-1-of-2}} *{{GamesSport|Alpsko skijanje|Events=6|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Biatlon|Events=3|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Bob|Events=2|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Brzo klizanje|Events=9|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Hokej na ledu|Events=1|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} {{col-2-of-2}} *{{GamesSport|Nordijska kombinacija|Events=1|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Sankanje|Events=3|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Skijaški skokovi|Events=2|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Skijaško trčanje|Events=8|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} *{{GamesSport|Umjetničko klizanje|Events=4|Image=Yes|Year=1984|Winter=Zimskim}} {{col-end}} === Demonstracijski sport === * [[Skijanje za hendikepirane na ZOI 1984.|Skijanje za hendikepirane]] == Ceremonija otvaranja == {{Proširiti sekciju}} == Raspored takmičenja == :''Sva vremena su po [[Srednjoevropsko vrijeme|srednjoevropskom vremenu]] (UTC + 1)'' {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%;position:relative;" |- |style="width:2.5em; background:#00cc33; text-align:center"|'''SO||Svečano otvaranje |style="width:2.5em; background:#3399ff; text-align:center"|●||Takmičarski dani |style="width:2.5em; background:#ffcc00; text-align:center"|'''1||Broj finala |style="width:2.5em; background:#ee3333; text-align:center"|'''SZ||Svečano zatvaranje |} {| class="wikitable" style="margin:0.5em auto; font-size:90%; line-height:1.25em;" |- ! colspan=2|februar !style="width:2.5em"|7.<br/>uto !style="width:2.5em"|8.<br/>sri !style="width:2.5em"|9.<br/>čet !style="width:2.5em"|10.<br/>pet !style="width:2.5em"|11.<br/>sub !style="width:2.5em"|12.<br/>ned !style="width:2.5em"|13.<br/>pon !style="width:2.5em"|14.<br/>uto !style="width:2.5em"|15.<br/>sri !style="width:2.5em"|16.<br/>čet !style="width:2.5em"|17.<br/>pet !style="width:2.5em"|18.<br/>sub !style="width:2.5em"|19.<br/>ned !Takmičenja |- | colspan=2|[[Datoteka:Olympic Rings Icon.svg|20px|alt=|link=]] Ceremonije || ||bgcolor=#00cc33 align=center|'''SO|| || || || || || || || || || || bgcolor=#ee3333 align=center|'''SZ|| |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Alpine skiing pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Alpsko skijanje na ZOI 1984.|Alpsko skijanje]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| <!-- 13 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 14 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 15 -->| <!-- 16 -->| bgcolor=#ffcc00|'''2 <!-- 17 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 18 -->| <!-- 19 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- T -->| '''6 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Biathlon pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Biatlon na ZOI 1984.|Biatlon]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 12 -->| <!-- 13 -->| <!-- 14 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 15 -->| <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 18 -->| <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''3 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Bobsleigh pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Bob na ZOI 1984.|Bob]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->|bgcolor=#3399ff|● <!-- 11 -->|bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 12 -->| <!-- 13 -->| <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 18 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''2 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Speed skating pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Brzo klizanje na ZOI 1984.|Brzo klizanje]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00|'''2 <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 13 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 14 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 15 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 16 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''9 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Ice hockey pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Hokej na ledu na ZOI 1984.|Hokej na ledu]] <!-- 7 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 12 -->| <!-- 13 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 18 -->| <!-- 19 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- T -->| '''1 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Nordic combined pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Nordijska kombinacija na ZOI 1984.|Nordijska kombinacija]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 13 -->| <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''1 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Luge pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Sankanje na ZOI 1984.|Sankanje]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 10 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 11 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''2 <!-- 13 -->| <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''3 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Ski jumping pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Skijaški skokovi na ZOI 1984.|Skijaški skokovi]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->| <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 13 -->| <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| <!-- 16 -->| <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''2 |-align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Cross country skiing pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Skijaško trčanje na ZOI 1984.|Skijaško trčanje]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 10 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 13 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 14 -->| <!-- 15 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 16 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 19 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- T -->| '''8 |- align="center" | colspan=2 align="left" | [[Datoteka:Figure skating pictogram.svg|20px|alt=|link=]] [[Umjetničko klizanje na ZOI 1984.|Umjetničko klizanje]] <!-- 7 -->| <!-- 8 -->| <!-- 9 -->| <!-- 10 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 11 -->| <!-- 12 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 13 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 14 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 15 -->| bgcolor=#3399ff|● <!-- 16 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 17 -->| <!-- 18 -->| bgcolor=#ffcc00|'''1 <!-- 19 -->| <!-- T -->| '''4 |- !colspan=2| Ukupno takmičenja !! !! !! 2 !! 3 !! 2 !! 7 !! 3 !! 4 !! 3 !! 5 !! 2 !! 5!! 3 !!39 |- !colspan=2|Sveukupno!! !! !! 2 !! 5 !! 7 !! 14 !! 17 !! 21 !! 24 !! 29 !!31 !!36 !!39 !! |- ! colspan=2|februar !style="width:2.5em"|7.<br/>uto !style="width:2.5em"|8.<br/>sri !style="width:2.5em"|9.<br/>čet !style="width:2.5em"|10.<br/>pet !style="width:2.5em"|11.<br/>sub !style="width:2.5em"|12.<br/>ned !style="width:2.5em"|13.<br/>pon !style="width:2.5em"|14.<br/>uto !style="width:2.5em"|15.<br/>sri !style="width:2.5em"|16.<br/>čet !style="width:2.5em"|17.<br/>pet !style="width:2.5em"|18.<br/>sub !style="width:2.5em"|19.<br/>ned !Takmičenja |} == Simboli == === Maskota === {{Glavni|Vučko}} [[Datoteka:Vucko.jpg|mini|desno|Zvanična maskota ZOI 1984 – [[Vučko]]]] Čitaoci jugoslavenskih novina bili su upitani da izaberu maskotu Zimskih olimpijskih igara 1984. s liste od 6 finalista. Pobjednik je bio Vučko, mali [[vuk]], koga je dizajnirao slovenski dizajner i ilustrator [[Jože Trobec]]. Ostali finalisti bili su [[vjeverica]], [[ovca|janje]], [[planinska koza]], [[dikobra]]z i grudva [[snijeg]]a.<ref>[http://olympics.time.com/2010/05/21/those-loony-olympic-mascots/slide/vucko-sarajevo-1984/ Those Loony Olympic Mascots], ''[[Time (magazin)|Time Olympics]]'', 21. 5. 2010.</ref> Vučko je dugogodišnji simbol Sarajeva.{{citat potreban|date=januar 2015}} U kratkim crtanim filmovima, koji su prikazivani prije prenosa neke sportske discipline, Vučko je obično prikazivan kao nespretni simpatični sportist, ne baš vičan sportskim nastupima.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=l7RHZzTvkyg Foršpan ZOI 1984.]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=eEbL3i-AC80 Foršpan ZOI 1984. za skijaške skokove]</ref> Jugoslavenski pjevač [[Zdravko Čolić]] sinhronizirao je glas Vučka u špicama, obično s istim tekstom u pjesmi s imenom grada: ''Sarajevooooooooo!''<ref>[http://derstandard.at/1389860513680/Sarajevos-skifahrendes-Woelfchen-feiert-den-30er ''Sarajevos skifahrendes Wölfchen feiert den 30er''], članak u [[Austrija|austrijskom]] dnevniku ''[[Der Standard]]'' povodom 30. godišnjice ZOI 1984.</ref> {{raščistiti}} === Logo === === Medalje === [[Datoteka:1984 Winter Olympics gold medal.JPG|mini|desno|Lice zlatne medalje sa XIV zimskih olimpijskih igara]] Na prednjoj strani medalja bio je službeni amblem, stilizirana sniježna pahuljica, iznad koje se nalaze olimpijski krugovi. Po obodu kruga ispisan je tekst: <tt>XIV ZIMSKE OLIMPIJSKE IGRE – SARAJEVO 1984</tt>. Na naličju medalje nalazi se stilizirana glava atletičara krunisanog lovorovim vijencem. Ukupno je napravljeno 285 medalja u kovnici u [[Majdanpek]]u, a dodijeljene su 222.<ref name = "ZOI"/> {{raščistiti}} === Poštanske marke === Pošta Jugoslavije od 1982. do 1984. izdala je dvije serije poštanskih maraka na kojima su prikazana borilišta i sportovi ZOI-a te jednu s prepoznatljivim gradskim motivima Sarajeva.<ref>[[MICHEL]] Europa Katalog 2001/2002 Band 2: Südeuropa,'' Schwanberg Verlag GmbH - [[München]]; {{ISBN|3-87858-659-0}}''</ref> <gallery> Yu84.jpg|Karnet poštanskih maraka s motivima ZOI 1984. BH posta 8.jpg|Poštanska marka [[BH pošta|BH pošte]] iz 1994. s motivima hokeja na ledu BH posta 9-10.jpg|Poštanska marka BH pošte iz 1994. s motivima boba četverosjeda </gallery> {{raščistiti}} === Novčići === {{Proširiti sekciju}} == Ceremonija otvaranja == {{Proširiti sekciju}} == Medalje == {{Glavni|Osvajači medalja na XIV zimskim olimpijskim igrama}} {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" class="wikitable" style="text-align:center" |- bgcolor="#efefef" ! colspan=5 style="border-right:0px;";| '''XIV zimske olimpijske igre''' | style="border-left:0px"; | [[Datoteka:Olympic flag.svg|50p]] |- bgcolor="#efefef" | '''Mjesto''' | '''Država''' | bgcolor="gold" | Zlato [[Datoteka:Med_1.png|Zlato]] | bgcolor="silver" | Srebro [[Datoteka:Med_2.png|Srebro]] | bgcolor="CC9966" | Bronza [[Datoteka:Med_3.png|Bronza]] | '''Ukupno''' |- ||1.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|GDR|1984|Zimskim|}} ||'''9'''||9||6||24 |- ||2.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|URS|1984|Zimskim|}} ||6||'''10'''||'''9'''||'''25''' |- ||3.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|USA|1984|Zimskim|}} ||4||4||0||8 |- ||4.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|FIN|1984|Zimskim|}} ||4||3||6||13 |- ||5.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|SWE|1984|Zimskim|}} ||4||2||2||8 |- ||6.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|NOR|1984|Zimskim|}} ||3||2||4||9 |- ||7.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|SUI|1984|Zimskim|}} ||2||2||1||5 |- | rowspan="2" |8.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|FRG|1984|Zimskim|}} ||2||1||1||4 |- |style="text-align:left"| {{ZastavaMOK|CAN|1984|Zimskim|}} ||2||1||1||4 |- ||10.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|ITA|1984|Zimskim|}} ||2||0||0||2 |- ||11.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|GBR|1984|Zimskim|}} ||1||0||0||1 |- ||12.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|TCH|1984|Zimskim|}} ||0||2||4||6 |- ||13.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|FRA|1984|Zimskim|}} ||0||1||2||3 |- | rowspan="2" |14.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|JPN|1984|Zimskim|}} ||0||1||0||1 |- |style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|YUG|1984|Zimskim|}} ||0||1||0||1 |- ||16.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|LIE|1984|Zimskim|}} ||0||0||2||2 |- ||17.|| style="text-align:left" | {{ZastavaMOK|AUT|1984|Zimskim|}} ||0||0||1||1 |} == Sponzori == {{Proširiti sekciju}} == Kratak pregled == * Prve Zimske olimpijske igre u nekoj komunističkoj državi. * Organizacija 14. ZOI koštala je 142,6 miliona [[američki dolar|dolara]], a polovina prihoda ostvarena je od prodaje prava na [[televizija|TV-prijenos]]. * Ukupno je prodano 250.000 ulaznica, a samo u inozemstvu 200.000, dok su TV-prijenos sarajevske "bijele olimpijade" pratile dvije milijarde ljudi. * Učestvovala su 1.272 sportista iz 49 zemalja, a s Igara je izvještavalo više od 4.500 novinara. * Nakon Igara Sarajevu je, uz olimpijske objekte, ostalo 2.850 novoizgrađenih stanova, više hotela, a bilo je otvoreno i 9.500 novih radnih mjesta. * Izložba o olimpijskom Sarajevu obišla je 1.640 gradova bivše Jugoslavije i svijeta. == Razno == * U [[Crtani film|animiranoj]] seriji ''[[Simpsoni]]'' ([[Lisa Gets an "A"|10. epizoda]] [[Simpsoni (10. sezona)|10. sezone]]) spominju se Zimske olimpijske igre u Sarajevu. * Mediji iz [[Ljubljana|Ljubljane]], [[Zagreb]]a i [[Beograd]]a negodovali su zbog lokacije ZOI 1984.<ref>{{cite news |author= [[Miljenko Jergović]] |title= Historijska čitanka |url= http://bhdani.com/arhiva/97/citanka97.htm |access-date= 17. 5. 2019 |work= Arhiva BH Dana, br. 97 |agency= [[BH Dani]] |date= 15. 3. 1999 |archive-date= 26. 5. 2013 |archive-url= https://web.archive.org/web/20130526015155/http://bhdani.com/arhiva/97/citanka97.htm |url-status= bot: unknown }}</ref> == Također pogledajte == * [[Olimpijske igre]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|1984 Winter Olympics}} * [http://www.zoi84.ba/ Službena stranica] * [http://www.olympic.org/sarajevo-1984-winter-olympics IOC stranica o ZOI 1984.] * [http://www.aafla.org/5va/reports_frmst.htm Službeni izvještaj organizacijskog komiteta] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120204034829/http://www.aafla.org/5va/reports_frmst.htm |date=4. 2. 2012 }} * [http://www.aafla.org/OlympicInformationCenter/OlympicReview/1984/ore197/ORE197f.pdf ''Olimpijski rezultati'' 1984.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110901191946/http://www.aafla.org/OlympicInformationCenter/OlympicReview/1984/ore197/ORE197f.pdf |date=1. 9. 2011 }} {{Olimpijske igre}} {{Sportovi na ZOI 1984.}} {{Zemlje na ZOI 1984.}} {{Sarajevo}} [[Kategorija:Zimske olimpijske igre]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1984. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:ZOI 1984.|*]] [[Kategorija:1984. u sportu]] [[Kategorija:Sport u Sarajevu]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Sarajevu]] cq667g7dgv85v2hfc960usyvvcsywsj Zimske olimpijske igre 2006. 0 18663 3426301 3397742 2022-07-31T08:58:41Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Olimpijske igre | ime = Zimske olimpijske igre 2006. | slika = Torino 2006.svg | veličina_slike = 150 | alt = | opis_slike = | grad_domaćin = [[Torino]], [[Italija]] | broj_država = 80 | broj_sportista = 2.629 | broj_sportova = 15 | broj_takmičenja = 84 | otvaranje_igara = 10. februar 2006. | zatvaranje_igara = 26. februar 2006 }} '''XX. Zimske olimpijske igre''' su održane [[2006]]. u [[Torino|Torinu]], u [[Italija|Italiji]].<ref>{{Cite web|url=http://olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=2&OLGY=2006|title=INTERNATIONAL OLYMPIC COMMITTEE - OLYMPIC GAMES|date=2006-06-09|website=web.archive.org|access-date=2022-02-16|archive-date=9. 6. 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060609161212/http://olympic.org/uk/games/past/index_uk.asp?OLGT=2&OLGY=2006|url-status=bot: unknown}}</ref> Ostali gradovi kandidati<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesbids.com/english/archives/past.shtml|title=Olympic Bid Election History - Voting Records and Results|date=2008-05-10|website=web.archive.org|access-date=2022-02-16|archive-date=10. 5. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080510132655/http://www.gamesbids.com/english/archives/past.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> za ulogu domaćina su bili [[Helsinki]], [[Klagenfurt]], [[Poprad-Tatry]], [[Sion]] i [[Zakopane]], ali se [[MOO]] odlučio za Torino. Bilo je to drugi puta da je Italija bila domaćin Zimskih olimpijskih igara nakon [[ZOI 1956.|Igara u Cortini d'Ampezo 1956.]] Italija je organizirala i jedne ljetne Olimpijske igre, i to u [[OI 1960.|Rimu 1960.]] U tamičarskom programu su se posebno istaknuli sljedeći pojedinci i ekipe: * [[Michael Greis]], [[biatlon]]ac iz [[Njemačka|Njemačke]], je dominirao tim sportom s tri osvojene zlatne medalje. * [[Janica Kostelić]] je osvajanjem zlatne medalje u [[alpska kombinacija|kombinaciji]] postala najuspješnija [[alpsko skijanje|alpska skijašica]] u historiji po broju zlatnih olimpijskih medalja (ukupno četiri, jedna u Torinu te tri na [[ZOI 2002.|Zimskim olimpijskim igrama 2002.]]). * [[Južna Koreja]] je dominirala [[Brzo klizanje na kratkim stazama|brzim klizanjem na kratkim stazama]] (''short track''): tako je [[Jin Sun-Ju]] osvojila tri zlatne medalje u ženskoj, jednako kao i njen kolega iz reprezentacije [[An Hjun So]] u muškoj konkurenciji. * Dvije su države ostvarile rijedak uspjeh: predstavnici tih zemalja osvojili su sve tri medalje u jednoj disicplini. Uspjelo je to [[Alpsko skijanje|skijašima]] iz [[Austrija|Austrije]] u disciplini [[slalom]], te predstavnicama [[Njemačka|Njemačke]] koje su uzele sve tri medalje u [[sankanje|sankanju]], disciplina pojedinačno žene. == Medalje == {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" class="wikitable" style="text-align:center" |- bgcolor="#efefef" ! colspan=5 style="border-right:0px;";| '''XX. Zimske olimpijske igre''' | style="border-left:0px"; | [[Datoteka:Olympic flag.svg|50p]] |- bgcolor="#efefef" | '''Mjesto''' | '''Država''' | bgcolor="gold" | Zlato [[Datoteka:Med_1.png|Gold]] | bgcolor="silver" | Srebro [[Datoteka:Med_2.png|Silver]] | bgcolor="CC9966" | Bronza [[Datoteka:Med_3.png|Bronze]] | '''Ukupno''' |- || 1 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of the United States.svg|25p]] [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] || '''6''' || 3 || 1 || 10 |- || 2 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Germany.svg|25p]] [[Njemačka]] || 5 || 4 || 2 || 11 |- || 3 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Russia.svg|25p]] [[Rusija]] || 5 || 2 || 4 || 11 |- || 4 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Austria.svg|25p]] [[Austrija]] || 8 || 6 || 5 || 19 |- || 5 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Estonia.svg|25p]] [[Estonija]] || 3 || 0 || 0 || 3 |- || 6 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Canada.svg|25p]] [[Kanada]] || 2 ||4 || 5 || 11 |- || 7 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of South Korea.svg|25p]] [[Južna Koreja]] || 2 || 2 || 2 || 6 |- || 8 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Sweden.svg|25p]] [[Švedska]] || 2 || 1 || 1 || 4 |-style="background:#ccccff" || 9 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of Italy.svg|25p]] [[Italija]] || 2 || 0 || 3 || 5 |- || 10 || style="text-align:left" | [[Datoteka:Flag of France.svg|25p]] [[Francuska]] || 2 || 0 || 2 || 4 |- |} == Sportovi == # [[Hokej na ledu]] # [[Brzo klizanje]] # [[Klizanje na kratkim stazama]] # [[Umjetničko klizanje]] # [[Curling]] # [[Skijaški skokovi]] # [[Nordijska kombinacija]] # [[Nordijsko skijanje]] # [[Alpsko skijanje]] # [[Biatlon]] # [[Bob]] # [[Skeleton]] # [[Sanjkanje]] # [[Akrobacijsko skijanje]] # [[Snowboard]] [[Datoteka:2006 Winter olympics team numbers.PNG|mini|desno|350p|Države prema broju natjecatelja<br /> {{color|#00ff7f|'''Zeleno'''}} = 1-9, {{color|#6495ed|'''Plavo'''}} = 10-49, {{color|#ffa500|'''Narančasto'''}} = 50-99, {{color|#ff4500|'''Crveno'''}} = više od 100]] == Mjesta održavanja pojedinih disciplina == # [[Hokej na ledu]] - Torino # [[Brzo klizanje]] - Torino # [[Klizanje na kratkim stazama]] - Torino # [[Umjetničko klizanje]] - Torino # [[Curling]] - Pinerolo # [[Skijaški skokovi]] - Pragelato # [[Nordijska kombinacija]] - Pragelato # [[Nordijsko skijanje]] - Pragelato # [[Alpsko skijanje]] - Sestriere # [[Biatlon]] - Cesana # [[Bob]] - Cesana # [[Skeleton]] - Cesana # [[Sanjkanje]] - Cesana # [[Akrobacijsko skijanje]] - Sauze d'Oulx # [[Snowboard]] - Bardonecchia == Također pogledajte == * [[Marco Schafferer]] == Vanjski linkovi == {{Commons|Category:2006 Winter Olympics}}{{Refspisak}} * [https://web.archive.org/web/20060406225105/http://www.torino2006.org/ENG/OlympicGames/home/index.html Službena stranica organizatora] (eng., franc., ital., njem.) {{Olimpijske igre}} {{stub-sport}} [[Kategorija:Zimske olimpijske igre]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Italiji]] [[Kategorija:2006. u Italiji]] [[Kategorija:ZOI 2006.|*]] [[Kategorija:2006. u sportu]] [[Kategorija:Sport u Torinu]] 0688ky76nsysquio6ni2iwc9m4diiz6 Franjevački samostan u Fojnici 0 18683 3426212 3426005 2022-07-30T19:47:57Z Zavičajac 76629 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Fojnica.PNG|mini|desno|Franjevački samostan]] '''Franjevački samostan u Fojnici''' je crkva i [[samostan]] izgrađeni u [[Fojnica|Fojnici]], [[Bosna i Hercegovina]] u 14. vijeku. [[Franjevci]] su došli u Fojnicu iz Dubrovnika u 14. vijeku, sagradili crkvu Sv. Marije i samostan u sjevernom dijelu Fojnice - na Pazarnicama. Početkom 16. vijeka, crkva i samostan premješteni su na donje padine brda Križ, gdje se i danas nalaze. U vrijeme velikog progona između 1521. i 1524. godine, porušeni su i samostan i crkva. Prema jednoj vijesti, dopuštenje za gradnju crkve zatraženo je 1527. godine. Krajem 16. vijeka 1594-1598, sagrađena je nova crkva, kada je obnovljen i samostan. U velikom požaru 1664. zajedno su nestali i crkva i samostan. Novi samostan podignut je 1666-1668, a crkva 1669. Krajem 18. vijek]a, 1798. godine, obje zgrade su obnovljene. Ponovo su obnovljeni 1830. godine. Gradnja novog samostana započinje 1863, a završava 1865. godine. Gradnja crkve započinje 1884, međutim ona se srušila prije svog završetka, zbog nesolidne gradnje. Nakon priprema 1886. godine započinje gradnja nove - današnje crkve, koja je završena 1888. godine. Samostan je 1913. obnovljen, a 1940. godine, jednim dijelom srušen i na njegovom mjestu izgrađen novi. U preostalom dijelu samostana iz 1863. godine bili su smješteni biblioteka i muzej. U julu 2000. zbog dotrajalosti je srušen i taj dio samostana iz 1863. godine, a na njegovom mjestu započela je izgradnja nove zgrade za biblioteku i muzej, koja je završena 2008. godine. Od 2009. do danas je završen stručni postav muzejskih eksponata u Muzeja (ovaj posao su odradili radnici Zemaljskog muzeja BiH). Kroz burnu historiju Samostana Duha Svetog od preko 650 godina, fratri su uspjeli sačuvati veliko kulturno-historijsko blago neprocjenjive vrijednosti za BiH. == Nacionalni spomenik == === Crkva Svetoga Duha i Franjevački samostan === Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 21. do 24. novembra 2011. godine, samostan je proglašen za nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.<ref name="samostan">{{Cite web |url= http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=3363 |title= Prirodno-graditeljska cjelina crkve Svetoga Duha i Franjevačkog samostana u Fojnici |work=Komisija za nacionalne spomenike |accessdate= 13. 7. 2022}}</ref> Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, [[Amra Hadžimuhamedović]], [[Dubravko Lovrenović]] (predsjedavajući), [[Ljiljana Ševo]]. Nacionalni spomenik čini: * samostanska crkva Svetoga Duha sa pokretnim naslijeđem * potporne kamene zidine sa padinom sjeveroistočno ispod samostana i voćnjakom na Rupnovcu, * voćnjak na padini južno od crkve, * voćnjak na padini zapadno od crkve na lokalitetu Križ, * šuma zapadno od crkve na lokalitetu Križ, * groblje sa kapelom svetog Mihovila južno od crkve na lokalitetu Karauša i * šuma jugoistočno od crkve na lokalitetu Bare. Samostansko krilo izgrađeno 2001. godine nije zaštićeno odredbama ove odluke. ==== Samostanska i župna crkva Duha Svetoga ==== Crkva Duha Svetoga sagrađena je 1889. godine prema projektu [[Josip Vancaš|Josipa Vancaša]]. U periodu od 1893. do 1895. godine Josip Oisner je oslikao crkvu. Konstrukciono je jednobrodna sa tlocrtom u obliku krsta. Iznad presjeka glavnog broda crkve sa transeptom-bočni brodom (zidovi transepta su istaknuti cca 2,70 metara u odnosu na ravan lateralnih zidova broda crkve), na kvadratnoj osnovi (10,80 x 10,80 m), izgrađena je poligonalna kupola koja je postavljena na prstenu tambura visine oko 5 metara. U kupoli je postavljen niz od 8 pravilno raspoređenih otvora kroz koje centralni dio crkve dobiva osvjetljenje. Unutrašnji promjer prstena tambura je 10,80 m, visine 5m, a vertikalni radijus kalote 5,40 m, dok se tjeme intradosa kupole nalazi na 20,50 m iznad od poda crkve. Na zapadnoj strani, na uzdužni brod crkve, se nadovezuje svetište-prezbiterij (sanktuarij), a od prostora za vjernike odvojen je drvenom ogradom. Prezbiterij je povišen oko 40 cm u odnosu na pod crkve i zajedno sa polukružnom [[Apsida|apsidom]] uokviruje prostor svetišta sa glavnim [[oltar]]om. Zvonik crkve se nalazi uz sjeveroistočni ugao crkve, uz sami sjeverni zid crkve, i čini jedinstvenu konstrukcionu cjelinu sa crkvom. Nivo poda četvrte etaže zvonika odgovara nivou stropne konstrukcije crkve. Na ovoj etaži zvonika nalazi se prostor sa zvonima. Danas postoje tri zvona: malo i veliko potičuu iz 1927. godine (Livarna zvonov - Maribor), a srednje je iz 1894. godine (Albert Samassa - Labaca). Zidovi crkve imaju strukturu od dvostruko zidanih masivnih kamenih zidova različite debljine (66, 81, 96 cm, ovisno o njihovom položaju), dok je zvonik zidan od cigle. Kupola crkve je također zidana kamenom u krečnom malteru. === Muzejska zbirka i bibliotečki fond franjevačkog samostana === Na sjednici komisije za očuvanje nacionalnih spomenika održanoj 30. augusta do 9. septembra 2004. godine, muzejska zbirka i bibliotečki fond franjevačkog samostana su proglašeni za [[nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine.<ref name="muzej">{{Cite web |url= http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=2496 |title= muzejska zbirka i bibliotečki fond franjevačkog samostana |work=Komisija za nacionalne spomenike |accessdate= 13. 7. 2022}}</ref> Ovu odluku Komisija je donijela u sljedećem sastavu: Zeynep Ahunbay, Martin Cherry, [[Amra Hadžimuhamedović]], [[Dubravko Lovrenović]] (predsjedavajući), [[Ljiljana Ševo]] i Tina Wik. Nacionalni spomenik sačinjava: * 160 slika, koje je moguće podijeliti na dvije veće grupe. Jednu grupu čini zbirka starijih autora, nastala u periodu od XVII do XIX vijeka. Djela te grupe su uglavnom nastajala u [[Italija|Italiji]] ili u hrvatskim primorskim gradovima. Drugu grupu čine djela nastala tokom XX vijeka i vežu se uz ime akademskog slikara [[Gabriel Jurkić|Gabriela Jurkića]]. Njegova zbirka se također, na osnovu tehnike izrade, može podijeliti na dva dijela. Jedan dio bi činile slike rađene tehnikom ulja na različitim materijalima (uglavnom na platnu ili kartonu). Drugu grupu bi činile njegovi crteži, među kojima se odvaja posebna grupa koju čine ilustracije za časopise. * 104 predmeta izrađena od metala, * 7 skulptura, * 9 predmeta izrađenih od tekstila, * arhivska građa koju čini prijepis [[Milodraška ahdnama|Ahdname]] sultana [[Mehmed II|Mehmeda II el Fatiha]] i [[Fojnički grbovnik]], * 13 inkunabula i * zbirka starijih štampanih knjiga. == Također pogledajte == * [[Bosna Srebrena]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Franciscan monastery in Fojnica}} * [https://web.archive.org/web/20070927010219/http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?mod=galerija&action=spomenici&do=view&id_spomenika=2496&lang=1 Slike samostana i muzejska zbirka] * [http://www.fojnica-samostan.com Službena web stranica Franjevačkog samostana Duha Svetoga u Fojnici (www.fojnica-samostan.com)] [[Kategorija:Franjevački samostani u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Samostani u Fojnici]] [[Kategorija:Vrhbosanska nadbiskupija]] [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Fojnici]] i0jf439948enkyzgwptnbl952gg5zgn Tona 0 20397 3426172 3418034 2022-07-30T16:06:09Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Tona''' je [[jedinica]] za mjerenje [[masa|mase]]. Riječ proizlazi iz starofrancuske riječi ''tonne''. Metrička tona jednaka je 1.000 [[kilogram]]a. To je jedinica izvan [[SI sistem]]a, koja je prihvaćena za korištenje sa SI sistemom.<ref>http://www.bipm.org/utils/common/pdf/si_brochure_8_en.pdf</ref> Metrički/SI: 1 megagram (Mg) (po definiciji). Istovjetno sa 1.000.000 grama (g) ili 1.000 kilograma (kg). Megagram, Mg, službeni je SI izraz, ali rijetko korišten. Mg je različit od mg, oznake za miligram. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{FizikaPortal}} * [http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictM.html Rječnik mjernih jedinica – slovo "M"]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110904024909/http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictM.html |date=4. 9. 2011 }} {{SI jedinice}} {{Stub-fiz}} [[Kategorija:Jedinice za masu]] gmcblrmivz6r5qrl5zivv4fx6qwbmrr Ugalj 0 21406 3426234 3396286 2022-07-31T00:47:53Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Coal.jpg|150px|mini|Ugalj]] '''Ugalj''' (ili '''ćumur''') je gorivi sediment. Sastoji se pretežno od ostataka, odnosno produkta raspada biljaka, a nastao je od tresetišta iz daleke prošlosti. Proces pougljenjivanja ostvaruje se postepenim povećavanjem relativnog sadržaja [[ugljik]]a (C) uz istovremeno smanjivanje relativnog sadržaja [[kisik]]a (O<sub>2</sub>), [[dušik]]a (N<sub>2</sub>), [[vodik]]a (H<sub>2</sub>). Dešava se niz sukcesivnih pretvaranja: biljni ostaci i [[drvo]] - [[treset]] - [[lignit]] -[[mrki ugalj]] - [[kameni ugalj]]. Ugalj je konvencionalni, neobnovljivi izvor energije. == Historija == Najraniji pisani spomen uglja pronađen je u području grada [[Shenyang]]a u Kini, gdje su tamošnji [[neolit]]ički stanovnici oko 4.000 p.n.e. počeli izrađivati ukrasne gravure od crnog lignita.<ref name="Needham"/> Ugalj iz rudnika [[Fushun]] u sjeveroistočnoj Kini korišten je za topljenje [[Bakar|bakra]] vjerovatno još prije 1.000 p.n.e..<ref name="britannica"/> [[Marco Polo]], italijanski putopisac koji je putovao u Kinu u 13. vijeku, opisao je ugalj kao "crno kamenje... koje je gorjelo kao drvo", te je naveo da uglja ima u takvom izobilju, da se ljudi mogu tri puta sedmično kupati u vrućem parnom kupatilu.<ref name="factsanddetails"/> U Evropi, najraniji spomen korištenja uglja kao goriva nalazi se u geološkoj studiji ''O kamenju'' antičkog grčkog naučnika [[Teofrast]]a (oko 371–287 p.n.e.):<ref name="Mattusch"/><ref name="Massie"/> {{Citat|Među materijalima koji se iskopavaju zbog svoje korisnosti, oni koji su poznati kao ''anthrakes'' [ugalj] načinjeni su od zemlje, i, kada se zapale, gore poput treseta. Tih materijala ima u Liguriji&nbsp;... i kod Elisa kada se krene prema Olimpiji planinskim putem; a koriste ga oni koji se bave preradom metala.|Teofrast, "O kamenju" (16) ''prijevod''}} Ugalj pronađen na površini zemlje korišten je na britanskim ostrvima tokom [[bronzano doba|brozanog doba]] (3000. p.n.e. do 2000. p.n.e), gdje je služio za paljenje lomača i [[kremiranje]] posmrtnih ostataka preminulih osoba.<ref name = "Britannicacoal"/><ref name="Peter"/> Tokom rimske vladavine nad Britanijom, uz izuzetak dva moderna ugljenokopa, "Rimljani su eksploatirali ugalj u svim većim ugljenokopima u Engleskoj i Velsu sve do kraja 2. vijeka nove ere".<ref name="Smith 1997, 322–324"/> Historijski dokazi o trgovini ugljem, datirani oko 200. godine, pronađeni su u rimskom naselju Heronbrigdge u blizini [[Chester]]a; zatim u Fenlandsu u [[Istočna Anglija|Istočnoj Angliji]] gdje se ugalj iz engleskog [[Midlands]]a transportirao riječnim kanalom a koristio se za sušenje žita.<ref name="Salway"/> Grumenje uglja pronađeno je u mnogim rimskim vilama i utvrdama, naročito u [[Northumberland]]u, a datirano je oko 400. godine. Na zapadu Engleske, rimski pisci opisivali su, za njih čudo, mangalo puno uglja koje je stalno gorjelo na oltaru [[Minerva|Minerve]] kod današnjeg grada Bath u Somersetu, mada je ugalj bio vrlo lahko dostupan na površini (što će kasnije postati površinski ugljenokop Somerset), i bio je u širokoj upotrebi među lokalnim stanovništvom, čak i među siromašnijim slojevima.<ref name="Forbes"/> Također postoje i dokazi o upotrebi uglja za preradu željeza u gradovima tokom rimskog perioda.<ref name="Cunliffe"/> U Eschweileru u [[Porajnje|Porajnju]], Rimljani su koristili [[kameni ugalj]] za topljenje željezne rude.<ref name="Smith 1997, 322–324"/> == Eksploatacija == Način eksploatacije zavisi u prvom redu od geoloških uslova. U osnovi razlikujemo jamsku (podzemnu) i površinsku eksploataciju. [[Jamska eksploatacija]] se primjenjuje kada su slojevi uglja na većim dubinama i tada je potrebno izgraditi podzemne rovove radi pristupa nalazištima. Jamsku eksploataciju karakterišu: velika sredstva za otvaranje [[rudnik]]a, nekoliko godina pripremnih radova, trajanje eksploatacije od 30 do 40 godina, i u tom vremenu se u prosječnim prilikama može eksploatisati nalazište u poluprečniku od oko 5&nbsp;km, trajno održavanje proizvodnje, jer prekid uzrokuje urušavanje materijala u oknima i oštećenje uređaja. [[Površinska eksploatacija]] se primjenjuje kada su slojevi uglja blizu površine. Tada je ekonomičnije odstraniti slojeve humusa i stijena da se dođe do uglja nego graditi podzemne hodnike i okna. Odnos jalovine koju treba odstraniti i količine uglja koja se može proizvesti nekada može biti i 40:1. Najveći proizvođači uglja su: NR [[Kina]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]], [[Indija]], [[Australija]], [[Rusija]], [[Južna Afrika]], [[Njemačka]], [[Poljska]], Sjev. Koreja, [[Ukrajina]]. Svjetske rezerve kamenog i mrkog uglja iznose oko 510 milijardi tona. Najveće rezerve nalaze se u SAD, Rusiji, [[Kazahstan]]u, Australiji, Kini i Indiji (oko 73% svjetskih rezervi). Svjetske rezerve lignita iznose oko 470 milijardi tona, a najveće rezerve se nalaze u SAD, Njemačkoj, Rusiji, Australiji, Kini (oko 80% svjetskih rezervi lignita). Ugalj se proizvodi i u Bosni i Hercegovini, u podzemnim i površinskim kopovima. == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="Needham">Golas, Peter J; Needham, Joseph (1999) ''Science and Civilisation in China''. Cambridge University Press. str. 186–91. {{ISBN|0-521-58000-5}}</ref> <ref name="britannica">{{Cite web|title=Coal|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/122863/coal|datum=2. 5. 2015|access-date=22. 8. 2019|archive-date=2. 5. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150502202950/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/122863/coal|url-status=bot: unknown}}, Encyclopædia Britannica.</ref> <ref name="factsanddetails">{{Cite web|url=http://factsanddetails.com/china.php?itemid=47&catid=2|title=Marco Polo In China|datum=21. 9. 2013|access-date=22. 8. 2019|archive-date=21. 9. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130921073525/http://factsanddetails.com/china.php?itemid=47&catid=2|url-status=bot: unknown}}, Facts and Details. Pristupljeno 11. maja 2013.</ref> <ref name="Mattusch">{{Cite book|author=Mattusch Carol|year=2008| title = Metalworking and Tools|editor=Oleson John Peter|work = The Oxford Handbook of Engineering and Technology in the Classical World| publisher = Oxford University Press| isbn= 978-0-19-518731-1| pages= 418–38 (432)}}</ref> <ref name="Massie">{{Cite book|url = https://books.google.com/books?id=qvTDGRMPU5kC|title = Greek Science of the Hellenistic Era: A Sourcebook|author = Georgia L. Irby-Massie; Paul T. Keyser|publisher = Routledge|year = 2002|at = 9.1 "Theophrastos", str. 228|isbn = 978-0-415-23847-2|url-status=live|archiveurl = https://web.archive.org/web/20160205090207/https://books.google.com/books?id=qvTDGRMPU5kC|archivedate = 5. 2. 2016}}</ref> <ref name = "Britannicacoal">Britannica 2004: [https://www.britannica.com/technology/coal-mining ''Coal mining: ancient use of outcropping coal'']</ref> <ref name="Peter">{{cite book |title=Science and Civilisation in China |url=https://archive.org/details/sciencecivilisat00need_094 |author= Peter J Golas; Joseph Needham|pages = [https://archive.org/details/sciencecivilisat00need_094/page/n204 186]–91 | publisher =Cambridge University Press |year=1999 |isbn= 978-0-521-58000-7}}</ref> <ref name="Smith 1997, 322–324">{{cite journal|author=Smith, A.H.V. |year=1997|title=Provenance of Coals from Roman Sites in England and Wales|journal=Britannia|volume=28|pages=297–324 (322–24)|jstor=526770|doi=10.2307/526770}}</ref> <ref name="Salway">{{Cite book|author= Salway Peter| year = 2001 | title = A History of Roman Britain|isbn=978-0-19-280138-8 | publisher = Oxford University Press}}</ref> <ref name="Forbes">Forbes, RJ (1966): ''Studies in Ancient Technology''. Brill Academic Publishers, Boston.</ref> <ref name="Cunliffe">{{cite book|author=Cunliffe Barry W.|title = Roman Bath Discovered|url=https://archive.org/details/romanbathdiscove0000cunl_m7m5| publisher = Routledge| year = 1984| location = London| pages = [https://archive.org/details/romanbathdiscove0000cunl_m7m5/page/14 14]–15, 194| isbn = 978-0-7102-0196-6}}</ref> }} {{Commonscat|Coal}} [[Kategorija:Geologija]] [[Kategorija:Ugalj]] 0xajeetze27b0fedny8mwwdnru7p2sm Josip Mlakić 0 21458 3426326 3222615 2022-07-31T10:20:40Z AnToni 2325 [[Kategorija:Članovi HAZU]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Josip Mlakić | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1964|1|24}} | mjesto_rođenja = Bugojno, SFRJ | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | nacionalnost = | druga_imena = | zanimanje = mašinski inžinjer, pisac | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Josip Mlakić''' ([[Bugojno]], [[1964]].), [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] pisac. Rođen je [[1964]]. u [[Bugojno|Bugojnu]]. Živi i radi u [[Gornji Vakuf|Gornjem Vakufu-Uskoplju]]. Gimnaziju je završio u Gornjem Vakufu-Uskoplju, a u [[Sarajevo|Sarajevu]] diplomirao na [[Univerzitet u Sarajevu|Mašinskom fakultetu]]. Bavi se književnošću i pisanjem scenarija. 2012. godine će se po romanu ''Čuvari mostova'' u režiji [[Branko Ištvančić|Branka Ištvančića]], snimiti igrani film, te u režiji [[Kristijan Milić|Kristijana Milića]] bi trebao se 2013. snimiti igrani film. Osim toga u režiji Branka Ištvančića bi se trebao snimiti kratki film po motivima priče ''Ponoćno sivo''.<ref name="Nov" /> == Citati == {{Citat|Normalno da postoji i svakako da smatram i sebe dijelom te kulture. Slična bi pitanja, vjerujem, bila neukusna da čovjek ne zna da im je ishodište u vremenu kada su književnost i jezik, pogotovo jezik, bili primarno političko pitanje. Trodijelna podijeljenost ne, ali nekakva trodijelna posebnost, da je tako nazovem, takve kulture u svakom bi normalnom društvu trebala predstavljati ogromnu prednost. Međutim, mi smo nažalost jako daleko od toga, jer se kod nas kultura tretira otprilike kao nogomet, znači jednoznačno i isključivo.<ref>{{Cite web |url=http://www.omnibus.ba/omnibook/interviews/mlakic.htm |title=Intervju za Omnibus |accessdate=18. 6. 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20060507083745/http://www.omnibus.ba/omnibook/interviews/mlakic.htm |archivedate=7. 5. 2006 |url-status=dead }}</ref>}} {{Citat|...Pisac može biti svačiji. Ivo Andrić je svjetski pisac, a i da nije – znam da je moj pisac. Pisca se ne može određivati samo po jeziku, mjestu gdje stanuje, zemlji u kojoj živi. Mislim da biti bosanskohercegovački i biti hrvatski pisac ne isključuje jedno drugo. Mislim da su to zastarjeli koncepti, anakronizmi iz prošlosti, nešto kao ove recentne unutarhrvatske priče o “crvenoj nemani”. Mogu biti bosanskohercegovački pisac, jer ovdje živim. Ako gledate kategoriju jezika, onda sam hrvatski pisac. Pitanje je hoćemo li pisca određivati po jeziku kojim piše ili po mjestu u kojem živi… Po meni, puno je bolje odrediti ga po više stvari, spomenute su samo dvije od stotinu mogućih odrednica. Treba književnost prestati tretirati kao nogomet, u književnosti možete igrati za više reprezentacija...<ref name="Nov">[http://www.novossti.com/2012/06/bilo-bi-nam-lose-i-bez-rata/ Intervju sa Josipom Mlakićem 02. juna 2012. na portalu ''novossti.com'' ]</ref>}} == Djela == === Zbirke priča === * ''Puževa kućica'', H. Uzdanica, Uskoplje, (1997); * ''Odraz u vodi'', Školska naklada, Mostar, (2002); * ''Obiteljska slika'', Mlirarec&Plavić, Zagreb, (2002); * ''[[Oči androida]]'', Herceg tisak, Split-Š.Brijeg, (2004); * ''[[Mrtve ribe plivaju na leđima]]'' (2011); === Romani === * ''[[Kad magle stanu]]'' Faust Vrančić, Zagreb, (2000); * ''[[Živi i mrtvi]]'', V.B.Z., Zagreb, (2002); * ''[[Ponoćno sivo]]'', V.B.Z., Zagreb, (2004); * ''[[Psi i klaunovi]]'', V.B.Z., Zagreb, (2006); * ''[[Tragom zmijske košuljice]]'' (2007); * ''[[Čuvari mostova]]'', Herceg tisak, Split, Široki Brijeg (2007); * ''[[Ljudi koji su sadili drveće]]'' (2010); * ''[[Planet Friedman]]'', Fraktura (2012), {{ISBN|978-953-266-410-2}};<ref>{{Cite web |url=http://www.fraktura.hr/knjige.aspx?knjiga=650 |title=Roman ''Planet Fridman'' na web stranici izdavača ''Fraktura'' |accessdate=17. 11. 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305005120/http://www.fraktura.hr/knjige.aspx?knjiga=650 |archivedate=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> ===Film=== * [[2007.]] - ''[[Živi i mrtvi (film)]]'' po istoimenom romanu (scenario); * [[2014.]] - ''[[Most na kraju svijeta]]'' po romanu ''[[Čuvari mostova]]'' (scenario); * [[2015.]] - ''[[Imena višnje]]'' (scenario); * [[2017.]] - ''[[Mrtve ribe]]'' po romanu ''[[Mrtve ribe plivaju na leđima]]'' (scenario); == Nagrade == * '''[[2002]].''' - [[Književna nagrada V.B.Z.]]; * '''[[2003]].''' - [[Nagrada Ksaver Šandor Gjalski]]; * '''[[2008]].''' - [[Nagrada "Kočićevo pero"]], za roman "Tragom zmijske košuljice";<ref>[http://blog.dnevnik.hr/uskoplje/2008/11/1625567364/kocicevo-pero-u-uskoplje.html Kočićevo pero u Uskoplje]</ref>. ==Prevodi== * ''Wenn sich die Nebel lichten''<ref>[http://www.kitab-verlag.com/webshop/fremdsprachige-literatur/mlakic-josip-wenn-sich-die-nebel-lichten-roman.html Članak o prevodu knjige ''Kad magle stanu'' na portalu austrijskog izdavača ''Kitab Verlag'' iz Klagenfurta 2006. godine]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> * ''Živi i mrtvi'', slovenačko izdanje, VBZ, Ljubljana, == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Wikicitat|Josip Mlakić}} * [http://www.elektronickeknjige.com/mlakic_josip/obiteljska_slika/index_page_000.htm Zbirka pripovjedaka ''Obiteljska slika'' na portalu ''elektronickeknjige.com''] * [http://www.seminarskirad.biz/seminarski/josip%20mlakic%20-%20zivi%20i%20mrtvi.pdf Roman ''Živi i mrtvi'' u elektronskoj formi] {{Dobitnici Nagrade "Vladimir Nazor" za književnost}} {{Dobitnici nagrade Ksaver Šandor Gjalski}} {{DEFAULTSORT:Mlakić, Josip}} [[Kategorija:Biografije, Bugojno]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački pisci]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački scenaristi]] [[Kategorija:Hrvatski pisci]] [[Kategorija:Dobitnici nagrade V.B.Z.]] [[Kategorija:Dobitnici nagrade Kočićevo pero]] [[Kategorija:Rođeni 1964.]] [[Kategorija:Članovi HAZU]] 5f2wrca3q0d92naoinsnwjzu5x8hqml Zapadna Virginia 0 22086 3426295 3422898 2022-07-31T08:36:40Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Savezna država | ime = Zapadna Virginia | izvorno_ime = | drugo_ime = ''State of West Virginia'' {{Simboli jezika|en|engleski}} | kategorija = [[Savezne države Sjedinjenih Američkih Država|Savezna država]] | etimologija = | graniči_sa = {{plainlist| * [[Ohio]] * [[Pennsylvania]] * [[Virginia]] * [[Maryland]] * [[Kentucky]] }} | zastava = Flag of West Virginia.svg | simbol = Seal of West Virginia.svg | simbol_vrsta = Grb | glavni_grad = Charleston | službeni_naziv = | moto = Montani semper liberi | nadimak = Mountain State<br><small>''Zemlja planina''</small> | slika = | opis_slike = | država = Sjedinjene Američke Države | zastava_države = da | širina_stepeni_glavnog_grada = 38| širina_minuta_glavnog_grada = 20| širina_sekundi_glavnog_grada = 50| širina_SJ_glavnog_grada =N | dužina_stepeni_glavnog_grada = 81| dužina_minuta_glavnog_grada = 38| dužina_sekundi_glavnog_grada = 00| dužina_IZ_glavnog_grada =W | najviši = | najviša_lokacija = Spruce Knob | najviša_visina = 1482 | najniža = | najniža_lokacija = rijeka [[Potomac]] | najniža_visina = 73 | dužina = 385 | širina = 210 | površina = 62755 | površina_zemlje = | površina_vode = 0,6% | stanovništvo = 1850326<ref name="PopEstUS" /> | stanovništvo_datum = procjena 2014 | stanovništvo_gustoća = 29.8 | osnovan = 35. savezna država | datum = 20. juni 1863. | vlada = | lider = [[Jim Justice]] | lider_vrsta = Guverner | lider_partija = ([[Republikanska stranka (SAD)|R]]) | vremenska_zona = [[UTC]]-5/-4 | vremenska_zona_DST = | poštanski_broj = WV | pozivni broj = | kod = US-WV | kod_vrsta = [[ISO 3166-2]] | karta = West Virginia in United States.svg | opis_karte = Položaj Zapadne Virginije na karti Sjedinjenih Američkih Država | web_stranica = [http://wv.gov/ wv.gov] | bilješka = }} '''Zapadna Virginia''' ('''WV''', {{Audio|pomoć=ne|en-us-West Virginia.ogg|izgovor}}, zvanično {{en|State of West Virginia}}) jeste [[Sjedinjene Američke Države|američka]] [[Savezne države Sjedinjenih Američkih Država|savezna država]] koja se nalazi u regiji [[Apalači|Apalačkog gorja]] južnog dijela SAD<ref name="geography.vt.edu" /><ref name="reaganw" /><ref name="bayless" /> Graniči sa [[Virginia|Virginijom]] na jugoistoku, [[Kentucky]]jem na jugozapadu, [[Ohio]]m na sjeverozapadu, [[Pennsylvania|Pennsylvanijom]] na sjeveru (i neznatno na istoku) i [[Maryland]]om na sjeveroistoku. Zapadna Virginia je 41. savezna država po površini u SAD te 38. po broju stanovnika među 50 saveznih država. Glavni i najveći grad je [[Charleston (West Virginia)|Charleston]]. Zapadna Virginia je postala savezna država nakon održavanja dvije konvencije u gradiću Wheelingu 1861. gdje su delegati iz nekih unionističkih okruga sa sjeverozapada Virginije odlučili se [[Secesija u Sjedinjenim Američkim Državama|otcijepiti]] od [[Virginia|Virginije]] tokom [[Američki građanski rat|građanskog rata u SAD]], pa su time obuhvatili mnoge secesionističke okruge u novu državu.<ref name="fonere" /> Zapadna Virginia je pristupila Uniji 20. juna 1863. i bila je ključna granična država u građanskom ratu. Ona je jedina država koja je nastala odvajanjem od neke [[Konfederacija američkih država|konfederacijske države]], te prva koja se odvojila od bilo koje države nakon što se [[Maine]] odvojio od [[Massachusetts]]a, te jedna od dvije države koja je nastala tokom građanskog rata (druga je [[Nevada]], koja se odvojila od teritorije [[Utah]]). [[Biro za popis stanovništva SAD|Biro za popis stanovništva]] i [[Udruženje američkih geografa]]<ref name="geography.vt.edu"/> svrstavaju Zapadnu Virginiju kao dio Juga. Sjeverna Panhandle ({{bs|Drška tave}}) se pruža duž granice sa Pennsylvanijom i Ohiom, sa zapadnovirdžinskim gradovima [[Wheeling (Zapadna Virginia)|Wheeling]] i [[Weirton (Zapadna Virginia)|Weirton]], u neposrednoj blizini sa metropolskim područjem [[Pittsburgh]]a, dok je grad [[Bluefield (Zapadna Virginia)|Bluefield]] udaljen manje od 110&nbsp;km od [[Sjeverna Karolina|Sjeverne Karoline]]. [[Huntington (Zapadna Virginia)|Huntington]] na jugozapadu je vrlo blizu država Ohio i Kentucky, dok se [[Martinsburg (Zapadna Virginia)|Martinsburg]] i [[Harpers Ferry]] u području istočne Pannhandle smatraju dijelom metropolskog područja [[Washington, D.C.|Washingtona]], između saveznih država Marylanda i Virginije. Jedinstven položaj Zapadne Virginije uzrok je što se ona često uključuje u nekoliko geografskih područja, kao što su Srednjoatlantske savezne države, Južno gorje i Jugoistok SAD-a. Ona je jedina savezna država koja je u potpunosti u nadležnosti [[Regionalna komisija Apalači|Apalačke regionalne komisije]]; a područje se često definira kao ''Apalačija''.<ref name="ARC service area" /> Država je poznata po svojim planinama i brežuljcima, historijski značajnim [[šumarstvo]]m i kopanju [[ugalj|uglja]], svojoj političkoj i radničkoj historiji. Jedna je od najgušće naseljenih krških područja svijeta, što je čini idealnim za amatersko i naučno istraživanje pećina. Krški pejsaž dosta doprinosi hladnim rijekama idealnim za pastrmku. Također je poznata i po mogućnostima za razne aktivnosti u prirodu poput skijanja, raftinga, ribolova, planinarenja, brdskog biciklizma, lova i drugim. == Historija == === Prahistorija === Analiza lokalnih [[stalagmit]]a 2010. otkrila je da su domorodački narodi spaljivali šume da bi dobili obradivo zemljište oko 100. p.n.e.<ref name="aolnews" /> Neka regionalna plemena iz istočnog Woodlanda iz perioda kasne prahistorije više su bila oslonjena na lov i [[ribolov]], koristeći metode istočnog poljoprivrednog kompleksa "sijeci i spali". Druga grupa starosjedioca napredovala je do metode uzgoja biljaka koja je zahtjevala više vremena, ali su tim naprednim metodama mogli uzgajati nekoliko biljaka istovremeno. Baštineći tradiciju antičkih domorodaca, počevši od kraja prahistorijskog perioda, koristili su vrijeme i prostor za sadnju [[duhan]]a. Prema navodima L. Mills (2003.)<ref name="lmills" /> ''[[kukuruz]] nije igrao značajnu ulogu u prehrani sve do poslije 1150. godine''. Međutim, plemenska sela su se znatno oslanjala na uzgoj kukuruza za ishranu svojih životinja, naročito ćurki, jer su se drevna plemena Kanawha bavila peradarstvom. Lokalni Indijanci su pravili i [[hljeb|kruh]] od kukuruza te tanki kruh od raži zvani ''banick'', čije recepte su naslijedili iz prahistorijske ere. Tradicija se vrlo malo mijenjala sve do početka 18. vijeka kada je počela kulturna asimilacija, nakon što su se trgovačke stanice nastale duž rijeka Potomac i James počele širiti po cijeloj zemlji. === Naseljavanje Evropljana === [[Datoteka:ThomasLEE.JPG|thumb|desno|150px|[[Thomas Lee (Virginia)|Thomas Lee]], prvi menadžer kompanije "Ohio" u Virginiji.]] [[Datoteka:Abraham Lincoln - WV Statue.jpg|thumb|desno|150px|''Abraham Lincoln šeta u ponoć'', statua ispred Državnog kapitola Zapadne Virginije.]] Godine 1671. general [[Abraham Wood]] je po nalogu kraljevskog guvernera William Berkeleya kolonije Virginia poslao grupu iz utvrde Fort Henry pod komandom Thomasa Batts i Roberta Fallama, koji su otkrili vodopade Kanawha. Neki izvori navode da je ekspedicija guvernera Alexandera Spotswooda 1716. došla sve do današnjeg okruga Pendleton, međutim prvobitni izvještaji navode da niko od njegovih konjanika nije došao zapadnije od planina [[Blue Ridge]] i [[Harrisonburg (Virginia)|Harrisonburga]]. John Van Metre, indijanski trgovac, došao je do sjevernog dijela 1725. godine. Iste godine, [[Nijemci|njemački]] naseljenici iz [[Pennsylvania|Pennsylvanije]] osnovali su ''New Mecklenburg'', današnji [[Shepherdstown (Zapadna Virginia)|Shepherdstown]] na rijeci [[Potomac (rijeka)|Potomac]], a ubrzo su ih slijedili i drugi. Kralj [[Karlo II, kralj Engleske|Karlo II]] je 1661. odobrio kompaniji zemljoposjednika zemlju između rijeka Potomac i [[Rappahannock (rijeka)|Rappahannock]], područje poznato kao ''Sjeverni vrat''. Zemlja je kasnije došla u posjed Thomasa Fairfaxa, 6. lorda Fairfaxa od Camerona, a 1746. postavljen je takozvani ''Fairfax'' kamen na izvoru rijeke North Branch Potomac (sjeverni rukavac Potomaca) kako bi se obilježila zapadna granica posjeda. Značajan dio ove zemlje istražio je [[George Washington]] između 1748. i 1751. Podaci u dnevniku koji je vodio navode da je u to vrijeme već bio ogroman broj naseljenika, pretežno njemačkog porijekla duž rijeke South Branch Potomac (južni rukavac Potomaca). [[Christopher Gist]], istraživač i zaposlenik prve "Ohio" kompanije, istraživao je zemlju duž rijeke Ohio sjeverno od ušća [[Kanawha (rijeka)|rijeke Kanawha]] između 1751. i 1752. godine. Kompanija je nastojala osnovati 14. koloniju pod nazivom Vandalia. Mnogi naseljenici su prešli planine nakon 1750. ali ih je u tome spriječio otpor američkih domorodaca. Vrlo malo američkih domorodaca je stalno živio unutar današnjih granica države, ali je ovo područje bilo vrlo značajno lovište, presjecano brojnim putevima. Tokom Francusko-indijanskog rata, brojna raštrkana britanska naselja su gotovo uništena. Godine 1774. kraljevski guverner Virginije John Murray, 4. grof od Dunmorea, poveo je svoje snage preko planina, čineći jedinice pod vodstvom (tada) pukovnika Andrew Lewisa, porazivši indijansko pleme Shawnee pod vodstvom poglavice Cornstalk (''Klip kukuruza'') u bici kod Point Pleasanta na ušću rijeka Kanawha i Ohio. Sporazum u Camp Charlotte okončao je takozvani [[Dunmoreov rat]], poglavica Cornstalk je priznao rijeku Ohio kao novu granicu prema ''Dugim noževima'' (indijanski naziv za britanske koloniste). Međutim do 1776. pleme [[Shawnee]] su ponovno poveli rat, pridruživši se plemenu Chickamauga. Napadi domorodaca nastavili su se i nakon Američkog rata za nezavisnost. Tokom rata, naseljenici u zapadnoj Virginiji su općenito bili aktivni Whigovci, a mnogi od njih su bili pripadnici Kontinentalne armije. Međutim, strah od rata u Zapadnoj Virginiji iskazan je tokom Claypoolske pobune 1780-1781. kada je grupa ljudi odbila plaćati kolonijalne [[porez]]e. === Odvajanje od Virginije === [[Datoteka:WVaCent.jpg|Poštanska marka američke pošte povodom 100-godišnjice ulasaka Zapadne Virginije u SAD iz 1963. godine|desno|mini]] Zapadna Virginia je jedina država u Uniji koja se odvojila od neke konfederalne države ([[Virginia]]) tokom Američkog građanskog rata.<ref name="wvcult" /> U Richmondu se 17. aprila 1861. okupilo 49 zastupnika iz buduće savezne države Zapadne Virginije te sa 17 glasova ''za'' (u korist akta o secesiji Virginije od SAD), 30 glasova ''protiv''<ref name="virgil" /> i 2 suzdržana, glasali za ostanak u okvirima Unije.<ref name="ambler" /> Gotovo odmah nakon glasanja o secesiji od Unije koje je održano u Općoj skupštini Virginije gdje se izglasalo odvajanje od SAD, masa građana se okupila u Clarcksburgu i tražila da svaki okrug u sjeverozapadnoj Virginiji pošalje zastupnike na konvenciju koja se održala u Wheelingu 13. maja 1861. Na toj prvoj Konvenciji u Wheelingu okupilo se 425 zastupnika iz 25 okruga, mada je gotovo trećina zastupnika bilo iz sjevernog područja Pannhandle,<ref name="mcgregor" /> a tokom zasjedanja došlo je do određenog razilaženja u stavovima. Neki zastupnici su bili za formiranje nove države bez odugovlačenja, dok su drugi smatrali da odvajanje Virginije neće biti dovršeno do okončanja neophodnog [[referendum]]a, jer takav potez predstavlja revoluciju protiv SAD. Odlučeno je da ukoliko se takav akt usvoji (za šta nije postojala ni najmanja sumnja), trebala bi se održati i druga konvencija zajedno sa izabranim članovima zakonodavca u Wheelingu u junu 1861. Na izborima 23. maja 1861. secesija od SAD je ratificirana većinom glasova, ali su zapadni okruzi glasali protiv odvajanja sa 34.677 glasova ''protiv'' i 19.121 glas ''za''.<ref name="curry" /> Tokom građanskog rata, general Sjeverne unije George B. McClellan sa svojim snagama zaposjeo je veći dio teritorije u ljeto 1861. što je kulminiralo [[Bitka kod Rich Mountain|bitkom kod planine Rich]], ali kontrola područja od strane Unije nikad nije bila ugrožena, i pored pokušaja [[Robert Edward Lee|generala Leea]] kasnije iste godine. Dvije godine kasnije, 1863. general Imboden sa oko 5.000 vojnika Juga zauzeo je značajan dio države. Paravojne i gerilske jedinice spalile su i opljačkale neka naselja, i sve do kraja rata nisu u potpunosti stavljene pod kontrolu. Okruzi u istočnoj Pannhandle (bos. ''drška tave'') su bili nešto više ugroženi ratom, jer je vojna kontrola nad tim područjem često prelazila iz ruke u ruku. === Rekonstrukcija === Nakon ere Rekonstrukcije, nova 35. savezna država imala je koristi od razvoja i iskorištavanja svojih mineralnih izvora više od bilo koje druge pojedinačne ekonomske aktivnosti. Izvori [[natrij-nitrat]]a (potaše) su iskorištavani širom Apalačkog područja zbog proizvodnje municije. Granica sa Virginijom uključivala je i ''potašin put'', niz krečnjačkih pećina koje su sadržavale bogate depozite [[kalcij-nitrat]]a, koji se kopao i prodavao državi. Taj niz se pružao od okruga [[Okrug Pendleton (Zapadna Virginia)|Pendleton]] do zapadnog kraja rute u gradu [[Union (okrug Monroe, Zapadna Virginia)|Union]], [[Okrug Monroe (Zapadna Virginia)|okrug Monroe]]. Gotovo polovina svih ovih pećina nalazi se u Zapadnoj Virginiji, uključujući i poznatije pećine Organ i Haynes. U kasnom 18. vijeku, rudari potaše su u pećini Haynes pronaši velike životinjske kosti unutar depozita. Lokalni historičar i vojnik pukovnik John Stuart ih je poslao [[Thomas Jefferson|Thomasu Jeffersonu]]. Fosilu su dali ime ''[[Megalonyx jeffersonii]]'', koji je postao poznat kao Jeffersonov troprsti ljenivac. Zvanično je proglašen "fosilom Zapadne Virginije" 2008. godine. Mineral simbol države Zapadne Virginije je ''bituminozni ugalj'',<ref name="billtext" /> a "državni" dragi kamen je silicizirani misisipski fosil koral Lithostrotionella.<ref name="statefac" /> == Geografija == [[Datoteka:Westvirginia schild.jpg|mini|Obilježje ulaska u državu ([[US Route 52|autoput 52]])]] [[Datoteka:WVirginiaCo.png|mini|Karta okruga u Zapadnoj Virginiji]] Smještena u planinskom vijencu Apalačkih planina, Zapadna Virginia zauzima površinu od 62.754,8&nbsp;km<sup>2</sup>, sa 62.361&nbsp;km<sup>2</sup> zemljišta i 393,8&nbsp;km<sup>2</sup> vodenih površina, što je čini 41. po veličini saveznom državom SAD-a.<ref name="please"/> Na sjeveroistoku graniči s Pennsylvanijom i Marylandom, na jugoistoku s Virginijom, na sjeverozapadu s Ohiom, a na jugozapadu s Kentuckyjem. Najdužu granicu ima s Virginijom (613,16&nbsp;km), zatim s Ohiom (391&nbsp;km), Marylandom (280&nbsp;km), Pennsylvanijom (189,9&nbsp;km) i Kentuckyjem (127,1&nbsp;km).<ref name="econedu"/> ===Geologija i teren=== [[Datoteka:Spruce Knob.jpg|desno|mini|Vrh [[Spruce Knob]] je često prekriven oblacima.]] Zapadna Virginia u potpunosti se nalazi unutar regije Apalača, a reljef joj je gotovo sav planinski, po čemu je i dobila nadimak ''Zemlja planina'' ({{en|The Mountain State}}), te zvanični državni moto ''Montani Semper Liberi'' ("Ljudi iz planina uvijek su slobodni"). Nadmorska visina i neravni teren smanjuju se pored većih vodotoka, poput rijeka Ohio i [[Shenandoah (rijeka)|Shenandoah]]. Oko 75% površine države je unutar regija platoa Cumberland i Allegheny. Iako reljef nije toliko visok, regija platoa ekstremno je neravna u većini područja. Prosječna [[nadmorska visina]] Zapadne Virginije iznosi približno 460 m, što je više od bilo koje savezne države istočno od [[Rijeka|rijeke]] [[Mississippi (rijeka)|Mississippi]]. Na istočnoj državnoj granici s Virginijom visoki vrhovi područja Nacionalne šume Monongahela čine svojevrsno ''ostrvo'' hladnije klime i ekosistema, sličnih onima u sjevernoj [[Nova Engleska|Novoj Engleskoj]] i istočnoj Kanadi. Najviša tačka države je vrh [[Spruce Knob]] sa 1.482 m<ref name="usgs"/>, prekriven crnogoričnom šumom gustih [[smrča]] na visinama iznad 1200 m. Spruce Knob leži unutar Nacionalne šume Monongahela i dio je Nacionalnog rekreacijskog područja Spruce Knob-Seneca Rocks.<ref name="fsfedus"/> Unutar te zaštićene šume također se nalazi i šest područja divljine. Izvan šume prema jugu nalazi se New River Gorge, kanjon dubok 300 m, koji je izdubila rijeka [[New River (Kanawha)|New River]]. Druga zaštićena područja, između ostalih, su: [[Nacionalni Apalački panoramski put]], Nacionalna panoramska rijeka Bluestone, Nacionalno zaštićeno divlje područje Canaan Valley, Nacionalni historijski park "Chesapeake and Ohio Canal", Nacionalna šuma "George Washington" i drugi. Flora i fauna Zapadne Virginije je veoma raznovrsna. Gotovo sva država nalazi se unutar ekoregije Apalačkih miješanih mezofitskih šuma, dok više planine duž istočne granice i u području Pannhandle leže unutar Apalačkih-Blue Ridge šuma. Prirodna vegetacija većine države čine uglavnom mješovite šume hrasta, kestena, bukve, breze i bijelog bora, a duž većine rijeka mogu se naći vrba i zapadni (američki) plantan (''Platanus occidentalis''). === Klima === {{Vremenski okvir | naslov = Prosječna klima Zapadne Virginije <!-- * Najviša prosječna temperatura * --> | vt_jan = 4 | vt_feb = 6 | vt_mar = 12 | vt_apr = 18 | vt_maj = 23 | vt_jun = 27 | vt_jul = 28 | vt_aug = 28 | vt_sep = 24 | vt_okt = 18 | vt_nov = 12 | vt_dec = 7 <!-- * Najniža prosječna temperatura * --> | nt_jan = -6 | nt_feb = -4 | nt_mar = 0 | nt_apr = 4 | nt_maj = 10 | nt_jun = 15 | nt_jul = 18 | nt_aug = 17 | nt_sep = 13 | nt_okt = 7 | nt_nov = 2 | nt_dec = -3 <!-- * Padavine * --> | p_jan = 84 | p_feb = 74 | p_mar = 97 | p_apr = 94 | p_maj = 112 | p_jun = 102 | p_jul = 107 | p_aug = 102 | p_sep = 86 | p_okt = 74 | p_nov = 89 | p_dec = 84 | izvor = <ref name="climates" /> }} Klima Zapadne Virginije je općenito vlažna kontinentalna (po [[Köppenova klasifikacija klime|Köppenu]] ''Dfa'', osim na višim nadmorskim visinama ''Dfb''). Ljeta su topla do vruća ali vlažna, dok su zime pretežno hladne, a porastom nadmorske visine i prilično hladne. Neka planinska područja na jugu imaju umjerenu planinsku klimu (Köppen ''Cfb'') gdje su zimske i ljetne temperature dosta niže. Prema podjeli po zonama otpornosti biljaka na zimu, Zapadna Virginia se općenito nalazi između zone ''5b'' (u centralnom gorju Apalača) do zone ''7a'' u najtoplijim i najnižim dijelovima.<ref name="hardiness" /> U istočnoj Panhandle (''dršci tave'') i dolini rijeke [[Ohio (rijeka)|Ohio]], temperature su dovoljno visoke da tamo mogu rasti u suptropske biljke poput južne magnolije (''[[Mangolia gradiflora]]''), ''[[Albizia julibrissin]]'', američke slatke gume i čak neke vrste palmi ili mali sabal (''Sabal minor''). Međutim, ove biljke ne uspijevaju dobro u drugim, višim i hladnijim dijelovima države. Prosječne januarske temperature kreću se u rasponu od −4&nbsp;°C u blizini rijeke [[Cheat (rijeka)|Cheat]] do 5&nbsp;°C duž dijelova granice sa Kentuckyjem. Julski prosječni raspon se kreće od 19&nbsp;°C duž sjevernog rukavca rijeke Potomac do 24&nbsp;°C u zapadnim dijelovima države. U planinama je mnogo hladnije od nizinskih dijelova države.<ref name="climates" /> Najviša zabilježena temperatura u Zapadnoj Virginiji bila je 44&nbsp;°C kod [[Martinsburg (Zapadna Virginia)|Martinsburga]] 10. jula 1936. a najniža je zabilježena kod [[Lewisburg (Zapadna Virginia)|Lewisburga]] 30. decembra 1917. gdje je izmjereno −38&nbsp;°C. Godišnja količina padavina kreće se od 810&nbsp;mm u nižim, istočnim dijelovima zemlje do 1400&nbsp;mm u višim dijelovima planinskog lanca Allegheny. Više od polovine [[padavina]] dešava se od aprila do septembra. Gusta [[magla]] je uobičajena u mnogim dolinama u području Kanawha, naročito doliini Tygart. Zapadna Virginia se smatra jednom u najoblačnijih saveznih država u SAD, a gradovi Elkins i Beckley su na 9. i 10. mjestu u SAD, respektivno, po broju oblačnih dana godišnje (preko 210). Gradić Snowshoe je jedan od najkišovitih gradova u SAD sa preko 200 dana sa kišom ili [[snijeg]]om. Snijeg pada obično nekoliko dana u nižim predjelima, a može padati i nekoliko sedmica u višim planinskim područjima. U Charlestonu godišnje padne oko 86&nbsp;cm snijega, iako je na zimu 1995/96. palo tri puta više snijega u brojnim gradovima u državi, što čini rekord po sniježnim padavinama. Prosječno u gorju Allegheny padne i do 460&nbsp;cm snijega godišnje. Tornada nisu česta pa se Zapadna Virginia smatra najmanje ugrožnenom tornadima istočno od Stjenjaka. == Stanovništvo == [[Datoteka:West Virginia population map.png|thumb|230px|Karta gustoće naseljenosti Zapadne Virginije]] {{USCensusPop|align=right |1790= 55873 |1800= 78592 |1810= 105469 |1820= 136808 |1830= 176924 |1840= 224537 |1850= 302313 |1860= 376688 |1870= 442014 |1880= 618457 |1890= 762794 |1900= 958800 |1910= 1221119 |1920= 1463701 |1930= 1729205 |1940= 1901974 |1950= 2005552 |1960= 1860421 |1970= 1744237 |1980= 1949644 |1990= 1793477 |2000= 1808344 |2010= 1852994 |estimate= 1850326 |estyear= 2014 |footnote=izvor: 1910–2010<ref name="census2010" /> }} Popisni biro SAD procjenjuje da je na dan 1. jula 2014. Zapadna Virginia imala 1.850.326 stanovnika, što je smanjenje od 0,14% u odnosu na popis iz 2010. godine.<ref name="PopEstUS" /> [[Centar populacije]] Zapadne Virginije nalazi se u [[okrug Braxton (Zapadna Virginia)|okrugu Braxton]], u gradiću Gassaway.<ref name="censuswww" /> Prema Gallupovom-Hathaway indeksu kvaliteta života iz 2012. Zapadna Virginia je zauzela najlošije 50. mjesto u SAD, gdje je u dvije katergorije (emocionalno i psihičko zdravlje) svrstana najslabije od svih saveznih država.<ref name="gallup" /> Na popisu 2010. rasni sastav stanovništva ove savezne države bio je: * 93,2% stanovništva bili su nehispanski bijelci * 3,4% bili su nehispanci [[afroamerikanci]] ili crnci * 0,2% američki domoroci (indijanci) ili domoroci Aljaske * 0,7% nehispanski azijati * 0,1% neke druge rase * 1,3% višerasni Amerikanci Iste godine, oko 1,2% stanovništva Zapadne Virginije bili su latinoamerikanci, hispanskog ili španskog porijekla (svih rasa). Prema procjenama iz 2012. Zapadna Virginia imala je približno 1.855.413 stanovnika, što predstavlja povećanje za samo 49 stanovnika u odnosu na prethodnu godinu i povećanje od 2.414 stanovnika ili 0,13% u odnosu na 2000. godinu. Ovo povećanje uključuje prirodno smanjenje u odnosu na posljednji popis od 3.296 stanovnika (tj. 108.292 rođenja minus 111.588 umrli) te povećanje po osnovu neto migracije u državu od 14.209 stanovnika. Među svim saveznim državama Juga, Zapadna Virginia ima najmanji broj stanovnika. Useljavanje stanovnika porijeklom izvan SAD rezultiralo je neto povećanjem stanovništva za 3.691 osobu, a migracije unutar SAD neto povećanjem od 10.518 stanovnika. Samo 1,1% stanovnika Zapadne Virginije je rođeno izvan SAD, što je najmanje među svih 50 država u SAD. Ona također ima i najnižu udio stanovnika koji ne pričaju engleski kod kuće (2,7%). Pet najvećih grupa stanovništva po porijeklu su [[Nijemci]] (18,9%), [[Irci]] (15,1%), etnički Amerikanci (12,9%), [[Englezi]] (11,8%) i [[Italijani]] (4,7%).<ref name="factfinder2.census.gov" /> Na popisu stanovništva 2000. 18,7% građana se izjasnilo kao Amerikanci po svojoj etničkoj pripadnosti,<ref name="2004pubs"/> većina njih su uglavnom škotsko-irskog ili engleskog porijekla. Veliki broj građana njemačkog porijekla žive u sjeveroistočnim okruzima države. Osobe koje su engleskog porijekla žive u gotovo svim okruzima. Mnogi Zapadnovirdžinci koji se identificiraju kao Amerikanci irskog porijekla vjerovatno vode porijeklo od škotsko-irskih protestanata.<ref name="cameron" /> Oko 5,6% stanovništva Zapadne Virginije je mlađe od 5 godine, 22,3% je ispod 18 godina, dok je 15,3% stanovništva starije od 65 godine. Žene čine oko 51,4% stanovnika. === Religija === Nedavno je obavljeno nekoliko anketa i istraživanja o religiji, kao što je to bile anketa Američkog religijskog identiteta (ARIS) 2008.<ref name="aris2008" /> i Pew foruma o religiji i javnom životu 2010. godine.<ref name="pewf" /> Pew anketa daje mogućnost greške od oko 6,5% više ili manje, dok ARIS anketa navodi da su "procjene subjekat greške velikog uzorka u državama sa malim brojem stanovnika". Osobina religije među Apalačkim zajednicama je veliki broj nezavisnih, nesvrstanih crkava, koje "ostaju nezabilježene i nepobrojane na bilo kom popisu crkvenog života u SAD". Ponekad to vodi do mišljenja da su ove zajednice "nekrštene".<ref name="utpress" /> Najveća denominacija 2010. bila je Ujedinjena metodistička crkva sa 136 hiljada članova u 1.200 zajednica (kongregacija). Druga najveća protestantska crkva bile su Američke baptističke crkve u SAD sa 88.000 članova u 381 zajednici. Južna baptistička crkva ima 44.000 članova u 287 zajednici. Crkve Krista imaju 22 hiljade članova, dok Prezbiterijanska crkva ima 200 zajednica sa 20 hiljada članova.<ref name="stateadh" /> == Administrativna podjela == Zapadna Virginia se sastoji od [[Okruzi u Zapadnoj Virginiji|55 okruga]] ({{en|counties}}). 50 od njih je već bilo formirano prije 1861. i konvencije u Wheelingu, dok je pet okruga formirano kasnije, nakon proglašenja savezne države 1863. godine. U to vrijeme dva najistočna okruga, Berkeley i Jefferson, odbili su pristupiti novoformiranoj saveznoj državi, pa je američki Kongres u martu 1866. proglasio zajednički mandat za njihovo priključenje Zapadnoj Virginiji.<ref name="riceotis" /> === Najveći gradovi === {{Najveći gradovi | ime = Najveći gradovi u Zapadnoj Virginiji | ime_države_u_lokativu = Zapadnoj Virginiji | drž_ref = | list_by_pop = Najveći gradovi u Zapadnoj Virginiji | class = nav | int_ime = Okrug | int_link = Okruzi u Zapadnoj Virginiji | grad_1 = Charleston (Zapadna Virginia){{!}}Charleston | int_1 = Okrug Kanawha (Zapadna Virginia){{!}}Kanawha | stan_1 = 50.404 | img_1 = Charleston WV skyline.jpg | grad_2 = Huntington (Zapadna Virginia){{!}}Huntington | int_2 = Okrug Cabell (Zapadna Virginia){{!}}Cabell | stan_2 = 48.807 | img_2 = Marshall University Old Main Building.jpg | grad_3 = Morgantown (Zapadna Virginia){{!}}Morgantown | int_3 = Okrug Monongalia (Zapadna Virginia){{!}}Monongalia | stan_3 = 31.073 | img_3 = MotownDOWNTOWN.PNG | grad_4 = Parkersburg (Zapadna Virginia){{!}}Parkersburg | int_4 = Okrug Wood (Zapadna Virginia){{!}}Wood | stan_4 = 30.981 | img_4 = Boreman view.jpg | grad_5 = Wheeling (Zapadna Virginia){{!}}Wheeling | int_5 = Okrug Ohio (Zapadna Virginia){{!}}Ohio | stan_5 = 27.790 | grad_6 = Weirton (Zapadna Virginia){{!}}Weirton | int_6 = Okrug Hancock (Zapadna Virginia){{!}}Hancock | stan_6 = 19.362 | grad_7 = Fairmont (Zapadna Virginia){{!}}Fairmont | int_7 = Okrug Marion (Zapadna Virginia){{!}}Marion | stan_7 = 18.740 | grad_8 = Martinsburg (Zapadna Virginia){{!}}Martinsburg | int_8 = Okrug Berkeley (Zapadna Virginia){{!}}Berkeley | stan_8 = 17.743 | grad_9 = Beckley (Zapadna Virginia){{!}}Beckley | int_9 = Okrug Raleigh (Zapadna Virginia){{!}}Raleigh | stan_9 = 17.238 | grad_10 = Clarksburg (Zapadna Virginia){{!}}Clarksburg | int_10 = Okrug Harrison (Zapadna Virginia){{!}}Harrison | stan_10 = 16.242 }} == Privreda == Kada bi Zapadna Virginia bila nezavisna država, njena privreda bi nominalno bila 62. najveća ekonomija svijeta, iza [[Irak]]a a ispred [[Kuba|Kube]], prema projekcijama Svjetske banke 2009. godine.<ref name="wwb" /> Također, prema procjenama [[Međunarodni monetarni fond|MMF]] iz 2009. bila bi 64. najveća ekonomija svijeta, iza Iraka a ispred Libije.<ref name="googlesh" /> Država ima procijenjeni nominalni BDP u 2009. od 63,34 milijarde dolara prema izvještaju Biroa za ekonomske analize iz novembra 2010, dok joj je realni BDP iznsop 55,04 milijarde [[Američki dolar|dolara]]. Realni rast [[Bruto domaći proizvod|BDP]] u saveznoj državi 2009. godine iznosio je 0,7%, što je sedmi najveći rast od svih saveznih država.<ref name="BEA" /> Zapadna Virginia je jedna od samo deset saveznih država koje su 2009. zabilježile ekonomski rast.<ref name="helard" /> Iako je na saveznom nivou dohodak po stanovniku pao za 2,6% u 2009, u Zapadnoj Virginiji je on porastao za 1,8%.<ref name="WVC" /> Tokom 2010tih, izvoz iz Zapadne Virginije je dostigao 3 milijarde US$, što je rast od 39,5% u odnosu isti period prethodnih godina te je iznad nacionalnog prosjeka od 15,7%.<ref name="WVC" /> Grad [[Morgantown (Zapadna Virginia)|Morgantown]] je 2010. uvršten u [[Forbes]]ovu listu kao 10. najbolji mali grad u SAD za pokretanje biznisa.<ref name="MMF" /> Taj grad je također i sjedište [[Univerzitet Zapadna Virginia|Univerziteta]], koji je prema izvještaju U.S News & World 2011. bio 98. najbolji javni [[univerzitet]] u SAD.<ref name="koledz" /> Odnos broja odraslih stanovnika ove savezne države koji imaju fakultetsku diplomu je najniži u SAD sa 17,3%.<ref name="rank19" /> Stopa [[porez]]a na neto dohodak pravnih lica iznosi 6,5%, a troškovi poslovanja su 13% niži od nacionalnog prosjeka.<ref name="porbis" /><ref name="Vwindu" /> Američki Biro za ekonomske statistike navodi da je ekonomija Zapadne Virginije 2014. rasla dva puta brže od sljedeće najbrže rastuće ekonomije istočno od rijeke Mississippi, odnosno treća najbrže rastuća ekonomija na nivou SAD, zajedno sa Wyomingom, a neznatno sporije od Sjeverne Dakote i Texasa.<ref name="beagov" /> === Turizam === Savezna država ima okolinu koja oslikava njenu umjerenu topografiju. Turističke atrakcije su, između ostalih, most New River Gorge (jedno od samo dva mjesta u SAD gdje postoji eksplicitna dozvola za BASE skokove, kada se treće subote u oktobru održava ''Dan mosta''), Nacionalni historijski park Harpers Ferry i mnogi državni parkovi. Hotel i resort ''The Greenbrier'', napravljeni 1778. se već dugo smatraju vrhunskim hotelom koji često posjećuju brojne svjetske vođe i američki predsjednici. U Zapadnoj Virginiji se nalazi i [[teleskop]] Green Bank u nacionalnoj radioastronomskoj opservatoriji. Glavni objekat Države bolnice Weston napravljena je od ručno obrađenog kamena pješčara i najveća je zgrada te vrste u Sjevernoj Americi, te druga po veličini u svijetu, odmah iza moskovskog [[Kremlj]]a. === Resursi === Jedan od osnovnih resursa privrede Zapadne Virginije je [[ugalj]]. Prema podacima EIA (Energetska informativna administracija), Zapadna Virginia je drugi najveći proizvođač uglja, odmah iza [[Wyoming]]a. Osim toga, ovdje se proizvode i veće količine prirodnog gasa i manja količina [[nafta|nafte]] (7,5 miliona barela godišnje<ref name="nafta" />). Zapadna Virginia se nalazi u samom središtu velikog polja prirodnog gasa Marcellus Shale, koji se proteže od sjevera Tennesseeja do New Yorka u sredini Apalačije. Gotovo sva električna energija u Zapadnoj Virginiji proizvodi se u termoelektranama. Ona proizvodi viškove struje i predvodnik SAD u neto izvozu struje između država.<ref name="tonto" /> Stočarstvo je također rasprostranjeno, ali u ograničenom obimu zbog planinskog terena u većem dijelu savezne države. Osim toga, u Zapadnoj Virginiji se proizvodi i mnogo drveta, jer je vrlo bogata listopadnim šumama. Najviše ima drveta hrasta, javora, trešnje, topole i drugih. == Politika == Glavni grad i sjedište vlade Zapadne Virginije je grad [[Charleston (Zapadna Virginia)|Charleston]], smješten u jugozapadnom području zemlje. ===Zakonodavna vlast=== Zakonodavna skupština Zapadne Virginije je dvodomna. Sastoji se iz Skupštine zastupnika i Senata. To je građanska zakonodavna skupština, što znači da mjesto u skupštini nije profesionalno zanimanje (s punim radnim vremenom), već pozicija plaćena po provedenom vremenu na poslu. Zbog toga, skupštinski delegati obično rade puno radno vrijeme u svojim zajednicama gdje žive. Obično, zakonodavna skupština je u zasijedanju 60 dana između januara i početka aprila. Posljednji dan redovne sjednice završava često završava u haosu i donošenju zakona u posljednji tren kako bi se ispoštovao ustavom određeni rok prije ponoći tog dana. U ostatku godine, održavaju se vanredne mjesečne sjednice kojima se vrše pripreme za redovnu sjednicu. Zastupnici se ponekad sastaju na ''posebnoj'' sjednici kada je takvu sjednicu sazove [[guverner]]. Mjesto zamjenika guvenera je po statutu ove savezne države dodijeljeno predsjedniku Senata. ===Izvršna vlast=== {{Glavni|Spisak guvernera Zapadne Virginije}} Guverner Zapadne Virginije polaže zakletvu u januaru naredne godine nakon izbora, koji se održavaju svake četiri godine, istovremeno sa izborima za [[Izbori za predsjednika SAD|Predsjednika SAD]]. Guverner može služiti dva uzastopna mandata ali mora imati pauzu prije nego što bude izabran za treći mandat. ===Sudska vlast=== Zapadna Virginia je jedna od 19 saveznih država u kojoj nema [[Smrtna kazna|smrtne kazne]] i jedina je država u jugoistočnom dijelu SAD koja je ukinula tu kaznu. U svrhu sudova opće nadležnosti, država je podijeljena na 31 sudski okrug. Svaki sudski okrug sačinjen je iz jednog ili više administrativnih okruga. Sudije okruga se biraju na općim stranačkim izborima i imaju mandat od osam godina. Najviša sudska instanca u Zapadnoj Virginiji je Vrhovni žalbeni sud. Taj sud jedan od najzaposlenijih sudova takve vrste u SAD. Zapadna Virginia je jedna od 11 saveznih država koja ima samo jedan sud za žalbe. Državni ustav omogućava osnivanje nižih sudova za žalbe, ali Zakonodavna skupština nije formirala nijedan takav sud. Vrhovni sud ima pet sudaca, izabranih na izborima na mandat od 12 godina. U Zapadnoj Virginiji je na snazi kontrola distribucije i prodaje alkoholnih pića. Međutim, za razliku od mnogih drugih država, ona ne posjeduje monopol nad maloprodajom, čime se prestala baviti 1990. godine. Zadržala je samo [[monopol]] nad veleprodajom destiliranih alkoholnih pića. == Saobraćaj == Autoputevi sačinjavaju glavnu "kičmu" saobraćajnog sistema Zapadne Virginije, koja raspolaže sa oko 60.000&nbsp;km javnih puteva.<ref name="wvdotcom"/> Brojni aerodromi, željeznice i rijeke upotpunjavaju komercijalne načine saobraćaja u saveznoj državi. Komercijalni letovi koriste [[aerodrom]]e u Charlestonu, Huntingtonu, Morgantownu, Beckleyu, Lewisburgu, Clarksburgu i [[Parkersburg (Zapadna Virginia)|Parkersburgu]]. Svi aerodromi osim Charlestona i Huntingtona posluju u sklopu programa Američkog ministarstva saobraćaja. Gradovi Charleston, Huntington, Beckley, Wheeling, Morgantown, Clarksburg, Parkersburg i Fairmont imaju javni autobuski sistem prevoz, dok gradovi Huntington i Charleston imaju zajedničke sisteme kojima su međusobno povezani na dnevnoj bazi. [[West Virginia University|Univerzitet Zapadne Virginije]] u Morgantownu razvio je PRT sistem (brzi privatni sistem prevoza), što je jedini takav javni sistem prevoza u ovoj saveznoj državi. Sistem su razvili [[Boeing]], Fakultet inženjeringa pri Univerzitetu Zapadne Virginije te Savezno ministarstvo saobraćaja SAD, prema modelu lahko transporta niskog kapaciteta pogodnog za manje gradove. Rekreacijski i turistički transport u državi uključuje staze za pješačenje,<ref name="sundqu"/> željezničke linije,<ref name="tailsto"/> off-road staze,<ref name="Hatfield"/> rijeke pogodne za rafting,<ref name="Wvwhite"/> te dvije turističke željezničke linije, Panoramska željeznica Cass<ref name="Scenicr"/> i Panoramska željeznica Potomac Eagle.<ref name="Potomaceagle"/> == Kultura == Kulturni centar Zapadne Virginije nalazi se u [[Charleston (West Virginia)|Charlestonu]] i najznačajniji je organizator i koordinator mnogih muzičkih i kulturnih dešavanja u ovoj saveznoj državi. == Sport == Zapadna Virginia dom je nekoliko manjih profesionalnih sportskih klubova koji se bave [[bejzbol]]om, [[američki nogomet|američkim nogometom]], [[nogomet]]om, [[košarka|košarkom]] i drugim [[sport]]ovima. Među većim klubovima su [[West Virginia Mountaineers]] i [[Marshall Thundering Herd]], koji imaju svoje ogranke u američkom nogometu i košarci. [[West Virginia Power]] je bejzbolski tim koji se trenutno takmiči u Maloj bejzbolskoj ligi (''Minor League Baseball''). [[West Virginia Wild]] takmiči se u nižim košarkaškim ligama, dok su [[Wheeling Nailers]] [[hokej na ledu|hokejaški]] klub, također u nižoj ligi. U Zapadnoj Virginiji rođen je i [[Jerry West]], jedan od najboljih košarkaša u historiji [[NBA]] lige. == Muzika == Popularna ''country'' pjesma [[John Denver|Johna Denvera]] "Take Me Home, Country Roads" opisuje iskustva vožnje kroz Zapadnu Virginiju. U pjesmi se spominje rijeka Shenandoah i planine Blue Ridge, iako se one protežu samo krajnjim istočnim dijelom istočnog "klina" u [[Okrug Jefferson (Zapadna Virginia)|okrugu Jefferson]]. 8. marta 2014. guverner [[Earl Ray Tomblin]] proglasio je pjesmu "Take Me Home, Country Roads" četvrtom zvaničnom pjesmom Zapadne Virginije, pored tri dotadašnje: "The West Virginia Hills", "This Is My West Virginia" i "West Virginia, My Home Sweet Home". == Također pogledajte == * [[Adena (kultura)]] == Reference == {{refspisak|3|refs= <ref name="PopEstUS">{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/data/state/totals/2014/tables/NST-EST2014-01.csv|format=CSV|title=Table 1. Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2014|date=29. 12. 2014|publisher=Američki biro za popis|access-date=29. 12. 2014|archive-url=https://www.webcitation.org/65BI9D3Xm?url=http://www.census.gov/popest/data/state/totals/2011/tables/NST-EST2011-01.csv|archive-date=3. 2. 2012|url-status=dead}}</ref> <ref name="geography.vt.edu">{{Cite web |url=http://www.geography.vt.edu/sedaag/ |title=Southeastern Division of the Association of American Geographers |access-date=15. 9. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150101170046/http://www.geography.vt.edu/sedaag/ |archive-date=1. 1. 2015 |url-status=dead }}</ref> <ref name="reaganw">Charles Reagan Wilson; William Ferris, ''Encyclopedia of Southern Culture'', Univ. of North Carolina Press, 1990.</ref> <ref name="bayless">Thomas R. Ford; Rupert Bayless Vance, ''The Southern Appalachian Region, A Survey'', Univ. of Kentucky Press, 1962.</ref> <ref name="fonere">Foner, Eric, ''Reconstruction: America's Unfinished Revolution, 1863–1877'', Harper, 2002, str. 39</ref> <ref name="ARC service area">{{cite web |url=http://www.arc.gov/index.do?nodeId=27 |title=Appalachian Region: Counties in Appalachia |publisher=Appalachian Regional Commission |access-date=13. 11. 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080917184038/http://www.arc.gov/index.do?nodeId=27 |archive-date=17. 9. 2008 |url-status=dead }}</ref> <ref name="aolnews">{{cite web|url=http://www.aolnews.com/science/article/wva-stalagmite-points-to-surprising-carbon-footprint/19443425|title=W.Va. Stalagmite Points to Surprising Carbon Footprint|author=David Thier|date=18. 4. 2010|publisher=aolnews.com|access-date=16. 9. 2015|archive-date=20. 4. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100420094810/http://www.aolnews.com/science/article/wva-stalagmite-points-to-surprising-carbon-footprint/19443425|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="lmills">L. Mills (2003): ''[https://etd.ohiolink.edu/!etd.send_file?accession=osu1054605467 MITOCHONDRIAL DNA ANALYSIS OF THE OHIO HOPEWELL OF THE HOPEWELL MOUND GROUP]'', doktorska disertacija, Ohio State University</ref> <ref name="wvcult">{{cite web |url=http://www.wvculture.org/history/statehood/statehood12.html |title="Chapter Twelve "Reorganized Government of Virginia Approves Separation" |publisher=Wvculture.org |access-date=31. 7. 2010 |archive-date=7. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100407100928/http://www.wvculture.org/history/statehood/statehood12.html |url-status=dead }}</ref> <ref name="virgil">Detaljan spisak imena delegata i glasova naveden je u Virgil Lewis ''[https://archive.org/details/ldpd_10797632_000 How West Virginia Was Made]'', str. 30 i Charles Ambler: ''A History of West Virginia'', 1933, str. 309. Međutim na oba spiska nedostaju delegati iz okruga McDowell, William P. Cecil i Samuel L. Graham, također predstavljali i okruge Tazewell i Buchanan, koji su i dalje dio Virginije. Također i u Pendleton, William C. ''History of Tazewell County and Southwest Virginia, 1748–1920'', Richmond, 1920, str. 600-603.</ref> <ref name="ambler">Prema Ambler, Charles H. ''[http://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015013153633;view=1up;seq=331 A History of West Virginia]'', str. 309, fusnota 32. ''nisu glasali Thomas Maslin iz okruga Hardy i Benjamin Wilson iz okruga Harrison</ref> <ref name="mcgregor">J. McGregor (1922): "[https://archive.org/details/disruptionofvirg01mcgr The Disruption of Virginia]", str. 193</ref> <ref name="curry">Richard O. Curry (1964) "A House Divided", str. 147, University of Pittsburgh Press; 1. izdanje, {{ISBN|978-0822983897}}</ref> <ref name="billtext">{{cite web |url=http://www.legis.state.wv.us/Bill_Text_HTML/2009_SESSIONS/RS/BILLS/hcr37%20intr.htm |title=West Virginia House Concurrent Resolution No. 37, signed into law June&nbsp;2009 |access-date=18. 2. 2010 |publisher=Država Zapadna Virginia }}</ref> <ref name="statefac">{{cite web |url=http://www.wvcommerce.org/travel/requestinformation/statefacts.aspx |title=State Facts |access-date=12. 11. 2009 |publisher=Država Zapadna Virginia |archive-date=31. 7. 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/69ZcwvwuK?url=http://www.wvcommerce.org/travel/requestinformation/statefacts.aspx |url-status=dead }}</ref> <ref name="please">{{cite web |title=Land and Water Area of States, 2000 |publisher=Information Please |year=2000 |url=http://www.infoplease.com/ipa/A0108355.html |access-date=7. 7. 2010 }}</ref> <ref name="econedu">[http://www.econ.umn.edu/~holmes/data/BORDLIST.html University of Minnesota State Border Data Set]</ref> <ref name="usgs">{{cite web| date=29. 4. 2005| url=http://erg.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest| title=Elevations and Distances in the United States| publisher=U.S Geological Survey| access-date=9. 11. 2006| archive-date=6. 10. 2008| archive-url=https://web.archive.org/web/20081006105354/http://egsc.usgs.gov/isb/pubs/booklets/elvadist/elvadist.html#Highest| url-status=dead}}</ref> <ref name="fsfedus">{{cite web |url=http://www.fs.fed.us/r9/mnf/sp/sksrnra.html |title=FS.fed.us |publisher=FS.fed.us |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="climates">{{cite web |title=West Virginia University data |url=http://www.health.wvu.edu/employment/live/clim_quickfacts.aspx |publisher=West Virginia University Health Office |access-date=7. 7. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080531095326/http://health.wvu.edu/employment/live/clim_quickfacts.aspx |archive-date=31. 5. 2008 |url-status=dead }}</ref> <ref name="hardiness">{{cite web |url=http://www.plantmaps.com/interactive-west-virginia-usda-plant-zone-hardiness-map.php |title=West Virginia USDA Plant Hardiness Zone Map |publisher=plantmaps.com |access-date=11. 11. 2010 }}</ref> <ref name="census2010">{{cite web|author=Resident Population Data|url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|title=Resident Population Data – 2010 Census|publisher=2010.census.gov|access-date=24. 12. 2012|archive-date=23. 8. 2011|archive-url=https://www.webcitation.org/619lRoKht?url=http://2010.census.gov/2010census/data/apportionment-pop-text.php|url-status=dead}}</ref> <ref name="censuswww">{{cite web |title=Population and Population Centers by State: 2000 |publisher=Popisni biro SAD |access-date=6. 12. 2008 |url=http://www.census.gov/geo/www/cenpop/statecenters.txt }}</ref> <ref name="gallup">{{cite web |title=West Virginia Well-Being |url=http://cdn1.hubspot.com/hub/162029/2012WBI-Composite.pdf |publisher=Gallup-Hathaway }}</ref> <ref name="factfinder2.census.gov">{{cite web|url=http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_12_5YR_B04001|title=American FactFinder|publisher=Popis stanovništva u SAD|access-date=7. 8. 2014}}</ref> <ref name="2004pubs">{{cite web |url=http://www.census.gov/prod/2004pubs/c2kbr-35.pdf |title=Ancestry 2000, Census 2000 Brief |publisher=Popisni biro SAD |access-date=24. 8. 2013 |website=census.gov }}</ref> <ref name="cameron">Cameron Joseph (6. oktobar 2009): ''[http://www.theatlantic.com/politics/archive/2009/10/the-scots-irish-vote/27853/ The Scots-Irish Vote]'', ''The Atlantic'', pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="aris2008">[http://commons.trincoll.edu/aris/publications/aris-2008-summary-report/ ARIS 2008 Summary Report-ARIS 2008]</ref> <ref name="pewf">[http://religions.pewforum.org/ Religion in American Culture – Pew Forum on Religion & Public Life]</ref> <ref name="utpress">[http://utpress.org/Appalachia/EntryDisplay.php?EntryID=013 Old-Time Religion, Encyclopedia of Appalachia]</ref> <ref name="stateadh">[http://www.thearda.com/rcms2010/r/s/54/rcms2010_54_state_adh_2010.asp www.thearda.com/rcms2010/r/s/54/rcms2010_54_state_adh_2010.asp]</ref> <ref name="riceotis">Rice, Otis; Brown, Stephen (1993). ''West Virginia, A History'' (2. izd.). Lexington, KY: University Press of Kentucky. str. 153. {{ISBN|9780813118543}}</ref> <ref name="wwb">[http://siteresources.worldbank.org/DATASTATISTICS/Resources/GDP.pdf "The World Bank: World Development Indicators database"], Svjetska banka, 27, septembar 2010, pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="googlesh">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512%2C941%2C914%2C446%2C612%2C666%2C614%2C668%2C311%2C672%2C213%2C946%2C911%2C137%2C193%2C962%2C122%2C674%2C912%2C676%2C313%2C548%2C419%2C556%2C513%2C678%2C316%2C181%2C913%2C682%2C124%2C684%2C339%2C273%2C638%2C921%2C514%2C948%2C218%2C943%2C963%2C686%2C616%2C688%2C223%2C518%2C516%2C728%2C918%2C558%2C748%2C138%2C618%2C196%2C522%2C278%2C622%2C692%2C156%2C694%2C624%2C142%2C626%2C449%2C628%2C564%2C228%2C283%2C924%2C853%2C233%2C288%2C632%2C293%2C636%2C566%2C634%2C964%2C238%2C182%2C662%2C453%2C960%2C968%2C423%2C922%2C935%2C714%2C128%2C862%2C611%2C716%2C321%2C456%2C243%2C722%2C248%2C942%2C469%2C718%2C253%2C724%2C642%2C576%2C643%2C936%2C939%2C961%2C644%2C813%2C819%2C199%2C172%2C184%2C132%2C524%2C646%2C361%2C648%2C362%2C915%2C364%2C134%2C732%2C652%2C366%2C174%2C734%2C328%2C144%2C258%2C146%2C656%2C463%2C654%2C528%2C336%2C923%2C263%2C738%2C268%2C578%2C532%2C537%2C944%2C742%2C176%2C866%2C534%2C369%2C536%2C744%2C429%2C186%2C433%2C925%2C178%2C746%2C436%2C926%2C136%2C466%2C343%2C112%2C158%2C111%2C439%2C298%2C916%2C927%2C664%2C846%2C826%2C299%2C542%2C582%2C967%2C474%2C443%2C754%2C917%2C698%2C544&s=NGDPD&grp=0&a=&pr.x=48&pr.y=9#notes "Report for Selected Countries and Subjects"], MMF, oktobar 2010, pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="BEA">[http://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/2010/pdf/gsp1110.pdf "ECONOMIC DOWNTURN WIDESPREAD AMONG STATES IN 2009"], Biro za ekonomske analize, 18. novembar 2010, pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="helard">[https://web.archive.org/web/20150701033649/http://www.herald-dispatch.com/business/x490648255/West-Virginia-showed-GDP-growth-from-2008-to-2009 "West Virginia showed GDP growth from 2008 to 2009"], The Herald-Dispatch. 24. novembar 2010, arhivirano 1. jula 2015.</ref> <ref name="WVC">[http://www.wvcommerce.org/news/story/West_Virginia_improves_per_capita_ranking/1150/default.aspx "West Virginia improves per capita ranking"], Catherine Zacchi. Ministarstvo trgovine Zapadne Virginije. 2010. Pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="MMF">[http://www.wvgazettemail.com/Business/201011231036 "Morgantown makes Forbes list again"], Charleston Gazette-Mail. 24. novembar 2010. Pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="koledz">[http://colleges.usnews.rankingsandreviews.com/best-colleges/national-top-public "Best Colleges 2015"], U.S. News & World Report. 2010. Pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="rank19">{{cite web |url=http://www.census.gov/statab/ranks/rank19.html |title=State Rankings-Statistical Abstract of the United States-Persons 25 Years Old and Over With a Bachelor's Degree or More, 2004 |publisher=Census.gov |date=7. 1. 2009 |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="porbis">[http://www.wvcommerce.org/business/businessassistance/expandingorrelocating/businesstaxes.aspx "Business Taxes"], Ministarstvo trgovine Zapadne Virginije. Pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="Vwindu">[http://wvcommerce.org/business/industries/default.aspx "West Virginia Industries"], Ministarstvo trgovine Zapadne Virginije. Pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="beagov">[http://www.bea.gov/newsreleases/regional/gdp_state/2015/gsp0615.htm Broad Growth Across States in 2014], Ministarstvo trgovine SAD, Biro za ekonomske analize, pristupljeno 19. septembra 2015.</ref> <ref name="nafta">[http://www.dep.wv.gov/oil-and-gas/databaseinfo/Documents/Production%20Data/2014%20WV%20Production%2006-04-2015.zip Proizvodnja nafte i prirodnog gasa u 2014.], Ministarstvo zaštite okoline Zapadne Virginije, pristupljeno 20. septembar 2015. format XLS/ZIP</ref> <ref name="tonto">{{cite web |url=http://tonto.eia.doe.gov/state/state_energy_profiles.cfm?sid=WV |title=EIA State Energy Profiles: West Virginia |date=12. 6. 2008 |access-date=24. 6. 2008 |archive-date=17. 11. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101117133449/http://tonto.eia.doe.gov/state/state_energy_profiles.cfm?sid=WV |url-status=dead }}</ref> <ref name="wvdotcom">{{cite web |url=http://www.wvdot.com/3_roadways/3_roadways.htm |title=West Virginia Department of Transportation |publisher=Wvdot.com |date= |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="sundqu">de Hart, A, Sundquist, B., ''Monongahela National Forest Hiking Guide'', West Virginia Highlands Conservancy, Charleston, Zapadna Virginia 1993.</ref> <ref name="tailsto">{{cite web |url=http://www.wvrtc.org |title=West Virginia Rails-to-Trails Council |publisher=Wvrtc.org |date= |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="Hatfield">{{cite web |author=Southern West Virginia |url=http://www.trailsheaven.com/ |title=Hatfield and McCoys Trail web site |publisher=Trailsheaven.com |date= |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="Wvwhite">{{cite web |url=http://www.wvwhitewater.com/ |title=WV White Water web site |publisher=Wvwhitewater.com |date= |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="Scenicr">{{cite web |url=http://www.cassrailroad.com/ |title=Cass Scenic Railroad web site |publisher=Cassrailroad.com |date= |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> <ref name="Potomaceagle">{{cite web |url=http://www.potomaceagle.info/ |title=Potomac Eagle Scenic Railroad |publisher=Potomaceagle.info |datum=20. 2. 2010 |access-date=31. 7. 2010 }}</ref> }} {{Commonscat|West Virginia}} {{Politička podjela Sjedinjenih Američkih Država}} [[Kategorija:Savezne države Sjedinjenih Američkih Država]] [[Kategorija:Zapadna Virginia| ]] iz4b1wnoi7q5qsqafpd5edvqptrj6y5 Tbilisi 0 22460 3426155 3136298 2022-07-30T15:40:30Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Naselje <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Tbilisi | izvorno_ime = თბილისი | drugo_ime = | kategorija = Grad <!-- *** Ime **** --> | etimologija = | službeni_naziv = | moto = | nadimak = <!-- *** Slika *** --> | slika = Tbilisi.jpg | opis_slike = Pogled na Tbilisi <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Gruzija | zastava_države = da | administrativna_podjela1 = <!-- *** Položaj i visina *** --> | nadmorska_visina = | širina_stepeni = 41| širina_minuta = 41| širina_sekundi = 39| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 44| dužina_minuta = 50| dužina_sekundi = 01| dužina_IZ = E | najviši = | najviša_visina = 770 | najniža = | najniža_visina = 380 <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 504.2 | površina_zemlje = | površina_vode = | površina_urban = | površina_metro = <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 1.158.700 | stanovništvo_datum = 2018 | stanovništvo_urban = | stanovništvo_metro = | stanovništvo_opcina = | stanovništvo_gustoca = | stanovništvo_urban_gustoca = | stanovništvo_opcina_gustoca = | stanovništvo_metro_gustoca = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | vlada = | gradonačelnik = | gradonačelnik_partija = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[UTC]]+04:00 | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = +995 32 | kod = <!-- *** Karta *** --> | karta = Georgia location map.svg | karta_lokacija = Gruzija <!-- *** Web stranice *** --> | web_stranica = [http://www.tbilisi.gov.ge/ tbilisi.gov.ge] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Tblisi''' je [[glavni grad]] [[Gruzija|Gruzije]]. Prostire se na površini od 504 kvadratna kilometra. Nastanjuje ga oko 1,1 milion stanovnika.<ref>{{cite news|url=http://worldpopulationreview.com/countries/georgia-population/cities/|title=Spisak gradova u Gruziji po broju stanovnika|access-date=8. 10. 2019}}</ref> U Tbilisiju se nalaze zgrade gruzijskog [[parlament]]a i [[vlada|vlade]], više [[univerzitet]]a, konzervatorij, nacionalna [[opera]], pozorište Šota Rustaveli, pozorište Marjanšvili, nacionalni [[muzej]]i, Narodna [[Biblioteka]] Parlamenta Gruzije, Narodna [[Banka]] Gruzije i mnoge druge institucije. Također se u gradu nalazi utvrđenje Narikala, Crkva Ančiškati iz [[6. vijek]]a, Hram Sioni i Crkva Meteki. Posebnost ovog grada je u tome što, slično Sarajevu, u njemu vjekovima žive sve tri vjere u bliskom susjedstvu, pa džamije, sinagoge i crkve nalaze se na malom razmaku jedno od drugoga. == Geografija == Tbilisi se nalazi u južnom Kakvkazu na 41° 43 'sjeverne širine i 44° 47' istočne dužine. Smješten u dolini rijeke [[Kura|Kure]]. Nadmorska visina grada kreće se od 380-770 metara nadmorske visine i ima oblik amfiteatra okružen planinama s tri strane. Na sjeveru je omeđen planinskim lancem Saguramo, na istoku i jugoistoku ravnicom Iori, na jugu i zapadu planinom Trialeti. Sjeverno od grada je veliko Tbilisijsko jezero. Na prostoru grada su manja jezera Cherepash'ye i Lisi. === Klima === Klima je prijelazna između suptropske i umjereno-kontinetalne. Iznad grada se izmjenjuju suhe i vlažne zračne mase. Postoje velike godišnje amplitude temperature. Prosječna godišnja temperatura u Tbilisiju je 13.3&nbsp;°C. Januar je najhladniji mjesec sa prosječnom temperaturom od 2.3&nbsp;°C, dok je juli najtopliji mjesec sa prosječnom temperaturom od 24.9&nbsp;°C. == Demografija == Kao multikulturalni grad, Tbilisi je dom više od 100 etničkih grupa. Oko 89% stanovništva čine [[Gruzijci]], sa značajnom populacijom drugih etničkih grupa kao što su [[Armenci]], [[Rusi]] i [[Azeri]]. Uporedo s gore spomenutim skupinama, Tbilisi je dom i drugih etničkih grupa, uključujući [[Osetijci|Osetijce]], [[Abhazijci|Abhazije]], [[Ukrajinci|Ukrajince]], [[Grci|Grke]], [[Nijemci|Nijemce]], [[Estonci|Estonce]], [[Kurdi|Kurde]], [[Asirci|Asirce]] i druge. Više od 95% stanovnika Tbilisija praktikuje [[kršćanstvo]] (od kojih većina slijedi Gruzijsku pravoslavnu crkvu). Ruska pravoslavna crkva koja je u potpunom zajedništvu sa Gruzijskom i Jermenska apostolska crkva također imaju značajne sljedbenike unutar grada. Manjina stanovništva (oko 1,5%) prakticira [[islam]], dok oko 0,1% stanovništva Tbilisija praktikuje [[judaizam]]. Tu je i rimokatolička crkva i hram Yazidi Sultan Ezid. == Mediji == Velika većina gruzijskih medijskih kompanija (uključujući televiziju, novine i radio) sa sjedištem je u Tbilisiju. Grad je dom popularnog televizijskog kanala [[Rustavi 2]]. Pored Rustavi 2 u gradu su smještena i preostala tri od četiri glavna javna televizijska kanala u Gruziji (uključujući Imedi TV Maestro i Javni radiotelevizijski kanal). Televizijsko tržište u Tbilisiju pretrpilo ​​je značajne promjene od druge polovine 2005. godine, kada je Rustavi 2 uspješno otkupio TV kompaniju Mze. Tbilisi ima brojne novinske izdavačke kuće. Neke od najistaknutijih novina uključuju dnevni list ''24 Saati'', ''"Resonance"'', ''Alia'', dnevni list na engleskom jeziku ''The Messenger'', sedmični magazin ''FINANCIAL'', ''Georgia Today'' i magazin na engleskom jeziku ''The Georgian Times''. Radio stanice u Tbilisiju uključuju Radio 5 (93,8 FM), Evropa + Tbilisi (99,6 FM) i radio Gruzijske patrijaršije (105,4 FM) == Poznate ličnosti == * [[Dodo Abashidze]], glumac * [[Giorgi Abashvili]], admiral * [[Zviad Gamsakhurdia]], političar * [[Dagny Juel]], pisac * [[Elene Akhvlediani]], slikar * [[Zaza Pachulia]], košarkaš * [[Giorgi Mazniashvili]], general == Međunarodni odnosi == {| valign=top |- |valign=top| * {{ZD|NJE}} [[Saarbrücken]]<ref>{{cite news|url=http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|title=Sestrinski gradovi|access-date=8. 10. 2019|archive-date=24. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724120155/http://www.tbilisi.gov.ge/index.php?lang_id=ENG&sec_id=4571|url-status=bot: unknown}}</ref> * {{ZD|FRA}} [[Nantes]] * {{ZD|SLO}} [[Ljubljana]] * {{ZD|AUT}} [[Innsbruck]] * {{ZD|SAD}} [[Atlanta]] * {{ZD|ITA}} [[Palermo]] * {{ZD|UK}} [[Bristol]] * {{ZD|ŠPA}} [[Bilbao]] * {{ZD|ARM}} [[Erevan]] * {{ZD|UKR}} [[Kijev]] |valign=top| * {{ZD|KAZ}} [[Nur-Sultan]] * {{ZD|LIT}} [[Vilnius]] * {{ZD|MOL}} [[Chișinău]] * {{ZD|EGI}} [[Kairo]] * {{ZD|KAT}} [[Doha]] * {{ZD|IRN}} [[Arak (Iran)|Arak]] * {{ZD|IRN}} [[Teheran]] * {{ZD|BJE}} [[Minsk]] * {{ZD|TUR}} [[Istanbul]] * {{ZD|BUG}} [[Sofija]] |} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.tbilisi.gov.ge/ Službena stranica] {{Glavni gradovi azijskih država}} [[Kategorija:Glavni gradovi azijskih država]] [[Kategorija:Gruzija]] jzfh4w2y0s71mg280d2f8y3q93pksrx YUTEL 0 22671 3426292 3404688 2022-07-31T08:21:05Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''YUTEL''' (''izgovaranje'': jutel) bio je televizijski [[dnevnik]] pokrenut s ciljem transformacije načina prijenosa vijesti i događaja u [[SFRJ|SFR Jugoslaviji]] i očuvanja jedinstva tadašnje države s obzirom na tadašnje realno stanje. Prva emisija emitovana je [[23. oktobar|23. oktobra]] 1990.<ref name="rtv">[http://www.rtv.rs/sr_lat/drustvo/dve-decenije-yutela_218636.html Dve decenije YUTELA]''rtv.rs'',objavljeno 23.10.2010, pristupljeno 25. 2.2015 {{sr simbol}}</ref> Program je osnovan od strane Saveznog izvršnog vijeća SFRJ, a glavni lobista za njegovo formiranje bio je tadašnji premijer SFRJ [[Ante Marković]]. Glavni urednik bio je [[Goran Milić]], a urednici [[Gordana Suša]], [[Dževad Sabljaković]], [[Zekerijah Smajić]] i [[Velibor Čović]].<ref>[http://www.nostalgicno.com/nostalgicno/yutel-jugoslovenska-televizija-1990-1992/ YUTEL Jugoslovenska televizija 1990-1992] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141227201556/http://www.nostalgicno.com/nostalgicno/yutel-jugoslovenska-televizija-1990-1992/ |date=27. 12. 2014 }}''nostalgicno.com'', pristupljeno 25. 2.2015</ref> Program je bio sa sjedištem u [[Beograd]]u, kasnije je, s ciljem da informacije o aktuelnim zbivanjima budu prenesene na vjerodostojniji način, s mjesta blisko mjestima događaja ([[Slovenija]], [[Hrvatska]], i naposljetku [[Bosna i Hercegovina]]) prenešen u [[Sarajevo]]. Neuspjeh televizije pripisuje historičar [[Mesud Šadinlija]] blokadi od strane Jugoslovenske narodne armije ([[JNA]]), koja se je oglušila na naredbu premijera Markovića za ustupanje opreme i mreže predajnika.<ref>{{Harv|Šadinlija|str. 113}}</ref>Oprema Yutela će kasnije, prema Miliću, biti zajedno s materijalom preuzeta od [[Televizija Bosne i Hercegovine|Televizije Bosne i Hercegovine]] (TV BiH).<ref>{{cite news|url=http://bhdani.com/arhiva/110/fokus10.htm|title=Fokus|last=|first1=|date=9. 7. 1999|work=Arhiva BH Dani broj 110|agency=[[BH Dani]]|accessdate=17. 5. 2019|via=|archive-date=25. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525102231/http://bhdani.com/arhiva/110/fokus10.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Program je emitovan u periodu od [[1990]]. do [[1992]]. godine. ==Koncert== Pod pokroviteljstvom YUTELA održan je [[28. juli|28. jula]] 1991 u Sarajevu koncert ''[[Koncert "Yutel za mir"|YUTEL za mir]]''.<ref name="rtv"/> ==Literatura== *{{cite book|last1=Šadinlija|first1=Mesud|title=Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine 1986-1992|date=2012|publisher=Univerzitet u Sarajevu, Insitut za iztraživanje zločina protiv čovječnosti|location=Sarajevo|isbn=978-9958-740-89-3|ref=harv}} ==Reference== {{refspisak}} ==Vanjski linkovi== *[http://www.vuksfrj.se/dogadaji/yutel/index.html Yutel za mir]{{Mrtav link}} [[Kategorija:Jugoslavenske TV-emisije]] 26w92g7ujw4fk8f81mzpdd86pcupywf İstiklâl Marşı 0 22686 3426312 3383086 2022-07-31T09:29:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija himna |naslov = İstiklal Marşı |latinica = |naslov-bs = Marš nezavisnosti |slika = Atatürk schoolroom wall.jpg |veličina_slike = |opis_slike = Stihovi ''Marša nezavisnosti'' desno,<br>okačeni na školskom zidu. |država = {{ZID|Turska}}<br /><small>{{ZID|Sjeverni Kipar}}</small> |jezik = [[Turski jezik|turski]] |tekstopisac = [[Mehmet Akif Ersoy]], [[1921]]. |kompozitor = [[Osman Zeki Üngör]], [[1930]].<br>[[Edgar Manas]], [[1932]]. |ostali_nazivi = |prihvaćena = 12. marta [[1921]]. godine |zvuk = |naslov_zvuka = İstiklal Marşı |bilješke = }} '''İstiklâl Marşı''' ({{jez-bs|Marš nezavisnosti}}) [[turska]] je nacionalna [[himna]]. Zvanično je usvojena [[12. mart]]a [[1921]], dvije godine prije usvajanja Dana [[Turska|Republike Turske]] ([[29. oktobar|29. oktobra]] [[1923]]), kao [[Motivacija|motivaciona]] muzička saga jedinicama koje su se borile u [[Turski rat za nezavisnost|Turskom ratu za nezavisnost]], ali i kao [[heroj]]ska himna Republike koja je bila uspostavljena nakon izvojevane pobjede. Autor stihova jeste poznati [[pjesnik]] [[Mehmet Akif Ersoy]], dok je [[dirigent]] [[Osman Zeki Üngör]] [[kompozitor|napisao]] [[muzika|muziku]]. Bitno je naznačiti da se pjevaju samo prve 2 strofe 10-strofne himne, dok se ostale obično spominju tokom recitiranja. Himna se redovno izvodi tokom državnih i vojnih događaja, nacionalnih festivala, bajrama, sportskih događaja i školskih ceremonija. Tekst himne se može vidjeti na raznim oglašivačima, displejima a prve dvije strofe su se nalazile i na novčanici od 100 [[Turska lira|turskih lira]] koja je bila u opticaju u periodu od 1983. do 1989. godine.<ref>[http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ Central Bank of the Republic of Turkey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090615060512/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/eng/ |date=15. 6. 2009 }}. Banknote Museum: 7. Emission Group - One Hundred Turkish Lira - [http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E7/256.htm I. Series] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090603080558/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E7/256.htm |date=3 Juni 2009 }} & [http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E7/258.htm II. Series] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090603083227/http://www.tcmb.gov.tr/yeni/banknote/E7/258.htm |date=3 Juni 2009 }}. – Pristupljeno 20. 7. 2018</ref> Himna je 1983. godine usvojena i kao nacionalna himna [[Turska Republika Sjeverni Kipar|Turske Republike Sjeverni Kipar]].<ref name="me">{{cite web |url = http://nationalanthems.me/turkey-istiklal-marsi |title = Turkey: İstiklal Marşı |publisher=NationalAnthems.me |accessdate = 20. 7. 2018 }}</ref> == Stihovi na turskom jeziku: == :Korkma, sönmez bu şafaklarda yüzen al sancak; :Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak. :O benim milletimin yıldızıdır parlayacak; :O benimdir, o benim milletimindir ancak. :Çatma, kurban olayım çehreni ey nazlı hilal! :Kahraman ırkıma bir gül! ne bu şiddet bu celal? :Sana olmaz dökülen kanlarımız sonra helal, :Hakkıdır, Hakk'a tapan, milletimin istiklal! :Ben ezelden beridir hür yaşadım, hür yaşarım. :Hangi çılgın bana zincir vuracakmış? Şaşarım; :Kükremiş sel gibiyim, bendimi çiğner aşarım; :Yırtarım dağları, enginlere sığmam, taşarım. :Garbın afakını sarmışsa çelik zırhlı duvar, :Benim iman dolu göğsüm gibi serhaddim var. :Ulusun, korkma! Nasıl böyle bir imanı boğar. :"Medeniyet!" dediğin tek dişi kalmış canavar? :Arkadaş! Yurduma alçakları uğratma sakın! :Siper et gövdeni, dursun bu hayasızca akın. :Doğacaktır sana vaadettiği günler Hakk'ın; :Kimbilir, belki yarın, belki yarından da yakın. :Bastığın yerleri "toprak" diyerek geçme, tanı! :Düşün, altında binlerce kefensiz yatanı. :Sen şehit oğlusun, incitme, yazıktır atanı; :Verme, dünyaları alsan da bu cennet vatanı. :Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki feda? :Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda! :Canı, cananı, bütün varımı alsın da Hüda, :Etmesin tek vatanımdan beni dünyada cüda. :Ruhumun senden, ilahi, şudur ancak emeli; :Değmesin mabedimin göğsüne na-mahrem eli! :Bu ezanlar ki şahadetleri dinin temeli, :Ebedi yurdumun üstünde benim inlemeli :O zaman vecd ile bin secde eder varsa taşım; :Her cerihamdan, ilahi, boşanıp kanlı yaşım, :Fışkırır ruh-i mücerret gibi yerden na'aşım; :O zaman yükselerek arşa değer belki başım! :Dalgalan sen de şafaklar gibi ey şanlı hilal; :Olsun artık dökülen kanlarımın hepsi helal! :Ebediyyen sana yok, ırkıma yok izmihlal. :Hakkıdır, hür yaşamış bayrağımın hürriyet; :Hakkıdır, Hakk'a tapan milletimin istiklal! == Vanjski linkovi == * [http://nationalanthems.me/turkey-istiklal-marsi/ Turkey: ''İstiklal Marşı'' - Audio državne himne Turske, sa podacima i tekstom] * [https://web.archive.org/web/20110723021704/http://audio.aydogan.net/Istiklal_Marsi.ogg Vokal İstiklal Marşı u Ogg Vorbis] * [https://web.archive.org/web/20100618003611/http://www.esnips.com/doc/d6d12ce5-f3a9-4e78-8eab-5130fe59d27c/B%C3%B6l%C3%BCm-I---%C4%B0stiklal-Mar%C5%9F%C4%B1---%C5%9Eiir/?widget=flash_player_esnips_blue Dramatic Reading of the text of the İstiklal Marşı] * [[:File:Istiklâl Marsi instrumetal.ogg|İstiklal Marşı - Instrumental version]] * [http://www.muzisyenlerkulubu.com/akorlar/guitar.asp?action=downloads&link=161&lessons=%DDstiklal+Mar%FE%FD İstiklal Marşı - Acoustic Guitar version] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070928003945/http://www.muzisyenlerkulubu.com/akorlar/guitar.asp?action=downloads&link=161&lessons=%DDstiklal+Mar%FE%FD |date=28. 9. 2007 }} * [http://de.youtube.com/watch?v=WnT-05Vdkkg İstiklal Marşı - Electric Guitar version] * [http://www.youtube.com/watch?v=NwL8ie7HUtQ İstiklal Marşı - Baglama version] * [http://www.muzikegitimcileri.net/download/eslik/istiklal-marsi.pdf İstiklal Marşı - Guitar Chords in PDF format] * [http://www.youtube.com/watch?v=WPRPaD8Wo6s The Original Composition by Ali Rıfat Çağatay] == Reference == {{reference}} {{Turska po temama}} {{Himne Evrope}} [[Kategorija:Državne himne]] [[Kategorija:Sjeverni Kipar]] [[Kategorija:Turska]] c5lbjq8k6p1g37aqhn2d1vbw3hbelgf Sierra Entertainment 0 22868 3426089 3404690 2022-07-30T12:55:35Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Prijevod}} [[Datoteka:Sierra former logo.svg|200px|mini|Najnoviji logo (''Sierra Entertainment'')]] '''Sierra Entertainment''' je proizvođač [[računarske igre|računarskih]]-[[videoigra|videoigara]] i izdavač video igara aktivan od [[1980]]. Ime preživljava kao brand [[Vivendi Universal]]a. [[Datoteka:Sierra (On-Line Systems) logo.png|200p|desno|mini|Jedna od prvih Sierra-inih logoa (''Sierra On-Line'')]] === Početak === On-Line Systems, kako se Sierra Entertainment izvorno zvao, su osnovali 1979 Ken i Roberta Williams u njihovom domu u predgrađu [[Los Angeles]]a, [[Kalifornija]]. Nadahnuti tekstulno baziranom igrom [[MIT|MIT-a]] ''Adventure'', tim muža i žene počeo je izmišljati nove načine da odskoče od osnovne ideje. Koristeći posuđen [[TRS-80]] računar, Williamsi su počeli gledati kroz većinu igara tog vremena. Mnoge su bile dobre, ali niti jedna od njih nije bila u mogućnosti da ponude više od tekstualnog opisa koji se događao unutar same igre. Roberta je počela raditi na ideji o igri koja bi udružila tekst i slike i to prvi puta. Kenu je trebalo preko mjesec dana da prevede Robertin rukom pisan koncept igre u prvu grafičko/tekstualnu avanturu, ''The Wizard and the Princess'' dostupna za [[Apple II]], uzeli su se potpune blagodati uređajevih ''hi-res'' mogućnosti. === King's Quest: The First 3-D Animated Adventure === 1983, [[IBM]] pristupio je Sierri da razvije igru koja bi iskazala novi [[IBM]] [[računar]]. Ovo "top secret" partnerstvo produciralo je legendarni ''[[Kings Quest]]''. Po prvi put su igrači kontrolirali lika na ekranu koji je interaktivao sa bojom, trodimenzionalnim okruženjem. === 1990te === [[1994]], Sierra je premjestila svoje sjedište u [[Bellevue, Washington]] za privlačenje više talenata. === 2000te === Kompanija je preimenovana u ''Sierra Entertainment'' [[2002]]. U Lipnju [[2004]], Vivendi reorganizirao je [[Vivendi Universal]] igrače grupe, distribuirajući Sierra-ina djela ostalim jedinicama i naposljetku zatvorena je Sierra-ina Bellevue lokaciju u oktobru. Brand Sierre sada živi samo u imenu. == Sierrine igre == === Avanturističke igre === * ''[[Mystery House]]'' (1980, proizvedena 1979, ponovno izašla zahvaljući SierraVenture 1982) * ''[[Mission Asteroid]]'' (1980, ponovno izašla zahvaljući SierraVenture, 1982) * ''[[The Wizard and the Princess]] / Adventure in Serenia'' (1980, ponovno izašla zahvaljući SierraVenture 1982) * ''[[Cranston Manor]]'' (1981) * ''[[Ulysses and the Golden Fleece]]'' (1981, ponovno izašla zahvaljući SierraVenture 1982) * ''[[Time Zone (računarska igra)|Time Zone]]'' (1982, proizvedena 1981, ponovno izašla zahvaljući SierraVenture 1982) * ''[[The Dark Crystal (računarska igra)|The Dark Crystal]]'' (1982) * ''[[Gelfling Adventure]]'' (1984) * ''[[Mickey's Space Adventure]]'' (1984) * ''[[The Black Cauldron (igra)|The Black Cauldron]]'' (1984, ponovno izašla 1986) * ''[[Winnie the Pooh in the Hundred Acre Wood]]'' (1984) * ''[[Dragon's Keep]]'' (1983) * ''[[Troll's Tale]]'' (1983) * ''[[Gold Rush!]]'' (1988) * ''[[Codename: Iceman]]'' (1989) * ''[[The Adventures of Willy Beamish]]'' (1991) * ''[[Heart of China]]'' (1991) * ''[[Freddy Pharkas: Frontier Pharmacist]]'' (1993) * ''[[Betrayal at Krondor]]'' (1993) * ''[[Slater & Charlie Go Camping]]'' (1993) * ''[[Urban Runner]]'' (1995) * ''[[Torin's Passage]]'' (1995) * ''Stay Tooned!'' (1996) * ''[[RAMA]]'' (1996) * ''[[Lighthouse: The Dark Being]]'' (1996) * ''Betrayal in Antara'' (1997) * ''[[King's Quest]]'' serijal *# ''[[King's Quest I: Quest for the Crown]]'' (1984, proizvedena 1983, ponovno izašla 1987, poboljšana verzija 1989) *# ''[[King's Quest II: Romancing the Throne]]'' (1985) *# ''[[King's Quest III: To Heir Is Human]]'' (1986) *# ''[[King's Quest IV: The Perils of Rosella]]'' (1988) *# ''[[King's Quest V: Absence Makes the Heart Go Yonder!]]'' (1990, CD-ROM verzija 1991) *# ''[[King's Quest VI: Heir Today, Gone Tomorrow]]'' (1992, CD-ROM verzija 1993) *# ''[[King's Quest VII: The Princeless Bride]]'' (1994) *# ''[[King's Quest VIII: The Mask of Eternity]]'' (1998) * ''[[Space Quest]]'' serijal *# ''Space Quest I: The Sarien Encounter'' (1986, poboljšana verzija 1990) *# ''Space Quest II: Vohaul's Revenge'' (1987) *# ''Space Quest III: The Pirates of Pestulon'' (1989) *# ''Space Quest IV: Roger Wilco and the Time Rippers'' (1991) *# ''Space Quest V: Roger Wilco in the Next Mutation'' (1993) *# ''Space Quest 6: The Spinal Frontier'' (1995) * ''[[Leisure Suit Larry]]'' serijal *# ''[[Softporn Adventure]]'' (1981, precursor to Leisure Suit Larry) *# ''[[Leisure Suit Larry In the Land of the Lounge Lizards]] / Leisure Suit Larry 1'' (1987, poboljšana verzija 1991) *# ''[[Leisure Suit Larry Goes Looking for Love (In Several Wrong Places)]] / Leisure Suit Larry 2'' (1988) *# ''[[Leisure Suit Larry 3: Passionate Patti in Pursuit of the Pulsating Pectorals]]'' (1989) *# ''[[Leisure Suit Larry 4]]'' (unwritten, unreleased - number skipped as a gag) *# ''[[Leisure Suit Larry 5: Passionate Patti Does a Little Undercover Work]]'' (1991) *# ''Laffer Utilities'' (1992) *# ''[[Leisure Suit Larry 6: Shape Up or Slip Out!]]'' (1993) *# ''[[Leisure Suit Larry 7: Love for Sail]]'' (1995) *# ''Leisure Suit Larry's Casino'' (1998) (a non-adventure Vegas-style spinoff game) *# ''Leisure Suit Larry 8: Lust in Space'' (unreleased) *# ''[[Leisure Suit Larry: Magna Cum Laude]]'' (2004), not by Al Lowe *''[[Lords of Magic]]'' (1998) * ''[[Police Quest]]'' serijal *# ''Police Quest: In Pursuit of the Death Angel'' (1987, poboljšana verzija 1991) *# ''Police Quest II: The Vengeance'' (1988) *# ''Police Quest III: The Kindred'' (1990) *# ''Police Quest IV: Open Season'' (1993) * ''[[Manhunter (igra)|Manhunter]]'' serijal *# ''Manhunter: New York'' (1988) *# ''Manhunter 2: San Francisco'' (1989) * ''[[Laura Bow]]'' serijal *# ''[[The Colonel's Bequest]]'' (1989) *# ''Laura Bow II: [[The Dagger of Amon Ra]]'' (1991) *''Conquests'' serijal *# ''[[Conquests of Camelot]]: King Arthur, The Search for the Grail'' (1989) *# ''[[Conquests of the Longbow]]: The Adventures of Robin Hood'' (1992) * ''[[Quest for Glory]]'' serijal (prvobitni ''Hero's Quest'') *# ''[[Quest for Glory I]] (a.k.a. Hero's Quest I): So You Want to be a Hero'' (1989, poboljšana verzija 1991) *# ''[[Quest for Glory II: Trial by Fire|Quest for Glory II]] (a.k.a. Hero's Quest II): Trial by Fire'' (1990) *# ''[[Quest for Glory III: Wages of War]]'' (1992) *# ''[[Quest for Glory IV: Shadows of Darkness]]'' (1994) *# ''[[Quest for Glory V: Dragon Fire]]'' (1998) * ''[[EcoQuest]]'' serijal *# ''[[EcoQuest: The Search for Cetus]]'' (1991) *# ''[[EcoQuest 2: Lost Secret of the Rainforest]]'' (1993) * ''[[Gabriel Knight]]'' serijal *# ''[[Gabriel Knight: Sins of the Fathers]]'' (1993) *# ''[[Gabriel Knight 2: The Beast Within]]'' (1995) *# ''[[Gabriel Knight 3: Blood of the Sacred, Blood of the Damned]]'' (1999) * ''[[Phantasmagoria (igra)|Phantasmagoria]]'' serijal *# ''[[Phantasmagoria (igra)|Phantasmagoria]]'' (1995) *# ''Phantasmagoria II: A Puzzle of Flesh'' (1996) * ''[[Shivers (računarska igra)|Shivers]]'' serijal *# ''[[Shivers (računarska igra)|Shivers]]'' (1996) *# ''[[Shivers 2]]: Harvest of Souls'' (1997) === Ostale značajne igre === * ''[[Sammy Lightfoot]]'' ([[1983]]) * ''[[Donald Duck's Playground]]'' ([[1984]]) * ''[[Mixed-Up Mother Goose]]'' ([[1987]]) * ''[[Jones in the Fast Lane]]'' (1991) * ''[[Quarky & Quaysoo's Turbo Science]]'' (1992) * ''[[Pepper's Adventures in Time]]'' (1993) * ''[[Grand Prix Legends]]' ([[1998]])' * ''[[The Realm Online]]'' * ''[[Sierra Championship Boxing]]'' * ''[[Ultima II|Ultima II: Revenge of the Enchantress]]'' * ''[[No One Lives Forever]]'' (serijal) * ''[[Red Baron (game)|Red Baron]]'' (proizveo [[Dynamix]]) * ''[[Aces of the Pacific]]'' * ''[[SWAT Series|SWAT]]'' (serijal) * ''[[NASCAR Racing]]'' * ''[[Tribes: Aerial Assault]]'' * ''[[Metal Arms: Glitch in the System]]'' * ''[[Homeworld]]'' i ''[[Homeworld 2]]'' * ''[[Half-Life]]'' i ''[[Half-Life 2]]'' *''[[3-D Ultra Pinball]]'' serijal *#''3-D Ultra Pinball'' (1996) *#''3-D Ultra Pinball: Creep Night'' (1996) *#''3-D Ultra Pinball: The Lost Continent'' (1998) *#''3-D Ultra Pinball: Thrill Ride'' (2000) * ''[[Dr. Brain]]'' serijal *# ''Castle of Dr. Brain'' (1991) *# ''Island of Dr. Brain'' (1992) *# ''The Lost Mind of Dr. Brain'' (1995) *# ''The Time Warp of Dr. Brain'' (1996) *# ''Dr. Brain Thinking Games: Puzzle Madness'' (1998) * ''[[The Incredible Machine]]'' serijal (proizveo [[Dynamix]]) *# ''The Incredible Machine'' (1992) *# ''The Even More Incredible Machine'' (1993) *# ''[[Sid & Al's Incredible Toons]]'' (1993) *# ''The Incredible Machine 2'' (1994) *# ''The Incredible Toon Machine'' (1994) *# ''The Incredible Machine 3.0'' (1995) *# ''Return of the Incredible Machine: Contraptions'' (2000) *# ''The Incredible Machine: Even More Contraptions'' (2001) * ''[[City Building serijal]]'' *# ''[[Caesar (računarska igra)|Caesar]]'' (1993) *# ''[[Caesar II]]'' (1995) *# ''[[Caesar III]]'' (1998) *# ''[[Pharaoh (računarska igra)|Pharaoh]]'' (1999) i ''[[Cleopatra (računarska igra)|Cleopatra: Queen Of The Nile]]'' (2000) *# ''[[Master of Olympus - Zeus|Zeus: Master of Olympus]]'' (2001) i ''[[Master of Atlantis - Poseidon|Poseidon: Master of Atlantis]]'' (2002) *# ''[[Emperor: Rise of the Middle Kingdom]]'' (2003) * ''[[Football Pro]]'' serijal * ''[[Baseball Pro]]'' serijal * ''[[Outpost (računarska igra)|Outpost]]'' serijal *# ''Outpost'' (1994) *# ''[[Outpost 2]]: Divided Destiny'' (1997) * ''[[Hoyle]]'s'' serijal *# ''[[Hoyle's Official Book of Games: Volume 1]]'' (1989) *# ''[[Hoyle's Official Book of Games: Volume 2]]'' (1990) *# ''[[Hoyle's Official Book of Games: Volume 3]] (1991) *# ''Hoyle Casino'' *# ''Hoyle Board Games'' *# ''Hoyle Card Games'' *# ''Hoyle Kids Games'' *# ''Hoyle Puzzle Games'' *# ''Hoyle Table Games'' *# ''Hoyle Solitaire'' (1996) *# ''Hoyle Majestic Chess'' (2003) *# ''Hoyle Backgammon and Cribbage'' (1999) *# ''Hoyle Casino Empire'' (2002) *[[Evil Genius (igra)|Evil Genius]] (2004) * ''[[Field & Stream]]'' serijal *# ''Field & Stream: Trophy Bass 3D'' *# ''Field & Stream: Trophy Bass 4'' *# ''Field & Stream: Trophy Buck 'n Bass 2'' *# ''Field & Stream: Trophy Hunting 4'' *# ''Field & Stream: Trophy Hunting 5'' == Referensa == *[http://www.gamasutra.com/php-bin/news_index.php?story=6864 Intervju s Kenom Williamsom], Gamasutra, oktobar 2005 == Dodatni linkovi == * [http://www.sierra.com/ Sierrina službena web stranica] * [http://www.vugames.com/ Vivendi Universal Games] - službena stranica trenutnih vlasnika Sierre * [http://www.allowe.com/ Al Lowe's Humor Site] - službena web stranica [[Al Lowe|Ala Lowea]], kreator Leisure Suit Larrya * [http://www.evryware.com/ Evryware] - službena stranica [[Evryware]]a, dizajnerski tim koji je stvorio Manhunter serijal i Sierra Championship Boxing * [http://www.agdinteractive.com AGD Interactive] - grupa posvečena u izradi remakea i updatingu Sierrih klasičnih avantura iz osamdesetih i devedesetih * [http://www.sierragamers.com/ Sierra Gamers] - fan stranica izdržavana od strane [[Ken Williams (gaming)|Kena Williamsa]], osnivač Sierre * [http://www.vintage-sierra.com/ Vintage Sierra] - fan stranica * [https://web.archive.org/web/20050723000431/http://www.sierraplanet.com/ Sierra Planet] - fan stranica, sadrži arhive raznih web stranica koji imaju veze sa Sierra * [https://web.archive.org/web/20050205113128/http://www.geocities.com/onlinesierra/ Online Sierra] - fan stranica * [http://www.queststudios.com/ Quest Studios] - fan stranica, uglavno sadrži MIDI zvukove (također i neki MP3/OGG soundtrackovi) snimljeni iz Sierrinih igra, kao i ostali materijal koji ima veze sa Sierrom * [http://www.sierramusic.tk/ Sierra Music Central] - fan stranica, sadrži MP3/OGG soundtrackove snimljene iz Sierrinih igra * [https://web.archive.org/web/20060820071238/http://ny.com.au/sierra.php Sierra Entertainment] - analiza i kritika * [https://web.archive.org/web/20091027021900/http://geocities.com/belzorash/ Sierra Game Patches] - zakrpe za klasične igre kako bi radile sa modernim operativnim sistemima. Koristite [[DOSBox]] za najbolji rezultat. * [https://web.archive.org/web/20060722080607/http://www.thedoteaters.com/play4sta2.htm Entry at The Dot Eaters] - zapis o ranoj historiji Sierre i profil njenih glavnih ranih igara * [http://www.if-legends.org/~adventure/Sierra_On-Line,_Inc.html fan stranica] [[Kategorija:Videoigre]] nmzwb9ayrmuwoose55tbn7wnc3nzy93 Thierry Henry 0 22967 3426165 3337822 2022-07-30T15:54:08Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | brojnadresu = | datumrođenja = [[17. august]] [[1977.]] | godine1 = 1994-1999 | godine2 = 1999 | godine3 = 1999-2007 | godine4 = 2007-2010 | godine5 = 2010-2014 | godine6 = 2012 | imenogometaša = Thierry Henry | klubovi1 = [[AS Monaco FC|AS Monaco]] | klubovi2 = [[Juventus FC|Juventus]] | klubovi3 = [[Arsenal FC|Arsenal]] | klubovi4 = [[Barcelona|Barselona]] | klubovi5 = [[New York Red Bulls]] | klubovi6 = → [[Arsenal FC|Arsenal]] (posudba) | nacionalneekipe1 = [[Francuska U-20]] | nacionalneekipe2 = [[Francuska nogometna reprezentacija|Francuska]] | nacionalnegodine1 = 1997 | nacionalnegodine2 = 1997-2010 | nacionalninastupi(golovi)1 = 5(3) | nacionalninastupi(golovi)2 = 123(51) | nastupi(golovi)1 = 105(20) | nastupi(golovi)2 = 16(3) | nastupi(golovi)3 = 254(174) | nastupi(golovi)4 = 80(35) | nastupi(golovi)5 = 122(51) | nastupi(golovi)6 = 4(1) | omladinskegodine = 1983-1989 <br /> 1989-1990 <br /> 1990-1992 <br /> 1992-1994 | omladinskipogoni = CO Les Ulis <br /> US Palaiseau <br /> Viry-Châtillon <br /> Clairefontaine <br /> [[AS Monaco FC|AS Monaco]] | pozicija = [[Napadač]] | punoime = Thierry Daniel Henry | reprezentacija = [[Francuska nogometna reprezentacija|Francuska]] | rodnadržava = [[Francuska]] | rodnigrad = Les Ulis, Essonne | trenutniklub = | slika = Datoteka: Thierry_Henry_MLS_All_Star_2013.jpg | visina = 188 cm | zadnjeuređivanje = 14.09.2017. }} '''Thierry Daniel Henry''' je bivši profesionalni [[Francuska|francuski]] [[nogomet]]aš i [[Francuska nogometna reprezentacija|reprezentativac Francuske]] koji je igrao na poziciji [[napadač]]a, trenutno je drugi pomoćnik trenera [[Nogometna reprezentacija Belgije|Belgije]]. Igrao je za [[AS Monaco FC|AS Monaco]], [[Juventus FC|Juventus]], [[FC Barcelona|Barcelonu]], a proveo je 8 godina u [[Arsenal FC|Arsenalu]] gdje drži rekord kao najbolji klupski strijelac ikada. U [[Nogometna reprezentacija Francuske|Nogometnoj reprezentaciji Francuske]] drži rekord za najviše golova ikada. Profesionalni debi zabilježio je 1994. u [[AS Monaco FC|AS Monacu]] da bi nakon sjajnih partija u kneževskom klubu 1998. prešao u [[Juventus FC|Juventus]]. Te iste godine nakon sjajne forme dobio je poziv u reprezentaciju. U Torinu je odigrao slabu sezonu i poslije godinu dana prelazi u [[Arsenal FC|Arsenal]] za 11 miliona funti, gdje će postati najbolji strijelac kluba sa 226 postignutih golova u svim takmičenjima. Sa Arsenalom je osvojio dvije titule engleske Premier lige i tri FA kupa. U junu 2007. Henry prelazi u [[FC Barcelona|Barcelonu]] za 24 miliona funti. Dvaput je nominiran za [[FIFA-in Svjetski igrač godine|igrača godine]] i oba puta bio drugi (2003. i 2004). [[Pelé]] ga je u martu 2004. proglasio jednim od "top 125 živućih igrača". Nominovan je na ''PFA Players' Player of the Year'' dva puta, i ''FWA Footballer of the Year'' tri puta. Henry je svoje zadnje 2 sezone proveo u [[Arsenal FC|Arsenalu]] kao kapiten, što ih je dovelo do finala [[UEFA Liga prvaka|Lige Prvaka]] 2006. godine.<!-- Prestigao je [[Ian Wright|Iana Wrighta]] kao najboljeg strijelca{{Izvor}} sa 200 golova, postigavši ih za sada 271.<ref>http://soccernet.espn.go.com/players/stats?id=8039&cc=4716 (''stanje 18. april 2008'')</ref> --> == Nagrade i naslovi == === Klub === ==== Monaco ==== * [[Ligue 1]]: 1996-96 * ''Trophée des Champions: 1997'' ==== Arsenal ==== * [[Premijer liga Engleske|Premier Liga]]: 2001-02, 2003-04 * [[FA kup|FA Kup]]: 2001-02, 2002-03, 2004-05 * [[FA Community Shield]]: 2002, 2004 ==== Barcelona ==== * [[La Liga]]: 2008–09, 2009–10 * [[Kup kralja|Kup kralja:]] 2008–09 * [[Španski superkup]]: 2009 * [[UEFA Liga prvaka|Liga prvaka]]: 2008–09 * [[UEFA Superkup]]: 2009 * [[FIFA Svjetsko klupsko prvenstvo|FIFA Svjetsko klupsko prvenstvo:]] 2009 ==== New York Red Bulls ==== * Supporters' Shield: 2013 * MLS Eastern Conference: 2010, 2013 === Međunarodne === ==== Francuska ==== * [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|FIFA Svjetsko prvenstvo:]] 1998. * [[Evropsko prvenstvo u nogometu|UEFA Evropsko prvenstvo]]: 2000. * [[FIFA Kup konfederacija|FIFA Kup Konfederacija]]: 2003. * King Hassan II Međunarodni turnir: 2000. === Individualne === * [[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]]: 2006(3. mjesto) * FIFA World Player of the Year(Srebrna nagrada): 2003, 2004 * UNFP Ligue 1 Mladi igrač godine: 1996-97 * PFA Players' Player of the Year: 2002-03, 2003-04 * PFA Team of the Year: 2000–01, 2001–02, 2002–03, 2003–04, 2004–05, 2005–06 * PFA Tim stoljeća (1907–2007): ** Tim stoljeća 1997–2007 ** Ukupni tim stoljeća * FWA Footballer of the Year: 2002–03, 2003–04, 2005–06 * Premier League Zlatna kopačka: 2001–02, 2003–04, 2004–05, 2005–06. * Golden Boot Landmark Award 10: 2004–05 * Golden Boot Landmark Award 20: 2004–05 * Premier League Player of the Month: April 2000, Septembar 2002, Januar 2004, April 2004 * BBC-ijev gol godine: 2002–03 * UEFA Tim godine: 2001, 2002, 2003, 2004, 2006 * MLS Best XI: 2011, 2012, 2014 * MLS Player of the Month: Mart 2012 * Best MLS Player ESPY Award: 2013 * MLS All-Star: 2011, 2012, 2013, 2014 * Onze d'Or: 2003, 2006 * Evropska Zlatna kopačka: 2003–04, 2004–05 * Francuski igrač godine: 2000, 2003, 2004, 2005, 2006 * IFFHS World's Top Goal Scorer of the Year: 2003 * [[FIFPro|FIFA FIFPro World XI]]: 2006 * FIFA World Cup All-Star Team: Germany 2006 * [[FIFA Kup konfederacija|FIFA Kup Konfederacija]] Zlatna lopta: Francuska 2003 * [[FIFA Kup konfederacija|FIFA Kup Konfederacija]] Zlatna kopačka: Francuska 2003 * UEFA European Football Championship Team of the Tournament: 2000 * FIFA 100 : 2004 * Kuća slavnih engleskog nogometa : 2008 * Légion d'Honneur : 1998 * UEFA Ultimate Team of the Year: (objavljeno 2015) * UEFA Euro All-time XI (objavljeno 2016) == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Wikicitat}} {{Commonscat|Thierry Henry}} * {{FIFA igrač|170711|Thierry Henry}} * {{Soccerbase|13501}} * {{IMDb name|1128244}} * [http://www.mlssoccer.com/players/thierry-henry Thierry Henry] na mlssoccer.com * [http://www.jockbio.com/Bios/Henry/Henry_bio.html Thierry Henry]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120510024545/http://www.jockbio.com/Bios/Henry/Henry_bio.html |date=10. 5. 2012 }} na jockbio.com {{Navkutije |ime = Nagrade |naslov = Nagrade |naslovstil = background-color:gold; color:black; border: solid 1px #000; |podaci1 = {{Francuski nogometaš godine}} {{Najbolji strijelci Premier Leaguea}} {{Evropska Zlatna kopačka}} {{FIFA 100}} {{Najbolji sastav EP 2000. u nogometu}} {{Igrač godine - Arsenal FC}} {{PFA nogometaš godine}} }} {{Navkutije |ime = Sastavi Francuske |naslov = Sastavi Francuske |naslovstil = background-color:#0055A4; color:#FFFFFF; border: solid 1px #EF4135; |podaci1 = {{Sastav Francuske na SP 1998. u nogometu}} {{Sastav Francuske na EP 2000. u nogometu}} {{Sastav Francuske na SP 2002. u nogometu}} {{Sastav Francuske na FIFA Kupu konfederacija 2003.}} {{Sastav Francuske na EP 2004. u nogometu}} {{Sastav Francuske na SP 2006. u nogometu}} {{Sastav Francuske na EP 2008. u nogometu}} {{Sastav Francuske na SP 2010. u nogometu}} }} {{DEFAULTSORT:Henry, Thierry}} [[Kategorija:Francuski nogometaši]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 1998.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2000.]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2002.]] [[Kategorija:Igrači FIFA Kupa konfederacija 2003.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2004.]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2006.]] [[Kategorija:Igrači na Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]] [[Kategorija:Igrači na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.]] [[Kategorija:Nogometaši AS Monaca]] [[Kategorija:Nogometaši Juventusa]] [[Kategorija:Nogometaši Arsenala]] [[Kategorija:Nogometaši Barcelone]] [[Kategorija:Nogometaši New York Red Bullsa]] 4zk4dzfa8benclv2q5iu6nhomzxxh9m Velika depresija 0 22985 3426246 3410943 2022-07-31T01:18:44Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje|Depresija (čvor)}} [[Datoteka:Lange-MigrantMother02.jpg|mini|Lange: Migrantkinja]] '''Velika kriza''' ili, kako se još često zove '''Velika ekonomska kriza''' ili '''Velika depresija'''<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/event/Great-Depression|title=Great Depression {{!}} Definition, History, Causes, Effects, & Facts|newspaper=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2017-10-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.eh.net/encyclopedia/article/parker.depression|title=EH.Net Encyclopedia: An Overview of the Great Depression|date=2006-01-13|accessdate=2017-10-25|archive-date=13. 1. 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060113115505/http://www.eh.net/encyclopedia/article/parker.depression|url-status=bot: unknown}}</ref> nazivi su teškog sloma cijelih nacionalnih ekonomija u svim važnijim [[industrija|industrijskim]] državama koja je počela [[1929]]. a očitovala se, između ostalog, slomom cijelog niza privrednih subjekata, masivnom [[nezaposlenost|nezaposlenošću]] i [[deflacija|deflacijom]]. Istovremenost pojavljivanja krize u raznim područjima nacionalne ekonomije bila je pospješena naraslom međusobnom prepletenošću pojedinih dijelova privrede kao i ekonomija raznih država te povezanošću financijskih tokova odnosno naraslom pokretljivošću [[kapital]]a ali i nepostojanjem određenih elemenata reguliranja [[tržište|tržišta]] koji se danas podrazumijevaju. Svjetska ekonomska kriza je prekinula je tzv. "zlatne dvadesete godine". == Pregled == U početku lagani pad rasta svjetski vodeće privrede [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-a doveo je špekulativno precijenjeno tržište [[dionica]] u oktobru [[1929]]. do sloma ("[[Berzovni krah (1929)|crni utorak]]"). To je dovelo do okretanja tokova kapitala. Kapital, koji je u godinama prije toga bio [[investicija|investiran]] u druge nacionalne ekonomije, na brzinu je povlačen. U [[Evropa|Evropi]] (ali i u drugim zemljama svijeta) je to povlačenje kapitala izazvalo najteže oblike [[kriza|krize]] u njihovim ionako slabim ekonomijama. U cijelom lancu događanja došlo je do masivne nezaposlenosti i ogromnog pada međunarodne razmjene. U raznim državama se na izazove reagiralo različito: polazeći od [[Skandinavija|Skandinavije]], a naročito [[Švedska|Švedske]], demokratije koje su funkcionirale počele su, prelazeći u socijalne države, s intervencijama u [[tržište|tržišna]] događanja. Kolebljive pokušaje interveniranja američkog Predsjednika Hoovera je njegov nasljednik [[Franklin D. Roosevelt]] od [[1933]]. pojačao, a skup primijenjenih mjera ostao je u [[ekonomija|ekonomskoj teoriji]] poznat pod imenom [[New Deal]]. Najpoznatija mjera je bilo financiranje [[javni radovi|javnih radova]], kao mjere za pokretanje investicija, povećanim zaduživanjem države (kasnije poznatim pod nazivom [[deficitno financiranje]]). Mnoge države (npr. [[Velika Britanija]]) tada odustaju od povezivanja vrijednosti svojih [[valuta]] uz [[zlato]] (što je do tada bilo pravilo) kako bi barem sačuvali svoje valutne rezerve. Druge države (npr. [[Njemački Reich]]) su pokušale jačanjem vrijednosti svojih valuta dovesti pod kontrolu raspad ekonomije, što je imalo za posljedicu katastrofalni pad standarda i do ogromne socijalne krize. To je, opet, otvorilo put radikaliziranju [[politika|politike]] i u [[Njemačka|Njemačkoj]] pogodovalo usponu [[nacizam|nacionalsocijalizma]]. == Posljedice == U SAD-u, gdje je sve počelo, nakon sloma čitave ekonomije, svaki četvrti Amerikanac je ostao bez posla, tako da je oko 15 miliona ljudi bilo nezaposleno. Prosječne nadnice su pale za 60%, a prihod od [[poljoprivreda|poljoprivrede]] za 50%. Kako je do tada ekonomija SAD-a bila vodeća i u neku ruku pokretač razvoja svjetske privrede, tako se i kriza prelila iz Amerike u cijeli svijet. Posljedice su se osjetile u svim zemljama svijeta, a najteže je bilo industrijski razvijenijim državama. == Također pogledajte == * [[kriza]] {{Commonscat|Great Depression}} == Reference == {{Refspisak|}} [[Kategorija:Ekonomija]] ixw8ube97lrbhzov1zw3yhhjjxuo0y4 Ruslana 0 23344 3426069 3415164 2022-07-30T12:05:53Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija osoba | ime = Ruslana Lyzhichcko | slika = Ruslana in Kiev.JPG | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1973|5|24}} | mjesto_rođenja = Lavov, Ukrajina | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | nacionalnost = | druga_imena = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Ruslana''' (''Руслана Лижичко''; rođena [[24. maj]]a [[1973]]. [[Lavov]], [[Ukrajina]]) је [[Ukrajina|ukrajinska]] pjevačica. == Diskografija == === Albumi === *''Myt' Vesny - Dzvinkyj Viter (album)|Myt' Vesny - Dzvinkyj Viter (Мить весни. Дзвінкий вітер) ''(1998) *''Останнє різдво 90-x'' (1999) *''Найкраще'' (2001) *''Добрий вечір, тобі ...'' (2002) *''Dyki Tantsi'' (2003) *''Diki Tantsi (Eurobonus)'' (2004) *''Wild Dances'' (2004) *''Welcome To My Wild World'' (2005) *''Club'in'' (2005) *''Wild Dances (New Year/Christmas Edition)'' (2005) *''Amazonka'' (2008) *''Wild Energy'' (2008) === Hitovi === *"Ty" *"Balada pro princessu" *"Svitanok" *"Ostannya Poema" *"Kolyskova" *"Myt' Vesny" *"Prochannya z Disko" *"Znaju Ja" *"Oy, Zaghray My, Muzychenku" *"Kolomyjka" *"Wild Dances" (2004) *"Dance with the Wolves" (2004) *"The Same Star" (2005) *"Dika Energiya"(2006) *"Wild Energy" (2006) == Također pogledajte == * [[Eurosong 2004.]] == Vanjski linkovi == {{commons|Ruslana}} * [http://www.ruslana.ua Službena stranica] * [http://fanclub.ruslana.ua fanclub.ruslana.ua]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121008003503/http://fanclub.ruslana.ua/ |date=8. 10. 2012 }} * [http://www.ruslanatv.com RuslanaTV] * [http://www.youtube.com/RuslanaTube Youtube] {{stub-biog}} {{DEFAULTSORT:Ruslana}} [[Kategorija:Ukrajinski muzičari]] [[Kategorija:Biografije, Lavov]] [[Kategorija:Rođeni 1973.]] [[Kategorija:Ukrajinski predstavnici na Euroviziji]] [[Kategorija:Predstavnici na Eurosongu 2004.]] kt2gpiabzty8w8vj07jd5av734omhr2 Taškent 0 24928 3426154 3266145 2022-07-30T15:40:26Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Naselje <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Taškent | izvorno_ime = Toshkent | drugo_ime = | kategorija = Grad <!-- *** Ime **** --> | etimologija = | službeni_naziv = | moto = | nadimak = <!-- *** Slika *** --> | slika = Vue de l'Aqua-Park - Tachkent.jpg | opis_slike = Pogled na Taškent <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Uzbekistan | zastava_države = da | administrativna_podjela1 = <!-- *** Položaj i visina *** --> | nadmorska_visina = 455 | širina_stepeni = 41| širina_minuta = 18| širina_sekundi = 00| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 69| dužina_minuta = 16| dužina_sekundi = 00| dužina_IZ = E | najviši = | najviša_visina = | najniža = | najniža_visina = <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 334.8 | površina_zemlje = | površina_vode = | površina_urban = | površina_metro = <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 2.571.668 | stanovništvo_datum = 2020 | stanovništvo_urban = | stanovništvo_metro = | stanovništvo_opcina = | stanovništvo_gustoca = | stanovništvo_urban_gustoca = | stanovništvo_opcina_gustoca = | stanovništvo_metro_gustoca = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | vlada = | gradonačelnik = | gradonačelnik_partija = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[UTC]]+05:00 | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = 71 | kod = <!-- *** Karta *** --> | karta = Uzbekistan location map.svg | karta_lokacija = Uzbekistan <!-- *** Web stranice *** --> | web_stranica = [https://tashkentnews.uz/ tashkentnews.uz] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Taškent''' ([[uzbečki jezik|uz]]. ''Toshkent'') je glavni grad [[Uzbekistan]]a. Ime znači "Kameni grad". [[2008]]. godine grad je imao oko 2,18 miliona stanovnika. Prema nezvaničnim podacima grad je 2009. godine imao oko 3 miliona stanovnika. == Historija == Na području današnjeg Taškenta je postojalo naselje i prije naše ere. Tada je nosio naziv ''Šaš''. U [[8. vijek]]u su ga osvojili [[Arapi]], u sljedećem vijeku je bio uništen napadima [[Džingis Kan]]a i nomada. Nakon toga je obnovljen, ali ne na ruševinama, već sjeverozapadno od njih. Taškent je često mjenjao vladare, te nekoliko puta bio je srušen. Dalja obnova je slijedila za [[Timur Lenk]]ove vladavine u [[14. vijek]]u. Značajan prevrat u historija se desio kada je grad pao pod vlast [[Rusko Carstvo|Ruskog Carstva]], [[1865]]. godine. Taškent je tada postao centar [[Turkestan]]ske [[gubernija|gubernije]], te se počeo razvijati u moderan grad. Od godine [[1899]]. uveden je željeznički saobraćaj, što je povezalo grad s [[Kaspijsko more|Kaspijskim morem]]. 11. oktobara [[1917]]. godine grad preuzimaju sovjeti , okupacija je naišla na otpor, u sukobima je uništen historijski dio grada. Od aprila [[1918]]. godine [[Turkestan]]sku [[gubernija|guberniju]] zamjenjuje [[Turkestan]]ska ASSR, koja poslije pristupa [[Sovjetski savez|SSSRu]]. Godine [[1930]]. postaje njenim glavnim gradom, na tom mjestu prije je bio [[Samarkand]]. U razdoblju između 1920. i 1940. godine je počela [[industrijalizacija]] grada. [[24. juli|24. jula]] [[1966]]. godine grad je uništio [[potres]] jačine 7 stepeni [[Richterova skala|Richterove skale]]. Oko 300 000 ljudi je ostalo bez domova. Obnova je uvelike izmijenila urbanistički plan grada. Veliku prekretnicu u saobraćaju [[1977]]. godine donosi otvaranje [[Metro u Taškentu|metroa]]. Godine [[1985]]. izgrađen je tv toranj visok 375 metra. Godine [[1991]]. Taškent postaje [[glavni grad|glavnim gradom]] [[nezavisnost|nezavisnog]] [[Uzbekistan]]a. Blizu centra grada se nalazi [[Aerodrom Taškent|međunarodni aerodrom]]. == Demografija == 1983. godine u gradskom području Taškenta je živjelo 1.902.000 stanovnika. Do 1991. godine (raspad Sovjetskog Saveza) broj stanovnika je porastao na 2.136.600. Taškent je bio četvrti najnaseljeniji grad SSSR-a nakon [[Moskva|Moskve]], Lenjingrada ([[Sankt Peterburg]]) i [[Kijev]]a. Danas je Taškent četvrti najnaseljeniji grad [[Baltik]]a. 2004. godine u gradu je živjelo 2.295.300 stanovnika. 2008. godine demografska struktura Taškenta bila je sljedeća: *63,0% - [[Uzbeci]] *20,0% - [[Rusi]] *4,5% - [[Tatari]] *2,2% - [[Koryo-saram]] ([[Korejci]]) *2,1% - [[Tadžici]] *1,2% - [[Ujguri]] *7,0% - ostali == Administrativna podjela == Grad je trenutno podijeljen na sljedeće distrikte: * Bektemir * Chilanzar * Khamza * Mirobod * Mirzo Ulugbek * Sergeli * Shaykhontohur * Sobir Rakhimov * Uchtepa * Yakkasaray * Yunusabad == Poznate ličnosti == * [[Said Ahmad]], romanopisac * [[Abdulla Aripov]], političar * [[Ravshan Irmatov]], nogometni sudija * [[Rustam Kasimdžanov]], šahist * [[Vladimir Kozlov]], hrvač * [[Iroda Tulyaganova]], teniserka * [[Boris Mavashev]], seizmolog == Međunarodni odnosi == * {{ZD|KIN}} [[Peking]] * {{ZD|NJE}} [[Berlin]]<ref>{{cite news|url=http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/staedtepartnerschaft_ueberblick.en.html|title=Berlin - Gradovi partneri|access-date=15. 10. 2019|archive-date=21. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130521054019/http://www.berlin.de/rbmskzl/staedteverbindungen/staedtepartnerschaft_ueberblick.en.html|url-status=bot: unknown}}</ref> * {{ZD|BEL}} [[Kortrijk]] * {{ZD|SAD}} [[Seattle]] * {{ZD|JKO}} [[Seoul]] == Galerija == <center> <gallery> Image:Tashkent Station.JPG Image:Palace of Grand Prince Nikolai Konstantinovich 12-00.JPG Image:Theatre Alisher Navoi.JPG Image:Madrasah Kukaldash (Tashkent) 12-07.JPG Image:Tashkent street view.jpg Image:Taschkent-79.JPG Image:Oliy Majlis (Parliament of Uzbekistan).jpg </gallery> </center> == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://tashkentnews.uz/ Službena stranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191021185825/http://tashkentnews.uz/ |date=21. 10. 2019 }} {{Glavni gradovi azijskih država}} {{Gradovi u Uzbekistanu}} [[Kategorija:Taškent|*]] [[Kategorija:Glavni gradovi azijskih država]] [[Kategorija:Gradovi u Uzbekistanu]] fpszjb8pltc8vu559djcqr69alv320c Bošnjani 0 24979 3426219 3426006 2022-07-30T22:40:36Z Mrjazz123 115638 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Drugo_značenje|Bošnjani (čvor)}} '''Bošnjani''' je bio naziv za stanovništvo koje je živjelo u [[Bosna|Bosni]] tokom [[Srednji vijek|srednjeg vijeka]]. Ime Bošnjanin prvi put se spominje u carskoj tituli [[Manuel I. Komnen|Manojla Komnena]] 1166. godine.<ref>{{Cite book|last=Rizvić|first=Muhsin|title=Bosna i Bošnjaci, jezik i pismo|publisher=Preporod Sarajevo|year=1996|isbn=|location=Sarajevo|pages=5}}</ref> Etnonim ''dobri Bošnjanin'' se odnosio na stanovnike čitave Bosne bez obzira ne religiju, a ne samo na uže jezgro oko izvora rijeke Bosne što se može vidjeti u raznim poveljama 14. i 15. vijeka za vrijeme vladavine bana [[Stjepan II Kotromanić|Stjepana II Kotromanića]]<ref>Nakaš, Župarić, Lalić, Dautović, Kurtović, (2018), ''Codex diplomaticus regni bosnae - povelje i pisma stare bosanske države'', str. 70, 73, 75, 79, 93, Mladinska knjiga Sarajevo</ref>, bana [[Tvrtko I, kralj Bosne|Tvrtka I Kotromanića]]<ref>Nakaš, Župarić, Lalić, Dautović, Kurtović, (2018), ''Codex diplomaticus regni bosnae - povelje i pisma stare bosanske države'', str. 96, 99, 107, 112, Mladinska knjiga Sarajevo</ref>, kralja [[Stjepan Ostoja, kralj Bosne|Stjepana Ostoje]]<ref>Nakaš, Župarić, Lalić, Dautović, Kurtović, (2018), ''Codex diplomaticus regni bosnae - povelje i pisma stare bosanske države'', str. 381, Mladinska knjiga Sarajevo</ref> itd. U ovim poveljama bosanski vladari navode dobre Bošnjane kao svjedoke. [[Dubrovačka Republika|Dubrovačka republika]] u svom diplomatskom rječniku stanovnike Bosne dijeli na dva društvena sloja: ljude (Bošnjani, Bosanci ili Slaveni) i [[Vlasi|Vlahe]]. <ref>Tanović, Bakir, (2010), ''Historija Bosne u okviru Osmanskog carstva'', str. 29, Svjetlost</ref> U dokumentima se pojavljuju Bošnjani često sa dodavanjem riječi ''dobri'' ispred naziva. Danas se ime smatra arhaizmom, i koristi se samo u historijskom kontekstu. Tokom [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijske imperije]] stanovnik Bosne (bez obzira na religiju) se nazivao Bošnjak, tako mijenjajući raniji sufiks ''-anin'', sa ''-iak''. Tokom Austrougarskog perioda termin Bošnjak se također spominjao, a najznačajniji zagovornik za to ime je bio [[Safvet-beg Bašagić]]. U dvadesetom vijeku ime se uglavnom izbjegavalo, davajući prednost terminu [[Bosanci]] za označavanje stanovnika Bosne. Ranih 1990-tih, tokom [[Rat u BiH|rata u BiH]], [[Bošnjaci]], uglavnom muslimani, ponovo usvajaju svoje staro ime - Bošnjaci. == Također pogledajte == *[[Bošnjaci]] *[[Bosanci]] *[[Bosna i Hercegovina]] **[[Bosansko kraljevstvo]] == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bošnjaci]] f6k0hgv04ayejyqvuxjk9nqzfb0g2ud Vlada 0 25006 3426262 3383026 2022-07-31T01:50:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} '''Vlada''' je najviše državno izvršno tijelo, koje djeluje za državu i u njeno ime, a koje ima svaka suverena [[država]]. Vlada može biti najefektivnije, pa čak i najviše tijelo vanjskog zastupanja dotične države, što zavisi od ustavnog uređenja i unutrašnjih propisa te države o određivanju nadležnosti vlastitih tijela. Vlada je u pravilu skupno tijelo, sastavljeno od [[ministar]]a i kojem predsjedava [[predsjednik vlade]] (premijer). Vlade država mogu nositi razna imena, međutim bitno je to da ta tijela obavljaju funkciju vlade te da ih međunarodno pravo kao takva priznaje kao vladu. == Vanjski linkovi == *[http://www.fbihvlada.gov.ba/ Vlada Federacije Bosne i Hercegovine] *[http://www.vladars.net/ Vlada Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} *[http://www.vlada.hr/ Vlada Republike Hrvatske] *[http://www.direct.gov.uk/ Vlada Ujedinjenog Kraljevstva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070123222233/http://www.direct.gov.uk/en/Gtgl1/GuideToGovernment/index.htm |date=23. 1. 2007 }} *[http://www.gov.za/ Vlada Južnoafričke Republike] {{Commonscat|Government}} {{Vlade u Evropi}} [[Kategorija:Država]] 3akcchtatiizvz99i1ic3hdb2jnpv16 Tehnecij 0 25947 3426156 3415455 2022-07-30T15:41:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski element | Hemijski element = Tehnecij | Simbol = Tc | Atomski broj = 43 | Serija = Prelazni metali | Grupa = 7 | Perioda = 5 | Blok = d | Slika = [[Datoteka:Metalni tehnecij.jpg|180px]] | Boja serije = LightCoral | CAS registarski broj = 7440-26-8 | Izgled = srebrenosivi metal | Zastupljenost = 1,2 · 10<sup>−19</sup><ref name="Harry"/> | Atomska masa = 98,9063 | Atomski radijus = 135 | Atomski radijus izračunat = 185 | Kovalentni radijus = 147 | Van der Waalsov radijus = | Elektronska konfiguracija = &#x5B;[[Kripton|Kr]]&#x5D; 4d<sup>5</sup>5s<sup>2</sup> | Izlazna energija = | Elektroni u energetskom nivou = 2, 8, 18, 13, 2 | Energija ionizacije_1 = 702 | Energija ionizacije_2 = 1472 | Energija ionizacije_3 = 1850 | Agregatno stanje = čvrsto | Mohsova skala tvrdoće = | Struktura kristala = heksagonalna | Gustoća = 11500<ref name="Greenwood"/> | Gustoća_K = 298,15 | Magnetizam = paramagnetičan (''Χ<sub>m</sub>'' = 3,9 · 10<sup>−4</sup>)<ref name="CRC"/> | Tačka topljenja_K = 2430 | Tačka topljenja_C = 2157 | Tačka ključanja_K = 4538 | Tačka ključanja_C = 4265 | Molarni volumen = 8,63 · 10<sup>−6</sup> | Toplota isparavanja = 550 | Toplota topljenja = 23 | Pritisak pare = 0,0229 | Pritisak pare_K = 2473 | Brzina zvuka = | Brzina zvuka_K = | Specifična toplota = 250 | Specifična toplota_K = | Specifična električna provodljivost = 4,54 · 10<sup>6</sup> | Specifična električna provodljivost_K = | Toplotna provodljivost = 51 | Toplotna provodljivost_K = 300 | Oksidacioni broj = −3 do 7 | Oksidi = Tc<sub>2</sub>O<sub>7</sub> | Elektrodni potencijal = 0,272 [[Volt|V]] (TcO<sub>2</sub> + 4&nbsp;e<sup>−</sup> + 4 H<sup>+</sup> → Tc + 2 H<sub>2</sub>O) | Elektronegativnost = 1,9 | Oznaka upozorenja = {{Oznake upozorenja|/}} | Oznake upozorenja R = {{Oznake upozorenja R|-}} | Oznake upozorenja S = {{Oznake upozorenja S|-}} | Radioaktivan = Da | Izotopi = {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tc | Maseni broj = 95 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 20 [[Sat (jedinica)|h]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 1,691 | Tipraspada1ZP = <sup>95</sup>Mo }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tc | Maseni broj = 96 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 4,28 [[dan|d]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 2,973 | Tipraspada1ZP = <sup>96</sup>Mo }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tc | Maseni broj = 97 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 2,6 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[Elektronski zahvat|ε]] | Tipraspada1ZE = 0,320 | Tipraspada1ZP = <sup>97</sup>Mo }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tc | Maseni broj = 98 | Rasprostranjenost u prirodi = 0 | Vrijeme poluraspada = 4,2 · 10<sup>6</sup> [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 1,796 | Tipraspada1ZP = <sup>98</sup>Ru }} {{Infokutija Hemijski element/Izotop | Broj tipova raspada = 1 | Simbol = Tc | Maseni broj = 99 | Rasprostranjenost u prirodi = -1 | Vrijeme poluraspada = 211.100 [[godina|god]] | Tipraspada1ZM = [[beta-zraci|β<sup>-</sup>]] | Tipraspada1ZE = 0,294 | Tipraspada1ZP = <sup>99</sup>Ru }} |}} '''Tehnecij''' je [[hemijski element]] sa simbolom '''Tc''' i [[atomski broj|atomskim brojem]] 43. On je najlakši element kod kojeg su svi [[izotop]]i [[radioaktivnost|radioaktivni]], nema stabilnih izotopa. Jedini takav element, [[prometij]], također prethodi (u periodnom sistemu) elementima sa stabilnim izotopima. Gotovo sav tehnecij dobija se sintetičkim putem, a vrlo malehna količina se može pronaći u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]]. Prirodni tehnecij nastaje kao spontani [[nuklearna fisija|fisijski]] proizvod u [[ruda]]ma [[uranij]]a ili proizvod neutronskog zahvata u rudama [[molibden]]a. Hemijske osobine ovog srebrenasto-sivog, kristalnog prelaznog metala su otprilike između osobina [[renij]]a i [[mangan]]a. Mnoge osobine tehnecija predvidio je [[Dmitrij Ivanovič Mendeljejev]] davno prije nego što je ovaj element otkriven. Mendeljejev je zapazio značajnu prazninu u svom [[periodni sistem elemenata|periodnom sistemu]] te je tada neotkrivenom elementu dao privremeno ime ''eka-mangan'' (''Em''). Godine 1937. tehnecij (tačnije njegov izotop <sup>97</sup>Tc) postao je prvi u potpunosti vještački proizveden hemijski element, pa je tako i dobio svoje ime (iz grčkog ''τεχνητός'' što znači "umjetni" + sufiks ''-ij''). Njegov kratkoživući [[nuklearni izomer]] [[tehnecij-99m]] koji emitira [[gama zračenje]] a koristi se u [[nuklearna medicina|nuklearnoj medicini]] za razne dijagnostičke testove. Tehnecij-99 se koristi kao izvor beta čestica gdje je potreban njihov izvor bez gama zračenja. Dugoživeći [[izotopi tehnecija]] se komercijalno dobijaju kao nusproizvodi [[nuklearna fisija|fisije]] izotopa [[uranij]]a-235 u [[nuklearni reaktor|nuklearnim reaktorima]] te se izdvaja iz šipki nuklearnog goriva. Pošto nijedan izotop tehnecija nema [[vrijeme poluraspada]] duže od 4,2 miliona godina (tehnecij-98), otkriće tehnecija 1952. u zvijezdama [[crveni div|crvenim divovoma]], koje su stare milijarde godina, poslužilo je kao dokaz da zvijezde [[zvjezdana nukleosinteza|nukleosintezom]] mogu proizvoditi i teže elemente. == Historija == ===Potraga za elementom 43=== Od 1860tih do 1871, ruski naučnik Mendeljejev je sačinio prve varijante periodnog sistema elemenata, a koje su sadržavale prazninu između elemenata [[molibden]]a (redni broj 42.) i [[rutenij]]a (44). Mendeljejev je 1871. predvidio da će ovaj nedostajući element zauzeti prazno mjesto ispod [[mangan]]a i imati hemijske osobine slične njemu. Dao mu je privremeno ime ''eka-mangan'' (od ''eka-'', [[sanskrt]]ska riječ za broj jedan) jer bi pretpostavljeni element bio ''jedno mjesto'' ispod, tada poznatog, elementa mangana.<ref name="BF008376"/> ===Pogrešna identifikacija=== Mnogi istraživači, i prije i nakon što je objavljen Mendeljejev period sistem, nastojali su biti prvi koji će otkriti i dati ime "nedostajećem" elementu. Njegova pozicija u periodnom sistemu davala je ''lažne'' nade da bi njegovo otkriće bilo mnogo lakše od drugih neotkrivenih elemenata. {| class=wikitable style="margin-left:2em;" !godina !pronalazač !predloženo ime !stvarna supstanca |- |1828 |[[Gottfried Osann]] |''polinij'' |[[iridij]] |- |1846 |R. Hermann |''ilmenij'' |[[legura]] [[niobij]]-[[tantal]] |- |1847 |[[Heinrich Rose]] |''pelopij''<ref name="history-origin"/> |legura niobij-tantal |- |1877 |Serge Kern |''davij'' |legura [[iridij]]-[[rodij]]-[[željezo]] |- |1896 |Prosper Barrière |''lucij'' |[[itrij]] |- |1908 |[[Masataka Ogawa]] |''niponij'' |[[renij]], koji je tada bio poznat kao ''dvi-mangan''<ref name="masatakao"/> |} ===Nepotvrđena otkrića=== Njemački hemičari [[Walter Noddack]], [[Otto Berg (hemičar)|Otto Berg]] i [[Ida Tacke]] objavili su 1925. otkriće elementa 75 i elementa 43, kada su elementu 43 dali ime ''masurij'' (prema regiji Masuriji u istočnoj [[Pruska|Pruskoj]], današnja Poljska, odakle je bilo porijeklo porodice Noddack.<ref name="multidict"/> Ova grupa naučnika bombardirala je ferokolumbit snopom [[elektron]]a te zaključili da je element 43 bio prisutan u uzorku na osnovu difrakcijskih [[spektrogram]]a x-zraka.{{sfn|Emsley|2001|p=423}} Talasne dužine dobijenih x-zraka odgovaraju atomskim brojevima elemenata prema formuli koju je 1913. izveo [[Henry Moseley]]. Naučnici su tvrdili da su otkrili vrlo slab signal x-zraka na talasnoj dužini koja bi odgovarala elementu 43. Međutim, kasniji eksperimenti nisu uspjeli ponoviti ovo otkriće, pa je ono tokom sljedećih godina proglašeno greškom.<ref name="armstrong"/><ref name="nieska"/> Ponovno, 1933. godine serija članaka o otkriću novih elemenata dala je nesuđeni naziv ''masurij'' elementu 43.<ref name="Weeksa"/>{{efn|Godine 1998. John T. Armstrong sa Nacionalnog instituta za standarde i tehnologiju (NIST) sačinio je "računarsku simulaciju" eksperimenata iz 1925. i dobio rezultate koji su relativno slični onima koje je objavio Noddackov tim. "Koristeći osnovne principe emisije x-zraka i algoritme spektralne generacije koje je razvio NIST, simulirao sam spektar x-zraka koji bi mogli očekivati za prvobitne Van Asscheve procjene o sastavu Noddockovog uzroka. Prvi rezultati su neočekivano bliski spektru koji su oni objavili! Tokom nekoliko sljedećih godina, još tačnije smo napravili našu rekonstrukciju njihovih analitičkih metoda i izveli sofisticiranije simulacije. Podudaranje simuliranog i objavljenog spektra je značajno i u skladu je s direktnim mjerenjima uobičajenog udjela tehnecija u rudama uranija, koji su objavili Dave Curtis s kolegama 1999. u Los Alamosu. Nismo našli niti jedno moguće objašnjenje Noddackovih podataka osim da su oni zaista detektirali fisiju "masurijuma".<br /> {{cite journal|author=Armstrong J. T.|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html | doi = 10.1021/cen-v081n036.p110|title=Technetium|journal=Chemical & Engineering News|year=2003|volume=81|issue=36|pages=110}} }} O činjenici da li je ovaj tim naučnika 1925. zaista otkrio tehnecij i danas se vode polemike.<ref name="Zingales"/> ===Zvanično otkriće=== [[Otkriće hemijskih elemenata|Otkriće]] ''elementa 43'' konačno je potvrđeno u decembru 1936. eksperimentom kojeg su na Univerzitetu u Palermu na [[Sicilija|Siciliji]] obavili [[Carlo Perrier]] i [[Emilio Segrè]].{{sfn|Heiserman|1992|p=164}} Sredinom 1936. Segrè je posjetio SAD, najprije [[Univerzitet Columbia]] u New Yorku a zatim i Nacionalnu laboratoriju Lawrence Berkeley pri [[Univerzitet Kalifornije (Berkeley)|Univerzitetu Berkeley]] u Kaliforniji. Tamo je nagovorio izumitelja [[ciklotron]]a [[Ernest Lawrence|Ernesta Lawrencea]] da mu ustupi neke demontirane dijelove ciklotrona koji su postali [[radioaktivnost|radioaktivni]]. Lawrence mu je poštom poslao foliju od [[molibden]]a koja je bila dio deflektora ciklotrona.<ref name="Emilios"/> Segrè je zamolio svog kolegu Perriera da pomoću komparativne hemije pokušaju dokazati da je aktivnost molibdena uzrokovana elementom sa atomskim brojem 43. Uspjeli su izolirati izotope tehnecija-95m i Tc-97.<ref name=segre/>{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}} Zvaničnici univerziteta u Palermu tražili su od njih da novi element nazovu ''panormij'', prema [[latinski jezik|latinskom]] nazivu grada [[Palermo]], ''Panormus''. Godine 1947.<ref name=segre/> element 43 je zvanično nazvan prema [[grčki jezik|grčkoj]] riječi ''τεχνητός'', u značenju "umjetni", pošto je to bio prvi element koji je vještački proizveden.<ref name="history-origin"/><ref name="multidict"/> Segrè se kasnije vratio na Berkeley i tamo upoznao [[Glenn T. Seaborg]]a. Zajedno su izolirali metastabilni izotop [[tehnecij-99m]], koji se danas koristi u oko desetak miliona medicinskih dijagnostičkih procedura svake godine.<ref name="transpipl"/> Godine 1952. astronom [[Paul W. Merrill]] u Kaliforniji uočio je spektralni "potpis" tehnecija (tačnije talasne dužine od 403,1&nbsp;nm; 423,8&nbsp;nm; 426,2&nbsp;nm i 429,7&nbsp;nm) u svjetlosnom spektru koji dolazi sa [[Zvjezdana klasifikacija|zvijezde S-tipa]] [[crveni div|crvenog diva]].<ref name="Merrill"/> Zvijezde koje su blizu kraja svog "životnog ciklusa", vrlo su bogate s ovim kratkoživućim elementom, što ukazuje da se tehnecij proizvodi unutar zvijezde putem nuklearnih reakcija. Ova činjenica dokazala je pretpostavku da su teži elementi proizvodi [[nukleosinteza|nukleosinteze]] unutar [[zvijezda]].{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}} Nedavno, slična posmatranja su dokazala da se elementi formiraju neutronskim zahvatom tokom ''s-procesa''.{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}} Od otkrića tehnecija, obavljena su mnoga istraživanja na zemaljskim materijalima u potrazi za njegovim prirodnim izvorima. Godine 1962, tehnecij-99m je izdvojen i identificiran u rudi [[uraninit]]u iz belgijskog [[Demokratska Republika Kongo|Konga]] ali u izuzetno malim količinama (oko 0,2&nbsp;ng/kg).{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}} Smatra se da je taj tehnecij proizvod spontane fisije uranija-238. Prirodni fisijski nuklearni reaktor [[Oklo]] sadrži dokaze da je tamo proizvedena značajna količina tehnecija-99 ali i da se on raspao na [[rutenij]]-99.{{sfn|Schwochau|2000|pp=7–9}} == Osobine == ===Fizičke=== Tehnecij je srebreno-sivi [[radioaktivnost|radioaktivni]] [[metal (hemija)|metal]] koji je izgledom dosta sličan [[platina|platini]], a najčešće se dobija u vidu sivog praha.<ref name=CRC/> [[Kristalna struktura]] metala u čistom stanju je [[heksagonalni kristalni sistem|heksagonalna]] gusto-pakovana. Atomski tehnecij ima karakteristične emisijske linije spektra pri talasnim dužinama svjetlosti: 363,3&nbsp;nm; 403,1&nbsp;nm; 426,2&nbsp;nm; 429,7&nbsp;nm i 485,3&nbsp;nm.<ref name="crclide"/> Metalni oblik je neznatno paramagnetičan, što znači da se njegovi magnetni dipoli poravnavaju sa vanjskim magnetnim poljem, ali će se vratiti u prvobitni nasumični položaj čim se djelovanje [[Magnetno polje|magnetnog polja]] ukloni.<ref name=enc/> Čisti, metalni, monokristalni tehnecij pri temperaturama ispod 7,46 [[Kelvin|K]] postaje [[superprovodnik]] tipa II.{{efn|Nepravilni kristali i tragovi nečistoća povisuju ovu temperaturu tranzicije na 11,2 K kod 99,9% čistog praha tehnecija.{{sfn|Schwochau|2000|p=96}}}}{{sfn|Schwochau|2000|p=96}} Ispod ove temperature, tehnecij ima izuzetno veliku [[Meissnerov efekat|dubinu magnetnog prodiranja]] (penetracije), veću od bilo kojeg drugog elementa, izuzev [[niobij]]a.<ref name="Autler"/> === Hemijske === Tehnecij je smješten u [[7. grupa hemijskih elemenata|7. grupu]] [[periodni sistem elemenata|periodnog sistema elemenata]], između elemenata [[renij]]a i [[mangan]]a. Kao što je to bilo i predviđeno Mendeljejevim "periodnim zakonom", njegove hemijske osobine su približno između ova dva elementa. U tom pogledu, tehnecij je nešto više sličan reniju nego manganu, naročito zbog njegove hemijske inertnosti i tendencije da gradi [[kovalentna veza|kovalentne veze]].{{sfn|Greenwood|1997|p=1044}} Za razliku od mangana, tehnecij lahko ne gradi [[ion|katione]] (ione sa neto pozitivnim nabojem). Tehnecij iskazuje devet [[oksidacijsko stanje|oksidacijskih stanja]] od -1 do +7, među kojima su +4, +5 i +7 najčešća.<ref name="LANL"/> On se rastvara u [[aqua regia|zlatotopki]], [[dušična kiselina|dušičnoj kiselini]] i koncentriranoj [[sumporna kiselina|sumpornoj kiselini]], ali se ne rastvara u [[hlorovodična kiselina|hlorovodičnoj]] pri bilo kojoj koncentraciji.<ref name="CRC"/> Ovaj metal može katalizirati razlaganje [[hidrazin]]a dušičnom kiselinom, a ova osobina je posljedica njegove višestruke valencije.<ref name="hydrazine"/> To predstavlja problem pri izdvajanju [[plutonij]]a od uranija u procesiranju nuklearnog goriva, gdje se hidrazin koristi kao zaštitni reduktant (donor elektrona) za zadržavanje plutonija trivalentnim umjesto nešto stabilnijim četverovalentnim. Problem pogoršava međusobno pojačana ekstrakcija rastvaračima tehnecija i cirkonija u prethodnoj fazi,<ref name="Coextraction"/> pa je neophodna izmjena u procesu. === Izotopi === {{Glavni|Izotopi tehnecija}} Tehnecij, sa [[atomski broj|atomskim brojem]] (''Z'') 43, jest najlakši element u periodnom sistemu elemenata koji ima sve izotope [[radioaktivnost|radioaktivne]]. Drugi najlakši u potpunosti radioaktivni element, [[prometij]], ima atomski broj 61.<ref name="LANL"/> Atomska jezgra sa neparnim brojem [[proton]]a su manje stabilna od onih sa parnim brojem, čak i kada je ukupni broj nukleaon (protona i [[neutron]]a) paran,<ref name="Clayton"/> pa tako elementi sa neparnim ''Z'' imaju manji broj stabilnih izotopa. Najstabilniji radioaktivni izotopa su tehnecij-98 sa vremenom poluraspada od 4,2 miliona godina, zatim tehnecij-97 čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 2,6 miliona godina i tehnecij-99 čija polovina količine se raspane za 211 hiljada godina.<ref name="NNDC"/> Poznato je još oko 30 drugih radioaktivnih izotopa čiji maseni brojevi se kreću između 85 i 118.<ref name="NNDC"/> Većina ih ima vremena poluraspada kraća od jednog sata, uz izuzetke tehnecija-93 (vrijeme poluraspada 2,73 sata), tehnecija-94 (4,88 sata), tehnecija-95 (20 sati) i tehnecija-96 (4,3 dana).<ref name="CRCisotopes"/> Glavni način raspada izotopa lakših od <sup>98</sup>Tc jest [[elektronski zahvat]], čime nastaje neki od izotopa [[molibden]]a (''Z'' = 42).<ref name="NNDC"/> Za tehnecij-98 i teže izotope osnovni način raspada je beta-emisija (emisija elektrona ili pozitrona), dajući [[rutenij]] (''Z'' = 44) sa izuzetkom tehnecija-100 koji se može raspadati dvojako (beta-emisijom i elektronskim zahvatom).<ref name="crclide"/><ref name="NNDC"/> Tehnecij ima brojne [[nuklearni izomer|nuklearne izomere]], tj. izotope sa jednim ili više pobuđenih nukleona. Naprimjer, tehnecij-97m (<sup>97m</sup>Tc; gdje je ''m'' skraćenica od ''metastabilni'') je najstabilniji takav izomer čije [[vrijeme poluraspada]] iznosi 91 dan (0,0965 MeV).<ref name="CRCisotopes"/> Za njim slijede tehnecij-95m (vrijeme poluraspada 61 dan; 0,03 MeV) i [[tehnecij-99m]] (6,01 sat, 0,142 MeV).<ref name="CRCisotopes"/> Karakteristično za tehnecij-99m je da on emitira samo gama zrake i raspada se na tehnecij-99.<ref name="CRCisotopes"/> Tehnecij-99 (<sup>99</sup>Tc) je glavni proizvod fisije uranija-235 (<sup>235</sup>U), što ga čini najčešćim izotopom tehnecija koji se najlakše dobija. Jedan gram tehnecija-99 daje 6,2×10<sup>8</sup> raspada u sekundi (tj. 0,62 GBq/g).<ref name=enc/> == Rasprostranjenost == === U svemiru === Američki astronom [[Paul Willard Merrill]] je 1952. pomoću [[spektroskopija|spektroskopske analize]] [[zvijezda]] [[crveni div|crvenih divova]] spektralnih klasa ''S'', ''M'' i ''N'' dokazao da one sadrže velike količine tehnecija.<ref name="Spectroscopic"/> Iako su ove zvijezde pri kraju svog životnog ciklusa i veoma su stare, a najduže [[vrijeme poluraspada]] izotopa tehnecija iznosi kraće od 4 miliona godina, ovo je bio prvi nedvosmisleni dokaz da tehnecij i drugi teški elementi nastaju nuklearnom fuzijom u unutrašnjosti zvijezda. Kod zvijezda [[Zvjezdana klasifikacija|glavnog niza]] kao što je [[Sunce]], temperatura u njihovoj unutrašnjosti nije dovoljno visoka da bi se odvijala sinteza elemenata težih od [[željezo|željeza]]. Stoga su uslovi, poput onih koji vladaju u unutrašnjosti crvenih divova, nedovoljni za sintezu tehnecija u manjim zvijezdama.<ref name="CRC"/><ref name="s8"/><ref name="Charlotte"/> === Na Zemlji === [[Datoteka:UraniumUSGOV.jpg|thumb|Rude uranija sadrže tehnecij u tragovima]] Otkada je otkriveno postojanje elementa sa rednim brojem 43, počela je potraga za njegovim prirodnim izvorima na [[Zemlja (planeta)|Zemlji]]. Tek 1961. naučnicima je uspjelo izdvojiti oko 1&nbsp;ng tehnecija iz 5,3&nbsp;kg rude uranija (tzv. pehblende) porijeklom iz [[Katanga (provincija)|Katange]] u [[Afrika|Africi]] te ga spektrografski dokazati.<ref name="s8"/> [[Spontani raspad|Spontanim raspadanjem]] jezgra izotopa <sup>238</sup>U nastaje element 43, približno iz 1&nbsp;kg čistog uranija nastane samo 1&nbsp;ng tehnecija.{{sfn|Emsley|2001|p=422-425}}<ref name="Dixon"/><ref name="curtisd"/> :<math>\mathrm{ ^{238}_{\ 92}U\ \xrightarrow {sf}\ ^{137}_{\ 53} I + ^{99}_{39} Y + 2\, ^{1}_{0} n } </math> :<math>\mathrm{ ^{99}_{39}Y\ \xrightarrow [1{,}47\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{40}Zr\ \xrightarrow [2{,}1\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{41}Nb\ \xrightarrow [15{,}0\,s]{\beta^{-}} \ ^{99}_{42}Mo\ \xrightarrow [65{,}94\, h]{\beta^-} \ ^{99}_{43}Tc\ \xrightarrow [211100\,a] {\beta^{-}} \ ^{99}_{44}Ru } </math> Sav tehnecij koji prirodno nastaje na Zemlji je privremeni međuproizvod nuklearnog raspada težih atomskih jezgara a nakon određenog vremena i sam se raspada na druge elemente. Zbog toga količina ovog elementa na Zemlji ne može se porediti sa drugim stabilnim elementima. Sveukupni udio tehnecija u [[Zemljina kora|Zemljinoj kori]] samo je neznatno viši od udjela [[francij]]a i [[astat]]a, također dva rijetka radioaktivna hemijska elementa, kojih ima na Zemlji u [[mikrogram]]skim razmjerama. U [[Biosfera|biosferi]] tehnecij se javlja isključivo kao rezultat ljudskih aktivnosti.<ref name="yoshihara" /> Pri nadzemnim testovima [[Nuklearno oružje|nuklearnog oružja]] do 1994. u atmosferu je dospjelo oko 250&nbsp;kg tehnecija, te još dodatnih 1.600&nbsp;kg, koji je ispušten do 1986. iz [[Nuklearni reaktor|nuklearnih reaktora]] i postrojenja za preradu nuklearnog otpada.<ref name="yoshihara" /> Samo iz britanskog postrojenja [[Sellafield]] u periodu od 1995. do 1999. ispušteno je oko 900&nbsp;kg ovog metala u [[Irsko more]], a od 2000. zakonski je ograničeno ispuštanje tehnecija na 140&nbsp;kg godišnje.<ref name="Tagami" /> U živim organizmima tehnecij se može naći samo u izuzetnim slučajevima, naprimjer u [[Jastog|jastozima]] iz zagađenog Irskog mora.<ref name="Phipps" /> U ljudskom organizmu on se po pravilu ne nalazi, osim kod pacijenata koji su bili podvrgnuti nuklearnim medicinskim ispitivanjima na bazi tehnecija. == Upotreba == {{sekcija}} == Spojevi == {{sekcija}} == Napomene == {{napspisak}} == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="Harry">{{Cite book|author=Harry H. Binder|title=Lexikon der chemischen Elemente|publisher=S. Hirzel Verlag|location=Stuttgart|year=1999|isbn=3-7776-0736-3}}</ref> <ref name="Greenwood">{{Cite book|author=N. N. Greenwood, A. Earnshaw|title=Chemie der Elemente|edition=1|publisher=VCH|location=Weinheim|year=1988|isbn=3-527-26169-9|page=1339}}</ref> <ref name="CRC">{{Cite book|editor=Robert C. Weast|title=CRC Handbook of Chemistry and Physics|publisher=CRC (Chemical Rubber Publishing Company)|location=Boca Raton|year=1990|isbn=0-8493-0470-9|page=142-147}}, u navedenom izvoru, vrijednosti su izražene u g/mol.</ref> <ref name="BF008376">{{cite journal|doi = 10.1007/BF00837634|title = Technetium, the missing element|year= 1996|author = Jonge F. A. A.; Pauwels EK|journal = European Journal of Nuclear Medicine|volume = 23|pages = 336–44|pmid = 8599967|issue = 3}}</ref> <ref name="history-origin">{{cite news| title = History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url = http://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|access-date = 3. 12. 2016| author = N. E. Holden| publisher = Brookhaven National Laboratory}}</ref> <ref name="masatakao">{{cite journal|title=Discovery of a new element 'nipponium': re-evaluation of pioneering works of Masataka Ogawa and his son Eijiro Ogawa|journal=Spectrochimica Acta Part B|year=2004|author=H. K. Yoshihara |volume=59 |issue=8 |pages=1305–1310 |doi=10.1016/j.sab.2003.12.027 |bibcode=2004AcSpe..59.1305Y}}</ref> <ref name="multidict">{{cite news| title = Elentymolgy and Elements Multidict, "Technetium"| url = http://elements.vanderkrogt.net/element.php?sym=Tc| access-date=4. 12. 2016| author = van der Krogt, P.}}</ref> <ref name="armstrong">{{cite journal|author=Armstrong J. T.|url=http://pubs.acs.org/cen/80th/technetium.html | doi = 10.1021/cen-v081n036.p110|title=Technetium|journal=Chemical & Engineering News|volume=81|issue=36|pages=110|publisher=Chemical & Engineering News|year=2003|access-date =11. 11. 2009}}</ref> <ref name="nieska">{{cite news|author = K. A. Nies|url = http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html|title = Ida Tacke and the warfare behind the discovery of fission|year = 2001|access-date = 4. 12. 2016|archive-date = 9. 8. 2009|archive-url = https://web.archive.org/web/20090809125217/http://www.hypatiamaze.org/ida/tacke.html|url-status = bot: unknown}}</ref> <ref name="Weeksa">{{cite journal|title = The discovery of the elements. XX. Recently discovered elements|author= Weeks M. E.|journal = Journal of Chemical Education|year = 1933|pages = 161–170|doi = 10.1021/ed010p161|volume = 10|issue = 3|bibcode = 1933JChEd..10..161W}}</ref> <ref name="Zingales">{{cite journal|title = From Masurium to Trinacrium: The Troubled Story of Element 43|journal = Journal of Chemical Education|year = 2005|volume = 82|pages = 221–227|author = R. Zingales|url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Feb/abs221.html|doi = 10.1021/ed082p221|bibcode = 2005JChEd..82..221Z|issue = 2|access-date = 5. 12. 2016|archive-date = 13. 9. 2006|archive-url = https://web.archive.org/web/20060913085741/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Feb/abs221.html|url-status = dead}}</ref> <ref name="Emilios">{{cite book |author=Emilio Segrè |year=1993 |title=A Mind Always in Motion: the Autobiography of Emilio Segrè |url=https://archive.org/details/mindalwaysinmoti00segr |publisher=University of California Press |location=Berkeley, Kalifornija |isbn=0520076273 |pages=[https://archive.org/details/mindalwaysinmoti00segr/page/115 115]–118}}</ref> <ref name=segre>{{cite journal|doi = 10.1038/159024a0|pmid = 20279068|title = Technetium: The Element of Atomic Number 43|year = 1947|author = Perrier C.; Segrè E.|journal = Nature|volume = 159|issue = 4027|pages = 24|bibcode = 1947Natur.159...24P }}</ref> <ref name="transpipl">{{cite book|title =The transuranium people: The inside story|publisher =University of California, Berkeley & Lawrence Berkeley National Laboratory|year =2000|chapter =Chapter 1.2: Early Days at the Berkeley Radiation Laboratory|page =15|url =http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html|isbn =1-86094-087-0|accessdate=5. 12. 2016|archiveurl =https://web.archive.org/web/20070124220556/http://www.worldscibooks.com/physics/p074.html|archivedate=24. 1. 2007|url-status =dead}}</ref> <ref name="Merrill">{{cite journal|author=Merrill P. W.|journal=Science|volume=115|pages=479–89 [484]|year=1952|title=Technetium in the stars|doi=10.1126/science.115.2992.479|issue=2992|bibcode = 1952Sci...115..479. }}</ref> <ref name="crclide">{{cite book| title = The CRC Handbook| publisher =CRC press|chapter = Line Spectra of the Elements| year= 2005|url=https://books.google.com/?id=q2qJId5TKOkC&pg=PT1672|pages=10–70 (1672) | author=David R. Lide | isbn=978-0-8493-0595-5}}</ref> <ref name=enc>{{cite book| title = The Encyclopedia of the Chemical Elements| url = https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp| editor = Hampel, C. A.| author = Rimshaw S. J.| location = New York| publisher = Reinhold Book Corporation| year = 1968| pages = [https://archive.org/details/encyclopediaofch00hamp/page/689 689]–693}}</ref> <ref name="Autler">{{cite news| title = Technetium as a Material for AC Superconductivity Applications| author = Autler S. H.| publisher = Proceedings of the 1968 Summer Study on Superconducting Devices and Accelerators|access-date = 5. 5. 2009 |year=1968| url = http://www.bnl.gov/magnets/Staff/Gupta/Summer1968/0049.pdf}}</ref> <ref name="LANL">{{cite web|title=Technetium|url=http://periodic.lanl.gov/43.shtml|publisher=Los Alamos National Laboratory|datum=15. 12. 2003|work=Periodic Table of the Elements|author=Husted R.|access-date=7. 12. 2016}}</ref> <ref name="hydrazine">{{cite journal | doi = 10.1016/0022-5088(84)90023-7 | title=The technetium-catalysed oxidation of hydrazine by nitric acid | journal=Journal of the Less Common Metals | year=1984 | volume=97 | pages=191–203 | author=John Garraway}}</ref> <ref name="Coextraction">{{cite journal | doi = 10.1016/0022-5088(85)90379-0 | title=Coextraction of pertechnetate and zirconium by tri-n-butyl phosphate | journal=Journal of the Less Common Metals | year=1985 | volume=106 | issue=1 | pages=183–192 | author=J. Garraway}}</ref> <ref name="Clayton">{{cite book|url=https://books.google.com/?id=8HSGFThnbvkC&pg=PA547|page=547|title=Principles of stellar evolution and nucleosynthesis: with a new preface|author=Clayton, D. D.|publisher=University of Chicago Press|year=1983|isbn=0-226-10953-4}}</ref> <ref name="NNDC">{{cite web|url = http://www.nndc.bnl.gov/chart/|author = urednici NNDC|editor = Sonzogni, A. A.|title = Chart of Nuclides|publisher = National Nuclear Data Center, Brookhaven National Laboratory|access-date = 11. 12. 2016|year = 2008|location = New York|archive-date = 22. 8. 2011|archive-url = https://www.webcitation.org/618bSplPt?url=http://www.nndc.bnl.gov/chart/|url-status = dead}}</ref> <ref name="CRCisotopes">{{cite book |author = Holden N. E. |title = Handbook of Chemistry and Physics |url = https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_632 |editor = Lide. D. R. |edition = 87. |year = 2006 |publisher = CRC Press, Taylor & Francis Group |location = Boca Raton, Florida |pages = [https://archive.org/details/crchandbookchemi00lide_632/page/11 11]–88–11–89 |isbn = 0-8493-0487-3}}</ref> <ref name="Spectroscopic">{{Cite journal|author=S. Paul, W. Merrill|title=Spectroscopic Observations of Stars of Class S|url=https://archive.org/details/sim_astrophysical-journal_1952-07_116_1/page/21|journal=The Astrophysical Journal|volume=116|year=1952|pages=21–26|doi=10.1086/145589}}</ref> <ref name="s8">{{Cite book|author=K. Schwochau|title=Technetium—chemistry and radiopharmaceutical applications|url=https://archive.org/details/nuclearradiochem00schw|publisher=Willey|year=2000|isbn=9783527294961|pages=[https://archive.org/details/nuclearradiochem00schw/page/n69 7]–9}}</ref> <ref name="Charlotte">{{Cite journal|author=Charlotte E. Moore|title=Technetium in the Sun|journal=Science|volume=114|number=2951|year=1951|pages=59–61|doi=10.1126/science.114.2951.59|pmid=17782983}}</ref> <ref name="Dixon">{{Cite journal|author=Paul Dixon, David B. Curtis, John Musgrave, Fred Roensch, Jeff Roach, Don Rokop|title=Analysis of Naturally Produced Technetium and Plutonium in Geologic Materials|journal=Analytical Chemistry|volume=69|number=9|year=1997|pages=1692–1699|doi=10.1021/ac961159q}}</ref> <ref name="curtisd">{{Cite journal|author=D. Curtis|title=Nature’s uncommon elements: plutonium and technetium|url=https://archive.org/details/sim_geochimica-et-cosmochimica-acta_1999-01_63_2/page/275|journal=Geochimica et Cosmochimica Acta|volume=63|number=2|year=1999|pages=275–285|doi=10.1016/S0016-7037(98)00282-8}}</ref> <ref name="yoshihara">{{Cite book|author=K. Yoshihara|chapter=Technetium in the Environment|editor=K. Yoshihara, T. Omori|title=Technetium and Rhenium – Their Chemistry and Its Applications|volume=176|publisher=Springer-Verlag|location=Berlin/ Heidelberg|year=1996|isbn=3-540-59469-8}}</ref> <ref name="Tagami">Keiko Tagami: {{Cite web| url= http://www.soc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN41/j041Tagami.pdf| title= Technetium-99 Behaviour in the Terrestrial Environment – Field Observations and Radiotracer Experiments.| access-date= 12. 12. 2016| archive-date= 16. 7. 2011| archive-url= https://web.archive.org/web/20110716074258/http://www.soc.nii.ac.jp/jnrs/paper/JN41/j041Tagami.pdf| url-status= bot: unknown}} u: ''Journal of Nuclear and Radiochemical Sciences.'' 4, 2003, str. A1–A8.</ref> <ref name="Phipps">{{Cite journal|author=John D. Harrison, Alan Phipps|url=http://www.iop.org/EJ/abstract/0952-4746/21/1/004|title=Gut transfer and doses from environmental technetium|journal=J. Radiol. Prot.|volume=21|year=2001|pages=9–11|doi=10.1088/0952-4746/21/1/004}}</ref> }} == Literatura == * {{cite book |title = Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements |author = Emsley J. |publisher = Oxford University Press |year = 2001 |location = Oxford, Engleska |isbn = 0-19-850340-7 |url = https://books.google.com/?id=j-Xu07p3cKwC&printsec=frontcover |ref = CITEREFEmsley2001}} * {{cite book|author= Heiserman D. L. |year = 1992 |title = Exploring Chemical Elements and their Compounds |location = New York |publisher = TAB Books |isbn = 0-8306-3018-X |chapter = Element 43: Technetium |ref = CITEREFHeiserman1992}} * {{cite book|url=https://books.google.com/?id=BHjxH8q9iukC&pg=PP1|author = Schwochau, K.|title =Technetium: chemistry and radiopharmaceutical applications| publisher = Wiley-VCH|year = 2000|isbn =3-527-29496-1|ref = CITEREFSchwochau2000}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Technetium}} * [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/Tc/index.html Osnovni podaci o tehneciju] {{PSE}} [[Kategorija:Hemijski elementi]] [[Kategorija:Tehnecij]] dmqrn6zfxfqb36regd4q381mpo92xhx Spisak gradova u Rusiji 0 27227 3426110 3389395 2022-07-30T13:44:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki Spisak gradova u [[Rusija|Rusiji]] po abecednom redu {{TOC}} {| cellpadding=12 | valign=top | == A == * [[Abakan]] * [[Abaza]] * [[Adigejsk]] * [[Agidelj]] * [[Aginskoje]] * [[Ahtubinsk]] * [[Ačinsk]] * [[Akademgorodok]] * [[Ak-Dovurak]] * [[Alagir]] * [[Alapajevsk]] * [[Aldan]] * [[Aleksandrov]] * [[Aleksandrovsk-Sahalinskij]] * [[Aleksin]] * [[Aljmetjevsk]] * [[Amursk]] * [[Anadir (grad)|Anadir]] * [[Anapa]] * [[Angarsk]] * [[Anžero-Sudžensk]] * [[Ardon]] * [[Argun]] * [[Arhangelsk]] * [[Armavir, Krasnodarski kraj]] * [[Arsenjev]] * [[Arsk]] * [[Artjom]] * [[Arzamas]] * [[Asbest]] * [[Asino]] * [[Astrahan]] * [[Azov]] == B == * [[Bagrationovsk]] * [[Balahna]] * [[Balakovo]] * [[Balašiha]] * [[Balašov]] * [[Baltijsk]] * [[Barnaul]] * [[Batajsk]] * [[Belgorod]] * [[Belogorsk]] * [[Belovo]] * [[Belozjorsk]] * [[Berdsk]] * [[Berezniki]] * [[Beslan]] * [[Belebej]] * [[Bijsk]] * [[Bilär]] * [[Birobidžan]] * [[Blagovješčensk (Baškirska republika)|Blagovješčensk]] * [[Blagovješčensk (Amurska oblast)|Blagovješčensk]] * [[Bratsk]] * [[Brjansk]] * [[Bolgar]] * [[Bolgar]] * [[Bolšakovo]] * [[Boljšoj Kamenj]] * [[Borisoglebsk]] * [[Borovsk]] * [[Bugulma]](Bägelmä) * [[Buzuluk]] * [[Buj]] * [[Bujnaksk]] == C == * [[Civilsk]] == Č == * [[Čajkaovskij, Perm]] * [[Čeboksari]] * [[Čeljabinsk]] * [[Čehovo]] * [[Čehov, Moskovska oblast]] * [[Čehov, Sahalinska oblast]] * [[Černijševskoje]] * [[Černogorsk]] * [[Čeremhovo]] * [[Čerepovec]] * [[Čerkesk]] * [[Černjahovsk]] * [[Čita]] * [[Čistopolj]](Çístay) * [[Čusovoj]] == D == * [[Danilov]] * [[Dalenečensk]] * [[Daljnegorsk]] * [[Derbent]] * [[Digora]] * [[Dikson]] * [[Dimitrovgrad (Rusija)]] * [[Djatkovo]] * [[Dolgoprudnij]] * [[Dolinsk]] * [[Dubna]] * [[Dudinka]] == Dz == * [[Dzeržinsk]] == Dž == {{Proširiti sekciju}} == E == * [[Jekaterinburg]] * [[Elektrostalj]] * [[Elista]] * [[Elgabura]] * [[Engeljs]] == F == * [[Fokino]] == G == * [[Gagarin]] * [[Galič]] * [[Gavrilov-Jam]] * [[Gatčina]] * [[Gdov]] * [[Gorno-Altajsk]] * [[Grozni]] * [[Gubkin]] * [[Gubaha]] * [[Gudermes]] * [[Gukovo]] * [[Glazov]] * [[Gusev (grad)]] * [[Gus-Hrustalni]] * [[Gvardejsk]] == H == * [[Habarovsk]] * [[Hasan]] * [[Hasavjurt]] * [[Hanti-Mansijsk]] * [[Himki]] * [[Holmogori]] * [[Hrabrovo]] == I == * [[Igarka]] * [[Ilimsk]] * [[Irbit]] * [[Irkutsk]] * [[Isiljkulj]] * [[Istra, Moskovska oblast]] * [[Išimbaj]] * [[Ivanovo (Rusija)|Ivanovo]] * [[Iževsk]] == J == * [[Jakutsk]] * [[Jaroslavlj]] * [[Jantarnij]] * [[Jegorijevsk]] * [[Jejsk]] * [[Jelabuga]] * [[Jelec]] * [[Jenisejsk]] * [[Jessentuki]] * [[Jasnaja Poljana]] * [[Joškar-Ola]] * [[Južno-Kurilsk]] * [[Južno-Sahalinsk]] | valign=top | == K == * [[Kamenj-na-Obi]] * [[Kamensk-Uralskij]] * [[Kamišin]] * [[Kanaš]] * [[Kansk]] * [[Kargopolj]] * [[Kasimov]] (Qasim) * [[Kaspijsk]] * [[Kalač]] * [[Kalačinsk]] * [[Kalinjingrad]] * [[Kalinjingrad (Moskovska oblast)|Kalinjingrad]] * [[Kaljazin]] * [[Kaluga]] * [[Kamsko-Votkinsk]] * [[Kazanj]] (Qazan) * [[Kedrovi]] * [[Kamensk-Šachtinskij]] * [[Kemerovo]] * [[Kimri]] * [[Kinešma]] * [[Kirensk]] * [[Kirillov]] * [[Kirov]] * [[Kirovgrad]] * [[Kirovsk]] * [[Kislovodsk]] * [[Kitaj-gorod]] * [[Kizil]] * [[Kizljar]] * [[Kjahta]] * [[Kolomna]] * [[Kolpaševo]] * [[Koljpino]] * [[Koroljov]] * [[Korsakov]] * [[Korkino]] * [[Komsomolsk na Amuru]] * [[Konpodoga]] * [[Kopejsk]] * [[Kostroma]] * [[Kotelnitč]] * [[Kovrov]] * [[Kozmodemjansk]] * [[Krasnodar]] * [[Krasnogorsk]] * [[Krasnojarsk]] * [[Krasnoje Selo]] * [[Krasnoturjinsk]] * [[Krasnolesje]] * [[Krasnoznamensk]] * [[Krilovo]] * [[Kronštadt]] * [[Kropotkin]] * [[Kudimkar]] * [[Kungur]] * [[Kurgan]] * [[Kursk]] * [[Kušva]] * [[Kutusovo]] * [[Kuzbas]] * [[Kulebaki]] * [[Klin]] * [[Klinci]] == L == * [[Labinsk]] * [[Laduškin]] * [[Leninogorsk, Tatarstan]] * [[Leninsk-Kuznetski]] * [[Lesosibirsk]] * [[Lipeck]] * [[Liski]] * [[Lisjva]] * [[Lomonosov]] * [[Losino-Petrovski]] == Lj == * [[Ljuberci]] * [[Ljubim]] == M == * [[Magadan]] * [[Magas]] * [[Magnitogorsk]] * [[Mahačkala]] * [[Maikop]] * [[Malojaroslavec]] * [[Marks]] * [[Megion]] * [[Meždurečensk]] * [[Miass]] * [[Mičurinsk]] * [[Mihajlovka]] * [[Mineralnje Vodi]] * [[Minusinsk]] * [[Mirnij]] * [[Mitišči]] * [[Miškin]] * [[Moskva]] (glavni grad) * [[Mologa]] * [[Mončegorsk]] * [[Murmansk]] * [[Murom]] * [[Mozdok]] == N == * [[Naberežnje Čelni]] * [[Načiki]] * [[Nahodka]] * [[Naro-Fominsk]] * [[Naljčik]] * [[Nazranj]] * [[Neftekamsk]] * [[Narjan-Mar]] * [[Neftekamsk]] * [[Nerčinsk]] * [[Nerehta]] * [[Nevinnomisk]] * [[Nikolajevsk na Amuru]] * [[Nikoljsk]] * [[Nižnjekamsk]] * [[Nižnjeudinsk]] * [[Nižnjevartovsk]] * [[Nižnji Novgorod]] * [[Nižnji Tagil]] * [[Noginsk]] * [[Nordvik]] * [[Norilsk]] * [[Novosibirsk]] * [[Novgorod]] * [[Novočeboksarsk]] * [[Novočerkassk]] * [[Novokuznjeck]] * [[Novokujbiševsk]] * [[Novomoskovsk]] * [[Novomoskovsk, Tulska oblast]] * [[Novorosijsk]] * [[Novotroick]] * [[Novošahtinsk]] * [[Novovoronjež]] * [[Novozibkov]] == Nj == * [[Njaganj]] * [[Njestjerov]] == O == * [[Obninsk]] * [[Odincovo]] * [[Ohotsk]] * [[Ojmjakon]] * [[Oktjabriskij]] * [[Omsk]] * [[Opočka]] * [[Orehovo-Zujevo]] * [[Orenburg]] * [[Orjol]] * [[Orsk]] * [[Osinniki]] * [[Ostrov]] * [[Ozjorsk]] | valign=top | == P == * [[Palana]] * [[Panolik]] * [[Partizansk]] * [[Pavlovsk]] * [[Pjatigorsk]] * [[Pečenga]] * [[Pečora]] * [[Penza]] * [[Pereslavlj-Zaleski]] * [[Pervouralsk]] * [[Perm]] * [[Peterhof]] * [[Petrodvorec]] * [[Petrokrepost]] * [[Petrovsk-Zabajkalski]] * [[Petropavlovsk-Kamčatski]] * [[Petrozavodsk]] * [[Podolsk]] * [[Polevskoj]] * [[Puškin (grad)|Puškin]] * [[Plesseck]] * [[Prokopjevsk]] * [[Providenija]] * [[Pskov]] == R == * [[Radonež]] * [[Ramenskoje]] * [[Revda]] * [[Ribinsk]] * [[Ribinsk, Moskovska oblast]] * [[Rjazan]] * [[Rossoš]] * [[Roslavlj]] * [[Rostov, Jaroslavlj]] * [[Rostov na Donu]] * [[Rostov Veliki]] * [[Rtiščevo]] * [[Rubcovsk]] * [[Rudnaja Pristan]] * [[Ržev]] == S == * [[Sajanogorsk]] * [[Salavat]] * [[Salehard]] * [[Samara]] * [[Sankt Peterburg]] (bivši Lenjingrad) * [[Saransk]] * [[Saratov]] * [[Sarapul]] * [[Sarov]] * [[Semiluki]] * [[Sergijev Posad]] * [[Serov]] * [[Serpuhov]] * [[Severodvinsk]] * [[Severomorsk]] * [[Seversk]] * [[Siktivkar]] * [[Simbirsk]] (sada [[Uljanovsk]]) * [[Sizranj]] * [[Slavjansk na Kubanu]] * [[Smolensk]] * [[Sobinsk]] * [[Soči]] * [[Sokol (grad)|Sokol]] * [[Solj-Ileck]] * [[Solikamsk]] * [[Sorsk]] * [[Sovjetsk]] * [[Sovjetskaja Gavan]] * [[Srednekolimsk]] * [[Staraja Rusa]] * [[Starij Oskol]] * [[Stavropolj]] * [[Sterlitamak]] * [[Streževoj]] * [[Surgut]] * [[Suzdalj]] * [[Svetlogorsk]] * [[Svobodnij]] == Š == * [[Šadrinsk]] * [[Šahti]] * [[Šelehov]] * [[Šuja]] * [[Šulisseljburg]] * [[Ščokino]] * [[Ščjolkovo]] == T == * [[Taganrog]] * [[Tajšet]] * [[Tambov]] * [[Tatarsk]] * [[Tihvin]] * [[Tihoreck]] * [[Tiksi]] * [[Tinda]] * [[Tjumenj]] * [[Tobolsk]] * [[Togliatti]] * [[Tomsk]] * [[Toržok]] * [[Tuapse]] * [[Tula (grad)|Tula]] * [[Tura]] * [[Tutajev]] * [[Troick]] * [[Tver]] == U == * [[Udokan]] * [[Ufa]] * [[Uglič]] * [[Uhta]] * [[Ustj-Ilimsk]] * [[Ustj-Ordinskij]] * [[Usolje-Sibirskoje]] * [[Ussurijsk]] * [[Uzlovaja]] * [[Ulan-Ude]] * [[Uljanovsk]] (bivši Simbirsk) == V == * [[Veliki Ustjug]] * [[Velikije Luki]] * [[Verhojansk]] * [[Vjazjma]] * [[Vjazniki]] * [[Vladikavkaz]] * [[Vladimir (grad)|Vladimir]] * [[Vladivostok]] * [[Volgodonsk]] * [[Volgograd]] (bivši Caricin i Staljingrad) * [[Volhov]] * [[Vologda]] * [[Voljsk]] * [[Volžsk]] * [[Volžski]] * [[Vorkuta]] * [[Voronjež]] * [[Vyborg]] * [[Vičuga]] * [[Viljujsk]] * [[Višnij Voločok]] == Z == * [[Zagorsk]] * [[Zaruvino]] * [[Zavolžsk]] * [[Zelenodolsk]] * [[Zelenogradsk]] * [[Zlatoust]] == Ž == * [[Železnogorsk, Krasnojarski kraj]] * [[Železnogorsk, Kurska oblast]] * [[Žukovskij]] |} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20071001044309/http://www.world-gazetteer.com/s/p_ru.htm Geografija] * [http://www.perepis2002.ru/ct/html/abc/001.htm Popis svih naselja u Rusiji (popis 2002)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051017020444/http://www.perepis2002.ru/ct/html/abc/001.htm |date=17. 10. 2005 }} * [http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls Ruska naselja s podacima o stanovništvu po popisu 2002 (Excel datoteka)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171025233850/http://www.perepis2002.ru/ct/doc/1_TOM_01_04.xls |date=25. 10. 2017 }} {{Rusija po temama}} {{Spisak gradova u Evropi}} [[Kategorija:Geografija Rusije]] [[Kategorija:Gradovi u Rusiji|*]] [[Kategorija:Spiskovi gradova po državama|Rusija]] 6bvv0vop9m44s0hh7j9wrlwh2ckgcfq Sjeverna Makedonija 0 27801 3426093 3415211 2022-07-30T13:05:49Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje|Makedonija (čvor)}} {{Infokutija država | izvorno_ime = ''Република Северна Македонија'' {{Simboli jezika|mk|makedonski}} ''Republika e Maqedonisë së Veriut'' {{Simboli jezika|alb|albanski}} | zvanično_ime = Republika Sjeverna Makedonija | ime_genitiv = Sjeverne Makedonije | zastava = Flag of North Macedonia.svg | grb = Coat of arms of North Macedonia.svg | vrsta_simbola = Grb | uzrečica = | himna = mk: "[[Denes nad Makedonija]]<br />(bs: "Danas nad Makedonijom") | karta = Europe-Macedonia.svg | opis_karte = | širina_karte =200px | glavni_grad = [[Skoplje]] | glavni_grad_koordinate = {{coord|42|00|N|21|26|E|type:city}} | najveći_grad = Skoplje | službeni_jezik = [[makedonski jezik|makedonski]] (prvi službeni i nacionalni jezik) <br /> [[albanski jezik|albanski]] (drugi službeni jezik) | etničke_grupe = 64,2% [[Makedonci]]<br>25,2% [[Albanci]]<br>3,9% [[Turci]]<br>2,7% [[Romi]]<br>1,8% [[Srbi]]<br>0,8% [[Bošnjaci]]<br>0,5% [[Vlasi]]<br>0,9% drugi | državno_uređenje = Parlamentarna republika | vrsta_prve_vlasti = [[Predsjednik Sjeverne Makedonije|Predsjednik]] | vladar_prva_vlast = [[Stevo Pendarovski]] | vrsta_druge_vlasti =[[Premijer Sjeverne Makedonije|Premijer]] | vladar_druga_vlast = [[Dimitar Kovačevski]] | nezavisnost = od [[SFR Jugoslavija|SFR Jugoslavije]] | nezavisnost_priznato = 8. septembar 1991. | površina = 25.713 | po_površini_na_svijetu = 148. | procenat_vode = 1,9 | stanovnika = 2.103.721 | stanovnika_godina = 2017. | po_broju_stanovnika_na_svijetu = 142. | gustoća = 80,1 | po_broju_gustoće_na_svijetu = 116. | bdp_ukupno = 33,822 milijarde US$ | bdp_godina = 2019. | po_broju_bdp_na_svijetu = | bdp_per_capita = $16.253 US$ | hdi =<span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>0,757<ref name="HDI"/> | hdi_godina = 2017. | hdi_nivo = visok | po_broju_hdi_na_svijetu = 80. | gini = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▲</span>33,6<ref name="ciafact" /> | gini_godina = 2016. | po_broju_gini_na_svijetu = | valuta = [[makedonski denar]] | vremenska_zona = [[srednjoevropsko vrijeme]], UTC+1 i UTC+2 | najviša_tačka_ime = Veliki Korab | najviša_tačka_metara = 2.764 | najveće_jezero_ime = | najveće_jezero_površina = | najveća_rijeka_ime = | najveća_rijeka_dužina = | nacionalni_dan = | internetski_nastavak = [[.mk]] | pozivni_broj = +389 | komentar = }} '''Sjeverna Makedonija''' ({{jez-mk|Северна Македонија|kurziv=da}}, [[Albanski jezik|albanski]]: ''Maqedonia e Veriut''), službeno '''Republika Sjeverna Makedonija''' ({{jez-mk|Република Северна Македонија|kurziv=da|linkovi=ne}}, albanski: ''Republika e Maqedonisë së Veriut''), jeste država smještena na [[Balkan|Balkanskom poluostrvu]]. Ona je jedna od zemalja nasljednica bivše [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]], od koje je proglasila nezavisnost u septembru 1991. godine pod imenom '''Republika Makedonija'''. Današnja Sjeverna Makedonija zauzima oko 38% ukupne površine [[Makedonija (regija)|regije Makedonije]]. Geografski, država se graniči sa [[Srbija|Srbijom]] i [[Kosovo]]m na sjeveru, [[Bugarska|Bugarskom]] na istoku, [[Grčka|Grčkom]] na jugu i [[Albanija|Albanijom]] na zapadu. Reljef joj je pretežno planinski. Iako je kontinentalna država, ona ima više od 50 jezera i šesnaest planina viših od 2.000 metara. Sjeverna Makedonija je suverena,<ref name="mfagovmk" /> nezavisna,<ref name="eubiznis" /> demokratska<ref name="ciafact" /><ref name="mfagovmk" /> i socijalna država.<ref name="ustav" /> Najveći i glavni grad je [[Skoplje]], sa oko 506.926 stanovnika (procjena 2004). Drugi veći gradovi su [[Bitola]], [[Kumanovo]], [[Prilep]], [[Tetovo]], [[Veles]], [[Štip]], [[Ohrid]], [[Gostivar]], [[Strumica]], [[Kičevo]], [[Kavadarci]] i [[Kočani]]. Površina Sjeverne Makedonije iznosi 25.713 kvadratnih kilometara, gdje živi oko 2.114.550 stanovnika (procjena 2009), među kojima su najbrojniji [[Makedonci]]. Zvanični jezici su [[makedonski jezik|makedonski]] i [[Albanski jezik|albanski]], a zvanična valuta je [[makedonski denar]]. Zbog [[Spor oko imena Makedonije|spora oko imena]] sa [[Grčka|Grčkom]], u aprilu 1993. godine država je primljena u članstvo [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih naroda]] pod imenom '''Bivša Jugoslavenska Republika Makedonija'''<ref name="unorg" /> (skraćeno '''BJR Makedonija''' i '''BJRM'''). Sjevernu Makedoniju priznalo je pod njenim prvobitnim ustavnim imenom 140 država članica UN-a, među kojima su 3 članice [[Vijeće sigurnosti|Vijeća sigurnosti]] ([[Sjedinjene Američke Države|SAD]], [[Rusija]] i [[Kina]]), članice [[Evropska unija|Evropske unije]]: [[Poljska]], [[Slovenija]], [[Hrvatska]] i [[Bugarska]], te zemlje iz regiona: [[Bosna i Hercegovina]], [[Srbija]] i [[Crna Gora]]. Članica je [[Vijeće Evrope|Vijeća Evrope]]. Od decembra [[2005.]] je kandidat za priključenje Evropskoj uniji, a aplicirala je i za članstvo u [[NATO]], što je Grčka, kao članica obje organizacije, blokirala zbog imena zemlje.Sjeverna Makedonija je postala članica NATO -a 27.3.2020.Blokada pregovora Skoplja za EU i NATO-om trajala je do potpisivanja [[Prespanski sporazum|Prespanskog sporazuma]], kojim je predloženo novo ime države - ''Republika Sjeverna Makedonija'', [[17. juni|17. juna]] [[2018.]] godine. Pošto su parlamenti obje zemlje ratifikovali sporazum tokom [[januar]]a i [[februar]]a [[2019.]], Sjeverna Makedonija potpisala je [[6. februar]]a Protokol za pristupanje NATO savezu, što je bio prvi dokument u kom se pominje novo ime zemlje. Protokol je ratifikovan u nacionalnom [[Parlament Grčke|Parlamentu Grčke]] [[8. februar]]a 2019., čime su ispunjene sve obaveze iz Prespanskog sporazuma, a Skoplje je formiralo interesornu grupu zaduženu za promjenu tabli na državnim institucijama i graničnim prijelizma. [[Vlada Sjeverne Makedonije|Vlada]] je zatim obavijestila UN i sve njegove članice, te druge međunarodne organizacije u kojima ima stolicu, da zemlja ima novo ime, pod kojim je u NATO-u već pomenuta i primljena. == Etimologija == Ime "Makedonija" potječe iz [[Starogrčki jezik|starogrčkog]] ili staromakedonskog naziva Μακεδονία (''Makedonía'')<ref name="greekdic" /><ref name="etimdic" />. Ime se koristilo i za [[Antička Makedonija|Makedonsko carstvo]], zatim za [[Rimsko carstvo|rimsku]] pokrajinu [[Makedonija (rimska provincija)|Makedoniju]], [[Bizantijsko carstvo|bizantijsku]] istoimenu pokrajinu, te do danas za [[Makedonija (regija)|regiju]] (kao širi pojam) i modernu državu Sjevernu Makedoniju. Vjeruje se da ovo ime znači ''planine'', ''visoka zemlja'' ili ''visoki ljudi''.<ref name="etimdic" /> == Historija == {{Glavni|Historija Sjeverne Makedonije}} === Antička Makedonija === [[Datoteka:Ancientbitola.jpg|thumb|lijevo|220px|Antički grad Heraklea, kojeg je osnovao Filip II Makedonski, u blizini današnje Bitole]] [[Datoteka:Verginasun.jpg|thumb|desno|200px|Zvijezda iz Kutleša - simbol Antičke Makedonije]] Arheološki nalazi su pokazali da je na prostoru Sjeverne Makedonije postojala civilizacija u periodu od 9000 p.n.e. do 3500 p.n.e.<ref name="rodden" /> Prvo [[Antička Makedonija|Makedonsko kraljevstvo]] se javlja u periodu oko 9. vijeka p.n.e., ali postoji dilema imena prvog makedonskog kralja. Jedni izvori navode kralja Karana (koji se smatra mitskim pretkom dinastije Argeada), a drugi [[Perdika I]] (prvi historijski kralj Kraljevine Makedonije). Približno od 10. vijeka p.n.e. kraljevina Makedonija počinje čini značajan političko-ekonomski faktor u široj regiji, a njena osnovno politička i vojna aktivnost bila je usmjerena na odnose sa grčkim polisima (gradovima-državama), bilo da su često bili saveznici grčkih protivnika (kao npr. sa [[Perzija|Perzijom]] protiv [[Antička Grčka|Grčke]]) ili su se priklanjali nekoj od strana u međusobnim sporovima između grčkih gradova, nastojeći na taj način uništiti njihovo jedinstvo i oslabiti ih. [[Filip II Makedonski]] (359. p.n.e. - 336 p.n.e.) nakon pokoravanja [[Iliri|ilirskih]] i [[Tračani|tračkih]] plemena, uspio je osvojiti i cijelu Grčku. Njegov sin [[Aleksandar Veliki|Aleksandar III Makedonski]], poznatiji kao Aleksandar Veliki (336. p.n.e. - 323 p.n.e.), jedna je od najznačajnijih ličnosti u svjetskoj historiji. Aleksandar Veliki, nakon što je ugušio otpor unutar proširenog Makedonskog kraljevstva, poduzeo je vojni pohod protiv Perzije, unišio tada ogromno [[Ahemenidsko carstvo|Perzijsko carstvo]] i proširio makedonsku državu na tri kontinenta: [[Evropa|Evropu]], [[Azija|Aziju]] i [[Afrika|Afriku]]. U svom najvećeom obimu, Makedonsko carstvo se protezalo od [[Balkan|Balkanskog poluostrva]] i [[Mala Azija|Male Azije]], [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]], [[Egipat|Egipta]] do [[Indija|Indije]].<ref name="arrian" /><ref name="coin" /><ref name="livius" /> Nakon njegove smrti, ovo ogromno carstvo se raspalo na tri dijela, kao rezultat neslaganja među njegovim generalima ([[dijadosi]]) o tome ko bi trebao biti njegov nasljednik. Od tog carstva nastala su kraljevstva Ptolomeida, Antagonida i Seleukida.<ref name="Graham" /><ref name="Walbank" /> Osvajanja Aleksandra Velikog imala su suštinsko značenje za početak [[Helenizam|helenističkog perioda]] u svjetskoj historiji. Prodor [[Rimska republika|Rimske republike]] na istok doveo je do izbijanja Makedonsko-rimskog rata (215. p.n.e. - 168. p.n.e.) u kojem je Makedonskim kraljevstvom upravljala Antigonidska dinastija. Nakon poraza [[Antička Makedonija|Makedonaca]], cijela oblast potpada pod rimsku vlast, a posljednji makedonski kralj Persej odveden je u [[Rim]] kao rob. Tada nastaje [[Makedonija (rimska provincija)|rimska provincija Makedonija]] kao dio [[Rimsko carstvo|Rimskog carstva]], a bila je podijeljena na dva dijela: ''Macedonia Prima'' (na jugu) i ''Macedonia Salutaris'' (na sjeveru).<ref name="unrv" /> Teritorija današnje Sjeverne Makedonije bila je podijeljena između provincije ''Macedonia Salutaris'' i ''Moesia prima''.<ref name="Scopje" /> Nakon podjele Rimskog carstva 395. na istočno i zapadno, Sjeverna Makedonija je postala dio [[Bizantijsko Carstvo|Istočnog rimskog carstva ili Bizantije]]. === Srednji vijek === [[Datoteka:Ohrid in Macedonia3.jpg|thumb|lijevo|250px|Samuilova tvrđava u Ohridu]] U 6. i 7. vijeku na [[Balkan]] i u Sjevernu Makedoniju počinju se doseljavati [[Slaveni|slavenska]] plemena, dosegnuvši južno do Tesalije, a jednim dijelom i do [[Peloponez]]a.<ref name="mckitt" /> Oni su se znatno pomiješali sa zatečenim starosjediocima, uglavnom [[Tračani]]ma i [[Iliri]]ma, zatim [[Grci]]ma, antičkim Makedoncima i td.. Na teritoriji [[Makedonija (regija)|regije Makedonije]], koja je tada bila po bizantijskim jurisdikcijom, makedonski Slaveni su organizirali poludržavnu formaciju, makedonsku Sklaviniju. Često su preduzimali i veće napade protiv [[Bizantijsko Carstvo|Bizantije]] i utvrđenih bizantijskih gradova. Teritorija današnje Sjeverne Makedonije potpada 837. pod vlast [[Prvo bugarsko carstvo|bugarske]] države, čija se vlast nad većim dijelom teritorije održava do sredine 9. vijeka, dok je manji dio držala Bizantija. Također, u 9. vijeku počinje i crkveno-obrazovna djelatnost [[solun]]aca [[Ćirilo i Metodije|Ćirila i Metodija]], koja se sastojala ne samo od misije pokrštavanja Slavena, nego i od postavljanja osnova slavenske pismenosti, započinjući sastavljanje slavenske azbuke - [[glagoljica|glagoljice]] 855. godine. Njihovi učenici, [[Kliment Ohridski|Kliment]] i [[Naum Ohridski]], preuzeli su njihovu djelatnost do kraja 9. vijeka, osnovali Ohridsku i Preslavsku književnu školu, čime je [[Ohrid]] vrlo brzo narastao u jedan od najrazvijenijih crkveno-obrazovnih i kulturnih središta Balkana, kao svojevrsna "kolijevka" slavenske pismenosti. U 10. vijeku u Sjevernu Makedoniji se raširilo [[bogumili|bogumilsko]] vjerovanje i učenje, najprije u veleško-prilepskoj oblasti, kao posljedica represivnog [[feudalizam|feudalističkog]] crkveno-ekonomskog sistema. Njihovo učenje se proširilo ne samo po cijeloj Sjevernoj Makedoniji, već i širom [[Evropa|Evrope]]. Nakon ustanaka u Sjevernoj Makedoniji u drugoj polovini 10. vijeka, naročito protiv Bugarske 969. i Bizantije 976, formirana je sjevernomakedonska srednjovjekovna feudalna država, poznatija kao [[Samuilo]]vo carstvo. Sjevernomakedonska srednjovjekovna feudalna država postojala je sve do 1018 kada su je osvojile bizantijske vojske. U 13. i 14. vijeku, Bizantija je prekinula srpski i bugarski period vlasti nad Sjevernom Makedonijom. Do kraja 14. vijeka, Sjeverna Makedonija je u potpunosti osvojena od Osmanlija, njen dotadašnji ekonomski i društveni sistem je uništen, a njen kulturni razvoj je zaustavljen i usporen. Osmanlijski sultan [[Mustafa III]] je 1767. ukinuo Ohridsku arhiepiskopiju. Od 14. vijeka u Sjevernu Makedoniji pojačava se utjecaj srpske varijante [[Staroslavenski jezik|staroslavenskog jezika]]. Razlog za to bilo je priključivanje sjevernomakedonske teritorije srpskoj državi. Taj utjecaj se najvećim dijelom ogledao na [[pravopis]]. Osim toga, u književnim spomenicima iz tog vremena vidljivi su tragovi savremenog standardnog [[Makedonski jezik|makedonskog jezika]]. U vrijeme [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]], pismenost doživljava opadanje. Jezik [[Makedonci|Makedonaca]] je i dalje bio na staroslavenskoj osnovi, jer je narodni, svakodnevni govor nisu zahvatile veće i izražajnije promjene. Osim crkvenih knjiga za bogosluženje, u kojima se znatno vodilo računa na staru slavensku pismenu tradiciju, povećava se broj takvih tekstova koji su služili za čitanje širem krugu ljudi ili su predstavljali prepise za praktičnu upotrebu. U 16. vijeku se knjige štampaju u [[Srbija|Srbiji]] i [[Mletačka republika|Veneciji]], a u 17. vijeku dolazi veliki broj crkvenih knjiga štampanih u [[Rusko Carstvo|Rusiji]] na ruskoslavenskom jeziku. === Moderno doba === Prije [[Balkanski ratovi|Balkanskih ratova]] [[historija Sjeverne Makedonije]] je vezana za [[Makedonija (regija)|Makedoniju]] kao historijsku oblast. Neposredno prije 1913-14. godine današnja teritorija Sjeverne Makedonije je bila pod [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskim carstvom]]. U [[Prvi balkanski rat|Prvom balkanskom ratu]] [[Kraljevina Srbija|Srbija]] i [[Bugarska]] su odlučile da današnja teritorija Sjeverne Makedonije dobije status autonomije, nakon što [[Osmanlijsko carstvo]] bude poraženo. Bugarska se smatrala oštećenom pri podjeli Makedonije, te je započela [[Drugi balkanski rat]]. Pobjedom [[Kraljevina Srbija|Srbije]], [[Grčka|Grčke]], [[Rumunija|Rumunije]] i Osmansko carstvo protiv Bugarske u Drugom balkanskom ratu, [[Vardarska Makedonija]] je postala sastavni dio Srbije (1913-1915), [[Makedonija (Grčka)|Egejska Makedonija]] je pripala Grčkoj, a [[Pirinska Makedonija|Pirinska]] Bugarskoj.<ref name="ivanovl" /> Međutim, [[Bugari]] su smatrali da su [[Makedonci]] Bugari, a [[Srbi]] da su Južni Srbi. Unutrašnja Makedonska Revolucionarna Organizacija – VMRO je osnovana [[1893.]] sa ciljem da se Makedonija pripoji Bugarskoj ili da postane nezavisna. U [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]] (1914-1918), kao dio Kraljevine Srbije, Sjeverna Makedonija je bila na strani [[Antanta|Antante]], mada su Makedonci pružali podršku Bugarskoj. Okupirana je od strane Bugarske, koja je dočekana kao osloboditelj od strane domaćeg stanovništva. Poslije rata je postala dio [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca]] (1918-1941), koja je počela da vrši srbizaciju domaćeg stanovništva. U Drugom svjetskom ratu open je bila okupirana od strane Bugarske, koja je bila član sila osovine. Zapadni dio Vardarske Makedonije je ušao u sastav [[Albanija|Albanije]]. U periodu 1945-1991. federalna je jedinica [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija|SFRJ]] ([[Socijalistička republika Makedonija]]). U tom periodu vršena je makedonizacija slovenskog stanovništva Makedonije. Nezavisna je od 8. septembra [[1991.]] U zapadnom dijelu Sjeverne Makedonije naseljenom pretežno [[Albanci]]ma [[2001.]] je došlo je do sukoba između Albanaca i makedonske vojske i policije. Predsjednik Makedonije, Trajkovski, je [[2004.]] poginuo u avionskoj nesreći u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Naslijedio ga je predsjednik [[Branko Crvenkovski]]. == Simboli == === Zastava === [[Zastava Sjeverne Makedonije|Državna zastava Sjeverne Makedonije]] usvojena je [[1992]]. i prikazivala je sunce sa 16 zraka. Sunce je uzeto na osnovu simbola nađenog na iskopanom [[Arheologija|arheološkom]] nalazištu blizu Vergine u Sjevernoj [[Grčka|Grčkoj]]. Porijeklo joj je nepoznato, iako se smatra da je pripadala [[Filip Makedonski|Filipu Makedonskom]]. Ovo rješenje imalo je više prednosti, a glavno je da nije izazivala konflikt izmedu [[Albanci|albanskog]] i [[Slaveni|slavenskog]] stanovništva. No istovremeno je Grčka burno reagirala, te je na njene pritiske [[1995]]. zastava promijenjena. Sunce je ostalo, ali broj zraka je promijenjen na osam. === Grb === [[Grb Sjeverne Makedonije]] usvojen je u Narodnoj skupštini [[16. novembar|16. novembra]] [[2009]], a zamijenio je dotadašnji grb koji je imao [[Crvena zvijezda|crvenu petokraku zvijezdu]] u vrhu. Opis grba Sjeverne Makedonije je sljedeći: "Grb sačinjava vijenac od klasja [[Žito|žita]], [[duhan]]a i maka, povezan trakom sa narodnim ornamentom. U centralnom prostoru nalaze se planine, rijeke, jezera i sunce; a gdje se spajaju klasovi. Ovo predstavlja bogatstvo naše zemlje, borbu i slobodu". Grb je prvobitno usvojen 1946. godine, a nakon osamostaljenja Sjeverne Makedonije ovaj grb je zadržan, ali je legalizovan "Zakonom o državnim simbolima Republike Makedonije". === Himna === [[Denes nad Makedonija]] ([[Makedonski jezik|makedonski]]: ''Денес над Македонија''; [[Albanski jezik|albanski]]: ''Sot për Maqedoninë''; [[Bosanski jezik|bosanski]]: ''Danas nad Makedonijom'') je [[Makedonija|makedonska]] nacionalna himna. Autor teksta je Vlado Maleski, a autor muzike je Todor Skalovski. Tekst himne potiče iz 1941. Nakon završetka Drugog svjetskog rata, "Denes nad Makedonija" postala je popularna pjesma kod Makedonaca. Tako, pjesma postala zvanična himna Makedonije 2. augusta 1992. Tekst zvanične himne se malo razlikuje od originalnog teksta pjesme. === Pasoš === [[Pasoš Sjeverne Makedonije]] je javna putna isprava koja se makedonskom državljaninu izdaje za putovanje i boravak u inostranstvu, kao i za povratak u zemlju. Za vrijeme boravka u inostranstvu, putna isprava služi njenom imaocu za dokazivanje identiteta i kao dokaz o državljanstvu Sjeverna Makedonija. Pasoš Sjeverne Makedonije se izdaje za neograničen broj putovanja. == Politika == {{Glavni|Politika Sjeverne Makedonije}} Sjeverna Makedonija je [[Parlamentarni sistem|parlamentarna]] [[demokratija]] sa izvršnom vladom sastavljenoj od koalicije stranaka u jednodomnoj zakonodavnoj skupštini ({{mk|Собрание, Sobranje}}; {{al|Kuvendi}}) te nezavisnim sudskim organima na čelu s Ustavnim sudom. Zakonodavna skupština ima 120 članova a biraju se svake četiri godine. Uloga [[Predsjednik Sjeverne Makedonije|predsjednika Republike]] je uglavnom ceremonijalnog karaktera, a stvarna izvršna moć se nalazi u rukama [[Premijer Sjeverne Makedonije|premijera]] (predsjednika Vlade Sjeverne Makedonije). Predsjednik Republike je glavnokomandujući državnim vojnim snagama te je ujedno i predsjednik državnog vijeća sigurnosti. Predsjednik se bira svakih pet godina, a može biti biran najviše dva puta. U drugom krugu predsjedničkih izbora u Makedoniji 2019. pobijedio je [[Stevo Pendarovski]], kojem je ovo prvi mandat na mjestu predsjednika.<ref name="balkaninsight" /> Usvajanjem novog zakona i izborima održanim 2005. funkcije lokalne vlade podijeljene su među 78 općina ({{mk|општина}}; {{al|komunë}}). Glavni grad, [[Skoplje]], podijeljen je na 10 općina u okviru "grada Skoplja". Općine u Sjevernoj Makedoniji su jedinice lokalne samouprave. Dvije ili više susjednih općina mogu ulaziti u međusobne kooperativne sporazume. Najveće političke nesuglasice u zemlji dešavaju se između velikih etničkih političkih stranaka, koje predstavljaju albansku manjinu i većinsko makedonsko stanovništvo. Problem političke ravnoteže između ove dvije etničke zajednice doveo je i do kratkotrajnog rata 2001. nakon kojeg je postignut sporazum o podjeli političke moći. U augustu 2004. makedonski parlament je usvojio zakon o novoj administrativnoj podjeli općina, dajući veću lokalnu autonomiju [[Albanci]]ma u područjima gdje su oni većina. Nakon napete predizborne kampanje, Makedonija je doživjela relativno mirnu i demokratsku promjenu vlasti nakon parlamentarnih izbora održanih 5. jula 2006. godine. Izbore je obilježila ubjedljiva pobjeda stranke desnog centra VMRO-DPMNE na čelu sa [[Nikola Gruevski|Nikolom Gruevskim]]. Odluka Gruevskog da u novu vladu uključi Demokratsku stranku Albanaca umjesto koalicije Demokratske unije za integraciju (DUI) i Stranke demokratskog prosperiteta, koja je osvojila većinu glasova Albanaca, izazvala je proteste u dijelovima države sa značajnijim brojem albanskog stanovništva. Ipak, kasnije je postignut dogovor između DUI i vladajuće VMRO-DPMNE u cilju prevazilaženja razmirica između dvije stranke i podrške evropskim i NATO integracijama Makedonije.<ref name="limunhr" /> Nakon prijevremenih parlamentarnih izbora 2008. VMRO-DPMNE i DUI formirali su vladajuću koaliciju u Makedoniji.<ref name="setimes.com" /> U aprilu 2009. održani su predsjednički i lokalni izbori koji su prošli vrlo mirno, a predstavljali su jedan od osnovnih preduslova za makedonsku aplikaciju za pridruženje EU.<ref name="irishtimes.com" /> Vladajuća konzervativna stranka VMRO-DPMNE pobijedila je na lokalnim izborima, dok je njen kandidat Đorđe Ivanov izabran za novog predsjednika države. == Administrativne podjele == {{Glavni|Administrativna podjela Sjeverne Makedonije}}Općine u Republici Sjevernoj Makedoniji su administrativne jedinice prvog reda. U augustu 2004, Republika Makedonija je reorganizovana u 84 općine. 10 od njih čine Grad Skoplje, posebnu jedinicu lokalne samouprave i glavni grad. Najmnogoljudnija općina u Republici Sjevernoj Makedoniji je općina Kumanovo sa 105.484 stanovnika, a najmanja općina je Vraneši sa 1.322 stanovnika. Po površini, najveća općina je Prilep sa površinom od 1.194&nbsp;km<sup>2</sup>, a najmanja je općina Čair sa površinom od 3,5&nbsp;km<sup>2</sup>. Republika Sjeverna Makedonija je podijeljena na 8 statističkih regiona. Jedan od regiona je Skoplje koji obuhvata Grad Skoplje i okolinu. Površina općina Aerodrom i Butel nije poznata i uključena je u površinu Skoplja. Vodene površine su 577&nbsp;km<sup>2</sup> i ne spadaju u regione i općine. === Statističke regije === [[Datoteka:North Macedonia, administrative divisions - sh - monochrome.svg|200px|desno|mini|Sjevernomakedonske statističke regije.]] [[Datoteka:Map of the municipalities of Macedonia (2004-2013).svg|mini|desno|200px|Općine Sjeverne Makedonije.]] {{Glavni|Regije Sjeverne Makedonije}} Sjeverna Makedonija je podijeljena na osam regija. Ove regije imaju statističke svrhe i te regije su: * [[Skopska regija|Skoplje]] * [[Pelagonijska regija|Pelagonija]] * [[Pološka regija|Polog]] * [[Istočna regija (Makedonija)|Istok]] * [[Jugoistočna regija (Makedonija)|Jugoistok]] * [[Sjeveroistočna regija (Makedonija)|Sjeveroistok]] * [[Jugozapadna regija (Makedonija)|Jugozapad]] * [[Vardarska regija|Vardar]] === Općine === {{Main|Općine Sjeverne Makedonije}} U augustu 2004. Sjeverna Makedonija je bila administrativno reorganizirana tako da je dobila nove 84 općine. Grad [[Skoplje]] je zasebna administrativna jedinica koja je sastavljena iz 10 općina i ujedno je glavni grad republike. Prije 2004, Sjeverna Makedonija je imala 123 općine koje su funkcionirale od 1996 do 2004. Neke od njih su bile spojene tako da bi se dobio sadašnji broj. Ovaj proces je bio poznat kao ''decentralizovanje'' centralne vlasti. Pored novih općina, lokalna samouprava je dobila veće ovlasti i određeni nivo samoupravljanja. Statistički, prema broju stanovništva najveća općina u Sjevernoj Makedoniji je [[Kumanovo]] sa 105.484 stanovnika, dakle najmanja općina također prema broju stanovništva je [[Vraneštica]] sa 1.322 stanovnika. S druge strane, prema ukupnoj površini najveća općina je [[Prilep]] sa 1.194&nbsp;km<sup>2</sup>, a najmanja je [[Čair]] sa 3,5&nbsp;km<sup>2</sup>. === Najveći gradovi === {{Glavni|Spisak gradova u Sjevernoj Makedoniji}} {{Najveći gradovi | ime = Najveći gradovi u Sjevernoj Makedoniji | ime_države_u_lokativu = Sjevernoj Makedoniji | drž_ref = | list_by_pop = Spisak gradova u Sjevernoj Makedoniji | class = nav | int_ime = Regija | int_link = | grad_1 = Skoplje | int_1 = Skopska regija{{!}}Skoplje | stan_1 = 506.926 | img_1 = Skopje X48.JPG | grad_2 = Bitola | int_2 = Pelagonijska regija{{!}}Pelagonija | stan_2 = 74.550 | img_2 = Bitola 2007.JPG | grad_3 = Kumanovo | int_3 = Sjeveroistočna regija (Sjeverna Makedonija){{!}}Sjeveroistok | stan_3 = 70.842 | img_3 = The square of Kumanovo (2).JPG | grad_4 = Prilep | int_4 = Pelagonijska regija{{!}}Pelagonija | stan_4 = 66.246 | img_4 = Prilepski ploštad.JPG | grad_5 = Tetovo | int_5 = Pološka regija{{!}}Pološka | stan_5 = 52.915 | grad_6 = Veles | int_6 = Vardarska regija{{!}}Vardar | stan_6 = 43.716 | grad_7 = Štip | int_7 = Istočna regija (Sjeverna Makedonija){{!}}Istok | stan_7 = 43.652 | grad_8 = Ohrid | int_8 = Jugozapadna regija (Sjeverna Makedonija){{!}}Jugozapad | stan_8 = 42.033 | grad_9 = Gostivar | int_9 = Pološka regija{{!}}Pološka | stan_9 = 35.847 | grad_10 = Strumica | int_10 = Jugozapadna regija (Sjeverna Makedonija){{!}}Jugozapad | stan_10 = 35.311 }} == Geografija == {{Glavni|Geografija Sjeverne Makedonije}} [[Datoteka:R.o.Macedonia topography.svg|mini|desno|200px|Karta Sjeverne Makedonije.]] [[Datoteka:Mount Korab, Republic of Macedonia.jpg|thumb|Planina [[Korab (planina)|Korab]], najviša planina u Sjevernoj Makedoniji]] [[Datoteka:Galicica-viewfromKorita.JPG|thumb|[[Galičica]], pogled iz Korita]] Sjeverna Makedonija ima ukupnu površinu od 25.713&nbsp;km<sup>2</sup>. Nalazi se između 40° i 43° sjeverne [[Geografska širina|paralele]], kao i najvećim dijelom između 20° i 23° istočnog [[Geografska dužina|meridijana]] (vrlo mali dio zemlje leži istočno od 23° meridijana). Dužina sjevernomakedonskih granica iznosi 748&nbsp;km, od čega je na 62&nbsp;km sa [[Srbija|Srbijom]], 159&nbsp;km sa [[Kosovo]]m, 148&nbsp;km sa [[Bugarska|Bugarskom]], 228&nbsp;km sa [[Grčka|Grčkom]] i 151&nbsp;km sa [[Albanija|Albanijom]]. Sjeverna Makedonija predstavlja jedan od glavnih tranzitnih puteva za prevoz roba iz Grčke, preko [[Balkan]]a, kao i iz [[Srednja Evropa|srednje Evrope]] prema jugu i istoku kontinenta. Ona je dio mnogo većeg [[Makedonija (regija)|historijskog područja]], također poznatog pod istim imenom, a koji uključuju i [[Makedonija (Grčka)|istoimenu regiju]] sjeverne Grčke te [[Oblast Blagoevgrad|provinciju Blagoevgrad]] u [[Geografija Bugarske|jugozapadnoj Bugarskoj]]. === Topografija === Sjeverna Makedonija nema izlaz na [[more]], a geografski je vrlo jasno definirana centralnom dolinom koju je formirala rijeka [[Vardar]], a uokvirena planinskim lancima duž granica zemlje. Reljef je uglavnom neravan, gdje [[Šar-planina]] i planina Osogovo okružuju dolinu Vardara. Tri velika jezera: [[Ohridsko jezero|Orhidsko]], [[Prespansko jezero|Prespansko]] i [[Dojransko jezero|Dojransko]], nalaze se na južnim i jugozapadnim granicama, a preko njih prolaze granice sa susjednim [[Albanija|Albanijom]] i [[Grčka|Grčkom]]. Za Orhidsko jezero smatra se da je jedno od najstarijih jezera i biotopa na svijetu.<ref name="moegovmk" /> Ovo područje je seizmički vrlo aktivno, a u prošlosti su se dešavali snažni zemljotresi, poput onog iz 1963. kada je [[Skoplje]] pogodio razorni zemljotres, usmrtivši preko 1.000 građana. Sjeverna Makedonija ima i veliki broj planina. One spadaju u dva različita planinska lanca: prvi je planinski lanac Šar-planine<ref name="EBchecked" /><ref name="Atlasphys" /> koja se nastavlja na zapadnovardarsko-pelagonijsku grupu planina (Baba-planina, [[Nidže]], [[Kožuf]] i [[Jakupica]]), koja je u sklopu [[Dinaridi|Dinarida]]. Drugi planinski lanac je lanac Osogovo-Belasica, koja pripada Rodopima. Planine koje pripadaju Šar-planini i zapadnovardarsko-pelagonijskom lancu su mlađe po postanku i znatno više od starih planina iz lanca Osogovo-Belasica. Vrh [[Korab (planina)|Korab]] na Šar-planini u blizini albanske granice sa 2.764 m je najviši vrh u Sjevernoj Makedoniji. === Hidrografija === [[Datoteka:SmolareWaterfall.JPG|thumb|desno|Vodopad Smolare]] U Sjevernoj Makedoniji postoji oko 1.100 velikih izvora vode. Njene rijeke teku u tri sliva: [[Egejsko more|egejski]], [[Jadransko more|jadranski]] i [[Crno more|crnomorski sliv]].<ref name="Mymacedonia.net" /> Površinom je najveći egejski sliv. Obuhvata oko 87% teritorije Sjeverne Makedonije, što iznosi 22.076&nbsp;km<sup>2</sup>. Najveća sjevernomakedonska rijeka, [[Vardar]], također je i najveća rijeka ovog sliva, preko koje otiče 80% teritorije odnosno 20.459&nbsp;km<sup>2</sup>. Njena dolina igra vrlo važnu ulogu i ekonomiji i komunikacijskom sistemu zemlje. Projekat pod nazivom ''Vardarska dolina'' smatra se jednim od temeljnih za strateških razvoj države. Rijeka Crni Drim čini sliv [[Jadransko more|Jadranskog mora]], koji zahvata površinu od oko 3.320&nbsp;km<sup>2</sup>, odnosno 13% teritorije. On dobija vodu iz [[Prespansko jezero|Prespanskog]] i [[Ohridsko jezero|Ohridskog jezera]]. Sliv Crnog mora je najmanji sa samo 37&nbsp;km<sup>2</sup>. On obuhvata sjeverni dio planine Skopska Crna Gora. Ovdje se nalazi izvor rijeke Binačka Morava, koja se ulijeva u [[Velika Morava|Veliku Moravu]], te dalje preko [[Dunav]]a u [[Crno more]]. Sjeverna Makedonija ima oko 50 močvara i tri velika prirodna jezera: Ohridsko, Prespansko i [[Dojransko jezero]]. U državi postoji devet banjskih lječilišta i odmarališta: Banište, Banja Bansko, Istibanja, Katlanovo, Kežovica, Kosovrasti, Banja Kočani, Kumanovski Banji i Negorci. === Klima === Sjeverna Makedonija ima prijelaznu sredozemno-kontinentalnu klimu. Ljeta su vrlo topla i suha, dok su zime prilično hladne. Prosječna godišnja količina [[padavina]] varia od 1700&nbsp;mm u zapadnim planinskim područjima do 500&nbsp;mm u istočnim. Postoje tri osnovne klimatske zone u državi: umjerena sredozemna, planinska i blaga kontinentalna. Duž dolina rijeka [[Vardar]] i Strumica, u područjima Đevđelije, Valandova, Dojrana, Strumice i Radoviša, klima je umjerena sredozemna. Najtopliji gradovi u Demir Kapija i Đevđelija, gdje temperature u julu i augustu često prelaze 40&nbsp;°C. Planinska klima je zastupljena u planinskim područjima zemlje, a karakteriziraju je duge i sniježne zime te kratka i hladna ljeta. Proljeće je obično hladnije od jeseni. Veći dio Sjeverne Makedonije ima umjerenu kontinentalnu klimu sa toplim i suhim ljetima i relativno hladnim i vlažnim zimama. U državi postoji oko 30 stalnih, službenih meteoroloških stanica. ===Nacionalni parkovi=== U Sjevernoj Makedoniji postoje tri nacionalna parka: <center> {|class="wikitable sortable" style="width:60%" |- ! Ime ! Osnovan ! Veličina ! class="unsortable" |Karta ! class="unsortable" |Slika |- |[[Nacionalni park Mavrovo|Mavrovo]] |style="text-align:center" |1948. |style="text-align:center" |731&nbsp;km<sup>2</sup> |style="text-align:center; padding:0;"| {{location map|Makedonija|label=|position=left|float=left|width=80|lat=41.7|long=20.77|caption=}} |style="text-align:center; padding:0;"|[[Datoteka:Mavrovo-Lake-Autumn.jpg|200px]] |- |[[Nacionalni park Galičica|Galičica]] |style="text-align:center" |1958. |style="text-align:center" |227&nbsp;km<sup>2</sup> |style="text-align:center; padding:0;"| {{location map|Makedonija|label=|position=left|float=left|width=80|lat=40.94|long=20.81|caption=}} |style="text-align:center; padding:0;"|[[Datoteka:Galichitsa.jpg|200px]] |- |[[Nacionalni park Pelister|Pelister]] |style="text-align:center" |1948. |style="text-align:center" |125&nbsp;km<sup>2</sup> |style="text-align:center; padding:0;"| {{location map|Makedonija|label=|float=left|width=80|position=left|lat=41|long=21.18|caption=}} |style="text-align:center; padding:0;"|[[Datoteka:Pelister national park landscape 01.JPG|200px]] |} </center> == Ekonomija == {{Glavni|Privreda Sjeverne Makedonije}} Rangirana kao četvrta "najbolja zemlja koja provodi reforme" među 178 država koje je navela [[Svjetska banka]] 2009, Sjeverna Makedonija je provela značajne ekonomske reforme nakon proglašenja nezavisnosti.<ref name="worldbank" /> Država je razvila modernu otvorenu ekonomiju sa trgovinom koja učestvuje sa preko 90% u BDP tokom posljednjih nekoliko godina. Od 1996. Sjeverna Makedonija bilježi stalni, mada spori, ekonomski rast sa rastom [[Bruto domaći proizvod|BDP-a]] od 3,1% u 2005. Ovi pokazatelji projiciraju prosječni rast BDP-a od oko 5,2% u periodu 2006-2010.<ref name="worldbank-devdata" /> Vlada je uspješno potvrdila svoja nastojanja u borbi protiv [[inflacija|inflacije]], sa stopom inflacije od samo 3% u 2006. i 2% u 2007,<ref name="worldbank" /> te je implementirala politiku usmjerenu na privlačenje direktnih stranih investicija i promociju razvoja malih i srednjih preduzeća. Trenutna vlada je uvela i sistem proporcionalnih poreskih stopa sa namjerom da učini zemlju više privlačnom za strane investicije. Proporcionalna stopa poreza bila je 12% u 2007. te je još smanjena na 10% u 2008.<ref name="vladamk" /><ref name="nuwireinvestor" /> Međutim, i pored ovih reformi, stopa nezaposlenosti u Sjevernoj Makedoniji 2005. iznosila je 37,2%<ref name="unemployment" /> dok je u 2006. ispod granice siromaštva živjelo 22% građana.<ref name="worldbank-devdata"/> Sjeverna Makedonija je jedna od zemalja sa najvećim udjelom građana koji finansijski jedva preživljavaju, jer oko 72% njenih građana je izjavilo da sa svojim prihodima preživljava "uz (velike) poteškoće" ili "vrlo teško", mada je Sjeverna Makedonija, zajedno sa [[Hrvatska|Hrvatskom]], jedina država na zapadnom [[Balkan]]u koje nije objavila povećanje ove statistike.<ref name="balkanmon" /> [[Korupcija]] i relativno neefikasan pravni sistem također djeluju kao značajna prepreka uspješnim ekonomskom razvoju. Sjeverna Makedonija je i danas zemlja sa jednom od najnižih vrijednosti BDP-a po glavi stanovnika u [[Evropa|Evropi]]. Pored toga, crno tržište u zemlji se procjenjuje na blizu 20% od BDP-a.<ref name="CIA_Factbook" /> U aspektu strukture, prema podacima iz 2005. tercijarni sektor (uslužni) je sačinjavao ubjedljivo najveći dio BDP-a sa 57,1%, dok je 2000. činio oko 54,2% BDP-a. Sekundarni (industrijski) sektor činio je 29,3% BDP-a, zabilježivši pad sa 33,7% koliko je iznosio 2000. godine, dok je primarni (poljoprivredni) predstavljao samo 12,9%, odnosno 12% u 2000. godini.<ref name="worldbank-devdata" /> Jedna od najvažnijih grana privrede predstavlja [[tekstil]]na industrija, čineći više od polovine ukupnog izvoza Sjeverne Makedonije.<ref name="macedonianembassy" /> Drugi važni izvozni proizvodi uključuju [[željezo]], [[čelik]], [[vino]] i [[povrće]].<ref name="ForeignAffairs" /> Sa 9.157 US$ BDP po glavi stanovnika računato po kupovnoj moći i [[indeks ljudskog razvoja|indeksu ljudskog razvoja]] (HDI) od 0,701, Sjeverna Makedonija spada u slabije razvijene zemlje, te ima primjetno manju ekonomiju od većine bivših jugoslavenskih republika. Prema podacima [[Eurostat]]a, sjevernomakedonski GDP po glavi stanovnika (prema PPP) iznosio je 36% od prosjeka [[Evropska unija|Evropske unije]] u 2011. godini.<ref name="eurostat" /> U Sjevernoj Makedoniji postoje dva veća rudnika olovno-cinkove rude Toranica i Zletovo, koji su u vlasništvu indijske grupacije Binani.<ref name="pravdiko" /> Ruda se kopa na 15 otvorenih otkopa u količini od oko 500 tona dnevno. === Infrastruktura === {{dvostruka slika|right |Black Drim wells.jpg|180px|Galichnik-View-Northern-Slope.jpg|180px |Rijeka Crni Drim|Selo Galičnik }} Sjeverna Makedonija (zajedno sa [[Crna Gora|Crnom Gorom]] i [[Kosovo]]m) spada u slabije razvijena južna područja bivše [[SFR Jugoslavija|Jugoslavije]]. Pretrpjela je teške ekonomske prilike nakon osamostaljenja, kada se unutrašnje jugoslavensko tržište raspalo a dotacije iz [[Beograd]]a prestale. Osim toga, suočila se sa istim problemima kao i ostale bivše [[socijalizam|socijalističke]] [[Istočna Evropa|istočnoevropske]] zemlje tokom tranzicije u [[tržišna ekonomija|tržišnu ekonomiju]]. Njeni glavni cestovni i željeznički izvozni pravci kroz [[Srbija|Srbiju]] ostali su neisplativi sa visokim tranzitnim troškovima, što je utjecalo na izvoz njene ranije vrlo profitabilne industrije povrća u [[Njemačka|Njemačkoj]] i [[Srednja Evropa|srednju Evropu]]. Sjevernomakedonsko telekomunikacijsko tržište zabilježilo je godišnji rast od 63,8% tokom 2007. što predstavlja najbrže rastuće područje u jadranskoj regiji.<ref name="showproduct" /> Sjeverna Makedonija je po svom položaju kontinentalna zemlja u sredini Balkanskog poluostrva, pa su i glavne saobraćajne veze u zemlji one povezuju različite delove poluostrva (transbalkanske veze). Posebno je važna veza sever-jug Vardarskom udolinom, koja povezuje Grčku sa ostatkom Evrope. Ukupna dužina železničke mreže u Makedoniji je 699&nbsp;km. Najvažnija železnička linija je pruga na liniji granica sa Srbijom - Kumanovo - Skoplje - Veles - Đevđelija - granica sa Grčkom. Od 2001. godine gradi se pruga Beljakovci - granica sa Bugarskom, čime će se dobiti neposredna veza Skoplje - Sofija. Najvažnije železničko čvorište u zemlji je Skoplje, a ostala dva su Veles i Kumanovo. === Trgovina i investicije === Izbijanje ratova u bivšoj [[SFR Jugoslavija|Jugoslaviji]] i uvođenje sankcija [[Srbija i Crna Gora|Srbiji i Crnoj Gori]] prouzrokovalo je ogromnu štetu privredi Sjeverne Makedonije, jer je Srbija činila oko 60% njenog tržišta prije raspada Jugoslavije. Kada je [[Grčka]] uvela trgovački embargo na Makedonijom 1994/95. makedonska privreda je doživjela dodatni udarac. Određeno olakšanje donio je kraj [[rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] u novembru 1995. i ukidanje grčkog embarga, ali su [[Kosovski rat]] 1999. i albanska kriza 2001. doveli do daljnje destabilizacije. Nakon završetka grčkog embarga, Grčka je postala najvažniji poslovni partner zemlje. Mnoge grčke kompanije su kupile kompanije u Makedoniji koje su nekad bile u državnom vlasništvu,<ref name="greekembassy" /> poput rafinerije nafte Okta, prehrambene kompanije "Žito Luks", rudnika mramora u [[Prilep]]u, tekstilnih postrojenja u [[Bitola|Bitoli]] itd. zapošljavajući oko 20 hiljada ljudi. Drugi ključni trgovački partneri Sjeverne Makedonije su, između ostalih, [[Njemačka]], [[Italija]], [[SAD]], [[Slovenija]], [[Austrija]] i [[Turska]]. === Obrazovanje === Prema zakonima Sjeverne Makedonije, obrazovanje je svima dostupno pod jednakim uvjetima. Osnovno obrazovanje je obvezno, djeca koja pohađaju osnovnu školu u dobi od 6 ili 7 godina. Obrazovni je sustav prošao značajne reforme u 2000-ima i u skladu je sa standardima Evropske unije i Bolonjskim procesom . Visoko i visoko obrazovanje omogućeno je na fakultetima, fakultetima i umjetničkim akademijama. Postoje četiri državna sveučilišta u Sjevernoj Makedoniji: Sveučilište u [[Skoplje|Skoplju]], Sveučilište Goce Delcev u Štipu, Sv. Klementa Ohridskog Bitola i Državno sveučilište [[Tetovo]], a postoji nekoliko privatnih sveučilišta. Sveučilište Sv. Ćiril i Metod najstarije je i najveće sveučilište u Sjevernoj Makedoniji , sa sjedištem u Skoplju . Osnovana je 24. aprila 1949. godine . godine s tri fakulteta i sastoji se od 23 fakulteta, 5 instituta i 4 javne znanstvene ustanove, kao i 6 ostalih organizacija koje surađuju sa Sveučilištem === Turizam === {{Glavni|Turizam u Sjevernoj Makedoniji}} [[Datoteka:Iglesia San Juan Kaneo, Ohrid, Macedonia, 2014-04-17, DD 22.JPG|mini|225x225piksel|[[Ohrid]]]] Turizam je važan dio ekonomije Sjeverne Makedonije. Veliki broj prirodnih i kulturnih atrakcija u državi čine je poželjnim odredištem za posjetioce. Godišnji broj turista dostiže oko 700 hiljada.<ref name="faqmacedonia" /> 2011 godine, zemlja je posjetilo gotovo 262 tisuća stranih turista  , posebno iz susjednih zemalja poput Grčke, Srbije i Albanije, ali i zemlje zapadne Evrope i SAD-a Sjeverna Makedonija, iako nije otvorena, ima neki turistički potencijal zahvaljujući svojim planinama i netaknutoj prirodi, istaknutim u tri nacionalna parka u zemlji. Turistički grad zemlje je [[Ohrid]] , na popisu svjetske baštine od UNESCO-a . Grad je poznat po jezeru obrubljenom s nekoliko plaža i mnogim historijskim spomenicima. [[Skoplje]] je , politički i gospodarski kapital, izgubilo je većinu svoje baštine u potresu 1963. godine, ali još uvijek održava osmanski okrug s džamijama, kao i tvrđavu i muzeje nacionalnog stasa == Vojska == [[Datoteka:Army.mil-2007-12-14-181154.jpg|mini|Smotra vojnika]] '''[[Vojska Sjeverne Makedonije|Vojska RepublikeSjeverne Makedonije]]''' (VRM) je naziv za oružane snage Republike Sjevrne Makedonije. VRM je strateško organizovana kao [[kopnena vojska]] s [[Vojna avijacija|vojnom avijacijom]] i vojnom riječnom flotom kao podrškom kopnenoj vojsci. Makedonska vojska je profesionalna i služenje vojnog roka je na dobrovoljnoj bazi. Ranije vojni rok trajao je 6 mjeseci, a civilno služenje 14 mjeseci. Postoji Kumanovski korpus, Bitolski korpus, Skopski korpus i [[Vojna avijacija]]. Politika nacionalnih obrambenih snaga sastoji se od: * očuvanja samostalnosti i suverenosti Republike Makedonije, * zaštite integriteta makedonskog kopnenog teritorija, zračnog prostora i teritorijalnih voda te * odbrane nacionalnog Ustava. == Međunarodne integracije == === Pristupanje Evropskoj uniji === {{Glavni|Pristupanje Sjeverne Makedonije Evropskoj uniji}} Na sastanku održanom 15. i 16. novembra 2005., Evropsko vijeće Republici Sjevernoj Makedoniji dodijelilo je status kandidata za članstvo u Evropskoj uniji . Od 19. decembra 2009. godine, građani Sjeverne Makedonije više ne trebaju vize za ulazak u [[Šengenski sporazum|šengenski prostor]]. 26. juna 2018. Vijeće za opća pitanja EU usvojilo je ''"Zaključke o procesu stabilizacije i pridruživanja između Europskog i zapadnog Balkana koji uključuju Republiku Sjevernu Makedoniju"'' '''.'''Evropsko vijeće odobrilo ih je 28. juna iste godine. EU je također zatražio od Sjeverne Makedonije da riješi ključna neriješena pitanja sa [[Grčka|Grčkom]]. Glavni problem dviju zemalja bio je naziv "Makedonija", jer ga Grčka strana nije podržavala volju istoimene grčke zemlje. Grčki i makedonski ministri vanjskih poslova 18. juna 2018. potpisali su takozvani Prespanski sporazum , u kojem su se obvezali riješiti to pitanje. Potpisima su prisustvovali i premijeri Aleksis Cipras i Zoran Zaev . 11. januara 2019. makedonski parlament glasao je potrebnom dvotrećinskom većinom za novo ime zemlje - Sjeverna Makedonija.Odluka Parlamenta izazvala je velik otpor u zemlji, a međunarodna javnost pozdravila je odluku, a 18. juna 2019. [[Evropsko vijeće]] . Međutim, iako su i Sjeverna Makedonija i [[Albanija]] ispunile svoja obećanja, [[Evropsko vijeće]] nije uputilo zeleno svjetlo za pregovore o pristupanju. Sjeverna Makedonija je u povoljnijem položaju u odnosu na [[Albanija|Albaniju]]. Obećana potvrda pregovora o pristupanju trebala bi se dogoditi u [[Oktobar|oktobru]] 2019,no 18.oktobra čelnici zemalja članica Evropske unije nisu se suglasili oko prijedloga da se otpočnu pristupni pregovori sa Sjevernom Makedonijom i Albanijom i nakon duge i burne rasprave protekle noći nisu usvojili nikakve zaključke o proširenju. === NATO integracije === {{Glavni|Pristupanje Sjeverne Makedonije NATO-u}} Pristupanje Sjeverne Makedonije Sjevernoatlantskog saveza ([[NATO]]) trenutno je u toku. Poziv [[NATO]]-a na Sjevernu Makedoniju koju je blokirala [[Grčka]] na samitu u Bukureštu [[2008.|2008]]. godine . Nacije su se složile da će zemlja dobiti poziv nakon što se riješi spor oko imena Makedonije. Grčka smatra da ustavno ime svog komšije podrazumijeva teritorijalne težnje protiv vlastite regije Makedonije. Nakon [[Veto|veta]], [[Grčka]] je tužena na Međunarodnom sudu pravde zalažući upotrebu oznake "Bivša jugoslovenska republika Makedonija" kao prihvatljive opcije za ulazak u NATO, dok Grčka tvrdi da je to bila kolektivna odluka NATO-a da ne poziva Makedoniju i stoga privremeni sporazum potpisan između dvije zemlje se nije dogodio, prekršen je. Grčka također može blokirati pristup Sjeverne Makedonije Evropskoj uniji osporavanjem imena. Tadašnja sekretarka američkog State Departmenta [[Hillary Clinton]] pozvala je Makedoniju i Grčku da nađe "prihvatljivo rješenje" oko spora, tako da se Makedonija slobodna pridruži NATO-u 2014. godine, prije 65. godišnjice od svog osnivanja, NATO je objavio da neće ponuditi novo članstvo toj organizaciji te godine. Neki analitičari, poput Jorgea Beniteza iz think-tanka Atlantskog vijeća , tvrdili su da je to nevoljkost dijelom posljedica nove sigurnosne klime nakon ruske aneksije [[Krim]]a. Nakon dogovora u junu 2018. o preimenovanju zemlje u "Republika Sjeverna Makedonija", NATO je razmotrio mogućnost produženja poziva toj zemlji da prisustvuje njegovom samitu 11. i 12. jula. NATO je 11. jula 2018. pozvao Republiku Makedoniju da započne pregovore o pristupanju rekavši da bi se zemlja mogla pridružiti organizaciji nakon što se pitanje imena završeno. Dana 6. februara 2019, stalni predstavnici u [[NATO]] zemalja članica potpisali su protokol o pristupanju Sjeverne Makedonije u NATO. Sjeverna Makedonija je postala članica NATO-a 27. marta 2020.<ref>{{Cite web|url=http://hr.n1info.com/Svijet/a495203/Sjeverna-Makedonija-sluzbeno-postala-30.-clanica-NATO-a.html|title=Sjeverna Makedonija službeno postala 30. članica NATO-a|website=N1 HR|language=hr|access-date=28. 3. 2020|archive-date=28. 3. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200328095018/http://hr.n1info.com/Svijet/a495203/Sjeverna-Makedonija-sluzbeno-postala-30.-clanica-NATO-a.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tportal.hr/vijesti/clanak/sjeverna-makedonija-sluzbeno-postala-30-clanica-nato-a-20200327|title=Sjeverna Makedonija službeno postala 30. članica NATO-a|website=tportal.hr|access-date=28. 3. 2020}}</ref> == Demografija == {{Glavni|Demografija Sjeverne Makedonije}} [[Datoteka:Св Климент.JPG|mini|desno|200px|Crkva Svetog Klimenta u Ohridu.]] Prema podacima sa posljednjeg popisa 2002. u Sjevernoj Makedoniji je živjelo 2.022.547 stanovnika.<ref name="stat.gov.mk" /> Prema posljednjim zvaničnim procjenama iz 2009. broj stanovnika se nije znatnije promijenio i iznosi 2.050.671.<ref name="dzs" /> Prema posljednjem popisu, najveća etnička grupa u državi su [[Makedonci]]. Drugi po brojnosti su [[Albanci]] koji su u većini uglavnom u sjeverozapadnom dijelu zemlje. Prema nekim nezvaničnim procjenama, u Sjevernoj Makedoniji živi oko 260 hiljada Roma.<ref name="UNDP" /> {{Stubičasti dijagram | naslov = Etničke grupe u Sjevernoj Makedoniji 2002. | float = right | barwidth = 150px | desno1 = % | maks = 100 |ime_stuba1='''Makedonci''' |boja_stuba1=#FF0000|cifra_stuba1=64.18 |ime_stuba2=[[Albanci]] |boja_stuba2=#403021|cifra_stuba2=25.17 |ime_stuba3=[[Turci]] |boja_stuba3=#C154C1|cifra_stuba3=3.85 |ime_stuba4=Romi |boja_stuba4=#007FFF|cifra_stuba4=2.66 |ime_stuba5=[[Srbi]] |boja_stuba5=#228B22|cifra_stuba5=1.78 |ime_stuba6=[[Bošnjaci]] |boja_stuba6=#FFBF00|cifra_stuba6=0.84 |ime_stuba7=Vlasi |boja_stuba7=#C19A6B|cifra_stuba7=0.48 |ime_stuba8=drugi |boja_stuba8=#C154C1|cifra_stuba8=1.04 }} {{Stubičasti dijagram | naslov = Religije u Sjevernoj Makedoniji<ref name="ciafact" /> | float = right | barwidth = 150px | desno1 = % | maks = 100 |ime_stuba1=Pravoslavlje |boja_stuba1=#0044EE|cifra_stuba1=64.7 |ime_stuba2=Islam |boja_stuba2=#00EE44|cifra_stuba2=33.3 |ime_stuba3=drugi kršćanski pravci |boja_stuba3=#C154C1|cifra_stuba3=0.3 }} === Religija === [[Pravoslavlje]] je najdominantnija religija u Sjevernoj Makedoniji, kojoj pripada oko 64,7% stanovništva, od čega većina pripada [[Makedonska pravoslavna crkva - Ohridska arhiepiskopija|Makedonskoj pravoslavnoj crkvi]]. Osim njih, u državi živi i oko 0,37% pripadnika drugih kršćanskih pravaca. [[Musliman]]i čine oko 33,3% stanovništva. Sjeverna Makedonija je peta država u [[Evropa|Evropi]] po udjelu muslimana u stanovništvu, nakon [[Turska|Turske]] (96%), [[Kosovo|Kosova]] (90%), [[Albanija|Albanije]] (60%) i [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] (51%).<ref name="bkcia" /> Većina muslimana u Makedoniji su [[Albanci]], [[Bošnjaci]], [[Turci]] i [[Romi]], mada ima i mali broj muslimana [[Makedonci|Makedonaca]]. Ostalih 1,63% stanovništva po popisu iz 2002. nije se izjasnilo o religiji.<ref name="CIA_Factbook" /> U državi je prema podacima iz 2011. bilo 1.842 [[crkva|crkve]] i 580 [[džamija]].<ref name="dnevnik" /> Pravoslavne i islamske religijske zajednice imaju osnovane vjerske škole u [[Skoplje|Skoplju]]. U glavnom gradu postoji i pravoslavni teološki koledž (sjemenište). Makedonska pravoslavna crkva ima jurisdikciju nad 10 provincija (sedam u državi i tri u inostranstvu), 10 episkopa i oko 350 sveštenika. U svim crkvenim provincijama se godišnje krsti oko 30.000 vjernika. Između Makedonske i [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]] postoje određene tenzije, nastale nakon što se Makedonska odvojila i proglasila [[autokefalnost]] 1967. godine. Nakon što su pregovori između dvije crkve zaustavljeni, Srpska pravoslavna crkva je priznala samo grupu koju je predvodio Zoran Vraniškovski, bivši makedonski episkop, koji je postavljen na čelu Ohridske arhiepiskopije kao arhiepiskop Jovan VI Ohridski. Reakcije Makedonske pravoslavne crkve bile su prekid svih odnosa sa novim ohridskim arhiepiskopom i zabrana ulaska svim episkopima SPC na područje Makedonije. Arhiepiskop Jovan je uhapšen i zatvoren 18 mjeseci zbog ''klevete Makedonske pravoslavne crkve i vrijeđanja vjerskih osjećanja lokalnog stanovništva'', jer je navodno dijelio kalendare i pamflete Srpske pravoslavne crkve.<ref name="Rivalry" /> === Jezici === U Sjevernoj Makedoniji u službenoj su upotrebi dva jezika na državnoj razini: [[Makedonski jezik|makedonski]], čije je postojanje potvrđeno Prespanskim sporazumom iz 2018., i [[Albanski jezik|albanski]]. Zakonom o jezicima, koji je stupio na snagu u siječnju 2019., predviđeno je da se makedonski jezik koristi kao službeni u svim aspektima na cijelom teritoriju države i u međunarodnim odnosima, dok se albanski koristi kao ko-službeni jezik na državnoj razini (dvojezičke table na državnim institucijama), ne računajući odbranu, središnju policiju i monetarnu politiku, te na razini lokalne samouprave, gdje ima ima od 20% govornika tog jezika. == Flora i fauna == [[Datoteka:Pinus peuce Habitus BotGardBln0906.jpg|100px|thumb|lijevo|''Pinus peuce'', sjevernomakedonski bor, balkanski bor ili molika, jedno od najprepoznatljivijih vrsta drveća u Sjevernoj Makedoniji]] Biljni svijet u Sjevernoj Makedoniji predstavlja oko 210 biljnih porodica sa 920 rodova te oko 3.700 biljnih vrsta. Najrasprostranjenija je grupa cvjetnica sa oko 3.200 vrsta, koje slijede mahovine sa 350 vrsta te [[paprat]]i sa 42 vrste. [[Fitogeografija|Fitogeografski]], Sjeverna Makedonija pripada ilirskoj provinciji cirkumborealne oblasti unutar borealnog kraljevstva. Prema WWF-u i digitalnoj karti evropskih ekoloških regija koju je izradila EEA (Evropska agencija za okolinu), teritorija Sjeverne Makedonije se može podijeliti na četiri eko-regije: mješane šume Pindskih planina, mješane šume [[Balkan]]a, mješane šume Rodopa i egejski sklerofiti i mješane šume. [[Nacionalni park Pelister]] kod Bitole je poznat po prisustvu [[endem]]skog sjevernomakedonskog bora, kao i drugih 88 vrsta biljaka koje predstavljaju gotovo 30% sjevernomakedonske dendroflore. Šume sjevernomakedonskog bora na Pelisteru se mogu podijeliti na dvije zajednice: šume bora sa papratima i šume sa čempresima. Sjevernomakedonski bor, jedna posebna vrsta četinarskog drveta, je relikt tercijarnog biljnog svijeta, a bor molika sa pet iglica prvi put je pronađen i opisan na Pelisteru 1893. godine. U sjevernomakedonskim šumama također raste i sjevernomakedonski hrast (''Quercus trojana''), tužne vrbe, bijele vrbe, topole, brijestovi i druge vrste [[drvo|drveća]]. Na bogatim pašnjacima i livadama [[Šar-planina|Šar-planine]], Mavrova i Bistre raste još jedna biljka karakteristična za Sjevernu Makedoniju - [[Divlji mak|mak]]. Kvalitet gustog soka maka se u svijetu mjeri jedinicama [[morfin]]a. Dok kineski [[opijum]] sadrži osam tih jedinica i smatra se visoke kvalitete, indijski opijum sadrži sedam, a turski opijum samo šest, makedonski opijum sadrži punih 14 jedinica morfina i jedan je od najkvalitetnijih vrsta opijuma na svijetu.<ref name="client" /> Životinjski svijet Sjeverne Makedonije je veoma bogat i uključuje vukove, medvjede, lisice, jelene, vjeverice, divlje svinje i divokoze. Vrlo rijetko može se pronaći i [[ris]] u planinama zapadne Sjeverne Makedonije, dok jelena ima u području Demir Kapije. Tri velika jezera u zemlji predstavljaju odvojene životinjske zone, što je naznaka dugotrajne teritorijalne i vremenske izolacije. Životinjski svijet [[Ohridsko jezero|Ohridskog jezera]] je ostatak ranije ere, a poznato je po svojim ribama, između ostalih ohridskoj pastrmci (''Salmo letnica''), krkušama, pižorima i drugim. Također, ovo jezero je poznato i po određenim vrstama puževa, čije je porijeklo datirano na 30 miliona godina. Slične vrste se mogu naći još samo u [[Bajkalsko jezero|Bajkalskom jezeru]]. Ohridsko jezero je u zoološkim studijama poznato i po [[jegulja|jegulji]] i njenom čudesnom ciklusu razmnožavanja. Ona dolazi u Ohridsko jezero iz dalekog [[Sargaško more|Sargaškog mora]], te u Ohridskom jezeru ostaje u dubinama 10-tak godina. Kada spolno sazrije, neobjašnjivim instinktom jegulja u jesen polazi nazad na mjesto svog rođenja. Tamo polaže jaja i umire, da bi njeni potomci ponovili ciklus. == Kultura == {{Glavni|Kultura Sjeverne Makedonije}} [[Datoteka:Robevci house.jpg|thumb|Kuća Robevci&nbsp;– tipična sjevernomakedonska arhitektura]] Sjeverna Makedonija ima bogato kulturno naslijeđe u umjetnosti, arhitekturi, poeziji i muzici. U njoj se nalazi brojna antička, zaštićena vjerska mjesta. Poetski, filmski i muzički festivali se održavaju svake godine. Stilovi [[Muzika u Sjevernoj Makedoniji|sjevernomakedonske muzike]] su se razvijali po snažnim utjecajem bizantijske crkvene muzike. Sjeverna Makedonija ima i znatan broj očuvanih bizantijskih [[freska|freski]], uglavnom iz perioda od 11. do 16. vijeka. Postoji nekoliko hiljada kvadratnih metara tako očuvanih fresaka, najvećim dijelom u vrlo dobrom stanju, a predstavljaju remek-djela makedonske škole crkvenog slikarstva. Drugi važni kulturni događaji u Sjevernoj Makedoniji su Ohridski ljetni festival klasične muzike i drame, Struške večeri poezije, na kojima se okupljaju pjesnici iz više od 50 država svijeta, Međunarodni festival kamere u [[Bitolj|Bitoli]], Otvoreni teatar mladih, Jazz festival u [[Skoplje|Skoplju]] i drugi. [[Sjevernomakedonska opera]] otvorena je 1947. izvedbom ''Cavalleria rusticana'' u režiji Branka Pomorišca. Svake godine, održavaju se Majske operske večeri u Skoplju u trajanju od 20 dana. Prvi performans Majske opere bio je ''Car Samuilo'' u maju 1972. koju je napisao Kiril Makedonski.<ref name="culture" /> Među najpoznatijim muzičarima u Sjevernoj Makedoniji, koji su postali poznati i van granica države, kao i u zemljama bivše [[SFR Jugoslavija|Jugoslavije]], su [[Usnija Redžepova|Usnija]] i [[Esma Redžepova]], [[Toše Proeski]], [[Kaliopi]], [[Vlatko Stefanovski]] sa rock grupom [[Leb i sol]] i drugi. [[Datoteka:Грав во тава(тафче гравче) (3).jpg|mini|[[Tavče gravče]]]] === Gastronomija === Sjeverno makedonska kuhinja tradicionalna je kuhinja Sjeverne Makedonije .Klasificiraa je kao balkanska kuhinja , odražava mediteranske i bliskoistočne utjecaje i dijeli karakteristike drugih balkanskih kuhinja.  Relativno topla klima u zemlji osigurava povoljne uvjete za rast raznog povrća, bilja i voća. Sjeverno makedonska kuhinja također privlači pažnju raznolikošću i kvalitetom lokalnih alkoholnih pića poput [[Mliječni proizvodi|mliječnih proizvoda]] , [[Vino|vina]] i [[Rakija|rakije]] . [[Tavče gravče]] i [[Mastika]] smatraju se nacionalnom hranom i pićem sjeverne Makedonije. === Sport === [[Nogomet]] i [[rukomet]] su najpopularniji sportovi u Sjevernoj Makedoniji. [[Nogometna reprezentacija Sjeverne Makedonije]] je pod kontrolom Nogometne federacije Sjeverne Makedonije (FFSM). Domaće utakmice igrau na ''Telekom Areni'' u [[Skoplje|Skoplju]]. Osim nogometa, rukomet je također veoma važan sport u zemlji. Kometal Skoplje je 2002. osvojio EHF Evropsku ligu prvaka za žene. Evropsko prvenstvo u rukometu za žene je održano u Sjevernoj Makedoniji 2008. godine. Utakmice su odigrane u Skoplju i [[Ohrid]]u. Ženska rukometna reprezentacija Sjeverne Makedonije je na tom prvenstvu osvojila sedmo mjesto. [[Košarkaška reprezentacija Sjeverne Makedonije]] predstavlja Sjevernu Makedoniju u međunarodnim košarkaškim takmičenjima. Reprezentaciju kontrolira Košarkaška federacija Sjeverne Makedonije, koja je osnovana 1992. a pridružila se [[Međunarodna košarkaška federacija|FIBA]] 1993. godine. Sjeverna Makedonija je učestovala na tri [[Evropsko prvenstvo u košarci|Eurobasketa]] od svog osnivanja, a najbolji rezultat je osvojeno 4. mjesto na [[Evropsko prvenstvo u košarci 2011.|Eurobasketu 2011.]] Svoje domaće utakmice igra u Areni "Boris Trajkovski" u Skoplju. U ljetnim mjesecima održava se Ohridski plivački maraton. Održava se svake godine na Ohridskom jezeru. Tokom zime, u Sjevernoj Makedoniji su otvoreni brojni zimski sportski centri. Sjeverna Makedonija također redovno učestvuje i na [[Olimpijske igre|Olimpijskim igrama]]. Učešće na Igrama organizira Sjevernomakedonski olimpijski komitet.<ref name="InfoZone" /> === Mediji === Makedonski ustav jamči slobodu štampe i izražavanja. Makedonska radio televizija nacionalna je televizija Sjeverne Makedonije, osnovana 1993. godine od Skupštine Republike Sjeverne Makedonije. Sjeverno Makedonska radio televizija emitira televizijski program s pet kanala, kao i tri radijska programa. Ostale poznate komercijalne televizijske stanice su Sitel i Kanal 5 , obje sa sjedištem u Skoplju. Sjeverno- makedonska novinska agencija (MIA) je novinska agencija Sjeverna Makedonija. Nova Makedonija najstariji je dnevni list objavljen u Sjevernoj Makedoniji. Glasnik je osnovan na temelju Odluke predsjedništva ASNOM- a . Prvo izdanje objavljeno je 29. oktobra 1944. godine . u selu Gorno Vranovci , a prvi glavni urednik bio mu je Vasil Ivanovski. Zgrada, u kojoj se nalazila štamparija u selu, obnovljena je u muzej nakon rata. Glavni štampani mediji su Večer, Utrinski Vesnik i Dnevnik. Manjine također imaju svoje medije, a albanski tisak ima značajan udio u zemlji. === Muzika === Sjeverna Makedonija ima bogatu tradiciju folklora i [[Makedonska narodna muzika|narodne muzike]]. Narodna igra [[kolo]] ili [[Makedonsko oro|oro]] je najomiljeniji vid folklora u Sjevernoj Makedoniji i razlikuje se od regije do regije. Najvažniji predstavnici makedonske narodne muzike su: [[Aleksandar Šarievski]], [[Vaska Ilieva]], [[Jonče Andonov]], [[Duet Selimova Želčeski]], [[Goce Nikolovski]], [[Vojo Stojanovski]] i [[Esma Redžepova]]. [[Folklorni ansambl Tanec|Tanec]] je profesionalni folklorni ansambl iz [[Skoplje|Skoplja]], osnovan 1949. s ciljem prikupljanja, očuvanja i predstavljanja makedonskog folklora, kulture i tradicije. Pece Atanasovski je bio poznati stoper, vođa orkestra i izvođač makedonske narodne muzike. Po njemu je nazvan Festival narodnih instrumenata i pjesama. Najpopularniji [[Rock muzika|rock]] sastav u zemlji su [[Leb i sol]], koji u svojim pjesmama njeguje makedonsku narodnu muziku pomiješanu sa rock i [[jazz rock]] muzikom. Tu su još i jazz rock grupa [[Den za den (grupa)|Den za den]], te [[Avangarda|avangardna]] rock grupa [[Mizar]], koji su bili jedan od pionira tamnog zvuka i prva uspješna muzička grupa sa područja bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]] koja je objavila album na [[Makedonski jezik|makedonskom jeziku]]. [[Pop muzika]] ima značajno mjesto s izvođačima kao što su: [[Toše Proeski]], [[Karolina Gočeva]] i [[Elena Risteska]]. Sjeverna Makedonija ima nekoliko velikih muzičkih festivala kao što su [[Skoplje Jazz Festival]], [[Zlatni slavej (festival za djecu)|Zlatni slavej]] i [[Folk Fest Valandovo]], koji je prvi put održan 1985. godine. Na natjecanju za [[Pjesma Evrovizije|Pjesmu Evrovizije]] Sjeverna Makedonija sudjeluje od 1998. godine sa natjecanjem u britanskom gradu u [[Birmingham]]u. Prvi pokušaj sjeverne Makedonije na natjecanju za pjesmu Eurovizije bio je 1996. godine s grupom [[Kaliopi]] i pjesmom "Samo ti", međutim, nije uspjela proći predselekciju, što je spriječilo ovu zemlju da debitira te godine. Najveći uspjeh koji je Sjeverna Makedonija pokazala u [[Tel Aviv]]u je 2019. godina kad je Tamara Todevska završila na 8. mjestu pjesmom "Ponosna" === Filatelija === '''Filatelija u [[Makedonija|Makedoniji]]''' počinje [[8. septembar|8. septembra]] [[1992]]. povodom godišnjice nezavisnosti. ====== Marke makedonskog revolucionarnog komiteta 1906. godine ====== 1906. godine dolazi prvi put do izdavanja poštanskih markica u Makedoniji. Marke izlaze u vrijednosti od 10, 20 [[para]], 1, 5, 10, 15, i 25 groša. Na njima je prikazan lav i marke su dvojobno štampane. Ime države napisano je ćirilicom, a Makedonija sa ruskim ''Я'' na kraju ''MAKEДOНИЯ''. Marke zbog gušenja ustanka nisu ušle u opticaj, i nije poznat broj otisnutih markica. Smatraju se zapravo prvim markama Makedonije, ali zbog gotovo neznatne količine nisu poznate na tržištu. Marke sa likom žene koja moli za pomoć su zapravo pretisak bugarskih marki iz 1902. godine i smatraju se privatnim izdanjima Makedonskog revolucionarnog komiteta u [[Bugarska|Bugarskoj]]. Vrijednost im je 10, 20, 30 stotinki i 1 [[Bugarski lev|lev]]. ====== Sjeverna Makedonija od 1992. do danas ====== [[Datoteka:Makedonska zastava.jpg|mini|Makedonska zastava na poštanskim markama, 1992. godina]] Nakon otcjepljenja od bivše Jugoslavije u novembru 1991. godine, makedonska pošta koristi i dalje marke bivše države. Vrijednosti su kao i novac i dalje izražene u [[Jugoslavenski dinar|jugoslovenskom dinaru]], sve do uvođenja nove makedonske valute [[Makedonski denar|denar]], koji se mijenja u razmjeri 1:1 26. aprila 1992 godine. 8. aprila 1993. godine Makedonija je primljena u Ujedinjene Nacije pod nazivom Bivša jugoslovenska republika Makedonija. Taj se naziv koristi samo u službenim inozemnim izvorima, dok na markama Makedonije izlazi jednostavno njeno ime Makedonija. Od 12. jula 1993. godine Makedonija je članica Svjetskog poštanskog saveza UPU. [[Datoteka:Arhitektura u Makedoniji.jpg|mini|Kuće iz raznih područja Makedonije. Dio trajne serije makedonske pošte, 2002. godina]] Prva marka izlazi 8. septembra 1992. godine i na njoj su autoportreti drvorezaca Petra i Makarija, sa [[ikonostas]]a crkve Svetog Jovana Bigorskog u [[Debar|Debru]]. Marka ima vrijednost od 30 denara i izdata je u količini od 2.000.000 primjeraka. Te godine izlaze samo tri marke i sve tri su religioznog sadržaja sa likovima sa [[Freska|freski]] iz 15 i 16-og vijeka. Svi natpisi na marka su štampani [[Ćirilica|ćirilicom]] i [[nominalna vrijednost]] marki se kreće do 500 denara. Marke Makedonije su u početku religioznog sadržaja, sa najčešćim motivima [[ikona]] iz makedonskih manastira, ali i obilježja makedonske državnosti, historije VMRO-a, 90-godišnjice Ilindena, kao i osoba iz makedonske historije i kulture. Nakon nekoliko izdanja sa freskama, interesantna su izdanja sa motivima prirode, riba, biljaka, insekata i životinja iz Makedonije. Izdanje Arhitektura sa motivima kuća u Makedoniji, koje je kao trajno izdanje gotovo neizbježno u kolekcijama sakupljača makedonskih markica, predstavlja kuće iz raznih dijelova Makedonije. [[Datoteka:Muzicki instrumenti iz Makedonije.jpg|mini|Muzički instrumenti iz Makedonije. 2003. godina]] Serija se sastoji od desetak različitih markica i počinje 1998. godine sa prikazom kuća iz Maleševija, Krakornice, Novog Sela, [[Jablanica|Jablanice]], Konopnice, Ambara, Galičnika, Svekana, Tetova, Zdunja... Motivi prikazuju raznolikost makedonske arhitekture koja na relativno malom području prikazuje spoj osmanske, grčke i evropske arhitekture. Područje nedovoljno istraženo i vrlo interesantno u stručnim krugovima. Raznolikost nacionalnosti i suživota sa albanskim stanovništvom islamske vjeroispovjesti prikazano je 4. oktobra 1995. godine markom sa motivom džamije u Tetovu. Marka ima vrijednost 15 denara i prikazuje unutrašnjost džamije. Bogatsvo makedonske kulture prikazana je na seriji iz 2003. godine pod nazivom Muzički instrumenti iz Makedonije. Serija ima četiri vrijednosti i to 9, 10, 12 i 50 denara. Na njima su prikazani gajde, tambura čiftelija, kemene i tapan. Za filateliju je interesantno da postoji marka sa pogrešno odštampanom godinom izdanja na marki od 20 denara i gdje je kao godina izdanja štampana 203. godina. Osim redovitih izdanja za Božić, makedonska pošta izdaje marke sa motivima na kojia se nalaze Kosta Racin, Grigor Prličev, Nikola Vapcarov, [[Goce Delčev]], Georgi Puleski, Gorče Petrov, Vera Ciriviri-Trena, majka Teresa, Dimitrije Čupovski, Partenije Zografski. Također spomena vrijedna su izdanja iz prirode koja izlaze skoro svake godine i prikazuju prirodu u Makedoniji, gljive, životinje, insekte, cvijeće, ptice, kao i izdanja sa narodnom nošnjom iz Makedonije, kao i prigodna izdanja povodom Olimpijskih igara. == Praznici i blagdani == Državni praznici i blagdani u Republici Sjevernoj Makedoniji su: {|class="wikitable" |- ! Datum !! Bosanski prijevod !! Makedonski naziv !! Napomena |- |1–2. januar || Nova godina ||Нова Година ||&nbsp; |- |7. januar || Prvi dan Božića ||Прв ден Божик ||&nbsp; |- |mart/april || Veliki petak ||Велики Петок ||&nbsp; |- |[[Računanje datuma Uskrsa|mart/april]] || Uskrs ||Прв ден Велигден ||&nbsp; |- |mart/april || Uskršnji ponedjeljak ||Втор ден Велигден ||&nbsp; |- |1. maj || Praznik rada ||Ден на трудот ||&nbsp; |- |24. maj || Dan svetog Ćirila i Metodija ||Св. Кирил и Методиј, Ден на сèсловенските просветители ||&nbsp; |- |2. august || Dan Republike ||Ден на Републиката || Dan kad je osnovana republika 1944, također i [[Ilindanski ustanak]] 1903. |- |8. septembar || Dan nezavisnosti ||Ден на независноста || Dan proglašenja nezavisnosti od SFR Jugoslavije |- |11. oktobar || Dan ustanka ||Ден на востанието || Početak antifašističkog ustanka tokom Drugog svjetskog rata 1941. |- |23. oktobar || Dan makedonske revolucionarne borbe ||Ден на македонската револуционерна борба || Dan kada je osnovana IMRO 1893. |- |1. ševval || [[Ramazanski bajram]] ||Рамазан Бајрам ||&nbsp; |- |8. decembar || Dan svetog Klementa Ohridskog ||Св. Климент Охридски ||&nbsp; |} == Galerija == <gallery style="text-align: center;"> Datoteka:Sveti jovan kaneo.jpg|Crkva svetog Jovana - Kaneo. Datoteka:Sv. Sofija, Ohrid 011.JPG|Crkva svete Sofije u Ohridu. Datoteka:Mount Pelister MK.jpg|Nacionalni park Pelister. Datoteka:Bitola Širok Sokak.JPG|Širok sokak u Bitoli. Datoteka:Mount Korab, Republic of Macedonia.jpg|Planina Korab. Datoteka:MountShara.jpg|Šar planina. Datoteka:Kratovo13.jpg|Kratovo. Datoteka:Wild beach-selo Ljubanista Ohrid.jpg|Plaža Ljubaništa u blizini Ohrida. Datoteka:OhridCity.jpg|Ohrid i Ohridsko jezero. Datoteka:St.Bogoroditsa_Eleusa.JPG|Manastir Velusa u blizini Strumici. Datoteka:Dojran Lake 1.jpg|Dojransko jezero. Datoteka:Aladja Moschee01.JPG|Džamija Išak Bej. </gallery> == Također pogledajte == * [[Filatelija u Sjevernoj Makedoniji]] * [[Kiro Gligorov]] * [[Vojska Sjeverne Makedonije]] * [[Administrativna podjela Sjeverne Makedonije]] == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/2018_human_development_statistical_update.pdf |title=2018 Human Development Report |year=2017 |access-date=23. 3. 2017 |publisher=United Nations Development Programme}}</ref> <ref name="ciafact">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=CIA – The World Factbook – Field Listing :: Distribution of family income – Gini index |publisher=Central Intelligence Agency |access-date=1. 8. 2014 |archive-date=23. 7. 2010 |archive-url=https://www.webcitation.org/5rRcwIiYs?url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |url-status=dead }}</ref> <ref name="mfagovmk">[https://web.archive.org/web/20081113191036/http://www.mfa.gov.mk/default1.aspx?ItemID=245 Македонија - Политички систем], arhiva od 13. novembra 2008.</ref> <ref name="eubiznis">[https://web.archive.org/web/20091130062730/http://www.eubusiness.com/europe/macedonia/macedonia-country-profile Macedonia country profile], na stranici eubusiness.com, arhiva od 30. novembra 2009.</ref> <ref name="ustav">[https://web.archive.org/web/20130119042627/http://www.jorm.org.mk/ustav.shtml Устав на Република Македонија], arhiva od 19. januara 2013.</ref> <ref name="unorg">[http://www.un.org/documents/ga/res/47/a47r225.htm 98th plenary meeting] UN, 8. april 1993, pristupljeno 9. juna 2015.</ref> <ref name="greekdic">[http://www.perseus.tufts.edu/cgi-bin/ptext?doc=Perseus%3Atext%3A1999.04.0057%3Aentry%3D%2364599 Μακεδονία], Henry George Liddell, Robert Scott, ''A Greek–English Lexicon'', na Perseus, pristupljeno 10. juna 2015.</ref> <ref name="etimdic">[http://www.etymonline.com/index.php?search=Macedonia&searchmode=none Macedonia] na Online Etymology Dictionary, pristupljeno 10. juna 2015.</ref> <ref name="rodden">R.J. Rodden i K.A. Wardle, ''Nea Nikomedia: The Excavation of an Early Neolithic Village in Northern Greece 1961-1964'', Vol I, ''The Excavation and the Ceramic Assemblage'', British School at Athens Supplementary Volume 25, 1996, {{ISBN|9780904887198}}</ref> <ref name="arrian">[https://archive.org/stream/cu31924026460752/cu31924026460752_djvu.txt "The Anabasis of Alexander; or, The history of the wars and conquests of Alexander the Great"], Cornell University Library</ref> <ref name="coin">{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/124716/coin/15880/From-the-Persian-Wars-to-Alexander-the-Great-490-336-bc|title=Coin: from the Persian Wars to Alexander the Great, 490–336 bc|publisher=Encyclopedia Britannica|access-date=16. 11. 2009}}</ref> <ref name="livius">{{cite web|url=http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander10.html|title=The end of Persia|publisher=www.livius.org|access-date=16. 11. 2009|archive-date=16. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160316211044/http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander10.html|url-status=dead}}</ref> <ref name="Graham">Shipley, Graham (2000) ''The Greek World After Alexander'' Routledge History of the Ancient World. (Routledge, New York)</ref> <ref name="Walbank">Walbank, F. W. (1984) ''The Hellenistic World'', The Cambridge Ancient History, volume VII. dio I. (Cambridge)</ref> <ref name="unrv">[http://www.unrv.com/provinces/macedonia.php Macedonia], na stranici United Nations of Roma Victrix, pristupljeno 11. juna 2015.</ref> <ref name="Scopje">{{cite web|author=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/eb/article-9068124/Skopje |title=Encyclopaedia Britannica — Scopje |publisher=Britannica.com |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="mckitt">Rosamond McKitterick, David Abulafia (ur.), Martin Brett (ur.); (1995): ''The New Cambridge Medieval History, Volume 2: c.700 - c.900'', Cambridge University Press, {{ISBN|9780521362924}}</ref> <ref name="ivanovl">L. Ivanov et al. [[wikisource:en:Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia|''Bulgarian Policies on the Republic of Macedonia''.]] Sofia: Manfred Wörner Foundation, 2008. 80&nbsp;str. (Trilingual publication with English, [[wikisource:bg:Българската политика спрямо Република Македония|Bulgarian]] and [[wikisource:mk: Бугарската политика спрема Република Македониjа|Macedonian]] versions. {{ISBN|978-954-92032-2-6}}</ref> <ref name="balkaninsight">{{cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/ivanov-elected-new-macedonian-president |title=Ivanov Elected New Macedonian President |publisher=BalkanInsight |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="limunhr">{{cite web|url=http://limun.hr/en/main.aspx?id=127474 |title=Ahmeti accepts the invitation for dialog with Gruevski |publisher=Limun.hr |access-date=5. 5. 2009}}</ref> <ref name="setimes.com">{{cite web|url=http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/features/2008/07/08/feature-02 |title=VMRO-DPMNE and DUI form ruling coalition in Macedonia |publisher=SeTimes |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="irishtimes.com">{{cite web|url=http://www.irishtimes.com/newspaper/breaking/2009/0322/breaking39.htm |title=Macedonia elections pass off peacefully |publisher=Irish Times |date=3. 3. 2009 |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="moegovmk">{{cite web |url=http://www.moe.gov.mk/soer2/ohrid_a.htm |title=Macedonian Ministry of Environment |publisher=Web.archive.org |access-date=28. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080119010740/http://www.moe.gov.mk/soer2/ohrid_a.htm |archive-date=19. 1. 2008 |url-status=dead }}</ref> <ref name="EBchecked">{{cite web|author=Encyclopædia Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/523838/Sar-Mountains |title=Britannica's article about Sar Mountains |publisher=Britannica.com |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="Atlasphys">{{cite web|url=http://www.euratlas.com/Atlasphys/Sarplanina2.htm |title=Sar Mountains on the Euratlas map of the Europe's most significant mountain ranges |publisher=Euratlas.com |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="Mymacedonia.net">{{cite web |url=http://www.mymacedonia.net/links/geography.htm |title=Macedonia |publisher=Mymacedonia.net |access-date=25. 1. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101023070728/http://www.mymacedonia.net/links/geography.htm |archive-date=23. 10. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="worldbank">{{cite web |url=http://lnweb90.worldbank.org/eca/eca.nsf/f27e125b8411fe0e852567d10013f34a/fffd3db0d7306bfd85256c250061ac88/$FILE/Macedonia%20Country%20Brief.pdf |title=Macedonia Country Brief |publisher=The World Bank |date=24. 4. 2009 |access-date=5. 5. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181119132529/http://lnweb90.worldbank.org/eca/eca.nsf/f27e125b8411fe0e852567d10013f34a/fffd3db0d7306bfd85256c250061ac88/$FILE/Macedonia%20Country%20Brief.pdf |archive-date=19. 11. 2018 |url-status=dead }}</ref> <ref name="worldbank-devdata">{{cite web |url=http://devdata.worldbank.org/AAG/mkd_aag.pdf |title=World Bank development data |format=PDF |access-date=28. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100308000321/http://devdata.worldbank.org/AAG/mkd_aag.pdf |archive-date=8. 3. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="vladamk">{{cite web |url=http://www.vlada.mk/english/News/December2006/ei8-12-2006.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20080127122623/http://www.vlada.mk/english/News/December2006/ei8-12-2006.htm |archive-date=27. 1. 2008 |title=Government of the Republic of Macedonia |publisher=Web.archive.org |access-date=28. 4. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="nuwireinvestor">{{cite web |url=http://www.nuwireinvestor.com/articles/macedonias-new-flat-tax-51002.aspx |title=Macedonia's Flat Tax |publisher=Nuwireinvestor.com |date=15. 2. 2007 |access-date=28. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100522141422/http://www.nuwireinvestor.com/articles/macedonias-new-flat-tax-51002.aspx |archive-date=22. 5. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="unemployment">{{cite web|url=http://www.worldbank.org.mk/ |title=Macedonian unemployment rate |publisher=Worldbank.org.mk |access-date=28. 4. 2010}}</ref> <ref name="balkanmon">[http://www.balkan-monitor.eu/files/BalkanMonitor-2010_Summary_of_Findings.pdf Gallup Balkan Monitor], 2010</ref> <ref name="CIA_Factbook">The 2006 CIA Factbook: [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mk.html CIA Factbook Macedonia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200508141709/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mk.html |date=8. 5. 2020 }}</ref> <ref name="macedonianembassy">{{cite web |url=http://www.macedonianembassy.org.uk/economy.html |title=Macedonian Embassy London |publisher=Macedonianembassy.org.uk |access-date=5. 5. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080907174227/http://www.macedonianembassy.org.uk/economy.html |archive-date=7. 9. 2008 |url-status=dead }}</ref> <ref name="ForeignAffairs">{{cite web |url=http://www.mfa.gov.mk/default1.aspx?ItemID=290 |title=Macedonian Ministry of Foreign Affairs |publisher=Mfa.gov.mk |date=31. 12. 2005 |access-date=28. 4. 2010 |archive-date=16. 7. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110716154816/http://www.mfa.gov.mk/default1.aspx?ItemID=290 |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="eurostat">{{cite web|url=http://epp.eurostat.ec.europa.eu/tgm/table.do?tab=table&init=1&plugin=1&language=en&pcode=tec00114|title=GDP per capita in PPS|publisher=Eurostat|access-date=1. 10. 2012}}</ref> <ref name="pravdiko">[http://www.pravdiko.mk/indo-minerali-i-metali-so-soopshtenie-za-shtrajkot-na-rudarite-vo-toranitsa-i-zletovo/ Индо Минерали и Метали со соопштение за штрајкот на рударите во Тораница и Злетово], portal Pravdiko, pristupljeno 30. juna 2015.</ref> <ref name="showproduct">[http://www.idc-cema.com/?showproduct=34598 "Investment in Government, Finance, and Telecom Sectors Makes Macedonia's IT Market the Fastest Growing in the Adriatic Region, Says IDC"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121022031748/http://idc-cema.com/?showproduct=34598 |date=22. 10. 2012 }}, ''IDC'' (global provider of market intelligence)</ref> <ref name="greekembassy">{{cite web |url=http://www.greekembassy.org/embassy/Content/en/Article.aspx?office=1&folder=19&article=24108 |title=Greek investments in FYROM at 1 bil. Euros |publisher=Greekembassy.org |date=16. 7. 2008 |access-date=8. 7. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100719013921/http://www.greekembassy.org/Embassy/Content/en/Article.aspx?office=1 |archive-date=19. 7. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="faqmacedonia">{{cite web |url=http://faq.macedonia.org/information/101.html |title=101 facts about Macedonia |publisher=Faq.macedonia.org |access-date=28. 4. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100606092353/http://faq.macedonia.org/information/101.html |archive-date=6. 6. 2010 |url-status=dead }}</ref> <ref name="stat.gov.mk">{{cite web|title=Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002&nbsp;– Book XIII, Skopje, 2005.|publisher=State Statistical Office of the Republic of Macedonia|url=http://www.stat.gov.mk/pdf/kniga_13.pdf}}</ref> <ref name="dzs">{{cite web|url=http://www.stat.gov.mk/OblastOpsto_en.aspx?id=2 |title=Macedonia&nbsp;– State Statistical Office |publisher=www.stat.gov.mk}}</ref> <ref name="UNDP">[http://europeandcis.undp.org/uploads/public/File/rbec_web/vgr/chapter1.1.pdf UNDP's Regional Bureau for Europe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20061007102931/http://europeandcis.undp.org/uploads/public/File/rbec_web/vgr/chapter1.1.pdf |date=7. 10. 2006 }}, pristupljeno 24. juna 2015. {{Simboli jezika|en|engleski}}</ref> <ref name="bkcia">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html |title=CIA&nbsp;– The World Factbook&nbsp;– Bosnia and Herzegovina |publisher=Cia.gov |access-date=5. 5. 2009 |archive-date=15. 3. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html |url-status=dead }}</ref> <ref name="dnevnik">{{cite news|url=http://www.dnevnik.com.mk/?ItemID=A080C78F46FF724BB7AA82A63C63251E|title=Во Македонија има 1.842 цркви и 580 џамии|date=28. 12. 2011|publisher=Dnevnik|language=mk|access-date=28. 12. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111014137/http://www.dnevnik.com.mk/?ItemID=A080C78F46FF724BB7AA82A63C63251E|archive-date=11. 1. 2012|url-status=dead}}</ref> <ref name="Rivalry">{{cite web|url=http://www.iwpr.net/?p=bcr&s=f&o=257037&apc_state=henibcr200508 |title=Church Rivalry Threatens to Brim Over |publisher=Iwpr.net |access-date=5. 5. 2009}}</ref> <ref name="client">{{cite web|url=http://www.macedonia.co.uk/client/index1.aspx?page=246 |title=Macedonian Flora |publisher=Macedonia.co.uk |access-date=25. 1. 2010}}</ref> <ref name="culture">{{cite web |url=http://www.culture.in.mk/story.asp?id=19442&rub=35 |title=Macedonian Opera Marks 60th Anniversary. Culture&nbsp;– Republic of Macedonia |access-date=23. 6. 2015 |archive-date=27. 7. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110727035755/http://www.culture.in.mk/story.asp?id=19442&rub=35 |url-status=bot: unknown }}, pristupljeno 23. juna 2015.</ref> <ref name="InfoZone">{{cite web|author=World InfoZone|url=http://worldinfozone.com/country.php?country=Macedonia&page=2|title=Macedonia Information |publisher=worldinfozone.com |access-date=27. 8. 2010}}</ref> }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Republic of Macedonia}} ; Vlada * [https://web.archive.org/web/20080207190128/http://www.vlada.mk/english/index_en.htm E-vlada] * [https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/macedonia.html Predsjednik republike i ministarstva] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100324192710/https://www.cia.gov/library/publications/world-leaders-1/world-leaders-m/macedonia.html |date=24. 3. 2010 }} ; Opće informacije * [https://web.archive.org/web/20080607053429/http://ucblibraries.colorado.edu/govpubs/for/macedonia.htm Makedonija na UCB] * [http://smartymaps.com/map.php?s=macedonia Interaktivna mapa Makedonije] ; Putovanje * [http://www.exploringmacedonia.com/ Nacionalni turistički portal] * [http://www.state.gov/documents/organization/138927.pdf "State", reportaža Makedonije] ; Slike * [http://360macedonia.com/ Panorame] {{Države Evrope}} {{Jugoslavenska hronologija}} {{Regije Makedonije}} {{Vijeće Evrope}} {{Poluzaštita-premještanje}} [[Kategorija:Države svijeta|Sjeverne Makedonija]] [[Kategorija:Sjeverna Makedonija]] [[Kategorija:Države i teritorije osnovane 1991.]] [[Kategorija:Kontinentalne države]] [[Kategorija:Države članice Ujedinjenih nacija]] [[Kategorija:Balkan]] [[Kategorija:Države članice Vijeća Evrope]] 6dn23a2l51k1up66alm4b9x5eccbh0u Werner Heisenberg 0 28171 3426285 3407319 2022-07-31T08:05:39Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Werner Heisenberg | slika =Bundesarchiv Bild183-R57262, Werner Heisenberg.jpg | veličina_slike = | opis = njemački fizičar | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1901|12|5}} | mjesto_rođenja = Würzburg, Njemačka | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1976|2|1|1901|12|5}} | mjesto_smrti = München, Njemačka | nacionalnost = | druga_imena = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Werner Heisenberg''' ([[Würzburg]], [[5. decembar]] [[1901]]. - [[München]], [[1. februar]] [[1976]].), [[Njemačka|njemački]] fizičar. Jedan je od najznačajnijih fizičara [[20. vijek]]a. U [[kvantna fizika|kvantnoj fizici]] poznato je njegovo [[Heisenbergov princip neodređenosti|načelo neodređenosti]]. Bio je profesor u [[Leipzig]]u, te direktor ''Instituta za fiziku Kaiser Wilhelm'' u [[Berlin]]u i ''Instituta Max Planck'' u [[Göttingen]]u. Godine [[1925]]. utemeljio je mehaniku matica, osnovu moderne kvantne teorije. Svojim "principom neodređenosti" utvrdio je granice eksperimentalnog istraživanja pojava koje se zbivaju u [[atom]]u i upozorio na nemogućnost istovremenog tačnog određivanja položaja i brzine subatomskih čestica ([[elektron]]a). Objasnio je [[feromagnetizam]], uvodeći pojam [[sila]] izmjene između elektrona. Postavio je teoriju o građi atomske jezgre, razvio teoriju o jednakosti nuklearnih međudjelovanja [[proton]]a i [[neutron]]a. Godine [[1932]]. dobio je [[Nobelova nagrada za fiziku|Nobelovu nagradu za fiziku]],<ref>{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/1932/heisenberg/biographical/|title=The Nobel Prize in Physics 1932|website=NobelPrize.org|language=en-US|accessdate=26. 10. 2019}}</ref> a napisao je djelo "Fizika i filozofija". ==Vanjski linkovi== {{commons|Werner Heisenberg}}{{Refspisak|}} *[https://web.archive.org/web/20100804001541/http://alsos.wlu.edu/qsearch.aspx?browse=people%2FHeisenberg%2C+Werner Annotated Bibliography for Werner Heisenberg from the Alsos Digital Library for Nuclear Issues] *''MacTutor Biography: [http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Heisenberg.html Werner Karl Heisenberg]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120502100443/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/%7Ehistory/Biographies/Heisenberg.html |date=2. 5. 2012 }}'' *[http://osulibrary.oregonstate.edu/specialcollections/coll/pauling/bond/people/heisenberg.html Key Participants: Werner Heisenberg] – ''Linus Pauling and the Nature of the Chemical Bond: A Documentary History'' *[http://histclo.com/essay/war/ww2/cou/ger/weap/wmd/nuc/sci/wh-ment30.html Werner Heisenberg: Atomic Physics Mentorees] *{{cite web |title=Oral history interview transcript with Werner Heisenberg |date=16. 6. 1970 |publisher=American Institute of Physics, Niels Bohr Library & Archives |url=http://www.aip.org/history/ohilist/5027.html |access-date=7. 1. 2013 |archive-date=26. 1. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130126113055/http://www.aip.org/history/ohilist/5027.html |url-status=dead }} *{{cite web |title=Oral history interview transcript with Werner Heisenberg |date=30. 11. 1962 |publisher=American Institute of Physics, Niels Bohr Library & Archives |url=http://www.aip.org/history/ohilist/4661_1.html |access-date=7. 1. 2013 |archive-date=26. 1. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130126121339/http://www.aip.org/history/ohilist/4661_1.html |url-status=dead }} {{Nobelova nagrada za fiziku}} {{DEFAULTSORT:Heisenberg, Werner}} [[Kategorija:Njemački fizičari]] [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Inozemni članovi Kraljevskog društva]] [[Kategorija:Biografije, Würzburg]] [[Kategorija:Rođeni 1901.]] [[Kategorija:Umrli 1976.]] ojo1mw288y9gk6j019rg91oq48b76ar Tomi Putaansuu 0 34672 3426171 3196431 2022-07-30T16:05:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:MrLordi2013.jpg|mini|Mr.Lordi]] '''Tomi Putaansuu''' (''Mr.Lordi'') je frontman finske hard rock grupe [[Lordi]]. Rođen je [[15. februar]]a [[1974]]. u finskom gradu [[Rovaniemi]]. Bio je veliki fan rock grupe KISS tako da je odlučio da napravi vlastitu hard rock grupu. Njegova grupa i nije bila nešto puno poznata, a zatim je poslije velikim hitovima privukao mnogo finaca, a poslije su se njihove pjesme čule i izvan granica Finske. Pobjedom na finskom takmičenju za pjesmu Evrovizije izazvao je velike kontraverze, čak je i crkva tražila da predsjednica Finske zaustavi predstavnike finske, zbog imena i teksta pjesme koja ih predstavlja na [[Eurosong]]u. Veliki dio publike zapaža njihovu pjesmu na Eurosongu u polufinalu, da bi u finalu takmičenja sa 292 boda ispred pjesama ruskog predstavnika i bosanskog predstavnika, pobijedili. == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tomi Petteri Putaansuu}} * {{imdb name|id=1073511|name=Lordi}} * [https://web.archive.org/web/20110225070110/http://lordi.fi/ Službena stranica] [[Kategorija:Rođeni 1974.]] [[Kategorija:Finski pjevači]] [[Kategorija:Biografije, Rovaniemi]] b8yaomed5s8iycmkmwhlgenvub7jmb6 Dubravica (Hrvatska) 0 34856 3426218 3165024 2022-07-30T21:58:37Z 86.32.44.81 Obnovljen sadržaj wikitext text/x-wiki {{Geokutija naselje u Hrvatskoj <!-- *** Gornji dio *** --> |ime = Dubravica |vrsta = Općina <!-- *** Ime **** --> |službeni naziv = Općina Dubravica |slogan = |nadimak = <!-- *** Slika *** --> |slika = Općina Dubravica, Zagrebačka zupanija.jpg |opis_slike = Dubravica, zgrada općine |dimenzija_slike = <!-- *** Simboli *** --> |zastava = Dubravica (zastava).gif |grb = Dubravica (Zagrebačka županija).gif <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> |županija = [[Datoteka:Zagreb County.png|20px|border]] [[Zagrebačka županija|Zagrebačka]] |općina = |općina1 = |općina2 = |općina3 = |općina4 = |općina5 = |općina6 = |općina7 = |općina8 = |općina9 = |općina10 = <!-- *** Položaj *** --> | širina_stepeni = 45| širina_minuta = 57| širina_sekundi = 26| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 15| dužina_minuta = 43| dužina_sekundi = 56| dužina_IZ = E |najveća tačka = |najveća tačka metara = 163 <!-- *** Površina *** --> |površina grad = |površina općina = 20.60 <!-- *** Stanovništvo *** --> |stanovništvo općina = 1437 |stanovništvo grad = 123 |stanovništvo ukupno = |stanovništvo godina = [[2011]] |stanovništvo općina godina = |gustoća = |gustoća općina = 69.75 <!-- *** Historija i administracija *** --> |osnovano = |gradonačelnik = Marin Štritof |gradonačelnik stranka = [[Hrvatska demokratska zajednica|HDZ]] <!-- *** Kod *** --> |poštanski broj = 10293 Dubravica |pozivni broj = (+385) 10 <!-- *** Karta *** --> | karta_lokacija = Hrvatska | opis_karte = <!-- *** Web stranice *** --> | web stranice = [http://www.dubravica.hr/ Općina Dubravica] <!-- *** Bilješka *** --> |bilješka = }} [[Datoteka:Dobrodošli Općina Dubravica.jpg|mini|280px|Dubravica, dobrodošlica]] [[Datoteka:Kapela i mjesno groblje Dubravica.jpg|mini|280px|Dubravica, rimokatolička kapela i mjesno groblje]] '''Dubravica''' je naseljeno mjesto i općina u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], u [[Zagrebačka županija|Zagrebačkoj županiji]]. == Historija == Do teritorijalne reorganizacije u Hrvatskoj nalazila se u sastavu stare [[zagreb]]ačke prigradske općine [[Zaprešić]]. ==Stanovništvo== {{Glavni|Popis stanovništva u Hrvatskoj 2011 (Dubravica)}} Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 2011 (Dubravica)|popisu stanovništva 2011]]. godine, općina Dubravica je imala 1.437 stanovnika, od čega u samoj Dubravici 123. === Općina Dubravica === {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="16" | Broj stanovnika po popisima<ref name=autogenerated1>[http://www.dzs.hr - Republika Hrvatska - Državni zavod za statistiku: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001.]</ref> |- | [[1857]] || [[1869]] || [[1880]] || [[1890]] || [[1900]] || [[1910]] || [[1921]] || [[1931]] || [[1948]] || [[1953]] || [[1961]] || [[1971]] || [[1981]] || [[1991]] || [[2001]] || [[2011]] |- | 1.625 || 1.766 || 1.822 || 2.039 || 2.111 || 2.448 || 2.332 || 2.652 || 2.445 || 2.323 || 2.168 || 1.940 || 1.827 || 1.745 || 1.586 || 1.437 |- |} <small>'''Napomena''': ''Nastala iz stare općine Grad [[Zagreb]]. Od 1857. do 1971. dio podataka sadržan je u općini [[Marija Gorica]].''</small> === Dubravica (naseljeno mjesto) === {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="16" | Broj stanovnika po popisima<ref name=autogenerated1 /> |- | [[1857]] || [[1869]] || [[1880]] || [[1890]] || [[1900]] || [[1910]] || [[1921]] || [[1931]] || [[1948]] || [[1953]] || [[1961]] || [[1971]] || [[1981]] || [[1991]] || [[2001]] || [[2011]] |- | 166 || 195 || 182 || 194 || 219 || 237 || 239 || 240 || 206 || 202 || 176 || 177 || 167 || 148 || 141 || 123 |- |} ===Popis [[1991]].=== {{Glavni|Popis stanovništva u Hrvatskoj 1991 (Zaprešić)}} Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 1991 (Zaprešić)|popisu stanovništva 1991]]. godine, naseljeno mjesto Dubravica je imalo 148 stanovnika, sljedećeg nacionalnog sastava: {{bar box |float=center |title=Popis 1991. |titlebar=#AAF |width=300px |bars= {{bar percent|[[Hrvati]]|#4169E1|146|98.64}} {{bar percent|[[Mađari]]|#665D1E|1|0.67}} {{bar percent|[[Slovenci]]|#FF55A3|1|0.67}} |caption='''ukupno''': 148 }} ===Popis [[1910]].=== {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="2" | Dubravica |- | '''jezik''' || '''vjera''' |- | {{Tortni grafikon | thumb = center | caption=ukupno: 237 | label1 = [[Hrvatski jezik|Hrvatski]] 230 | value1 = 97.04 | color1 = #4169E1 | label2 = [[Slovenski jezik|Slovenski]] 4 | value2 = 1.68 | color2 = #FF55A3 | label3 = [[Njemački jezik|Njemački]] 3 | value3 = 1.26 | color3 = #BDB76B }} | {{Tortni grafikon | thumb = center | caption=ukupno: 237 | label1 = [[Rimokatolička crkva|Rimokatolici]] 234 | value1 = 98.73 | color1 = #4169E1 | label2 = [[Judaizam|Jevreji]] 3 | value2 = 1.26 | color2 = #FFBF00 | label3 = - | value3 = - | color3 = - }} |} ==Također pogledajte== * [[Spisak općina u Hrvatskoj]] == Literatura == * [http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine. * Knjiga: "Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima, autor: Jakov Gelo, izdavač: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 1998., {{ISBN|953-6667-07-X}}, {{ISBN|978-953-6667-07-9}}; == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Dubravica}} {{stub-općina-Hrvatska}} {{Dubravica}} {{Gradovi i općine u Zagrebačkoj županiji}} [[Kategorija:Općine u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Općine u Zagrebačkoj županiji]] [[Kategorija:Naselja u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Naselja u Zagrebačkoj županiji]] [[Kategorija:Naselja u Dubravici]] [[Kategorija:Dubravica|*]] ap357l2pmxwsu2c5thhnm70dksc4uth 3426280 3426218 2022-07-31T07:29:00Z AnToni 2325 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/86.32.44.81|86.32.44.81]] ([[User talk:86.32.44.81|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Rethymno|Rethymno]] wikitext text/x-wiki {{Geokutija naselje u Hrvatskoj <!-- *** Gornji dio *** --> |ime = Dubravica |vrsta = Općina <!-- *** Ime **** --> |službeni naziv = Općina Dubravica |slogan = |nadimak = <!-- *** Slika *** --> |slika = Općina Dubravica, Zagrebačka zupanija.jpg |opis_slike = Dubravica, zgrada općine |dimenzija_slike = <!-- *** Simboli *** --> |zastava = Dubravica (zastava).gif |grb = Dubravica (Zagrebačka županija).gif <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> |županija = [[Datoteka:Zagreb County.png|20px|border]] [[Zagrebačka županija|Zagrebačka]] |općina = |općina1 = |općina2 = |općina3 = |općina4 = |općina5 = |općina6 = |općina7 = |općina8 = |općina9 = |općina10 = <!-- *** Položaj *** --> | širina_stepeni = 45| širina_minuta = 57| širina_sekundi = 26| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 15| dužina_minuta = 43| dužina_sekundi = 56| dužina_IZ = E |najveća tačka = |najveća tačka metara = 163 <!-- *** Površina *** --> |površina grad = |površina općina = 20.60 <!-- *** Stanovništvo *** --> |stanovništvo općina = 1437 |stanovništvo grad = 123 |stanovništvo ukupno = |stanovništvo godina = [[2011]] |stanovništvo općina godina = |gustoća = |gustoća općina = 69.75 <!-- *** Historija i administracija *** --> |osnovano = |gradonačelnik = Franjo Štos |gradonačelnik stranka = [[Hrvatska demokratska zajednica|HDZ]] <!-- *** Kod *** --> |poštanski broj = 10293 Dubravica |pozivni broj = (+385) 10 <!-- *** Karta *** --> | karta_lokacija = Hrvatska | opis_karte = <!-- *** Web stranice *** --> | web stranice = [http://www.dubravica.hr/ Općina Dubravica] <!-- *** Bilješka *** --> |bilješka = }} [[Datoteka:Dobrodošli Općina Dubravica.jpg|mini|280px|Dubravica, dobrodošlica]] [[Datoteka:Kapela i mjesno groblje Dubravica.jpg|mini|280px|Dubravica, rimokatolička kapela i mjesno groblje]] '''Dubravica''' je naseljeno mjesto i općina u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], u [[Zagrebačka županija|Zagrebačkoj županiji]]. == Historija == Do teritorijalne reorganizacije u Hrvatskoj nalazila se u sastavu stare [[zagreb]]ačke prigradske općine [[Zaprešić]]. ==Stanovništvo== {{Glavni|Popis stanovništva u Hrvatskoj 2011 (Dubravica)}} Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 2011 (Dubravica)|popisu stanovništva 2011]]. godine, općina Dubravica je imala 1.437 stanovnika, od čega u samoj Dubravici 123. === Općina Dubravica === {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="16" | Broj stanovnika po popisima<ref name=autogenerated1>[http://www.dzs.hr - Republika Hrvatska - Državni zavod za statistiku: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001.]</ref> |- | [[1857]] || [[1869]] || [[1880]] || [[1890]] || [[1900]] || [[1910]] || [[1921]] || [[1931]] || [[1948]] || [[1953]] || [[1961]] || [[1971]] || [[1981]] || [[1991]] || [[2001]] || [[2011]] |- | 1.625 || 1.766 || 1.822 || 2.039 || 2.111 || 2.448 || 2.332 || 2.652 || 2.445 || 2.323 || 2.168 || 1.940 || 1.827 || 1.745 || 1.586 || 1.437 |- |} <small>'''Napomena''': ''Nastala iz stare općine Grad [[Zagreb]]. Od 1857. do 1971. dio podataka sadržan je u općini [[Marija Gorica]].''</small> === Dubravica (naseljeno mjesto) === {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="16" | Broj stanovnika po popisima<ref name=autogenerated1 /> |- | [[1857]] || [[1869]] || [[1880]] || [[1890]] || [[1900]] || [[1910]] || [[1921]] || [[1931]] || [[1948]] || [[1953]] || [[1961]] || [[1971]] || [[1981]] || [[1991]] || [[2001]] || [[2011]] |- | 166 || 195 || 182 || 194 || 219 || 237 || 239 || 240 || 206 || 202 || 176 || 177 || 167 || 148 || 141 || 123 |- |} ===Popis [[1991]].=== {{Glavni|Popis stanovništva u Hrvatskoj 1991 (Zaprešić)}} Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 1991 (Zaprešić)|popisu stanovništva 1991]]. godine, naseljeno mjesto Dubravica je imalo 148 stanovnika, sljedećeg nacionalnog sastava: {{bar box |float=center |title=Popis 1991. |titlebar=#AAF |width=300px |bars= {{bar percent|[[Hrvati]]|#4169E1|146|98.64}} {{bar percent|[[Mađari]]|#665D1E|1|0.67}} {{bar percent|[[Slovenci]]|#FF55A3|1|0.67}} |caption='''ukupno''': 148 }} ===Popis [[1910]].=== {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="2" | Dubravica |- | '''jezik''' || '''vjera''' |- | {{Tortni grafikon | thumb = center | caption=ukupno: 237 | label1 = [[Hrvatski jezik|Hrvatski]] 230 | value1 = 97.04 | color1 = #4169E1 | label2 = [[Slovenski jezik|Slovenski]] 4 | value2 = 1.68 | color2 = #FF55A3 | label3 = [[Njemački jezik|Njemački]] 3 | value3 = 1.26 | color3 = #BDB76B }} | {{Tortni grafikon | thumb = center | caption=ukupno: 237 | label1 = [[Rimokatolička crkva|Rimokatolici]] 234 | value1 = 98.73 | color1 = #4169E1 | label2 = [[Judaizam|Jevreji]] 3 | value2 = 1.26 | color2 = #FFBF00 | label3 = - | value3 = - | color3 = - }} |} ==Također pogledajte== * [[Spisak općina u Hrvatskoj]] == Literatura == * [http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine. * Knjiga: "Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima, autor: Jakov Gelo, izdavač: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 1998., {{ISBN|953-6667-07-X}}, {{ISBN|978-953-6667-07-9}}; == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Dubravica}} {{stub-općina-Hrvatska}} {{Dubravica}} {{Gradovi i općine u Zagrebačkoj županiji}} [[Kategorija:Općine u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Općine u Zagrebačkoj županiji]] [[Kategorija:Naselja u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Naselja u Zagrebačkoj županiji]] [[Kategorija:Naselja u Dubravici]] [[Kategorija:Dubravica|*]] qa8b43y0k2whki6nqta3osfl6iy0ewt Toše Proeski 0 35077 3426174 3423960 2022-07-30T16:11:44Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Toše Proeski | počasni_sufiks = | slika = Tose Proeski.jpg | slika_veličina = | široka_slika = <!-- 'da' ako je široka slika, inače ostaviti prazno --> | alt = | opis = Toše Proeski na [[Eurosong 2004.|Eurosongu 2004.]] | pozadina = solo_izvođač | ime_po_rođenju = Todor Proeski | alias = Toše | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1981|1|25}} | mjesto_rođenja = [[Prilep]], [[SFR Jugoslavija]] | porijeklo = {{ZID|Makedonija}} | datum_smrti = <!-- {{datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|1981|1|25}} (datum smrti pa onda datum rođenja) --> | mjesto_smrti = [[Nova Gradiška]], [[Hrvatska]] | žanr = [[Pop-muzika|pop]], makedonska narodna muzika | zanimanje = [[kantautor]] | instrument = [[gitara]], [[klavir]] | karijera = 1996–2007. | izdavač = Hayat Production (BiH) | povezani_umjetnici = [[Antonija Šola]], [[Toni Cetinski]] | web_stranica = <!-- {{URL|primjer.com}} --> | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Todor Toše Proeski''' ([[Prilep]], [[25. januar]]a [[1981]].<ref>{{Cite web|url=http://www.toseproeski.info/default-en.asp?ItemID=FB428BE71FF1094D920A1DC9C44ECB8F|title=Tose Proeski official website|date=2007-10-18|website=web.archive.org|access-date=2022-07-06|archive-date=18. 10. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071018020937/http://www.toseproeski.info/default-en.asp?ItemID=FB428BE71FF1094D920A1DC9C44ECB8F|url-status=bot: unknown}}</ref> - [[Nova Gradiška]], [[16. oktobar|16. oktobra]] [[2007]].) bio je [[Makedonija|makedonski]]<ref>{{Cite book|last=Llc|first=Books|url=https://books.google.ba/books/about/Aromanian_People.html?id=Bh1JbwAACAAJ&redir_esc=y|title=Aromanian People: Kaliopi, Gigi Becali, ToSe Proeski, Neagu Djuvara, List of Aromanians, Alchiviad Diamandi Di Samarina, Ion Caramitru, Lena Constante, Theodore Kavalliotis, Jovan Sterija Popovic, Branislav NuSic, Elena Gheorghe, Andrei Saguna|date=2010-09|publisher=General Books|isbn=978-1-156-11246-5|language=en}}</ref> pjevač pop-muzike i muzička zvijezda u [[Jugoistočna Evropa|cijelom regionu Jugoistočne Evrope]]. Jedan od njegovih prvih nastupa bio je na jednom dječjem festivalu [[1996]]. Godine [[1998]]. po prvi put nastupa na makedonskom izboru za [[Eurovizija|Pjesmu Eurovizije]] sa pjesmom "Ostani do kraja", te [[2000]]. godine s pjesmom "Solzi pravat zlaten prsten", da bi [[2004]]. bio i predstavnik Makedonije na Eurosongu u [[Istanbul]]u. Otprilike u isto vrijeme s prvim nastupima na nacionalnim izborima za Euroviziju započinje i uspješnu saradnju s [[kompozitor]]om [[Grigor Koprov|Grigorom Koprovim]] i stvara prvi veliki hit ("Rane na usnama"). Tokom svoje kratke i naročito uspješne muzičke karijere sarađivao je s muzičkim imenima kao što su: [[Esma Redžepova]], [[Željko Joksimović]], [[Toni Cetinski]], [[Anja Rupel]], [[Karolina Gočeva]], [[Antonija Šola]], [[Miro Buljan]], [[Bora Čorba]], [[Goca Tržan]], [[Leontina]], [[Phoebus]], [[Jeff Beck]] i drugi. Velika popularnost, ne samo kod brojne publike u cijeloj regiji, nego i kod svojih kolega muzičara rezultirala je s nekoliko snimljenih dueta. Svoj treći studijski album "Ako me pogledneš vo oči" snimio je u [[Grčka|Grčkoj]] i objavio ga [[2003]]. godine. Pjesma "Čija si" s tog albuma postala je jedan od njegovih najvećih hitova, a album je promovirao u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], [[Makedonija|Makedoniji]], [[Srbija|Srbiji]] i [[Bugarska|Bugarskoj]], poslije čega je zaradio epitet "kralja [[pirat]]a". Njegovi su nosači zvuka, naime, u ogromnim tiražima prodavani su širom bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]], ali on i njegova izdavačka kuća nikad na njima nisu zaradili, s obzirom na to da su bili djelo pirata i preprodavaca. Proeski je bio pred diplomom solo pjevanja na Muzičkoj akademiji u [[Skopje|Skopju]] kao jedan od najboljih studenata svoje generacije. Bio je jedan je od rijetkih školovanih pop muzičaru na prostoru cijele bivše Jugoslavije. Svoj osebujni vokal nastavio je usavršavati u [[New York]]u, kod poznatog profesora pjevanja Williama Raya, koji je podučavao i Luciana Pavarottija. [[2004]]. godine imenovan je za regionalnog ambasadora dobre volje [[UNICEF]]-a, a tim povodom snimio je pjesmu "Za ovoj svet" (makedonsku verziju) i "This World" (englesku verziju). Dobitnik je i Humanitarne nagrade majke Tereze. == Smrt == [[Datoteka:Tose Proeski commemoration Skopje Macedonia 1.jpg|mini|desno|240px|Građani Skoplja odaju počast nakon Tošetove pogibije]] Poginuo je u saobraćajnoj nesreći [[16. oktobar|16. oktobra]] u 6:25 h u 26. godini života, kad se njegovo vozilo sudarilo sa kamionom na [[Autoput A3 (Hrvatska)|autoputu]] [[Lipovac]]-[[Zagreb]] kod [[Nova Gradiška|Nove Gradiške]]. Toše je, u snu, poginuo na licu mjesta, nalazeći se na mjestu suvozača. Tokom dana 16.10.2007. Proeski je prebačen u Makedoniju, gdje je dan poslije toga uz sve vojne i državne počasti sahranjen u svome rodnom gradu Kruševu. Makedonska vlada je pri tome proglasila 17.10 praznikom za dan žalosti Tošeta Proeskog. == Albumi == 1999: * '''Nekade vo noḱta''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Некаде во ноќта'', ''Negdje U Noći'') 2000: * '''Sinot božji''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Синот божји'', ''Sin Božiji'') 2002: * '''Ako me pogledneš vo oči''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Ако ме погледнеш во очи'', ''Ako me pogledaš u oči'') 2004: * '''Den za nas''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Ден за нас'', ''Dan za nas''); Life, na Eurovision<ref>{{Cite web|url=https://eurovisionuniverse.com/encyclopedia/tose-proeski/|title=Toše Proeski|last=Martijn|website=Eurovision Universe|language=en-GB|access-date=2022-07-06}}</ref> 2005: * '''Po tebe''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''По тебе'', ''Pratim te'') 2006: * '''Božilak''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Божилак'', ''Duga'') 2007: * '''Igri bez granici''' ([[makedonski jezik|makedonski]]: ''Игри без граници'', ''Igra bez granica'') 2009: * '''The Hardest Thing ''' (posthumno izdanje albuma na engleskom jeziku) 2010: * '''Još uvijek sanjam da smo zajedno '''(posthumno izdanje albuma na jezicima naroda EX-YU) 2011: * '''So ljubav ot Toše''' (posthumno izdanje albuma na engleskom jeziku) == Vanjski linkovi == {{commonscat|Toše Proeski}}{{Refspisak}} * [https://web.archive.org/web/20170117075413/http://www.toseproeski.info/ Oficijalni sajt Tošeta Proeskog] * [http://www.toseproeski-music.com/main_eng.html Stari oficijalni sajt Tošeta Proeskog] {{Toše Proeski}} {{DEFAULTSORT:Proeski, Toše}} [[Kategorija:Biografije, Prilep]] [[Kategorija:Makedonski pjevači]] [[Kategorija:Rođeni 1981.]] [[Kategorija:Umrli 2007.]] crtl4wdb7r2ezcr1wjbg2iks8kt90vf 100% Rock and Roll (Vatreni poljubac) 0 38255 3426293 3283200 2022-07-31T08:25:50Z AnToni 2325 [[Kategorija:Albumi u izdanju Diskotona]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | naziv = 100% Rock and Roll | vrsta = Studijski album | pozadina = studio | izvođač_gen = [[Vatreni poljubac|Vatrenog poljubca]] | slika = 100 rocknroll.jpeg | objavljen = 1986<ref>{{cite web|url=http://www.discogs.com/Vatreni-Poljubac-100-RockNRoll/release/2611459|title=Vatreni Poljubac - 100% Rock'N'Roll (Vinyl, LP, Album) na Discogs|publisher =discogs.com|language = en|accessdate=8. 11. 2015}}</ref> | snimljen = | mjesto = | studio = | žanr = [[Rock muzika|Rock]] | trajanje = | izdavač = [[Diskoton]] | producent = | prethodni_album = ''[[Iz inata]]''<br />(1985) | ovaj_album = '''''100% Rock and Roll'''''<br />(1986) | sljedeći_album = ''[[Sad ga lomi]]''<br />(1992) }} '''100% Rock and Roll''' je sedmi studijski album grupe [[Vatreni poljubac]] iz [[1986]]. godine u izdanju diskografske kuće [[Diskoton]]. Sve pjesme je napisao [[Milić Vukašinović]]. Vokal na albumu je [[Mladen Vojičić Tifa]]. == Lista pjesama == # 100% Rock'n'Roll # Stipu gatibo # Ne ujeda pas koji laje # Neka ti bude # Ne pitaj me # Jedan od sto # Nisam blesav ako sam lud # Kako da te ostavim # Anđeo zla # Kad sve prođe ostaću sam == Članovi grupe == * [[Vokal]]: [[Mladen Vojičić Tifa]] * [[Gitara]] i autor: [[Milić Vukašinović]] * [[Bas]]: [[Sanin Karić]] * [[Bubnjevi]]: [[Perica Stojanović]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://www.discogs.com/Vatreni-Poljubac-100-RockNRoll/master/295770 Vatreni poljubac – 100% Rock and Roll] na stranici ''discogs.com'' [[Kategorija:Albumi Vatrenog poljupca]] [[Kategorija:Albumi iz 1986.]] [[Kategorija:Albumi u izdanju Diskotona]] 1lzaxekkinozg568x8kvei3p7x84je7 Prljavo kazalište 0 39288 3426196 2477639 2022-07-30T17:32:25Z AnToni 2325 [[Kategorija:Rock muzika]] uklonjena; [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Prljavo kazalište (Jasenko Houra Mladen Bodalec).jpg|250px|thumb|Grupa Prljavo kazalište]] '''Prljavo kazalište''' je [[zagreb]]ačka [[rock muzika|rock]] grupa, nastala [[1977]]. godine, jedna od najpopularnijih u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i u bivšoj [[Jugoslavija|Jugoslaviji]]. Najpoznatiji članovi: [[Jasenko Houra]], [[Mladen Bodalec]], [[Davorin Bogović]]. == Diskografija == === Studijski albumi === # [[Televizori]],1978 # [[Moj je otac bio u ratu]],1979 # [[Prljavo kazalište (album)|Prljavo kazalište]], Suzy, 1979 # [[Crno-bijeli svijet]], Suzy, 1980 # [[Heroj ulice]], Suzy, 1981 # [[Korak od sna]], Suzy, 1983 # [[Zlatne godine]], Jugoton, 1985 # [[Zaustavite Zemlju]], Suzy, 1988 # [[Devedeseta]], Jugoton, 1990 # [[Lupi petama,....]], CBS, 1993 # [[S vremena na vrijeme]], Croatia Records, 1996 # [[Dani ponosa i slave]], Croatia Records, 1998 # [[Radio Dubrava (album)|Radio Dubrava]], Dallas Records, 2003 # [[Moj dom je Hrvatska]], Dallas Records, 2005 === Live albumi === # [[Sve je lako kad si mlad - live]], Suzy, 1989 # [[Zabranjeni koncert]], CBS, 1994 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[XX godina]], CBS, 1997 === Kompilacije === # [[Najveći hitovi (Prljavo kazalište|Najveći hitovi]], Suzy, 1994 # [[Balade (Prljavo kazalište)|Balade]], Hi-Fi Centar, 2000 # [[Sve je lako kad si mlad '77-'99]], CBS & Suzy, 2001 # [[Hitovi (Prljavo kazalište)|Hitovi]], Hi-Fi Centar, 2000 === Video === # [[Voljenom gradu]], Suzy, 1989 # [[Koncert u HNK (Prljavo kazalište)|Koncert u HNK]], CBS, 1993 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[Na trgu]], Dallas Records, 2003 {{Commonscat}} [[Kategorija:Hrvatske muzičke grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] 5mbwk6w2cutmiy6ynlltdvog9byyq3e 3426197 3426196 2022-07-30T17:33:49Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]]; +[[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]]; ±[[Kategorija:Hrvatske muzičke grupe]]→[[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Prljavo kazalište (Jasenko Houra Mladen Bodalec).jpg|250px|thumb|Grupa Prljavo kazalište]] '''Prljavo kazalište''' je [[zagreb]]ačka [[rock muzika|rock]] grupa, nastala [[1977]]. godine, jedna od najpopularnijih u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i u bivšoj [[Jugoslavija|Jugoslaviji]]. Najpoznatiji članovi: [[Jasenko Houra]], [[Mladen Bodalec]], [[Davorin Bogović]]. == Diskografija == === Studijski albumi === # [[Televizori]],1978 # [[Moj je otac bio u ratu]],1979 # [[Prljavo kazalište (album)|Prljavo kazalište]], Suzy, 1979 # [[Crno-bijeli svijet]], Suzy, 1980 # [[Heroj ulice]], Suzy, 1981 # [[Korak od sna]], Suzy, 1983 # [[Zlatne godine]], Jugoton, 1985 # [[Zaustavite Zemlju]], Suzy, 1988 # [[Devedeseta]], Jugoton, 1990 # [[Lupi petama,....]], CBS, 1993 # [[S vremena na vrijeme]], Croatia Records, 1996 # [[Dani ponosa i slave]], Croatia Records, 1998 # [[Radio Dubrava (album)|Radio Dubrava]], Dallas Records, 2003 # [[Moj dom je Hrvatska]], Dallas Records, 2005 === Live albumi === # [[Sve je lako kad si mlad - live]], Suzy, 1989 # [[Zabranjeni koncert]], CBS, 1994 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[XX godina]], CBS, 1997 === Kompilacije === # [[Najveći hitovi (Prljavo kazalište|Najveći hitovi]], Suzy, 1994 # [[Balade (Prljavo kazalište)|Balade]], Hi-Fi Centar, 2000 # [[Sve je lako kad si mlad '77-'99]], CBS & Suzy, 2001 # [[Hitovi (Prljavo kazalište)|Hitovi]], Hi-Fi Centar, 2000 === Video === # [[Voljenom gradu]], Suzy, 1989 # [[Koncert u HNK (Prljavo kazalište)|Koncert u HNK]], CBS, 1993 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[Na trgu]], Dallas Records, 2003 {{Commonscat}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] 7064lfv1nt64vcivhqah52t8zhwdfod 3426198 3426197 2022-07-30T17:34:18Z AnToni 2325 [[Kategorija:Prljavo kazalište]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Prljavo kazalište (Jasenko Houra Mladen Bodalec).jpg|250px|thumb|Grupa Prljavo kazalište]] '''Prljavo kazalište''' je [[zagreb]]ačka [[rock muzika|rock]] grupa, nastala [[1977]]. godine, jedna od najpopularnijih u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] i u bivšoj [[Jugoslavija|Jugoslaviji]]. Najpoznatiji članovi: [[Jasenko Houra]], [[Mladen Bodalec]], [[Davorin Bogović]]. == Diskografija == === Studijski albumi === # [[Televizori]],1978 # [[Moj je otac bio u ratu]],1979 # [[Prljavo kazalište (album)|Prljavo kazalište]], Suzy, 1979 # [[Crno-bijeli svijet]], Suzy, 1980 # [[Heroj ulice]], Suzy, 1981 # [[Korak od sna]], Suzy, 1983 # [[Zlatne godine]], Jugoton, 1985 # [[Zaustavite Zemlju]], Suzy, 1988 # [[Devedeseta]], Jugoton, 1990 # [[Lupi petama,....]], CBS, 1993 # [[S vremena na vrijeme]], Croatia Records, 1996 # [[Dani ponosa i slave]], Croatia Records, 1998 # [[Radio Dubrava (album)|Radio Dubrava]], Dallas Records, 2003 # [[Moj dom je Hrvatska]], Dallas Records, 2005 === Live albumi === # [[Sve je lako kad si mlad - live]], Suzy, 1989 # [[Zabranjeni koncert]], CBS, 1994 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[XX godina]], CBS, 1997 === Kompilacije === # [[Najveći hitovi (Prljavo kazalište|Najveći hitovi]], Suzy, 1994 # [[Balade (Prljavo kazalište)|Balade]], Hi-Fi Centar, 2000 # [[Sve je lako kad si mlad '77-'99]], CBS & Suzy, 2001 # [[Hitovi (Prljavo kazalište)|Hitovi]], Hi-Fi Centar, 2000 === Video === # [[Voljenom gradu]], Suzy, 1989 # [[Koncert u HNK (Prljavo kazalište)|Koncert u HNK]], CBS, 1993 # [[Božićni koncert (Prljavo kazalište)|Božićni koncert]], CBS, 1995 # [[Na trgu]], Dallas Records, 2003 {{Commonscat}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] [[Kategorija:Prljavo kazalište]] djyv23f41vgucq1pl26zzz07t3lbodk Kategorija:Albumi Vatrenog poljupca 14 46326 3426294 2763328 2022-07-31T08:26:11Z AnToni 2325 [[Kategorija:Vatreni poljubac]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki Ovdje se nalazi popis albuma rok-grupe [[Vatreni poljubac]]. [[Kategorija:Albumi po izvođačima|Vatreni poljubac]] [[Kategorija:Vatreni poljubac]] 8rrfnsx5g7p8khp6s5l58oakz9e1t86 Sergej Lavrov 0 54856 3426083 3418231 2022-07-30T12:49:23Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa | ime = Sergej Lavrov | slika = Сергей Лавров (14-02-2022) (cropped).jpg | redoslijed = Ministar vanjskih poslova | vrijeme_na_vlasti = 24. februar 2004 – | prethodnik = Igor Ivanov | nasljednik = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1950|03|21}} | mjesto_rođenja = [[Moskva]], SSSR | puno_ime = Sergej Viktorovič Lavrov | politička_stranka = [[Jedinstvena Rusija]] | supruga = Maria Lavrova | djeca = 1 | obrazovanje = [[Moskva|Moskovski]] državni institut za međunarodne poslove | potpis = [[Datoteka:Signature of Sergey Lavrov.png|70p]] }} '''Sergej Viktorovič Lavrov''' ([[Ruski jezik|ruski]]: ''Серге́й Ви́кторович Лавро́в'') ([[Moskva]], 21. mart 1950) [[Rusija|ruski]] je političar. Posao ministra vanjskih poslova [[Ruska Federacija|Ruske Federacije]] obavlja neprestano od [[2004]]. godine do danas u službi predsjednika [[Vladimir Putin|Vladimira Putina]] i [[Dmitrij Medvedev|Dmitrija Medvedeva]].<ref>{{Cite web |url=http://russiaprofile.org/bg_people/resources_whoiswho_alphabet_l_lavrov.html |title=Arhivirana kopija |access-date=20. 6. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150620075736/http://russiaprofile.org/bg_people/resources_whoiswho_alphabet_l_lavrov.html |archive-date=20. 6. 2015 |url-status=dead }}</ref> Prije toga bio je sovjetski diplomata i ruski ambasador pri UN-a u vremenu od 1994. do 2004.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/7144560.stm|last=Hayes|first=Rupert Wingfield|title=Russia's deep suspicion of the West|work=BBC News|publisher=British Broadcasting Corporation|date=15. 12. 2007|access-date=16. 12. 2007|archive-date=16. 12. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071216015051/http://news.bbc.co.uk/2/hi/programmes/from_our_own_correspondent/7144560.stm|url-status=bot: unknown}}</ref> Nakon završene srednje škole, Lavrov je pohađao na ''Odjelu za azijske studije'' na Državnom institutu za međunarodne poslove u Moskvi. Pored svoje glavne specijalnosti - sinhaleškog jezika, također je studirao engleski i francuski. Tokom svoje duge karijere u [[UN|UN-a]], morao je da se nosi sa svim ključnim međunarodnim pitanjima. Učestvovao je u razgovorima UN-a o sukobima u bivšoj [[Jugoslavija|Jugoslaviji]], [[Irak]]u, [[Afganistan]]u i na [[Bliski istok|Bliskom istoku]], kao i sastancima gdje se usredsredio na borbu protiv [[Terorizam|terorizma]]. Sporazum o uništenju sirijskog hemijskog naoružanja, koji je postignut 14. septembra [[2013]]. godine, bio je prvi veliki dogovor između Moskve i Washingtona u posljednjih nekoliko godina. To je skrenulo međunarodnu pažnju na ruskog ministra vanjskih poslova, Sergeja Lavrova koji je posredovao u dogovoru. Neki komentatori čak smatraju da je ostvarenjem sporazuma o [[Sirija|Siriji]] bio vrhunac njegove ministarske diplomatske karijere.<ref name="rbth">http://rbth.com/international/2013/10/17/foreign_minister_sergei_lavrov_in_a_changing_world_30909.html</ref> ==Rani život== Sergej Viktorovič Lavrov rođen je 21. marta 1950. godine u [[Moskva|Moskvi]]. O njegovim roditeljima se malo zna, a jedino je poznato da mu je otac [[Jermeni|Jermen]] porijeklom iz [[Tbilisi]]ja (današnja [[Gruzija]]) i majka Ruskinja koja je radila u ministarstvu vanjske trgovine. Završio je srednju školu sa srebrnom medaljom, a omiljeni predmet mu je bio [[fizika]]. Poslije srednje škole upisao se na Državnom institutu za međunarodne poslove u Moskvi. Za vrijeme svog univerzitetskog obrazovanja studirao je međunarodne odnose. Ubrzo je naučio sinhaleški jezik, u ono vrijeme jedini službeni jezik [[Šri Lanka|Šri Lanke]], kao i Dhivehi, službeni jezik na [[Maldivi]]ma. Osim toga, Sergej Lavrov je naučio [[Engleski jezik|engleski]] i [[Francuski jezik|francuski]]. Nakon što je primljen na fakultet, Lavrov je zajedno s drugim učenicima poslan na mjesec dana da radi na izgradnji ''Ostankinskog televizijskog tornja'' u Moskvi. Za vrijeme svog ljetovanja radio je u [[Hakasija|Hakasiji]], [[Tuva|Tuvi]] i [[Ruski daleki istok|Ruskom dalekom istoku]]. Svaki semestar Lavrov je sa svojim kolegama studentima izvodio dramske predstave, koje su kasnije izvođene na glavnoj bini Univerziteta. Oženio se u trećoj godini studija.<ref name=Lenta>{{cite web|url=http://lenta.ru/lib/14161073/full.htm|script-title=ru:Лавров, Сергей|publisher=Lenta|language=Russian|access-date=17. juli 2012}}</ref> ==Karijera== ===Sovjetski savez=== ====Diplomatska karijera u Šri Lanci==== Lavrov je diplomirao 1972. godine. Po pravilima iz tog vremena, nakon što je diplomirao na ''Državnom institutu za međunarodne odnose'' u Moskvi morao je da radi određeno vrijeme za ''Ministarstvo vanjskih poslova SSSR-a. Lavrov je bio zaposlen u Sovjetskoj ambasadi u [[Šri Lanka|Šri Lanci]] kao savjetnik, pošto je već bio specijalista za tu zemlju. U to vrijeme, Sovjetski Savez i Šri Lanka su imali blisku tržišnu i ekonomsku saradnju gdje je Sovjetski Savez pokrenuo proizvodnju [[Guma|prirodne gume]] u zemlji. Sovjetska ambasada u Šri Lanci je također održavala odnose sa Maldivima. Ambasada u Šri Lanci je imala zaposlena samo 24 diplomata. Lavrov je dobio zadatak da stalno analizira situaciju u zemlji, ali je također radio kao prevodilac, lični sekretar i pomoćnik za Rafiqa Nishonova. Osim toga, dobio je diplomatski rang atašea.<ref name=Lenta/> ====Međunarodni ekonomski odnosi i UN==== Godine [[1976]]. Lavrov vratio u Moskvu gdje je radio kao treći i drugi sekretar u odjelu za međunarodne ekonomske odnose SSSR-a. Tamo je bio uključen u [[analitika|analitiku]] i njegov ured je radio sa raznim međunarodnim organizacijama, uključujući i Ujedinjene nacije. Godine [[1981]]., poslat je kao viši savjetnik sovjetske misije pri Ujedinjenim nacijama u [[New York]]u. [[1988]]. godine vratio se u Moskvu gdje je imenovan za zamjenika načelnika Odjela za međunarodne ekonomske odnose SSSR-a. Između [[1990]]. i [[1992]]. godine radio je kao direktor Međunarodne organizacije sovjetskog ministarstva vanjskih poslova.<ref name=Lenta/> ===Ruska federacija=== U oktobru 1990. godine, [[Andrej Kozirev]], koji je vodio kontrolu međunarodnih organizacija u to vrijeme, imenovan je za ministra vanjskih poslova [[Ruska Sovjetska Federativna Socijalistička Republika|Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike]]. Te godine ovlaštenja sovjetskog ministarstva vanjskih poslova i Ministarstva vanjskih poslova Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike su bila podijeljena. Do tada je Ruska SFSR imala samo ceremonijalnu ulogu. U oktobru 1991. godine ministri svih sovjetskih republika, osim [[Gruzija|Gruzije]] i [[Baltičke republike|baltičkih zemalja]], održali su sastanak na kojem su se bavili Unijom vanjskih ministarstava. U novembru 1990. godine, Državni savjet je odlučio promijeniti ime iz ''Unije vanjskih ministarstava'' u ''Ministarstvo vanjskih poslova Sovjetskog Saveza'' i decembra te godine, ''Ministarstvo vanjskih poslova sovjetske Rusije'' postalo je ''Ministarstvo vanjskih poslova Ruske Federacije''. Godine 1992. Sergej Lavrov je imenovan za direktora ''Odjela za međunarodne organizacije i globalna pitanja'' u ''Ministarstvu vanjskih poslova Ruske Federacije''. U aprilu 1991. godine, imenovan je za zamjenika ministra vanjskih poslova. On je zatražio da nadgleda aktivnosti za ljudska prava i međunarodnu kulturnu saradnju i dva odjela za [[Zajednica nezavisnih država|Zajednicu nezavisnih država]] - međunarodne organizacije i međunarodna ekonomska saradnja.<ref name=Lenta/> Sergej Lavrov je radio za ''Ministarstvo vanjskih poslova'' do 1994. godine kada se vratio na posao u Ujedinjenim nacijama, ovaj put kao stalni predstavnik Rusije. Dok je bio na već navedenom zadnjem položaju, bio je predsjednik [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih naroda|Vijeća sigurnosti Ujedinjenih naroda]] u decembru 1995. godine, juna [[1997]]. godine, jula [[1998]]. godine, oktobra [[1999]]. godine, decembra [[2000]]. godine, aprila [[2002]]. godine i u junu [[2003]].<ref>[http://www.un.org/Depts/dhl/resguide/scpres1990.htm "Presidents of the Security Council: 1990–1999"], UN.org.</ref> ====Ministar vanjskih poslova==== [[Datoteka:Msc2011 SZ 002 Lavrov Clinton.jpg|thumb|lijevo|200px|Lavrov sa državnom sekretarkom SAD-a [[Hillary Clinton]] u [[München]]u, [[Njemačka]], 5. februar 2011.]] 9. marta [[2004]]. godine, predsjednik Vladimir Putin imenovao je Lavrova na mjesto ministra vanjskih poslova. On je naslijedio [[Igor Ivanov|Igora Ivanova]] na tom poslu. Dana 21. maja [[2012]]. godine, Lavrov je ponovo imenovan ministrom vanjskih poslova u vladi na čelu sa premijerom Dmitrijem Medvedevom.<ref name=dub2012jun>{{cite news|last=Dubien|first=Arnaud|title=The composition of Russia's new Cabinet and Presidential Administration, and its significance|url=http://www.europarl.europa.eu/committees/es/AFET/studiesdownload.html?languageDocument=EN&file=74731|access-date=28. mart 2013|newspaper=Policy Department DG External Policies|date=jun 2012}}</ref> Smatra se da Lavrov nastavlja u stilu svog prethodnika: briljantan diplomata, državni službenik, a ne [[političar]]. Stručnjak za rusku vanjsku politiku pri [[london]]skom kraljevskom institutu za međunarodne odnose "Chatham House" ga je opisao kao: {{Citat|"težak, pouzdan, izuzetno spretan pregovarač, ali on nije dio užeg savjetodavnog kruga Vladimira Putina, te da otvrdnjavanja ruske vanjske politike ima vrlo malo veze s njim".}} <ref name="news.bbc.co.uk">{{cite web|last=Jackson|first=Patrick|date=29. 6. 2007|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6242774.stm|title=Profile: Putin's foreign minister Lavrov|work=BBC News|publisher=British Broadcasting Corporation|access-date=28. 8. 2007|archive-date=28. 8. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070828102305/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/6242774.stm|url-status=bot: unknown}}</ref> ====Kriza u Siriji 2012. godine==== [[Datoteka:Kerry and Lavrov, with senior advisers, negotiate chemical weapons agreement on September 14, 2013.jpg|thumb|200px|lijevo|Lavrov i državni sekretar SAD-a [[John Kerry]] tokom završnih pregovora o uništenju sirijskog hemijskog oružja 14. septembra 2013. u [[Ženeva|Ženevi]], [[Švicarska]].]] 2012. godine ruska delegacija otputovala je u [[Sirija|Siriju]] da potvrdi podršku Rusije sirijskoj vladi. Lavrov i Mihail Fradkov, koji su bili dio delegacije su dobili kraljevsku dobrodošlicu od strane hiljada pristalica sirijskog predsjednika [[Bašar el Asad|Bashara el-Assada]] mašući ruskim zastavama zahvaljujući na taj način Rusiji zbog veta na rezoluciju UN-a kojom se poziva na teške sankcije sirijskoj vladi.<ref>[http://www.themoscowtimes.com/news/article/lavrov-in-syria-to-strongly-back-assad/452593.html Lavrov in Syria to Strongly Back Assad]</ref> Tokom sastanka održanog od 12-14 septembra u Ženevi sa američkim državnim sekretarom Johnom Kerryem ruski ministar vanjskih poslova Sergej Lavrov je podnio plan Rusije za ispunjavanje inicijative da se stavi sirijsko hemijsko oružje pod međunarodnu kontrolu. Ovaj plan je prihvaćen od strane SAD-a i vlade Sirije čime su spriječeni napadi na Siriju od strane tzv. "zapadnih saveznika" predvođenih SAD-a.<ref>http://www.theguardian.com/world/2013/sep/11/syria-crisis-john-kerry-sergey-lavrov</ref> ====Kriza u Ukrajini==== [[Datoteka:Secretary Kerry Displays a Pair of Idaho Potatoes for Russian Foreign Minister Lavrov (11930186784).jpg|thumb|200px|desno|Kerry i Lavrov prije pregovora o Ukrajini u [[Pariz]]u, 13. januar 2014.]] Najdugotrajnija i najsmrtonosnija kriza u Ukrajini od njene nezavisnosti nakon raspada Sovjetskog saveza je počela kao protest protiv vlade koja je odbila planove o bližim trgovinskim vezama sa [[Evropska unija|Evropskom unijom]]. To je podstaklo pojačavanje napetosti između Rusije i zapadnih sila. Nakon višemjesečnih protesta poznatih pod nazivom "Euromajdan" u februaru 2014. godine zbačena je vlada proruski orijentisanog predsjednika [[Viktora Janukovič]]a. Kao posljedica ovog događaja Rusija je pripojila poluostrvo [[Krim]] zajedno sa lučkim gradom [[Sevastopolj]]em nakon referenduma u kojem je velika većina građana glasala za pripajanje Rusiji. Reakcija tzv. zapadnih zemalja bila je isključenje Rusije iz članstva najrazvijenijih zemalja [[G8]]. Također, uvedene su sankcije za ruske i ukrajinske zvaničnike i poslovne organizacije koji su bili povezani sa pripajanjem Krima Rusiji i pojačavanjem napetosti.<ref>{{Cite web |url=http://www.cfr.org/ukraine/ukraine-crisis/p32540 |title=Arhivirana kopija |access-date=25. 6. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150510180238/http://www.cfr.org/ukraine/ukraine-crisis/p32540 |archive-date=10. 5. 2015 |url-status=dead }}</ref> Sergej Lavrov je naglasio da je federalizam rješenje za ustavni zastoj u Ukrajini, a osudio je izbacivanje ruskog jezika iz zvanične upotrebe. On je naveo rad sekretarijata "Vijeća Evrope" u "Venecijanskoj komisiji" kako bi se spriječilo ozakonjenje Krimskog referenduma, kao i da protjerivanje Rusije iz te organizacije. Lavrov je bio zatečen onim što je američki predsjednik [[Barack Obama]] rekao o Rusiji kao o regionalnoj sili i o troškovima koje će oni morati platiti. On je tvrdio da je korištena taktika pritisaka od strane SAD-a u UN-a da se proglasi nevažećim referendum na Krimu.<ref>[http://www.businessweek.com/news/2014-03-27/crimea-resolution-backed-by-west-gains-slim-majority-in-un-vote businessweek.com: "Crimea Resolution Backed by U.S. Barely Gets UN Majority" 27 Mar 2014]</ref> On je osudio zloupotrebe [[Šengenski sporazum|Šengenskog sporazuma]] kojim se prisiljavaju stanovnici Krima koji posjećuju Kijev da imaju šengenske vize, i primijetio je da E.U. predlaže bezvizni režim za ukrajinske građane. Rusi nadgledaju kontakte ambasadora E.U. sa "Svoboda" strankom i tvrdio je da Ukrajinci izgleda rade u suprotnosti sa sporazumom ICAO organizacije o predahu pilota. Lavrov je izjavio: {{Citat|"Ja nisam toliko iznenađen sitničavošću onih koji su preuzeli vlast u Ukrajini. Ali sitničavost njihovih zapadnih sponzora je zapanjujuća."}} On je ponovio tri dijela ruskog prijedloga za napredak političkog stanja u Ukrajini: #Ustavni federalizam. #Priznavanje jezičkih manjina. #Ukrajina kao nesvrstana država.<ref name="telegraph.co.uk">[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10730917/Ukraine-crisis-Crimea-is-like-Scotland-says-Russian-ambassador.html telegraph.co.uk: "Ukraine crisis: Crimea is like Scotland, says Russian ambassador" 28 Mar 2014]</ref> Njegov podređeni u [[London]]u, ambasador Alexander Yakovenko, objavio je 28. marta članak u [[Daily Telegraph]] u kojem u velikoj mjeri ponavlja ruski plan u tri tačke. Yakovenko je primijetio da Sjedinjene Države, [[Velika Britanija]] i [[Njemačka]] također imaju federalizovane sisteme, i predložio je da [[ruski jezik]] zajedno sa [[Ukrajinski jezik|ukrajinskim]] treba imati službeni status jezika dok će ostalim jezicima biti odobren status u skladu sa Evropskom poveljom o regionalnim ili manjinskim jezicima.<ref name="telegraph.co.uk"/> Vlada u Kijevu je 30. marta 2014. godine osudila prijedloge Lavrova kao namjeru ka "potpunoj kapitulaciji Ukrajine, njenom rasparčavanju i uništavanju ukrajinske državnosti." Njegovi prijedlozi za federalizaciju, drugi službeni jezik i referendum se posmatraju u Ukrajini kao ništa manje nego dokaz ruske agresije.<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/russia/10735013/Ukraine-crisis-Russia-withdrawing-troops-from-border-Putin-tells-Merkel.html telegraph.co.uk: "Ukrajina krize: Rusija 'povlačenje vojnika iz granice', Putin je rekao Merkel" 31 Mar 2014]</ref> Ovaj stav je snažno ponavljen 10. aprila iste godine u Londonu u novinama Daily Telegraph od strane ambasadora Volodimira Kandogija. On je tvrdio da je {{Citat|"Ukrajina je uvijek bila i ja sam ubijeđen, bit će unitarna [[država]].}} Kijev je nedvosmisleno pozvao Moskvu da "izbjegne miješanje u unutrašnje poslove Ukrajine, a umjesto toga Rusi nude ideju federalizacije s ciljem uništavanja Ukrajine."<ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10757617/Ukraine-crisis-We-will-take-no-lessons-from-Russia.html telegraph.co.uk: "Ukraine crisis: We will take no lessons from Russia" 10 Apr 2014]</ref> [[Datoteka:2014-12-20. Праздник солидарности 054.jpg|thumb|Proruski protesti u gradu Donjeck, 20. decembar 2014.]] U značajnom iskoraku ka mirnom rješavanju ovog sukoba, premijer Ukrajine [[Arsenij Jacenjuk]] je 11. aprila ponudio ustupke pobunjenicima u gradu [[Donjeck]]u navodeći prijedlog Sergeja Lavrova o federalizmu. On je rekao regionalnih vođama i poslovnim ljudima da parlament treba uzeti u obzir "zakon o referendumima ... kako bi se omogućilo regijama da odlučuju o pitanjima od ključne važnosti za njih. Izvršni odbori svake regije imali bi sva financijska, ekonomska, administrativna i druga ovlaštenja u kontrolisanju vlastite teritorije. To bi im dalo mogućnost da razviju ove teritorije za privlačenje investicija i dobiju dodatni prihod za svaku regiju izmjenom zakona o budžetu Ukrajine. Središnja vlada je spremna ne samo za dijalog sa regijama, već i da ispunjava zakonske zahtjeve i želje svakog stanovnika zemlje." <ref>[http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/ukraine/10761101/Kiev-hands-over-powers-to-stop-pro-Russian-east-breaking-away.html "Kiev hands over powers to stop pro-Russian east breaking away" 11 Apr 2014]</ref> Lavrov je negirao optužbe da Rusija naoružava proruske separatiste i izjavio da: {{Citat|"postoje razlozi da se vjeruje da su nas čuli o drugim aspektima ruskog stava u vezi krize u Ukrajini, ali to ne znači da su odmah obraćali pažnju na naše pozive."}} <ref>[http://www.theguardian.com/world/2014/jun/28/lavrov-us-ukraine-crisis-russia "Sergei Lavrov accuses US of fuelling Ukraine crisis" 28 June 2014]</ref> Povodom ovoga on je rekao i da {{Citat|separatisti žele da "brane svoju [[Kultura|kulturu]], svoju [[Tradicija|tradiciju]], proslavljaju svoje praznike radije nego godišnjicu Romana Šukevića i [[Stepan Bandera|Stepana Bandere]]."}} <ref>"[http://www.mid.ru/bdomp/brp_4.nsf/e78a48070f128a7b43256999005bcbb3/e39851e809b2af8344257cf2002ea50c!OpenDocument Answers to questions of the mass media by the Russian Foreign Minister, Sergey Lavrov, summarising the results of his negotiations with the US Secretary of State, John Kerry, Paris, 5 June 2014]"</ref> ==Privatni život== Pisanje i čitanje [[Poezija|poezije]] je jedna od njegovih omiljenih aktivnosti u slobodno vrijeme još od studentskih dana. Prijatelji ga opisuju kao veoma druželjubivog, voli pjevati, svirati [[Gitara|gitaru]] i piti [[škotski viski]]. Za razliku od mnogih članova ruske elite, on provodi godišnji odmor na ruskim riječnim brzacima, a ne na egzotičnim stranim odmaralištima. On također uživa [[rafting]], [[nogomet]], planinsko [[skijanje]] i podvodni lov. Voli sportove i poseban užitak mu predstavlja cijepanje drva, a to je radio dok je još bio u ambasadorskoj rezidenciji u New Yorku.<ref name="rbth"/> ==Nagrade i priznanja== [[Datoteka:Vladimir Putin and Sergey Lavrov Kremlin 21 May 2015.jpg|thumb|250px|desno|Na slici ruski predsjednik [[Vladimir Putin]] dodjeljujeLavrovu nagradu "''Orden zasluga za narod, 1. reda, maj 2015.]] *Nagrada reda [[Sveti Sergej Radonežski|Svetog Sergeja Radonežskog]] (Rusija, 2015. godine.) - za njegove političke napore u korist [[Ruska pravoslavna crkva|Ruske pravoslavne crkve]]. *Počasni član "''Imperijalnog pravoslavnog palestinskog društva''." *Nagrada "''Zasluga za domovinu''" (prvog reda, 2015. godine), (drugog reda, 2010. godine), (trećeg reda, 2005. godine), (četvrtog reda, 1998. godine). *Orden časti (1996. godine). *Počasni radnik diplomatske službe Ruske Federacije (2004. godine). *Nagrada "''Svetog kneza Danijela moskovskog''" (prvog i drugog reda, Ruska pravoslavna crkva, 2010. godine). *Orden prijateljstva ([[Kazahstan]], 2005. godine). *"''Orden veliki krst sunca''", ([[Peru]], 2007. godine. *Orden prijateljstva naroda ([[Bjelorusija]], 2006. godine). *Orden prijateljstva ([[Vijetnam]], 2009. godine). *Orden prijateljstva ([[Laos]]. *Medalja časti ([[Južna Osetija]], 19. mart 2010. godine), za veliki lični doprinos jačanju međunarodne sigurnosti, mira i stabilnosti na [[Kavkaz]]u, razvoju prijateljskih odnosa između Republike Južne Osetije i Ruske Federacije. *Orden "''Svetog Maštotsa''" ([[Armenija]], 19. august 2010) - za izuzetan doprinos učvršćivanju i razvoju dugotrajnih armensko-ruskih prijateljskih odnosa. *Zlatna medalja "Univerziteta u Jerevanu" (Armenija, 2007. godine). *Počasni medalja "za učešće u programima Ujedinjenih nacija" (Udruženje UN-a Rusije, 2005. godine). ==Reference== {{Refspisak|2}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|Sergey Lavrov}} *{{C-SPAN|sergeylavrov}} {{DEFAULTSORT:Lavrov, Sergej}} [[Kategorija:Rođeni 1950.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Moskva]] [[Kategorija:Ruski političari]] pzdrhtofxjny1dvy6tezzw6ek45ebb8 3dfx Interactive 0 55163 3426332 3351198 2022-07-31T11:09:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Preuređivanje}} [[Datoteka:3dfx logo.svg|mini|desno|220px|3dfx logo]] '''3dfx Interactive''' je bila [[firma]] koja je proizvodila 3D [[Grafički procesor|grafičke procesore]] (GPU) i grafičke kartice. Tokom kraja 1990-ih 3dfx Interactive je smatrana jednom od najinovirajućih firma u svom polje. Poslije više godina kao glavni aktor u polju grafičkih procesora i kartica u 2000. godini firma je stupila u konkurs. Njena nematerijalna imovina i većina zaposlenih su preuzeti od strane tadašnjeg velikog rivala [[NVIDIA|NVIDIE]]. == Vanjski linkovi == * http://sec.gov/Archives/edgar/data/1010026/000095013402012752/d00519e8vk.txt * https://web.archive.org/web/20130123050930/http://www.sudhian.com/content/ {{stub-rač}} {{Commonscat|3dfx video cards}} [[Kategorija:Kompanije osnovane 2002.]] [[Kategorija:Računarstvo]] 2bg1u1dkm4fvmzevv4xpn53gq88c11g SN 2006gy 0 55524 3426072 3411548 2022-07-30T12:13:41Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Sn2006gy light curve.jpg|mini|desno|Zračenje SN 2006gy u poređenju sa drugim supernovama]] [[Datoteka:Sn2006gy CHANDRA x-ray.jpg|mini|Sn2006gy, CHANDRA snimak]] '''SN 2006gy''' je ekstremno energična [[supernova]]<ref>{{Cite journal|last=Leahy|first=Denis A.|date=2008-05|title=Superluminous Supernovae SN2006gy, SN2005gj and SN2005ap: Signs for a New Explosion Mechanism|url=https://ui.adsabs.harvard.edu/abs/2008AAS...212.6401L/abstract|journal=AAS|language=en|volume=212|pages=64.01}}</ref> otkrivena od strane američke svemirske agencije (NASA) [[18. septembar|18. septembra]] [[2006]]. godine. [[NASA]] smatra da je ova supernova najsvjetlije nebesko tijelo ikad otkriveno.<ref>{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/chandra_bright_supernova.html|title=NASA - NASA's Chandra Sees Brightest Supernova Ever|website=www.nasa.gov|language=en|accessdate=2020-05-10}}</ref> Prvo su je primijetili Robert Quimby i P. Mondol,<ref>{{Cite web|url=http://www.cbat.eps.harvard.edu/lists/Supernovae.html|title=List of Supernovae|website=www.cbat.eps.harvard.edu|accessdate=2020-05-10}}</ref> , a potom ih je proučavalo nekoliko timova astronoma koji su koristili uređaje koji su obuhvatali opservatorije Chandra, Lick i Keck.<ref>{{Cite journal|last=Ofek|first=E. O.|last2=Cameron|first2=P. B.|last3=Kasliwal|first3=M. M.|last4=Gal-Yam|first4=A.|last5=Rau|first5=A.|last6=Kulkarni|first6=S. R.|last7=Frail|first7=D. A.|last8=Chandra|first8=P.|last9=Cenko|first9=S. B.|date=2007-04-10|title=SN 2006gy: An extremely luminous supernova in the galaxy NGC 1260|url=http://arxiv.org/abs/astro-ph/0612408|journal=The Astrophysical Journal|volume=659|issue=1|pages=L13–L16|doi=10.1086/516749|issn=0004-637X}}</ref> U maju 2007. NASA i nekolicina astronoma objavili su prve detaljne analize supernove, opisujući je kao "najsjajniju zvjezdanu eksploziju ikad zabilježenu".<ref>{{Cite web|url=https://www.nasa.gov/mission_pages/chandra/news/chandra_bright_supernova.html|title=NASA - NASA's Chandra Sees Brightest Supernova Ever|website=www.nasa.gov|language=en|accessdate=2020-05-10}}</ref> U septembru 2007. Quimby je objavio da je SN 2005ap oborio rekord SN 2006gy kao najsjajnija zabilježena supernova, a nekoliko je sljedećih otkrića još svjetlije.<ref>{{Citation|title=The Mysterious SN 2005ap and Luminous Blue Flashes|url=https://doi.org/10.1007/978-1-4614-8136-2_10|publisher=Springer|date=2014|accessdate=2020-05-10|isbn=978-1-4614-8136-2|pages=239–251|series=Astronomers' Universe|language=en|first=David S.|last=Stevenson}}</ref> Časopis Time popisao je otkriće SN 2006gy kao treće u Top 10 naučnih otkrića za 2007.<ref>{{Cite web|url=http://content.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1686204_1686252_1690931,00.html|title=Top 10 Scientific Discoveries|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archive-date=30. 4. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170430060454/http://content.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1686204_1686252_1690931,00.html|url-status=bot: unknown}}</ref> ==Vanjski linkovi== {{commons|SN 2006gy}}{{Refspisak|}} *[http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap070510.html Astronomy Picture of the Day] 10 May 2007 *[http://www.ucolick.org/~alex/firststars/ Workshop on First Stars III website] *[http://www.cnn.com/2007/TECH/space/05/07/supernova/index.html Giant exploding star outshines previous supernovas (CNN.com)] *[http://www.space.com/scienceastronomy/070507_brighest_sn.html Space.com article on SN 2006gy.] *[http://news.bbc.co.uk/1/hi/sci/tech/6633609.stm ''Star dies in brightest supernova''], BBC, Tuesday, 8 May 2007, 03:35 GMT *[http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1619560,00.html The Greatest Show in Space, Time magazine Thursday, May 21st, 2007 Pages 56-57] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130824194304/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1619560,00.html |date=24. 8. 2013 }} *[http://www.csmonitor.com/2007/0508/p01s04-usgn.html Supernova may offer new view of early universe] *[http://mthamilton.ucolick.org/public/research/AO/ Lick Observatory Laser Guide Star Adaptive Optics] *[https://web.archive.org/web/20110105115139/http://pairitel.org/ PAIRITEL (telescope) website] *[http://aladin.u-strasbg.fr/AladinPreview?-c=03+17+27.06%2B41+24+19.5&ident=SN+2006GY&submit=Aladin+previewer Image SN 2006gy] [[Kategorija:Supernove]] nmjaws8khgn82ijm8q4eq5gxo3fmfq7 Dire Straits 0 58113 3426203 3224391 2022-07-30T17:38:35Z AnToni 2325 [[Kategorija:Dire Straits]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija muzičar | ime = Dire Straits | pozadina = skupina | slika = Dire straits 22101985 23 800.jpg | žanr = [[rock and roll]] (klasični rock, country rock) | karijera = [[1977]] - [[1995]] | trenutni_članovi = *Mark Knopfler *John Illsley *Guy Fletcher *Alan Clark | bivši_članovi = *David Knopfler *Pick Withers *Hal Lindes *Terry Williams *Jack Sonni *Omar Hakim | izdavač = Phonogram, Vertigo, Warner Bros. (SAD) | porijeklo = Newcastle, [[Engleska]] | album1 = Love Over Gold | godina1 = [[1982]] | album2 = Brothers in Arms | godina2 = [[1985]] | najnoviji_album = On Every Street | godina3 = [[1991]] }} '''Dire Straits''' je bio [[Velika Britanija|britanski]] [[rock and roll|rock]] bend kojeg su [[1977]]. godine osnovali [[Mark Knopfler]] ([[gitara]] i vokal), njegov brat David Knopfler (gitara), John Illsley ([[bas-gitara]]) i Pick Withers ([[bubnjevi]]), a [[menadžer]] je bio Ed Bicknell. Iako se Dire Straits pojavio u vrijeme vladavine [[punk]] rocka, bend je radio prema konvencijama [[klasični rock|klasičnog rocka]], mada sa pojednostavljenim [[zvuk]]om koji je bio atraktivan modernoj publici zamorenoj pretjeranom produkcijom [[stadion]]skog rocka iz 1970-ih. U ranim danima, Mark i David su zahtijevali da vlasnici pabova utišaju pojačala kako bi gosti mogli razgovarati dok bend svira pokazujući svoju nenametljivost i nesigurnost. Uprkos tom čudnom samozatajnom pristupu rock and rollu, Dire Straits je uskoro postao izuzetno uspješan sa svojim prvim albumom koji je postigao globalni višeplatinasti tiraž. Njihove najpoznatije pjesme su: "Sultans of Swing", "Romeo and Juliet", "Private Investigations", "Money for Nothing", "Walk of Life" i "Brothers in Arms". == Historija == === Rana historija === [[1978]]. godine, Dire Straits je snimio prvi [[album]], "Dire Straits" u Basing Street studijima (danas poznatim kao "Sarm West") blizu Portobello Roada u Zapadnom [[London]]u za 12.500£. Nakon inicijalnog puštanja albuma u prodaju u [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]] na Vertigou, odjeljenju Phonograma, [[album]] je zapazila Karin Berg, asistent u A&R (''artists and repertoire'') odjeljenju Warner Brothers Recordsa u [[New York]]u. Dok je ona smatrala da se radi o [[muzika|muzici]] koje je publika gladna, samo jedna osoba u njenom odjeljenju se na početku slagala s tom tezom. Ploča je slabo puštana u eter u Ujedinjenom Kraljevstvu, ali nakon što je na nju stavljen potpis Warner Brothersa, doživjela je platinasti tiraž. Kasnije, nanovo pušten u prodaju kao single, "Sultans of Swing" je postao iznenadni hit UK chart-a, ušavši u prvih deset. Prvi album je ušao u prvih deset u gotovo svakoj [[Evropa|evropskoj]] zemlji. Drugi album grupe, "Communiqué" se pojavio [[1979]]. godine. Postao je album broj jedan na [[Njemačka|njemačkim]] top listama, dok je paralelno album "Dire Straits" zazuzeo treće mjesto. Oba albuma su karakteristična po pojednostavljenom zvuku (''stripped-down sound''). Međutim to će se u narednim godinama promijeniti. Mark Knofler i John Illsley su jedina dva člana koja su zajedno svirala od formiranja do gašenja grupe. === Uvećana složenost === [[1980]]. godine Dire Straits je izdao treći album, "Maknig Movies". To je označilo pomak ka složenijim aranžmanima i produkciji što će se nastaviti do disolucije grupe 1990-ih. S pjesmom "Romeo and Juliet", koja je postala jedan od najpoznatijih hitova grupe, "Making Movies" je zatekao odlazak Davida Knopflera dok se album još snimao; Sid McGinnis je popunio prazninu na ritam gitari u nastavku snimanja. Iako je Mark svirao na jednoj pjesmi prvog bratovljevog solo albuma, Mark i David se nisu pomirili godinama zbog svađe oko zasluga na albumima. Album je također ugostio klavijaturistu Roya Bittana iz [[Bruce Springsteen]]ovog E Street Banda, a producirao ga je Jimmy Iovine. Klavijaturista Alan Clark i [[Kalifornija|kalifornijski]] [[gitara|gitarista]] Hal Lindes su se priključili grupi za snimanje četvrtog studijskog albuma "Love Over Gold", koji je izašao [[1982]]. godine i bio je prvi album grupe kojeg je producirao Mark Knofler. Glavni hit albuma je bio "Private Investigations", koji je ušao među pet najboljih hitova u Ujedinjenom Kraljevstvu odnosno zauzeo drugu poziciju uprkos sedmominutnoj dužini pjesme. U drugim zemljama, dobro je prošao singl "Industrial Disease", pogotovo u [[Kanada|Kanadi]] gdje je ušao na listu deset najboljih hitova. Kratko nakon izlaska "Love Over Gold", grupu je napustio [[bubnjar]] Pick Withers radi [[jazz]] karijere. Zamijenio ga je Terry Williams, bivši član [[Rockpile]]a. [[1983]]. izišao je mini-album sa četiri pjesme, sa hit singlom "Twisting By the Pool". Nakon toga je uslijedio dvostruki živi album "Alchemy", [[1984]]. godine. U to vrijeme Mark Knopfler je također uradio muziku za [[film]]ove "Local Hero" i "Cal". Međutim najveći hit Dire Straitsa je tek trebao da dođe. === Era "Brothers in Arms" === Album "Brothers in Arms" je izdat [[1985]], te je postao najprodavaniji album u Ujedinjenom Kraljevstvu te godine i veliki međunarodni hit. Polučio je sa nekoliko singlova uključujući američki hit broj jedan "Money for Nothing", koji je bio prvi ikad pušteni video na [[MTV]]-u u Britaniji. Kasnije se pojavilo još personalnih promjena u bendu, pristupanjem drugog klavijaturiste Guya Fletchera. Za vrijeme snimanja albuma "Brothers in Arms", grupu napušta Hal Lindes. Njegovo mjesto je zauzeo Jack Sonni, iako je Lindes pokupio zasluge kao zvanični član grupe po izlasku albuma, a Sonni ipak nije. Omar Hakim se također piključio Terryju Williamsu na bubnjevima: obojica su ponijeli zasluge kao članovi benda za ovaj izlazak albuma. Svjetska turneja [[1985]]/[[1986]]. je ostvarila fenomenalan uspjeh. Nakon nastupa u [[Wembley Arena|Webley areni]], bend je [[13. juli|13. jula]] u posljepodnevnim satima nastupio na [[Live Aid]]u na [[Wembley Stadium|Wembley stadionu]]. Repertoar im je uključivao "Money For Nothing" sa [[Sting]]om kao gostujućim vokalom. Turneja se završila u Entertainment Centreu u [[Sidnej]]u ([[Australija]]) gdje grupa još uvijek drži rekord za uzastopne nastupe (21 noć zaredom). Posljednji nastup tog produženog boravka u Sidneju je snimljen i emitovan na Australijskoj i [[Novi Zeland|Novozelandskoj]] televiziji, a poznat je po jedinstvenoj kalipso interpretaciji pjesme "So Far Away" i improvizaciji poznate australijske narodne pjesme "Waltzing Matilda". Komercijalni uspjeh "Brothers in Arms" je došao i zbog činjenice da se radilo o jednom od prvih albuma upotpunosti digitalno snimljenih i produciranih u tada novom [[Compact disc]] formatu, što je navelo pobornike novih tehnologija da ga stave na listu "must by" albuma. "Brothers in Arms" CD je bio jedan od prvih albuma koji je sadržavao materijal koji se nije mogao pronaći na LP (Long playing) ekvivalentu; sadržavao je 12 minutni singl "Money for Nothing" umjesto 7 minutne verzije na LP-u. "Brothers in Arms" se također smatra prvim svjetskim CD singlom, koji je izdat u Ujedinjenom Kraljevstvu u vidu dva singla kao vid promocije, jedan sa logom za turneju Live 1985. i drugi posvećen australijskom dijelu turneje sa oznakom Live 1986. Sadržavajući samo četiri numere, imao je ograničen [[tiraž]]. Nadalje, novi format je nudio odličnu priliku za pokazivanje Knopflerovih [[filigran]]skih produkcijskih vrijednosti sa ranijim albumima, navodeći mnoge fanove da nanovo kupuju cijeli raniji katalog Dire Straitsa. "Brothers in Arms" je u Sjedinjenim Američkim Državama ostvario uspjeh popevši se na prvu poziciju na Billboard Magazine Top Pop Albums Chart, na kojoj se zadržao devet sedmica, postavši višeplatinasti album i završivši na petoj poziciji za [[1986]]. godinu. Također, prema nedavnom glasanju koje je provedeno u Ujedinjenom Kraljevstvu, "Brothers in Arms" je treći najbolje prodavani album svih vremena na Ostrvu. === Nakon "Brothers in Arms" === Po završetku ''Brothers in Arms'' turneje 1986. godine, Dire Straits je uzeo duži odmor, a Mark Knopfler se koncentrisao na solo projekte i [[film]]sku muziku. Bend se ponovo okupio za koncert u čast sedamdesetog rođendana [[Nelson Mandela|Nelsona Mandele]] [[1988]]. godine, gdje im se priključio [[Eric Clapton]] (koji je s njima izvodio svoj hit "Wonderful Tonight"). Iste godine, bend je napustio bubnjar Terry Williams. Nakon Markove saradnje sa Notting Hillbillies (koji su imali manji hit singl "Your Own Sweet Way" sa albuma "Missing... Presumed Having a Good Time"), Dire Straits se regrupisao [[januar]]a [[1991]]. godine. U to vrijeme bend se sastojao iz četiri ključna člana: Knopfler, John Illsley, te klavijaturisti Alan Clark i Guy Fletcher. Uz pomoć drugih povremenih članova, uključujući visoko cijenjenog američkog bubnjara Jeff Porcaroa iz Toto grupe (kome je ponuđeno stalno mjesto u grupi, ali je to odbio zbog obaveza snimanja prema Toto grupi), grupa je počela sa snimanjem numera za novi album. Rezultat je bio posljednji originalni studijski album Dire Straitsa, "On Every Street", izdat 1991. godine, šest godina nakon "Brothers in Arms". Uveliko iščekivano izdanje "On Every Street" je doživjelo pomješane kritike i srednji uspjeh. Prema nekim kritičarima, album je bio ispod kvaliteta ranijih albuma, i nije se prodavao na ranijem nivou. Na pjesmi "The Bug" je sarađivao back vokal Vince Gill koji je također odbio ponudu da se priključi bendu. Turneja koja je uslijedila u periodu 1991-1992. nije bila uspješna kao prethodna 1985-1986. Živi album "On the Night" koji je izašao 1993. godine je dokumentovao turneju, na kojoj je Chris Whitten svirao bubnjeve. Nakon izdavanja "Live at the BBC", kolekcije živih snimaka koji su nastali tokom ranijih godina, Dire Straits se tiho rasformirao 1995. godine, nakon što je Knopfler izrazio želju da prestane sa turnejama velikih razmjera, te se upotpunosti odmah bacio na solo materijal i filmsku muziku, dok su njegove kolege iz benda nastavile sa vlastitim karijerama. Guy Fletcher je međutim nastavio da sarađuje na gotovo svakom komadu koji se ticao Knopflerove solo karijere. Izdata su tri ''best of'' albuma, a posljednji je [[kompilacija]] pod nazivom "The Best of Dire Straits & Mark Knopfler: Private Investigations" iz [[novembar|novembra]] [[2005]], koja sadrži većinu studijskog materijala, te solo i filmski materijal Marka Knopflera. Album je postao underground hit na iznenađenje mnogih, i prošao je izuzetno dobro kada se uzme u obzir činjenica da se grupa raspala prije gotovo deceniju, a na albumu se našla samo jedna ranije neobjavljena numera "All The Roadrunning", duet sa Emmylou Harris koji je kasnije izdat na albumu istog imena. Dire Straits i Mark Knopfler su prodali do danas oko 118 miliona albuma. Neki od poznatih poštovaoca Dire Straitsa i Marka Knopflera su: [[Douglas Adams]], [[Diana, princeza od Velsa]], [[Quentin Tarantino]], grupa [[The Killers]], koja je preradila pjesmu "Romeo and Juliet" za seriju "Live from Abbey Road" na Channel 4, potom Sachin Tendulkar. Muzički bend "System of a Down" ponekad svira dijelove "Sultans of Swing" na svojim koncertima kao uvod za svoju pjesmu "Aerials". == Članovi Dire Straitsa == {| class="toccolours" border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 style="float: width: 265px; margin: 0 0 1em 1em; border-collapse: collapse; border: 1px solid #E2E2E2;" |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1977– 1980 | * Mark Knopfler - vodeća gitara, vodeći vokali * David Knopfler - ritam gitara, klavijature, back vokali * John Illsley - bas-gitara, back volaki * Pick Withers - bubnjevi, udaraljke |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1980 | * Mark Knopfler - električna gitara, vodeći vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Pick Withers - bubnjevi, back vokali |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1980–1982 | * Mark Knopfler - vodeća gitara, vodeći vokali * Hal Lindes - ritam gitara, back vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Alan Clark - klavijature * Pick Withers - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1982–1984 | * Mark Knopfler - vodeća gitara, vodeći vokali * Hal Lindes - ritam gitara, back vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Alan Clark - klavijature * Terry Williams - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1984–1985 | * Mark Knopfler - vodeća gitara, vodeći vokali * Hal Lindes - ritam gitara, back vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir * Terry Williams - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1985 | * Mark Knopfler - gitara, vodeći vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir * Terry Williams - bubnjevi * Omar Hakim - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1985 | * Mark Knopfler - gitara, vodeći vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir * Terry Williams - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1985–1988 | * Mark Knopfler - vodeća gitara, vodeći vokali * Jack Sonni - ritam gitara * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir * Terry Williams - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1988–1989 | * Mark Knopfler - gitara, vodeći vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir * Terry Williams - bubnjevi |- ! bgcolor="#E7EBEE" | 1989–1995 | * Mark Knopfler - gitara, vodeći vokali * John Illsley - bas-gitara, back vokali * Guy Fletcher - orgulje, back vokali * Alan Clark - klavir |} ==== Članovi za vrijeme gašenja benda ==== * Mark Knopfler - vodeći vokali, gitara (1977–1995) * John Illsley - bas-gitara, back vokali (1977–1995) * Alan Clark - klavijature (1980–1995) * Guy Fletcher - klavijature, back vokali (1984–1995) ==== Bivši članovi ==== * David Knopfler - gitara, klavijature, back vokali (1977–1980) * Pick Withers - bubnjevi i udaraljke (1977–1982) * Hal Lindes - gitara, back vokali (1980–1985) * Terry Williams - bubnjevi (1982–1989) * Omar Hakim - bubnjevi (1985) * Jack Sonni - gitara (1985–1988) ==== Pomoćni članovi za turneje ==== * Mel Collins - saksofon (1983) * Tommy Mandel - klavijature (1982–1983) * Joop de Korte - udaraljke (1982–1986) * Chris Whitten - bubnjevi i udaraljke (1991–1995) * Phil Palmer - gitara (1991–1995) * Paul Franklin - pedal steel gitara (1991–1995) * Chris White - saksofon (1985–1995) * Danny Cummings - udaraljke (1991–1995) == Diskografija == === Glavni albumi === * [[1978]] ''Dire Straits'' (Globalna prodaja: 15 miliona) #5 [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]], #2 [[SAD]] * [[1979]] ''Communiqué'' (Globalna prodaja: 7 miliona) #5 UK, #11 SAD * [[1980]] ''Making Movies'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 1 milion) #4 UK, #19 SAD * [[1982]] ''Love Over Gold'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 0,5 miliona) '''#1''' UK, #19 SAD * [[1985]] ''Brothers in Arms'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 9 miliona; globalna prodaja: 29 miliona) '''#1''' UK, '''#1''' SAD * [[1991]] ''On Every Street'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 1 milion; globalna prodaja: 8 miliona) '''#1''' UK, #12 SAD === Mini-albumi === * [[1983]] ''ExtendedancEPlay'' #53 SAD * [[1993]] ''Encores'' === Živi albumi === * [[1984]] ''Alchemy'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 0,5 miliona) (uživo u [[London]]u) #3 UK, #46 SAD * [[1993]] ''On the Night'' * [[1995]] ''Live at the BBC'' === Kompilacije === * [[1988]] ''Money for Nothing'' (Prodaja u Sjedinjenim Američkim Državama: 1 milion) '''#1''' UK, #62 SAD * [[1998]] ''Sultans of Swing: The Very Best of Dire Straits'' (Prodaja širom svijeta je premašila cifru od 4,2 miliona također na DVD) * [[2005]] ''The Best of Dire Straits & Mark Knopfler: Private Investigations'' === Singlovi === {| class="wikitable" ! Godina ! Pjesma ! <small>Billboard Hot 100 [[SAD]]</small> ! <small>Mainstream Rock Tracks [[SAD]]</small> ! <small>UK singles chart [[UK]]</small> | <small>Canadian Singles Chart [[Kanada]]</small> ! Album |- | [[1979]] | "Sultans Of Swing" | #4 | - | #8 | #4 | ''Dire Straits'' |- | [[1979]] | "Lady Writer" | #45 | - | #51 | #51 | ''Communiqué'' |- | [[1981]] | "Romeo and Juliet" | - | - | #8 | - | ''Making Movies'' |- | [[1981]] | "Skateaway" | #58 | #31 | #37 | - | ''Making Movies'' |- | [[1981]] | "Tunnel of Love" | - | - | #54 | - | ''Making Movies'' |- | [[1982]] | "Private Investigations" | - | - | #2 | - | ''Love Over Gold'' |- | [[1983]] | "Industrial Disease" | #75 | #9 | - | #18 | ''Love Over Gold'' |- | [[1983]] | "Twisting By The Pool" | - | #12 | #14 | #18 | ''ExtendedancEPlay'' |- | [[1984]] | "Love Over Gold (Live)" | - | - | #50 | - | ''Alchemy: Dire Straits Live'' |- | [[1985]] | "So Far Away"<sup>1</sup> | #19 | #29 | #20 | #24 | ''Brothers In Arms'' |- | [[1985]] | "Money For Nothing" | #1 | #1 | #4 | #1 | ''Brothers In Arms'' |- | [[1985]] | "Brothers In Arms" | - | - | #16 | - | ''Brothers In Arms'' |- | [[1986]] | "Walk Of Life" | #7 | #6 | #2 | #7 | ''Brothers In Arms'' |- | [[1986]] | "Your Latest Trick" | - | - | #26 | - | ''Brothers In Arms'' |- | [[1988]] | "Sultans Of Swing (Re-Issue)" | - | - | #62 | - | ''Dire Straits'' |- | [[1991]] | "Calling Elvis" | - | #3 | #21 | #4 | ''On Every Street'' |- | [[1991]] | "Heavy Fuel" | - | #1 | #55 | #17 | ''On Every Street'' |- | [[1992]] | "On Every Street" | - | - | #42 | - | ''On Every Street'' |- | [[1992]] | "The Bug" | - | #8 | #67 | #21 | ''On Every Street'' |- | [[1993]] | "Encores (EP)" | - | - | #31 | - | ''Encores (EP)'' |- | [[1993]] | "Your Latest Trick (Live)" | - | - | - | #91 | ''On the Night'' |} * <sup>1</sup>1986. pušten u prodaju u SAD/Kanadi == Nagrade == * BRIT Awards [[1983]]. - Najbolja britanska grupa * Grammy Awards [[1985]]. - Najbolja rock izvedba (duo ili grupa s vokalom) (za pjesmu ''Money for Nothing'') * Grammy Awards [[1986]]. - Najbolji muzički video, kratka forma (za ''Brothers In Arms'') * BRIT Awards [[1986]]. - Najbolja britanska grupa * BRIT Awards [[1987]]. - Najbolji britanski album (za "Brothers In Arms") == Zanimljivosti == * Pjesma "Local Hero" svira dok fudbaleri [[Newcastle United]]a izlaze na teren kada igraju domaće utakmice. == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} * [https://web.archive.org/web/20160118170956/http://www.mark-knopfler.com/ Mark Knopflerov zvanični website] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [http://www.knopfler.com David Knopflerov zvanični website] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [http://www.david-knopfler.de David Knopflerov zvanični njemački website] {{Simboli jezika|de|Njemački}} * [http://www.hallindes.com/ Hal Lindesov zvanični website] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [http://www.guyfletcher.co.uk/ Guy Fletcherov zvanični website] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [http://www.swanseablues.co.uk/ Terry Williams Tawe Delta Blues Cafe] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [https://archive.is/20140320083719/http://www.mark-knopfler-news.co.uk/biogs/mark.html Mark Knopflerova autorizovana biografija] {{Simboli jezika|en|Engleski}} * [http://www.mark-knopfler.de Njemački nezvanični website] {{Simboli jezika|de|Njemački}} * [https://web.archive.org/web/20120311195613/http://www.mark-knopfler.nl/ Holandski nezvanični website] {{Simboli jezika|nl|Holandski}} * [https://web.archive.org/web/20090504043908/http://www.spanishcity.net/ Španski nezvanični website] {{Simboli jezika|es|Španski}} [[Kategorija:Britanske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] [[Kategorija:Dire Straits]] i0l6edw09getavx5jnef21csvfyumco Spisak autoputeva i brzih cesta u Hrvatskoj 0 59661 3426279 3325046 2022-07-31T02:56:54Z CAPTAIN RAJU 86938 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Croatia road sign C122.svg]] → [[File:HR road sign C109.svg]] [[c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name) wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Croatia_road_sign_C100.svg|200px|desno]] '''Hrvatski autoputevi''' su [[autoput]]evi koji prolaze kroz [[Hrvatska|Republiku Hrvatsku]]. Počeli su se graditi [[1970te|70ih]] godina [[20. vijek]]a, a intenzivnija izgradnja je počela iza [[1995]]. godine. [[Hrvatska]] ima oko <small>''(podaci za 2013. godinu)''</small> 1.288,50 [[kilometar|km]] autoputa.<ref>http://www.huka.hr/files/docs/Huka_Nacionalno_izvjesce_2013.pdf</ref> Za [[Hrvatska|Hrvatske]] [[autoput]]eve se plaća [[putarina]], kao i za [[Krk|Krčki]] most. Na [[Hrvatska|Hrvatskim]] [[autoput]]evima ograničenje brzine iznosi 130&nbsp;km/h, ako nema drugih znakova za ograničenje brzine. == Pregled autoputeva == Hrvatski autoputevi su označeni velikim slovom '''A''' i brojnom oznakom iza slova. Sljedeća tabela prikazuje sve izgrađene i planirane autoputeve u Hrvatskoj: [[Datoteka:Autocesta.svg|200px|Mreža hrvatskih autoputeva|mini|desno]] [[Datoteka:Croatia_Highway.JPG|mini|200px|[[Autoput A1|Autoput Zagreb-Split]] kod tunela ''Sveti Rok'']] [[Datoteka:HR road sign C109.svg|desno|172px|Brzine u Hrvatskoj]] {| class="wikitable" |- ! Oznaka !! Naziv !! Dionica !! Dužina |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A1-Hex-Green.svg|40px|A1]] || [[Autoput A1 (Hrvatska)|Autoput ''Dalmatina'']] || [[Zagreb]]/[[Lučko]] - [[Bosiljevo]] - [[Split]] - [[Dubrovnik]] || align="right" | 416&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A2-Hex-Green.svg|40px|A2]] || [[Autoput A2 (Hrvatska)|Zagorski autoput]] || [[Macelj]] - [[Krapina]] - [[Zagreb]]/[[Zaprešić]] || align="right" | 60&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A3-Hex-Green.svg|40px|A3]] || [[Autoput A3 (Hrvatska)|Posavski autoput]] || [[Bregana]] - [[Zagreb]] - [[Slavonski Brod]] - [[Lipovac]] || align="right" | 306&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A4-Hex-Green.svg|40px|A4]] || [[Autoput A4 (Hrvatska)|Varaždinski autoput]] || [[Goričan]] - [[Zagreb]]/[[Ivanja Reka]] || align="right" | 97&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A5-Hex-Green.svg|40px|A5]] || [[Autoput A5 (Hrvatska)|Slavonski autoput]] || [[Beli Manastir]] - [[Osijek]] - [[Svilaj]] || align="right" | 89&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A6-Hex-Green.svg|40px|A6]] || [[Autoput A6 (Hrvatska)|Primorsko-goranski autoput]] || [[Bosiljevo]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]]/[[Orehovica]] || align="right" | 62&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A7-Hex-Green.svg|40px|A7]] || [[Autoput A7 (Hrvatska)|Kvarnerski autoput]] || [[Rupa]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Žuta Lokva]] || align="right" | 104&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A8-Hex-Green.svg|40px|A8]] || [[Autoput A8 (Hrvatska)|Učki autoput]] || [[Kanfanar]] - [[Matulji]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 63&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A9-Hex-Green.svg|40px|A9]] || [[Autoput A9 (Hrvatska)|Autoput A9]] || [[Kaštel]] - [[Pula]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 75&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A10-Hex-Green.svg|40px|A10]] || [[Autoput A10 (Hrvatska)|Autoput A10]] || [[Bosna i Hercegovina|BiH granica]] - [[Ploče]] || align="right" | 9&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A11-Hex-Green.svg|40px|A11]] || [[Autoput A11 (Hrvatska)|Autoput A11]] || [[Zagreb]] - [[Velika Gorica]] - [[Lekenik]] - [[Sisak]] || align="right" | 47&nbsp;km |- | | || || || | |- | align="right" | || '''Ukupna dužina autoputa''' || || align="right" | '''1288,5&nbsp;km''' |} == Sistem naplate == Za većinu '''[[autoput]]eva''' u '''[[Hrvatska|Hrvatskoj]]''' se plaća [[putarina]]. Na ovim autoputevima postoji zatvoreni sistem naplate: * sistem [[Zagreb]] - [[Split]] i [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Zagreb]] (A1 i A6) * Zagreb - [[Lipovac]] (A3) * Zagreb - [[Macelj]] (A2) * Zagreb - [[Goričan]] (A4) Na sljedećim autoputevima postoje samo čeoni putarinski prolazi: * [[Istarski ipsilon]] (tunel Učka i vijadukt Mirna) (A8/A9) * [[Bregana]] - Zagreb (A3) Ostale autoceste se ne naplaćuju. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Highways in Croatia}} * [https://web.archive.org/web/20181208061457/http://hac.hr/ Hrvatske Autoceste d.o.o.] * [http://www.arz.hr Autoput Rijeka-Zagreb d.d.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161024214841/http://www.arz.hr/ |date=24. 10. 2016 }} * [https://web.archive.org/web/20090331183652/http://www.bina-istra.hr/ BINA-ISTRA] * [http://www.azm.hr/ Autoput Zagreb-Macelj d.o.o] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821223911/http://www.azm.hr/ |date=21. 8. 2007 }} {{Autoputevi i državne ceste u Hrvatskoj}} [[Kategorija:Autoputevi u Hrvatskoj]] p5cszq4orml4navzv7p8lo8qa0ty5vy 3426310 3426279 2022-07-31T09:27:24Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Croatia_road_sign_C100.svg|200px|desno]] '''Hrvatski autoputevi''' su [[autoput]]evi koji prolaze kroz [[Hrvatska|Republiku Hrvatsku]]. Počeli su se graditi 1970-ih godina 20. vijeka, a intenzivnija izgradnja je počela iza 1995. godine. [[Hrvatska]] ima oko <small>''(podaci za 2013. godinu)''</small> 1.288,50 km]) autoputa.<ref>http://www.huka.hr/files/docs/Huka_Nacionalno_izvjesce_2013.pdf</ref> Za [[Hrvatska|Hrvatske]] [[autoput]]eve se plaća [[putarina]], kao i za [[Krčki most]]. Na hrvatskim autoputevima ograničenje brzine iznosi 130&nbsp;km/h, ako nema drugih znakova za ograničenje brzine. == Pregled autoputeva == Hrvatski autoputevi su označeni velikim slovom '''A''' i brojnom oznakom iza slova. Sljedeća tabela prikazuje sve izgrađene i planirane autoputeve u Hrvatskoj: [[Datoteka:Autocesta.svg|200px|Mreža hrvatskih autoputeva|mini|desno]] [[Datoteka:Croatia_Highway.JPG|mini|200px|[[Autoput A1|Autoput Zagreb-Split]] kod tunela ''Sveti Rok'']] [[Datoteka:HR road sign C109.svg|desno|172px|Brzine u Hrvatskoj]] {| class="wikitable" |- ! Oznaka !! Naziv !! Dionica !! Dužina |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A1-Hex-Green.svg|40px|A1]] || [[Autoput A1 (Hrvatska)|Autoput ''Dalmatina'']] || [[Zagreb]]/[[Lučko]] - [[Bosiljevo]] - [[Split]] - [[Dubrovnik]] || align="right" | 416&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A2-Hex-Green.svg|40px|A2]] || [[Autoput A2 (Hrvatska)|Zagorski autoput]] || [[Macelj]] - [[Krapina]] - [[Zagreb]]/[[Zaprešić]] || align="right" | 60&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A3-Hex-Green.svg|40px|A3]] || [[Autoput A3 (Hrvatska)|Posavski autoput]] || [[Bregana]] - [[Zagreb]] - [[Slavonski Brod]] - [[Lipovac]] || align="right" | 306&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A4-Hex-Green.svg|40px|A4]] || [[Autoput A4 (Hrvatska)|Varaždinski autoput]] || [[Goričan]] - [[Zagreb]]/[[Ivanja Reka]] || align="right" | 97&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A5-Hex-Green.svg|40px|A5]] || [[Autoput A5 (Hrvatska)|Slavonski autoput]] || [[Beli Manastir]] - [[Osijek]] - [[Svilaj]] || align="right" | 89&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A6-Hex-Green.svg|40px|A6]] || [[Autoput A6 (Hrvatska)|Primorsko-goranski autoput]] || [[Bosiljevo]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]]/[[Orehovica]] || align="right" | 62&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A7-Hex-Green.svg|40px|A7]] || [[Autoput A7 (Hrvatska)|Kvarnerski autoput]] || [[Rupa]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Žuta Lokva]] || align="right" | 104&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A8-Hex-Green.svg|40px|A8]] || [[Autoput A8 (Hrvatska)|Učki autoput]] || [[Kanfanar]] - [[Matulji]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 63&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A9-Hex-Green.svg|40px|A9]] || [[Autoput A9 (Hrvatska)|Autoput A9]] || [[Kaštel]] - [[Pula]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 75&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A10-Hex-Green.svg|40px|A10]] || [[Autoput A10 (Hrvatska)|Autoput A10]] || [[Bosna i Hercegovina|BiH granica]] - [[Ploče]] || align="right" | 9&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A11-Hex-Green.svg|40px|A11]] || [[Autoput A11 (Hrvatska)|Autoput A11]] || [[Zagreb]] - [[Velika Gorica]] - [[Lekenik]] - [[Sisak]] || align="right" | 47&nbsp;km |- | | || || || | |- | align="right" | || '''Ukupna dužina autoputa''' || || align="right" | '''1288,5&nbsp;km''' |} == Sistem naplate == Za većinu autoputeva u Hrvatskoj se plaća [[putarina]]. Na ovim autoputevima postoji zatvoreni sistem naplate: * sistem [[Zagreb]] - [[Split]] i [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Zagreb]] (A1 i A6) * Zagreb - [[Lipovac]] (A3) * Zagreb - [[Macelj]] (A2) * Zagreb - [[Goričan]] (A4) Na sljedećim autoputevima postoje samo čeoni putarinski prolazi: * [[Istarski ipsilon]] (tunel Učka i vijadukt Mirna) (A8/A9) * [[Bregana]] - Zagreb (A3) Ostale autoceste se ne naplaćuju. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Highways in Croatia}} * [https://web.archive.org/web/20181208061457/http://hac.hr/ Hrvatske Autoceste d.o.o.] * [http://www.arz.hr Autoput Rijeka-Zagreb d.d.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161024214841/http://www.arz.hr/ |date=24. 10. 2016 }} * [https://web.archive.org/web/20090331183652/http://www.bina-istra.hr/ BINA-ISTRA] * [http://www.azm.hr/ Autoput Zagreb-Macelj d.o.o] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821223911/http://www.azm.hr/ |date=21. 8. 2007 }} {{Autoputevi i državne ceste u Hrvatskoj}} [[Kategorija:Autoputevi u Hrvatskoj]] m5pf0mhc2x8u4vcdq9nax2e9vyul517 3426313 3426310 2022-07-31T09:29:55Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Croatia_road_sign_C100.svg|200px|desno]] '''Hrvatski autoputevi''' su [[autoput]]evi koji prolaze kroz [[Hrvatska|Republiku Hrvatsku]]. Počeli su se graditi 1970-ih godina, a intenzivnija izgradnja je počela iza 1995. godine. Hrvatska ima oko <small>''(podaci za 2013. godinu)'')</small> 1.288,50 km autoputa.<ref>http://www.huka.hr/files/docs/Huka_Nacionalno_izvjesce_2013.pdf</ref> Za autoputeve se plaća [[putarina]], kao i za [[Krčki most]]. Na hrvatskim autoputevima ograničenje brzine iznosi 130&nbsp;km/h, ako nema drugih znakova za ograničenje brzine. == Pregled autoputeva == Hrvatski autoputevi su označeni velikim slovom '''A''' i brojnom oznakom iza slova. Sljedeća tabela prikazuje sve izgrađene i planirane autoputeve u Hrvatskoj: [[Datoteka:Autocesta.svg|200px|Mreža hrvatskih autoputeva|mini|desno]] [[Datoteka:Croatia_Highway.JPG|mini|200px|[[Autoput A1|Autoput Zagreb-Split]] kod tunela ''Sveti Rok'']] [[Datoteka:HR road sign C109.svg|desno|172px|Brzine u Hrvatskoj]] {| class="wikitable" |- ! Oznaka !! Naziv !! Dionica !! Dužina |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A1-Hex-Green.svg|40px|A1]] || [[Autoput A1 (Hrvatska)|Autoput ''Dalmatina'']] || [[Zagreb]]/[[Lučko]] - [[Bosiljevo]] - [[Split]] - [[Dubrovnik]] || align="right" | 416&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A2-Hex-Green.svg|40px|A2]] || [[Autoput A2 (Hrvatska)|Zagorski autoput]] || [[Macelj]] - [[Krapina]] - [[Zagreb]]/[[Zaprešić]] || align="right" | 60&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A3-Hex-Green.svg|40px|A3]] || [[Autoput A3 (Hrvatska)|Posavski autoput]] || [[Bregana]] - [[Zagreb]] - [[Slavonski Brod]] - [[Lipovac]] || align="right" | 306&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A4-Hex-Green.svg|40px|A4]] || [[Autoput A4 (Hrvatska)|Varaždinski autoput]] || [[Goričan]] - [[Zagreb]]/[[Ivanja Reka]] || align="right" | 97&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A5-Hex-Green.svg|40px|A5]] || [[Autoput A5 (Hrvatska)|Slavonski autoput]] || [[Beli Manastir]] - [[Osijek]] - [[Svilaj]] || align="right" | 89&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A6-Hex-Green.svg|40px|A6]] || [[Autoput A6 (Hrvatska)|Primorsko-goranski autoput]] || [[Bosiljevo]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]]/[[Orehovica]] || align="right" | 62&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A7-Hex-Green.svg|40px|A7]] || [[Autoput A7 (Hrvatska)|Kvarnerski autoput]] || [[Rupa]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Žuta Lokva]] || align="right" | 104&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A8-Hex-Green.svg|40px|A8]] || [[Autoput A8 (Hrvatska)|Učki autoput]] || [[Kanfanar]] - [[Matulji]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 63&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A9-Hex-Green.svg|40px|A9]] || [[Autoput A9 (Hrvatska)|Autoput A9]] || [[Kaštel]] - [[Pula]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 75&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A10-Hex-Green.svg|40px|A10]] || [[Autoput A10 (Hrvatska)|Autoput A10]] || [[Bosna i Hercegovina|BiH granica]] - [[Ploče]] || align="right" | 9&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A11-Hex-Green.svg|40px|A11]] || [[Autoput A11 (Hrvatska)|Autoput A11]] || [[Zagreb]] - [[Velika Gorica]] - [[Lekenik]] - [[Sisak]] || align="right" | 47&nbsp;km |- | | || || || | |- | align="right" | || '''Ukupna dužina autoputa''' || || align="right" | '''1288,5&nbsp;km''' |} == Sistem naplate == Za većinu autoputeva u Hrvatskoj se plaća [[putarina]]. Na ovim autoputevima postoji zatvoreni sistem naplate: * sistem [[Zagreb]] - [[Split]] i [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Zagreb]] (A1 i A6) * Zagreb - [[Lipovac]] (A3) * Zagreb - [[Macelj]] (A2) * Zagreb - [[Goričan]] (A4) Na sljedećim autoputevima postoje samo čeoni putarinski prolazi: * [[Istarski ipsilon]] (tunel Učka i vijadukt Mirna) (A8/A9) * [[Bregana]] - Zagreb (A3) Ostale autoceste se ne naplaćuju. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Highways in Croatia}} * [https://web.archive.org/web/20181208061457/http://hac.hr/ Hrvatske Autoceste d.o.o.] * [http://www.arz.hr Autoput Rijeka-Zagreb d.d.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161024214841/http://www.arz.hr/ |date=24. 10. 2016 }} * [https://web.archive.org/web/20090331183652/http://www.bina-istra.hr/ BINA-ISTRA] * [http://www.azm.hr/ Autoput Zagreb-Macelj d.o.o] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821223911/http://www.azm.hr/ |date=21. 8. 2007 }} {{Autoputevi i državne ceste u Hrvatskoj}} [[Kategorija:Autoputevi u Hrvatskoj]] 5afg7kyilask6wd8whgghj4ui9fq43y 3426314 3426313 2022-07-31T09:31:10Z AnToni 2325 /* Pregled autoputeva */ wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Croatia_road_sign_C100.svg|200px|desno]] '''Hrvatski autoputevi''' su [[autoput]]evi koji prolaze kroz [[Hrvatska|Republiku Hrvatsku]]. Počeli su se graditi 1970-ih godina, a intenzivnija izgradnja je počela iza 1995. godine. Hrvatska ima oko <small>''(podaci za 2013. godinu)'')</small> 1.288,50 km autoputa.<ref>http://www.huka.hr/files/docs/Huka_Nacionalno_izvjesce_2013.pdf</ref> Za autoputeve se plaća [[putarina]], kao i za [[Krčki most]]. Na hrvatskim autoputevima ograničenje brzine iznosi 130&nbsp;km/h, ako nema drugih znakova za ograničenje brzine. == Pregled autoputeva == Hrvatski autoputevi su označeni velikim slovom '''A''' i brojnom oznakom iza slova. Sljedeća tabela prikazuje sve izgrađene i planirane autoputeve u Hrvatskoj: [[Datoteka:Autocesta.svg|200px|Mreža hrvatskih autoputeva|mini|desno]] [[Datoteka:Croatia_Highway.JPG|mini|200px|[[Autoput A1|Autoput Zagreb-Split]] kod tunela ''Sveti Rok'']] [[Datoteka:HR road sign C109.svg|desno|172px|Brzine u Hrvatskoj]] {| class="wikitable" |- ! Oznaka !! Naziv !! Dionica !! Dužina |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A1-Hex-Green.svg|40px|A1]] || [[Autoput A1 (Hrvatska)|Autoput ''Dalmatina'']] || [[Zagreb]]/[[Lučko]] - [[Bosiljevo (Hrvatska)|Bosiljevo]] - [[Split]] - [[Dubrovnik]] || align="right" | 416&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A2-Hex-Green.svg|40px|A2]] || [[Autoput A2 (Hrvatska)|Zagorski autoput]] || [[Macelj]] - [[Krapina]] - [[Zagreb]]/[[Zaprešić]] || align="right" | 60&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A3-Hex-Green.svg|40px|A3]] || [[Autoput A3 (Hrvatska)|Posavski autoput]] || [[Bregana]] - [[Zagreb]] - [[Slavonski Brod]] - [[Lipovac]] || align="right" | 306&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A4-Hex-Green.svg|40px|A4]] || [[Autoput A4 (Hrvatska)|Varaždinski autoput]] || [[Goričan]] - [[Zagreb]]/[[Ivanja Reka]] || align="right" | 97&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A5-Hex-Green.svg|40px|A5]] || [[Autoput A5 (Hrvatska)|Slavonski autoput]] || [[Beli Manastir]] - [[Osijek]] - [[Svilaj]] || align="right" | 89&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A6-Hex-Green.svg|40px|A6]] || [[Autoput A6 (Hrvatska)|Primorsko-goranski autoput]] || [[Bosiljevo]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]]/[[Orehovica]] || align="right" | 62&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A7-Hex-Green.svg|40px|A7]] || [[Autoput A7 (Hrvatska)|Kvarnerski autoput]] || [[Rupa]] - [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Žuta Lokva]] || align="right" | 104&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A8-Hex-Green.svg|40px|A8]] || [[Autoput A8 (Hrvatska)|Učki autoput]] || [[Kanfanar]] - [[Matulji]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 63&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A9-Hex-Green.svg|40px|A9]] || [[Autoput A9 (Hrvatska)|Autoput A9]] || [[Kaštel]] - [[Pula]] ''(Istarski ipsilon)'' || align="right" | 75&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A10-Hex-Green.svg|40px|A10]] || [[Autoput A10 (Hrvatska)|Autoput A10]] || [[Bosna i Hercegovina|BiH granica]] - [[Ploče]] || align="right" | 9&nbsp;km |- | align="right" | [[Datoteka:Motorway-A11-Hex-Green.svg|40px|A11]] || [[Autoput A11 (Hrvatska)|Autoput A11]] || [[Zagreb]] - [[Velika Gorica]] - [[Lekenik]] - [[Sisak]] || align="right" | 47&nbsp;km |- | | || || || | |- | align="right" | || '''Ukupna dužina autoputa''' || || align="right" | '''1288,5&nbsp;km''' |} == Sistem naplate == Za većinu autoputeva u Hrvatskoj se plaća [[putarina]]. Na ovim autoputevima postoji zatvoreni sistem naplate: * sistem [[Zagreb]] - [[Split]] i [[Rijeka (grad)|Rijeka]] - [[Zagreb]] (A1 i A6) * Zagreb - [[Lipovac]] (A3) * Zagreb - [[Macelj]] (A2) * Zagreb - [[Goričan]] (A4) Na sljedećim autoputevima postoje samo čeoni putarinski prolazi: * [[Istarski ipsilon]] (tunel Učka i vijadukt Mirna) (A8/A9) * [[Bregana]] - Zagreb (A3) Ostale autoceste se ne naplaćuju. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Highways in Croatia}} * [https://web.archive.org/web/20181208061457/http://hac.hr/ Hrvatske Autoceste d.o.o.] * [http://www.arz.hr Autoput Rijeka-Zagreb d.d.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20161024214841/http://www.arz.hr/ |date=24. 10. 2016 }} * [https://web.archive.org/web/20090331183652/http://www.bina-istra.hr/ BINA-ISTRA] * [http://www.azm.hr/ Autoput Zagreb-Macelj d.o.o] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070821223911/http://www.azm.hr/ |date=21. 8. 2007 }} {{Autoputevi i državne ceste u Hrvatskoj}} [[Kategorija:Autoputevi u Hrvatskoj]] 444hletfcj9ripdkq9f85wgwcexuu4x Enver Hadžihasanović 0 61718 3426123 3377161 2022-07-30T14:30:15Z Dzida888 96244 /* Predratni period */ wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija osoba | ime = Enver Hadžihasanović | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1950|7|7}} | mjesto_rođenja = Zvornik, FNRJ | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> |nacionalnost = Bošnjak |zanimanje = vojno lice }} '''Enver Hadžihasanović''' (7. juli 1950. [[Zvornik]]) je bivši [[general]] [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]] i [[komandant]] [[Treći korpus Armije RBiH|3. korpusa]] i ratni zločinac osuđen na 5 godina zatvora. ==Predratni period== Enver Hadžihasanović je rođen u [[Zvornik]]u, od oca Besima i majke Refije. Poslije srednje škole upisuje akademiju KoV JNA koju i završava 1973. godine u [[Beograd]]u. Nakon toga je raspoređivan na različite dužnosti u [[JNA]] u [[Tuzla|Tuzli]] i [[Sarajevo|Sarajevu]]. Kao kapetan prve klase pohađao je Komandno-štabnu školu u Beogradu. Završetkom te škole unaprijeđen je u čin [[major]]a i raspoređen na dužnost komandanta bataljona vojne policije 7. armije JNA. 1988]]. godine prekomandovan je na dužnost načelnika štaba 49. [[Motorizovana brigada|motorizovane brigade]]. Nakon transformacije ove brigade u [[Mehanizovana brigada|mehanizovanu brigadu]], krajem 1989. godine postavljen je za njenog [[komandant]]a. Obavljajući tu dužnost stekao je i čin [[potpukovnik]]a. ==Ratni period== Početkom aprila 1992. [[JNA]] je stavila Envera Hadžihasanovića u kućni pritvor u [[Sarajevo|Sarajevu]]. On je međutim 8. aprila 1992. godine uspio pobjeći iz kućnog zatvora te je dezertirao iz JNA. Neposredno po napuštanju JNA, stupa u [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalnu odbranu BiH]]. Dana 14. novembra 1992. godine, postao je prvi komandant [[Treći korpus Armije RBiH|3. korpusa Armije Bosne i Hercegovine]] i tu dužnost obavlja do 1. novembra 1993. godine, kada je unaprijeđen u [[Načelnik Štaba Vrhovne komande Armije RBiH|načelnika Štaba Vrhovne komande Armije RBiH]].<ref>http://www.icty.org/x/cases/hadzihasanovic_kubura/ind/en/had-ii010713e.pdf</ref> U decembru 1993. je unaprijeđen u čin [[Brigadni general|brigadnog generala]]. ==Poslijeratni period== Formiranjem [[Vojska Federacije Bosne i Hercegovine|Vojske Federacije Bosne i Hercegovine]] postaje član njene komande. U maju 1997. godine unaprijeđen je u čin [[Divizijski general|divizijskog generala]]. Poslije je unaprijeđen u čin [[general major]]a i u tom činu i završava profesionalnu službe jer je penzionisan u aprilu 2000. godine. Godine 2006. Enver Hadžihasanović osuđen je na 5 godina zatvora pred [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Tribunalom u Hagu]] po [[Komandna odgovornost|komandnoj odgovornosti]] jer nije preduzeo nužne i razumne mjere da kazni podređene za kršenja [[Zakoni i običaji ratovanja|zakona i običaja ratovanja]] protiv [[zarobljenik]]a u [[Zenica|Zenici]] i [[Bugojno|Bugojnu]] 1993. (ubistvo i okrutno postupanje). U aprilu 2008. godine, kazna mu je smanjena na 3,5 godine, a osuđen je za propust da spriječi ili kazni okrutno postupanje prema zatvorenicima u [[Muzička škola u Zenici|Muzičkoj školi u Zenici]] 1993. Pušten je na slobodu 23. aprila 2008. nakon što je izdržao kaznu. Ostale optužbe, ubistvo [[Mladen Havranek|Mladena Havraneka]] i okrutno postupanje prema šestorici zatvorenika u salonu namještaja "Slavonija", te ubistvo [[Dragan Popović|Dragana Popovića]] i okrutno postupanje prema zatvorenicima u [[Orašac|Orašcu]] u oktobru 1993. godine su odbačene pošto, po jednoglasnom mišljenju sudija, nisu dokazane "van razumne sumnje". [http://www.sense-agency.com/ba/stream.php?sta=3&pid=11186&kat=6]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} ==Reference== {{reference}} {{Armija Republike Bosne i Hercegovine}} {{DEFAULTSORT:Hadžihasanović, Enver}} [[Kategorija:Generali Armije Republike Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Osuđenici Haškog tribunala]] [[Kategorija:Biografije, Zvornik]] [[Kategorija:Oficiri JNA]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] 2k6ge1dbnxx9llvbvwigxfbug8un6pu 3426124 3426123 2022-07-30T14:30:51Z Dzida888 96244 /* Predratni period */ wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija osoba | ime = Enver Hadžihasanović | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1950|7|7}} | mjesto_rođenja = Zvornik, FNRJ | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> |nacionalnost = Bošnjak |zanimanje = vojno lice }} '''Enver Hadžihasanović''' (7. juli 1950. [[Zvornik]]) je bivši [[general]] [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armije Republike Bosne i Hercegovine]] i [[komandant]] [[Treći korpus Armije RBiH|3. korpusa]] i ratni zločinac osuđen na 5 godina zatvora. ==Predratni period== Enver Hadžihasanović je rođen u [[Zvornik]]u, od oca Besima i majke Refije. Poslije srednje škole upisuje akademiju KoV JNA koju i završava 1973. godine u [[Beograd]]u. Nakon toga je raspoređivan na različite dužnosti u [[JNA]] u [[Tuzla|Tuzli]] i [[Sarajevo|Sarajevu]]. Kao kapetan prve klase pohađao je Komandno-štabnu školu u Beogradu. Završetkom te škole unaprijeđen je u čin [[major]]a i raspoređen na dužnost komandanta bataljona vojne policije 7. armije JNA. 1988. godine prekomandovan je na dužnost načelnika štaba 49. [[Motorizovana brigada|motorizovane brigade]]. Nakon transformacije ove brigade u [[Mehanizovana brigada|mehanizovanu brigadu]], krajem 1989. godine postavljen je za njenog [[komandant]]a. Obavljajući tu dužnost stekao je i čin [[potpukovnik]]a. ==Ratni period== Početkom aprila 1992. [[JNA]] je stavila Envera Hadžihasanovića u kućni pritvor u [[Sarajevo|Sarajevu]]. On je međutim 8. aprila 1992. godine uspio pobjeći iz kućnog zatvora te je dezertirao iz JNA. Neposredno po napuštanju JNA, stupa u [[Teritorijalna odbrana Bosne i Hercegovine|Teritorijalnu odbranu BiH]]. Dana 14. novembra 1992. godine, postao je prvi komandant [[Treći korpus Armije RBiH|3. korpusa Armije Bosne i Hercegovine]] i tu dužnost obavlja do 1. novembra 1993. godine, kada je unaprijeđen u [[Načelnik Štaba Vrhovne komande Armije RBiH|načelnika Štaba Vrhovne komande Armije RBiH]].<ref>http://www.icty.org/x/cases/hadzihasanovic_kubura/ind/en/had-ii010713e.pdf</ref> U decembru 1993. je unaprijeđen u čin [[Brigadni general|brigadnog generala]]. ==Poslijeratni period== Formiranjem [[Vojska Federacije Bosne i Hercegovine|Vojske Federacije Bosne i Hercegovine]] postaje član njene komande. U maju 1997. godine unaprijeđen je u čin [[Divizijski general|divizijskog generala]]. Poslije je unaprijeđen u čin [[general major]]a i u tom činu i završava profesionalnu službe jer je penzionisan u aprilu 2000. godine. Godine 2006. Enver Hadžihasanović osuđen je na 5 godina zatvora pred [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Tribunalom u Hagu]] po [[Komandna odgovornost|komandnoj odgovornosti]] jer nije preduzeo nužne i razumne mjere da kazni podređene za kršenja [[Zakoni i običaji ratovanja|zakona i običaja ratovanja]] protiv [[zarobljenik]]a u [[Zenica|Zenici]] i [[Bugojno|Bugojnu]] 1993. (ubistvo i okrutno postupanje). U aprilu 2008. godine, kazna mu je smanjena na 3,5 godine, a osuđen je za propust da spriječi ili kazni okrutno postupanje prema zatvorenicima u [[Muzička škola u Zenici|Muzičkoj školi u Zenici]] 1993. Pušten je na slobodu 23. aprila 2008. nakon što je izdržao kaznu. Ostale optužbe, ubistvo [[Mladen Havranek|Mladena Havraneka]] i okrutno postupanje prema šestorici zatvorenika u salonu namještaja "Slavonija", te ubistvo [[Dragan Popović|Dragana Popovića]] i okrutno postupanje prema zatvorenicima u [[Orašac|Orašcu]] u oktobru 1993. godine su odbačene pošto, po jednoglasnom mišljenju sudija, nisu dokazane "van razumne sumnje". [http://www.sense-agency.com/ba/stream.php?sta=3&pid=11186&kat=6]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} ==Reference== {{reference}} {{Armija Republike Bosne i Hercegovine}} {{DEFAULTSORT:Hadžihasanović, Enver}} [[Kategorija:Generali Armije Republike Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Osuđenici Haškog tribunala]] [[Kategorija:Biografije, Zvornik]] [[Kategorija:Oficiri JNA]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] tfv0sidyoft26x0xwpsk0hlu0w3boxf Kategorija:Zabranjeno pušenje 14 61947 3426185 2761064 2022-07-30T17:24:08Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Jugoslavnske rok-grupe]]; +[[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Zabranjeno pušenje}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavnske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] lrg8av9gjev7ybgp5d7u05a6f9xzayc 3426186 3426185 2022-07-30T17:24:20Z AnToni 2325 [[Kategorija:Jugoslavnske rok-grupe]] uklonjena; [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Zabranjeno pušenje}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] 8ra39mc3ycvs09e1t6rkb25adv6fdh8 14 Shots to the Dome 0 64000 3426327 3344079 2022-07-31T10:32:25Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} '''''14 Shots To The Dome''''' je peti album koji je snimio [[Sjedinjene Američke Države|Američki]] [[Reper|reper]] [[LL Cool J]] [[1993]] godini. Dok ovaj album nije imao uspjeh kao [[Mama Said Knock You Out (album)|prošli]] ipak je dostigao zlatni status na kućnom tržištu. Pokušao se prilagoditi svojim kolegama sa zapada i novijem [[Gangsta rap|gangsterskom repu]]. ==Spisak pjesama== # "How I'm Comin'" # "Buckin' Em Down'" # "Stand by Your Man" # "A Little Somethin'' # "Pink Cookies in a Plastic Bag Getting Crushed by Buildings" # "Straight from Queens" # "Funkadelic Relic" # "All We Got Left Is the Beat" # "(NFA) No Frontin' Allowed" # "Back Seat" # "Soul Survivor'" # "Ain't No Stoppin' This" # "Diggy Down'" # "Crossroads" == Vanjski linkovi == * http://www.allmusic.com/album/r175382 * https://web.archive.org/web/20110606220431/http://www.robertchristgau.com/get_artist.php?name=L.L.+Cool+J * http://www.ew.com/ew/article/0,,306148,00.html{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121011192217/http://www.ew.com/ew/article/0,,306148,00.html |date=11. 10. 2012 }} {{LL Cool J}} [[Kategorija:Albumi LL Cool J-ja]] [[Kategorija:Albumi iz 1993.]] cwq7l0doyygonusjw5k22ifjzzfxvzr Svjetski rekordi u atletici 0 64743 3426138 3423291 2022-07-30T15:07:47Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 23 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Bolt200.jpg|mini|desno|[[Usain Bolt]] iz [[Jamajka|Jamajke]] istrčava bivši svjetski rekord na [[200 metara|200 m]] (19.30 s)]] [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1986-0608-300, Jürgen Schult.jpg|mini|desno|[[Jürgen Schult]] pored oznake za njegov svjetski rekord u [[bacanje diska|bacanju diska]] (1986)]] [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1984-0402-025, Marita Koch.jpg|mini|desno|Atletičarke iz [[Istočna Njemačka|Istočne Njemačke]] [[Doping u Istočnoj Njemačkoj|kontroverzno]] su postavile brojne svjetske rekorde tokom 1970-ih i 1980-ih. Svjetska rekorderka [[Marita Koch]] i dalje tvrdi da je čista iako neki objavljeni vladini dosjei navode njenu upotrebu dopinga.<ref>{{cite web |title=Athletics: Under the microscope |last=Turnbull |first=Simon |url=http://www.independent.co.uk/sport/general/athletics-under-the-microscope-512105.html |publisher=[[The Independent]] |date=23. 10. 2005 |access-date=16. 7. 2009 |archive-date=28. 4. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080428000236/http://www.independent.co.uk/sport/general/athletics-under-the-microscope-512105.html |url-status=bot: unknown }}</ref>]] '''Svjetski rekordi u atletici''' jesu najbolji postignuti rezultati [[atletika|atletičara]] u pojedinim disciplinama potvrđeni od [[Međunarodna atletska federacija|Međunarodne atletske federacije]]. Rekordi se bilježe u svim [[Atletika na Olimpijskim igrama|olimpijskim disciplinama]] i nekim drugim. Neslužbene rekorde u nekim drugim disciplinama prate i bilježe atletski [[statistika|statističari]]. Kriteriji koji se moraju ispuniti za ratifikaciju primjenjuju se na državne ili druge rekorde manjeg nivoa, kao i na rezultate priložene kao kvalifikacijske norme za stjecanje prava nastupa na velikim takmičenjima, poput [[Olimpijske igre|Olimpijskih igara]]. Među kriterije spadaju sljedeće stvari: * Dimenzije staze i korištena oprema moraju biti po standardima. U cestovnim disciplinama staza mora biti precizno izmjerena od strane certificiranog mjerioca. * Rezultat mora biti postignut u jednospolnoj utrci osim u cestovnim disciplinama ([[cestovno trčanje]] i [[brzo hodanje]]).<ref group=n>Pravilo 260, dio 18. IAAF-ova PRAVILA TAKMIČENJA 2008.</ref> * U utrkama štafeta svi članovi jedne štafete moraju biti iz iste države. * Tzv. "zečevi" (trkači koji imaju zadatak da postave određeni tempo u utrci) dozvoljeni su, ali pod uvjetom da nisu zaobiđeni za cio krug; zaobiđeni trkači moraju propustiti druge da prođu. * [[Testiranje na droge]] odmah nakon takmičenja sada se zahtijeva u svrhu ratifikacije rekorda. Rekordi postignuti prije uvođenja ovog zahtjeva i dalje su važeći. Takmičarima koji prođu ovaj trenutni test, ali kod kojih se kasnije otkrije prisustvo nedozvoljenih supstanci rekordi se poništavaju. * U trkačkim disciplinama do 200 m i horizontalnim skakačkim disciplinama dozvoljava se [[pomoć vjetra]] do brzine vjetra od 2,0&nbsp;m/s. U [[desetoboj]]u i [[sedmoboj]]u brzina povoljnog vjetra mora biti manja od 2,0&nbsp;m/s u svim dotičnim disciplinama, a maksimalna može biti do 4,0&nbsp;m/s u bilo kojoj disciplini. * U trkačkim disciplinama do 800 m obavezni su [[potpuno automatsko mjerenje vremena]] i [[fotofiniš]]. * Ne postoje ograničenja za [[nadmorska visina|nadmorsku visinu]]; budući da rjeđa [[Zemljina atmosfera|atmosfera]] ili veća nadmorska visina omogućuju manji [[otpor zraka]], lokacije poput [[Mexico City]]ja ili [[Sestriere]]a bile su mjesta gdje su postavljani rekordi u sprinterskim i skakačkim disciplinama. (Pogledajte članak [[Efekti velike nadmorske visine na čovjeka]].) Rekordi postignuti na ovakvim lokacijama često imaju oznaku "A" ({{en|altitude}} = ''visina'') iako ih to ne diskvalificira kao rekorde. U ovakvim okolnostima statističari prate i "najbolji rezultat na nivou mora". [[Dugoprugaške utrke]] na većim nadmorskim visinama, s manje [[kisik]]a, idu na štetu takmičara. * U cestovnim disciplinama staza ne mora biti [[krug]], ali ukupna visinska razlika između starta i cilja ne smije biti veća od 1:1000, tj. 1 m/km. Također, startna i ciljna tačka staze, izmjerene uzduž teoretske prave linije između njih, ne smiju biti udaljene više od 50% dužine utrke. == Na otvorenom == {{div col}} {{legenda|#CEF6F5|''Čeka na ratifikaciju''|border=solid 1px #AAAAAA}} <small>rm = ručno mjerenje</small> <br> <small>+ = u sklopu duže utrke</small> <br> <small>A = ostvaren na većoj nadmorskoj visini</small> <br> <small>PS = prevelika staza </small> <br> <small>X = poništen zbog dopinga </small> <br> <small># = nije službeno ratificiran od [[IAAF]]-a </small> <br> <small>p = uz pomoć na stazi, prema IAAF-ovom pravilu 260.28</small> <br> <small>proc = procjena </small> <br> <small>(d) = dvoranski rekord </small> {{div col end}} === Muškarci === {|class="wikitable" style="font-size:90%; width: 100%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičar !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |[[100 metara|100 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 100 m - muškarci|razvoj]])</small> |9.58 <small>(+0,9&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |16. 8. 2009. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2009.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref name="mulkeen-men-200" />{{YouTube|By1JQFxfLMM}} |- |[[200 metara|200 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 200 m - muškarci|razvoj]]) </small> |19.19 <small>(−0,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |20. 8. 2009. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2009.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref name="mulkeen-men-200">{{Cite news|first=Jon|last=Mulkeen|title=Bolt, again, and again! 19.19 World record in Berlin|url=http://berlin.iaaf.org/news/kind=100/newsid=53678.html|publisher=IAAF|date=20. 8. 2009|access-date=21. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090821164903/http://berlin.iaaf.org/news/kind%3D100/newsid%3D53678.html|archive-date=21. 8. 2009|url-status=dead}}</ref>{{YouTube|88vaihR8DnI}} |- |[[400 metara|400 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 400 m - muškarci|razvoj]])</small> |43.03 |{{ZD|JAR}} [[Wayde van Niekerk]] |14. 8. 2016. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 2016.|Olimpijske igre]] |{{ZD|BRA}} [[Rio de Janeiro]] |<ref>{{cite web|title=Report: Men's 400m final – Rio 2016 Olympic Games|url=http://www.iaaf.org/news/report/rio-2016-olympic-games-men-400m-final|publisher=[[IAAF]]|date=15. 8. 2016 |access-date=15. 8. 2016}}</ref> |- |[[800 metara|800 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 800 m#Muškarci|razvoj]])</small> |1:40.91 |{{ZD|KEN}} [[David Rudisha]] |9. 8. 2012. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 2012 - 800 metara (muškarci)|Olimpijske igre]] |{{ZD|UK}} [[Olimpijski stadion (London)|London]] |<ref>{{cite web|title=800 Metres Results|url=http://www.iaaf.org/mini/oly12/Results/ResultsByDate.aspx?racedate=08-09-2012/sex=M/discCode=800/combCode=hash/roundCode=f/results.html#detM_800_hash_f|publisher=IAAF|date=9. 8. 2012|access-date=9. 8. 2012}}</ref>{{YouTube|YKEOjWEzVGs}} |- |[[1000 metara|1000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1000 m#Muškarci|razvoj]])</small> |2:11.96 |{{ZD|KEN}} [[Noah Ngeny]] |5. 9. 1999. |[[Atletski miting u Rietiju|Miting u Rietiju]] |{{ZD|ITA}} [[Rieti]] |{{YouTube|nY21WbOYHrg}} |- |[[1500 metara|1500 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1500 m#Muškarci (na otvorenom)|razvoj]])</small> |3:26.00 |{{ZD|MAR}} [[Hicham El Guerrouj]] |14. 7. 1998. |[[Golden Gala]] |{{ZD|ITA}} [[Rim]] |{{YouTube|tyoRtYr8mdc}} |- |[[Milja (atletika)|Milja]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1 milju#Muškarci|razvoj]])</small> |3:43.13 |{{ZD|MAR}} [[Hicham El Guerrouj]] |7. 7. 1999. |[[Golden Gala]] |{{ZD|ITA}} [[Rim]] |{{YouTube|XvCsj7eJKKA}} |- |[[Srednjoprugaške utrke#2000 metara|2000 m]] |4:44.79 |{{ZD|MAR}} [[Hicham El Guerrouj]] |7. 9. 1999. |[[ISTAF]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] | |- |[[3000 metara|3000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 3000 m - muškarci|razvoj]])</small> |7:20.67 |{{ZD|KEN}} [[Daniel Komen]] |1. 9. 1996. |[[Atletski miting u Rietiju|Miting u Rietiju]] |{{ZD|ITA}} [[Rieti]] | |- |[[5000 metara|5000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 5000 m|razvoj]])</small> |12:37.35 |{{ZD|ETI}} [[Kenenisa Bekele]] |31. 5. 2004. |[[Fanny Blankers-Koen Games]] |{{ZD|HOL}} [[Hengelo]] |{{YouTube|QSSBtxvd5BI}} |- |[[10.000 metara|10.000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 10.000 m#Muškarci|razvoj]])</small> |26:17.53 |{{ZD|ETI}} [[Kenenisa Bekele]] |26. 8. 2005. |[[Memorijal Van Damme]] |{{ZD|BEL}} [[Bruxelles]] |{{YouTube|vJ3VSwZx6fs}} |- |[[Cestovno trčanje|10 km]] (cesta) |26:44 |{{ZD|KEN}} [[Leonard Patrick Komon]] |26. 9. 2010. |[[Utrecht Singelloop|Singelloop]] |{{ZD|HOL}} [[Utrecht]] |<ref>{{cite news|title=Komon smashes through 27-minute barrier with 26:44 run in Utrecht 10Km|url=http://www.iaaf.org/news/news/komon-smashes-through-27-minute-barrier-with?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Komon%20smashes%20through%2027-minute%20barrier%20with%2026:44%20run%20in%20Utrecht%2010Km|publisher=IAAF|date=26. 9. 2010|access-date=30. 8. 2015}}</ref> |- |[[Cestovno trčanje|15 km]] (cesta) |41:13 |{{ZD|KEN}} [[Leonard Patrick Komon]] |21. 11. 2010. |[[Zevenheuvelenloop]] |{{ZD|HOL}} [[Nijmegen]] |<ref>{{cite news|title=Komon breaks World 15Km record in Nijmegen|url=http://www.iaaf.org/news/news/komon-breaks-world-15km-record-in-nijmegen-?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Komon%20breaks%20World%2015Km%20record%20in%20Nijmegen%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=[[IAAF]]|date=21. 11. 2010|access-date=30. 8. 2015}}</ref> |- |[[Dugoprugaške utrke|20.000 m]] (staza) |56:25.98 + |{{ZD|ETI}} [[Haile Gebrselassie]] |27. 6. 2007. |[[Zlatna sprinterica Ostrava]] |{{ZD|ČEŠ}} [[Ostrava]] |<ref>{{cite web|title=20000 Metres Results|url=http://www.zlatatretra.cz/online2007/re0190040.pdf|publisher=www.zlatatretra.cz|date=27. 6. 2007|access-date=31. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20071128100917/http://www.zlatatretra.cz/online2007/re0190040.pdf|archive-date=28. 11. 2007|url-status=dead}}</ref> |- |[[Cestovno trčanje|10 km]] (cesta) |55:21 + |{{ZD|ERI}} [[Zersenay Tadese]] |21. 3. 2010. |[[Lisabonski polumaraton]] |{{ZD|POR}} [[Lisabon]] |<ref name="Fernandes">{{cite news|last=Fernandes|first=António Manuel|title=Scorching 58:22 World Half Marathon record by Tadese in Lisbon!|url=http://www.iaaf.org/news/news/scorching-5823-world-half-marathon-record-by-1?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27World%20Half%20Marathon%20record%20by%20Zersenay%20Tadese%20in%20Lisbon!%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=21. 3. 2010|access-date=30. 8. 2015}}</ref> |- |[[Polumaraton]] <small>([[Polumaraton#Muškarci|razvoj]])</small> |58:23 |{{ZD|ERI}} [[Zersenay Tadese]] |21. 3. 2010. |[[Lisabonski polumaraton]] |{{ZD|POR}} [[Lisabon]] |<ref name="Fernandes"/> |- |[[Utrka na 1 sat|1 sat]] <small>([[Utrka na 1 sat#Razvoj svjetskog rekorda (muškarci)|razvoj]])</small> |21.285 m |{{ZD|ETI}} [[Haile Gebrselassie]] |27. 6. 2007. |[[Zlatna sprinterica Ostrava]] |{{ZD|ČEŠ}} [[Ostrava]] |<ref>{{cite web|title=One Hour Results|url=http://www.zlatatretra.cz/online2007/re0510040.pdf|publisher=www.zlatatretra.cz|date=27. 6. 2007|access-date=31. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20071129115416/http://www.zlatatretra.cz/online2007/re0510040.pdf|archive-date=29. 11. 2007|url-status=dead}}</ref> |- |[[Dugoprugaške utrke|25.000 m]] (staza) |1:12:25.4 + |{{ZD|KEN}} [[Moses Mosop]] |3. 6. 2011. |[[Prefontaine Classic]] |{{ZD|SAD}} [[Eugene (Oregon)|Eugene]] |<ref name=Mosop1/> |- |[[Cestovno trčanje|25 km]] (cesta) |1:11:18 |{{ZD|KEN}} [[Dennis Kipruto Kimetto]] |6. 5. 2012. |BIG 25 |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite web|title=Dennis Kipruto Kimetto Big 25 Result|url=http://berlin25km.r.mikatiming.de/2012/index.php?content=detail&fpid=list&pid=list&id=00001710B45DC10000035F35&lang=DE&event=B25&ageclass=|publisher=www.berlin25km.r.mikatiming.de|date=6. 5. 2012|access-date=6. 5. 2012}}</ref><ref>{{cite news|title=Kimetto breaks 25km World record in Berlin|url=http://www.iaaf.org/news/news/kimetto-breaks-25km-world-record-in-berlin?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Kimetto%20breaks%2025km%20World%20record%20in%20Berlin%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=6. 5. 2012|access-date=30. 8. 2015}}</ref> |- |[[Dugoprugaške utrke|30.000 m]] (staza) |1:26:47.4 |{{ZD|KEN}} [[Moses Mosop]] |3. 6. 2011. |[[Prefontaine Classic]] |{{ZD|SAD}} [[Eugene (Oregon)|Eugene]] |<ref name=Mosop1>{{cite news|title=Mosop rips apart World records for 25,000 and 30.000m in Eugene – Samsung Diamond League|url=http://www.iaaf.org/news/news/mosop-rips-apart-world-records-for-25000-and?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Mosop%20rips%20apart%20World%20records%20for%2025,000%20and%2030.000m%20in%20Eugene%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Dave Martin|date=4. 6. 2011|access-date=30. 8. 2015}}</ref> |- |rowspan=5|[[Cestovno trčanje|30 km]] (cesta) |1:27:37 + |{{ZD|KEN}} [[Emmanuel Mutai]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite news|title=Kenyan sets world record at Berlin Marathon|url=http://www.azcentral.com/story/sports/2014/09/28/kenyan-sets-world-record-berlin-marathon/16382575/|publisher=www.azcentral.com|date=28. 9. 2014|access-date=28. 9. 2014}}</ref>{{YouTube|Op2QqjVCxgQ}} |- |1:27:37 + # |{{ZD|ETI}} [[Abera Kuma]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite news|title=Abera Kuma Berlin Marathon Result|url=http://results.scc-events.com/2014/?content=detail&fpid=list&pid=list&idp=00001705C9AF3B0000391501&lang=DE&event=MAL|publisher=www.scc-events.com|date=28. 9. 2014|access-date=29. 9. 2014}}</ref> |- |1:27:37 + X |{{ZD|KEN}} [[Geoffrey Kamworor]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite news|title=Geoffrey Kipsang Kamworor Berlin Marathon Result|url=http://results.scc-events.com/2014/?content=detail&fpid=list&pid=list&idp=00001705C9AF3B0000391544&lang=DE&event=MAL|publisher=www.scc-events.com|date=28. 9. 2014|access-date=29. 9. 2014}}</ref> |- |1:27:36 + # <ref>neslužbeno vrijeme na transponderu 1:27:37</ref> |{{ZD|KEN}} [[Wilfred Kirwa Kigen]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite news|title=All-time men's best 30km road race|url=http://www.alltime-athletics.com/m30kroad.htm|publisher=alltime-athletics.com|date=28. 9. 2014|access-date=28. 8. 2015}}</ref> |-style="background:#CEF6F5;" |1:27:13+ |{{ZD|KEN}} [[Eliud Kipchoge]] |24. 4. 2016. |[[Londonski maraton]] |{{ZD|UK}} [[London]] |<ref>{{cite news|title=London Marathon 2016 Results|url=http://results-2016.virginmoneylondonmarathon.com/2016/?pid=leaderboard#|publisher=virginmoneylondonmarathon.com|date=24. 4. 2016|access-date=24. 4. 2016}}</ref> |- |[[Maraton]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u maratonu#Muškarci|razvoj]])</small> |2:02:57<ref group=n name=marathon>Do 2004. godine najbrže vrijeme u maratonu službeno je bilo poznato kao "najbolje vrijeme na svijetu" umjesto "vrijeme svjetskog rekorda" zbog toga što nijedna maratonska staza nije ista. Ova starija terminologija još uvijek se ponekad susreće.</ref> |{{ZD|KEN}} [[Dennis Kipruto Kimetto]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref name="scc-events1">{{cite news|title=Dennis Kipruto Kimetto Berlin Marathon Result|url=http://results.scc-events.com/2014/?content=detail&fpid=list&pid=list&idp=00001705C9AF3B00003914FC&lang=DE&event=MAL|publisher=www.scc-events.com|date=28. 9. 2014|access-date=28. 9. 2014}}</ref>{{YouTube|Op2QqjVCxgQ}} |- |[[Ultramaraton|100 km]] (cesta) |6:13:33 |{{ZD|JAP}} [[Takahiro Sunada]] |21. 6. 1998. | |{{ZD|JAP}} [[Yūbetsu]] | |- |[[3000 m s preprekama|3000 m prepreke]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 3000 m s preprekama|razvoj]])</small> |7:53.63 |{{ZD|KAT}} [[Saif Saaeed Shaheen]] |3. 9. 2004. |[[Memorijal Van Damme]] |{{ZD|BEL}} [[Bruxelles]] |{{YouTube|7b_drNFQrTs}} |- |[[110 m s preponama|110 m prepone]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 110 m s preponama|razvoj]])</small> |12.80 <small>(+0,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|SAD}} [[Aries Merritt]] |7. 9. 2012. |[[Memorijal Van Damme]] |{{ZD|BEL}} [[Stadion kralja Baldovina|Bruxelles]] |<ref>{{cite web|title=110 Metres Hurdles Results|url=http://www.iaaf.org/records/toplists/hurdles/110-metres-hurdles/outdoor/men/senior|publisher=IAAF|date=7. 9. 2012|access-date=31. 8. 2015}}</ref>{{YouTube|i3yN9G5rJYQ}} |- |[[400 m s preponama|400 m prepone]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 400 m s preponama - muškarci|razvoj]])</small> |46.78 |{{ZD|SAD}} [[Kevin Young (atletičar)|Kevin Young]] |6. 8. 1992. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 1992 - 400 m s preponama (muškarci)|Olimpijske igre]] |{{ZD|ŠPA}} [[Barcelona]] | |- |[[Skok u vis]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku u vis - muškarci|razvoj]])</small> |2,45 m |{{ZD|KUB}} [[Javier Sotomayor]] |27. 7. 1993. | |{{ZD|ŠPA}} [[Salamanca]] |{{YouTube|7n6NhV4CaiU}} |- |[[Skok s motkom]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku s motkom - muškarci|razvoj]])</small> |6,16 m (d) |{{ZD|FRA}} [[Renaud Lavillenie]] |15. 2. 2014. |[[Zvijezde skoka s motkom]] |{{ZD|UKR}} [[Družba (dvorana)|Donjeck]] |<ref name="autogenerated1">{{cite news|title=Renaud Lavillenie sets pole vault world record of 6.16m in Donetsk - UPDATED|url=http://www.iaaf.org/news/news/renaud-lavillenie-pole-vault-world-record?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Renaud%20Lavillenie%20sets%20pole%20vault%20world%20record%20of%206.16m%20in%20Donetsk%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Phil Minshull|date=15. 2. 2014|access-date=31. 8. 2014}}</ref> |- |[[Skok u dalj]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku u dalj#Muškarci|razvoj]])</small> |8,95 m <small>(+0,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|SAD}} [[Mike Powell (atletičar)|Mike Powell]] |30. 8. 1991. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1991.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|JAP}} [[Tokio]] |{{YouTube|zuqNxHmtBD8}} |- |[[Troskok]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u troskoku#Muškarci|razvoj]])</small> |18,29 m <small>(+1,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|UK}} [[Jonathan Edwards]] |7. 8. 1995. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1995.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|ŠVE}} [[Göteborg]] |<ref>{{cite web|title=Triple Jump Results|url=http://www2.iaaf.org/results/past/WCH95/data/M/TJ/Rf.html|publisher=IAAF|date=7. 8. 1995|access-date=2. 3. 2011|archive-date=5. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131005083656/http://www2.iaaf.org/results/past/WCH95/data/M/TJ/Rf.html|url-status=bot: unknown}}</ref>{{YouTube|6OLDzu5TmNc}} |- |[[Bacanje kugle]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju kugle - muškarci|razvoj]])</small> |23,12 m |{{ZD|SAD}} [[Randy Barnes]] |20. 5. 1990. |[[Jack in the Box]] Invitational |{{ZD|SAD}} [[Westwood (Los Angeles)|Westwood]] |<ref>{{cite news|title=Putting It Way Out There|url=http://sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1136830/index.htm|publisher=www.sportsillustrated.cnn.com|author=Shelley Smith|date=28. 5. 1990|access-date=31. 8. 2015|archive-date=1. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131101095245/http://sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1136830/index.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Bacanje diska]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju diska - muškarci|razvoj]])</small> |74,08 m |{{ZD|NJDR}} [[Jürgen Schult]] |6. 6. 1986. | |{{ZD|NJDR}} [[Neubrandenburg]] | |- |[[Bacanje kladiva]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju kladiva - muškarci|razvoj]])</small> |86,74 m |{{ZD|SSSR}} [[Jurij Sedih]] |30. 8. 1986. |[[Evropsko prvenstvo u atletici 1986.|Evropsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Stuttgart]] | |- |[[Bacanje koplja]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju koplja - muškarci|razvoj]])</small> |98,48 m <br><small>(Vidi [[#Specifikacije koplja|ispod]])</small> |{{ZD|ČEŠ}} [[Jan Železný]] |25. 5. 1996. | |{{ZD|NJE}} [[Jena]] | |- |rowspan=2|[[Desetoboj]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u desetoboju#Muškarci|razvoj]])</small> |9045 bodova |{{ZD|SAD}} [[Ashton Eaton]] |28–29. 8. 2015. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2015 - desetoboj|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|KIN}} [[Nacionalni stadion (Peking)|Peking]] |<ref>{{cite web | url=http://media.aws.iaaf.org/competitiondocuments/pdf/4875/AT-1500-M-u--0--.RS2.pdf | title=Decathlon Final Results | publisher=IAAF | date=29. 8. 2015 | access-date=29. 8. 2015}}</ref> |- |colspan=7|10.23 <small>(−0,4&nbsp;m/s) (100 m)</small>; 7,88 m <small>(0,0&nbsp;m/s) (dalj)</small>; 14,52 m <small>(kugla)</small>; 2,01 m <small>(vis)</small>; 45.00 <small>(400 m)</small>; 13.69 <small>(−0,2&nbsp;m/s) (110 m prepone)</small>; 43,34 m <small>(disk)</small>; 5,20 m <small>(motka)</small>; 63,63 m <small>(koplje)</small>; 4:17.52 <small>(1500 m)</small> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 10.000 m]] (staza) |37:53.09 |{{ZD|ŠPA}} [[Paquillo Fernández]] |27. 7. 2008. | |{{ZD|ŠPA}} [[Santa Cruz de Tenerife]] | |- |[[Brzo hodanje na 10 km|Hodanje 10 km]] (cesta) |37:11 |{{ZD|RUS}} [[Roman Raskazov]] |28. 5. 2000. | |{{ZD|RUS}} [[Saransk]] |<ref>{{cite web|title=All-time men's best 10 km road walk|url=http://www.alltime-athletics.com/m10kwok.htm#3|publisher=www.alltime-athletics.com|date= |access-date=2. 3. 2013}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 20.000 m]] (staza) |1:17:25.6<ref group=n>Zapravo 1:17:25.5, ali ratificirano kao 1:17:25.6</ref> |{{ZD|MEKS}} [[Bernardo Segura]] |7. 5. 1994. | |{{ZD|NOR}} [[Bergen]] | |- |rowspan=3|[[Brzo hodanje na 20 km|Hodanje na 20 km]] (cesta) <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u brzom hodanju na 20 km - muškarci|razvoj]])</small> |1:17:16 |{{ZD|RUS}} [[Vladimir Kanajkin]] |29. 7. 2007. | |{{ZD|RUS}} [[Saransk]] | |- |1:16:43 #<ref group=n>Nije ratificiran zbog toga što nije bio ispunjen kriterij prisutnosti triju međunarodnih sudija.</ref> |{{ZD|RUS}} [[Sergej Morozov (atletičar)|Sergej Morozov]] |8. 6. 2008. | |{{ZD|RUS}} [[Saransk]] | |- |1:16:36 |{{ZD|JAP}} [[Yusuke Suzuki (atletičar)|Yusuke Suzuki]] |15. 3. 2015. |[[Azijsko prvenstvo u brzom hodanju]] |{{ZD|JAP}} [[Nomi (Ishikawa)|Nomi]] |<ref>{{cite news|title=Suzuki Breaks 20km Race Walk World Record|url=http://www.iaaf.org/news/report/yusuke-suzuki-20km-race-walk-world-record-jap?utm_source=social&utm_medium=facebook&utm_campaign=suzuki%20wr|publisher=IAAF|date=15. 3. 2015|access-date=15. 3. 2015}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje na 2 sata]] (staza) |29.572 m + |{{ZD|ITA}} [[Maurizio Damilano]] |3. 10. 1992. | |{{ZD|ITA}} [[Cuneo]] | |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 30.000 m]] (staza) |2:01:44.1 |{{ZD|ITA}} [[Maurizio Damilano]] |3. 10. 1992. | |{{ZD|ITA}} [[Cuneo]] | |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 50.000 m]] (staza) |3:35:27.20 |{{ZD|FRA}} [[Yohann Diniz]] |12. 3. 2011. | |{{ZD|FRA}} [[Reims]] |<ref>{{cite news|title=Rolling Stones and champagne accompany World 50.000m race walk track record for Diniz|url=http://www.iaaf.org/news/news/rolling-stones-and-champagne-accompany-world?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Rolling%20Stones%20and%20champagne%20accompany%20World%2050.000m%20race%20walk%20track%20record%20for%20Diniz%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Paul Warburton|date=12. 3. 2011|access-date=31. 8. 2015}}</ref> |- |[[Brzo hodanje na 50 km|Hodanje 50 km]] (cesta) <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u brzom hodanju na 50 km|razvoj]])</small> |3:32:33 |{{ZD|FRA}} [[Yohann Diniz]] |15. 8. 2014. |[[Evropsko prvenstvo u atletici 2014 - brzo hodanje na 50 km|Evropsko prvenstvo]] |{{ZD|ŠVI}} [[Zürich]] |<ref>{{cite web|title=European Athletics Championships – Men's 50km Race Walk Results|url=http://www.european-athletics.org/competitions/european-athletics-championships/2014/athletics/event/mens-50km-race-walk/phase=atm095100/index.html?v=20140815080012&intcmp|publisher=European Athletics|date=15. 8. 2014|access-date=19. 8. 2014|archive-date=19. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140819222928/http://www.european-athletics.org/competitions/european-athletics-championships/2014/athletics/event/mens-50km-race-walk/phase=atm095100/index.html?v=20140815080012&intcmp|url-status=bot: unknown}}</ref>{{YouTube|N6U5Wk8E1yI}} |- |[[Štafeta 4 x 100 m|4 × 100 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 4 x 100 m - muškarci|razvoj]])</small> |36.84 |{{ZID|Jamajka}}<br>[[Nesta Carter]]<br>[[Michael Frater]]<br>[[Yohan Blake]]<br>[[Usain Bolt]] |11. 8. 2012. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 2012 - 4 x 100 m (muškarci)|Olimpijske igre]] ||{{ZD|UK}} [[Olimpijski stadion (London)|London]] |align=center|<ref>{{cite web|title=4x100 Metres Relay Results|url=http://www.iaaf.org/mini/oly12/Results/ResultsByDate.aspx?racedate=08-11-2012%2Fsex%3DM%2FdiscCode%3D4X1%2FcombCode%3Dhash%2FroundCode%3Df%2Fresults.html|publisher=IAAF|date=11. 8. 2012|access-date=31. 8. 2015|archive-date=13. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120813174318/http://www.iaaf.org/mini/oly12/Results/ResultsByDate.aspx?racedate=08-11-2012%2Fsex%3DM%2FdiscCode%3D4X1%2FcombCode%3Dhash%2FroundCode%3Df%2Fresults.html|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Štafeta 4 x 200 m|4 × 200 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 4 x 200 m - muškarci|razvoj]])</small> |1:18.63 |{{ZID|Jamajka}}<br>[[Nickel Ashmeade]]<br>[[Warren Weir]]<br>[[Jermaine Brown (atletičar)|Jermaine Brown]]<br>[[Yohan Blake]] |24. 5. 2014. |[[Svjetsko prvenstvo za atletske štafete 2014.|SP za štafete]] ||{{ZD|BAH}} [[Stadion "Thomas Robinson"|Nassau]] |<ref>{{cite news|title=Jamaica men break 4x200 metre relay record at IAAF World Relays in Nassau - and without Usain Bolt|url=http://www.telegraph.co.uk/sport/othersports/athletics/10854876/Jamaica-men-break-4x200-metre-relay-record-at-IAAF-World-Relays-in-Nassau-and-without-Usain-Bolt.html|publisher=[[The Daily Telegraph]]|author=Simon Hart|date=25. 5. 2014|access-date=25. 5. 2014}}</ref>{{YouTube|Q3voWM-tNto}} |- |[[Štafeta 4 x 400 m|4 × 400 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 4 x 400 m - muškarci|razvoj]])</small> |2:54.29 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Andrew Valmon]]<br>[[Quincy Watts]]<br>[[Butch Reynolds]]<br>[[Michael Johnson (sprinter)|Michael Johnson]] |22. 8. 1993. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1993.|Svjetsko prvenstvo]] ||{{ZD|NJE}} [[Stuttgart]] |<ref group=n>12. augusta 2008. [[IAAF]] je objavio da je poništio svjetski rekord 2:54.20 iz 1998. nakon što je član te štafete [[Antonio Pettigrew]] priznao korištenje [[hormon rasta|hormona rasta]] i [[EPO]]-a između 1997. i 2003. [https://web.archive.org/web/20080813164049/http://www.iaaf.org/aboutiaaf/news/newsid=46531.html]</ref>{{YouTube|VL4vPXqMe0k}} |- |[[Štafeta 4 x 800 m|4 × 800 m]] |7:02.43 |{{ZID|Kenija}}<br>[[Joseph Mutua]]<br>[[William Yiampoy]]<br>[[Ismael Kombich]]<br>[[Wilfred Bungei]] |25. 8. 2006. |[[Memorijal Van Damme]] ||{{ZD|BEL}} [[Bruxelles]] | |- |[[Štafeta s mješovitim udaljenostima]] |9:15.50 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Kyle Merber]] 2:53.56 ''(1200 m)''<br>[[Brycen Spratling]] 45.95 ''(400 m)''<br>[[Brandon Johnson (atletičar)|Brandon Johnson]] 1:44.75 ''(800 m)''<br>[[Ben Blankenship]] 3:51.24 ''(1600 m)'' |3. 5. 2015. |[[Svjetsko prvenstvo za atletske štafete 2015 - distance medley relay (muškarci)|SP za štafete]] |{{ZD|BAH}} [[Stadion "Thomas Robinson"|Nassau]] |<ref>{{cite web|title=Men's Distance Medley Relay Final Results|url=http://dt9guucc6nuua.cloudfront.net/competitiondocuments/pdf/5676/AT-DISMEAD-M-f----.RS6.pdf?v=-2055929315|publisher=IAAF|date=3. 5. 2015|access-date=4. 5. 2015}}</ref> |- |[[Štafeta 4 x 1500 m|4 × 1500 m]] |14:22.22 |{{ZID|Kenija}}<br>[[Collins Cheboi]]<br>[[Silas Kiplagat]]<br>[[James Kiplagat Magut]]<br>[[Asbel Kiprop]] |25. 5. 2014. |[[Svjetsko prvenstvo za atletske štafete 2014 - 4 x 1500 m (muškarci)|SP za štafete]] |{{ZD|BAH}} [[Stadion "Thomas Robinson"|Nassau]] |<ref>{{cite web|title=Men's 4×1500m Relay Results|url=http://www.iaaf.org/competitions/iaaf-world-relays/iaaf-world-relays-5409/results/men/4x1500-metres-relay/final/result#resultheader|publisher=IAAF|date=25. 5. 2014|access-date=26. 5. 2014|archive-date=26. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140526013052/http://www.iaaf.org/competitions/iaaf-world-relays/iaaf-world-relays-5409/results/men/4x1500-metres-relay/final/result#resultheader|url-status=dead}}</ref>{{YouTube|55UOdHetyHo}} |- |Maratonska štafeta ([[ekiden]]) |1:57:06 |{{ZID|Kenija}}<br>[[Josephat Ndambiri]] 13:24 (5&nbsp;km)<br>[[Martin Mathathi]] 27:12 (10&nbsp;km)<br>[[Daniel Mwangi]] 13:59 (5&nbsp;km)<br>[[Mekubo Mogusu]] 27:56 (10&nbsp;km)<br>[[Onesmus Nyerre]] 14:36 (5&nbsp;km)<br>[[John Kariuki]] 19:59 (7,195&nbsp;km) |23. 11. 2005. |[[Chiba Ekiden]] ||{{ZD|JAP}} [[Chiba (grad)|Chiba]] | |} === Žene === {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičarka !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |[[100 metara|100 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 100 m - žene|razvoj]])</small> |10.49 <small>(0,0&nbsp;m/s)<br>(Vidi [[#100 m (žene)|napomenu]])</small> |{{ZD|SAD}} [[Florence Griffith Joyner]] |16. 7. 1988. |[[Američke kvalifikacije u atletici za Olimpijske igre|Američke olimpijske kvalifikacije]] ||{{ZD|SAD}} [[Indianapolis]] | |- |[[200 metara|200 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 200 m - žene|razvoj]])</small> |21.34 <small>(+1,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|SAD}} [[Florence Griffith Joyner]] |29. 9. 1988. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 1988 - 200 m (žene)|Olimpijske igre]] ||{{ZD|JKO}} [[Seoul]] |{{YouTube|o2MGfxwl3WM}} |- |[[400 metara|400 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 400 m - žene|razvoj]])</small> |47.60 |{{ZD|NJDR}} [[Marita Koch]] |6. 10. 1985. |[[Svjetski atletski kup 1985.|Svjetski kup]] ||{{ZD|AUS}} [[Canberra]] |{{YouTube|WgtI9vIfxtw}} |- |[[800 metara|800 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 800 m#Žene|razvoj]])</small> |1:53.28 |{{ZD|ČSSR}} [[Jarmila Kratochvílová]] |26. 7. 1983. | ||{{ZD|SRNJ}} [[München]] | |- |[[1000 metara|1000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1000 m#Žene|razvoj]])</small> |2:28.98 |{{ZD|RUS}} [[Svjetlana Masterkova]] |23. 8. 1996. |[[Memorijal Van Damme]] ||{{ZD|BEL}} [[Bruxelles]] |{{YouTube|cGCjIgMXWms}} |- |[[1500 metara|1500 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1500 m#Žene (na otvorenom)|razvoj]])</small> |3:50.07 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |17. 7. 2015. ||[[Herculis 2015.|Herculis]] |{{ZD|MNK}} [[Stadion "Louis II"|Monako]] |<ref>{{cite web|title=IAAF Diamond League Monaco - 1500m Results|url=http://static.sportresult.com/sports/at/data/2015/monaco/re1130040.pdf|publisher=sportresult.com|date=17. 7. 2015|access-date=18. 7. 2015}}</ref> |- |[[Milja (atletika)|Milja]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 1 milju#Žene|razvoj]])</small> |4:12.56 |{{ZD|RUS}} [[Svjetlana Masterkova]] |14. 8. 1996 |[[Weltklasse Zürich]] ||{{ZD|ŠVI}} [[Zürich]] | |- |[[Srednjoprugaške utrke#2000 m|2000 m]] |5:25.36 |{{ZD|IRS}} [[Sonia O'Sullivan]] |8. 7. 1994. | ||{{ZD|UK}} [[Edinburgh]] | |- |[[3000 metara|3000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 3000 m - žene|razvoj]])</small> |8:06.11 |{{ZD|KIN}} [[Wang Junxia]] |13. 9. 1993. |[[Kineske nacionalne igre]] ||{{ZD|KIN}} [[Peking]] | |- |[[5000 metara|5000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 5000 m#Žene|razvoj]])</small> |14:11.15 |{{ZD|ETI}} [[Tirunesh Dibaba]] |6. 6. 2008. |[[Bislett igre]] ||{{ZD|NOR}} [[Oslo]] | |- |[[10.000 metara|10.000 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 10.000 m#Žene|razvoj]])</small> |29:17.45 |{{ZD|ETI}} [[Almaz Ayana]] |12. 8. 2016. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 2016.|Olimpijske igre]] ||{{ZD|BRA}} [[Rio de Janeiro]] |<ref>{{cite web|title=Women's 10000m Results|url=https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/A/T/ATW100101_Results_2016_08_12_716fce55_1a99_495f_94ee_a729d2565bd1.pdf|work=Rio 2016 official website|date=11. 8. 2016|access-date=12. 8. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160813082254/https://smsprio2016-a.akamaihd.net/_odf-documents/A/T/ATW100101_Results_2016_08_12_716fce55_1a99_495f_94ee_a729d2565bd1.pdf|archive-date=13. 8. 2016|url-status=dead}}</ref> |- |[[Cestovno trčanje|10 km]] (cesta) |30:21 |{{ZD|UK}} [[Paula Radcliffe]] |23. 2. 2003. |[[World's Best 10K]] ||{{ZD|PUE}} [[San Juan (Portoriko)|San Juan]] | |- |[[Cestovno trčanje|15 km]] (cesta) |46:14 + |{{ZD|KEN}} [[Florence Kiplagat]] |15. 2. 2015. |Barselonski polumaraton |{{ZD|ŠPA}} [[Barcelona]] |<ref name="autogenerated2">{{cite news|title=Kiplagat breaks world half-marathon record in Barcelona|url=http://www.iaaf.org/news/report/florence-kiplagat-half-marathon-world-record1|publisher=IAAF|author1=Phil Minshull|author2=Jon Mulkeen|date=15. 2. 2015|access-date=15. 2. 2015}}</ref> |- |[[Utrka na 1 sat]] <small>([[Utrka na 1 sat#Razvoj ženskog svjetskog rekorda|razvoj]])</small> |18.517 m |{{ZD|ETI}} [[Dire Tune]] |12. 6. 2008. |[[Zlatna sprinterica Ostrava]] ||{{ZD|ČEŠ}} [[Ostrava]] |{{YouTube|W6OZPV98Hxo}} |- |[[Dugoprugaške utrke|20.000 m]] (staza) |1:05:26.6 |{{ZD|KEN}} [[Tegla Loroupe]] |3. 9. 2000. | ||{{ZD|NJE}} [[Borgholzhausen]] | |- |[[Cestovno trčanje|20 km]] (cesta) |1:01:54 + |{{ZD|KEN}} [[Florence Kiplagat]] |15. 2. 2015. |Barselonski polumaraton |{{ZD|ŠPA}} [[Barcelona]] |<ref name="autogenerated2"/> |- |[[Polumaraton]] <small>([[Polumaraton#Žene|razvoj]])</small> |1:05:09 |{{ZD|KEN}} [[Florence Kiplagat]] |15. 2. 2015. |Barselonski polumaraton |{{ZD|ŠPA}} [[Barcelona]] |<ref name="autogenerated2"/> |- |[[Dugoprugaške utrke|25.000 m]] (staza) |1:27:05.84 |{{ZD|KEN}} [[Tegla Loroupe]] |21. 9. 2002. | ||{{ZD|NJE}} [[Mengerskirchen]] | |- |[[Cestovno trčanje|25 km]] (cesta) |1:19:53 |{{ZD|KEN}} [[Mary Keitany]] |9. 5. 2010. |BIG 25 ||{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite news|last=Wenig|first=Jörg|title=Kosgei, Keitany shatter 25Km World records in Berlin – Updated|url=http://www.iaaf.org/news/news/kosgei-keitany-shatter-25km-world-records-in?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Kosgei,%20Keitany%20shatter%2025Km%20World%20records%20in%20Berlin%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=9. 5. 2010|access-date=31. 8. 2015}}</ref> |- |[[Dugoprugaške utrke|30.000 m]] |1:45:50.00 |{{ZD|KEN}} [[Tegla Loroupe]] |7. 6. 2003. | ||{{ZD|NJE}} [[Warstein]] | |- |rowspan=2|[[Cestovno trčanje|30 km]] (cesta) |1:38:23 + X |{{ZD|RUS}} [[Lilija Šobuhova]] |9. 10. 2011. |[[Čikaški maraton]] ||{{ZD|SAD}} [[Chicago]] |<ref name="chicagomarathon1">{{cite web|title=Liliya Shobukhova Chicago Marathon 2011 Race Result|url=http://results.public.chicagomarathon.com/2011/index.php?content=detail&fpid=list&id=999999107FA3090000078DC1&lang=EN&event=MAR&ageclass=|publisher=Chicago marathon|date=9. 10. 2011|access-date=14. 10. 2011}}</ref> |- |1:36:36 + p # |{{ZD|UK}} [[Paula Radcliffe]] |13. 4. 2003. |[[Londonski maraton]] ||{{ZD|UK}} [[London]] | |- |[[Maraton]] (mješoviti)<br><small>([[Razvoj svjetskog rekorda u maratonu#Žene|razvoj]])</small> |2:15:25<ref group=n name=marathon/> |{{ZD|UK}} [[Paula Radcliffe]] |13. 4. 2003 |[[Londonski maraton]] ||{{ZD|UK}} [[London]] | |- |[[Maraton]] (samo žene) <br><small>(Oba rezultata priznaju se kao službeni svjetski rekord dok se ne sruši vrijeme u mješovitom maratonu.)</small> |2:17:42 |{{ZD|UK}} [[Paula Radcliffe]] |17. 4. 2005. |[[Londonski maraton]] ||{{ZD|UK}} [[London]] | |- |[[Ultramaraton|100 km]] (cesta) |6:33:11 |{{ZD|JAP}} [[Tomoe Abe]] |25. 6. 2000. |[[Ultramaraton oko jezera Saroma]] ||{{ZD|JAP}} [[Yūbetsu]] | |- |[[3000 m s preprekama|3000 m prepreke]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 3000 m s preprekama#Žene|razvoj]])</small> |8:52.78 |{{ZD|BHR}} [[Ruth Jebet]] |27. 8. 2016. |[[Miting Areva]] |{{ZD|FRA}} [[Saint-Denis]] |<ref>{{cite web |title= 3000m Steeplechase Results |url= http://livecache.sportresult.com/node/binaryData/AT_PROD/PARIS2016/PDF_RE1290040.PDF?h=U4gP5NXGThJExOcO3UCDSX0OnMM= |work= sportresult.com |date=27. 8. 2016 |access-date=27. 8. 2016 |archive-url= https://web.archive.org/web/20161017171439/http://livecache.sportresult.com/node/binaryData/AT_PROD/PARIS2016/PDF_RE1290040.PDF?h=U4gP5NXGThJExOcO3UCDSX0OnMM%3D |archive-date=17. 10. 2016 |url-status= dead }}</ref> |- |[[100 m s preponama|100 m prepone]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 100 m s preponama|razvoj]])</small> |12.20 <small>(+0,3&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|SAD}} [[Kendra Harrison]] |22. 7. 2016 |[[Londonski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Olimpijski stadion (London)|London]] |<ref>{{cite web|title=100m Hurdles Results|url=http://livecache.sportresult.com/node/binaryData/AT_PROD/LONDON2016/PDF_RE1250040.PDF?h=55fyt5HsfjkzKROoQdNPSKUR5Z4=|publisher=sportresult.com|date=22. 7. 2016|access-date=22. 7. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160722230651/http://livecache.sportresult.com/node/binaryData/AT_PROD/LONDON2016/PDF_RE1250040.PDF?h=55fyt5HsfjkzKROoQdNPSKUR5Z4%3D|archive-date=22. 7. 2016|url-status=dead}}</ref> |- |[[400 m s preponama|400 m prepone]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 100 m s preponama - žene|razvoj]])</small> |52.34 |{{ZD|RUS}} [[Julija Pečonkina]] |8. 8. 2003. | ||{{ZD|RUS}} [[Tula]] | |- |[[Skok u vis]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku u vis - žene|razvoj]])</small> |2,09 m |{{ZD|BUG|1971}} [[Stefka Kostadinova]] |30. 8. 1987. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1987 - skok u vis (žene)|Svjetsko prvenstvo]] ||{{ZD|ITA}} [[Rim]] |{{YouTube|id=GiHCOSgpzYA#t=11s}} |- |[[Skok s motkom]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku s motkom - žene|razvoj]])</small> |5,06 m |{{ZD|RUS}} [[Jelena Isinbajeva]] |28. 8. 2009. |[[Weltklasse Zürich]] ||{{ZD|ŠVI}} [[Zürich]] |[http://www.youtube.com/watch?v=TT_jT0LLUOE video] |- |[[Skok u dalj]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u skoku u dalj#Žene|razvoj]])</small> |7,52 m <small>(+1,4&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|SSSR}} [[Galina Čistjakova]] |11. 6. 1988. |[[Memorijal braće Znamenski]] ||{{ZD|SSSR}} [[Sankt Peterburg|Lenjingrad]] | |- |[[Troskok]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u troskoku#Žene|razvoj]])</small> |15.50 m <small>(+0,9&nbsp;m/s)</small> |{{ZD|UKR}} [[Inesa Kravec]] |10. 8. 1995. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1995 - troskok (žene)|Svjetsko prvenstvo]] ||{{ZD|ŠVE}} [[Göteborg]] |{{YouTube|BH9zsAu6OMQ}} |- |[[Bacanje kugle]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju kugle - žene|razvoj]])</small> |22,63 m |{{ZD|SSSR}} [[Natalija Lisovska]] |7. 6. 1987. | ||{{ZD|SSSR}} [[Moskva]] | |- |[[Bacanje diska]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju diska - žene|razvoj]])</small> |76,80 m |{{ZD|NJDR}} [[Gabriele Reinsch]] |9. 7. 1988. | ||{{ZD|NJDR}} [[Neubrandenburg]] | |- |[[Bacanje kladiva]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju kladiva - žene|razvoj]])</small> |82,98 m |{{ZD|POLJ}} [[Anita Włodarczyk]] |28. 8. 2016. |Memorijal "Kamila Skolimowska" |{{ZD|POLJ}} [[Varšava]] |<ref>{{cite news |title= Wlodarczyk extends hammer world record in Warsaw |url= https://www.iaaf.org/news/report/anita-wlodarczyk-hammer-world-record-warsaw |work= IAAF |date=28. 8. 2016 |access-date=28. 8. 2016}}</ref> |- |[[Bacanje koplja]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u bacanju koplja - žene|razvoj]])</small> |72,28 m <br><small>(Vidi [[#Specifikacije koplja|ispod]])</small> |{{ZD|ČEŠ}} [[Barbora Špotáková]] |13. 9. 2008. |[[Svjetsko atletsko finale 2008.|Svjetsko atletsko finale]] ||{{ZD|NJE}} [[Stuttgart]] |<ref>{{cite web|title=Javelin Throw Results|url=http://www.iaaf.org/documents/pdf/3741/AT-JT-W-f--A--.RS1.pdf|publisher=IAAF|date=13. 9. 2008|access-date=31. 8. 2015|archive-date=23. 10. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121023010456/http://www.iaaf.org/documents/pdf/3741/AT-JT-W-f--A--.RS1.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |rowspan=2|[[Sedmoboj]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u sedmoboju - žene|razvoj]])</small> |7291 bod <br><small>(Vidi [[#Specifikacije koplja|ispod]])</small> |{{ZD|SAD}} [[Jackie Joyner-Kersee]] |23–24. 9. 1988. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 1988 - sedmoboj|Olimpijske igre]] ||{{ZD|JKO}} [[Seoul]] |<ref>{{cite web|title=Women Heptathlon Olympic Games 1988 Seoul (KOR) - 23,24.09|url=http://todor66.com/olim/1988/Athletics/Women_Heptathlon.html|publisher=todor66.com|access-date=12. 8. 2012}}</ref> |- |colspan=5|12.69 <small>(+0,5&nbsp;m/s)</small> ''(100 m prepone)''; 1,86 m ''(vis)''; 15,80 m ''(kugla)''; 22.56 <small>(+1,6&nbsp;m/s)</small> ''(200 m)''; /<br>7,27 m <small>(+0,7&nbsp;m/s)</small> ''(dalj)''; 45,66 m ''(koplje)''; 2:08.51 ''(800 m)'' | |- |rowspan=2|[[Desetoboj]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u desetoboju#Žene|razvoj]])</small> |8358 boda |{{ZD|LIT}} [[Austra Skujytė]] |14–15. 4. 2005. | ||{{ZD|SAD}} [[Columbia (Missouri)|Columbia]] | |- |colspan=5|12.49 ''(100 m)''; 46,19 m ''(disk)''; 3,10 m ''(motka)''; 48,78 m ''(koplje)''; 57.19 ''(400 m)''; /<br> 14.22 ''(100 m prepone)''; 6.12 m ''(dalj)''; 16.42 m ''(kugla)''; 1.78 m ''(vis)''; 5:15.86 ''(1500 m)'' | |- |rowspan=2|[[Brzo hodanje|Hodanje 10.000 m]] (staza) |41:56.23 |{{ZD|SSSR}} [[Nadežda Rjaškina]] |24. 7. 1990. | ||{{ZD|SAD}} [[Seattle]] | |- |41:37.9 # |{{ZD|KIN}} [[Gao Hongmiao]] |7. 4. 1994. | ||{{ZD|KIN}} [[Peking]] | |- |[[Brzo hodanje na 10 km|Hodanje 10 km]] (cesta) |41:04 # |{{ZD|RUS}} [[Jelena Nikolajeva]] |20. 4. 1996. | ||{{ZD|RUS}} [[Soči]] |<ref>{{cite web|title=All-time women's best 10000m road race-walk|url=http://www.alltime-athletics.com/w10kwok.htm|publisher=www.alltime-athletics.com|date=|access-date=2. 3. 2013}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 20.000 m]] (staza) |1:26:52.3 |{{ZD|RUS}} [[Olimpijada Ivanova]] |6. 9. 2001. | ||{{ZD|AUS}} [[Brisbane]] | |- |[[Brzo hodanje na 20 km|Hodanje 20 km]] (cesta) <small>([[Razvoj svjetskog rekorda u brzom hodanju na 20 km - žene|razvoj]])</small> |1:24:38 |{{ZD|KIN}} [[Liu Hong (atletičarka)|Liu Hong]] |6. 6. 2015. |Gran Premio Cantones |{{ZD|ŠPA}} [[La Coruña]] |<ref>{{cite web|title=Liu breaks 20km race walk world record in La Coruna|url=http://www.iaaf.org/news/report/liu-20km-race-walk-world-record|publisher=IAAF|date=6. 6. 2015|access-date=6. 6. 2015}}</ref> |- |[[Štafeta 4 x 100 m|4 × 100 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 4 x 100 m - žene|razvoj]])</small> |40.82 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}} <br> [[Tianna Madison]]<br>[[Allyson Felix]]<br>[[Bianca Knight]]<br>[[Carmelita Jeter]] |10. 8. 2012. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 2012 - 4 x 100 m (žene)|Olimpijske igre]] ||{{ZD|UK}} [[Olimpijski stadion (London)|London]] |<ref>{{cite web|title=4 × 100m Relay Results|url=http://www.iaaf.org/mini/oly12/Results/ResultsByDate.aspx?racedate=08-10-2012%2Fsex%3DW%2FdiscCode%3D4X1%2FcombCode%3Dhash%2FroundCode%3Df%2Fresults.html|publisher=IAAF|date=10. 8. 2012|access-date=31. 8. 2015|archive-date=12. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120812135653/http://www.iaaf.org/mini/oly12/Results/ResultsByDate.aspx?racedate=08-10-2012%2Fsex%3DW%2FdiscCode%3D4X1%2FcombCode%3Dhash%2FroundCode%3Df%2Fresults.html|url-status=bot: unknown}}</ref>{{YouTube|iQM0btlfO1o}} |- |[[Štafeta 4 x 200 m|4 × 200 m]] |1:27.46 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[LaTasha Jenkins]]<br>[[LaTasha Colander-Richardson]]<br>[[Nanceen Perry]]<br>[[Marion Jones]] |29. 4. 2000. |[[Penn Relays]] ||{{ZD|SAD}} [[Philadelphia]] | |- |[[Štafeta 4 x 400 m|4 × 400 m]] <small>([[Razvoj svjetskog rekorda na 4 x 400 m - žene|razvoj]])</small> |3:15.17 |{{ZID|SSSR}}<br>[[Tatjana Ljedovska]]<br>[[Olga Nazarova]]<br>[[Marija Pinjigina]]<br>[[Olga Brizgina]] |1. 10. 1988. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 1988 - 4 x 400 m (žene)|Olimpijske igre]] ||{{ZD|JKO}} [[Seoul]] | |- |[[Štafeta 4 x 800 m|4 × 800 m]] |7:50.17 |{{ZID|SSSR}}<br>[[Nadežda Olizarenko]]<br>[[Ljubov Gurina]]<br>[[Ljudmila Borisova]]<br>[[Irina Podjalovska]] |5. 8. 1984. | ||{{ZD|SSSR}} [[Moskva]] | |- |[[Štafeta s mješovitim udaljenostima]] |10:36.50 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Treniere Moser]] 3:18.38 ''(1200 m)''<br>[[Sanya Richards-Ross]] 50.12 ''(400 m)''<br>[[Ajee' Wilson]] 2:00.08 ''(800 m)''<br>[[Shannon Rowbury]] 4:27.92 ''(1600 m)'' |2. 5. 2015. |[[Svjetsko prvenstvo za atletske štafete 2015 - štafeta s mješovitim udaljenostima (žene)|SP za štafete]] |{{ZD|BAH}} [[Stadion "Thomas Robinson"|Nassau]] |<ref>{{cite web|title=Women's Distance Medley Relay Final Results|url=http://dt9guucc6nuua.cloudfront.net/competitiondocuments/pdf/5676/AT-DISMEAD-W-f----.RS6.pdf?v=502842072|publisher=IAAF|date=2. 5. 2015|access-date=4. 5. 2015}}</ref> |- |[[4 x 1500 m|4 × 1500 m]] |16:33.58 |{{ZID|Kenija}}<br>[[Mercy Cherono]]<br>[[Faith Kipyegon]]<br>[[Irene Jelagat]]<br>[[Hellen Onsando Obiri]] |24. 5. 2014. |[[Svjetsko prvenstvo za atletske štafete 2014 - 4 x 1500 m (žene)|SP za štafete]] |{{ZD|BAH}} [[Stadion "Thomas Robinson"|Nassau]] |<ref>{{cite web|title=Men's 4x800m Relay Results|url=http://www.iaaf.org/competitions/iaaf-world-relays/iaaf-world-relays-5409/results/women/4x1500-metres-relay/final/result#resultheader|publisher=IAAF|date=24. 5. 2014|access-date=25. 5. 2014|archive-date=25. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140525232532/http://www.iaaf.org/competitions/iaaf-world-relays/iaaf-world-relays-5409/results/women/4x1500-metres-relay/final/result#resultheader|url-status=dead}}</ref>{{YouTube|460uWBSlx-w}} |- |Maratonska štafeta ([[ekiden]]) |2:11:41 |{{ZID|Kina}}<br>[[Jiang Bo (atletičarka)|Jiang Bo]] 15:42 (5&nbsp;km)<br>[[Dong Yanmei]] 31:36 (10&nbsp;km)<br>[[Zhao Fengdi]] 15:16 (5&nbsp;km)<br>[[Ma Zaijie]] 31:01 (10&nbsp;km)<br>[[Lan Lixin]] 15:50 (5&nbsp;km)<br>[[Li Na (atletičarka)|Li Na]] 22:16 (7,195&nbsp;km) |28. 2. 1998. | ||{{ZD|KIN}} [[Peking]] | |} == U dvorani == === Muškarci === {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičar !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |rowspan=3|[[50 metara|50 m]] |5.55 X<ref group=n name=Johnson>IAAF je poništio ovo vrijeme nakon što je Johnson priznao da je koristio steroide između 1981. i 1988.</ref> |{{ZD|KAN}} [[Ben Johnson (sprinter)|Ben Johnson]] |31. 1. 1987. | |{{ZD|KAN}} [[Ottawa]] |<ref>{{cite web|title=World records and best performances, men’s indoor|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=|access-date=24. 6. 2011|archive-date=19. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140219032606/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|url-status=dead}}</ref> |- |5.56 A |{{ZD|KAN}} [[Donovan Bailey]] |9. 2. 1996. ||[[Bill Cosby]] Invitational |{{ZD|SAD}} [[Reno]] | |- |5.56 #<ref group=n>Nedovoljna ili nepostojeća doping-kontrola</ref> |{{ZD|SAD}} [[Maurice Greene (atletičar)|Maurice Greene]] |13. 2. 1999. | |{{ZD|SAD}} [[Los Angeles]] |<ref name="athleticsweekly1">{{cite web|title=World records and best performances, men’s indoor|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=27. 3. 2011|access-date=1. 9. 2015|archive-date=11. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110111080444/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |rowspan=2|[[60 metara|60 m]] |rowspan=2|6.39 |rowspan=2|{{ZD|SAD}} [[Maurice Greene (atletičar)|Maurice Greene]] |3. 2. 1998. | |{{ZD|ŠPA}} [[Madrid]] | |- |3. 3. 2001. |[[Dvoransko atletsko prvenstvo SAD-a|Dvoransko prvenstvo SAD-a]] |{{ZD|SAD}} [[Atlanta]] | |- |[[200 metara|200 m]] |19.92 |{{ZD|NAM}} [[Frankie Fredericks]] |18. 2. 1996. |[[Meeting Pas de Calais]] |{{ZD|FRA}} [[Liévin]] | |- |[[400 metara|400 m]] |44.57 |{{ZD|SAD}} [[Kerron Clement]] |12. 3. 2005. |NCAA prvenstvo, Divizija I |{{ZD|SAD}} [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]] | |- |[[800 metara|800 m]] |1:42.67 |{{ZD|DAN}} [[Wilson Kipketer]] |9. 3. 1997. |[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 1997.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|FRA}} [[Bercy (dvorana)|Pariz]] | |- |rowspan=2|[[Srednjoprugaške utrke#1000 m|1000 m]] |2:14.96 |{{ZD|DAN}} [[Wilson Kipketer]] |20. 2. 2000. |[[Birmingemski dvoranski Grand Prix|Birmingemski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Birmingham]] | |-bgcolor=#CEF6F5 |2:14.20 |{{ZD|DŽI}} [[Ayanleh Souleiman]] |17. 2. 2016. |[[Globen Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Stockholm]] |<ref name="auto">{{cite news|title=Dibaba and Souleiman break world indoor records in Stockholm|url=http://www.iaaf.org/news/report/globen-galan-stockholm-2016-dibaba-souleiman|publisher=IAAF|author=Mike Rowbottom|date=17. 2. 2016|access-date=18. 2. 2016}}</ref> |- |[[1500 metara|1500 m]] |3:31.18 |{{ZD|MAR}} [[Hicham El Guerrouj]] |2. 2. 1997. |[[Sparkassen Cup (atletika)|Sparkassen Cup]] |{{ZD|NJE}} [[Stuttgart]] | |- |[[Milja (atletika)|Milja]] |3:48.45 |{{ZD|MAR}} [[Hicham El Guerrouj]] |12. 2. 1997. |[[Flandrijski dvoranski miting]] |{{ZD|BEL}} [[Ghent]] | |- |[[3000 metara|3000 m]] |7:24.90 |{{ZD|KEN}} [[Daniel Komen]] |6. 2. 1998. | |{{ZD|MAĐ}} [[Budimpešta]] | |- |[[5000 metara|5000 m]] |12:49.60 |{{ZD|ETI}} [[Kenenisa Bekele]] |20. 2. 2004. |[[Birmingemski dvoranski Grand Prix|Birmingemski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Birmingham]] | |- |[[50 m s preponama|50 m prepone]] |6.25 |{{ZD|KAN}} [[Mark McKoy]] |5. 3. 1986. | |{{ZD|JAP}} [[Kobe]] | |- |[[60 m s preponama|60 m prepone]] |7.30 |{{ZD|UK}} [[Colin Jackson]] |6. 3. 1994. | |{{ZD|NJE}} [[Sindelfingen]] | |- |[[Skok u vis]] <small>([[Razvoj dvoranskog svjetskog rekorda u skoku u vis - muškarci|razvoj]])</small> |2,43 m |{{ZD|KUB}} [[Javier Sotomayor]] |4. 3. 1989. ||[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 1989.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|MAĐ}} [[Budimpešta]] | |- |[[Skok s motkom]] <small>([[Razvoj dvoranskog svjetskog rekorda u skoku s motkom - muškarci|razvoj]])</small> |6,16 m |{{ZD|FRA}} [[Renaud Lavillenie]] |15. 2. 2014. |[[Zvijezde skoka s motkom]] |{{ZD|UKR}} [[Družba (dvorana)|Donjeck]] |<ref name="autogenerated1"/> |- |[[Skok u dalj]] |8,79 m |{{ZD|SAD}} [[Carl Lewis]] |27. 1. 1984. |[[Millrose Games]] |{{ZD|SAD}} [[New York City|New York]] | |- |[[Troskok]] |17,92 m<br>(2. i 4. skok u seriji) |{{ZD|FRA}} [[Teddy Tamgho]] |6. 3. 2011. |[[Evropsko dvoransko prvenstvo u atletici 2011 - troskok (muškarci)|Evropsko prvenstvo]] |{{ZD|FRA}} [[Bercy (dvorana)|Pariz]] |<ref>{{cite web|title=Triple Jump Results|url=http://www.sportresult.com/sports/la/ajax/user_files/2011/paris/pdf/re2840040.pdf|publisher=[[Evropska atletska asocijacija|EAA]]|date=6. 3. 2011|access-date=6. 3. 2011|archive-date=6. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120806205517/http://www.sportresult.com/sports/la/ajax/user_files/2011/paris/pdf/re2840040.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite news|title=Tamgho twice (!) triples 17.92m World record twice in Paris as European Indoor Champs conclude|url=http://www.iaaf.org/news/news/tamgho-twice-triples-1792m-world-record-in-pa?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Tamgho%20twice%20%28!%29%20triples%2017.92m%20World%20record%20twice%20in%20Paris%20as%20European%20Indoor%20Champs%20conclude%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Bob Ramsak|date=6. 3. 2011|access-date=1. 9. 2015}}</ref> |- |[[Bacanje kugle]] |22,66 m |{{ZD|SAD}} [[Randy Barnes]] |20. 1. 1989. |Sunkist Invitational |{{ZD|SAD}} [[Los Angeles]] | |- |rowspan=2|[[Sedmoboj]] |6645 bodova |{{ZD|SAD}} [[Ashton Eaton]] |9–10. 3. 2012. |[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 2012 - sedmoboj|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|TUR}} [[Atletska dvorana Ataköy|Istanbul]] |<ref>{{cite web|title=Heptathlon Results|url=http://iaaf.org/documents/pdf/4665/AT-HEP-M-7--0--.RS2.pdf|publisher=IAAF|date=10. 3. 2012|access-date=1. 9. 2015|archive-date=27. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120827230126/http://iaaf.org/documents/pdf/4665/AT-HEP-M-7--0--.RS2.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |colspan=5|6,79 ''(60 m)''; 8,16 m ''(dalj)'', 14,56 m ''(kugla)''; 2,03 m ''(vis)'' / 7.68 ''(60 m prepone)''; 5,20 m ''(motka)''; 2:32.77 ''(1000 m)'' | |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 5000 m]] |18:07.08 |{{ZD|RUS}} [[Mihail Ščenikov]] |14. 2. 1995. |[[Ruska zima (atletika)|Ruska zima]] |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] | |- |[[Štafeta 4 x 200 m|4 × 200 m]] |1:22.11 |{{ZID|Velika Britanija}}<br>[[Linford Christie]]<br>[[Darren Braithwaite]]<br>[[Ade Mafe]]<br>[[John Regis (atletičar)|John Regis]] |3. 3. 1991. | |{{ZD|UK}} [[Glasgow]] | |- |rowspan=2|[[Štafeta 4 x 400 m|4 × 400 m]] |3:02.13 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Kyle Clemons]]<br>[[David Verburg]]<br>[[Kind Butler III]]<br>[[Calvin Smith Jr.]] |9. 3. 2014. |[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 2014 - 4 x 400 m (muškarci)|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|POLJ}} [[Ergo Arena|Sopot]] |<ref>{{cite web|title=4×400m Relay Results Summary|url=https://iaafmedia.s3.amazonaws.com/competitiondocuments/pdf/4952/AT-4X4-M-f----.RS6.pdf?v=-79661738|publisher=IAAF|date=9. 3. 2014|access-date=10. 3. 2014}}</ref> |- |3:01.96 #<ref group=n>Nedovoljna doping-kontrola; [[IAAF]] je odbacio vrijeme 3:01.96 budući da nakon utrke nije izvršena EPO-analiza.</ref> |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Kerron Clement]]<br>[[Wallace Spearmon]]<br>[[Darold Williamson]]<br>[[Jeremy Wariner]] |11. 2. 2006. |Tyson Invitational |{{ZD|SAD}} [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]] |- |[[Štafeta 4 x 800 m|4 × 800 m]] |7:13.11 |{{ZD|SAD}} US All Stars<br>[[Richard Jones (atletičar)|Richard Jones]] 1:51.01<br>[[David Torrence (atletičar)|David Torrence]] 1:47.46<br>[[Duane Solomon]] 1:47.99<br>[[Erik Sowinski]] 1:46.67 |8. 2. 2014. |[[New Balance dvoranski Grand Prix]] |{{ZD|SAD}} [[Atletski centar "Reggie Lewis"|Roxbury]] |<ref>{{cite web|title=4×800m Relay Results|url=http://www.nbindoorgrandprix.com/events-results/mens-4x800m-relay/|publisher=www.nbindoorgrandprix.com|date=8. 2. 2014|access-date=1. 9. 2015|archive-date=22. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140222041803/http://www.nbindoorgrandprix.com/events-results/mens-4x800m-relay/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite news|title=Records for Cain, USA 4x800 at NBIGP|url=http://www.flotrack.org/coverage/251001-NB-Boston-Indoor-Grand-Prix-2014/article/24886-Records-for-Cain-USA-4x800-at-NBIGP#.UvdKwxzN63Y|publisher=www.flotrack.org|date=8. 2. 2014|access-date=1. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20140228043357/http://www.flotrack.org/coverage/251001-NB-Boston-Indoor-Grand-Prix-2014/article/24886-Records-for-Cain-USA-4x800-at-NBIGP#.UvdKwxzN63Y|archive-date=28. 2. 2014|url-status=dead}}</ref> |} === Žene === {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičarka !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. !Video |- |[[50 metara|50 m]] |5.96 + |{{ZD|RUS}} [[Irina Privalova]] |9. 2. 1995. | |{{ZD|ŠPA}} [[Madrid]] | |- |[[60 metara|60 m]] |6.92 |{{ZD|RUS}} [[Irina Privalova]] |11. 2. 1993.<br>9. 2. 1995. | |{{ZD|ŠPA}} [[Madrid]] | |- |[[200 metara|200 m]] |21.87 |{{ZD|JAM}} [[Merlene Ottey]] |13. 2. 1993. |[[Meeting Pas de Calais]] |{{ZD|FRA}} [[Liévin]] | |- |[[400 metara|400 m]] |49.59 |{{ZD|ČSSR}} [[Jarmila Kratochvílová]] |7. 3. 1982. | |{{ZD|ITA}} [[Milano]] | |- |[[800 metara|800 m]] |1:55.82 |{{ZD|SLO}} [[Jolanda Čeplak]] |3. 3. 2002. ||[[Evropsko dvoransko prvenstvo u atletici 2002.|Evropsko prvenstvo]] |{{ZD|AUT}} [[Beč]] | |- |[[Srednjoprugaške utrke#1000 m|1000 m]] |2:30.94 |{{ZD|MOZ}} [[Maria Mutola]] |25. 2. 1999. |[[GE Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Stockholm]] | |- |[[1500 metara|1500 m]] |3:55.17 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |1. 2. 2014. |[[Weltklasse in Karlsruhe]] |{{ZD|NJE}} [[Europahalle|Karlsruhe]] |<ref>{{cite news|title=Genzebe Dibaba smashes world indoor 1500m record with 3:55.17 in Karlsruhe|url=http://www.iaaf.org/news/report/genzebe-dibaba-world-indoor-1500m-world-recor|publisher=IAAF|author=Phil Minshull, Ed Gordon|date=1. 2. 2014|access-date=2. 2. 2014}}</ref> |- |rowspan=2|[[Milja (atletika)|Milja]] |4:17.14 |{{ZD|RUM}} [[Doina Melinte]] |9. 2. 1990. | |{{ZD|SAD}} [[East Rutherford (New Jersey)|East Rutherford]] | |-bgcolor=#CEF6F5 |4:13.31 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |17. 2. 2016. |[[Globen Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Stockholm]] |<ref name="auto"/> |- |[[3000 metara|3000 m]] |8:16.60 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |6. 2. 2014. |[[XL Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Ericsson Globe|Stockholm]] |<ref>{{cite news|title=FLASH – Dibaba breaks world indoor 3000m record with 8:16.60 in Stockholm|url=http://www.iaaf.org/news/report/genzebe-dibaba-world-indoor-3000m-record-stoc|publisher=IAAF|author=|date=6. 2. 2014|access-date=6. 2. 2014}}</ref> |- |[[5000 metara|5000 m]] |14:18.86 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |19. 2. 2015. |[[XL Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Ericsson Globe|Stockholm]] |<ref>{{cite news|title=XL Galan 2015 Complete Results|url=http://88.131.109.178/Friidrott/xlgalan15/Resultat.php|publisher=xlgalan.com|date=19. 2. 2015|access-date=19. 2. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150219235620/http://88.131.109.178/Friidrott/xlgalan15/Resultat.php|archive-date=19. 2. 2015|url-status=dead}}</ref> |- |[[50 m s preponama|50 m prepone]] |6.58 |{{ZD|NJDR}} [[Cornelia Oschkenat]] |20. 2. 1988. | |{{ZD|NJDR}} [[Istočni Berlin]] | |- |rowspan=4|[[60 m s preponama|60 m prepone]] |7.68 |{{ZD|ŠVE}} [[Susanna Kallur]] |10. 2. 2008. |[[Weltklasse in Karlsruhe]] |{{ZD|NJE}} [[Karlsruhe]] | |- |7.68 X<ref>Narožiljenko pala na doping-testu.</ref> |rowspan=3|{{ZD|RUS}} [[Ljudmila Engquist|Ljudmila Narožiljenko]] |2. 3. 1993. | |{{ZD|ŠPA}} [[San Sebastián]] | |- |7.66 X |4. 3. 1993. | |{{ZD|ŠPA}} [[Sevilla]] | |- |7.63 X |4. 3. 1993. | |{{ZD|ŠPA}} [[Sevilla]] | |- |[[Skok u vis]] |2,08 m |{{ZD|ŠVE}} [[Kajsa Bergqvist]] |4. 2. 2006. |[[Skok u vis s muzikom]] |{{ZD|NJE}} [[Arnstadt]] | |- |rowspan=3|[[Skok s motkom]] |-bgcolor=#CEF6F5 |5,03 m |{{ZD|SAD}} [[Jennifer Suhr]] |30. 1. 2016. |Golden Eagle |{{ZD|SAD}} [[Brockport (New York)|Brockport]] |<ref>{{cite news|title=Jenn Suhr Sets Indoor Pole Vault World Record|url=http://www.flotrack.org/article/39331-jenn-suhr-sets-indoor-pole-vault-world-record|publisher=flotrack.org|date=30. 1. 2016|access-date=31. 1. 2016}}</ref> |- |5,02 m A |{{ZD|SAD}} [[Jennifer Suhr]] |2. 3. 2013. |[[Dvoransko prvenstvo SAD-a u atletici|Prvenstvo SAD-a]] |{{ZD|SAD}} [[Albuquerque]] |<ref>{{cite web|title=Pole Vault Results|url=http://www.usatf.org/events/2013/2013USAIndoorTFChampionships/results/Results12-1.htm|publisher=[[USATF]]|date=2. 3. 2013|access-date=3. 3. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130307111047/http://www.usatf.org/events/2013/2013USAIndoorTFChampionships/results/Results12-1.htm|archive-date=7. 3. 2013|url-status=dead}}</ref> |- |[[Skok u dalj]] |7,37 m |{{ZD|NJDR}} [[Heike Drechsler]] |13. 2. 1988. | |{{ZD|AUT}} [[Beč]] | |- |[[Troskok]] |15,36 m |{{ZD|RUS}} [[Tatjana Lebedjeva]] |6. 3. 2004. ||[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 2004.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|MAĐ}} [[Budimpešta]] |<ref>{{cite web|title=Triple Jump Results|url=http://www.iaaf.org/competitions/iaaf-world-indoor-championships/10th-iaaf-world-indoor-championships-3226/results/women/triple-jump/final/series#resultheader|publisher=IAAF|date=6. 3. 2004|access-date=1. 9. 2010|archive-date=12. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210212214417/https://www.worldathletics.org/competitions/world-athletics-indoor-championships/10th-iaaf-world-indoor-championships-6911964/results/women/triple-jump/final/series?urlSlug=10th-iaaf-world-indoor-championships-3226&phase=final&view=series&sex=women&competitionGroup=world-athletics-indoor-championships&discipline=triple-jump#resultheader|url-status=dead}}</ref> |- |[[Bacanje kugle]] |22,50 m |{{ZD|ČSSR}} [[Helena Fibingerová]] |19. 2. 1977. | |{{ZD|ČSSR}} [[Jablonec na Nisi|Jablonec]] | |- |rowspan=2|[[Petoboj]] |5013 bodova |{{ZD|UKR}} [[Natalija Dobrinska]] |9. 3. 2012. |[[Svjetsko dvoransko prvenstvo u atletici 2012 - petoboj|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|TUR}} [[Istanbul]] |<ref>{{cite web|title=Pentathlon Results|url=http://www.iaaf.org/Mini/WIC12/News/NewsDetail.aspx?id=63965|publisher=IAAF|date=9. 3. 2012|access-date=9. 3. 2012|archive-date=10. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120310143900/http://www.iaaf.org/Mini/WIC12/News/NewsDetail.aspx?id=63965|url-status=dead}}</ref> |- |colspan=5|8.38 ''(60 m prepone)''; 1,84 m ''(vis)''; 16,51 m ''(kugla)''; 6,57 m ''(dalj)''; 2:11.15 ''(800 m)'' | |- |rowspan=2|[[Brzo hodanje|Hodanje 3000 m]] |11:40.33 |{{ZD|RUM}} [[Claudia Ștef]] |30. 1. 1999. | |{{ZD|RUM}} [[Bukurešt]] | |- |11:35.34 #<ref group=n>Bez međunarodnih sudija</ref> |{{ZD|IRS}} [[Gillian O'Sullivan]] |15. 2. 2003. | |{{ZD|UK}} [[Belfast]] | |- |[[Štafeta 4 x 200 m|4 × 200 m]] |1:32.41 |{{ZID|Rusija}}<br>[[Jekaterina Kondratjeva]]<br>[[Irina Habarova]]<br>[[Julija Pečonkina]]<br>[[Julija Guščina]] |29. 1. 2005. |[[Aviva International Match]] |{{ZD|UK}} [[Glasgow]] | |- |[[Štafeta 4 x 400 m|4 × 400 m]] |3:23.37 |{{ZID|Rusija}}<br>[[Julija Guščina]]<br>[[Olga Kotljarova]]<br>[[Olga Zajceva]]<br>[[Olesja Krasnomovec]] |28. 1. 2006. |[[Aviva International Match]] |{{ZD|UK}} [[Glasgow]] | |- |[[Štafeta 4 x 800 m|4 × 800 m]] |8:06.24 |{{ZD|RUS}} Tim Moskva<br>[[Aleksandra Bulanova]]<br>[[Jekaterina Martinova]]<br>[[Jelena Kofanova]]<br>[[Ana Balakšina]] |18. 2. 2011. |Rusko dvoransko prvenstvo |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] |<ref>{{cite news|title=Women’s World 4x800m Relay record falls in Moscow – Russian indoor champs wrap|url=http://www.iaaf.org/news/news/womens-world-4x800m-relay-record-falls-in-mos?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Women%E2%80%99s%20World%204x800m%20Relay%20record%20falls%20in%20Moscow%20%E2%80%93%20Russian%20indoor%20champs%20wrap%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Nikolaj Dolgopolov, Rostislav Orlov|date=19. 2. 2011|access-date=19. 2. 2011}}</ref> |} == Najbolji rezultati u disciplinama za koje IAAF ne priznaje svjetske rekorde == Rezultati u disciplinama za koje IAAF ne priznaje službene svjetske rekorde obično se nazivaju "najbolji rezultat na svijetu". Iako su utrke na udaljenostima mjerenim po [[imperijalni sistem mjera|imperijalnom sistemu]] bile sasvim uobičajene u prvoj polovini 20. stoljeća, veliki broj njih postao je rijetka pojava i IAAF je 1976. uklonio sve ove discipline sa svojih spiskova rekorda. Jedini izuzetak je [[Milja (atletika)|1 milja]], koja se zadržala zbog svog historijskog značaja u atletici. Neke cestovne utrke i dvoranske varijante disciplina na otvorenom ne spadaju u IAAF-ove spiskove. Rekordi postavljeni u neuobičajenim disciplinama obično se ne drže strogih kriterija kao rekordi koje IAAF priznaje. Jedan primjer za ovo jest rekord na 150 m, koji je postavio [[Usain Bolt]] na posebno napravljenoj pràvoj stazi dok su prethodni rezultati (npr. u [[Utrka Bailey–Johnson na 150 m|utrci Bailey–Johnson]] na 150 m) postavljeni na tradicionalnoj stazi sa djelomičnom krivinom. === Na otvorenom === ==== Muškarci ==== {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičar !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |[[50 metara|50 m]] |5.47 + (+0,9&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |16. 8. 2009. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2009.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite web|title=Biomechanical Analysis 12th IAAF World Championships in Athletics|url=http://berlin.iaaf.org/mm/document/development/research/05/30/83/20090817081546_httppostedfile_wch09_m100_final_13529.pdf|publisher=IAAF|date=17. 8. 2009|access-date=25. 5. 2014|archive-date=23. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090823185821/http://berlin.iaaf.org/mm/document/development/research/05/30/83/20090817081546_httppostedfile_wch09_m100_final_13529.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[60 metara|60 m]] |6.31 + (+0,9&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |16. 8. 2009. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2009.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{cite web|title=Biomechanical Analysis 100 Metres|url=http://berlin.iaaf.org/mm/document/development/research/05/31/54/20090817073528_httppostedfile_analysis100mmenfinal_bolt_13666.pdf|publisher=IAAF|date=16. 8. 2009|access-date=26. 2. 2012|archive-date=23. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090823185905/http://berlin.iaaf.org/mm/document/development/research/05/31/54/20090817073528_httppostedfile_analysis100mmenfinal_bolt_13666.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |rowspan=3|[[100 jardi]] |rowspan=2|9.0 rm |{{ZD|SAD}} [[Ivory Crockett]] |11. 5. 1974. | |{{ZD|SAD}} [[Knoxville (Tennessee)|Knoxville]] |<ref name="trackfield.brinkster.net">http://trackfield.brinkster.net/events.asp?EventCode=MA0&P=R Brinkster</ref> |- |{{ZD|SAD}} [[Houston McTear]] |9. 5. 1975. | |{{ZD|SAD}} [[Winter Park (Florida)|Winter Park]] |<ref name="trackfield.brinkster.net"/> |- |9.07 + (−0,5&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Asafa Powell]] |27. 5. 2010. |[[Zlatna sprinterica Ostrava]] |{{ZD|ČEŠ}} [[Ostrava]] |<ref>{{cite web|title=100 Yards Results|url=http://www.zlatatretra.cz/results2010/re0090040.pdf|publisher=www.zlatatretra.cz|date=27. 5. 2010|access-date=27. 5. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110718193757/http://www.zlatatretra.cz/results2010/re0090040.pdf|archive-date=18. 7. 2011|url-status=dead}}</ref> |- |[[150 metara|150 m]] (s krivinom) |14.44 + (-0,3&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |20. 8. 2009. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2009 - 200 m (muškarci)|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref>{{Cite news|title=Usain Bolt 200 meter splits, Speed Reserve and Speed Endurance|url=http://speedendurance.com/2009/08/21/usain-bolt-200-meter-splits-speed-reserve-and-speed-endurance/|publisher=www.speedendurance.com|author=Jimson Lee|date=21. 8. 2009|access-date=8. 2. 2012}}</ref> |- |[[150 metara|150 m]] (pravac) |14.35 (+1,1&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |17. 5. 2009. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref>{{cite news|last=Markham|first=Carl|title=Bolt runs 14.35 sec for 150m; covers 50m-150m in 8.70 sec!|url=http://www.iaaf.org/news/news/bolt-runs-1435-sec-for-150m-covers-50m-150m-i?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Bolt%20runs%2014.35%20sec%20for%20150m;%20covers%2050m-150m%20in%208.70%20sec!%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=17. 5. 2009|access-date=3. 9. 2015}}</ref> |- |[[200 metara (pravac)|200 m (pravac)]] |19.41 (−0,4&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Tyson Gay]] |16. 5. 2010. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref>{{cite news|last=Martin|first=David|title=Gay clocks 19.41 on straight 200m in Manchester|url=http://www.iaaf.org/news/news/gay-clocks-1941-on-straight-200m-in-mancheste?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Gay%20clocks%2019.41%20on%20straight%20200m%20in%20Manchester%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=16. 5. 2010|access-date=17. 5. 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://speedendurance.com/2010/05/20/tyson-gay-2010-manchester-19-41-splits/|title=Tyson Gay 2010 Manchester 19.41 200 meter Splits|author=Jimson Lee|publisher=|access-date=30. 9. 2014}}</ref> |- |rowspan=2|220 jardi (pravac) |19.5 rm (+1,9&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Tommie Smith]] |7. 5. 1966. | |{{ZD|SAD}} [[San Jose (Kalifornija)|San Jose]] |<ref>{{cite news|last=Butler|first=Mark|title=Can Tyson Gay break Smith's record in Manchester?|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/athletics/8680356.stm |publisher=news.bbc.co.uk|date=13. 5. 2010|access-date=16. 5. 2010}}</ref> |- |19.54 (−0,4&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Tyson Gay]] |16. 5. 2010. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref name="Butler">{{cite news|last=Butler|first=Mark|title=Manchester Street Race Analysis|url=http://trackandfieldnews.com/index.php/display-article?arId=43684|publisher=www.trackandfieldnews.com|date=16. 5. 2010|access-date=8. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402155147/http://trackandfieldnews.com/index.php/display-article?arId=43684|archive-date=2. 4. 2015|url-status=dead}}</ref> |- |[[300 metara|300 m]] |30.85 A |{{ZD|SAD}} [[Michael Johnson (sprinter)|Michael Johnson]] |10. 4. 2000. |Engen Grand Prix |{{ZD|JAR}} [[Pretoria]] | |- |[[440 jardi]] |44.5 |{{ZD|SAD}} [[John Smith (atletičar)|John Smith]] |26. 6. 1971. |[[Atletsko prvenstvo SAD-a|Prvenstvo SAD-a]] |{{ZD|SAD}} [[Eugene (Oregon)|Eugene]] |<ref>{{cite web|last=Lee|first=Jimson|title=440 Yard and 400 Meter Racing – Facts and Figures|url=http://speedendurance.com/2007/07/20/440-yard-and-400-meter-racing-facts-and-figures/|publisher=www.speedendurance.com|date=20. 7. 2007|access-date=16. 5. 2010}}</ref><ref>{{cite web|title=USA Outdoor Track & Field Champions – Men's 400 m|url=http://www.usatf.org/statistics/USA-Champions/USAOutdoorTF/men/400m.aspx|publisher=USATF|date=|access-date=3. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004053123/http://www.usatf.org/statistics/USA-Champions/USAOutdoorTF/men/400m.aspx|archive-date=4. 10. 2013|url-status=dead}}</ref> |- |[[500 metara|500 m]] |59.32 |{{ZD|KUB}} [[Orestes Rodriguez]] |5. 2. 2013. | |{{ZD|KUB}} [[Havana]] |<ref>{{cite web|title=La Habana (Cuba), 5. 2. 2013|url=http://trackinsun.blogspot.de/2013/02/la-habana-cuba-522013.html|publisher=www.trackinsun.blogspot.de|date=11. 2. 2013|access-date=23. 2. 2013|archive-date=25. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130725071531/http://trackinsun.blogspot.de/2013/02/la-habana-cuba-522013.html|url-status=dead}}</ref> |- |[[600 metara|600 m]] |1:12.81 |{{ZD|SAD}} [[Johnny Gray]] |24. 5. 1986. | |{{ZD|SAD}} [[Santa Monica]] | |- |[[2 milje]] <small>([[2 milje#Razvoj svjetskog rekorda|razvoj]])</small> |7:58.61 |{{ZD|KEN}} [[Daniel Komen]] |17. 7. 1997. | |{{ZD|BEL}} [[Hechtel-Eksel]] | |- |[[Cestovno trčanje|5 km]] (cesta) |12:59.5 |{{ZD|KEN}} [[Sammy Kipketer]] |26. 3. 2000. |15. [[Carlsbad 5000]] |{{ZD|SAD}} [[Carlsbad (Kalifornija)|Carlsbad]] | |- |[[Cestovno trčanje|8 km]] (cesta) |21:51 + |{{ZD|ETI}} [[Deriba Merga]] |18. 2. 2011. |[[Polumaraton u Ras Al-Khaimahu]] |{{ZD|UAE}} [[Ras al-Khaimah]] |<ref name="IAAF">{{cite news|title=Keitany smashes Half Marathon World record in Ras Al Khaimah|url=http://www.iaaf.org/LRR11/news/newsid=59327.html|publisher=IAAF|date=18. 2. 2011|access-date=18. 2. 2011}}</ref> |- |[[Cestovno trčanje|10 milja]] (cesta) |44:23 |{{ZD|ETI}} [[Haile Gebrselassie]] |4. 9. 2005. |[[Tilburških 10 milja]] |{{ZD|HOL}} [[Tilburg]] | |- |[[Cestovno trčanje|35 km]] (cesta) |1:41:47 + |{{ZD|KEN}} [[Dennis Kipruto Kimetto]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref name="scc-events1"/> |- |[[Cestovno trčanje|40 km]] (cesta) |1:56:29 + |{{ZD|KEN}} [[Dennis Kipruto Kimetto]] |28. 9. 2014. |[[Berlinski maraton]] |{{ZD|NJE}} [[Berlin]] |<ref name="scc-events1"/> |- |[[Ultramaraton|90 km]] (cesta) |5:20:49 |{{ZD|RUS}} [[Leonid Švjecov]] |2007. |[[Drugarski maraton]] |{{ZD|JAR}} [[Durban]] | |- |[[Niske prepone|200 m prepone]] (s krivinom) |22.55 |{{ZD|ITA}} [[Laurent Ottoz]] |31. 5. 1995. | |{{ZD|ITA}} [[Milano]] |<ref>{{cite web|url=http://dt9guucc6nuua.cloudfront.net/competitioninfo/56eefc4f-3e70-4db7-8eae-fc9c3fcf57ad.pdf|title=Daegu 2011 Statistics Book - Part 1 (of 5)|publisher=iaaf.org|access-date=11. 11. 2013}}</ref> |- |rowspan=3|[[Niske prepone|200 m prepone]] (pravac) |21,9 jardi rm (+1,4&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Don Styron]] |2. 4. 1960. | |{{ZD|SAD}} [[Baton Rouge]] |<ref name="200 Meter and 220 Yard Low Hurdles">{{cite web|title=200 Meter and 220 Yard Low Hurdles|url=http://www.woodhurdles.com/200meterLowHurdles/1.html|publisher=www.woodhurdles.com|date=|access-date=17. 5. 2010}}</ref> |- |22.10 (+2,0&nbsp;m/s) |{{ZD|UK}} [[Andy Turner (atletičar)|Andy Turner]] |15. 5. 2011. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref>{{cite web|title=POWERADE ION4 GREAT CITYGAMES MANCHESTER – 2011 RESULTS|url=http://www.greatcitygames.org/Events/Great-Manchester-City-Games/EliteAthletes.aspx|publisher=www.greatcitygames.org|date=15. 5. 2011|access-date=15. 6. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110612234336/http://www.greatcitygames.org/Events/Great-Manchester-City-Games/EliteAthletes.aspx|archive-date=12. 6. 2011|url-status=dead}}</ref> |- |22.10 (+1.8&nbsp;m/s) |{{ZD|JAR}} [[L. J. van Zyl]] |9. 5. 2015. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]], Great Britain |<ref>{{cite web|title=Manchester City Games 2015 Results|url=http://www.greatcitygames.org/results/|publisher=greatcitygames.org|date=21. 7. 2015|access-date=3. 9. 2015}}</ref> |- |[[Utrke s preponama|220 jardi prepone]] (pravac) |21.9 rm (+1,4&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Don Styron]] |2. 4. 1960. | |{{ZD|SAD}} [[Baton Rouge]] |<ref name="200 Meter and 220 Yard Low Hurdles"/><ref>{{cite news|last=Lee|first=Jimson|title=What is the World Record for the 200 meter Hurdles?|url=http://speedendurance.com/2010/05/16/what-is-the-world-record-for-the-200-meter-hurdles/|publisher=www.speedendurance.com|date=16. 5. 2010|access-date=17. 5. 2010}}</ref> |- |[[Utrke s preponama|300 m prepone]] |34.48 |{{ZD|UK}} [[Chris Rawlinson]] |30. 6. 2002. | |{{ZD|UK}} [[Sheffield]] | |- |[[Utrke s preponama|440 jardi prepone]] |48.7 |{{ZD|SAD}} [[Jim Bolding]] |25. 7. 1974. | |{{ZD|ITA}} [[Torino]] |<ref>{{cite web|title=Lubbock Avalanche-Journal 25 July 1974|url=http://www.newspapers.com/newspage/48406812/|publisher=www.newspapers.com|date=|access-date=21. 10. 2013}}</ref> |- |[[Utrke s preprekama (atletika)|2000 m prepreke]] |5:10.68 |{{ZD|FRA}} [[Mahiedine Mekhissi-Benabbad]] |30. 6. 2010. |Alma Athlé Tour |{{ZD|FRA}} [[Reims]] |<ref>{{cite news|title=2000m Steeple World best falls again, this time to Mekhissi-Benabbad in Reims; Robles hurdles 13.09|url=http://www.iaaf.org/news/news/2000m-steeple-world-best-falls-again-this-tim?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%272000m%20Steeple%20World%20best%20falls%20again,%20this%20time%20to%20Mekhissi-Benabbad%20in%20Reims;%20Robles%20hurdles%2013.09%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=1. 7. 2010|access-date=1. 7. 2010}}</ref> |- |[[Skok u dalj iz mjesta]] |3,73 m |{{ZD|SAD}} [[Byron Jones (američki nogomet)|Byron Jones]] |23. 2. 2015. |[[NFL scouting combine]] |{{ZD|SAD}} [[Stadion "Lucas Oil"|Indianapolis]] |<ref>http://www.huffingtonpost.com/2015/02/23/byron-jones-jump-combine_n_6736996.html</ref>{{YouTube|nSHUX9Solyw}} |- |[[Bacanje utega|Bacanje utega od 15,875 kg]] |25.41 m |{{ZD|SAD}} [[Lance Deal]] |20. 2. 1993. | |{{ZD|SAD}} [[Azusa (Kalifornija)|Azusa]] | |- |[[Dvadesetoboj]] |14.571 bod |{{ZD|SAD}} [[Joseph Detmer]] |25. 9. 2010. |Svjetsko prvenstvo |{{ZD|SAD}} [[Lynchburg (Virginia)|Lynchburg]] |<ref>{{cite news|title=World record Double Decathlon beaten by Joe Detmer!|url=https://doubledecathlon.wordpress.com/2010/09/26/world-record-double-decathlon-beaten-by-joe-detmer/|publisher=doubledecathlon.wordpress.com|date=26. 9. 2010|access-date=16. 2. 2015}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 1500 m]] (staza) |5:12.0 + |{{ZD|LIT}} [[Algis Grigaliūnas]] |12. 5. 1990. | |{{ZD|LIT}} [[Vilnius]] |<ref name="athleticsweekly2">{{cite web|title=World records and best performances, men’s race walking|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-race-walking/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=|access-date=3. 9. 2015|archive-date=12. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110112184842/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-race-walking/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 1 milju]] (staza) |5:36.9 |{{ZD|LIT}} [[Algis Grigaliūnas]] |12. 5. 1990. | |{{ZD|LIT}} [[Vilnius]] |<ref name="athleticsweekly2"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 5000 m]] (staza) |18:05.49 |{{ZD|TUN}} [[Hatem Ghoula]] |1. 5. 1997. | |{{ZD|TUN}} [[Tunis (grad)|Tunis]] | |- |[[Brzo hodanje na 50 milja|Hodanje 50 milja]] (cesta) |7:44:47.2 |{{ZD|IZR}} [[Shaul Ladany]] |1972. | |{{ZD|SAD}} [[New Jersey]] |<ref>{{cite web|title=Shaul Ladany|url=http://www.jewishsports.net/BioPages/Shaul-Ladany.htm|publisher=www.jewishsports.net|date=|access-date=24. 2. 2013}}</ref> |- |[[Utrke štafeta|4 x 110 jardi]] |38.6 A |[[Univerzitet južne Kalifornije]]<br>[[Earl McCullouch]]<br>[[Fred Kuller]]<br>[[O. J. Simpson]]<br>[[Lennox Miller]] (JAM) |17. 6. 1967. |NCAA prvenstvo, Divizija I |{{ZD|SAD}} [[Provo (Utah)|Provo]] |<ref>{{Cite web |url=http://www.usctrackandfield.com/USCWorldRecords.pdf |title=Arhivirana kopija |access-date=3. 9. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160303192104/http://www.usctrackandfield.com/USCWorldRecords.pdf |archive-date=3. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> |- |[[Švedska štafeta]] |1:46.59 |{{ZD|JAM}} Puma Reggae Team<br>[[Christopher Williams (sprinter)|Christopher Williams]] ''(100 m)''<br>[[Usain Bolt]] ''(200 m)''<br>[[Davian Clarke]] ''(300 m)''<br>[[Jermaine Gonzales]] ''(400 m)'' |25. 7. 2006. |[[DN Galan]] |{{ZD|ŠVE}} [[Olimpijski stadion (Stockholm))|Stockholm]] |<ref>{{cite web|title=IAAF Super Grand Prix Meeting Stockholm men/women results|url=http://sports.espn.go.com/espn/wire?section=trackandfield&id=2529591|publisher=www.sports.espn.go.com|date=25. 7. 2006|access-date=19. 3. 2012}}</ref> |- |[[Utrke štafeta|4 × 110 m prepone dvosmjerno]] |52.94 |{{ZD|SAD}} USA Blue<br>[[Jason Richardson]]<br>[[Aleec Harris]]<br>[[Aries Merritt]]<br>[[David Oliver (preponaš)|David Oliver]] |25. 4. 2015. |[[Drake Relays]] |{{ZD|SAD}} [[Stadion "Drake"|Des Moines]] |<ref name="2015 Saturday notes">{{cite web|title=Notes|url=http://www.godrakebulldogs.com/ViewArticle.dbml?ATCLID=210037098&DB_OEM_ID=15700|publisher=drakerelays.org|date=25. 4. 2015|access-date=25. 4. 2015}}</ref> |- |[[Utrke štafeta|4 × 1 milja]] |15:49.08 |{{ZID|Irska}}<br>[[Eamonn Coghlan]]<br>[[Ray Flynn (atletičar)|Ray Flynn]]<br>[[Frank O'Mara]]<br>[[Marcus O'Sullivan]] |17. 8. 1985. | |{{ZD|IRS}} [[Dublin]] |<ref>{{cite news |author=Binder, Doug |url=http://www.oregonlive.com/trackandfield/index.ssf/2009/05/ray_flynn_i_wish_them_luck.html |title=Ray Flynn: 'I wish them luck' |work=The Oregonian |date=5. 5. 2009 |access-date=1. 4. 2014}}</ref> |} ==== Žene ==== {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičarka !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |[[50 metara|50 m]] |5.93 + (−0,1&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Marion Jones]] |22. 8. 1999. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1999.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|ŠPA}} [[Sevilla]] | |- |[[60 metara|60 m]] |6.85 + (−0,1&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Marion Jones]] |22. 8. 1999. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 1999.|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|ŠPA}} [[Sevilla]] | |- |[[100 jardi]] |9.91 + (+1,1&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Veronica Campbell-Brown]] |31. 5. 2011. |[[Zlatna sprinterica Ostrava]] |{{ZD|ČEŠ}} [[Ostrava]] |<ref>{{cite web|title=100 Yards Results|url=http://www.zlatatretra.cz/results2011/re1090040.pdf|publisher=www.zlatatretra.cz|date=31. 5. 2011|access-date=31. 5. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111007190146/http://www.zlatatretra.cz/results2011/re1090040.pdf|archive-date=7. 10. 2011|url-status=dead}}</ref> |- |rowspan=2|[[150 metara|150 m]] (s krivinom) |16.10 + (+1,3&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Florence Griffith Joyner]] |29. 9. 1988. |[[Atletika na Olimpijskim igrama 1988 - 200 m (žene)|Olimpijske igre]] |{{ZD|JKO}} [[Seoul]] | |- |16.46 (−1,5&nbsp;m/s) |{{ZD|JAM}} [[Merlene Ottey]] |27. 9. 1989. | |{{ZD|ITA}} [[Trapani]] |<ref>{{cite web|title=Merlene Ottey IAAF profile|url=http://www.iaaf.org/athletes/biographies/letter=0/athcode=61432/index.html|publisher=IAAF|date=9. 6. 2010|access-date=9. 6. 2010|archive-date=22. 10. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121022182602/http://www.iaaf.org/athletes/biographies/letter=0/athcode=61432/index.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Commonwealth All-Time Lists – Women|url=http://www.gbrathletics.com/cw99.htm|publisher=www.gbrathletics.com|date=9. 8. 2006|access-date=9. 6. 2010}}</ref> |- |[[150 metara|150 m (pravac)]] |16.36 (+0,2&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Allyson Felix]] |25. 5. 2013. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref>{{cite web|title=Manchester City Games 2013 Results|url=http://www.european-athletics-statistics.org/db/earesults.php?CID=12841739|publisher=EAA|date=25. 5. 2013|access-date=26. 5. 2013|archive-date=3. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140103105233/http://www.european-athletics-statistics.org/db/earesults.php?CID=12841739|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[200 metara (pravac)|200 m (pravac)]] |22.55 (+0.2&nbsp;m/s) |{{ZD|SAD}} [[Allyson Felix]] |16. 5. 2010. |[[Manchester City Games|Great City Games Manchester]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] |<ref name="Butler"/> |- |rowspan=2|[[300 metara|300 m]] |34.14 + (rm) |{{ZD|NJDR}} [[Marita Koch]] |6. 10. 1985. |[[Svjetski atletski kup 1985.|Svjetski kup]] |{{ZD|AUS}} [[Canberra]] | |- |35.30 A |{{ZD|MEX}} [[Ana Guevara]] |3. 5. 2003. |Miting GP Banamex |{{ZD|MEX}} [[Mexico City]] |<ref>{{cite news|title=Guevara triumphant but Montgomery is surprised in Mexico City|url=http://www.iaaf.org/news/news/guevara-triumphant-but-montgomery-is-surprise?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Guevara%20triumphant%20but%20Montgomery%20is%20surprised%20in%20Mexico%20City%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=3. 5. 2003|access-date=3. 9. 2010}}</ref> |- |[[500 metara|500 m]] |1:05.9 |{{ZD|ČSSR}} [[Tatana Kocembova]] |2. 8. 1984. | |{{ZD|ČSSR}} [[Ostrava]] | |- |[[600 metara|600 m]] |1:22.63 A |{{ZD|KUB}} [[Ana Fidelia Quirot]] |25. 7. 1997. | |{{ZD|MEX}} [[Guadalajara]] | |- |[[2 milje]] |8:58.58 |{{ZD|ETI}} [[Meseret Defar]] |14. 9. 2007. |[[Memorijal Van Damme]] |{{ZD|BEL}} [[Bruxelles]] | |- |[[Cestovno trčanje|5 km]] (cesta) |14:46 |{{ZD|ETI}} [[Meseret Defar]] |9. 4. 2006. |15. [[Carlsbad 5000]] |{{ZD|SAD}} [[Carlsbad (Kalifornija)|Carlsbad]] | |- |[[Cestovno trčanje|4 milje]] (cesta) |19:14 |{{ZD|KEN}} [[Viola Kibiwot]] |13. 10. 2013. |Groningenske 4 milje |{{ZD|HOL}} [[Groningen]] |<ref>{{cite news|title=Kibiwot sets 4 Mile World best in Groningen as Alamirew beats Gebrselassie|url=http://www.iaaf.org/news/report/kibiwot-sets-4-mile-world-best-in-groningen-a?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Kibiwot%20sets%204%20Mile%20World%20best%20in%20Groningen%20as%20Alamirew%20beats%20Gebrselassie%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Jon Mulkeen|date=13. 10. 2013|access-date=18. 10. 2013}}</ref> |- |[[Cestovno trčanje|8 km]] (cesta) |24:30 + |{{ZD|KEN}} [[Mary Keitany]] |18. 2. 2011. |[[Polumaraton u Ras Al-Khaimahu]] |{{ZD|UAE}} [[Ras al-Khaimah]] |<ref name="IAAF"/> |- |[[Cestovno trčanje|10 milja]] (cesta) |50:05 + |{{ZD|KEN}} [[Mary Keitany]] |18. 2. 2011. |[[Polumaraton u Ras Al-Khaimahu]] |{{ZD|UAE}} [[Ras al-Khaimah]] |<ref name="IAAF"/> |- |[[Cestovno trčanje|35 km]] (cesta) |1:54:49 + X |{{ZD|RUS}} [[Lilija Šobuhova]] |9. 10. 2011. |[[Čikaški maraton]] |{{ZD|SAD}} [[Chicago]] |<ref name="chicagomarathon1"/> |- |[[Cestovno trčanje|40 km]] (cesta) |2:11:28 + X |{{ZD|RUS}} [[Lilija Šobuhova]] |9. 10. 2011. |[[Čikaški maraton]] |{{ZD|SAD}} [[Chicago]] |<ref name="chicagomarathon1"/> |- |rowspan=3|[[Utrke s preponama|200 m prepone]]<br>(s krivinom) |24.8 (rm) (+0,4&nbsp;m/s) |{{ZD|ITA}} [[Yadisleidy Pedroso]] |6. 4. 2013. | |{{ZD|ITA}} [[Caserta]] |<ref>{{cite news|title=Pedroso 24.8 ""mondiale"" nei 200hs|url=http://www.fidal.it/content/Pedroso-24-8-mondiale-nei-200hs/51238|publisher=[[FIDAL]]|date=6. 4. 2013|access-date=6. 4. 2013}} {{it simbol}}</ref> |- |25.6 (rm) (-0,7&nbsp;m/s) |{{ZD|FRA}} [[Patricia Girard]] |23. 8. 2001. | |{{ZD|FRA}} [[Nantes]] |<ref>{{cite news|title=WORLD RECORDS AND BEST PERFORMANCES|url=http://www.gbrathletics.com/wrec.htm|publisher=www.gbrathletics.com|date=9. 8. 2006|access-date=5. 8. 2013}}</ref> |- |25.82 (+1,7&nbsp;m/s) |{{ZD|FRA}} [[Patricia Girard]] |22. 9. 1999. | |{{ZD|FRA}} [[Nantes]] | |- |[[Utrke s preponama|200 m prepone]]<br>(pravac) |25.05 (+1,0&nbsp;m/s) |{{ZD|UK}} [[Meghan Beesley]] |17. 5. 2014. |[[Manchester City Games]] |{{ZD|UK}} [[Manchester]] | |- |[[Utrke s preponama|300 m prepone]] |38.16 |{{ZD|ČEŠ}} [[Zuzana Hejnová]] |3. 8. 2013 |Grand Prix Cheba |{{ZD|ČEŠ}} [[Cheb]] | |- |[[Utrke s preprekama (atletika)|2000 m prepreke]] |6:03.38 |{{ZD|POLJ}} [[Wioletta Janowska]] |15. 7. 2006. | |{{ZD|POLJ}} [[Gdańsk]] | |- |[[Bacanje utega|Bacanje utega od 9,07 kg]] |24,57 m |{{ZD|SAD}} [[Brittany Riley]] |27. 1. 2007. | | | |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 3000 m]] (staza) |11:48.24 |{{ZD|ITA}} [[Ileana Salvador]] |29. 8. 1993. | |{{ZD|ITA}} [[Padova]] |<ref>{{cite web|title=World records and best performances, women’s race walking|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-race-walking/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=|access-date=11. 6. 2011|archive-date=12. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110112201036/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-race-walking/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|5000 m walk]] (staza) |20:01.80 |{{ZD|ITA}} [[Eleonora Giorgi (atletičarka)|Eleonora Giorgi]] |18. 5. 2014. |Miting italijanskih klubova |{{ZD|ITA}} [[Misterbianco]] |<ref>{{cite web|title=EME News May 18th|url=http://american-trackandfield.com/atf/index.php/news/track-and-field/item/1101-eme-news-may-18th-by-alfons-juck-note-by-kevin-mangan|publisher=www.american-trackandfield.com|author=Alfons Juck|author2=Keven Mangan|date=18. 5. 2014|access-date=22. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520115012/http://american-trackandfield.com/atf/index.php/news/track-and-field/item/1101-eme-news-may-18th-by-alfons-juck-note-by-kevin-mangan|archive-date=20. 5. 2014|url-status=dead}}</ref> |- |[[Brzo hodanje na 50 km|Hodanje 50 km]] (cesta) |4:10:59 |{{ZD|ŠVE}} [[Monica Svensson]] |21. 10. 2007. | |{{ZD|ITA}} [[Scanzorosciate]] | |- |[[Utrke štafeta|4 × 100 m prepone]] |50.78 |{{ZD|SAD}} Team BoogieFast TC<br>[[Nia Ali]] (12.73) <br>[[Kristi Castlin]] (12.56) <br>[[Yvette Lewis]] (12.76) <br>[[Queen Harrison]] (12.61) |6. 4. 2013. |Florida Relays |{{ZD|SAD}} [[Stadion "James G. Pressly"|Gainesville]] |<ref>{{cite news|title=Freeman’s breakthrough and Hoffa’s world lead highlight Florida Relays|url=http://www.iaaf.org/news/report/freemans-breakthrough-and-hoffas-world-lead-h?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Freeman%E2%80%99s%20breakthrough%20and%20Hoffa%E2%80%99s%20world%20lead%20highlight%20Florida%20Relays%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Jon Mulkeen|date=7. 4. 2013|access-date=8. 4. 2013}}</ref> |- |[[Sprinterska štafeta s mješovitim udaljenostima]] |3:34.56 |{{ZID|Jamajka}}<br>[[Sherri-Ann Brooks]] ''(200 m)''<br>[[Rosemarie Whyte]] ''(200 m)''<br>[[Moya Thompson]] 51.7 ''(400 m)''<br>[[Kenia Sinclair]] 1:57.43 ''(800 m)'' |april 2009. |[[Penn Relays]] |{{ZD|SAD}} [[Philadelphia]] | |} === U dvorani === ==== Muškarci ==== {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičar !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |rowspan=8|[[50 jardi]] |5.22 |{{ZD|SAD}} [[Stanley Floyd]] |22. 1. 1982. | |{{ZD|SAD}} [[Los Angeles]] | |- |5.15 X<ref group=n name=Johnson/> |{{ZD|KAN}} [[Ben Johnson (sprinter)|Ben Johnson]] |29. 1. 1988. | |{{ZD|KAN}} [[Toronto]] | |- |rowspan=6|5.0 (rm) |{{ZD|SAD}} [[Kirk Clayton]] |10. 1. 1970. | |{{ZD|KAN}} [[Calgary]] | |- |{{ZD|SAD}} [[Herb Washington]] |2. 2. 1972. | |{{ZD|KAN}} [[Toronto]] |<ref name="baseballlibrary1">{{cite web|title=Herb Washington Player Profile|url=http://www.baseballlibrary.com/ballplayers/player.php?name=Herb_Washington|publisher=www.baseballlibrary.com|date=|access-date=26. 6. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629090230/http://www.baseballlibrary.com/ballplayers/player.php?name=Herb_Washington|archive-date=29. 6. 2011|url-status=dead}}</ref> |- |{{ZD|SAD}} [[Mel Pender]] |4. 3. 1972. | |{{ZD|SAD}} [[Orlando]] | |- |{{ZD|SAD}} [[Mel Pender]] |18. 3. 1972. | |{{ZD|KAN}} [[Hamilton (Ontario)|Hamilton]] | |- |{{ZD|SAD}} [[Herb Washington]] |4. 2. 1973. | |{{ZD|KAN}} [[Toronto]] | |- |{{ZD|SRNJ}} [[Manfred Ommer]] |14. 3. 1975. | |{{ZD|SRNJ}} [[Leverkusen]] | |- |[[60 jardi]] |5.8 (rm) |{{ZD|SAD}} [[Herb Washington]] |12. 2. 1972. | |{{ZD|SAD}} [[East Lansing]] |<ref name="baseballlibrary1"/> |- |[[55 metara|55 m]] |5.99 A |{{ZD|BAR}} [[Obadele Thompson]] |22. 2. 1997. | |{{ZD|SAD}} [[Colorado Springs]] |<ref name="athleticsweekly1"/> |- |[[100 metara|100 m]] |9.98 |{{ZD|JAM}} [[Usain Bolt]] |23. 8. 2014. |Memorijal "Kamila Skolimowska" |{{ZD|POLJ}} [[Varšava]] |<ref name=sportingnews>{{cite web|title=Usain Bolt sets world indoor record for 100 meters|url=http://www.sportingnews.com/sport/story/2014-08-23/usain-bolt-world-indoor-record-100-meters|publisher=www.sportingnews.com|date=|access-date=4. 9. 2015|archive-date=26. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140826222713/http://www.sportingnews.com/sport/story/2014-08-23/usain-bolt-world-indoor-record-100-meters|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name=bbc>{{cite web|title=Usain Bolt clocks season's best 9.98 seconds indoors|url=http://www.bbc.com/sport/0/athletics/28916217|publisher=www.bbc.com|date=|access-date=4. 9. 2015}}</ref> <ref name=marca>{{cite web|title=Usain Bolt clocks season's best 9.98 seconds indoors|url=http://www.marca.com/2014/08/24/en/more_sports/1408876021.html|publisher=www.marca.com|date=|access-date=4. 9. 2015}}</ref> |- |[[150 metara|150 m]] |14.99 |{{ZD|KAN}} [[Donovan Bailey]] |1. 6. 1997. |[[Utrka Bailey–Johnson na 150 m]] |{{ZD|KAN}} [[Toronto]] |<ref>{{cite news|title=In a Duel of the Fastest, Bailey Runs All Alone|url=http://www.nytimes.com/1997/06/02/sports/in-a-duel-of-the-fastest-bailey-runs-all-alone.html|publisher=[[The New York Times]]|author=Jere Longman|date=2. 6. 1997|access-date=25. 3. 2014}}</ref> |- |[[300 metara|300 m]] |31.88 |{{ZD|SAD}} [[Wallace Spearmon]] |10. 2. 2006. |[[Tyson Invitational]] |{{ZD|SAD}} [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]] |<ref>{{cite news|title=Spearmon sets world record in indoor 300 meters|url=http://www.usatoday.com/sports/olympics/2006-02-11-tyson-invitational_x.htm|publisher=www.usatoday.com |date=11. 2. 2008|access-date=4. 4. 2010}}</ref> |- |[[500 metara|500 m]] |59.82 |{{ZD|SAD}} [[Roddie Haley]] |15. 3. 1986. |NCAA prvenstvo, Divizija I |{{ZD|SAD}} [[Oklahoma City]] |<ref>{{cite web|title=NCAA Men's Division I Indoor Track and Field Championship Records|url=http://fs.ncaa.org/Docs/stats/track_indoor_champs_records/2012-13/2012-13_mitfd1.pdf|publisher=NCAA Track&Field|year=2012|access-date=24. 2. 2015}}</ref> |- |[[600 metara|600 m]] |1:15.12 |{{ZD|NJE}} [[Nico Motchebon]] |28. 2. 1999. | |{{ZD|NJE}} [[Sindelfingen]] |<ref name="athleticsweekly3">{{cite web|title=World records and best performances, men’s indoor|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=|access-date=11. 6. 2011|archive-date=11. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110111080444/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-mens-indoor/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Srednjoprugaške utrke#2000 m|2000 m]] |4:49.99 |{{ZD|ETI}} [[Kenenisa Bekele]] |17. 2. 2007. |[[Birmingemski dvoranski Grand Prix|Birmingemski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Birmingham]] | |- |[[2 milje]] |8:03.40 |{{ZD|UK}} [[Mohamed Farah]] |21. 2. 2015. |[[Birmingemski dvoranski Grand Prix|Birmingemski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Barclaycard Arena|Birmingham]] |<ref>{{cite news|title=Farah breaks world indoor two mile best in Birmingham|url=http://www.iaaf.org/news/report/birmingham-farah-indoor-two-miles-world-best|publisher=IAAF|author=Simon Turnbull|date=21. 2. 2015|access-date=21. 2. 2015}}</ref> |- |[[10.000 metara|10.000 m]] |27:50.29 |{{ZD|KEN}} [[Mark Bett]] |10. 2. 2002. |[[Flandrijski dvoranski miting]] |{{ZD|BEL}} [[Ghent]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Maraton]] |2:27.21 |{{ZD|SAD}} [[Michael Wardian]] |1. 7. 2010. | |{{ZD|SAD}} [[Arlington (Virginia)|Arlington]] |<ref>{{cite news|title=Arlington's Michael Wardian sets indoor 200-meter track marathon record|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/07/02/AR2010070205198.html|publisher=[[The Washington Post]]|author=Amy Shipley|date=3. 7. 2010|access-date=11. 4. 2011}}</ref><ref>{{cite news|title=Michael Wardian Sets World Indoor Marathon Record|url=http://www.arlnow.com/2010/07/02/michael-wardian-sets-world-indoor-marathon-record/|publisher=www.arlnow.com|date=2. 7. 2010|access-date=11. 4. 2011}}</ref> |- |[[Utrke s preprekama (atletika)|2000 m prepreke]] |5:13.77 |{{ZD|KEN}} [[Paul Kipsiele Koech]] |13. 2. 2011. |[[Flandrijski dvoranski miting]] |{{ZD|BEL}} [[Ghent]] |<ref>{{cite web|title=2000 Metres Steeplechase Results|url=http://www.timetronics.be/results/belgacomindoor2011/event014h01.html|publisher=www.timetronics.be|date=13. 2. 2011|access-date=13. 2. 2011|archive-date=6. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120306193824/http://www.timetronics.be/results/belgacomindoor2011/event014h01.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|title=Koech sets world record, Collins speeds up, Oliver and Wells dominate|url=http://www.athleticsweekly.com/news/koech-sets-world-record-collins-speeds-up-oliver-and-wells-dominate/|publisher=www.athleticsweekly.com|author=John Mulkeen|date=14. 2. 2011|access-date=14. 2. 2011|archive-date=17. 2. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110217013929/http://www.athleticsweekly.com/news/koech-sets-world-record-collins-speeds-up-oliver-and-wells-dominate/|url-status=dead}}</ref> |- |[[Utrke s preprekama (atletika)|3000 m prepreke]] |8:17.46 |{{ZD|SSSR}} [[Aleksandar Zagorujko]] |21. 2. 1982. | |{{ZD|SSSR}} [[Moskva]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[110 m s preponama|110 m prepone]] |13.34 |{{ZD|SAD}} [[Allen Johnson]] |14. 2. 1995. | |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Utrke s preponama|300 m prepone]] |34.92 PS |{{ZD|JAR}} [[Llewellyn Herbert]] |9. 2. 1999. |Pirkkahall |{{ZD|FIN}} [[Tampere]] |<ref>{{cite news|title=Rarest indoor best beaten|url=http://www.iaaf.org/news/news/rarest-world-indoor-best-beaten|publisher=IAAF|date=11. 2. 1999|access-date=4. 9. 2015|archive-date=3. 11. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121103122058/http://www.iaaf.org/news/news/rarest-world-indoor-best-beaten|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite news|title=Herbert sets all-time best for indoor 400m Hurdles in Vaasa|url=http://www.iaaf.org/news/news/herbert-sets-all-time-best-for-indoor-400m-hu?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Herbert%20sets%20all-time%20best%20for%20indoor%20400m%20Hurdles%20in%20Vaasa%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=10. 2. 2005|access-date=4. 9. 2015}}</ref> |- |[[400 m s preponama|400 m prepone]] |48.78 |{{ZD|DOM}} [[Felix Sanchez]] |18. 2. 2012. |Nacionalni miting u Val-de-Reuilu |{{ZD|FRA}} [[Val-de-Reuil]] |<ref>{{cite web|title=Meeting National Val-de-Reuil 2012 Complete Results|url=http://bases.athle.com/asp.net/liste.aspx?frmbase=resultats&frmmode=1&frmespace=1204&frmcompetition=097600&frmposition=0|publisher=www.bases.athle.com|date=18. 2. 2012|access-date=19. 2. 2012}}</ref><ref>{{cite news|title=Félix Sánchez corre los 400 metros vallas en 48.78|url=http://www.listindiario.com.do/el-deporte/2012/2/18/222229/Felix-Sanchez-corre-400-metros-vallas-en-4878|publisher=www.listindiario.com.do|date=18. 2. 2012|access-date=19. 2. 2012}} {{es simbol}}</ref> |- |[[Bacanje diska]] |69,51 m |{{ZD|EST}} [[Gerd Kanter]] |22. 3. 2009. |World Record Indoor Challenge |{{ZD|ŠVE}} [[Växjö]] |<ref>{{cite news|last=Storåkers|first=Johan|title=Kanter throws 69.51m world indoor best in Växjö|url=http://www.iaaf.org/news/news/kanter-throws-6951m-world-indoor-best-in-vaxj?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Kanter%20throws%2069.51m%20world%20indoor%20best%20in%20V%C3%A4xj%C3%B6%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|date=22. 3. 2009|access-date=4. 9. 2015}}</ref> |- |[[Bacanje koplja]] |65,10 m |{{ZD|ŠVE}} [[Pontus Bjärkvik]] |13. 3. 2011. |World Indoor Throwing |{{ZD|ŠVE}} [[Växjö]] |<ref>{{cite news|title=World Indoor Throwing 2011 Complete Results|url=http://www.worldindoorthrowing.com/pdf/WIT_2011_res.pdf|publisher=www.worldindoorthrowing.com|date=13. 3. 2011|access-date=5. 4. 2012|archive-date=1. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131101075945/http://www.worldindoorthrowing.com/pdf/WIT_2011_res.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Bacanje utega|Bacanje utega od 15,875 kg]] |25,86 m |{{ZD|SAD}} [[Lance Deal]] |4. 3. 1995. | |{{ZD|SAD}} [[Atlanta]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 3000 m]] |10:31.42 |{{ZD|NJE}} [[Andreas Erm]] |4. 2. 2001. | |{{ZD|NJE}} [[Halle (Saale)|Halle]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 2 milje]] |11:54.50 |{{ZD|SSSR}} [[Valdas Kazlauskas]] |24. 2. 1990. | |{{ZD|SSSR}} [[Kaunas]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 15.000 m]] |1:00:03.9 |{{ZD|SSSR}} [[Valdas Kazlauskas]] |24. 1. 1987. | |{{ZD|SSSR}} [[Kaunas]] |<ref name="athleticsweekly3"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 20.000 m]] |1:20:40.0 PS |{{ZD|NJDR}} [[Ronald Weigel]] |27. 1. 1980. | |{{ZD|NJDR}} [[Senftenberg]] | |- |[[Štafeta s mješovitim udaljenostima]] |9:19.93 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Matthew Centrowitz Jr.]] 2:49.47<br>[[Michael Berry (atletičar)|Michael Berry]] 46.40<br>[[Erik Sowinski]] 1:47.60<br>[[Patrick Casey (atletičar)|Patrick Casey]] 3:56.48 |31. 1. 2015. |Armory Track Invitational |{{ZD|SAD}} [[Fort Washington Avenue Armory|New York]] |<ref>{{cite web|title=Men's Distance Medley Relay Invitational Final|url=http://armory.milesplit.com/2015/01-30-ArmoryInvite/Web/Result-Relay.php?EN=47&RN=1&ST=Official&D=2|publisher=www.armory.milesplit.com|date=31. 1. 2015|access-date=31. 1. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150201200947/http://armory.milesplit.com/2015/01-30-ArmoryInvite/Web/Result-Relay.php?EN=47&RN=1&ST=Official&D=2|archive-date=1. 2. 2015|url-status=dead}}</ref> |- |[[Utrke štafeta|4 × 1 milja]] |16:16.67 |{{ZD|SAD}} New York AC<br>[[Brad Horton]]<br>[[Jeff Smith (atletičar)|Jeff Smith]]<br>[[Brad Schlapak]]<br>[[Bill Burke (atletičar)|Bill Burke]] |10. 1. 1993. | |{{ZD|SAD}} [[Hanover (New Hampshire)|Hanover]] | |} ==== Žene ==== {| class="wikitable" style="font-size:95%; width: 95%;" |- !Disciplina !Rekord !Atletičarka !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |[[100 metara|100 m]] |11.15 |{{ZD|NJDR}} [[Marita Koch]] |12. 1. 1980. | |{{ZD|NJDR}} [[Sportforum Hohenschönhausen|Istočni Berlin]] | |- |[[300 metara|300 m]] |35.45 |{{ZD|RUS}} [[Irina Privalova]] |17. 1. 1993. | |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] | |- |[[500 metara|500 m]] |1:06.31 |{{ZD|RUS}} [[Olesja Krasnomovec]] |7. 1. 2006. | |{{ZD|RUS}} [[Jekaterinburg]] | |- |[[600 metara|600 m]] |1:23.44 |{{ZD|RUS}} [[Olga Kotljarova]] |1. 2. 2004. |[[Ruska zima (atletika)|Ruska zima]] |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] | |- |[[Srednjoprugaške utrke#2000 m|2000 m]] |5:30.53 |{{ZD|RUM}} [[Gabriela Szabo]] |8. 3. 1998. | |{{ZD|NJE}} [[Sindelfingen]] | |- |[[2 milje]] |9:00.48 |{{ZD|ETI}} [[Genzebe Dibaba]] |15. 2. 2014. |[[Birmingemski dvoranski Grand Prix|Birmingemski Grand Prix]] |{{ZD|UK}} [[Barclaycard Arena|Birmingham]] |<ref>{{cite news|title=Dibaba smashes two miles world best in Birmingham, Aman 800m in 1:44.52|url=http://www.iaaf.org/news/report/genzebe-dibaba-two-miles-sainsburys-indoor-gr1?utm_source=GCSResults&utm_medium=googlecse&utm_campaign=Search%20term:%20%27Dibaba%20smashes%20two%20miles%20world%20best%20in%20Birmingham,%20Aman%20800m%20in%201:44.52%27,%20Page1&utm_content=Slot1|publisher=IAAF|author=Matthew Brown|date=15. 2. 2014|access-date=4. 9. 2014}}</ref> |- |[[10.000 metara|10.000 m]] |32:44.97 |{{ZD|RUS}} [[Olga Mičurina]] |23. 12. 1995. | |{{ZD|RUS}} [[Sankt Peterburg]] | |- |[[Utrke s preprekama (atletika)|2000 m prepreke]] |6:05.29 |{{ZD|RUS}} [[Marija Bikova]] |22. 1. 2013. |Rusko regionalno prvenstvo |{{ZD|RUS}} [[Belgorod]] |<ref>{{cite news|title=Dubai: Top five under 2:05! from Alfons Jucks, EME News, deep thoughts by Larry Eder|url=http://www.runblogrun.com/2013/01/dubai-top-five-under-205-from-alfons-jucks-eme-news.html|publisher=www.runblogrun.com|date=26. 1. 2013|access-date=30. 1. 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=2013 Central FD Indoor Championships Results|url=http://eng.rusathletics.com/sor/results/calendar.2875.htm|publisher=[[Ruski atletski savez|RAS]]|date=24. 1. 2013|access-date=30. 1. 2013}}</ref> |- |rowspan=2|[[3000 m s preprekama|3000 m prepreke]] |9:07.00 |{{ZD|RUS}} [[Tatjana Petrova]] |17. 2. 2006. | |{{ZD|RUS}} [[Moskva]] | |- |9:54.2<ref group=n>Ovo je najbrže dvoransko vrijeme u utrci s vodenom preprekom.</ref> |{{ZD|ČEŠ}} [[Marcela Lustigova]] |11. 2. 2010. |[[Botničke igre]] |{{ZD|FIN}} [[Korsholm]] |<ref>{{cite web|title=Botnia Games 2010 Results|url=http://www.botniagames.fi/eng/Results_2010.37.html|publisher=www.botniagames.fi|date=11. 2. 2010|access-date=13. 3. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100315230217/http://www.botniagames.fi/eng/Results_2010.37.html|archive-date=15. 3. 2010|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Other News |url=http://emenewsblog.blogspot.com/2010/02/eme-news-feb-11-2010-update.html|publisher=eme.news|date=11. 2. 2010|access-date=13. 3. 2010}}</ref> |- |[[100 m s preponama|100 m prepone]] |12.64 |{{ZD|ŠVE}} [[Ljudmila Engquist]] |10. 2. 1997. | |{{ZD|FIN}} [[Tampere]] | |- |[[Utrke s preponama|300 m prepone]] |40.09 PS |{{ZD|NOR}} [[Stine Tomb]] |5. 2. 2011. |Dvoranski meč Finska-Švedska-Norveška |{{ZD|FIN}} [[Tampere]] |<ref>{{cite web|title=World records and best performances, women’s indoor|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-indoor/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=5. 2. 2011|access-date=27. 3. 2011|archive-date=12. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110112201430/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-indoor/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite news|title=Verdensrekord av Tomb|url=http://www.adressa.no/sport/article1587741.ece|publisher=www.adressa.no|date=9. 2. 2011|access-date=27. 3. 2011}} {{no simbol}}</ref> |- |[[400 m s preponama|400 m prepone]] |56.41 |{{ZD|SAD}} [[Sheena Tosta]] |12. 2. 2011. |Nacionalni miting u Val-de-Reuilu |{{ZD|FRA}} [[Val-de-Reuil]] |<ref>{{cite news|title=Un record du monde en 56’’41 et quel spectacle pour cette 2ème édition du meeting de Val de Reuil !!!|url=http://vrac.athle.com/asp.net/espaces.news/news.aspx?id=84151|publisher=www.vrac.athle.com|author=Stéphane Liaudet|date=13. 2. 2011|access-date=23. 2. 2011}} {{fr simbol}}</ref><ref>{{cite news|title=ALL-TIME BEST FOR TOSTA|url=http://www.runblogrun.com/2011/02/isinbayeva-and-lavillenie-wl-at-485m-and-593m-by-alfons-juck-note-by-larry-eder.html|publisher=www.runblogrun.com|author=Larry Eder|date=13. 2. 2011|access-date=23. 2. 2011}}</ref><ref>{{cite web|title=400 Metres Hurdles Results|url=http://bases.athle.com/asp.net/liste.aspx?frmbase=resultats&frmmode=1&frmespace=0&frmcompetition=083932&frmepreuve=400+Haies+(76)-salle%2fTCF|publisher=www.bases.athle.com|date=12. 2. 2011|access-date=23. 2. 2011}}</ref> |- |[[Bacanje diska]] |62,07 m |{{ZD|NJE}} [[Shanice Craft]] |14. 2. 2015. |[[Dvoranski ISTAF]] |{{ZD|NJE}} [[Mercedes-Benz Arena (Berlin)|Berlin]] |<ref>{{cite web|title=ISTAF Indoor 2015 Results|url=http://www.istaf-indoor.de/wp-content/uploads/2015/01/Results.pdf|publisher=istaf-indoor.de|date=14. 2. 2015|access-date=15. 2. 2015}}</ref> |- |[[Bacanje koplja]] |57,75 m |{{ZD|ŠVE}} [[Anna Wessman]] |10. 3. 2012. |World Indoor Throwing |{{ZD|ŠVE}} [[Växjö]] | |- |[[Bacanje utega]] (9,07&nbsp;kg) |25,56 m |{{ZD|SAD}} [[Brittany Riley]] |10. 3. 2007. |NCAA prvenstvo, Divizija I |{{ZD|SAD}} [[Fayetteville (Arkansas)|Fayetteville]] | |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 1 milju]] |6:16.72 |{{ZD|SSSR}} [[Sada Eidikytė]] |24. 2. 1990. | |{{ZD|SSSR}} [[Kaunas]] |<ref name="athleticsweekly4">{{cite web|title=World records and best performances, women’s indoor|url=http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-indoor/|publisher=www.athleticsweekly.com|date=|access-date=11. 6. 2011|archive-date=12. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110112201430/http://www.athleticsweekly.com/stats/records/world-records-and-best-performances-womens-indoor/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 2 milje]] |13:11.88 |{{ZD|ITA}} [[Ileana Salvador]] |14. 2. 1990. | |{{ZD|ITA}} [[Genova]] |<ref name="athleticsweekly4"/> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 5000 m]] |20:10.3 |{{ZD|RUS}} [[Vera Sokolova]] |30. 12. 2010. |Dvoransko prvenstvo Mordovije |{{ZD|RUS}} [[Saransk]] |<ref>{{cite news|title=Russia’s Sokolova sets 5000m walk world indoor best|url=http://www.european-athletics.org/index.php?option=com_content&catid=1&id=9529&view=article|publisher=EAA|date=5. 1. 2011|access-date=6. 1. 2011|archive-date=9. 6. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120609184430/http://www.european-athletics.org/index.php?option=com_content&catid=1&id=9529&view=article|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |[[Brzo hodanje|Hodanje 10.000 m]] |43:54.63 |{{ZD|BJE}} [[Jelena Ginko]] |22. 2. 2008. |Bjelorusko prvenstvo |{{ZD|BJE}} [[Mogiljov]] | |- |[[Štafeta 4 x 100 m|4 x 100 m]] |44.39 |{{ZID|Njemačka}}<br>[[Anne-Kathrin Elbe]]<br>[[Anne Möllinger]]<br>[[Cathleen Tschirch]]<br>[[Marion Wagner]] |31. 1. 2010. ||[[Weltklasse in Karlsruhe]] |{{ZD|NJE}} [[Karlsruhe]] |<ref>{{cite web|title=4x100 Metres Relay Results|url=http://www.meeting-karlsruhe.de/index.php?article_id=19#2010frau|publisher=www.meeting-karlsruhe.de|date=31. 1. 2010|access-date=30. 5. 2010|archive-date=4. 2. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150204062242/http://www.meeting-karlsruhe.de/index.php?article_id=19#2010frau|url-status=dead}}</ref> |- |[[Štafeta s mješovitim udaljenostima]] |10:42.57 |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}}<br>[[Sarah Brown (atletičarka)|Sarah Brown]] 3:15.54 ''(1200 m)''<br>[[Mahagony Jones (atletičarka)|Mahagony Jones]] 53.59 ''(400 m)''<br>[[Megan Krumpoch]] 2:05.68 ''(800 m)''<br>[[Brenda Martinez]] 4:27.77 ''(1600 m)'' |7. 2. 2015. |[[New Balance dvoranski Grand Prix]] |{{ZD|SAD}} [[Atletski centar "Reggie Lewis"|Boston]] |<ref>{{cite news|title=Willis mile win leads the string of indoor superlatives in Boston|url=http://www.iaaf.org/news/report/new-balance-indoor-grand-prix-report|publisher=IAAF|author=Parker Morse|date=8. 2. 2015|access-date=8. 2. 2015}}</ref> |} == Napomene == === 100 m (žene) === Vrlo je rašireno mišljenje da je u utrci u kojoj je [[Florence Griffith Joyner]] postavila još uvijek važeći svjetski rekord (10.49 s) mjerač brzine vjetra bio neispravan.<ref name="Linthorne">{{cite web|url=http://www.brunel.ac.uk/~spstnpl/Publications/IAAFReport(Linthorne).pdf|title=The 100-m World Record by Florence Griffith-Joyner at the 1988 U.S. Olympic Trials|last=Linthorne|first=Nicholas P.|date=juni 1995|publisher=Brunel University|access-date=24. 3. 2012}}</ref> U izvještaju iz 1995, čiju je izradu zatražio IAAF, procjenjuje se da je stvarna brzina vjetra bila između 5 i 7&nbsp;m/s, a ne 0,0, kako je službeno zabilježeno.<ref name="Linthorne"/> Ako se isključi ovo vrijeme, istrčano u četvrtfinalu američkih kvalifikacija za Olimpijske igre, svjetski rekord bio bi 10.61, koji je "Flo-Jo" istrčala narednog dana u finalu na istom stadionu.<ref name="Linthorne"/><ref>{{cite web|url=http://www.iaaf.org/records/toplists/sprints/100-metres/outdoor/women/senior|title=Women's outdoor 100m|date=17. 9. 2011|work=All-time top lists|publisher=IAAF|access-date=24. 3. 2012}}</ref> === Specifikacije koplja === {{Također pogledajte|Redizajn koplja}} Promjena specifikacija koplja za muškarce stupila je na snagu 1986, a za žene 2000. Svrha ove promjene bilo je smanjivanje broja ilegalnih ravnih slijetanja koplja (kad prokliza umjesto da se zabije u zemlju), ali je sporedni efekt bilo i smanjenje dužine hitaca. Prethodni muški i ženski svjetski rekord u bacanju koplja poništeni su, ali ne i rekordi u desetoboju i sedmoboju.<ref>{{cite news|url=http://www.nytimes.com/1999/02/23/sports/track-and-field-notebook-women-s-heptathlon-joyner-kersee-s-record-is-erased.html|title=Notebook — Women's Heptathlon; Joyner-Kersee's Record Is Erased|last=Litsky|first=Frank|date=23. 2. 1999|work=The New York Times|page=6|access-date=24. 3. 2012}}</ref> Stari rekordi u bacanju koplja bili su: {| class="wikitable" |- !Spol !Rekord !Atletičar(ka) !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |Muškarci |104,80 m |{{ZD|NJDR}} [[Uwe Hohn]] |20. 7. 1984. | |{{ZD|NJDR}} [[Istočni Berlin]] |- |Žene |80,00 m |{{ZD|NJDR}} [[Petra Felke]] |9. 9. 1988. | |{{ZD|NJDR}} [[Potsdam]] |} Trenutni svjetski rekord u desetoboju postignut je kopljem s novim specifikacijama. Najbolji rezultat u sedmoboju s novim specifikacijama koplja jest sljedeći: {| class="wikitable" |- !Rezultat !Atletičarka !Datum !Takmičenje !Mjesto !Ref. |- |rowspan=2| 7032 boda |{{ZD|ŠVE}} [[Carolina Klüft]] |26. 8. 2007. |[[Svjetsko prvenstvo u atletici 2007 - sedmoboj|Svjetsko prvenstvo]] |{{ZD|JAP}} [[Osaka]] |<ref>{{cite web|url=http://www.iaaf.org/statistics/toplists/inout=o/age=n/season=0/sex=W/all=y/legal=A/disc=HEP/detail.html|title=Women's outdoor heptathlon|date=17. 9. 2011|work=All-time top lists|publisher=IAAF|access-date=24. 3. 2012}}</ref> |- |colspan=6|13.15 (+0,1&nbsp;m/s) ''(100 m prepone)''; 1,95 m ''(vis)''; 14,81 m ''(kugla)''; 23.38 (+0,3&nbsp;m/s) ''(200 m)'' /<br>6,85 m (+1,0&nbsp;m/s) ''(dalj)''; 47.98 m<ref group=n>Ovo je 2,32 m ''duže'' od hica Jackie Joyner-Kersee kad je postavila svjetski rekord 23 i 24. septembra 1988. iako je Klüft koristila koplje s novim specifikacijama.</ref> ''(koplje)''; 2:12.56 ''(800 m)'' |} === Ostale napomene === {{refspisak|grupa=n}} == Također pogledajte == * [[Olimpijski rekordi u atletici]] * [[Rekordi svjetskih prvenstava u atletici]] * [[Rekordi Igara Komonvelta u atletici]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.iaaf.org/statistics/records/index.html Pregled rekorda – Međunarodna atletska federacija] [[Kategorija:Atletika]] [[Kategorija:Svjetski rekordi]] n9goo92051cn21xbelkqeh1v6xedull Zastava Kanarskih ostrva 0 65623 3426296 3224605 2022-07-31T08:41:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Flag of the Canary Islands.svg|mini|desno|300px|Zastava Kanarskih ostrva]] '''[[Zastava]] [[Kanarska ostrva|Kanarskih ostrva]]''' je vertikalna trobojka bijele, plave i žute boje. Sadrži i [[grb Kanarskih ostrva]] u sredini zastave, koja je zvanično priznata [[16. august]]a [[1982]]. == Historija i značenje == Zastava trobojnica vuče porijeklo iz pokreta ''Canarias Libre'' tokom 1960-ih. Dizajnirali su je Carmen Sarmiento i njezini sinovi Arturo i Jesus Cantero Sarmiento, a prvi put je prikazana (u papirnatom obliku) 8. septembra 1961. godine. Predstavlja kombinaciju plavo-bijele boje provincije [[Santa Cruz de Tenerife (provincija)|Santa Cruz de Tenerife]] (provincija Kanarskih ostrva), te plave i žute boje provincije [[Las Palmas (provincija)|Las Palmas]].<ref>{{Cite web |url=http://www.geocities.com/Athens/Atrium/3642/history.htm |title=History of the Canarian Flag |access-date=25. 10. 2009 |archive-date=19. 10. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091019235337/http://geocities.com/Athens/Atrium/3642/history.htm |url-status=dead }}</ref> == Također pogledajte == * [[Grb Kanarskih ostrva]] == Reference == {{Refspisak}} {{Zastave Afrike}} {{Commonscat|Flags of the Canary Islands}} [[Kategorija:Zastave teritorija|Kanarska ostrva]] [[Kategorija:Kanarska ostrva]] r61k9f78opgj1d0ql78z81noa6cuj7f Kategorija:Bijelo dugme 14 66331 3426191 2974987 2022-07-30T17:28:06Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Bijelo dugme}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] bgvql16vcm3puwxtv74w8c8dp9bfihl 3426204 3426191 2022-07-30T17:40:24Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1974.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Bijelo dugme}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1974.]] iei5s2h5djnnaezadw8uenytll95krt .com 0 68082 3426324 2918660 2022-07-31T10:07:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''.com''' je [[generička internet domena]] (gTLD) koja se koristi na [[Internet]]skom [[Domain name system]]u. Jedna je od originalnih [[Najviši Internet domeni|najviših internet domena]]. Ustanovljena je u [[Januar]]u [[1985]] i prerasla je u najupotrebljavaniju najvišu internet domenu.<ref>{{cite web|url=http://whois.domaintools.com/symbolics.com|title=symbolics.com WHOIS, DNS, & Domain Info - DomainTools|website=whois.domaintools.com|language=en|accessdate=16. 3. 2018}}</ref> Originalno, njome je upravljalo [[Ministarstvo odbrane Sjedinjenih Američkih Država]].<ref>{{cite web|url=http://www.iwhois.com/oldest/|title=iWhois {{!}} 100 Oldest .COM Domains|date=14. 10. 2013|accessdate=16. 3. 2018|archive-date=14. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014053612/http://www.iwhois.com/oldest/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Najstarije .com domene == {| class="wikitable" style="float:left" |- bgcolor="#efefef" ! Rang ||Datum kreiranja || Ime domene |- | 1. || [[15. mart]] [[1985.]] || [[Symbolics|symbolics.com]] |- | 2. || [[24. april]] [[1985.]] || [[BBN Technologies|BBN.com]] |- | 3. || [[24. maj]] [[1985.]] || [[Thinking Machines|think.com]] |- | 4. || [[11. juli]] [[1985.]] || [[Microelectronics and Computer Technology Corporation|MCC.com]] |- | 5. || [[3. septembar]] [[1985.]] || [[Digital Equipment Corporation|DEC.com]] |- | 6. || [[7. novembar]] [[1985.]] || [[Northrop Corporation|northrop.com]] |- | 7. || [[9. januar]] [[1986.]] || [[Xerox|xerox.com]] |- | 8. || [[17. januar]] [[1986.]] || [[SRI International|SRI.com]] |- | 9. || [[3. mart]] [[1986.]] || [[Hewlett-Packard|HP.com]] |- | 10. || [[5. mart]] [[1986.]] || [[Bellcore|bellcore.com]] |- | 11. || [[19. mart]] [[1986.]] || [[International Business Machines|IBM.com]] |- | 11. || [[19. mart]] [[1986.]] || [[Sun Microsystems|sun.com]] |- | 13. || [[25. mart]] [[1986.]] || [[Intel|intel.com]] |- | 13. || [[25. mart]] [[1986.]] || [[Texas Instruments|TI.com]] |- | 15. || [[25. april]] [[1986.]] || [[AT&T|ATT.com]] |- | 16. || [[8. maj]] [[1986.]] || [[General Motors Research Laboratories|GMR.com]] |- | 16. || [[8. maj]] [[1986.]] || [[Tektronix|tek.com]] |- | 18. || [[10. juli]] [[1986.]] || [[FMC Corporation|FMC.com]] |- | 18. || [[10. juli]] [[1986.]] || [[Ungermann-Bass|UB.com]] |- | 20. || [[5. august]] [[1986.]] || [[Bell Atlantic|bell-atl.com]] |- | 20. || [[5. august]] [[1986.]] || [[General Electric|GE.com]] |- | 20. || [[5. august]] [[1986.]] || grebyn.com |- | 20. || [[5. august]] [[1986.]] || [[INTERACTIVE Systems Corporation|ISC.com]] |- | 20. || [[5. august]] [[1986.]] || [[National Semiconductor|NSC.com]] |- | 26. || [[2. septembar]] [[1986.]] || [[Boeing|boeing.com]] |- | 27. || [[18. septembar]] [[1986.]] || [[Interrupt Technology Corporation|ITCorp.com]] |- | 28. || [[29. septembar]] [[1986.]] || [[Siemens AG|siemens.com]] |- | 29. || [[18. oktobar]] [[1986.]] || [[Pyramid Technology|pyramid.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Alpha Communications Development Corporation|alphaDC.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[BDM Corporation|BDM.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Fluke Corporation|fluke.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Intermetrics|inmet.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Kesmai|kesmai.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Mentor Graphics|mentor.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[NEC Corporation|NEC.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Raytheon|ray.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Rosemount Inc.|rosemount.com]] |- | 30. || [[27. oktobar]] [[1986.]] || [[Vortex Technology|vortex.com]] |- | 40. || [[5. novembar]] [[1986.]] || [[Alcoa|alcoa.com]] |- | 40. || [[5. novembar]] [[1986.]] || [[General Telephone and Electronics|GTE.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[Adobe Systems|adobe.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[AMD|AMD.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[DA Systems, Inc.|DAS.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[Data I/O Corporation|data-IO.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[Octopus Enterprises|octopus.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[Portal Communications Company|portal.com]] |- | 42. || [[17. novembar]] [[1986.]] || [[Teltone Corporation|teltone.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[3Com Corporation|3Com.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Amdahl Corporation|amdahl.com]] |} {| class="wikitable" |- bgcolor="#efefef" ! Rang || Datum kreiranja || Ime domene |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Concurrent Computer Corporation|CCUR.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Cognition, Inc.|CI.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Convergent Technologies (Unisys)|convergent.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Data General|DG.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Peregrine Systems|peregrine.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Quadratron Systems Inc.|quad.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[SoftQuad|SQ.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Tandy Corporation|tandy.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[CitiCorp TTI|TTI.com]] |- | 50. || [[11. decembar]] [[1986.]] || [[Unisys|unisys.com]] |- | 61. || [[19. januar]] [[1987.]] || [[Carnegie Group Inc.|CGI.com]] |- | 61. || [[19. januar]] [[1987.]] || [[Crash TimeSharing|CTS.com]] |- | 61. || [[19. januar]] [[1987.]] || [[S.P. Dyer Computer Consulting|SPDCC.com]] |- | 64. || [[19. februar]] [[1987.]] || [[Apple Inc.|apple.com]] |- | 65. || [[4. mart]] [[1987.]] || [[Network Management Associates|NMA.com]] |- | 65. || [[4. mart]] [[1987.]] || [[Prime Computer|prime.com]] |- | 67. || [[4. april]] [[1987.]] || [[Philips|philips.com]] |- | 68. || [[23. april]] [[1987.]] || [[Datacube Inc.|datacube.com]] |- | 68. || [[23. april]] [[1987.]] || [[Kuck and Associates, Inc.|KAI.com]] |- | 68. || [[23. april]] [[1987.]] || [[Texas Internet Consulting|TIC.com]] |- | 68. || [[23. april]] [[1987.]] || [[Vine Technology|vine.com]] |- | 72. || [[30. april]] [[1987.]] || [[NCR Corporation|NCR.com]] |- | 73. || [[14. maj]] [[1987.]] || [[Cisco Systems|cisco.com]] |- | 73. || [[14. maj]] [[1987.]] || [[Research Development Laboratories|RDL.com]] |- | 75. || [[20. maj]] [[1987.]] || [[Schlumberger Limited|SLB.com]] |- | 76. || [[27. maj]] [[1987.]] || [[ParcPlace Systems, Inc.|parcplace.com]] |- | 76. || [[27. maj]] [[1987.]] || [[United Technologies Corporation|UTC.com]] |- | 78. || [[26. juni]] [[1987.]] || [[Interactive Development Environments|IDE.com]] |- | 79. || [[9. juli]] [[1987.]] || [[TRW|TRW.com]] |- | 80. || [[13. juli]] [[1987.]] || [[Unipress Software|unipress.com]] |- | 81. || [[27. juli]] [[1987.]] || [[DuPont|dupont.com]] |- | 81. || [[27. juli]] [[1987.]] || [[Lockheed Corporation|lockheed.com]] |- | 83. || [[28. juli]] [[1987.]] || [[rosetta.com]] |- | 84. || [[18. august]] [[1987.]] || [[John Gilmore (activist)|toad.com]] |- | 85. || [[31. august]] [[1987.]] || [[Quicksilver Engineering|quick.com]] |- | 86. || [[3. septembar]] [[1987.]] || [[AlliedSignal|allied.com]] |- | 86. || [[3. septembar]] [[1987.]] || [[Digital Sound Corporation|DSC.com]] |- | 86. || [[3. septembar]] [[1987.]] || [[Santa Cruz Operation|SCO.com]] |- | 89. || [[22. septembar]] [[1987.]] || [[Genentech|gene.com]] |- | 89. || [[22. septembar]] [[1987.]] || [[KC Computer Sciences|KCCS.com]] |- | 89. || [[22. septembar]] [[1987.]] || [[Spectragraphics Corporation|spectra.com]] |- | 89. || [[22. septembar]] [[1987.]] || [[W.L. Kennedy Jr. & Associates|WLK.com]] |- | 93. || [[3. septembar]] [[1987.]] || [[Mentat Inc.|mentat.com]] |- | 94. || [[14. oktobar]] [[1987.]] || [[Wyse Technology|WYSE.com]] |- | 95. || [[2. novembar]] [[1987.]] || [[Caine, Farber & Gordon, Inc.|CFG.com]] |- | 96. || [[9. novembar]] [[1987.]] || marble.com |- | 97. || [[16. novembar]] [[1987.]] || [[Cayman Systems, Inc.|cayman.com]] |- | 97. || [[16. novembar]] [[1987.]] || [[Marty Connor|entity.com]] |- | 99. || [[24. novembar]] [[1987.]] || [[Kendall Square Research|KSR.com]] |- | 100. || [[30. novembar]] [[1987.]] || [[NYNEX Science & Technology|NYNEXST.com]] |} == Također pogledajte == * [[Spisak najviših internetskih domena|Spisak ostalih najviših internetskih domena]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|.com}} * http://www.iana.org/root-whois/com.htm {{DEFAULTSORT:Com}} [[Kategorija:Generičke internet domene]] 2ypx5dg1ltvghicn0ptq4c51y47o6ne Veb-sajt 0 68258 3426242 3412945 2022-07-31T01:13:46Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{razlikovati|Veb-stranica}} [[Datoteka:NASA website homepage.jpg|thumb|right|240px|[[NASA]]-ina početna stranica]] '''Veb-sajt''' ('''veb-lokacija''', '''veb-mjesto''') ({{en|website, web site}}),<ref>{{cite web |url=http://www.thefreedictionary.com/Website |title=website - definition of website by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia |publisher=Thefreedictionary.com |date= |access-date=2. 7. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180507204408/https://www.thefreedictionary.com/website |archive-date=7. 5. 2018 |url-status=dead }}</ref> skraćeno '''sajt''' ({{en|site}}),<ref>{{cite web|url=http://www.thefreedictionary.com/site |title=site - definition of site by the Free Online Dictionary, Thesaurus and Encyclopedia |publisher=Thefreedictionary.com |date= |access-date=2. 7. 2011}}</ref> jeste skup povezanih [[veb-stranica]] tipično serviranih s jedne veb-domene. Veb-sajt je smješten (hostiran) na najmanje jednom [[veb-server]]u, dostupan preko mreže poput [[internet]]a ili privatne [[local area network|LAN-mreže]], a preko internetske adrese poznate kao [[URL]]. Svi javno dostupni veb-sajtovi kolektivno čine [[World Wide Web]]. Veb-stranica je [[dokument]], obično napisan u običnom tekstu prožet instrukcijama formatiranja koda zvanog Hypertext Markup Language ili Extended HTML (skr. [[HTML]], [[XHTML]]). Veb-stranica može uključiti elemente iz drugih sajtova sa odgovarajućim HTML kodovima. Veb-stranicama se pristupa i transportiraju se sa [[Hypertext Transfer Protocol]]om (HTTP), koji može opcionalno upotrijebiti enkripciju ([[HTTP Secure]], HTTPS) da omogući sigurnost i privatnost za korisnika od sadržaja veb-stranice. Korisnička aplikacija, obično [[internetski preglednik]], renderira sadržaj stranice prema HTML markup instrukcijama na [[monitor]]u. Stranice na veb-sajtu mogu često biti preuzete preko jednostavnog [[Uniform Resource Locator]]a (URL), koji se zove i [[veb-adresa]]. URL-ovi stranica organiziraju stranice u hijerarhiju, iako ''hyperlinking'' između njih izražava doživljaj strukture stranice čitaocu i vodi navigaciju čitaoca sajta koja uglavnom obuhvata [[početna stranica|početnu stranicu]] s većinom linkova na [[veb-sadržaj]]u sajta, a, dopunski, i prema linkovima "O (nama)", "Kontakt" i sl. Neke veb-stranice zahtijevaju pretplatu za pristup nekim ili svim svojim sadržajima. Primjeri pretplate veb-sajtovima uključuju dosta poslovnih stranica, dijelova veb-stranica za novosti, akademskim sajtovima, sajtovima za igre, razmjenu datoteka, forumima, [[veb-mail]]ovima, društvenim mrežama itd. == Pregled == Veb-sajtovi imaju dosta funkcija i mogu biti korišteni u različitim prilikama; veb-sajt može biti lični, komercijalni, veb-sajt vlade ili neprofitne organizacije. Veb-sajtovi mogu biti djelo pojedinca, poslovne ili druge organizacije i obično su vezani za posebnu temu ili svrhu. Svaki veb-sajt može sadržavati hiperlinkove na druge veb-sajtove, tako da razlika među pojedinačnim sajtovima, iz perspektive korisnika, može biti nejasna. Veb-sajtovi su pisani u HTML-u ili konvertirani u njega i pristupa im se softverskim interfejsom poznatim kao ''user agent''. Veb-stranice mogu biti prikazane na velikom rasponu računarskih i internetskih uređaja različitih veličina, uključujući desktop računare, [[laptop]]e, [[PDA]] uređaje i [[mobitel]]e. Veb-sajt se hostuje na računarskom sistemu poznatom kao [[veb-server]] ili HTTP server. Ovi termini mogu označavati i [[softver]] koji se pokreće na ovim sistemima koji "dohvaća" i šalje veb-stranice kao odgovor na zahtjeve korisnika veb-sajta. [[Apache HTTP server|Apache]] je najčešće korišten veb-serverski softver (prema [[Netcraft]]ovim statistikama), kao i ''[[Microsoft]]ov'' [[IIS]]. Neke alternative, kao [[Nginx]], Lighttpd, Hiawatha ili Cherokee, potpuno su funkcionalne i zauzimaju malo prostora na [[tvrdi disk|tvrdom disku]]. ==Statični veb-sajt== Statični veb-sajt je onaj koji ima veb-stranice pohranjene na serveru u formatu koji se šalje klijentskom internetskom pregledniku. Primarno je kodiran u [[Hypertext Markup Language|HTML]]-u; [[Cascading Style Sheets]] (CSS) se koriste za kontroliranje izleda iza osnovnog HTML-a. Slike se često koriste za prikažu željeni izgled i kao dio glavnog sadržaja. Audio ili video mogu također biti smatrani "statičnim" sadržajem ako se pokreću automatski ili generalno nisu interaktivni. Ovaj tip veb-sajtova često prikazuje iste informacije svim posjetiocima. Jednako kao predavanje printane brošure korisnicima ili klijentima, statični veb-sajt će generalno omogućiti konzistentne, standardne informaacije za produženi vremenski period. Iako posjednik veb-sajta može napisati novosti periodično, to je ručni proces izmjene teksta, slika i ostalog sadržaja i može zajtjevati osnovne veb-dizajnerske sposobnosti i softver. Jednostavne forme marketinških primjera veb-sajtova, poput ''klasičnog veb-sajta'', ''petostranog veb-sajta'' ili ''veb-sajt brošure'' su često statični veb-sajtovi, jer oni predstavljaju prethodno definirane, statičke informacije korisnicima. Ovo može sadržavati informacije o kompaniji i njenim proizvodima i servisima preko teksta, slika, animacija, zvuka/videa, te navigacijskih menija. Statični veb-sajtovi mogu biti uređeni koristeći četiri široke kategorije softvera: *Uređivači teksta, kao što su [[Notepad (Windows)|Notepad]] ili [[TextEdit]], gdje je sadržaj i HTML markup uređivan direktno unutar programa. * [[WYSIWYG]] van-mrežni uređivači, kao što su [[Microsoft FrontPage]] i [[Adobe Dreamweaver]] (ranije poznat kao Macromedia Dreamweaver), sa kojim se sajt uređuje koristeći [[GUI]] a završni HTML kod se generiše automatski softverom za uređivanje. * WYSIWYG uređivači na mreži koji kreiraju media rich mrežne prezentacije kao što su veb-stranice, widgeti, introi, blogovi i ostali dokumenti. * Uređivači na bazi šablona, kao što su [[RapidWeaver]] i [[iWeb]], koji dopuštaju korisnicima da brzo kreiraju i uploaduju veb-stranice na veb-server bez detaljnog poznavanja HTML jezika, birajući adekvatan šablon iz palete i dodavanjem slika i teksta u isti sa trendom desktop uređivaja bez direktne manipulacije HTML kodom. Statički veb-sajtovi mogu i dalje koristiti [[server side include]]s (SSI) kao uređivačku pogodnost, poput dijeljenja opće meni trake kroz više stranica. Kako je veb-sajtovo ponašanje ''čitaocu'' i dalje statično, ovo se ne smatra dinamičnom stranicom. ==Dinamični veb-sajt== Dinamički veb-sajt je onaj koji se mijenja ili uređuje često ili automatski. Dinamičke stranice sa strane servera se generiraju "u letu" komputerskim kodom koji proizvodi HTML i CSS. Postoji širok opseg softverskih sistema, kao što su [[Common Gateway Interface|CGI]], [[Java Servlets]] i [[Java Server Pages]] (JSP), [[Active Server Pages]] i [[ColdFusion]] (CFML) koji mogu generirati dinamičke veb-sisteme[[Programming languages used in most popular websites| ]]<nowiki/>i dinamički sajtovi. Razni ''veb aplikacijski okviri'' i ''veb-šablon sistemi'' su dostupni za uobičajene programske jezike kao [[PHP]], [[Perl]], [[Python (programski jezik)|Python]], te [[Ruby (programski jezik)|Ruby]], da ih naprave bržim i lakšim za kreiranje kompleksnih dinamičkih veb-sajtova. Sajt može prikazati trenutno stanje dijaloga između korisnika, pratiti promjenljivu situaciju, ili omogućavati informacije u nekom načinu personaliziranom zahtjevima svakog korisnika. Naprimjer, kada je početna stranica veb-sajta za vijesti zatražena, kod koji se pokreće na veb-serveru može kombinirati sačuvane HTML djeliće sa novostima dobijenih od baze podataka ili drugog veb-sajta preko [[RSS]] za proizvođenje stranice koja uključuje posljednje informacije. Dinamični sajtovi mogu biti interaktivni korištenjem HTML formi, pohranjujući i čitajući pozadi pregledničke kolačiće, ili kreiranjem serije stranica koje reflektuju prethodnu historiju klikova. Naredni primjer dinamičkog sadržaja je kada maloprodajni veb-sajt sa bazom podataka medijskih proizvoda dopušta korisnicima unošenje zahtjeva za pretragu, npr. za ključnu riječ "''[[Beatles]]''". U odgovoru, sadržaj veb-stranice će spontano izmijeniti način prikaza u odnosu kako je prije izgledala, te će prikazati spisak Beatlesovih proizvoda: CDovi, DVDovi i knjige. Dinamični HTML koristi [[JavaScript]] kod za instrukcije internetskom pregledniku kako da interaktivno modificira sadržaje stranica. Jedan način simulacije određenih tipova dinamičnih veb-sajtova prilikom izbjegavanja gubitka performansi pozivanja dinamične mašine po korisniku ili po konekciji, jeste automatsko periodično regeneriranje velikih serija statičnih stranica. ==Multimedijalni i interaktivni sadržaj== Raniji veb-sajtovi su imali samo tekst, a nedugo zatim i slike. Preglednički dodaci su onda korišteni za dodavanje zvuka, videa i interaktivnosti (kao za rich Internet aplikacije koje oslikavaju kompleksnost desktop aplikacije kao što je procesor teksta). Primjeri takvih dodataka su [[Microsoft Silverlight]], [[Adobe Flash]], [[Adobe Shockwave]] kao i apleti napisani u programskom jeziku [[Java (programming language)|Java]]. [[HTML 5]] sadržava odredbe za audio i video bez dodataka. [[JavaScript]] je također ugrađen u većinu modernih internetskih preglednika, te dopušta kreatorima veb-sajta slanje koda internetskom pregledniku koji nalaže kako da interaktivno izmijeni stranični sadržaj i komunicira sa veb-serverom ako je potrebno. (Preglednička unutrašnja reprezentacija sadržaja je poznata kao [[Document Object Model]] (DOM) i tehnika je poznata kao [[Dynamic HTML]].) ==Ortografija== Oblik "website" je postao najčešći termin za izgovaranje, ali "Web site" (veliko slovo) i "web site" se također mnogo koriste, iako u opadanju. Neke akademske ličnosti, neki veći izdavači knjiga, te neki rječnici i dalje koriste termin "Web site", oslikavajući izvor termina u ispravnom imenu [[World Wide Web]]a. Također, danas postoje jednake debate vezane za povezane termine kao što su [[web page]], [[web server]], i [[webcam]]. U [[Bosanski jezik|bosanskom jeziku]] se koriste termini ''veb-sajt'' ili ''veb-mjesto'', dok se za ostale termine koriste ''[[veb-stranica]]'', ''[[veb-server]]'' i ''[[veb-kamera]]'' respektivno. Među vodećim stil-vodičima, [[Reuters]] style guide,<ref>{{cite news|url=http://handbook.reuters.com/index.php/W#Web.2C_website|title=Handbook of Journalism|publisher=Reuters|access-date=5. 8. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20121022202152/http://handbook.reuters.com/index.php/W#Web.2C_website|archive-date=22. 10. 2012|url-status=dead}}</ref> ''[[The Chicago Manual of Style]]'',<ref>{{cite web|url=http://www.chicagomanualofstyle.org/CMS_FAQ/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns/InternetWebandOtherPost-WatergateConcerns13.html|title=Internet, Web, and Other Post-Watergate Concerns|publisher=University of Chicago|access-date=18. 9. 2010}}</ref> te ''[[AP Stylebook]]'' (od aprila 2010)<ref>{{cite web |url=http://twitter.com/APStylebook/status/12296505018 |title=AP tweets that it will change from Web site to website |access-date=16. 4. 2010 |work= }}</ref> svi preporučuju "website". Među vodećim rječnicima i enciklopedijama, ''[[Canadian Oxford Dictionary]]'' preferira "website", a ''[[Oxford English Dictionary]]'' se opredijelio za "website" u 2004.<ref>{{cite web |url=http://www.askoxford.com/asktheexperts/faq/usage/website?view=uk |title=Ask Oxford: How should the term ''website'' be written in official documents and on the web? |work=Oxford Dictionaries Online |access-date=19. 11. 2014 |archive-date=2. 9. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080902061734/http://www.askoxford.com/asktheexperts/faq/usage/website?view=uk |url-status=bot: unknown }}</ref> Engleska [[Wikipedia]] također koristi termin "website", ali [[Encyclopædia Britannica]] koristi i "Web site" i "Website".<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/690679/Web-site|title=Web site (computer science)|publisher=Encyclopaedia Britannica|access-date=18. 9. 2010|archive-url=https://www.webcitation.org/6EV535JZ1?url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/690679/Web-site|archive-date=17. 2. 2013|url-status=live}}</ref> Britannica-ina [[Merriam-Webster]] podružnica koristi "Web site", poznavajući "website" kao varijantu.<ref>{{cite web|url=http://www.merriam-webster.com/dictionary/website|publisher=Merriam-Webster|title=Website - Definition and More|access-date=18. 9. 2010}}</ref> Među vodećim komentatorima o korištenju jezika, ''[[Garner's Modern American Usage]]'' tvrdi da je "website" standardna forma,<ref>{{cite web|url=http://lisagoldresearch.wordpress.com/2010/04/17/ap-stylebook-surrenders-the-battle-over-web-site-vs-website/|author=Lisa Gold|title=AP Stylebook surrenders the battle over "Web site" vs. "website"|access-date=5. 8. 2010|date=17. 4. 2010}}</ref> ali [[Bill Walsh (author)|Bill Walsh]], iz ''[[The Washington Post]]a'', podržava korištenje termina "Web site" u svojim knjigama i na svom web-sajtu<ref>{{cite web |url=http://www.theslot.com/email.html |title=The Slot—Sharp Points: Here We Go Again—Eeee! |access-date=25. 2. 2007 |work= }}</ref> (ipak, ''The Washington Post'' koristi pojam "website"<ref>{{cite news|url=http://www.washingtonpost.com/|title=The Washington Post|publisher=Washington Post|access-date=5. 8. 2010|first1=David|last1=Nakamura|first2=Peter|last2=Wallsten|first3=N.C.|last3=Aizenman&}}</ref>). Među najvećim internetsko-tehnološkm kompanijama i korporacijama, [[Google]] koristi "website",<ref>{{cite web|url=http://www.google.com/intl/en/services/|publisher=Google|title=Welcome to Google Business Solutions|access-date=5. 8. 2010}}</ref> kao i [[Apple Inc.|Apple]],<ref>{{cite web|url=http://www.apple.com/sitemap/|publisher=Apple|title=Site Map|access-date=5. 8. 2010}}</ref> ipak [[Microsoft]] koristi i "website" i "web site".<ref>{{cite web|url=http://www.microsoft.com/windows/default.aspx|publisher=Microsoft|title=Microsoft Windows|access-date=5. 8. 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://msdn.microsoft.com/en-us/ie/ff468705.aspx|publisher=Microsoft|title=Internet Explorer 9 Preview Builds|access-date=5. 8. 2010}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.microsoft.com/expression/products/StudioUltimate_Overview.aspx|publisher=Microsoft|title=Microsoft (R) Expression (R)|access-date=5. 8. 2010}}</ref> ==Tipovi veb-sajtova== Veb-sajtovi mogu biti podijeljeni u dvije velike kategorije - statični i interaktivni. Interaktivni sajtovi su dio [[Web 2.0]] kategorije sajtova, te dopuštaju interaktivnost između posjedioca sajta te posjetioca istog. Statični sajtovi serviraju ili hvataju informacije, ali ne dopuštaju angažman sa publikom direktno. Neki veb-sajtovi su informativni ili proizvedeni od entuzijasta ili za ličnu upotrebu ili zabavu. Dosta veb-sajtova teže da zarade novac, koristeći jedan ili više biznis modela, uključujući: * Objavljivanje interesantnog sadržaja i prodaja kontekstualnog reklamiranja bilo preko direktnih prodaja ili preko reklamne mreže. * [[E-commerce]] - proizvod ili servisi se kupuju direktno preko veb-sajta * Reklamiranje proizvoda ili servisa dostupnih na "cigla i malter" poslovanju * [[Freemium]] - osnovni sadržaj je dostupan besplatno, ali se premium sadržaj plaća Postoji dosta varijanti veb-sajtova, svaka specijalizirana u posebnom tipu sadržaja ili korištenja, te oni mogu biti proizvoljno podijeljeni u bilo kojem broju načina. Nekoliko takvih podjela mogu uključivati: {| class="wikitable mw-collapsible" style="font-size: 89%" |- ! colspan="3" | Klikni "pokaži" ili "sakrij" za toggle ove tabele |- !Tipovi veb-sajtova !Opis !Primjeri |- |'''[[Affiliate]]''' |Sajt, obično sa malo stranica, čija je svrha prodaja proizvoda treće strane. Prodavač dobija proviziju zbog olakšavanje prodaje. | |- |'''[[Affiliate Agency]]''' |Aktiviran portal koji donosi ne samo svoje prilagođene CMSnego i sindicirani sadržaj iz drugih dobavljača sadržaja uz dogovorenu naknadu. Tu su obično tri odnosna nivoa. |(npr. [[Commission Junction]]), Reklamni sajtovi (npr. [[eBay]]) i korisnici (npr. [[Yahoo!]]). |- |'''Arhivni sajt''' |Koristi se za očuvanje vrijednih elektronskih sadržaja kojima prijeti izumiranje. Dva primjera su: Internet Archive, koja je od 1996. godine sačuvala milijarde starih (i novih) web stranica; i Google Grupe, koja početkom 2005. godine arhivira preko 845.000.000 poruka poslatih na Usenet news / diskusije grupe. |[[Internet Archive]], [[Google Groups]] |- |'''[[Malware]]''' |Lokalitet posebno stvoren da napadaju gostujuće računare na svojoj prvoj posjeti na sajtu preuzimanjem datoteke (obično trojanski konj). Ove web stranice se oslanjaju na bezazlene korisnike sa lošom zaštitom anti-virusa u računaru. | |- |'''[[Blog]] (veb log)''' |Stranice uglavnom koje se koriste za postavljanje online dnevnika koji mogu uključivati raspravne forume (npr. bloger, Xanga). Mnogi blogeri koristiti blogove kao uređivački odjeljak novina da izraze svoje ideje o bilo čemu u rasponu od politike do religije sve do video igara za roditeljstvo, uz bilo šta između. Neki blogeri su profesionalni blogeri i oni su plaćeni za blog o određenom predmetu, a oni se obično nalaze na vijestima. | [[WordPress]] |- |'''Sajt za izgradnju brenda''' |Veb stranica s ciljem stvaranja doživljaja brenda online. Ovi sajtovi obično ne prodaju ništa, ali se fokusiraju na izgradnju brenda. Brand Gradilišta su najčešća za male vrijednosti, velikog obima kojima se brzo kreću robe široke potrošnje (FMCG). | |- |'''Veb-sajt za zvijezde''' |Veb-sajt koji podatke vrti oko zvijezde. Ova mjesta mogu biti službena (odobrena od strane zvijezde) ili fan (koji vodi njegov / njen fan, navijači, bez implicitnog odobrenja). |[[Jim Carrey|jimcarrey.com]] |- |'''[[Crowdfunding]] veb-sajt''' |Platforma za finansiranje projekata prije kupovine proizvoda. | |- |'''Klik za doniranje''' |Veb-sajt koji dopušta posjetiocima da doniraju novac jednostavno klikanjem na tipku ili odgovaranjem pitanja ispravno. Reklamnik obično donira u dobrotvorne svrhe za svaki ispravan odgovor. |[[The Hunger Site]], [[Freerice]], Ripple (dobrotvorna organizacija) |- |'''Društveni sajt''' |Sajt gdje ljudi jednakih interesa komuniciraju jedni s drugima, često preko dopisivanja ili preko poruka. |[[Myspace]], [[Facebook]], [[orkut]], [[Google+]] |- |'''Sadržajni sajt''' |Sajtovi čiji je biznis kreiranje i distribucija originalnog sadržaja |(e.g., [[slate.com|Slate]], [[About.com]]). |- |'''[[Classified ads]] site''' |Sajtovi koji objavljuju oglase |[[gumtree.com]], [[Craiglist]] |- |'''Korporativni sajt''' |Koristi se za pružanje osnovnih informacija o poslovanju, organizaciji ili uslugama. | |- |'''Stranice za upoznavanje''' |Lokalitet gdje korisnici mogu pronaći druge samce u potrazi za dugom vezom opsega, upoznavanju, ili prijateljstvom. Mnogi od njih su platiti po uslugama, ali postoje mnogi besplatni ili djelomično slobodni dating web sajtovi. Većina dating veb-sajtova danas imaju funkcionalnost veb-sajtova za društveno umrežavanje. |[[eHarmony]], [[Match.com]], |- |'''E-prodaja''' |Sajt koji nudi dobra i servise za internetsko prodavanje i dopuštanje mrežnih transakcija za takve prodaje. |[[Amazon.com]] |- |'''Internetski forum''' |Sajt gdje ljudi diskutuju razne teme. | |- |'''Galerija''' |Veb-sajt dizajniran namjenski za korištenje kao galerija, može biti umjetnička galerija ili fotogalerija te komercijalne ili nekomercijalne prirode. | |- |'''Sajt vlade''' |Veb-sajt kojeg je napravila lokalna, državna, ministarska ili nacionalna vlada zemlje. Često ovi sajtovi operiraju veb-sajtovima koji teže informisati turiste ili podržati turizam. |Naprimjer, Richmond.com je geodomena za [[Richmond, Virginia]]. |- |'''[[Gripe site]]''' |Sajt posvećen kritikovanju osobe, mjesta, korporacije, vlade, ili institucije. | |- |'''Gaming i gambling sajtovi''' |Sajt koji dopušta korisnicima igranje internetskih igara. Neke dopuštaju ljudima klađenje online. | |- |'''Sajt za humor''' |Satire, parodije ili nešto slično što postoji za uveseljavanje. | |- |'''Informacijski sajt''' |Većina veb-sajtova mogu se uvrstiti u ovaj tip veb-sajta donekle mnogi od njih nisu nužno u komercijalne svrhe |[[RateMyProfessors.com]], besplatni internetski rječnik i enciklopedija. Većina vlada, edukacijskih i neprofitnih institucija imaju informativni sajt. |- |'''Sajt za dijeljenje medija''' |Sajt koji dopušta korisnicima dodavanje i prikaz medija kao što su slike, muzika i video sadržaji |[[Flickr]], [[YouTube]], [[Google Videos]] |- |'''"Ogledalo"''' |Sajt koji je replikacija nekog drugog sajta. Ovaj tip veb-sajtova se koristi kao odgovor šiljcima u korisničkim posjetama. "Ogledalo" sajtovi se najčešće koriste za omogućavanje višestrukih izvora iste informacije, te su djelomične vrijednosti kao način omogućavanja pouzdanog pristupa za velika preuzimanja. | |- |'''Mikroblog sajt''' |Kratak i jednostavan oblik mikrobloginga. Mikrobologovi su ograničeni na određene količine znakova i rade jednako kao pisanje statusa na [[Facebook]]u. | [[Twitter]] |- |'''Novosti''' |Jednako kao informativni sajt, ali posvećen za nanošenje vijesti, politike i komentare. |[[CNN|cnn.com]] |- |'''Personalni sajt''' |Veb-sajtovi o osobi ili manjoj grupi (kao što je porodica) koji sadrže informacije ili bilo koji sadržaj koji osoba želi da unese. Takvi osobni sajtovi su različiti od sajtova ''za zvijezde'', koji mogu biti slupi i biti pokrenuti od strane publiciste ili agencije. | |- |'''Phishing sajt''' |Veb-sajt kreiran da prevarom stječe osjetljive informacije, poput lozinki i detalja kreditne kartice, maskiranjem sebe kao povjerljive osobe ili biznisa (npr. [[PayPal]]) u elektronskoj formi (see [[Phishing]]). | |- |'''[[Peer-to-peer file sharing|p2p]]/[[Torrent file|Torrents website]]''' |Veb-sajtovi koji indeksiraju torrent datoteke. Ovaj tip veb-sajtova je različit od Bit torrent programa koji je obično samostalan softver. |[[Mininova]], [[The Pirate Bay]], [[IsoHunt]] |- |'''Politički veb-sajt''' |Sajt na kojem ljudi mogu izražavati političke stavove, pokazati politički humor, kampanje za izbore, ili prikazati informacije o određenim političkim partijama ili ideologiji. | |- |'''Porno sajt''' |Sajt koji prikazuje seksualno eksplicitni sadržaj. | |- |'''Sajt sa pitanjima i odgovorima''' |Sajt na kojem ljudi mogu postavljati pitanja i dobijati odgovore. |[[Yahoo! Answers]], [[Stack Exchange Network]] (uklj. [[Stack Overflow]]) |- |'''Religijski sajt''' |Sajt na kojem ljudi mogu reklamirati mjesto obožavnja, ili obezbijediti inspiraciju ili tražiti ohrabrenje od vjere ili sljedbenika te vjere. | |- |'''Pregledni sajt''' |Sajt na kojem ljudi mogu postavljati osvrt za proizvode ili usluge. |[[Yelp]], [[Rotten Tomatoes]] |- |'''Školska stranica''' |Sajt na kojem učitelji, studenti, ili administratori mogu postavljati informacije o trenutnim događajima na kojima se uključuje njihova škola. SAD-ove osnovne i srednje škole koriste websajtove sa k12 u URL-u. | |- |'''[[Scraper site]]''' |Sajt koji uveliko duplicira bez dozvole sadržaj druge stranice, bez stvarnog pretvaranja da je to ta stranica, u cilju da zabilježi nešto prometa od te stranice (posebno od internet pretraživača) i profitira od reklamiranja ili na druge načine. | |- |'''[[Internet pretraživač]]''' |Veb-sajt koji indeksira materijale na internetu ili na [[intranet]]u (i kasnije na tradicionalnim medijima kao što su knjige i novine) i omogućava linkove prema tim informacijama kao odgovor na zahtjev. |[[Google Search]], [[Bing]], [[GoodSearch]], [[DuckDuckGo]] |- |'''"Šok-sajt"''' |Uključuje slike ili druge materijale koji teže da budu uvredljivi većini gledalaca |[[Goatse.cx]], [[rotten.com]] |- |'''[[Showcase website|Showcase site]]''' |Veb-portali korišteni od individualaca i organizacija da prikažu stvari od interesa ili vrijednosti. | |- |'''Društveni bookmarking''' |Sajt gdje korisnici dijele druge sadržaje sa Interneta i ocjenjuju i komentarišu sadržaj. |[[StumbleUpon]], [[Digg]], [[Total Knowledge]] |- |'''[[Warez]]''' |Sajt dizajniran da drži ili linkuje na materijale poput muzike, filmova i softvera za preuzimanje preko interneta. | |- |'''[[Veb-mail]]''' |Sajt koji omogućava internetski email servis. |[[Hotmail]], [[Gmail]], [[Yahoo!]] |- |'''[[Veb portal]]''' |Sajt koji omogućava početnu tačku prema drugim resursima na Internetu ili intranetu. |[[msn.com]], [[msnbc.com]], [[yahoo]] |- |'''[[Wiki]] sajt''' |Sajt koji korisnici udruženo koriste za izmjenu uređaja. |[[Wikipedia]], [[WikiHow]], [[Wikia]] |} Neki veb-sajtovi se mogu grupisati u jedan ili više ovih kategorija. Naprimjer, biznis veb-sajt može promovirati proizvode tog biznisa, ali može i čuvati informativne dokumente, kao što su telefonski imenici. Postoji veliki broj podkategorija ovih napisanih iznad. Naprimjer, porno-sajt je poseban tip e-commerce sajta ili biznis-sajta (tj. pokušava prodati članstvo za pristup sajtu) ili imati mogućnosti društvene mreže. Stranica za fanove može biti posveta od vlasnika određenoj poznatoj osobi - "zvijezdi". Veb-sajtovi su ograničeni arhitektonskim granicama (npr. moć računanja posvećen veb-sajtu). Veoma veliki veb-sajtovi, poput Facebooka, Yahoo!-a, Microsofta, i Googlea drže veliki broj servera i opreme za balans opterećenja kao što je [[Cisco Systems|Cisco]] Content Services switchevi za distribuciju opterećenja posejtilaca preko više kompjutera na više lokacija. Od rane 2011, Facebook je uposlio 9 podatkovnih centara sa cca. 63,000 servera. U februaru 2009, [[Netcraft]], [[Internet monitoring]] kompanija koja je pratila rast mreže od 1995, izjavila je da je postojalo 215,675,903 veb-sajtova sa imenima domena i sadržajem na njima u 2009, poredeći sa samo 19.732 veb-sajtova u augustu 1995.<ref>[http://news.netcraft.com/archives/category/web-server-survey/ Web Server Survey | Netcraft]. News.netcraft.com. Retrieved on 2013-06-15.</ref> ==Nagrade== [[Webby Award]]s, [[Website awards#Favourite Website Awards|Favourite Website Awards]], [[Website awards#Interactive Media Awards|Interactive Media Awards]] i [[WebAwards]] su poznate organizacije za nagrade koje prepoznaju svjetske najbolje veb-sajtove. ==Također pogledajte== * [[Veb dizajn]] * [[World Wide Web Consortium]] (Web standards){{colend}} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.icann.org/ Internet Corporation For Assigned Names and Numbers (ICANN)] * [http://www.w3.org/ World Wide Web Consortium (W3C)] * [http://www.isoc.org/ The Internet Society (ISOC)] [[Kategorija:World Wide Web]] 7hb0f8130q5diw4mdn2n0e1pjnrybua Karlo VI, car Svetog Rimskog Carstva 0 71122 3426308 3003558 2022-07-31T09:08:19Z Minorax 116181 larger file wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija Veličanstvo | Ime =Karlo VI | Titula =Car Svetog Rimskog Carstva; kralj Njemačke, Češke, Ugarske, Hrvatske, Sicilije, Sardinije i Napulja; nadvojvoda Austrije; vojvoda Tešina, Parme i Piacenze | Slika =Charles VI (1685-1740), Holy Roman Emperor.jpg | Opis slike = | Vladavina =[[22. decembar]] [[1711]] – [[20. oktobar]] [[1740]] | Krunidba =[[22. decembar]] 1711 | Prethodnik =[[Josip I, car Svetog Rimskog Carstva|Josip I]] | Nasljednik =[[Karlo VII, car Svetog Rimskog Carstva|Karlo VII]]<br />[[Marija Terezija Austrijska|Marija Terezija]] | Supružnik =[[Elizabeta Kristina od Braunschweig-Wolfenbüttela]] | Djeca =[[Marija Terezija Austrijska]]<br />[[Marija Ana Austrijska (holandska guvernerica)|Marija Ana Austrijska]] | Dinastija =[[Habsburg]] | Otac =[[Leopold I, car Svetog Rimskog Carstva]] | Majka =[[Eleonora Magdalena Nojburška]] | Datum rođenja =[[1. oktobar]] [[1685]] | Mjesto rođenja =[[Beč]] | Datum smrti =[[20. oktobar]] [[1740]] | Mjesto smrti =[[Beč]] |}} '''Karlo VI''' (punim izvornim imenom ''Karl Josef Franz''; [[1. oktobar]] [[1685]] - [[20. oktobar]] [[1740]]) bio je [[car]] [[Sveto Rimsko Carstvo|Svetog Rimskog Carstva]], [[kralj]] [[Češka|Češke]] (kao '''Karlo II'''), kralj [[Ugarska|Ugarske]], [[Historija Hrvatske|Hrvatske]], [[Napulj]]a, [[Sicilija|Sicilije]] i [[Sardinija|Sardinije]], [[nadvojvoda]] [[Austrija|Austrije]] (kao '''Karlo III'''), te kao vojvoda Tešina, Parme i Piacenze. == Mladost == Rođen je u [[Beč]]u kao drugi sin [[Leopold I, car Svetog Rimskog Carstva|cara Leopolda I]] i njegove treće supruge, [[Eleonora Magdalena Nojburška|Eleonore Magdalene Nojburške]]. Očekivalo se da će [[Karlo II, kralj Kastilje|Karlo II]], psihički i fizički zaostao kralj španskih kraljevina, svojim nasljednikom imenovati najbližeg habsburškog rođaka - Karlovog starijeg brata, cara [[Josip I, car Svetog Rimskog Carstva|Josipa I]]. Međutim, Karlo II je svojim nasljednikom proglasio [[Filip V, kralj Španije|Filipa, vojvodu od Anžuja]], unuka svoje najstarije (tada već umrle) polusestre [[Marija Terezija Kastiljska|Marije Terezije]] i francuskog kralja [[Luj XIV, kralj Francuske|Luja XIV]]. Karlo i njegov brat se nisu slagali sa ovom odlukom budući da se Marija Terezija odrekla svojih nasljednih prava, te je došlo do [[Rat za špansko naslijeđe|Rata za špansko naslijeđe]]. == Carevanje == Karlov stariji brat umro je iznenada [[1711]]. godine, te se Karlo vratio u [[Austrija|Austriju]]. Odmah je naslijedio od njega češku i ugarsku krunu, a nešto kasnije iste godine izabran je za cara Svetog Rimskog Carstva. Iako Karlo nije bio siguran u sve svoje političke odluke, carstvo je za vrijeme njegove vladavine doseglo svoj vrhunac. === Rat za špansko naslijeđe === Tokom [[Rat za špansko naslijeđe|Rata za špansko naslijeđe]] Karlo se borio za krune španskih kraljevina, ali nije osvojio nijednu. Međutim, osvojio je krune [[Napulj]]a, [[Sicilija|Sicilije]] i [[Sardinija|Sardinije]], koje ipak nije uspio osigurati svojoj dinastiji. Sva Karlova nastojanja da omogući da nasljeđivanje prođe bez problema bila su neuspješna. Ostrvo [[Sicilija|Siciliju]] i [[Napulj|Napuljsko kraljevstvo]] ustupio je kralju [[Karlo III, kralj Španije|Karlu VII]] koji je kasnije zavladao u Španiji kao Karlo III, dok [[Viktor Amadeus II, kralj Sardinije|Viktor Amadeus II Savojski]] dobija [[Sardinija|Sardiniju]] [[1720]]. godine. Za podršku tadašnjih kolonijalnih velesila on se u ime Austrije odrekao svih kolonijalnih težnji i zatvara kolonijalnu kompaniju. === Pragmatička sankcija === Uvidjevši mogućnost da će umrijeti bez muških potomaka, Karlo VI donosi Pragmatičnu sankciju kako bi omogućio svojoj najstarijoj preživjeloj kćeri, [[Marija Terezija Austrijska|Mariji Tereziji]], da ga naslijedi u habsburškim nasljednim zemljama. == Smrt i naslijeđe == Karlo VI je umro [[20. oktobar|20. oktobra]] [[1740]]. godine i gotovo odmah je nastupio [[Rat za austrijsku baštinu]]. Pragmatična sankcia je izdržala i Marija Terezija je proglašena kraljicom Češke i Mađarske. Kako ona kao žena nije mogla biti izabrana za cara Svetog Rimskog Carstva, izabran je [[Karlo VII, car Svetog Rimskog Carstva|Karlo VII Albert]]. Marija Terezija se udala za [[Franjo I, car Svetog Rimskog Carstva|Franju I]], koji je izabran za cara Svetog Rimskog Carstva nakon kratke vladavine Karla VII, te je Marija Terezija na taj način postala carica i preuzela ''[[de facto]]'' vlast nad Svetim Rimskim Carstvom. {{Redoslijed| |prethodnik = [[Josip II, car Svetog Rimskog Carstva|Josip II]] |gl_članak_funkcija = [[Kralj]] [[Spisak ugarskih vladara|Ugarske]], [[Spisak hrvatskih kraljeva|Hrvatske]] i [[Spisak čeških vladara|Češke]]<br />[[Nadvojvoda#Nadvojvode kao vladari Austrije|Nadvojvoda Austrije]] |nasljednik = [[Marija Terezija Austrijska|Marija Terezija]] }}{{Redoslijed| |prethodnik = [[Josip II, car Svetog Rimskog Carstva|Josip II]] |gl_članak_funkcija = [[Car Svetog Rimskog Carstva]]; [[kralj Njemačke]] |nasljednik = [[Karlo VII, car Svetog Rimskog Carstva|Karlo VII]] }} {{Commonscat|Charles VI, Holy Roman Emperor}} [[Kategorija:Rođeni 1685.]] [[Kategorija:Umrli 1740.]] [[Kategorija:Biografije, Beč]] [[Kategorija:Carevi Svetog Rimskog Carstva]] [[Kategorija:Kraljevi Češke]] [[Kategorija:Kraljevi Ugarske]] [[Kategorija:Kraljevi Hrvatske]] [[Kategorija:Kraljevi Napulja]] [[Kategorija:Kraljevi Sicilije]] [[Kategorija:Kraljevi Sardinije]] [[Kategorija:Nadvojvode Austrije]] [[Kategorija:Vojvode Parme]] [[Kategorija:Vojvode Milana]] [[Kategorija:Vojvode Tešina]] [[Kategorija:Vojvode Luksemburga]] [[Kategorija:Vojvode Brabanta]] [[Kategorija:Vojvode Limburga]] [[Kategorija:Grofovi Flandrije]] [[Kategorija:Grofovi Hainauta]] [[Kategorija:Grofovi Namura]] [[Kategorija:Habsburgovci]] 4tiryg79iv762x2nlyn8leo0xdvxkp5 Aerodrom Dubrovnik 0 77793 3426345 3408906 2022-07-31T11:52:22Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija aerodrom | ime = Aerodrom Dubrovnik | izvorno ime = Zračna luka Dubrovnik | izvorno ime-a = | izvorno ime-r = | slika = Croatia dbv 3.JPG | slika-širina = | opis = | IATA = DBV | ICAO = LDDU | vrsta = Civilni aerodrom | vlasnik = [[Hrvatska|Republika Hrvatska]] 55%, [[Dubrovačko-neretvanska županija]] 20%, [[Dubrovnik|Grad Dubrovnik]] 10%, [[Konavle|Općina Konavle]] 15% | operator = Aerodrom Dubrovnik | grad = [[Dubrovnik]], Hrvatska | lokacija = | visina-m = 161 | koordinate = {{coor dms|42|33|41|N|018|16|06|E|type:airport}} | website = [http://www.airport-dubrovnik.hr/m/index.php/ Službena stranica] | metar-visina = | metar-r = | r1-broj = 12/30 | r1-dužina-m = 3.300 | r1-površina = asfalt | r2-broj = | r2-dužina-m = | r2-površina = | h1-broj = | h1-dužina-m = | h1-površina = | h2-broj = | h2-dužina-m = | h2-površina = | stat-god = | stat1-naziv = | stat1-podatak = | stat2-naziv = | stat2-podatak = | fusnota = }} '''Aerodrom Dubrovnik''' je jedan od devet [[aerodrom]]a u [[Hrvatska|Hrvatskoj]]. Izgrađen je [[1936]]. godine u naselju [[Gruda (Konavle)|Gruda]] u [[Konavle (Hrvatska)|Konavlima]]<ref>{{cite web|url=http://www.airport-dubrovnik.hr/index.php/hr/o-nama/povijest-zld|title=Povijest Zračne luke Dubrovnik|author=airport-dubrovnik.hr|access-date=22. 12. 2015|archive-date=21. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130721005437/http://www.airport-dubrovnik.hr/index.php/hr/o-nama/povijest-zld|url-status=bot: unknown}}</ref>. Saobraćaj je zbog [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] bio zaustavljen. [[1960]]. godine aerodrom se premjestio na današnju lokaciju, [[Čilipi|Čilipe]]. Za vrijeme [[Domovinski rat|rata u Hrvatskoj]], aerodrom je u potpunosti devastiran, a opljačkana je sva njegova imovina. Rekonstrukcija je trajala do [[2006]]. godine. Generalni direktor je Roko Tolić. Poslije [[Aerodrom Zagreb|Zagrebačkog aerodroma]], {{izvor2|drugi je aerodrom u Hrvatskoj po broju putnika, a prvi po dužini piste}}. == Kompanije i destinacije == * [[Aer Lingus]] ([[Dublin]]) * [[Austrian Airlines]] ([[Beč]]) * [[British Airways]] ([[London]]) * [[Clickair]] ([[Barcelona]]) * [[Croatia Airlines]] ([[Amsterdam]], [[Beč]], [[Frankfurt]], [[London]], [[Osijek]], [[Pariz]], [[Pula]], [[Rim]], [[Split]], [[Tel Aviv]], [[Zagreb]], [[Zürich]]) * [[Darwin Airline]] ([[Geneve]], [[Lugano]], [[Zurich]]) * [[Dubrovnik Airline]] ([[Belfast]]) * [[Flybe]] ([[Birmingham]], [[Exeter]]) * [[Flyglobespan]] ([[Edinburg]]) * [[Germanwings]] ([[Köln]]) * [[Iberia]] ([[Madrid]]) * [[Jetairfly]] ([[Bruxelles]]) * [[Lufthansa]] ([[München]]) * [[Norwegian Air Shuttle]] ([[Bregen]], [[Oslo]], [[Stavanger]], [[Stockholm]], [[Trondheim]]) * [[Thompsonfly]] ([[London]], [[Manchester]]) * [[TUIfly]] ([[Hanover]], [[Minhen]], [[Stuttgart]]) ==Reference== {{Refspisak|}}{{refspisak|}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Dubrovnik Airport}} * [http://www.airport-dubrovnik.hr Aerodrom Dubrovnik] {{Aerodromi u Hrvatskoj}} [[Kategorija:Aerodromi u Hrvatskoj|Dubrovnik]] [[Kategorija:Građevine u Dubrovniku]] egapqkj3x6l7pc8pka7egsq6qpgm3s1 Vaya Con Dios 0 80133 3426241 3415588 2022-07-31T01:13:14Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Vaya Con Dios | pozadina = skupina | slika = Dani Klein.jpg | žanr = [[Pop muzika|Pop]] | karijera = 1986 - 1996;<br /> 2004 - sada | trenutni_članovi = Dani Klein (1986-)<br>Jean-Michel Gielen (1990-) | bivši_članovi = Willy Lambregt (1986-1990)<br>Dirk Schoufs (1986-1991) | izdavač = [[Ariola Records]] | porijeklo = [[Belgija]] | najnoviji_album = ''The Ultimate Collection'' | godina3 = [[2006]] | album2 = "The Promise'' | godina2 = [[2004]] | album1 = ''What's A Woman: The Blue Sides Of Vaya Con Dios'' | godina1 = [[1998]] }} '''Vaya Con Dios''' je [[Belgija|belgijska]] muzička grupa osnovana [[1986]]. od strane Dani Klein, Dirka Schoufas i Willya Lambregta (kasnije ga je zamijenio Jean-Michel Gielen). U prijevodu na [[španski jezik|španski]] ime grupe znači "Idi s Bogom" ili "Bog neka je s tobom". Grupa je imala uspjeha na međunarodnoj sceni sa pjesmama ''Just a Friend of Mine'' (hit u [[Francuska|Francuskoj]]), ''What's a Woman?'' (hit broj 1 u [[Holandija|Holandiji]], [[1990]]. godine), ''Nah Neh Nah'', ''Don't Cry for Louie'', ''Puerto Rico'', ''Heading for a Fall'', ''Johnny'' i ''Don't Break My Heart''. Ukupno, grupa Vaya Con Dios prodala je preko 7 miliona albuma i više od 3 miliona singlova. .<ref>{{Cite web |url=http://www.vayacondios.info/interviewUK.htm |title=Oficijelna web-stranica Vaya Con Dios: Interviju sa Dani Klein |accessdate=21. 9. 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070310223020/http://www.vayacondios.info/interviewUK.htm |archivedate=10. 3. 2007 |url-status=dead }}</ref> ==Biografija== Dani Klein, glavni vokal i Willy Lambregt su prije nastupali u bendu [[Arbeid Adelt!]], a onda su odlučili osnovati band Vaya Con Dios zajedno sa kontrabasistom Dirkom Schoufsom, jer su sve troje imali interese prema [[Romska muzika |ciganskoj]] muzici, [[jazz]]u i [[Opera|operi]] – žanrovima koje su voljeli i koji nisu bili uobičajni u [[Brisel]]u. Njihov prvi singl , ''Just a Friend of Mine'', imao je latinske zvuke i postao je veliki hit u [[Francuska|Francuskoj]], gdje je prodat u više od 300 000 primjeraka.<ref name="poparhive">[http://houbi.com/belpop/groepen/vayacondios.htm Belgijska Pop & Rock Arhiva: Vaya Con Dios] </ref> Nakon toga Willy Lambregt napušta grupu, a zamjenjuje ga Jean-Michel Gielen. Iako je Vaya Con Dios imao uspjeha u mnogim latinoameričkim zemljama, skoro da je bio nepoznat u [[Holandija|Holandiji]], dijelom zato što je bio belgijski bend, ali i zbog njihovog ciganskog stila. U ljeto 1990. oni konačno stiču popularnost u Holandiji sa singlom ''What's a Woman?'', koji je bio broj 1 čitave tri sedmice i tako učinivši članove Vaya Con Dios drugim belgijskim muzičarima, koji su imali hit broj 1 u Holandiji (prvi je bio Ivan Heylen u [[1974]].) <ref>Stichting Nederlandse Top 40, 500 br. 1 hitova na Top 40 ljestvici, strana 271, 9023009444 (Holandska knjiga)</ref> Pjesma govori o povezanosti čovjeka i žene, koji ne mogu jedno bez drugoga. Tokom [[1991]]. godine, Dani Klein i Dirk Schoufs odlučuju da se razdvoje, a nakon razlaza, Klein počinje svirati sa poznatim muzičarima. [[24. maj]]a 1991. godine, Schoufs umire od [[AIDS]]-a (bio je [[HIV]]pozitivan, zbog njegove ovisnosti o [[heroin]]u). Njihov treći album, ''Time Flies'' je melanholičniji od njegovih predthodnika. Iako se kroz vrijeme u bendu vrsta muzike i kompozicija mijenjala, Vaya Con Dios je stekao popularnost u većem dijelu Evrope – naročito u Francuskoj, [[Njemačka|Njemačkoj]] i [[Skandinavija|Skandinaviji]], sve do [[1996]]., kada Klein napušta posao sa muzikom zbog previše stresa. Ona se vraća u muzičke vode [[1999]]. kao pjevačica u grupi [[Purple Prose]], koja je, iste godine, izdala istoimeni debitantski album. Vaya Con Dios se vraća [[2004]]. godine sa novim albumom ''The Promise'', kojeg nije izdala ni jedna izdavačka kuća. Tokom [[2006]]., grupa izdaje album ''The Ultimate Collection'', kompilaciju najvećih hitova, sa DVD-om koncerta u Briselu i sa još nekim dodatcima, kao što je interviju sa Dani, neke neobjavljene slike i izjave o prvom nepoznatom singlu ''Pauvre Diable''. ==Diskografija== ===Albumi=== {| class="wikitable" |- bgcolor="#dbe5ff" ! Datum izdavanja ! Naziv albuma ! Pozicija na top-listama ! Certifikat |- | oktobar, 1988. | ''Vaya Con Dios'' | &nbsp; | 2 x Platinum (FIN) <ref name="Finska">{{Cite web |url=http://www.ifpi.fi/tilastot/kplista.html?action=etuk&kirjain=V |title=Suomen ääni- ja kuvatallennetuottajat |accessdate=21. 9. 2008 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110721064455/http://www.ifpi.fi/tilastot/kplista.html?action=etuk&kirjain=V |archivedate=21. 7. 2011 |url-status=dead }}</ref> |- | april, 1990. | ''Night Owls'' | &nbsp; | Platinum (NL) <ref name="Holandija ">[http://www.nvpi.nl/nvpi/pagina.asp?pagkey=60461 NVPI.nl] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110514050947/http://www.nvpi.nl/nvpi/pagina.asp?pagkey=60461 |date=14. 5. 2011 }} Baza podataka holandskog certificiranja</ref> Platinum (D) <ref>[http://www.ifpi.de/wirtschaft/gpergebnis.php?txtSuche=vaya+con+dios&strAktion=suche]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>, Zlatna ploča (FIN) <ref name="Finska" /> |- | septembar, 1992. | ''Time Flies'' | #1 NL; #1 (5 sedmica) CH | Platinum (NL) 3 x Platinum (CH) <ref>[http://www.swisscharts.com/awards.asp?year=1995 SwissCharts.com] Certifikati iz 1995.</ref> Platinum (Norveška) <ref>[http://www.ifpi.no/sok/index_trofe.htm {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110510083043/http://www.ifpi.no/sok/index_trofe.htm |date=10. 5. 2011 }} IFPI Norway</ref> |- | septembar, 1995. | ''Roots and Wings'' | &nbsp; | Zlatna ploča (NL), Zlatna ploča (Norveška) |- | oktobar, 1995. | ''Best Of Vaya Con Dios'' | &nbsp; | Zlatna ploča (Norveška) |- | novembar, 1998. | ''What's A Woman: The Blue Sides Of Vaya Con Dios'' | &nbsp; | album sa najvećim hitovima |- | oktobar, 2004. | ''The Promise'' | &nbsp; | &nbsp; |- | oktobar, 2009. | ''[[Comme on est venu]]'' | #4 BEL | &nbsp; |} ===Singlovi=== {| class="wikitable" |- bgcolor="#dbe5ff" ! Datum ! Naziv ! Pozicija na top-listama ! Komentar |- | [[1986]] | "Just a Friend of Mine" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1987]] | "Puerto Rico" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1988]] | "Don't Cry for Louie" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1989]] | "Johnny" | &nbsp; | Izdat samo u Francuskoj |- | [[1990]] | "Nah neh nah" | &nbsp; | &nbsp; |- | Juni, [[1990]] | "What's a Woman?" | #1 (NL) | Zlatna ploča u Holandiji |- | [[1990]] | "Night Owls" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1992]] | "Heading for a Fall" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1993]] | "So Long Ago" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1995]] | "Don't Break My Heart" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1996]] | "Stay with Me" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[1996]] | "Lonely Feeling" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[2004]] | "No One Can Make You Stay" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[2005]] | "La Vida Es Como Una Rosa/Take Heed" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[2006]] | "Pauvre Diable" | &nbsp; | &nbsp; |- | [[2006]] | "What's a Woman" duet Aaron Neville | &nbsp; | &nbsp; |- | [[2009]] | "Les voiliers sauvages de nos vies" | &nbsp; | &nbsp; |} ==Reference== {{reflist}} ==Vanjski linkovi== *[http://www.vayacondios.info/ Vaya Con Dios oficijelna web-stranica] *[http://houbi.com/belpop/albums/ Vaya Con Dios i Purple Prose u belgijskoj Pop & Rock arhivi] *[http://vayacondios.goodforum.net/ Vaya Con Dios i Dani Klein Forumi] *[http://www.vayacondios.c.la Vaya Con Dios fan-klub web-stranica] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210513180756/http://vayacondios.c.la/ |date=13. 5. 2021 }} [[Kategorija:Belgijske muzičke grupe]] kpyq2mu650v9f0bt09yh8qsxs68sjip Vice Vukov 0 80277 3426259 3343835 2022-07-31T01:35:21Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Sporna_autorska_prava}} [[Datoteka:Stevan Kragujevic, Vice Vukov. portret 1964.JPG|mini|Vice Vukov, 1964]] '''Vice Vukov''' ([[Šibenik]], [[3. august]] [[1936]] – [[Zagreb]], [[24. septembar]] [[2008]]) bio je hrvatski pjevač i interpretator zabavne muzike, publicist i političar. == Muzički koraci == Blistavu pjevačku karijeru jednog od najzapaženijih izvođača zabavne muzike započeo je još [[1959]]. godine na [[Festival Opatija|Opatijskom festivalu]], kada odnosi prvu nagradu pjesmom Miroslava Biroa i [[Drago Britvić|Drage Britvića]] "Mirno teku rijeke". Tada počinje decenija njegovog suverenog vladanja u domaćoj muzici: tokom [[1960te|1960-ih]] je najtrofejniji pjevač u tadašnjoj [[Jugoslavija|Jugoslaviji]]. Pred zabavnomuzičkom [[Evropa|Evropom]] predstavljao je čak dva puta Jugoslaviju na [[Eurosong|Pjesmi Evrovizije]] ([[London]] [[1963]]. i [[Napulj]] [[1965]]. kao kandidat sarajevskog RTV centra), na Svjetskom festivalu u [[Sopot]]u [[1966]]. godine, te na dva Festivala Intervizije (Istočnoevropskoj verziji Evrovizije), gdje oba puta osvaja Srebrni notni ključ, za "Bokeljsku noć" (Hegedušić-Perfiljeva, [[Bratislava]] [[1967]].) i "Ako sada odeš" (Mihaljinec-Britvić, [[Karlovy Vary]] [[1968]].). Na [[Midem]]u u [[Cannes]]u zastupa najveću jugoslovensku muzičku izdavačku kuću "[[Jugoton]]" [[1967]]. Ne treba zaboraviti ni nastupe u [[Rio de Janeiro|Rio de Janeiru]] [[1968]]. te u [[Tokio|Tokiju]] [[1970]]., gdje uz drugu nagradu za pjesmu "The Dream World" (Kabiljo-Britvić) prima i nagradu za najboljeg izvođača. "[[Jugoton]]" mu objavljuje prvi album "Mirno teku rijeke" [[1970]]., svojevrsnu kompilaciju njegovih najboljih radova i velikih festivalskih hitova. == Hrvatsko proljeće == Godine [[1972]]. njegove pjesme se skidaju s programa radija i televizije samo stoga što ga dežurni državni dušebrižnici smatraju{{Izvor}} poklonikom i sudionikom ''[[Hrvatsko proljeće|Hrvatskog proljeća]]'', pokreta za svojevrsnu političku i kulturnu [[autonomija|autonomiju]] Hrvatske u sklopu [[SFRJ]]. Zbog toga će mu punih 18 godina biti zabranjeno i javno djelovanje u domovini. Od [[1972]]. do [[1976]]. boravi u [[Pariz]]u. == Povratak na scenu == Godine [[1989]]. vraća se u javnost na velika vrata, kada objavljuje album klasičnih italijanskih pjesama pod naslovom "Bella Italia!", koji mu donosi zlatnu i platinastu ploču. Te godine slijedi trijumfalan povratak na domaću scenu (postavlja još nenadmašen rekord od 13 recitala zaredom u KD "Vatroslav Lisinski" u [[Zagreb]]u). S kćeri Ivanom objavljuje albume "Majci" i izbor božićnih pjesama "Vječni Božić" (zlatna i platinasta naklada). Pjevao je u gotovo svim gradovima bivše Jugoslavije kao i u mnogim zemljama na svim kontinentima: [[SAD]], [[Kanada]], [[Brazil]], [[SSSR]], [[Velika Britanija]], [[Francuska]], [[Njemačka]], [[Poljska]], [[ČSSR]], [[Belgija]], [[Švicarska]], [[Italija]], [[Australija]], [[Nizozemska]], [[Bugarska]], [[Austrija]], [[Japan]], [[Novi Zeland]], [[Švedska]] i [[Norveška]]. Snimio je više od 400 pjesama, veliki broj gramofonskih ploča u bišoj Jugoslaviji i inostranstvu (Jugoton / Croatia Records, Suzy, Orfej, Telefunken, Supraphon, Ariola, Balkanton i RCA-Viktor). == Najznačajnije nagrade == Dobitnik je mnogih priznanja - Zlatnoga vijenca sedmičnika Studio kao najpopularnije lice TV ekrana u Jugoslaviji (1968, 1970, 1971), te mnogobrojnih prvih nagrada na festivalima: [[Splitski festival|Split]] (1961, 1965, 1966, 1967, 1968, 1970), [[Krapina]] (1967, 1968, 1969, 1970), [[Festival Opatija|Opatija]] (1959, 1960, 1961, 1963), Putujući festival Pjesma ljeta (1968), [[Zagrebfest|Zagreb]] (1961, 1969, 1970), Zlatne žice Slavonije (1969, 1970), kao i nagrade za životno djelo (Split ´95, Zagrebfest 1995). Na splitskom festivalu [[2006]]. dodijeljena mu je nagrada za izuzetan doprinos hrvatskoj muzičkoj kulturi. Nosioc je državnog odličja Red Danice hrvatske s likom Marka Marulića ([[1995]].) te Porina za životno djelo ([[2000]].). == Politička karijera == Vice Vukov bio je jedan od najobrazovanijih pjevača i političara. Nakon uvođenja višestranačkog sistema u Hrvatskoj, Vice Vukov postao je istaknuti pristalica Socijaldemokratske partije [[Ivica Račan|Ivice Račana]]. Od [[2003]]. trajao je njegov mandat u [[Sabor]]u kao nezavisnog kandidata [[SDP]]-a. [[17. novembar|17. novembra]] [[2005]]. godine Vice Vukov se spotaknuo i pao niz stepenice zgrade Sabora, doživjevši pritom tešku povredu glave. Nakon 34 mjeseca borbe za život preminuo je u Zagrebu. == Najveći hitovi == * Tvoja zemlja (Alfi Kabiljo, Drago Britvić) * Zvona moga grada (Zvonko Špišić, Drago Britvić) * Pismo ćali (Zdenko Runjić, Tomislav Zuppa) * Svijet je velik (Alfi Kabiljo, Drago Britvić) * Dalmatinska elegija (Zvonko Špišić, Stjepan Benzon) * Mirno teku rijeke (Miroslav Biro, Drago Britvić) * Suza za zagorske brege (Zvonko Špišić, Anica Bešenić) * Dobro mi došel, prijatel (Vilibald Čaklec, Viki Glowatzky) * Pjevat će Slavonija (Branimir Mihaljević, Miroslav Slavko Mađer) * Hrvatski kraj (Mario Bogliuni, Pajo Kanižaj) == Reference == *[http://www.nacional.hr/articles/view/24083/5/ Nacional - Drama u obitelji Vukov]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120717003829/http://www.nacional.hr/clanak/24083/drama-u-obitelji-vukov |date=17. 7. 2012 }} *[https://web.archive.org/web/20080226123321/http://www.24sata.hr/index.php?cmd=show_clanak&tekst_id=27703 24 sata - Vice Vukov budi se iz kome nakon 22 mjeseca?] == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} *[http://www.youtube.com/watch?v=U0tHFr-6JNI YouTube Vice Vukov - Tvoja Zemlja] *[http://www.youtube.com/watch?v=DDTQcSmyxbU YouTube Vice Vukov - U boj, U Boj] *[http://www.youtube.com/watch?v=LFxI_8FIYuE YouTube Vice Vukov - Zvona Moga Grada] *[http://www.youtube.com/watch?v=aM_4vzu8Y4U YouTube Vice Vukov - Suza Za Zagorske Brege] {{DEFAULTSORT:Vukov, Vice}} [[Kategorija:Rođeni 1936.]] [[Kategorija:Umrli 2008.]] [[Kategorija:Hrvatski pjevači]] [[Kategorija:Hrvatski političari]] [[Kategorija:Biografije, Šibenik]] gk0xfkcrx622fgcs4kgahngwfjhl24s 2008 TC3 0 80842 3426331 3408867 2022-07-31T10:50:33Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:2008 TC<sub>3</sub>}} [[Datoteka:2008TC3-groundpath.png|mini|desno|250px|Završna putanja asteroida]] '''2008 TC<sub>3</sub>''' (privremena oznaka: '''8TA9D69''') bio je [[asteroidi|asteroid]]<ref name="jenis" /> težak oko 80 tona i prečnika oko 4,1 metra, koji je 7. oktobra [[2008.]]<ref name="treci" /> ušao u [[Zemljina atmosfera|Zemljinu atmosferu]] te eksplodirao na visini od oko 37&nbsp;km iznad [[Nubijska pustinja|Nubijske pustinje]] u [[Sudan]]u. Pronađeno je oko 600 meteorita, ukupne mase 10,5&nbsp;kg. Mnogi od tih [[meteorit]]a su spadali u rijetki tip ureilita, koji, između drugih [[minerali|minerala]], sadrže i nano[[dijamant]]e.<ref name="jenis" /><ref name="cetvrti" /><ref name="peti" /> Bio je to prvi put da je udar asteroida predviđen prije njegovog ulaska u atmosferu kao [[meteor]].<ref name="sesti" /> == Otkriće == Asteroid je otkrio Richard A. Kowalski 1,5-metarskim [[teleskop]]om ''Catalina Sky Survey'' (CSS) na planini Lemmon, sjeverno od [[Tucson (Arizona)|Tucsona]], [[Arizona]] 6. oktobra 2008. u 6:39h (po UTC), 19 sati prije njegovog pada na Zemlju.<ref name="jplneo" /><ref name="sedam" /><ref name="osam" /> Ovaj asteroid je značajan po tome što je bio prvo takvo nebesko tijelo koje je otkriveno i praćeno prije nego što je došlo do Zemlje.<ref name="sesti" /> Proces otkrivanja i praćenja objekata u blizini Zemlje, što se u nekim izvorima navodi i kao ''nadzor Zemlje'', je po prvi put stavljen na probu. Sveukupno, obavljeno je 586 astrometrijskih i gotovo isto toliko fotometrijskih opservacija a u procesu su učestvovala 27 amaterska i profesionalna posmatrača. Opservacije su trajale manje od 19 sati i dojavljene su Centru za male planete, koji je objavio 25 elektronskih obavještenja sa novim orbitama tokom 11 sati. Dana 7. oktobra u 1:49h (po UTC)<ref name="jplneo" />, asteroid je ušao u Zemljinu sjenku, što je onemogućilo daljnje opservacije. == Pad == [[Meteor]] je ušao u Zemljinu atmosferu iznad sjevernog [[Sudan]]a u 2:46h UTC (5:46h po sudanskom vremenu) 7. oktobra 2008. godine pri brzini od 12,8&nbsp;km/s sa [[azimut]]om od 281 stepen i upadnim uglom od 19 stepeni u odnosu na lokalni horizont. Eksplodirao je nekoliko desetaka kilometara iznad zemlje uz oslobođenu energiju od 0,9 do 2,1 kt [[trinitrotoluol|TNT-a]] iznad udaljenog područja [[Nubijska pustinja|Nubijske pustinje]] uzrokujući veliku vatrenu loptu odnosno bolid.<ref name="dvanaest" /> "The Times" je objavio da je meteor ''sijao tako snažno da je osvijetlio nebo poput punog mjeseca'', a putnici u avionu koji je letio oko 1.400&nbsp;km dalje izjavili su da su vidjeli jarko svjetlo. == Reference == {{refspisak|refs= <ref name="jenis">Jenniskens, P.; et al. (2009). ''The impact and recovery of asteroid 2008 TC3''. Nature 458 (7237): 485–488. {{doi|10.1038/nature07920}} {{cite pmid|19325630}}</ref> <ref name="treci">Plait, P. (6.10.2008), ''[https://web.archive.org/web/20081007190747/http://blogs.discovermagazine.com/badastronomy/2008/10/06/incoming-2/ Incoming!!!]''. Bad Astronomy. Arhivirano sa originalne adrese 7.10.2008</ref> <ref name="cetvrti">Chang, K. (25.3.2009), ''[https://web.archive.org/web/20090331200226/http://www.nytimes.com/2009/03/26/science/space/26asteroid.html?ref=us Recovered Pieces of Asteroid Hold Clues to Early History]''. New York Times. Pristupljeno 26.3.2009.</ref> <ref name="peti">Borenstein, S. (26.3.2009), ''[http://www.thejakartapost.com/news/2009/03/27/astronomers-catch-a-shooting-star-1st-time.html Astronomers catch a shooting star for 1st time] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110705200501/http://www.thejakartapost.com/news/2009/03/27/astronomers-catch-a-shooting-star-1st-time.html |date=5. 7. 2011 }}''. ABC news. The Associated Press. Pristupljeno 15.9.2009.</ref> <ref name="sesti">Roylance, F. (7.10.2008), ''[https://web.archive.org/web/20081010045620/http://weblogs.marylandweather.com/2008/10/predicted_meteor_may_have_been.html Predicted meteor may have been sighted]''. Maryland Weather. Arhivirano sa originalne lokacije 10.10.2008.</ref> <ref name="jplneo">{{cite web|last=Chesley|first=S.; Chodas, P.; Yeomans, D.|date=4. 11. 2008|title=Asteroid 2008 TC3 Strikes Earth: Predictions and Observations Agree|url=http://neo.jpl.nasa.gov/news/2008tc3.html|work=Near Earth Object Program|publisher=NASA|access-date=18. 6. 2009|archive-date=18. 6. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090618045538/http://neo.jpl.nasa.gov/news/2008tc3.html|url-status=dead}}</ref> <ref name="sedam">{{cite web|last=Williams|first=G. V.|date=6. 10. 2008|title=MPEC 2008-T50|url=http://www.cfa.harvard.edu/mpec/K08/K08T50.html|publisher=Minor Planet Center|access-date=8. 10. 2008|archive-date=9. 10. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081009221534/http://www.cfa.harvard.edu/mpec/K08/K08T50.html|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="osam">{{cite web|last=Huntington|first=J.|date=7. 10. 2008|url=http://www.efluxmedia.com/news_Small_Asteroid_Enters_Earths_Atmosphere_26024.html|title=Small Asteroid Enters Earth's Atmosphere|publisher=eFluxMedia|access-date=8. 10. 2008|archive-date=10. 10. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081010095304/http://www.efluxmedia.com/news_Small_Asteroid_Enters_Earths_Atmosphere_26024.html|url-status=bot: unknown}}</ref> <ref name="dvanaest">''[https://web.archive.org/web/20081011054910/http://afp.google.com/article/ALeqM5jOHHF4wcyteiUj5AlJP69dIMb0yA Astronomers predict shooting star over Sudan from space boulder]''. Agence France-Presse. Pristupljeno 6. 10. 2008.</ref> }} == Vanjski linkovi == {{commonscat|2008 TC3}} * [https://web.archive.org/web/20130801103648/http://spaceweather.com/submissions/large_image_popup.php?image_name=Ernesto-Guido-Giovanni-Sostero-a-Virgilio-Gonano-2008TC3_2008Oct06_AFAM_1223345558.jpg Remanzacco Opservatorijske fotografije dolazeće svemirske stijene] * [https://web.archive.org/web/20121109020914/http://www.tng.iac.es/users/boschin/Astrophotos/neo2008tc3b.jpg Fotografije 2008 TC<sub>3</sub> sa Nacionalnog teleskopa Galileo] * [https://web.archive.org/web/20081112010343/http://marek.mahut.sk/blog/2008/10/06/small-planetoid-8ta9d69-will-cross-earth/ Animacija] [[Kategorija:Asteroidi]] cctr7wyhdnjjgxfgkwpqbhyb1esfzek Tabela matematičkih simbola 0 83147 3426150 3410884 2022-07-30T15:34:03Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Math.svg|thumb|Neki od simbola koji se često koriste u matematici.]] Ovo je '''spisak matematičkih simbola''' koji se koriste u svim oblastima [[matematika|matematike]] za izražavanje formula ili predstavljanja [[Matematička konstanta|konstanti]]. Matematički koncept ne zavisi od simbola koji je izabran da ga predstavlja. Za mnoge od simbola navedenih ispod, sam simbol obično predstavlja sinonim za odgovarajući koncept (prozivolji izbor simbola koji nastaje kao rezultat sveukupne historije matematike), ali u određenim situacijama, moguće je korištenje drugačije konvencije. Na primjer, ovisno o kontekstu, [[trostruka crta]] "{{math|≡}}" može predstavljati kongruenciju ili definiciju. Međutim, u [[Matematička logika|matematičkoj logici]], brojna jednakost se ponekad predstavlja sa znakom "{{math|≡}}" umjesto sa "{{math|{{=}}}}", gdje drugi znak predstavalja [[dobro formirana formla|dobro formiranu formulu]]. Ukratko, konvencija diktira značenje. Svaki simbol je prikazan u [[HTML]]-u, čiji prikaz ovisi o pristupu preglednika odgovarajućem fontu instaliranom na određenom uređaju, i typesetu kao slika koristeći [[TeX]]. ==Vodič== Ovaj spisak je organizovan prema vrsti simbola, a njegov vizualni izgled trebao bi olakšati pronalazak nepoznatog simbola. Za povezane liste organizovane po matematičkim temama, pogledajte [[Spisak matematičkih simbola po oblastima]]. Ova lista također uključuje i prikaz LaTeX koda. Na Wikiknjigama na engleskom jeziku postoji vodič za korištenje LaTeX-a,<ref>{{cite web|title=LaTeX/Mathematics|url=https://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Mathematics|website=Wikibooks|accessdate=18. 11. 2017}}</ref> te detaljan spisak sa svim simbolima u LaTeX-u.<ref name="Cite_LaTex">{{cite web |title=CTAN: /tex-archive/info/symbols/comprehensive |url=https://ctan.org/tex-archive/info/symbols/comprehensive |website=ctan.org |accessdate=12. 3. 2020}}</ref> Također je moguće provjeriti ukoliko su naredbe iz Unicode koda dostupne u LaTeX-u, i obrnuto.<ref>{{cite web|last1=Cook|first1=John|title=Unicode / LaTeX conversion|url=https://www.johndcook.com/unicode_latex.html|website=John Cook Consulting|accessdate=18. 11. 2017}}</ref> Također imajte na umu da tamo gdje LaTeX naredba nije izvorno dostupna za određeni simbol (although there may be options that require adding packages), simbol se može dodati drugim metodama, kao što je podešavanje dokumenata za podršku Unicodea,<ref>{{cite web|title=LaTeX/Special Characters|url=https://en.wikibooks.org/wiki/LaTeX/Special_Characters|website=Wikibooks|accessdate=18. 11. 2017}}</ref> te unos karaktera na različite načine (npr. kopiranje i lijepljenje, korištenje prečica tastature, naredba <code>\unicode{<unesitekod>}</code><ref>{{cite web| title=\unicode - Tex Command| url=https://tutorialsbay.org/tex_commands/unicode.html| website=TutorialsBay| accessdate=18. 11. 2017| archive-date=1. 12. 2017| archive-url=https://web.archive.org/web/20171201034818/https://tutorialsbay.org/tex_commands/unicode.html| url-status=bot: unknown}}</ref>) kao i druge opcije<ref>{{cite web|title=Unicode characters in pdflatex output using hexcode without UTF-8 input|url=https://tex.stackexchange.com/questions/89796/unicode-characters-in-pdflatex-output-using-hexcode-without-utf-8-input|website=Tex Stack Exchange|accessdate=18. 11. 2017}}</ref> i ostale opsežne dodatne informacije.<ref>{{cite web|title=fontenc vs inputenc|url=https://tex.stackexchange.com/questions/44694/fontenc-vs-inputenc#44699|website=TeX Stack Exchange|accessdate=18. 11. 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=pdflatex crashes when Latex code includes \unicode{f818} and \unicode{f817} and how to handle it|url=https://tex.stackexchange.com/questions/192626/pdflatex-crashes-when-latex-code-includes-unicodef818-and-unicodef817-and|website=TeX Stack Exchange|accessdate=18. 11. 2017}}</ref>. * '''Osnovni simboli:''' Simboli najčešće korišteni u matematici. Napredna značenja su navedena kod nekih od simbola. * '''Simboli bazirani na jednakosti :''' Simboli izvedeni iz simbola istih ili sličnih znaku "{{math|{{=}}}}", uključujući dvostruke strelice. Ovi simboli se često povezuju sa [[Relacija ekvivalentnosti|relacijom ekvivalentnosti]]. * '''Simboli koji pokazuju desno ili lijevo:''' Simboli, kao što su "{{math|<}}" i "{{math|>}}", kod kojih se čini da pokazuju na jednu ili drugu stranu. * '''Zagrade:''' Simboli koji se postavljaju sa strana varijabli ili izraza, kao što je {{math|{{abs|''x''}}}}. * '''Ostali simboli bez slova:''' Simboli koji ne spadaju ni u jednu drugu kategoriju. * '''Simboli bazirani na slovima:''' Mnogi matematički simboli se zasnivaju ili su veoma slični određenim slovima nekih pisama. Ovaj dio sadrži takve simbole, uključujući simbole koji podsjećaju na naopaka slova. Mnoga slova imaju konvencionalna značenja u mnogim granama matematike i fizike. Ona ovdje nisu navedena. Sekcija [[#Također pogledajte|Također pogledajte]], ispod, ima nekoliko listi sa takvim sadržajem. ** '''Modifikatori slova:''' Simboli koji se mogu staviti na ili pored bilo kojeg slova, te mu promijeniti značenje. ** '''Simboli bazirani na [[Latinica|latiničnim slovima]]''', uključujući simbole koji podsjećaju ili sadrže {{math|X}}. ** '''Simboli bazirani na [[Hebrejsko pismo|hebrejskim]] ili [[Grčko pismo|grčkim]] slovima''' npr. {{math|ב ,א, δ, Δ, π, Π, σ, Σ, Φ.}} ''Bilješka:'' simboli koji podsjećaju na {{math|Λ}} su grupisani sa slovom {{math|V}} u kategoriji latiničnih slova. * '''Varijacije:''' Upotreba u jezicima koji se pišu sa desna na lijevo == Osnovni simboli == {| class="wikitable" style="margin:auto; border:1px" ! rowspan="3" | Simbol<br /><small>u [[HTML]]-u</small> ! rowspan="3" | Simbol<br /><small>u [[TeX]]-u</small> ! style="text-align:left;" | Naziv ! rowspan="3" | Objašnjenje ! rowspan="3" | Primjeri |- ! Čitaj kao |- ! style="text-align:right;" | Kategorija {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak plus|+]]}} | tex = <math>+</math> | rasponreda = 2 | naziv = [[sabiranje]] | čitajkao = [[Znakovi plus i minus|plus]] | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|2 + 7}} znači zbir brojeva {{math|2}} i {{math|7}}. | primjeri = {{math|2 + 7 {{=}} 9}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[nepovezana unija]] | čitajkao = nepovezana unija od ... i ... | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''A''<sub>1</sub> + ''A''<sub>2</sub>}} predstavlja nepovezanu uniju skupova {{math|''A''<sub>1</sub>}} i {{math|''A''<sub>2</sub>}}. | primjeri = {{math|''A''<sub>1</sub> {{=}} {3, 4, 5, 6} ∧ ''A''<sub>2</sub> {{=}} {7, 8, 9, 10} ⇒<br />''A''<sub>1</sub> + ''A''<sub>2</sub> {{=}} {(3, 1), (4, 1), (5, 1), (6, 1), (7, 2), (8, 2), (9, 2), (10, 2)<nowiki>}</nowiki>}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak minus|−]]}} | tex = <math>-</math> | rasponreda = 3 | naziv = [[oduzimanje]] | čitajkao = [[Znakovi plus i minus|minus]] | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|36 − 11}} znači razlika brojeva {{math|11}} i {{math|36}}. | primjeri = {{math|36 − 11 {{=}} 25}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Znakovi plus i minus|negativni znak]] | čitajkao = negativno;<br />minus;<br />suprtono od | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|−3}} predstavlja negativni broj {{math|3}}. | primjeri = {{math|−(−5) {{=}} 5}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[komplement (teorija skupova)|komplement skupa]] | čitajkao = minus;<br />bez | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''A'' − ''B''}} predstavlja skup koji sadrži sve elemente skupa {{math|''A''}} koji nisu u {{math|''B''}}.<br /><br />({{math|∖}} ''također se može koristiti kao znak za komplement skupa.'') | primjeri = {{math|{1, 2, 4} − {1, 3, 4} {{=}} {2<nowiki>}</nowiki>}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak plus-minus|±]]}}<br /><small></small> | tex = <math>\pm</math><br />\pm | rasponreda = 2 | naziv = [[Znak plus-minus|plus-minus]] | čitajkao = plus ili minus | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|6 ± 3}} predstavlja i {{math|6 + 3}} i {{math|6 − 3}}. | primjeri = Jednačina {{math|''x'' {{=}} 5 ± {{korijen|4}}}}, ima dva rješenja: {{math|''x'' {{=}} 7}} i {{math|''x'' {{=}} 3}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Znak plus-minus|plus-minus]] | čitajkao = plus ili minus | kategorija = [[mjerenje]] | objašnjenje = {{math|10 ± 2}} ili ekvivalentno {{math|10 ± 20%}} predstavlja raspon od {{math|10 − 2}} do {{math|10 + 2}}. | primjeri = Ako je {{math|''a'' {{=}} 100 ± 1 [[milimetar|mm]]}}, tada je {{math|''a'' ≥ 99 mm i ''a'' ≤ 101 mm}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak minus-plus|∓]]}}<br /><small></small> | tex = <math>\mp</math><br />\mp | rasponreda = 1 | naziv = [[Znak minus-plus|minus-plus]] | čitajkao = minus ili plus | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|6 ± (3 ∓ 5)}} predstavlja i {{math|6 + (3 − 5)}} i {{math|6 − (3 + 5)}}. | primjeri = Koristi se upareno sa ± da bi predstavljalo suprotno {{math|cos(''x'' ± ''y'') {{=}} cos(''x'') cos(''y'') ∓ sin(''x'') sin(''y'').}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak množenja|×]]}}<br /><br />{{math|[[skalarni proizvod|⋅]]}}<br><br />{{math|[[srednja tačka|·]]}} | tex = <math>\times</math><br />\times<br /><br /><math>\cdot</math><br />\cdot | rasponreda = 4 | naziv = [[množenje]] | čitajkao = puta;<br />pomnoženo sa | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|3 × 4}} ili {{math|3 ⋅ 4}} znači da se broj {{math|3}} množi sa brojem {{math|4}}. | primjeri = {{math|7 ⋅ 8 {{=}} 56}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[skalarni proizvod]] | čitajkao = skalarno pomnožen sa | kategorija = [[linearna algebra]] [[vektorska algebra]] | objašnjenje = {{math|'''u''' ⋅ '''v'''}} predstavlja skalarni proizvod [[vektor (geometrija)|vektora]] {{math|'''u'''}} i {{math|'''v'''}} | primjeri = {{math|(1, 2, 5) ⋅ (3, 4, −1) {{=}} 6}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[vektorski proizvod]] | čitajkao = vektorski pomnožen sa | kategorija = [[linearna algebra]] [[vektorska algebra]] | objašnjenje = {{math|'''u''' × '''v'''}} predstavlja vektorski proizvod [[vektor (geometrija)|vektora]] {{math|'''u'''}} i {{math|'''v'''}} | primjeri = {{math|(1, 2, 5) × (3, 4, −1) {{=}} <!-- -->{{aligned table|cols=3|col1width=20px|col2width=20px|col3width=20px |style=display: inline-table; vertical-align: middle; text-align: center; padding: 0px; margin: 0px; border-left: 1px solid black; border-right: 1px solid black |{{math|'''i'''}} | {{math|'''j'''}} | {{math|'''k'''}} |1 | 2 | 5 |3 | 4 | −1 }}<!-- --> {{=}} (−22, 16, −2)}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = "čuvar mjesta" | čitajkao = (tiho) | kategorija = [[funkcionalna analiza]] | objašnjenje = Znak {{math|·}} predstavlja rezervisano mjesto za argument funkcije. Označava funkcionalnu prirodu izraza bez dodjeljivanja određenog simbola za argument. | primjeri = {{math|{{abs|}}}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak dijeljenja|÷]]}}<br /><br />{{math|[[Razlomačka crta|⁄]]}} | tex = <math>\div</math><br />\div<br /><br /><math>/</math> | rasponreda = 3 | naziv = [[dijeljenje (matematika)|dijeljenje]] ([[Obelus]]) | čitajkao = podijeljeno sa;<br />kroz | kategorija = [[aritmetika]] | objašnjenje = {{math|6 ÷ 3}} ili {{math|6 ⁄ 3}} znači da se broj {{math|6}} dijeli sa brojem {{math|3}}. | primjeri = {{math|2 ÷ 4 {{=}} 0.5}}<br /><br />{{math|12 ⁄ 4 {{=}} 3}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[faktorksa grupa]] | čitajkao = modulo | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = {{math|''G'' / ''H''}}znači da je faktor grupe {{math|''G''}} [[Ideal (matematika)|modulo]] njene podgrupe {{math|''H''}}. | primjeri = {{math|{0, ''a'', 2''a'', ''b'', ''b'' + ''a'', ''b'' + 2''a''} / {0, ''b''} {{=}} <nowiki>{{</nowiki>0, ''b''}, {''a'', ''b'' + ''a''}, {2''a'', ''b'' + 2''a''<nowiki>}}</nowiki>}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = faktorski skup | čitajkao = modulo | kategorija = [[teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''A''/~}} predstavlja skup svih {{math|~}} [[ekvivalentna klasa|ekvivalentnih klasa]] u {{math|''A''}}. | primjeri = Ako definišemo {{math|~}} kao {{math|''x'' ~ ''y'' ⇔ ''x'' − ''y'' ∈ ℤ}}, tada je {{math|ℝ/~ {{=}} {''x'' + ''n'' : ''n'' ∈ ℤ, ''x'' ∈ [0,1)<nowiki>}</nowiki>}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Simbol korijena|√]]}} | tex = <math>\surd</math><br />\surd<br /><math>\sqrt{x}</math><br />\sqrt{x} | rasponreda = 2 | naziv = [[kvadratni korijen]] | čitajkao = (osnovni) kvadratni korijen od | kategorija = [[realni brojevi]] | objašnjenje = {{math|{{korijen|''x''}}}} predstavlja nenegativni broj čiji je kvadratni korijen {{nbsp}}{{math|''x''}}. | primjeri = {{math|{{korijen|4}} {{=}} 2}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[kvadratni korijen|kompleksni kvadratni korijen]] | čitajkao = (komplesni) kvadratni korijen od | kategorija = [[kompleksni brojevi]] | objašnjenje = Ako je {{math|''z'' {{=}} ''r'' exp(''iφ'')}} predstavljen u [[polarni koordinatni sistem|polarnim koordinatama]] sa {{math|−''π'' < ''φ'' ≤ ''π''}}, tada je {{math|{{korijen|''z''}} {{=}} {{korijen|''r''}} exp(''iφ''/2)}}. | primjeri = {{math|{{korijen|−1}} {{=}} ''i''}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Sigma|∑]]}} | tex = <math>\sum</math><br />\sum | rasponreda = 1 | naziv = [[sumiranje]] | čitajkao = suma preko ... od ... do ... od | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = <math>\sum_{k=1}^{n}{a_k}</math> predstavlja zbir <math>a_1 + a_2 + \cdots + a_n</math>. | primjeri = <math>\sum_{k=1}^{4}{k^2} = 1^2 + 2^2 + 3^2 + 4^2 = 1 + 4 + 9 + 16 = 30</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Simbol integrala|{{intmath}}]]}} | tex = <math>\int</math><br />\int | rasponreda = 3 | naziv = [[neodređeni integral]] ili [[primitivna funkcija]] | čitajkao = neodređeni integral od <br />- ILI -<br />primitivna funkcija od | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = {{math|{{intmath}} ''f''(''x'') ''dx''}} predstavlja funkviji čiji je izvod {{mvar|f}}. | primjeri = <math>\int x^2 dx = \frac{x^3}3 +C</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[integral|određeni integral]] | čitajkao = integral od ... do ... od ... u odnosu na | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = {{math|{{intmath||''a''|''b''}} ''f''(''x'') ''dx''}} predstavlja [[površinu]] između {{mvar|x}}-ose i [[Grafik funkcije|grafika]] [[funkcija (matematika)|funkcije]] {{mvar|f}} između {{math|''x'' {{=}} ''a''}} i {{math|''x'' {{=}} ''b''}}. | primjeri = {{math|{{intmath||''a''|''b''}} ''x''<sup>2</sup> ''dx'' {{=}} {{sfrac|''b''<sup>3</sup> − ''a''<sup>3</sup>|3}}}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[linijski integral]] | čitajkao = integral linije/ puta/ krive/ od ... duž ... | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = {{math|{{intmath||''C''}} ''f'' ''ds''}} predstavlja integral {{mvar|f}} duž krive {{mvar|C}}, {{math|{{intmath||''a''|''b''}} ''f''('''r'''(''t'')) {{abs|'''r'''<nowiki>'</nowiki>(''t'')}} ''dt''}}, gdje {{math|'''r'''}} predstavlja parametrizaciju krive {{mvar|C}}. (Ukoliko je kriva zatvorena, može se koristiti simbol {{math|{{intmath|oint}}}}, kao što je opisano u nastavku.) | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|{{intmath|oint}}}} | tex = <math>\oint</math><br />\oint | rasponreda = 1 | naziv = Integral konture;<br />zatvoreni [[linijski integral]] | čitajkao = konturni integral od | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = Slično integralu, ali se koristi za označavanje jedinstvene integracije preko zatvorene krive ili petlje. Ponekad se koristi u fizikalnim tekstovima koji uključuju jednačine vezane za [[Gaussov zakon]]i dok ove formule uključuju zatvoreni [[površinski integral]], ova reprezentacija opsiuje samo prvu integraciju zapremine preko zatvorene površine. U slušajevima kada prethodni primjer zahtjeva istovremenu dvostruku integraciju, prikladnije bi bilo koristiti simbol {{math|{{intmath|oiint}}}}. Treći povezani simbol je zatvoreni [[zapreminski integral]] koji se označava sa simbolom {{math|{{intmath|oiiint}}}}. Konturni integral se često može pronaći napisan u obliku sa velikim slovom C u indeksu, {{math|{{intmath|oint|''C''}}}}, što označava da je zatvoreni integral oko konture {{mvar|C}}, ili ponekad označava još da je {{mvar|C}} kružna kontura. U prikazu Gaussovog zakona, u ineksu se nalazi veliko slovo S, {{math|{{intmath|oint|''S''}}}}, i ono označava da se integracija vrši preko zatvorene površine. | primjeri = Ukoluko je {{mvar|C}} [[Jordanova kriva]] oko 0, tada je {{math|{{intmath|oint|''C''}} {{sfrac|1|''z''}} ''dz'' {{=}} 2''πi''}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[tri tačke (znak)|...]]<br /><br />⋯<br /><br />⋮<br /><br />⋰<br /><br />⋱}} | tex = <math>\ldots</math><br />\ldots<br /><br /><math>\cdots</math><br />\cdots<br /><br /><math>\vdots</math><br />\vdots<br /><br /><math>\ddots</math><br />\ddots | rasponreda = 1 | naziv = [[tri tačke (znak)|tri tačke]] | čitajkao = i tako dalje | kategorija = svuda | objašnjenje = Označava izostavljene vrijednosti iz uzorka. | primjeri = [[1/2 + 1/4 + 1/8 + 1/16 + ⋯]] = 1 }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak stoga|∴]]}} | tex = <math>\therefore</math><br />\therefore | rasponreda = 1 | naziv = [[Logička posljedica|zbog toga]] | čitajkao = zbog toga;<br />stoga | kategorija = svuda | objašnjenje = Nekada se koristi u dokazima prije [[Logička posljedica|logičkih posljedica]]. | primjeri =Svi ljudi su smrtni. Sokrat je čovjek. ∴ Sokrat je smrtan. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak zato|∵]]}} | tex = <math>\because</math><br />\because | rasponreda = 1 | naziv = [[zato što]] | čitajkao = zato što;<br />pošto | kategorija = svuda | objašnjenje = Nekada se koristi u dokazima prije davanja objašnjenja. | primjeri = 11 je [[prost broj]] ∵ nema pozitivnih faktora osim samog sebe i jedinice.. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[faktorijel]] | simbol = {{math|[[uzvičnik|<nowiki>!</nowiki>]]}} | tex = <math>!</math> | rasponreda = 2 | čitajkao = faktorijel | kategorija = [[kombinatorika]] | objašnjenje = <math>n!</math> predstavlja proizvod brojeva <math>1 \times 2 \times \cdots \times n</math>. | primjeri = <math>4! = 1\times2\times3\times4 = 24</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[logička negacija]] | čitajkao = ne | kategorija = [[iskazni račun]] | objašnjenje = Iskaz !''A'' je istinit ako i samo ako je ''A'' lažan.<br /><br />Kosa crta postavljena preko drugog operatora ima isto značenja kao znak "!" postavljen ispred.<br /><br />(''Simbol'' ! ''se primarno koristi u informatici. Izbjegava se u matematičkim tekstovima, gdje se oznaka'' ¬''A'' ''preferira.'') | primjeri = !(!''A'') ⇔ ''A'' <br />''x'' ≠ ''y'' ⇔ !(''x'' = ''y'') }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak ne|¬]]}}<br /><br />{{math|˜}} | tex = <math>\neg</math><br />\neg<br /><br /><math>\sim</math> | rasponreda = 1 | naziv = [[logička negacija]] | čitajkao = ne | kategorija = [[iskazni račun]] | objašnjenje = Iskaz !''A'' je istinit ako i samo ako je ''A'' lažan.<br /><br />Kosa crta postavljena preko drugog operatora ima isto značenja kao znak "¬" postavljen ispred.<br /><br />(''Simbol'' ~ ''ima mnogo drugih upotreba, tako da se oznaka'' ¬ '' ili operator prekrižen kosom crtom preferiraju. Informatičati često koriste oznaku'' ! '', ali se ona izbjegava u matematičkim tekstovima.'') | primjeri = ¬(¬''A'') ⇔ ''A'' <br />''x'' ≠ ''y'' ⇔ ¬(''x'' = ''y'') }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Proporcionalnost (matematika)|∝]]}} | tex = <math>\propto</math><br />\propto | rasponreda = 1 | naziv = [[Proporcionalnost (matematika)|proporcionalnost]] | čitajkao = je proporcionalno sa;<br />varira sa | kategorija = svuda | objašnjenje = ''y'' ∝ ''x'' znači da je ''y'' = ''kx'' za neku konstantu ''k''. | primjeri = ako je ''y'' = 2''x'', tada je ''y'' ∝ ''x''. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Beskonačnost|∞]]}} | tex = <math>\infty</math><br />\infty | rasponreda = 1 | naziv = [[beskonačnost]] | čitajkao = beskonačnost | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = ∞ je element [[proširena realna brojevna linija|proširene brojevne linije]] koji je veći od svih realnih brojeva; često se pojavljuje u [[limes (matematika)|graničnim vrijednostima]]. | primjeri = <math>\lim_{x\to 0} \frac{1}{|x|} = \infty</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Kraj dokaza|■]]<br /><br />□<br /><br />∎<br /><br />▮<br /><br />‣}} | tex = <math>\blacksquare</math><br />\blacksquare<br /><br /><math>\Box</math><br />\Box<br /><br /><math>\blacktriangleright</math><br>\blacktriangleright | rasponreda = 1 | naziv = [[kraj dokaza]] | čitajkao = [[Q.E.D.|QED]];<br />[[kraj dokaza]];<br />Halmosov simbol konačnosti | kategorija = svuda | objašnjenje = Koristi se za označavanje kraja dokaza.<br /><br />(''Može se pisati i kao'' Q.E.D.) | primjeri = }} |} == Simboli bazirani na jednakosti == {| class="wikitable" style="margin:auto; width:100%; border:1px" ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[HTML]]-u</small> ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[TeX]]-u</small> ! style="text-align:left;" | Naziv ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Objašnjenje ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Primjeri |- ! Čitaj kao |- ! style="text-align:right;" | Kategorija {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak jednakosti|{{=}}]]}} | tex = <math>=</math> | rasponreda = 1 | naziv = [[Jednakost (matematika)|jednakost]] | čitajkao = je jednako sa;<br />jednako | kategorija = svuda | objašnjenje = <math>x = y</math> znači da <math>x</math> i <math>y</math> predstavljaju istu stvar ili vrijednost. | primjeri = <math>2 = 2</math><br /><math>1 + 1 = 2</math><br><math>36 - 5 = 31</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak nejednakosti|≠]]}} | tex = <math>\ne</math><br />\ne, \neq | rasponreda = 1 | naziv = [[nejednakost]] | čitajkao = nije jednako sa;<br />nije jednako | kategorija = svuda | objašnjenje = <math>x \ne y</math> znači da <math>x</math> i <math>y</math> ne predstavljaju istu stvar ili vrijednost.<br /><br />(''Forme'' !=, /= ''ili'' <> ''se generalno koriste u programskim jezicima gdje se preferira jednostavnost u pisanju i korištenje [[ASCII]] teksta.'') | primjeri = <math>2 + 2 \ne 5</math><br><math>36 - 5 \ne 30</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|≈}} | tex = <math>\approx</math><br />\approx | rasponreda = 2 | naziv = približno jednako | čitajkao = je približno jednako sa | kategorija = svuda | objašnjenje = ''x'' ≈ ''y'' znači da je ''x'' približno jednako sa ''y''.<br /><br />''Također može biti napisano koristeći'' ≃, ≅, ~, ♎ (libra simbol) ''ili'' ≒. | primjeri = π ≈ 3.14159 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[izomorfizam]] | čitajkao = je izomorfno sa | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = ''G'' ≈ ''H'' znači da je grupa ''G'' izomorfna (strukturno identična) sa grupom ''H''.<br /><br />(''simbol'' ≅ ''se također može koristiti za izomorfizam, kao što je opisano u nastavku.'') | primjeri = [[Grupa kvaterniona|Q<sub>8</sub>]] / [[Ciklična grupa|C<sub>2</sub>]] ≈ [[Kleinova grupa četvorke|V]] }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[tilda|~]]}} | tex = <math>\sim </math><br />\sim | rasponreda = 6 | naziv = [[raspodjela vjerovatnoće]] | čitajkao = ima raspodjelu | kategorija = [[statistika]] | objašnjenje = ''X ~ D'', znači da [[slučajna varijabla]] ''X'' ima raspodjelu vjerovatnoće ''D''. | primjeri = ''X'' ~ ''N''(0,1), [[normalna raspodjela|standardna normalna raspodjela]] }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Transformacija osnovne matrice|jednakost reda]] | čitajkao = postoji jednakost reda sa | kategorija = [[Matrica (matematika)|teorija matrica]] | objašnjenje = ''A'' ~ ''B'' znači da se ''B'' može napisati koristeći nizom [[Osnovna matrica|elementarnih operacija sa redom]] na ''A'' | primjeri = <math>\begin{bmatrix} 1&2 \\ 2&4 \\ \end{bmatrix} \sim \begin{bmatrix} 1&2 \\ 0&0 \\ \end{bmatrix}</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = isti [[red veličine]] | čitajkao = približno slično;<br />[[aproksimacija|slabo aproksimirano]] | kategorija = [[teorija aproksimacije]] | objašnjenje = ''m'' ~ ''n'' znači da veličine ''m'' i ''n'' imaju isti [[red veličine]] ili općenitu veličinu. <br /><br />(''Imajte na umu da se'' ~ ''koristi za slabu aproksimaciju, inače koristite '' ≈ .) | primjeri = 2 ~ 5<br /><br />8 × 9 ~ 100<br /><br />but π<sup>2</sup> ≈ 10 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[sličnost (geometrija)|sličnost]] | čitajkao = je slično sa | kategorija = [[geometrija]] | objašnjenje = △ABC ~ △DEF znači da je trougao ABC sličan (ima isti oblik) sa trouglom DEF. | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[asimptotska analiza|asimptotski ekvivalentno]] | čitajkao = je asimptotski jednako sa | kategorija = [[asimptotska analiza]] | objašnjenje = ''f'' ~ ''g'' znači da je <math>\lim_{n\to\infty} \frac{f(n)}{g(n)} = 1</math>. | primjeri = x ~ x+1 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[relacija ekvivalentnosti]] | čitajkao = su u istoj klasi ekvivalentnosti | kategorija = svuda | objašnjenje = ''a'' ~ ''b'' znači da je <math>b \in [a]</math> (i ekvivalentno <math>a \in [b]</math>). | primjeri = 1 ~ 5 mod 4}} {{anchor|readas is defined as}} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|{{=}}:}}<br> {{math|:{{=}}}}<br><br> {{math|[[trostruka crta|≡]]}}<br><br> {{math|:⇔}}<br><br> {{math|≜}}<br><br> {{math|≝}}<br><br><br> {{math|≐}}<br> | tex = <br> <math>=: </math><br><br> <math>:= </math><br><br><br> <math>\equiv </math><br>\equiv<br><br><br> <math>:\Leftrightarrow </math><br><nowiki>:\Leftrightarrow </nowiki><br><br> <math>\triangleq </math><br>\triangleq<br><br> <math>\stackrel{\mathrm{def}}{=}</math><br /><nowiki>\stackrel{\mathrm{def}}{=}</nowiki><br><br> <math>\overset{\underset{\mathrm{def}}{}}{=}</math><br><nowiki>\overset{\underset{\mathrm{def}}{}}{=}</nowiki><br><br> <math>\doteq </math><br>\doteq<br> | rasponreda = 1 | naziv = [[definicija]] | čitajkao = je definisano kao;<br />je po definiciji jednak sa | kategorija = svuda | objašnjenje = U definicij, simbol "=" se preferira u odnosu na "≡" ili "''':'''=". <br><br> ''x'' := ''y'', ''y'' =: ''x'' or ''x'' ≡ ''y'' znači da je ''x'' je definisano kao drugi naziv za ''y'', pod određenim pretpostavkama uzetim u kontekstu.<br><br> (''Neki pisci koriste'' ≡ ''da bi označili [[podudarnost (geometrija)|podudarnost]]'').<br><br> ''P'' ⇔ ''Q'' znači da je ''P'' je defenisano da bude [[Ekvivalencija|logički jednako]] sa ''Q''. | primjeri = <math>\cosh x\ \triangleq\ \frac{e^x + e^{-x}}{2}</math><br /><br /> <math>[a,b]\ \stackrel{\mathrm{def}}{=}\ a\cdot b - b \cdot a </math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|≅}} | tex = <math>\cong </math><br />\cong | rasponreda = 2 | naziv = [[podudarnost (geometrija)|podudarnost]] | čitajkao = je podudarno sa | kategorija = [[geometrija]] | objašnjenje = △ABC ≅ △DEF znači da je trougao ABC podudaran (ima iste mjere) sa trouglom DEF. | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[izomorfizam]] | čitajkao = je izomorfno sa | kategorija = [[apstraktna algebra]] | objašnjenje = ''G'' ≅ ''H'' znači da je grupa ''G'' izomorfna (strukturno identična) sa grupom ''H''.<br /><br />(''simbol'' ≈ ''se također može koristiti za izomorfizam, kao što je opisano iznad.'') | primjeri = [[Kleinova grupa četvorke|V]] ≅ [[Ciklična grupa|C<sub>2</sub>]] × C<sub>2</sub> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[trostruka crta|≡]]}} | tex = <math>\equiv </math><br />\equiv | rasponreda = 2 | naziv = [[podudarna relacija]] | čitajkao = ... je podudarno sa ... modulo ... | kategorija = [[modularna aritmetika]] | objašnjenje = ''a'' ≡ ''b'' (mod ''n'') znači da je ''a'' − ''b'' djeljivo sa ''n'' | primjeri = 5 ≡ 2 (mod 3) }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[identična jednakost]] | čitajkao = je identično jedanko sa | kategorija = [[matematička analiza]] | objašnjenje = <math>f \equiv g</math> za dvije funkcije ''f'', ''g'', znači da je <math>f(x) = g(x)</math> za sva ''x''.<ref>{{citation|title=Algebra: For High Schools and Colleges|first=Ellen|last=Hayes|publisher =J. S. Cushing|year=1897|page=6|url=https://books.google.com/books?id=6hMAAAAAYAAJ&pg=PA6}}.</ref> | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⇔}}<br /><br />{{math|↔}} | tex = <math>\Leftrightarrow </math><br /><nowiki>\Leftrightarrow </nowiki><br /><math>\iff</math><br /><nowiki>\iff</nowiki><br /><br /><math>\leftrightarrow </math><br />\leftrightarrow | rasponreda = 1 | naziv = [[ako i samo ako|materijalna jednakost]] | čitajkao = ako i samo ako;<br />[[akko]] | kategorija = [[iskazni račun]] | objašnjenje = ''A'' ⇔ ''B'' znači da je ''A'' istinito ako je ''B'' istinito i ''A'' je lažno ako je ''B'' lažno. | primjeri = ''x'' + 5 = ''y'' + 2 ⇔ ''x'' + 3 = ''y'' }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|:{{=}}}}<br /><br />{{math|{{=}}:}} | tex = <math>:=</math><br /><math>=:</math> | rasponreda = 1 | naziv = [[Zadatak (matematička logika)|Zadatak]] | čitajkao = je definisano da bude | kategorija = svuda | objašnjenje = ''A'' := ''b'' znači da je ''A'' definisano da ima vrijednost ''b''. | primjeri = Neka je ''a'' := 3, tada... <br /> ''f(x)'' := ''x'' + 3 }} |} == Simboli koji pokazuju desno ili lijevo == {| class="wikitable" style="margin:auto; width:100%; border:1px" ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[HTML]]-u</small> ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[TeX]]-u</small> ! style="text-align:left;" | Naziv ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Objašnjenje ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Primjeri |- ! Čitaj kao |- ! style="text-align:right;" | Kategorija {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak manje|<]]}}<br />{{math|[[Znak veće|>]]}} | tex = <math><</math><br /><math>></math> | rasponreda = 2 | naziv = [[nejednakost|stroga nejednakost]] | čitajkao = je manje od,<br />je veće od | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = <math>x < y</math> znači da je {{mvar|x}} manje od {{mvar|y}}.<br /><math>x > y</math> znači da je {{mvar|x}} veće od {{mvar|y}}. | primjeri = <math>3 < 4</math> <br /><math>5 > 4</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Podgrupa (matematika)|prava podgrupa]] | čitajkao = je prava podgrupa od | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = <math>H < G</math> znači da je {{mvar|H}} prava podgrupa od {{mvar|G}}. | primjeri = <math>5\mathrm{Z} < \mathrm{Z}</math> <br /><math>\mathrm{A}_3 < \mathrm{S}_3</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Znak mnogo manje|≪]]}}<br />{{math|[[Znak mnogo veće|≫]]}} | tex = <math>\ll </math><br /><math>\gg </math><br />\ll<br />\gg | rasponreda = 3 | naziv = značajna [[nejednakost|(stroga) nejednakost]] | čitajkao = je mnogo manje od,<br />je mnogo veće od | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = {{math|''x'' ≪ ''y''}} znači da je ''x'' mnogo manje od ''y''.<br />{{math|''x'' ≫ ''y''}} znači da je ''x'' mnogo veće od ''y''. | primjeri = {{math|0.003 ≪ 1000000}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = asimptotska usporedba | čitajkao = je manjeg reda nego,<br />je većeg reda nego | kategorija = [[analitička teorija brojeva]] | objašnjenje = {{math|''f'' ≪ ''g''}} znači da je povećanje ''f'' asimptotski ograničeno od strane ''g''.<br />(''Ovo je [[I. M. Vinogradov]]a notacija. Također postoji i notacija [[Veliko O]], koja izgleda ovako'' {{math|1=''f'' = O(''g'')}}.) | primjeri = {{math|''x'' ≪ e<sup>''x''</sup>}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = apsolutni kontinuitet | čitajkao = je apsolutno kontinuirana u odnosu na | kategorija = [[mjera]] | objašnjenje = <math>\mu\ll\nu</math> znači da je <math>\mu</math> apsolutno kontinuirana u odnosu na <math>\nu</math>, ''npr.'', kada god je <math>\nu(A)=0</math>, imat ćemo <math>\mu(A)=0</math>. | primjeri = Ako je <math>c</math> mjera brojanja na intervalu <math>[0,1]</math> i <math>\mu</math> je Lebesgueova mjera, tada je <math>\mu\ll c</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[manje ili jednako|≤]]}}<br />{{math|[[veće ili jednako|≥]]}} | tex = <math>\le </math><br /><math>\ge</math><br />\le<br />\ge | rasponreda = 3 | naziv = [[nejednakost]] | čitajkao = je manje ili jednako sa,<br />je veće ili jednako sa | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = {{math|''x'' ≤ ''y''}} znači da je ''x'' manje ili jednako sa ''y''.<br />{{math|''x'' ≥ ''y''}} znači da je ''x'' veće ili jednako sa ''y''.<br />(''Forme'' <= ''i'' >= '' se generalno koriste u programskim jezicima gdje se preferira jednostavnost u pisanju i korištenje [[ASCII]] teksta.'')<br /><br />(''Neki autori također koriste simbole {{math|≦}} i {{math|≧}} da imaju isto značenje kao {{math|≤}} i {{math|≥}}, ali čini se da je ova upotreba rjeđa.'') | primjeri = {{math|3 ≤ 4}} i {{math|5 ≤ 5}}<br />{{math|5 ≥ 4}} i {{math|5 ≥ 5}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[podgrupa]] | čitajkao = je podgrupa od | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = {{math|''H'' ≤ ''G''}} znači da je ''H'' podgrupa od ''G''. | primjeri = {{math|Z ≤ Z}}<br />{{math|[[Naizmjenična grupa|A<sub>3</sub>]] ≤ [[Simetrična grupa|S<sub>3</sub>]]}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[svođenje (kompleksnost)|svođenje]] | čitajkao = svodi se na | kategorija = [[računska teorija kompleksnosti]] | objašnjenje = {{math|''A'' ≤ ''B''}} znači da se [[računski problem|problem]] ''A'' može svesti na problem ''B''. Indeks se može dadati simbolu ≤ kako bi se pokazalo na koje svođenje se odnosi. | primjeri = Ako je :<math>\exists f \in F \mbox{ . } \forall x \in \mathbb{N} \mbox{ . } x \in A \Leftrightarrow f(x) \in B</math> tada je :<math>A \leq_{F} B</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|≦}}<br />{{math|≧}} | tex = <math>\leqq </math><br /><math>\geqq </math><br />\leqq<br />\geqq | rasponreda = 2 | naziv = [[podudarna relacija]] | čitajkao = ... je manje od ... je veće od ... | kategorija = [[modularna aritmetika]] | objašnjenje = | primjeri = {{math|10''a'' ≡ 5 (mod 5) za 1 ≦ ''a'' ≦ 10}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[nejednakost|vektorska nejednakost]] | čitajkao = ... je manje ili jednako... je veće ili jednako... | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = {{math|''x'' ≦ ''y''}} znači da je svaka komponenta vektora ''x'' manja ili jednaka od svake odgovarajuće komponente vektora ''y''.<br />{{math|''x'' ≧ ''y''}} znači da je svaka komponenta vektora ''x'' veća ili jednaka od svake odgovarajuće komponente vektora ''y''.<br />''Važno je napomenuti da izraz'' {{math|''x'' ≦ ''y''}} ''ostaje istinit ukoliko je svaki element jedank. Međutim, ukoliko se operator pormijeni,'' {{math|''x'' ≤ ''y''}} ''je istinito ako i samo ako'' {{math|''x'' ≠ ''y''}} ''je također istinito.'' | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|≺}}<br />{{math|≻}} | tex = <math>\prec </math><br /><math>\succ </math><br />\prec<br />\succ | rasponreda = 2 | naziv = [[Karpova redukcija]] | čitajkao = je svodljiv na; | kategorija = [[računska teorija kompleksnosti]] | objašnjenje = {{math|''L''<sub>1</sub> ≺ ''L''<sub>2</sub>}} znači da je problem ''L''<sub>1</sub> svodljiv na ''L''<sub>2</sub>.<ref>{{Citation|last=Rónyai|first=Lajos|title=Algoritmusok(Algorithms)|year=1998|publisher=TYPOTEX|isbn=978-963-9132-16-0}}</ref> | primjeri = Ako je {{math|''L''<sub>1</sub> ≺ ''L''<sub>2</sub> i ''L''<sub>2</sub> ∈ '''[[P (kompleksnost)|P]]'''}}, tada je {{math|''L''<sub>1</sub> ∈ '''P'''}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Nedominantni red]] | čitajkao = je nedominantan od strane | kategorija = [[višekriterijumska optimizacija]] | objašnjenje = {{math|''P'' ≺ ''Q''}} znači da je element ''P'' nedominantan od strane elementa ''Q''.<ref name="doi10.1109/4235.996017">{{Cite journal | doi = 10.1109/4235.996017| title = A fast and elitist multiobjective genetic algorithm: NSGA-II| journal = IEEE Transactions on Evolutionary Computation| volume = 6| issue = 2| pages = 182| year = 2002| last1 = Deb | first1 = K.| last2 = Pratap | first2 = A.| last3 = Agarwal | first3 = S.| last4 = Meyarivan | first4 = T.| citeseerx = 10.1.1.17.7771}}</ref> | primjeri = Ako je {{math|''P''<sub>1</sub> ≺ ''Q''<sub>2</sub>}} onda je <math>\forall_i P_i \leq Q_i \land \exists P_i < Q_i </math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|◅}}<br />{{math|▻}}<br /><small>◅<br />▻</small> | tex = <math>\triangleleft </math><br /><math>\triangleright </math><br />\triangleleft<br />\triangleright | rasponreda = 3 | naziv = [[normalna podgrupa]] | čitajkao = je normalna podgrupa od | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = {{math|''N'' ◅ ''G''}} znači da je ''N'' normalna podgrupa grupe ''G''. | primjeri = {{math|Z(''G'') ◅ ''G''}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[ideal (matematika)|ideal]] | čitajkao = je ideal od | kategorija = [[teorija prstena]] | objašnjenje = {{math|''I'' ◅ ''R''}} znači da je ''I'' ideal prstena ''R''. | primjeri = {{math|(2) ◅ Z}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[antijoin]] | čitajkao = je antijoin od | kategorija = [[relaciona algebra]] | objašnjenje = {{math|''R'' ▻ ''S''}} znači antijoin relacija ''R'' i ''S'', tuple u ''R'' za koje nepostoje tuple u ''S'' koje je jednako u njihovim zajedničkim imenima atributa. | primjeri = <math>R \triangleright S = R - R \ltimes S</math> }} <!-- This non-TeX isosceles TriangleLeftSymbol was found in Mac : TextEdit : Edit->Special Characters => Character Palette : by Category->Symbols-> Geometrical Shapes. --> {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⇒}}<br />{{math|→}}<br />{{math|⊃}} | tex = <math>\Rightarrow </math><br /><math>\rightarrow </math><br /><math>\supset </math><br />\Rightarrow<br />\rightarrow<br />\supset | rasponreda = 1 | naziv = [[materijalni uslovi|materijalna implikacija]] | čitajkao = implicira;<br />ako ... tada | kategorija = [[iskazni račun]], [[Heytingova algebra]] | objašnjenje = ''A'' ⇒ ''B'' znači da ako je ''A'' istinito tada je ''B'' također istinito; ako je a ''A'' lažno onda se ništa ne može reći za ''B''.<br />(→ ''može značiti isto kao'' ⇒'', ili može imati značenje za [[funkcija (matematika)|funkcije]] navedene ispod.'')<br />(⊃ ''može značiti isto kao'' ⇒'',<ref name = "Copi" /> ili može imati značenje za [[nadskup]] naveden ispod.'') | primjeri = {{math|1=''x'' = 6 ⇒ ''x''<sup>2</sup> − 5 = 36 − 5 = 31}} je istinito, ali {{math|1=''x''<sup>2</sup> − 5 = 36 −5 = 31 ⇒ ''x'' = 6}} je uglavnom lažno (jer ''x'' može biti −6). }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⊆}}<br />{{math|⊂}} | tex = <math>\subseteq </math><br /><math>\subset </math><br />\subseteq<br />\subset | rasponreda = 1 | naziv = [[podskup]] | čitajkao = je podskup od | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = (podskup) {{math|''A'' ⊆ ''B''}} znači da je svaki element od ''A'' također element od ''B''.<ref name="d-goldrei-set-4">{{Citation | last1=Goldrei | first1=Derek | title=Classic Set Theory | page=4 | year=1996 | publisher=[[Chapman and Hall]] | isbn=978-0-412-60610-6 | location=London }}</ref><br />(pravi podskup) {{math|''A'' ⊂ ''B''}} znači {{math|''A'' ⊆ ''B''}} ali {{math|''A'' ≠ ''B''}}. <br />(''Neki autori koriste simbol ''⊂'' kao da ima isto značenje kao ''⊆.) | primjeri = {{math|(''A'' ∩ ''B'') ⊆ ''A''<br />ℕ ⊂ ℚ<br />ℚ ⊂ ℝ}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⊇}}<br />{{math|⊃}} | tex = <math>\supseteq </math><br /><math>\supset </math><br />\supseteq<br />\supset | rasponreda = 1 | naziv = [[nadskup]] | čitajkao = je nadskup od | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''A'' ⊇ ''B''}} znači da je svaki element od ''B'' također element od ''A''.<br />{{math|''A'' ⊃ ''B''}} znači {{math|''A'' ⊇ ''B''}} ali {{math|''A'' ≠ ''B''}}. <br />(''Neki autori koriste simbol ''⊃'' kao da ima isto značenje kao ''⊇''.'') | primjeri = {{math|(''A'' ∪ ''B'') ⊇ ''B''<br />ℝ ⊃ ℚ}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = <math>\Subset</math> | tex = \Subset | rasponreda = 1 | naziv = [[kompaktna ugradnja]] | čitajkao = je kompaktno ugrađen u | kategorija = [[topologija|teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''A'' ⋐ ''B''}} znači da je zatvaranje skupa ''A'' kompaktni podskup od ''B''. | primjeri = <math>\mathbb{Q}\cap (0,1) \Subset [0, 5]</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Strelica (simbol)|→]]}} | tex = <math>\to </math><br />\to | rasponreda = 1 | naziv = [[funkcija (matematika)|funkcijska]] strlica | čitajkao = sa ... na | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]], [[Intuitivna teorija vrste|teorija vrste]] | objašnjenje = {{math|''f'': ''X'' → ''Y''}} znači da funkcija ''f'' preslikava skup ''X'' na skup ''Y''. | primjeri = Neka je ''f'': ℤ → ℕ ∪ {0} definisano kao {{math|1=''f''(''x'') := ''x''<sup>2</sup>}}. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|↦}} | tex = <math>\mapsto </math><br />\mapsto | rasponreda = 1 | naziv = [[funkcija (matematika)|funkcijska]] strelica | čitajkao = preslikava na | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {{math|''f'': ''a'' ↦ ''b''}} znači da funkcija ''f'' preslikava element ''a'' na element ''b''. | primjeri = Neka je {{math|''f'': ''x'' ↦ ''x'' + 1}} (nasljednik funkcije). }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|←}} | tex = <math>\leftarrow</math><br />\leftarrow | rasponreda = 1 | naziv = [[suprotna imlikacija]] | čitajkao = .. ako .. | kategorija = [[matematička logika|logika]] | objašnjenje = {{math|''a'' ← ''b''}} znači da za propozicije ''a'' i ''b'', ukoliko ''b'' podrazumijeva ''a'', tada je ''a'' suprotna implikacija od ''b''.''a'' ka elementu ''b''. Ovo se čita kao "a ako b" ili "ne b bez a". Ne treba se miješati sa [[Zadatak (informatika)|zadatak operatorom u informatici]]. | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|&lt;:}}<br />{{math|&lt;·}} | tex = <math><: </math><br /><math>{<}{\cdot} </math> | rasponreda = 2 | naziv = [[podvrsta]] | čitajkao = je podvrsta od | kategorija = [[teorija vrsta]] | objašnjenje = {{math|''T''<sub>1</sub> <: ''T''<sub>2</sub>}} znači da je ''T''<sub>1</sub> podvrsta od ''T''<sub>2</sub>. | primjeri = Ako je {{math|''S'' <: ''T''}} i {{math|''T'' <: ''U''}} tada je {{math|''S'' <: ''U''}} ([[tranzitivna relacija|transitivnost]]). }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[pokrivena relacija|pokrivenost]] | čitajkao = je pokrive od | kategorija = [[toerija reda]] | objašnjenje = {{math|''x'' &lt;• ''y''}} znači da je ''x'' pokriveno od strane ''y''. | primjeri = {{math|{{mset|1, 8}} &lt;• {{mset|1, 3, 8}}}} među podskupovima {{math|{{mset|1, 2, ..., 10}}}} poredanim po sadržaju. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⊧}} | tex = <math>\vDash </math><br />\vDash | rasponreda = 1 | naziv = [[Logička posljedica|povlačenje]] | čitajkao = povlači | kategorija = [[teorija modela]] | objašnjenje = {{math|''A'' ⊧ ''B''}} znači da rečenica ''A'' povlači rečenicu ''B'', što znači da u svakom modelu u kojem je ''A'' istinito, ''B'' je također istinito. | primjeri = {{math|''A'' ⊧ ''A'' ∨ ¬''A''}} }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⊢}} | tex = <math>\vdash </math><br />\vdash | rasponreda = 2 | naziv = [[zaključak]] | čitajkao = zaključuje;<br />se izvodi iz | kategorija = [[iskazni račun]], [[Logika prvog reda|iskazna logika]] | objašnjenje = {{math|''x'' ⊢ ''y''}} znači da je ''y'' moguće izvesti iz ''x''. | primjeri = {{math|''A'' → ''B'' ⊢ ¬''B'' → ¬''A''}} }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Particija (teorija brojeva)|particija]] | čitajkao = je particija od | kategorija = [[teorija brojeva]] | objašnjenje = {{math|''p'' ⊢ ''n''}} znači da je ''p'' particija od ''n''. | primjeri = {{math|(4,3,1,1) ⊢ 9}}, <math> \sum_{\lambda \vdash n} (f_\lambda)^2 = n!</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⟨<nowiki>|</nowiki>}} | tex = <math>\langle\ | </math><br />\langle | rasponreda = 1 | naziv = [[Bra–ket notacija|bra vektor]] | čitajkao = bra ...;<br />dual od ... | kategorija = [[Dirakova notacija]] | objašnjenje = ⟨''φ''<nowiki>|</nowiki> predstavlja dual vektora <nowiki>|</nowiki>''φ''⟩, [[linearna funkcija]] koja preslikava ket <nowiki>|</nowiki>''ψ''⟩ na skalarni proizvod ⟨''φ''<nowiki>|</nowiki>''ψ''⟩. | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|<nowiki>|</nowiki>⟩}} | tex = <math>|\ \rangle </math><br />\rangle | rasponreda = 1 | naziv = [[Bra–ket notacija|ket vektor]] | čitajkao = ket ...;<br />vektor ... | kategorija = [[Dirakova notacija]] | objašnjenje = <nowiki>|</nowiki>''φ''⟩ označava vektor sa oznakom ''φ'', koje je u [[Hilbertov prostor|Hilbertovom prostoru]]. | primjeri = [[Qubit]] stanje može biti predstavljeno kao ''α''<nowiki>|</nowiki>0⟩+ ''β''<nowiki>|</nowiki>1⟩, gdje za kompleksne brojeve ''α'' i ''β'' vrijedi {{math|1=<nowiki>|</nowiki>''α''<nowiki>|</nowiki><sup>2</sup> + <nowiki>|</nowiki>''β''<nowiki>|</nowiki><sup>2</sup> = 1}}. }} |} == Zagrade == {| class="wikitable" style="margin:auto; width:100%; border:1px" ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[HTML]]-u</small> ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[TeX]]-u</small> ! style="text-align:left;" | Naziv ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Objašnjenje ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Primjeri |- ! Čitaj kao |- ! style="text-align:right;" | Kategorija {{red tabele matematičkih simbola | tex = <math>{\ \choose\ }</math><br />{\ \choose\ } | rasponreda = 1 | naziv = [[kombinacija]]; <br />[[binomni koeficijent]] | čitajkao = ''n'' nad ''k'' | kategorija = [[kombinatorika]] | objašnjenje = <math>\begin{pmatrix} n \\ k \end{pmatrix} =\frac{n!/(n-k)!}{k!} = \frac{(n-k+1)\cdots(n-2)\cdot(n-1)\cdot n}{k!} </math><br /> znači (u slučaju kada je ''n'' = pozitivan cijeli broj) da se broj kombinacija ''k'' broja elementa izvlači iz skupa elemenata ''n''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' C(''n'', ''k''), C(''n''; ''k''), <sub>''n''</sub>''C''<sub>''k''</sub>, <sup>''n''</sup>'''C'''<sub>''k''</sub> ili <math>\left\langle\begin{matrix} n \\ k \end{matrix}\right\rangle</math>.) | primjeri = <math>\begin{pmatrix} 36 \\ 5 \end{pmatrix} = \frac{36!/(36-5)!}{5!} =\frac{32\cdot 33\cdot 34\cdot 35\cdot 36}{1\cdot2\cdot3\cdot4\cdot5}=376992</math><br /> <math> \begin{pmatrix} .5 \\ 7 \end{pmatrix}=\frac{-5.5\cdot-4.5\cdot-3.5\cdot-2.5\cdot-1.5\cdot-.5\cdot.5}{1\cdot2\cdot3\cdot4\cdot5\cdot6\cdot7}=\frac{33}{2048}\,\!</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | tex = <math>\left(\!\!{\ \choose\ }\!\!\right)</math><br>\left(\!\!{\ \choose\ }\!\!\right) | rasponreda = 1 | naziv = [[Multiskup|koeficijent multiskupa]] | čitajkao = ''u'' multiodabir ''k'' | kategorija = [[kombinatorika]] | objašnjenje = <math>\left(\!\!{u\choose k}\!\!\right)={u+k-1\choose k} =\frac{(u+k-1)!/(u-1)!}{k!}</math> <br />(kada je ''u'' pozitivan cijeli broj)<br /> znači obrnuti ili rastući binomni koeficijent. | primjeri = <math> \left(\!\!{-5.5\choose 7}\!\!\right)=\frac{-5.5\cdot-4.5\cdot-3.5\cdot-2.5\cdot-1.5\cdot-.5\cdot.5}{1\cdot2\cdot3\cdot4\cdot5\cdot6\cdot7}={.5\choose 7}=\frac{33}{2048}\,\!</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | tex = <math>\left\{ \begin{array}{lr} \ldots \\ \ldots \end{array}\right.</math><br /><nowiki>\left\{ \begin{array}{lr} \ldots \\ \ldots \end{array}\right.</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[djelomično-definisano funkcija|djelomično]]-definisano funkcija;<br />[[usklađivanje uzorka]];<br />[[Switch naredba]] | čitajkao = je efinisano kao ... ako je ..., ili dok ... ako je ...;<br />složiti ... sa | kategorija = svuda | objašnjenje = <math>f(x) = \left\{ \begin{array}{rl} a, & \text{if } p(x) \\ b, & \text{if } q(x) \end{array}\right. </math> znači da je funkcija ''f(x)'' definisana kao ''a'' ako je uslov ''p(x)'' ispunjen, ili kao ''b'' ako je uslov ''q(x)'' ispunjen.<br /><br />(Tijelo djelomično-definisano funkcija može imati konačan broj (ne samo dva) parova izraz-uslov.)<br /><br />Ovaj simbol se također koristi u teoriji vrste za usklađivanje uzorka sa [[Konstruktor vrste|konstruktorom]] vrijednosti [[algebarska vrsta|algebarske vrste]]. Na primjer <math>g(n) = \text{match } n \text{ with }\left\{ \begin{array}{rl} x & \rightarrow a \\ y & \rightarrow b \end{array}\right. </math> čini usklađivanje uzorka funkcijskih elemenata i znači da je ''g(x)'' definisano kao ''a'' i ''g(y)'' je definisano kao ''b''.<br /><br />(Usklađivanje uzorka može imati bilo koji konačan broj (ne samo dva) parova uzorak-izraz.) | primjeri = <math>|x| = \left\{ \begin{array}{rl} x, & \text{if } x \geq 0 \\ -x, & \text{if } x < 0 \end{array}\right. </math><br /><math>a+b = \text{match } b \text{ with }\left\{ \begin{array}{rl} 0 & \rightarrow a \\ S n & \rightarrow S(a+n) \end{array}\right. </math> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|<nowiki>|...|</nowiki>}} | tex = <math>| \ldots | \!\,</math><br /><nowiki>| \ldots | \!\,</nowiki> | rasponreda = 4 | naziv = [[apsolutna vrijednost]];<br />modul | čitajkao = apsolutna vrijednost; modul od | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = <nowiki>|</nowiki>''x''<nowiki>|</nowiki> predstavlja razdaljinu duž [[realna brojevna linije|realne linije]] (ili na [[kompleksna ravan|kompleksnoj ravni]]) između ''x'' i [[0 (broj)|nule]]. | primjeri = <nowiki>|3|</nowiki> = 3<br /><br /><nowiki>|–5|</nowiki> = <nowiki>|5|</nowiki> = 5<br /><br /><nowiki>|</nowiki> ''i'' <nowiki>|</nowiki> = 1<br /><br /><nowiki>|</nowiki> 3 + 4''i'' <nowiki>|</nowiki> = 5 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Norma (matematika)|Euklidska norma]] ili Euklidska dužina ili veličina | čitajkao = Euklidska norma od | kategorija = [[geometrija]] | objašnjenje = <nowiki>|</nowiki>'''x'''<nowiki>|</nowiki> predstavlja (Euklidsku) dužinu [[Euklidov vektor|vektora]] '''x'''. | primjeri = For '''x''' = (3,−4) <br /><math>|\textbf{x}| = \sqrt{3^2 + (-4)^2} = 5</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[determinanta]] | čitajkao = determinanta od | kategorija = [[Matrica (matematika)|teorija matrica]] | objašnjenje = <nowiki>|</nowiki>''A''<nowiki>|</nowiki> predstavlja determinantu matrice ''A'' | primjeri = <math>\begin{vmatrix} 1&2 \\ 2&9 \\ \end{vmatrix} = 5</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[kardinalnost]] | čitajkao = kardinalnost;<br />veličina;<br />red | kategorija = [[teorija skupova]] | objašnjenje = <nowiki>|</nowiki>''X''<nowiki>|</nowiki> predstavlja karnialnost skupa ''X''.<br /><br />(# <!--''or'' ♯ -->''se može također koristiti kao što je opisano ispod.'') | primjeri = <nowiki>|{3, 5, 7, 9}|</nowiki> = 4. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|<nowiki>‖...‖</nowiki>}} | tex = <math>\| \ldots \| \!\,</math><br /><nowiki>\| \ldots \| \!\,</nowiki> | rasponreda = 2 | naziv = [[norma (matematika)|norma]] | čitajkao = norma;<br />dužina | kategorija = [[linearna algebra]] | objašnjenje = <nowiki>‖</nowiki> ''x'' <nowiki>‖</nowiki> predstavlja [[norma (matematika)|normu]] elementa ''x'' [[normirani vektorski prostor|normiranog vektorskog prostora]].<ref name="m-nielsen-quantum-66">{{citation | title=Quantum Computation and Quantum Information | last1=Nielsen | first1=Michael A | author1-link=Michael Nielsen | last2=Chuang | first2=Isaac L | year=2000 | publisher=[[Cambridge University Press]] | location=[[New York City|New York]] | isbn=978-0-521-63503-5 | oclc= 43641333 | page=66 | title-link=Quantum Computation and Quantum Information (book) }}</ref> | primjeri = <nowiki>‖</nowiki> ''x'' + ''y'' <nowiki>‖</nowiki> ≤ <nowiki>‖</nowiki> ''x'' <nowiki>‖</nowiki> + <nowiki>‖</nowiki> ''y'' <nowiki>‖</nowiki> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[zaokruživanje brojeva|najbliža cjelobrojna funkcija]] | čitajkao = najbliži cijeli broj do | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = <nowiki>‖</nowiki>''x''<nowiki>‖</nowiki> predstavlja najbliži cijeli broj do ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' [''x''], ⌊''x''⌉, nint(''x'') ''ili'' Round(''x'').) | primjeri = <nowiki>‖1‖ = 1, ‖1.6‖ = 2, ‖−2.4‖ = −2, ‖3.49‖ = 3</nowiki> }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[vitičaste zagrade|{]] , [[vitičaste zagrade|}]]}} | tex = <math>{\{\ ,\!\ \}} \!\,</math><br /><nowiki>{\{\ ,\!\ \}} \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = zagrade [[skup (matematika)|skupa]] | čitajkao = skup ... | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {''a'',''b'',''c''} predstavlja skup koji se sastoji od ''a'', ''b'' i ''c''.<ref name="d-goldrei-set-3">{{Citation | last1=Goldrei | first1=Derek | title=Classic Set Theory | page=3 | year=1996 | publisher=[[Chapman and Hall]] | isbn=978-0-412-60610-6 | location=London }}</ref> | primjeri = ℕ = { 1, 2, 3, ... } }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math| { : } }}<br /><br />{{math| { <nowiki>|</nowiki> } }}<br /><br />{{math| { ; } }} | tex = <math>\{\ :\ \} \!\,</math><br /><nowiki>\{\ :\ \} \!\,</nowiki><br /><br /><math>\{\ |\ \} \!\,</math><br /><nowiki>\{\ |\ \} \!\,</nowiki><br /><br /><math>\{\ ;\ \} \!\,</math><br /><nowiki>\{\ ;\ \} \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[notacija stvaranja skupa]] | čitajkao = skup ... tako da | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = {''x'' : ''P''(''x'')} predstavlja skup svih ''x'' za koje ''P''(''x'') je istinito.<ref name="d-goldrei-set-3" /> {''x'' <nowiki>|</nowiki> ''P''(''x'')} je isto kao {''x'' : ''P''(''x'')}. | primjeri = {''n'' ∈ ℕ : ''n''<sup>2</sup> < 20} = { 1, 2, 3, 4 } }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⌊...⌋}} | tex = <math>\lfloor \ldots \rfloor \!\,</math><br /><nowiki>\lfloor \ldots \rfloor \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[funkcije poda i plafona|pod]] | čitajkao = pod;<br />najveći cijeli broj;<br />entier | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = ⌊''x''⌋ predstavlja pod od ''x'', tj. najveći cijeli broj manji ili jedanak ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' [''x''], floor(''x'') ''ili'' int(''x'').) | primjeri = ⌊4⌋ = 4, ⌊2.1⌋ = 2, ⌊2.9⌋ = 2, ⌊−2.6⌋ = −3 }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⌈...⌉}} | tex = <math>\lceil \ldots \rceil \!\,</math><br /><nowiki>\lceil \ldots \rceil \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[funkcije poda i plafona|plafon]] | čitajkao = plafon | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = ⌈''x''⌉ predstavlja plafon od ''x'', tj. najmanji cijeli broje veći ili jednak ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' ceil(''x'') ''ili'' ceiling(''x'').) | primjeri = ⌈4⌉ = 4, ⌈2.1⌉ = 3, ⌈2.9⌉ = 3, ⌈−2.6⌉ = −2 }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⌊...⌉}} | tex = <math>\lfloor \ldots \rceil \!\,</math><br /><nowiki>\lfloor \ldots \rceil \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[najbliža cjelobrojna funkcija]] | čitajkao = najbliži cijeli broj do | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = ⌊''x''⌉ predstavlja najblliži cijeli broj do ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' [''x''], <nowiki>||</nowiki>''x''<nowiki>||</nowiki>, nint(''x'') ''ili'' Round(''x'').) | primjeri = ⌊2⌉ = 2, ⌊2.6⌉ = 3, ⌊−3.4⌉ = −3, ⌊4.49⌉ = 4 }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[ : ]}} | tex = <math>[\ :\ ] \!\,</math><br /><nowiki>[\ :\ ] \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[stepen proširenja polja]] | čitajkao = stepen od | kategorija = [[Teorija polja (matematika)|teorija polja]] | objašnjenje = [''K'' : ''F''] predstavlja stepen proširenja ''K'' : ''F''. | primjeri = [ℚ(√2) : ℚ] = 2<br /><br />[ℂ : ℝ] = 2<br /><br />[ℝ : ℚ] = ∞ }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Zagrada|<nowiki>[ ]</nowiki>]]}}<br /><br />{{math|[ , ]}}<br /><br />{{math|[ , , ]}} | tex = <math>[\ ] \!\,</math><br /><nowiki>[\ ] \!\,</nowiki><br /><br /><math>[\ ,\ ] \!\,</math><br /><nowiki>[\ ,\ ] \!\,</nowiki><br /><br /><math>[\ ,\ ,\ ] \!\,</math> | rasponreda = 8 | naziv = [[klasa ekvivalentnosti]] | čitajkao = klasa ekvivalentnosti od | kategorija = [[apstraktna algebra]] | objašnjenje = [''a''] predstavlja klasu ekvivalentnosti od ''a'', tj. {''x'' : ''x'' ~ ''a''}, gdje je ~ [[relacija ekvivalentnosti]].<br /><br />[''a'']<sub>''R''</sub> predstavlja isto, ali sa ''R'' kao relacijom ekvivalentnosti. | primjeri = Neka ''a'' ~ ''b'' bude istinito [[akko]] ''a'' ≡ ''b'' ([[modularna aritmetika|mod]] 5). Tada je [2] = {..., −8, −3, 2, 7, ...}. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[funkcije poda i plafona|pod]] | čitajkao = pod;<br />najveći cijeli broj;<br />entier | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = [''x''] predstavlja plafon od ''x'', tj. najveći cijeli broj manji ili jedanak ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' ⌊''x''⌋, floor(''x'') ''ili'' int(''x''). ''Ne treba miješati sa najbližom cjelobrojnom funkcijom koja je opisana ispod.'') | primjeri = [3] = 3, [3.5] = 3, [3.99] = 3, [−3.7] = −4 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[najbliža cjelobrojna funkcija]] | čitajkao = najbliži cijeli broj do | kategorija = [[broj]]evi | objašnjenje = [''x''] predstavlja najblliži cijeli broj do ''x''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' ⌊''x''⌉, <nowiki>||</nowiki>''x''<nowiki>||</nowiki>, nint(''x'') ''ili'' Round(''x''). ''Ne treba miješati sa podnom funkcijom koja je opisana iznad.'') | primjeri = [2] = 2, [2.6] = 3, [−3.4] = −3, [4.49] = 4 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Iversonova zagrada]] | čitajkao = 1 ako je istinito, 0 u drugim slučajevima | kategorija = [[iskazni račun]] | objašnjenje = [''S''] preslikava istinitu izjavu ''S'' na 1 i lažnu izjavu ''S'' na 0. | primjeri = [0=5]=0, [7>0]=1, [2 ∈ {2,3,4}]=1, [5 ∈ {2,3,4}]=0 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[slika (matematika)|slika]] | čitajkao = slika od ... ispod ... | kategorija = svuda | objašnjenje = ''f''[''X''] znači { ''f''(''x'') : ''x'' ∈ ''X'' }, slika funkcije ''f'' ispod skupa ''X'' ⊆ [[domena funkcije|dom]](''f'').<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' ''f''(''X'') ''ako ne postoji rizik od miješanja slike od'' ''f'' ''ispod'' ''X'' ''sa aplikacijom funkcije'' ''f'' ''od'' ''X''. ''Druga notacija je'' Im ''f'', ''slika od'' ''f'' ''ispod svoje domene.'') | primjeri = <math>\sin [\mathbb{R}] = [-1, 1]</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[zatvoreni interval]] | čitajkao = zatvoreni interval | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = <math>[a,b] = \{x \in \mathbb{R} : a \le x \le b \}</math>. | primjeri = 0 i 1/2 su u intervalu [0,1]. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[komutator]] | čitajkao = komutator | kategorija = [[teorija grupa]], [[teorija prstena]] | objašnjenje = [''g'', ''h''] = ''g''<sup>−1</sup>''h''<sup>−1</sup>''gh'' (ili ''ghg''<sup>−1</sup>''h''<sup>−1</sup>), ako ''g'', ''h'' ∈ ''G'' ([[grupa (matematika)|grupa]]).<br /><br />[''a'', ''b''] = ''ab'' − ''ba'', ako ''a'', ''b'' ∈ ''R'' ([[prsten (algebra)|prsten]] ili [[komutativna algebra]]). | primjeri = ''x''<sup>''y''</sup> = ''x''[''x'', ''y''] (teorija grupa).<br /><br />[''AB'', ''C''] = ''A''[''B'', ''C''] + [''A'', ''C'']''B'' (teorija prstena). }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[trostruki skalarni proizvod]] | čitajkao = trostruki skalarni proizvod | kategorija = [[vektorska analiza]] | objašnjenje = ['''a''', '''b''', '''c'''] = '''a''' × '''b''' · '''c''', [[skalarni proizvod]] '''a''' [[vektorski proizvod|×]] '''b''' sa '''c'''. | primjeri = ['''a''', '''b''', '''c'''] = ['''b''', '''c''', '''a'''] = ['''c''', '''a''', '''b''']. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Zagrada|( )]]}}<br /><br />{{math|( , )}} | tex = <math>(\ ) \!\,</math><br /><nowiki>(\ ) \!\,</nowiki><br /><br /><math>(\ ,\ ) \!\,</math><br /><nowiki>(\ ,\ ) \!\,</nowiki> | rasponreda = 5 | naziv = [[funkcija (matematika)|funkcijska]] aplikacija | čitajkao = od | kategorija = [[naivna teorija skupova|teorija skupova]] | objašnjenje = ''f''(''x'') predstavlja vrijednost funkcije ''f'' na elementu ''x''. | primjeri = Ako je ''f''(''x'') := ''x''<sup>2</sup> − 5, tada je ''f''(6) = 6<sup>2</sup> − 5 = 36 − 5=31. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[slika (matematika)|slika]] | čitajkao = slika od ... ispod ... | kategorija = svuda | objašnjenje = ''f''(''X'') znači { ''f''(''x'') : ''x'' ∈ ''X'' }, slika funkcije ''f'' ispod skupa ''X'' ⊆ [[domena funkcije|dom]](''f'').<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' ''f''[''X''] ''ako ne postoji rizik od miješanja slike od'' ''f'' ''ispod'' ''X'' ''sa aplikacijom funkcije'' ''f'' ''od'' ''X''. ''Druga notacija je'' Im ''f'', ''slika od'' ''f'' ''ispod svoje domene.'') | primjeri = <math>\sin [\mathbb{R}] = [-1, 1]</math> | primjeri = <math>\sin (\mathbb{R}) = [-1, 1]</math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = grupisanje prioriteta | čitajkao = zagrade | kategorija = svuda | objašnjenje = Operacije unutar zagrada se izvršavaju prve. | primjeri = (8/4)/2 = 2/2 = 1, but 8/(4/2) = 8/2 = 4. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[n-torka]] | čitajkao = ''n''-torka;<br />[[uređeni par]]/trojka/itd;<br />redni vektor; [[redosljed]] | kategorija = svuda | objašnjenje = Uređena lista (ili slijed, ili horizontalni vektor, ili redni vektor) vrijednosti. (''Imajte na umu da je noacija'' (''a'',''b'') ''dvosmislena: može označavati uređeni par ili otvoreni interval. U teoriji skupova i informatici često se koriste uglaste zagrade'' ⟨ ⟩ ''umjetso običnih zagrada.'') | primjeri = (''a'', ''b'') je uređeni par (ili dvojka). (''a'', ''b'', ''c'') je uređena trojka (ili trojka). ( ) je [[prazna torka]] (ili 0-torka). }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[najveći zajednički djelilac broj|najveći zajednički djelilac]] | čitajkao = najveći zajednički djelilac;<br />nzd | kategorija = teorija brojeva | objašnjenje = (''a'', ''b'') predstavlja najveći zajednički djelilac ''a'' i ''b''.<br /><br />(''Ovo se također može napisati kao'' nzd(''a'', ''b'').) | primjeri = (3, 7) = 1 (oni su koprosti brojevi); (15, 25) = 5. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|( , )}}<br /><br />{{math|] , [}} | tex = <math>(\ ,\ ) \!\,</math><br /><nowiki>(\ ,\ ) \!\,</nowiki>(\ ,\ ) \!\,<br /><br /><math>]\ ,\ [ \!\,</math><br /><nowiki>]\ ,\ [ \!\,</nowiki>] | rasponreda = 1 | naziv = [[otvoreni interval]] | čitajkao = otvoreni interval | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = <math>(a,b) = \{x \in \mathbb{R} : a < x < b \}</math>. (''Imajte na umu da je noacija'' (''a'',''b'') ''dvosmislena: može označavati uređeni par ili otvoreni interval. Notacija'' ]''a'',''b''[ ''se također može koristiti.'') | primjeri = 4 nije dio intervala (4, 18). (0, +∞) je jednako skupu pozitivnih realnih brojeva. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|( , ]}}<br /><br />{{math|] , ]}} | tex = <math>(\ ,\ ] \!\,</math><br /><nowiki>(\ ,\ ] \!\,</nowiki><br /><br /><math>]\ ,\ ] \!\,</math><br /><nowiki>\ ,\ ] \!\,</nowiki>] | rasponreda = 1 | naziv = [[poluotvoreni interval|interval otvoren sa lijeva]] | čitajkao = poluotvoreni interval;<br />interval otvoren sa lijeva | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = <math>(a,b] = \{x \in \mathbb{R} : a < x \le b \}</math>. | primjeri = (−1, 7] i (−∞, −1] }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[ , )}}<br /><br />{{math|[ , [}} | tex = <math>[\ ,\ ) \!\,</math><br /><nowiki>[\ ,\ ) \!\,</nowiki><br /><br /><math>[\ ,\ [ \!\,</math><br /><nowiki>[\ ,\ [ \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[poluotvoreni interval|interval otvoren sa desna]] | čitajkao = poluotvoreni interval;<br />interval otvoren sa desna | kategorija = [[teorija reda]] | objašnjenje = <math>[a,b) = \{x \in \mathbb{R} : a \le x < b \}</math>. | primjeri = [4, 18) i [1, +∞) }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⟨⟩}}<br /><br />{{math|⟨,⟩}} | tex = <math>\langle\ \rangle \!\,</math><br /><nowiki>\langle\ \rangle \!\,</nowiki><br /><br /><math>\langle\ ,\ \rangle \!\,</math><br /><nowiki>\langle\ ,\ \rangle \!\,</nowiki> | rasponreda = 6 | naziv = [[unutrašnji proizvod]] | čitajkao = unutrašnji proizvod | kategorija = [[linearna algebra]] | objašnjenje = ⟨''u'',''v''⟩ predstavlja unutrašnji proizvod ''u'' i ''v'', gdje su ''u'' i ''v'' članovi [[prostor unutrašnjeg proizvoda|prostora unutrašnjeg proizvoda]].<br /><br />''Imajte na umu da je noacija'' ⟨''u'', ''v''⟩ ''dvosmislena: može predstavljati unutrašnji proizvod ili [[linearni raspon]].''<br /><br />''Postoje mnoge verzije notacije, kao što su'' ⟨''u'' <nowiki>|</nowiki> ''v''⟩ ''i'' (''u'' <nowiki>|</nowiki> ''v''), ''koje su opisane ispod. Za prostorne vektore, notacija [[skalarni proizvod|skalarnog proizvoda]]'', ''x'' · ''y'' ''je česta. Za matrice, može biti korištena notacija dvotačke '' ''A'' : ''B'' ''. Pošto'' ⟨ ''i'' ⟩ ''mogu biti teški za tipkanje, ponekad se mogu vidjeti forme "prilagođene za tastaturu" znakova'' < ''i'' > ''. Ovi znakovi se izbjegavaju u matematičkim tekstovima.'' | primjeri = [[skalarni proizvod|Standardni unutrašnji proizvod]] između dva vektora ''x'' = (2, 3) i ''y'' = (−1, 5) je:<br />⟨x, y⟩ = 2 × −1 + 3 × 5 = 13 }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = prosjek | čitajkao = prosjek od | kategorija = [[statistika]] | objašnjenje = Neka je S podskup od N na primjer, <math> \langle S \rangle </math> predstavlja prosjek svih elemenata u S. | primjeri = za vremenski red :''g''(''t'') (''t'' = 1, 2,...) možemo definisati [[Algebarska struktura|strukturu]] funkcije ''S<sub>q</sub>''(<math>\tau</math>): :<math>S_q = \langle |g(t + \tau) - g(t)|^q \rangle_t </math> }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[očekivana vrijednost]] | čitajkao = očekivana vrijednost | kategorija = [[teorija vjerovatnoće]] | objašnjenje = Za jednu diskretnu varijablu <math> x </math> funkcije <math> f(x) </math>, očekivana vrijednost od <math> f(x) </math> je definisana kao <math> \langle f(x) \rangle = \sum_xf(x)P(x) </math>, i za jednu kontinuiranu varijablu očekivana vrijednost funkcije <math> f(x) </math> je definisana kao <math> \langle f(x) \rangle = \int_xf(x)P(x) </math>; gdje je <math> P(x) </math> [[Funkcija gustine vjerovatnoće|FGV]] varijable <math> x </math>.<ref>{{Cite web |url = http://mathworld.wolfram.com/ExpectationValue.html |title = Expectation Value |website = [[MathWorld]] |publisher = [[Wolfram Research]] |access-date = 2017-12-02 }}</ref> | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[linearni raspon]] | čitajkao = (linearni) raspon;<br />linearni trup | kategorija = [[linearna algebra]] | objašnjenje = ⟨''S''⟩ predstavalja raspon ''S'' ⊆ ''V''. To znači da je to presjek svih podprostora ''V'' koje sadrži ''S''.<br />⟨''u''<sub>1</sub>, ''u''<sub>2</sub>, ...⟩ je skraćenica za ⟨{''u''<sub>1</sub>, ''u''<sub>2</sub>, ...}⟩.<br /> <br />''Imajte na umu da noacija'' ⟨''u'', ''v''⟩ ''može biti dvosmislena: može značiti [[unutrašnji proizvod]] ili linearni raspon.''<br /> <br />''Raspon od'' ''S'' ''se također može napisati kao'' Sp(''S''). | primjeri = <math>\left\lang \left( \begin{smallmatrix} 1 \\ 0 \\ 0 \end{smallmatrix} \right), \left( \begin{smallmatrix} 0 \\ 1 \\ 0 \end{smallmatrix} \right), \left( \begin{smallmatrix} 0 \\ 0 \\ 1 \end{smallmatrix} \right) \right\rang = \mathbb{R}^3</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = podgrupa [[stvaranje skupa grupa|generisana]] skupom | čitajkao = podgrupa generisana skupom | kategorija = [[teorija grupa]] | objašnjenje = <math> \langle S \rangle </math> predstavlja najmanju podgrupu ''G'' (gdje je ''S'' ⊆ ''G'', grupa) koja sadrži svaki element od ''S''.<br /><math> \left\langle g_1, g_2, \dots \right\rangle </math> je skraćenica za <math> \left\langle \left\{g_1, g_2, \dots\right\} \right\rangle </math>. | primjeri = U [[dvostrana grupa reda 6|S<sub>3</sub>]], <math> \langle(1 \; 2) \rangle = \{id,\; (1 \; 2)\} </math> i <math> \langle (1 \; 2 \; 3) \rangle = \{id, \; (1 \; 2 \; 3),(1 \; 3 \; 2))\} </math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[n-torka]] | čitajkao = ''n''-torka;<br />uređeni par/trojka/itd;<br />redni vektor; redosljed | kategorija = svuda | objašnjenje = Uređena lista (ili redosljed, ili horizontalni vektor, ili redni vektor) vrijednosti. (''Notacija'' (''a'',''b'') ''se također koristi često.'') | primjeri = <math> \langle a, b \rangle </math> je uređeni par (ili dvojka). <math> \langle a, b, c \rangle </math> je uređena trojka (ili 3-ojka). <math> \langle \rangle </math> je [[prazna n-torka]] (ili 0-torka). }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|⟨<nowiki>|</nowiki>⟩}}<br /><br />{{math|(<nowiki>|</nowiki>)}} | tex = <math>\langle\ |\ \rangle \!\,</math><br /><nowiki>\langle\ |\ \rangle \!\,</nowiki><br /><br /><math>(\ |\ ) \!\,</math><br /><nowiki>(\ |\ ) \!\,</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[unutrašnji proizvod]] | čitajkao = unutrašnji proizvod | kategorija = [[linearna algebra]] | objašnjenje = ⟨''u'' <nowiki>|</nowiki> ''v''⟩ predstavlja unutrašnji proizvod ''u'' i ''v'', gdje su ''u'' i ''v'' članovi [[prostor unutrašnjeg proizvoda|prostora unutrašnjeg proizvoda]].<ref name="m-nielsen-quantum-62">{{citation | title=Quantum Computation and Quantum Information | last1=Nielsen | first1=Michael A | author1-link=Michael Nielsen | last2=Chuang | first2=Isaac L | year=2000 | publisher=[[Cambridge University Press]] | location=[[New York City|New York]] | isbn=978-0-521-63503-5 | oclc= 43641333 | page=62 }}</ref> (''u'' <nowiki>|</nowiki> ''v'') predstavlja isto.<br /><br />''Druga varijanta notacije je'' ⟨''u'', ''v''⟩ ''koja je opisana iznad. Za prostorne vektore, notacija [[skalarni proizvod|skalarnog proizvoda]]'', ''x'' · ''y'' ''je česta. Za matrice, može biti korištena notacija dvotačke '' ''A'' : ''B'' ''. Pošto'' ⟨ ''i'' ⟩ ''mogu biti teški za tipkanje, ponekad se mogu vidjeti forme "prilagođene za tastaturu" znakova'' < ''i'' > ''. Ovi znakovi se izbjegavaju u matematičkim tekstovima.'' | primjeri = }} |} == Ostali simboli bez slova == == Simboli bazirani na slovima == === Modifikatori slova === Također se nazivaju [[dijakritik|dijakritici]]. {| class="wikitable" style="margin:auto; width:100%; border:1px" ! rowspan="3" style="font-size:100%;" | Simbol<br /><small>u [[HTML]]-u</small> ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Simbol<br /><small>u [[TeX]]-u</small> ! style="text-align:left;" | Naziv ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Objašenjenje ! rowspan="3" style="font-size:130%;" | Primjeri |- ! Čitaj kao |- ! style="text-align:right;" | Kategorija <!--Letter modifiers--> {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[nadvučeno|{{overline|''a''}}]]}} | tex = <math>\bar{a}</math><br /><nowiki>\bar{a}</nowiki> | rasponreda = 5 | naziv = [[srednja vrijednost]] | čitajkao = nadcrta;<br />... crta | kategorija = [[statistika]] | objašnjenje = <math>\bar{x}</math> (često se čita kao "x crta") je [[srednja vrijednost]] (prosječna vrijednost od <math>x_i</math>). | primjeri = <math>x = \{1,2,3,4,5\}; \bar{x} = 3</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[Niz|konačan niz]], [[n-torka]] | čitajkao = konačan niz, n-torka | kategorija = [[teorija modela]] | objašnjenje = <math>\overline{a}</math> predstavlja konačan niz/n-torku <math>(a_1,a_2, ... ,a_n).</math>. | primjeri = <math>\overline{a}:=(a_1,a_2, ... ,a_n)</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[algebarsko zatvaranje]] | čitajkao = algebarsko zatvaranje od | kategorija = [[Teorija polja (matematika)|teorija polja]] | objašnjenje = <math>\overline{F}</math> je algebarsko zatvaranje polja ''F''. | primjeri = Polje [[algebarski broj|algebarskih brojeva]] se ponekad označava kao <math>\overline{\mathbb{Q}}</math> zato što je algebarsko zatvaranje [[racionalni broj|racionalnih brojeva]] <math>{\mathbb{Q}}</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[konjugovano kompleksan broj]] | čitajkao = konjugovano | kategorija = [[kompleksni brojevi]] | objašnjenje = <math>\overline{z}</math> predstavlja konjugovano kompleksan broj ''z''.<br /><br />(''z''<sup>∗</sup> ''se također može koristiti za konjugovano z, kao što je opisano ispod.'') | primjeri = <math>\overline{3+4i} = 3-4i</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[zatvaranje (topologija)|topološko zatvaranje]] | čitajkao = (topološko) zatvaranje | kategorija = [[topologija]] | objašnjenje = <math>\overline{S}</math> je topološko zatvaranje skupa ''S''.<br /><br />''Također može biti napisano kao'' cl(''S'') ''ili'' Cl(''S''). | primjeri = U prostoru realnih brojeva, <math>\overline{\mathbb{Q}} = \mathbb{R}</math> (racionalni brojevi su [[gustoća (topologija)|gusti]] u realnim brojevima). }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = <math>\overset{\rightharpoonup}{a}</math> | tex = <math>\overset{\rightharpoonup}{a}</math><br /><nowiki>\overset{\rightharpoonup}{a}</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[vektorski prostor|vektor]] | čitajkao = harpun | kategorija = [[linearna algebra]] | objašnjenje = | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|â}} | tex = <math>\hat a</math><br /><nowiki>\hat a</nowiki> | rasponreda = 2 | naziv = [[jedinični vektor]] | čitajkao = šešir | kategorija = [[geometrija]] | objašnjenje = <math>\mathbf{\hat a}</math> (čita se "šešir") je [[jedinični vektor|normalizovana verzija]] vektora <math>\mathbf a</math>, koji ima dužinu 1. | primjeri = }} {{red tabele matematičkih simbola | naziv = [[procjenitelj]] | čitajkao = procjenitelj za | kategorija = [[statistika]] | objašnjenje = <math>\hat \theta</math> je procjenitelj ili procjena za parametar <math>\theta</math>. | primjeri = Procjenitelj <math>\mathbf{\hat \mu} = \frac {\sum_i x_i} {n}</math> prozivodi uzorak procjene <math>\mathbf{\hat \mu} (\mathbf x)</math> za srednju vrijednost <math>\mu</math>. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Prim (simbol)|′]]}} | tex = <math>'</math><br /><nowiki>'</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[derivacija]] | čitajkao = ... prim;<br />izvod od | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = ''f'' ′(''x'') predstavlja izvod funkcije ''f'' u tački ''x'', tj. [[nagib]] [[tangenta|tanggente]] u odnosu na ''f'' u tački ''x''.<br /><br />(''Ponekad se umjesto ovog znaka koristi jedan navodnik'' ' '', najčešće u ASCII tekstu.'') | primjeri = Ako je ''f''(''x'') := ''x''<sup>2</sup>, tada je ''f'' ′(''x'') = 2''x''. }} {{red tabele matematičkih simbola | simbol = {{math|[[Newtonova notacija|<sup>•</sup>]]}} | tex = <math>\dot{\,}</math><br /><nowiki>\dot{\,}</nowiki> | rasponreda = 1 | naziv = [[derivacija]] | čitajkao = ... tačka;<br />vremenski izvod od | kategorija = [[kalkulus]] | objašnjenje = <math>\dot{x}</math> predstavlja izvod od ''x'' u odnosu na vrijeme. To znači <math>\dot{x}(t)=\frac{\partial}{\partial t}x(t)</math>. | primjeri = Ako je ''x''(''t'') := ''t''<sup>2</sup>, tada je <math>\dot{x}(t)=2t</math>. }} |} === Simboli bazirani na latiničnim slovima === === Simboli bazirani na hebrejskim ili grčkim slovima === == Varijacije == == Također pogledajte == * [[Grčka slova korištena u matematici, nauci i inženjerstvu]] * [[ISO 31-11]] * [[Matematički alfanumerički simboli]] * [[Matematička notacija]] * [[Notacija u vjerovatnoći i statistici]] * [[Fizikalna konstanta|Fizikalne konstante]] * [[Rimska slova korištena u matematici]] * [[Tabela logičkih simbola]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Mathematical symbols}} * [http://jeff560.tripod.com/mathsym.html Jeff Miller: ''Earliest Uses of Various Mathematical Symbols''] * [http://www.tcaep.co.uk/science/simbols/maths.htm TCAEP - Institute of Physics]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [http://us.metamath.org/simbols/simbols.html GIF and PNG Images for Math Symbols]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20080821174200/http://tlt.psu.edu/suggestions/international/bylanguage/math.html#browsers Mathematical Symbols in Unicode] [[Kategorija:Matematička notacija]] [[Kategorija:Spiskovi vezani za matematiku|Simboli]] [[Kategorija:Matematički simboli]] [[Kategorija:Matematičke tabele]] 7ldbbtutq46auol33aucnjqzmd6u0lt Aerodrom "Konstantin Veliki" Niš 0 85147 3426344 3408905 2022-07-31T11:52:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija aerodrom |ime = Međunarodni aerodrom Konstantin Veliki - Niš | izvorno ime = Аеродром Ниш - Константин Велики | izvorno ime-a = | izvorno ime-r = Aerodrom Niš - Konstantin Veliki | slika = Niš – Airport.jpg | IATA = INI | ICAO = LYNI | vrsta = Civilni | vlasnik-operator = JP Aerodrom Niš |lokacija = Medoševac, [[Niš]] | grad = Niš | visina-m = 198 | koordinate = {{coor dms|43|20|00|N|21|51|00|E|type:airport}} | r1_broj = 11/29| | r1_dužina-m = 2.502| | r1_površina = [[Asfalt]] | stat-god = 2016 | stat1-naziv = Broj putnika | stat1-podatak = 124.917<ref>https://nis-airport.com/en/traffic-figures/</ref> | stat2-naziv = Avio-operacije | stat2-podatak = 787 / 722 putnički / 66 kargo | fusnota = Izvor: Službena stranica<ref name="airport">{{cite web |url=http://www.airportnis.co.yu |author=Niš Constantine the Great Airport |title=Official website |accessdate=4. 5. 2007 |language=sr |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070426101312/http://www.airportnis.co.yu/ |archivedate=26. 4. 2007 |url-status=dead }}</ref> }} '''Međunarodni aerodrom [[Konstantin Veliki]] - Niš'''<ref>{{Cite web|url=http://www.airportnis.co.yu/srpski/informacije.htm|title=Airport Constantin The Great, Nis - Aerodrom Konstantin Veliki, Nis|last=|first=|date=8. 7. 2009|website=|publisher=|accessdate=17. 9. 2018|archive-date=8. 7. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090708234439/http://www.airportnis.co.yu/srpski/informacije.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> je udaljen 4 kilometra od centra grada [[Niš]]a i to je drugi po veličini međunarodni aerodrom u [[Srbija|Srbiji]]. Međunarodni avijacijski kod mu je ICAO, a naziv aerodroma je LYNI, dok je kod međunarodnog udruženja avioprevoznika IATA - INI. == Historija == Aerodrom je otvoren tokom komunističke ere u [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija|Socijalističkoj federativnoj republici Jugoslaviji]]. Dugo je bio samo vojna baza i piste su korištene u vojne svrhe. Tokom [[NATO]] [[NATO bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije|bombardovanja]] [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] [[1999]]. godine, aerodrom "Niš" je pogođen i bio je van upotrebe nekoliko godina. [[2003]]. godine, [[Norveška|norveško]] kraljevsko ministarstvo vanjskih poslova je uložilo velika sredstva za rekonstrukciju aerodroma. Aerodrom je otvoren [[12. oktobar|12. oktobra]] 2003. i dobio ime Aerodrom Niš "Konstantin Veliki". Jedan od najprometnijih perioda u aerodromu je bila zima [[2005]]. godine kada su svi avioni koji su trebali da slete na [[Aerodrom Nikola Tesla Beograd]] (najveći i najprometniji aerodrom u Srbiji) sletali na aerodrom Konstantin Veliki zbog magle u Beogradu i okolini. [[Beograd]]ski aerodrom ''Nikola Tesla'' je poslije toga nabavio sisteme da se tako nešto više ne desi, ali oni i dalje (2006. godina) nisu u funkciji i u decembru 2006. je beogradski aerodrom ponovo zbog magle bio van funkcije dva dana, tokom kojih je niški aerodrom primio izvijestan broj letova. == Ulaganja i razvoj == Aerodrom Niš Konstantin Veliki ima tek nekoliko redovnih letova sedmično. Kroz aerodrom je 2005. godine prošlo 27.000 putnika, oko 42% više nego [[2004]]. godine. Niš Konstantin je uspješno sproveo TAM program {''Turn Around Management''} evropske banke za rekonstrukciju i razvoj {''EBRD''} čiji cilj je da unaprijedi rad menadžmenta i strateški pripremi aerodrom Niš za razvoj. Ekspert TAM programa, Michael Kellaway, procijenio je da će se u slijedećih par godina broj putnika povećati sa 28.000 na 200.000 godišnje{{Izvor}}. [[Vlada Republike Srbije]] je uložila 10 miliona dinara u dalji razvoj aerodroma koji je zabilježio nekih 16.000 putnika u prvih 6 mjeseci [[2006]]. godine. == Avio-kompanije i destinacije == Aerodrom Niš Konstantin Veliki ima 5 letova dnevno za [[Podgorica|Podgoricu]] avionima [[Montenegro Airlines]]-a. Od 2013. godine u okviru AIR.NET projekta EU uspostavljna je direktna linija za Trst, avio kompanijom Mistral Er. Od 12. juna čarter let Niš-Antalija, u saradnji sa turističkom agencijom ''1A Travel'' iz Beograda i ''Sky Airlines''. Sljedeće aviokompanije trenutno lete sa aerodroma: {|class="wikitable sortable" style="font-size:89%" |+ ''' ''' |- style="background:lightgrey;" ! style="width:25%;"|Avio kompanija|| class="unsortable"|Destinacija |- |Yamal Airlines | '''sezonski čarter''': Moskva-Domodedovo (od 28.12.2014.godine) |- |Wizz Air |Basel-Mulhouse (od 3.7.2015.godine) [http://flyfromnis.blogspot.com/2014/12/wizz-air-otvara-liniju-od-nisa-do-bazela.html] |} ===Slobodno nebo nad aerodromom=== Potpisan je takozvani dogovor o ”slobodnom nebu” ("''Open Skies''") dogovor (slobodno tržište za aviousluge koje omogućava ogromne pogodnosti za putnike, otpremnike, i narod kao i za ekonomiju svake države) i od [[1. januar]]a [[2007]]. godine, sve kompanije, koje žele da slete u [[Srbija|Srbiju]], moći će to da urade. Do sada je [[Jat Airways]] imao pravo da odbije bilo koju kompaniju koja je želela da sleti u Srbiju, kako bi uživali tržište bez poslovnih suparnika. Neke od odbijenih kompanija su bile [[Adria Airways]] i [[Emirati]]. Ovaj dogovor otvara put za jeftine avio-kompanije u Evropi, kao što su [[Ryan Air]]) i [[EasyJet]], da slete u Srbiji, pa i na aerodromu Niš - Konstantin Veliki, ako to žele. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == *[https://web.archive.org/web/20071009065937/http://www.ekonomist.co.yu/magazin11/broj_319/tin/tin2.htm Niški aerodrom: Slomljena krila] *[http://www.beta.co.yu/default.asp?m=Ekonomija,eko&j=sr&h=Home,sr&prikaz=1451772 Letovi za Crnu Goru od ponedeljka međunarodni]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20080328062724/http://www.differentia-nis.org/forum/aerodrom_beograd_protiv_aerodroma_nis-t458.0.html JAT i problem aerodroma Niš] {{Aerodromi u Srbiji}} {{Commonscat|Niš Constantine the Great Airport}} [[Kategorija:Aerodromi u Srbiji|Niš]] [[Kategorija:Građevine u Nišu]] gdnm970fq6kxywvxk5g804c7lortfqo Tou 0 87331 3426173 3418035 2022-07-30T16:10:34Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Joseph_whitworth.jpg|mini|desno|250px|Sir Joseph Whitworth]] '''Tou''' ({{en|thou}}) ili '''mil''' je jedinica za [[dužina|dužinu]] koja iznosi hiljaditi dio [[inč]]a. Upotrebljava se u [[mašinstvo|mašinstvu]] i [[mehanika|mehanici]], za precizna mjerenja, da bi se izrazila debljina [[žica|žice]], [[papir]]a, [[folija|folije]], sloja [[boja|boje]], [[plastika|plastike]], kao i tolerancije i zračnosti dijelova mašine. Kao prvi koji je počeo sa upotrebom ove mjerne jedinice, 1844. se spominje [[Joseph Whitworth]]. 1 tou je jednak: * 0.001 inč (1 inč je jednak 1,000 tou) * 0.0254&nbsp;mm, ili 25.4 μm (1 [[milimetar]] je otprilike jednak 39.37 tou) == Vanjski linkovi == * https://web.archive.org/web/20091010091009/http://gwydir.demon.co.uk/jo/units/length.htm#small * https://web.archive.org/web/20120223124533/http://www.corrosionist.com/corrosion_rate_conversion.htm * http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictM.html#mil{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110904024909/http://www.unc.edu/~rowlett/units/dictM.html#mil |date=4. 9. 2011 }} * http://www.itee.uq.edu.au/~engg2800/Lecture%20Notes/pcbdesign.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120415164046/http://itee.uq.edu.au/~engg2800/Lecture%20Notes/pcbdesign.html |date=15. 4. 2012 }} {{Mjere za dužinu}} [[Kategorija:Imperijalne jedinice]] [[Kategorija:Jedinice za dužinu]] fobcpgy4vxhl679zaxiedistmte21k0 Svetonije 0 89567 3426137 3343320 2022-07-30T15:02:39Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Suetonius Lives of the Twelve Caesars 1540.jpg|mini|250px|Svetonijevo najznačajnije djelo, De Vita Caesarum, stranica iz 1540. godina, Francuska, izdanje Robert Estiennea.]] '''Gaj Svetonije Trankvil''' (Gaius Suetonius Tranquillus, oko 70-130. godine) je bio vojnik, pisac i činovnik u [[Rimsko carstvo|Rimskoj Imperiji]]. Njegovo najvažnije djelo koje je preživjelo stoljeća je zbirka biografija dvanaest rimskih vladara, od [[Cezar]]a do [[Domicijan]]a pod nazivom ''O životu Cezara'' (još i ''Dvanaest rimskih careva'', [[latinski jezik|lat]]. ''De Vita Caesarum''). U drugim Svetonijevim radovima nalaze se opisi života u [[Rim]]u, [[politika|politici]], [[orator]]stvu i života čuvenih pisaca; pjesnika, historičara itd. Neki od njih su dijelom sačuvani a drugi se smatraju izgubljeni. == Život == === Porijeklo === Svetonije je rođen oko 70. godine (sam navodi da je doba cara Domicijana bio "mladić", lat. adulescens, adulescentulus). Svetonijev otac je bio Suetonius Laetus. Laetus je bio pripadnik klase vitezova (''equester ordo'') koji je služio u [[Rimska vojska|rimskoj vojsci]] i učestvovao kao ''[[Tribunus militum|tribunus angusticlavius]]'' u [[Legio XIII Gemina]] u prvoj bici kod Bedriakuma 69. godine, na strani cara [[Oton]]a (kratko vladao u prvoj polovini 69. godine) a protiv budućeg cara [[Vitelijus]]a (kratko vladao u drugoj polovini 69. godine - godina četiri cara). Porijeklo vjerovatno vode iz ''Hippo Regius'' ([[Annaba]], [[Alžir]], stari [[Feničani|feničanski]] grad zapadno od [[Kartago|Kartage]] koji su [[Rimljani]] osvojili u [[Treći punski rat|Trećem punskom ratu]] (149-146. godine p. n. e.). Na tom prostoru je 1951. godine pronađen natpis koji pominje Svetonija. === Obrazovanje === Svetonije je najvjerovatnije dobio obrazovanje primjereno njegovom društvenom staležu u tzv. disciplinama ''Artes liberales'' (''artes optimae''), što je uključivalo politiku, pravo, retoriku, filozofiju, pjesništvo, muziku, matematiku, astronomiju i medicinu. Prema sadržaju pisma Plinija Mlađeg, mladi Svetonije (u dobi od oko 28 godina) je radio kao sudski govornik u Rimu, najvjerojatnije u doba cara [[Nerva|Nerve]] ili prvim godinama vladavine cara Trajana. U drugom Plinijevom pismu, napisanom oko 101. godine, Svetonije je imao priliku dobiti zvanje ''[[tribunus militum]]'', neophodno za nepredovanje u karijeri ''viteza''. Navodno se toga odrekao u korist rođaka. Svetonije se očigledno želio u potpunosti posvetiti spisateljskom radu. === Rad na carskom dvoru === [[Datoteka:Traianus Glyptothek Munich 336.jpg|mini|200px|Mramorna bista koja prikazuje cara Trajana.]] [[Datoteka:Head Hadrianus Glyptothek Munich.jpg|mini|200px|Mramorna bista koja prikazuje cara Hadrijana.]] [[Datoteka:Giulio-cesare-enhanced 1-800x1450.jpg|mini|200px|Bista koja prikazuje lik Gaja Julija Cezara.]] Prema jednoj anegdoti o caru [[Kaligula|Kaliguli]] (vladao 37-41. godine) koju je Svetonije naveo prema priči svoga oca može se zaključiti da je njihova porodica bila bliska ''najvažnijim građanima'' Rima. Važni podaci o Svetonijevom životu nalaze se u pismima [[Plinije Mlađi|Plinija Mlađeg]] koji mu je bio prijatelj i zaštitnik (patron). Plinije ga je opisao kao tihog i studioznog čovjeka posvećenog pisanju. Plinije je Svetoniju pomogao da kupi malo imanje u rimskoj provinciji Italiji i posredovao kod cara [[Trajan]]a (vladao 98-117. godine) da mu dodijeli ''beneficije'' koje su se obično davale ocu sa troje djece (''ius trium liberorum'')<ref>[[Plinije Mlađi]], ''Pisma'' [http://www.google.co.uk/books?vid=OCLC03067231&id=2bz3gAMwjP8C&pg=PA1&lpg=PA1&dq=%22the+letters+of+pliny+the+consul%22+vol+ii&as_brr=1#PRA3-PA311,M1 10.95]</ref>. {{citat|Suetonius Tranquillus, gospodine, je učena osoba plemenitog roda i puna vrlina. Bio sam tako zadovoljan njegovim karakterom i manirima da sam ga odavno primio u svoju porodicu kao stalnog gosta i kućnog prijatelja a moja privrženost prema njemu rasla je kako sam ga bolje upoznavao... (Plinije u pismu caru Trajanu)}} Preko Plinija, Svetonijus je stekao i Trajanovu i [[Hadrijan]]ovu (rimski car od 117-138) naklonost. Svetonije je radio kod Plinija dok je ovaj bio prokonzul ''Bitinije'' ([[Pont]], [[Mala Azija]]) od 110. do 112. godine. Pod Trajanom je služio kao ''sekretar obrazovanja'' (tačan naziv nije poznat). Nakon smrti Plinija Mlađeg, 113. godine, Svetonije se priklonio novom zaštitniku, C. Septiciusu Clarusu. Zahvaljujući njemu, Svetonije je radio kao sekretar kod cara Hadrijana, zadužen za njegovu korespondenciju (''ab epistolis latinis''). Dakle, Svetonije je obavljao važne poslove i bio je dio najužeg carskog osoblja. Kao lični sekretar (''magister epistolarum'') imao je pristup važnim dokumentima iz carskih arhiva. U to vrijeme je i napisao djelo ''De Viris illustribus'' (oko 113. godine). Između 119. i 122. godine napisao je svoje najvažnije djelo ''De Vita Caesarum''. Prema osporavanom djelu nekoliko autora pod nazivom ''Carske historije'', u dijelu koji je napisao Spartianus, Svetonije je bio žrtva dvorske intrige oko 122. godine. On i nekoliko drugih dvorjana su optuženi za nepoštovanje prema Hadrijanovoj ženi, carici Viviji Sabini, pa su udaljeni s carskog dvora. Cilj intrige navodno nije bio Svetonije nego udaljavanje utjecajnog ''lobija'' dvorskih činovnika koji je tu bio još od doba cara Trajana, Hadrijanovog prethodnika. Svetonije je ipak uspio ponovo zadobiti carsku naklonost pa se vratio na svoje mjesto sekretara. (Ova hipoteza zasnovana je na prijedlogu prema kojem je ''Državna služba'' bila jedan od Svetonijevih posljednjih radova u kome je opisao Hadrijanove administrativne reforme. Nema odlučujućih dokaza o Svetonijevoj državnoj službi nakon 122. godine.) Nije poznat tačan datum Svetonijeve smrti, prema pojedinim historičarima Svetonije je umro oko 126. godine a drugi smatraju da je bio živ i nakon 140. godine. == Radovi == === ''De Vita Caesarum'' === Svetonijevo najznačajnije djelo je ''De Vita Caesarum'' - ''O životu Cezara'' (''Dvanaest rimskih careva'') koje je vjerovatno napisao u vrijeme cara Hadrijana. Ovo djelo je zapravo zbirka biografija prvih vladara Rimske Imperije: [[Cezar|Julija Cezara]] (nedostaje nekoliko pasusa na početku), [[Cezar Augustus|Avgusta]], [[Tiberije|Tiberija]], [[Kaligula|Kaligule]], [[Klaudije|Klaudija]], [[Neron]]a, [[Galba|Galbe]], [[Oton]]a, [[Vitelijus]]a, [[Vespazijan]]a, [[Titus]]a i [[Domicijan]]a. Svetonije je ''De Vita Caesarum'' posvetio svom prijatelju Gaju Septiciju Clarusu, [[prefekt]]u [[Pretorijanci|Pretorijanske garde]] 119 godine<ref>L.D.Reynolds, ''Texts and Transmissions: a survey of the Latin classics'', Oxford, 1980. Posveta, koja se nalazila u izgubljenom uvodu, zabilježena je u izvoru iz VI stoljeća. U to vrijeme je originalni tekst bio kompletan</ref>. Djelo, odnosno svaka biografija, imaju strukturu koje se Svetonije nije striktno pridržavao i koju je prilagođavao prema potrebama ali je uvijek sadržavala porijeklo i porodičnu istoriju, karijeru prije dolaska na vlast, javni život vezan za Rim, privatni život, opis fizičkog izgleda, citate i opis posljednjih dana života. Budući da je bio carski dvorjanin, Svetonije je imao pristup arhivama i na raspolaganju su mu bili dokumenti iz Senata i dekreti i drugo bitno za njegov rad. Zato je on važan savremenim historičarima za rekonstrukciju tog perioda. Ipak, Svetonije se služio i nezvaničnim izvorima, kako pisanoj propagandi i "klevetanju" tako i glasinama tako da je znatan prostor posvetio kuriozitetima i praznovjerju čime je podijelio kritičare; neki smatraju da mu je to bila mana a drugi to ubrajaju u njegove prednosti. {{citat|Nakon što je postavljen za konzula po drugi put a prije nego što je preuzeo dužnost, iznenada je morao otići na istok gdje je, nakon što je pobijedio kralja Armenije a Kapadokiju reducirao na novu provinciju, umro u Antiohiji od pseće kuge u 34 godini svog života pod sumnjom da je bio otrovan. Jer, osim podliva koji su mu se pojavili po čitavom njegovom tijelu i pjeni na ustima, nakon što mu je truplo spaljeno pronađeno je njegovo srce netaknuto među kostima; jer takva je priroda srca, kao što se pretpostavilo, da ga, kada je otrovano, vatra ne može uništiti. (Svetonije, Caius Caesar Caligula, I)}} === Dijelom sačuvani === ==== ''De Viris Illustribus'' ==== ''De viris illustribus'' (Poznate ličnosti) Svetonije je posvetio slavljenju latinske literature. Sastoji se od pet dijelova: *Pjesnici (''De Poetis'') *Oratori *Historičari (''De historicis'') *Filozofi *Gramatičari (''De Illustribus Grammaticis'', 20 kratkih biografija) i Retoričari (''De Claris Rhetoribus'', preživjelo 5 od 16) Od ovog djela u kojem je Svetonije analizirao čuvene i štovane ličnosti, ''Vrijeme'' i ''Čovjeka'' preživjeo je samo peti dio (kojem nedostaje kraj) te nekoliko drugih fragmenata: biografije Terencija (Publius Terentius Afer), Horacija (Horatius Flaccus), Plinija (Plinus Secundus), Persijusa (Aulus Persius Flaccus) i Juvenala (D. Junius Juvenalis). Nakon sadržaja u kojem je naveo imena autora koje je obradio, Svetonije je dao kratke portrete (neki su bili sasvim kratki) ličnosti koje su dale doprinos izučavanju gramatike u Rimu. Za sve autore nije naveo detaljne biografske podatke ali je naveo novine koje su pojedini gramatičali uveli. Istraživači se ne slažu oko autorstva. ==== Izgubljeni radovi ==== *''O kraljevima'' (De regibus) *''Životi čuvenih kurtizana'' *''Rimski maniri i običaji'' *''Rimska godina'' *''Rimski festivali'' *''Rimske haljine'' *''Državne službe'' *''O Ciceronovoj Republici'' *''Fizički defekti čovječanstva'' *''Metode računanja vremena'' *''Prata'', Esej o prirodi *''Gramatički problemi'' *''O skraćenicama'' *''O dječijim igrama kod Grka'' (''Peri ton par' Hellesi paidion'') *''O prostaklucima'' (''Peri blasphemion'') Napisani su na latinskom i grčkom jeziku, opstali su tek dijelovi sadržani u kasnijim grčkim [[glosar]]ima. == Književni stil i kritike == Svetonijev stil je hladan i bez velikih [[ornament|ornamenata]]. Njegov literarni opus najprije se može usporediti sa onim njegovog savremenika [[Tacit]]a, tvorca ''Historija'' i ''Anala'', za kojeg se smatra da je bio najznačajniji latinski historičar. Svetonijeva proza je rezultat sakupljačkog rada i u njoj on ne odaje emocije osim posredno. On također nije bio obdaren Tacitovom političkom [[inteligencija|inteligencijom]] ni prodornošću a pisanje mu je opterećeno pesimizmom uzrokovanim [[dekadencija|dekadencijom]] rimskog [[politika|političkog]] morala koji je pripisao želji za osvajanjem apsolutne carske vlasti od vremena [[Cezar Augustus|Avgusta]]. S druge strane, kritičari su pozitivno prepoznali živopisnost Svetonijevih portreta koje je prikazao služeći se ''jednostavnim i preciznim potezima pera''. Za njega je efikasnost bila veoma bitna; nije se služio arhaičnom frazeologijom i uljepšavanjem koje opterećuje savremenu literaturu. [[Fortuna]] historije je bila naklonjena Svetoniju; srednjovjekovni sveštenik, historičar i biograf Ajnhard (Einhard, oko 775-840. godine) je, inspiriran Svetonijem djelom, napisao biografije [[Karlo Veliki|Karla Velikog]] i njegovih nasljednika a sa izumom štampe i u doba [[Renesansa|Renesanse]] Svetonijeva djela su doživjela ponovna izdanja. U XX stoljeću je napisano mnogo kritika o Svetoniju; zamjera mu se mehanička podjela ljudskog života u kategorije što spriječava uvid u širi historijski kontekst. Također mu se predbacuje sklonost prema zanimljivostima i anegdotama koje navodi u velikom broju i čime je postavio i važno i nevažno u isti rang. Primjer: Svetonije opisuje šumski požar iz djetinjstva cara [[Tiberije|Tiberija]] jednako opširno kao i ratove koje je vodio. Kritičari mu predbacuju da su na taj način važni historijski događaji izgubili na važnosti, a da se historijska perspektiva zamagljuje. (Možda u ovoj kritici moderni historičari i sami gube iz vida historijski kontekst; u antičko doba praznovjerje je bilo važan parametar koji je uticao na ponašanje i djelovanje ljudi - često su konsultovana proročanstva a prirodne katastrofe izazivale strahoštovanje i predstavljale spektakl; a što je najbitnije, u pomenutom požaru je Tiberijev život bio ugrožen<ref>[http://www.gutenberg.org/etext/6400 ''De Vita Caesarum'' na gutenberg.org] Suetonius, Tiberius Nero Caesar, VI: "... bio je u životnoj opasnosti od vatre koja je iznenada izbila po šumi sa svih strana..."</ref>.) Osim kritika kvalitete njegovih djela Svetonije je često kritikovan zbog neselektivnosti kod odabira i obrade izvora i citata. Navodno je pisao i na osnovu glasina i ogovaranja što umanjuje objektivnost i vrijednost njegovog rada. Neki kritičari ne mogu povjerovati da su pojedini rimski carevi vodili nemoralan život kakav im je Svetonije pripisao. No, savremeni čovjek je u prilici da bude svjedok nemorala, korumpiranosti i razvrata vladara i poznatih ličnosti čak i u moderno doba, koje je ipak humanije i civiliziranije od antičkog. {{citat|Kada bi se smračilo...lutao je ulicama. Tukao bi one koji su se vraćali kući sa večere a ako bi se opirali, ranio bi ih i gurao u kanalizaciju... Senator ga je pretukao skoro do smrti pošto se nedolično ponio prema njegovoj ženi... Njegovi poroci su jačali... i prerasli u velika zlodjela... Osim što je zlostavljao mladiće, obešćašćavao udate žene, silovao je Rubriju, Vestalsku Djevicu. Pozlatio je dječaka Sporusa i namjerio da ga pretvori u ženu. (Svetonije, Nero Claudius Caesar, XXVI-XVIII}} == Reference == {{reference}} == Izvori i vanjski linkovi == *[http://www.thelatinlibrary.com/suet.html Svetonijevi radovi na Latin library] *[http://www.gutenberg.org/etext/6400 ''Životi dvanaest Cezara'' na gutenberg.org] *[http://dlxs2.library.cornell.edu/cgi/t/text/text-idx?c=cdl;idno=cdl227 Gai Suetoni Tranquilli De vita Caesarum libri III-VI] Zbirka monografija na Univerzitetu Cornell. *[http://www.livius.org/su-sz/suetonius/suetonius.html Livius.org: Svetonije na livius.rg]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130814110903/http://www.livius.org/su-sz/suetonius/suetonius.html |date=14. 8. 2013 }} *Barry Baldwin, ''Suetonius: Biographer of the Caesars''. Amsterdam: A. M. Hakkert, 1983. *Jacques Gascou, Suétone historien, Rome, École française de Rome, 1984 *Alcide Macé, Essai sur Suétone, Paris, A. Fontemoing, 1900 *Roger Vailland, Les pages immortelles de Suétone, Buchet-Chastel, 1962 ; réédité aux Éditions du Rocher, Monaco, 2002 {{Commonscat|Suetonius}} [[Kategorija:Antički pisci]] 303bfka5lunwqs9bqiiodns6rrv9oyj Stounvolska pobuna 0 91902 3426128 3385502 2022-07-30T14:38:54Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:The Plaque at Stonewall Inn.jpg|mini|250px|Komemorativna ploča]] '''Stonewallska pobuna''' ili '''Stonewallska revolucija''' ([[engleski jezik|en]]: ''Stonewall riots'') jeste termin koji opisuje niz nasilnih spontanih demonstracija homoseksualnih, biseksualnih i transseksualnih osoba [[28. juni|28. juna]] [[1969]]. u [[Stonewall Inn]]u, klubu u [[Greenwich Village]]u, u [[New York]]u. Ovaj događaj predstavlja prvu otvorenu pobunu protiv progona lezbijki, gejeva, biseksualnih i transseksualnih osoba od strane američkih vlasti, ali i začetak savremene borbe za ostvarivanje prava ove zajednice u [[Sjedinjene Američke Države|SAD-u]] i u zapadnom svijetu. == Vanjski linkovi == * [http://www.stonewallvets.org/ Stonewall Veterans Association] * [http://www.columbia.edu/cu/lweb/eresources/exhibitions/sw25/index.html Newspaper reports of the event itself] * [http://www.nycnotkansas.com Gay memoir and history of NYC from the '50s through the '80s]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120216070438/http://www.nycnotkansas.com/ |date=16. 2. 2012 }} {{Commonscat|Stonewall Inn (New York)}} [[Kategorija:Historija Sjedinjenih Američkih Država]] [[Kategorija:LGBT]] 97duc1wh6o2ljm7nr49oysuriea94bv Sindrom hroničnog umora 0 93004 3426091 3411598 2022-07-30T13:00:45Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaje šablon}} {{Siroče|23|02|2012}} '''Sindrom hroničnog umora''' ('''SHU''') je najčešći naziv za stanje, ili stanja, iscrpljenosti, o kojemu se malo toga zna, i nepoznatog je [[etiologija|uzroka]]. Drugi nazivi za ovaj [[sindrom]] su: postviralni sindrom umora, benigni mijalgički [[encefalomijelitis]], mijalgički encefalomijelitis, sidrom hroničnog [[umor]]a i imunološke disfunkcije. Simptomi SHU uključuju [[bol]]ove u [[mišić]]ima i [[zglob]]ovima po cijelom tijelu; kognitivne smetnje; hroničnu, ponekad veoma tešku mentalnu i fizičku iscrpljenost, te još neke druge karakteristične simptome koji se jave kod dotad zdrave i aktivne osobe. [[Umor]] je čest simptom mnogih bolest, ali je SHU multisistemska bolest, i relativno je rijetka.<ref name="PMID_15699086">{{cite journal | author = Ranjith G | title = Epidemiology of chronic fatigue syndrome. | url = https://archive.org/details/sim_occupational-medicine_2005-01_55_1/page/13 | journal = Occup Med (Lond) | volume = 55 | issue = 1 | pages = 13–29 | year = 2005 | pmid = 15699086 | doi = 10.1093/occmed/kqi012}}</ref> [[Dijagnoza]] se postavlja na osnovu većeg broja karakteristika, od kojih je najčešća teška mentalna i fizička iscrpljenost koja se pogoršava naporom, a traje najmanje šest mjeseci. Svi dijagnostički kriteriji zahtijevaju da simptomi nisu uzrokovani ni jednim drugim medicinskim stanjem. Pacijenti koji boluju od SHU mogu se žaliti i na druge simptome <ref name = Wyller>{{cite journal |author=Wyller VB |title=The chronic fatigue syndrome--an update |journal=Acta neurologica Scandinavica. Supplementum |volume=187 |issue= |pages=7–14 |year=2007 |pmid=17419822 |doi=10.1111/j.1600-0404.2007.00840.x |url=}}</ref>, kao što su mišićna slabost, kognitivna disfunkcija, imunološku preosjetljivost, ortostatsku netoleranciju (poremećaj autonomnog nervnog sistema koji se javlja kad osoba stoji), probavne smetnje, kliničku depresiju, slab imunološki odgovor, srčane i respiratorne smetnje. Nejasno je jesu li ti simptomi uzrokovani pridruženim bolesnim stanjima, ili pak imaju zajednički uzrok sa SHU.<ref name="pmid:12562565">{{cite journal |author=Afari N, Buchwald D |title=Chronic fatigue syndrome: a review |journal=Am J Psychiatr |volume=160 |issue=2 |pages=221–36 |year=2003 |pmid=12562565 |url=http://ajp.psychiatryonline.org/cgi/content/full/160/2/221 | doi = 10.1176/appi.ajp.160.2.221}}</ref> Do potpunog ozdravljenja dolazi u samo 5-10% slučajeva.<ref name="CDCBasic">{{cite web | title = Chronic Fatigue Syndrome Basic Facts | publisher = Centers for Disease Control and Prevention | date = 9. 5. 2006 | url = http://www.cdc.gov/cfs/cfsbasicfacts.htm | format = htm | access-date = 7. 2. 2008}}</ref> Smatra se da je incidencija SHU u [[SAD]] 4 oboljela na 1000 odraslih.<ref name=pmid10527290>{{cite journal |author=Jason LA et al. |title=A community-based study of chronic fatigue syndrome |journal=Arch. Intern. Med. |volume=159 |issue=18 |pages=2129–37 |year=1999 | url = http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/159/18/2129 |pmid=10527290 | doi = 10.1001/archinte.159.18.2129}}</ref> Iz nepoznatih razloga SHU se javlja najčešće kod osoba u četrdesetim i pedesetim godinama života, i to češće kod žena nego kod muškaraca. <ref>{{cite journal |author=Gallagher AM, Thomas JM, Hamilton WT, White PD |title=Incidence of fatigue symptoms and diagnoses presenting in UK primary care from 1990 to 2001 |journal=J R Soc Med |volume=97 |issue=12 |pages=571–5 |year=2004 |pmid=15574853 |doi=10.1258/jrsm.97.12.571}}</ref><ref name="CDCRisk">{{cite web | title = Chronic Fatigue Syndrome Who's at risk? | publisher = Centers for Disease Control and Prevention | date = 10. 3. 2006 | url = http://www.cdc.gov/cfs/cfscausesHCP.htm | access-date = 7. 2. 2008}}</ref> Smatra se da je prevalencija SHU među djecom i adolescentima manja <ref name="CDCBasic"/>, ali rezultati istraživanja o toj temi su protivrječni.<ref name="pmid15172940">{{cite journal |author=Farmer A, Fowler T, Scourfield J, Thapar A |title=Prevalence of chronic disabling fatigue in children and adolescents |journal=Br J Psychiatry |volume=184 |issue= |pages=477–81 |year=2004 |month=June |pmid=15172940 |doi= 10.1192/bjp.184.6.477|url=http://bjp.rcpsych.org/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=15172940}}</ref> Nema niti jedne medicinske pretrage koja bi bila široko prihvaćena kao dijagnostičko sredstvo za SHU. Iako brojne pretrage mogu donekle pomoći u postavljanju dijagnoze, sama dijagnoza SHU postavlja se isključivanjem svih ostalih dijagnoza, što se temelji pretežno na pacijentovoj historiji bolesti i kriterijima simptoma.<ref name=Ross/> Iako postoji opće slaganje da je SHU prijetnja zdravlju, kvaliteti života i produktivnosti oboljeloga, različite skupine liječnika, istraživača i boraca za prava pacijenata promoviraju različite nomenklature, dijagnostičke kriterije, hipoteze o uzroku, te liječenju; kao rezultat, postoje brojne proturječnosti o raznim aspektima ove bolesti. I sam naziv SHU je kontroverzan, jer, kako vjeruju laička udruženja i stručnjaci koji se bave ovom bolešću, trivijalizira ovu bolest, i zato nastoje promijeniti taj naziv. == Znakovi i simptomi == === Početak === Većina slučajeva SHU počinje iznenada,<ref name="PMID_9201648"/> obično praćena bolesnim stanjem nalik [[gripa|gripi]], "<ref name="pmid:12562565"/>; češće se javlja zimi,<ref>{{cite journal | author = Jason LA, Taylor RR, Carrico AW | title = A community-based study of seasonal variation in the onset of chronic fatigue syndrome and idiopathic chronic fatigue. | url = https://archive.org/details/sim_chronobiology-international_2001_18_2/page/315 | journal = Chronobiol Int | volume = 18 | issue = 2 | pages = 315–9 | year = 2001 | pmid= 11379670 | doi = 10.1081/CBI-100103194}}</ref><ref>{{cite journal | author = Zhang QW, Natelson BH, Ottenweller JE, Servatius RJ, Nelson JJ, De Luca J, Tiersky L, Lange G | title = Chronic fatigue syndrome beginning suddenly occurs seasonally over the year. | url = https://archive.org/details/sim_chronobiology-international_2000_17_1/page/95 | journal = Chronobiol Int | volume = 17 | issue = 1 | pages = 95–9 | year = 2000 | pmid= 10672437 | doi = 10.1081/CBI-100101035}}</ref> znatan broj slučajeva počinje unutar nekoliko mjeseci nakon nekog težeg stresa.<ref name="PMID_9201648">{{cite journal | author = Salit IE | title = Precipitating factors for the chronic fatigue syndrome. | journal = J Psychiatr Res | volume = 31 | issue = 1 | pages = 59–65 | year = 1997 | pmid= 9201648 | doi = 10.1016/S0022-3956(96)00050-7}}</ref><ref>{{cite journal | author = Hatcher S, House A | title = Life events, difficulties and dilemmas in the onset of chronic fatigue syndrome: a case-control study. | journal = Psychol Med | volume = 33 | issue = 7 | pages = 1185–92 | year = 2003 | pmid= 14580073 | doi = 10.1017/S0033291703008274 | format =PDF |url= http://eprints.whiterose.ac.uk/1226/1/house3.pdf}}</ref><ref name="PMID_10367610">{{cite journal | author = Theorell T, Blomkvist V, Lindh G, Evengard B | title = Critical life events, infections, and symptoms during the year preceding chronic fatigue syndrome (CFS): an examination of CFS patients and subjects with a nonspecific life crisis. | journal = Psychosom Med. | volume = 61 | issue = 3 | pages = 304–10 | pmid= 10367610}}</ref> Jedna australska [[prospektivno istraživanje|prospektivna studija]] pokazala je da u grupi ispitanika koje su preboljele infekciju viralnim ili neviralnim patogenom postoji jedna podgrupa onih koji udovoljavaju kriterijima za SHU, te su autori studije zaključili da je "postinfektivni SHU valjani model za istraživanje patofizioloških mehanizama koji uzrokuju SHU".<ref name="pmid16950834">{{cite journal |author=Hickie I, Davenport T, Wakefield D, ''et al'' |title=Post-infective and chronic fatigue syndromes precipitated by viral and non-viral pathogens: prospective cohort study |journal=BMJ |volume=333 |issue=7568 |pages=575 |year=2006 |pmid=16950834 |doi=10.1136/bmj.38933.585764.AE}}</ref> Ipak, ni tačna prevalencija, niti prave uloge infekcije i stresa u razvoju SHU još uvijek nisu poznate. Dokazani su različiti potencijalni rizični faktori razvoja SHU, međutim "još uvijek nedostaje konačan dokaz koji bi upotrebljiv kliničarima".<ref name="PMID_17892624">{{cite journal | author = Hempel S, Chambers D, Bagnall AM, Forbes C | title = Risk factors for chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis: a systematic scoping review of multiple predictor studies. | journal = Psychol Med | volume = 38 | issue = 7 | pages = 915-26 | year = 2008 | month = July | pmid = 17892624}}</ref> === Simptomi === Najčešći dijagnostički kriterij i definicija SHU korišten za istraživačke i kliničke svrhe objavio je američki Centar za kontrolu bolesti i prevenciju (CDC).<ref name = Wyller /> The CDC definition of CFS requires two criteria be fulfilled:<ref name=CDCdefinition>{{cite web | url = http://www.cdc.gov/cfs/cfsdiagnosis.htm | title = Chronic Fatigue Syndrome: Diagnosing CFS | access-date = 22. 1. 2009 | date = 3. 5. 2006 | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention|CDC]] }}</ref> # Nova pojava (a ne cjeloživotna)neobjašnjivog, prezistentnog tjelesnog umora neovisnog o naporu, koji se odmorom ne popravlja bitno, te koji uzrokuje znatno smanjenje ranije razine aktivnosti. # Četiri ili više sljedećih simptoma u trajanju od šest mjeseci ili dulje: :* Oštećeno [[pamćenje]] ili koncentracija :* opće loše osjećanje ("malaise") nakon napora, pri čemu fizički ili mentalni napori uzrokuju "ekstremnu, produženu iscrpljenost i loše osjećanje" :* San koji ne donosi odmor niti osvježenje :* Mišićna bol([[mialgija]]) :* Bol u više zgolobova ([[artralgija]]) :* [[Glavobolje|Glavobolja]] nove vrste ili jačeg intenziteta :* Upale grla, česte ili ponavljajuće :* Bolno osjetljivi [[limfni čvor]]ovi (na vratu ili pod pazuhom) Kad se simptomi mogu pripisati drugim stanjima i bolestima, dijagnoza SHU se isključuje. CDC posebno navodi nekoliko bolesti čiji simptomi podsjećaju na SHU: "mononukleoza, [[borelioza]] (Lymeova bolest), lupus, [[multipla skleroza]], [[fibromialgija]], primarni poremećaji spavanja, jaka pretilost i teški depresivni poremećaji. I neki lijekovi mogu imati neželjene učinke koji oponašaju SHU."<ref name=CDCdefinition/> === Razine aktivnosti === Pacijenti se žale na teško smanjenje razine tjelesne aktivnosti <ref name="PMID_8771284">{{cite journal | author = McCully KK, Sisto SA, Natelson BH | title = Use of exercise for treatment of chronic fatigue syndrome. | journal = Sports Med | volume = 21 | issue = 1 | pages = 35–48 | year = 1996 | pmid= 8771284 | doi = 10.2165/00007256-199621010-00004}}</ref>, s posljedičnom onesposobljenošću poput drugih medicinskih stanja praćenih umorom <ref name="PMID_14577835">{{cite journal | author = Solomon L, Nisenbaum R, Reyes M, Papanicolaou DA, Reeves WC | title = Functional status of persons with chronic fatigue syndrome in the Wichita, Kansas, population. | journal = Health Qual Life Outcomes | volume = 1 | issue = 1 | pages = 48–58 | year = 2003 | pmid= 14577835 | doi = 10.1186/1477-7525-1-48}} {{PMC|239865}}</ref>, kao što su: [[multipla skleroza]], kasni stadij [[AIDS]]-a, [[lupus eritematozus]], [[reumatoidni artritis]], [[srčana bolest]], završni stadij [[zatajenje bubrega|zatajenja bubrega]], [[hronična opsttruktivna bolest pluća]], te učinci [[hemoterapija|hemoterapije]].<ref>{{cite web | url = http://www.cdc.gov/cfs/cfssymptomsHCP.htm#clinical | title = Chronic Fatigue Syndrome: Clinical Course | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention]] | access-date = 15. 1. 2009 | date = 9. 5. 2006}}</ref> Težina simptoma i onesposobljenosti jednaka je u oba spola<ref>{{cite journal | author = Ho-Yen DO, McNamara I | title = General practitioners' experience of the chronic fatigue syndrome | journal = Br J Gen Pract | volume = 41 | issue = 349 | pages = 324–6 | year = 1991 | pmid= 1777276}}</ref>; u svih oboljelih javlja se jaka, onesposobljavajuća [[hronična bol]],<ref name="PMID_16843021">{{cite journal | author = Meeus M, Nijs J, Meirleir KD | title = Chronic musculoskeletal pain in patients with the chronic fatigue syndrome: A systematic review. | journal = Eur J Pain | volume = 11 | issue = 4 | pages = 377–386 | year = 2007 | pmid= 16843021 | doi = 10.1016/j.ejpain.2006.06.005}}</ref>, međutim funkcionalni kapacitet oboljelih od SHU veoma se razlikuje od osobe do osobe.<ref name="PMID_12783037">{{cite journal | author = Vanness JM, Snell CR, Strayer DR, Dempsey L 4th, Stevens SR | title = Subclassifying chronic fatigue syndrome through exercise testing. | url = https://archive.org/details/sim_medicine-and-science-in-sports-and-exercise_2003-06_35_6/page/908 | journal = Med Sci Sports Exerc | volume = 35 | issue = 6 | pages = 908–13 | year = 2003 | pmid= 12783037 | doi = 10.1249/01.MSS.0000069510.58763.E8}}</ref> Dok neki bolesnici vode relativno normalne živote, ostali su posve vezani uz krevet i nesposobni da brinu za sebe. Više od polovice oboljelih nesposobno je za rad, a gotovo dvije trećine zbog svoje bolesti ima smanjenu radnu sposobnost. Više od polovice oboljelih je na bolovanju, a manje od petine radi puno radno vrijeme.<ref name=Ross>{{cite journal | author = Ross SD, Estok RP, Frame D, Stone LR, Ludensky V, Levine CB | title = Disability and chronic fatigue syndrome: a focus on function. | journal = Arch Intern Med | volume = 164 | issue = 10 | pages = 1098–107 | year = 2004 | pmid= 15159267 | url = http://archinte.ama-assn.org/cgi/content/full/164/10/1098 | doi = 10.1001/archinte.164.10.1098}}</ref> == Mehanizam == Mehanizmi i [[patogeneza]] SHU su nepoznati.<ref name=CDCBasic/> rađena su istraživanja i ispitivane hipoteze o biomedicinskim i [[epidemiologija|epidemiološkiml]] karakteristikama bolesti, uključivo [[oksidativni stres]], genetsku predispoziciju,<ref name="pmid17853290">{{cite journal |author=Sanders P, Korf J |title=Neuroaetiology of chronic fatigue syndrome: An overview |journal=World J Biol Psychiatry |volume= 9|issue= |pages=1–7 |year=2007 |pmid=17853290 |doi=10.1080/15622970701310971 |url=http://www.informaworld.com/openurl?genre=article&doi=10.1080/15622970701310971&magic=pubmed |unused_data=|1B69BA326FFE69C3F0A8F227DF8201D0}}</ref> [[infekcija|infekciju]] [[virus]]ima i patogenim [[bakterija]]ma, abnormalnost [[hipotalamo-hipofizno-adrenalna osovina|hipotalamo-hipofizno-adrenalne osovine]] (iako nije jasno je li ona uzrok ili posljedica SHU), [[autoimunitet]], imunološku disfunkciju, kao i mentalne i psihosocijalne činioce koji bi mogli uzrokovati ili doprinositi ovoj bolesti.<ref name="pmid9859853">{{cite journal |author=Vercoulen JH, Swanink CM, Galama JM, ''et al'' |title=The persistence of fatigue in chronic fatigue syndrome and multiple sclerosis: development of a model |url=https://archive.org/details/sim_journal-of-psychosomatic-research_1998-12_45_6/page/507 |journal=J Psychosom Res |volume=45 |issue=6 |pages=507–17 |year=1998 |pmid=9859853| doi = 10.1016/S0022-3999(98)00023-3 }}</ref> Neki oboljeli od SHU žestoko odbacuju bilo kakav uticaj psiholoških činilaca i čvrsto vjeruju da njihovo stanje ima isključivo fizički uzrok.<ref name=Cho2005>{{cite journal | author = Cho HJ, Hotopf M, Wessely S | title = The placebo response in the treatment of chronic fatigue syndrome: a systematic fatigue syndrome (CFS) or myalgic encephalomyelitis (ME) | journal = Psychosom Med | volume = 67 | issue = 2 | pages = 301–13| publisher = | year = 2005 | pmid =15784798| url = http://www.psychosomaticmedicine.org/cgi/content/full/67/2/301 | access-date = 12. 12. 2008 | doi = 10.1097/01.psy.0000156969.76986.e0}}</ref> === Psihološki faktori === Moguća uloga psiholoških činilaca u SHU je i nejasna, i prijeporna. U preglednom članku Prinsa i sur. tvrdi se da se SHU održava do u beskraj upravo time što se pacijenti fiksiraju na fizički uzrok svoje bolesti ili simptoma. U istom se članku citira istraživanje koje ukazuje da nedostatak podrške ili podupiranja bolesničkog ponašanja od strane bolesnikove socijalne mreže može kod nekih grupa oboljelih od SHU biti udruženo sa usporenim oporavkom.<ref name="Prins2006"/> Iako su neurotičnost, introvertnost i ekstrovertnost ranije bili navođeni kao rizični faktori za razvoj SHU,<ref name="Prins2006"/> sistematsko istraživanje karakternih činilaca urodilo je zaključkom da, iako se čini da karakter često igra ulogu u SHU, teško je izvući opće zaključke ili potvrdu da veza između karakternih crta i SHU zaista postoji .<ref>{{cite journal | author = van Geelen SM, Sinnema G, Hermans HJ, Kuis W | title = Personality and chronic fatigue syndrome: Methodological and conceptual issues. | journal = Clin Psychol Rev | year = 2007 | month = January | pmid = 17350740 | url = http://www.umcutrecht.nl/NR/rdonlyres/9751DFE7-3822-44AC-8546-6633DF940AA8/6338/Artikel6_vanGeelen_PersonailtyandCFSmethodological.pdf | doi: 10.1016/j.cpr.2007.01.010}}</ref> Uopće, nije dokazan niti jedan klinički koristan rizični činilac.<ref name="PMID_17892624"/> == Klasifikacija == {{Glavni|Klinički opisi sindroma hroničnog umora}} Budući da ne postoje nikakve [[medicinske pretrage]] niti fizički znakovi na osnovu kojih bi se postavila dijagnoza SHU,<ref name=CDCBasic/> pretrage se koriste samo da bi se isključili drugi mogući uzroci simptoma.<ref name="CDC1994"/> Najčešće i najšire korišten <ref name=Wyller/> klinički i istraživački opis SHU jest ''[[#Symptoms|CDC definition]]'' objavljena 1994.<ref name="CDC1994">{{cite journal | author = Fukuda K, Straus S, Hickie I, Sharpe M, Dobbins J, Komaroff A | title = The chronic fatigue syndrome: a comprehensive approach to its definition and study. International Chronic Fatigue Syndrome Study Group. | journal = Ann Intern Med | volume = 121 | issue = 12 | pages = 953–9 | year = 1994 | pmid=7978722|url=http://www.annals.org/cgi/content/full/121/12/953 | month = Dec | day = 15}}</ref> Definicija koju je dao CDC 1994. godine, također poznata i kao Fukudina definicija (prema prvom autoru izvještaja), temeljena je na ''Holmesovom'' ili ''CDC 1988'' sistemu bodovanja.<ref name=Holmes1988>{{cite journal | author = Holmes G, Kaplan J, Gantz N, Komaroff A, Schonberger L, Straus S, Jones J, Dubois R, Cunningham-Rundles C, Pahwa S | title = Chronic fatigue syndrome: a working case definition, | url = https://archive.org/details/sim_annals-of-internal-medicine_1988-03_108_3/page/387 | journal = Ann Intern Med | volume = 108 | issue = 3 | pages = 387–9 | year = 1988 | pmid = 2829679}} [http://www.medicineau.net.au/clinical/medicine/CFS.html#holmes Details] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091129102412/http://www.medicineau.net.au/clinical/medicine/CFS.html#holmes |date=29. 11. 2009 }}</ref> Kriteriji iz 1994. zahtijevaju postojanje samo četiri simptoma uz postojanje umora, dok su kriteriji iz 1988. zahtijevali šest do osam simptoma.<ref name=NICECG53/> Ostale važnije definicije SHU: * Oksfordski kriteriji (1991)<ref name="oxford">{{cite journal | author = Sharpe M, Archard L, Banatvala J, Borysiewicz L, Clare A, David A, Edwards R, Hawton K, Lambert H, Lane R | title = A report--chronic fatigue syndrome: guidelines for research | journal = J R Soc Med | volume = 84 | issue = 2 | pages = 118–21 | year = 1991 | pmid= 1999813}} {{PMC|1293107}} Synopsis by {{GPnotebook|-476446699|Oxford criteria for the diagnosis of chronic fatigue syndrome}})</ref> * Kanadska definicija mijalgičnog encefalomijelitisa/SHU iz 2003. godine<ref name="carr">{{cite journal | author = Carruthers BM, et al. | title = Myalgic encephalomyalitis/chronic fatigue syndrome: Clinical working definition, diagnostic and treatment protocols | journal = Journal of Chronic Fatigue Syndrome | volume = 11 | issue = 1 | pages = 7–36 | year = 2003 | url = http://www.cfids-cab.org/MESA/ccpccd.pdf | format = PDF | doi = 10.1300/J092v11n01_02 | date = | access-date=29. 7. 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081216222746/http://www.cfids-cab.org/MESA/ccpccd.pdf | archive-date=16. 12. 2008 | url-status = dead }}</ref> razvijena je "u pokušaju da se isključe psihijatrijski slučajevi."<ref name=Prins2006/> Ova definicijazahtijeva postojanje simptoma iz bar jedne kategorije autonomnih, neuroendokrinih ili imunoloških simptoma. Liječnici britanskog Nacionalnog zdravstvenog sistema (National Health Service) protive se upotrebi ove definicije slučajeva, budući da bi se primjenom zahtjeva za ovim dodatnim simptomima/znakovima moglo izostaviti neke pacijente;<ref name=NICECG53/> osim toga, ti kriteriji nisu provjereni za istraživačke svrhe.<ref>{{cite journal | author = Wearden AJ, Riste L, Dowrick C, Chew-Graham C, Bentall RP, Morriss RK, Peters S, Dunn G, Richardson G, Lovell K, Powell P | title = Fatigue Intervention by Nurses Evaluation - The FINE Trial. A randomised controlled trial of nurse led self-help treatment for patients in primary care with chronic fatigue syndrome: study protocol | journal = BMC Med | volume = 4 | issue = 9 | year = 2006 | pmid= 16603058 | doi = 10.1186/1741-7015-4-9 | pages = 9}}</ref> Korištenje različitih definicija može utjecati na odabir tipova pacijenata,<ref>{{cite journal | author = Reeves WC, Lloyd A, Vernon SD, Klimas N, Jason LA, Bleijenberg G, Evengard B, White PD, Nisenbaum R, Unger ER | title = Identification of ambiguities in the 1994 chronic fatigue syndrome research case definition and recommendations for resolution. | journal = BMC Health Serv Res | volume = 3 | issue = 1 | pages = 25 | year = 2003 | pmid = 14702202 | doi = 10.1186/1472-6963-3-25}}</ref> a postoji i istraživanje koje sugerira da podtipovi pacijenata oboljelih od SHU zaista postoje.<ref>{{cite journal | author = Jason LA, Corradi K, Torres-Harding S, Taylor RR, King C | title = Chronic fatigue syndrome: the need for subtypes. | url = https://archive.org/details/sim_neuropsychology-review_2005-03_15_1/page/29 | journal = Neuropsychol Rev | volume = 15 | issue = 1 | pages = 29–58 | year = 2005 | pmid = 15929497 | doi = 10.1007/s11065-005-3588-2}}</ref><ref>{{cite journal |author=Whistler T, Unger ER, Nisenbaum R, Vernon SD |title=Integration of gene expression, clinical, and epidemiologic data to characterize Chronic Fatigue Syndrome |journal=J Transl Med |volume=1 |issue=1 |pages=10 |year=2003 |month=December |pmid=14641939 |pmc=305360 |doi=10.1186/1479-5876-1-10 |url=}}</ref><ref>{{cite journal |author=Kennedy G, Abbot NC, Spence V, Underwood C, Belch JJ |title=The specificity of the CDC-1994 criteria for chronic fatigue syndrome: comparison of health status in three groups of patients who fulfill the criteria |journal=Ann Epidemiol |volume=14 |issue=2 |pages=95–100 |year=2004 |month=February |pmid=15018881 |doi=10.1016/j.annepidem.2003.10.004 |url=https://archive.org/details/sim_annals-of-epidemiology_2004-02_14_2/page/95}}</ref><ref>{{cite journal |author=Aslakson E, Vollmer-Conna U, White PD |title=The validity of an empirical delineation of heterogeneity in chronic unexplained fatigue |journal=Pharmacogenomics |volume=7 |issue=3 |pages=365–73 |year=2006 |month=April |pmid=16610947 |doi=10.2217/14622416.7.3.365 |url=}}</ref> [[Kliničkre smjernice]], kojima je cilj unaprijediti dijagnostiku, postupke i liječenje, općenito se temelje na opisima slučajeva. Smjernice s obično izrađuju na nacionalnim ili internacionalnim razinama, a obično to čine medicinska udruženja ili državna tijela nakon što su smjernice provjerene i dokazane kao valjane, te obično sadrže i sažetak izjava o konsenzusu. Primjer za to je smjernica koju je za National Health Service u Engleskoj i Walesu 2007. godine donio Nacionalni institut za zdravstvo i kliničku izvrsnost (''National Institute for Health and Clinical Excellence'', skraćeno ''NICE'').<ref name=NICECG53>{{cite book | publisher= = [[National Institute for Health and Clinical Excellence]] | title = Guideline 53: Chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis (or encephalopathy) | location = London | year = 2007 | isbn = 1846294533 | url = http://guidance.nice.org.uk/CG53 }}</ref> == Liječenje == {{glavni|Liječenje sindroma hroničnog umora}} Mnogi pacijenti se čak ni uz liječenje nikad ne oporave sasvim od SHU, osim toga, nema univerzalno djelotvornog načina liječenja.<ref>{{cite journal | author = Rimes KA, Chalder T. | title = Treatments for chronic fatigue syndrome. | url = https://archive.org/details/sim_occupational-medicine_2005-01_55_1/page/32 | journal = Occupational Medicine | volume = 55 | issue = 1 | pages = 32–39 | year = 2005 | pmid = 15699088 | doi = 10.1093/occmed/kqi015}}</ref> Kao metode liječenja preporučaju se [[Dijeta|dijete]] odnosno [[nutricionistika]], [[fizioterapija]], [[dijetarni suplement]]i, [[antidepresiv]]i, [[analgetici]], hodanje, te [[komplementarna i alternativna medicina]], međutim jedine metode sa naučno dokazanom djelotvornošću jesu [[kognitivno-bihevioralna terapija]] i terapija doziranim vježbanjem.<ref name=Wyller/> Ove dvije metode pokazale su se djelotvornima u nekoliko randomiziranih kontroliranih istraživanja.<ref name=Prins2006>{{cite journal |author=Prins JB, van der Meer JW, Bleijenberg G |title=Chronic fatigue syndrome |journal=Lancet |volume=367|issue=9507 |pages=346–55 |year=2006 |pmid=16443043 |doi=10.1016/S0140-6736(06)68073-2}}</ref><ref name="cbt_systematic_review">{{cite journal |author=Chambers D, Bagnall AM, Hempel S, Forbes C |title=Interventions for the treatment, management and rehabilitation of patients with chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis: an updated systematic review |journal=Journal of the Royal Society of Medicine |volume=99 |issue=10 |pages=506–20 |year=2006 |pmid=17021301 |doi=10.1258/jrsm.99.10.506}}</ref><ref name=Raine2002>{{cite journal |author=Raine R, Haines A, Sensky T, Hutchings A, Larkin K, Black N |title=Systematic review of mental health interventions for patients with common somatic symptoms: can research evidence from secondary care be extrapolated to primary care? |journal=BMJ |volume=325 |issue=7372 |year=2002 |pmid=12424170 |doi=10.1136/bmj.325.7372.1082 |pages=1082}}</ref><ref name=Reid2000>{{cite journal |author=Reid S, Chalder T, Cleare A, Hotopf M, Wessely S. |title=Chronic fatigue syndrome |journal=BMJ |volume=320 |issue=7230 |pages=292–6 |year=2000 |pmid=10650029 |doi=10.1136/bmj.320.7230.292}}</ref> Budući da klinička istraživanja zahtijevaju da pacijenti posjećuju kliniku, moguće je da su teški pacijenti time isključeni iz istraživanja.<ref name="cbt_systematic_review"/> == Kognitivno-bihevioralna terapija == {{Glavni|Kognitivno-bihevioralna terapija}} Kognitivno-bihevioralna terapija (CBT), je oblik psihološke terapije, umjereno djelotvorne kod SHU.<ref name=Malouffsystematic>{{cite journal |author=Malouff JM, et al. |title=Efficacy of cognitive behavioral therapy for chronic fatigue syndrome: a meta-analysis |journal=Clin Psychol Rev |volume=28 |issue=5 |pages=736–45 |year=2008 |month=June |pmid=18060672 |doi=10.1016/j.cpr.2007.10.004 |url=}}</ref> Budući da je uzrok, ili uzroci, SHU nepoznati, KBT nastoji pomoći pacijentima da razumiju svoje individualne simptome i uvjerenja, te da razviju djelotvorne strategije kojima bi poboljšali svoje funkcioniranje u svakodnevnici.<ref>{{cite book |author=Wolfe F; Chalmers A; Littlejohn GO & Salit I |title=Fibromyalgia, Chronic Fatigue Syndrome, and Repetitive Strain Injury: Current Concepts in Diagnosis, Management, Disability, and Health Economics |publisher= [[Haworth Press|Haworth Medical Press]] |location=New York |year=1995 |pages=142 |isbn=1-56024-744-4 |oclc= |doi= |access-date= | url = http://books.google.com/books?id=Da0jf7agNvgC&pg=PA142}}</ref> Vincent Deary, istraživač SHU, vjeruje da KBT model [[Medicinski neobjašnjeni tjelesni simptomi|medicinski neobjašnjenih tjelesnih simptoma]] ima [[heuristika|heurističkuvrijednost]] u stvaranju simptoma u stanjima poput SHU.<ref>{{cite journal |author=Deary V, Chalder T, Sharpe M |title=The cognitive behavioural model of medically unexplained symptoms: a theoretical and empirical review |journal=Clin Psychol Rev |volume=27 |issue=7 |pages=781–97 |year=2007 |month=October |pmid=17822818 |doi=10.1016/j.cpr.2007.07.002 |url=}}</ref> ''[[Cochrane Library]]'' metaanaliza 15 randomiziranih, kontroliranih istraživana KBT sa ukupno 1043 ispitanika zaključila je da KBT djelotvorno smanjuje simptome umora. Uspoređujući KBT i "običnu njegu", četiri istraživanja obuhvaćena ovom metaanalizom pokazala su da je KBT djelotvornija (40% nasuprot 26%). U tri istraživanja se KBT pokazala boljom od ostalih oblika psihološke terapije (48% nasuprot 27%). Povoljni učinci mogu po završetku terapije nestati; autori metaanalize pišu da "je temelj dokaza djelotvornosti po završetku terapije ograničen na mali broj istraživanja s nekonzistentnim nalazima", te preporučuju daljnja istraživanja.<ref name="CochraneCBT">{{cite journal |author=Price JR, Mitchell E, Tidy E, Hunot V |title=Cognitive behaviour therapy for chronic fatigue syndrome in adults |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=3 |pages=CD001027 |year=2008 |pmid=18646067 |doi=10.1002/14651858.CD001027.pub2 |url=}}</ref> Druga nedavna metaanaliza pronašla je da se poboljšanja u randomiziranim kontroliranim istraživanjima kreću od 33% do 73%.<ref name=Malouffsystematic/> Jedna [[kohortna studija|studija kohorte]] od 96 pacijenata sugerira da KBT može olakšati potpun oporavak nekih pacijenata, od kojih 69% više nije zadovoljavalo CDC kriterije za dijagnozu SHU, a 23% je sebe smatralo "potpuno oporavljenima".<ref name="Knoop">{{cite journal | author = Knoop H, Bleijenberg G, Gielissen MF, van der Meer JW, White PD | title = Is a full recovery possible after cognitive behavioural therapy for chronic fatigue syndrome? | journal = Psychother Psychosom | volume = 76 | issue = 3 | pages = 171–6 | year = 2007 | pmid = 17426416 | doi = 10.1159/000099844}}</ref> === Terapija doziranim vježbanjem === Više od polovice istraživanih pacijenata sa SHU osjećalo je poboljšanje usljed [[terapija doziranim vježbanjem|terapije doziranim vježbanjem]], jednim oblikom [[fizikalna terapija|fizikalne terapije]].<ref name=Prins2006/> Meta-analiza većeg broja randomiziranih kontroliranih istraživanja terapije vježbanjem kod pacijenata sa SHU pokazala se djelotvornijom za simptome umora od kontrolne skupine.<ref name="cbt_systematic_review"/><ref name = Edmonds>{{cite journal |author=Edmonds M, McGuire H, Price J |title=Exercise therapy for chronic fatigue syndrome |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=3 |pages=CD003200 |year=2004 |pmid=15266475 |doi=10.1002/14651858.CD003200.pub2 |url=}}</ref> Neke organizacije pacijenata pobijaju vrijednost rezultata istraživanja liječenja vježbanjem.<ref name="pmid17397525">{{cite journal |author=White PD, Sharpe MC, Chalder T, DeCesare JC, Walwyn R |title=Protocol for the PACE trial: a randomised controlled trial of adaptive pacing, cognitive behaviour therapy, and graded exercise, as supplements to standardised specialist medical care versus standardised specialist medical care alone for patients with the chronic fatigue syndrome/myalgic encephalomyelitis or encephalopathy |journal=[[BMC Neurol]] |volume=7 |issue= |pages=6 |year=2007 |pmid=17397525 |doi=10.1186/1471-2377-7-6 |url=http://www.biomedcentral.com/1471-2377/7/6}}</ref> === Ostalo === Predlagani su razni drugi načini liječenja SHU, ali njihova djelotvornost nije potvrđena.<ref name=Prins2006/> Lijekovi od kojih se očekivala djelotvornost u smanjivanju poremećaja uzrokovanih stresom su [[antidepresivi]] i [[imunomodulator]]i.<ref name="pmid16029148">{{cite journal |author=Covelli V, Passeri ME, Leogrande D, Jirillo E, Amati L |title=Drug targets in stress-related disorders |journal=Curr. Med. Chem. |volume=12 |issue=15 |pages=1801–9 |year=2005 |pmid=16029148 | doi = 10.2174/0929867054367202}}</ref> Mnogi pacijenti sa SHU su preosjetljivi na lijekove, naročito na [[sedativi|sedative]], dok neki pate do [[preosjetljivosti na hranu]] i hemijske tvari.<ref>{{cite web | author = National Center for Infectious Diseases | title = Treatment of Patients with Chronic Fatigue Syndrome | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention]] | date = 11. 5. 2005 | url = http://www.cdc.gov/ncidod/diseases/cfs/treat.htm | access-date = 7. 4. 2008}}</ref> Pacijenti sa SHU u usporedbi s oboljelima od drugih bolesti imaju vrlo slab odgovor na [[placebo]], što je možda uzrokovano njihovim izmijenjenim psihijatrijskim i psihološkim očekivanjima u vezi njihove bolesti.<ref name=Cho2005/> == Prognoza == === Oporavak === Sistematski pregledni rad koji je obuhvatio 14 istraživanja ishoda neliječenih bolesnika sa SHU otkrila je da je "medijan stope potpunog oporavka 5% (raspon, 0–31%), te da je medijan proporcije pacijenata kod kojih je došlo do poboljšanja 39.5% (raspon, 8–63%). Stopa povratka na posao je u tri obuhvaćene studije ishoda bila od 8 do 30%." .... " U pet studija se tokom radoblja praćenja pogoršanje simptoma javilo u 5 do 20% pacijenata." Dobar je ishod bio udružen s blažim umorom u vrijeme početka istraživanja, osjećajem kontrole nad svojim simptomima, i nepripisivanju bolesti tjelesnim uzrocima.<ref name=Cairns2005>{{cite journal |author=Cairns R, Hotopf M |title=A systematic review describing the prognosis of chronic fatigue syndrome |journal=Occupational medicine (Oxford, England) |volume=55 |issue=1 |pages=20–31 |year=2005 |pmid=15699087 |doi=10.1093/occmed/kqi013 |url=http://occmed.oxfordjournals.org/cgi/reprint/55/1/20}}</ref> Drugi je pregledni rad otkrio da djeca imaju bolju prognozu od odraslih, te da se tokom razdoblja praćenja oporavilo 54–94% djece, u usporedbi s 10% odraslih koji su se vratili na razinu funkcioniranja od prije bolesti.<ref name=Joyce1997>{{cite journal |author=Joyce J, Hotopf M, Wessely S. |title=The prognosis of chronic fatigue and chronic fatigue syndrome: a systematic review. |journal=QJM |volume=90 |issue=3|pages=223–33 |year=1997 |pmid=9093600 |doi=10.1093/qjmed/90.3.223|url=https://archive.org/details/sim_qjm_1997-03_90_3/page/223}}</ref> Prema CDC, kašnjenje s dijagnozom i počinjanjem liječenja može smanjiti šansu za oporavak.<ref name="CDC Basic Overview">{{cite web | last = | first = | authorlink = | coauthors = | title = CFS Toolkit for Health Care Professionals: Basic CFS Overview | work = | publisher = U.S. Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Prevention | date = | url = http://www.cdc.gov/cfs/pdf/Basic_Overview.pdf | format = PDF file, 31 KB | doi = | access-date = 19. 3. 2008}}</ref> === Smrti === Veza SHU i smrtnosti je nejasna. Sistematski pregledni rad koji je obuhvatio 14 istraživanja ishoda neliječenih bolesnika sa SHU zabilježio je 8 smrti, od kojih dvije nisu bile u vezi sa SHU, jedan ispitanik počinio je samoubistvo, a okolnosti smrti ostale petorice ostale su nejasne.<ref name=Cairns2005/> Do danas su provedene dvije studije o očekivanom trajanju života oboljelih od SHU. Preliminarna studija članova grupa za samopomoć oboljelih od SHU izvijestila je o većoj vjerovatnosti umiranja u ranijoj dobi od karcinoma i samoubistva,<ref name = HCWI>{{cite journal |author=Jason LA, Corradi K, Gress S, Williams S, Torres-Harding S |title=Causes of death among patients with chronic fatigue syndrome |url=https://archive.org/details/sim_health-care-for-women-international_2006-08_27_7/page/615 |journal=Health care for women international |volume=27 |issue=7 |pages=615–26 |year=2006 |pmid=16844674 |doi=10.1080/07399330600803766}}</ref> dok je druga studija mnogo s mnogo većim brojem ispitanika i duljim periodom praćenja otkrila da se [[stopa smrtnosti]] oboljelih od SHU ne razlikuje od one u općoj populaciji u [[SAD]].<ref>{{cite journal |author=Smith WR, Noonan C, Buchwald D |title=Mortality in a cohort of chronically fatigued patients |url=https://archive.org/details/sim_psychological-medicine_2006-09_36_9/page/1301 |journal=Psychological medicine |volume=36 |issue=9 |pages=1301–6 |year=2006 |pmid=16893495 |doi=10.1017/S0033291706007975}}</ref> == Epidemiologija == Budući da postoje brojne definicije SHU, procjene [[prevalencija|prevalencije]] veoma variraju. Studije u SAD govore o prevalenciji od 75 do 420 slučajeva SHU na 100.000 odraslih. [[CDC]] pak navodi da od SHU boluje više od milijun Amerikanaca, te da je približno 80% slučajeva nedijagnosticirano.<ref name="CDCBasic"/> Čini se da su ovoj bolesti podložne sve etničke i rasne skupine, te da su grupe s nižim pihodima nešto sklonije pojavi SHU.<ref name="CDCRisk"/> Žene obolijevaju češće, te čine 60 do 85% od ukupnog broja slučajeva; ipak, postoje naznake da je prevalencija među muškarcima niža zbog neprijavljivanja slučajeva. Bolest je češća kod ljudi u dobi od 40 do 59 godina. Krvni srodnici ljudi koji boluju od SHU imaj veću vjerovatnost da i sami obole.<ref name="CDCRisk"/><ref>{{cite journal | author = Walsh CM, Zainal NZ, Middleton SJ, Paykel ES | title = A family history study of chronic fatigue syndrome. | journal = Psychiatr Genet | volume = 11 | issue = 3 | pages = 123–8 | year = 2001 | pmid = 11702053 | doi = 10.1097/00041444-200109000-00003}}</ref> Nema dokaza da je SHU [[zarazna bolest]], iako je ustanovljena kod više članova iste obitelji; vjeruje se da je uzrok tome genetska veza, međutim potrebna su daljnja istraživanja da bi se ova pretpostavka potvrdila.<ref name="CDCDemographics">{{cite web | title = Chronic Fatigue Syndrome: Who's at Risk? | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention]] | date = 3. 5. 2006 | url = http://www.cdc.gov/cfs/cfsatrisk.htm | access-date = 12. 12. 2008}}</ref> === Slične bolesti i bolesti iz istog spektra === Neke bolesti se značajno preklapaju sa SHU. Poremećaji [[štitnjača|štitnjače]], [[anemija]] i [[dijabetes]] su samo neke od bolesti koje valja isključiti kod pacijenta kod kojega se sumnja na SHU.<ref name="CDC1994"/><ref name=NICECG53/><ref name="CFSeval">{{cite journal |author = Craig, T and Kakumanu S |title = Chronic fatigue syndrome: evaluation and treatment |journal = Am Fam Physician. |volume = 65 |issue = 6 |pages = 1083–90 |year = Mar 2002 |url = http://www.aafp.org/afp/20020315/1083.html |pmid = 11925084 |access-date = 29. 7. 2009 |archive-date = 26. 9. 2007 |archive-url = https://web.archive.org/web/20070926230745/http://www.aafp.org/afp/20020315/1083.html |url-status = dead }}</ref> Osobe sa [[fibromialgija|fibromialgijom]] pate od mišićnih boli i poremećaja spavanja. Umor i mišićna bol često se javljaju kao u početnim fazama raznih nasljednih bolesti mišića, a također i u nekim autoimunim, endokrinološkim i metaboličkim sindromima; kako kod njih nema očitih biohemijskih/metaboličkih poremećaja niti neuroloških simptoma, smetnje se kod takvih bolesnika često pripisuju SHU ili fibromialgiji. [[Višestruka hemijska preosjetljivost]], [[sindrom zaljevskog rata]], te [[post-polio sindrom]] imaju simptome slične onima u SHU,<ref>{{cite journal | author = Vojdani A, Thrasher J | title = Cellular and humoral immune abnormalities in Gulf War veterans. | url = https://archive.org/details/sim_environmental-health-perspectives_2004-06_112_8/page/840 | journal = Environ Health Perspect | volume = 112|issue = 8|pages = 840–6|year = 2004|pmid = 15175170 | doi = 10.1289/ehp.6881}}</ref><ref name="polio">{{cite journal | author = Bruno RL, Creange SJ, Frick NM | title = Parallels between post-polio fatigue and chronic fatigue syndrome: a common pathophysiology? | journal = Am J Med. | volume = 105 |issue = 3A |pages = 66S–73S |year = 1998 |pmid = 9790485 | doi = 10.1016/S0002-9343(98)00161-2}}</ref> a za ovaj potonji se teoretizira da ima zajedničku patofiziološku osnovu sa SHU.<ref name="polio"/> Iako post-Lyme sindrom i SHU imaju mnoge iste karakteristike/simptome, jedna je studija pokazala da pacijenti s post-Lyme sindromom imaju više kognitivnih smetnji, a pacijenti sa SHU imaju više simptoma nalik gripi.<ref>{{cite journal | author = Gaudino EA, Coyle PK, Krupp LB | title = Post-Lyme syndrome and chronic fatigue syndrome. Neuropsychiatric similarities and differences. | journal = Arch Neurol | volume = 54 | issue = 11 | pages = 1372–6 | year = 1997 | pmid = 9362985}}</ref> Studija iz 2006. godine pokazala je da nedostaje literature na osnovu koje bi se ustanovila jasna razlika između nediferenciranih somatoformnih poremećaja i SHU. Autor studije tvrdi da je iskustvo umora kao potpuno tjelesno, a ne mentalno, sadržano u definiciji somatomorfnog poremećaja, dok to nije slučaj sa SHU.<ref>{{cite journal | author = van Staden WC | title = Conceptual issues in undifferentiated somatoform disorder and chronic fatigue syndrome. | journal = Curr Opin Psychiatry | volume = 19 | issue = 6 | pages = 613–8 | year = 2006 | pmid = 17012941}}</ref> Dijagnoza histerije nije prvenstveno dijagnoza na osnovu isključivanja drugih stanja i poremećaja, već zahtijeva zadovoljavanje kriterija na osnovu postizanja primarnog i sekundarnog dobitka iz bolesti.<ref>Jenkins R, Mowbray J, ed. Post-viral Fatigue Syndrome. 1991 John Wiley & Sons Ltd</ref> Primarna deprfesijamože se diferencijalno dijagnostički isključiti na osnovu nepostojanja [[anhedonija|anhedonije]] i [[la belle indifference]], varijabilnosti (labilnosti) raspoloženja, te prisutnosti senzornih fenomena i tjelesnih znakova kao što su ataksija, mioklonus, te, što je najvažnije, netolerancije vježbanja praćene parezom, općim lošim osjećanjem (malaise) i općom deterioracijom. Osjećaj potištenosti je također i veoma ućestala reakcijana gubitke uzrokovane hroničnom bolešću<ref>{{cite journal | author = Frank RG, Chaney JM, Clay DL, Shutty MS, Beck NC, Kay DR, Elliott TR, Grambling S | title = Dysphoria: a major symptom factor in persons with disability or chronic illness. | url = https://archive.org/details/sim_psychiatry-research_1992-09_43_3/page/231 | journal = Psychiatry Res | volume = 43 | issue = 3 | pages = 231–41 | year = 1992 | pmid = 1438622 | doi = 10.1016/0165-1781(92)90056-9}}</ref>, što u nekim slučajevima može prerasti u komorbidnu situacionu depresiju. === Komorbiditet === Mnogi pacijenti oboljeli od SHU imaju, ili se čini da imaju, i druge medicinske probleme ili srodne dijagnoze. Česta je komorbidna [[fibromialgija]], međutim samo pacijenti s fibromialgijom pokazuju abnormalne odgovore na bol.<ref>{{cite journal | author = Bradley LA, McKendree-Smith NL, Alarcon GS | title = Pain complaints in patients with fibromyalgia versus chronic fatigue syndrome. | journal = Curr Rev Pain | volume = 4 | issue = 2 | pages = 148–57 | year = 2000 | pmid = 10998728}}</ref> Fibromialgija se pojavljuje kod velikog postotka oboljelih do SHU u vremenu od pojave do druge godine trajanja SHU, pa neki isstraživači sugeriraju da su fibromialgija i SHU srodne bolesti.<ref>{{cite journal | author = Friedberg F, Jason LA | title = Chronic fatigue syndrome and fibromyalgia: clinical assessment and treatment. | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-clinical-psychology_2001-04_57_4/page/433 | journal = J Clin Psychol. | volume = 57 | issue = 4 | pages = 433–55 | year = 2001 | pmid = 11255201 | doi = 10.1002/jclp.1040}}</ref> Kako je već spomenuto, mnogi bolesnici sa SHU također imaju i druge smetnje kao što su [[sindrom iritabilnog crijeva]], bol u [[temporomandibularni zglob|temporomandibularnom zglobu]], [[glavobolju]] uključivo i [[migrena|migrenu]], te druge oblike [[mialgija|mialgije]]. Oboljeli od SHU imaju značajno veću učestalost poremećaja raspoloženja nego opća populacija.<ref>{{cite journal | author = Prins J, Bleijenberg G, Rouweler EK, van der Meer J. | title = Effect of psychiatric disorders on outcome of cognitive-behavioural therapy for chronic fatigue syndrome. | journal = Br J Psychiatry | volume = 187 | pages = 184–5 | year = 2005 | pmid = 16055833 | doi = 10.1192/bjp.187.2.184 }}</ref> U usporedbi s populacijom koja ne osjeća umor, muški bolesnici sa SHU imaju veću učestalost stanja poznatog kao [[sindrom hronične boli u zdjelici (CP/CPPS)]], a žene oboljele od SHU imaju veću učestalost [[hronična bol u zdjelici|hronične boli u zdjelici]].<ref>{{cite journal | author = Aaron LA, Herrell R, Ashton S, Belcourt M, Schmaling K, Goldberg J, Buchwald D | title = Comorbid clinical conditions in chronic fatigue: a co-twin control study. | journal = J Gen Intern Med | volume = 16 | issue = 1 | pages = 24–31 | year = 2001 | pmid = 11251747 | url = http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pubmed&pubmedid=11251747 | doi = 10.1111/j.1525-1497.2001.03419.x}}</ref> SHU je značajno češći kod žena s [[endometrioza|endometriozom]] negoli u općoj ženskoj populaciji u [[SAD]].<ref>{{cite journal | author = Sinaii N, Cleary SD, Ballweg ML, Nieman LK, Stratton P | title = High rates of autoimmune and endocrine disorders, fibromyalgia, chronic fatigue syndrome and atopic diseases among women with endometriosis: a survey analysis. | url = https://archive.org/details/sim_human-reproduction_2002-10_17_10/page/2715 | journal = Hum Reprod | volume = 17 | issue = 10 | pages = 2715–24 | year = 2002 | pmid = 12351553 | doi = 10.1093/humrep/17.10.2715}}</ref> == Historija == {{Glavni|Historija sindroma hroničnog umora}} Godine 1934. je u Okružnoj bolnici Los Angelesa zabilježena epidemija stanja koje je tad nazvano "atipični poliomijelitis". Stanje je bilo veoma nalik na ono koje se danas naziva SHU, tad je smatrano oblikom [[poliomijelitis]]a, a zahvatilo je velik broj medicinskih sestara i liječnika.<ref name="ISBN 0-7890-2196-X_p6-7">{{cite book | author = Patarca-Montero R| title=Medical Etiology, Assessment, and Treatment of Chronic Fatigue and Malaise |publisher=Haworth Press |location=|year=2004|pages=6–7|isbn=078902196X |oclc= |doi=}}</ref> Godine 1955. u londonskoj Royal Free Hospital izbila je još jedna epidemija koja je pretežno zahvatila medicinsko osoblje. Također je nalikovala na SHU, a nazvana je ''Royal Free disease'' (bolest bolnice "Royal Freee") i ''benigni mialgički encefalomijelitis''. Opisali su je Achenson, Ramsay i drugi.<ref name="pmid13472002">{{cite journal |author= |title=AN OUTBREAK of encephalomyelitis in the Royal Free Hospital Group, London, in 1955 |journal=Br Med J |volume=2 |issue=5050 |pages=895–904 |year=1957 |pmid=13472002 |doi= 10.1136/bmj.2.5050.895|url=http://books.google.com/books?id=QNqC7DUdJRsC&pg=PA7&lpg=PA7}}</ref> Godine 1969. benigni mialgički encefalomijelitis je po prvi put uvršten u Međunarodnu klasifikaciju bolesti, i to u grupu ''Bolesti nervnog sistema''.<ref name="ICD_8_ME">{{Citation | title = International Classification of Diseases | publisher = World Health Organization | year = 1969 | volume = I | edition = | pages = 158, (vol 2, pp. 173) | url = | doi = | id = | isbn = }}</ref> Naziv sindroma hroničnog umora predložen je 1988. godine u članku "Sindrom hroničnog umora: radna definicija", ([[Clinical descriptions of chronic fatigue syndrome#Holmes|Holmes definition]]), kao zamjena za ''sindrom hronične Epstein-Barr viroze''. Ova radna definicija bolesti publicirana je nakon što su epidemiolozi američkog [[Centers for Disease Control and Prevention]] ispitali pacijente zahvaćene epidemijom na području jezera Tahoe.<ref name=Holmes1988/><ref name="isbn0-19-263049-0">{{cite book |author=Sharpe M & Campling F |title=Chronic Fatigue Syndrome (CFS/ME): TheFacts |publisher=Oxford Press |location=Oxford |year=2000 |pages = 14,15 | url = http://books.google.com/books?id=_LqAIK616lgC&pg=PA14 |isbn=0-19-263049-0 |oclc= |doi=| access-date = 2. 4. 2008}}</ref><ref name="isbn0801879426">{{cite book |author=Packard RM, Berkelman RL, Brown PJ, Frumkin H |title=Emerging Illnesses and Society |publisher=JHU Press |location= |year= 2004 |pages = 156| url = http://books.google.com/books?id=EGNFPZrKIKMC&pg=PA156 |isbn=0801879426 |oclc= |doi=| access-date = 2. 4. 2008}}</ref> Godine 2006. je američki CDC otpočeo s programom informiranja široke javnosti o sindromu hroničnog umora.<ref name="CDCBasic"/> == Društvo i kultura == === Socijalni aspekti === Mnogi oboljeli od SHU žale se da dijagnoza ove bolesti sa sobom povlači značajnu [[socijalnu stigmu|socijalna stigma]], te da ih se često smatra [[simulant]]ima, [[hipohondrija|hipohondrima]], [[fobičnima|fobija]], da "traže pažnju". Budući da ne postoji niti jedna medicinska pretraga kojom se može dijagnosticirati SHU, smatra se da je lako simulirati simptome nalik SHU radi pribavljanja finansijske, socijalne ili emocionalne dobiti.<ref name="isbn: 1572301732">{{cite book | last = Rogers | first = Richard | title = Clinical Assessment of Malingering and Deception, Second Edition | publisher = Guilford Press | year = 1997 | location = New York, London | pages = 40| url = http://books.google.com/books?id=YZ6uK4Cjd_MC&pg=PA40 | isbn = 1572301732}}</ref><ref name="isbn: 0773529942">{{cite book | last = Malleson | first = Andrew | title = Whiplash and Other Useful Illnesses | publisher = McGill-Queen's Press | year = 2005 | location = Quebec | pages = 59 | url = http://books.google.com/books?id=naDghccZhEwC&pg=PA59 | isbn = 0773529942}}</ref> Oboljeli od SHU argumentiraju da su korist od naknada za bolovanje odnosno invalidnina mnogo skromnije nego što se misli, i da bi oboljeli od SHU mnogo radije bili zdravi i nezavisni. Australske kliničke smjernice za SHU iz 2002. navode: "U odsutnosti dokaza da se radi o simuliranju, valja izbjegavati sumnjičenja o podsvijesnoj motivaciji; psihoanalitički koncept "sekundarne dobiti" je u medikolegalnim krugovima prečesto zlorabljen, i nema čvrstu empirijsku podlogu".<ref name="AU-2002">{{cite journal | author = Working Group of the Royal Australasian College of Physicians | title = Chronic fatigue syndrome. Clinical practice guidelines--2002. | journal = Med J Aust | volume = 176 | pages = Suppl:S23–56 | year = 2002 | pmid = 12056987 | url = http://www.mja.com.au/public/guides/cfs/cfs2.html | nopp = true | date = | access-date=29. 7. 2009 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071022032700/http://www.mja.com.au/public/guides/cfs/cfs2.html | archive-date=22. 10. 2007 | url-status = dead }}</ref> Jedna je studija pokazala da oboljeli od SHU trpe težak [[psihosocijalni]] teret.<ref name="PMID_12097786">{{cite journal | author = Van Houdenhove B, Neerinckx E, Onghena P, Vingerhoets A, Lysens R, Vertommen H | title = Daily hassles reported by chronic fatigue syndrome and fibromyalgia patients in tertiary care: a controlled quantitative and qualitative study. | journal = Psychother Psychosom | volume = 71 | issue = 4 | pages = 207–13 | year = 2002 | pmid = 12097786 | doi = 10.1159/000063646}}</ref> U jednoj drugoj studiji koju je provelo britansko udruženje pacijenata na 2338 ispitanika pokazalo je da upravo bolesnici s najtežim simptomima često dobijaju najmanje potpore od zdravstvenih i socijalnih službi.<ref name="Neglected">[http://www.afme.org.uk/res/img/resources/Severely%20Neglected.pdf Action for M.E. in the UK, Severely Neglected: Membership Survey] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101216044552/http://www.afme.org.uk/res/img/resources/Severely%20Neglected.pdf |date=16. 12. 2010 }} London: Action for M.E.; 2001</ref> Također je dokazano da oboljeli od SHU dobijaju manje socijalne potpore nego pacijenti izliječeni od karcinoma ili pak zdravi ispitanici iz kontrolne skupine, što može perpetuirati težinu umora i funkcionalnu onesposobljenost u SHU.<ref name="nosupport">{{cite journal | author = Prins JB, Bos E, Huibers MJ, Servaes P, van der Werf SP, van der Meer JW, Bleijenberg G | title = Social support and the persistence of complaints in chronic fatigue syndrome. | journal = Psychother Psychosom | volume = 73 | issue = 3 | pages = 174–82 | year = 2004 | pmid = 15031590 | doi = 10.1159/000076455}}</ref> Istraživanje koje je proveo Thymes Trust otkrilo je da djeca oboljela od SHU često tvrde kako se bore za priznavanje svojih potreba i/ili osjećaju da ih zdravstveno i nastavno osoblje zlostavlja.<ref name="colby_special">{{cite journal | author = Colby J | title = Special problems of children with myalgic encephalomyelitis/chronic fatigue syndrome and the enteroviral link. | journal = J Clin Pathol | volume = 60 | issue = 2 | pages = 125–8 | year = 2007 | id = 16935964 | doi = 10.1136/jcp.2006.042606 | pmid = 16935964}}</ref> Nedorečenost SHU kao medicinskog stanja uzrokuje jak osjećaj stigmatiziranosti.<ref>{{cite journal | author = Looper KJ, Kirmayer LJ | title = Perceived stigma in functional somatic syndromes and comparable medical conditions. | url = https://archive.org/details/sim_journal-of-psychosomatic-research_2004-10_57_4/page/373 | journal = J Psychosom Res | volume = 57 | issue = 4 | pages = 373–8 | year = 2004 | pmid = 15518673}}</ref> Druga studija sugerira da, iako nema spolne razlike u simptomima SHU, muškarci i žene različito percipiraju svoju bolest, a zdravstveni radnici tretiraju ih na različite načine.<ref>{{cite journal | author = Clarke JN | title = Chronic fatigue syndrome: gender differences in the search for legitimacy. | journal = Aust N Z J Ment Health Nurs | volume = 8 | issue = 4 | pages = 123–33 | year = 1999 | pmid = 10855087 | doi = 10.1046/j.1440-0979.1999.00145.x}}</ref> [[Anksioznost]] i [[depresija]] česta su posljedica emocionalnih, socijalnih i finansijskih kriza uzrokovanih sindromom hroničnog umora; analiza podataka o smrti oboljelih od SHU pokazala je da je [[samoubistvo]] jedan od tri najčešća uzroka smrti, te da je prosječna dob samoubica sa SHU mnogo niža od prosječne dobi samoubica iz ostale populacije.<ref name = HCWI/> === Odnosi ljekar - pacijent === U početku mnogi ljekari nisu priznavali SHU kao realno postojeće medicinsko stanje, niti je postojalo slaganje kolika je prevalencija SHU.<ref name="pmid1794092">{{cite journal | last = Wallace | first = PG | title = Post-viral fatigue syndrome. Epidemiology: a critical review | url = https://archive.org/details/sim_british-medical-bulletin_1991-10_47_4/page/942 | journal = Br Med Bull. | volume = 47 | issue = 4 | pages = 942–951 | year = 1991 | month = October | pmid = 1794092}}</ref><ref name="pmid9231495">{{cite journal | last = Mounstephen | first = A, | coauthors = Sharpe M. | title = Chronic fatigue syndrome and occupational health | journal = Occup Med (Lond). May;47(4):. | volume = 47 | issue = 4 | pages = 217–227 | year = 1997 | month = May | pmid = 1794092 | doi = 10.1093/occmed/47.4.217}}</ref> Bilo je mnogo neslaganja u pogledu vjerojatnih uzroka, dijagnostike i liječenja te bolesti.<ref name="pmid11446147">{{cite journal |author=Hooge J |title=Chronic fatigue syndrome: cause, controversy and care |journal=Br J Nurs |volume=1 |issue=9 |pages=440–1, 443, 445–6 |year=1992 |pmid=1446147 |doi=}}</ref><ref name="pmid8856816">{{cite journal |author=Sharpe M |title=Chronic fatigue syndrome |url=https://archive.org/details/sim_psychiatric-clinics-of-north-america_1996-09_19_3/page/549 |journal=Psychiatr. Clin. North Am. |volume=19 |issue=3 |pages=549–73 |year=1996 |pmid=8856816| doi = 10.1016/S0193-953X(05)70305-1}}</ref><ref name="pmid8474729">{{cite journal |author=Denz-Penhey H, Murdoch JC |title=General practitioners acceptance of the validity of chronic fatigue syndrome as a diagnosis |journal=N. Z. Med. J. |volume=106 |issue=953 |pages=122–4 |year=1993 |pmid=8474729 |doi=}}</ref><ref name="pmid11051301">{{cite journal |author=Greenlee JE, Rose JW |title=Controversies in neurological infectious diseases |journal=Semin Neurol |volume=20 |issue=3 |pages=375–86 |year=2000 |pmid=11051301| doi = 10.1055/s-2000-9429}}</ref><ref name="pmid17535450">{{cite journal |author=Horton-Salway M |title=The ME Bandwagon and other labels: constructing the genuine case in talk about a controversial illness |journal=Br J Soc Psychol |volume=46 |issue=Pt 4 |pages=895–914 |year=2007 |pmid=17535450 |doi=10.1348/014466607X173456}}</ref> Kontekst u kojem se pobija postojanje ove bolesti može teško pogoditi oboljele od SHU, oštetiti odnos liječnika i pacijenta, liječnikovo pouzdanje da je ustanju dijagnosticirati i liječiti, sposobnost da s pacijentom razgovara o toj bolesti, te potaknuti bolna pitanja o odšteti, bolovanju, krivici.<ref name="pmid12194900">{{cite journal |author=Engel CC, Adkins JA, Cowan DN |title=Caring for medically unexplained physical symptoms after toxic environmental exposures: effects of contested causation |journal=Environ. Health Perspect. |volume=110 Suppl 4 |issue= |pages=641–7 |year=2002 |pmid=12194900 |doi=}}</ref> Etiologija SHU nije poznata, i u stručnoj javnosti vladaju velike podjele oko toga treba li finansiranje istraživanja i liječenje SHU usmjeriti na fiziološke, psihološke ili psihosocijalne aspekte SHU. Podjela je naročito duboka između pacijenata, te zagovornika psihološkog i psihosocijalnog liječenja u Velikoj Britaniji.<ref name="pmid17535450"/> Oboljeli od SHU žale se kako moraju voditi tešku borbu za zdravstvenu pomoć i zakonsko priznavanje, a sve zbog birokratskog nijekanja ove bolesti zato što joj je etiologija nepoznata. Neslaganja o tome kako bi se zdravstveni sistem trebao postaviit prema ovoj bolesti uzrokovalo je dugotrajan i skup sukob svih umiješanih.<ref name="pmid9231495"/><ref name="pmid16085344">{{cite journal | last = Dumit | first = J. | title = Illnesses you have to fight to get: facts as forces in uncertain, emergent illnesses.| journal = Soc Sci Med. | volume = Feb;62 | issue = 3 | pages = 577–90 | date = 8. 8. 2005 | pmid = 16085344}}</ref> === Naziv === Odabir naziva za sindrom hroničnog umora bio je velik problem budući da nema suglasja između kliničke, istraživačke i bolesničke zajednice o karakteristikama i uzrocima ove bolesti. Različiti autoriteti za ovu bolest smatraju da je SHU bolest centralnog nervnog sistema, infektivna ili post-infektivna bolest; kardiovaskularni, imunološki ili psihijatrijski poremećaj; smatraju i da SHU može biti ne samo jedan homogeni poremećaj sa širokim spektrom kliničkih slika, već i grupa različitih poremećaja koji imaju iste kliničke karakteristike. Različite zajednice su u razna vremena nazivale ovu bolest veoma različito. Osim naziva "sindrom hroničnog umora", korišteni su i nazivi: Akureyrijeva bolest, benigni mijalgički encefalomijelitis, sindrom imunološke disfunkcije s hroničnim umorom, hronična infektivna mononukleoza, epidemijski mijalgički encefalomijelitis, epidemijska neuromijastenija, islandska bolest, mijalgički encefaltis, mijalgička ecefalopatija, postviralni sindrom hroničnog umora, raphe nucleus encefalopatija, bolest bolnice Royal Free, Tapanui grpipa, japijevska gripa ("yuppie flu", naziv se danas smatra pogrdnim).<ref name = NORD>{{cite web | author= NORD | title =Chronic Fatigue Syndrome/Myalgic Encephalomyelitis | publisher = National Organization for Rare Disorders, Inc.| date = 23. 6. 2008| url = http://www.rarediseases.org/search/rdbdetail_abstract.html?disname=Chronic%20Fatigue%20Syndrome/Myalgic%20Encephalomyelitis | format = html | doi = | access-date = 1. 7. 2008}}</ref><ref>{{cite book | isbn = 0393034089 | last = Donoghue | first = PJ | coauthors = Siegel ME | url = http://books.google.ca/books?id=8r1dnOxPwdEC&pg=PA15 | access-date = 17. 9. 2008 | title = Sick And Tired Of Feeling Sick And Tired: Living with Invisible Chronic Illness | publisher = [[W. W. Norton & Company]] | year= 1992 | pages = 15}}</ref> Mnogi vjeruju da bi naziv koji zvuči više medicinski, poput naziva "sindrom imunološke disfunkcije s hroničnim umorom" (CFIDS, "chronic fatigue immune dysfunction syndrome" ), ili pak "mijalgički encefaltis", u javnosti poboljšao percepciju ove bolesti,<ref>{{cite web | url = http://www.cfids.org/cfidslink/me-article.asp | title = About CFIDS | publisher = CFIDS Association of America | access-date = 23. 10. 2008 | archive-url = https://web.archive.org/web/20100628093038/http://www.cfids.org/cfidslink/me-article.asp | archive-date=28. 6. 2010 | url-status = dead }}</ref> jer smatraju da naziv SHU trivijalizira ovu bolest i onemogućava da je se shvati kao ozbiljan zdravstveni problem.<ref name=pmid12448589 >{{cite journal |author=Sharpe M |title=The report of the Chief Medical Officer's CFS/ME working group: what does it say and will it help? |journal=Clin Med |volume=2 |issue=5 |pages=427–9 |year=2002 |pmid=12448589 |doi=}}</ref><ref>{{cite news |url = http://www.nytimes.com/2007/07/17/science/17fatigue.html | publisher = [[The New York Times]] | last = Tuller | first = D | title = Chronic Fatigue Syndrome No Longer Seen as "Yuppie Flu" | date = 17. 7. 2007 | accessdate = 23. 10. 2008 }}</ref> Istraživači dovode u pitanje preciznost naziva "mijalgički encefaltis" budući da "nema jasnih patoloških promjena ni u mišićima, niti u centralnom nervnom sistemu".<ref name="pmid 10583715">{{cite journal |author= Evangard B, Schacterie R.S., Komaroff A. L. |title=Chronic fatigue syndrome: new insights and old ignorance |journal=Journal of Internal Medicine |volume=Nov;246 |issue=5 |pages=455–469 |year=1999 |pmid=10583715 |doi= 10.1046/j.1365-2796.1999.00513.x|url= http://www.doi.org/10.1046/j.1365-2796.1999.00513.x| access-date = 3. 11. 2008}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.iop.kcl.ac.uk/iop/PRT/cfs.htm |title=The Psychiatry Research Trust - Chronic Fatigue Syndrome |format= |work= |access-date=30. 11. 2008}}</ref> Zbog toga su 1996. godine britanska Kraljevska udruženja liječnika, psihijatara i liječnika opće medicine (Royal Colleges of Physicians, Psychiatrists and General Practitioners) preporučila korištenje naziva "sindrom hroničnog umora", a ne "mijalgički encefalomijelitis".<ref name="pmid 10583715"/><ref name="isbn 1-86016-046-8">{{cite book |author=Royal Colleges of Physicians, Psychiatrists and General Practitioners |title=Chronic fatigue syndrome; Report of a joint working group of the Royal Colleges of Physicians, Psychiatrists and General Practitioners |url=https://archive.org/details/chronicfatiguesy0000unse_x3e1 |year= 1996|publisher=Royal College of Physicians of London |location=London, UK |isbn=1-86016-046-8 }}</ref> Ta je preporuka uvažena samo donekle, i doživjela je teške kritike zato što nije uvažila gledišta oboljelih. U jednom komentaru u ''Lancetu'' 2002. godine citirano je istraživanje "Radne grupe za sindrom hroničnog umora/mijalgički encefalomijelitis"<ref name="group cfs/me 2002 ">{{cite web | last = | first = | coauthors = Working Party on CSF/ME | title = Report of the Working Party on CSF/ME to the Chief Medical Officer for England and Wales | work = | publisher = Department of Health | date = januar 2002 | url = http://www.doh.gov.uk/cmo/cfsmereport/cfsmereport.pdf | format = pdf | doi = | access-date = 25. 1. 2009 | archive-date = 22. 3. 2003 | archive-url = https://web.archive.org/web/20030322075848/http://www.doh.gov.uk/cmo/cfsmereport/cfsmereport.pdf | url-status = bot: unknown }}</ref> uz objašnjenje kako činjenica da se za ovu bolest koriste oba naziva simbolizira poštovanje za razičita stanovišta o njoj, uz istovremeno priznavanje da i dalje nema konsenzusa o nazivu koji bi bio svima prihvatljiv.<ref name="PMID_11809249">{{cite journal |author=Clark C, Buchwald D, MacIntyre A, Sharpe M, Wessely S |title=Chronic fatigue syndrome: a step towards agreement |journal=Lancet |volume=359 |issue=9301 |pages=97–8 |year=2002 |month=January |pmid=11809249 |doi= 10.1016/S0140-6736(02)07336-1|url=http://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0140673602073361}}</ref> == Reference == {{refspisak|3}} [[Kategorija:Sindromi]] 5j4xh52ysg079chuwgh506xu5x6wewj Trafalgar 0 93355 3426175 3408723 2022-07-30T16:12:06Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Spain Cabo Trafalgar.jpg|mini|Svjetionik na Trafalgaru]] '''Trafalgar''' ([[španski jezik|špa.]] ''Cabo Trafalgar'') je rt u provinciji [[Cádiz]] na jugozapadu [[Španija|Španije]]. Nalazi se sjeverozapadno od [[Gibraltar]]a na obali [[Atlantski okean|Atlantskog okeana]]. Poznat je po velikoj pomorskoj bitki<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/event/Battle-of-Trafalgar-European-history|title=Battle of Trafalgar {{!}} European history|newspaper=Encyclopedia Britannica|access-date=2016-11-03}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.oxfordreference.com/search?q=trafalgar&searchBtn=Search&isQuickSearch=true|title=Search Results - Oxford Reference|accessdate=2016-11-03}}</ref> koja se odigrala u blizini Trafalgara [[1805]]. godine između Napoleonove flote i udružene savezničke mornarice. Leži na obali Atlantskog okeana, sjeverozapadno od Gibraltarskog moreuza na 36°10'58"S, 6°2'2"Z. Ime je arapskog porijekla od izraza, ''Taraf al-Ghar'' (طرف الغار pećinski ili lovorov rt).<ref>{{Cite web|url=http://web.usal.es/~joluin/historiadelalengua/toponimos.htm|title=2|date=2010-05-28|accessdate=2016-11-03|archive-date=28. 5. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100528042400/http://web.usal.es/~joluin/historiadelalengua/toponimos.htm|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://dle.rae.es/?id=1mkF7HE%7C1mkjvnG|title=algar¹; algar²|last=ASALE|first=RAE -|newspaper=Diccionario de la lengua española|language=es-ES|access-date=2016-11-03}}</ref>{{stub-geog}} {{Commonscat|Cape Trafalgar}} [[Kategorija:Geografija Španije]] grit2hi9dzo0fs2ml24yrmgndaau1oh Adis Nurković 0 95151 3426343 3408895 2022-07-31T11:49:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Adis Nurković | slika = | punoime = Adis Nurković | nadimak = | datumrođenja = {{datum rođenja i godine|1986|4|28}} | rodnigrad = [[Velika Kladuša]] | rodnadržava = [[SFR Jugoslavija]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | visina = 1,96 m | pozicija = [[Golman]] | trenutniklub = [[NK Čelik|Čelik]] | brojnadresu = 13 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = | omladinskipogoni = | godine1 = 2006 | klubovi1 = [[NK Krajišnik Velika Kladuša|Krajišnik]] | nastupi(golovi)1 = ? (?) | godine2 = 2006–2007 | klubovi2 = [[HNK Cibalia Vinkovci|Cibalia]] | nastupi(golovi)2 = ? (?) | godine3 = 2007–2010 | klubovi3 = [[NK Travnik|Travnik]] | nastupi(golovi)3 = 42 (0) | godine4 = 2010–2011 | klubovi4 = [[Slaven Belupo Koprivnica|Slaven Belupo]] | nastupi(golovi)4 = 1 (0) | godine5 = 2011–2014 | klubovi5 = [[NK Čelik|Čelik]] | nastupi(golovi)5 = 37 (0) | godine6 = 2014–2017 | klubovi6 = [[NK Travnik|Travnik]] | nastupi(golovi)6 = 97 (0) | godine7 = 2017– | klubovi7 = [[FC Flamurtari|Flamurtari]] | nastupi(golovi)7 = 9 (0) | reprezentacija = da | nacionalnegodine1 = 2008 | nacionalneekipe1 = [[Nogometna reprezentacija Bosne i Hercegovine U-21|BiH U-21]] | nacionalninastupi(golovi)1 = 4 (0) | nacionalnegodine2 = 2008–2009 | nacionalneekipe2 = [[Nogometna reprezentacija Bosne i Hercegovine|BiH]] | nacionalninastupi(golovi)2 = 1 (0) | nacionalnegodine3 = 2017– | nacionalneekipe3 = [[Nogometna reprezentacija Kosova|Kosovo]] | nacionalninastupi(golovi)3 = 1 (0) | zadnjeuređivanje = 9. novembar 2017 }} '''Adis Nurković''' ({{jez-sq|Adis Nurkoviq}}; rođen 23. aprila 1986. godine u [[Velika Kladuša|Velikoj Kladuši]]) je naturalizirani [[Kosovo|kosovski]] [[nogomet]]ni [[golman]] porijeklom iz Bosne i Hercegovine. Trenutno igra za [[NK Čelik|Čelik]].<ref>{{cite web|title=SAN Dnevne novine|url=http://san.ba/index.php?id=5311|website=san.ba|accessdate=9. 11. 2017|date=6. 7. 2011|archive-date=6. 7. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706132124/http://san.ba/index.php?id=5311|url-status=bot: unknown}}</ref> Igrao je za [[HNK Cibalia]] u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], te za [[NK Krajišnik]] u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Nurković je bio standardni član [[Bosanskohercegovačka nogometna reprezentacija U21|reprezentacije Bosne i Hercegovine U21]], ali je, također, debitovao na prvi tim [[Bosanskohercegovačka nogometna reprezentacija|bosanskohercegovačke nogometne reprezentacije]] u prijateljskoj utakmici protiv hrvatskog kluba [[HNK Rijeka]] (11. februar 2009. godine), koji je završio porazom bosanskohercegovačke reprezentacije od 3:2. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://www.transfermarkt.com/adis-nurkovic/profil/spieler/46063 Profil] na transfermarkt.com {{NK Čelik Zenica - trenutni sastav}} {{DEFAULTSORT:Nurkovic, Adis}} [[Kategorija:Rođeni 1986.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački nogometaši]] [[Kategorija:HNK Cibalia nogometaši]] [[Kategorija:NK Krajišnik nogometaši]] [[Kategorija:NK Travnik nogometaši]] [[Kategorija:Biografije, Velika Kladuša]] tbgarw2ubeyfy42op0er7x6z5yd315a Spisak Macintosh računara 0 96056 3426229 3162600 2022-07-31T00:23:52Z 777sms 20485 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300C.jpg]] → [[File:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300c.jpg]] [[c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error) · the official name is 2300c not 2300C wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Macintosh_128k_transparency.png|mini|desno|Prvi Macintosh računar]] {{Glavni|Apple Macintosh}} '''Macintosh''' je linija [[Lični računar|ličnih računara]] koje izumio i razvio [[Apple (računarstvo)|Apple Computer]]. Ime dobio od ''McIntosh'' jabuke. Prvi Macintosh je predstavljen [[24. januar]]a [[1984]]<ref>[http://www.wired.com/science/discoveries/news/2008/01/dayintech_0124 Jan. 24, 1984: Birth of the Cool]</ref><ref>[http://www.mac-history.net/apple-history-tv/2008-08-25/apple-history-tv-the-introduction-of-the-first-mac-on-january-24th-1984 Apple History TV: The introduction of the first Mac on January 24th, 1984]</ref>. Bio je to prvi komercijalno uspješan lični računar koji je koristio [[grafički interfejs]] i [[miš(hardver)|miš]] umjesto tada standarnog komando linijskog [[interfejs]]a. == All-in-one == All-in-one u svijetu Macintosh-a znači da je ekran ugrađen u kućište kompjutera. Tastatura i miš se uvijek moraju prikopčati. To uključuje sve kompaktne Macintosh-e, [[Macintosh LC 500 serija]] i [[iMac]] serija, između ostalih. <gallery> Image:Macplus.jpg|'''128'''<ul><li>[[Macintosh 128K]]</li><li>[[Macintosh 512K]]</li><li>[[Macintosh 512Ke]]</li><li>[[Macintosh Plus]]</li></ul> Image:Macintosh XL.jpg|'''Lisa'''<ul><li>[[Macintosh XL]]<ref>The case is originally that of the [[Apple Lisa|Lisa 2/10]].</ref></li></ul> Image:Macintosh SE b.jpg|'''SE '''<ul><li>[[Macintosh SE]]</li><li>[[Macintosh SE FDHD]]</li><li>[[Macintosh SE/30]]</li></ul> Image:Macintosh Classic 2.jpg|'''Classic'''<ul><li>[[Macintosh Classic]]</li><li>[[Macintosh Classic II]]</li></ul> Image:Macintosh Color Classic.jpg|'''Color Classic'''<ul><li>[[Macintosh Color Classic|Mac. Color Classic]]</li><li>[[Macintosh Color Classic II|Mac. Color Classic II]]</li></ul> Image:LC520.jpg|'''LC 500 series'''<ul><li>[[Macintosh LC 520]]</li><li>[[Macintosh LC 550]]</li><li>[[Macintosh LC 575]]</li><li>[[Macintosh LC 580]]</li><li>[[Macintosh TV]]<ref>Ovaj model je izašao u crnoj boji umjesto sive.</ref></li></ul> Image:Power_Macintosh_5500.png|'''Power Macintosh 5000 series'''<ul><li>[[Power Macintosh 5200|Power Mac. 5200]]</li><li>[[Power Macintosh 5300|Power Mac. 5300]]</li><li>[[Power Macintosh 5400|Power Mac. 5400]]</li><li>[[Power Macintosh 5500|Power Mac. 5500]]</li></ul> Image:Twentieth Anniversary Macintosh.jpg|'''20th Anniversary Mac.'''<ul><li>[[Twentieth Anniversary Macintosh|20th Anniversary Mac.]]</li></ul> Image:Power Mac G3 AIO corrected.jpg|'''Power Macintosh G3 AIO'''<ul><li>[[Power Macintosh G3 AIO|Power Mac. G3 AIO]]</li></ul> Image:IMac Bondi Blue.jpg|'''iMac'''<ref name="Colors">Ovaj kompjuter je dostupan u različitim bojama.</ref><ul><li>[[iMac G3]]</li><li>[[iMac G3|iMac G3 (slot l.)]]<ref>Optički uređaj je zamjenjen od tray-loading na slot-loading.</ref></li></ul> Image:IMac_G4_sunflower7.png|'''iMac (flat panel)'''<ul><li>[[iMac G4]]<ref>Dostupan sa 15-, 17- i 20-inčnim ekranima.</ref></li></ul> Image:EMac.png|'''eMac'''<ul><li>[[eMac]]</li></ul> Image:IMac G5 Rev. A front.jpg|'''iMac G5'''<ref>Dostupan sa 17- i 20-inčnim ekranima.</ref><ul><li>[[iMac G5]]</li><li>[[iMac G5]] (Ambient Light Sensor)</li></ul> Image:IMacG5FR whiteBG.jpg|'''iMac with iSight'''<ref>Tanje od originalnog iMac G5 kućišta, sa oblom pozadinom i integrisanom [[iSight]] kamerom, dostupan sa 17- i 20-inčnim ekranima.</ref><ul><li>[[iMac G5]] (iSight)</li><li>[[Intel iMac#Models|iMac Core]]</li><li>[[Intel iMac#Models|iMac Core 2]]</li></ul> Image:imac 2007.png|'''Aluminum iMac'''<ref>Distinguishable from iMac G5s by its slimmer, aluminijskog kućišta i crnom ograničenju oko ekrana. Dostupan sa 20- i 24-inčnim modelima, oba sa 16:10 [[aspect ratio]].</ref><ul><li>[[Intel iMac#Models|iMac Core 2]]</li></ul> </gallery> == Desktop == "[[Desktop kompjuter|Desktop]]" je korišten u značenju od horizontalnog kućišta kojeg je moguće postaviti ispod ekrana. [[Macintosh II serija]] su bili prvi Macintosh-i koji su koristili takva kućišta, ali prava desktop kućišta nisu u Apple-ovoj prizvodnoj linij današnjice. Ova sekcija također uključuje moderna kućišta koja su premala da bi se postavila ispod normalnog ekrana. <gallery> Image:MacII.jpg|'''II'''<ul><li>[[Macintosh II]]</li><li>[[Macintosh IIx]]</li><li>[[Macintosh IIfx]]</li></ul> Image:Macintosh IIcx.jpg|'''IIcx'''<ul><li>[[Macintosh IIcx]]</li><li>[[Macintosh IIci]]</li><li>[[Macintosh Quadra 700|Mac. Quadra 700]]<ref>The case is flipped on its side, creating a minitower.</ref></li></ul> Image:Macintosh IIsi 2.jpg|'''IIsi'''<ul><li>[[Macintosh IIsi]]</li></ul> Image:Macintosh IIvx.jpg|'''IIvx'''<ul><li>[[Macintosh IIvx]]</li><li>[[Macintosh IIvi]]</li><li>[[Macintosh Centris 650]]</li><li>[[Power Macintosh 7100|Power Mac. 7100]]</li></ul> Image:Macintosh LC.jpg|'''LC'''<ul><li>[[Macintosh LC]]</li><li>[[Macintosh LC II]]<li>[[Macintosh LC III]]</li><li>[[Macintosh LC III+]]</li><li>[[Macintosh LC 475]]</li><li>[[Macintosh Quadra 605|Mac. Quadra 605]]<ref>The exterior shell is heavily modified, but the inside is the same.</ref></li></ul> Image:Macintosh Quadra 610.jpg|'''Centris 610'''<ul><li>[[Macintosh Centris 610]]<li>[[Macintosh Centris 660AV|Mac. Centris 660AV]]</li><li>[[Apple Workgroup Server|Workgroup Server]] 60</li><li>[[Power Macintosh 6100|Power Mac. 6100]]</li></ul> Image:Macintosh G3 DT.jpg|'''Power Mac. 7500'''<ref>Even though this case was introduced with the [[Power Macintosh 7200]], Apple uses the later "[[Power Macintosh 7500]]" as the designation. This case is unofficially known as the "[[Outrigger Macintosh|Outrigger]]".</ref><ul><li>[[Power Macintosh 7200|Power Mac. 7200]]</li><li>[[Power Macintosh 7300|Power Mac. 7300]]</li><li>[[Power Macintosh 7500|Power Mac. 7500]]</li><li>[[Power Macintosh 7600|Power Mac. 7600]]</li><li>[[Power Macintosh G3|Power Mac. G3 DT]]</li></ul> Image:Macintosh Performa 6300.jpg|'''Quadra 630'''<ul><li>[[Macintosh Quadra 630]]</li><li>[[Power Macintosh 6200|Power Mac. 6200]]</li><li>[[Power Macintosh 6300/160|Power Mac. 6300]]</li></ul> Image:Power Macintosh 7220.jpg|'''Power Macintosh 4400'''<ul><li>[[Power Macintosh 4400|Power Mac. 4400]]</li></ul> Image:PowerMac G4 Cube.jpg|'''Power Mac G4 Cube'''<ul><li>[[Power Mac G4 Cube]]</li></ul> Image:Mac mini Intel Core.jpg|'''Mac mini'''<ref>The original Mac mini des not have an IR sensor at the side of the optical drive; also, the back connector layout was changed heavily several times</ref><ul><li>[[Mac mini#Mac mini G4|Mac Mini]]</li><li>[[Mac mini#Mac mini Core|Mac mini Core]]</li><li>[[Mac mini#Mac mini Core 2|Mac mini Core 2]]</ul> </gallery> == Tower == "[[Tower kompjuter|Tower]]" je a vertikalno kućište namjenjeno za postavljanje pored ekrana ili ispod stola. Ova sekcija sadrži i tower-e pune veličine i manje-zvanim "minitowers". Towers su prvi put korišteni korišteni za high-end [[Macintosh Quadra]] modele, ali svi kasniji high-end Macintosh-i (kao što je Power Mac serija) također su koristili tower dizajn. <gallery> Image:Quadra 950 hero.jpg|'''Quadra 900'''<ul><li>[[Macintosh Quadra 900]]</li><li>[[Macintosh Quadra 950]]</li><li>[[Workgroup Server 95]]</li><li>[[Workgroup Server 9150|WGS 9150]]<ref>Kućište je modificirano, sa floppy uređajem pomjerenim na dno.</ref></li></ul> Image:Power-Macintosh-8100-80av.jpg|'''Quadra 800'''<ul><li>[[Macintosh Quadra 800]]</li><li>[[Macintosh Quadra 840AV|Mac. Quadra 840AV]]</li><li>[[Workgroup Server 80]]</li><li>[[Power Macintosh 8100|Power Mac. 8100]]</li><li>[[Power Macintosh 8200|Power Mac. 8200]]</li><li>[[Power Macintosh 8500|Power Mac. 8500]]</li></ul> Image:Powermac9500.jpg|'''Power Mac. 9500'''<ref>Ovo kućište je viša verzija [[Quadra 800]] kućišta.</ref><ul><li>[[Power Macintosh 9500|Power Mac. 9500]]</li></ul> Image:Performa 6400.jpg|'''Performa 6400'''<ul><li>[[Power Macintosh 6400|Power Mac. 6400]]</li><li>[[Power Macintosh 6500|Power Mac. 6500]]</li></ul> Image:Power Macintosh 8600 250.jpg|'''Power Macintosh 9600'''<ul><li>[[Power Macintosh 8600|Power Mac. 8600]]</li><li>[[Power Macintosh 9600|Power Mac 9600]]</li></ul> Image:Beige Power Macintosh G3 Minitower.jpg|'''Power Mac G3 MT'''<ref>Ovo kućište je kraćaa verzija [[Power Macintosh 9600]] kućišta.</ref><ul><li>[[Power Macintosh G3|Power Mac. G3 MT]]</li></ul> Image:Power MacG3.JPG|'''Power Mac G3 B&W'''<ul><li>[[Power Macintosh G3 (Blue & White)|Power Mac G3 B&W]]</li></ul> Image:Apple-ppc-G4-2003.jpg|'''Power Mac G4'''<ref>This case has three rather different subtypes: "Graphite" (nearly identical to the [[Power Macintosh G3 (Blue & White)|G3 B&W]] case save for the color), "Quicksilver" and “Mirrored Drive Doors".</ref><ul><li>[[Power Mac G4]]</li></ul> Image:Power Mac G5 hero left.jpg|'''Power Mac G5'''<ul><li>[[Power Mac G5]]</li></ul> Image:Macpro BW.png|'''Mac Pro'''<ref>Distinguished from Power Mac G5 by its twin optical drives and different arrangement of ports.</ref><ul><li>[[Mac Pro]]</li></ul> </gallery> == Portabilan == "[[Portabilan kompjuter|Portable]]" u ovom slučaju označava kompjutere koji su u stanju da se nogu koristiti na unutarnjim baterijama - moderni kompjuteri kao što je [[Mac mini]] are arguably more portable than the "luggable" [[Macintosh Portable]], but have no integrated batteries. All modern portable Macintoshes use the [[notebook computer|notebook]] dizain, kojeg [[PowerBook]] series helped to establish. <gallery> Datoteka:Macintosh portable.jpg|'''Macintosh Portable'''<ul><li>[[Macintosh Portable]]</li></ul> Datoteka:PowerBook 100 01 2007-02-17.jpg|'''PowerBook 100'''<ul><li>[[PowerBook 100]]</li></ul> Datoteka:PowerBook 145b.jpg|'''PowerBook 140'''<ul><li>[[PowerBook 140]]</li><li>[[PowerBook 150]]</li><li>[[PowerBook 160]]</li><li>[[PowerBook 170]]</li><li>[[PowerBook 180]]</li></ul> Datoteka:Apple Macintosh Powerbook Duo 2300c.jpg|'''PowerBook Duo'''<ul><li>[[PowerBook Duo 210]]</li><li>[[PowerBook Duo 230]]</li><li>[[PowerBook Duo 250]]</li><li>[[PowerBook Duo 270]]</li><li>[[PowerBook Duo 280]]</li><li>[[PowerBook Duo 2300|PowerB. Duo 2300]]<ref>Koristi [[touchpad]] umjesto [[trackball]].</ref></li> Datoteka:540c open.jpg|'''PowerBook 520'''<ul><li>[[PowerBook 520]]</li><li>[[PowerBook 540]]</li><li>[[PowerBook 550]]</li></ul> Datoteka:Powerbook 190.jpg|'''PowerBook 5300'''<ul><li>[[PowerBook 5300]]</li><li>[[PowerBook 190]]</li></ul> Datoteka:PowerBook 1400cs 133.jpg|'''PowerBook 1400'''<ul><li>[[PowerBook 1400]]</li></ul> Datoteka:Powerbook3400.jpg|'''PowerBook 3400'''<ul><li>[[PowerBook 3400]]</li><li>[[PowerBook G3|PowerB. G3 "Kanga"]]</li></ul> Datoteka:Powerbook 2400c.jpg|'''PowerBook 2400'''<ul><li>[[PowerBook 2400c]]</li></ul> Datoteka:WallstreetII.jpg|'''PowerBook G3 Series'''<ul><li>[[PowerBook G3 Series]]</li></ul> Datoteka:Apple PowerBook G3 500 Pismo-2763.jpg|'''PowerBook G3'''<ul><li>[[PowerBook G3|PB G3 "Lombard"]]</li><li>[[PowerBook G3|PowerBook "Pismo"]]</li></ul> Datoteka:BlueberryiBook.jpeg|'''iBook'''<ref name="Colors"/><ul><li>[[iBook]]</li><li>[[iBook|iBook SE]]</li></ul> Datoteka:15-inch-titanium-powerbook.jpg|'''PowerBook G4'''<ul><li>[[PowerBook G4]]</li></ul> Datoteka:Ibook12.jpg|'''iBook (white)'''<ref>Dostupan u veličini 12 i 14 inča dijagonale.</ref><ul><li>[[iBook|iBook G3 (white)]]</li><li>[[iBook|iBook G4]]<ref>Koristi providnu tastaturu i optički uređaj ''slot-in''.</ref></li></ul> Datoteka:PowerBook redjar.jpg|'''PowerBook G4 "Alu."'''<ref>Dostupan u veličinama 12, 15 i 17 inča dijagonale.</ref><ul><li>[[PowerBook G4|PowerB. G4 "Alu."]]</li></ul> Datoteka:MacBook Pro.jpg|'''MacBook Pro'''<ref>Dostupan u veličinama od 15,4 i 17 inča dijagonale.</ref><ul><li>[[MacBook Pro]]</li></ul> Datoteka:MacBook.jpg|'''MacBook'''<ref>Dostupan u crnoj ili bijeloj boji.</ref><ul><li>[[MacBook]]</li></ul> Datoteka:MacBook Air black.jpg|'''MacBook Air'''<ul><li>[[MacBook Air]]</li></ul> Datoteka:Aluminium MacBook.png|'''Aluminum Unibody'''<ref>Available in 13.3- (MacBook, later McBook Pro), 15.4- and 17-inch (MacBook Pro) diagonal size. The 17-inch model has a fixed battery, as have the second revision 13.3-inch and 15.4 models.</ref><ul><li>[[MacBook#Aluminum_Unibody_model|MacBook AluUni]]</li><li>[[MacBook_Pro#Unibody_MacBook_Pro|MacBook Pro AluUni]]</li></ul> </gallery> ==Rackmount == "[[Rackmount]]" computers use cases that are designed to be screwed into a standard [[19-inch rack]], a form factor that is mostly used for servers. The [[Xserve]] series is the only Macintosh ever specifically designed in this way, with all of the computer models having a height of only one [[rack unit]]. <gallery> Image:Xserve G4.jpg|'''Xserve'''<ul><li>[[Xserve]] G4<ref>Later models of the Xserve G4 use a slot-in CD-ROM, like the Xserve G5.</ref></li></ul> Image:Xserve Cluster Node.jpg|'''Xserve Cluster Node'''<ul><li>[[Xserve Cluster Node]]</li><li>[[Xserve G5 Cluster Node|Xserve G5 CN]]</ul> Image:Xserve G5.jpg|'''Xserve'''<ul><li>[[Xserve G5]]</li><li>[[Intel Xserve]]</li></ul> </gallery> == Rani sistemi == '''1976''' *[[Apple I]] '''1977''' *[[Apple II]] '''1979''' *[[Apple II+]] '''1980''' *[[Apple ///]] *[[Apple ///|Apple ///+]] '''1983''' *[[Apple IIe]] *[[Lisa]] *[[Lisa|Lisa 2]] *[[Lisa|Mac XL]] == 1984 == *[[Macintosh 128k]] *[[Apple //c]] *[[Apple //c|Apple //c+]] *[[Macintosh 512k]] == 1985 == *[[Apple //e Enhanced]] *[[Apple //e Enhanced|Apple //e Platinum]] == 1986 == *[[Macintosh Plus]] *[[Macintosh Plus ED]] *[[Macintosh 512ke]] *[[Macintosh ED]] *[[Apple //gs]] == 1987 == *[[Macintosh II]] *[[Macintosh SE]] == 1988 == *[[Macintosh IIx]] == 1989 == *[[Macintosh SE/30]] *[[Macintosh IIcx]] *[[Macintosh SE FDHD]] *[[Macintosh IIci]] *[[Macintosh Portable]] == 1990 == *[[Macintosh IIfx]] *[[Macintosh Classic]] *[[Macintosh IIsi]] *[[Macintosh LC]] == 1991 == *[[Macintosh Classic II]] *[[Macintosh Quadra 700]] *[[Macintosh Quadra 900]] *[[PowerBook 100]] *[[PowerBook 140]] *[[PowerBook 170]] == 1992 == *[[Macintosh LC II]] *[[Macintosh Quadra 950]] *[[PowerBook 145]] *[[Macintosh IIvi]] *[[Macintosh IIvx]] *[[PowerBook 160]] *[[PowerBook 180]] *[[PowerBook Duo 210]] *[[PowerBook Duo 230]] *[[PowerBook Duo 270c]] *[[PowerBook DuoDock]] == 1993 == *[[Macintosh Centris 610]] *[[Macintosh Centris 650]] *[[Macintosh Color Classic]] *[[Macintosh LC III]] *[[Macintosh Quadra 800]] *[[PowerBook 165c]] *[[Workgroup Server 80]] *[[Workgroup Server 95]] *[[Macintosh LC 520]] *[[PowerBook 180c]] *[[Macintosh Quadra 660av]] *[[Macintosh Quadra 840av]] *[[PowerBook 145B]] *[[Workgroup Server 60]] *[[Newton Message Pad|Newton Message Pad (OMP)]] *[[PowerBook 165]] *[[Macintosh Quadra 660av|Macintosh Centris 660av]] *[[Macintosh Color Classic II]] *[[Macintosh Quadra 605|Macintosh LC 475]] *[[Macintosh LC III+]] *[[Macintosh Quadra 605]] *[[Macintosh Quadra 610]] *[[Macintosh Quadra 650]] *[[Macintosh TV]] *[[PowerBook Duo 250]] == 1994 == *[[Macintosh LC 550]] *[[Macintosh LC 575]] *[[Newton Message Pad 100]] *[[Newton Message Pad 110]] *[[Power Macintosh 6100]] *[[Power Macintosh 7100]] *[[Power Macintosh 8100]] *[[PowerBook Duo 280]] *[[PowerBook Duo 280c]] *[[PowerBook DuoDock Plus]] *[[PowerBook DuoDock Plus|PowerBook DuoDock II]] *[[Workgroup Server 6150]] *[[Workgroup Server 8150]] *[[Workgroup Server 9150]] *[[PowerBook 520]] *[[PowerBook 520c]] *[[PowerBook 540]] *[[PowerBook 540c]] *[[Macintosh Quadra 630|Macintosh LC 630]] *[[Macintosh Quadra 630]] *[[PowerBook 150]] *[[Newton Message Pad 120]] == 1995 == *[[Macintosh LC 580]] *[[Power Macintosh 5200 LC]] *[[Power Macintosh 6200]] *[[Power Macintosh 7200]] *[[Power Macintosh 7500]] *[[Power Macintosh 8500]] *[[Power Macintosh 9500]] *[[PowerBook 550c]] *[[Power Macintosh 5300 LC]] *[[PowerBook 190]] *[[PowerBook 190cs]] *[[PowerBook 5300]] *[[PowerBook 5300c]] *[[PowerBook 5300ce]] *[[PowerBook 5300cs]] *[[PowerBook Duo 2300c]] == 1996 == *[[Network Server 500/700]] *[[Workgroup Server 7250]] *[[Workgroup Server 8550]] *[[Newton Message Pad 130]] *[[Power Macintosh 5260 LC]] *[[Power Macintosh 5400 LC]] *[[Power Macintosh 7600]] *[[Power Macintosh 8200]] *[[Power Macintosh 6400]] *[[PowerBook 1400cs|PowerBook 1400c]] *[[PowerBook 1400cs]] *[[Power Macintosh 4400]] *[[Power Macintosh 4400|Power Macintosh 7220]] *[[Power Macintosh 6200|Power Macintosh 6300/120]] == 1997 == *[[Power Macintosh 5500]] *[[Power Macintosh 6500]] *[[Power Macintosh 7300]] *[[Power Macintosh 8600]] *[[Power Macintosh 9600]] *[[PowerBook 3400]] *[[eMate 300]] *[[Newton Message Pad 2000]] *[[Workgroup Server 7350]] *[[Workgroup Server 9650]] *[[20th Anniversary Macintosh]] *[[PowerBook 2400]] *[[Newton Message Pad 2100]] *[[Power Macintosh G3]] *[[PowerBook G3]] == 1998 == *[[Macintosh Server G3]] *[[Power Macintosh G3 All-in-one]] *[[PowerBook G3 Series]] *[[iMac]] *[[PowerBook G3 Series (rev. 2)]] == 1999 == *[[iMac (Rev. C)]] *[[Power Macintosh G3 (Blue & White)]] *[[iMac (Rev. D)]] *[[PowerBook G3 (Bronze Keyboard)]] *[[iBook]] *[[Power Macintosh G4 (AGP Graphics)]] *[[Power Macintosh G4 (PCI Graphics)]] *[[iMac (Slot Loading)]] *[[iMac DV]] *[[iMac DV|iMac SE]] == 2000 == *[[iBook SE]] *[[PowerBook G3 (FireWire)]] *[[iMac (Summer 2000)]] *[[iMac DV (Summer 2000)]] *[[iMac DV SE (Summer 2000)]] *[[iMac DV+]] *[[Power Macintosh G4 (Gigabit Ethernet)]] *[[Power Macintosh G4 Cube]] *[[iBook (FireWire)]] *[[iBook (FireWire)|iBook SE (FireWire)]] == 2001 == *[[Power Macintosh G4 (Digital Audio)]] *[[PowerBook G4]] *[[iMac (Early 2001)]] *[[iMac SE (early 2001)]] *[[iBook (Dual USB)]] *[[iMac (Summer 2001)]] *[[Power Macintosh G4 (Quicksilver)]] *[[iBook (Late 2001)]] *[[PowerBook G4 (Gigabit Ethernet)]] == 2002 == *[[iBook (14.1")]] *[[iMac (Flat Panel)]] *[[Power Macintosh G4 (Quicksilver 2002)]] *[[eMac]] *[[PowerBook G4 (DVI)]] *[[iBook (Mid 2002)]] *[[Xserve]] *[[iMac (17")]] *[[Power Macintosh G4 (Mirrored Drive Doors)]] *[[iBook (Late 2002)]] *[[PowerBook G4 (1 GHz/867 MHz)]] == 2003 == *[[Power Macintosh G4 (FireWire 800)]] *[[PowerBook G4 (12.1")]] *[[PowerBook G4 (17")]] *[[iMac (Early 2003)]] *[[Xserve (Cluster Node)]] *[[Xserve (Slot Load)]] *[[Xserve RAID]] *[[iBook (Early 2003)]] *[[eMac (ATI Graphics)]] *[[Power Macintosh G5]] *[[iMac (USB 2.0)]] *[[PowerBook G4 (12.1" DVI)]] *[[PowerBook G4 (15" FireWire 800)]] *[[PowerBook G4 (17" 1.33 GHz)]] *[[iBook G4]] == 2004 == *[[Xserve G5]] *[[Xserve G5 (Cluster Node)]] *[[eMac (USB 2.0)]] *[[iBook G4 (Early 2004)]] *[[PowerBook G4 Family]] *[[Power Macintosh G5 (June 2004)]] *[[iMac G5]] *[[iBook G4 (Late 2004)]] == 2005 == *[[Mac mini]] *[[PowerBook G4 (1.5 - 1.67 GHz)]] *[[Power Macintosh G5 (Early 2005)]] *[[eMac (2005)]] *[[iMac G5 (Ambient Light Sensor)]] *[[iBook G4 (Mid 2005)]] *[[iMac G5 (iSight)]] *[[Power Macintosh G5 (Late 2005)]] *[[PowerBook G4 (Dual Layer SD)]] == 2006 == *[[iMac (Early 2006)]] *[[MacBook Pro]] *[[Mac mini (Early 2006)]] *[[MacBook Pro (17-inch)]] *[[MacBook]] *[[iMac (Mid 2006)]] *[[Mac Pro]] *[[iMac (Late 2006)]] *[[Mac mini (Late 2006)]] *[[MacBook Pro (Late 2006)]] *[[MacBook (Late 2006)]] *[[Xserve (Late 2006)]] ==2007== *[[MacBook (Mid 2007)]] *[[MacBook Pro (Mid 2007)]] *[[iMac (Mid 2007)]] *[[Mac mini (Mid 2007)]] *[[MacBook (Late 2007)]] ==2008== *[[MacBook Air]] *[[Mac Pro (Early 2008)]] *[[Xserve (Early 2008)]] *[[MacBook (Early 2008)]] *[[MacBook Pro (Early 2008)]] *[[iMac (Early 2008)]] *[[MacBook (13-inch, Aluminum, Late 2008)]] *[[MacBook Air (Late 2008)]] *[[MacBook Pro (15-inch, Late 2008)]] ==2009== *[[MacBook (Early 2009)]] *[[MacBook Pro (17-inch, Early 2009)]] *[[iMac (Early 2009)]] *[[Mac mini (Early 2009)]] *[[Mac Pro (Early 2009)]] *[[Xserve (Early 2009)]] *[[MacBook (Mid 2009)]] *[[MacBook Air (Mid 2009)]] *[[MacBook Pro (13-inch, Mid 2009)]] *[[MacBook Pro (15-inch, Mid 2009)]] *[[MacBook Pro (17-inch, Mid 2009)]] ==Vanjski linkovi== * http://support.apple.com/specs/ * http://apple-history.com/ * http://www.everymac.com/systems/apple/ == Reference == {{reference}} [[Kategorija:Apple Inc.]] l1tw5ojbwuad85vlnbpgu0rf5zq0nq0 Zavarivanje 0 99442 3426298 3339942 2022-07-31T08:46:02Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} '''Zavarivanje''' je spajanje dva ili više istorodnih [[metal (hemija)|metala]] topljenjem, sa ili bez dodavanja dodatnog [[materijal]]a, na način da se dobije homogen zavareni spoj (zavareni spoj bez grešaka sa zahtjevanim mehaničkim i ostalim svojstvima). [[Datoteka:Pipe root weld with HAZ.jpg|mini|desno| Zavarena cijev WIG-tehnikom.]] '''Zavarivanje''' Spajanje dva ili više dijelova u jednu cjelinu, topljenjem, ili pritiskom, ili kombinirano, sa ili bez dodatnog materijala. '''Navarivanje''' Nanošenje dodatnog materijala po površini, topljenjem, radi povećanja volumena, ili radi zaštite od korozije i habanja '''Žlijeb''' Prostor između dijelova pripremljenih za zavarivanje '''Zavar''' Očvrsnuti rastopljeni materijal nastao topljenjem osnovnog i dodatnog materijala u jednom prolazu == Zavarljivost == Zavarljivost je sposobnost metala da se može spajati zavarivanjem; * Operativna zavarljivost – mogućnost ostvarenja materijalnog kontinuiteta, * Metalurška zavarljivost – dobijanje šava zahtijevanog kvaliteta, * Konstruktivna zavarljivost – sposobnost šava da se pod opterećenjem ponaša kao osnovni materijal, == Vanjski linkovi == * https://web.archive.org/web/20080803060938/http://www.weldinghistory.org/whistoryfolder/welding/wh_1900-1950.html * http://www.msm.cam.ac.uk/phase-trans/2005/Amir/bond.html{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130901221424/http://www.msm.cam.ac.uk/phase-trans/2005/Amir/bond.html |date=1. 9. 2013 }} * https://web.archive.org/web/20130311180307/http://www.dmoz.org/Science/Technology/Welding/ {{Commonscat|Welding}} [[Kategorija:Tehnologija]] 1qdxdar65u57pu0r2dkbe24kypxs7i1 Wentworth Miller 0 114291 3426284 3423432 2022-07-31T08:05:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija glumac |ime= Wentworth Miller |rodno ime= Wentworth Earl Miller III |mjesto rođenja= Chipping Norton, Oxfordshire, [[Engleska]], [[Velika Britanija]] |mjesto smrti= |slika= Wentworth Miller 2008.jpg |opis slike= Wentworth Miller u oktobru [[2008]]. |rođenje= [[2. juni]] [[1972]]. |smrt= |godine rada= [[1998]] - |pseudonim= |web= |supruga= |važnije uloge= [[Michael Scofield]] (''[[Prison Break]]'') |važniji filmovi= ''Tragovi na duši'' (''The Human Stain'') |oskar= |olivier= |afi= |bafta= |zlatni globus= 1 nominacija [[2005]]. |emmy= |cesar= |goya= |tony= }} '''Wentworth Earl Miller III''' [[SAD|američki]] je [[glumac]], najpoznatiji po ulozi [[Michael Scofield|Michaela Scofielda]] u američkoj hit-seriji ''[[Prison Break]]'' (''"Zakon braće"''). == Biografija == Rođen u Chipping Nortonu, Oxfordshire, [[Engleska]], [[Velika Britanija]], Wentworth je sin Wentwortha Earla Millera II, advokata i nastavnika, i Joy Marie (Palm), nastavnice za posebno obrazovanje.<ref>http://www.filmreference.com/film/14/Wentworth-Miller.html</ref> [[Afrika|Afričkog]] je, [[jamajka]]nskog, [[Engleska|engleskog]], [[Njemačka|njemačkog]] i [[Židovi|židovskog]] porijekla s očeve strane, dok je [[Rusija|ruskog]], [[Francuska|francuskog]], [[Holandija|holandskog]], [[Sirija|sirijskog]] i [[libanon]]skog porijekla s majčine strane.<ref>http://www.newyorker.com/archive/2003/11/10/031110ta_talk_paumgarten</ref><ref>http://www.jpost.com/Home/Article.aspx?id=94851</ref> Iako se porodica preselila u Park Slope, [[Brooklyn]], [[New York]], kad mu je bilo 19 godina, Wentworth je zadržao dvojno državljanstvo.<ref>http://www.timesonline.co.uk/tol/life_and_style/men/article3898796.ece</ref> Ima 2 sestre: Leigh i Gillian. Pohađao je Srednju školu ''Midwood''. Bio je član SING!-a, godišnje muzičke produkcije koju je pokrenula škola Midwood. Porodica se opet preselila u okolinu Pittsburgha, gdje je [[1990]]. završio Srednju školu ''Quaker Valley''. Nakon toga diplomirao je englesku književnost na Princetonu. Dok je studirao, nastupao je s [[a capella]] grupom ''Princeton Tigertones'' i bio član još dvaju klubova.<ref>https://archive.is/20120724122908/www.dailyprincetonian.com/2005/11/10/13734/</ref> == Karijera == [[1995]]. uputio se u [[Los Angeles]] u potrazi za glumačkom karijerom. O svom trnovitom putu do zvijezda izjavio je: ''"Preda mnom je bio dug put i na njemu je bilo mnogo prepreka i neuspjeha, ali nisam mogao odustati. To mi je trebalo kao što mi treba zrak, to je bilo nešto što jednostavno moram uraditi."''<ref>http://www.post-gazette.com/pg/07259/817330-237.stm</ref> Prva uloga bila mu je uloga osjetljivog i introvertnog Davida u [[American Broadcasting Company|ABC]]-ovoj mini seriji ''Dinotopia''. Nakon još nekih manjih televizijskih uloga, 2003. pojavio se u [[film]]u ''Tragovi na duši'' (''The Human Stain''), u kojem je glumio Colemana Silka u mladim danima (lik inače tumači Anthony Hopkins). Snažno se poistovjetio s glavnom dilemom filma, a to je mladić koji se bori s vlastitim naslijeđem. Ekstenzivno je radio na ulozi: ne samo da je proučavao Hopkinsa nego je i 4 mjeseca proveo učeći o [[boks]]u kako bi vjerno portretirao Silka kao boksera. Njegova prva TV-uloga bila je [[1998]]. u seriji ''Buffy, ubica vampira'', gdje je glumio studenta koji se pretvorio u morsko čudovište. [[2005]]. odabran je za ulogu Michaela Scofielda u seriji ''"Prison Break"'' (''"Zakon braće"'') koju je producirala američka [[televizija]] ''Fox Network''. U njoj glumi brižnog brata koji je napravio veoma složen plan da izvuče nevino optuženog i na smrt osuđenog brata, [[Lincoln Burrows|Lincolna Burrowsa]] (tumači ga [[Dominic Purcell]]), iz državnog zatvora Fox River. Njegov lik ima u potpunosti istetoviran gornji dio tijela s obje strane, uključujući i ruke od ramena do šaka. Da bi se tetovaža (koja je, ustvari, slika iz 20 dijelova) u potpunosti nanijela na tijelo, potrebno je 4 sata posla. Njegova izvedba u seriji donijela mu je nominaciju za [[Zlatni globus]] 2005. u kategoriji najboljeg glumca u dramskoj seriji. Miller se pojavio kao gost na zabavi u dva spota američke pjevačice [[Mariah Carey]] za pjesme ''"It's Like That"'' i ''"We Belong Together"''. Brett Ratner, koji je [[režiser|režirao]] i pilot-epizodu ''"Prison Breaka"'', dobio je priliku režirati i ta dva spota. On je i predložio pjevačici da angažira Millera za spotove. Nakon što mu je vidjela sliku, složila se s time. Pošto se istovremeno sa spotovima snimala i pilot-epizoda ''"Prison Breaka"'', konstruiran je poseban set na mjestu snimanja spotova kako bi Miller mogao istovremeno raditi na oba projekta. Rekao je: ''"Mariah je međunarodna ikona. Dva dana koja sam proveo radeći na njenim spotovima učinila su više za moju karijeru nego sve što sam radio prije '''Prison Breaka'''. Zahvalan sam na pruženoj prilici."''<ref>{{Cite web |url=http://www.flylip.com/news/story/89303/ |title=Arhivirana kopija |access-date=31. 5. 2010 |archive-date=20. 6. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100620034925/http://www.flylip.com/news/story/89303/ |url-status=dead }}</ref> Miller je, također, gostovao u prvoj epizodi 11. sezone serije ''"Zakon i red: Odjel za žrtve"'' kao detektiv Nate Kendall iz 24. policijske stanice u New Yorku.<ref>{{Cite web |url=http://www.tvguidemagazine.com/news/wentworth-miller-joins-svu-1564.html |title=Arhivirana kopija |access-date=17. 5. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100209070344/http://www.tvguidemagazine.com/news/wentworth-miller-joins-svu-1564.html |archive-date=9. 2. 2010 |url-status=dead }}</ref> Također je potvrđeno da će glumiti i u SF-filmu ''"Resident Evil: Afterlife"'', i to "Chrisa Redfielda, Claireinog brata i popularnog lika iz serije igrica". [[2007]]. magazin ''"People"'' uvrstio ga je na listu 100 najljepših ljudi na svijetu. Miller je stekao iznenađujuće velik stepen slave u [[Južna Koreja|Južnoj Koreji]], gdje ga odmilja zovu "Seok Ho-pil" (od korejske verzije imena Frank Schofield, koji je bio veterinar i uključio se u korejsku borbu za oslobođenje od [[Japan]]a, a predavao je i veterinu na Nacionalnom univerzitetu u [[Seul]]u), po prezimenu njegovog lika iz ''"Prison Breaka"''. Nedavno je imenovan frontmenom ''Bean Pole Internationala'', popularne linije visoke muške mode u Južnoj Koreji. U oktobru 2010. Miller je izrazio interes za preuzimanje uloge Spartaka u TV-seriji ''Starz Spartacus: Blood and Sand'' od Andyja Whitfielda, koji je napustio seriju u 2. sezoni zbog liječenja od [[Nehočkinski limfomi|nehočkinskog limfoma]].<ref>[http://insidetv.ew.com/2010/10/14/wentworth-miller-eyeing-spartacus/ "Wentworth Miller baca oko na ulogu u ''Spartacusu''"]</ref> == Scenaristički rad == Miller je također nedavno napisao [[scenario]] za film privremeno nazvan ''Stoker''. Koristio je [[pseudonim]] Ted Foulke, objasnivši to kasnije riječima: "Samo sam želio sam da scenario govori sam za sebe."<ref>Kyle Buchanan, [http://www.movieline.com/2010/07/wentworth-miller-comic-con-interview.php Intervju s Millerom] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110714121720/http://www.movieline.com/2010/07/wentworth-miller-comic-con-interview.php |date=14. 7. 2011 }}, ''MovieLine.com'', [[24. juli|24. 7.]] 2010.</ref> Film govori o [[adolescencija|tinejdžerici]] koja se mora nositi sa svojim tajanstvenim ujakom nakon smrti njenog oca. Trenutno se smatra jednim od najboljih neproduciranih scenarija i pojavljuje se na tzv. "Crnoj listi", tj. popisu od 10 najboljih neproduciranih scenarija koji kruže po [[Hollywood]]u.<ref>[http://blog.moviefone.com/2010/12/13/black-list-2010-best-unproduced-screenplays/?_r=true "Crna lista 2010: Najbolji neproducirani scenariji] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120405224014/http://blog.moviefone.com/2010/12/13/black-list-2010-best-unproduced-screenplays/?_r=true |date=5. 4. 2012 }}, moviefone.com</ref> Miller je film opsiao kao "[[horor]], porodičnu dramu i psihološki triler".<ref name="Radish">Christina Radish, [http://collider.com/comic-con-wentworth-miller-interview-resident-evil-afterlife-3d-stoker-uncle-charlie/41800/ "Intervju s Wentworthom Millerom o filmu ''Resident Evil: Afterlife'' plus dodatne novosti"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110708175634/http://collider.com/comic-con-wentworth-miller-interview-resident-evil-afterlife-3d-stoker-uncle-charlie/41800/ |date=8. 7. 2011 }}, ''collider.com'', ([[3. august|3. 8.]] 2010.</ref> Iako je na film utjecao [[Bram Stoker|Stokerov]] ''[[Drakula]]'', Miller je razjasnio da ''Stoker'' nije priča o [[vampir]]ima.<ref name="Radish" /><ref>[http://au.lifestyle.yahoo.com/who/celebrity-interviews/article/-/5922753/wentworth-miller-on-love-his-celebrity-crush/ "Wentworth Miller o ljubavi"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130711044102/http://au.lifestyle.yahoo.com/who/celebrity-interviews/article/-/5922753/wentworth-miller-on-love-his-celebrity-crush/ |date=11. 7. 2013 }}, ''au.lifestyle.yahoo.com'', [[26. januar|26. 1.]] 2008.</ref> [[Alfred Hitchcock|Hitchcockova]] ''[[Sjenka sumnje]]'' također je utjecala na ''Stoker'', ali nakon uvoda priča kreće u drugom smjeru.<ref name="Radish" /> Film će režirati [[Park Chan-wook]], tinejdžericu će glumiti [[Mia Wasikowska]], majku [[Nicole Kidman]], a u toku su pregovori s [[Matthew Goode|Matthewom Goodeom]] za ulogu ujaka.<ref>Justin Kroll, [http://www.variety.com/article/VR1118038262 "Matthew Goode u pregvorima za glavnu ulogu u ''Stokeru''"], ''Variety'', [[8. juni|8. 6.]] 2011.</ref> == Zanimljivosti == * [[alergija|alergičan]] je na [[mačka|mačke]] i [[pas|pse]], kao i na određenu hranu; * bio je na audiciji za ulogu [[Clark Kent|Clarka Kenta]] u [[Superman]]u; * jedno mu je oko plavo, a drugo zeleno ([[heterohromija]]); * ako biste željeli uraditi tetovažu kakvu Michael Scofield ima u seriji, bilo bi vam potrebno više od 200 sati, a cijena takve tetovaže u Americi je između 15 i 20 hiljada dolara; * prema izjavi koju je Miller dao u jednom intervjuu, [[David Beckham]] bio je zainteresiran da uradi takvu tetovažu; == Filmografija == {| class="wikitable" |- style="background:#ccc; text-align:center;" ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Film |- style="background:#ccc; text-align:center;" ! Godina ! Film ! Uloga ! Bilješke |- |- | [[2001]] || ''Room 302'' || poslužitelj #1 || kratki film |- | rowspan="2" | [[2003]] || ''"Tragovi na duši"'' (''"The Human Stain"'') || mladi Coleman Silk || bazirano na istoimenom romanu Philipa Rotha ([[2000]]) |- | ''"Underworld"'' || dr. Adam Lockwood || |- | rowspan="2" | [[2005]] || ''"Priznanje"'' (''"The Confession"'') || zatvorenik/Tom || kratki film |- | ''"Stealth"'' || EDI || glas |- | [[2009]] || ''[[Prison Break: The Final Break]]'' || [[Michael Scofield]] || direktno za DVD (SAD) |- | rowspan="2" | [[2010]] || ''"Resident Evil: Afterlife"'' || Chris Redfield || |- | ''Prison Break: The Conspiracy'' || [[Michael Scofield]] || videoigra, glas |- | rowspan="1" | [[2011]] || ''"Tužni portret"'' (''"The Mourning Portrait"'') || (fotograf) || igrani film |- ! colspan="4" style="background: LightSteelBlue;" | Televizija |- style="background:#ccc; text-align:center;" ! Godina ! Naziv ! Uloga ! Bilješke |- | 1998 || ''[[Buffy, the Vampire Slayer (serija)|Buffy, ubica vampira]]'' (TV-serija) || Gage Petronzi || sezona 2, epizoda 20: ''"Go Fish"'' |- | [[1999]] || ''"Time of Your Life" (TV-serija)'' || Nelson || sezona 1, epizoda 6: ''"The Time the Truth Was Told"'' |- | rowspan="3" | 2000 || ''"Popular"'' (TV-serija) || Adam Rothschild Ryan || sezona 1, epizoda 16: ''"All About Adam"''<br />sezona 1, epizoda 18: ''"Ch-Ch-Changes"'' |- | ''"Time of Your Life"'' (TV-serija) || Nelson || sezona 1, epizoda 11: ''"The Time They Got E-Rotic"'' |- | ''"Hitna služba"'' (TV-serija)|| Mike Palmieri || sezona 7, epizoda 1: ''"Homecoming"'' |- | [[2002]] || ''"Dinotopia"'' (mini serija) || David Scott || |- | rowspan="2" | 2005 || ''"Joan od Arkadije"'' || Ryan Hunter || sezona 2, epizoda 21: ''"Something Wicked This Way Comes"'' |- | ''"Šaptačica duhovima"'' || nar. Paul Adams || sezona 1, epizoda 1: ''"Pilot"'' |- | 2009|| ''Family Guy'' || popularni momak #2 || sezona 7, epizoda 13: ''"Stew-Roids"'' |- | 2005–2009 || ''[[Prison Break]]'' (''"Zakon braće"'') || [[Michael Scofield]] || nominiran: [[Zlatni globus]] za najboljeg glumca u dramskoj seriji |- |2009 || ''"Zakon i red: Odjel za žrtve"'' || Nate Kendall || sezona 11, epizoda 1: ''"Unstable"''. |} {| class="wikitable" |- |+ [[Videoigra|Videoigre]] |- ! Godina ! Igra ! Uloga ! Napomene |- |- | 2010 || ''[[Prison Break: The Conspiracy]]'' || Michael Scofield || glas |} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} * {{imdb_name|id=0589505|name=Wentworth Miller}} * [http://thetvaddict.com/category/wentworth-miller/ Wentworth Miller Interviews on theTVaddict.com] * [https://web.archive.org/web/20100223181250/http://seat42f.com/site/index.php?option=com_content&task=view&id=1934&Itemid=134 Wentworth Miller At Seat42f] * http://www.tv.com/person/714/summary.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110417032028/http://www.tv.com/person/714/summary.html |date=17. 4. 2011 }} * [http://www.fox.com/prisonbreak/bios/bio_miller.htm Wentworth Miller's biography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090414041050/http://www.fox.com/prisonbreak/bios/bio_miller.htm |date=14. 4. 2009 }} at ''Prison Break's'' official website * [http://media.fairfax.com.au/?rid=24979 Broadband video interview with Wentworth Miller, discussing Prison Break]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20070927212905/http://www.who.com/who/magazine/article/0,19636,7401070115-1573919,00.html Interview with Wentworth on WHO.com] {{Prison Break}} {{DEFAULTSORT:Miller, Wentworth}} [[Kategorija:Rođeni 1972.]] [[Kategorija:Američki glumci]] [[Kategorija:Zakon braće]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Engleske]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Holandije]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Rusije]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Njemačke]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Francuske]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom s Jamajke]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Libana]] [[Kategorija:Amerikanci porijeklom iz Sirije]] 19a4fdwo4vmj9519u3chr6dj4cii6n8 Snuker 0 116582 3426101 3255353 2022-07-30T13:25:10Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Wiki članak}} {{Infokutija sport | ime = [[Datoteka:Snooker triangle.svg|25px]] Snuker | slika = Snooker table.jpg | opis_slike = | najviša_upravna_organizacija = [[WPBSA]] | nadimak = | kontakt = | broj_članova_tima = | kategorija = | oprema = Snukerski stol, štap, kugle | mjesto = | država/regija = [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], [[Irska]], [[Kina]], [[Tajland]] itd. (danas) <br/> [[Kanada]] (u 1980-ima) | olimpijski_sport = Priznat od [[MOK]]-a; poslan zahtjev za uvrštavanje u program [[OI 2020.]] }} '''Snuker''' ({{en|snooker}}) jest igra iz porodice [[bilijar]]skih igara. Igra se na stolu prekrivenom zelenom čohom (tačnije, posebnom vrstom čohe), koji ima šest rupa i koji je znatno veći od bilijarskog: dimenzije su mu 3,7 × 1,8 m (12 × 6 stopa). U igri se koriste štap i 22 kugle: bijela, zatim 15 crvenih (koje su manje i lakše od bilijarskih) te još šest tzv. obojenih, iste veličine kao i crvene. Svaka crvena kugla vrijedi jedan poen, a vrijednost obojenih iznosi (redom): žuta = dva poena, zelena = tri, smeđa = četiri, plava = pet, ružičasta = šest i crna = sedam.<ref name="Pravila">{{cite web |title= Rules of Snooker |url= http://www.worldsnooker.com/page/RulesofSnooker |website= World Snooker |archiveurl= https://web.archive.org/web/20101218051539/http://www.worldsnooker.com/page/RulesofSnooker |archivedate= 18. 12. 2010 |trans-title= Pravila snukera |accessdate= 2. 5. 2017 |url-status= bot: unknown }}</ref> Igrač (ili tim) koji osvoji najviše poena u jednom segmentu partije (meča), a koji se naziva ''frejm'' ({{en|frame}} = "runda", "tura"), osvaja taj frejm. Partiju dobija igrač koji osvoji unaprijed određeni broj frejmova. Većina amaterskih dvoboja igra se na mali broj frejmova, dok profesionalci na najjačim turnirima igraju i do više desetaka frejmova. Finale svjetskog prvenstva sastoji se od maksimalno 35 frejmova (''best of 35''), što znači da je pobjednik igrač koji prvi osvoji 18 frejmova.<ref name="DottSP">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4963842.stm|title=World title victory delights Dott|last=Chowdhury|first=Saj|date=2. 5. 2006|publisher= BBC Sport|trans-title=Dott oduševljen titulom svjetskog prvaka|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Taj i slični mečevi igraju se tokom dva dana, u maksimalno četiri ''sesije'' ({{en|sessions}}). Snuker, za koji se generalno smatra da su ga izumili britanski [[oficir]]i u [[Indija|Indiji]], popularan je u mnogim zemljama [[engleski jezik|engleskog]] govornog područja i zemljama [[Komonvelt]]a,<ref name="SuS">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1959780.stm|title=Take snooker to the world|last=|first=|date=5. 5. 2002|website=BBC Sports|publisher=|trans-title=Širiti snuker po svijetu|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> a najbolji profesionalni igrači ostvaruju višemilionske zarade (u [[britanska funta|funtama)]] tokom karijera.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4283589.stm|title=Where does Ronnie rank? |author= Saj Chowdhury |date=21. 2. 2005|website=BBC Sport|publisher=|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Također je popularan i u [[Kina|Kini]] i ta je popularnost u sve većem porastu.<ref name="Ding">{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6288739.stm |title=China in Ding's hands|author= Saj Chowdhury |date=22. 1. 2007|publisher=BBC Sport|trans-title=Kina u rukama Ding Junhuija |accessdate=2. 5. 2017}}</ref> == Historija == Općenito je prihvaćeno da je snuker nastao u drugoj polovini 19. stoljeća. Bilijar je bio naročito popularan među britanskim oficirima u Indiji, pa su malo-pomalo razvijane nove varijante tradicionalne igre. U jednoj od njih, koja je izumljena u oficirskoj kantini u Jabalpuru 1874. ili 1875, već postojećim crvenim kuglama (i crnoj) dodane su tzv. obojene. Riječ ''snooker'' ima i vojno porijeklo: njome su se u vojnom slengu označavali kadeti prve godine ili neiskusno osoblje. U jednoj verziji tvrdi se da je pukovnik ''sir'' Neville Chamberlain iz devonširske regimente jednom prilikom igrao ovu novu igru i kad njegov protivnik nije uspio ubaciti jednu kuglu, nazvao ga je ''snookerom'' (tj. "gušterom", u našem vojnom žargonu; inače, riječ ''snooker'' znači "postaviti prepreku", što je čest potez u samoj igri). Tako je riječ ostala vezana za ovu igru, prerastavši kasnije i u njeno službeno ime.<ref>{{cite web|title=The History of Snooker|url=http://www.titansports.co.uk/history/snooker.htm|website=titan|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110224062539/http://www.titansports.co.uk/history/snooker.htm|archivedate=24. 2. 2011|trans-title=Historija snukera|accessdate=22. 5. 2010|url-status=dead}}</ref> [[Datoteka:Joe Davis.jpg|mini|desno|200px|Joe Davis]] Snuker se razvio i proširio u drugoj polovini 19. i prvim decenijama 20. stoljeća, pa je 1927. [[Joe Davis]], inače profesionalni igrač bilijara i snukera, organizirao prvo svjetsko prvenstvo. Davis je igru iz onoga što je bilo [[hobi]] podigao na viši nivo i uveo u profesionalnu sferu.<ref>{{cite web|url=http://www.cuesnviews.co.uk/Snooker/timeline.htm|title=Cues n Views - History Page, timeline|last=Smith|first=John A|date=|website=www.cuesnviews.co.uk|publisher=|accessdate=2. 5. 2017|trans-title=Historijat snukera i bilijara|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060216115629/http://www.cuesnviews.co.uk/Snooker/timeline.htm|archivedate=16. 2. 2006|url-status=dead}}</ref> Osvojio je svako svjetsko prvenstvo do 1946, kada se povukao. Igra je doživjela i veći pad u 50-ima i 60-ima, kada je bila zanimljiva samo rijetkima izvan kruga onih koji su se njom bavili. Davis je 1959. pokušao uvesti novu varijantu, tzv. ''snuker plus'' (sa dvije dodatne obojene kugle), ali to nikad nije uspjelo. Prekretnica se desila deset godina kasnije, 1969, kada je [[David Attenborough]], koji je tada bio na visokom položaju u [[BBC]]-ju, "naručio" snukerski turnir ''[[Pot Black]]'' kako bi demonstrirao potencijal televizije u boji (koja tada još nije bila dovoljno zaživjela) jer su zeleni stol i raznobojne kugle bile idealne da se pokažu prednosti prenošenja slike u boji.<ref>{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4382776.stm|title=Pot Black returns|last=|first=|date=27. 10. 2005|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Povratak turnira 'Pot Black'|accessdate=2. 5. 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://content.time.com/time/specials/2007/article/0,28804,1815747_1815707_1815672,00.html|title=Cue China|last=Porter|first=Hugh/Chelmsford|date=19. 6. 2008|website= [[Time (magazin)|Time]] |trans-title=Snuker u Kini|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> To se pokazalo prilično uspješnim, pa je jedno vrijeme turnir bio drugi najpopularniji TV-događaj na BBC Two.<ref>{{cite web|title=Pot Black|url=http://www.fcsnooker.co.uk/general%20interest/pot_black.html|website=fcsnooker.co.uk|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110615125823/http://www.fcsnooker.co.uk/general%20interest/pot_black.html|archivedate=15. 6. 2011|trans-title=O turniru "Pot Black"|quote=Surprisingly, the programme raced to second place in the BBC2 ratings...|accessdate=22. 5. 2010|url-status=dead}}</ref> Interes za igru znatno je porastao, pa je svjetsko prvenstvo 1978. bilo prvo koje je u cijelosti televizijski prenošeno.<ref name="SuS" /> Snuker je ubrzo postao tradicionalni sport u [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]], [[Irska|Irskoj]] i većini zemalja Komonvelta i doživio je dosta uspjeha u posljednjih 30 godina, a većina rangirajućih turnira prenošena je televizijski. Posljednji frejm legendarnog [[Finale Svjetskog prvenstva u snukeru 1985.|finala]] [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1985.|Svjetskog prvenstva 1985]]. između [[Steve Davis|Stevea Davisa]] (nije u rodu sa Joeom) i [[Dennis Taylor|Dennisa Taylora]] gledalo je 18,5 miliona ljudi.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/2953933.stm|title=1985: The black ball final|last=|first=|date=18. 4. 2003|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=O finalu SP-a 1985|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Posljednjih godina mnoge duhanske kompanije povukle se iz sponzorstva profesionalnih turnira, što je dovelo do smanjenja njihovog broja, iako su pronađeni neki novi sponzori (uglavnom kladioničarske kuće),<ref name="Sponzor">{{cite web |url= https://www.theguardian.com/sport/2006/jan/19/snooker.gdnsport31|title=Snooker finds sponsor with deep pockets|last=Anstead|first=Mike|date=19. 1. 2006|website=[[The Guardian]]|publisher=|trans-title=Svjetsko prvenstvo pronašlo novog sponzora sa dubokim džepovima|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> a i sve veća popularnost snukera u Kini i na [[Daleki istok|Dalekom istoku]], s novim talentima, kao što je [[Liang Wenbo]], i uz već afirmirane igrače ([[Ding Junhui]], [[Marco Fu]]) nagovještava dobre dane za budućnost ove igre u tom dijelu svijeta.<ref name="Ding" /><ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4408523.stm|title=Could Ding be snooker's saviour? |author=Phil Harlow|date=4. 4. 2005|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Može li Ding biti spasilac snukera?|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> == Opis igre == [[Datoteka:Snooker player with rest.jpg|mini|desno|200px|Upotreba pomoćnog štapa]] Cilj igre jeste ostvariti više poena od protivnika ubacivanjem kugli zadanim redoslijedom. Igrači igraju naizmjenično sve dok neki od igrača ubaci crvenu kuglu i postigne jedan bod (dozvoljeno je ubacivanje više crvenih kugli odjednom). Nakon ubačene crvene kugle, isti igrač nastavlja s igrom pokušavajući ubaciti neku od obojenih. Ako je ubaci, dobija odgovarajući broj poena (vidi prvi pasus) i sudija je vraća na njeno početno mjesto na stolu. Ako je ono zauzeto drugom kuglom, onda se vraća na najvrednije dostupno mjesto (npr. igrač je ubacio crnu i njeno je mjesto zauzeto, a slobodna su mjesta za plavu i smeđu; u tom slučaju crna ide na početno mjesto plave kugle jer je plava vrednija od smeđe). Ako su sva mjesta zauzeta, onda se kugla vraća što je moguće bliže svome mjestu (pritom se ne smije dodirivati s drugom kuglom, iako je tik uz nju). Nakon ubačene obojene kugle, igrač ponovo gađa crvenu, pa obojenu i tako do kraja. Nakon posljednje ubačene crvene kugle ubacuju se obojene, i to redom, po njihovoj vrijednosti. Kada se posljednja kugla ubaci, frejm je gotov, a pobjednik je igrač s većim brojem bodova u tom frejmu.<ref name="Pravila" /> Bodovi se, osim ubacivanjem kugli, mogu ostvarivati tjerajući protivnika na prekršaje. Prekršaj može nastati zbog bezbrojnih razloga, od kojih su najčešći ubacivanje bijele kugle u rupu, ubacivanje ili dodirivanje pogrešne kugle, promašaj svih kugli na stolu ili, pak, tzv. ''push shot'', tj. guranje kugle koje nastaje neprestanim kontaktom vrha štapa i bijele kugle (kontakt vrha štapa i bijele kugle mora biti što je moguće finiji i kraći). Bodovi zarađeni od prekršaja suparnika variraju od četiri do sedam, zavisno od toga na kojoj je kugli prekršaj nastao.<ref name="Pravila" /> Igraču je dozvoljeno predati frejm ako je na stolu dostupno manje bodova od vlastitog zaostatka za protivnikom; ako odluči predati pri rezultatu u kojem je protivnik dostižan bez prisiljavanja na prekršaj, sudija mu je obavezan dodijeliti upozorenje, a za ponavljanje istog djela kaznit će ga oduzimanjem frejma. Igrači neće svaki put pokušati ubaciti kuglu; nekada će odigrati na sigurno (''safety shot'', ''safety play'', ''safety'' = sigurnosni, tj. odbrambeni udarac) i nastojati zadati problem protivniku te se nadati grešci iz koje će nastati znatno povoljnija prilika za početak ubacivanja. Najbolji ''safety'' jest onaj u kojem igrač sakrije zadanu kuglu, tj. onu koju protivnik mora pogoditi (''object ball'') na način da ne postoji ravna putanja do te kugle, već protivnik mora tražiti zaobilazni put da bi je pogodio. Takva situacija naziva se ''snooker'', a za igrača koji se zatekao u njoj kaže se da je ''snukerovan'' (''snookered''; vidi značenje riječi ''snooker'' u prethodnom poglavlju). [[Datoteka:Snookered on two reds.jpg|mini|desno|200px|Primjer snuker-pozicije]] Od ostale terminologije vezane za snuker treba spomenuti ''dodirujuću kuglu'', ''slobodnu kuglu'' i ''brejk''. ''Dodirujuća kugla'' (''touching ball'') jest situacija kad bijela kugla dodiruje neku od crvenih. U tom slučaju igrač može, ali nije obavezan pogoditi zadanu (crvenu) kuglu nego bijelu jednostavno može poslati kamo želi, a ako pritom dodirne obojenu kuglu, ne sudi se prekršaj. ''Slobodnu kuglu'' (''free ball'') igrač dobija kad njegov protivnik napravi prekršaj, a on nakon toga nema direktnu putanju do zadane kugle ni s jedne strane. Kao slobodna kugla može se označiti bilo koja kugla na stolu i ona ima vrijednost kugle koju je trebalo gađati prije prekršaja (to je najčešće crvena, ali ne uvijek). Brejk (moglo bi se prevesti kao ''niz'') označava broj poena koji je igrač skupio tokom jedne posjete stolu (u brejk se ne računaju prekršaji protivnika). Najteže je ostvariti [[maksimalni brejk]] od 147 poena, koji se postiže tako da se naizmjenično 15 puta ubacuju crvena, pa crna kugla, a na kraju sve obojene po već navedenom redoslijedu. Brejk od 147 poena popularno se naziva ''maximum'' ili ''one-four-seven''.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6260923.stm|title=Ding compiles maximum at Masters|last=|first=|date=14. 1. 2007|website=BBC Sport |trans-title=Ding ostvario maksimalni brejk na Mastersu|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Postoji jedan slučaj kada se može ostvariti i veći brejk, a to je kad igrač napravi prekršaj dok još nijedna kugla nije ubačena, a njegov protivnik zbog tog prekršaja dobije ''slobodnu kuglu'' jer nema direktnu putanju ni do jedne od 15 crvenih kugli. Ako tada protivnik kao slobodnu kuglu nominira neku od obojenih i ubaci je (a nakon nje i "običnu" obojenu), a zatim naizmjenično ubaci 15 crvenih i crnih, pa obojene kugle na kraju, može postići brejk od 150 do 155, zavisno od toga koju je obojenu ubacio nakon slobodne kugle. Iako se to dešava još rjeđe i teže od maksimalnog brejka, postoje zabilježeni slučajevi (uspio je to, npr., [[Jamie Cope]]). Najviše maksimalnih brejkova na profesionalnim turnirima ima Ronnie O'Sullivan (15). Inače, [[trocifreni brejk]] naziva se ''century''. Najviše takvih brejkova u karijeri ima također O'Sullivan (više od 1.000). [[Datoteka:Snooker break.ogv|mini|desno|200px|Snimak početnog udarca]] Partiju snukera vodi profesionalni snukerski sudija. Sudija čisti kugle ako igrač zatraži ili ako sam uvidi da je to potrebno, vraća ubačene obojene kugle na stol i naglas govori broj poena koji je igrač ostvario (ili ostvaruje) tokom brejka, dosuđuje prekršaje te određuje kad je ''slobodna'' ili ''dodirujuća kugla''. Sudije obično nemaju težak posao jer profesionalni igrači obično igraju na vrhuncu fer-pleja, priznajući čak i prekršaje koje sudija nije vidio, čestitajući protivniku na dobrom udarcu (obično blagim tapšanjem prstima ili štapom po ivici stola) ili dižući ruku u znak izvinjenja zbog sretnog, ali neplaniranog ubačaja ({{en|fluke}}) ili snukera. Uobičajena oprema potrebna za neometanu igru sastoji se od štapa, krede koja se koristi za vrh štapa, pomoćnih štapova (tzv. ''restova'', koji se koriste zbog veličine stola, a ima ih nekoliko vrsta), trokuta za slaganje crvenih kugli te semafora koji označava stanje u frejmovima, trenutni broj poena u frejmu te iznos trenutnog brejka. Minimalan prostor potreban za odigravanje snukera jest onaj mjera 22 × 16 stopa (približno 7 × 5 m). Takva dimenzija prostora u kojem je smješten stol omogućuje igračima neometanu igru, a sudije imaju dovoljno prostora za kretanje.<ref>{{cite web|url=http://www.thurston.co.uk/|title=Thurston worldwide online service for all snooker related products {{!}} Thurston |last= |first= |date= |website=www.thurston.co.uk|publisher=|trans-title=O proizvođaču stolova za snuker i bilijar|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> To znatno sužava broj lokacija na kojima se snuker može neometano igrati; dok stolova za klasični bilijar ima u gotovo svakom kafiću, stolovi za snuker nalaze se više u privatnim okruženjima ili dvoranama namijenjenim isključivo snukeru. == Izvršna tijela i turniri == {{Glavni|Spisak snukerskih turnira}} [[WPBSA]] (''World Professional Billiards and Snooker Association''), osnovana 1968. godine kao ''Professional Billiard Players' Association'',<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/1174311.stm|title=WPBSA v TSN|last=|first=|date=16. 2. 2001|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=WPBSA protiv TSA|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> najviše je tijelo u snukeru, a podružnica WPBSA-a, ''World Snooker'', smještena u [[Bristol]]u, organizira i nadgleda apsolutno sva događanja u profesionalnom snukeru. Sva amaterska događanja nadgleda ''International Billiards and Snooker Federation'' (IBSF). Profesionalni igrači mogu nastupati na turnirima koje organizira ''World Snooker''. Novac zarađen na turnirima u posljednje dvije godine određuje plasman igrača na službenoj rang-listi, koju ''World Snooker'' obnavlja nakon svakog takmičenja pod svojim okriljem. Prvih 16 igrača s rang-liste obično se smatraju ''elitom''.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/5234798.stm|title=Swail targeting place in top 16|last=|first=|date=1. 8. 2006|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Swail cilja na mjesto među top 16|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Najvažnije takmičenje u profesionalnom snukeru jest [[Svjetsko prvenstvo u snukeru|Svjetsko prvenstvo]],<ref name="DottSP" /> koje se održava svake godine od 1927, izuzevši prekide tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskoga rata]] te od 1958. do 1963. Takmičenje se od 1977. održava u [[Crucible Theatre]]u u [[Sheffield]]u, a glavni je sponzor od 1976. pa sve do zabrane reklamiranja [[duhan]]skih proizvoda 2005. bio ''Imperial Tobacco'' (''Embassy'').<ref name="Sponzor" /> Novi sponzor postao je ''online'' kasino ''888.com'', a sponzorski ugovor bio je potpisan do 2010. Međutim, ''888.com'' povukao se iz petogodišnjeg ugovora nakon samo tri godine, pa je trenutni sponzor prvenstva druga internetska kladionica ''BetFred.com''.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/7544214.stm |title=Huge financial blow hits snooker|last=|first=|date=6. 8. 2008|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Veliki finansijski udarac za snuker|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Dana 15. aprila 2009. objavljeno je da će isti kasino biti sponzor prvenstva u sljedeće četiri godine.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4614824.stm|title=Crucible event gets new sponsor |last= |first= |date=15. 1. 2006|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Svjetsko prvenstvo dobilo novog sponzora|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Titula svjetskog prvaka izvanredno je postignuće i najvrednija nagrada u profesionalnom snukeru i zbog prestiža i zbog zarade (pobjednik dobija čak 500.000 funti).<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4873966.stm|title=World's best ready for Crucible|last=|first=|date=13. 4. 2006|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=Najbolji snukeraši spremni za Crucible|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Za televizijsko prenošenje takmičenja pobrinuli su se [[BBC]], koji ga prenosi širom Velike Britanije,<ref>{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4378346.stm|title=Snooker signs five-year BBC deal|last=|first=|date=26. 10. 2005|website=BBC Sport|publisher=|trans-title=I u idućih pet godina snuker na BBC-ju|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> te [[Eurosport]] za ostatak Evrope i Daleki istok.<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/media/2006/apr/27/sport.snooker|title=Eurosport pots TV snooker rights |author= Julia Day |date=27. 4. 2006|website=[[The Guardian]]|publisher=|trans-title=Eurosport otkupio TV-prava za snuker|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Turniri koji su po važnosti odmah do Svjetskog prvenstva nazivaju se rangirni, a označavaju turnire u kojima igrači nastoje ostvariti što više rejting-bodova (do SP-a 2014), odnosno zaraditi što više novca (od SP-a 2014), što im osigurava bolje mjesto na svjetskoj rang-listi. Treći po važnosti jesu turniri na koji igrači dolaze samo s pozivnicom organizatora (''pozivni''), a nju dobijaju najbolje plasirani igrači na svjetskoj rang-listi; najpriznatiji takav turnir jest [[Masters (snuker)|Masters]] u [[London]]u.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/4611510.stm|title=Snooker finds new Masters sponsor|last=|first=|date=13. 1. 2006|website=BBC Sport|publisher=|trans-title= Masters pronašao novog sponzora|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Kao odgovor kritičarima koji se žale na predugu i dosadnu izmjenu defanzivnih udaraca (''safety'') prilikom mečeva pokrivenih televizijskim prijenosom, što uzrokuje probleme sponzorima<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/media/2006/oct/27/broadcasting.snooker|title=Barney Ronay on snooker, the most boring sport on TV|last=Ronay|first=Barney|date=27. 10. 2006|website=The Guardian|publisher=|trans-title=Barney Ronay o snukeru, najdosadnijem sportu na TV-u|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> predsjednik Matchroom Sportsa [[Barry Hearn]] pokrenuo je alternativne turnire na kojima se primjenjuje vremensko ograničenje udaraca. Najpoznatije takvo takmičenje bila je [[Premijer liga (snuker)|Premijer liga]], u kojoj se takmičilo osam najboljih igrača, koji su dobijali pozivnice. Igrači su imali 25 sekundi za udarac, uz ograničen broj mogućnosti pozivanja ''time-outa'' kada se igrač suočava s jako teškim udarcem. No, ovakav sistem takmičenja nije popularan kao rangirni turniri. Premijer liga obustavljena je 2013, a zamijenio ju je turnir [[Šampion šampiona]]. Postoje i druga takmičenja manje važnosti na kojima igrači ne zarađuju bodove za rang-listu niti postoji interes televizije za njihovo prenošenje. Takvi turniri mijenjaju se iz godine u godinu, zavisno od kalendara i sponzora. [[Datoteka:Fond nagrada (snuker).jpg|mini|desno|250px|Grafički prikaz fonda nagrada na snukerskim turnirima od 1990. do 2014.]] === Novčane nagrade === WPBSA, na čelu sa Barryjem Hearnom, posljednjih je godina učinila napore u pogledu popularizacije snukera na globalnom nivou, u čemu je imala dosta uspjeha. Broj turnira u jednoj sezoni udvostručio se, a povećava se i broj zemalja u kojima se organiziraju turniri. Sve je to doprinijelo i porastu interesa sponzora, pa je i ukupni nagradni fond na turnirima u sezoni [[Snukerska sezona 2016/2017.|2016/17.]] također najveći u historiji (približno deset miliona funti, sabrano sa svih turnira) s mogućnošću daljnjeg rasta u budućnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.worldsnooker.com/barry-hearn-announcements/|title=Barry Hearn Announcements|date=26. 4. 2017|publisher= World Snooker |accessdate=2. 5. 2017}}</ref> == Oprema == [[Datoteka:Snooker table drawing 2.svg|mini|desno|200px|Izgled stola na početku partije]] ; Stol :Službeni snukerski stolovi dužine su 12 stopa. Igraća površina ima dimenzije 3556 × 1778 mm (+/-13 mm), pa mu je, kao i kod ostalih bilijarskih stolova, dužina dvostruko veća od širine. Visina stola kreće se od 851 do 876 mm, a težina može doseći 1.500 kg. :Prava linija (tzv. ''baulk-linija'') koja zatvara tzv. ''slovo D'' povučena je na udaljenosti 737 mm od donje ivice (u snukeru je gornja ivica ona uz koju se nalazi crna kugla u početnom položaju). ''D'' ima radijus 292 mm. Tačka za crnu kuglu udaljena je 324 mm od gornje ivice, dok je tačka za ružičastu tačno na sredini razmaka između tačke za plavu kuglu i gornje ivice. :Površina i ivice stola prekrivene su zelenom čohom koja se čisti četkom od donje prema gornjoj ivici. Ispod čohe je ploča debljine 5 cm izrađena od [[škriljac|škriljca]], koja se obično sastoji iz pet dijelova. Ivice su obložene trakama od prirodnog [[kaučuk]]a, koje omogućavaju kontrolirano odbijanje kugli od ivica. Snukerski stolovi nemaju električne grijače, kao što ih imaju neki bilijarski stolovi. :Oznake na stolu, od donje prema gornjoj ivici: :* ''baulk''-linija, koja zatvara ''D'' – na njoj su smještene žuta, zelena i smeđa kugla, a iz ''D''-a se izvodi početni udarac :* ''centralna tačka'' – početno mjesto plave kugle :* ''tačka piramide'' – početno mjesto ružičaste kugle :* ''crna tačka'' – početno mjesto crne kugle :Crvene kugle stavljaju se u trouglastu formaciju između crne i ružičaste kugle. Vrh trougla treba biti što je bliže moguće ružičastoj kugli, ali tako da je najbliža crvena kugla ne dodiruje. [[Datoteka:Snooker rest crop.JPG|mini|desno|150px|Jedan od pomoćnih štapova]] ; Kugle : Današnje kugle izrađuju se od [[Fenol-formaldehidna smola|fenoplasta]]. Prečnik snukerske kugle iznosi 52,5 mm. Masa nije određena pravilima, ali je obično u rasponu od 130 do 150 grama. Dozvoljena razlika u masi između kugli iz istog seta iznosi tri grama. ; Kreda : Na vrh štapa nanosi se kreda kako bi se ostvario što bolji kontakt štapa s bijelom kuglom i kako bi joj se mogla zadati određena rotacija. Ta rotacija ključna je za pozicijsku igru jer se pomoću nje bijela kugla upravlja ka željenoj poziciji. ; Štap (glavni) : Napravljen je od drveta (najčešće od [[javor]]a ili [[jasen]]a) ili [[fiberglas]]a, a njegovim vrhom udara se bijela kugla. U snukeru se upotrebljavaju ''suženi'' štapovi, što znači da im se debljina smanjuje od dna prema vrhu. Dužina im se kreće od 140 do 150 cm, a minimalna iznosi 91 cm. Igrači u snukeru moraju igrati s tzv. ''otvorenim mostom'', tj. štap mora ležati otvoreno između palca i kažiprsta i ne smije biti zatvoren kažiprstom, za razliku od bilijara i [[karambol]]a, gdje je to čest slučaj. Štap može biti jednodijelan i dvodijelan (s ugrađenim navojem). Od dvodijelnih se najčešće koriste oni kod kojih veći dio iznosi 3/4 ukupne dužine štapa. Takva podjela sprečava da navoj dođe u kontakt sa bradom (igrači se često služe bradom kao osloncem za štap prilikom namještanja za udarac). Tek mali broj igrača koristi "pola-pola" dvodijelne štapove. Profesionalni štapovi obično se prave po narudžbi i najbolji igrači upotrebljavaju ih (po mogućnosti) cio život. ; Produžetak (nastavak) štapa : Kraći štap koji se uklopi ili preko navoja pričvrsti za dno štapa, čineći ga tako dužim. Upotrebljava se kad igrač ne može dosegnuti bijelu kuglu. ; Pomoćni štap (''rest'') : Štap s glavom (vrhom) u obliku slova X. Služi kao oslonac glavnom štapu kad igrač ne može dosegnuti bijelu kuglu ni pomoću produžetka. ; Kukasti pomoćni štap (''hook rest'') : Identičan je običnom pomoćnom štapu, osim što mu je vrh kukast. Upotrebljava se kad pomoćni štap treba "zaobići" kuglu. Inače, to je najnoviji izum u opremi za snuker. ; "Pauk" : Sličan je pomoćnom štapu, ali mu je glava u obliku lûka. Upotrebljava se kad vrh glavnog štapa treba podignuti iznad visine bijele kugle. ; "Labud" (ili "labudovrati pauk") : To je štap s produženim vratom i viljuškastom račvom na kraju. Upotrebljava se da produži udaljenost potrebnu glavnom štapu iznad grupe kugli. ; Trokut : Služi za grupisanje crvenih kugli u početnu formaciju. ; Produženi pomoćni štap : Sličan običnome, ali s mehanizmom na dnu koji omogućava da se štap produži i do 3 stope (90 cm). ; Produženi "pauk" : Križanac "labuda" i "pauka". Omogućava igraču da premosti veću grupu kugli. Danas se rjeđe upotrebljava, ali može se upotrijebiti u situacijama kad pozicija jedne ili više kugli sprečava da se obični "pauk" postavi gdje igrač želi. ; "Poluštap" : On je kombinacija pomoćnog štapa dužine stola i glavnog štapa. Upotrebljava se jako rijetko, tj. u situacijama kada je prepreka igraču sama dužina stola. ; Marker za kugle : Višenamjenski predmet s usjekom u obliku slova D. Upotrebljava ga sudija u sljedećim slučajevima: # kad treba očistiti neku kuglu; tada ga postavi na mjesto gdje ta kugla stoji da označi poziciju # kad treba procijeniti zauzima li neka kugla mjesto obojene kugle # kad treba odrediti da li igrač "vidi" (tj. može pogoditi) "krajnju ivicu" zadane kugle prilikom donošenja odluke o slobodnoj kugli; to radi tako da ga postavi tik do kugle koja ometa direktnu putanju do zadane. == Najpoznatiji igrači == [[Datoteka: Stephen hendry02.jpg|mini|desno|150px|[[Stephen Hendry]], sedmostruki svjetski prvak]] U profesionalnom dobu snukera, koje je počelo sa Joeom Davisom i traje do danas, relativno mali broj igrača dogurao je do samog vrha.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/1980218.stm|title=O'Sullivan in exalted company |author= Clive Everton |date=10. 5. 2002|website=BBC Sport|trans-title=O'Sullivan u odabranom društvu|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> Najpriznatiji su oni igrači koji osvajaju turnire i konstantno igraju na visokom nivou. Važan je i finansijski aspekt; nagrade su se višestruko povećale pronalaskom bogatih sponzora. Put do vrha težak je, a igra po svojoj prirodi zahtijeva godine posvećivanja i vježbe, uz prijeko potrebni talent.<ref>{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/sportacademy/hi/sa/special_events/snooker/newsid_3986000/3986151.stm|title=Putting in the practice |author= Paul Hunter |date=|website=BBC Sport Academy|trans-title=Paul Hunter govori o svom vježbanju|accessdate=2. 5. 2017}}</ref> [[Datoteka:Ronnie O’Sullivan at German Masters Snooker Final (DerHexer) 2012-02-05 45.jpg|mini|lijevo|150px|[[Ronnie O'Sullivan]]]] Pojedini igrači dominirali su igrom kroz decenije. [[Ray Reardon]] smatra se najboljim igračem 1970-ih, Steve Davis osvojio je gotovo sve tokom 1980-ih, dok je [[Stephen Hendry]] pokorio svijet snukera tokom 1990-ih, osvojivši sedam titula svjetskog prvaka u tom razdoblju, od čega pet zaredom. No, novi [[milenij]] donio je mnogo perspektivnih igrača i veliku konkurenciju u svjetskom vrhu; još nijedan igrač nije uspostavio dominaciju kao tri spomenuta. Valja napomenuti da su [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] te harizmatični [[Ronnie O'Sullivan]], koji se smatra najvećim prirodnim talentom za snuker i kome čak i protivnici to priznaju, osvojili prve četiri titule svjetskog prvaka u prvih pet godina ovog milenija. Osim njih, najpoznatiji igrači današnjice jesu [[Mark Selby]], [[Judd Trump]], [[Shaun Murphy]], [[Ali Carter]], [[Kyren Wilson]] i [[Joe Perry (snuker)|Joe Perry]] ([[Engleska]]), [[John Higgins (snuker)|John Higgins]], [[Stephen Maguire]], [[Graeme Dott]] i [[Anthony McGill (snuker)|Anthony McGill]] ([[Škotska]]), [[Ryan Day]] i [[Matthew Stevens]] ([[Vels]]), [[Mark Allen (snuker)|Mark Allen]] ([[Sjeverna Irska]]), [[Ken Doherty]] i [[Fergal O'Brien]] ([[Irska]]), [[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]] ([[Australija]]) i već spomenuti [[Kinezi]] [[Ding Junhui]] i [[Liang Wenbo]], uz [[Marco Fu|Marca Fua]] iz [[Hong Kong]]a. == Varijante == * [[Američki snuker]], koji datira iz 1925; obično se igra na stolu veličine 5 × 10 stopa i kuglama veličine 2⅛ [[inč]]a, s pojednostavljenim pravilima, pod utjecajem bilijara * [[Power Snooker]], varijanta s devet crvenih kugli i partijama ograničenim na 30 minuta * [[Brazilski snuker]], sa samo jednom crvenom kuglom i posebnim pravilima * [[Snuker "šestica"]], sa šest crvenih kugli * [[Snuker "desetka"]], s deset crvenih kugli * [[Snuker plus]], varijanta sa dodatnim obojenim kuglama * [[Proizvoljni snuker]], varijanta s početka 20. stoljeća, koja je bila oživjela početkom 1950-ih, ali se danas nigdje ne igra == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Snooker}} {{Portal|Snuker}} *[http://www.worldsnooker.com/ ''World Snooker''] *[http://www.ibsf.org/ Međunarodni svjetski savez snukera i "osmice"] *[https://web.archive.org/web/20120519043856/http://bilijar.info/ ''Bilijar.info''], domaći portal posvećen snukeru i bilijaru [[Kategorija:Sport|Snuker]] [[Kategorija:Snuker| ]] 472nkkor22272a8sjl6ricais1nmmkh Tamilski jezik 0 121167 3426152 3343533 2022-07-30T15:36:51Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija jezik |ime=Tamilski jezik |ime jezika kako ga nazivaju njegovi govornici= தமிழ் [tamiḻ] |države=[[Indija]], [[Šri Lanka]], [[Singapur]], [[Malezija]], [[JAR]] i u mnogim emigrantskim zajednicama diljem svijeta |regije=[[Azija]] |govornici=80 miliona |rang=13-17 |jezička porodica=[[Dravidski jezici|dravidski]] &nbsp;[[Južnodravidski jezici|južnodravidski]]<br /> &nbsp;&nbsp;[[Tamilskokannadaški jezici|tamilskokannadaški]]<br /> &nbsp;&nbsp;&nbsp;[[tamilskomalajalamski jezici|tamilskomalajalamski]]<br /> : '''tamilski''' |država=[[Indija]] ([[Tamil Nadu]]), [[Singapur]], [[Šri Lanka]] |ustanova=Vlada i razne akademije države Tamil Nadu |iso1=ta|iso2=tam|sil=tam}} '''Tamilski jezik''' (தமிழ்; ISO 639-3: [http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=tam tam] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100529003556/http://www.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=tam |date=29. 5. 2010 }}) je jezik naroda [[Tamili]], i jedan od jezika [[Indija|Indije]]. Govori se u državi [[Tamil Nadu]] i na teritoriji [[Pondicherry]] (Pondichéry), gdje ima status službenog jezika. Također je službeni jezik u [[Malezija|Maleziji]], [[Šri Lanka|Šri Lanki]] i [[Singapur]]u. Zajednice koje govore ovim jezikom postoje na [[Fidži]]ju, u [[Indonezija|Indoneziji]], [[Mianmar]]u, [[JAR|Južnoj Africi]], na [[Mauricijus]]u i [[Reunion]]u, kao i u [[Evropa|Evropi]] i [[Sjeverna Amerika|Sjevernoj Americi]]. == Karakteristike == [[Datoteka:Tamilspeakers.png|desno|250px|mini|Područje tamilskog jezika]] Tamilski jezik pripada porodici dravidskih jezika. To je jedan od najdrevnijih jezika u upotrebi danas, praktično neizmjenjen posljednjih 2500 godina. Stranih riječi ima malo, uglavnom iz [[hindi]] jezika, [[portugalski|portugalskog]], [[holandski jezik|holandskog]] i [[engleski jezik|engleskog]]. Neke od riječi tamilskog koje su ušle u širu upotrebu u svijetu su: [[mango]] i [[katamaran]] (கட்டு மரம், katu maram „povezane grede“). Piše se fonetskim alfabetom izvedenim iz [[brami]] pisma. U pismu postoji 12 samoglasnika i 18 suglasnika. Od njih se može napraviti 216 kombinacija. Sa još jednim posebnim simbolom ('ஃ' ak), ukupan broj karaktera je 247. Tamilski jezik je [[aglutinativni jezik]], poput ostalih dravidskih jezika. [[Sufiks]]i mogu tvoriti nove riječi, ili označavati broj, vrijeme, raspoloženje itd. == Klasifikacija == Tamilski pripada tamilskoj podgrupi [[Tamil-Malayalam jezici|tamilsko-malajalamskih]] jezika, široj skupini [[Tamil-Kodagu jezici|tamil-kodagu]], i jedan je od 47 [[južnodravidski jezici|južnodravidskih]] jezika. == Primjeri teksta == === Tamilski jezik === மனிதப் பிறவியினர் சகலரும் சதந்கிரமாகவ அவர்கன் மகிப்பிலும் உரிமைகளிம் சமமானவர்கள். === Latinica === Manidap piraviyinar sagalarum sudandiramaagavey ; avargan magippilum urimagailim samamaanavargal. === Prijevod === Sva ljudska bića rađaju se slobodna i jednaka u dostojanstvu i pravima. == Brojevi == Tamilski, grantskog porijekla, koristi decimalni brojevni sistem : {| border="0" align="center" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center" |- ! colspan="13" style="background-color: #c0c0c0" | '''[[Brojevi]]''' |- |௧ (1) || ௨ (2) || ௩ (3) || ௪ (4) || ௫ (5) || ௬ (6) || ௭ (7) || ௮ (8) || ௯ (9) || |௰ (10) || ௱ (100) || ௲ (1000) |} Ova sistem brojeva se ne koristi već [[vijek]]ovima, ali se može naći u starim zapisima, kao i na raznim hinduističkim hramovima. Tamilski danas koristi brojeve, koje popularno nazivamo "arapskim". == Gramatika == Normalan raspored riječi u tamilskom je: [[subjekt]], [[objekt]], [[glagol]]. Tamilski poznaje tri vremena: sadašnjost, prošlost i budućnost. === Padeži === Tamilski poznaje osam padeža, to su : * [[nominativ]] * [[akuzativ]] * [[genitiv]] * [[dativ]] * [[vokativ]] * [[ablativ]] * [[instrumental]] * [[asocijativ]] === Glagoli === Glagoli u tamilskom su podijeljeni u dvije skupine: slabi i jaki glagoli. ==== [[Konjugacija (gramatika)|Konjugacija]] ==== * ja : naan / -één * ti : nii / -ay * on : avar / -ar * ona : ava ili aval / -a ili -al * ono : adu / -adu (ili -um u futuru) * mi : nangal / -om * vi : ningal / -ingal ili -irgal (također je i izraz pristojnosti) * oni, one: avargal / -argal ''Ningal'' (Vi), je kao i u bosanskom izraz pristojnosti, te se obično koristi u oslovljavanju starijih osoba, osoba više hijerarhije i sl. ''Nii'' (ti) se koristi u razgovoru sa mlađim osobama, kao i u familijarnom govoru. == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tamil language}} * [http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=tam Etnološki izvještaj o tamilskom jeziku] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100707014304/http://www.ethnologue.org/show_language.asp?code=tam |date=7. 7. 2010 }} * [http://www.rosettaproject.org/archive/dravidian/asia/tcv/view?searchterm=tamil Arhiva projekta „Rrosetta“]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20091027121021/http://www.geocities.com/Athens/5180/tamil7.html Historija i karakteristike tamilskog jezika] * [http://www.tamilnation.org/literature/ Tamilski jezik i literatura] * [https://web.archive.org/web/20060720224153/http://lrrc3.sas.upenn.edu/tamilonline/ Lekcije tamilskog jezika] * [http://www.freelang.com/dictionnaire/tamoul.html Rječnik tamilsko-francuski-tamilski] * [https://web.archive.org/web/20060514061317/http://www.learntamil.com/ Lekcije tamilskog na engleskom] * [http://www.omniglot.com/writing/tamil.htm Tamilsko pismo, izgovor i jezik] * [http://www.languageshome.com/English-Tamil.htm Korisne fraze tamilskog jezika sa prevodom na engleski i jezike Indije] [[Kategorija:Dravidski jezici]] [[Kategorija:Aglutinativni jezici]] acpqbk8011x2uatztltzdawmb4cguok Sivi soko 0 121178 3426092 3171435 2022-07-30T13:04:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Taksokvir |boja = blue | naziv = Sivi soko | slika = PeregrineFalcon.jpg | slika_širina = 200px | slika_opis = Sivi soko | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Aves]] | ordo = [[Falconiformes]] | familia = [[Falconidae]] | genus = [[Falco]] | species = ''Falco peregrinus'' | dvoimeno = | dvoimeno_autorstvo = Tunstall, [[1771]]. }} [[Datoteka:Falco peregrinus MHNT.ZOO.2010.11.102.1.jpg|thumb|''Falco peregrinus'']] [[Datoteka:Falco peregrinus madens MHNT.ZOO.2010.11.102.8.jpg|thumb|''Falco peregrinus madens'']] '''Sivi soko''' ([[Latinski jezik|lat]]:''Falco peregrinus'') je vrsta [[soko]]la sa širokim rasprostranjenjem. Ova vrsta obuhvata 17-19 podvrsti. Sivi soko je najbrža vrsta među pticama na zemlji. == Karakteristike == * Mužjak ** dužina: 41&nbsp;cm ** raspon krila: 95&nbsp;cm ** težina: 550g * Ženka ** dužina: 49&nbsp;cm ** raspon krila: 114&nbsp;cm ** težina: 1200 g Sivi soko se hrani pticama, najčešće [[golub]]ovima, [[patka]]ma, [[vrabac|vrapcima]] i slično. Pri obrušavanju dostiže brzinu od oko 350&nbsp;km/h. Plijen lovi isključivo u [[zrak]]u. Mužjak sivog sokola, kao i kod većine ptica grabljivica, je za jednu trećinu manji nego ženka. Boju stiče oko godinu dana od izleganja, dok su mladunci tamno smeđe boje. Gnijezdi se na [[planina|planinskim]] liticama i kao i druge vrste sokola svoje gnijezdo ne pravi sam, nego koristi napuštena gnijezda drugih ptica. == Jaja == Krajem [[mart]]a, ili početkom [[april]]a, ženka obično polaže 3-4 [[jaje]]ta. Jaja su izdužena i pjegava. Srednja veličina iznosi 52x40 mm. == Razvitak == Inkubacija traje pretežno 30 dana. Na jajima sjede oba roditelja. Poslije izlijeganja, mladi ostaju u gnijezdu 35-40 dana. poslije napuštanja gnijezda, roditelji se o mladima brinu još oko 60 dana. Samo jedna trećina izlega preživi prvu zimu. == Zaštita == Sivi soko je ugrožena vrsta. U zadnje vrijeme se uspješno vrši akcija vještačkog uzgoja i povratka u prirodna staništa. == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20121114144027/http://www.falcoperegrinus.net/ European Peregrine Falcon Working Group] * [https://www.youtube.com/watch?v=taBSSzi1RSI Trag u prostoru: Saga o gospodarima brzine], RTS Obrazovno-naučni program - Zvanični kanal {{Commonscat|Falco peregrinus}} [[Kategorija:Falconiformes]] la6g7zm988gdwwmw5jxrxacfn9qnco6 Thimphu 0 131801 3426166 3137005 2022-07-30T15:54:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Naselje <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Thimphu | izvorno_ime = ཐིམ་ཕུ | drugo_ime = | kategorija = Grad <!-- *** Ime **** --> | etimologija = | službeni_naziv = | moto = | nadimak = <!-- *** Slika *** --> | slika = Tashichödzong Thimphu-2008-01-23.jpg | opis_slike = Pogled na Tashichho Dzong <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Butan | zastava_države = da | administrativna_podjela1 = <!-- *** Položaj i visina *** --> | nadmorska_visina = 2.320 | širina_stepeni = 27| širina_minuta = 29| širina_sekundi = 00| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 89| dužina_minuta = 38| dužina_sekundi = 00| dužina_IZ = E | najviši = | najviša_visina = | najniža = | najniža_visina = <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 26.1 | površina_zemlje = | površina_vode = | površina_urban = | površina_metro = <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 114.551 | stanovništvo_datum = 2017 | stanovništvo_urban = | stanovništvo_metro = | stanovništvo_opcina = | stanovništvo_gustoca = | stanovništvo_urban_gustoca = | stanovništvo_opcina_gustoca = | stanovništvo_metro_gustoca = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = [[1955.]] | vlada = | gradonačelnik = | gradonačelnik_partija = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[UTC]]+06:00 | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = | utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = +975-2 | kod = <!-- *** Karta *** --> | karta = Bhutan location map.svg | karta_lokacija = Butan <!-- *** Web stranice *** --> | web_stranica = [http://www.thimphucity.bt/ thimphucity.bt] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Thimphu''' (Tibetansko pismo: ཐིམ་ཕུག།, Dzongkha :ཐིམ་ཕུ ) također se izgovara Thimpu, je glavni i najveći grad države [[Butan (država)|Butan]]. Nalazi se u zapadnom, središnjem dijelu Butana, u dolini koja ga okružuje, sa imenom dzongkhag, u Thimphu Distriktu. Thimphu je postao glavni grad Butana 1961. Po popisu iz 2005. je imao populaciju od 79.185,stanovnika,<ref>{{cite news|url=http://www.citypopulation.de/Bhutan.html|title=Popis 2005. godine|access-date=7. 10. 2019|archive-date=14. 5. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100514072540/http://www.citypopulation.de/Bhutan.html|url-status=bot: unknown}}</ref> dok je ukupno 98.676 ljudi živjelo u cijelom Thimphu distriktu. Neobično za glavni grad, Thimphu nema aerodrom, nego je oslonjen na aerodrom u Paro, sa kojim je spojen cestom dugom 54 kilometra. Thimphu, kao politički i ekonomski centar Butana, ima glavnu poljoprivrednu i stočarsku bazu, koja učestvuje sa 45% u državnom bruto proizvodu. Turizam ima učešće u ekonomiji, ali je strogo regulisan, čineći balans između tradicije, modernizacije i razvoja. U Thimphu se nalazi većina važnih političkih zgrada, uključujući Nacionalnu skupštinu (parlamentarna demokracija je uvedena nedavno), i Palatu Dechencholing, službenu rezidenciju Kralja, koja se nalazi na sjeveru grada. == Geografija == Grad se prostire longitudinalno u pravcu sjever-jug, na zapadnoj obali doline koju je formirala Wang Chuu, također poznata i kao rijeka Thimphu Chuu. Thimphu se nalazi na 27°28′00″S (sjever) 89°38′30″I (istok)/ (27.4666667°S 89.64167°I / 27.4666667; 89.64167) i visinski se prostire u rasponu od 2.248 metara (7.375&nbsp;ft) do 2.648 metara (8.688&nbsp;ft). == Turizam == U početku kada je Butan otvorio vrata turizmu u Thiamphu je osnovana Vladina korporacija za turizam radi podsticanja turizma i organizovanja individualnih i grupnih putovanja na odredišta od kulturnog značaja u Butanu, koncentrišući se na budizam, tkanje, ptice, prirodu i planinarenje. Ova organizacija je privatizovana 1994. godine i imenovana kao Butanska korporacija za razvoj turizma. Korporacija takođe posjeduje i upravlja hotelima i turističkim domovima u svim većim turističkim centrima Butana. Ima vlastiti vozni park, ali i prevodioce na više međunarodnih jezika. == Poznate ličnosti == * [[Kelly Dorji]], glumac * [[Onir]], producent * [[Batoo Tshering]], general == Međunarodni odnosi == * {{ZD|Indonezija}} [[Manokwari]] * {{ZD|JAP}} [[Hokkaido]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20190902220858/http://www.thimphucity.bt/ Službena stranica] {{Glavni gradovi azijskih država}} [[Kategorija:Glavni gradovi azijskih država]] [[Kategorija:Nepal]] 35a9w76gndux38tn3iq91ub6keze91f Savez komunista Bosne i Hercegovine 0 138236 3426081 3424635 2022-07-30T12:34:04Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stranka | ime_bosanski = Savez komunista Bosne i Hercegovine | izvorno ime = Савез комуниста Босне и Херцеговине | logo = Zastava SKBiH-SDP 1990 (latinica).PNG | predsjednik = [[Nijaz Duraković]] | godina_osnivanja = 1943. | sjedište = [[Sarajevo]], [[Bosna i Hercegovina]] | ideologija = [[Komunizam]]</br>[[Marksizam]] | boje = {{colorbox|red}} | raspuštena = 1990. ([[SDP BiH]]) }}'''Savez komunista Bosne i Hercegovine''' ('''SK BiH''') bila je [[politička partija]], koja je kao republička organizacija [[Savez komunista Jugoslavije|Saveza komunista Jugoslavije (SKJ)]], djelovala na teritoriji [[SR BiH]]. U novembru 1948. godine došlo je do partijske reorganizacije unutar tadašnje [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističke partije Jugoslavije (KPJ)]], te je osnovana ''Komunistička partija BiH (KP BiH)'' umjesto do tada postojećeg Pokrajinskog komiteta [[Komunistička partija Jugoslavije|KPJ]] za [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]].<ref>[http://www.scribd.com/doc/27484724/200931014154812-Crvena-Knjiga-Web-Izdanje SDP-Prvih 100 godina; Kratki pregled socijaldemokratije u BiH]</ref> Godine 1952, poslije [[Šesti kongres KPJ|VI kongresa KPJ]], na kome je [[Komunistička partija Jugoslavije]] promijenila naziv u [[Savez komunista Jugoslavije]] i KP BiH mijenja svoj naziv u ''Savez komunista BiH.'' U tom periodu utvrđena je i zastava SKBiH, koji ja bila istovjetna zastavi SKJ. [[Datoteka:League of Communists of Yugoslavia Flag.svg||mini|Zastava Saveza komunista Bosne i Hercegovine (latinična verzija)]] [[Datoteka:League of Communists of Yugoslavia Flag-cyr.svg|mini|Zastava Saveza komunista Bosne i Hercegovine (ćirilična verzija)]] == Historija == === Sedamnaesta sjednica === Sedamnaesta sjednica [[Centralni komitet|Centralnog komiteta]] SKBiH održana februara 1968. godine najavila je novu etapu u [[SR BiH]]. U njenim zaključcima, po prvi put se jasno definira da su [[Muslimani (narod)|Muslimani]] poseban narod u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], istovremeno snažno jačajući opću politiku nacionalne ravnopravnosti u zemlji. Paralelno s tim počinje snažno graditeljsko i privredno širenje po kojoj će SR BiH, mjereno brzinom razvoja, prednjačiti u tadašnjoj [[SFRJ|Jugoslaviji]].<ref>[http://www.orbus.be/proza/proza_21.htm „Prvi milenij Bosne“, autori: Ivan Lovrenović, Vildana Selimbegović]</ref> === Konceptualna promjena === Centralni komitet SK BiH (CK SKBiH) je na svojoj sjednici u maju 1990. godine donio jedan programski dokument prema kojem se Partija opredijelila za [[parlamentarna demokratija|parlamentarnu demokratiju]], [[tržišna privreda|tržišnu privredu]] i proglasila [[SKJ]] idejno i akciono prevaziđenom organizacijom, ističući mogućnost udruživanja republičkih saveza komunista na novim osnovama.<ref>[http://antikapitalizam.tripod.com/sdp-9-2006.htm „SDP-Partija kontinuiteta ?“, autor: Goran Marković]</ref> U istom dokumentu Savez komunista BiH je promijenio ime u Savez komunista BiH - Socijalistčka Demokratska Partija. Sa izmjenom naziva stranke, SKBiH - SDP je usvojio i nove simbole. [[Datoteka:Zastava SKBiH-SDP 1990 (latinica).PNG|mini|Zastava Saveza komunista Bosne i Hercegovine - Stranke demokratskih promjena (latinična verzija)]] [[Datoteka:Zastava SKBiH-SDP 1990 (cirilica).PNG|mini|Zastava Saveza komunista Bosne i Hercegovine - Stranke demokratskih promjena (ćirilična verzija)]] Iako Savez komunista 1990. godine priznaje mogućnost uvođenja višestranačkog sistema u [[BiH]], i dalje se snažno protivi osnivanju stranaka na nacionalnoj osnovi, sve do 31. jula [[1990]]. godine kada je [[Parlamentarna skupština Bosne i Hercegovine|Skupština SR BiH]] donijela amandmane na [[Ustav SR BiH]] i time omogućila održavanje prvih višestranačkih izbora u zemlji.<ref>[http://hrcak.srce.hr/file/42897 „Bosna i Hercegovina od prvih izbora do međunarodnog priznanja“, autor: Ivica Lučić]</ref> Na [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|prvim višestranačkim izborima u BiH]], održanim 18. novembra 1990. godine, SK BiH nastupa pod nazivom SK BiH – Socijalistička Demokratska Partija. Nakon pada [[Komunizam|komunizma]] u [[Istočna Evropa|Istočnoj Evropi]] i promjenama koje su nakon toga nastupile 90-ih godina 20. vijeka, SK BiH je tokom [[Rat u BiH|rata u BiH]]<ref>[http://www.nezavisne.com/forum/index.php?topic=4323.0;wap2 Nezavisne novine]</ref><ref>{{Cite web |url=http://vidiportal.ba/drugi-piu/69-politika/808-sdp-duguje-vladi-fbih-milione-km |title=Arhivirana kopija |accessdate=9. 5. 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110903003854/http://www.vidiportal.ba/drugi-piu/69-politika/808-sdp-duguje-vladi-fbih-milione-km |archivedate=3. 9. 2011 |url-status=dead }}</ref> transformirana u [[SDP BiH|Socijaldemokratsku partiju BiH (SDP BiH)]] koja je pravni nasljednik SK BiH. == Predsjednici Centralnog komiteta SK BiH<ref>{{cite web |title=Evidencija osoba koje su obnašale vodeće partijske i državne dužnosti na različitim razinama u posljednih trideset godina |url=http://hrcak.srce.hr/file/28947 |website=Hrčak |publisher=Portal znanstvenih i društvenih časopisa |language=hr |date=2007}}</ref> == * [[Đuro Pucar Stari]] (1952–1965) * [[Cvijetin Mijatović]] (1965–1969) * [[Branko Mikulić]] (1969–1978) * [[Nikola Stojanović]] (1978–1982) * [[Hamdija Pozderac]] (1983–1984) * [[Mato Andrić]] (1984–1986) * [[Milan Uzelac]] (1986–1989) * [[Abdulah Mutapčić]] (1988–1989) * [[Nijaz Duraković]] (1989–1990) ==Razno== U intervjuu za [[BH Dani|BH Dane]] juli 1999. Nijaz Duraković će plasirati tezu da je 1990-ih došlo do krađe glasova na izborima.<ref>{{cite news |last1=Ćuzak |first1=Nerzuk |last2=Pećanin |first2=Senad |title=Intervju dana - Nijaz Duraković |url=http://www.bhdani.com/arhiva/112/inter.htm |accessdate=16. 6. 2019 |work=Arhiva broj 112 |agency=[[BH Dani]] |date=23. 7. 1999 |quote=Cak su perjanice Izetbegovicevog staba, mislim da su glavne bile Amila Omersoftic i Seferova Dika, u jednom privatnom razgovoru priznale da su SDP-u kompjutorskim manipulacijama ukrali najmanje 300 hiljada glasova |archive-date=5. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130405232752/http://www.bhdani.com/arhiva/112/inter.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> == Također pogledajte == * [[Historija Bosne i Hercegovine]] * [[Savez komunista Jugoslavije]] * [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://www.dw.com/bs/komunisti%C4%8Dka-partija-nije-politi%C4%8Dka-alternativa-u-bih/a-15911699/ Komunistička partija nije politička alternativa u BiH, na dw.com.bs] * [https://www.radiosarajevo.ba/vijesti/bosna-i-hercegovina/komunisti-ponovo-u-sarajevu/79871/ Komunisti ponovo u Sarajevu, na radiosarajevo.ba] * [https://vijesti.ba/clanak/196774/savez-komunista-bih-podrzava-proteste/ Savez komunista BiH podržava proteste, na vijesti.ba]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://hamdocamo.wordpress.com/2014/03/25/stavovi-centralnog-komiteta-saveza-komunista-jugoslavije-o-nacionalnom-identitetu-bosanskih-muslimana-bosnjaka/ Stavovi Centralnog Komiteta Saveza Komunista Jugoslavije o nacionalnom identitetu bosanskih muslimana, Bošnjaka, na hamdocamo.wordpress.com] [[Kategorija:Političke stranke u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Političke stranke nastale 1943.]] [[Kategorija:Savez komunista Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Komunizam]] [[Kategorija:Marksizam]] [[Kategorija:Političke stranke prestale s djelovanjem 1990.]] l5yp895zl716j944nzn49r22sennzyc Vatreni poljubac 0 139260 3426202 3404263 2022-07-30T17:37:50Z AnToni 2325 [[Kategorija:Vatreni poljubac]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Vatreni poljubac | pozadina = skupina | slika = | žanr = [[Rok-muzika]] | karijera = 1977-2001;<br />2010-sada | trenutni_članovi = | bivši_članovi = | izdavač = [[Sarajevo Disk]], [[Diskoton]], [[Produkcija gramofonskih ploča Radio-televizije Beograd|PGP RTB]], [[ZKP RTVL]] | porijeklo = [[Bosna i Hercegovina]] | album1 = ''[[Sad ga lomi]]'' | godina1 = 1992 | album2 = ''[[Sve će jednom proć samo neće nikad Rock 'n' Roll]]'' | godina2 = 1999 | najnoviji_album = ''[[Seksualno nemoralan tip]]'' | godina3 = 2001 }} '''Vatreni poljubac''' jedna je od poznatijih [[Jugoslavija|jugoslavenskih]] [[Rok-muzika|rok]] grupa iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], osnovana u [[Sarajevo|Sarajevu]] 1977. Izdala je devet studijskih [[album]]a u periodu od 1977. do 1986. godine. == Historija == {{Proširiti sekciju}} Osnivač Vatrenog poljupca bio je iskusni muzičar, [[Milić Vukašinović]], kompozitor, gitarista, bubnjar i pjevač. Nakon povratka iz [[London]]a 1974. godine, te nastupa sa [[Indexi]]ma i [[Bijelo dugme|Bijelim dugmetom]], godine 1977. osniva trio "Vatreni poljubac". Prvi koncertni nastup u trajanju od 45 minuta imali su 18. oktobra 1978. godine u tada najznačajnijem sarajevskom rok klubu "Sloga". Nastupili su kao gosti u okviru cjelovečernjeg muzičkog programa koji je svakog vikenda organizirao [[Disc jockey|DJ]] i doajen [[Sarajevska škola pop roka|sarajevske pop rok scene]] [[Želimir Altarac Čičak]]. Upravo u to vrijeme objavili su svoju prvu [[Muzički singl|singl ploču]] pod nazivom ''[[Doktor za Rock 'n' Roll / Tvoje usne su bile moj najdraži dar|"Doktor za Rock 'n' Roll"]]'', koju su tadašnji jogoslavenski muzički novinari proglasili za singl godine.<ref>{{Cite book|ref=|last=Altarac|first=Želimir|authorlink=|title=Antikvarnica snova|volume=|year=2017|location=Sarajevo|publisher=Dobra knjiga, {{ISBN|978-9958-27-384-1}}, str. 81}}</ref> S ovim [[Hard rock|hard rok]] sastavom je kao kompletni autor, pjevač i gitarista snimio 9 studijskih albuma. Izuzetak je posljednji album iz 1986. godine ("[[100% Rock and Roll (Vatreni poljubac)|100% Rock and Roll]]"), na kojem pjeva [[Mladen Vojičić Tifa]]. Grupa je ostvarila veliku popularnost širom bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. == Diskografija == ===Singlovi=== * ''[[Doktor za Rock 'n' Roll" / Tvoje usne su bile moj najdraži dar]]'' (1978) * ''[[Navrat nanos i na svoju ruku / Od želje da te ljubim hoću prosto da poludim]]'' (1979) === Studijski albumi === * ''[[Oh, što te volim, joj]]'' (1978) * ''[[Recept za Rock'n'Roll]]'' (1979) * ''[[To je ono pravo]]'' (1980) * ''[[Bez dlake na jeziku]]'' (1980) * ''[[Živio rock 'n' roll]]'' (1982) * ''[[Iz inata]]'' (1985) * ''[[100% Rock and Roll (Vatreni poljubac)|100% Rock and Roll]]'' (1986) * ''[[Sad ga lomi]]'' (1992) * ''[[Sve će jednom proć samo neće nikad Rock 'n' Roll]]'' (1999) * ''[[Seksualno nemoralan tip]]'' (2001) * ''[[Kad svira rock 'n' roll]]'' (2011) == Izvori == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] [[Kategorija:Vatreni poljubac]] 04h3pem0rys4mrtwuf843i84r2otg8b A. J. Cook (glumica) 0 139960 3426337 3344102 2022-07-31T11:34:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:A.J.Cook crop.jpg|mini|desno|250px|A. J. Cook u martu [[2010]].]] '''Andrea Joy Cook''' ili '''A. J. Cook'''<ref>Sean Daly ([[1. februar|1. 2.]] 2003), [http://pqasb.pqarchiver.com/thestar/access/421032981.html?dids=421032981:421032981&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Feb+01%2C+2003&author=Sean+Daly&pub=Toronto+Star&desc=Whitby+star+reaches+her+Destination+%3B+Career%2C+love+life+on+roll+Teen+flick+pure+fun&pqatl=google "Zvijezda iz Whitbyja došla je na svoje odredište"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121022221000/http://pqasb.pqarchiver.com/thestar/access/421032981.html?dids=421032981:421032981&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&type=current&date=Feb+01,+2003&author=Sean+Daly&pub=Toronto+Star&desc=Whitby+star+reaches+her+Destination+%3B+Career,+love+life+on+roll+Teen+flick+pure+fun&pqatl=google |date=22. 10. 2012 }}, ''Toronto Star''; preuzeto: [[27. septembar|27. 9.]] 2009.</ref> [[Kanada|kanadska]] je [[glumac|glumica]]. Rođena je [[22. juli|22. 7.]] [[1978]]. u mjestu [[Oshawa, Ontario|Oshawa]], [[Ontario]]. Najpoznatija je po ulozi specijalne agentice [[FBI]]-a [[Jennifer Jareau|Jennifer "JJ" Jareau]] u ''[[CBS]]''-ovoj [[kriminalistički|kriminalističkoj]] [[televizijska serija|seriji]] ''[[Zločinački umovi]]''. Pojavila se i u nekoliko [[Hollywood|holivudskih]] [[film]]ova, uključujući ''The Virgin Suicides'', ''Out Cold'' i ''Posljednje odredište 2'' (''Final Destination 2''). == Rane godine == Iako je rođena u Oshawi, većinu života provela je u [[Whitby, Ontario|Whitbyju]]. Njen otac Mike je nastavnik, a njena majka Sandra radi za jednog [[psihijatrija|psihijatra]].<ref>[http://www.filmreference.com/film/27/A-J-Cook.html Biografija A. J. Cook], [http://www.filmreference.com/ ''Filmreference.com'']</ref> Ima 2 brata (Nathan i Paul) i sestru Angelu. Članica je [[Crkva Isusa Krista svetaca posljednjih dana|Crkve Isusa Krista svetaca posljednjih dana]].<ref>Manohla Dargis, [http://movies.nytimes.com/person/269983/A-J-Cook?scp=1&sq=A.%20J.%20Cook&st=cse "A. J. Cook"], [http://movies.nytimes.com/pages/movies/index.html/gst/movies/filmography.html?p_id=269983 ''Movie2.nytimes.com'']{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}; preuzeto: [[23. april|23. 4.]] 2010.</ref> Počela se baviti [[ples]]om već od 4. godine<ref name="A. J. Cook">Liz Braun ([[31. januar|31. 1.]] 2003), [http://jam.canoe.ca/Movies/Artists/C/Cook_AJ/2003/01/31/757391.html "Karijera A. J. Cook počinje ići uzlaznim tokom"], ''jam.canoe.ca'': preuzeto: [[13. januar|13. 1.]] 2010.</ref>, pa je uzimala časove iz ''[[jazz]]a'', [[step]]a i [[balet]]a. Išla je po plesnim takmičenjima sve do 17. godine, kad je odlučila da želi pokušati s glumom. == Karijera == Njen prvi glumački posao bio je u reklami za ''[[McDonald's]]'' [[1997]]. godine. Nakon toga je dobila ulogu u [[horor]]-seriji za mlade ''Goosebumps'', te u 2 TV-filma: ''In His Father's Shoes'' i ''Elvis upoznaje Nixona''. Karijeru na igranom filmu počela je ulogom jedne od 5 sestara-samoubica u filmu ''The Virgins Suicide'' iz [[1999]]. Iste godine uzela je ulogu u seriji ''Higher Ground'', u kojoj je glumila Shelby Merrick, razdražljivu tinejdžerku koja se morala nositi sa zlostavljanjem i slomljenim srcem u udaljenoj školi za djecu s posebnim potrebama. Serija je trajala jednu sezonu, završivši romansom između Shelby i Scotta, koga je glumio [[Hayden Christensen]]. Nakon te serije Cook se pojavila u TV-filmu ''The Spiral Staircase'' (zajedno s [[Kandyse McClure]], kolegicom iz serije), a zatim je dobila glavne uloge u nekoliko filmova, uključujući ''Out Cold'' (kao potencijalna ljubav Jasona Londona), ''Ripper'', ''I'm Reed Fish'' i ''Final Destination 2''. Posljednja joj je uloga bila u ''Zločinačkim umovima''. [[14. juni|14. 6.]] [[2010]]. objavljeno je da njen ugovor neće biti obnovljen za 6. sezonu ''Umova''<ref>Michael Ausiello, [http://insidetv.ew.com/2010/06/14/criminal-minds-drops-a-j-cook/ "''Zločinački umovi'' (ot)puštaju A. J. Cook"], ''Entertainment Weekly''.</ref>, ali se pojavila u 2 epizode kako bi se zaokružila sudbina njenog lika, zbog hiljada pisama i peticija koje su [[filmski producent]]i serije dobili od gledalaca.<ref>[http://insidetv.ew.com/2010/06/25/criminal-minds-cook-brewster-return/ "Novosti iz ''Zločinačkih umova'': Cook i Brewster se vraćaju - ali na koliko dugo?"]</ref> Vratila se i u tada posljednjoj epizodi [[Paget Brewster]].<ref> [http://screenrant.com/aj-cook-criminal-minds-return-aco-99481/ "A. J. Cook vraća se u ''Zločinačke umove'' u posljednjoj epizodi Paget Brewster"], ''Screenrant.com''</ref> [[16. april]]a [[2011]]. objavljeno je da je potpisala ugovor za 7. i 8. sezonu.<ref>Philiana Ng, [http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/aj-cook-returning-cbs-criminal-179120 "A. J. Cook vraća se u ''CBS''-ove ''Zločinačke umove''"], ''hollywoodreporter.com'', 16. april 2011.</ref> == Lični život == Od malih nogu patila je od ozbiljnog [[Astigmatizam oka|astigmatizma]], mahane [[vid]]a zbog koje bila proglašena pravno [[sljepoća|slijepom]]. U 2. razredu nosila je naočare, ali su joj one postale problem zbog njene ljubavi prema plesu. U 6. razredu počela je nositi kontaktne leće, ali joj je vid i dalje bio slab. Priznala je da joj je bilo teško voziti noću, ali zbog njene karijere to se nije moglo izbjeći. Priznala je i da je viđala "krugove oko svjetala". Izjavila je da je njen vid bio problem za nju jer imala noćni vid koji je bio "dno dna" i jedva je mogla išta vidjeti ujutro kad bi se probudila. Cook je otkrila ''Visian ICL'', sočivni implantat koji se usadi u [[oko]] i ispravlja astigmatizam. Podvrgla se postupku usađivanja i rekla je da su joj implantati promijenili život, zbog njenog "bioničkog desnog oka", jer je mogla vidjeti jasno nakon operacije. Priznala je da je, kada se probudila sljedećeg jutra i prvi put jasno vidjela suprugovo lice, briznula u plač. U augustu [[2001]]. Cook se udala za svog dugogodišnjeg momka Nathana Andersena, koga je upoznala na časovima filma na univerzitetu ''Utah Valley''. Kasnije se preselila u [[Salt Lake City]]<ref>''The Arrow'' ([[21. april|21. 4.]] 2002), [http://www.joblo.com/arrow/index.php?id=634 "Intervju: A. J. Cook"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110805213955/http://www.joblo.com/horror-movies/news/interview-aj-cook |date=5. 8. 2011 }}, "Joblo presents ''Arrow in the Head''"; preuzeto: 13. 1. 2010.</ref>, kako bi bi bila s Nathanom. Trenutno žive u [[Los Angeles]]u.<ref name="A. J. Cook"/> U martu [[2008]]. objavljeno je da očekuju prvo dijete u oktobru.<ref>Alynda Wheat, [http://www.ew.com/ew/article/0,,20185232_21,00.html "Proljetni TV-pregled: ''Zločinački umovi''"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110607152837/http://www.ew.com/ew/article/0,,20185232_21,00.html |date=7. 6. 2011 }}, ''Entertainment Weekly''.</ref> Njihov sin, Mekhai Allan Andersen, rođen je [[13. septembar|13. septembra]]. Cook je rekla: ''"On je tako dobra beba. Osjećam se tako sretna što je moj. Moj muž i ja osjećamo se veoma blagoslovljenima."''<ref>[http://celebritybabies.people.com/2008/11/26/aj-cook-mekhai/ "A. J. Cook rodila Mekhaia Allana"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100729021354/http://celebritybabies.people.com/2008/11/26/aj-cook-mekhai/ |date=29. 7. 2010 }}, [http://celebritybabies.people.com/ Poznate bebe (blog)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110425031925/http://celebritybabies.people.com/ |date=25. 4. 2011 }}</ref> Cook i Anderson također su ponosni vlasnici i [[jorkširski terijer|jorkširskog terijera]] po imenu Zara.<ref>[http://www.animalfair.com/home/a-j-cook/ "A. J. Cook"], ''AnimalFair.com''</ref> == Filmografija == {| class="wikitable" |- ! Godina ! Film ! Uloga |- | 1997. | ''Laserhawk'' | Lijepa djevojka #1 |- | 1997. | ''In His Father's Shoes'' | Lisa |- | [[1998]]. | ''Elvis upoznaje Nixona'' | ''hippie''-djevojka |- | 1999. | ''The Virgin Suicides'' | Mary Lisbon |- | 1999. | ''Teen Sorcery'' | Dawn |- | 1999. | ''Blue Moon'' | Alison |- | [[2000]]. | ''The Spiral Staircase'' | Lokalna djevojka |- | 2001. | ''Out Cold'' | Jenny |- | 2001. | ''Wishmaster 3: Beyond Gates Of Hell'' | Diana Collins |- | 2001. | ''Ripper: Letter from Hell'' | Molly Keller |- | [[2002]]. | ''The House Next Door'' | Lori Peterson |- | [[2003]]. | ''Final Destination 2'' | Kimberly Corman |- | [[2005]]. | ''Bloodsuckers'' | Fiona Kennedy |- | [[2007]]. | ''Night Skies'' | Lily |- | 2007. | ''I'm Reed Fish'' | Theresa |- | [[2009]]. | ''Misconceptions'' | Miranda Bliss |- | [[2011]]. | ''Mother's Day'' | Vicky Rice |- | 2011. | ''Bring Ashley Home'' | |- |} === Televizija === {| class="wikitable" |- ! Godina ! Serija ! Uloga |- | 1997. | ''Goosebumps'' | Kim |- | 1998. | ''[[PSI Factor]]'' | Lee Mason |- | 2000. | ''First Wave'' | Lindsay Tilden |- | 2000. | ''Higher Ground'' | Shelby Merrick |- | 2003. | ''[[Ko živ, ko mrtav]]'' | Charlotte |- | 2003–[[2004]]. | ''Tru Calling'' | Lindsay Walker |- | 2005–2010. | ''Zločinački umovi'' | Jennifer "JJ" Jareau |- | [[2006]]. | ''Vanished'' | Hope |- | 2011. | ''[[Zakon i red: Odjel za žrtve]]'' | Debbie Shields |- |} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.imdb.com/name/nm0176882/ A. J. Cook na ''imdb.com''] * [http://aj-cook.com/ Službena stranica A. J. Cook] * [http://www.tvguide.com/celebrities/aj-cook/138051 A. J. Cook na ''TVGuideu''] * [https://web.archive.org/web/20081020085351/http://www.cbs.com/primetime/criminal_minds/bio/aj_cook/bio.php Biografija A. J. Cook na ''CBS''-u] {{Zločinački umovi}} {{DEFAULTSORT:Cook, A. J.}} {{Commonscat|A. J. Cook (actress)}} [[Kategorija:Rođeni 1978.]] [[Kategorija:Kanadske glumice]] pvr0v30x864a1o8yu01smyo6pmdemgy Sunčevo zračenje 0 141073 3426134 3416513 2022-07-30T14:52:25Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju_izvori}} [[Datoteka:Sunshine_at_Dunstanburgh.JPG|mini|desno|200px|Sunčevo zračenje kroz oblake (primjer [[krepuskularne zrake|krepuskularnih zraka]])]] Direktno '''[[Sunce|Sunčevo]] zračenje''' je količina [[energija|energije]] izražena u [[kalorija]]ma koja u jednoj [[minuta|minuti]] dospije na horizontalnu površinu [[Zemlja (planeta)|Zemlje]] po 1 cm<sup>2</sup>. Zavisi od količine [[vodena para|vodene pare]] i koncentracije lebdećih čestica u [[Zemljina atmosfera|atmosferi]], te od upadnog ugla Sunčevih zraka, a vrlo je važan i utjecaj [[reljef (geografija)|reljefa]], [[geografska širina|geografske širine]] te rasporeda [[kopno|kopna]] i [[more|mora]]. Direktno Sunčevo zračenje je značajnija [[toplota|toplotna energija]] koja utječe na [[bioklimatologija|bioklimatske]] procese na Zemlji. Ono ima svoj dnevni hod; njegove najveće vrijednosti su oko [[podne]]va, kad je Sunce u [[zenit]]u (odnosi se na tropske i umjerene geografske širine). Najveće vrijednosti s aspekta godišnjeg hoda ima tokom [[ljetni solsticij|ljetnog solsticija]] pri vedrom vremenu (odsustvo vodene pare u [[zrak]]u), a najmanje vrijednosti ima u [[polarna regija|polarnim područjima]] [[sjever]]no i [[jug|južno]] od polarnika, kada tokom [[zima|zime]] vlada [[polarna noć]]. Velika koncentracija vodene pare u [[troposfera|troposferi]] iznad [[ekvator]]ijalnih područja ([[Amazon]], bazen [[Kongo (rijeka)|Konga]]) i prostranih [[okean]]a značajno umanjuje efekt direktnog Sunčevog zračenja, čak i do 50%. Najveće vrijednosti trajanja Sunčevog zračenja pokazuju kontinentalna područja [[Sahara|Sahare]], [[Iranska visoravan|Iranske visoravni]], [[Arizona|Arizone]], sjevernog [[Meksiko|Meksika]] tokom juna ([[sjeverna hemisfera]]), a u decembru pustinje u [[Zapadna Australija|Zapadnoj]] [[Australija|Australiji]] te [[Kalahari]] u [[Afrika|Africi]] ([[južna hemisfera]]). == Također pogledajte == * [[Krepuskularne zrake]] * [[Zemljina atmosfera]] * [[Difuzna radijacija Zemlje]] * [[Globalna radijacija]] * [[Svjetlost]] * [[Svjetlosni izvori]] * [[Ozonska rupa]] * [[Godišnje doba]] == Vanjski linkovi == * http://www.eoearth.org/article/Solar_radiation * http://www.ngdc.noaa.gov/stp/solar/solarirrad.html * https://web.archive.org/web/20180113070251/http://www.pmodwrc.ch/pmod.php?topic=tsi%2Fcomposite%2FSolarConstant * http://apod.nasa.gov/apod/ap100627.html {{Commonscat|Sunlight}} {{Priroda}} [[Kategorija:Sunce]] [[Kategorija:Prirodni resursi]] [[Kategorija:Svjetlost]] [[Kategorija:Izvori svjetlosti]] knevrw2a7g1kpxryexvq0hibrrdu018 Spisak epizoda "Dr. Housea" 0 141561 3426108 3347036 2022-07-30T13:41:43Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Spisak epizoda ''[[Dr. House]]a''''', američke televizijske serije koju je osmislio [[David Shore]], a koja se od [[16. novembar|16. 11.]] [[2004]]. do [[21. maj]]a [[2012]]. emitirala na [[SAD|američkoj]] televiziji [[Fox Broadcasting Company|''FOX'']]. Serija ima 8 sezona; u [[BiH]] su dosad prikazane 3 sezone ([[BHT]]), a u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] 7 ([[Hrvatska radiotelevizija|HRT]]). ''FOX'' je izdao 7 sezona i u [[DVD]]-formatu, a dostupni su u regijama 1, 2 i 4.<ref name="TVShowsOnDVD">[http://www.tvshowsondvd.com/shows/House/8540 "House on DVD, Release Info, News], ''TVShowsOnDVD.com''</ref><ref name="season1region2">[http://www.amazon.co.uk/House-Season-Hugh-Laurie-DVD/dp/B000E0RFY0/ref=sr_1_5?ie=UTF8&s=dvd&qid=1244808285&sr=1-5 "House Season 1 Region 2"], ''Amazon.co.uk''</ref><ref name="region4releases">[http://www.dvdorchard.com.au/productfound.asp?Qno=TBCTIC0TPC0&SearchString=house+MD&NoRecs=&Images=&Disc=False&S1=True&S2=True&S3=True&NoCache=0.6644709 "House Region 4 releases"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090703005648/http://www.dvdorchard.com.au/productfound.asp?Qno=TBCTIC0TPC0&SearchString=house+MD&NoRecs=&Images=&Disc=False&S1=True&S2=True&S3=True&NoCache=0.6644709 |date=3. 7. 2009 }}, ''DVD Orchard''</ref><ref name="season1region1">[http://www.amazon.com/House-M-D-Season-Hugh-Laurie/dp/B0009WPM1Q/ref=sr_1_13?ie=UTF8&s=dvd&qid=1245086999&sr=1-13 "House Season 1 Region 1 Discs"], ''Amazon.com''</ref><ref name="season2region2">[http://www.amazon.co.uk/House-Season-Hugh-Laurie-DVD/dp/B000HXDSUY/ref=pd_cp_d_h__3 "House Season 2 Region 2"], ''Amazon.co.uk''</ref><ref name="season3region2">[http://www.amazon.co.uk/House-Season-Hugh-Laurie-DVD/dp/B000SLY0H0/ref=sr_1_4?ie=UTF8&s=dvd&qid=1244808285&sr=1-4 "House Season 3 Region 2"], ''Amazon.co.uk''</ref><ref name="season4region2">[http://www.amazon.co.uk/House-Season-4-Complete-DVD/dp/B001D1F8PW/ref=pd_cp_d_h__1 "House Season 4 Region 2"], ''Amazon.co.uk''</ref><ref name="season5region2">[http://www.amazon.co.uk/House-Season-DVD-Hugh-Laurie/dp/B001PR1QDW/ref=sr_1_3?ie=UTF8&s=dvd&qid=1244808285&sr=1-3 "House Season 5 Region 2"], ''Amazon.co.uk''</ref> == Pregled serije == {| class="wikitable" style="background: #FFFFFF;" |- ! colspan="2" rowspan="2" width="100"|Sezona !! rowspan="2" width="50"|Epizoda !! colspan="2" width="300"|Originalno&nbsp;emitirano !! colspan="2" width="350"|Uspjeh serije |- ! width="150"|Premijera sezone !! width="150"|Finale sezone !! width="150"|Gledanost !! width="150"|Rang |- |style="width: 2px" bgcolor="#4761B1"| |align="center"|'''[[#Sezona 1|1.]]''' |align="center"|22 |align="center"|16. 11. 2004.<ref name="houseseason1">{{Cite web |url=http://www.film.com/tv/house/season-1-2004/14874858 |title="House Season 1 Guide" |access-date=3. 3. 2011 |archive-date=22. 4. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090422023211/http://www.film.com/tv/house/season-1-2004/14874858 |url-status=dead }}</ref> |align="center"|[[24. maj|24. 5.]] [[2005]].<ref name="houseseason1"/> |align="center"|13.3<ref name="season1ratings">{{Cite web |url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1000937471 |title="Season 1 Ratings" |accessdate=19. 5. 2007 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070519102605/http://www.hollywoodreporter.com/hr/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1000937471 |archivedate=19. 5. 2007 |url-status=live }}</ref> |align="center"|#24<ref name="season1ratings" /> |- |style="width: 2px" bgcolor="#F79A3A"| |align="center"|'''[[#Sezona 2|2.]]''' |align="center"|24 |align="center"|[[13. septembar|13. 9.]] 2005.<ref name="houseseason2">{{Cite web |url=http://www.film.com/tv/house/season-2-2005/15038388 |title="House Season 2 Guide" |access-date=3. 3. 2011 |archive-date=16. 2. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090216215119/http://www.film.com/tv/house/season-2-2005/15038388 |url-status=dead }}</ref> |align="center"|[[23. maj|23. 5.]] [[2006]].<ref name="houseseason2" /> |align="center"|17.3<ref name="season2ratings">{{Cite web |url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1002576393 |title="Season 2 ratings" |accessdate=8. 12. 2006 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20061208201731/http://www.hollywoodreporter.com/hr/search/article_display.jsp?vnu_content_id=1002576393 |archivedate=8. 12. 2006 |url-status=live }}</ref> |align="center"|#10<ref name="season2ratings" /> |- |style="width: 2px" bgcolor="#ED4431"| |align="center"|'''[[#Sezona 3|3.]]''' |align="center"|24 |align="center"|[[5. septembar|5. 9.]] 2006.<ref name="houseseason3">{{Cite web |url=http://www.film.com/tv/house/season-3-2006/15038503 |title="House Season 3 Guide" |access-date=3. 3. 2011 |archive-date=14. 3. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090314054343/http://www.film.com/tv/house/season-3-2006/15038503 |url-status=dead }}</ref> |align="center"|[[29. maj|29. 5.]] [[2007]].<ref name="houseseason3" /> |align="center"|19.4<ref name="season3ratings">[http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=061207_04 "Season 3 ratings"]</ref> |align="center"|#7<ref name="season3ratings" /> |- |style="width: 2px" bgcolor="#13D213"| |align="center"|'''[[#Sezona 4|4.]]''' |align="center"|16 |align="center"|[[25. septembar|25. 9.]] 2007.<ref name="houseseason4">[http://www.film.com/tv/house/season-4-2007/14876620 "House Season 4 guide"]</ref> |align="center"|[[19. maj|19. 5.]] [[2008]].<ref name="houseseason4" /> |align="center"|17.6<ref name="season4ratings">[http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=061708_07 "Season 4 ratings"]</ref> |align="center"|#7<ref name="season4ratings" /> |- |style="width: 2px" bgcolor="#003366"| |align="center"|'''[[#Sezona 5|5.]]''' |align="center"|24 |align="center"|[[16. septembar|16. 9.]] 2008.<ref name="houseseason5">{{Cite web |url=http://www.film.com/tv/house/season-5-2008/20878656 |title="House Season 5 Guide" |access-date=3. 3. 2011 |archive-date=27. 11. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091127112904/http://www.film.com/tv/house/season-5-2008/20878656 |url-status=dead }}</ref> |align="center"|[[11. maj|11. 5.]] [[2009]].<ref name="houseseason5"/> |align="center"|13.45<ref name="season5ratings">[http://abcmedianet.com/web/dnr/dispDNR.aspx?id=051909_05 "Season 5 ratings"]</ref> |align="center"|#16<ref name="season5ratings"/> |- |style="width: 2px" bgcolor="#800080"| |align="center"|'''[[#Sezona 6|6.]]''' |align="center"|22 |align="center"|[[21. septembar|21. 9.]] 2009.<ref name="TVG">[http://www.tvguide.com/News/Fall-TV-Fox-1006895.aspx "House Season 6 Premiere"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120211175556/http://www.tvguide.com/News/Fall-TV-Fox-1006895.aspx |date=11. 2. 2012 }}, ''TVGuide.com''</ref> |align="center"|[[17. maj|17. 5.]] [[2010]]. |align="center"|12.6 |align="center"|#21 |- |style="width: 2px" bgcolor="#378e98"| |align="center"|'''[[#Sezona 7|7.]]''' |align="center"|24 |align="center"|[[20. septembar|20. 9.]] 2010.<ref>[http://www.tvguide.com/news/fall-tv-schedule-1005618.aspx "Which Shows Are Returning?" (TV Guide Scorecard)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110308041913/http://www.tvguide.com/news/fall-tv-schedule-1005618.aspx |date=8. 3. 2011 }}, ''TV Guide News'', [[18. maj]] 2010.</ref> |align="center"|[[23. maj|23. 5.]] [[2011]]. |align="center"|10.3<ref name="rejting S7">Bill Gorman, ([[1. juni|1. 6.]] 2011), [http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/06/01/2010-11-season-broadcast-primetime-show-viewership-averages/94407/ "2010-11 Season Broadcast Primetime Show Viewership Averages"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110625190807/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/06/01/2010-11-season-broadcast-primetime-show-viewership-averages/94407/ |date=25. 6. 2011 }}, ''TV by the Numbers''</ref> |align="center"|#42<ref name="rejting S7"/> |- |style="width: 2px; bgcolor="#8B4513;"| |align="center"|'''[[#Sezona 8|8.]]''' |align="center"|22 |align="center"| [[3. oktobar|3. 10.]] 2011.<ref name=foxpremieres>{{cite web|last=Seidman|first=Robert|title=FOX Announces 2011 Fall TV Premiere Dates|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/06/23/fox-announces-2011-fall-premiere-dates/96394/|work=TV By the Numbers|date=23. 6. 2011|accessdate=23. 6. 2011|archive-date=24. 2. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120224192351/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2011/06/23/fox-announces-2011-fall-premiere-dates/96394/|url-status=dead}}</ref> |align="center"|[[21. maj|21. 5.]] [[2012]]. |align="center"|<span style="color: grey;"><small>-</small></span> |align="center"|<span style="color: grey;"><small>-</small></span> |} == Sezona 1 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#4761B1;" |Epizoda !! width="170" style="background:#4761B1;"| Naslov !! width="140" style="background:#4761B1;"|Režiser !! width="140" style="background:#4761B1;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#4761B1;"|Datum !! style="background:#4761B1;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 1 (1x01) | Naslov = [[Pilot (Dr. House)|Pilot]] | Režiser = [[Bryan Singer]] | Scenarij = David Shore | Datum = 16. 11. 2004. | Aux4 = [[Neurocisticerkoza]] | KratkiSadržaj = Rebecca Adler ([[Robin Tunney]]), 29-godišnja odgajateljica u vrtiću, dobije [[afazija|afaziju]] i sruši se u svojoj učionici. [[Gregory House|Dr. House]] na početku odbija slučaj, no prihvati kad mu [[James Wilson|Wilson]] kaže kako je Rebecca njegova rodica. Istovremeno, [[Lisa Cuddy|Cuddy]] pokušava nagovoriti Housea da obavlja svoj posao u ambulanti, no on odbija sve dok mu ona ne oduzme dozvolu za korištenje [[Magnetna rezonanca|MR]]-a. House Rebecci dijagnosticira [[cerebralni vaskulitis]] i njeno se stanje poboljšava nakon tretmana. Kako bi otkrio izvor napada, House nagovori [[Eric Foreman|Foremana]] da provali u Rebeccinu kuću. U međuvremenu, Rebecca u svom bolničkom krevetu iznenada izgubi vid i dobije novi napad. U Rebeccinoj kući Foreman otkriva slaninu, te time otkriva da je Wilson lagao o rodbinskoj vezi s Rebeccom (Wilson je [[Židov]]) i uzrok Rebeccinih napada - [[trakavica|trakavice]]. Iako Rebecca ispočetka odbija lijekove, House je nagovori tako što joj pomoću bezopasnog [[X-zrake|rendgenskog snimanja]], koje je predložio [[Robert Chase|Chase]], dokaže da stvarno ima trakavice u [[mozak|mozgu]]. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 2 (1x02) | Naslov = [[Paternity (Dr. House)|Paternity]] | Režiser = [[Peter O'Fallon]] | Scenarij = [[Lawrence Kaplow]] | Datum = [[23. novembar|23. 11.]] 2004. | Aux4 = [[Subakutni sklerozni panencefalitis]] | KratkiSadržaj = 16-godišnjak Dan (Scott Mechlowicz) počinje dobijati česte noćne more i [[halucinacija|halucinacije]] nakon utakmice [[lakros]]a. Njegovi ga roditelji odvedu Houseu nakon što su dobili pismo od dr. [[Allison Cameron]] koje je poslala u Houseovo ime, a on inicira opkladu oko toga jesu li oni Danovi biološki roditelji. Nakon što se kod Dana pojavi još simptoma ([[mioklonija|mioklonični napad]] i [[tromboza]]), House postavi dijagnozu. No, nakon što Dan počne halucinirati tokom jednog tretmana, House shvati kako je postavio krivu dijagnozu. Uskoro House uzme šalice koje su koristili Danovi roditelji i napravi test očinstva, te otkrije kako nijedno od njih nije biološki povezano s Danom. Kada se House sjeti jednog od svojih prijašnjih slučajeva, u kojem majka nije dozvolila da joj se dijete vakcinira, teoretizira kako Dan boluje od [[ospice|virusa ospica]] koji je dobio još u djetinjstvu. Svoju dijagnozu potvrdi [[biopsija|biopsijom]] i tako uspješno izliječi Dana. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 3 (1x03) | Naslov = [[Occam's Razor (Dr. House)|Occam's Razor]] | Režiser = Bryan Singer | Scenarij = David Shore | Datum = [[30. novembar|30. 11.]] 2004. | Aux4 = Trovanje [[kolhicin]]om | KratkiSadržaj = Student po imenu Brandon (Kevin Zegers) padne u nesvijest nakon [[seks]]a sa svojom zaručnicom. Simptomi koje pokazuje prebrojni su da bi se objasnili samo jednom bolešću. Foreman i House predlože svaki svoju dijagnozu i svađaju se oko toga koja bolje odgovara [[Ockhamova britva|Occamovoj britvi]]. No, kada broj [[leukociti|leukocita]] u Brandonovom organizmu opadne, obje teorije padaju u vodu. U bolničkoj apoteci House predlaže kako je Brandon slučajno dobio kolhicin umjesto lijeka protiv kašlja. To bi objasnilo sve njegove simptome, osim kašlja koji nije ni liječen. House Brandonu dadne potrebne lijekove i on se počinje oporavljati, no Houseove kolege ne uspijevaju pronaći izvor kolhicina. No, kada Brandon spomene kako njegovi stari lijekovi protiv kašlja nisu imali slova na sebi kao ni ovi sada, House zaključi, a kasnije i potvrdi, da su te nove tablete, koje sliče onima protiv kašlja, zapravo kolhicin, čime je otkrio izvor trovanja, ali i potvrdio svoju dijagnozu. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 4 (1x04) | Naslov = [[Maternity (Dr. House)|Maternity]] | Režiser = [[Newton Thomas Sigel]] | Scenarij = [[Peter Blake (scenarist)|Peter Blake]] | Datum = [[7. decembar|7. 12.]] 2004. | Aux4 = [[Ekovirus|Ekovirus 11]] | KratkiSadržaj = Nakon što slučajno čuje priču o bolesnoj bebi, House odlazi do [[neonatologija|neonatologije]] kako bi to provjerio, te ubrzo predviđa epidemiju. Nakon što shvati ozbiljnost bolesti, Cuddy izolira odjel. U pokušaju otkrivanja izvora bolesti House počinje liječiti bebe. No, kada dvama bebema zataje [[bubreg|bubrezi]], House je primoran otkriti koji je lijek uzrokovao zatajenje, no prekasno za jednu od te dvije bebe. Nakon [[autopsija|autopsije]] nad tom bebom, House otkrije prisutnost [[antitijela]] za [[Ekovirus|Ekovirus 11]], [[Citomegalovirus|CMV]] i [[Eritrovirus B19|Parvovirus B19]]. Tada testiraju majke i odluče kako je uzrok epidemije ekovirus. Koristeći eksperimentalni antivirus, uspiju izliječiti bebe. No, House želi otkriti pravi izvor virusa, te ubrzo primijeti kako jedna od sestara volonterki kašlje i briše nos dok gura kolica s igračkama i plahtama za bebe i tada shvati ko je pravi izvor. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 5 (1x05) | Naslov = [[Damned If You Do (Dr. House)|Damned If You Do]] | Režiser = [[Greg Yaitanes]] | Scenarij = Sara B. Cooper | Datum = [[14. decembar|14. 12.]] 2004. | Aux4 = [[Alergija]] na [[bakar]] | KratkiSadržaj = Časna sestra Augustine (Elizabeth Mitchell) dolazi u bolnicu s osipom na dlanovima, no House brzo odbaci slučaj nakon što sestri dadne [[antihistaminici|antihistaminike]], sumnjajući na alergijsku reakciju na sredstvo za pranje posuđa. No, sestra ubrzo dobije napad [[astma|astme]], na što joj House dadne [[epinefrin]], čime joj se povećava brzina otkucaja [[srce|srca]]. Houseov tim posumnja da je House napravio pogrešku, no kada krenu u potragu za izvorom njenih problema, sestra dobije [[konvulzija|konvulzije]], a osip joj se pojavi i na nogama. Kada Cuddy sazna za Houseovu metodologiju, skine ga sa slučaja. Istraga ubrzo otkriva kako House nije pogriješio, već da je reakciju izazvao čaj koji je sestra uzela prije no što je dobila epinefrin. Ali, problem je što House i njegov tim još nisu dijagnosticirali njene izvorne probleme. Ubrzo sestru odvedu u hipoalergensku sobu, no ona ponovo dobije alergijsku reakciju. Dok boravi u sobi, Augustine uzvikuje kako je [[Bog]] u njoj, što Houseu omogući da otkrije da se u njenoj [[materica|materici]] nalazi [[kontracepcijska spirala]] izrađena od bakra, na koji je alergična. Spirala je kasnije hirurški odstranjena, a sestra se u potpunosti oporavi. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 6 (1x06) | Naslov = [[The Socratic Method (Dr. House)|The Socratic Method]] | Režiser = [[Peter Medak]] | Scenarij = [[John Mankiewicz]] | Datum = [[21. decembar|21. 12.]] 2004. | Aux4 = Nedostatak [[vitamin K|vitamina K]], [[hepatocelularni tumor]] i [[Wilsonova bolest]] | KratkiSadržaj = Lucille Palmeiro izgubi svijest nakon što [[tromb]] ode od njene noge do srca. Po dolasku u bolnicu počinje [[hematemeza|povraćati krv]], zbog čega House očekuje nedostatak vitamina K. Houseov tim ubrzo pronađe korištenu kutiju [[ampicilin]]a i zamrznute hamburgere, čime je Houseova dijagnoza potvrđena. [[Ultrazvuk]] koji su kasnije obavili otkriva kako Lucille ima hepatocelularni tumor i [[ciroza|cirozu]] [[jetra|jetre]]. House tumor liječi [[etanol]]om, ali ne može objasniti cirozu. Uskoro Socijalna služba dolazi po Lukea, Lucilleinog sina, i odvodi ga od nje. House je optužio upravo Lucille da je zvala službu i tu je odluku protumačio kao nekonzistentnu s njenom [[shizofrenija|shizofrenijom]]. Uskoro House zaključi kako samo [[Wilsonova bolest]] objašnjava sve simptome, uključujući i cirozu. Svoju pretpostavku potvrdi analizom oka prilikom koje uoči [[Kayser-Fleischerov krug]] oko Lucilleine [[rožnjača|rožnjače]]. Lucille uskoro dobija lijekove, biva izliječena i dobije svog sina natrag. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 7 (1x07) | Naslov = [[Fidelity (Dr. House)|Fidelity]] | Režiser = [[Bryan Spicer]] | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[28. decembar|28. 12.]] 2004. | Aux4 = [[Bolest spavanja]] (Afrička tripanosomijaza) | KratkiSadržaj = Dvojica muškaraca džogiraju na samom početku epizode. Kada se jedan od njih ([[Dominic Purcell]]) vrati kući svojoj supruzi, ona se iz čista mira izviče na njega. Vjerujući da mu ona nije dobro, on je pošalje u ''Princeton-Plainsboro'' na pregled. Kad nijedan od tretmana ne uspije, House zaključi da ona boluje od bolesti spavanja. No, ni on ni ona nisu bili u [[Afrika|Africi]]. Unatoč činjenici da će ona umrijeti bez prikladnog tretmana, nijedno od njih ne želi priznati da je imalo aferu. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 8 (1x08) | Naslov = [[Poison (Dr. House)|Poison]] | Režiser = [[Guy Ferland]] | Scenarij = [[Matt Witten]] | Datum = [[25. januar|25. 1.]] [[2005]]. | Aux4 = Trovanje [[fosdrin]]om | KratkiSadržaj = House i njegov tim istražuju misteriozno trovanje srednjoškolca Matta Davisa (John Patrick Amedori). Uskoro u bolnicu dolazi još jedan tinejdžer s potpuno istim simptomima kao i Matt, ali to je jedina stvar koja povezuje njih dvojicu. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 9 (1x09) | Naslov = [[DNR (Dr. House)|DNR]] | Režiser = [[Frederick King Keller]] | Scenarij = [[David Foster (scenarist)|David Foster]] | Datum = [[1. februar|1. 2.]] 2005. | Aux4 = [[Arteriovenozna malformacija]] | KratkiSadržaj = Poznati (paralizirani) ''[[jazz]]'' izvođač John Henry Giles (Harry J. Lennix) izgubi svijest tokom jednog snimanja. Po njegovom dolasku u bolnicu, House i njegov tim dobiju instrukcije da mu liječe samo [[upala pluća|upalu pluća]], a ne i njegovu djelomičnu [[paraliza|paralizu]]. Giles ubrzo šalje zahtjev za odbijanje reanimacije (DNR) i počinje se gušiti tokom rutinske pretrage. House u svom stilu ignorira zahtjev, spasi Gilesa i završi na sudu zbog toga. Svi liječnici, čak i Gilesov osobni liječnik, osim, naravno, Housea, vjeruju kako on ima [[Amiotrofična lateralna skleroza|ALS]], poznatu i kao ''bolest Loua Gehriga''. Ubrzo Cameron primijeti tromb koji liječnici hirurški odstrane. Giles se nakon toga oporavi, a MR pokazuje kako je cijelo vrijeme bolovao od arteriovenozne malformacije. Tokom epizode Foreman dobija primamljivu poslovnu ponudu od Gilesovog doktora, no odbija je. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 10 (1x10) | Naslov = [[Histories (Dr. House)|Histories]] | Režiser = [[Dan Attias]] | Scenarij = Joel Thompson | Datum = [[8. februar|8. 2.]] 2005. | Aux4 = [[Tuberkuloza]] i [[bjesnilo]]/[[Korsakovljev sindrom]] | KratkiSadržaj = Foreman vjeruje kako beskućnica koja ne želi sarađivati s liječnicima glumi svoje napade kako bi se dobro najela u bolnici. Ovaj slučaj podsjeti Wilsona na njegovog brata beskućnika, te se on osobno pobrine kako bi pacijentica, Victoria Madsen, ostala u bolnici i dobila što bolji tretman. House, pak, u međuvremenu, uči dvoje studenata medicine kako obaviti [[anamneza|anamnezu]] i na kraju epizode otkriva kako njihova pacijentica ima Korsakovljev sindrom. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 11 (1x11) | Naslov = [[Detox (Dr. House)|Detox]] | Režiser = [[Nelson McCormick]] | Scenarij = Lawrence Kaplow i Thomas L. Moran | Datum = [[15. februar|15. 2.]] 2005. | Aux4 = Trovanje [[naftalen]]om | KratkiSadržaj = Dok istovremeno pokušava otkriti zašto pacijent ne prestaje krvariti nakon automobilske nesreće, House prihvati izazov dr. Cuddy i prestaje uzimati ''[[Vicodin]]'' na 7 dana u zamjenu za neobavljanje dužnosti u ambulanti u periodu od mjesec dana. Kada [[detoksikacija]] uzme maha kod Housea, njegova metodologija postaje sve grublja i riskantnija, zbog čega se Foreman i Cameronica poboje kako mu neuzimanje ''Vicodina'' utječe na razmišljanje i razum. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 12 (1x12) | Naslov = [[Sports Medicine (Dr. House)|Sports Medicine]] | Režiser = [[Keith Gordon]] | Scenarij = John Mankiewicz i David Shore | Datum = [[22. februar|22. 2.]] 2005. | Aux4 = Trovanje [[kadmijum|kadmijem]] | KratkiSadržaj = Jak prelom ruke otkriva bizarni slučaj gubitka kostiju i prekine planove za povratak igrača [[bejzbol]]a Hanka Wiggena. Kako se Hankovo stanje pogoršava, House pretpostavlja da ovaj laže da ne koristi [[steroidi|steroide]]. Kada Hankovi bubrezi počnu otkazivati, njegova supruga kaže kako će ona donirati svoj bubreg, ali time bi morala prekinuti svoju trudnoću, a Hank to ne želi. Nevezano uz slučaj, Foreman počinje izlaziti s jednom farmaceutkinjom, a House nema nikoga s kim bi išao na ''Monster Truck Rally''. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 13 (1x13) | Naslov = [[Cursed (Dr. House)|Cursed]] | Režiser = [[Daniel Sackheim]] | Scenarij = Matt Witten i Peter Blake | Datum = [[1. mart|1. 3.]] 2005. | Aux4 = [[Antraks]] i [[lepra|guba]] | KratkiSadržaj = Nakon što [[Ouija]] ploča pokaže njegovo ime, jedan mladić misli kako će ubrzo umrijeti, te uskoro biva doveden u ''Princeton-Plainsboro'' zbog upale pluća. Chaseov otac Rowan ([[Patrick Bauchau]]), s kojim nije u najboljim odnosima, dolazi u bolnicu posjetiti sina, a usput pomaže Houseu postaviti dijagnozu za tog mladića. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 14 (1x14) | Naslov = [[Control (Dr. House)|Control]] | Režiser = [[Randall Zisk|Randy Zisk]] | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = [[15. mart|15. 3.]] 2005. | Aux4 = [[Zatajenje srca]] uzrokovano [[bulimija|bulimijom]] i redovnom upotrebom ''[[Ipecac]]a'' | KratkiSadržaj = Milijarder [[Edward Vogler]] donira 100 miliona [[dolar]]a bolnici i postaje njihov novi predsjednik uprave. Vogler planira bolnicu pretvoriti u izvor profita za svoje [[biotehnologija|biotehnološke]] pothvate, a ujedno želi zatvoriti Houseov Odjel za dijagnostiku zbog prevelikog novca koji taj odjel dobija. U međuvremenu, uspješna poslovna žena ima sve što može poželjeti - savršen život, savršeno tijelo i savršen posao, no jednog dana dobije paralizu bez ikakvog razloga. Kad uspije dijagnosticirati bolest, House preuzima rizik gubitka posla i liječničke dozvole kako bi je spasio. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 15 (1x15) | Naslov = [[Mob Rules (Dr. House)|Mob Rules]] | Režiser = [[Tim Hunter (režiser)|Tim Hunter]] | Scenarij = David Foster i John Mankiewicz | Datum = [[22. mart|22. 3.]] 2005. | Aux4 = [[Deficijencija ornitin transkarbamilaze]] | KratkiSadržaj = House dobije sudski nalog za liječenje mafijaša koji je važan federalni i zaštićeni svjedok. Pacijentov brat, inače [[advokat]], radi protiv Housea i njegovog tima kada se sazna da on boluje od [[Hepatitis C|hepatitisa C]]. U međuvremenu se Cuddy nastavlja boriti s Voglerom oko Houseove važnosti u bolnici. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 16 (1x16) | Naslov = [[Heavy (Dr. House)|Heavy]] | Režiser = [[Fred Gerber]] | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[29. mart|29. 3.]] 2005. | Aux4 = [[Cushingov sindrom]] | KratkiSadržaj = House i njegov tim dobiju kompliciran slučaj desetogodišnje djevojčice s viškom kilograma koja na času tjelesnog odgoja dobije [[srčani udar]]. Dodatak tom stresnom slučaju jeste Vogler, koji Housea, radi finansijskih rezova, natjera da otpusti jednog člana svog tima. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 17 (1x17) | Naslov = [[Role Model (Dr. House)|Role Model]] | Režiser = Peter O'Fallon | Scenarij = Matt Witten | Datum = [[12. april|12. 4.]] 2005. | Aux4 = [[Toksoplazmoza]] i opća promjenjiva imunodeficijencija uz infekciju [[Epstein-Barrov virus|Epstein-Barrovim virusom]] | KratkiSadržaj = Popularni američki [[Senat Sjedinjenih Američkih Država|senator]] i predsjednički kandidat izgubi svijest tokom jednog govora i dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' gdje Vogler naredi Houseu da se pobrine za njega. Vogler, također, nadoda kako će House moći zadržati cijeli svoj tim ukoliko održi govor u korist njegove farmaceutske kompanije na jednoj dobrotvornoj večeri. Iako senatorovo stanje izvorno upućuje na [[AIDS]], House nije zadovoljan tom dijagnozom i traži dalje. U međuvremenu se bavi slučajem žene koja je zatrudnjela bez spolnog odnosa. Na kraju epizode Cameron dolazi Houseu i daje otkaz. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 18 (1x18) | Naslov = [[Babies & Bathwater (Dr. House)|Babies & Bathwater]] | Režiser = Bill Johnson | Scenarij = Peter Blake i David Shore | Datum = [[19. april|19. 4.]] 2005. | Aux4 = [[Lambert-Eatonov mijastenički sindrom]] i [[karcinom malih ćelija]] | KratkiSadržaj = Trudnica dolazi u bolnicu s moždanim i bubrežnim problemima, te se House mora suočiti s ovim problemom, kao i s Voglerovom željom za uklanjanjem Housea pomoću Odbora. Nakon što tim otkrije karcinom malih plućnih ćelija, bračni par mora odlučiti između života majke i života nerođenog djeteta. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 19 (1x19) | Naslov = [[Kids (Dr. House)|Kids]] | Režiser = [[Deran Sarafian]] | Scenarij = Lawrence Kaplow i Thomas L. Moran | Datum = [[3. maj|3. 5.]] 2005. | Aux4 = [[Trombocitička trombocitopenična purpura|Moschcowitzov sindrom]] povezan s [[trudnoća|trudnoćom]] | KratkiSadržaj = House se bori s epidemijom [[meningitis]]a i Cuddy njemu i njegovom timu daje sat vremena za dobijanje rezultata, sve to nakon što je House izdvojio jednog pacijenta koji baš i ne odgovara kriterijima. Nakon što je Vogler otišao, House osobno odlazi do Cameronice kako bi je nagovorio da se vrati na posao, no ona odbija sve dok joj House ne kaže pravi razlog zašto je želi natrag. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 20 (1x20) | Naslov = [[Love Hurts (Dr. House)|Love Hurts]] | Režiser = Bryan Spicer | Scenarij = Sara B. Cooper | Datum = [[10. maj|10. 5.]] 2005. | Aux4 = [[Osteomijelitis]] | KratkiSadržaj = Cijela bolnica govori o Houseovom očekivanom sastanku s Cameron. Glavni slučaj je onaj pacijenta ([[John Cho]]) koji nakon neugodnog razgovora s Houseom u čekaonici dobije misteriozan napad, dok House istovremeno ima problema s postarijim parom koji ima zdravstvene probleme zbog burnog seksualnog života. | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 21 (1x21) | Naslov = [[Three Stories (Dr. House)|Three Stories]] | Režiser = [[Paris Barclay]] | Scenarij = David Shore | Datum = [[17. maj|17. 5.]] 2005. | Aux4 = [[Streptokoki|Infekcija streptokokom]] (farmer);<br />[[Osteosarkom]] ([[odbojka]]šica);<br />[[Trovanje olovom]] (prof. Riley);<br />[[Infarkcija]] [[bedro|bedrenog]] [[mišić]]a (House) | KratkiSadržaj = Housea posjećuje [[Stacy Warner]] ([[Sela Ward]]), njegova bivša djevojka, i moli ga da pomogne njenom suprugu Marku. Cuddy prisili Housea da održi predavanje studentima o procesu dijagnosticiranja, dok je prof. Riley na bolovanju. House im predstavi tri slučaja bolova u nozi, no, iako naizgled slični, svaki slučaj ima različitu dijagnozu (gost: [[Carmen Electra]]). | BojaLinije =4761B1 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 22 (1x22) | Naslov = [[Honeymoon (Dr. House)|Honeymoon]] | Režiser = Frederick King Keller | Scenarij = Lawrence Kaplow i John Mankiewicz | Datum = [[24. maj|24. 5.]] 2005. | Aux4 = [[Akutna intermitentna porfirija]] | KratkiSadržaj = House postavi dijagnozu Marku Warneru, Stacyinom suprugu. Iako testovi ne upućuju ni na šta neobično, a sam Mark tvrdi kako jedino ima bolove u trbuhu, izgleda kako mu mozak odumire. House tada otkrije [[abdominalna epilepsija|abdominalnu epilepsiju]], no ne može naći uzrok gubitku sjećanja. Nakon što Mark biva paraliziran, House ga odluči liječiti za [[Guillain-Barréov sindrom]]. Nakon što se povjerio Stacy da još gaji osjećaje prema njoj, House shvati kako je Mark imao [[deluzija|deluzije]] i da zapravo ima akutnu intermitentnu porfiriju. Uz Stacyino odobrenje, ali ne i svog tima, House Marku dadne opasnu kombinaciju lijekova kako bi provjerio svoju pretpostavku. Na kraju epizode Cuddy odluči zaposliti Stacy kao bolničku pravnicu. | BojaLinije =4761B1 }} |} == Sezona 2 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#F79A3A;" |Epizoda !! width="170" style="background:#F79A3A;"| Naslov !! width="140" style="background:#F79A3A;"|Režiser !! width="140" style="background:#F79A3A;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#F79A3A;"|Datum !! style="background:#F79A3A;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 23 (2x01) | Naslov = [[Acceptance (Dr. House)|Acceptance]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = [[Russel Friend]] i [[Garrett Lerner]] | Datum = [[13. septembar|13. 9.]] 2005. | Aux4 = Trovanje [[metanol]]om i<br />[[feohromocit]]om (Clarence);<br />[[Rak pluća]] (Cindy) | KratkiSadržaj = Zatvor je pozvao Housea da pregleda jednog zatvorenika [[smrtna kazna|osuđenog na smrt]] ([[LL Cool J]]) koji je u svojoj ćeliji poćeo pokazivati misteriozne simptome. Cameron negoduje zbog liječenja tog zatvorenika i smatra kako se bolnički resursi mogu bolje upotrijebiti u slučaju mlade djevojke s rakom pluća. House i Stacy pokušavaju uspostaviti dobar radni odnos, pogotovo nakon što joj on slaže kako bi se taj zatvorenik odveo u bolnicu na liječenje. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 24 (2x02) | Naslov = [[Autopsy (Dr. House)|Autopsy]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = [[20. septembar|20. 9.]] 2005. | Aux4 = Tromboza | KratkiSadržaj = House za pacijenticu dobija devetogodišnju djevojčicu oboljelu od [[rak (bolest)|raka]] koja naglo počinje halucinirati. House otkrije način kako joj pomoći, ali je on vrlo riskantan. Ubrzo otkriju kako djevojčica ima [[tumor]] na srcu, no kada shvate kako je u pitanju benigni tumor, zaključe da je pravi uzrok tromboza. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 25 (2x03) | Naslov = [[Humpty Dumpty (Dr. House)|Humpty Dumpty]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Matt Witten | Datum = [[27. septembar|27. 9.]] 2005. | Aux4 = [[Endokarditis]] uzrokovan [[psitakoza|psitakozom]] | KratkiSadržaj = Cuddy osjeća grižnju savjesti nakon što je radnik koji joj je popravljao krov pao s njega i počeo pokazivati čudne simptome, te ga odvodi u bolnicu. Kad otkriju čudnu infekciju, za koju pretpostavljaju da je [[gangrena]], House i njegov tim amputiraju radnikovu ruku kako bi zaustavili širenje infekcije. Ubrzo se isti simptomi pojavljuju i na drugoj ruci, te House tada mora otkriti pravi uzrok problema i spasiti radnikov život. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 26 (2x04) | Naslov = [[TB or Not TB (Dr. House)|TB or Not TB]] | Režiser = Peter O'Fallon | Scenarij = David Foster | Datum = [[1. novembar|1. 11.]] 2005. | Aux4 = [[Nesidioblastom]] i [[tuberkuloza]] | KratkiSadržaj = Poznati liječnik ([[Ron Livingston]]) obolijeva tokom svog dobrotvornog rada u [[Afrika|Africi]] i biva doveden u ''Princeton-Plainsboro'' na liječenje i njegov slučaj dodijele Houseu. Nakon što svi misle kako je uzrok [[tuberkuloza]], a House ne, dolazi do konflikta između tog liječnika i Housea. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 27 (2x05) | Naslov = [[Daddy's Boy (Dr. House)|Daddy's Boy]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[8. novembar|8. 11.]] 2005. | Aux4 = [[Kavernom]] i [[radijacijska bolest]] | KratkiSadržaj = Mladi student koji je tek diplomirao dobija teške napade na proslavi diplome. U međuvremenu, Houseovi roditelji odluče ga posjetiti, no House pokušava izbjeći taj susret, što njegov tim čini znatiželjnim, posebno Cameronicu. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 28 (2x06) | Naslov = [[Spin (Dr. House)|Spin]] | Režiser = Fred Gerber | Scenarij = [[Sara Hess]] | Datum = [[15. novembar|15. 11.]] 2005. | Aux4 = [[Plućna embolija]], [[eritroblastopenija]], [[timom]] i [[mijastenija gravis]] | KratkiSadržaj = Poznati [[biciklizam|biciklist]] dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' nakon što se sruši tokom jedne utrke. Iako je neočekivano iskren oko svih ilegalnih lijekova i zahvata koje je prakticirao, nijedan od njih nije uzrok njegovog stanja. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 29 (2x07) | Naslov = [[Hunting (Dr. House)|Hunting]] | Režiser = [[Gloria Muzio]] | Scenarij = [[Liz Friedman]] | Datum = [[22. novembar|22. 11.]] 2005. | Aux4 = [[Ehinokokoza]] | KratkiSadržaj = Mladi [[homoseksualnost|homoseksualac]] Kalvin suoči se s Houseom i zahtijeva liječenje nakon što mu dugi liječnici dijagnosticiraju [[AIDS]], što on i priznaje da ima. House, pak, u međuvremenu, pokušava formirati vezu sa Stacy koristeći osjetljive podatke o njenoj vezi s Markom. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 30 (2x08) | Naslov = [[The Mistake (Dr. House)|The Mistake]] | Režiser = [[David Semel]] | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[29. novembar|29. 11.]] 2005. | Aux4 = [[Behçetova bolest]], pa [[hepatitis C]] i na kraju [[hepatocelularni karcinom]] uzrokovan transplantacijom jetre | KratkiSadržaj = House i Chase budu tuženi zbog smrti majke koja je u bolnicu došla s bolom u trbuhu. Sazvana je Disciplinska komisija kako bi utvrdila je li ijedan od njih kriv. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 31 (2x09) | Naslov = [[Deception (Dr. House)|Deception]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = [[Michael R. Perry]] | Datum = [[13. decembar|13. 12.]] 2005. | Aux4 = ''[[Clostridium perfringens]]'' i [[Münchhausenov sindrom]] | KratkiSadržaj = Anica ([[Cynthia Nixon]]) prati rezultate u kladionici i odjednom dobije napad, što House, koji je također u kladionici, vidi. Ubrzo je odvedena u ''Princeton-Plainsboro'', no kada Cameron otkrije kako Anica ima Münchhausenov sindrom, želi je pustiti, no House joj ne dozvoljava jer vjeruje kako Anica boluje od još nečega, što se pokaže kao tačna pretpostavka. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 32 (2x10) | Naslov = [[Failure to Communicate (Dr. House)|Failure to Communicate]] | Režiser = [[Jace Alexander]] | Scenarij = [[Doris Egan]] | Datum = [[10. januar|10. 1.]] [[2006]]. | Aux4 = [[Cerebalna malarija]] | KratkiSadržaj = Dok su House i Stacy u [[Baltimore]]u, poznati novinar ([[Michael O'Keefe]]) izgubi svijest i ozlijedi glavu u svom uredu. Kada povrati svijest, počinje nekontrolirano i nejasno govoriti i tada postane jasno da ima [[afazija|afaziju]], nakon čega ga odvode u ''Princeton-Plainsboro'' na liječenje. House sve to vrijeme pomaže svom timu iz Baltimorea pošto mu je zbog snijega otkazan let. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 33 (2x11) | Naslov = [[Need to Know (Dr. House)|Need to Know]] | Režiser = David Semel | Scenarij = Pamela Davis | Datum = [[7. februar|7. 2.]] 2006. | Aux4 = Reakcija na [[ritalin]] i [[hepatocelularni adenom]] | KratkiSadržaj = Cameron je zabrinuta zbog rezultata njenog [[HIV]]-testa, dok House razmišlja o njegovom nedavnom poljupcu sa Stacy. Wilson mu savjetuje da cijeloj situaciji pristupa jako racionalno. U međuvremenu, House mora detaljno proučiti život zaposlene kućanice kako bi otkrio zašto pokazuje znakove fizičke i mentalne degeneracije. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 34 (2x12) | Naslov = [[Distractions (Dr. House)|Distractions]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = [[14. februar|14. 2.]] 2006. | Aux4 = Trovanje [[serotonin]]om | KratkiSadržaj = Tim se muči s dijagnosticiranjem tinejdžera koji se nakon ozbiljne nesreće konstantno grči. No, problem im predstavlja činjenica da je većina njegova tijela prekrivena opekotinama, zbog čega tim ne može obavljati uobičajene dijagnostičke testove. House se u međuvremenu osvećuje bivšem kolegi s univerziteta koji ga je prijavio zbog varanja na testu. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 35 (2x13) | Naslov = [[Skin Deep (Dr. House)|Skin Deep]] | Režiser = [[James Hayman|Jim Hayman]] | Scenarij = Russel Friend, Garrett Lerner i David Shore | Datum = [[20. februar|20. 2.]] 2006. | Aux4 = [[Sindrom otpornosti na androgen]] i [[rak testisa]] | KratkiSadržaj = Houseova nova pacijentica je tinejdžerka super-model koja se na pisti potuče s jednom kolegicom i onda onesvijesti. Kada toksikološki nalazi potvrde prisutnost [[heroin]]a, House je odluči liječiti od ovisnosti, no njeni se simptomi ne povlače ni nakon detoksikacije tijela. House se u međuvremenu mora nositi s iznimno jakom boli u nozi. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 36 (2x14) | Naslov = [[Sex Kills (Dr. House)|Sex Kills]] | Režiser = David Semel | Scenarij = Matt Witten | Datum = [[7. mart|7. 3.]] 2006. | Aux4 = [[Bruceloza]] (Henry);<br />[[Fitz-Hugh-Curtisov sindrom]] i [[gonoreja]] (Laura) | KratkiSadržaj = House za pacijenta dobija čovjeka koji je dobio napad, a da to nije znao i kojem je potrebno novo srce. Kada Odbor za transplantaciju odbije Houseov zahtjev za novo srce, on ga pokušava nabaviti od preminule žene čiji su organi zbog njene bolesti također odbijeni. U ovoj se epizodi Wilson useljava kod Housea jer je saznao da ga supruga vara. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 37 (2x15) | Naslov = [[Clueless (Dr. House)|Clueless]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[28. mart|28. 3.]] 2006. | Aux4 = Trovanje [[zlato]]m | KratkiSadržaj = Nakon što prestane disati tokom seksualne igrice, Bob biva odveden u ''Princeton-Plainsboro'' na liječenje. Nakon što ih malo proanalizira, House se počinje pitati koji su stvarni motivi njihovog braka i pokušava dokazati kako ga ona truje. Činjenica da se Wilson uselio kod njega počinje polahko utjecati na Housea. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 38 (2x16) | Naslov = [[Safe (Dr. House)|Safe]] | Režiser = [[Félix Enríquez Alcalá]] | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[4. april|4. 4.]] 2006. | Aux4 = [[Krpeljna paraliza]] | KratkiSadržaj = Tinejdžerka Melinda (Michelle Trachtenberg) zbog transplantacije srca mora piti lijekove koji su joj toliko oštetili [[imuni sistem]] da cijelo vrijeme mora boraviti u izoliranoj sobi. No, prilikom jednog posjeta njenog dečka Melinda dobije snažan [[alergija|alergijski]] napad i na kraju padne u [[anafilaktički šok]], pa je odvode u ''Princeton-Plainsboro''. U međuvremenu, House i Wilson pokušavaju riješiti probleme i postići kompromis oko njihovog zajedničkog života. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 39 (2x17) | Naslov = [[All In (Dr. House)|All In]] | Režiser = Fred Gerber | Scenarij = David Foster | Datum = [[11. april|11. 4.]] 2006. | Aux4 = [[Erdheim-Chesterova bolest]] | KratkiSadržaj = Bolnica organizira dobrotvorni turnir u [[poker]]u s ciljem finansiranja Wilsonovog Odjela za [[onkologija|onkologiju]] na kojem, među ostalima, sudjeluje i House. Njegovu igru prekida šestogodišnji pacijent koji u bolnicu dolazi s krvavim [[proljev]]om. Dječak uskoro počinje pokazivati simptome identične onima koje je House susreo kod jedne pacijentice, 12 godina prije. Unatoč nekim kontradiktornim dokazima, House je uvjeren kako se radi o istoj bolesti i želi je spriječiti prije no što ona završi isto kao i kod te pacijentice - smrću. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 40 (2x18) | Naslov = [[Sleeping Dogs Lie (Dr. House)|Sleeping Dogs Lie]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[18. april|18. 4.]] 2006. | Aux4 = [[Kuga|Bubonska kuga]] | KratkiSadržaj = Zdravlje mlade djevojke postaje pitanje etike nakon što se otkrije kako nije spavala punih 10 dana. Uskoro House sazna kako je djevojci potrebna transplantacija jetre, no tada ujedno sazna neke vitalne informacije o njoj i njenoj partnerici Max. U međuvremenu, Cameron optužuje [[Eric Foreman|Foremana]] za plagiranje nakon što uoči kako je njegov objavljeni članak jako sličan njenom koji je htjela objaviti. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 41 (2x19) | Naslov = [[House vs. God (Dr. House)|House vs. God]] | Režiser = [[John F. Showalter (režiser)|John F. Showalter]] | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[25. april|25. 4.]] 2006. | Aux4 = [[Tuberozna skleroza]] i [[herpesni encefalitis]] | KratkiSadržaj = Nakon što 15-godišnji vjerski iscjeljitelj dobije napad tokom mise, odlazi u ''Princeton-Plainsboro'' gdje njegov slučaj dodjeljuju Houseu. Odmah po primitku, House izražava svoj skepticizam prema njegovim sposobnostima i samom vjerskom uvjerenju i naziva ga varalicom, tvrdeći da blefira. No, kad on porazgovara s jednom Wilsonovom umirućom pacijenticom, a njoj se nakon toga počinje poboljšavati situacija, Houseova teza naizgled pada u vodu. Uskoro House otkrije pravi uzrok dječakova stanja, a time ujedno potvrđuje svoju tezu o dječaku kao manipulatoru i varalici i želi mu operirati mozak. Međutim, dječak to ne dozvoljava stalno se pozivajući na [[Bog]]a i njegovu pomoć. House i njegov tim tada upadaju u tešku situaciju i moraju nešto poduzeti kako bi izliječili iscjeljitelja prije nego što umre. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 42 (2x20) | Naslov = [[Euphoria, Part 1 (Dr. House)|Euphoria, Part 1]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Matthew V. Lewis | Datum = [[2. maj|2. 5.]] 2006. | Aux4 = Sekundarna [[legioneloza]], ali bez konačne dijagnoze | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je pokvareni policajac koji nakon potjere pokazuje jako čudne simptome i nekontrolirano se smije bez ikakvog razloga, no House i njegov tim nikako ne mogu utvrditi uzrok simptoma. Dok se policajčevo stanje pogoršava, Foreman počinje pokazivati iste simptome, što još više oteža situaciju Houseu i njegovom timu koji su sada suočeni s umirućim policajcem i bolesnim kolegom koga, ako ne otkriju uzrok, očekuje ista sudbina. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 43 (2x21) | Naslov = [[Euphoria, Part 2 (Dr. House)|Euphoria, Part 2]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Russel Friend, Garrett Lerner i David Shore | Datum = [[3. maj|3. 5.]] 2006. | Aux4 = Sekundarna legioneloza i [[primarni amebni meningoencefalitis]] uzrokovan infekcijom [[ameba|amebom]] ''[[Naegleria fowleri]]'' | KratkiSadržaj = Policajac umre, a Foremanovo se stanje i dalje pogoršava. House i ostatak tima još ne znaju uzrok. Foreman, svjestan svoje moguće smrti, poziva svog oca kako bi bio uz njega. House i njegov tim više puta odlaze u policajčev stan, no svi su ti pokušaji rezultirali neuspjehom. Pri kraju epizode House posljednji put odlazi u stan kako bi provjerio još jednu teoriju prije nego što bolest, koja je već ubila policajca, isto napravi i Foremanu. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 44 (2x22) | Naslov = [[Forever (Dr. House)|Forever]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[9. maj|9. 5.]] 2006. | Aux4 = [[Pelagra]], [[celijakija]] i [[MALT limfom]] | KratkiSadržaj = Nakon što krene na posao, no povrati ispred vrata, Brent Mason (Kip Pardue) vrati se u kuću samo kako bi našao svoju suprugu Karu (Hillary Tuck) u kadi bez svijesti, a njihovo novorođenče u vodi kako se davi. Odlazi u ''Princeton-Plainsboro'' gdje House saznaje zanimljive detalje o njihovim životima. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 45 (2x23) | Naslov = [[Who's Your Daddy? (Dr. House)|Who's Your Daddy?]] | Režiser = [[Martha Mitchell (režiserka)|Martha Mitchell]] | Scenarij = John Mankiewicz i Lawrence Kaplow | Datum = [[16. maj|16. 5.]] 2006. | Aux4 = [[Hemohromatoza]] i [[zigomikoza]] | KratkiSadržaj = Houseov prijatelj iz srednje škole, s kojim se dugo nije vidio, dovodi mu djevojčicu koja je preživjela nedavni nalet [[uragan]]a [[uragan Katrina|''Katrine'']] i za koju je nedavno saznao da mu je kćerka. Iako vjeruje kako djevojčica vuče njegovog prijatelja za nos, House uzima slučaj. Kako bi prozreo djevojčicine laži, a time je i izliječio, House i sam mora upotrijebiti svoju iznimnu sposobnost laganja. | BojaLinije =F79A3A }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 46 (2x24) | Naslov = [[No Reason (Dr. House)|No Reason]] | Režiser = David Shore | Scenarij = David Shore | Datum = [[23. maj|23. 5.]] 2006. | Aux4 = Bez dijagnoze (Houseova halucinacija) | KratkiSadržaj = Dok pokušavaju otkriti uzrok natečenog [[jezik]]a jednog pacijenta, u Houseov ured ulazi suprug jedne njegove bivše pacijentice i, nakon što sazna ko je House, ispali nekoliko metaka u njega. House nastavlja s dijagnosticiranjem pacijenta iz svog kreveta, no ubrzo shvati kako je čovjek koji ga je upucao (Elias Koteas) njegov cimer jer su njega upucali članovi bolničkog osiguranja. Kada nuspojave pucnjave počnu utjecati na njega, House se zapita je li dovoljno stabilan da postavi pravilnu dijagnozu. Dok se pacijentovo stanje pogoršava, House se mora boriti sa sumnjom u sebe i mora vjerovati da njegov tim može riješiti slučaj. Ujedno počinje dobijati halucinacije tako da se mora nositi s problemom razlikovanja stvarnosti od fikcije, sve dok na kraju ne shvati kako je sve što mu se dogodilo nakon pucnjave zapravo halucinacija. | BojaLinije =F79A3A }} |} == Sezona 3 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#ED4431;" |Epizoda !! width="170" style="background:#ED4431;"| Naslov !! width="140" style="background:#ED4431;"|Režiser !! width="140" style="background:#ED4431;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#ED4431;"|Datum !! style="background:#ED4431;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 47 (3x01) | Naslov = [[Meaning (Dr. House)|Meaning]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Lawrence Kaplow i David Shore | Datum = [[5. septembar|5. 9.]] 2006. | Aux4 = [[Addisonova bolest]] (Richard);<br />[[Skorbut]] (Caren) | KratkiSadržaj = House se potpuno oporavio od posljedica ranjavanja i vratio na posao uzevši dva slučaja istodobno: Richard je ostao paraliziran prije 8 godina nakon operacije [[rak mozga|raka mozga]] i u svojim se invalidskim kolicima ''"provozao"'' u bazen, dok je Caren ostala paralizirana nakon prakticiranja [[joga|joge]]. Kada House započne dijagnosticiranje, njegov tim uoči promjenu u ponašanju i ophođenju s pacijentima. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 48 (3x02) | Naslov = [[Cane and Able (Dr. House)|Cane and Able]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[12. septembar|12. 9.]] 2006. | Aux4 = [[Himerizam]] | KratkiSadržaj = Sedmogodišnjak Clancy dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' s rektalnim krvarenjem i tvrdi kako su ga oteli vanzemaljci. Ekipa obavi neke testove, no kada za iste testove dobiju različite rezultate, a pronađu i metalni objekt u Clancyjevom [[vrat]]u, doktori počinju vjerovati dječaku i priči o otmici. Wilson i Cuddy u međuvremenu odluče kako neće Houseu reći istinu o njegovom posljednjem slučaju, nadajući se kako će postati malo humaniji. Cameron je zgrožena njihovim postupkom. Kada frustrirani House odustaje od Clancyjevog slučaja, Cuddy počinje razmišljati o valjanosti skrivanja istine od Housea. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 49 (3x03) | Naslov = [[Informed Consent (Dr. House)|Informed Consent]] | Režiser = [[Laura Innes]] | Scenarij = David Foster | Datum = [[19. septembar|19. 9.]] 2006. | Aux4 = Zatajenje srca koje je uzrokovalo [[senilna srčana amiolidoza|senilnu srčanu amiloidozu]] | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je Ezra Powell (Joel Grey), renomirani medicinski istraživač, koji se sruši u svom laboratoriju. Unatoč svim Houseovim pokušajima, njegov tim ne može otkriti pravi uzrok tako da se Ezrino stanje pogoršava. Na kraju, Ezra zahtijeva od tima da mu pomognu tako što će ga isključiti s aparata i ubiti, no svaki član tima ima moralne sumnje oko tog poteza, posebno zato što mogućnost izlječenja još postoji. U međuvremenu, kćerka tinejdžerka jedne pacijentice koja dolazi u kliniku postane snažno zaljubljena u Housea i počinje ga slijediti. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 50 (3x04) | Naslov = [[Lines in the Sand (Dr. House)|Lines in the Sand]] | Režiser = Newton Thomas Sigel | Scenarij = [[David Hoselton]] | Datum = [[26. septembar|26. 9.]] 2006. | Aux4 = Infekcija ''[[Baylisascaris]]om'' (Adam);<br />[[Kokidioidomikoza]] (Ali) | KratkiSadržaj = House uzima slučaj 10-godišnjeg [[autizam|autista]] Adama, koji počinje glasno vrištati bez razloga. Cuddy je napravila sitne promjene u Houseovom uredu, no on ne želi ući u njega dok se sve ne vrati na staro, te tako luta bolnicom u potrazi za privremenim uredom. Tinejdžerka viđena u prošloj epizodi i dalje je zaljubljena u Housea, no njeno proganjanje polahko mu počinje ići na živce. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 51 (3x05) | Naslov = [[Fools for Love (Dr. House)|Fools for Love]] | Režiser = [[David Platt (režiser)|David Platt]] | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[31. oktobar|31. 10.]] 2006. | Aux4 = Nasljedni [[angiodem]] | KratkiSadržaj = House preuzima slučaj mlade žene koja je dovedena u bolnicu nakon respiratornih problema i snažne boli u [[stomak]]u. Sve se to dogodilo nakon što su njen suprug i ona opljačkani. No, uskoro i suprug izgubi svijest tako da tim počinje vjerovati kako su njihove bolesti povezane. U međuvremenu, House u klinici pregledava detektiva [[Michael Tritter|Michaela Trittera]] ([[David Morse]]) koji ima problema sa [[penis|spolnim organom]]. No, nakon što House bude iznimno grub prema njemu, Tritter se odluči osvetiti i počinje stvarati probleme Houseu. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 52 (3x06) | Naslov = [[Que Será Será (Dr. House)|Que Será Será]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[7. novembar|7. 11.]] 2006. | Aux4 = Karcinom malih ćelija | KratkiSadržaj = Morbidno debeli čovjek pada u komu nakon [[požar]]a i biva doveden u ''Princeton-Plainsboro''. Po buđenju zahtijeva otpuštanje iz bolnice i odbija bilo kakve testove na bolesti koje imaju veze s njegovom masom. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 53 (3x07) | Naslov = [[Son of Coma Guy (Dr. House)|Son of Coma Guy]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[14. novembar|14. 11.]] 2006. | Aux4 = [[MERRF sindrom]] | KratkiSadržaj = House odluči probuditi ukomiranog čovjeka kako bi ga ispitao o porodičnoj anamnezi zbog njegovog sina koji možda ima [[genetski poremećaj]], a on je jedini koji mu može pomoći. U međuvremenu, Wilson napada Housea zbog ukradenog recepta, a Tritter započinje ispitivanje Houseovog tima kako bi otkrio koliko je svaki od njih lojalan Houseu i kako bi saznao neke kompromitirajuće podatke o njemu. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 54 (3x08) | Naslov = [[Whac-A-Mole (Dr. House)|Whac-A-Mole]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = Pamela Davis | Datum = [[21. novembar|21. 11.]] 2006. | Aux4 = [[Hronična granulomatozna bolest]] | KratkiSadržaj = Houseov najnoviji pacijent je 18-godišnjak Jack koji u bolnicu dolazi nakon srčanog udara i masivnog [[povraćanje]]. Jack je bio jedini roditelj svom mlađem bratu i mlađoj sestri nakon smrti njihovih roditelja. Nakon kratkog proučavanja Jackovog života, House otkrije konačnu dijagnozu, napiše je na papir i zatvori u kovertu i počne igru sa svojim timom, kojeg tjera da pogađaju pravu dijagnozu iako je on već zna. U međuvremenu, Tritter ispituje Wilsona i onemogućuje mu da radi svoj posao, te pokušava posvađati dva prijatelja. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 55 (3x09) | Naslov = [[Finding Judas (Dr. House)|Finding Judas]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[27. novembar|27. 11.]] 2006. | Aux4 = [[Eritropojetična protoporfirija]] | KratkiSadržaj = House i njegov tim dobivaju slučaj djevojčice Alice koja boluje od [[pankreatitis]]a. Nakon što se njeni rastavljeni roditelji ne mogu dogovoriti oko daljnjeg liječenja, a ne dopuštaju Houseu da ih prisili na odluku, House odlazi na sud kako bi dobio punomoć nad medicinskim odlukama vezanim uz Alice. U međuvremenu, Houseovo neuzimanje ''Vicodina'' počinje uzimati svoj danak i on odlazi kod Cuddy po još. Ona mu daje tablete, ali bez recepta i na način da ona kontrolira doze koje uzima. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 56 (3x10) | Naslov = [[Merry Little Christmas (Dr. House)|Merry Little Christmas]] | Režiser = [[Tony To]] | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[12. decembar|12. 12.]] 2006. | Aux4 = [[Histiocitoza]] [[Langerhansove ćelije|Langerhansovih ćelija]] | KratkiSadržaj = U bolnici ''Princeton-Plainsboro'' slavi se [[Božić]], a Wilson je spremio dar za Housea: on i Tritter sklopili su nagodbu, a Houseu preostaju 3 dana da je prihvati. Cuddy dobija slučaj čovjeka koji je patuljak i koji pokazuje raznovrsne simptome, a ujedno se oporavlja od nedavnog zatajenja pluća. Ubrzo Cuddy dolazi u iskušenje jer je pred njom odluka koja može ugroziti pacijentov život ili spasiti Houseov posao. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 57 (3x11) | Naslov = [[Words and Deeds (Dr. House)|Words and Deeds]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = [[Leonard Dick]] | Datum = [[9. januar|9. 1.]] [[2007]]. | Aux4 = [[Meningom]] | KratkiSadržaj = House je pozvan pred sud kako bi se riješio slučaj njegovog ilegalnog posjedovanja narkotika. Cuddy savjetuje Houseu kako bi se trebao izviniti Tritteru. U međuvremenu, Houseov najnoviji pacijent je vatrogasac koji boluje od dezorijentiranosti i ima iznimno visoku tjelesnu temperaturu. Vatrogasac će zbog pogrešno interpretiranih podataka morati pristati na opasnu operaciju mozga koja će mu promijeniti život. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 58 (3x12) | Naslov = [[One Day, One Room]] | Režiser = [[Juan J. Campanella]] | Scenarij = David Shore | Datum = [[30. januar|30. 1.]] 2007. | Aux4 = [[Klamidioza|Infekcija bakterijom]] ''[[Chlamydia trachomatis]]'' i trudnoća kao rezultat [[silovanje|silovanja]] | KratkiSadržaj = House je oslobođen svih otpužbi za ilegalno posjedovanje narkotika i vraća se na posao nakon kratkog odvikavanja. Umorna od Houseovog prezira prema pacijentima, Cuddy pretvori njegov posao u ambulanti u igru, apelirajući na jedinu stvar koju House priznaje - izazov. Tamo i upozna mladu djevojku Eve, koja je nedavno silovana i koja je pozitivna na [[Spolno prenosiva bolest|spolno prenosivu bolest]] i koja odbija liječenje od bilo koga osim od Housea. Cameron u međuvremenu upoznaje beskućnika (Geoffrey Lewis) koji nije ono što izgleda da jest. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 59 (3x13) | Naslov = [[Needle in a Haystack (Dr. House)|Needle in a Haystack]] | Režiser = Peter O'Fallon | Scenarij = David Foster | Datum = [[6. februar|6. 2.]] 2007. | Aux4 = Neprobavljena čačkalica | KratkiSadržaj = 16-godišnjak Stevie Lipa dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' s ozbiljnim respiratornim problemima i [[unutrašnje krvarenje|unutrašnjim krvarenjem]]. Stevieja dodjeljuju Houseu, no on je previše zaposlen izazovom koji je dobio od Cuddy. Ubrzo Houseov tim saznaje tajnu iz Steviejeva života i otkrije probleme s roditeljima, tako da je Foreman prisiljen negovoriti Stevieja da laže svojim roditeljima, čime riskira svoju dozvolu. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 60 (3x14) | Naslov = [[Insensitive (Dr. House)|Insensitive]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Matthew V. Lewis | Datum = [[13. februar|13. 2.]] 2007. | Aux4 = ''[[Diphyllobothrium|Diphyllobothrium latum]]'' koji je uzrokovao deficijenciju [[vitamin B12|vitamina B12]] | KratkiSadržaj = Djevojka (Mika Boorem) koja boluje od rijetkog poremećaja zbog kojeg [[Kongenitalno neosjećanje boli s anhidrozom|ne može osjećati bol]] doživi automobilsku nesreću. Nakon što tim obavi testove, pacijentica počinje dobijati povišenu temperaturu i njeno se stanje počinje naglo pogoršavati. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 61 (3x15) | Naslov = [[Half-Wit (Dr. House)|Half-Wit]] | Režiser = [[Katie Jacobs]] | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = [[6. mart|6. 3.]] 2007. | Aux4 = [[Takayasuov arteritis]] | KratkiSadržaj = Mentalno hendikepirani [[muzika|muzičar]]-[[Savantski sindrom|savant]] (Dave Matthews) dobija napade unatoč činjenici da pije lijekove protiv njih. U međuvremenu, Houseov tim saznaje kako se njihov šef prijavio za liječenje protiv raka mozga i pokušavaju razgovarati s njim, no on ih sve hladno odbija. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 62 (3x16) | Naslov = [[Top Secret (Dr. House)|Top Secret]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[27. mart|27. 3.]] 2007. | Aux4 = [[Osler-Weber-Renduov sindrom]] | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je vojnik koji se vratio iz [[Irak]]a i koji pokazuje simptome [[Sindrom Zaljevskog rata|sindroma Zaljevskog rata]]. No, nakon jednog sna o [[Korpus mornaričke pješadije SAD-a|marincima]], slučaj postaje kompliciraniji, a dodatne komplikacije uzrokuju i Houseovi vlastiti problemi. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 63 (3x17) | Naslov = [[Fetal Position (Dr. House)|Fetal Position]] | Režiser = [[Matt Shakman]] | Scenarij = Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[3. april|3. 4.]] 2007. | Aux4 = [[Ballantyneov sindrom]] (Emma);<br />[[Urođena cistična adenomatoidna malformacija]] (Emmina beba) | KratkiSadržaj = Poznata [[fotografija|fotografkinja]] Emma Sloan, koja je ujedno i trudna, dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' nakon što dobije [[moždani udar]] tokom jednog snimanja. Iako se njeno stanje počinje stabilizirati, uskoro joj otkažu bubrezi, a ona se više brine za zdravlje svoje bebe, nego za vlastito. U međuvremenu, Foreman i Cuddy otkrivaju tajnu vezu između Chasea i Cameron, a House počinje planirati svoj godišnji odmor. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 64 (3x18) | Naslov = [[Airborne (Dr. House)|Airborne]] | Režiser = [[Elodie Keene]] | Scenarij = David Hoselton | Datum = [[10. april|10. 4.]] 2007. | Aux4 = [[Dekompresijska bolest]] (Peng);<br />Trovanje [[metil-bromid]]om (Fran);<br />[[Masovna histerija]] (ostali putnici) | KratkiSadržaj = House i Cuddy moraju riješiti masovno izbijanje čudnih simptoma na povratnom letu iz [[Singapur]]a, dok Wilson i Houseov tim rješavaju slučaj žene koja konstantno dobija napade. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 65 (3x19) | Naslov = [[Act Your Age (Dr. House)|Act Your Age]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[17. april|17. 4.]] 2007. | Aux4 = [[Preuranjeni pubertet]] uzrokovan eksternim unošenjem [[testosteron]]a u organizam | KratkiSadržaj = Šestogodišnja djevojčica pokazuje odlike karakteristične za djevojčice u [[pubertet]]u. U međuvremenu, dižu se tenzije između Chasea i Cameron tako da ih House, koji to, naravno, uoči, namjerno šalje zajedno na zadatke. Kad ih pošalje u djevojčicin dom da pregledaju za [[toksin]]e ili slične stvari, njih dvoje otkrivaju nešto potencijalno inkriminirajuće za djevojčicina oca. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 66 (3x20) | Naslov = [[House Training (Dr. House)|House Training]] | Režiser = [[Paul McCrane]] | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[24. april|24. 4.]] 2007. | Aux4 = Infekcija bakterijom ''[[Staphylococcus aureus]]'' | KratkiSadržaj = Varalica izgubi sposobnost donošenja odluka i dolazi u ''Princeton-Plainsboro''. Dok House i tim pokušavaju otkriti uzrok, Foreman ovaj slučaj prima dosta osobno. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 67 (3x21) | Naslov = [[Family (Dr. House)|Family]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[1. maj|1. 5.]] 2007. | Aux4 = [[Histoplazmoza]] | KratkiSadržaj = Jedini spas dječaka oboljelog od [[leukemija|leukemije]] jeste transplantacija [[koštana srž|koštane srži]] od njegovog brata. No, kada se i brat razboli, House i njegov tim moraju dobiti bitku s vremenom kako bi spasili obojicu. Foreman se u međuvremenu mora nositi s posljedicama prošlog slučaja. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 68 (3x22) | Naslov = [[Resignation (Dr. House)|Resignation]] | Režiser = Martha Mitchell | Scenarij = Pamela Davis | Datum = [[8. maj|8. 5.]] 2007. | Aux4 = [[Bakterija|Bakterijska]] infekcija uzrokovana pokušajem [[samoubistvo|samoubistva]] (Addie);<br />[[Depresija]] (Wilson) | KratkiSadržaj = Spekulacije o Foremanovoj ostavci nastavljaju se. House dobija slučaj djevojke Addie koja je počela krvariti iz [[usta]] tokom treninga. U međuvremenu, House i Wilson tajno su zabrinuti jedan za drugoga. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 69 (3x23) | Naslov = [[The Jerk (Dr. House)|The Jerk]] | Režiser = Daniel Sackheim | Scenarij = Leonard Dick | Datum = [[15. maj|15. 5.]] 2007. | Aux4 = Hemohromatoza | KratkiSadržaj = House susreće sebi ravnu osobu utjelovljenu u 16-godišnjaku Nateu, mladoj [[šah]]ovskoj nadi, koji uspije izvrijeđati i isprovocirati sve članove Houseovog tima, a umalo mu to uspije i s Houseom. U međuvremenu, razina netrpeljivosti između Foremana i Housea doseže novu razinu kada Foreman pomisli kako mu je House sabotirao razgovor za posao u drugoj bolnici. | BojaLinije = ED4431 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 70 (3x24) | Naslov = [[Human Error]] | Režiser = Katie Jacobs | Scenarij = Thomas L. Moran i Lawrence Kaplow | Datum = [[29. maj|29. 5.]] 2007. | Aux4 = [[Urođeni srčani defekt]] | KratkiSadržaj = House i tim prihvaćaju slučaj djevojke koja je, zajedno sa suprugom, spašena na moru tokom puta iz [[Kuba|Kube]] s ciljem dolaska u ''Princeton-Plainsboro'' i liječenja kod Housea osobno. Po dolasku u bolnicu staje joj srce, no ona, iznenađujuće, i dalje normalno razgovara s Houseom. U međuvremenu, Foreman se priprema za svoj posljednji dan u ''Princeton-Plainsborou'', Chase dobija otkaz kad se pokušava verbalno obračunati s Houseom, a Cameron daje ostavku, pa House tako ostane bez tima. | BojaLinije = ED4431 }} |} == Sezona 4 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#13D213;" |Epizoda !! width="170" style="background:#13D213;"| Naslov !! width="140" style="background:#13D213;"|Režiser !! width="140" style="background:#13D213;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#13D213;"|Datum !! style="background:#13D213;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 71 (4x01) | Naslov = [[Alone (Dr. House)|Alone]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Peter Blake i David Shore | Datum = [[25. septembar|25. 9.]] 2007. | Aux4 = [[Alergija|Alergijska reakcija]] na [[kefalosporin]] kod pogrešno identificirane pacijentice | KratkiSadržaj = Nakon urušavanja zgrade, House mora raditi brzo i djelotvorno kako bi spasio mladu djevojku Megan koja je čudom preživjela nesreću. Kako je sada bez tima, House svoje ideje prezentira bolničkom čistaču. Unatoč nagovorima od strane Cuddy, House odbija novi tim i nastavlja s dijagnosticiranjem sam, no ubrzo shvaća kako slučaj nije tako jednostavan i kako samostalno rješavanje i nije najbolja ideja. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 72 (4x02) | Naslov = [[The Right Stuff (Dr. House)|The Right Stuff]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Doris Egan i Leonard Dick | Datum = [[2. oktobar|2. 10.]] 2007. | Aux4 = [[Von Hippel-Lindauova bolest]] | KratkiSadržaj = House pristaje na formiranje novog tima i započinje proces odabira. Odmah na početku epizode House sistemski eliminira poveći broj kandidata zbog iznimno minornih grešaka. Ubrzo kod njega dolazi [[NASA]]-ina pilotkinja Greta (koju House predstavi kao [[Osama bin Laden|Osamu bin Ladena]]) koja ima neurološki poremećaj zbog kojeg zvukove pretvara u slike. Svjesna da će joj NASA dati otkaz ako saznaju za njeno stanje, Greta moli Housea da je liječi u tajnosti. Ovaj je slučaj ujedno prvi test za kandidate koje House još nije eliminirao. U međuvremenu, House biva zbunjen kad vidi Chasea, Cameronicu i Foremana u bolnici, no Wilson ga uporno uvjerava kako nijedno od njih ne radi više u ''Princeton-Plainsborou''. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 73 (4x03) | Naslov = [[97 Seconds (Dr. House)|97 Seconds]] | Režiser = David Platt | Scenarij = Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[9. oktobar|9. 10.]] 2007. | Aux4 = [[Strongiloidijaza]] | KratkiSadržaj = Houseu je preostalo još samo 10 kandidata koji počinju nemilosrdnu borbu među sobom kad ih House podijeli u 2 grupe na temelju [[spol]]a. Kao slučaj dobijaju čovjeka u invalidskim kolicima koji boluje od [[spinalna mišićna atrofija|spinalne mišićne atrofije]] i počinje se gušiti. Pacijentovo se stanje pogoršava dok se dva tima žele međusobno nadmudriti. U međuvremenu, Foreman ima svoj vlastiti tim u jednoj drugoj bolnici i koristi jednu metodu vrlo sličnu Houseovoj kako bi izliječio pacijenta. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 74 (4x04) | Naslov = [[Guardian Angels (Dr. House)|Guardian Angels]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = David Hoselton | Datum = [[23. oktobar|23. 10.]] 2007. | Aux4 = [[Ergotizam]] | KratkiSadržaj = Tokom napada, dekoraterka pogrebnog doma halucinira kako biva silovana, dok, pak, kad dolazi u ''Princeton-Plainsboro'' uvjerava liječnike kako s njom u sobi boravi njena pokojna majka. House je saznao kako Chase i Cameronica ipak rade u bolnici, te da to nije umislio. U međuvremenu, jedna kandidatkinja traži pomoć upravo od Cameron, a Foreman dolazi kod Cuddy i nalazi se s njom za ručkom kako bi razgovarao o svojoj situaciji. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 75 (4x05) | Naslov = [[Mirror Mirror (Dr. House)|Mirror Mirror]] | Režiser = David Platt | Scenarij = David Foster | Datum = [[30. oktobar|30. 10.]] 2007. | Aux4 = [[Mikoplazma|Infekcija bakterijom]] ''[[Eperythrozoon]]'' | KratkiSadržaj = Foreman se vraća u ''Princeton-Plainsboro'' i dobija zadatak nadgledanja Houseovih kandidata. Tokom pljačke jedan se čovjek sruši i padne u [[respiratorni arest]]. Iako se ne sjeća ko je ni kako se zove, ima sposobnost čitanja osobnosti najdominantnije osobe u prostoriji i tako si stvara identitet. House je fasciniram tačnošću njegovih procjena karaktera, te ga izmanipulira da to čini i drugima. Foreman se tada upita je li House dominantiniji od Cuddy, što House i provjeri. Kada njih dvoje uđu u sobu pacijenta, pacijent kopira Houseov karakter, dokazujući time kako je House ipak najdominantnija osoba u cijeloj bolnici. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 76 (4x06) | Naslov = [[Whatever It Takes (Dr. House)|Whatever It Takes]] | Režiser = Juan J. Campanella | Scenarij = Thomas L. Moran i Peter Blake | Datum = [[6. novembar|6. 11.]] 2007. | Aux4 = [[Selenoza]] ("John");<br />[[Toplotni udar]] i [[Talij|trovanje talijem]] (Casey) | KratkiSadržaj = Housea pozove [[CIA]] kako bi pomogao u dijagnozi smrtno bolesnog agenta. Dr. Samira Terzi predvodi taj slučaj, no Houseu daje iznimno malo podataka o pacijentu. Zbog nedostatka podataka, House mora pribjeći nekim iznimno atipičnim metodama kako bi spasio agenta. U međuvremenu, Foreman se mora nositi s preostalim kandidatima nakon možebitne pogrešne procjene u slučaju vozača koji je izgubio svijest nakon jedne utrke. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 77 (4x07) | Naslov = [[Ugly (Dr. House)|Ugly]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = [[Sean Whitesell]] | Datum = [[13. novembar|13. 11.]] 2007. | Aux4 = [[Lajmska bolest]] | KratkiSadržaj = Housea i njegov tim snimaju autori [[dokumentarni film|dokumentarca]] o mladiću s ozbiljnom deformacijom lica koji je prije plastične operacije dobio srčani udar. Dok pokušavaju otkriti mladićev problem, House osjeti kako mu njegova nova prelijepa zaposlenica odvraća pozornost, zbog čega preispituje razloge njenog zapošljavanja i na kraju joj daje otkaz. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 78 (4x08) | Naslov = [[You Don't Want to Know (Dr. House)|You Don't Want to Know]] | Režiser = [[Lesli Linka Glatter]] | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[20. novembar|20. 11.]] 2007. | Aux4 = [[Autoimuna hemolitička anemija]] zbog [[lupus|sistematičnog eritemnog lupusa]] | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je iluzionist koji dobije srčani udar tokom tačke podvodnog bijega. Dok preostali kandidati pokušavaju postaviti dijagnozu, House nastavlja svoju bitku s iracionalnim i pokušava dokazati kako je taj iluzionist zapravo samo varalica. U međuvremenu, House kandidatima daje test vezan uz Cuddy i pobjedniku garantira imunitet i mogućnost da nominira dvojicu suparnika za eliminaciju. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 79 (4x09) | Naslov = [[Games (Dr. House)|Games]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = [[Eli Attie]] | Datum = [[27. novembar|27. 11.]] 2007. | Aux4 = [[Ospice]] | KratkiSadržaj = House kandidatima dodjeljuje posebno težak slučaj [[punk muzika|punk]]-[[gitara|gitarista]] koji odbija saradnju, a ujedno ima prošlost vezanu uz [[alkohol]] i [[droga|droge]], dok Cuddy naređuje Houseu da donese odluku i sastavi tim. House obećava posao onom kandidatu koji postavi konkretnu dijagnozu. U međuvremenu, Wilson kontaktira s jednim svojim bivšim pacijentoma kome je pogrešno postavio dijagnozu i rekao da će umrijeti, te se sada mora nositi s posljedicama takvog postupka. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 80 (4x10) | Naslov = [[It's a Wonderful Lie (Dr. House)|It's a Wonderful Lie]] | Režiser = Matt Shakman | Scenarij = Pamela Davis | Datum = [[29. januar|29. 1.]] [[2008]]. | Aux4 = [[Rak dojke]] | KratkiSadržaj = House i njegov novi tim u sastavu [[Chris Taub]], [[Lawrence Kutner]] i [[Remy Hadley|Trin'eska]] dobijaju pacijenticu kojoj su se naglo paralizirale ruke, zbog čega se ozlijedila njena kćerka. Dok House pokušava otkriti uzrok problema majke i kćeri, sve je više i više uvjeren kako majka ne govori sve što bi trebala. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 81 (4x11) | Naslov = [[Frozen (Dr. House)|Frozen]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[3. februar|3. 2.]] 2008. | Aux4 = Masena [[embolija]] zbog slomljenog prsta | KratkiSadržaj = Dr. Cate Milton ([[Mira Sorvino]]) radi na [[Južni pol|Južnom polu]] kao jedina liječnica istraživačkog tima, no odjednom se ona sama razboli i njene su kolege prisiljene zvati Housea kako bi je izliječio preko telefonske veze. Zbog nemogućnosti nabavke lijekova, House i njegov tim moraju liječiti dr. Milton preko [[web kamera|web-kamere]]. U međuvremenu, House natjera Kutnera, Tauba i Trin'esku da maltretiraju Cameron dok ona Houseu ne nabavi kablovsku televiziju, a sam House pokušava saznati identitet Wilsonove nove djevojke. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 82 (4x12) | Naslov = [[Don't Ever Change (Dr. House)|Don't Ever Change]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Leonard Dick i Doris Egan | Datum = [[5. februar|5. 2.]] 2008. | Aux4 = [[Nefroptoza]] | KratkiSadržaj = Houseova nova pacijentica je žena (Laura Silverman) koja izgubi svijest na vlastitom vjenčanju. Kad većina testova bude negativna, House i tim počinju sumnjati kako ih pacijentica pokušava prevariti. No, ubrzo otkrivaju kako je pacijentica bila [[muzički producent]] i kako je živjela na rubu, no naglo se promijenila i preobratila na [[judaizam]]. House, koji ne vjeruje da se ljudi mijenjaju, zaključi kako je sve to mogao biti rezultat neke bolesti. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 83 (4x13) | Naslov = [[No More Mr. Nice Guy (Dr. House)|No More Mr. Nice Guy]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = David Hoselton i David Shore | Datum = [[28. april|28. 4.]] 2008. | Aux4 = [[Chagasova bolest]] | KratkiSadržaj = House posumnja kako jedan pacijent ima veći problem nego što mu je dijagnosticiran na hitnoj službi zbog toga što je pacijent jednostavno previše dobar. Skeptični House pokušava dokazati neistinost njegove vedrine dok njegov tim pokušava otkriti o kojoj se bolesti radi, no odbija uzeti vedrinu i dobrotu kao simptom. U međuvremenu, House se posvađa s Wilsonovom djevojkom [[Amber Volakis|Amber]] oko količine vremena koju smije provoditi s Wilsonom, a Cuddy zahtijeva od Housea procjenu sposobnosti za njegov tim. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 84 (4x14) | Naslov = [[Living the Dream (Dr. House)|Living the Dream]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Sara Hess i Liz Friedman | Datum = [[5. maj|5. 5.]] 2008. | Aux4 = [[Hipersenzitivni vaskulitis]] uzrokovan alergijom na [[kinin]] | KratkiSadržaj = House je uvjeren kako zvijezda jedne od njegovih omiljenih sapunica (Jason Lewis) ima tešku bolest nakon što uoči jednu jedva primjetnu promjenu u njegovom govoru tokom jedne epizode. House uzima stvari u svoje ruke i otima glumca kako bi ga pregledao, no sam [[glumac]] i Houseov tim tvrde kako je glumac potpuno zdrav. U međuvremenu, Wilson i Amber dožive svoju prvu svađu, a Cuddy mora malo glumiti kako bi inspektor, koji je iznenada došao u inspekciju, dobio kvalitetan dojam o bolnici. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 85 (4x15) | Naslov = [[House's Head (Dr. House)|House's Head]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Peter Blake, David Foster, Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[12. maj|12. 5.]] 2008. | Aux4 = [[Plućna embolija]] | KratkiSadržaj = House dolazi k svijesti zbunjen, ne znajući gdje se nalazi i obliven krvlju nakon autobuske nesreće u kojoj je ozlijeđeno desetak ljudi. Iako se ne može sjetiti svih detalja vezanih uz nesreću, sjeti se kako je jedan od putnika pokazivao simptome smrtonosne bolesti prije same nesreće. Unatoč negodovanju svog tima, House odluči pretrpjeti bol i rizikovati vlastiti život kako bi otkrio o kojem se putniku radi i spasio ga, iako ovaj možda i ne zna da umire. Kad House konačno otkrije o kome se radi, svi bivaju šokirani činjenicom da je ta koja umire zapravo Amber, Wilsonova djevojka. | BojaLinije = 13D213 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 86 (4x16) | Naslov = [[Wilson's Heart (Dr. House)|Wilson's Heart]] | Režiser = Katie Jacobs | Scenarij = Peter Blake, David Foster, Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[19. maj|19. 5.]] 2008. | Aux4 = Trovanje [[amantadin]]om | KratkiSadržaj = Houseov tim pokušava otkriti šta se zapravo dešava Amber prije nego što ona umre, a prijateljstvo između Housea i Wilsona stavljeno je na kušnju nakon što se House počne prisjećati sve više detalja o toj nesreći. U međuvremenu, Trin'eska se pokušava nositi s činjenicom da ima neizlječivu [[Huntingtonova bolest|Huntingtonovu bolest]], koju je naslijedila od majke. | BojaLinije = 13D213 }} |} == Sezona 5 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#003366;" |Epizoda !! width="170" style="background:#003366;"| Naslov !! width="140" style="background:#003366;"|Režiser !! width="140" style="background:#003366;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#003366;"|Datum !! style="background:#003366;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 87 (5x01) | Naslov = [[Dying Changes Everything (Dr. House)|Dying Changes Everything]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Eli Attie | Datum = [[16. septembar|16. 9.]] 2008. | Aux4 = Difuzna lepromatozna [[lepra]] | KratkiSadržaj = Prošla su 4 mjeseca od šokantne Amberine smrti. U nemogućnosti da se nosi s time, Wilson daje ostavku i udaljava se od Housea, a Cuddy očajnički pokušava poporaviti njihovo prijateljstvo. U međuvremenu, Trin'eska se još uvijek bori sa činjenicom da ima Huntingtonovu bolest i radi na slučaju izvršne asistentice koja ima sličnu osobnost kako i ona. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 88 (5x02) | Naslov = [[Not Cancer (Dr. House)|Not Cancer]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = David Shore i Lawrence Kaplow | Datum = [[23. septembar|23. 9.]] 2008. | Aux4 = Transplantirane kancerogene [[matična ćelija|matične ćelije]] | KratkiSadržaj = [[Organ]]i jednog donatora uzrokuju smrt nekoliko primalaca, tako da House i njegov tim moraju brzo djelovati kako bi spasili dvoje preživjelih. U međuvremenu, House unajmi privatnog istražitelja [[Lucas Douglas|Lucasa Douglasa]] ([[Michael Weston]]) kako bi špijunirao Wilsona i Houseov tim. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 89 (5x03) | Naslov = [[Adverse Events (Dr. House)|Adverse Events]] | Režiser = [[Andrew Bernstein (režiser)|Andrew Bernstein]] | Scenarij = Carol Green i Dustin Paddock | Datum = [[30. septembar|30. 9.]] 2008. | Aux4 = [[Bezoar]] | KratkiSadržaj = Slikarov nedijagnosticirani i neliječeni problem počinje utjecati na njegov rad i zdravlje, te njegova djevojka i klijenti uoče iznimnu grotesknost njegovih djela. Iako tvrdi da mu je bolje, dolazi u ''Princeton-Plainsboro''. Ubrzo na vidjelo dolazi istina da je slikar istovremeno bio na tri različita testiranja lijekova, što nije rekao svojoj djevojci. U međuvremenu, Douglas nastavlja s istraživanjem, ali ovaj put kao zadatak dobija i otkrivanje podataka o Cuddy. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 90 (5x04) | Naslov = [[Birthmarks (Dr. House)|Birthmarks]] | Režiser = David Platt | Scenarij = Doris Egan i David Foster | Datum = [[14. oktobar|14. 10.]] 2008. | Aux4 = [[metal (hemija)|Metalne]] igle u mozgu koje je pomaknuo [[magnet]] | KratkiSadržaj = House je prisiljen otići na sahranu svog oca uprkos vlastitoj nevoljkosti. Njegov tim uzima slučaj mlade žene koja je u [[Kina|Kini]] izgubila svijest tokom potrage za svojim biološkim roditeljima. Dok ga Wilson vozi na sahranu, House asistira svom timu preko mobitela. Tokom puta policija zaustavi Housea i Wilsona i oduzme Houseov mobitel, zbog čega njegov tim mora dešifrirati Houseovu metaforu. U ovoj epizodi saznajemo kako su se House i Wilson upoznali. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 91 (5x05) | Naslov = [[Lucky Thirteen (Dr. House)|Lucky Thirteen]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Liz Friedman i Sara Hess | Datum = [[21. oktobar|21. 10.]] 2008. | Aux4 = [[Kandidijaza]] i [[Sjögrenov sindrom]] | KratkiSadržaj = Trin'eska u ''Princeton-Plainsboro'' dovodi djevojku s kojom je spavala prethodnu noć nakon što je ova dobila napad u njenom stanu. Iako House prihvati slučaj, iskoristi ga kako bi otkrio detalje o Trin'eskinom privatnom životu. Uskoro Trin'eska saznaje da je ta djevojka spavala s njom samo kako bi došla do Housea, koji ju je nekoliko puta odbio kao pacijenticu. U međuvremenu, Douglas i dalje slijedi Wilsona. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 92 (5x06) | Naslov = [[Joy (Dr. House)|Joy]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = David Hoselton | Datum = [[28. oktobar|28. 10.]] 2008. | Aux4 = [[Familijarna mediteranska groznica]] (Jerry i Samantha);<br />[[Pulmonarna hipoplazija]] (Joy) | KratkiSadržaj = Houseov novi slučaj je onaj sredovječnog čovjeka koji s vremena na vrijeme gubi svijest i ne sjeća se šta se dogodilo, a ujedno i hoda u snu. Uskoro tim otkrije kako i njegova 12-godišnja kćerka Samantha pokazuje slične simptome. Jerryjevo stanje se pogoršava, a i Samantha počinje pokazivati nove simptome. U međuvremenu, House sazna da će Cuddy usvojiti dijete koje će se roditi za 2 sedmice. No, kada Cuddy uoči da majka ima neobičan [[osip]], preuzima njen slučaj kao liječnica, ali i potencijalna majka. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 93 (5x07) | Naslov = [[The Itch (Dr. House)|The Itch]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[11. novembar|11. 11.]] 2008. | Aux4 = [[Trovanje olovom]] zbog krhotina [[metak|metka]] | KratkiSadržaj = Čovjek s [[agorafobija|agorafobijom]] razboli se u svojoj kući i odbija otići u bolnicu na liječenje. House i njegov tim zbog toga moraju ići u njegov dom kako bi otkrili šta mu je. Slučaju prisustvuje i Cameron, koja je tog čovjeka liječila već i prije, te asistira timu u pronalaženju metoda za kućno liječenje. No, čovjekovo se stanje pogoršava i nije ga više moguće liječiti kod kuće, zbog čega House smisli plan kako ga mirno odvesti u bolnicu. U međuvremenu, Chase i Cameron rješavaju probleme u njihovoj vezi, a House se ne može riješiti svrbeža, zbog čega Wilson daje vlastiti uvid o tom pitanju. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 94 (5x08) | Naslov = [[Emancipation (Dr. House)|Emancipation]] | Režiser = James Hayman | Scenarij = Pamela Davis i Leonard Dick | Datum = [[18. novembar|18. 11.]] 2008. | Aux4 = [[Akutna promijelocitična leukemija]] i [[trovanje arsenom]] ("Sophia");<br />[[Trovanje željezom]] (Jonah) | KratkiSadržaj = 16-godišnja voditeljica tvornice sruši se na poslu nakon što joj se [[pluća]] napune tekućinom. Ona Houseu i timu isprva govori kako je još od smrti svojih roditelja ona emancipirana maloljetnica. U međuvremenu, Foreman traži Houseovo dopuštenje da sudjeluje kao član tima za testiranje jednog lijeka, no ovaj odbija. Tada Foreman, kako bi dokazao da može raditi dva posla odjednom bez Houseove nadležnosti, uzima vlastiti slučaj. No, kada se dječakovo stanje iznimno pogorša, Foreman se počinje pitati je li napravio dobru odluku i može li stvarno raditi bez Houseove pomoći. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 95 (5x09) | Naslov = [[Last Resort (Dr. House)|Last Resort]] | Režiser = Katie Jacobs | Scenarij = Matthew V. Lewis i Eli Attie | Datum = [[25. novembar|25. 11.]] 2008. | Aux4 = [[Melioidoza]] | KratkiSadržaj = Bolesni čovjek ulazi u ured dr. Cuddy te uzima Housea, Trin'esku i još nekoliko pacijenata kao taoce, zahtijevajući dijagnozu. U svom očaju, uspije nagovoriti Trin'esku da bude pokusni kunić za njegove lijekove, a House pokušava riješiti slučaj prije nego specijalci počnu pucati po otmičaru. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 96 (5x10) | Naslov = [[Let Them Eat Cake (Dr. House)|Let Them Eat Cake]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[2. decembar|2. 12.]] 2008. | Aux4 = [[Nasljedna koproporfirija]] (Emmy);<br />Simuliranje (Deedee, "naštelio" House) | KratkiSadržaj = Trenerica fitnesa, poznata po svom zagovaranju "prirodnog" mršavljenja, padne u nesvijest tokom snimanja reklame. U međuvremenu, Trin'eska uzima pokusni lijek za Huntingtonovu bolest pod Foremanovom nadležnošću, Kutner vodi ''online''-kliniku pod Houseovim imenom, a Cuddy se seli u Houseov ured dok se njen preuređuje, što njemu ne odgovara. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 97 (5x11) | Naslov = [[Joy to the World (Dr. House)|Joy to the World]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[9. decembar|9. 12.]] 2008. | Aux4 = Postporođajna [[eklampsija]] | KratkiSadržaj = Iskompleksirana tinejdžerka povrati i izgubi svijest tokom božićnog programa svoje škole. House preuzima njen slučaj. U međuvremenu, Foreman i Trin'eska saznaju više jedno o drugom tokom testa probnih lijekova za Huntingtonovu bolest, House prima i daje božićne poklone, zbog čega se stvaraju mnoge špekulacije, a Cuddy također dobija jedan poseban poklon. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 98 (5x12) | Naslov = [[Painless (Dr. House)|Painless]] | Režiser = Andrew Bernstein | Scenarij = Thomas L. Moran i Eli Attie | Datum = [[19. januar|19. 1.]] [[2009]]. | Aux4 = [[Epilepsija]] | KratkiSadržaj = Cameron nagovori Housea i tim da uzmu slučaj suicidalnog čovjeka koji pati od hronične boli, slične onoj Houseovoj. U međuvremenu, briga o kćerci ne dopušta Cuddy da se previše posveti poslu, a Foreman i Trin'eska i dalje razvijaju svoju vezu tokom testova. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 99 (5x13) | Naslov = [[Big Baby (Dr. House)|Big Baby]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Lawrence Kaplow i David Foster | Datum = [[26. januar|26. 1.]] 2009. | Aux4 = Otvoreni ''[[ductus arteriosus]]'' | KratkiSadržaj = Cuddy odluči kako će više vremena provoditi kući sa svojom kćerkom i postavi Cameron na svoje mjesto. Houseov tim dobija slučaj odgajateljice za djecu s mentalnim problemima, čija je prividna dobrota zapravo bolest. U međuvremenu, Foreman mora donijeti potencijalno opasnu odluku u vezi s Trin'eskom i testom za Huntingtonovu bolest. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 100 (5x14) | Naslov = [[The Greater Good (Dr. House)|The Greater Good]] | Režiser = Leslie Linka Glatter | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[2. februar|2. 2.]] 2009. | Aux4 = Ektopična [[endometrioza]] | KratkiSadržaj = House i njegov tim preuzimaju slučaj žene koja se srušila usred časa kulinarstva. Kada saznaju da je pacijentica zapravo renomirana naučnica na polju istraživanja raka koja je ostavila taj posao radi osobne sreće, počinju preispitivati svoju sreću (ili njen nedostatak). U međuvremenu, Trin'eska počinje osjećati ozbiljne posljedice lijeka za Huntingtonovu bolest, a Cuddy se osvećuje Houseu. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 101 (5x15) | Naslov = [[Unfaithful (Dr. House)|Unfaithful]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = David Hoselton | Datum = [[16. februar|16. 2.]] 2009. | Aux4 = [[Wiskott-Aldrichov sindrom]] | KratkiSadržaj = Kada svećenik koji vodi sklonište za beskućnike vidi lebdećeg [[Isus]]a kako mu stoji pred vratima, odlazi u ''Princeton-Plainsboro'' gdje ga primaju na hitnom prijemu. House uzima slučaj kao distrakciju za ostatak tima, dok se on suočava s Foremanom i Trin'eskom oko njihove veze. Tim uskoro saznaje kako je svećenik upleten u skandal oko silovanja maloljetnika, zbog čega je i izgubio svoju vjeru u Boga. No, baš kada su ga spremni otpustiti iz bolnice, svećenikovo se stanje pogorša, tako da House mora učiniti sve kako bi ga spasio, a ujedno se mora suočiti s vlastitom prošlošću i osobnim uvjerenjima. |BojaLinije= 003366 | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 102 (5x16) | Naslov = [[The Softer Side (Dr. House)|The Softer Side]] | Režiser = Deran Sarafian | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[23. februar|23. 2.]] 2009. | Aux4 = Disfunkcija bubrega zbog [[dehidracija|dehidracije]] i kontrastno-inducirane [[nefropatija|nefropatije]] | KratkiSadržaj = Houseov novi slučaj je tinejdžer koji je kolabirao nakon košarkaške utakmice s jakom boli u [[karlica|karlici]]. House ubrzo saznaje da dječak ima [[genetički mozaicizam]], tačnije, ima i muški i ženski [[DNK]], a roditelji mu govore kako on ne zna za to. Ujedno dodaju kako su mu spol odabrali dok je još bio dijete i kako su ga tako i odgajali. No, kada se njegovo stanje pogorša, roditelji se počinju zapitkivati jesu li donijeli pravu odluku. U međuvremenu, Wilson i Cuddy počinju sumnjati u Housea kada se on počne ponašati jako pristojno. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 103 (5x17) | Naslov = [[The Social Contract (Dr. House)|The Social Contract]] | Režiser = Andrew Bernstein | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[9. mart|9. 3.]] 2009. | Aux4 = [[Autoimune bolesti|Autoimunitet]] nastao zbog [[Doege-Potterov sindrom|Doege-Potterovog sindroma]] | KratkiSadržaj = House i tim uzimaju slučaj Nicka Greenwalda (Jay Karnes) koji tokom večere izgubi mogućnost laganja i počinje vrijeđati svoje kolege prije nego što kolabira. Tim ubrzo shvati kako Nick ima [[disinhibicija prednjeg režnja|disinhibiciju prednjeg režnja]], koja mu onemogućuje da zadrži svoje misli za sebe, zbog čega konstantno vrijeđa sve oko sebe. Iako njegove misli zabave Housea zbog nekih komentara o njegovim kolegama, Nicku problem stvara činjenica da ne može više lagati svojoj supruzi i ostalim ljudima do kojih mu je stalo. U međuvremenu, House sumnja kako mu Wilson i Taub nešto taje, no uspije otkriti istinu koja se iza toga skriva. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 104 (5x18) | Naslov = [[Here Kitty (Dr. House)|Here Kitty]] | Režiser = Juan J. Campanella | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[16. mart|16. 3.]] 2009. | Aux4 = [[Tumor]] koji proizvodi [[kortikoid]] nastao zbog [[rak slijepog crijeva|raka slijepog crijeva]] | KratkiSadržaj = Megan (Judy Greer) radi u staračkom domu i, nakon što mačka iz doma, Debbie, spava pokraj nje, odglumi bolest kako bi dobila Houseovu pozornost. Megan kaže Houseu kako Debbie spava samo kraj ljudi koji će ubrzo umrijeti, što i jako dobro predviđa. Iako House naziva Megan luđakinjom, zaintrigira ga njena ideja o mački koja predviđa smrt i pokuša dokazati da je to laž. Kada se Megan stvarno i ozbiljno razboli, House i njegov tim moraju riješiti oba slučaja. U međuvremenu, Taub ima finansijskih poteškoća, te se nalazi sa starim srednjoškolskim prijateljem, koji mu omogućuje poslovnu priliku i visoku zaradu o kojoj prije nije razmišljao. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 105 (5x19) | Naslov = [[Locked In (Dr. House)|Locked In]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Russel Friend, Garrett Lerner i David Foster | Datum = [[30. mart|30. 3.]] 2009. | Aux4 = [[Sindrom zaključanosti]] i [[leptospiroza]] | KratkiSadržaj = House doživi [[motocikl]]ističku nesreću u [[New York]]u i biva odvezen u bolnicu, gdje susreće potpuno paraliziranog biciklista (Mos Def). Dok House prebaci pacijenta u ''Princeton-Plainsboro'' kako bi otkrio šta mu je, Wilson pokušava otkriti zašto je House bio u New Yorku. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 106 (5x20) | Naslov = [[Simple Explanation (Dr. House)|Simple Explanation]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Leonard Dick | Datum = [[6. april|6. 4.]] 2009. | Aux4 = [[Visceralna lišmanijaza]] (Charlotte);<br />[[Blastomikoza]] (Eddie) | KratkiSadržaj = Postarija žena Charlotte, koja se 6 mjeseci brinula o svom umirućem suprugu Eddieju ([[Meat Loaf]]) biva dovedena u ''Princeton-Plainsboro'' nakon što kolabira na samrtnoj postelji svog supruga. No, slučaj postaje sve kompliciraniji kada se Eddiejevo stanje poboljša, a Charlotteino pogorša. U međuvremenu, House, Wilson, Cuddy, Cameron i Chase, te cijeli Houseov tim, pokušavaju se nositi s tugom zbog Kutnerovog samoubistva. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 107 (5x21) | Naslov = [[Saviors (Dr. House)|Saviors]] | Režiser = Matthew Penn | Scenarij = Eli Attie i Thomas L. Moran | Datum = [[13. april|13. 4.]] 2009. | Aux4 = [[Sporotrihoza]] | KratkiSadržaj = Cijela se bolnica, naročito Houseov tim, pokušava nositi s posljedicama Kutnerovog samoubistva, a Cameron Houseu donosi slučaj borca za očuvanje okoliša koji je kolabirao usred protesta. U međuvremenu, Chase, nakon višegodišnje veze, zaprosi Cameronicu. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 108 (5x22) | Naslov = [[House Divided (Dr. House)|House Divided]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Liz Friedman i Matthew V. Lewis | Datum = [[27. april|27. 4.]] 2009. | Aux4 = [[Sarkoidoza]] | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je 14-godišnji [[gluhoća|gluhi]] dječak Seth (Ryan Lane) koji je kolabirao tokom [[hrvanje|hrvanja]] nakon što je počeo "čuti" eksplozije u glavi. Ubrzo tim dolazi u etičku dilemu kada Sethova majka (Clare Carey) odbije sinu ugraditi slušni aparat. U međuvremenu, House pati od nedostatka sna i počinje halucinirati Wilsonovu pokojnu djevojku Amber. Chase pristaje na momačku večer koju će mu organizirati House, no tokom proslave padne u anafilaktički šok. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 109 (5x23) | Naslov = [[Under My Skin (Dr. House)|Under My Skin]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Lawrence Kaplow i Pamela Davis | Datum = [[4. maj|4. 5.]] 2009. | Aux4 = Gonoreja (Penelope);<br />Ovisnost o ''[[Vicodin]]u'' (House) | KratkiSadržaj = House i njegov tim dobijaju težak slučaj balerine (Jamie Tisdale) kojoj su tokom probe otkazala pluća. Nakon što joj liječnici kažu kako najvjerovatnije neće moći više plesati, njena budućnost postaje sve gora nakon što joj, kao posljedica liječenja, počne otpadati [[koža]]. House mora riješiti ovaj zamršeni slučaj dok istovremeno mora riješiti svoj problem s halucinacijama - i dalje jako teško spava i viđa Amber ([[Anne Dudek]]). Iako zamoli Wilsona za pomoć, House je toliko očajan da će pokušati sve moguće tretmane kako bi se riješio halucinacija. | BojaLinije = 003366 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 110 (5x24) | Naslov = [[Both Sides Now (Dr. House)|Both Sides Now]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[11. maj|11. 5.]] 2009. | Aux4 = Trovanje [[propilen-glikol]]om (Scott);<br />[[Rak gušterače]] (Eugene);<br />[[Psihoza]] (House) | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je Scott (Ashton Holmes), čovjek koji je imao [[tjelesna kalostomija|tjelesnu kalostomiju]] kako bi liječio epilepsiju. Kao posljedica toga, dvije strane njegova mozga u konfliktu su oko dominacije tijelom, zbog čega Scott dobije [[sindrom izvanzemaljske ruke]], zbog kojeg ne može kontrolirati kretnje svoje lijeve ruke. Istovremeno, House i Cuddy pokušavaju riješiti probleme svoje veze nakon što su proveli noć zajedno. Sljedeći dan House je to priznao Wilsonu, na što je ovaj rekao ''"Wow!"'', no također ga je upozorio kako Cuddy skriva svoje prave osjećaje i kako ga izbjegava. Uskoro House shvati kako je cijela ta priča zapravo bila halucinacija, te govori Wilsonu da ga odvede u [[psihijatrija|psihijatrijsku]] bolnicu na liječenje jer više nije sposoban razlikovati stvarnost od iluzije. | BojaLinije = 003366 }} |} == Sezona 6 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#800080;" |Epizoda !! width="170" style="background:#800080;"| Naslov !! width="140" style="background:#800080;"|Režiser !! width="140" style="background:#800080;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#800080;"|Datum !! style="background:#800080;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 111 (6x01) | Naslov = [[Broken (Dr. House)|Broken]] | Režiser = Katie Jacobs | Scenarij = Russel Friend, Garrett Lerner, David Foster i David Shore | Datum = [[21. septembar|21. 9.]] 2009. | Aux4 = Nema (nema pacijenta) | KratkiSadržaj = House se nalazi u Psihijatrijskoj bolnici ''Mayfield'' gdje se liječi zbog psihoze uzrokovane ovisnošću o ''Vicodinu''. Ovo je posebna epizoda koja traje sat i po, za razliku od ostalih, koje traju 40 min. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 112 (6x02) | Naslov = [[Epic Fail (Dr. House)|Epic Fail]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Sara Hess i Liz Friedman | Datum = [[28. septembar|28. 9.]] 2009. | Aux4 = [[Fabryjeva bolest]] | KratkiSadržaj = House ima iznenađenje za Cuddy u vezi s [[internet]]om. Foreman pokušava preuzeti Houseov posao šefa Odjela za dijagnostiku. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 113 (6x03) | Naslov = [[The Tyrant (Dr. House)|The Tyrant]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[5. oktobar|5. 10.]] 2009. | Aux4 = Blastomikoza | KratkiSadržaj = Houseov novi pacijent je kontroverzni afrički diktator Dibala ([[James Earl Jones]]) koji se naglo razbolio. U međuvremenu, Wilson pokušava riješiti razmirice sa susjedom. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 114 (6x04) | Naslov = [[Instant Karma (Dr. House)|Instant Karma]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[12. oktobar|12. 10.]] 2009. | Aux4 = Primarni [[antifosfolipidni sindrom]] | KratkiSadržaj = Bogati biznismen dovodi svog sina u bolnicu i zahtijeva da ga House liječi. U međuvremenu, Foreman i Chase pripremaju se za izvještaj o slučaju Dibala. Trin'eska se nakratko vraća u bolnicu kako bi popričala s Wilsonom, no na kraju epizode ulazi u avion za [[Malezija|Maleziju]]. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 115 (6x05) | Naslov = [[Brave Heart (Dr. House)|Brave Heart]] | Režiser = Matt Shakman | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = [[19. oktobar|19. 10.]] 2009. | Aux4 = [[Intrakranijalni vrećasti aneurizam]] unutar [[moždano deblo|moždanog debla]] | KratkiSadržaj = Cameron nagovara tim da prihvati slučaj čovjeka čiji su otac, djed i pradjed iznenadno preminuli od srčanog udara prije navršene 40. godine, no House odbija slučaj dok ne dobije konkretne simptome. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 116 (6x06) | Naslov = [[Known Unknowns (Dr. House)|Known Unknowns]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Matthew V. Lewis i Doris Egan | Datum = [[9. novembar|9. 11.]] 2009. | Aux4 = Infekcija bakterijom ''[[Vibrio vulnificus]]'' i hemohromatoza | KratkiSadržaj = Nakon noćnog provoda, tinejdžerka (Anna Attanasio) biva dovedena u ''Princeton-Plainsboro'' s ozbiljnim komplikacijama. Tim mora brzo djelovati kako bi je izliječio, no ona im svojim lažima samo dodatno otežava posao. Pogoršanjem njenog stanja nije više u mogućnosti razlikovati stvarnost od fikcije. U međuvremenu, Cuddy, Wilson i House odlaze na medicinsku konferenciju preko vikenda, no stvari krenu loše po Housea kada se njegov privatni istražitelj Lucas iznenada vrati. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 117 (6x07) | Naslov = [[Teamwork (Dr. House)|Teamwork]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Eli Attie | Datum = 16. 11. 2009. | Aux4 = Strongiloidijaza i [[Crohnova bolest]] | KratkiSadržaj = Nakon što mu obnove liječničku licencu, House preuzima mjesto Šefa Odjela za dijagnostiku tačno na vrijeme da izliječi Hanka Hardwicka (Troy Garity), zvijezdu filmova za odrasle, koji je u bolnicu došao s pulsirajućom boli u oku. U međuvremenu, Cuddy mu napominje kako ''Princeton-Plainsboro'' nije pravo mjesto za kvalitetnu vezu. House ujedno pokušava vratiti Tauba i Trin'esku, zbog problema vezanih uz Cameron i Chasea. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 118 (6x08) | Naslov = [[Ignorance Is Bliss (Dr. House)|Ignorance Is Bliss]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = David Hoselton | Datum = 23. 11. 2009. | Aux4 = [[Trombotična trombocitopenična purpura]] i dodatna [[slezena]] | KratkiSadržaj = Dan uoči [[Dan zahvalnosti|Dana zahvalnosti]], James Sidas (Esteban Powell), briljantni fizičar, koji je svoju karijeru zamijenio poslom kurira, postaje Houseov novi pacijent. Za pacijenta je inteligencija bijedni teret koji vodi ka depresiji i ovisnosti, što, u kombinaciji s brojnim simptomima, uveliko zbuni tim. U međuvremenu, članovi tima moraju se nositi s problemima u vezama. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 119 (6x09) | Naslov = [[Wilson (Dr. House)|Wilson]] | Režiser = Lesli Linka Glatter | Scenarij = David Foster | Datum = 30. 11. 2009. | Aux4 = [[Akutna limfoblastična leukemija]] | KratkiSadržaj = Wilson radi na slučaju svog starog prijatelja (Joshua Malina), te se opkladi s Houseom da dijagnoza neće biti karcinom. U međuvremenu, Cuddy ima problema s nekretninama, te se raspituje s Wilsonom o tome. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 120 (6x10) | Naslov = [[The Down Low (Dr. House)|The Down Low]] | Režiser = [[Nick Gomez]] | Scenarij = Sara Hess i Liz Friedman | Datum = [[11. januar|11. 1.]] [[2010]]. | Aux4 = [[Hughes-Stovinov sindrom]] | KratkiSadržaj = Čovjek (Ethan Embry) povezan s narkodilerima iznenadno kolabira, no kada dođe u ''Princeton-Plainsboro'', odbija otkriti osobne podatke jer bi ga mogli inkriminirati. Foremanove kolege pokušaju ga uvjeriti kako je njegova plaća manja od njihovih. U međuvremenu, House i Wilson dobijaju novu atraktivnu susjedu Noru i pokušaju uspostaviti odnos s njom. No, problem stvara činjenica što Nora misli da su House i Wilson u vezi, te se njih dvojica moraju konstantno izvlačiti i opravdavati. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 121 (6x11) | Naslov = [[Remorse (Dr. House)|Remorse]] | Režiser = Andrew Bernstein | Scenarij = Peter Blake | Datum = 25. 1. 2010. | Aux4 = Wilsonova bolest (primarno);<br />[[Psihopatija]] (sekundarno) | KratkiSadržaj = Nova pacijentica Houseovog tima je Valerie, atraktivna poslovna žena, koja dobija napade iznimno jake boli. House prihvati slučaj isključivo zbog njenog izgleda, a i tim uskoro pada pod njen šarm. Jedino Trin'eska uspije zaobići tu karakteristiku i počinje istraživati bolest. U međuvremenu, House, što je poprilično neobično, kontaktira s bivšim kolegom s fakulteta kako bi ispravio grešku koju je napravio tokom studija. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 122 (6x12) | Naslov = [[Moving the Chains (Dr. House)|Moving the Chains]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = 1. 2. 2010. | Aux4 = [[Melanom]] (primarno)<br />[[Paraneoplastični sindrom]] (sekundarno) | KratkiSadržaj = House i njegov tim za pacijenta dobijaju mladu nadu [[američki nogomet|američkog nogometa]], koju moraju izliječiti dovoljno brzo da stigne na probne utakmice za [[NFL]]. No, kada pacijent počne manifestirati niz čudnih i nepovezanih simptoma, tim ne može postići konsenzus oko najboljeg i najbržeg tretmana. U međuvremenu, Foremanov brat Marcus (Orlando Jones) dolazi u iznenadnu posjetu, a House i Wilson imaju problema oko sabotaže njihovog stana od strane nepoznate osobe. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 123 (6x13) | Naslov = [[5 to 9 (Dr. House)|5 to 9]] | Režiser = Andrew Bernstein | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = 8. 2. 2010. | Aux4 = Nema (nema pacijenta) | KratkiSadržaj = Ova epizoda opisuje jedan dan u životu Lise Cuddy, što je prvi put da je neka epizoda prikazana iz njene perspektive. Ispostavi se da je dan iznimno zamoran, te da se Cuddy mora nositi s mnogim bolničkim problemima, kao i s njenim uposlenicima koji sumnjaju u njene poslovne sposobnosti, povezujući usput sve to s privatnim životom. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 124 (6x14) | Naslov = [[Private Lives (Dr. House)|Private Lives]] | Režiser = [[Sanford Bookstaver]] | Scenarij = Doris Egan | Datum = [[8. mart|8. 3.]] 2010. | Aux4 = [[Whippleova bolest]] | KratkiSadržaj = Tim preuzima slučaj poznate blogerice, no nailazi na probleme kad ona sve liječnike i dijagnoze odluči objaviti na blogu. U međuvremenu, House i Wilson međusobno si otkrivaju tajne te odlaze sa Chaseom na tzv. "brzo spajanje". | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 125 (6x15) | Naslov = [[Black Hole (Dr. House)|Black Hole]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = 15. 3. 2010. | Aux4 = [[Šistosomijaza|Hipersenzitivna cerebralna alergijska šistosomijaza]] | KratkiSadržaj = Houseov tim preuzima slučaj maturanta koji iznenada dobija napade i halucinacije te je prisiljen pristupiti slučaju dosta kontroverzno. U međuvremenu, Wilson želi preurediti stan, a Taub na posao donosi osobne probleme. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 126 (6x16) | Naslov = [[Lockdown (Dr. House)|Lockdown]] | Režiser = [[Hugh Laurie]] | Scenarij = Eli Attie i Peter Blake | Datum = 12. 4. 2010. | Aux4 = Nema (nema pacijenta) | KratkiSadržaj = Kada bolnica biva zatvorena zbog nestalog djeteta, svaki od liječnika mora ostati u prostoriji u kojoj se trenutno nalazi, tako da Foreman i Taub završe u arhivi, Wilson i Trin'eska ostaju u kantini gdje igraju "istinu-izazov", House sa jednim pacijentom ([[David Strathairn]]), Chase sa svojom bivšom suprugom, Cameron, dok Cuddy s policijom traži dijete. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 127 (6x17) | Naslov = [[Knight Fall (Dr. House)|Knight Fall]] | Režiser = Juan J. Campanella | Scenarij = [[John C. Kelley]] | Datum = 19. 4. 2010. | Aux4 = Predoziranje [[anabolički steroidi|anaboličkim steroidima]] ubrzano trovanjem biljkom ''[[Conium maculatum]]'' ([[kukuta]]) | KratkiSadržaj = Tim preuzima slučaj čovjeka koji je, glumeći viteza na sajmu [[renesansa|renesanse]], iznenada izgubio svijest, zbog čega Foreman i Trin'eska odlaze proučiti sajam. U međuvremenu, House sazna da je Wilsonova nova djevojka njegova bivša supruga te pokušava sve kako bi uništio njihovu vezu i tako spasio prijatelja od novog razočarenja i povrede. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 128 (6x18) | Naslov = [[Open and Shut (Dr. House)|Open and Shut]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Liz Friedman i Sara Hess | Datum = [[26. april|26. 4.]] 2010. | Aux4 = [[Henoch–Schönleinova purpura]] | KratkiSadržaj = Žena koja živi u otvorenom braku ([[Sarah Wayne Callies]]) najednom se razboli tokom sastanka. U međuvremenu, House iskušava obnovljenu vezu Wilsona i Sam. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 129 (6x19) | Naslov = [[The Choice (Dr. House)|The Choice]] | Režiser = Juan J. Campanella | Scenarij = David Hoselton | Datum = 3. 5. 2010. | Aux4 = [[Arnold-Chiarijeva malformacija]] | KratkiSadržaj = Tim preuzima slučaj mladoženje (Adam Garcia) koji ima neke tajne iz prijašnje veze. Dok njegova zaručnica (Eva Amurri) pokušava dobiti svoje odgovore, tim sužava moguća rješenja. U međuvremenu, House provodi dosta vremena sa svojim kolegama te sa Chaseom i Foremanom odlazi na [[karaoke]] i izvodi hit grupe ''Gladys Knight & The Pips''. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 130 (6x20) | Naslov = [[Baggage (Dr. House)|Baggage]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Doris Egan i David Foster | Datum = 10. 5. 2010. | Aux4 = Alergijska reakcija na tintu tetovaže | KratkiSadržaj = House odlazi do dr. Nolana i priča mu o slučaju žene (Zoe McLellan) koja je istovremeno bolovala od [[amnezija|amnezije]] i još jedne neobične bolesti. Nakon cijele priče dr. Nolan zaključi kako House ima druge probleme, među koje spada i onaj da ga je Wilson izbacio iz njihovog stana. | BojaLinije = 800080 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 131 (6x21) | Naslov = [[Help Me (Dr. House)|Help Me]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Peter Blake, Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = 17. 5. 2010. | Aux4 = Maseni embolizam uzrokovan [[amputacija|amputacijom]] (Hannah);<br />[[Arahnoidna cista]] (Jay) | KratkiSadržaj = Nakon što se sruši kran na jednom gradilištu i jedna žena (China Shavers) ostane zakopana ispod kamenja, House mora podijeliti svoje vrijeme između nje i radnika (Doug Kruse) koji pokazuje neuobičajene simptome. Kad ona na kraju ipak umre, unatoč njegovom trudu, House dolazi u iskušenje da ponovo uzme ''Vicodin'' - sve do trenutka kad mu Cuddy prizna da ga voli. | BojaLinije = 800080 }} |} == Sezona 7 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#378e98;" |Epizoda !! width="170" style="background:#378e98;"| Naslov !! width="140" style="background:#378e98;"|Režiser !! width="140" style="background:#378e98;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#378e98;"|Datum !! style="background:#378e98;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 132 (7x01) | Naslov = [[Now What? (Dr. House)|Now What?]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Doris Egan | Datum = 20. 9. 2010. | Aux4 = Trovanje hranom | KratkiSadržaj = Sada kada su zajedno, House i Cuddy pokušavaju uspostaviti normalnu vezu. U međuvremenu, Houseov tim priskače u pomoć oboljelom [[neurohirurgija|neurohirurgu]] s [[Univerzitet Princeton|Princetona]], ali uskoro otkriju da im je potrebna Houseova pomoć. Ali njega niko ne može pronaći. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 133 (7x02) | Naslov = [[Selfish (Dr. House)|Selfish]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Eli Attie | Datum = 27. 9. 2010. | Aux4 = Poseban oblik [[srpasta anemija|srpaste anemije]] (Della); <br /> trovanje [[cink]]om (Maurice) | KratkiSadržaj = U bolnicu dolazi bračni par s umirućim sinom i bolesnom kćerkom. Ekipa mora postaviti dijagnozu kćerci prije no što bude prekasno. Osim toga, House se bavi odnosom između oca i sina koji su u poodmaklim godinama, a pokušava se nositi i s izazovima "uredske" romanse. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 134 (7x03) | Naslov = [[Unwritten (Dr. House)|Unwritten]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = John C. Kelley | Datum = [[4. oktobar|4. 10.]] 2010. | Aux4 = Posttraumatska [[siringomijelija]] | KratkiSadržaj = House i ekipa moraju liječiti i fizičke i psihičke probleme poznate dječije [[pisac|spisateljice]] kad ona kolabira tik prije pokušaja samoubistva, a čijih je knjiga House, inače, ljubitelj. Kad se dijagnosticiranje pokaže teškim, House postane motiviran pošto pomisli da se odgovor na njene probleme krije u njenoj posljednjoj knjizi. U međuvremenu, House i Cuddy odlaze na "dupli randes" sa Wilsonom i Sam. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 135 (7x04) | Naslov = [[Massage Therapy (Dr. House)|Massage Therapy]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[11. oktobar|11. 10.]] 2010. | Aux4 = [[Shizofrenija]] | KratkiSadržaj = U bolnicu je dovezena pacijentica koji pati od nekontroliranog povraćanja. U procesu njenog liječenja House i ekipa dolaze do nekih neočekivanih otkrića o njenom identitetu i prisiljeni su proučiti njenu anamnezu kako bi saznali istinu o njenoj prošlosti. U međuvremenu, House pruža ne baš prijateljsku dobrodošlicu kandidatkinji za tim koju je odabrao Chase, a posjeta Houseove maserke stvara problem između njega i Cuddy. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 136 (7x05) | Naslov = [[Unplanned Parenthood (Dr. House)|Unplanned Parenthood]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = David Foster | Datum = [[18. oktobar|18. 10.]] 2010. | Aux4 = Melanom, rak pluća, plućna embolija | KratkiSadržaj = Kad jedno dojenče doživi probleme s disanjem i otkazivanje jetre, House i ekipa moraju proučiti anamnezu njegove majke kako bi pronašli odgovor. Na kraju dolaze do otkrića koje prisiljava majku da ugrozi ne samo zdravlje svog djeteta već i vlastito. U međuvremenu, Taub i Foreman moraju naći novu kandidatkinju za tim koja će popuniti Trin'eskino mjesto (ona je na odsustvu do daljnjeg), a House i Wilson saznaju pokoju novu stvar o roditeljstvu dok su čuvali Cuddycinu kćerku. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 137 (7x06) | Naslov = [[Office Politics (Dr. House)|Office Politics]] | Režiser = Sanford Bookstaver | Scenarij = [[Seth Hoffman]] | Datum = 8. 11. 2010. | Aux4 = [[Hepatitis|Hepatitis C]] | KratkiSadržaj = Kad menadžer izborne kampanje jednog [[Senat Sjedinjenih Američkih Država|senatora]] doživi otkazivanje jetre i privremenu paralizu usred izborne trke, House i ekipa moraju provjeriti senatora i njegovu iznenađujuću objavu kako bi riješili slučaj. U međuvremenu, Cuddy prisiljava Housea da u tim primi novu liječnicu, [[Martha Masters|Marthu Masters]], koja ima neke veze s Taubom iz prošlosti. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 138 (7x07) | Naslov = [[A Pox on Our House (Dr. House)|A Pox on Our House]] | Režiser = [[Tucker Gates]] | Scenarij = Lawrence Kaplow | Datum = 15. 11. 2010. | Aux4 = [[Rikecioza]] | KratkiSadržaj = U bolnicu je primljena djevojčica sa simptomima [[boginje|boginja]] i [[Centar za kontrolu bolesti i prevenciju]] (CDC) proglašava [[karantena|karantenu]]. Nadležni liječnik zabranjuje Houseovom timu da joj postavi dijagnozu, ali Masters vjeruje da on ima skriveni motiv. U međuvremenu, Wilson i Sam preispituju svoju vezu tokom pružanja hemoterapije jednom dječaku. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 139 (7x08) | Naslov = [[Small Sacrifices (Dr. House)|Small Sacrifices]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = David Hoselton | Datum = 22. 11. 2010. | Aux4 = Tumor | KratkiSadržaj = U bolnicu dolazi pacijent nakon što je lično pokušao proživjeti [[Isus Krist|Kristovo]] raspeće. U međuvremenu, House i ekipa odlaze na jedno vjenčanje, Wilsonova veza sa Sam neočekivano se mijenja, a Taub preispituje odnos svoje žene sa članom grupe za podršku ljudima kojima su supružnici bili nevjerni. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 140 (7x09) | Naslov = [[Larger Than Life (Dr. House)|Larger Than Life]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[17. januar|17. 1.]] 2011. | Aux4 = [[Pljuskavice]] | KratkiSadržaj = House i ekipa moraju liječiti čovjeka koji je kolabirao nakon što je rizikovao vlastiti život da spasi neznanca koji je pao na šine podzemne željeznice, ali izgleda da se iza tog dobrog djela krije nešto više. U međuvremenu, House pokušava izbjeći rođendansku večeru s Cuddy i njenom majkom Arlene ([[Candice Bergen]]), a Taub stječe neočekivanu pažnju i od Mastersove dobija pomoć u vezi sa svojim privatnim životom. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 141 (7x10) | Naslov = [[Carrot or Stick (Dr. House)|Carrot or Stick]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Liz Friedman | Datum = [[24. januar|24. 1.]] 2011. | Aux4 = ''[[Porphyria variegata]]'' | KratkiSadržaj = House i ekipa pokušavaju povezati simptome mladića iz popravne institucije i njegovog nadzornika. pokušava pomoći da Cuddycina kćerka Rachel bude primljena u prestižnu predškolsku ustanovu, a Chase se suočava s ličnim problemima nakon što mu jedna od žena s kojima je proveo noć na vjenčanju (nekoliko epizoda ranije) počne priređivati psine. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 142 (7x11) | Naslov = [[Family Practice (Dr. House)|Family Practice]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = Peter Blake | Datum = 7. 2. 2011. | Aux4 = Trovanje [[kobalt]]om (iz vještačkog [[kuk]]a) | KratkiSadržaj = Kad Arlene bude primljena u ''Princeton-Plainsboro'' i zatraži da je House ne liječi, House mora smisliti neke nekonvencionalne metode kako bi je (iz)liječio. Tokom procesa otkriva neke tajne koje je Arlene skrivala od Cuddy i njene sestre Julije. U međuvremenu, Houseove metode Arleninog liječenja navode Mastersovu da preispita svoje "striktno po pravilima" shvatanje medicine, a Taub od bivšeg šurjaka dobija posao sa strane, koji uzima svoj danak. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 143 (7x12) | Naslov = [[You Must Remember This (Dr. House)|You Must Remember This]] | Režiser = David Platt | Scenarij = Katherine Lingenfelter | Datum = 14. 2. 2011. | Aux4 = [[McLeodov sindrom]] | KratkiSadržaj = Mastersova pokušava popraviti odnos između pacijentice sa [[fotografsko pamćenje|savršenim pamćenjem]] i njene sestre jer pacijenticin inat prema sestri ugrožava njeno liječenje. U međuvremenu, House pokušava pomoći Wilsonu da nađe partnericu za izlazak, ali otkriva da je njegov prijatelj već nekog našao, a Foreman nudi pomoć Taubu oko učenja za Taubov predstojeći stručni ispit. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 144 (7x13) | Naslov = [[Two Stories (Dr. House)|Two Stories]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[21. februar|21. 2.]] 2011. | Aux4 = Komadić hrane koji je zapeo u respiratornom sistemu | KratkiSadržaj = Nakon što House traumatizira 5. razred jedne osnovne škole eksplicitnim medicinskim pričama za ''Dan karijera'', poslan je u direktorov ured, a dvoje učenika daju mu savjet o vezi s Cuddy. Ova epizoda ima reference iz nekoliko poznatih filmova, a narativna struktura slična je onoj u epizodi ''Three Stories'' (1. sezona), koju mnogi smatraju najboljom epizodom u čitavoj seriji. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 145 (7x14) | Naslov = [[Recession Proof (Dr. House)|Recession Proof]] | Režiser = S. J. Clarkson | Scenarij = John C. Kelley | Datum = [[28. februar|28. 2.]] 2011. | Aux4 = [[Muckle-Wellsov sindrom]] izazvan [[Periodični sindrom povezan s kriopirinom|periodičnim sindromom povezanim s kriopirinom]] | KratkiSadržaj = U bolnicu je primljen pacijent s ozbiljnim [[osip]]om, uzrokovanim izlaganjem opasnim hemikalijama na poslu (čišćenje mjesta zločina). Tokom liječenja House i ekipa saznaju da pacijentova supruga vjeruje da joj muž vodi unosan posao s nekretninama. U međuvremenu, Chase i Masters daju jedno drugom lekciju o vezama, a Cuddy dobija uglednu nagradu. Međutim, House možda neće moći doći na ceremoniju dodjele kad ga pacijent navede da preispita svoj posao i sreću. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 146 (7x15) | Naslov = [[Bombshells (Dr. House)|Bombshells]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Liz Friedman i Sara Hess | Datum = 7. 3. 2011. | Aux4 = Zaostali geler u tijelu koji je uzrokovao razne zdravstvene probleme | KratkiSadržaj = Cuddy se suočava s nekim otrežnjavajućim novostima koje je natjeraju da preispita svoje prioritete dok joj serija snova daje uvid u njenu vezu s Houseom i njen život općenito. U međuvremenu, dok je House preokupiran Cuddycom, ekipa liječi problematičnog tinejdžera čiji pogoršavajući sindromi i ožiljci po tijelu ukazuju na to da on ima nešto više od fizičke bolesti. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 147 (7x16) | Naslov = [[Out of the Chute (Dr. House)|Out of the Chute]] | Režiser = Sanford Bookstaver | Scenarij = Lawrence Kaplow i Thomas L. Moran | Datum = [[14. mart|14. 3.]] 2011. | Aux4 = Infekcija mozga | KratkiSadržaj = Ekipa liječi profesionalnog jahača bikova koga je napao bik. Moraju ustanoviti šta uzrokuje nestajanje njegovih simptoma i napada, a savjete primaju od Housea koji nije u bolnici i koji se bavi nekim stvarima nevezanim za slučaj. U međuvremenu, Mastersova se zaljubljuje u pacijenta, a Wilson i Cuddy pitaju se da li će House dopustiti da prekid s Cuddy utječe na njegovo profesionalno rasuđivanje. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 148 (7x17) | Naslov = [[Fall from Grace (Dr. House)|Fall from Grace]] | Režiser = Tucker Gates | Scenarij = John C. Kelley | Datum = [[21. mart|21. 3.]] 2011. | Aux4 = [[Refsumova bolest]] potaknuta [[vegetarijanstvo|vegetarijanskom]] ishranom | KratkiSadržaj = U bolnicu je primljen beskućnik sa narkomanskom prošlošću, s opekotinama i ožiljcima na prsima. U međuvremenu, Cuddy otkriva Wilsonu svoju krivnju zbog prekida s Houseom. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 149 (7x18) | Naslov = [[The Dig (Dr. House)|The Dig]] | Režiser = Matt Shakman | Scenarij = David Hoselton i Sara Hess | Datum = 11. 4. 2011. | Aux4 = [[Ehlers-Danlosov sindrom]] | KratkiSadržaj = Houseov susret sa zaposlenicom koja je nestala na čitavu godinu otkriva neke mračne tajne. Tokom putovanja odlaze na takmičenje u gađanju iz specijalnih pušaka čija je municija [[krompir]], na kojem je House već 4 puta gubio u finalu od jednog tinejdžera. U međuvremenu, ekipa mora naći lijek za jednog nastavnika koji pati od disajnih problema i čija je kuća pretrpana svim i svačim, a Taub pokušava ponovo izlaziti sa ženama. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 150 (7x19) | Naslov = [[Last Temptation (Dr. House)|Last Temptation]] | Režiser = Tim Southam | Scenarij = David Foster i Liz Friedman | Datum = 18. 4. 2011. | Aux4 = Limfoidni [[sarkom]] u [[nadlaktica|nadlaktici]] | KratkiSadržaj = House i ekipa liječe tinejdžerku koja je kolabirala tik prije polaska na put čamcem oko svijeta, planirajući srušiti rekord. U međuvremenu, Masters mora odlučiti želi li nastaviti obuku kako bi postala hirurginja ili prihvatiti ponudu da trajno ostane u Houseovom timu. Kada pacijentica odbije tretman koji bi joj spasio život, ali koji bi je spriječio u postavljanju rekorda, Masters donosi šokantnu odluku. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 151 (7x20) | Naslov = [[Changes (Dr. House)|Changes]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Eli Attie i Seth Hoffman | Datum = 2. 5. 2011. | Aux4 = [[Teratom]] | KratkiSadržaj = Ekipa liječi dobitnika na lutriji koji je pogođen djelomičnom paralizom. U međuvremenu, Arlene tuži bolnicu, a Chase i Foreman klade se oko toga koji od njih dvojice više potiskuje ružniju stranu svoje ličnosti. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 152 (7x21) | Naslov = [[The Fix (Dr. House)|The Fix]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = 9. 5. 2011. | Aux4 = Trovanje [[španska mušica|španskom mušicom]] (Lee); <br /> Abnormalan rast živaca u vratu uzrokovan tumorom (Foley) | KratkiSadržaj = Umjesto da se bavi slučajem žene koja radi u kompaniji za razvoj oružja, House se posvećuje jednom [[boks]]eru, pokušavajući dobiti opkladu s Wilsonom, dok ekipa sumnja da House ima drukčiji problem s drogom. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 153 (7x22) | Naslov = [[After Hours (Dr. House)|After Hours]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = Seth Hoffman, Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = 16. 5. 2011. | Aux4 = Hepatitis C i infekcija [[entameba|entamebom]] (Darrien); <br /> Tumor (House) | KratkiSadržaj = Trin'esku posjećuje njena bivša "cimerica" iz zatvora i ona ubrzo shvata da se cimerica ponovo počela drogirati. Ne želeći je poslati nazad u zatvor tako što bi je odvela u bolnicu i rizikovala da je otkrije, Trine'ska zatraži pomoć od Chasea. U međuvremenu, i House i Taub saznaju šokantne vijesti. | BojaLinije = 378e98 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 154 (7x23) | Naslov = [[Moving On (Dr. House)|Moving On]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Katherine Lingenfelter i Peter Blake | Datum = 23. 5. 2011. | Aux4 = [[Wegenerova granulomatoza]] | KratkiSadržaj = Ekipa preuzima slučaj scenske umjetnice, ali ubrzo posumnjaju da ona sama izaziva dodatne simptome, nepovezane s njenom bolesti, kao dio njenog novog "umjetničkog" djela. U međuvremenu, House donosi odluku koja mijenja njegov odnos sa najbližim prijateljima. | BojaLinije = 378e98 }} |} == Sezona 8 == {| class="wikitable" style="width:100%; margin:auto; background:#FFFFFF;" |- style="color: #ffffff;" !! width="120" style="background:#8B4513;" |Epizoda !! width="170" style="background:#8B4513;"| Naslov !! width="140" style="background:#8B4513;"|Režiser !! width="140" style="background:#8B4513;"|Scenarist(i) !! width="150" style="background:#8B4513;"|Datum !! style="background:#8B4513;" | Konačna dijagnoza {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 155 (8x01) | Naslov = [[Twenty Vicodin (Dr. House)|Twenty Vicodin]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Peter Blake | Datum = [[3. oktobar]] 2011. | Aux4 = [[Mastocitoza]] | KratkiSadržaj = 11 mjeseci nakon što je autom uletio u Cuddycinu kuću, od kojih je 3 proveo u bijegu, a 8 u zatvoru, House odlazi pred odbor za uvjetnu slobodu i saznaje da će biti pušten za 5 dana. Ipak, prije no što izađe, vođa zatvorske bande zahtijeva od njega da mu nabavi 20 tableta ''Vicodina'' kao "izlaznu taksu". Dok se pokušava snaći kako da plati "taksu", također pokušava liječiti jednog zatvorenika (Sebastian Sozzi) koji ima bol u zglobovima, okrećući zatvorsku liječnicu, dr. Jessiku Adams ([[Odette Annable]]), na svoju stranu. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 156 (8x02) | Naslov = [[Transplant (Dr. House)|Transplant]] | Režiser = Dan Attias | Scenarij = Liz Friedman i David Foster | Datum = [[10. oktobar]] 2011. | Aux4 = [[Eozinofilična upala pluća]] | KratkiSadržaj = Nakon još 2 mjeseca u zatvoru, novi direktor ''Princeton-Plainsboroa'', Foreman, izbavljuje Housea iz zatvora i vraća ga na posao. Stvari su se promijenile; House je ostao bez ureda, liječničkog tima, Wilson je ljut na njega i njihovo je prijateljstvo na kušnji. Ono što House ''jest dobio'' jeste novi "tim": dr. Chi Park ([[Charlyne Yi]]), pametna, stidljiva specijalizantica, ali i novi slučaj: donirana pluća koja otkazuju, što ugrožava život Wilsonove pacijentice ([[Liza Snyder]]) kojoj trebaju biti presađena. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 157 (8x03) | Naslov = [[Charity Case (Dr. House)|Charity Case]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Sara Hess | Datum = [[17. oktobar]] 2011. | Aux4 = [[Toksična višečvorna gušavost]] | KratkiSadržaj = Kada čovjek ([[Wentworth Miller]]) kolabira nakon što donira milion [[američki dolar|dolara]], Park vjeruje da njegov ekstremni [[altruizam]] može ukazivati na neurološki poremećaj, dok House u tome vidi priliku da osigura finansijska sredstva za ponovno okupljanje svog tima. U međuvremenu, Adams dobrovoljno stavlja svoje usluge na raspolaganje odjelu dok je u potrazi za novom karijerom, a Trin'eska se vraća samo da bi opet rekla "zbogom". | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 158 (8x04) | Naslov = [[Risky Business (Dr. House)|Risky Business]] | Režiser = Sanford Bookstaver | Scenarij = [[Seth Hoffman]] | Datum = [[31. oktobar]] 2011. | Aux4 = [[Sindrom hiperviskoznosti]] izazvan [[reumatoidni artritis|reumatoidnim artritisom]] | KratkiSadržaj = Direktor jedne firme ([[Michael Nouri]]) počinje imati probleme s [[vid]]om nekoliko dana prije donošenja važne poslovne odluke i House to vidi kao savršenu priliku da pomoću male ucjene iznudi finansijska sredstva za odjel. U međuvremenu, Park se priprema za disciplinsko saslušanje, a Adams otkriva nešto iz svoje prošlosti. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 159 (8x05) | Naslov = [[The Confession (Dr. House)|The Confession]] | Režiser = [[Kate Woods]] | Scenarij = [[John C. Kelley]] | Datum = [[7. novembar]] 2011. | Aux4 = [[Kawasakijeva bolest]] | KratkiSadržaj = Chase i Taub vraćaju se u tim, koji uzima slučaj čovjeka ([[Jamie Bamber]]) koji doživi probleme sa srcem dok je varao ženu. Kad mu se stanje još pogorša, odlučuje priznati sve svoje grijehe iz prošlosti kako bi očistio savjest, što ugrozi njegovo liječenje. U međuvremenu, House postane opsjednut otkrivanjem jesu li Taubove kćeri zaista Taubove. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 160 (8x06) | Naslov = [[Parents (Dr. House)|Parents]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Elli Attie | Datum = [[14. novembar]] 2011. | Aux4 = [[Sifilis]] | KratkiSadržaj = Tinejdžer (Harrison Thomas) koji pokušava ići stopama svog preminulog oca ostane paraliziran tokom jedne zabave. U potrazi za odgovorima tim otkriva porodičnu tajnu, što ugrozi njegovo liječenje. U međuvremenu, House traži valjan razlog da ode na [[boks]]erski meč u [[Atlantic City]], a Taub mora odlučiti želi li dozvoliti bivšoj supruzi da se odseli i povede njihovu kćer sa sobom. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 161 (8x07) | Naslov = [[Dead & Buried (Dr. House)|Dead & Buried]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = David Hoselton | Datum = [[21. novembar]] 2011. | Aux4 = Iris: [[horiokarcinom]] i [[disocijativni poremećaj ličnosti]]; <br /> dječak: [[Alportov sindrom]] | KratkiSadržaj = Tim uzima slučaj tinejdžerice ([[Madison Davenport]]) sa znacima [[anafilaktički šok|anafilaktičkog šoka]], ali uskoro otkriva da je njeno stanje daleko ozbiljnije kad otkriju da je trudna, iako tvrdi da je djevica. House postaje opsjednut slučajem mrtvog 4-godišnjaka uprkos Foremanovom insistiranju da se fokusira na slučaj tinejdžerice. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 162 (8x08) | Naslov = [[Perils of Paranoia (Dr. House)|Perils of Paranoia]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Thomas L. Moran | Datum = [[28. novembar]] 2011. | Aux4 = [[Difterija]] | KratkiSadržaj = Tim uzima slučaj tužioca ([[Vincent Spano]]) koji tokom izlaganja na sudu doživi srčani udar, ali kad u njegovoj kući otkriju ogromnu zalihu [[oružje|oružja]], moraju odlučiti radi li se o pretjeranoj zaštiti ili [[paranoja|paranoji]]. U međuvremenu, Taub odlučuje pomoći Foremanu na [[ljubav]]nom planu, a Park počinje shvatati da treba biti otvorenija. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 163 (8x09) | Naslov = [[Better Half (Dr. House)|Better Half]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = Kath Lingenfelter | Datum = [[23. januar]] [[2012]]. | Aux4 = [[Reyev sindrom]] | KratkiSadržaj = Čovjek koji pati od [[rana Alzheimerova bolest|rane Alzheimerove bolesti]] počne povraćati i biva primljen u bolnicu. Uskoro razvije agresivnost i doživi gubitak govora, ali tim ima teškoća da razlikuje njegove nove simptome od simptoma Alzheimerove bolesti. U međuvremenu, House i Wilson klade se oko toga šta uzrokuje očitu [[aseksualnost]] jedne žene. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 164 (8x10) | Naslov = [[Runaways (Dr. House)|Runaways]] | Režiser = Sanford Bookstaver | Scenarij = Marqui Jackson | Datum = [[30. januar]] 2012. | Aux4 = [[Askarijaza]] | KratkiSadržaj = Tim uzima slučaj tinejdžerice beskućnice ([[Bridgit Mendler]]) koja počne krvariti iz uha tokom ispita. Iako joj dobro ide bez roditeljskog utjecaja, Adams razmišlja o pozivanju socijalne službe u svakom slučaju. Međutim, kad se pojavi njena otuđena majka, djevojka izgubi pravo da pristane na liječenje. U međuvremenu, Taub se pokušava povezati sa svojim kćerima, a House pokušava ucijeniti Foremana zbog njegove veze s udatom ženom. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 165 (8x11) | Naslov = [[Nobody's Fault (Dr. House)|Nobody's Fault]] | Režiser = Greg Yaitanes | Scenarij = David Foster, Russel Friend i Garrett Lerner | Datum = [[6. februar]] 2012. | Aux4 = [[Sindrom lize tumora]] i [[psihoza]] izazvana [[anabolički steroidi|steroidima]] | KratkiSadržaj = House i tim suočavaju se sa disciplinskim saslušanjem koje vodi dr. Cofield ([[Jeffrey Wright (glumac)|Jeffrey Wright]]) nakon što nastavnik [[hemija|hemije]] ([[David Anders]]), koji je u bolnicu primljen zbog paralize, postane nasilan i ozbiljno povrijedi člana Houseovog tima. Dok život kolege visi o koncu, dr. Cofield mora izvagati Houseove neobazrive metode naspram njegovih uspješnih rezultata. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 166 (8x12) | Naslov = [[Chase (Dr. House)|Chase]] | Režiser = Matt Shakman | Scenarij = Peter Blake i Eli Attie | Datum = [[13. februar]] 2012. | Aux4 = [[Arteritis velikih ćelija]] | KratkiSadržaj = Nakon što je bio na ivici smrti, Chase se preispituje treba li se vratiti u Houseov tim. U međuvremenu, uzima slučaj pacijentice (Julie Mond), časne sestre koja se upravo treba zavjetovati na službu, kad ona počne povraćati i ispoljavati neurološke simptome. Tokom liječenja razvije osjećaje prema njoj, što ugrozi njegovu objektivnost. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 167 (8x13) | Naslov = [[Man of the House (Dr. House)|Man of the House]] | Režiser = [[Colin Bucksey]] | Scenarij = Sara Hess i Liz Friedman | Datum = [[20. februar]] 2012. | Aux4 = [[Tihi limfocitni tireoiditis]] izazvan [[autoimuni poliendokrini sindrom|autoimunim poliendokrinim sindromom 3. tipa]] | KratkiSadržaj = [[Brak|Bračni]] savjetnik ([[Jake Weber]]) kolabira dok je držao govor. Otkriva se da, uz probleme s vidom i jetrom, njegov nizak nivo [[testosteron]]a pozitivno utječe na njegov brak i karijeru. U međuvremenu, Houseova supruga vraća se kako bi se pripremila Housea za razgovor s [[Agencija za domovinsku sigurnost (SAD)|Agencijom za domovinsku sigurnost]], kako bi dobila dozvolu za ostanak u SAD-u, a članovi tima bore se za mjesto Houseovog zamjenika. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 168 (8x14) | Naslov = [[Love Is Blind (Dr. House)|Love Is Blind]] | Režiser = [[Tim Southam]] | Scenarij = John C. Kelley | Datum = [[27. februar]] 2012 ([[Global Television Network|''Global'']]) <br /> [[19. mart]] 2012 ([[Fox Broadcasting Company|FOX]]) | Aux4 = [[Mukormikoza]] | KratkiSadržaj = Nezavisni slijepac ([[Michael B. Jordan]]) primljen je u bolnicu nakon što doživi halucinacije izazvane zvukom i uskoro počne iskašljavati krv. Međutim, njegovo liječenje moglo bi ga ostaviti u gorem stanju nego prije. U međuvremenu, Houseova majka iznenada se pojavljuje u bolnici kako bi Houseu rekla za svoju novu vezu ([[Billy Connolly]]). | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 169 (8x15) | Naslov = [[Blowing the Whistle (Dr. House)|Blowing the Whistle]] | Režiser = Julian Higgins | Scenarij = ''Priča'': Danny Weiss <br /> ''Scenario'': Danny Weiss i Seth Hoffman | Datum = [[2. april]] 2012. | Aux4 = [[Tifus]] | KratkiSadržaj = [[Vojnik]] ([[Arlen Escarpeta]]), koji se vraća s [[Bliski Istok|Bliskog Istoka]] optužen za izdaju nakon što je objavio videosnimak s vojnicima koji ubijaju civile, kolabira i biva doveden u ''Princeton-Plainsboro''. Uskoro odbije liječenje sve dok ne dobije priliku da javnosti objasni svoj postupak. U međuvremenu, Adams i tim posumnjaju da je House ozbiljno bolestan. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 170 (8x16) | Naslov = [[Gut Check (Dr. House)|Gut Check]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = Jamie Conway i David Hoselton | Datum = [[9. april]] 2012. | Aux4 = [[Guillain–Barréov sindrom#Klasifikacija|Miller Fisherov sindrom]] | KratkiSadržaj = House i tim uzimaju slučaj [[hokej na ledu|hokejaša]] ([[Greg Finley]]) koji počne iskašljavati krv nakon tuče na [[led]]u. U međuvremenu, House otkriva Wilsonu da on (Wilson) možda ima 11-godišnjeg sina, a Park se useli kod Chasea nakon svađe s majkom. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 171 (8x17) | Naslov = [[We Need the Eggs (Dr. House)|We Need the Eggs]] | Režiser = David Straiton | Scenarij = Peter Blake i Sara Hess | Datum = [[16. april]] 2012. | Aux4 = [[Primarni amebni meningoencefalitis]] | KratkiSadržaj = Čovjek (Kevin Christy) bude primljen u bolnicu kad počne plakati krv, ali tim posumnja na neurološki problem kad upoznaju njegovu "djevojku" - lutku za [[seks]], veoma sličnu pravoj osobi, u koju se zaljubio. U međuvremenu, House se suoči s vlastitim nesigurnostima kad ga supruga odluči napustiti. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 172 (8x18) | Naslov = [[Body & Soul (Dr. House)|Body & Soul]] | Režiser = [[Stefan Schwartz]] | Scenarij = Dustin Paddock | Datum = [[23. april]] 2012. | Aux4 = [[Otvoreni arterijski duktus]] | KratkiSadržaj = Dječak (Riley Lennon Nice) primljen je u bolnicu nakon što njegove noćne more o tome kako ga neko guši izazovu probleme s [[disanje]]m. Njegova majka pokušava balansirati između dijagnoze koju je postavio tim i uvjerenja dječakovog djeda da je (dječak) opsjednut. U međuvremenu, Chase i Park raspravljaju o značenju njihovih snova o seksu, Dominika otkriva Houseovu prevaru, a Wilson otkriva Houseu da ima rak (2. stadij [[timom]]a). | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 173 (8x19) | Naslov = [[The C-Word (Dr. House)|The C-Word]] | Režiser = [[Hugh Laurie]] | Scenarij = John C. Kelley i Marqui Jackson | Datum = [[30. april]] 2012. | Aux4 = [[Atrijalni miksom]] | KratkiSadržaj = 6-godišnjakinja (Rachel Eggleston) s rijetkim genetskim poremećajem primljena je u bolnicu nakon krvarenja iz nosa i gubitka svijesti. Foreman naređuje timu da sarađuje s njenom majkom ([[Jessica Collins (1983)|Jessica Collins]]), koja je ekspert za bolest njene kćeri. U međuvremenu, Wilson se odlučuje na radikalno i potencijalno fatalno liječenje svoje bolesti, koje House pristane lično primijeniti. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 174 (8x20) | Naslov = [[Post Mortem (Dr. House)|Post Mortem]] | Režiser = [[Peter Weller]] | Scenarij = David Hoselton i Kath Lingenfelter | Datum = [[7. maj]] 2012. | Aux4 = [[Hipotireoidizam]] izazvan ponovljenom izloženošću [[triklozan]]u i [[kofein]]u | KratkiSadržaj = Bolnički [[patologija|patolog]] ([[Jamie Elman]]) počne skalpelom rezati vlastito tjeme i biva primljen u bolnicu, ali pristaje jedino na liječenje o kojem je odluku donio House. Međutim, House je nedostupan jer su on i Wilson na putovanju na kojem Wilson treba zaboraviti na skori pregled i opustiti se. U međuvremenu, razgovor s pacijentom navede Chasea da preispita svoju karijeru. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 175 (8x21) | Naslov = [[Holding On (Dr. House)|Holding On]] | Režiser = Miguel Sapochnik | Scenarij = Russel Friend, Garrett Lerner i David Foster | Datum = [[14. maj]] 2012. | Aux4 = Zadržavanje stremene arterije | KratkiSadržaj = Vođa navijača na koledžu ([[Skylar Astin]]) primljen je u bolnicu zbog ošamućenosti i krvarenja iz nosa, ali tim uskoro otkriva da on zapravo čuje glas svog mrtvog brata i moraju odlučiti koji su od njegovih simptoma po prirodi psihološki. U međuvremenu, House i Wilson pokušavaju se nositi sa činjenicom da liječenje Wilsonovog raka nije uspjelo; Wilson odlučuje prekinuti s liječenjem i umrijeti dostojanstveno, a Houseova smicalica ugrozi mogućnost da zajedno provedu vrijeme koje je Wilsonu preostalo. | BojaLinije = 8B4513 }} {{Spisak epizoda | BrojEpizode = 176 (8x22) | Naslov = [[Everybody Dies (Dr. House)|Everybody Dies]] | Režiser = David Shore | Scenarij = David Shore, Peter Blake i Eli Attie | Datum = [[21. maj]] 2012. | Aux4 = [[Autoimune bolesti|Autoimuna reakcija]] na udahnuti dio biljke | KratkiSadržaj = Nakon što nije uspio odgoditi skori povratak u zatvor, House nestaje. Budi se u napuštenoj gorućoj zgradi nakon što se drogirao [[heroin]]om sa svojim bivšim pacijentom ([[James LeGros]]). Dok mu se život raspada pred očima, House počne halucinirati ljude iz svoje prošlosti dok pokušava odlučiti je li njegov život vrijedan da ga nastavi živjeti. | BojaLinije = 8B4513 }} |} == Reference == {{refspisak|2}} {{Spiskovi epizoda američkih serija}} {{DISPLAYTITLE:Spisak epizoda <span style="position:absolute; top: -9999px">"</span>''Dr. Housea''<span style="position:absolute; top: -9999px">"</span>}} [[Kategorija:Dr. House]] et5auiya7ltnfj5y36uucwsrztax9fp Serravalle 0 141669 3426084 3411570 2022-07-30T12:50:25Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:San-Marino-Dogana-1268.jpg|mini|desno|200px|Tvrđava]] '''Serravalle'''<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/place/Serravalle|title=Serravalle {{!}} San Marino, Europe|newspaper=Encyclopedia Britannica|access-date=17. 10. 2016}}</ref> je ''castello'' u državi [[San Marino]]. Nalazi se u istočnom dijelu zemlje, na rječici Ausa,<ref>{{Cite web|url=http://www.agricoltura.provincia.rimini.it/faunacaccia/pesca/c_ittica/04_f_ausa.pdf|title=Bacino Idrografico del Fiume Marecchia - Sottobacino del Torrente Ausa|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140429080221/http://www.agricoltura.provincia.rimini.it/faunacaccia/pesca/c_ittica/04_f_ausa.pdf|archivedate=29. 4. 2014|url-status=dead}}</ref> i na 148 metara iznad mora. Ima oko 9000 stanovnika, površinu od 10,5 kvadratnih kilometara,<ref>{{Cite web|url=http://www.giuntedicastello.sm/index.php?id=37|title=Giunte di Castello: Home Page|website=wayback.archive.org|accessdate=17. 10. 2016|archive-date=7. 11. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121107103820/http://www.giuntedicastello.sm/index.php?id=37|url-status=bot: unknown}}</ref> a nalazi se u regiji Domagnano. Najbliže turističke destinacije su Jakost Rocca i Borgo Maggiore. Ovo je ne samo najgušće naseljena općina u San Marinu, nego se tu također nalazi i njegovo najveće naselje, Dogana. Gradić graniči sa San Marinskim općinama Domagnano i Borgo Maggiore, i italijanskim općinama Verucchio, Rimini i Coriano. == Vanjski linkovi == {{Refspisak|}} * http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Serravalle {{Commonscat|Serravalle (San Marino)|Serravalle}} [[Kategorija:Gradovi]] 0vxazvqakha5sxg41wu80tpmki2oapo Temperance Brennan 0 143729 3426161 3328973 2022-07-30T15:43:23Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija fiktivni lik | ime = Temperance Brennan | serija = ''Kosti'' | slika = Temperance 'Bones' Brennan.jpg | prvo = [[Pilot (Kosti)|"Pilot"]] | zadnje = | kreator = [[Hart Hanson]] | portretirao = [[Emily Deschanel]] | glas = | oznaka6 = | podaci6 = | oznaka7 = | podaci7 = | oznaka8 = | podaci8 = <!-- ** Informacije ** --> | nadimak = ''Bones''; ''Tempe''; ''Bren''; ''Dr. B.''; ''Morticia'' | alias = Joy Keenan; Wanda Moosejaw; Roxy Scallion | vrsta = | rod = | zanimanje = Forenzička antropologinja | titula = [[Doktor]] | porodica = '''Otac''': Max Keenan (alias Matthew Brennan) <br> '''Majka''': Ruth Keenan (alias Christine Brennan; preminula) <br> '''Brat''': Kyle Keenan (alias Russ Brennan) <br> | supruga = [[Seeley Booth]] | djeca = [[Spisak likova u "Kostima"#Christine Angela Booth|Christine Booth]] <br> [[Spisak likova u "Kostima"#Hank Booth Jr.|Hank Booth Jr.]] <br> [[Spisak likova u "Kostima"#Parker Booth|Parker Booth]] <small>(pastorak)</small> | rodbina = '''Djever''': Jared Booth (preminuo) <br> '''Nevjesta''': Amy Hollister <br> '''Nećakinje''': Hayley Hollister, Emma Hollister <br> '''Rođaka''': Margaret Whitesell | religija = [[Ateizam|Ateistica]] | nacionalnost = [[SAD|Amerikanka]] | oznaka22 = | podaci22 = | oznaka23 = | podaci23 = | oznaka24 = | podaci24 = <!-- ** extra ** --> | zaglavlje25 = | oznaka26 = | podaci26 = | oznaka27 = | podaci27 = | oznaka28 = | podaci28 = }} '''Dr. Temperance "Bones" Brennan''' (rođ. '''Joy Keenan''') glavni je lik [[Fox Broadcasting Company|FOX]]-ove [[kriminalistički žanr|kriminalističke]] [[televizijska serija|serije]] ''[[Kosti (serija)|Kosti]]'', a [[glumac|glumi]] je [[Emily Deschanel]]. Iako je djelomično zasnovana na forenzičkoj antropologinji i [[pisac|spisateljici]] [[Kathy Reichs]], ime je dobila po junakinji serije [[roman]]a Kathy Reichs<ref>Eric Goldman, [http://tv.ign.com/articles/793/793242p1.html "Iskopavanje tajni s ekipom ''Kostiju''"] (prijevod naslova), ''IGN'', 31. 5. 2007.</ref>, mada je jedina sličnost između dvaju likova to što dijele istu profesiju ([[forenzička antropologija]]). == Historija lika == Brennan je certificirana forenzička antropologinja, koja radi na Odjelu za forenziku fiktivnog instituta ''Jeffersonian'' u [[Washington, D.C.|Washingtonu]]. Doktorirala je na Univerzitetu Northwestern, kako je navedeno u epizodi "The Girl in the Fridge". Postoji razlog da se misli da ona zapravo ima 3 doktorata, zasnovano na [[Jack Hodgins|Hodginsovom]] komentaru iz epizode "The Parts in the Sum in the Whole". Iako je implicirano da je većina njenog rada u laboratoriji vezana ili za tijela koja su već dugo mrtva ili za žrtve [[genocid]]a,<ref name="1x01">(1x01) ''"Pilot"'', Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 13. 9. 2005.</ref><ref name="5x16">(5x16) ''The Parts in the Sum in the Whole'', Hart Hanson, ''Kosti'', 8. 4. 2010.</ref> njen povremeni ugovorni posao za [[FBI]] promijenio je fokus njenog rada.<ref name="5x16" /> Za partnera joj je dodijeljen specijalni agent [[Seeley Booth]] i pomogla mu je riješiti dva teška slučaja;<ref name="1x01" /><ref name="5x16" /> otad ona i Booth rade gotovo isključivo na slučajevima ubistava iz današnjeg vremena. Brennan radi sa grupom visokokvalificiranih kolega, uključujući već spomenutog dr. Hodginsa ([[entomologija|entomolog]]), dr. [[Camille Saroyan]] ([[patologija|patologinja]]), [[forenzička umjetnost|forenzičku umjetnicu]] [[Angela Montenegro|Angelu Montenegro]] i nekoliko revnih apsolvenata, koji su njeni direktni asistenti. Booth čitavu njenu ekipu naziva "škiljavcima" jer dolaze na mjesta zločina i "škilje" u dokaze. Također je odgovoran za njen nadimak – "Bones".<ref name="1x01" /> === Porodica i rane godine === Iako se čini da je imala relativno normalno [[djetinjstvo]], njeni su roditelji nestali kad je imala 15 godina.<ref>(1x09) "The Man in the Fallout Shelter", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 13. 12. 2005.</ref> Njen stariji brat [[Epizodni likovi u seriji "Kosti"#Russ Brennan|Russ]] nije se bio u mogućnosti starati o njoj i Temperance je završila u sistemu za udomljavanje djece. Bilo je protivrječnosti u vezi s periodom koji je provela u tom sistemu; u jednoj epizodi rekla je kako ju je djed izvukao iz sistema<ref name="1x05">(1x05) "A Boy in a Bush", Steve Blackman i Greg Ball, ''Kosti'', FOX, 8. 11. 2005.</ref>, ali u kasnijoj epizodi naznačuje da nikad nije upoznala djeda i baku (moguće je da se ovo odnosi na različite djedove i bake – po ocu i po majci).<ref name="2x21">(2x21) "Stargazer in the Puddle", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 16. 5. 2007.</ref> Njen život u udomiteljskim porodicama bio je prilično [[trauma]]tičan; spomenula je da je jednom bila dva dana zaključana u prtljažnik automobila jer je razbila tanjir<ref name="4x21">(4x21) "Mayhem on a Cross", Dean Lopata, ''Kosti'', FOX, 16. 4. 2009.</ref>, a u epizodi "The Finger in the Nest" otkrila je Boothu da je ušla u kuću njenih starijih susjeda i našla ženu mrtvu. Također mu je spomenula da su nakon toga njeni roditelji bili veoma zabrinuti za nju jer je počela lažirati svoju smrt. Kasnije se otkrilo da su njeni roditelji, koji su bili pljačkaši [[banka|banki]], promijenili identitet nakon što su svjedočili protiv nekih drugih pljačkaša. Njeno pravo ime ustvari je bilo Joy Keenan.<ref name="1x22">(1x22) "The Woman in Limbo", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 17. 5. 2006.</ref> Njena majka (pravim imenom Ruth Keenan, ali poznata kao Christine Brennan) nadala se da će se jednog dana vratiti svojoj djeci, ali je snimila videoporuku za Temperance da je pogleda za 16. rođendan u slučaju da se nikad ne vrati. Temperance je kasnije otkrila da joj je majka ubijena 1993, 2 godine nakon što su ona i njen suprug postali bjegunci. Njen otac, [[Spisak likova u "Kostima"#Max Keenan|Max Keenan]], ponovo joj se pojavio u životu kad su ona i Russ bili u opasnosti od Maxovog starog poznanika, za koga se ispostavilo da je Boothov šef Kirby, zamjenik direktora FBI-a.<ref name="2x11">(2x11) "Judas on a Pole", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 13. 12. 2006.</ref> Max izbjegne hapšenje nakon što je ubio Kirbyja i sklanja Russa na sigurno kako bi ga zaštitio.<ref name="2x11" /> Kasnije Max dozvoli Boothu da ga uhapsi s namjerom da pokuša popraviti svoj odnos sa kćeri.<ref name="2x21" /> Na suđenju ga oslobode optužbe za ubistvo Kirbyja (što je većim dijelom bila Temperanceina zasluga jer je smislila odbranu postavivši alternativnu teoriju za zločin po kojoj je zapravo ona mogla biti ubica, stvorivši tako opravdanu sumnju) i on počinje ponovo graditi svoj život.<ref>(3x12) "The Verdict in the Story", Christopher Ambrose, ''Kosti'', FOX, 5. 5. 2008.</ref> Privremeno je radio u ''Jeffersonianu'' kao vodič za djecu koja dođu u posjetu i demonstrirao je briljantni talent kao bivši nastavnik nauke. Međutim, Temperance je bila zabrinuta zbog toga što osuđeni kriminalac ima pristup laboratoriju koji istražuje zločine. Max je kasnije upoznao Temperance s njenom rođakom [[Spisak likova u "Kostima"#Margaret Whitesell|Margaret Whitesell]] (koju glumi [[Zooey Deschanel]], Emilyna sestra iz stvarnog života).<ref name="5x10">(5x10) "The Goop on the Girl", Carla Kettner, ''Kosti'', FOX, 10. 12. 2009.</ref> Temperanceina najbolja prijateljica jeste njena kolegica Angela, za koju je u 6. sezoni rekla da je voli "kao sestru" (inače, Deschanel i Conlin prijateljice su i izvan serije). == Karakterizacija == Kroz čitavi tok serije vidimo da je Brennan briljantna antropologinja kojoj nedostaju društvene vještine. Njeno nesnalaženje u društvu naročito je vidljivo kad je riječ o šalama iz [[popularna kultura|popularne kulture]], sarkazmu i metaforama, koje ona često shvaća vrlo doslovno.<ref name="1x01" /> Primjer za ovo jeste kad je zamijenila [[Will Ferrell|Willa Ferrella]] s [[Colin Farrell|Colinom Farrellom]].<ref name="1x05" /> Imala je tešku [[adolescencija|adolescenciju]] i implicirano je da su njene povučene društvene tendencije odbrambeni mehanizam. Također se ponekad muči s identificiranjem i objašnjavanjem svojih emocija i traži utočište u racionalnosti njene antropološke naučne discipline. Iako je navedeno da je lik dr. Brennan zasnovan na osobi s [[Aspergerov sindrom|Aspergerovim sindromom]], to nikad nije potvrđeno u zapletu serije.<ref>"Ellen Gray, [http://www.philly.com/philly/columnists/ellen_gray/20070131_Ellen_Gray___Boreanaz_says__Bones__is_not_procedural.html "Boreanaz kaže da ''Kosti'' ne spadaju u policijski žanr"] (prijevod naslova), ''Philadelphia Daily News'', 31. 1. 2007.</ref> Autor serije izjavio je da je tako urađeno u namjeri da se poveća privlačnost serije na TV-mreži.<ref>Alan Sepinwall, [http://www.nj.com/entertainment/tv/index.ssf/2010/02/how_tv_shows_try_or_choose_not.html "Kako TV-serije pokušavaju (ili izbjegavaju) prikazati Aspergerov sindrom"] (prijevod naslova), ''nj.com'', 28. 2. 2010.</ref> Ovaj utjecaj na njen lik također pomaže objasniti njenu ekstremnu racionalnost u ranijim sezonama, kao i neke njene poteškoće u društvu. Brennan je samoproglašena ateistica i često ističe ono za šta ona vjeruje da je iracionalnost religijskih i spiritualnih vjerovanja. To je dovelo do više rasprava između nje i Bootha, koji je pobožni [[rimokatoličanstvo|rimokatolik]]; on se naročito iznervira kad Brennan uspoređuje neke manje obične religije (npr., [[vudu]]) s [[kršćanstvo]]m.<ref name="1x19">(1x19) "The Man in the Morgue", Noah Hawley i Elizabeth Benjamin, ''Kosti'', FOX, 16. 4. 2006.</ref> Brennan je uspješna spisateljica i autorica bestselera koja je 18 sedmica bila na ''[[Lista bestselera The New York Timesa|Listi bestselera]]'' ''[[The New York Times]]a''.<ref name="3x14">(3x14) "The Wannabe in the Weeds", Josh Berman, ''Kosti'', FOX, 12. 5. 2008.</ref> Obučena je u trima [[borilačke vještine|borilačkim vještinama]],<ref name="1x19" /><ref>(2x09) "Aliens in a Spaceship", Janet Tamaro, ''Kosti'', FOX, 15. 11. 2006.</ref> ima lovačke dozvole u [[Političke podjele Sjedinjenih Američkih Država|4 savezne države]],<ref name="1x19" /> zakonski registrirano oružje<ref name="1x01" /> i certifikat za [[ronjenje]].<ref>(1x18) "The Man with the Bone", Craig Silverstein, ''Kosti'', ''FOX'', 5. 4. 2006.</ref> Obećala je da će razmisliti o tome da postane [[vegetarijanstvo|vegetarijanka]] nakon što je vidjela šta se radi [[svinja]]ma pri klanju (na isti je način ubijena njena majka).<ref name="1x22" /> Međutim, u epizodi "The Tough Man in the Tender Chicken" Angela navodi da su razlozi Brennanicine vegetarijanske dijete zdravstvene prirode. Brennan je, također, izvježbana i u [[hodanje na užetu|hodanju na užetu]]<ref name="4x12">(4x12) "Double Trouble in the Panhandle", Lyla Oliver, ''Kosti'', FOX, 22. 1. 2009.</ref> i govori najmanje 7 jezika: [[španski jezik|španski]],<ref>(1x13) "The Woman in the Garden", Laura Wolner, ''Kosti'', FOX, 15. 2. 2006.</ref> [[francuski jezik|francuski]],<ref name="1x01" /> [[latinski jezik|latinski]],<ref>(1x03) "A Boy in a Tree", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 27. 9. 2005.</ref> [[kineski jezik|kineski]],<ref name="2x16">(2x16) "The Boneless Bride in the River", Gary Glasberg, ''Kosti'', FOX, 21. 3. 2007.</ref> [[japanski jezik|japanski]],<ref>(4x23) "The Girl in the Mask", Michael Peterson, ''Kosti'', FOX, 23. 4. 2009.</ref> [[norveški jezik|norveški]] (iako jedino kaže "lobanja" i tvrdi, kao forenzička antropologinja, da je to riječ koju zna "na gotovo svakom jeziku")<ref name="4x21" /> i [[njemački jezik|njemački]].<ref>(2x04) "The Blonde in the Game", Noah Hawley, ''Kosti'', FOX, 20. 9. 2006.</ref> Priznala je da zna i nešto [[ruski jezik|ruskog]].<ref name="4x12" /> Često govori da "ne cijeni previše [[psihologija|psihologiju]]" i ističe da [[Lance Sweets|dr. Sweets]] i nije pravi naučnik jer "zasniva svoj život na ćudljivosti psihologije i [[emocija]]". Brennanicina osobnost doživjela je značajne promjene kroz tok serije. Njeno razmišljanje postaje manje kruto u kasnijim sezonama, što je pratio [[Spisak likova u "Kostima"#Dr. Gordon Wyatt|dr. Gordon Wyatt]], koji je primijetio da ona sad može razlikovati ''ispravnost'' od ''tačnosti''.<ref name="5x07">(5x07) "The Dwarf in the Dirt", Karyn Usher, ''Kosti'', FOX, 12. 11. 2009.</ref> Također je u stanju ostaviti po strani svoju racionalnost kako bi pružila podršku prijateljima u njihovim ponešto iracionalnim namjerama, kao Angelin pokušaj da skupi novac za prase kako bi ga spasila od klanja.<ref>(5x06) "The Tough Man in the Tender Chicken", Dean Lopata, ''Kosti'', FOX, 5. 11. 2009.</ref> Njena osjetljivost i saosjećanje s drugima također su se dosta popravili (bili su prilično jaki kad je tješila Boothovog djeda<ref>(5x08) "The Foot in the Foreclosure", Pat Charles, ''Kosti'', FOX, 19. 11. 2009.</ref> ili kad je otišla na sahranu kako žrtvina majka ne bi bila sama<ref name="5x10" />). Također pokazuje "tipičnije" ljudske emocije kad je pod ekstremnim stresom. Jedan primjer za to jest njen strah od [[zmija]] u epizodi "Mummy in the Maze" (3x05), u kojoj ubica jednu djevojku pokušava doslovno preplašiti na smrt zatvorivši je u prostoriju čiji je pod vrvio od zmija. To je u suprotnosti s njenom [[empirizam|empirijskom]] prirodom jer kad joj Booth kaže da zmije nisu [[otrov]]ne, ona i dalje odbija ući u prostoriju, pa ju je Booth morao nositi na leđima. Brennan počinje osjećati i nelagodnost i nezadovoljstvo svojim poslom prema kraju 5. sezone.<ref>(5x21) "The Boy with the Answer", Stephen Nathan, ''Kosti'', FOX, 13. 5. 2010.</ref> Također uočava i izvjesnu uzaludnost u svom poslu, govoreći da, bez obzira na to koliko ubica uhvate, uvijek će ih biti još.<ref name="5x22">(5x22) "The Beginning in the End", Hart Hanson i Stephen Nathan, ''Kosti'', FOX, 20. 5. 2010.</ref> Odlučuje predvoditi antropološku ekspediciju u [[Indonezija|Indoneziji]] na godinu dana kako bi identificirala neke drevne ostatke praljudi.<ref name="5x22" /> Međutim, 7 mjeseci kasnije ona i svi ostali vraćaju se u Washington kako bi spasili posao dr. Saroyan i svi odlučuju ostati tu. == Veze == Brennan je imala nekoliko relativno kratkotrajnih veza, uključujući zlosretni sastanak sa čovjekom za koga se ispostavilo da je ubica<ref>(2x10) "The Headless Witch in the Woods", Stephen Nathan i Karine Rosenthal, ''Kosti'', FOX, 26. 11. 2006.</ref> i oživljavanje romanse s njenim bivšim mentorom.<ref name="1x08">(1x08) "The Girl in the Fridge", Dana Coen, ''Kosti'', FOX, 29. 11. 2005.</ref> Izjavila je da se, iako ne osjeća uvijek potrebu za privrženom emotivnom vezom, upustila u povremene [[seks]]ualne veze kako bi "zadovoljila biološke nagone".<ref name="1x08" /> U jednoj epizodi provodila je vrijeme sa dvojicom muškaraca: s jednim zbog njegove [[inteligencija|inteligencije]], a s drugim zbog njegovih seksualnih vještina.<ref>John Kubicek, [http://www.buddytv.com/articles/bones/bones-episode-42-the-man-in-th-22676.aspx "''Kosti'': sažetak epizode 4x02 - ''The Man in the Outhouse''"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121022004527/http://www.buddytv.com/articles/bones/bones-episode-42-the-man-in-th-22676.aspx |date=22. 10. 2012 }}, ''BuddyTV'', 10. 9. 2008.</ref> U epizodi "The Plain in the Prodigy" (5x03) rekla je Boothu da je izgubila nevinost sa 22 godine. === Seeley Booth === Specijalni agent FBI-a Seeley Booth njen je partner i glavna veza između ''Jeffersoniana'' i organa zakona. On, je također, i njena glavna potencijalna ljubav kroz tok serije. Iako se njegov stil rada ispočetka sukobljavao s njenim<ref name="1x01" />, vremenom su postali ravnopravni partneri. Njihova kompatibilnost postala je jedna od centralnih tema serije, a mnogi novi likovi u startu pretpostavljaju da su njih dvoje "više od partnera".<ref name="1x19" /> Oboje su više puta rizikovali vlastitu sigurnost da spase jedno drugo, uključujući i slučaj kad je Booth primio metak namijenjen njoj.<ref name="3x14" /> Nakon što je spasi od korumpiranog agenta Kentona, Booth je podiže s kuke na koju je bila obješena stavivši njene svezane ruke oko svog vrata, iako je bio ozbiljno ranjen. Brennan je jednom rekla dr. Wyattu da "nema toga što ne bi uradila da pomogne Boothu".<ref name="5x07" /> Odnos između Brennan i Bootha često postaje "zategnut" kad jedno od njih dvoje bude u vezi s nekim. Naprimjer, Booth je bio prilično razdražljiv kad je Brennan bila u vezi s agentom Sullivanom,<ref name="2x13">(2x13) "The Girl in the Gator", Scott Williams, ''Kosti'', FOX, 7. 2. 2007.</ref> a njihov je odnos bio napet i kad je Boothov mlađi brat [[Spisak likova u "Kostima"#Jared Booth|Jared]] pokazao zanimanje za nju. Ona je, pak, stalno bockala Bootha kad je on bio u vezi s mladom [[pravo|pravnicom]] Tessom Jankow ([[Anne Dudek]]). Kad je Brennan odlučila da želi roditi [[dijete]] (putem [[vještačka oplodnja|vještačke oplodnje]]), pitala je Bootha želi li biti donator [[sperma|sperme]]. U početku je pristao na to, ali se kasnije počinje boriti s mišlju da neće biti uključen u život svog potencijalnog djeteta. Na kraju joj kaže da joj ne može dozvoliti da rodi njegovo dijete ako mu neće biti dozvoljeno da mu bude otac, tj. da ga odgaja s njom. Ubrzo nakon toga, u istoj epizodi, otkrilo se da Booth ima (dobroćudni) [[tumor na mozgu]]<ref>(4x25) "The Critic in the Cabernet", Stephen Nathan, ''Kosti'', FOX, 7. 5. 2009.</ref> i morao je na operaciju. Kad se probudio, nakratko je imao [[amnezija|amneziju]] i nije znao ko je Brennan. Iako mu se pamćenje kasnije vratilo, stvar u vezi sa djetetom nije nijednom spomenuta u 5. sezoni.<ref>(4x26) "The End in the Beginning", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 14. 5. 2009.</ref><ref>(5x01) "Harbingers in the Fountain", Hart Hanson, ''Kosti'', FOX, 17. 9. 2009.</ref> [[Datoteka:Booth i Bones.jpg|mini|desno|250px|Poljubac Bootha i Brennan u epizodi "The Parts in the Sum of the Whole" (5x16)]] Iako su u većem dijelu serije Brennan i Booth poricali da je njihov odnos išta više od prijateljskog profesionalizma, priznali su Sweetsu da su se poljubili i zamalo proveli noć zajedno nakon njihovog prvog zajedničkog slučaja. Nakon tog razgovora sa Sweetsom, Booth je pokušao uvjeriti Temperance da pruži priliku njihovoj vezi. Međutim, ona je odbila, rekavši mu da, za razliku od njega, ona nije [[kockanje|kockar]] i da nije u stanju preuzeti takav rizik.<ref name="5x16" /> Poslije toga su pokušali izlaziti s drugim ljudima<ref>(5x18) "The Predator in the Pool", Karyn Usher, ''Kosti'', FOX, 22. 4. 2010.</ref>, iako činjenica da je Booth jednom rekao da smatra Temperance svojim "standardom" za druge žene nagovještava da on, u najmanju ruku, još nije u potpunosti krenuo dalje sa životom. Brennan je priznala Angeli da je, kako vrijeme prolazi, nesigurna u vezi s time želi li nastaviti s konsultantskim poslom za FBI, navodeći da je umorna od ubica i žrtava i da je stalno zabrinuta da će se nešto desiti Boothu i da ga ona neće biti u stanju spasiti. Na vrhuncu 5. sezone Brennan i Booth odlaze različitim putevima: on u [[Afganistan]] da obučava vojsku, a ona na [[Molučka ostrva]] u Indoneziji, zbog već spomenute ekspedicije, ali obećaju jedno drugom da će se naći tačno za godinu dana, u kafiću kod bazena trgovačkog centra.<ref name="5x22" /> Na početku 6. sezone (7 mjeseci kasnije) sastaju se na dogovorenom mjestu. Booth se vratio iz Afganistana, a i ostatak ekipe iz različitih mjesta, kako bi spasili posao dr. Saroyan. Svi odlučuju ostati tu. Booth je u ozbiljnoj vezi s [[ratni reporter|ratnom TV-reporterkom]] [[Spisak likova u "Kostima"#Hannah Burley|Hannom Burley]] i unatoč napomenama od strane njenih kolega o tome da je nesvjesno ljubomorna zbog njihove veze, Brennan poriče da se osjeća neugodno zbog nove situacije. U narednim epizodama njena ljubomora i ozlojeđenost počele su postajati vidljivije nakon što je Boothova veza postala još ozbiljnija. U epizodi "The Doctor in the Photo" (6x09) Brennan shvata svoja osjećanja prema Boothu i suočava se s njime, ali ostane razočarana kad joj Booth rekne da voli Hannah i da ona nije "utješna nagrada", što je Brennan navelo da zaključi da je propustila svoju priliku, razmišljajući kasnije kako bi trebala nastaviti dalje sa životom (iako je značajno primijetiti da Booth ni u jednom trenutku nije rekao da više '''''nema''''' osjećanja prema njoj, a ni Temperance nije rekla da '''''će''''' zaista '''''krenuti dalje'''''). Unatoč njenoj očitoj riješenosti da krene dalje, Brennan je kasnije pokazala tugu kad je njen otac rekao da je uvijek mislio da će ona i Booth završiti zajedno. Tokom sljedećeg slučaja, a to je bio slučaj poligamiste koji je čak i nakon razvoda od prve žene i dalje provodio vrijeme s njom, Booth je rekao da, iako možeš voljeti nekoliko ljudi, postoji samo jedna osoba koju voliš najviše, dodajući težinu implikacijama da još uvijek ima osjećaje prema Temperance. Polovinom 6. sezone Booth prekida s Hannah nakon što je odbila njegovu prosidbu. Nakon toga on i Brennan počeli su se opet povezivati, što je došlo dotle da, tokom nedavnog slučaja, oboje priznaju da su zainteresirani za vezu, ali da treba više vremena da razmisle o svojim osjećajima prije no što se tako obavežu. Ipak, u pretposljednjoj epizodi 6. sezone ("The Hole in the Heart", 6x22), potresena zbog šokantne smrti svog asistenta [[Epizodni likovi u seriji "Kosti"#Vincent Nigel-Murray|Vincenta Nigel-Murraya]], Brennan, na Boothov zahtjev, pristaje prenoćiti kod Bootha. Ne mogavši spavati, usred noći ulazi u Boothovu sobu i nakon razgovora o događajima tog dana zamoli ga da legne kraj njega. Sljedećeg dana implicirano je da su imali spolni odnos. U posljednjoj sceni finala 6. sezone ("The Change in the Game"), nakon rođenja Hodginsovog i Angelinog sina, Brennan govori Boothu da je trudna i da je on otac. Na početku 7. sezone Brennan (sad već u podmakloj trudnoći) i Booth su par, ali borave i u njenom i u njegovom stanu. Booth predlaže da bi trebali imati zajednički stan, dok Brennan želi da se Booth preseli u njen. To je uzrokovalo manju svađu, koja je riješena kad je Booth priznao zašto se želi preseliti u novu kuću; razmislivši o tome, Brennan je rekla da je to dobra ideja zato što joj je Booth potreban fizički, emotivno i seksualno. U 6. epizodi sezone ("The Crack in the Code") odlučuju kupiti dvospratnu kuću u predgrađu, koju su šaljivo nazvali "Moćna koliba", a koju je Booth našao na policijskoj aukciji, i renovirati je. U narednoj epizodi ("The Prisoner in the Pipe") Brennan počinje osjećati trudove u zatvoru upravo nakon što je otkrila ko je ubio jednog zatvorenika i Booth je hitno odvodi s namjerom da dođu u najbližu bolnicu, ali oboje shvataju da neće stići na vrijeme. Stoga se zaustavljaju u gostionici u blizini zatvora, gdje ih najprije odbiju primiti, ali nakon Temperanceinih očajnih molbi bivaju odvedeni u štalu. Tu Brennan donosi na svijet kćer Christine Angelu, nazvanu po Temperanceinoj majci Christine i najboljoj prijateljici Angeli Montenegro. Nešto kasnije vraćaju se kući i proslavljaju rođenje kćeri s prijateljima iz ''Jeffersoniana'', koji su donijeli hranu za nekoliko dana i potrepštine za bebu. U epizodi "The Past in the Present" Brennan postaje glavna osumnjičena za ubistvo svog shizofrenog prijatelja, Ethana Sawyera, nakon navodne prijetnje da će ubiti Christine. Max joj savjetuje da pobjegne i sakrije se na neko vrijeme, ali ona i Booth ne prihvataju ovaj prijedlog. Međutim, na kraju epizode, nakon što je Christine krštena u katoličkoj crkvi, otkriveno je da je Brennan ipak odlučila poslušati oca i pobjeći sa kćeri dok se ne spere ljaga s njenog imena. Na samom polasku govori Boothu da ga voli i da to nije samo zbog njihove kćeri. Nakon što je oslobode sumnje za Sawyerovo ubistvo, Brennan, Booth i Christine nastavljaju s porodičnim životom. Na kraju 8. sezone Brennan se konačno odlučuje udati za Bootha. Ipak, njihovi planovi bivaju poremećeni kad osvetoljubivi Christopher Pelant ucijeni Bootha, prijeteći da će ubiti pet ljudi po slučajnom izboru ako se on vjenča sa Brennan. Booth otkazuje vjenčanje, ali ne govori Brennan pravi razlog za to. Brennan je slomljena, ali pretvara se da joj je to u redu.<ref>{{cite web|author=Sandra Gonzalez|title='Bones' season finale shocker: Boss says Booth 'will make this right'|url=http://insidetv.ew.com/2013/04/30/bones-season-8-finale-post-mortem/|work=[[Entertainment Weekly]]|publisher=[[Time Inc.|Time Inc]]|access-date=6. 6. 2013|date=30. 4. 2013}}</ref><ref>{{cite web|author=Maureen Ryan|title='Bones' Finale: Pelant Returns And Leaves A Devastated Brennan In His Wake (VIDEO)|url=http://www.huffingtonpost.com/2013/04/30/bones-finale-pelant-booth-brennan-video_n_3183598.html|work=[[Huffington Post]]|access-date=6. 6. 2013|date=30. 4. 2013}}</ref> U 1. epizodi 9. sezone, zbog Boothovog otkazivanja vjenčanja, Brennan strahuje da ljubav počinje nestajati iz njihovog života. Nakon razgovora s Aldom Clemensom, bivšim svećenikom i vojnim kapelanom kome se Booth ispovjedio, ona shvata da je bilo nekarakteristično za Bootha da iznenada otkaže vjenčanje s obzirom na to da on vjeruje u brak, ali i da je vjerovatno imao neki opravdan razlog za to. Uprkos ljutnji njenih kolega na Bootha, ona odlučuje ostati s njim rekavši mu da razumije da on ima svoje razloge i da ima vjere da će riješiti ovaj problem, kakav god bio. U 4. epizodi ("The Sense in the Sacrifice"), nakon što na svoju ruku pronađe Pelanta u napuštenoj elektrani i ubije ga jednim hicem (Pelant je prijetio da će sve dignuti u zrak), Booth otkriva Brennan da ga je Pelant ucjenjivao. Odmah potom zaprosi je i ona radosno prihvata; sve su to vidjeli Caroline, Angela i Hodgins, koji su pratili snimke sigurnosnih kamera. U narednoj epizodi ("The Woman in White") Booth i Brennan vjenčali su se na maloj vrtnoj ceremoniji u blizini ''Jeffersoniana''. === Tim "Sully" Sullivan === Brennan je imala kratku vezu s FBI-agentom Timom Sullivanom ([[Eddie McClintock]]), poznatim kao "Sully", koga je upoznala tokom jednog slučaja. Sully je u njemu mijenjao Bootha koji je morao ići na psihološku terapiju zbog bijesa uzrokovanog smrću serijskog ubice Howarda Eppsa, tj. ulogom koju je Booth, po vlastitom mišljenju, imao u njoj. Nakon što su završili slučaj, Sully je pozvao Temperance na sastanak i počeli su vezu.<ref name="2x13" /> Ipak, ta je veza završila kad je Sully odlučio otploviti brodom na [[Karibi|Karibe]], a Brennan odbila napustiti ''Jeffersonian'', iako ju je Angela pokušavala uvjeriti da ide s njim<ref name="2x16" />; dr. Wyatt ([[Stephen Fry]]) nagađao je da je to bilo zbog toga što Brennan nije u stanju živjeti život bez svrhe. Unatoč Wyattovom originalnom viđenju razloga zašto je ostala, postoje jake indikacije, naročito iz Angelinog viđenja ove situacije, da je pravi razlog njenog ostanka bio Booth. === Pomoćnik direktora FBI-a Andrew Hacker === U skorije vrijeme, Brennan je bila u vezi s Boothovim šefom, Andrewom Hackerom ([[Diedrich Bader]]). Iako su se viđali neko vrijeme, nije spomenut kad je Temperance odlučila otići u Indoneziju na godinu dana<ref name="5x22" />, što možda ukazuje na to da je njihova veza završena. === David Simmons === Brennan je upoznala Simmonsa ([[Coby Ryan McLaughlin]]) kad je ušla u svijet internetskih sastanaka, iako je njihov prvi sastanak prekinut pucnjevima iz [[vatreno oružje|vatrenog oružja]].<ref name="1x15">(1x15) "Two Bodies in the Lab", Stephen Nathan, ''Kosti'', FOX, 15. 3. 2006.</ref> U početku je on bio osumnjičenik za pucnjavu, ali je kasnije oslobođen bilo kakve umiješanosti. Brennan je otkazala njihov ponovo zakazani sastanak kako bi bila s Boothom, koji je bio u bolnici.<ref name="1x15" /> Njihova kratka veza privela se kraju, a razlog ispočetka nije bio poznat; Booth je u kasnijoj epizodi aludirao da je Simmons možda vrbovao druge za neki [[kult]].<ref name="2x16" /> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.imdb.com/character/ch0027448/ Temperance "Bones" Brennan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110925182509/http://www.imdb.com/character/ch0027448/ |date=25. 9. 2011 }} na [[IMDb]]-u {{Kosti (serija)}} {{DEFAULTSORT:Brennan, Temperance}} [[Kategorija:Likovi serije "Kosti"]] hzgnuavrp5eeeli9fo889j4q6le4zs7 Kategorija:Elvis J. Kurtović & His Meteors 14 144439 3426189 2761065 2022-07-30T17:26:36Z AnToni 2325 [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Elvis J. Kurtović & His Meteors}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] 3nexqsnjtvfd1ro4enqy4zknii1xh6f Bonus Aarhus 0 147999 3426220 3344436 2022-07-30T22:48:28Z Selma373 137534 wikitext text/x-wiki {{Siroče|23|02|2012}} '''BONUS Aarhus''' je udruženje [[Student|studenata]] i omladine u [[Danska|Danskoj]] koje okuplja studente i omladinu porijeklom iz [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]. Bonus Aarhus je osnovan 28. aprila 2001 u gradu [[Aarhus|Aarhusu]] i broji trenutno oko 100 članova koji se sastaju i kroz druženja i razgovore o ozbiljnim tematikama današnjice grade i održavaju duh bosanske kulture. BONUS okuplja različite ljude, od kojih su svi dio izgradnje jednog čvrstog mosta između danske i bosanske kulture na danskom tlu, gdje obje mogu u harmoniji slobodno koegzistirati. Ciljevi udruženja su: * okupljanje bh. omladine, * učenje kroz druženje * očuvanje [[Bosanski jezik|bosanskog jezika]] i [[Kultura|kulture]] * upoznavanje Danaca sa bh. kulturom * povezivanje sa novom omladinom i studentima bh. porijekla u [[Aarhus|Aarhusu]] kao i širom cijele Danske, * [[Humanitarna pomoć|humanitarna pomoć]] BiH i dr. * pozitivna izgradnja bosanskohercegovačke omladinske mreže u Danskoj Udruženje izdaje časopis Bonus<ref>{{Cite web |url=http://bonus-dk.org/Main/Zanimljivo/ |title=Arhivirana kopija |accessdate=16. 6. 2012 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411232147/http://bonus-dk.org/Main/Zanimljivo |archivedate=11. 4. 2010 |url-status=dead }}</ref>. == Vanjski linkovi == * https://web.archive.org/web/20111220034045/http://www.bonus-dk.org/ * LinkedIn profil<ref>{{Cite web |url=http://www.linkedin.com/company/bonus-aarhus |title=Arhivirana kopija |access-date=16. 6. 2012 |archive-date=10. 9. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130910210526/http://www.linkedin.com/company/bonus-aarhus |url-status=dead }}</ref> == Reference == {{reference}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačka dijaspora]] [[Kategorija:Organizacije]] h4tib2mxxwe17vwpa733qybwzm87vst Stephen Hendry 0 150179 3426126 3343252 2022-07-30T14:33:19Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Wiki članak}} {{Infokutija snukeraš | ime = Stephen Hendry | slika = Stephen Hendry PHC 2011.png | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1969|1|13}} | mjesto_rođenja = [[South Queensferry]], [[Edinburgh]] | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|godinaSmrt|mjesecSmrt|datumSmrt|godinaRođenja|mjesecRođenja|datumRođenja}} --> | mjesto_smrti = | država = {{ZID|Škotska}} | nadimak = ''The Golden Boy'' <br> ''The Maestro'' <br> ''The Ice Man'' <br> ''The Wonder/Golden Bairn'' <br> ''The Great One'' | profesionalni_početak = 1985. <br/> 2020– | najbolje_mjesto_na_listi = '''1''' (9 godina) | trenutno_mjesto_na_list = 127. (19. 9. 2020) | novčane_nagrade = 8.970.000 [[Britanska funta|funti]] | najveći_brejk = [[maksimalni brejk|147]] (11 puta) | kraj_karijere = 2012. <br/> – | trocifreni_brejkovi = 775 | rangirne_titule = 36 | manje_titule = 39 | ostale_titule = | svjetski_prvak = [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1990.|1990]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1992.|1992]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1993.|1993]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1994.|1994]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|1995]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1996.|1996]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1999.|1999.]] | web_stranica = | aktualizirano = 24. 9. 2020. }} '''Stephen Gordon Hendry''', [[Red Britanskog carstva|MBE]], profesionalni je [[Škotska|škotski]] [[snuker]]aš. Godine 1990. postao je (i do danas ostao) najmlađi svjetski prvak u snukeru.<ref>[http://www.biogs.com/famous/hendrystephen.html Hendryjeva biografija] na ''biogs.com''</ref> Nakon toga je još šest puta bio svjetski prvak te sa sedam titula drži rekord. Osim toga, bio je br. 1 na listi najboljih snukeraša osam uzastopnih godina (od 1990. do 1998) i ponovo u [[Snukerska sezona 2006/2007.|sezoni 2006/2007.]] Drugi je po broju osvojenih rangirnih turnira (36), a treći po broju postignutih [[trocifreni brejk|trocifrenih brejkova]], u koje spada i 11 [[maksimalni brejk|maksimalnih]]. U maju 2012. objavio je da okončava karijeru. Nakon osam godina pauze, u septembru 2020, objavljen je njegov povratak na svjetsku snukersku turneju. == Karijera == === Amaterske godine (1981-1985) === Počeo je igrati snuker s 12 godina (1981). Dvije godine kasnije osvojio je škotsko U-16 prvenstvo. Također se pojavio u [[BBC]]-jevoj juniorskoj verziji turnira ''[[Pot Black]]''. Naredne godine osvojio je Škotsko amatersko prvenstvo i također postao najmlađi učesnik Svjetskog amaterskog prvenstva ikad. Nakon odbrane titule na Škotskom amaterskom prvenstvu 1985. prelazi u profesionalce. Sa 16 godina i tri mjeseca postao je najmlađi profesionalac u historiji. === Rane profesionalne godine (1986-1988) === U svojoj prvoj sezoni došao je do 1/16 finala na [[Classic (snuker)|Classicu]], a postao je i najmlađi [[Scottish Professional Championship|prvak Škotske]]. Također je postao najmlađi igrač u historiji koji se kvalificirao za [[Svjetsko prvenstvo u snukeru|Svjetsko prvenstvo]]; taj rekord još nije srušen. Izgubio je 10-8 od [[Willie Thorne|Willieja Thornea]], koji ga je aplauzom ispratio iz dvorane. Sljedeće godine odbranio je titulu škotskog prvaka i došao do četvrtfinala na [[World Open (snuker)|Grand Prixu]] i SP-u (gdje ga je rezultatom 13-12 porazio branilac titule, [[Joe Johnson (snuker)|Joe Johnson]]), te do polufinala na Classicu. S [[Mike Hallett|Mikeom Hallettom]] osvojio je [[Svjetsko prvenstvo parova u snukeru|Svjetsko prvenstvo parova]] te godine. U [[Snukerska sezona 1987/1988.|sezoni 1987/1988.]] osvojio je svoje prve rangirne titule: Grand Prix (10-7 u finalu protiv [[Dennis Taylor|Dennisa Taylora]]) i [[British Open (snuker)|British Open]]. Osim toga, pobijedio je na još tri druga turnira, odbranivši i titulu prvaka Škotske i titulu u parovima (opet sa Hallettom), čemu je dodao i ''Australian Masters''. Do kraja te sezone došao je do četvrtog mjesta na listi najboljih svjetskih snukeraša, a [[BBC Scotland]] proglasio ga je za sportsku ličnost godine. Sljedeće sezone nije osvojio nijedan rangirni turnir iako je osvojio New Zealand Masters i onaj "pravi" [[Masters (snuker)|Masters]] u [[London]]u. === Svjetski prvak i svjetski br. 1 (1989-[[Snukerska sezona 1999/2000.|1999]]) === [[Snukerska sezona 1989/1990.|Sezona 1989/1990.]] bila je početak Hendryjeve dominacije. Te sezone osvojio je ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'', ''[[Dubai Classic]]'', ''[[Thailand Masters (snuker)|Asian Open]]'', ''[[Scottish Masters]]'', ''Wembley Masters'' i svoje prvo [[Svjetsko prvenstvo u snukeru|Svjetsko prvenstvo]], pobijedivši u finalu [[Jimmy White|Jimmyja Whitea]] 18-12<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/world_champs_2002/1921463.stm "1990 - Cue Stephen Hendry"], ''BBC Sport'', 12. 4. 2002.</ref>, što ga je u 21. godini života dovelo na vrh liste najboljih snukeraša. [[Snukerska sezona 1990/1991.|Sljedeće sezone]] postavio je rekord osvojivši pet rangirnih turnira, uključujući i svoj treći ''Masters'' (u finalu je pobijedio Halletta 9-8 nakon zaostataka 0-7 i 2-8). Međutim, nije uspio odbraniti titulu svjetskog prvaka, izgubivši u četvrtfinalu od [[Steve James (snuker)|Stevea Jamesa]]. U [[Snukerska sezona 1991/1992.|sezoni 1991/1992.]] ponovo je postao svjetski prvak (opet protiv Whitea), osvojivši 10 uzastopnih frejmova nakon zaostatka 8-14, dodavši tome i titule na ''[[World Open (snuker)|Grand Prixu]]'' i ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Openu]]''. Također je osvojio i ''Masters'', a u [[Premijer liga (snuker)|''Matchroom League'']] postigao je i svoj prvi maksimalni brejk na službenom takmičenju. Godinu kasnije zadržao je titulu svjetskog prvaka i peti put uzastopno osvojio ''Masters''. Sljedeće godine opet je bio svjetski prvak, tijesno pobijedivši u finalu opet Whitea 18-17. U [[Snukerska sezona 1994/1995.|sezoni 1994/1995.]], nakon što mu je dodijeljen [[Red Britanskog carstva]], osvojio je 3 rangirna turnira, uključujući SP i ''UK Championship'', koje je odbranio i [[Snukerska sezona 1995/1996.|naredne sezone]]. U finalu ''[[UK Championship 1994 (snuker)|UK Championshipa]]'' 1994. pobijedio je [[Ken Doherty|Kena Dohertyja]] 10-5, uz 7 trocifrenih brejkova. Novinar David Hendon opisao je Hendryjevu igru u ovom meču kao "možda najbolje što je iko ikad odigrao". Niz uspjeha u sezoni 1995/1996. nastavio se s 3 titule, uključujući SP, čijim se osvajanjem (pobijedivši u finalu [[Peter Ebdon|Petera Ebdona]] 18-12) izjednačio po broju naslova svjetskih prvaka s [[Ray Reardon|Reardonom]] i [[Steve Davis|Steveom Davisom]] (6). 1997. godine drugi je put osvojio nagradu ''BBC Scotlanda'' za sportsku ličnost godine, uz još 3 rangirna turnira, iako ga je Doherty spriječio da 6. put zaredom postane svjetski prvak, pobijedivši ga u finalu 18-12. U [[Snukerska sezona 1997/1998.|sezoni 1997/1998.]] izgledalo je da Hendryjeva dominacija u snukeru slabi jer je te sezone osvojio samo 1 rangirni turnir (''Thailand Masters''). U finalu ''Mastersa'' [[Masters 1998 (snuker)|1998.]] vodio je protiv svog dobrog prijatelja, [[Mark Williams (snuker)|Marka Williamsa]], 9-6 i trebao mu je još samo 1 frejm za pobjedu. Međutim, propustio je brojne prilike da završi meč i na kraju izgubio 9-10, nakon što je posljednji frejm riješen na vraćenoj crnoj kugli.<ref>Ako rezultat u frejmu bude izjednačen nakon što su ubačene sve kugle, crna kugla vraća se na svoju početnu poziciju na stolu i igra se nastavlja dok je neko ubaci ili promaši.</ref> Ovaj meč mnogi smatraju jednim od najboljih u historiji snukera. Također je pao i s 1. mjesta liste najboljih snukeraša, prvi put nakon 1990, a izgubio je i u 1. kolu SP-a (4-10 od Whitea). [[Snukerska sezona 1998/1999.|Sezonu 1998/1999.]] počeo je ponižavajućim porazom 0-9 od nepostavljenog [[Marcus Campbell (snuker)|Marcusa Campbella]] u 1. kolu ''UK Championshipa''. Ipak, krajem sezone ponovo je "živnuo" i osvojio 2 posljednja turnira u takmičarskom kalendaru: ''[[Scottish Open (snuker)|Scottish Open]]'' i rekordnu 7. titulu svjetskog prvaka. Nakon pobjede u polufinalu 17-13 protiv O'Sullivana, u finalu je bio nešto uvjerljiviji, pobijedivši budućeg dvostrukog svjetskog prvaka, Marka Williamsa, 18-11. To je bila Hendryjeva posljednja titula svjetskog prvaka. === 1999-[[Snukerska sezona 2009/2010.|2010.]] === Hendry je izvrsno počeo [[Snukerska sezona 1999/2000.|sezonu 1999/2000.]] osvojivši 2 od prva 3 turnira te sezone, uključujući ''British Open'', na kojem je ostvario svoj peti službeni maksimalni brejk i prvi u finalu rangirnog turnira. Međutim, doživio je iznenađujući poraz u 1. kolu [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2000.|SP-a 2000]], gdje je bolji bio debitant [[Stuart Bingham]]. U odnosu na Hendryjeve visoke standarde [[Snukerska sezona 2000/2001.|sezona 2000/2001.]] bila je razočaravajuća jer prvi put nije uspio osvojiti rangirni turnir još od sezone 1989/1990, plasiravši se u samo jedno finale. Ipak, osvojio je ''[[Malta Cup|European Open]]'' [[Snukerska sezona 2001/2002.|naredne sezone]] i došao blizu 8. titule svjetskog prvaka. Nakon što je u polufinalu SP-a eliminirao O'Sullivana (17-13), koji je branio titulu, u finalu je tijesno poražen od Ebdona 17-18. Nakon toga je osvojio ''Welsh Open'' u [[Snukerska sezona 2002/2003.|sezoni 2002/2003.]] i ''British Open'' [[Snukerska sezona 2003/2004.|sezonu poslije]], a posljednju rangirnu titulu osvojio je na ''[[Malta Cup 2005.|Malta Cupu]]'' 2005. Međutim, nakon O'Sullivanove odluke da ne nastupi na istom turniru [[Malta Cup 2006.|2006.]] Hendry se vratio na 1. mjesto liste najboljih snukeraša u [[Snukerska sezona 2005/2006.|sezoni 2005/2006.]] zbog kontinuiranih plasmana u završne faze turnira, iako, po njegovom priznanju, nije igrao u onoj staroj formi.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/6603987.stm "In-form Carter ends Hendry hopes "], ''BBC Sport'', 30. 4. 2007.</ref> Došao je do finala ''[[UK Championship 2006 (snuker)|UK Championshipa]]'' 2006. Taj je turnir zapamćen po njegovom četvrtfinalnom meču protiv O'Sullivana, koji je Englez neočekivano predao pri Hendryjevom vodstvu 4-1. U polufinalu je nadoknadio zaostatak 5-7 protiv [[Graeme Dott|Graemea Dotta]] (tadašnjeg aktuelnog svjetskog prvaka) i slavio 9-7, ali je u finalu izgubio od Ebdona 6-10. Nakon razočaravajuće [[Snukerska sezona 2007/2008.|sezone 2007/2008]], Hendry se neočekivano plasirao u svoje 12. polufinale na SP-u, nadmašivši po tome Steve Davisa (11). S 39 godina postao je najstariji igrač koji je došao do polufinala SP-a još od [[Terry Griffiths|Terryja Griffithsa]] [[1992]]. godine. [[Snukerska sezona 2008/2009.|Sezonu 2008/2009.]] počeo je porazima u svoja 2 prva meča; na ''[[Northern Ireland Trophy]]ju'' bolji je bio [[Stephen Lee (snuker)|Stephen Lee]] (1-5), a na ''[[Shanghai Masters (snuker)|Shanghai Mastersu]]'' [[Ricky Walden]] (4-5). Nešto više uspjeha imao je na ''Grand Prixu'', gdje je u 1. kolu pobijedio [[David Gilbert (snuker)|Davida Gilberta]] (5-4), ali je u narednom izgubio od kasnijeg pobjednika, [[John Higgins (snuker)|Johna Higginsa]] (2-5). Ipak, na idućem rangirnom [[Bahrain Championship 2008.|turniru]] u [[Bahrein]]u došao je do polufinala, u kojem ga je porazio [[Matthew Stevens]] (4-6). Na sljedeća 3 turnira (''[[UK Championship 2008 (snuker)|UK Championship]]'', ''[[Masters 2009 (snuker)|Masters]]'' i ''[[Welsh Open 2009 (snuker)|Welsh Open]]'') poražen je u 1. kolu, i to, redom, od Leeja, [[Neil Robertson (snuker)|Neila Robertsona]] i [[Martin Gould|Martina Goulda]]. Donekle se vratio u formu na ''[[China Open 2009 (snuker)|China Openu]]'', gdje je došao do četvrtfinala (preko [[Robert Milkins|Roberta Milkinsa]] i Waldena), u kojem je bolji bio kasniji osvajač turnira, Peter Ebdon. Na [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2009.|SP-u 2009.]] u 1. kolu porazio je Williamsa 10-7, što mu je osiguralo plasman među 16 najboljih snukeraša [[Snukerska sezona 2009/2010.|naredne sezone]]. Idući protivnik bio mu je [[Ding Junhui]], koga je pobijedio 13-10. U ovom meču Hendry je zabilježio jubilej: 1000. frejm koji je osvojio u ''[[Crucible Theatre]]u'' (u tom frejmu nanizao je 140 poena). 28. aprila Hendry je ostvario maksimalni brejk u četvrtfinalnom meču protiv [[Shaun Murphy|Shauna Murphyja]].<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/8022722.stm "Hendry behind despite 147 break "], ''BBC Sport'', 28. 4. 2009.</ref> Na kraju je ipak poražen 11-13.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/8024736.stm "" "Murphy ousts Hendry to make semis"], ''BBC Sport'', 29. 4. 2009.</ref> Sa 40 godina postao je najstariji igrač koji je postigao maksimalni brejk na nekom rangirnom turniru i tek drugi igrač (nakon O'Sullivana) s više od 1 maksimuma u ''Crucibleu''. Sezonu je završio na 10. mjestu liste, ispavši iz prvih 8 prvi put od sezone 1987/1988. U [[Snukerska sezona 2009/2010.|sezoni 2009/2010.]] Hendry je dobio mečeve 1. kola na svim turnirima, ali nije uspio doći do četvrtfinala sve do ''[[China Open 2010 (snuker)|China Opena]]'', gdje ga je savladao [[Mark Allen (snuker)|Mark Allen]] 4-5, iako je Hendry imao vodstvo od 4-2. Na ''[[Masters 2010 (snuker)|Mastersu]]'' je izgubio u 1. kolu. U istoj fazi [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|SP-a]] protivnik mu je bio [[Kinezi|Kinez]] [[Anda Zhang]]. Zhang je vodio 7-9 i bio na frejm do velike pobjede, ali je Hendry dobio 3 posljednja frejma i prošao u 2. kolo. Na pres-konferenciji nakon ovog meča priznao je da bi, u slučaju da je izgubio, ozbiljno razmislio o povlačenju iz snukera. U 2. kolu deklasirao ga je [[Mark Selby]] rezultatom 5-13. Osim turnira iz službenog takmičarskog kalendara, nastupio je i na pozivnom turniru za seniore pod nazivom ''Legende snukera'', koji je i osvojio, savladavši u finalu Dohertyja 5-3. Još jedan važan događaj bio je izazivački meč u [[Peking]]u protiv Junhuija, u kojem je Hendry poražen 6-13. === 2010-2012.=== Na početku [[Snukerska sezona 2010/2011.|sezone 2010/2011.]] Hendry je izgubio u 1. kolu ''[[Shanghai Masters 2010 (snuker)|Shanghai Mastersa]]'' od Goulda (2-5).<ref>[http://www.global-snooker.com/2010-Shanghai-Masters-Draw.asp Mečevi i rezultati ''Shanghai Mastersa 2010''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120612132352/http://www.global-snooker.com/2010-Shanghai-Masters-Draw.asp |date=12. 6. 2012 }}, ''Global Snooker''.</ref> Na ''[[World Open 2010 (snuker)|World Openu]]'' u [[Glasgow]]u pobijedio je [[Bjorn Haneveer|Bjorna Haneveera]] i [[Mark Davis (snuker)|Marka Davisa]], da bi zatim izgubio 1-3 od O'Sullivana.<ref>[http://www.global-snooker.com/2010-World-Open-Final-Venue-Results.asp Rezultati ''World Opena 2010''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120306020717/http://www.global-snooker.com/2010-World-Open-Final-Venue-Results.asp |date=6. 3. 2012 }}, ''Global Snooker''.</ref> Na ''[[UK Championship 2010 (snuker)|UK Championshipu]]'' u [[Telford]]u prvi protivnik bio mu je White. Iako se tokom cijelog meča mučio sa svojom igrom, uspio je pobijediti 9-8, nanizavši pobjednički brejk u odlučujućem frejmu. No već u narednom kolu porazio ga je Williams 6-9.<ref>[http://www.snooker.org/res/index.asp?event=23 ''"2010 12BET.com UK Championship"''], ''WWW Snooker''.</ref> Hendry je kasnije rekao da je frustriran svojom formom i otkrio da posljednjih 10 godina pati od tzv. ''jipsa'', tj. nevoljnih pokreta ili manjih grčeva koji utječu na slabljenje fine motorike [[mišić]]a, zbog čega nije u mogućnosti gađati "kroz kuglu" i zbog čega promašuje i najjednostavnije udarce.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/9267691.stm "Hendry reveals 10-year battle with the 'yips'"], ''BBC Sport'', 8. 12. 2010.</ref> Naredni turnir na kojem je nastupio bio je ''[[Masters 2011 (snuker)|Masters]]'', gdje je izgubio 3-6 od tada aktualnog svjetskog prvaka Robertsona.<ref>[http://snooker.org/res/index.asp?event=29 ''Masters 2011''], ''WWW Snooker''.</ref> Ostvario je svoj 10. maksimalni brejk (na službenim takmičenjima) na ''[[Welsh Open 2011 (snuker)|Welsh Openu]]'' u 1. frejmu meča osmine finala protiv [[Stephen Maguire|Stephena Maguirea]], ali je na kraju izgubio taj meč. Na ''[[China Open 2011 (snuker)|China Openu]]'' "pomeo" je Stevensa 5-0 u 1. kolu, ali ga je u narednom porazio Junhui (2-5).<ref>[http://www.global-snooker.com/professional-tournaments-china-open-2011-final-stages.asp ''China Open 2011''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110227003158/http://www.global-snooker.com/professional-tournaments-china-open-2011-final-stages.asp |date=27. 2. 2011 }}, ''Global Snooker''.</ref> U 1. kolu [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2011.|SP 2011.]] pobijedio je [[Joe Perry (snuker)|Joea Perryja]] u odlučujućem frejmu, no u narednom ga je deklasirao Selby 4-13.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/9390290.stm Rezultati sa SP 2011.], ''BBC Sport'', 22. 4. 2011.</ref> [[Snukerska sezona 2011/2012.|Sezonu 2011/2012.]] počeo je na [[Players Tour Championship 2011/2012 - 1. turnir|1. turniru]] iz serije ''[[Players Tour Championship]]'' i izgubio 3-4 od [[Kyren Wilson|Kyrena Wilsona]]<ref>[http://www.worldsnooker.com/page/PTC1Article/0,,13165~2377316,00.html Rezultati s ''PTC-a 1''], ''World Snooker'', 16. 6. 2011.</ref>, zbog čega je pao na 17. mjesto ''WPBSA''-liste, što je bio prvi put nakon sezone 1987/1988. da Hendry nije među prvih 16.<ref>[http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~2391711,00.html "Hendry Targets Top Eight"], ''World Snooker'', 13. 7. 2011.</ref> Ipak, vratio se među top 16 nakon plasmana u 2. kolo ''[[Australian Goldfields Open 2011.|Australian Goldfields Opena]]''.<ref>[http://www.skysports.com/story/0,19528,12243_7060920,00.html "Bingham climbs to 12th"], ''Sky Sports'', 25. 7. 2011.</ref> U septembru je poražen u 1. kolu ''[[Shanghai Masters 2011 (snuker)|Shanghai Mastersa]]'' od Milkinsa (1-5).<ref>[http://www.snooker.org/res/index.asp?event=96 ''Shanghai Masters 2011''], ''WWW Snooker''.</ref>, zbog čega je opet ispao iz prvih 16 (na 21. mjesto).<ref>[http://www.worldsnooker.com/staticFiles/dc/8f/0,,13165~167900,00.pdf Rejting-lista nakon ''PTC-a 6''], ''World Snooker''; preuzeto: 21. 11. 2011.</ref> Uspio se kvalificirati za ''[[UK Championship 2011 (snuker)|UK Championship 2011.]]'' nakon što je u posljednjem kolu kvalifikacija savladao [[Gerard Greene|Gerarda Greenea]] 6-2. To je bio njegov prvi kvalifikacijski meč nakon 1989.<ref>[http://maximumsnooker.com/uk_championship_qualifiers_2011_stephen_hendry_reaction.htm "UK Championship Qualifiers 2011 - Stephen Hendry's Reaction"], ''Maximum Snooker'', 15. 11. 2011.</ref> Ipak, već u 1. kolu porazio ga je zemljak Maguire.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/16020998 "Stephen Hendry suffers first round knockout"], ''BBC Sport'', 3. 12. 2011.</ref> U januaru 2012. došao je do polufinala [[Players Tour Championship 2011/2012 - turnir 12|12. turnira]] iz [[Players Tour Championship|PTC-serije]], ali ga je opet tijesno porazio Maguire (3-4). Hendryju je bio potreban ulazak u finale kako bi se plasirao unutar 24 igrača na PTC-ovoj tabeli i tako osigurao učešće na [[Players Tour Championship 2011/2012 - finalni turnir|završnom turniru]] serije.<ref>[http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~2570514,00.html "Maguire Breaks Trophy Drought"], ''World Snooker'', 8. 1. 2012.</ref> U kvalifikacijama za ''[[German Masters 2012.]]'' Hendryja je pobijedio [[James Wattana]] 1-5, zbog čega Hendry prvi put nakon 15 godina nije nastupio na jednom rangirnom turniru.<ref>[http://asia.eurosport.com/snooker/hendry-out-of-qualifying_sto3041182/story.shtml "Hendry to miss first event in 15 years"], ''[[Eurosport]]'', 26. 11. 2011.</ref> Kvalificirao se za ''[[Welsh Open 2012 (snuker)|Welsh Open]]'' pobjedom 4-0 protiv [[Norveška|Norvežanina]] [[Kurt Maflin|Kurta Maflina]]. U 1. kolu igrao je protiv aktuelnog osvajača ''Mastersa'', Neila Robertsona, i zabilježio do tog trenutka najbolji rezultat sezone pobijedivši ga 4-1.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/16998421 "Steve Davis, Stephen Hendry and Ken Doherty qualify for Welsh Open"], ''BBC Sport'', 11. 2. 2012.</ref><ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/17034061 "Stephen Hendry beats Neil Robertson in first round"], ''BBC Sport'', 14. 2. 2012.</ref> Međutim, u 2. kolu glatko ga je porazio Mark Allen (0-4). Još je jednom igrao protiv Robertsona, i to u 1. kolu ''[[World Open 2012 (snuker)|World Opena]]'', nakon što je u kvalifikacijama pobijedio [[Mike Dunn (snuker)|Mikea Dunna]] 5-2, ali je ovaj put Robertson slavio 5-3.<ref>[http://uk.eurosport.yahoo.com/14012012/58/hendry-qualifies-world-open.html "Hendry qualifies for World Open"], ''Eurosport'', 14. 1. 2012.</ref><ref>[http://uk.eurosport.yahoo.com/29022012/58/milkins-puts-maguire-world-open.html "Milkins puts Maguire out of World Open"], ''Eurosport'', 29. 2. 2012.</ref> Hendry je dobio četvrti od 5 mečeva u kvalifikacijama ove sezone kad je savladao [[Yu Delu]]a 5-1 i osigurao mjesto na ''[[China Open 2012 (snuker)|China Openu]]''.<ref>[http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~2623493,00.html "Hendry Earns China Spot"], ''World Snooker'', 25. 2. 2012.</ref> U 1. kolu savladao je Martina Goulda 5-4 u dramatičnoj završnici na posljednjoj crnoj kugli.<ref>[http://uk.eurosport.yahoo.com/26032012/58/robertson-survives-hair-raising-experience-china.html "Robertson survives hair-raising experience in China"], ''Eurosport'', 26. 3. 2012.</ref> Nakon toga je treći put uzastopno u 1/8 finala nekog rangirnog turnira igrao protiv Robertsona, koji je opet slavio 5-3.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/17483325 Rezultati ''China Opena 2012.''], ''BBC Sport'', 30. 3. 2012.</ref> === Povlačenje === Opet kroz kvalifikacije, osigurao je rekordno 27. uzastopno učešće na [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2012.|SP 2012]], pobijedivši opet Yua 10-6.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/17714402 "Stephen Hendry wins Crucible qualifier"], ''BBC Sport'', 15. 4. 2012.</ref> Već prvog dana SP-a, u meču 1. kola protiv Binghama, postigao je svoj 11. maksimalni brejk i 3. u ''[[Crucible Theatre|Crucibleu]]''.<ref>[http://www.dailymail.co.uk/sport/othersports/article-2133136/Stephen-Hendry-hits-147-snooker-World-Championships.html "Hendry rolls back the years with jaw-dropping 147 on opening day at World Championships"], ''[[Daily Mail]]'', 21. 4. 2012.</ref><ref>Davor Budimir, [http://bilijar.info/stephen-hendry-napravio-max-brejk/ "Stephen Hendry napravio maksimalni brejk!"]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, ''Bilijar.info'', 21. 4. 2012.</ref> Na kraju je slavio 10-4, nakon čega je uslijedio meč protiv branioca titule, Johna Higginsa. Higgins je cijelu sezonu igrao loše, pa ni ovaj meč nije bio izuzetak; Hendry ga je "pregazio" 13-4, što mu je bila prva pobjeda protiv svog zemljaka na rangirnom turniru još od 2003. Time se plasirao u četvrtfinale SP-a 19. put u karijeri (a samo je 8 igrača uopće učestvovalo na SP-u toliko puta ili više).<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/17869318 "World Snooker Championship 2012: Hendry crushes Higgins"], ''BBC Sport'', 28. 4. 2012.</ref> Međutim, u četvrtfinalu ga je deklasirao još jedan zemljak, Maguire, rezultatom 13-2. Odmah nakon tog meča Hendry je objavio da se povlači iz snukera navevši kao razloge nezadovoljstvo svojom igrom posljednjih godina i teškoće u balansiranju između takmičarskih, komercijalnih i porodičnih obaveza i otkrivši da je odluku donio 3 mjeseca ranije.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/17917326 "Stephen Hendry retires after World Snooker Championship defeat"], ''BBC Sport'', 1. 5. 2012.</ref><ref>Davor Budimir, [http://bilijar.info/posljednji-mec-velikog-sampiona/ "Posljednji meč velikog šampiona"]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, ''bilijar.info'', 2. 5. 2012.</ref> === Povratak === Nakon osam godina, 1. septembra 2020, objavljeno je da je Hendry prihvatio pozivnicu za učešće na turnirima u dvije sljedeće sezone.<ref>{{cite web |url= https://www.bbc.co.uk/sport/snooker/53987001 |title= World Snooker Tour: Stephen Hendry awarded invitational tour card for next two seasons |publisher= BBC Sport |date= 1. 9. 2020}}</ref> == Status == Hendry je osvojio 75 profesionalnih titula, po čemu je drugi na vječnoj listi, iza Stevea Davisa. Ipak, imao je najviše osvojenih rangirnih titula (36) do 2020, kada ga je pretekao O'Sullivan. Također ima i četiri ekipne titule, te nekoliko amaterskih. U njegove ostale rekorde spadaju broj uzastopnih titula na istom turniru, najduži niz pobjeda (na rangirnim turnirima), najviše trocifrenih brejkova u jednom meču (sedam), najviše trocifrenih brejkova na jednom turniru (16) i najviše godina na broju 1. Postao je tek drugi igrač koji je ostvario više od jednog maksimalnog brejka u ''Crucibleu''<ref>{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/8022722.stm |title= Hendry behind despite 147 break |publisher= BBC Sport |date= 28. 4. 2009}}</ref> i najstariji igrač koji je postigao maksimalni brejk na nekom profesionalnom takmičenju. Također je rekorder po najdužem boravku među top 16 snukeraša (23 uzastopne sezone). == Stil igre == Hendry teži tome da igra u ravnomjernom i stabilnom ritmu. Često koristi sada već univerzalnu taktiku da ubaci plavu kuglu s jakim "prednjim felšom" na bijeloj nakon čega bijela odlazi u klaster crvenih kugli i razbija ih, što mu omogućava nizanje brejkova. Osim konzistentnosti u pravljenju brejkova, ključ za njegov uspjeh bila je njegova sposobnost ubacivanja "dugih" kugli, kao i vješto ubacivanje kugli u srednje rupe tokom brejka. Tokom karijere igrao je veoma napadački, češće nego što je odustajao od prilično teških udaraca, pokušavajući radije razviti crvene kugle što ranije u frejmu nego čekati dok svaka otvorena crvena kugla bude ubačena. Na ovaj je način postigao više od 700 trocifrenih brejkova.<ref>[http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/Centuries.htm Igrači s najviše trocifrenih brejkova] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130210111241/http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/Centuries.htm |date=10. 2. 2013 }}, ''Snukerska arhiva Chrisa Turnera''.</ref> Međutim, nakon što se njegov visoki standard u pravljenju brejkova i ubacivanju "dugih" kugli smanjio, Hendryjevi agresivni instinkti daju njegovim protivnicima više prilika nego što je to ranije bio slučaj. Ipak, u skorije vrijeme, nakon rada s Chrisom Henryjem, koji je bio trener Petera Ebdona kad je Ebdon osvojio SP 2002. godine, Hendry se dosta fokusirao na odbrambeni dio svoje igre, za koji je [[Clive Everton]] rekao da je bolji nego ikad u Hendryjevoj karijeri. == Lični život == Hendry je rođen u South Queensferryju (Edinburgh), ali je odrastao u [[Fife]]u, gdje je pohađao srednju školu. Danas živi u gradiću [[Auchterarder]]u sa svojom suprugom Mandy, kojom se oženio 1995, i 2 sina: Blaineom (r. 1996) i Carterom (r. 2004). 2014. godine Hendry je napustio svoju suprugu nakon 19 godina [[brak]]a i preselio se u Englesku radi veze sa 26-godišnjom [[glumac|glumicom]] i [[dijete|dječijom]] zabavljačicom Lauren Thundow, koju je upoznao na jednom snukerskom turniru 2013.<ref>{{cite news|url=http://www.express.co.uk/news/uk/470290/Snooker-star-Stephen-Hendry-leaves-wife-for-26-year-old-lover|title=Snooker star Stephen Hendry leaves wife for 26-year-old lover|publisher=[[Daily Express]]|date=14. 4. 2014}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.thecourier.co.uk/news/local/perth-kinross/snooker-star-stephen-hendry-splits-from-his-wife-1.318173|title=Snooker star Stephen Hendry splits from his wife|publisher=[[The Courier]]|date=14. 4. 2014}}</ref> Ima jednocifreni hendikep (u golfu). Uživa u [[poker]]u i pojavio se u nekoliko turnira koji su prikazani na [[televizija|TV-ekranima]]. Također se dosta zanima za [[nogomet]], a navija za [[Hearts FC|Hearts]]. Tokom povratka u Škotsku nakon ''Thailand Opena'' 2003. slomljen mu je štap. Taj štap, koji je imao od svoje 14. godine nakon što ga je kupio za 40 funti, bio je štap kojim je osvojio svih 7 titula svjetskog prvaka.<ref>[http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/3199523.stm "Hendry's cue crisis"], ''BBC Sports'', 1. 9. 2003.</ref> Nakon [[Napadi 11. septembra 2001.|napada 11. septembra 2001.]] od svih snukeraša zahtijeva se da svoje štapove stave s ostalom prtljagom u tovarne prostore [[avion]]a, gdje su podložni oštećenjima.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/wales/south_east/2939779.stm "Damages claim over bent cue"], ''BBC News'', 11. 4. 2003.</ref> U julu 2011. Porezna uprava podnijela je zahtjev na sudu u Glasgowu za likvidaciju Hendryjeve firme zbog neplaćenog poreza.<ref>[http://www.express.co.uk/posts/view/257715/Stephen-Hendry-firm-faces-being-closed-down-by-taxman? "Stephen Hendry firm faces being closed down by taxman"], ''express.co.uk'', 9. 7. 2011.</ref> == Uspjeh po sezonama == <div style="height:140px; overflow-x:auto; margin:0 auto; border:1px solid #BBB"> {| class="wikitable" style="width:100%; margin:0" |- ! Turnir !![[Snukerska sezona 1985/1986.|1985/<br/>1986.]] !![[Snukerska sezona 1986/1987.|1986/<br/>1987.]] !![[Snukerska sezona 1987/1988.|1987/<br/>1988.]] !![[Snukerska sezona 1988/1989.|1988/<br/>1989.]] !![[Snukerska sezona 1989/1990.|1989/<br/>1990.]] !![[Snukerska sezona 1990/1991.|1990/<br/>1991.]] !![[Snukerska sezona 1991/1992.|1991/<br/>1992.]] !![[Snukerska sezona 1992/1993.|1992/<br/>1993.]] !![[Snukerska sezona 1993/1994.|1993/<br/>1994.]] !![[Snukerska sezona 1994/1995.|1994/<br/>1995.]] !![[Snukerska sezona 1995/1996.|1995/<br/>1996.]] !![[Snukerska sezona 1996/1997.|1996/<br/>1997.]] !![[Snukerska sezona 1997/1998.|1997/<br/>1998.]] !![[Snukerska sezona 1998/1999.|1998/<br/>1999.]] !![[Snukerska sezona 1999/2000.|1999/<br/>2000.]] !![[Snukerska sezona 2000/2001.|2000/<br/>2001.]] !![[Snukerska sezona 2001/2002.|2001/<br/>2002.]] !![[Snukerska sezona 2002/2003.|2002/<br/>2003.]] !![[Snukerska sezona 2003/2004.|2003/<br/>2004.]] !![[Snukerska sezona 2004/2005.|2004/<br/>2005.]] !![[Snukerska sezona 2005/2006.|2005/<br/>2006.]] !![[Snukerska sezona 2006/2007.|2006/<br/>2007.]] !![[Snukerska sezona 2007/2008.|2007/<br/>2008.]] !![[Snukerska sezona 2008/2009.|2008/<br/>2009.]] !![[Snukerska sezona 2009/2010.|2009/<br/>2010.]] !![[Snukerska sezona 2010/2011.|2010/<br/>2011.]] !![[Snukerska sezona 2011/2012.|2011/<br/>2012.]]!!width="65"|Pob-Por u karijeri |- style="background:#efefef;" |style="background:#EFEFEF;" | [[UK Championship (snuker)|UK Championship]] | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center; background:thistle;"|[[UK Championship 1988 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[UK Championship 1989 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[UK Championship 1990 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[UK Championship 1991 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[UK Championship 1992 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[UK Championship 1993 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[UK Championship 1994 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[UK Championship 1995 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[UK Championship 1996 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[UK Championship 1997 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 1998 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[UK Championship 1999 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[UK Championship 2000 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[UK Championship 2001 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[UK Championship 2002 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[UK Championship 2003 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2004 (snuker)|2R]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[UK Championship 2005 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[UK Championship 2006 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2007 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2008 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2009 (snuker)|2R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2010 (snuker)|2R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[UK Championship 2011 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; "|5/23 |- |style="background:#EFEFEF;" | [[Masters (snuker)|Masters]] | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center;"|N | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1989 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1990 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1991 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1992 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1993 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[Masters 1994 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Masters 1995 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Masters 1996 (snuker)|'''P''']] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Masters 1997 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[Masters 1998 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 1999 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Masters 2000 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[Masters 2001 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Masters 2002 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[Masters 2003 (snuker)|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2004 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Masters 2005 (snuker)|ČF]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2006 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[Masters 2007 (snuker)|PF]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2008 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2009 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2010 (snuker)|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Masters 2011 (snuker)|1R]] | style="text-align:center;"|[[Masters 2012 (snuker)|N]] | style="text-align:center; background:#efefef;"|6/23 |- |style="background:#EFEFEF;" | {{Nowrap|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru|Svjetsko prvenstvo]]}} | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1986.|1R]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1987.|ČF]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1988.|2R]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1989.|PF]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1990.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1991.|ČF]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1992.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1993.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1994.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1996.|'''P''']] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|F]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1998.|1R]] | style="text-align:center; background:#0f0;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1999.|'''P''']] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2000.|1R]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2001.|ČF]] | style="text-align:center; background:thistle;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2002.|F]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2003.|ČF]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2004.|PF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2005.|ČF]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2006.|1R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2007.|2R]] | style="text-align:center; background:yellow;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2008.|PF]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2009.|ČF]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|2R]] | style="text-align:center; background:#afeeee;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2011.|2R]] | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2012.|ČF]] | style="text-align:center; background:#efefef;"|7/27 |}</div> {| class="wikitable" style="font-size:78%;" |- style="background:#efefef;" ! colspan="4"|Legenda za tabelu |- | style="text-align:center; width:30px;"|N |nije učestvovao | style="text-align:center; background:#afeeee;"|#R | poražen u ranijoj fazi takmičenja |- | style="text-align:center; background:#ffebcd;"|ČF |četvrtfinalist | style="text-align:center; background:yellow;"|PF |polufinalist |- | style="text-align:center; background:thistle;"|F |finalist | style="text-align:center; background:#0f0;"|'''P''' |pobjednik |} == Finala == === Rangirni turniri: 57 (36-21) === {| |- | style="width:40%; vertical-align:top; text-align:left;"| {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" |'''Legenda''' |- style="background:#e5d1cb;" | Svjetsko prvenstvo (7–2) |- style="background:#dfe2e9;" | ''UK Championship'' (5–5) |- bgcolor= | Ostalo (24–14) |} {| class="sortable wikitable" |- |width="80" align="center"|'''Ishod''' |width="20" align="center"|'''Br.''' |width="50" align="center"|'''Godina''' | style="width:250px;" align="center"|'''Turnir''' | style="width:200px;" align="center"|'''Protivnik u finalu''' | style="width:100px;" align="center"|'''Rezultat''' |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 1. | [[Grand Prix 1987 (snuker)|1987]]. | ''[[World Open (snuker)|Grand Prix]]'' | {{ZD|SJI}} [[Dennis Taylor]] | align="center"|10–7 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 2. | 1988. | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' | {{ZD|ENG}} [[Mike Hallett]] | align="center"|13–2 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 1. | [[UK Championship 1988 (snuker)|1988.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' | {{ZD|WAL}} [[Doug Mountjoy]] | align="center"|12–16 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 3. | 1989. | ''[[Thailand Masters|Asian Open]]'' | {{ZD|TAJ}} [[James Wattana]] | align="center"|9–2 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 4. | 1989. | ''[[Dubai Classic]]'' | {{ZD|WAL}} [[Doug Mountjoy]] | align="center"|9–2 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 5. | [[UK Championship 1989 (snuker)|1989.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|16–12 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 2. | 1989. | ''[[Scottish Open (snuker)|International Open]]'' | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|4–9 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 3. | 1990. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|6–10 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 6. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1990.|1990.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|18–12 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 7. | [[Grand Prix 1990 (snuker)|1990]]. | ''[[World Open (snuker)|Grand Prix]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Nigel Bond]] | align="center"|10–5 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 8. | 1990. | ''[[Thailand Masters (snuker)|Asian Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|SJI}} [[Dennis Taylor]] | align="center"|9–3 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 9. | 1990. | ''[[Dubai Classic]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|9–1 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 10. | [[UK Championship 1990 (snuker)|1990.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|16–15 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 4. | 1991. | ''[[Classic (snuker)|Classic]]'' | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|4–10 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 11. | 1991. | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Gary Wilkinson (snuker)|Gary Wilkinson]] | align="center"|10–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 12. | [[Grand Prix 1991 (snuker)|1991.]] | ''[[World Open (snuker)|Grand Prix]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|10–6 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 13. | 1992. | ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Open]]'' | {{ZD|WAL}} [[Darren Morgan]] | align="center"|9–3 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 5. | 1992. | ''[[Classic (snuker)|Classic]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|8–9 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 14. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1992.|1992.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|18–14 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 6. | 1992. | ''[[Dubai Classic]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|8–9 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 7. | 1993. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|4–10 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 15. | 1993. | ''[[Scottish Open (snuker)|International Open]]'' | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|10–6 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 16. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1993.|1993.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|18–5 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 17. | 1993. | ''[[Dubai Classic]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|9–3 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 8. | [[UK Championship 1993 (snuker)|1993.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|6–10 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 18. | 1993. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|9–5 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 19. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1994.|1994.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(4)</small> | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|18–17 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 20. | [[UK Championship 1994 (snuker)|1994.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|10–5 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 21. | 1994. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–3 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 22. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|1995.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(5)</small> | {{ZD|ENG}} [[Nigel Bond]] | align="center"|18–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 23. | [[Grand Prix 1995 (snuker)|1995.]] | ''[[World Open (snuker)|Grand Prix]]'' <small>(4)</small> | {{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | align="center"|9–5 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 24. | [[UK Championship 1995 (snuker)|1995.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(4)</small> | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|10–3 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 25. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1996.|1996.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(6)</small> | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|18–12 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 26. | [[UK Championship 1996 (snuker)|1996.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(5)</small> | {{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | align="center"|10–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 27. | 1997. | ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Mark King (snuker)|Mark King]] | align="center"|9–2 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 28. | 1997. | ''[[Scottish Open (snuker)|International Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|MLT}} [[Tony Drago]] | align="center"|9–1 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 9. | 1997. | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|2–9 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 10. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|12–18 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 11. | [[UK Championship 1997 (snuker)|1997.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|6–10 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 29. | 1998. | ''[[Thailand Masters]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–6 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 12. | 1998. | [[British Open (snuker)|British Open]] <small>(2)</small> | {{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | align="center"|8–9 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 13. | 1999. | ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Open]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|8–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 30. | 1999. | ''[[Scottish Open (snuker)|Scottish Open]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ŠKO}} [[Graeme Dott]] | align="center"|9–1 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 31. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1999.|1999.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(7)</small> | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|18–11 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 32. | 1999. | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|9–1 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 14. | 2000. | ''[[Thailand Masters]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|5–9 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 15. | 2001. | ''[[Thailand Masters]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|3–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 33. | 2001. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Joe Perry (snuker)|Joe Perry]] | align="center"|9–2 |- style="background:#e5d1cb;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 16. | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2002.|2002.]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru]] <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|17–18 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 34. | [[Welsh Open 2003 (snuker)|2003.]] | ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Open]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|9–5 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 17. | 2003. | ''[[Malta Cup|European Open]]'' <small>(3)</small> | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|6–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 35. | 2003. | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' <small>(4)</small> | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|9–6 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 18. | [[UK Championship 2003 (snuker)|2003.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(4)</small> | {{ZD|WAL}} [[Matthew Stevens]] | align="center"|8–10 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 19. | [[Welsh Open 2005 (snuker)|2005.]] | ''[[Welsh Open (snuker)|Welsh Open]]'' <small>(2)</small> | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|8–9 |- | style="background:#98FB98"|Pobjednik | 36. | [[Malta Cup 2005.|2005.]] | ''[[Malta Cup]]'' <small>(4)</small> | {{ZD|ŠKO}} [[Graeme Dott]] | align="center"|9–7 |- | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 20. | [[China Open 2005 (snuker)|2005.]] | ''[[China Open (snuker)|China Open]]'' | {{ZD|KIN}} [[Ding Junhui]] | align="center"|5–9 |- style="background:#dfe2e9;" | style="background:#ffa07a;"|Finalist | 21. | [[UK Championship 2006 (snuker)|2006.]] | ''[[UK Championship (snuker)|UK Championship]]'' <small>(5)</small> | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|6–10 |} === Nerangirni turniri === <!-- Ubaciti finala u kojima je Hendry izgubio. --> {| |- | style="width:40%; vertical-align:top; text-align:left;"| {| class="wikitable" |- style="background:#eee;" |'''Legenda''' |- style="background:#ffc;" | ''Masters'' (6) |- style="background:#d0f0c0;" | ''Premijer liga'' (6) |- | Ostalo (26) |} {| class="sortable wikitable" |- |width="20" align="center"|'''Br.''' |width="50" align="center"|'''Godina''' | style="width:250px;" align="center"|'''Turnir''' | style="width:200px;" align="center"|'''Protivnik u finalu''' | style="width:100px;" align="center"|'''Rezultat''' |- | 1. | 1986. | ''[[Scottish Professional Championship|Scottish Professional]]'' | {{ZD|ŠKO}} [[Matt Gibson]] | align="center"|10–5 |- bgcolor= | 2. | 1987. | ''[[Scottish Professional Championship|Scottish Professional]]'' | {{ZD|ŠKO}} [[Jim Donnelly]] | align="center"|10–7 |- bgcolor= | 3. | 1987. | ''[[Australian Goldfields Open|Australian Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[Mike Hallett]] | align="center"|371–226 <nowiki>*</nowiki> |- bgcolor= | 4. | 1988. | ''[[Scottish Professional Championship|Scottish Professional]]'' | {{ZD|ŠKO}} [[Murdo MacLeod]] | align="center"|10–4 |- bgcolor= | 5. | 1988. | ''New Zealand Masters'' | {{ZD|ENG}} [[Mike Hallett]] | align="center"|6–1 |- style="background:#ffc;" | 1. | [[Masters 1989 (snuker)|1989.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–6 |- bgcolor= | 6. | 1989. | ''Continental Airlines London Masters'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|4–2 |- bgcolor= | 7. | 1989. | ''[[Scottish Masters]]'' | {{ZD|WAL}} [[Terry Griffiths]] | align="center"|10–1 |- bgcolor= | 8. | 1990. | ''Continental Airlines London Masters'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|4–2 |- style="background:#ffc;" | 2. | [[Masters 1990 (snuker)|1990.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–4 |- bgcolor= | 9. | 1990. | ''Pontins Professional'' | {{ZD|ENG}} [[Mike Hallett]] | align="center"|9–6 |- bgcolor= | 10. | 1990. | ''[[Scottish Masters]]'' | {{ZD|WAL}} [[Terry Griffiths]] | align="center"|10–6 |- style="background:#ffc;" | 3. | [[Masters 1991 (snuker)|1991.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[Mike Hallett]] | align="center"|9–8 |- bgcolor= | 11. | 1991. | ''Hong Kong Challenge'' | {{ZD|TAJ}} [[James Wattana]] | align="center"|9–1 |- bgcolor= | 12. | 1991. | ''Indian Challenge'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–5 |- style="background:#d0f0c0;" | 1. | 1991. | ''[[Premijer liga (snuker)|Matchroom League]]'' | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|<nowiki>**</nowiki> |- bgcolor= | 13. | 1992. | ''European Challenge'' | {{ZD|ENG}} [[Joe Johnson (snuker)|Joe Johnson]] | align="center"|4–0 |- style="background:#ffc;" | 4. | [[Masters 1992 (snuker)|1992.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|9–4 |- bgcolor= | 14. | 1992. | ''[[Irish Masters (snuker)|Irish Masters]]'' | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|9–6 |- style="background:#d0f0c0;" | 2. | 1992. | ''[[Premijer liga (snuker)|Matchroom League]]'' | {{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | align="center"|9–2 |- bgcolor= | 15. | 1993. | ''European Challenge'' | {{ZD|MLT}} [[Tony Drago]] | align="center"|5–3 |- style="background:#ffc;" | 5. | [[Masters 1993 (snuker)|1993.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|TAJ}} [[James Wattana]] | align="center"|9–5 |- style="background:#d0f0c0;" | 3. | 1994. | ''[[Premijer liga (snuker)|European League]]'' | {{ZD|ENG}} [[John Parrott]] | align="center"|10–7 |- bgcolor= | 16. | 1994. | ''Top Rank Classic'' | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | align="center"|<nowiki>**</nowiki> |- bgcolor= | 17. | 1995. | ''[[Scottish Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | align="center"|9–5 |- bgcolor= | 18. | 1995. | ''[[Champions Cup (snuker)|Charity Challenge]]'' | {{ZD|SJI}} [[Dennis Taylor]] | align="center"|9–1 |- style="background:#d0f0c0;" | 4. | 1995. | ''[[Premijer liga (snuker)|European League]]'' | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|10–2 |- style="background:#ffc;" | 6. | [[Masters 1996 (snuker)|1996.]] | ''[[Masters (snuker)|Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|10–5 |- bgcolor= | 19. | 1997. | ''[[Irish Masters (snuker)|Irish Masters]]'' | {{ZD|WAL}} [[Darren Morgan]] | align="center"|9–8 |- bgcolor= | 20. | 1997. | ''[[Champions Cup (snuker)|Charity Challenge]]'' | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | align="center"|9–8 |- bgcolor= | 21. | 1998. | ''Red Bull Super Challenge'' | {{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | align="center"|<nowiki>**</nowiki> |- bgcolor= | 22. | 1998. | ''[[Malta Grand Prix]]'' | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|7–6 |- bgcolor= | 23. | 1999. | ''[[Champions Cup (snuker)|Champions Cup]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|7–5 |- bgcolor= | 24. | 1999. | ''[[Irish Masters (snuker)|Irish Masters]]'' | {{ZD|ENG}} [[Stephen Lee (snuker)|Stephen Lee]] | align="center"|9–8 |- style="background:#d0f0c0;" | 5. | [[Premijer liga 2000 (snuker)|2000.]] | ''[[Premijer liga (snuker)|Premijer liga]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|9–5 |- bgcolor= | 25. | 2001. | ''[[Malta Grand Prix]]'' | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | align="center"|7–6 |- style="background:#d0f0c0;" | 6. | [[Premijer liga 2004 (snuker)|2004.]] | ''[[Premijer liga (snuker)|Premijer liga]]'' | {{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | align="center"|9–6 |- bgcolor= | 26. | 2009. | ''Legende snukera''<ref>S. Weir & A. Hoyle, [http://www.scotsman.com/sport/hendry_wins_battle_of_the_legends_1_781456 "Hendry wins battle of the legends"]{{Mrtav link}}, ''[[The Scotsman]]'', 1. 11. 2009.</ref> | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | align="center"|5–3 |} |} <nowiki>*</nowiki> Odlučeno ukupnim zbirom poena u 5 frejmova. <br/> <nowiki>**</nowiki> Nije bilo doigravanja. Odlučeno prema ligaškoj tabeli. === Ekipna finala === {| class="sortable wikitable" |- style="background:#eee;" |align="center"|'''Br.''' |align="center"|'''Godina''' |align="center"|'''Turnir''' |align="center"|'''Protivnici u finalu''' |align="center"|'''Rezultat''' |- bgcolor= | 1. | 1987. | [[Svjetsko prvenstvo parova u snukeru|Svjetsko prvenstvo parova]] (s Mikeom Hallettom) | {{ZD|KAN}} [[Cliff Thorburn]] <br/>{{ZD|SJI}} [[Dennis Taylor]] | style="text-align:center;"|12–8 |- bgcolor= | 2. | 1991. | [[Svjetski Masters|Svjetski ''Masters'' (muški parovi)]] (s Mikeom Hallettom) | {{ZD|KAN}} [[Brady Gollan]] <br/> {{ZD|KAN}} [[Jim Wych]] | style="text-align:center;"|8–5 |- bgcolor= | 3. | 1996. | [[Svjetski kup (snuker)|Svjetski kup]] (s ekipom Škotske) | {{ZID|Irska}} | style="text-align:center;"|10–7 |- bgcolor= | 4. | 2001. | [[Kup nacija (snuker)|Kup nacija]] (s ekipom Škotske) | {{ZID|Irska}} | style="text-align:center;"|6–2 |} === Amaterska finala === {| class="sortable wikitable" |- style="background:#eee;" |align="center"|'''Br.''' |align="center"|'''Godina''' |align="center"|'''Turnir''' |align="center"|'''Protivnik u finalu''' |align="center"|'''Rezultat''' |- bgcolor= | 1. | 1983. | Škotsko prvenstvo U-16 | | |- bgcolor= | 2. | 1984. | Škotsko amatersko prvenstvo | {{ZD|ŠKO}} David Sneddon <ref name="amater">{{Cite web |url=http://www.scottishsnooker.co.uk/forums/showthread.php?t=772 |title="Scottish Snooker: Roll of Honor" |accessdate=3. 12. 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120224004542/http://www.scottishsnooker.co.uk/forums/showthread.php?t=772 |archivedate=24. 2. 2012 |url-status=dead }}</ref> | |- bgcolor= | 3. | 1985. | Škotsko amatersko prvenstvo | {{ZD|ŠKO}} Jim McNellan <ref name="amater"/> | |} == Hendryjevi maksimalni brejkovi == {| class="wikitable sortable" style="margin:left;" |- ! ! Datum ! Protivnik ! Turnir ! Video<!--Molimo da ne stavljate nekompletne snimke.--> |- | 1. | 24. 5. 1992. | {{ZD|ENG}} [[Willie Thorne]] | [[Premijer liga (snuker)|''Matchroom League'']] | |- | 2. | 27. 4. 1995. | {{ZD|ENG}} [[Jimmy White]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|Svjetsko prvenstvo]] | [http://www.youtube.com/watch?v=yTizFFIskEI] |- | 3. | 25. 11. 1995. | {{ZD|ENG}} [[Gary Wilkinson (snuker)|Gary Wilkinson]] | ''[[UK Championship 1995 (snuker)|UK Championship]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=60D9Y-1mQIk] |- | 4. | 5. 1. 1997. | {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | ''[[Champions Cup (snuker)|Charity Challenge]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=eBKH4JvJQFE&feature=related] |- | 5. | 16. 5. 1998. | {{ZD|IRS}} [[Ken Doherty]] | ''[[Premijer liga (snuker)|Premijer liga]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=eh1S2Bezi1o] |- | 6. | 19. 9. 1999. | {{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] | ''[[British Open (snuker)|British Open]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=IelN2KZcwWA&feature=related] |- | 7. | 22. 11. 1999. | {{ZD|ENG}} [[Paul Wykes]] | ''[[UK Championship 1999 (snuker)|UK Championship]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=fUilZUL45aY] |- | 8. | 25. 2. 2001. | {{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | ''[[Malta Grand Prix]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=zM-SiBCZBCg] |- | 9. | 28. 4. 2009. | {{ZD|ENG}} [[Shaun Murphy]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2009.|Svjetsko prvenstvo]] | [http://www.youtube.com/watch?v=MAszIEdIlSk] |- | 10. | 17. 2. 2011. | {{ZD|ŠKO}} [[Stephen Maguire]] | ''[[Welsh Open 2011 (snuker)|Welsh Open]]'' | [http://www.youtube.com/watch?v=_8KxdHbclJw] |- | 11. | 21. 4. 2012. | {{ZD|ENG}} [[Stuart Bingham]] | [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2012.|Svjetsko prvenstvo]] | [http://www.youtube.com/watch?v=Yh64worbGqc] |} == Nagrade == {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable" |- ! Nagrada ! Godina |- | [[Red Britanskog carstva]] (MBE) | 1994. |- | Sportska ličnost godine BBC Scotlanda | 1987, 1996. |- | WPBSA igrač godine | 1990, 1991, 1992, 1993, 1995, 1996. |- | WPBSA mladi igrač godine | 1988. |- | WPBSA nastup godine | 1995. |} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Portal|Snuker}} {{Commonscat|Stephen Hendry}} * [http://www.worldsnooker.com/page/PlayersAlphabeticalArticle/0,,13165~2234503,00.html Hendryjev profil] na ''World Snookeru'' * [http://www.cuetracker.net/pages/players.php?ID=10 Hendryjevi rezultati i statistike] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120207041104/http://www.cuetracker.net/pages/players.php?ID=10 |date=7. 2. 2012 }} na ''Cue Trackeru'' * [https://web.archive.org/web/20101206052059/http://www.global-snooker.com/Stephen-Hendry.asp Hendryjev profil] na ''Global Snookeru'' * [http://www.snooker.org/plr/bio/shendry.shtml Hendryjev profil] na ''WWW Snookeru'' * [http://prosnookerblog.com/players/g-h/stephen-hendry Hendryjev profil] na ''Pro Snooker Blogu'' * [http://www.stephenhendrysnookerclub.co.uk/ Hendryjev klub za snuker i bilijar] {{Svjetski prvaci u snukeru}} {{WPBSA brojevi 1}} {{Snukeraš godine}} {{DEFAULTSORT:Hendry, Stephen}} [[Kategorija:Rođeni 1969.]] [[Kategorija:Biografije, Edinburgh]] [[Kategorija:Škotski snukeraši]] fh3p0mt4qnzjpx0johtslnjzi3sw613 Ahmed Smajlović 0 152770 3426346 3247871 2022-07-31T11:58:04Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Preuređivanje}} {{Infokutija osoba | ime = Ahmed Smajlović | slika = Dr. Ahmed ef. Smajlovic.jpg | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1938|6|17}} | mjesto_rođenja = [[Tokoljak]], [[Srebrenica]], Kraljevina Jugoslavija | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1988|8|11|1938|6|17}} | mjesto_smrti = [[Sarajevo]], SFR Jugoslavija | nacionalnost = [[Bošnjak]] | druga_imena = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = | vjera = [[islam]] | obrazovanje = [[Gazi Husrev-begova medresa|GHM]], [[Azhar|El-Azhar]] (dodiplomski, postdiplomski studij i doktorat) | supružnik = Munira | djeca = | roditelji = Alija ef. i Aiša }} '''Ahmed Smajlović''' (17. juni 1938 – 11. august 1988) bio je islamski [[teolog]], učenjak, univerzitetski profesor i vršilac različitih dužnosti u [[Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini|Islamskoj zajednici u Bosni i Hercegovini]]. == Biografija == === Obrazovanje === Rođen je [[17. juni|17. juna]] 1938. godine u selu [[Tokoljak]] kod [[Srebrenica|Srebrenice]], kao najmlađe od sedmoro djece.<ref name="esrebrenica"/> Osnovnu školu je završio u Srebrenici, u selu Krnjićima, a potom 1958. godine upisao [[Gazi Husrev-begova medresa|Gazi Husrev-begovu medresu]] u Sarajevu.<ref name="AhmedS">{{cite web|title=Ahmed Smajlović (1938.-1988.)|url=http://www.akos.ba/ahmed-smajlovic-1938-1988/|website=www.akos.ba|accessdate=7. 3. 2018|archive-date=18. 5. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120518004301/http://www.akos.ba/ahmed-smajlovic-1938-1988/|url-status=bot: unknown}}</ref> 1960. odlazi na odsluženje vojnog roka u [[Ljubljana|Ljubljanu]] gdje koristeći slobodno vrijeme u vojsci upisuje studij prava na [[Pravni fakultet Ljubljani|Pravnom fakultetu u Ljubljani]]. Nakon odsluženja vojnog roka, ne završivši studij, odlazi u [[Kairo]] gdje se upisuje na [[Univerzitet Al-Azhar]] 1962. godine i predstavlja prvu grupu [[Drugi svjetski rat|poslijeratnih]] [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkih]] studenata na prestižnom kairskom univerzitetu.<ref name="AhmedS"/> Na univerzitetu Al-Azhar 1968. diplomira arapski jezika i književnosti nakon čega nastavlja dalje obrazovanje upisivanjem magistarskog studija na istom univerzitetu i 1970. godine magistrira na temu: ''Muhammed ‘Abduhu i njegov uticaj na modernu književnost i renesansu''.<ref name="esrebrenica">{{cite web|title=Dr Ahmed Smajlović, teolog iz Srebrenice|url=https://www.esrebrenica.ba/vijesti/dr-ahmed-smajlovic-teolog-iz-srebrenice.html|website=www.esrebrenica.ba|accessdate=7. 3. 2018|archive-date=10. 11. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161110213944/http://www.esrebrenica.ba/vijesti/dr-ahmed-smajlovic-teolog-iz-srebrenice.html|url-status=dead}}</ref> Jedan je od rijetkih bosanskohercegovačkih studenata koji sva tri ciklusa visokoškolskog obrazovanja završava u Kairu gdje je 1974. godine odbranio doktorsku disertaciju<ref name="esrebrenica"/> pod naslovom "Felsefetul istišrâk ve eseruhâ fîl edebil 'arebîjji l mu'âsiri" (Filozofija orijentalizma i njen utjecaj na savremenu arapsku književnost) koja je od tada u arapskom svijetu doživjela dva izdanja. Bio je prvi doktor nauka u Islamskoj zajednici.<ref>http://www.dzemaludinlatic.com/download/files/el_azher_najstariji_univerzitet_svijeta.pdf{{Mrtav link|datum=Novembar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> === Karijera === Dok je boravio u Egiptu, Ahmed Smajlović je bio i predavač na Jugoslavenskoj dopunskoj školi u Egiptu gdje je predavao sociologiju, filozofiju i logiku. Proveo je pet godina na čelu te ustanove, kao njen direktor.<ref name="esrebrenica"/> Po povratku u Bosnu i Hercegovinu uključuje se u rad Islamske zajednice pri čemu obavlja dužnost šefa kabineta tadašnjeg [[Reisul-ulema|reisul-uleme]] [[Sulejman Kemura|Sulejmana Kemure]]. Nakon odlaska sa te tužnosti biva izabran za predsjednika Starješinstva Islamske zajednice za područje BiH, Hrvatske i Slovenije. Tu dužnost obavlja u sjedištu u Sarajevu u periodu trajanja od 10 godine. Dijelom mu pripadaju i zasluge za osnivanje [[Fakultet islamskih nauka u Sarajevu|Fakulteta islamskih nauka]] u Sarajevu (tada Islamskog teološkog fakulteta) 1977. godine, gdje je imenovan za vanrednog profesora na predmetima Akaid (islamsko vjerovanje) i Islamska filozofija. Kao predavač na fakultetu ostaje do svoje smrti.<ref name="esrebrenica"/> Nosilac je [[Orden zasluga za narod|Ordena zasluga za narod sa srebrnom zvijezdom]] koje mu je dodijelilo [[Predsjedništvo SFRJ]] 30. septembra 1981. godine.<ref name="esrebrenica"/> == Islamska misao == Pokrenuo je 1. decembra 1978. godine časopis ''[[Islamska misao]]''<ref>{{Cite web|url=https://www.preporod.com/index.php/sve-vijesti/drustvo/kultura-i-nauka/item/2723-islamska-misao-zagubljeni-dragulj-islamske-zajednice|title=Islamska misao – zagubljeni dragulj Islamske zajednice|last=Halilović|first=Nezir|website=www.preporod.com|language=bs-ba|accessdate=2018-04-15}}</ref>. Bio je urednik prvih sedamnaest brojeva nakon čega su ga zamijenili kasniji profesori na Fakultetu islamskih nauka, Mesud Hafizović, potom Ismet Bušatlić, a nakon njega i [[Enes Karić]]. Pisao je na tri jezika: bosanskom (srpskohrvatskom/hrvatskosrpskom), arapskom i engleskom. Preveo je roman [[Meša Selimović|Meše Selimovića]] ''[[Derviš i smrt]]'' na arapski jezik, te baladu ''[[Hasanaginica]]'' čiji je prijevod na arapski jezik rađen timski. Zbog velikog doprinosa u izgradnji [[Islamski centra u Zagrebu|Islamskog centra u Zagrebu]] današnja [[Islamska gimnazija dr. Ahmeda Smajlovića|Islamska gimnazija]], a ranije medresa nosi njegovo ime. ==Reference== {{reference}} ==Vanjski linkovi== * [http://www.rijaset.ba/index.php?Itemid=185&catid=254:mina-vijesti-kat&id=5559:fin-dr-ahmed-smajlovi-ivot-i-djelo&option=com_content&view=article FIN: Dr. Ahmed Smajlović, život i djelo]{{Mrtav link}} * [https://web.archive.org/web/20180105003319/http://www.fin.unsa.ba/index.php/izvojeno/434-neopravdano-zapostavljena-linost-dr-ahmed-smajlovi Neopravdano zapostavljena ličnost dr. Ahmeda Smajlovića] * [https://web.archive.org/web/20160305163034/http://www.islambosna.ba/forum/islam/biografije-islamskih-u269enjaka/10/?wap2 Biografije islamskih učenjaka] * [http://bosanski-mesdzid.org/index.php?view=article&catid=49%3Aucenjaci&id=122%3Abiografija-dr-ahmeda-smajlovia-1938-1988&option=com_content&Itemid=73 Biografija]{{mrtav link}} * [https://web.archive.org/web/20171122203709/http://www.fin.ba/datoteke/Zbornik13.pdf Zbornik radova FIN br. 13] * [http://www.dzemaludinlatic.com/download/files/el_azher_najstariji_univerzitet_svijeta.pdf el_azher_najstariji_univerzitet_svijeta]{{Mrtav link|datum=Novembar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://web.archive.org/web/20160418045519/http://dzemat-oberhausen.de/?p=2045 Tekst dr. Smajlovića o kurbanu] * [https://web.archive.org/web/20120518004301/http://www.akos.ba/ahmed-smajlovic-1938-1988/ Ahmed Smajlović (1938-1988)] {{DEFAULTSORT:Smajlović, Ahmed}} [[Kategorija:Biografije, Srebrenica]] [[Kategorija:Alimi]] [[Kategorija:Rođeni 1938.]] [[Kategorija:Umrli 1988.]] qzsk6a3px5jnnflqlxixtj0pjtfr48j Velika nagrada Kine 2012. 0 165744 3426252 3233420 2022-07-31T01:22:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|KIN}} Velika nagrada [[Kina|Kine]] 2012. |slika = Shanghai International Racing Circuit track map.svg |broj_utrka = 3. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 15. april 2012. |službeni_naziv = 2012 Formula 1 [[UBS]] [[Velika nagrada Kine|Chinese Grand Prix]] |naziv_staze = '''Shanghai International Circuit''', [[Šangaj]], [[Kina]] | broj_krugova = 56 | dužina_km = 5.451 | dužina_t_km = 305.066 | rekord_kruga = 1:32.238 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br />{{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | pp_vozač = {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | pp_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] | vrijeme_pp = 1:35.121 | pobjednik = {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | pobjednička_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] | vrijeme_pobjednika = 1h 36m 26.929s<br/>(189.778 km/h) | drugoplasirani = {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | drugoplasirana_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | vrijeme_drugoplasiranog = +20.626s | trećeplasirani = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | trećeplasirana_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | vrijeme_trećeplasiranog = +26.012s | nk_vozač = {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | nk_ekipa = [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | najbrži_krug = 1:39.960 <small>(40. krug)</small> }} '''Velika nagrada Kine 2012.''' (službeno poznata kao '''"2012 Formula 1 UBS Chinese Grand Prix"''')<ref>{{cite news|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/china_866/|title=Kina|publisher=web.archive.org|accessdate=7. 11. 2020|archive-date=16. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120316102259/http://www.formula1.com/races/in_detail/china_866/|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 15. aprila 2020. na stazi [[Međunarodna staza Šangaj|Shanghai International Circuit]] u [[Šangaj]]u, u [[Kina|Kini]]. Ovo je bila treća utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 9. utrka za [[Velika nagrada Kine|Veliku nagradu Kine]]. Vozač [[Mercedes GP|Mercedes]]a [[Nico Rosberg]] ostvario je svoj prvu pol poziciju i osvojio svoj prvu trku u Formuli 1. Drugo mjesto zauzeo je [[Jenson Button]] iz [[McLaren]]a, a treće mjesto osvojio je [[Lewis Hamilton]] na drugom McLarenu. Mercedes ostvario prvu pobjedu od [[Velika nagrada Italije 1955.|1955]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:37.106 | | 7 |- align="center" valign="top" ! 2. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:38.166 | +1.010 | 14 |- align="center" valign="top" ! 3. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:38.316 | +1.210 | 14 |- align="center" valign="top" ! 4. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:38.584 | +1.478 | 13 |- align="center" valign="top" ! 5. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:38.911 | +1.805 | 12 |- align="center" valign="top" ! 6. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:38.977 | +1.871 | 15 |- align="center" valign="top" ! 7. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:39.198 | +2.092 | 12 |- align="center" valign="top" ! 8. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:39.199 | +2.093 | 6 |- align="center" valign="top" ! 9. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:39.748 | +2.642 | 16 |- align="center" valign="top" ! 10. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:39.768 | +2.662 | 14 |- align="center" valign="top" ! 11. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:40.056 | +2.950 | 14 |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:40.153 | +3.047 | 14 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:40.298 | +3.192 | 8 |- align="center" valign="top" ! 14. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:40.328 | +3.222 | 13 |- align="center" valign="top" ! 15. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:40.540 | +3.434 | 12 |- align="center" valign="top" ! 16. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:41.071 | +3.965 | 14 |- align="center" valign="top" ! 17. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:41.204 | +4.098 | 14 |- align="center" valign="top" ! 18. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:42.330 | +5.224 | 14 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|HOL}} [[Giedo van der Garde]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:42.521 | +5.415 | 11 |- align="center" valign="top" ! 20. | 11 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:44.118 | +7.012 | 8 |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:44.227 | +7.121 | 10 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:44.500 | +7.394 | 15 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:47.204 | +10.098 | 12 |- align="center" valign="top" ! 24. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:50.465 | +13.359 | 11 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:35.973 | | 32 |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:36.145 | +0.172 | 29 |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:36.160 | +0.187 | 27 |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:36.433 | +0.460 | 24 |- align="center" valign="top" ! 5. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:36.617 | +0.644 | 31 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:36.711 | +0.738 | 28 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:36.956 | +0.983 | 28 |- align="center" valign="top" ! 8. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:36.966 | +0.993 | 31 |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:37.191 | +1.218 | 31 |- align="center" valign="top" ! 10. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:37.316 | +1.343 | 32 |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:37.417 | +1.444 | 22 |- align="center" valign="top" ! 12. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:37.616 | +1.643 | 33 |- align="center" valign="top" ! 13. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:37.836 | +1.863 | 30 |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:37.930 | +1.957 | 32 |- align="center" valign="top" ! 15. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:37.972 | +1.999 | 26 |- align="center" valign="top" ! 16. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:38.176 | +2.203 | 35 |- align="center" valign="top" ! 17. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:38.293 | +2.320 | 31 |- align="center" valign="top" ! 18. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:38.783 | +2.810 | 37 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:38.990 | +3.017 | 36 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:39.346 | +3.373 | 20 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:39.651 | +3.678 | 15 |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:40.343 | +4.370 | 25 |- align="center" valign="top" ! 23. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:40.753 | +4.780 | 30 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:41.125 | +5.152 | 26 |- align="center" valign="top" |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:35.940 | | 13 |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:36.063 | +0.123 | 12 |- align="center" valign="top" ! 3. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:36.389 | +0.449 | 16 |- align="center" valign="top" ! 4. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:36.512 | +0.572 | 17 |- align="center" valign="top" ! 5. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:36.635 | +0.695 | 16 |- align="center" valign="top" ! 6. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:36.765 | +0.825 | 17 |- align="center" valign="top" ! 7. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:36.781 | +0.841 | 19 |- align="center" valign="top" ! 8. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:36.880 | +0.940 | 17 |- align="center" valign="top" ! 9. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:37.039 | +1.099 | 15 |- align="center" valign="top" ! 10. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:37.061 | +1.121 | 17 |- align="center" valign="top" ! 11. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:37.237 | +1.297 | 16 |- align="center" valign="top" ! 12. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:37.274 | +1.334 | 19 |- align="center" valign="top" ! 13. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:37.288 | +1.348 | 16 |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:37.425 | +1.485 | 14 |- align="center" valign="top" ! 15. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:37.465 | +1.525 | 12 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:37.493 | +1.553 | 13 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:37.628 | +1.688 | 14 |- align="center" valign="top" ! 18. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:37.831 | +1.891 | 14 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:38.701 | +2.761 | 19 |- align="center" valign="top" ! 20. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:39.198 | +3.258 | 19 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:39.796 | +3.856 | 18 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:40.048 | +4.108 | 17 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:41.263 | +5.323 | 14 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:41.499 | +5.559 | 18 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:36.875 | 1:35.725 | '''1:35.121''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:36.763 | 1:35.902 | 1:35.626 | 7.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:36.797 | 1:35.794 | 1:35.691 | 2. |- align="center" valign="top" ! 4. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:36.863 | 1:35.853 | 1:35.784 | 3. |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:36.850 | 1:35.921 | 1:35.898 | 4. |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:36.746 | 1:35.942 | 1:36.191 | 5. |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:36.682 | '''1:35.700''' | 1:36.290 | 6. |- align="center" valign="top" ! 8. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | '''1:36.198''' | 1:35.831 | 1:36.524 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:36.292 | 1:35.982 | 1:36.622 | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:36.343 | 1:35.903 | – | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:36.911 | 1:36.031 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:36.556 | 1:36.255 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:36.528 | 1:36.283 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:36.674 | 1:36.289 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:36.639 | 1:36.317 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:36.921 | 1:36.745 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:36.933 | 1:36.956 | | 17. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:37.714 | | | 24.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:38.463 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:38.677 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:39.282 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:39.717 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:40.411 | | | 22. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:41.000 | | | 23. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:42.931 |} :{{note|a|1}} [[Lewis Hamilton]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača.<ref>{{cite news|url=http://www.f1fanatic.co.uk/2012/04/12/hamilton-fiveplace-grid-penalty-china/|title=Hamilton to take five-place grid penalty in China|publisher=F1 Fanatic|accessdate=12. 4. 2012}}</ref> :{{note|a|2}} [[Jean-Éric Vergne]] započeo s boksove jer je napravio promjenu na auto prije utrke. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 56 | 1:36:26.929 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 56 | +20.626 | 5. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 56 | +26.012 | 7. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 56 | +27.924 | 6. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 56 | +30.483 | 11. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 56 | +31.491 | 10. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 56 | +34.597 | 14. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} '''[[Pastor Maldonado]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 56 | +35.643 | 13. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 56 | +37.256 | 9. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} '''[[Kamui Kobayashi]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 56 | +38.720 | 3. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 56 | +41.066 | 8. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 56 | +42.273 | 15. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 56 | +42.779 | 12. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 56 | +50.573 | 4. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 56 | +51.213 | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 56 | +51.756 | 24. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 56 | +1:03.156 | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 55 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 55 | +1 Krug | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 55 | +1 Krug | 21. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 55 | +1 Krug | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 54 | +2 Kruga | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 23. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 53 | +3 Kruga | 18. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 12 | Točak | 2. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 45 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="center" | 43 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 37 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 36 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 28 |- |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 88 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 64 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 37 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | align="center" | 31 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 26 |- |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 1. pobjeda i 1. pol-pozicija za [[Nico Rosberg|Nica Rosberga]]; * 1. i jedini najbrži krug za [[Kamui Kobayashi]]. === Konstruktori === * 10. pobjeda za [[Mercedes GP|Mercedes]]; * 1. najbrži krug za [[Sauber]]. === Motor === * 90. pobjeda za Mercedes. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Chinese Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/12/china/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/12/china/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/12/china/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/12/china/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/12/china/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/chine.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Kine]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Malezije 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Bahreina 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Kine 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Kine 2013.]] }} {{F1GP 10-19}} [[Kategorija:2012. u Kini]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Kina]] [[Kategorija:Velike nagrade Kine|2012]] 3qeapomzu50sboa2kelrhgzh4qbp39t Saobraćaj u Azerbejdžanu 0 165966 3426075 3411558 2022-07-30T12:27:45Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Preuređivanje}}[[Datoteka:Bay in Baku.JPG|mini|250px|desno|[[Baku]] je najveća luka na [[Kaspijsko jezero|Kaspijskom jezeru]]]] [[Azerbejdžan]] je [[Evroazija|evroazijska]] zemlja u području [[Kavkaz]]a, koje ima izuzetno povoljan prometni položaj. Zbog toga zemlja ima izvanredne uvjete za razvoj prometa, ali je on slabije razvijen zbog stalne nestabilnosti područja. Najvažniji prometni pravci u zemlji su putevi istok-zapad, od [[Crno more|Crnog mora]] do [[Kaspijsko jezero|Kaspijskog jezera]], i sjever-jug, od [[Istočna Evropa|istočne Evrope]] do [[Bliski istok|Srednjeg istoka]]. Veoma izražen planinski karakter zemlje također znatna prepreka razvoju prometa, naročito na zapadu zemlje, gdje se pružaju veoma visoke planine. [[Azerbejdžan]] ima razvijen cestovni, željeznički, zračni i vodeni saobraćaj. Najveći prometni čvor je glavni grad, [[Baku]]. ==Željeznički saobraćaj== Po podacima iz 1993. godine ukupna dužina [[željeznica|željezničke mreže]] u domenu javnog saobraćaja u [[Azerbejdžan]]u je bila 2.932 km, ode čega je 1.278 km elektrifikovana. Ovo se odnosi na pruge širokog kolosijeka (1520 mm),<ref>{{Cite web|url=http://www.indexmundi.com/azerbaijan/railways.html|title=Azerbaijan Railways - Transportation|website=www.indexmundi.com|accessdate=2016-10-08}}</ref> osobene za zemlje bivšeg [[SSSR]]a. Ovi podaci ne uključuju industrijske i druge pomoćne pruge. Gradska željeznica razvijena je u [[Baku]]u, gdje postoji i [[Metro Baku|metro sistem]].<ref>{{Cite web|url=http://metro.gov.az/#|title=Bakı Metropoliteni|website=metro.gov.az|accessdate=2016-10-08}}</ref> [[Baku]] i drugi veći gradovi posjeduju i [[tramvaj]]ski prijevoz. '''Željeznička veza sa susjednim zemljama''': * {{ZID|Rusija}} - da * {{ZID|Gruzija}} - da, trenutno izgradnja pruge standardnog kolosijeka * {{ZID|Armenija}} - da, ali je saobraćaj u prekidu * {{ZID|Iran}} (preko enklave [[Nahičevan]]) - da, uz promjenu širine kolosijeka * {{ZID|Turska}} (preko enklave [[Nahičevan]]) - ne, trenutno izgradnja pruge standardnog kolosijeka Godine 2005. potpisan je sporazum između [[Gruzija|Gruzije]], [[Turska|Turske]] i [[Azerbejdžan]]a o izgradnji zajedničke željezničke linije [[Kars]] ([[Turska]]) - [[Tbilisi]] - [[Baku]] <ref>{{Cite web|url=http://georgiatoday.ge/news/1380/Passenger-Trains-for-Baku-Tbilisi-Kars-Railway-to-Launch-2016-|title=Passenger Trains for Baku-Tbilisi-Kars Railway to Launch 2016|website=Georgia Today on the Web|accessdate=2016-10-08}}</ref>standardne širine kolosijeka. Gradnja ove pruge izazvala je velike političke teškoće i ogorčenost [[Rusija|Rusije]]. ==Cestovni saobraćaj== [[Datoteka:E-roads-Caucasus-countries.png|mini|250px|desno|[[Evropski koridori]] u zemljama [[Zakavkazje|Zakavkazja]]]] Ukupna dužina cesta u [[Azerbejdžan]]u u 1998. godini je 24.981 km, od čega je sa tvrdom podlogom 23.057 km (najčešće u vrlo lošem stanju). Pravih autocesta nema, ali na prilazima velikim gradovima postoje bolje prometnice sa 3 i 4 trake. Posljednjih godina putna mreža se intenzivno obnavlja i širi. Najznačajniji magistalni putevi u državi kreći od glavnog grada [[Baku]]a i idu ka: * Sjeveru - [[Rusija]], [[Istočna Evropa]] * Zapadu - [[Gruzija]], [[Crno more]] * Jugu - [[Iran]], [[Bliski istok]] ==Vodeni saobraćaj== [[Datoteka:TurkmenbashiSea.jpg|mini|250px|desno|[[Kaspijsko jezero]]]] [[Azerbejdžan]] je zemlja s dugim izlazom na [[Kaspijsko jezero]], najveće na svijetu i jedno od najpromenijih sa velikim brojem izlaznih zemalja. Ono je preko [[Volga|Volge]], [[Don]]a i [[Kanal Volga-Don|Kanala Volga-Don]] u vezi s otvorenim svjetskim vodama, što dodatno stvara prednosti duge obale. Najvažnije primorske luke su [[Baku]],<ref>{{Cite web|url=http://bakuseaport.az/eng.html|title=.::Baku Sea Port::.|website=wayback.archive.org|accessdate=2016-10-08|archive-date=14. 9. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110914103219/http://bakuseaport.az/eng.html|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Sumgait]] i [[Lenkoran]]. Sa druge strane, unutrašnjost države ispresijecana je malim i plitkim rijekama s vrlo niskim ljetnim vodostajima, pa nema unutarnjih plovnih putova. ==Gasovodi i naftovodi== * [[Gasovod]]: 1.130 km (1992.) * [[Naftovod]]: 1.240 km (1992.) ==Zračni saobraćaj== U [[Azerbejdžan]]u postoji nekoliko [[aviokompanija]], od kojih je najvažnije državno preduzeće "[[Azerbaijan Airlines]]". U zemlji postoji 69 službeno upisanih [[aerodrom]]a (2007. godine), od čega 29 sa tvrdom podlogom. Sa [[IATA]] kodom je ukupno 3 aerodroma: * [[Međunarodni aerodrom Hejdar Alijev]] u [[Baku]]u - GYD * [[Međunarodna aerodrom Gandža]] u [[Gandža]] - KVD * [[Međunarodna aerodrom Nahčivan]] u [[Nahičevan|Nahčivanu]] - NAJ [[Međunarodni aerodrom Hejdar Alijev]] u [[Baku]]u daleko je najprometniji aerodrom u [[Azerbejdžan]]u, dok su ostali aerodromi mali i povezani putem nekoliko linija samo s prijestolnicom [[Baku]]om i [[Moskva|Moskvom]]. == Također pogledajte == * [[Azerbejdžan]] {{Commonscat|Transport in Azerbaijan}} == Reference == {{Refspisak|}} [[Kategorija:Saobraćaj u Azerbejdžanu]] 5grx0p11jnzbyqjnahnx9xvqkrh5mq1 Velika nagrada Bahreina 2012. 0 165969 3426247 3233422 2022-07-31T01:20:19Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|BHR}} Velika nagrada [[Bahrein]]a 2012. |slika = Bahrain International Circuit--Grand Prix Layout.svg |broj_utrka = 4. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 22. april 2012. |službeni_naziv = 2012 Formula 1 [[Gulf Air]] [[Velika nagrada Bahreina|Bahrain Grand Prix]] |naziv_staze = '''Bahrain International Circuit''', [[Sakhir]], [[Bahrein]] |broj_krugova = 57 |dužina_km = 5.412 |dužina_t_km = 308.238 |rekord_kruga = 1:30.252 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br />{{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] |pp_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |pp_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pp = 1:32.422 |pobjednik = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |pobjednička_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pobjednika = 1h 35m 10.990s<br/>(194.301 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |drugoplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_drugoplasiranog = +3.333s |trećeplasirani = {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] |trećeplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +10.194s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |nk_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |najbrži_krug = 1:36.379 <small>(41. krug)</small> }} '''Velika nagrada Bahreina 2012.''' (službeno poznata kao '''"2012 Formula 1 Gulf Air Bahrain Grand Prix"''')<ref>{{cite news|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/bahrain_867/|title=Bahrein|publisher=web.archive.org|accessdate=7. 11. 2020|archive-date=9. 4. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120409102442/http://www.formula1.com/races/in_detail/bahrain_867/|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 22. aprila 2012. na stazi [[Međunarodna staza Bahrein|Bahrain International Circuit]] u [[Sakhir]]u, u [[Bahrein]]u. Ovo je bila četvrta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 8. utrka za [[Velika nagrada Bahreina|Veliku nagradu Bahreina]]. To je prva Formula 1, koja se vratila u Bahrein, nakon što je utrka u 2011. otkazana zbog [[Protesti u Bahreinu 2011-2012|anti-vladinih protesta]]. Utrka je podržana od GP2 Serija. Vozač [[Red Bull Racing]]a [[Sebastian Vettel]] osvojio je prvu pol-poziciju u sezoni i ukupno 31. u karijeri; ostvario je svoju prvu pobjedu u sezoni. Drugo mjesto zauzeo je [[Kimi Räikkönen]] iz [[Lotus F1 Team|Lotusa]], a treće mjesto osvojio je [[Romain Grosjean]] na drugom Lotusu. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:33.572 | | 11 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.877 | +0.305 | 21 |- align="center" valign="top" ! 3. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:34.150 | +0.578 | 26 |- align="center" valign="top" ! 4. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:34.249 | +0.677 | 23 |- align="center" valign="top" ! 5. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:34.277 | +0.705 | 14 |- align="center" valign="top" ! 6. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:34.344 | +0.772 | 26 |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:34.483 | +0.911 | 17 |- align="center" valign="top" ! 8. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:34.552 | +0.980 | 22 |- align="center" valign="top" ! 9. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.609 | +1.037 | 18 |- align="center" valign="top" ! 10. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.847 | +1.275 | 20 |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:35.024 | +1.452 | 22 |- align="center" valign="top" ! 12. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:35.268 | +1.696 | 25 |- align="center" valign="top" ! 13. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:35.436 | +1.864 | 21 |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:35.497 | +1.925 | 24 |- align="center" valign="top" ! 15. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:35.719 | +2.147 | 19 |- align="center" valign="top" ! 16. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:35.929 | +2.357 | 24 |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:36.195 | +2.623 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:36.330 | +2.758 | 11 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:36.484 | +2.912 | 18 |- align="center" valign="top" ! 20. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:36.591 | +3.019 | 20 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.467 | +3.895 | 18 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:38.006 | +4.434 | 18 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:38.877 | +5.305 | 19 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:39.996 | +6.424 | 23 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:32.816 | | 35 |- align="center" valign="top" ! 2. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.262 | +0.446 | 26 |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.525 | +0.709 | 28 |- align="center" valign="top" ! 4. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:33.747 | +0.931 | 26 |- align="center" valign="top" ! 5. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:33.862 | +1.046 | 32 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:34.246 | +1.430 | 28 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:34.411 | +1.595 | 34 |- align="center" valign="top" ! 8. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.449 | +1.633 | 31 |- align="center" valign="top" ! 9. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.615 | +1.799 | 32 |- align="center" valign="top" ! 10. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:34.893 | +2.077 | 34 |- align="center" valign="top" ! 11. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:34.895 | +2.079 | 29 |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.941 | +2.125 | 30 |- align="center" valign="top" ! 13. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:35.183 | +2.367 | 33 |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:35.229 | +2.413 | 26 |- align="center" valign="top" ! 15. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:35.459 | +2.643 | 38 |- align="center" valign="top" ! 16. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:35.913 | +3.097 | 33 |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:35.968 | +3.152 | 35 |- align="center" valign="top" ! 18. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:36.169 | +3.353 | 30 |- align="center" valign="top" ! 19. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:36.587 | +3.771 | 33 |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.803 | +4.987 | 33 |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:37.812 | +4.996 | 28 |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:39.649 | +6.833 | 27 |- align="center" valign="top" ! 23. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 24. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | – | | 0 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:33.254 | | 14 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.401 | +0.147 | 14 |- align="center" valign="top" ! 3. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.663 | +0.409 | 15 |- align="center" valign="top" ! 4. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:33.782 | +0.528 | 16 |- align="center" valign="top" ! 5. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:33.796 | +0.542 | 16 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:33.899 | +0.645 | 14 |- align="center" valign="top" ! 7. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:33.976 | +0.722 | 14 |- align="center" valign="top" ! 8. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:34.197 | +0.943 | 14 |- align="center" valign="top" ! 9. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.401 | +1.147 | 16 |- align="center" valign="top" ! 10. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.895 | +1.641 | 11 |- align="center" valign="top" ! 11. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:34.918 | +1.664 | 12 |- align="center" valign="top" ! 12. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:34.977 | +1.723 | 12 |- align="center" valign="top" ! 13. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:35.067 | +1.813 | 17 |- align="center" valign="top" ! 14. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:35.128 | +1.874 | 14 |- align="center" valign="top" ! 15. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:35.336 | +2.082 | 22 |- align="center" valign="top" ! 16. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:35.536 | +2.282 | 15 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:35.623 | +2.369 | 16 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:35.694 | +2.440 | 19 |- align="center" valign="top" ! 19. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:35.773 | +2.519 | 21 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:36.532 | +3.278 | 17 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.267 | +4.013 | 18 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.654 | +4.400 | 18 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:38.973 | +5.719 | 11 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:39.221 | +5.967 | 9 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:34.308 | 1:33.527 | '''1:32.422''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:34.813 | '''1:33.209''' | 1:32.520 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:34.015 | 1:33.311 | 1:32.637 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:34.792 | 1:33.416 | 1:32.711 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:34.588 | 1:33.219 | 1:32.821 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:33.988 | 1:33.556 | 1:32.912 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.041 | 1:33.246 | 1:33.008 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | '''1:33.814''' | 1:33.660 | 1:33.394 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.760 | 1:33.403 | – | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:34.624 | 1:33.510 | – | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:34.552 | 1:33.789 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:34.131 | 1:33.806 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:34.601 | 1:33.807 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:34.372 | 1:33.912 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:34.466 | 1:34.017 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:34.852 | 1:36.132 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:34.639 | – | | 21.'''*''' |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:34.865 | | | 22.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 19. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:35.014 | | | 17. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:35.823 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.683 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:37.883 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 23. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.905 | | | 23. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:38.314 | | | 24. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:40.380 |} :{{note|a|1}} [[Pastor Maldonado]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača.<ref>{{cite news|url=http://www.autosport.com/news/report.php/id/99020|title=Williams driver Pastor Maldonado set for Bahrain Grand Prix gearbox penalty|publisher=Autosport.com|accessdate=21. 4. 2012}}</ref> :{{note|a|2}} [[Michael Schumacher]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača.<ref>{{cite news|url=http://sportsport.ba/auto_moto/schumacher-zbog-kazne-starta-sa-22-pozicije/79113|title=Schumacher zbog kazne starta sa 22. pozicije|publisher=sportsport.ba|accessdate=22. 4. 2012}}</ref> == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 57 | 1:35:10.990 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 57 | +3.333 | 11. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 57 | +10.194 | 7. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 57 | +38.788 | 3. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 57 | +55.460 | 5. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Paul di Resta]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 57 | +57.543 | 10. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 57 | +57.803 | 9. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 57 | +58.984 | 2. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 57 | +1:04.999 | 14. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 57 | +1:11.490 | 22. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 57 | +1:12.702 | 8. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 57 | +1:16.539 | 13. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 57 | +1:30.334 | 12. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 57 | +1:33.723 | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 56 | +1 Krug | 6. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 56 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 56 | +1 Krug | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 55 | Auspuh | 4. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 55 | +2 Kruga | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 55 | +2 Kruga | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 55 | +2 Kruga | 24. ! |- align="center" valign="top" ! 22. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 54 | Kočnice | 15. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 25 | Probijanje gume | 21. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 24 | Motor | 19. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 53 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 49 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 48 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="center" | 43 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 43 |- |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 101 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 92 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 57 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 45 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 37 |- |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 22. pobjeda i 10. najbrži krug za [[Sebastian Vettel|Sebastiana Vettela]]; * 1. podijum za [[Romain Grosjean|Romaina Grosjeana]]. === Konstruktori === * 28. pobjeda za [[Red Bull Racing]]. === Motor === * 143. pobjeda za [[Renault F1|Renault]]. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Bahrain Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/13/bahrain/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/13/bahrain/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/13/bahrain/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/13/bahrain/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/13/bahrain/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/bahrein.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Bahreina]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Kine 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Španije 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Bahreina 2010.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Bahreina 2013.]] }} {{F1GP 10-19}} [[Kategorija:2012. u Bahreinu]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Bahrein]] [[Kategorija:Velike nagrade Bahreina|2012]] 8skx0ngen30ppu19wycv2prlyrmkra2 Velika nagrada Španije 2012. 0 166644 3426257 3233477 2022-07-31T01:25:32Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|ŠPA}} Velika nagrada [[Španija|Španije]] 2012. |slika = Formula1 Circuit Catalunya.svg |broj_utrka = 5. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 13. maj 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Velika nagrada Španije|Gran Premio de España]] [[Banco Santander|Santander]] 2012 |naziv_staze = '''Circuit de Catalunya''', [[Montmeló]], [[Španija]] |broj_krugova = 66 |dužina_km = 4.655 |dužina_t_km = 307.104 |rekord_kruga = 1:21.670 ([[Formula 1 – sezona 2008.|2008.]])<br />{{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |pp_vozač = {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] |pp_ekipa = [[Williams F1|Williams-Renault]] |vrijeme_pp = 1:22.285 |pobjednik = {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] |pobjednička_ekipa = [[Williams F1|Williams-Renault]] |vrijeme_pobjednika = 1h 39m 09.145s<br/>(185.837 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |drugoplasirana_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_drugoplasiranog = +3.195s |trećeplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |trećeplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +3.884s |nk_vozač = {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] |nk_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |najbrži_krug = 1:26.250 <small>(53. krug)</small> }} '''Velika nagrada Španije 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Gran Premio de España Santander 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/spain_868/circuit_diagram.html|title=Španija|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=7. 11. 2020|archive-date=29. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130529025407/http://www.formula1.com/races/in_detail/spain_868/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 13. maja 2012. na stazi [[Catalunya (staza)|Circuit de Catalunya]] u [[Montmeló]]u, u [[Španija|Španiji]]. Ovo je bila peta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 42. utrka za [[Velika nagrada Španije|Veliku nagradu Španije]]. Vozač [[Williams F1|Williams]]a [[Pastor Maldonado]] ostvario je svoj prvu i jedinu pol-poziciju i pobijedio u svojoj prvoj i jedinoj utrci Formule 1; Ovo je prva pobjeda za vozača venecuelanskog porijekla. Drugo mjesto zauzeo je [[Fernando Alonso]] iz [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja, a treće mjesto osvojio je vozač [[Lotus F1 Team|Lotus]]a [[Kimi Räikkönen]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.430 | | 20 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:24.808 | +0.378 | 18 |- align="center" valign="top" ! 3. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.912 | +0.482 | 28 |- align="center" valign="top" ! 4. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.996 | +0.566 | 24 |- align="center" valign="top" ! 5. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.120 | +0.690 | 24 |- align="center" valign="top" ! 6. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.187 | +0.757 | 15 |- align="center" valign="top" ! 7. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.217 | +0.787 | 16 |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:25.252 | +0.822 | 20 |- align="center" valign="top" ! 9. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.285 | +0.855 | 29 |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:25.339 | +0.909 | 24 |- align="center" valign="top" ! 11. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.367 | +0.937 | 22 |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:25.433 | +1.003 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:25.539 | +1.109 | 23 |- align="center" valign="top" ! 14. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.607 | +1.177 | 20 |- align="center" valign="top" ! 15. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:25.918 | +1.488 | 19 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:26.226 | +1.796 | 24 |- align="center" valign="top" ! 17. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:26.297 | +1.867 | 18 |- align="center" valign="top" ! 18. | 11 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:26.630 | +2.200 | 21 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:27.475 | +3.045 | 20 |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:28.267 | +3.837 | 21 |- align="center" valign="top" ! 21. | 20 | align="left" | {{ZD|SAD}} [[Alexander Rossi]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:28.448 | +4.018 | 25 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:28.633 | +4.203 | 22 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:29.107 | +4.677 | 19 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Dani Clos]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:31.618 | +7.188 | 19 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:23.399 | | 38 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.563 | +0.164 | 38 |- align="center" valign="top" ! 3. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.771 | +0.372 | 41 |- align="center" valign="top" ! 4. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:23.909 | +0.510 | 32 |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.918 | +0.519 | 32 |- align="center" valign="top" ! 6. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.964 | +0.565 | 37 |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:24.065 | +0.666 | 34 |- align="center" valign="top" ! 8. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:24.080 | +0.681 | 36 |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.214 | +0.815 | 41 |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.365 | +0.966 | 22 |- align="center" valign="top" ! 11. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.418 | +1.019 | 35 |- align="center" valign="top" ! 12. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.422 | +1.023 | 32 |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:24.468 | +1.069 | 40 |- align="center" valign="top" ! 14. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.600 | +1.201 | 33 |- align="center" valign="top" ! 15. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.688 | +1.289 | 30 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.733 | +1.334 | 34 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.769 | +1.370 | 37 |- align="center" valign="top" ! 18. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.047 | +1.648 | 42 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.296 | +2.897 | 36 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.740 | +3.341 | 35 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.314 | +3.915 | 27 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.664 | +4.265 | 30 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.235 | +4.836 | 26 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | – | | 2 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.168 | | 13 |- align="center" valign="top" ! 2. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:23.336 | +0.168 | 19 |- align="center" valign="top" ! 3. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:23.350 | +0.189 | 19 |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.578 | +0.410 | 13 |- align="center" valign="top" ! 5. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:23.742 | +0.574 | 22 |- align="center" valign="top" ! 6. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:23.807 | +0.639 | 15 |- align="center" valign="top" ! 7. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:23.833 | +0.665 | 14 |- align="center" valign="top" ! 8. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:23.909 | +0.741 | 13 |- align="center" valign="top" ! 9. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.936 | +0.768 | 16 |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:24.070 | +0.902 | 24 |- align="center" valign="top" ! 11. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.179 | +1.011 | 16 |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.323 | +1.155 | 17 |- align="center" valign="top" ! 13. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.331 | +1.163 | 15 |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:24.409 | +1.241 | 18 |- align="center" valign="top" ! 15. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.599 | +1.431 | 15 |- align="center" valign="top" ! 16. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.778 | +1.610 | 15 |- align="center" valign="top" ! 17. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:24.825 | +1.657 | 17 |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:25.911 | +2.743 | 20 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.587 | +3.419 | 20 |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.469 | +4.301 | 18 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.689 | +4.521 | 16 |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.207 | +5.039 | 24 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.373 | +5.205 | 13 |- align="center" valign="top" ! 24. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | – | | 2 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:23.380 | '''1:22.105''' | '''1:22.285''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:23.276 | 1:22.862 | 1:22.302 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.248 | 1:22.667 | 1:22.424 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.406 | 1:22.856 | 1:22.487 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.261 | 1:22.773 | 1:22.533 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.370 | 1:22.882 | 1:23.005 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.850 | 1:22.884 | – | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.757 | 1:22.904 | – | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:23.386 | 1:22.897 | – | 9. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 10. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:23.510 | 1:22.944 | | 10. |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.592 | 1:22.977 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:23.852 | 1:23.125 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:23.720 | 1:23.177 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.362 | 1:23.265 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:23.906 | 1:23.442 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:23.886 | 1:23.444 | | 16. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:24.981 | | | 17. |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:25.277 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:25.507 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:26.582 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.032 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.555 | | | 22. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:28.363 |- align="center" valign="top" ! NK | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:31.122 | | | 23.'''*''' |- align="center" valign="top" ! DSK | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | '''1:22.583''' | 1:22.465 | 1:21.707 | 24.'''*''' |} :{{note|a|1}} [[Lewis Hamilton]] – Počeo je sa 24. pozicije zbog isključenja iz kvalifikacionih rezultata. Hamilton se kvalifikovali na pol-pozicije, ali je bio diskvalifikovan jer je zaustavio svoj automobil na stazi i u automobilu nije bilo dovoljno goriva za povratak u boks. Bez goriva u rezervoaru, [[Međunarodna Automobilska Federacija|FIA]] nije uspjela uzeti uzorak i provjeriti smjesu.<ref>{{cite news|url=http://sportsport.ba/auto_moto/hamilton-diskvalifikovan-maldonado-starta-prvi/80356|title=Hamilton diskvalifikovan, Maldonado starta prvi|publisher=sportsport.ba|accessdate=13. 5. 2012}}</ref> :{{note|a|2}} [[Narain Karthikeyan]] nije uspio ostvariti Q1 107% vrijeme; ali je dobio dozvolu za utrku od sudija. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} '''[[Pastor Maldonado]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 66 | 1:39:09.145 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 66 | +3.195 | 2. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 66 | +3.884 | 4. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 66 | +14.799 | 3. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} '''[[Kamui Kobayashi]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 66 | +1:04.641 | 9. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 66 | +1:07.576 | 7. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 66 | +1:17.919 | 6. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 66 | +1:18.140 | 24. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 66 | +1:25.246 | 10. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 65 | +1 Krug | 13. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 65 | +1 Krug | 11. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 65 | +1 Krug | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 65 | +1 Krug | 15. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 65 | +1 Krug | 12. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 65 | +1 Krug | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 65 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 65 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 64 | +2 Kruga | 21. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 63 | +3 Kruga | 22. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 37 | Prijenos | 5. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 35 | Prijenos | 20. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 22 | Točak | 23. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 12 | Nesreća | 17. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 12 | Nesreća | 8. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 61 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 61 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 53 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 49 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 48 |- |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 109 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 98 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 84 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 63 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 43 |- |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * Prva i jedina pobjeda, prva i jedina pol-pozicija, prvo i jedino podijum za [[Pastor Maldonado|Pastora Maldonada]]; * 1. najbrži krug za [[Romain Grosjean|Romaina Grosjeana]]. === Konstruktori === * 114. pobjeda za [[Williams F1|Williams]]. === Motor === * 144. pobjeda za [[Renault F1|Renault]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Spanish Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/14/spain/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/14/spain/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/14/spain/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/14/spain/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/14/spain/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/espagne.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Španije]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Bahreina 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Monaka 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Španije 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Španije 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Španiji]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Španija]] [[Kategorija:Velike nagrade Španije|2012]] sv4z9s0twqwx0b1gnfb8l87yuvhsd5n Svjetsko prvenstvo u snukeru 0 167164 3426139 3411986 2022-07-30T15:24:01Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija snuker turnir | ime = Svjetsko prvenstvo<br/>u snukeru | slika = | lokacija = [[Crucible Theatre]], [[Sheffield]] | država = {{ZID|Engleska}} | osnovan = 1927. | organizacija = [[WPBSA]] | nagradni_fond = 2.395.000 [[Britanska funta|funti]] | trenutni_šampion = {{ZD|ENG}} [[Ronnie O'Sullivan]] | posljednje_izdanje = [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2022.|2022.]] | posljednji_osvajač = | web_stranica = {{URL|https://www.cruciblesnooker.com/}} }} '''Svjetsko prvenstvo u snukeru''' najvredniji je profesionalni [[snuker]]ski [[Spisak snukerskih turnira|turnir]]. Uz [[UK Championship (snuker)|UK Championship]] i [[Masters (snuker)|Masters]], čini tzv. [[Trostruka kruna (snuker)|Trostruku krunu]] u snukeru. Prvo svjetsko prvenstvo održano je [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1927.|1927]]; od [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1977.|1977.]] održava se u [[Crucible Theatre]]u u [[Sheffield]]u. U modernoj eri najviše uspjeha imaju [[Stephen Hendry]] i [[Ronnie O'Sullivan]] sa sedam titula, a slijede [[Steve Davis]] i [[Ray Reardon]] sa šest. == Historija == [[Datoteka:World Snooker Chamionship Trophy edited.JPG|mini|desno|150px|Pobjednički pehar]] Prvo prvenstvo održano je [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1927.|1927]], a pionir snukera, [[Joe Davis]], pomogao je u njegovoj organizaciji. Mečevi su igrani na više lokacija, a finale je održano u [[Birmingham]]u. Davis je postao prvi svjetski prvak pobjedom nad [[Tom Dennis|Tomom Dennisom]] 20-11. Nagrada je iznosila šest funti i deset [[šiling]]a.<ref name="Turner">[http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html "World Professional Championship"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130416080933/http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/world.html |date=16. 4. 2013 }}, ''Snukerska arhiva Chrisa Turnera''.</ref> Najveći brejk napravio je Albert Cope (60 poena). Sljedećih godina finale je održavano na različitim lokacijama. Davis je pobijedio na svakom prvenstvu do [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1940.|1940.]] Uprkos porastu interesa za snuker, na [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1931.|SP-u 1931.]] bila su samo dva učesnika. Meč je odigran u stražnjoj sobi jednog ''puba'' u [[Nottingham]]u, čiji je vlasnik bio Dennis.<ref name="Turner"/> No, činjenica da je igrao na vlastitom stolu nije mu pomogla: Davis je slavio 25–21 i osvojio petu uzastopnu titulu. Godine 1940. Davis je savladao svog mlađeg brata [[Fred Davis (snuker)|Freda]] 37–36. Zbog [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] prvenstva nisu održavana do [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1946.|1946]], kad je Davis 15. put osvojio titulu, što je rekord koji još nije dostignut. Davis više nije učestvovao ni na jednom prvenstvu iako se nastavio profesionalno baviti snukerom. [[Walter Donaldson (snuker)|Walter Donaldson]] pobijedio je [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1947.|1947]], nakon čega je dominaciju preuzeo Fred Davis, pobijedivši [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1948.|1948]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1949.|1949.]] i [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1951.|1951.]] Godine 1952, kao posljedica neslaganja između nekih igrača i [[BACC]]-a, održana su dva prvenstva: [[Profesionalno matchplay prvenstvo 1952.|Profesionalno matchplay prvenstvo]], koje su organizirali igrači i koje je većina smatrala "pravim" svjetskim prvenstvom (ono se nastavilo održavati do [[Profesionalno matchplay prvenstvo 1957.|1957]]), i BACC-jevo prvenstvo, koje je održano samo još jednom. U međuvremenu, "službeno" [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1952.|svjetsko prvenstvo]] privuklo je samo dva učesnika: [[Horace Lindrum|Horacea Lindruma]] ([[Australija]]) i [[Clark McConachy|Clarka McConachyja]] ([[Novi Zeland]]); Lindrum je pobijedio i njegovo ime upisano je na službeni trofej. Nakon osnivanja [[WPBSA]] ({{en|World Professional Billiards and Snooker Association}}), koja je preuzela nadzor nad profesionalnim snukerom od BACC-a, SP priređuje se od [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1969.|1969.]] jednom godišnje kao turnir na ispadanje. Te godine prvak je bio [[John Spencer (snuker)|John Spencer]], ali je dominaciju u 1970-ima preuzeo [[Ray Reardon]] sa šest titula u periodu od [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1970.|1970.]] do [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1978.|1978.]] Godina [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1976.|1976.]] bila je prva u kojoj je sponzor prvenstva bila marka [[cigareta]] "Embassy". Sljedeće godine SP preselilo se u Crucible Theatre, a [[BBC]] je počeo osiguravati [[televizija|TV-prijenos]]. Kapacitet Cruciblea iznosi 960 mjesta, a prvi redovi tek su nekoliko stopa udaljeni od samih igrača. Baš u ovom periodu snuker je počeo privlačiti veliku TV-publiku i za mnoge ljubitelje ove igre Crucible je sinonim za snuker. Najviše uspjeha u Crucibleu imali su [[Steve Davis]] sa šest titula tokom 1980-ih i [[Stephen Hendry]] sa sedam titula u 1990-ima. Posljednjih godina prvenstvo je otvorenije; u 2000-ima je bilo šest osvajača titule. U [[Finale Svjetskog prvenstva u snukeru 1985.|finalu 1985.]] [[Dennis Taylor]] pobijedio je Stevea Davisa 18–17 na posljednjoj crnoj kugli u posljednjem frejmu. To je bio jedan od najneizvjesnijih mečeva u historiji snukera. Završen je u 00:19 po lokalnom vremenu, ali su ga kasnije nadmašila finala iz [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2006.|2006]] (00:52) i [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2007.|2007]] (00:55). Zakonske odredbe iz 2003. zabranile su reklamiranje [[duhan]]skih kompanija, uključujući i njihovo sponzoriranje sportskih takmičenja. "Embassy" je dobio specijalnu dozvolu da bude sponzor SP-a do [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2005.|2005]]. Sljedeće godine druga kladionica, [[888.com]], preuzela je sponzorstvo potpisavši ugovor na pet godina<ref>{{cite web|title=Snooker: Steve's defeat is a right sickener |url= http://www.highbeam.com/doc/1G1-140900447.html|publisher=[[Daily Record (Škotska)|Daily Record]] na [[HighBeam Research]]u |access-date=6. 4. 2013|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140611124511/http://www.highbeam.com/doc/1G1-140900447.html |archivedate=11. 6. 2014|url-status=dead}} (potrebna pretplata)</ref>, ali se povukla nakon samo tri godine.<ref>{{cite web |url= http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/other_sports/snooker/7544214.stm |title= Huge financial blow hits snooker |publisher= BBC Sport |date= 6. 8. 2008}}</ref> Dana 15. aprila 2009. na službenom sajtu World Snookera objavljeno je da će Betfred biti sponzor SP-a u sljedeće četiri godine.<ref>{{cite web |url= http://www.worldsnooker.com/ws_announcements-54293.htm |title= World Snooker: Betfred.com Named Title Sponsor for the World Snooker Championship |access-date=6. 5. 2014 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120619152931/http://www.worldsnooker.com/ws_announcements-54293.htm |archivedate=19. 6. 2012 |url-status= dead}}</ref> Sponzor izdanja za 2013. bila je kladionica Betfair, a 2014. Dafabet.<ref>{{cite web|title=Dafabet to Sponsor World Championship |url= http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~3720833,00.html |website= worldsnooker.com |access-date=31. 3. 2014}}</ref> Dana 27. aprila 2009. potvrđeno je da će SP ostati u Crucibleu na još pet godina (do 2014).<ref>{{cite web |url= http://www.worldsnooker.com/ws_announcements%28Snooker_Showpiece_Stays_At_The_Crucible%29-1113.htm |title= Snooker Showpiece Stays At The Crucible |publisher= World Snooker |access-date= 19. 6. 2012 |archive-date= 7. 12. 2010 |archive-url= https://web.archive.org/web/20101207063023/http://www.worldsnooker.com/ws_announcements%28Snooker_Showpiece_Stays_At_The_Crucible%29-1113.htm |url-status= bot: unknown }}</ref> Dana 30. aprila 2010. objavljeno je da je taj dogovor produžen do 2015.<ref>{{cite web |url= http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~2196986,00.html |title= World Snooker increases commitment to Sheffield |publisher= World Snooker}}</ref> Godine 2016. donesena je odluka da SP ostane u Crucibleu najmanje do 2027.<ref>{{cite web |url= https://wst.tv/world-championship-stays-in-sheffield-until-2027/ |title= World Championship Stays in Sheffield until 2027 |date= 2. 5. 2016 |access-date= 4. 5. 2021 |url-status=live}}</ref> Dana 23. aprila 2014. glavni čovjek World Snookera [[Barry Hearn]] najavio je nekoliko promjena koje su stupile na snagu od prvenstva 2015. Svi svjetski prvaci imaju priliku igrati u kvalifikacijama. Prvih 16 nosilaca i dalje su automatski kvalificirani za prvo kolo u Crucibleu, ali svi nepostavljeni igrači moraju početi s nastupom u prvom kolu kvalifikacija. Ukupan broj učesnika povećan je sa 128 na 144; dodatna mjesta dostupna su bivšim svjetskim prvacima i igračima iz zemalja u kojima je snuker u ekspanziji.<ref>{{cite web|title=World Snooker: Stephen Hendry and other champions could return|url=http://www.bbc.com/sport/0/snooker/27130513|publisher=[[BBC Sport]]|access-date=24. 4. 2014|date=23. 4. 2014}}</ref> == Pobjednici == {{Glavni|Spisak svjetskih prvaka u snukeru}} === Prvaci po državama (moderna era) === ''Zaključno sa SP 2022.'' {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Država !Igrači !Ukupno !Prva titula !Posljednja titula |- |align="left"|{{ZID|Engleska}} |10 |26 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1969.|1969.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2022.|2022.]] |- |align="left"|{{ZID|Škotska}} |3 |12 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1990.|1990.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2011.|2011.]] |- |align="left"|{{ZID|Vels}} |3 |10 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1970.|1970.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2018.|2018.]] |- |align="left"|{{ZID|Sjeverna Irska}} |2 |3 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1972.|1972.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1985.|1985.]] |- |align="left"|{{ZID|Australija}} |1 |1 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|2010.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|2010.]] |- |align="left"|{{ZID|Kanada}} |1 |1 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1980.|1980.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1980.|1980.]] |- |align="left"|{{ZID|Irska}} |1 |1 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997.]] |} === Prvaci po državama (sveukupno) === ''Zaključno sa SP 2022.'' {| class="wikitable" style="text-align: center;" |- !Država !Igrači !Ukupno !Prva titula !Posljednja titula |- |align="left"|{{ZID|Engleska}} |13 |57 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1927.|1927.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2022.|2022.]] |- |align="left"|{{ZID|Škotska}} |4 |14 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1947.|1947.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2011.|2011.]] |- |align="left"|{{ZID|Vels}} |3 |10 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1970.|1970.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2018.|2018.]] |- |align="left"|{{ZID|Sjeverna Irska}} |2 |3 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1972.|1972.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1985.|1985.]] |- |align="left"|{{ZID|Australija}} |2 |2 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1952.|1952.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|2010.]] |- |align="left"|{{ZID|Kanada}} |1 |1 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1980.|1980.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1980.|1980.]] |- |align="left"|{{ZID|Irska}} |1 |1 |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997.]] |[[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997.]] |} == Najuspješniji igrači u modernoj eri == Za početak moderne ere snukera uzima se 1969. godina, kad je prvenstvo promijenilo format i postalo turnir na ispadanje (dotad se igralo po sistemu izazova). {| class="wikitable sortable" style="font-size:100%; text-align: center; width:75%" |- ! Igrač ! Titule ! Finala ! Polufinala ili bolje ! [[Maksimalni brejk|147-ice]]<!--Broj maksimalnih brejkova koje je igrač postigao na SP-u--> ! Nastupi |- |align="left"|{{ZD|ŠKO}} '''[[Stephen Hendry]]''' |7 |2 |12 |align="right"|3 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|1995]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2009.|2009]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2012.|2012]]) |27 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Ronnie O'Sullivan]]''' |7 |1 |14 |align="right"| 3 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2003.|2003]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2008.|2008]]) |30 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] |6 |2 |11 |align="right"|0 |30 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} [[Ray Reardon]] |6 |1 |10 |align="right"|0 |19 |- |align="left"|{{ZD|ŠKO}} '''[[John Higgins (snuker)|John Higgins]]''' |4 |4 |11 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2020.|2020]]) |28 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' |4 |1 |7 |align="right"|0 |18 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} '''[[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]]''' |3 |1 |7 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2005.|2005]]) |24 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[John Spencer (snuker)|John Spencer]] |3 |1 |6 |align="right"|0 |18 |- |align="left"|{{ZD|SJI}} [[Alex Higgins]] |2 |2 |7 |align="right"|0 |19 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Shaun Murphy]]''' |1 |3 |5 |align="right"|0 |20 |- |align="left"|{{ZD|KAN}} [[Cliff Thorburn]] |1 |2 |6 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1983.|1983]]) |19 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[Peter Ebdon]] |1 |2 |4 |align="right"|0 |24 |- |align="left"|{{ZD|ŠKO}} '''[[Graeme Dott]]''' |1 |2 |3 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2022.|2022]]){{note||}} |21 |- |align="left"|{{ZD|IRS}} '''[[Ken Doherty]]''' |1 |2 |3 |align="right"|0 |19 |- |align="left"|{{ZD|SJI}} [[Dennis Taylor]] |1 |1 |5 |align="right"|0 |21 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Judd Trump]]''' |1 |2 |5 |align="right"|0 |13 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[John Parrott]] |1 |1 |3 |align="right"|0 |23 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} [[Terry Griffiths]] |1 |1 |3 |align="right"|0 |19 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[Joe Johnson (snuker)|Joe Johnson]] |1 |1 |2 |align="right"|0 |8 |- |align="left"|{{ZD|AUS}} '''[[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]]''' |1 |0 |3 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2022.|2022]]) |18 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Stuart Bingham]]''' |1 |0 |2 |align="right"|0 |16 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Jimmy White]]''' |0 |6 |10 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1992.|1992]]) |25 |- |align="left"|{{ZD|AUS}} [[Eddie Charlton]] |0 |2 |8 |align="right"|0 |22 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} '''[[Matthew Stevens]]''' |0 |2 |6 |align="right"|0 |18 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Ali Carter]]''' |0 |2 |3 |align="right"|1 ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2008.|2008]]) |18 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Barry Hawkins]]''' |0 |1 |5 |align="right"|0 |17 |- |align="left"|{{ZD|KIN}} '''[[Ding Junhui]]''' |0 |1 |3 |align="right"|0 |15 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} '''[[Kyren Wilson]]''' |0 |1 |3 |align="right"|0 |8 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[Nigel Bond]] |0 |1 |2 |align="right"|0 |15 |- |align="left"|{{ZD|JAR|1928}} [[Perrie Mans]] |0 |1 |2 |align="right"|0 |13 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[John Pulman]]<ref>Osim ovoga, Pulman je osvojio [[Professional Matchplay Championship 1957.|World Matchplay Championship 1957.]] i sedam puta odbranio titulu u izazivačkim mečevima u organizaciji BACC-a između 1964. i 1968, što ga je efektivno učinilo osmerostrukim svjetskim prvakom u periodu od 11 godina.</ref> |0 |1 |2 |align="right"|0 |11 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} [[Gary Owen (snuker)|Gary Owen]] |0 |1 |2 |align="right"|0 |7 |- |align="left"|{{ZD|ENG}} [[Graham Miles]] |0 |1 |1 |align="right"|0 |12 |- |align="left"|{{ZD|WAL}} [[Doug Mountjoy]] |0 |1 |1 |align="right"|0 |17 |- |align="left"|{{ZD|AUS}} [[Warren Simpson]] |0 |1 |1 |align="right"|0 |4 |} * Aktivni igrači su '''podebljani'''. * Navedeni su samo igrači koji su nastupili u finalu. {{note||}} – u kvalifikacijama == Rekordi i statistike == * Najviše titula ima [[Joe Davis]] (15), ali taj rekord postignut je u eri kad je bilo malo profesionalnih igrača i kad je za pobjedu trebalo daleko manje mečeva i vjerovatno nikad neće biti dostignut. * Prvi [[maksimalni brejk]] na nekom SP-u postigao je [[Cliff Thorburn]] [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1983.|1983.]] [[Ronnie O'Sullivan]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1997.|1997]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2003.|2003]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2008.|2008]]) i [[Stephen Hendry]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1995.|1995]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2009.|2009]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2012.|2012]]) jedini su kojima je to uspjelo više od jednom. [[Jimmy White]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1992.|1992]]), [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2005.|2005]]), [[Ali Carter]] (2008), [[Liang Wenbo]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2018.|2018]], kvalifikacije), [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2020.|2020]]), [[Graeme Dott]] (2022, kvalifikacije) i [[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]] (2022) preostali su igrači s ostvarenim maksimalnim brejkom na SP-u. * O'Sullivanov maksimum iz 1997, za koji mu je trebalo pet minuta i 20 sekundi, najbrži je maksimum u historiji profesionalnog snukera. * SP 2008. bilo je prvi rangirni turnir na kojem su postignuta dva maksimuma (u glavnom žrijebu). Postigli su ih O'Sullivan i Carter. * [[Fergal O'Brien]] jedini je koji je postigao [[trocifreni brejk]] u svom prvom frejmu uopće u Crucibleu ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1994.|1994]]). * Najduži frejm ikad odigran u Crucibleu trajao je 85 minuta, a odigrali su ga [[Mark Selby]] i [[Yan Bingtao]] 2022. * [[Luca Brecel]] najmlađi je igrač koji je ikad nastupio na SP-u (17 godina i 35 dana na SP-u 2012). Također je najmlađi igrač koji je postigao trocifreni brejk (116) na SP-u. * Hendry je najmlađi svjetski prvak ikad (21 godina i 106 dana na SP-u [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1990.|1990]]).<ref>[http://www.snooker.org/Plr/records.shtml Snukerski rekordi], ''WWW Snooker''.</ref> * Hendry je 2009. osvojio svoj 1000. frejm u ''Crucibleu'' u meču protiv [[Ding Junhui]]ja. * Samo su četiri igrača izvan [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]] postali svjetski prvaci: [[Horace Lindrum]] (Australija) [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1952.|1952]], Cliff Thorburn (Kanada) [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1980.|1980]], [[Ken Doherty]] (Irska) 1997. i [[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]] (Australija) [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2010.|2010.]] Lindrumova titula često se ne računa jer većina najboljih igrača nije nastupila te godine. * U iznenađujuće svjetske prvake spadaju [[Joe Johnson (snuker)|Joe Johnson]] i [[Shaun Murphy]] ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1986.|1986]], odnosno 2005) i [[Terry Griffiths]], koji je titulu [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1979.|1979.]] osvojio na njegovom drugom profesionalnom turniru uopće u karijeri. * [[Jimmy White]] bio je finalist šest puta, ali nikad nije osvojio titulu. Najbliži je tome bio [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1994.|1994]], na svoj 32. rođendan, kad je izgubio od Hendryja 17–18. * Doherty je jedini igrač koji je postao svjetski prvak u juniorskoj, amaterskoj i profesionalnoj konkurenciji. * Hendry drži rekord po broju uzastopnih pobjeda u Crucibleu (29). Osvojio je sva prvenstva od 1992. do [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1996.|1996.]] i nastavio taj niz do finala 1997, kad ga je prekinuo Doherty. * [[John Parrott]] i Shaun Murphy jedini su igrači koji su ostvarili maksimalnu pobjedu (tzv. "metlu") u glavnom žrijebu SP-a. U prvom kolu 1992. Parrott je pobijedio [[Eddie Charlton|Eddieja Charltona]] 10–0, a Murphy je "pomeo" [[Luo Honghao]]a 2019, također u prvom kolu. * Otkad se prvenstvo održava u Crucibleu, samo su četiri igrača uspjela odbraniti titulu: Steve Davis ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1984.|1984]], [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1988.|1988.]] i [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1989.|1989]]), Hendry (od [[Svjetsko prvenstvo u snukeru 1993.|1993.]] do 1996), O'Sullivan ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2013.|2013]]) i Selby ([[Svjetsko prvenstvo u snukeru 2017.|2017]]). Nijedan igrač nije uspio odbraniti svoju prvu titulu svjetskog prvaka u Crucibleu, što je poznato kao [[prokletstvo "Cruciblea"]]. == TV-prijenos == Voditelj [[BBC]]-jevog TV-prijenosa od 1976. do 2000. bio je [[David Vine]], a komentatori su bili [[Ted Lowe]], [[John Spencer (snuker)|John Spencer]], [[Clive Everton]], [[Jack Karnehm]], [[Ray Edmonds]] i drugi. Od 2000. do 2009. voditelji su ili [[Hazel Irvine]] ili [[Ray Stubbs]], a od 2010. samo Irvine, a preglede dana prezentira Rishi Persad. Komentatori su nekadašnji i sadašnji profesionalci, npr., [[Willie Thorne]], [[Dennis Taylor]], [[John Virgo]], John Parrott, Steve Davis, Ken Doherty, Stephen Hendry, Terry Griffiths i [[Neal Foulds]]. Prvenstvo još prenosi i [[Eurosport]], često oba meča istovremeno na svoja dva kanala. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Crucible Theatre}} {{Portal|Snuker}} * [http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/ Snuker] na BBC-ju * [https://www.eurosport.com/snooker/ Snuker] na Eurosportu {{SP u snukeru}} {{Snukerski turniri}} [[Kategorija:Rangirni snukerski turniri]] [[Kategorija:Sport u Sheffieldu]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Engleskoj]] 956a7buxsosv5axl3v0d0s15d1jvsjy Velika nagrada Monaka 2012. 0 167251 3426254 3233633 2022-07-31T01:23:44Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|MNK}} Velika nagrada [[Monako|Monaka]] 2012. |slika = Monte Carlo Formula 1 track map.svg |broj_utrka = 6. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 27. maj 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Velika nagrada Monaka|Gran Prix de Monaco]] 2012 |naziv_staze = '''Circuit de Monaco''', [[Monte Carlo]], [[Monako]] |broj_krugova = 78 |dužina_km = 3.340 |dužina_t_km = 260.520 |rekord_kruga = 1:14.439 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br />{{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] |pp_vozač = {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] |pp_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pp = 1:14.381 |pobjednik = {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] |pobjednička_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pobjednika = 1h 46m 06.557s<br/>(147.312 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] |drugoplasirana_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] |vrijeme_drugoplasiranog = +0.643s |trećeplasirani = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |trećeplasirana_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_trećeplasiranog = +0.947s |nk_vozač = {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] |nk_ekipa = [[Sauber|Sauber-Ferrari]] |najbrži_krug = 1:17.296 <small>(49. krug)</small> }} '''Velika nagrada Monaka 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Grand Prix de Monaco 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/monaco_869/circuit_diagram.html|title=Monako|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=8. 11. 2020|archive-date=3. 1. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120103114759/http://www.formula1.com/races/in_detail/monaco_869/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 27. maja 2012. na uličnoj stazi [[Monte Carlo (staza)|Circuit de Monaco]] u [[Monte Carlo|Monte Carlu]], u [[Monako|Monaku]]. Ovo je bila šesta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 59. utrka za [[Velika nagrada Monaka|Veliku nagradu Monaka]]. Vozač [[Red Bull Racing]]a [[Mark Webber]] osvojio je prvu pol-poziciju u sezoni, i ukupno 10. u karijeri; ostvario je svoju prvu pobjedu u sezoni i drugu u Monaku. Drugo mjesto zauzeo je [[Nico Rosberg]] iz [[Mercedes GP|Mercedesa]], a treće mjesto osvojio je vozač [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja [[Fernando Alonso]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(četvrtak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.265 | | 22 |- align="center" valign="top" ! 2. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.630 | +0.365 | 17 |- align="center" valign="top" ! 3. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.711 | +0.446 | 19 |- align="center" valign="top" ! 4. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.747 | +0.482 | 12 |- align="center" valign="top" ! 5. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.760 | +0.495 | 20 |- align="center" valign="top" ! 6. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.843 | +0.578 | 19 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:17.038 | +0.773 | 21 |- align="center" valign="top" ! 8. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:17.190 | +0.925 | 13 |- align="center" valign="top" ! 9. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:17.222 | +0.957 | 14 |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.261 | +0.996 | 18 |- align="center" valign="top" ! 11. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.413 | +1.148 | 14 |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.631 | +1.366 | 18 |- align="center" valign="top" ! 13. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:18.106 | +1.841 | 14 |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:18.209 | +1.944 | 25 |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:18.252 | +1.987 | 28 |- align="center" valign="top" ! 16. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:18.302 | +2.037 | 16 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:18.617 | +2.352 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:19.039 | +2.774 | 20 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:19.341 | +3.076 | 16 |- align="center" valign="top" ! 20. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:20.838 | +4.573 | 26 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.895 | +4.630 | 18 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:21.638 | +5.373 | 9 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:22.423 | +6.158 | 15 |- align="center" valign="top" ! 24. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | – | | 1 |} === Drugi trening <small>(četvrtak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.746 | | 17 |- align="center" valign="top" ! 2. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.138 | +0.392 | 19 |- align="center" valign="top" ! 3. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.602 | +0.856 | 21 |- align="center" valign="top" ! 4. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.661 | +0.915 | 23 |- align="center" valign="top" ! 5. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.820 | +1.074 | 20 |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.021 | +1.275 | 15 |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:17.148 | +1.402 | 23 |- align="center" valign="top" ! 8. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:17.153 | +1.407 | 22 |- align="center" valign="top" ! 9. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.293 | +1.547 | 11 |- align="center" valign="top" ! 10. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:17.303 | +1.557 | 21 |- align="center" valign="top" ! 11. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:17.375 | +1.629 | 19 |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.395 | +1.649 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:17.655 | +1.909 | 18 |- align="center" valign="top" ! 14. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.800 | +2.054 | 25 |- align="center" valign="top" ! 15. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:18.251 | +2.505 | 24 |- align="center" valign="top" ! 16. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:18.440 | +2.694 | 25 |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:18.522 | +2.776 | 22 |- align="center" valign="top" ! 18. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:18.808 | +3.062 | 26 |- align="center" valign="top" ! 19. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:19.267 | +3.521 | 25 |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.309 | +3.563 | 29 |- align="center" valign="top" ! 21. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:20.029 | +4.283 | 13 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.240 | +4.494 | 21 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:20.631 | +4.885 | 12 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:20.886 | +5.140 | 10 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.159 | | 24 |- align="center" valign="top" ! 2. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.197 | +0.038 | 21 |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.209 | +0.050 | 20 |- align="center" valign="top" ! 4. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.210 | +0.051 | 20 |- align="center" valign="top" ! 5. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:15.445 | +0.286 | 18 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.471 | +0.312 | 19 |- align="center" valign="top" ! 7. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.734 | +0.575 | 19 |- align="center" valign="top" ! 8. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.893 | +0.734 | 23 |- align="center" valign="top" ! 9. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.110 | +0.951 | 14 |- align="center" valign="top" ! 10. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.219 | +1.060 | 19 |- align="center" valign="top" ! 11. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.226 | +1.067 | 20 |- align="center" valign="top" ! 12. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.301 | +1.142 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.311 | +1.152 | 19 |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.479 | +1.320 | 20 |- align="center" valign="top" ! 15. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.027 | +1.868 | 20 |- align="center" valign="top" ! 16. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:17.055 | +1.896 | 26 |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.276 | +2.117 | 25 |- align="center" valign="top" ! 18. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.390 | +2.231 | 19 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.404 | +2.245 | 22 |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:18.259 | +3.100 | 18 |- align="center" valign="top" ! 21. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:18.488 | +3.329 | 22 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.099 | +3.940 | 17 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.147 | +3.988 | 19 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.151 | +3.992 | 19 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.873 | 1:15.062 | '''1:14.301''' | 6.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.013 | 1:15.035 | 1:14.381 | 1. |- align="center" valign="top" ! 3. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.900 | 1:15.022 | 1:14.448 | 2. |- align="center" valign="top" ! 4. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.063 | 1:15.166 | 1:14.583 | 3. |- align="center" valign="top" ! 5. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:15.718 | 1:15.219 | 1:14.639 | 4. |- align="center" valign="top" ! 6. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.153 | 1:15.128 | 1:14.948 | 5. |- align="center" valign="top" ! 7. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.983 | '''1:14.911''' | 1:15.049 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:15.889 | 1:15.322 | 1:15.199 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.017 | 1:15.026 | 1:15.245 | 24.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.757 | 1:15.234 | – | 9. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | '''1:15.418''' | 1:15.421 | | 10. |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.648 | 1:15.508 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 13. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.399 | 1:15.536 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:15.923 | 1:15.709 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 15. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:16.062 | 1:15.718 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.360 | 1:15.878 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.491 | 1:16.885 | | 16. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.538 | | | 17. |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.404 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:17.947 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:18.096 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:18.476 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.310 | | | 22. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:20.697 |- align="center" valign="top" ! NK | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | – | | | 23.'''*''' |} :{{note|a|1}} [[Michael Schumacher]] – kazna od 5 mjesta – izazvao sudar sa [[Bruno Senna|Sennom]] u [[Velika nagrada Španije 2012.|prethodnoj trci]].<ref>{{cite news|url=http://sportsport.ba/auto_moto/schumacheru-pole-positon-zbog-kazne-starta-peti/81179|title=Schumacheru pole positon, zbog kazne starta peti|publisher=sportsport.ba|accessdate=26. 5. 2012}}</ref> :{{note|a|2}} [[Pastor Maldonado]] – Kažnjen je za 10 mjesta zbog izazvao sudar sa [[Sergio Pérez|Pérezom]] na trećem treningu. Dodatna kazna od 5 mjesta za zamjenu mjenjača. :{{note|a|3}} [[Sergio Pérez]] nije uspio ostvariti Q1 107% vrijeme; ali je dobio dozvolu za utrku od sudija. Kažnjen je za 5 mjesta zbog zamjenu mjenjača. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 78 | 1:46:06.557 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 78 | +0.643 | 2. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 78 | +0.947 | 5. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 78 | +1.343 | 9. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 78 | +4.101 | 3. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 78 | +6.195 | 7. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Paul di Resta]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 78 | +41.537 | 14. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 78 | +42.562 | 10. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 78 | +44.036 | 8. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 78 | +44.516 | 13. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 77 | +1 Krug | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 77 | +1 Krug | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 77 | +1 Krug | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 77 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 76 | +2 Kruga | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 70 | Šteta od sudara | 12. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 65 | Upravljač | 15. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 64 | Električni | 21. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 63 | Pritisak goriva | 6. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 15 | Električni | 18. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 5 | Suspenzija | 11. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 0 | Šteta od sudara | 20. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 0 | Šteta od sudara | 24. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 0 | Sudar | 4. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 76 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 73 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 73 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 63 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="center" | 59 |- |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 146 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 108 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 86 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 86 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 61 |- |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 8. pobjeda i 10. pol-pozicija za [[Mark Webber|Marka Webbera]]; * 1. najbrži krug za [[Sergio Pérez|Sergia Péreza]]. === Konstruktori === * 29. pobjeda i 40. pol-pozicija za [[Red Bull Racing]]. === Motor === * 145. pobjeda za [[Renault F1|Renault]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Monaco Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/15/monaco/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/15/monaco/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/15/monaco/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/15/monaco/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/15/monaco/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/monaco.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Monaka]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Španije 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Kanade 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Monaka 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Monaka 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Monaku]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Monako]] [[Kategorija:Velike nagrade Monaka|2012]] 4ppid1tptraih3uqo2ow1kdmwndrru0 Velika nagrada Kanade 2012. 0 167871 3426251 3233636 2022-07-31T01:22:14Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|KAN}} Velika nagrada [[Kanada|Kanade]] 2012. |slika = Circuit Gilles Villeneuve.svg |broj_utrka = 7. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 10. juni 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Velika nagrada Kanade|Gran Prix du Canada]] 2012 |naziv_staze = '''Circuit Gilles-Villeneuve''', [[Montréal]], [[Kanada]] |broj_krugova = 70 |dužina_km = 4.361 |dužina_t_km = 305.270 |rekord_kruga = 1:13.622 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br />{{ZD|BRA}} [[Rubens Barrichello]] |pp_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |pp_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pp = 1:13.784 |pobjednik = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] |pobjednička_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pobjednika = 1h 32m 29.586s<br/>(198.027 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] |drugoplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_drugoplasiranog = +2.513s |trećeplasirani = {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] |trećeplasirana_ekipa = [[Sauber|Sauber-Ferrari]] |vrijeme_trećeplasiranog = +5.260s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |nk_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |najbrži_krug = 1:15.752 <small>(70. krug)</small> }} '''Velika nagrada Kanade 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Grand Prix du Canada 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/canada_870/circuit_diagram.html|title=Kanada|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=8. 11. 2020|archive-date=14. 5. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120514194241/http://www.formula1.com/races/in_detail/canada_870/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 10. juna 2012. na stazi [[Staza "Gilles Villeneuve"|Circuit Gilles Villeneuve]] u [[Montréal]]u, u [[Kanada|Kanadi]]. Ovo je bila sedma utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 43. utrka za [[Velika nagrada Kanade|Veliku nagradu Kanade]]. [[Sebastian Vettel]] osvojio je drugu pol-poziciju u sezoni i ukupno 32. u karijeri. Vozač [[McLaren]]a [[Lewis Hamilton]] ostvario je svoju prvu pobjedu u sezoni i trécu u Kanadi. Drugo mjesto zauzeo je [[Romain Grosjean]] iz [[Lotus F1 Team|Lotus]]a, a treće mjesto osvojio je vozač [[Sauber]]a [[Sergio Pérez]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.564 | | 30 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.682 | +0.118 | 29 |- align="center" valign="top" ! 3. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.782 | +0.218 | 30 |- align="center" valign="top" ! 4. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.842 | +0.278 | 34 |- align="center" valign="top" ! 5. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.897 | +0.333 | 28 |- align="center" valign="top" ! 6. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.986 | +0.422 | 29 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.000 | +0.436 | 31 |- align="center" valign="top" ! 8. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.249 | +0.685 | 32 |- align="center" valign="top" ! 9. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:16.264 | +0.700 | 28 |- align="center" valign="top" ! 10. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.347 | +0.783 | 12 |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:16.460 | +0.896 | 32 |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.619 | +1.055 | 17 |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.859 | +1.295 | 26 |- align="center" valign="top" ! 14. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.890 | +1.326 | 36 |- align="center" valign="top" ! 15. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:17.014 | +1.450 | 42 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.352 | +1.788 | 28 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.580 | +2.016 | 31 |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.935 | +2.371 | 23 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:18.177 | +2.613 | 16 |- align="center" valign="top" ! 20. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:18.182 | +2.618 | 26 |- align="center" valign="top" ! 21. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:18.762 | +3.198 | 36 |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.354 | +3.790 | 23 |- align="center" valign="top" ! 23. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.004 | +4.440 | 21 |- align="center" valign="top" ! 24. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.067 | +4.503 | 23 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.259 | | 43 |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.313 | +0.054 | 36 |- align="center" valign="top" ! 3. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.410 | +0.151 | 39 |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.531 | +0.272 | 44 |- align="center" valign="top" ! 5. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.544 | +0.285 | 32 |- align="center" valign="top" ! 6. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.651 | +0.392 | 37 |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.697 | +0.438 | 32 |- align="center" valign="top" ! 8. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.799 | +0.540 | 39 |- align="center" valign="top" ! 9. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.812 | +0.553 | 14 |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.878 | +0.619 | 40 |- align="center" valign="top" ! 11. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.898 | +0.639 | 38 |- align="center" valign="top" ! 12. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:15.907 | +0.648 | 41 |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:15.987 | +0.728 | 39 |- align="center" valign="top" ! 14. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.360 | +1.101 | 29 |- align="center" valign="top" ! 15. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.562 | +1.303 | 33 |- align="center" valign="top" ! 16. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.981 | +1.722 | 24 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:17.022 | +1.763 | 22 |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.075 | +1.816 | 41 |- align="center" valign="top" ! 19. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.124 | +1.865 | 41 |- align="center" valign="top" ! 20. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.716 | +2.457 | 34 |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:18.908 | +3.649 | 27 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.084 | +3.825 | 40 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.378 | +4.119 | 21 |- align="center" valign="top" ! 24. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.902 | +4.643 | 18 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:14.442 | | 22 |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:14.448 | +0.006 | 17 |- align="center" valign="top" ! 3. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:14.712 | +0.270 | 19 |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:14.724 | +0.282 | 21 |- align="center" valign="top" ! 5. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:14.755 | +0.313 | 22 |- align="center" valign="top" ! 6. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:14.767 | +0.325 | 21 |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:14.796 | +0.354 | 19 |- align="center" valign="top" ! 8. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:14.873 | +0.431 | 20 |- align="center" valign="top" ! 9. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:14.977 | +0.535 | 21 |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:14.992 | +0.550 | 22 |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.067 | +0.625 | 19 |- align="center" valign="top" ! 12. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.112 | +0.670 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.126 | +0.684 | 24 |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:15.237 | +0.795 | 22 |- align="center" valign="top" ! 15. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:15.327 | +0.885 | 22 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:15.498 | +1.056 | 19 |- align="center" valign="top" ! 17. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.268 | +1.826 | 24 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.545 | +2.103 | 20 |- align="center" valign="top" ! 19. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:17.705 | +3.263 | 21 |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:17.974 | +3.532 | 23 |- align="center" valign="top" ! 21. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:18.189 | +3.747 | 21 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:18.684 | +4.242 | 23 |- align="center" valign="top" ! 23. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | – | | 3 |- align="center" valign="top" ! 24. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | – | | 1 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | '''1:14.661''' | '''1:14.187''' | '''1:13.784''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:14.891 | 1:14.371 | 1:14.087 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:14.916 | 1:14.314 | 1:14.151 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:14.956 | 1:14.479 | 1:14.346 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.098 | 1:14.568 | 1:14.411 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:15.194 | 1:14.641 | 1:14.465 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:15.163 | 1:14.627 | 1:14.645 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.019 | 1:14.639 | 1:14.705 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:14.892 | 1:14.480 | 1:14.812 | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:14.799 | 1:14.680 | 1:15.182 | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.101 | 1:14.688 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:14.995 | 1:14.734 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:15.106 | 1:14.748 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:15.552 | 1:15.078 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.326 | 1:15.156 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:14.995 | 1:15.170 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:14.979 | 1:15.231 | | 22.'''*''' |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.263 | | | 17. |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:16.482 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.602 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:17.492 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:17.901 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:18.255 | | | 23. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:18.330 | | | 24. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:19.887 |} :{{note|a|1}} [[Pastor Maldonado]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 70 | 1:32:29.586 | 2. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 70 | +2.513 | 7. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} '''[[Sergio Pérez]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 70 | +5.260 | 15. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 70 | +7.295 | 1. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 70 | +13.411 | 3. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 70 | +13.842 | 5. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 70 | +15.085 | 4. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 70 | +15.567 | 12. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} '''[[Kamui Kobayashi]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 70 | +24.432 | 11. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 70 | +25.272 | 6. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 70 | +37.693 | 8. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 70 | +46.236 | 13. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 70 | +47.052 | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 70 | +1:04.475 | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 69 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 69 | +1 Krug | 10. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 69 | +1 Krug | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 69 | +1 Krug | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 69 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 67 | +3 Kruga | 23. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 56 | Kočnice | 21. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 43 | Stražnje krilo | 9. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 24 | Kočnice | 20. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 22 | Kočnice | 24. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 88 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 86 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 85 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 79 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="center" | 67 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 164 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 133 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 108 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 97 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 69 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 18. pobjeda za [[Lewis Hamilton|Lewis Hamilton]]. === Konstruktori === * 177. pobjeda za [[McLaren]]. === Motor === * 91. pobjeda za [[Mercedes GP|Mercedes]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Canadian Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/16/canada/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/16/canada/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/16/canada/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/16/canada/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/16/canada/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/canada.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Kanade]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Monaka 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Evrope 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Kanade 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Kanade 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Kanadi]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Kanada]] [[Kategorija:Velike nagrade Kanade|2012]] o1olg2xtl86nhq4gmccefgq78gcqakc Velika nagrada Evrope 2012. 0 168343 3426249 3234138 2022-07-31T01:21:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|EU}} Velika nagrada [[Evropa|Evrope]] 2012. |slika = Circuit Valensia street.svg |broj_utrka = 8. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 24. juni 2012. |službeni_naziv = 2012 Formula 1 [[Velika nagrada Evrope|Gran Prix of Europe]] |naziv_staze = '''Valencia Street Circuit''', [[Valencia (grad)|Valencia]], [[Španija]] |broj_krugova = 57 |dužina_km = 5.419 |dužina_t_km = 308.883 |rekord_kruga = 1:38.683 ([[Formula 1 – sezona 2009.|2009.]])<br />{{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] |pp_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |pp_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pp = 1:38.086 |pobjednik = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |pobjednička_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_pobjednika = 1h 44m 16.649s<br/>(177.727 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |drugoplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_drugoplasiranog = +6.421s |trećeplasirani = {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] |trećeplasirana_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] |vrijeme_trećeplasiranog = +12.639s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] |nk_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] |najbrži_krug = 1:42.163 <small>(54. krug)</small> }} '''Velika nagrada Evrope 2012.''' (službeno poznata kao '''"2012 Formula 1 Grand Prix of Europe"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/europe_871/circuit_diagram.html|title=Evropa–Valencia|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=10. 11. 2020|archive-date=6. 6. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120606051533/http://www.formula1.com/races/in_detail/europe_871/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 24. juna 2012. na stazi [[Ulična staza Valencia|Valencia Street Circuit]] u [[Valencia (grad)|Valenciji]], u [[Španija|Španiji]]. Ovo je bila osma utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 22. utrka za [[Velika nagrada Evrope|Veliku nagradu Evrope]]. [[Sebastian Vettel]] osvojio je treću pol-poziciju u sezoni i ukupno 33. u karijeri. Vozač [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja [[Fernando Alonso]] ostvario je svoju drugu pobjedu u sezoni i trécu na Velikoj nagradi Evrope. Drugo mjesto zauzeo je [[Kimi Räikkönen]] iz [[Lotus F1 Team|Lotusa]], a treće mjesto osvojio je vozač [[Mercedes GP|Mercedes]]a [[Michael Schumacher]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:40.890 | | 22 |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:40.973 | +0.083 | 21 |- align="center" valign="top" ! 3. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:40.984 | +0.094 | 19 |- align="center" valign="top" ! 4. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:40.994 | +0.104 | 19 |- align="center" valign="top" ! 5. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:41.065 | +0.175 | 26 |- align="center" valign="top" ! 6. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:41.105 | +0.215 | 15 |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:41.117 | +0.227 | 22 |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:41.158 | +0.268 | 18 |- align="center" valign="top" ! 9. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:41.182 | +0.292 | 21 |- align="center" valign="top" ! 10. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:41.620 | +0.730 | 22 |- align="center" valign="top" ! 11. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:41.784 | +0.894 | 15 |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:41.838 | +0.948 | 19 |- align="center" valign="top" ! 13. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:41.861 | +0.971 | 16 |- align="center" valign="top" ! 14. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:42.109 | +1.219 | 20 |- align="center" valign="top" ! 15. | 12 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:42.175 | +1.285 | 21 |- align="center" valign="top" ! 16. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:42.299 | +1.409 | 24 |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:42.442 | +1.552 | 26 |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:42.758 | +1.868 | 27 |- align="center" valign="top" ! 19. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:42.777 | +1.887 | 28 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:43.209 | +2.319 | 19 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:44.173 | +3.283 | 19 |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:44.996 | +4.106 | 15 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:45.120 | +4.230 | 23 |- align="center" valign="top" ! 24. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:45.338 | +4.448 | 7 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:39.334 | | 33 |- align="center" valign="top" ! 2. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:39.465 | +0.131 | 32 |- align="center" valign="top" ! 3. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:39.595 | +0.261 | 20 |- align="center" valign="top" ! 4. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.601 | +0.267 | 27 |- align="center" valign="top" ! 5. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:39.644 | +0.310 | 34 |- align="center" valign="top" ! 6. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:39.700 | +0.366 | 32 |- align="center" valign="top" ! 7. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:39.733 | +0.399 | 34 |- align="center" valign="top" ! 8. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:39.868 | +0.534 | 33 |- align="center" valign="top" ! 9. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:39.901 | +0.567 | 30 |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.926 | +0.592 | 32 |- align="center" valign="top" ! 11. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:39.945 | +0.611 | 34 |- align="center" valign="top" ! 12. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:39.990 | +0.656 | 33 |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:40.075 | +0.741 | 29 |- align="center" valign="top" ! 14. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:40.147 | +0.813 | 25 |- align="center" valign="top" ! 15. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:40.244 | +0.910 | 35 |- align="center" valign="top" ! 16. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:40.511 | +1.177 | 29 |- align="center" valign="top" ! 17. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:40.963 | +1.629 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:41.121 | +1.787 | 32 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:41.197 | +1.863 | 38 |- align="center" valign="top" ! 20. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:41.263 | +1.929 | 29 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:42.424 | +3.090 | 21 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:42.958 | +3.624 | 30 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:44.201 | +4.867 | 33 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:44.260 | +4.926 | 12 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:38.562 | | 17 |- align="center" valign="top" ! 2. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:38.655 | +0.093 | 18 |- align="center" valign="top" ! 3. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:38.759 | +0.197 | 18 |- align="center" valign="top" ! 4. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:38.819 | +0.257 | 17 |- align="center" valign="top" ! 5. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:38.892 | +0.330 | 17 |- align="center" valign="top" ! 6. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:39.084 | +0.522 | 20 |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.141 | +0.579 | 15 |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:39.178 | +0.616 | 17 |- align="center" valign="top" ! 9. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:39.318 | +0.756 | 15 |- align="center" valign="top" ! 10. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:39.357 | +0.795 | 18 |- align="center" valign="top" ! 11. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:39.358 | +0.796 | 19 |- align="center" valign="top" ! 12. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:39.395 | +0.833 | 15 |- align="center" valign="top" ! 13. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:39.434 | +0.872 | 13 |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:39.543 | +0.981 | 13 |- align="center" valign="top" ! 15. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.946 | +1.384 | 20 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:40.037 | +1.475 | 17 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:40.134 | +1.572 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:40.681 | +2.119 | 15 |- align="center" valign="top" ! 19. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:41.282 | +2.720 | 4 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:41.931 | +3.369 | 15 |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:42.758 | +4.196 | 14 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:42.815 | +4.253 | 16 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:42.943 | +4.381 | 14 |- align="center" valign="top" ! 24. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:43.124 | +4.562 | 16 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:39.626 | 1:38.530 | '''1:38.086''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:39.169 | 1:38.616 | 1:38.410 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | '''1:38.825''' | 1:38.570 | 1:38.475 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:39.530 | '''1:38.489''' | 1:38.505 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:39.464 | 1:38.531 | 1:38.513 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.061 | 1:38.504 | 1:38.623 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:39.651 | 1:38.703 | 1:38.741 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:39.009 | 1:38.689 | 1:38.752 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:39.622 | 1:38.563 | 1:38.801 | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:38.858 | 1:38.519 | 1:38.992 | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:39.409 | 1:38.707 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:39.447 | 1:38.770 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:39.388 | 1:38.780 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:39.449 | 1:39.207 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:39.353 | 1:39.358 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:40.087 | 1:40.295 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:39.924 | 1:40.358 | | 17. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:40.203 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 19. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:40.395 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:40.457 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:42.171 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:42.527 | | | 22. |- align="center" valign="top" ! 23. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:42.675 | | | 23. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:45.742 |- align="center" valign="top" ! NK | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | – | | | 24.'''*''' |} :{{note|a|1}} [[Timo Glock]] nije uspio ostvariti Q1 107% vrijeme; ali je dobio dozvolu za utrku od sudija. Nijemac nije učestvovao u kvalifikacijama zbog bolova u stomaku. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 57 | 1:44:16.649 | 11. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 57 | +6.421 | 5. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 57 | +12.639 | 12. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 57 | +13.628 | 19. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 57 | +19.993 | 8. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 57 | +21.176 | 6. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Paul di Resta]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 57 | +22.866 | 10. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 57 | +24.653 | 9. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} '''[[Sergio Pérez]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 57 | +27.777 | 15. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 57 | +35.961 | 14. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 57 | +37.041 | 17. | |- align="center" valign="top" ! 12. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 57 | +54.630'''*''' | 3. | |- align="center" valign="top" ! 13. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 57 | +1:15.871 | 20. | |- align="center" valign="top" ! 14. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 57 | +1:34.654 | 16. | |- align="center" valign="top" ! 15. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 57 | +1:36.551 | 23. | |- align="center" valign="top" ! 16. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 56 | +1 Krug | 13. | |- align="center" valign="top" ! 17. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 56 | +1 Krug | 21. | |- align="center" valign="top" ! 18. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 56 | +1 Krug | 22. | |- align="center" valign="top" ! 19. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 55 | Sudar | 2. | |- align="center" valign="top" ! Odu | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 40 | Alternator | 4. | |- align="center" valign="top" ! Odu | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 33 | Alternator | 1. | |- align="center" valign="top" ! Odu | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 33 | Šteta od sudara | 7. | |- align="center" valign="top" ! Odu | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 26 | Šteta od sudara | 18. | |- align="center" valign="top" ! NP | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 0 | Bolest | – | |} :{{note|b|1}} [[Pastor Maldonado]] je završio na desetom mjestu, ali je bio kažnjen dodavanjem 20 sekundi na vrijeme utrke zbog toga što je izazvao sudar sa [[Lewis Hamilton|Hamilton]]om. == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 111 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 91 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 88 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 85 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="center" | 75 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 176 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 137 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 126 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 122 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 92 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 29. pobjeda za [[Fernando Alonso|Fernanda Alonsa]]; * 155. i posljednje podijum za [[Michael Schumacher|Michaela Schumachera]]. === Konstruktori === * 218. pobjeda za [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]; * 10. najbrži krug za [[Mercedes GP|Mercedes]]. === Motor === * 219. pobjeda za Ferrari. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 European Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/17/europe/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/17/europe/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/17/europe/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/17/europe/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/17/europe/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/europe.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Evrope]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Kanade 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Velike Britanije 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Evrope 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Evrope 2016.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Španiji]] [[Kategorija:Motosport u Španiji]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Evropa]] [[Kategorija:Velike nagrade Evrope|2012]] hqacyt5asgot9wvxhnspkkbvshp05ha Velika nagrada Velike Britanije 2012. 0 168745 3426256 3234572 2022-07-31T01:25:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|UK}} Velika nagrada [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Velike Britanije]] 2012. |slika = Circuit Silverstone 2011.svg |broj_utrka = 9. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 8. juli 2012. |službeni_naziv = 2012 Formula 1 [[Banco Santander|Santander]] [[Velika nagrada Velike Britanije|British Gran Prix]] |naziv_staze = '''Silverstone Circuit''', [[Silverstone]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] |broj_krugova = 52 |dužina_km = 5.891 |dužina_t_km = 306.198 |rekord_kruga = 1:30.874 ([[Formula 1 – sezona 2010.|2010.]])<br />{{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |pp_vozač = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |pp_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_pp = 1:51.746 |pobjednik = {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] |pobjednička_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_pobjednika = 1h 25m 11.288s<br/>(215.662 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |drugoplasirana_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_drugoplasiranog = +3.060s |trećeplasirani = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |trećeplasirana_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +4.836s |nk_vozač = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |nk_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |najbrži_krug = 1:34.661 <small>(50. krug)</small> }} '''Velika nagrada Velike Britanije 2012.''' (službeno poznata kao '''"2012 Formula 1 Santander British Grand Prix"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/great_britain_872/|title=Velika Britanija|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=11. 11. 2020|archive-date=11. 5. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120511102123/http://www.formula1.com/races/in_detail/great_britain_872/|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 8. jula 2012. na stazi [[Silverstone (staza)|Silverstone Circuit]] u [[Silverstone|Silverstonu]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]]. Ovo je bila deveta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 63. utrka za [[Velika nagrada Evrope|Veliku nagradu Velike Britanije]]. [[Fernando Alonso]] osvojio je prvu pol-poziciju u sezoni i ukupno 21. u karijeri. Vozač [[Red Bull Racing]]a [[Mark Webber]] ostvario je svoju drugu pobjedu u sezoni, drugu u Velikoj Britaniji i posljednju u karijeri. Drugo mjesto zauzeo je Fernando Alonso iz [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja, a treće mjesto osvojio je [[Sebastian Vettel]] na drugom Red Bull Racingu. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:56.552 | | 13 |- align="center" valign="top" ! 2. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:56.827 | +0.275 | 10 |- align="center" valign="top" ! 3. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:57.174 | +0.622 | 6 |- align="center" valign="top" ! 4. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:57.664 | +1.112 | 11 |- align="center" valign="top" ! 5. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:58.119 | +1.567 | 7 |- align="center" valign="top" ! 6. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:58.463 | +1.911 | 7 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:58.483 | +1.931 | 19 |- align="center" valign="top" ! 8. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:58.493 | +1.941 | 10 |- align="center" valign="top" ! 9. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:58.942 | +2.390 | 8 |- align="center" valign="top" ! 10. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:59.076 | +2.524 | 12 |- align="center" valign="top" ! 11. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:59.414 | +2.862 | 11 |- align="center" valign="top" ! 12. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:59.614 | +3.062 | 9 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:59.733 | +3.181 | 7 |- align="center" valign="top" ! 14. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:59.787 | +3.235 | 10 |- align="center" valign="top" ! 15. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 2:00.125 | +3.573 | 5 |- align="center" valign="top" ! 16. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 2:00.253 | +3.701 | 6 |- align="center" valign="top" ! 17. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 2:01.834 | +5.282 | 6 |- align="center" valign="top" ! 18. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:01.835 | +5.283 | 6 |- align="center" valign="top" ! 19. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 2:04.341 | +7.789 | 9 |- align="center" valign="top" ! 20. | 23 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Dani Clos]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 2:05.022 | +8.470 | 11 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:11.760 | +15.208 | 6 |- align="center" valign="top" ! 22. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | – | | 4 |- align="center" valign="top" ! 23. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | – | | 3 |- align="center" valign="top" ! 24. | 12 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | – | | 1 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:56.345 | | 8 |- align="center" valign="top" ! 2. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:56.474 | +0.129 | 16 |- align="center" valign="top" ! 3. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:56.545 | +0.200 | 12 |- align="center" valign="top" ! 4. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:56.567 | +0.222 | 9 |- align="center" valign="top" ! 5. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:57.493 | +1.148 | 13 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:57.948 | +1.603 | 9 |- align="center" valign="top" ! 7. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:58.580 | +2.235 | 10 |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:58.897 | +2.552 | 8 |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:58.943 | +2.598 | 12 |- align="center" valign="top" ! 10. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:59.015 | +2.670 | 14 |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:59.429 | +3.084 | 9 |- align="center" valign="top" ! 12. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:59.472 | +3.127 | 6 |- align="center" valign="top" ! 13. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:59.476 | +3.131 | 10 |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:59.854 | +3.509 | 7 |- align="center" valign="top" ! 15. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 2:00.565 | +4.220 | 7 |- align="center" valign="top" ! 16. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:00.820 | +4.475 | 11 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 2:01.099 | +4.754 | 6 |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 2:01.348 | +5.003 | 12 |- align="center" valign="top" ! 19. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:03.719 | +7.374 | 8 |- align="center" valign="top" ! 20. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 2:04.774 | +8.429 | 8 |- align="center" valign="top" ! 21. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | – | | 1 |- align="center" valign="top" ! 22. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | – | | 2 |- align="center" valign="top" ! 23. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | – | | 1 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | – | | 0 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:32.167 | | 21 |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:32.320 | +0.153 | 20 |- align="center" valign="top" ! 3. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:32.358 | +0.191 | 25 |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:32.420 | +0.253 | 21 |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:32.454 | +0.287 | 25 |- align="center" valign="top" ! 6. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:32.477 | +0.310 | 20 |- align="center" valign="top" ! 7. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:32.622 | +0.455 | 21 |- align="center" valign="top" ! 8. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:32.940 | +0.773 | 19 |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:33.046 | +0.879 | 20 |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:33.150 | +0.983 | 19 |- align="center" valign="top" ! 11. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:33.267 | +1.100 | 25 |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:33.367 | +1.200 | 20 |- align="center" valign="top" ! 13. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:33.398 | +1.231 | 24 |- align="center" valign="top" ! 14. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:33.462 | +1.295 | 24 |- align="center" valign="top" ! 15. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:33.673 | +1.506 | 22 |- align="center" valign="top" ! 16. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:33.674 | +1.507 | 21 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:33.707 | +1.540 | 21 |- align="center" valign="top" ! 18. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:33.733 | +1.566 | 15 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:34.298 | +2.121 | 18 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:34.781 | +2.614 | 20 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:36.605 | +4.438 | 18 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:37.060 | +4.893 | 14 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:37.269 | +5.102 | 23 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:37.429 | +5.262 | 17 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:46.515 | 1:56.921 | '''1:51.746''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:47.276 | 1:55.898 | 1:51.793 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:46.571 | 1:55.799 | 1:52.020 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | '''1:46.279''' | 1:56.931 | 1:52.199 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:47.401 | 1:56.388 | 1:53.065 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:47.309 | 1:56.469 | 1:53.290 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:46.449 | 1:56.802 | 1:53.539 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:47.433 | '''1:54.897''' | 1:53.543 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:46.334 | 1:55.556 | 1:54.382 | 14.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:47.043 | 1:56.388 | – | 9. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:47.582 | 1:57.009 | | 10. |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:46.649 | 1:57.071 | | 17.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 13. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:47.724 | 1:57.108 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:47.266 | 1:57.132 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 15. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:47.105 | 1:57.426 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:47.705 | 1:57.719 | | 23.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 17. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:46.494 | 1:57.895 | | 15. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:48.044 | | | 16. |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:49.027 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:49.477 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:51.618 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:52.742 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:53.040 | | | 22. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:53.718 |- align="center" valign="top" ! NK | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:54.143 | | | 24.'''*''' |} :{{note|a|1}} [[Nico Hülkenberg]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|2}} [[Kamui Kobayashi]] – kažnjen za 5 mjesta – izazvao sudar sa [[Felipe Massa|Massom]] u [[Velika nagrada Evrope 2012.|prethodnoj trci]]. :{{note|a|3}} [[Jean-Éric Vergne]] – kažnjen za 10 mjesta – izazvao sudar sa [[Heikki Kovalainen|Kovalainen]]om u [[Velika nagrada Evrope 2012.|prethodnoj trci]]. :{{note|a|4}} [[Charles Pic]] nije uspio ostvariti Q1 107% vrijeme; ali je dobio dozvolu za utrku od sudija. Kažnjen je za 5 mjesta zbog zamjenu mjenjača. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 52 | 1:25:11.288 | 2. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 52 | +3.060 | 1. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 52 | +4.836 | 4. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 52 | +9.519 | 5. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 52 | +10.314 | 6. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 52 | +17.101 | 9. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 52 | +29.153 | 3. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 52 | +36.463 | 8. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 52 | +43.347 | 13. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 52 | +44.444 | 16. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 52 | +45.370 | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 52 | +47.856 | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 52 | +51.241 | 12. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 52 | +53.313 | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 52 | +57.394 | 11. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 51 | +1 Krug | 7. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 51 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 51 | +1 Krug | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 51 | +1 Krug | 24. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 50 | +2 Kruga | 21. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 50 | +2 Kruga | 22. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 11 | Sudar | 15. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 2 | Šteta od sudara | 10. ! |- align="center" valign="top" ! NP | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 0 | Motor | 18. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 129 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 116 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 100 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 92 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 83 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 216 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 152 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 144 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 142 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 98 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 9. i posljednja pobjeda za [[Mark Webber|Marka Webbera]]. === Konstruktori === * 30. pobjeda [[Red Bull Racing]]. === Motor === * 146. pobjeda za [[Renault F1|Renault]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 British Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/4/great-britain/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/4/great-britain/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/4/great-britain/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/4/great-britain/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/4/great-britain/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/grande-bretagne.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Velike Britanije]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Evrope 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Njemačke 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Velike Britanije 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Velike Britanije 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Engleskoj]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Velika Britanija]] [[Kategorija:Velike nagrade Velike Britanije|2012]] 4qkb1xe09fzpahqdp9v5zgp8l7d79p1 Velika nagrada Njemačke 2012. 0 169265 3426255 3235408 2022-07-31T01:24:01Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|NJE}} Velika nagrada [[Njemačka|Njemačke]] 2012. |slika = Hockenheim2012.svg |broj_utrka = 10. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 22. juli 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Velika nagrada Njemačke|Grosser Preis]] [[Santander]] [[Velika nagrada Njemačke|von Deutschland]] 2012 |naziv_staze = '''Hockenheimring''', [[Hockenheim]], [[Njemačka]] |broj_krugova = 67 |dužina_km = 4.574 |dužina_t_km = 306.458 |rekord_kruga = 1:13.780 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br />{{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |pp_vozač = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |pp_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_pp = 1:40.621 |pobjednik = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |pobjednička_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_pobjednika = 1h 31m 05.862s<br/>(201.843 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] |drugoplasirana_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_drugoplasiranog = +6.949s |trećeplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |trećeplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +16.409s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] |nk_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] |najbrži_krug = 1:18.725 <small>(57. krug)</small> }} '''Velika nagrada Njemačke 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Grosser Preis Santander von Deutschland 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/germany_873/circuit_diagram.html|title=Njemačka|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=12. 11. 2020|archive-date=20. 6. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120620114640/http://www.formula1.com/races/in_detail/germany_873/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 22. jula 2012. na stazi [[Hockenheimring]] u [[Hockenheim]]u, u [[Njemačka|Njemačkoj]]. Ovo je bila deseta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012]]. i 59. utrka za [[Velika nagrada Njemačke|Veliku nagradu Njemačke]]. Vozač [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja [[Fernando Alonso]] osvojio je drugu pol-poziciju u sezoni, i ukupno 22. u karijeri; ostvario je svoju treću pobjedu u sezoni i treću u Njemačkoj. Drugo mjesto zauzeo je [[Jenson Button]] iz [[McLaren]]a, a treće mjesto osvojio je vozač [[Lotus F1 Team|Lotus]]a [[Kimi Räikkönen]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.595 | | 27 |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:17.093 | +0.498 | 22 |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:17.370 | +0.775 | 21 |- align="center" valign="top" ! 4. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.382 | +0.787 | 20 |- align="center" valign="top" ! 5. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:17.413 | +0.818 | 28 |- align="center" valign="top" ! 6. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.599 | +1.004 | 17 |- align="center" valign="top" ! 7. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.915 | +1.320 | 27 |- align="center" valign="top" ! 8. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:17.995 | +1.400 | 22 |- align="center" valign="top" ! 9. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:18.020 | +1.425 | 20 |- align="center" valign="top" ! 10. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:18.130 | +1.535 | 21 |- align="center" valign="top" ! 11. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:18.226 | +1.631 | 22 |- align="center" valign="top" ! 12. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:18.339 | +1.744 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:18.422 | +1.827 | 28 |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:18.709 | +2.114 | 30 |- align="center" valign="top" ! 15. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:18.831 | +2.236 | 14 |- align="center" valign="top" ! 16. | 11 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:18.972 | +2.377 | 21 |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:19.039 | +2.444 | 34 |- align="center" valign="top" ! 18. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:19.674 | +3.079 | 24 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:19.963 | +3.368 | 24 |- align="center" valign="top" ! 20. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:20.122 | +3.527 | 27 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.169 | +3.574 | 20 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.539 | +3.944 | 18 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:21.138 | +4.543 | 24 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Dani Clos]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:21.740 | +5.145 | 27 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:27.476 | align="left" | | 14 |- align="center" valign="top" ! 2. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:27.564 | +0.088 | 24 |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:27.902 | +0.426 | 24 |- align="center" valign="top" ! 4. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:28.402 | +0.926 | 26 |- align="center" valign="top" ! 5. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:28.420 | +0.944 | 20 |- align="center" valign="top" ! 6. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:28.495 | +1.019 | 22 |- align="center" valign="top" ! 7. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:28.513 | +1.037 | 23 |- align="center" valign="top" ! 8. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:28.516 | +1.040 | 16 |- align="center" valign="top" ! 9. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:28.877 | +1.401 | 21 |- align="center" valign="top" ! 10. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:29.327 | +1.851 | 22 |- align="center" valign="top" ! 11. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:29.364 | +1.888 | 26 |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:29.719 | +2.243 | 15 |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:29.785 | +2.309 | 24 |- align="center" valign="top" ! 14. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:30.090 | +2.614 | 19 |- align="center" valign="top" ! 15. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:30.220 | +2.744 | 16 |- align="center" valign="top" ! 16. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:30.291 | +2.815 | 22 |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:30.331 | +2.855 | 26 |- align="center" valign="top" ! 18. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:30.437 | +2.961 | 14 |- align="center" valign="top" ! 19. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:30.617 | +3.141 | 16 |- align="center" valign="top" ! 20. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:31.207 | +3.731 | 20 |- align="center" valign="top" ! 21. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:32.241 | +4.765 | 22 |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:32.349 | +4.873 | 17 |- align="center" valign="top" ! 23. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:32.777 | +5.301 | 18 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:42.566 | +15.090 | 8 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.014 | | 14 |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.091 | +0.077 | 21 |- align="center" valign="top" ! 3. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.202 | +0.188 | 21 |- align="center" valign="top" ! 4. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.238 | +0.224 | 27 |- align="center" valign="top" ! 5. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.447 | +0.433 | 19 |- align="center" valign="top" ! 6. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.475 | +0.461 | 18 |- align="center" valign="top" ! 7. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.664 | +0.650 | 18 |- align="center" valign="top" ! 8. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.771 | +0.757 | 15 |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.807 | +0.793 | 25 |- align="center" valign="top" ! 10. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.930 | +0.916 | 23 |- align="center" valign="top" ! 11. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.962 | +0.948 | 26 |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.033 | +1.019 | 26 |- align="center" valign="top" ! 13. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:17.148 | +1.134 | 24 |- align="center" valign="top" ! 14. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.238 | +1.224 | 25 |- align="center" valign="top" ! 15. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.266 | +1.252 | 22 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:17.419 | +1.405 | 23 |- align="center" valign="top" ! 17. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:17.491 | +1.477 | 26 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:18.366 | +2.352 | 21 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:18.818 | +2.804 | 23 |- align="center" valign="top" ! 20. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.778 | +3.764 | 22 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.235 | +4.221 | 22 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:20.318 | +4.304 | 9 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:20.741 | +4.727 | 22 |- align="center" valign="top" ! 24. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:20.914 | +4.900 | 25 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.073 | 1:38.521 | '''1:40.621''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.393 | 1:38.309 | 1:41.026 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:16.500 | 1:39.382 | 1:41.496 | 8.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:16.686 | 1:38.010 | 1:42.459 | 3. |- align="center" valign="top" ! 5. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:16.271 | 1:39.467 | 1:43.501 | 4. |- align="center" valign="top" ! 6. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.181 | 1:38.731 | 1:43.950 | 5. |- align="center" valign="top" ! 7. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.507 | 1:38.659 | 1:44.113 | 6. |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:16.221 | '''1:37.365''' | 1:44.186 | 7. |- align="center" valign="top" ! 9. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:16.352 | 1:39.703 | 1:44.889 | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | '''1:15.693''' | 1:39.729 | 1:45.811 | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.516 | 1:39.789 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:15.726 | 1:39.933 | | 17.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:16.481 | 1:39.985 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 14. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:16.265 | 1:40.212 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 15. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:16.685 | 1:40.574 | | 20.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 16. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:16.426 | 1:40.752 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 17. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:15.988 | 1:41.551 | | 21.'''*''' |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:16.741 | | | 15. |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:17.620 | | | 16. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:18.531 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.220 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:19.291 | | | 22. |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:19.912 | | | 23. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:20.230 | | | 24. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:20.991 |} :{{note|a|1}} [[Mark Webber]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|2}} [[Romain Grosjean]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|3}} [[Nico Rosberg]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|4}} [[Sergio Pérez]] – kažnjen za 5 mjesta – ometanje [[Fernando Alonso|Alonsa]] i [[Kimi Räikkönen|Räikkönena]] u kvalifikacijama. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 67 | 1:31:05.862 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 67 | +6.949 | 6. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 67 | +16.409 | 10. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} '''[[Kamui Kobayashi]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 67 | +21.925 | 12. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 67 | +23.732'''*''' | 2. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} '''[[Sergio Pérez]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 67 | +27.896 | 17. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 67 | +28.970 | 3. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 67 | +46.941 | 8. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 67 | +48.162 | 4. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 67 | +48.889 | 21. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 67 | +59.227 | 9. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 67 | +1:11.428 | 13. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 67 | +1:16.829 | 11. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 67 | +1:16.965 | 15. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 66 | +1 Krug | 5. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 66 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 66 | +1 Krug | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 66 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 65 | +2 Kruga | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 65 | +2 Kruga | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 64 | +3 Kruga | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 64 | +3 Kruga | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 64 | +3 Kruga | 24. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 56 | Probijanje gume/šteta | 7. ! |} :{{note|b|1}} [[Sebastian Vettel]] je završio na drugom mjestu, ali je bio kažnjen dodavanjem 20 sekundi na vrijeme utrke za njegovo pretjecanje protiv [[Jenson Button|Jensona Buttona]] izvedenog izvan granica staze. == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 154 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 120 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 110 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 98 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 92 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 230 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 177 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 160 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 159 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 105 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 30. pobjeda za [[Fernando Alonso|Fernanda Alonsa]]; * 77. i posljednji najbrži krug za [[Michael Schumacher|Michaela Schumachera]]; * 100. utrka za [[Lewis Hamilton|Lewisa Hamitona]]; * 50. utrka za [[Kamui Kobayashi]]. === Konstruktori === * 219. pobjeda za [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]. === Motor === * 220. pobjeda za Ferrari. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 German Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/18/germany/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/18/germany/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/18/germany/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/18/germany/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/18/germany/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/allemagne.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Njemačke]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Velike Britanije 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Mađarske 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Njemačke 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Njemačke 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Njemačkoj]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Njemacka]] [[Kategorija:Velike nagrade Njemačke|2012]] p8tew1majeyl0udcy39izoc5ihpxpf5 Velika nagrada Mađarske 2012. 0 169817 3426253 3235407 2022-07-31T01:23:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|MAĐ}} Velika nagrada [[Mađarska|Mađarske]] 2012. |slika = Hungaroring.svg |broj_utrka = 11. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 29. juli 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Eni]] [[Velika nagrada Mađarske|Magyar Nagydíj]] 2012 |naziv_staze = '''Hungaroring''', [[Budimpešta]], [[Mađarska]] |broj_krugova = 69 (70) |dužina_km = 4.381 |dužina_t_km = 302.249 (306.630) |rekord_kruga = 1:19.071 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br/>{{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] |pp_vozač = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] |pp_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pp = 1:20.953 |pobjednik = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] |pobjednička_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pobjednika = 1h 41m 05.503s<br/>(179.390 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |drugoplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_drugoplasiranog = +1.032s |trećeplasirani = {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] |trećeplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +10.518s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |nk_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |najbrži_krug = 1:24.136 <small>(68. krug)</small> }} '''Velika nagrada Mađarske 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Eni Magyar Nagydíj 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/hungary_874/|title=Mađarska|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=16. 11. 2020|archive-date=31. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120831051437/http://www.formula1.com/races/in_detail/hungary_874/|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 29. jula 2012. na stazi [[Hungaroring]] u [[Budimpešta|Budimpešti]], u [[Mađarska|Mađarskoj]]. Ovo je bila jedanaesta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 27. utrka za [[Velika nagrada Mađarske|Veliku nagradu Mađarske]]. Vozač [[McLaren]]a [[Lewis Hamilton]] osvojio je treću pol-poziciju u sezoni, i ukupno 22. u karijeri; ostvario je svoju drugu pobjedu u sezoni i treću u Mađarskoj. Drugo mjesto zauzeo je [[Kimi Räikkönen]] iz [[Lotus F1 Team|Lotusa]], a treće mjesto osvojio je [[Romain Grosjean]] na drugom Lotusu. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:22.821 | | 30 |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:22.922 | +0.101 | 24 |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:23.397 | +0.576 | 24 |- align="center" valign="top" ! 4. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.628 | +0.807 | 29 |- align="center" valign="top" ! 5. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.633 | +0.812 | 24 |- align="center" valign="top" ! 6. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.845 | +1.024 | 26 |- align="center" valign="top" ! 7. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:23.904 | +1.083 | 25 |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:23.983 | +1.162 | 24 |- align="center" valign="top" ! 9. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:24.152 | +1.331 | 24 |- align="center" valign="top" ! 10. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.268 | +.447 | 27 |- align="center" valign="top" ! 11. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:24.300 | +1.479 | 23 |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.394 | +1.573 | 19 |- align="center" valign="top" ! 13. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:24.546 | +1.725 | 24 |- align="center" valign="top" ! 14. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.559 | +1.738 | 22 |- align="center" valign="top" ! 15. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:24.608 | +1.787 | 25 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.354 | +2.533 | 25 |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.559 | +2.738 | 27 |- align="center" valign="top" ! 18. | 12 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:25.715 | +2.894 | 26 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.440 | +3.619 | 27 |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:26.705 | +3.884 | 23 |- align="center" valign="top" ! 21. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.755 | +3.934 | 28 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.015 | +4.194 | 24 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.101 | +4.280 | 21 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Dani Clos]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.176 | +5.355 | 24 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:21.995 | | 20 |- align="center" valign="top" ! 2. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:22.180 | +0.185 | 20 |- align="center" valign="top" ! 3. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:22.253 | +0.258 | 34 |- align="center" valign="top" ! 4. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:22.417 | +0.422 | 29 |- align="center" valign="top" ! 5. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:22.582 | +0.587 | 22 |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:22.747 | +0.752 | 17 |- align="center" valign="top" ! 7. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:22.794 | +0.799 | 23 |- align="center" valign="top" ! 8. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:22.824 | +0.829 | 18 |- align="center" valign="top" ! 9. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:22.922 | +0.927 | 12 |- align="center" valign="top" ! 10. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.160 | +1.165 | 19 |- align="center" valign="top" ! 11. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:23.164 | +1.169 | 29 |- align="center" valign="top" ! 12. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:23.337 | +1.342 | 26 |- align="center" valign="top" ! 13. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:23.713 | +1.718 | 26 |- align="center" valign="top" ! 14. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:23.814 | +1.819 | 17 |- align="center" valign="top" ! 15. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:23.841 | +1.846 | 28 |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.328 | +2.333 | 25 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:24.345 | +2.350 | 28 |- align="center" valign="top" ! 18. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:24.623 | +2.628 | 23 |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:24.823 | +2.828 | 30 |- align="center" valign="top" ! 20. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:25.220 | +3.225 | 30 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.104 | +5.109 | 28 |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.106 | +5.111 | 19 |- align="center" valign="top" ! 23. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.185 | +5.190 | 24 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.822 | +5.827 | 20 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:21.550 | | 27 |- align="center" valign="top" ! 2. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:21.643 | +0.093 | 17 |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:21.671 | +0.121 | 29 |- align="center" valign="top" ! 4. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:21.876 | +0.326 | 22 |- align="center" valign="top" ! 5. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:21.884 | +0.334 | 13 |- align="center" valign="top" ! 6. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:21.953 | +0.403 | 20 |- align="center" valign="top" ! 7. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:22.110 | +0.560 | 24 |- align="center" valign="top" ! 8. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:22.136 | +0.586 | 15 |- align="center" valign="top" ! 9. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:22.191 | +0.641 | 20 |- align="center" valign="top" ! 10. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:22.233 | +0.683 | 24 |- align="center" valign="top" ! 11. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:22.381 | +0.831 | 21 |- align="center" valign="top" ! 12. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:22.387 | +0.837 | 20 |- align="center" valign="top" ! 13. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:22.492 | +0.942 | 26 |- align="center" valign="top" ! 14. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:22.530 | +0.980 | 25 |- align="center" valign="top" ! 15. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:22.597 | +1.047 | 23 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:22.716 | +1.166 | 24 |- align="center" valign="top" ! 17. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:22.868 | +1.318 | 30 |- align="center" valign="top" ! 18. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:22.931 | +1.381 | 30 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:24.036 | +2.486 | 20 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:24.547 | +2.997 | 18 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:25.224 | +3.674 | 22 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:25.497 | +3.947 | 21 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:26.785 | +5.235 | 20 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:26.898 | +5.348 | 26 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | '''1:21.794''' | '''1:21.060''' | '''1:20.953''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:22.755 | 1:21.657 | 1:21.366 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:22.948 | 1:21.407 | 1:21.416 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:22.028 | 1:21.618 | 1:21.583 | 4. |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:22.234 | 1:21.583 | 1:21.730 | 5. |- align="center" valign="top" ! 6. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:22.095 | 1:21.598 | 1:21.844 | 6. |- align="center" valign="top" ! 7. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:22.203 | 1:21.534 | 1:21.900 | 7. |- align="center" valign="top" ! 8. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:22.475 | 1:22.504 | 1:21.939 | 8. |- align="center" valign="top" ! 9. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:22.271 | 1:21.697 | 1:22.343 | 9. |- align="center" valign="top" ! 10. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:22.176 | 1:21.653 | 1:22.847 | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:22.829 | 1:21.715 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:21.912 | 1:21.813 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 13. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:22.079 | 1:21.895 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:22.110 | 1:21.895 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:22.801 | 1:22.300 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:22.799 | 1:22.380 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:22.436 | 1:22.723 | | 17. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:23.250 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:23.576 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:24.167 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:25.244 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:25.476 | | | 22. |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:25.916 | | | 23. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:26.178 | | | 24. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:27.519 |} == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 69 | 1:41:05.503 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 69 | +1.032 | 5. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Romain Grosjean]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 69 | +10.518 | 2. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 69 | +11.614 | 3. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 69 | +26.653 | 6. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 69 | +30.243 | 4. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 69 | +33.899 | 9. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 69 | +34.458 | 11. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 69 | +38.350 | 7. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 69 | +51.234 | 13. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 69 | +57.283 | 10. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 69 | +1:02.887 | 12. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 69 | +1:03.606 | 8. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 69 | +1:04.494 | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 68 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 68 | +1 Krug | 16. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 68 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 67 | Hidraulički | 15. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 67 | +2 Kruga | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 67 | +2 Kruga | 21. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 66 | +3 Kruga | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 66 | +3 Kruga | 23. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 60 | Suspenzija | 24. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 58 | Pregrijavanje | 17. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 164 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 124 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 122 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 117 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 116 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 246 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 193 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 192 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 189 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 106 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 19. pobjeda za [[Lewis Hamilton|Lewisa Hamiltona]]; * 100. utrka za [[Heikki Kovalainen]]. === Konstruktori === * 178. pobjeda i 150. pol-pozicija za [[McLaren]]. === Motor === * 92. pobjeda za [[Mercedes GP|Mercedes]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Hungarian Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/1/hungary/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/1/hungary/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/1/hungary/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/1/hungary/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/1/hungary/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/hongrie.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Mađarske]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Njemačke 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Belgije 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Mađarske 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Mađarske 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Mađarskoj]] [[Kategorija:Velike nagrade Mađarske|2012]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Mađarske]] 2hexm3zipx3xik5cvi55i7i4k6iky95 Wolf-Rayetova zvijezda 0 169825 3426290 3408740 2022-07-31T08:16:57Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Wolf rayet2.jpg|mini|desno|250px|Maglina oko Wolf-Rayetove zvijezde.]] '''Wolf-Rayetove zvijezde''' (WR zvijezde) su evoluirane masivne [[zvijezda|zvijezde]]. Masa se kreće od 5-50 Sunčevih masa. Naglo gube svoju masu putem vrlo snažnog [[zvjezdani vjetar|zvjezdanog vjetra]] kome brzina prelazi 2000 [[Kilometar na sat|km/s]]. Dok naprimjer [[Sunce]] gubi približno 10<sup>−14</sup> sunčevih masa svake godine, Wolf-Rayet zvijezde gube 10<sup>−5</sup> sunčevih masa godišnje.<ref>{{Cite web|url=http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/980603a.html|title=Ask an Astrophysicist: Wolf-Rayet Stars|last=Cannizzo|first=J. K.|work=Arhivirana stranica Nasa.gov|date=17. 5. 2016|access-date=28. 7. 2012|archive-date=9. 11. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141109000224/http://imagine.gsfc.nasa.gov/docs/ask_astro/answers/980603a.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Naziv su dobile po francuskom astronomu [[Charles Joseph Étienne Wolf]]u (1827.-1918.) i [[Georges Antoine Pons Rayet]]u (1839 - 1906).<ref>{{cite web|last1=Müller|first1=Andreas|title=Wolf-Rayet-Stern|url=http://www.spektrum.de/lexikon/astronomie/wolf-rayet-stern/533|publisher=Spektrum der Wissenschaft|access-date=2. 12. 2016|language=de|date=2014.}}</ref> Pored gubitka mase imaju karakteristične [[Emisijska linija|emisijske interefentne linije]]. Dijele se u dvije grupe: WN gdje preovladavaju linije [[dušik]]<nowiki/>a (N) i WC gdje su dominantne linije [[ugljik]]a<nowiki/> (C) i [[kisik]]a<nowiki/>. Wolf-Rayetove zvijezde se rijetko nalaze. One su obično mlade a ima i starijih matičnih zvijezda s [[Planetarna maglina|planetarnom maglinom]]. Veoma su vrele. Njena površinska temperatura je od 30.000 do 60.000 [[Kelvin|K]] a sjajnost je 50.000-3.000.000-puta jača od Sunca. Poznati predstavnik je [[Gamma Velorum|&gamma; Vel]] u [[Sazviježđe|sazviježđu]] [[Jedro (sazviježđe)|Jedro]].<ref>{{cite book|title=Astronomie - Planeten, Sterne, Galaxien|date=2006.|publisher=Der Brockhaus|location=Mannheim|isbn=3-7653-1231-2|page=528}}</ref> == Reference == {{reference}} ==Vanjski linkovi== *{{de simbol}} Prof. Lesch, Harald [http://www.br.de/fernsehen/ard-alpha/sendungen/alpha-centauri/alpha-centauri-wolf-rayet-stern-harald-lesch100.html Šta su to Wolf-Rayetove zvijezde?] emisija [[alpha Centauri]] na [[Bayerischer Rundfunk]] {{Zvijezda}} {{Commonscat|Wolf-Rayet stars}} [[Kategorija:Zvijezde]] e0oq40xt47mn1o57g91e9d3hhioee87 Velika nagrada Belgije 2012. 0 171587 3426248 3235406 2022-07-31T01:20:37Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|BEL}} Velika nagrada [[Belgija|Belgije]] 2012. |slika = Circuit Spa 2007.png |broj_utrka = 12. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 2. septembar 2012. |službeni_naziv = 2012 Formula 1 [[Royal Dutch Shell|Shell]] [[Velika nagrada Belgije|Belgian Grand Prix]] |naziv_staze = '''Circuit de Spa-Francorchamps''', [[Spa, Belgija|Spa]]-[[Frankoršamp]], [[Belgija]] |broj_krugova = 44 |dužina_km = 7.004 |dužina_t_km = 308.052 |rekord_kruga = 1:45.108 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br/>{{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |pp_vozač = {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] |pp_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pp = 1:47.573 |pobjednik = {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] |pobjednička_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pobjednika = 1h 29m 08.530s<br/>(207.344 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] |drugoplasirana_ekipa = [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] |vrijeme_drugoplasiranog = +13.624s |trećeplasirani = {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] |trećeplasirana_ekipa = [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] |vrijeme_trećeplasiranog = +25.334s |nk_vozač = {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] |nk_ekipa = [[Williams F1|Williams-Renault]] |najbrži_krug = 1:52.822 <small>(43. krug)</small> }} '''Velika nagrada Belgije 2012.''' (službeno poznata kao '''"2012 Formula 1 Shell Belgian Grand Prix"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/belgium_875/circuit_diagram.html|title=Belgija|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=17. 11. 2020|archive-date=18. 7. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120718015854/http://www.formula1.com/races/in_detail/belgium_875/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je trka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 2. septembra 2012. na stazi [[Spa-Francorchamps (staza)|Spa-Frankoršamp]] u [[Belgija|Belgiji]]. Ovo je bila dvanaesta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i 57. utrka za [[Velika nagrada Belgije|Veliku nagradu Belgije]]. Vozač [[McLaren]]a [[Jenson Button]] osvojio je jedinu pol-poziciju u sezoni, ukupno 8. i zadnju u karijeri; ostvario je svoju drugu pobjedu u sezoni. Drugo mjesto zauzeo je [[Sebastian Vettel]] iz [[Red Bull Racing|Red Bulla]], a treće mjesto osvojio je vozač [[Lotus F1 Team|Lotus]]a [[Kimi Räikkönen]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 2:11.389 | | 20 |- align="center" valign="top" ! 2. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 2:11.941 | +0.552 | 14 |- align="center" valign="top" ! 3. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 2:12.004 | +0.615 | 12 |- align="center" valign="top" ! 4. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 2:12.824 | +1.435 | 15 |- align="center" valign="top" ! 5. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 2:13.191 | +1.802 | 13 |- align="center" valign="top" ! 6. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 2:13.861 | +2.472 | 16 |- align="center" valign="top" ! 7. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 2:14.210 | +2.821 | 14 |- align="center" valign="top" ! 8. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 2:14.660 | +3.271 | 16 |- align="center" valign="top" ! 9. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 2:14.860 | +3.471 | 12 |- align="center" valign="top" ! 10. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 2:15.402 | +4.013 | 13 |- align="center" valign="top" ! 11. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 2:15.812 | +4.423 | 11 |- align="center" valign="top" ! 12. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:16.409 | +5.020 | 16 |- align="center" valign="top" ! 13. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 2:16.786 | +5.397 | 10 |- align="center" valign="top" ! 14. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 2:16.788 | +5.399 | 16 |- align="center" valign="top" ! 15. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 2:16.827 | +5.438 | 5 |- align="center" valign="top" ! 16. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 2:16.861 | +5.472 | 8 |- align="center" valign="top" ! 17. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:17.519 | +6.130 | 14 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 2:18.199 | +6.810 | 10 |- align="center" valign="top" ! 19. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 2:19.546 | +8.157 | 12 |- align="center" valign="top" ! 20. | 23 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Dani Clos]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 2:19.689 | +8.300 | 12 |- align="center" valign="top" ! 21. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 2:38.701 | +27.312 | 9 |- align="center" valign="top" ! 22. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 2:40.749 | +29.360 | 4 |- align="center" valign="top" ! 23. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 2:46.580 | +35.191 | 9 |- align="center" valign="top" ! 24. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | – | | 2 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:49.354 | | 4 |- align="center" valign="top" ! 2. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 2:49.750 | +0.396 | 3 |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 2:50.497 | +1.143 | 3 |- align="center" valign="top" ! 4. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 2:51.333 | +1.979 | 3 |- align="center" valign="top" ! 5. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 2:51.660 | +2.306 | 4 |- align="center" valign="top" ! 6. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 2:52.076 | +2.722 | 4 |- align="center" valign="top" ! 7. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 2:53.232 | +3.878 | 4 |- align="center" valign="top" ! 8. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 2:58.232 | +8.878 | 3 |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 2:59.125 | +9.771 | 5 |- align="center" valign="top" ! 10. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 3:12.901 | +23.547 | 4 |- align="center" valign="top" ! 11. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | – | | 3 |- align="center" valign="top" ! 12. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | – | | 4 |- align="center" valign="top" ! 13. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | – | | 1 |- align="center" valign="top" ! 14. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | – | | 2 |- align="center" valign="top" ! 15. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | – | | 3 |- align="center" valign="top" ! 16. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | – | | 2 |- align="center" valign="top" ! 17. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | – | | 2 |- align="center" valign="top" ! 18. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | – | | 3 |- align="center" valign="top" ! 19. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 20. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 21. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 22. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | – | | 0 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | – | | 0 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:48.542 | | 18 |- align="center" valign="top" ! 2. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:48.683 | +0.141 | 21 |- align="center" valign="top" ! 3. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:48.850 | +0.308 | 23 |- align="center" valign="top" ! 4. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:48.863 | +0.321 | 20 |- align="center" valign="top" ! 5. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:49.091 | +0.549 | 18 |- align="center" valign="top" ! 6. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:49.092 | +0.550 | 16 |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:49.164 | +0.622 | 21 |- align="center" valign="top" ! 8. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:49.266 | +0.724 | 23 |- align="center" valign="top" ! 9. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:49.292 | +0.750 | 23 |- align="center" valign="top" ! 10. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:49.382 | +0.840 | 22 |- align="center" valign="top" ! 11. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:49.561 | +1.019 | 23 |- align="center" valign="top" ! 12. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:49.615 | +1.073 | 19 |- align="center" valign="top" ! 13. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:49.621 | +1.079 | 26 |- align="center" valign="top" ! 14. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:49.674 | +1.132 | 23 |- align="center" valign="top" ! 15. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:49.710 | +1.168 | 21 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:29.776 | +1.234 | 22 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:50.027 | +1.485 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:52.339 | +3.797 | 21 |- align="center" valign="top" ! 19. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:52.566 | +4.024 | 20 |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:52.630 | +4.088 | 18 |- align="center" valign="top" ! 21. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:52.809 | +4.267 | 22 |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:53.383 | +4.841 | 22 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:53.562 | +5.020 | 23 |- align="center" valign="top" ! 24. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:58.113 | +9.571 | 5 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:49.250 | '''1:47.654''' | '''1:47.573''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:49.686 | 1:48.569 | 1:47.871 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | '''1:48.993''' | 1:48.780 | 1:47.893 | 6.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:49.546 | 1:48.414 | 1:48.205 | 3. |- align="center" valign="top" ! 5. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:49.642 | 1:47.980 | 1:48.219 | 4. |- align="center" valign="top" ! 6. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:49.401 | 1:48.598 | 1:48.313 | 5. |- align="center" valign="top" ! 7. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:49.859 | 1:48.546 | 1:48.392 | 12.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:49.605 | 1:48.563 | 1:48.394 | 7. |- align="center" valign="top" ! 9. | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:50.126 | 1:48.714 | 1:48.538 | 8. |- align="center" valign="top" ! 10. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:50.033 | 1:48.729 | 1:48.890 | 9. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:49.722 | 1:48.792 | | 10. |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:49.362 | 1:48.855 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 13. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:49.742 | 1:49.081 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 14. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:49.588 | 1:49.147 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 15. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:49.763 | 1:49.354 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:49.572 | 1:49.543 | | 16. |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:49.958 | 1:50.088 | | 17. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:50.181 | | | 23.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:51.739 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:51.967 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:52.336 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:53.030 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:53.493 | | | 22. |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:54.989 | | | 24. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:56.622 |} :{{note|a|1}} [[Pastor Maldonado]] – kažnjen za 3 mjesta – ometanje [[Nico Hülkenberg|Hülkenberg]]a u kvalifikacijama. :{{note|a|2}} [[Mark Webber]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|3}} [[Nico Rosberg]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Jenson Button]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 44 | 1:29:08.530 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Sebastian Vettel]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 44 | +13.624 | 10. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 44 | +25.334 | 3. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Hülkenberg]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 44 | +27.843 | 11. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 44 | +29.845 | 14. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Mark Webber]]''' | align="left" | {{ZD|AUT}} '''[[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]]''' | 44 | +31.244 | 12. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 44 | +53.374 | 14. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} '''[[Jean-Éric Vergne]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]]''' | 44 | +58.865 | 15. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} '''[[Daniel Ricciardo]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]]''' | 44 | +1:02.982 | 16. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Paul di Resta]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 44 | +1:03.783 | 9. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 44 | +1:05.111 | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 44 | +1:11.529 | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 43 | +1 Krug | 2. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 43 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 43 | +1 Krug | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 43 | +1 Krug | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 43 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 43 | +1 Krug | 21. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 29 | Nesreća | 24. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 4 | Šteta od sudara | 6. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 0 | Sudar | 4. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 0 | Sudar | 5. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 0 | Sudar | 7. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 10 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Romain Grosjean]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 0 | Sudar | 8. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 164 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 140 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 132 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 131 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 117 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 272 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 218 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 207 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 199 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 112 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 14. pobjeda za [[Jenson Button|Jensona Buttona]]; * 40. podijum za [[Sebastian Vettel|Sabastiana Vettela]]; * Prvi i jedini najbrži krug za [[Bruno Senna|Brunu Sennu]]. === Konstruktori === * 179. pobjeda za [[McLaren]]. === Motor === * 93. pobjeda za [[Mercedes GP|Mercedes]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Belgian Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/19/belgium/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/19/belgium/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/19/belgium/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/19/belgium/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/19/belgium/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/belgique.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Belgije]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Mađarske 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Italije 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Belgije 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Belgije 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Belgiji]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Belgija]] [[Kategorija:Velike nagrade Belgije|2012]] fqpc66qtdkuu7t43dpeiqfcg7m535t6 Velika nagrada Italije 2012. 0 171854 3426250 3235720 2022-07-31T01:21:39Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija F1 VN |naziv_VN = {{ZD|ITA}} Velika nagrada [[Italija|Italije]] 2012. |slika = Monza track map.svg |broj_utrka = 13. |broj_sezona = 20. |godina = 2012. |datum = 9. septembar 2012. |službeni_naziv = Formula 1 [[Velika nagrada Italije|Gran Premio]] [[Banco Santander|Santander]] [[Velika nagrada Italije|d'Italia]] 2012 |naziv_staze = '''Autodromo di Monza''', [[Monza]], [[Italija]] |broj_krugova = 53 |dužina_km = 5.793 |dužina_t_km = 306.720 |rekord_kruga = 1:21.046 ([[Formula 1 – sezona 2004.|2004.]])<br/>{{ZD|BRA}} [[Rubens Barrichello]] |pp_vozač = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] |pp_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pp = 1:24.010 |pobjednik = {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] |pobjednička_ekipa = [[McLaren|McLaren-Mercedes]] |vrijeme_pobjednika = 1h 19m 41.221s<br/>(230.943 km/h) |drugoplasirani = {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] |drugoplasirana_ekipa = [[Sauber|Sauber-Ferrari]] |vrijeme_drugoplasiranog = +4.356s |trećeplasirani = {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] |trećeplasirana_ekipa = [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] |vrijeme_trećeplasiranog = +20.594s |nk_vozač = {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] |nk_ekipa = [[Mercedes GP|Mercedes]] |najbrži_krug = 1:27.239 <small>(53. krug)</small> }} '''Velika nagrada Italije 2012.''' (službeno poznata kao '''"Formula 1 Gran Premio Santander d'Italia 2012"''')<ref>{{Cite web|url=http://www.formula1.com/races/in_detail/italy_876/circuit_diagram.html|title=Italija|website=web.archive.org|language=engleski|accessdate=19. 11. 2020|archive-date=29. 8. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120829094701/http://www.formula1.com/races/in_detail/italy_876/circuit_diagram.html|url-status=bot: unknown}}</ref> automobilska je utrka [[Formula 1|Formule 1]] koja se održala 9. septembra 2012. na stazi [[Nacionalni autodrom Monza|Autodromo di Monza]] u [[Monza|Monci]], [[Italija]]. Ovo je bila trinaesta utrka u [[Formula 1 – sezona 2012.|sezoni 2012.]] i ujedno i 63. utrka za [[Velika nagrada Italije|Veliku nagradu Italije]]. Vozač [[McLaren]]a [[Lewis Hamilton]] osvojio je četvrtu pol-poziciju u sezoni, i ukupno 23. u karijeri; ostvario je svoju treću pobjedu u sezoni. Drugo mjesto zauzeo je [[Sergio Pérez]] iz [[Sauber]]a, a treće mjesto osvojio je vozač [[Scuderia Ferrari|Ferrari]]ja [[Fernando Alonso]]. [[Jérôme d'Ambrosio]] zamijenio je vozača [[Lotus F1 Team|Lotus]]a nakon što je [[Romain Grosjean]] diskvalificiran za jednu trku zbog izazivanja sudara na početku [[Velika nagrada Belgije 2012.|Velikoj nagradi Belgije]]. == Treninzi == === Prvi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.422 | | 26 |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:25.723 | +0.301 | 29 |- align="center" valign="top" ! 3. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.762 | +0.340 | 26 |- align="center" valign="top" ! 4. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:25.800 | +0.378 | 22 |- align="center" valign="top" ! 5. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:25.861 | +0.439 | 27 |- align="center" valign="top" ! 6. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:25.944 | +0.522 | 30 |- align="center" valign="top" ! 7. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:26.046 | +0.624 | 25 |- align="center" valign="top" ! 8. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:26.323 | +0.901 | 26 |- align="center" valign="top" ! 9. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:26.390 | +0.968 | 24 |- align="center" valign="top" ! 10. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:26.504 | +1.082 | 19 |- align="center" valign="top" ! 11. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:26.508 | +1.086 | 18 |- align="center" valign="top" ! 12. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:26.518 | +1.096 | 21 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Valtteri Bottas]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:26.641 | +1.219 | 26 |- align="center" valign="top" ! 14. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:26.746 | +1.324 | 23 |- align="center" valign="top" ! 15. | 10 | align="left" | {{ZD|BEL}} [[Jérôme d'Ambrosio]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:27.180 | +1.758 | 29 |- align="center" valign="top" ! 16. | 11 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jules Bianchi]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:27.192 | +1.770 | 22 |- align="center" valign="top" ! 17. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:27.373 | +1.951 | 25 |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:27.789 | +2.367 | 24 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:27.855 | +2.433 | 27 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:28.578 | +3.156 | 20 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:28.751 | +3.329 | 26 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:29.207 | +3.785 | 21 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:29.331 | +3.909 | 21 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|KIN}} [[Qing Hua Ma]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:31.239 | +5.817 | 26 |} === Drugi trening <small>(petak)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:25.290 | | 32 |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:25.328 | +0.038 | 35 |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:25.348 | +0.058 | 17 |- align="center" valign="top" ! 4. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:25.430 | +0.140 | 43 |- align="center" valign="top" ! 5. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.446 | +0.156 | 41 |- align="center" valign="top" ! 6. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.504 | +0.214 | 42 |- align="center" valign="top" ! 7. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:25.546 | +0.256 | 40 |- align="center" valign="top" ! 8. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:25.547 | +0.257 | 36 |- align="center" valign="top" ! 9. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:26.068 | +0.778 | 32 |- align="center" valign="top" ! 10. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:26.094 | +0.804 | 38 |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:26.104 | +0.814 | 35 |- align="center" valign="top" ! 12. | 10 | align="left" | {{ZD|BEL}} [[Jérôme d'Ambrosio]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:26.157 | +0.867 | 36 |- align="center" valign="top" ! 13. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:26.394 | +1.104 | 31 |- align="center" valign="top" ! 14. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:26.404 | +1.114 | 42 |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:26.724 | +1.434 | 33 |- align="center" valign="top" ! 16. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:26.730 | +1.440 | 17 |- align="center" valign="top" ! 17. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:26.783 | +1.493 | 39 |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.841 | +1.551 | 39 |- align="center" valign="top" ! 19. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:26.864 | +1.574 | 36 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:27.222 | +1.932 | 36 |- align="center" valign="top" ! 21. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.944 | +2.654 | 36 |- align="center" valign="top" ! 22. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.968 | +2.678 | 36 |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.575 | +3.285 | 34 |- align="center" valign="top" ! 24. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.779 | +3.489 | 21 |} === Treći trening <small>(subota)</small>=== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Vrijeme ! Zaostatak ! {{Tooltip|Krug.|Krugova}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.578 | | 18 |- align="center" valign="top" ! 2. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.579 | +0.001 | 15 |- align="center" valign="top" ! 3. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.849 | +0.271 | 20 |- align="center" valign="top" ! 4. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.909 | +0.331 | 16 |- align="center" valign="top" ! 5. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.994 | +0.416 | 17 |- align="center" valign="top" ! 6. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.036 | +0.458 | 22 |- align="center" valign="top" ! 7. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:25.160 | +0.582 | 23 |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.255 | +0.677 | 19 |- align="center" valign="top" ! 9. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:25.289 | +0.711 | 20 |- align="center" valign="top" ! 10. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.383 | +0.805 | 18 |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:25.389 | +0.811 | 21 |- align="center" valign="top" ! 12. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:25.406 | +0.828 | 17 |- align="center" valign="top" ! 13. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.461 | +0.883 | 21 |- align="center" valign="top" ! 14. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.563 | +0.985 | 23 |- align="center" valign="top" ! 15. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:25.689 | +1.111 | 22 |- align="center" valign="top" ! 16. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.706 | +1.128 | 16 |- align="center" valign="top" ! 17. | 10 | align="left" | {{ZD|BEL}} [[Jérôme d'Ambrosio]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.973 | +1.395 | 20 |- align="center" valign="top" ! 18. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:26.003 | +1.425 | 19 |- align="center" valign="top" ! 19. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.657 | +2.079 | 18 |- align="center" valign="top" ! 20. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:27.267 | +2.689 | 16 |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.454 | +2.876 | 20 |- align="center" valign="top" ! 22. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.728 | +3.150 | 19 |- align="center" valign="top" ! 23. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.035 | +3.457 | 23 |- align="center" valign="top" ! 24. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:28.384 | +3.806 | 17 |} == Kvalifikacije <small>(subota)</small>== {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Q1 ! Q2 ! Q3 ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.211 | 1:24.394 | '''1:24.010''' | 1. |- align="center" valign="top" ! 2. | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 1:24.672 | 1:24.255 | 1:24.133 | 2. |- align="center" valign="top" ! 3. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Felipe Massa]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | 1:24.882 | 1:24.505 | 1:24.247 | 3. |- align="center" valign="top" ! 4. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Paul di Resta]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 1:24.875 | 1:24.345 | 1:24.304 | 9.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Michael Schumacher]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:25.302 | 1:24.675 | 1:24.540 | 4. |- align="center" valign="top" ! 6. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:25.011 | 1:24.687 | 1:24.802 | 5. |- align="center" valign="top" ! 7. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Rosberg]] | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | 1:24.689 | 1:24.515 | 1:24.833 | 6. |- align="center" valign="top" ! 8. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.151 | 1:24.742 | 1:24.855 | 7. |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} [[Kamui Kobayashi]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:25.317 | 1:24.683 | 1:25.109 | 8. |- align="center" valign="top" ! 10. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | '''1:24.175''' | '''1:24.242''' | 1:25.678 | 10. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 11. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 1:25.556 | 1:24.809 | | 11. |- align="center" valign="top" ! 12. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.103 | 1:24.820 | | 22.'''*''' |- align="center" valign="top" ! 13. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} [[Sergio Pérez]] | align="left" | {{ZD|ŠVI}} [[Sauber|Sauber-Ferrari]] | 1:25.300 | 1:24.901 | | 12. |- align="center" valign="top" ! 14. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} [[Bruno Senna]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 1:25.135 | 1:25.042 | | 13. |- align="center" valign="top" ! 15. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.728 | 1:25.312 | | 14. |- align="center" valign="top" ! 16. | 10 | align="left" | {{ZD|BEL}} [[Jérôme d'Ambrosio]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 1:25.834 | 1:25.408 | | 15. |- align="center" valign="top" ! 17. | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 1:25.649 | 1:25.441 | | 16. |- bgcolor=white | colspan="8" | |- align="center" valign="top" ! 18. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.382 | | | 17. |- align="center" valign="top" ! 19. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 1:26.887 | | | 18. |- align="center" valign="top" ! 20. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.039 | | | 19. |- align="center" valign="top" ! 21. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 1:27.073 | | | 20. |- align="center" valign="top" ! 22. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.441 | | | 21. |- align="center" valign="top" ! 23. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 1:27.629 | | | 23. |- !colspan="8"| Q1 107% vrijeme: 1:30.067 |- align="center" valign="top" ! NK | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | – | | | 24.'''*''' |} :{{note|a|1}} [[Paul di Resta]] – kažnjen za 5 mjesta – zamjena mjenjača. :{{note|a|2}} [[Pastor Maldonado]] kažnjen je za 5 mjesta zbog ranog početka i dodatnih 5 mjesta zbog izazivanja sudara u [[Velika nagrada Belgije 2012.|prethodnoj trci]]. :{{note|a|3}} [[Nico Hülkenberg]] nije uspio ostvariti Q1 107% vrijeme; ali je dobio dozvolu za utrku od sudija. == Utrka <small>(nedjelja)</small> == {| class=wikitable style="font-size:95%" |- class="hintergrundfarbe5" ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! {{Tooltip|Br.|Broj}} ! Vozač ! Konstruktor ! Krugova ! Vrijeme/{{Tooltip|Odustati|Razlog odustajanja}} ! {{Tooltip|Poč.|Početna pozicija}} ! Bodovi |- align="center" valign="top" ! 1. | 4 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lewis Hamilton]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[McLaren|McLaren-Mercedes]]''' | 53 | 1:19:41.221 | 1. | '''25''' |- align="center" valign="top" ! 2. | 15 | align="left" | {{ZD|MEX}} '''[[Sergio Pérez]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 53 | +4.356 | 12. | '''18''' |- align="center" valign="top" ! 3. | 5 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Alonso]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 53 | +20.594 | 10. | '''15''' |- align="center" valign="top" ! 4. | 6 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Felipe Massa]]''' | align="left" | {{ZD|ITA}} '''[[Scuderia Ferrari|Ferrari]]''' | 53 | +29.667 | 3. | '''12''' |- align="center" valign="top" ! 5. | 9 | align="left" | {{ZD|FIN}} '''[[Kimi Räikkönen]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]]''' | 53 | +30.881 | 7. | '''10''' |- align="center" valign="top" ! 6. | 7 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Michael Schumacher]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 53 | +31.259 | 4. | '''8''' |- align="center" valign="top" ! 7. | 8 | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Nico Rosberg]]''' | align="left" | {{ZD|NJE}} '''[[Mercedes GP|Mercedes]]''' | 53 | +33.550 | 6. | '''6''' |- align="center" valign="top" ! 8. | 11 | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Paul di Resta]]''' | align="left" | {{ZD|IND}} '''[[Force India|Force India-Mercedes]]''' | 53 | +41.057 | 9. | '''4''' |- align="center" valign="top" ! 9. | 14 | align="left" | {{ZD|JAP}} '''[[Kamui Kobayashi]]''' | align="left" | {{ZD|ŠVI}} '''[[Sauber|Sauber-Ferrari]]''' | 53 | +43.898 | 8. | '''2''' |- align="center" valign="top" ! 10. | 19 | align="left" | {{ZD|BRA}} '''[[Bruno Senna]]''' | align="left" | {{ZD|UK}} '''[[Williams F1|Williams-Renault]]''' | 53 | +48.144 | 13. | '''1''' |- align="center" valign="top" ! 11. | 18 | align="left" | {{ZD|VEN}} [[Pastor Maldonado]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Williams F1|Williams-Renault]] | 53 | +48.682 | 22. ! |- align="center" valign="top" ! 12. | 16 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Daniel Ricciardo]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 53 | +50.316 | 14. ! |- align="center" valign="top" ! 13. | 10 | align="left" | {{ZD|BEL}} [[Jérôme d'Ambrosio]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | 53 | +1:15.861 | 15. ! |- align="center" valign="top" ! 14. | 20 | align="left" | {{ZD|FIN}} [[Heikki Kovalainen]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 52 | +1 Krug | 17. ! |- align="center" valign="top" ! 15. | 21 | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Vitalij Petrov]] | align="left" | {{ZD|MALE}} [[Caterham F1 Team|Caterham-Renault]] | 52 | +1 Krug | 18. ! |- align="center" valign="top" ! 16. | 25 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Charles Pic]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 52 | +1 Krug | 20. ! |- align="center" valign="top" ! 17. | 24 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Timo Glock]] | align="left" | {{ZD|RUS}} [[Marussia F1 Team|Marussia-Cosworth]] | 52 | +1 Krug | 19. ! |- align="center" valign="top" ! 18. | 22 | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[Pedro de la Rosa]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 52 | +1 Krug | 23. ! |- align="center" valign="top" ! 19. | 23 | align="left" | {{ZD|IND}} [[Narain Karthikeyan]] | align="left" | {{ZD|ŠPA}} [[HRT F1|HRT-Cosworth]] | 52 | +1 Krug | 21. ! |- align="center" valign="top" ! 20. | 2 | align="left" | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 51 | Vibracije | 11. ! |- align="center" valign="top" ! 21. | 12 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Nico Hülkenberg]] | align="left" | {{ZD|IND}} [[Force India|Force India-Mercedes]] | 50 | Kočnice | 24. ! |- align="center" valign="top" ! 22. | 1 | align="left" | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="left" | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | 47 | Alternator | 5. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 3 | align="left" | {{ZD|UK}} [[Jenson Button]] | align="left" | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | 32 | Pritisak goriva | 2. ! |- align="center" valign="top" ! Odu | 17 | align="left" | {{ZD|FRA}} [[Jean-Éric Vergne]] | align="left" | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Toro Rosso|STR-Ferrari]] | 8 | Van staze/suspenzija | 16. ! |} == Rangiranje nakon utrke == {{col-start}} {{col-2}} ;Vozači {| class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Vozači ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|ŠPA}} [[Fernando Alonso]] | align="center" | 179 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[Lewis Hamilton]] | align="center" | 142 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|FIN}} [[Kimi Räikkönen]] | align="center" | 141 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|NJE}} [[Sebastian Vettel]] | align="center" | 140 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|AUS}} [[Mark Webber]] | align="center" | 132 |} {{col-2}} ;Konstruktori {|class="wikitable" style="font-size: 95%;" |- ! ! {{Tooltip|Poz.|Pozicija}} ! Konstruktor ! Bodovi |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 1. | {{ZD|AUT}} [[Red Bull Racing|Red Bull Racing-Renault]] | align="center" | 272 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 2. | {{ZD|UK}} [[McLaren|McLaren-Mercedes]] | align="center" | 243 |- | [[Datoteka:1uparrow_green.svg|12px]] ! 3. | {{ZD|ITA}} [[Scuderia Ferrari|Ferrari]] | align="center" | 226 |- | [[Datoteka:1downarrow_red.svg|12px]] ! 4. | {{ZD|UK}} [[Lotus F1 Team|Lotus-Renault]] | align="center" | 217 |- | [[Datoteka:1rightarrow_blue.svg|12px]] ! 5. | {{ZD|NJE}} [[Mercedes GP|Mercedes]] | align="center" | 126 |} {{col-end}} * <small>Samo je prvih 5 plasmana uključeno za obje tabele.</small> == Zanimljivosti == === Vozači === * 20. pobjeda za [[Lewis Hamilton|Lewisa Hamiltona]]; * 80. podijum za [[Fernando Alonso|Fernanda Alonsa]]; * 50. utrka za [[Vitalij Petrov|Vitalija Petrova]]. === Konstruktori === * 180. pobjeda za [[McLaren]]. === Motor === * 94. pobjeda za [[Mercedes GP|Mercedes]]. == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2012 Italian Grand Prix}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/20/italy/practice-1.html formula1.com – Rezultati 1. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/20/italy/practice-2.html formula1.com – Rezultati 2. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/20/italy/practice-3.html formula1.com – Rezultati 3. treninga] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/20/italy/qualifying.html formula1.com – Rezultati kvalifikacija] {{en simbol}} * [https://www.formula1.com/en/results.html/2012/races/20/italy/race-result.html formula1.com – Rezultati utrke] {{en simbol}} * [https://www.statsf1.com/en/2012/italie.aspx stasf1.com – detalji utrke] {{en simbol}} {{Izvještaj o F1 trci | Ime_trka = [[Velika nagrada Italije]] | Godina = 2012 | Prethodna_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Belgije 2012.]] | Sljedeća_trka_u_sezoni = [[Velika nagrada Singapura 2012.]] | Trka_prethodne_godine = [[Velika nagrada Italije 2011.]] | Trka_sljedeće_godine = [[Velika nagrada Italije 2013.]] }} {{F1GP_10-19}} [[Kategorija:2012. u Italiji]] [[Kategorija:Velike nagrade Formule 1 2012.|Italija]] [[Kategorija:Velike nagrade Italije|2012]] h52ikepflfn6jibo6dqiej34snztk2n 17 Tetis 0 172596 3426330 3408866 2022-07-31T10:42:27Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nebesko tijelo | ime = 17 Tetis | slika = [[Datoteka:17Thetis-LB1.jpg|200px]] | boja = #000FF | Otkrio = [[Robert Luther]] | Datum otkrića = 17. april 1852. | mp_naziv = 1954 SO<sup>1</sup> | drugi_nazivi = A913 CA; A916 YF | Osobine putanje ref = <ref>[http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=17 JPL Small-Body Database]</ref> | Epoha = JD 2453300.5<br>22. oktobar 2004. | Afel = 2,801 AU | Perihel = 2,139 AU | Srednji poluprečnik putanje = 2,470 AU | Ekscentricitet putanje = 0,134 | Orbitalni period = 3,88 god | Prosječna orbitalna brzina = 18,87 km/s | Srednja anomalija = 38,435° | Inklinacija = 5,587° | Dužina ulaznog čvora = 125,622° | Argument perihela = 135,906° | Dimenzije = 90 ± 3,7 km | Masa = 1,2 × 10<sup>18</sup> kg | Prosječna gustoća = 3,21 ± 0,92 | Gravitacija na površini = 0,0252 m/s² | Brzina oslobađanja = 0,0476 km/s | Period rotacije = 0,5113 d | Albedo = 0,1715 | Temp na površini = ~173 K | Spektralna klasa = S | Prividna magnituda = 9,89 do 13,51 | Apsolutna magnituda = 7,76 }} '''17 Tetida''' (lat. '''17 Thetis''') je [[asteroid]] glavnog asteroidnog pojasa. Približan prečnik asteroida je 90,04&nbsp;km, a srednja udaljenost asteroida od Sunca iznosi 2,469 astronomskih jedinica (AJ). Ime je dobio po Tetidi, iz grčke mitologije.<ref>Schmadel, Lutz D. (2003). Dictionary of minor planet names, Volume 1 (5. izd.). Berlin Heidelberg New York: Springer-Verlag. str. 17. {{ISBN|3-540-00238-3}}.</ref> Inklinacija (nagib) orbite u odnosu na ravan ekliptike je 5,589 stepeni, a orbitalni period iznosi 1417,370 dana (3,880 godine). Ekscentricitet orbite asteroida iznosi 0,134. Apsolutna magnituda asteroida iznosi 7,76 a geometrijski albedo 0,171. Asteroid je otkriven 17. aprila 1852. godine. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=17;orb=1 Simulacija orbite] na stranici JPL (Java) / [http://ssd.jpl.nasa.gov/horizons.cgi?find_body=1&body_group=sb&sstr=17 JPL Horizons efemeride] * {{cite web |title=Elements and Ephemeris for (17) Thetis |publisher=Minor Planet Center |url=http://scully.cfa.harvard.edu/cgi-bin/returnprepeph.cgi?d=b2011&o=00017 |access-date=27. 10. 2012 |archive-date=11. 12. 2012 |archive-url=https://archive.today/20121211161858/http://scully.cfa.harvard.edu/cgi-bin/returnprepeph.cgi?d=b2011&o=00017 |url-status=dead }} (prikazuje elongaciju prema Suncu i V magnitudu za 2011) * [https://web.archive.org/web/20140108195730/http://www.asteroidoccultation.com/observations/Results/Data2011/Thetis_withModel2Rotated2.jpg 2011-Apr-22 Okultacija] (Durech model) / [https://web.archive.org/web/20140108170501/http://www.asteroidoccultation.com/observations/Results/index2011.html Rezultati asteroidne okultacije za sjevernu Ameriku (2011)] {{Commonscat|17 Thetis}} [[Kategorija:Asteroidi]] 0c8hh3ghh3ohgn6i45hyamzbodybj6t UK Championship 2012 (snuker) 0 175211 3426233 3417663 2022-07-31T00:43:25Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija snuker turnir | ime = ''UK Championship 2012.'' | slika = | datum = 1–9. decembar 2012. | lokacija = ''[[Barbican Centre]]'', [[York]] | država = {{ZID|Engleska}} | organizator = [[WPBSA]] | nagradni_fond = 637.500 [[Britanska funta|funti]] | branilac_titule = {{ZD|ENG}} [[Judd Trump]] | najveći_brejk = [[maksimalni brejk|147]] (3×) | pobjednik = {{ZD|ENG}} [[Mark Selby]] | finalist = {{ZD|ENG}} [[Shaun Murphy]] | rezultat = 10–6 | prijašnji = [[UK Championship 2011 (snuker)|2011.]] | sljedeći = [[UK Championship 2013 (snuker)|2013.]] }} '''''UK Championship 2012.''''' profesionalni je rangirni [[snuker]]ski turnir koji je održan od 1. do 9. decembra 2012. u [[Engleska|engleskom]] [[York]]u. To je bio 5. rangirni turnir u [[Snukerska sezona 2012/2013.|sezoni 2012/13.]]<ref>[http://snooker.org/res/index.asp?template=2&season=2012 Kalendar sezone 2012/13], ''snooker.org''</ref> Prvi put u historiji snukera postignuta su tri [[maksimalni brejk|maksimalna brejka]] na jednom rangirnom turniru iako na različitim lokacijama. [[Andy Hicks]] postigao je 147 u drugom kolu kvalifikacija, protiv [[Daniel Wells (snuker)|Daniela Wellsa]], što mu je prvi maksimum u karijeri.<ref name="Hicks max">[http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0,,13165~2987156,00.html "Handy Andy Makes UK Maximum"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121129024007/http://www.worldsnooker.com/page/NewsArticles/0%2C%2C13165~2987156%2C00.html |date=29. 11. 2012}}, ''World Snooker'', 21. 11. 2012.</ref> Samo dan kasnije [[Jack Lisowski]] napravio je istu stvar u trećem kolu kvalifikacija, protiv [[Chen Zhe]]a.<ref>[http://de.eurosport.yahoo.com/news/uk-championship-lisowski-gelingt-maximum-break-134201362.html "UK Championship - Auch Lisowski gelingt ein Maximum-Break"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131203204335/http://de.eurosport.yahoo.com/news/uk-championship-lisowski-gelingt-maximum-break-134201362.html |date=3. 12. 2013 }}, [[Eurosport]], 22. 11. 2012 {{de simbol}}</ref> Treći maksimum na turniru, a sedmi u karijeri postigao je [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] u osmini finala protiv [[Mark Davis (snuker)|Marka Davisa]].<ref>[http://bilijar.info/snooker/rang/uk/item/274-higgins-napravio-147-cu "Higgins napravio 147-cu"]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot}}, ''bilijar.info'', 5. 12. 2012.</ref><ref name="Higgins max">[http://www.rte.ie/sport/snooker/2012/1205/357079-higgins-racks-up-maximum-break-at-barbican/ "John Higgins racks up maximum break at UK Championship"], RTÉ, 5. 12. 2012.</ref> Titulu je branio [[Judd Trump]]<ref>Karen Fazackerley, [http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/16131999 "UK Snooker Championship: Judd Trump beats Mark Allen to win title"], ''[[BBC]] [[BBC Sport|Sport]]'', 11. 12. 2011.</ref>, ali je iznenađujuće izgubio već u 1. kolu od [[Mark Joyce|Marka Joycea]] 5-6, iako je vodio 5-2.<ref>Steve Carroll, [http://www.yorkpress.co.uk/sport/10084401._/ "Defending champion Judd Trump crashes out of williamhill.com UK Championship"], ''York Press'', 3. 12. 2012.</ref><ref>[http://www.espn.co.uk/snooker/sport/story/182054.html?CMP=OTC-RSS "Trump dumped out of UK Championship"], ''[[ESPN]]'', 2. 12. 2012.</ref> [[Mark Selby]] osvojio je svoj treći rangirni turnir u karijeri pobijedivši u finalu [[Shaun Murphy|Shauna Murphyja]] 10-6.<ref>[http://bilijar.info/snooker/rang/uk/item/275-selby-osvojio-uk-championship "Selby osvojio UK Championship"]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}, ''bilijar.info'', 10. 12. 2012.</ref><ref>[http://www.sportinglife.com/snooker/news/article/663/8320647/selby-secures-york-spoils "Selby secures York spoils"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121212081530/http://www.sportinglife.com/snooker/news/article/663/8320647/selby-secures-york-spoils |date=12. 12. 2012 }}, ''Sporting Life'', 10. 12. 2012.</ref> Ovo je bilo prvo sveenglesko finale još od [[UK Championship 1992 (snuker)|1992]], kad je [[Jimmy White]] pobijedio [[John Parrott|Johna Parrotta]] 16-9.<ref>[http://www.bbc.co.uk/sport/0/snooker/20652501 "UK Snooker Championship 2012: Mark Selby beats Mark Davis"], ''BBC Sport'', 8. 12. 2012.</ref><ref>[http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/uk.html ''UK Championship''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120216160153/http://www.cajt.pwp.blueyonder.co.uk/uk.html |date=16 Februar 2012 }}, ''Snukerska arhiva Chrisa Turnera''.</ref> == Nagradni fond == {{Col-begin|width=70%}} {{Col-break|width=50%}} *Pobjednik: 125.000 £ *Finalist: 50.000 £ *Polufinalisti: 25.000 £ *Četvrtfinalisti: 17.000 £ *2. kolo: 11.000 £ *1. kolo: 7.500 £ *4. kolo (KV): 5.500 £ *3. kolo (KV): 2.000 £ {{Col-break|width=50%}} *Najveći brejk bez TV-[[kamera]]: 500 £ *Najveći brejk u TV-prijenosu: 3.500 £ *Maksimalni brejk bez TV-kamera:2.500 £<ref name="Hicks max"/> *Maksimalni brejk u TV-prijenosu:10.000 £<ref name="Higgins max"/> *Ukupno: 637.500 £ {{Col-end}} == Glavni žrijeb == {{Šesnaestina finala sa startnim brojevima | RD1 = '''1. kolo''' <br> na 6 dobijenih | RD2 = '''2. kolo''' <br> na 6 dobijenih | RD3 = '''Četvrtfinale''' <br> na 6 dobijenih | RD4 = '''Polufinale''' <br> na 9 dobijenih | RD5 = '''Finale'''<br> na 10 dobijenih | RD1-seed01=1 | RD1-team01={{ZD|ENG}} [[Judd Trump]] | RD1-score01=5 | RD1-seed02= | RD1-team02={{ZD|ENG}} '''[[Mark Joyce]]''' | RD1-score02='''6''' | RD1-seed03=14 | RD1-team03={{ZD|ENG}} '''[[Ali Carter]]''' | RD1-score03='''6''' | RD1-seed04= | RD1-team04={{ZD|ENG}} [[Steve Davis]] | RD1-score04=2 | RD1-seed05=9 | RD1-team05={{ZD|ENG}} '''[[Stuart Bingham]]''' | RD1-score05='''6''' | RD1-seed06= | RD1-team06={{ZD|ENG}} [[Jack Lisowski]] | RD1-score06=2 | RD1-seed07=7 | RD1-team07={{nowrap|{{ZD|ŠKO}} '''[[Stephen Maguire]]'''}} | RD1-score07='''6''' | RD1-seed08= | RD1-team08={{ZD|IRS}} [[Fergal O'Brien]] | RD1-score08=2 | RD1-seed09=6 | RD1-team09={{ZD|WAL}} [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] | RD1-score09=3 | RD1-seed10= | RD1-team10={{ZD|ENG}} '''[[Mark King (snuker)|Mark King]]''' | RD1-score10='''6''' | RD1-seed11=11 | RD1-team11={{ZD|ENG}} [[Ricky Walden]] | RD1-score11=5 | RD1-seed12= | RD1-team12={{ZD|BEL}} '''[[Luca Brecel]]''' | RD1-score12='''6''' | RD1-seed13=12 | RD1-team13={{ZD|ŠKO}} '''[[Graeme Dott]]''' | RD1-score13='''6''' | RD1-seed14= | RD1-team14={{ZD|ENG}} [[Martin Gould]] | RD1-score14=5 | RD1-seed15=4 | RD1-team15={{ZD|ENG}} '''[[Shaun Murphy]]''' | RD1-score15='''6''' | RD1-seed16= | RD1-team16={{ZD|ENG}} [[Robert Milkins]] | RD1-score16=3 | RD1-seed17=3 | RD1-team17={{ZD|ŠKO}} '''[[John Higgins (snuker)|John Higgins]]''' | RD1-score17='''6''' | RD1-seed18= | RD1-team18={{ZD|ENG}} [[Michael Holt (snuker)|Michael Holt]] | RD1-score18=3 | RD1-seed19=16 | RD1-team19={{ZD|ENG}} '''[[Mark Davis (snuker)|Mark Davis]]''' | RD1-score19='''6''' | RD1-seed20= | RD1-team20={{ZD|KIN}} [[Cao Yupeng]] | RD1-score20=1 | RD1-seed21=13 | RD1-team21={{ZD|WAL}} '''[[Matthew Stevens]]''' | RD1-score21='''6''' | RD1-seed22= | RD1-team22={{ZD|WAL}} [[Dominic Dale]] | RD1-score22=1 | RD1-seed23=8 | RD1-team23={{ZD|SIR}} [[Mark Allen (snuker)|Mark Allen]] | RD1-score23=3 | RD1-seed24= | RD1-team24={{ZD|HK}} '''[[Marco Fu]]''' | RD1-score24='''6''' | RD1-seed25=5 | RD1-team25={{ZD|AUS}} '''[[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]]''' | RD1-score25='''6''' | RD1-seed26= | RD1-team26={{ZD|ENG}} [[Tom Ford (snuker)|Tom Ford]] | RD1-score26=1 | RD1-seed27=15 | RD1-team27={{ZD|ENG}} '''[[Barry Hawkins]]''' | RD1-score27='''6''' | RD1-seed28= | RD1-team28={{ZD|KIN}} [[Liang Wenbo]] | RD1-score28=4 | RD1-seed29=10 | RD1-team29={{ZD|KIN}} [[Ding Junhui]] | RD1-score29=4 | RD1-seed30= | RD1-team30={{ZD|WAL}} '''[[Ryan Day]]''' | RD1-score30='''6''' | RD1-seed31=2 | RD1-team31={{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' | RD1-score31='''6''' | RD1-seed32= | RD1-team32={{ZD|WAL}} [[Michael White (snuker)|Michael White]] | RD1-score32=3 | RD2-seed01= | RD2-team01={{ZD|ENG}} [[Mark Joyce]] | RD2-score01=2 | RD2-seed02=14 | RD2-team02={{ZD|ENG}} '''[[Ali Carter]]''' | RD2-score02='''6''' | RD2-seed03=9 | RD2-team03={{ZD|ENG}} '''[[Stuart Bingham]]''' | RD2-score03='''6''' | RD2-seed04=7 | RD2-team04={{nowrap|{{ZD|ŠKO}} [[Stephen Maguire]]}} | RD2-score04=4 | RD2-seed05= | RD2-team05={{ZD|ENG}} [[Mark King (snuker)|Mark King]] | RD2-score05=4 | RD2-seed06= | RD2-team06={{ZD|BEL}} '''[[Luca Brecel]]''' | RD2-score06='''6''' | RD2-seed07=12 | RD2-team07={{ZD|ŠKO}} [[Graeme Dott]] | RD2-score07=2 | RD2-seed08=4 | RD2-team08={{ZD|ENG}} '''[[Shaun Murphy]]''' | RD2-score08='''6''' | RD2-seed09=3 | RD2-team09={{ZD|ŠKO}} [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] | RD2-score09=5 | RD2-seed10=16 | RD2-team10={{ZD|ENG}} '''[[Mark Davis (snuker)|Mark Davis]]''' | RD2-score10='''6''' | RD2-seed11=13 | RD2-team11={{ZD|WAL}} '''[[Matthew Stevens]]''' | RD2-score11='''6''' | RD2-seed12= | RD2-team12={{ZD|HK}} [[Marco Fu]] | RD2-score12=4 | RD2-seed13=5 | RD2-team13={{ZD|AUS}} '''[[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]]''' | RD2-score13='''6''' | RD2-seed14=15 | RD2-team14={{ZD|ENG}} [[Barry Hawkins]] | RD2-score14=2 | RD2-seed15= | RD2-team15={{ZD|WAL}} [[Ryan Day]] | RD2-score15=4 | RD2-seed16=2 | RD2-team16={{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' | RD2-score16='''6''' | RD3-seed01=14 | RD3-team01={{ZD|ENG}} '''[[Ali Carter]]''' | RD3-score01='''6''' | RD3-seed02=9 | RD3-team02={{ZD|ENG}} [[Stuart Bingham]] | RD3-score02=4 | RD3-seed03= | RD3-team03={{ZD|BEL}} [[Luca Brecel]] | RD3-score03=5 | RD3-seed04=4 | RD3-team04={{ZD|ENG}} '''[[Shaun Murphy]]''' | RD3-score04='''6''' | RD3-seed05=16 | RD3-team05={{ZD|ENG}} '''[[Mark Davis (snuker)|Mark Davis]]''' | RD3-score05='''6''' | RD3-seed06=13 | RD3-team06={{nowrap|{{ZD|WAL}} [[Matthew Stevens]]}} | RD3-score06=4 | RD3-seed07=5 | RD3-team07={{ZD|AUS}} [[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]] | RD3-score07=4 | RD3-seed08=2 | RD3-team08={{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' | RD3-score08='''6''' | RD4-seed01=14 | RD4-team01={{ZD|ENG}} [[Ali Carter]] | RD4-score01=8 | RD4-seed02=4 | RD4-team02={{nowrap|{{ZD|ENG}} '''[[Shaun Murphy]]'''}} | RD4-score02='''9''' | RD4-seed03=16 | RD4-team03={{ZD|ENG}} [[Mark Davis (snuker)|Mark Davis]] | RD4-score03=4 | RD4-seed04=2 | RD4-team04={{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' | RD4-score04='''9''' | RD5-seed01=4 | RD5-team01={{nowrap|{{ZD|ENG}} [[Shaun Murphy]]}} | RD5-score01=6 | RD5-seed02=2 | RD5-team02={{ZD|ENG}} '''[[Mark Selby]]''' | RD5-score02='''10''' }} == Finale == {| class="wikitable" style="font-size: 95%; border-collapse: collapse; margin: 1em auto 1em auto" |- align="center" ! colspan="3" style="background:#FFFFFF;"|'''Finale''': na 10 dobijenih. Sudija: Leo Scullion |- align="center" | colspan="3" style="background:#FFFFFF; border-bottom:3px solid #aaa;"| ''[[Barbican Centre]]'', [[York]], [[Engleska]], [[9. decembar]] [[2012]]. |- | align="right" | [[Shaun Murphy]] (4)<br>{{ZID|Engleska}} | align="center" width="225" | 6–'''10''' | '''[[Mark Selby]]''' (2)<br/>{{ZID|Engleska}} |- align="center" | colspan="3"| ''Popodne'': '''64'''–11, 49–'''58''' ('''54'''), 0–'''82''' ('''66'''), '''83'''–0 ('''83'''), '''98'''–35 ('''98'''), '''67'''–39, 0–'''81''' ('''70''')<br /> ''Navečer'': 1–'''77''', '''72'''–67 (Murphy '''65''', Selby '''58'''), 38–'''70''', 53–'''63''', '''78'''–8, 34–'''79''' ('''51'''), 0–'''107''' ('''98'''), 31–'''64''', 37–'''69''' |- | style="text-align:right;" |98 | style="text-align:center;" | Najveći brejk | style="text-align:left;" | 98 |- | style="text-align:right;" | 0 | style="text-align:center;" | Trocifreni brejkovi | style="text-align:left;" | 0 |- | style="text-align:right;" | 3 | style="text-align:center;" | 50+ brejkovi | style="text-align:left;" | '''6''' |- |} == Kvalifikacije == {{32TimX4KoloBracket | KL1 = '''1. kolo'''<br>Na 6 dobijenih | KL2 = '''2. kolo'''<br>Na 6 dobijenih | KL3 = '''3. kolo'''<br>Na 6 dobijenih | KL4 = '''4. kolo'''<br>Na 6 dobijenih | KL1-zastava01 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim01 =[[David Grace (snuker)|David Grace]] | KL1-rezultat01 =4 | KL1-zastava02 ={{ZD|WAL}} | KL1-tim02 ='''[[Daniel Wells (snuker)|Daniel Wells]]''' | KL1-rezultat02 ='''6''' | KL1-zastava03 ={{ZD|IND}} | KL1-tim03 ='''[[Pankaj Advani]]''' | KL1-rezultat03 ='''6''' | KL1-zastava04 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim04 =[[Sam Baird]] | KL1-rezultat04 =2 | KL1-zastava05 ={{ZD|KIN}} | KL1-tim05 ='''[[Chen Zhe]]''' | KL1-rezultat05 ='''6''' | KL1-zastava06 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim06 =[[Sean O'Sullivan (snuker)|Sean O'Sullivan]] | KL1-rezultat06 =1 | KL1-zastava07 ={{ZD|KIN}} | KL1-tim07 ='''[[Tian Pengfei]]''' | KL1-rezultat07 ='''6''' | KL1-zastava08 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim08 =[[Joel Walker (snuker)|Joel Walker]] | KL1-rezultat08 =4 | KL1-zastava09 ={{ZD|KIN}} | KL1-tim09 =[[Li Yan (snuker)|Li Yan]] | KL1-rezultat09 =4 | KL1-zastava10 ={{ZD|ŠKO}} | KL1-tim10 ='''[[Fraser Patrick]]''' | KL1-rezultat10 ='''6''' | KL1-zastava11 ={{ZD|BEL}} | KL1-tim11 ='''[[Luca Brecel]]''' | KL1-rezultat11 ='''6''' | KL1-zastava12 ={{ZD|ŠKO}} | KL1-tim12 =[[Scott Donaldson]] | KL1-rezultat12 =5 | KL1-zastava13 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim13 =[[Robbie Williams (snuker)|Robbie Williams]] | KL1-rezultat13 =2 | KL1-zastava14 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim14 ='''[[Jamie O'Neill (snuker)|Jamie O'Neill]]''' | KL1-rezultat14 ='''6''' | KL1-zastava15 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim15 ='''[[Michael Wasley]]''' | KL1-rezultat15 ='''bez borbe''' | KL1-zastava16 ={{ZD|IRN}} | KL1-tim16 =[[Hossein Vafaei]] | KL1-rezultat16 =w/d | KL1-zastava17 ={{ZD|TAJ}} | KL1-tim17 ='''[[Thepchaiya Un-Nooh]]''' | KL1-rezultat17 ='''6''' | KL1-zastava18 ={{ZD|TAJ}} | KL1-tim18 =[[Passakorn Suwannawat]] | KL1-rezultat18 =5 | KL1-zastava19 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim19 ='''[[Liam Highfield]]''' | KL1-rezultat19 ='''6''' | KL1-zastava20 ={{ZD|AUS}} | KL1-tim20 =[[Ben Judge]] | KL1-rezultat20 =1 | KL1-zastava21 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim21 ='''[[Ian Burns (snuker)|Ian Burns]]''' | KL1-rezultat21 ='''6''' | KL1-zastava22 ={{ZD|ŠKO}} | KL1-tim22 =[[Michael Leslie]] | KL1-rezultat22 =1 | KL1-zastava23 ={{ZD|TAJ}} | KL1-tim23 ='''[[Dechawat Poomjaeng]]''' | RD1-score23 ='''6''' | KL1-zastava24 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim24 =[[Simon Bedford]] | KL1-rezultat24 =3 | KL1-zastava25 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim25 ='''[[Paul Davison]]''' | KL1-rezultat25 ='''6''' | KL1-zastava26 ={{ZD|WAL}} | KL1-tim26 =[[Gareth Allen]] | KL1-rezultat26 =2 | KL1-zastava27 ={{ZD|KIN}} | KL1-tim27 ='''[[Zhang Anda]]''' | KL1-rezultat27 ='''bez borbe''' | KL1-zastava28 ={{ZD|WAL}} | KL1-tim28 =[[Duane Jones (snuker)|Duane Jones]] | KL1-rezultat28 =w/d | KL1-zastava29 ={{ZD|TAJ}} | KL1-tim29 ='''[[Thanawat Thirapongpaiboon]]''' | KL1-rezultat29 ='''6''' | KL1-zastava30 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim30 =[[Martin O'Donnell (snuker)|Martin O'Donnell]] | KL1-rezultat30 =5 | KL1-zastava31 ={{ZD|MLT}} | KL1-tim31 =[[Tony Drago]] | KL1-rezultat31 =3 | KL1-zastava32 ={{ZD|ENG}} | KL1-tim32 ='''[[Craig Steadman]]''' | KL1-rezultat32 ='''6''' | KL2-zastava01 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim01 ='''[[Andy Hicks]]''' | KL2-rezultat01 ='''6''' | KL2-zastava02 ={{ZD|WAL}} | KL2-tim02 =[[Daniel Wells (snuker)|Daniel Wells]] | KL2-rezultat02 =2 | KL2-zastava03 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim03 =[[Jimmy White]] | KL2-rezultat03 =5 | KL2-zastava04 ={{ZD|IND}} | KL2-tim04 ='''[[Pankaj Advani]]''' | KL2-rezultat04 ='''6''' | KL2-zastava05 ={{ZD|IND}} | KL2-tim05 =[[Aditya Mehta]] | KL2-rezultat05 =4 | KL2-zastava06 ={{ZD|KIN}} | KL2-tim06 ='''[[Chen Zhe]]''' | KL2-rezultat06 ='''6''' | KL2-zastava07 ={{ZD|ŠKO}} | KL2-tim07 =[[Alan McManus]] | KL2-rezultat07 =2 | KL2-zastava08 ={{ZD|KIN}} | KL2-tim08 ='''[[Tian Pengfei]]''' | KL2-rezultat08 ='''6''' | KL2-zastava09 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim09 ='''[[Adam Duffy]]''' | KL2-rezultat09 ='''6''' | KL2-zastava10 ={{ZD|ŠKO}} | KL2-tim10 =[[Fraser Patrick]] | KL2-rezultat10 =2 | KL2-zastava11 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim11 =[[Peter Lines]] | KL2-rezultat11 =4 | KL2-zastava12 ={{ZD|BEL}} | KL2-tim12 ='''[[Luca Brecel]]''' | KL2-rezultat12 ='''6''' | KL2-zastava13 ={{ZD|TAJ}} | KL2-tim13 ='''[[James Wattana]]''' | KL2-rezultat13 ='''6''' | KL2-zastava14 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim14 =[[Jamie O'Neill (snuker)|Jamie O'Neill]] | KL2-rezultat14 =4 | KL2-zastava15 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim15 ='''[[Jimmy Robertson (snuker)|Jimmy Robertson]]''' | KL2-rezultat15 ='''6''' | KL2-zastava16 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim16 =[[Michael Wasley]] | KL2-rezultat16 =5 | KL2-zastava17 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim17 =[[Barry Pinches]] | KL2-rezultat17 =1 | KL2-zastava18 ={{ZD|TAJ}} | KL2-tim18 ='''[[Thepchaiya Un-Nooh]]''' | KL2-rezultat18 ='''6''' | KL2-zastava19 ={{ZD|KIN}} | KL2-tim19 ='''[[Cao Yupeng]]''' | KL2-rezultat19 ='''6''' | KL2-zastava20 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim20 =[[Liam Highfield]] | KL2-rezultat20 =3 | KL2-zastava21 ={{ZD|NOR}} | KL2-tim21 =[[Kurt Maflin]] | KL2-rezultat21 =3 | KL2-zastava22 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim22 ='''[[Ian Burns (snuker)|Ian Burns]]''' | KL2-rezultat22 ='''6''' | KL2-zastava23 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim23 ='''[[Rod Lawler]]''' | KL2-rezultat23 ='''6''' | KL2-zastava24 ={{ZD|TAJ}} | KL2-tim24 =[[Dechawat Poomjaeng]] | KL2-rezultat24 =5 | KL2-zastava25 ={{ZD|KIN}} | KL2-tim25 ='''[[Yu Delu]]''' | KL2-rezultat25 ='''6''' | KL2-zastava26 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim26 =[[Paul Davison]] | KL2-rezultat26 =4 | KL2-zastava27 ={{ZD|ŠKO}} | KL2-tim27 ='''[[Anthony McGill (snuker)|Anthony McGill]]''' | KL2-rezultat27 ='''6''' | KL2-zastava28 ={{ZD|KIN}} | KL2-tim28 =[[Zhang Anda]] | KL2-rezultat28 =2 | KL2-zastava29 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim29 =[[Alfred Burden|Alfie Burden]] | KL2-rezultat29 =5 | KL2-zastava30 ={{ZD|TAJ}} | KL2-tim30 ='''[[Thanawat Thirapongpaiboon]]''' | KL2-rezultat30 ='''6''' | KL2-zastava31 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim31 =[[Mike Dunn (snuker)|Mike Dunn]] | KL2-rezultat31 =4 | KL2-zastava32 ={{ZD|ENG}} | KL2-tim32 ='''[[Craig Steadman]]''' | KL2-rezultat32 ='''6''' | KL3-zastava01 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim01 ='''[[Mark Joyce]]''' | KL3-rezultat01 ='''6''' | KL3-zastava02 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim02 =[[Andy Hicks]] | KL3-rezultat02 =4 | KL3-zastava03 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim03 ='''[[Steve Davis]]''' | KL3-rezultat03 ='''6''' | KL3-zastava04 ={{ZD|IND}} | KL3-tim04 =[[Pankaj Advani]] | KL3-rezultat04 =5 | KL3-zastava05 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim05 ='''[[Jack Lisowski]]''' | KL3-rezultat05 ='''6''' | KL3-zastava06 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim06 =[[Chen Zhe]] | KL3-rezultat06 =2 | KL3-zastava07 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim07 ='''[[David Gilbert (snuker)|David Gilbert]]''' | KL3-rezultat07 ='''6''' | KL3-zastava08 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim08 =[[Tian Pengfei]] | KL3-rezultat08 =3 | KL3-zastava09 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim09 ='''[[Xiao Guodong]]''' | KL3-rezultat09 ='''6''' | KL3-zastava10 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim10 =[[Adam Duffy]] | KL3-rezultat10 =4 | KL3-zastava11 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim11 =[[Liu Chuang]] | KL3-rezultat11 =3 | KL3-zastava12 ={{ZD|BEL}} | KL3-tim12 ='''[[Luca Brecel]]''' | KL3-rezultat12 ='''6''' | KL3-zastava13 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim13 ='''[[Ben Woollaston]]''' | KL3-rezultat13 ='''6''' | KL3-zastava14 ={{ZD|TAJ}} | KL3-tim14 =[[James Wattana]] | KL3-rezultat14 =5 | KL3-zastava15 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim15 ='''[[Rory McLeod (snuker)|Rory McLeod]]''' | KL3-rezultat15 ='''6''' | KL3-zastava16 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim16 =[[Jimmy Robertson (snuker)|Jimmy Robertson]] | KL3-rezultat16 =3 | KL3-zastava17 ={{ZD|WAL}} | KL3-tim17 =[[Jamie Jones (snuker)|Jamie Jones]] | KL3-rezultat17 =3 | KL3-zastava18 ={{ZD|TAJ}} | KL3-tim18 ='''[[Thepchaiya Un-Nooh]]''' | KL3-rezultat18 ='''6''' | KL3-zastava19 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim19 =[[Dave Harold]] | KL3-rezultat19 =4 | KL3-zastava20 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim20 ='''[[Cao Yupeng]]''' | KL3-rezultat20 ='''6''' | KL3-zastava21 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim21 =[[Anthony Hamilton (snuker)|Anthony Hamilton]] | KL3-rezultat21 =2 | KL3-zastava22 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim22 ='''[[Ian Burns (snuker)|Ian Burns]]''' | KL3-rezultat22 ='''6''' | KL3-zastava23 ={{ZD|SJI}} | KL3-tim23 =[[Gerard Greene]] | KL3-rezultat23 =4 | KL3-zastava24 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim24 ='''[[Rod Lawler]]''' | KL3-rezultat24 ='''6''' | KL3-zastava25 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim25 =[[Nigel Bond]] | KL3-rezultat25 =5 | KL3-zastava26 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim26 ='''[[Yu Delu]]''' | KL3-rezultat26 ='''6''' | KL3-zastava27 ={{ZD|KIN}} | KL3-tim27 ='''[[Liang Wenbo]]''' | KL3-rezultat27 ='''6''' | KL3-zastava28 ={{ZD|ŠKO}} | KL3-tim28 =[[Anthony McGill (snuker)|Anthony McGill]] | KL3-rezultat28 =5 | KL3-zastava29 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim29 ='''[[Matthew Selt]]''' | KL3-rezultat29 ='''6''' | KL3-zastava30 ={{ZD|TAJ}} | KL3-tim30 =[[Thanawat Thirapongpaiboon]] | KL3-rezultat30 =4 | KL3-zastava31 ={{ZD|WAL}} | KL3-tim31 ='''[[Michael White (snuker)|Michael White]]''' | KL3-rezultat31 ='''6''' | KL3-zastava32 ={{ZD|ENG}} | KL3-tim32 =[[Craig Steadman]] | KL3-rezultat32 =3 | KL4-zastava01 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim01 =[[Jamie Cope]] | KL4-rezultat01 =4 | KL4-zastava02 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim02 ='''[[Mark Joyce]]''' | KL4-rezultat02 ='''6''' | KL4-zastava03 ={{ZD|ŠKO}} | KL4-tim03 =[[Jamie Burnett]] | KL4-rezultat03 =2 | KL4-zastava04 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim04 ='''[[Steve Davis]]''' | KL4-rezultat04 ='''6''' | KL4-zastava05 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim05 =[[Joe Perry (snuker)|Joe Perry]] | KL4-rezultat05 =4 | KL4-zastava06 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim06 ='''[[Jack Lisowski]]''' | KL4-rezultat06 ='''6''' | KL4-zastava07 ={{ZD|IRS}} | KL4-tim07 ='''[[Fergal O'Brien]]''' | KL4-rezultat07 ='''6''' | KL4-zastava08 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim08 =[[David Gilbert (snuker)|David Gilbert]] | KL4-rezultat08 =2 | KL4-zastava09 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim09 ='''[[Mark King (snuker)|Mark King]]''' | KL4-rezultat09 ='''6''' | KL4-zastava10 ={{ZD|KIN}} | KL4-tim10 =[[Xiao Guodong]] | KL4-rezultat10 = 0 | KL4-zastava11 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim11 =[[Peter Ebdon]] | KL4-rezultat11 =1 | KL4-zastava12 ={{ZD|BEL}} | KL4-tim12 ='''[[Luca Brecel]]''' | KL4-rezultat12 ='''6''' | KL4-zastava13 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim13 ='''[[Martin Gould]]''' | KL4-rezultat13 ='''6''' | KL4-zastava14 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim14 =[[Ben Woollaston]] | KL4-rezultat14 =3 | KL4-zastava15 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim15 ='''[[Robert Milkins]]''' | KL4-rezultat15 ='''6''' | KL4-zastava16 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim16 =[[Rory McLeod (snuker)|Rory McLeod]] | KL4-rezultat16 =5 | KL4-zastava17 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim17 ='''[[Michael Holt (snuker)|Michael Holt]]''' | KL4-rezultat17 ='''6''' | KL4-zastava18 ={{ZD|TAJ}} | KL4-tim18 =[[Thepchaiya Un-Nooh]] | KL4-rezultat18 =1 | KL4-zastava19 ={{ZD|ŠKO}} | KL4-tim19 =[[Marcus Campbell]] | KL4-rezultat19 =4 | KL4-zastava20 ={{ZD|KIN}} | KL4-tim20 ='''[[Cao Yupeng]]''' | KL4-rezultat20 ='''6''' | KL4-zastava21 ={{ZD|WAL}} | KL4-tim21 ='''[[Dominic Dale]]''' | KL4-rezultat21 ='''6''' | KL4-zastava22 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim22 =[[Ian Burns (snuker)|Ian Burns]] | KL4-rezultat22 =2 | KL4-zastava23 ={{ZD|HK}} | KL4-tim23 ='''[[Marco Fu]]''' | KL4-rezultat23 ='''6''' | KL4-zastava24 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim24 =[[Rod Lawler]] | KL4-rezultat24 =2 | KL4-zastava25 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim25 ='''[[Tom Ford (snuker)|Tom Ford]]''' | KL4-rezultat25 ='''6''' | KL4-zastava26 ={{ZD|KIN}} | KL4-tim26 =[[Yu Delu]] | KL4-rezultat26 =1 | KL4-zastava27 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim27 =[[Andrew Higginson]] | KL4-rezultat27 =0 | KL4-zastava28 ={{ZD|KIN}} | KL4-tim28 ='''[[Liang Wenbo]]''' | KL4-rezultat28 ='''6''' | KL4-zastava29 ={{ZD|WAL}} | KL4-tim29 ='''[[Ryan Day]]''' | KL4-rezultat29 ='''6''' | KL4-zastava30 ={{ZD|ENG}} | KL4-tim30 =[[Matthew Selt]] | KL4-rezultat30 =3 | KL4-zastava31 ={{ZD|IRS}} | KL4-tim31 =[[Ken Doherty]] | KL4-rezultat31 =3 | KL4-zastava32 ={{ZD|WAL}} | KL4-tim32 ='''[[Michael White (snuker)|Michael White]]''' | KL4-rezultat32 ='''6''' }} == [[Trocifreni brejk]]ovi == === Kvalifikacije === {{col-begin}} {{col-break}} * [[Maksimalni brejk|147]], 131, 104, 100 [[Jack Lisowski]] * 147 [[Andy Hicks]] * 141, 136 [[Steve Davis]] * 140, 103 [[Ben Woollaston]] * 138 [[Mark Joyce]] * 136, 119, 110, 110, 103 [[Luca Brecel]] * 135, 102 [[Rod Lawler]] * 133 [[Tom Ford (snuker)|Tom Ford]] * 132, 123, 105 [[Marco Fu]] * 130 [[Dave Harold]] * 129 [[Yu Delu]] * 128 [[Liam Highfield]] * 127, 124, 118 [[David Gilbert (snuker)|David Gilbert]] {{col-break}} * 120, 104 [[Thepchaiya Un-Nooh]] * 120 [[Ryan Day]] * 115, 111 [[Sam Baird]] * 113 [[Kurt Maflin]] * 113, 105 [[Liang Wenbo]] * 111 [[Marcus Campbell]] * 104 [[Mark King (snuker)|Mark King]] * 103, 102 [[Pankaj Advani]] * 102, 101 [[Daniel Wells (snuker)|Daniel Wells]] * 102 [[Xiao Guodong]] * 101 [[Jamie O'Neill (snuker)|Jamie O'Neill]] * 101 [[Joe Perry (snuker)|Joe Perry]] {{col-end}} === Glavni turnir ([[TV]]-prijenos) === {{col-begin}} {{col-break}} * [[Maksimalni brejk|147]], 116 [[John Higgins (snuker)|John Higgins]] * 134, 101 [[Ali Carter]] * 131, 121 [[Marco Fu]] * 131, 104, 102 [[Stephen Maguire]] * 130, 122, 105 [[Shaun Murphy]] * 129, 127, 112, 105, 100 [[Neil Robertson (snuker)|Neil Robertson]] * 121, 106, 105, 103, 101 [[Mark Selby]] * 120 [[Stuart Bingham]] {{col-break}} * 106, 103, 101 [[Mark Davis (snuker)|Mark Davis]] * 106 [[Ding Junhui]] * 105 [[Mark Williams (snuker)|Mark Williams]] * 104 [[Judd Trump]] * 103 [[Mark King (snuker)|Mark King]] * 102 [[Liang Wenbo]] * 101 [[Barry Hawkins]] * 100 [[Ryan Day]] {{col-end}} == Reference == {{reflist|2}} == Vanjski linkovi == {{Portal|Snuker}} * [http://www.youtube.com/watch?v=WuUw0sd_NfA Higginsov maksimalni brejk] (''[[YouTube]]'') {{UK Championship (snuker)}} [[Kategorija:UK Championship (snuker)]] [[Kategorija:Snuker u 2012.]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Engleskoj]] [[Kategorija:Sport u Engleskoj]] [[Kategorija:2012. u Engleskoj]] ip4p8mjkr11gfnb7eu191i6v0h38l95 Tinta 0 177020 3426168 3408711 2022-07-30T15:58:29Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Tintenfass.jpg|mini|desno|200px]] '''Tinta''' ([[latinski jezik|lat.]]: ''tincta'' [aqua] = obojena voda) je intenzivno obojena tekućina za korištenje s nalivperom, kistom ili perom. To je tečnost ili pasta koja sadrži [[pigment]] ili [[Farba|farbu]] i koristi se za bojenje površine koja predstavlja crtež, tekst ili [[dizajn]]. Jače boje, u vidu paste, intenzivno se koriste u [[Litografija|litografiji]] i [[Štampa|štampi]]. Tinta može biti složen medij kada se sastoji od otapala, pigmenta, boje, smola, [[maziva]], solubilizera, surfaktanta, suspendovane materije, fluorescentnih i drugih materijala. Komponente tinte služe u mnoge svrhe; njeni pigmenti i drugi aditivi utječu na protok i debljinu boje kao i njen izgled kada se osuši. Tekućina u tintnom pisaču također se naziva tinta. [[File:Füller-tinte hg.jpg|thumb|Bočice sa tintom u [[Njemačka|Njemačkoj]].]] == Vrste == [[File:Tintenstrich-detail 2.jpg|thumb|Uvećana crta povučena sa [[nalivpero]]m.]] Formule za proizvodnju tinte variraju, ali obično uključuju četiri komponente: * Bojila * Vezivni materijali * Aditivi * Nosač supstance Boje uopšteno spadaju u četiri klase:<ref name="kipphan130-144">{{Citation|last = Kipphan|first = Helmut|title = Handbook of print media: technologies and production methods|publisher = Springer|year = 2001|edition = Illustrated|pages = 130–144|url = http://books.google.com/?id=VrdqBRgSKasC|isbn = 3-540-67326-1}}</ref> * Vodena * Tekuća * Pasta * Prah === Bojila === Pigmentne tinte se koriste češće nego boje, jer one su više boje koje su neizbrisive, ali su zato i skuplje, manje su dosljedne u boji, i imaju manji raspon boja.<ref name="kipphan130-144" /> === Pigmenti === Pigmenti su čvrste, neprozirne čestice raspršene u tinti koje tako stvaraju boju.<ref name="kipphan130-144" /> Molekule pigmenta se obično povezuju zajedno u kristalnim strukturama koje su veličine 0.1-2 [[Mikrometar|mikrometra]] i sadrže 5-30 posto volumena tinte.<ref name="kipphan130-144" /> Kvaliteti kao što su [[nijansa]], [[Zasićenje (boja)|zasićenost]] i lahkoća razlikuju se zavisno od izvora i vrste pigmenta. === Boje === Tinte utemeljene na bojama su općenito mnogo jače nego tinte na bazi pigmenta i može proizvesti puno više boje u određenoj gustoći po jedinici mase. Međutim, budući da se boje otapaju u tekućoj fazi, te imaju tendenciju da se upiju u papir, što čini tintu manje efikasnom, a potencijalno omogućuje izbljeđivanje tinte na rubovima slike. Kako bi se zaobišao taj problem, tinte su utemeljene na otapalima koja se brzo isušuju ili se koriste metode za brzo sušenje štampe, kao što su puhanje toplog zraka prema svježem otisku. Ostale metode uključuju deblji papir i više specijaliziranih papira sa premazima. Potonji je posebno pogodan za tinte koje se koriste u ne-industrijskom okruženju (koje mora biti u skladu sa kontrolom toksičnosti i emisije), kao što je tinta za [[pisač]]. Slijedeći postupak uključuje tretiranje papira sa naelektrisanim premazom. Ako boja ima suprotan naboj, nju privlači i zadržava ovaj premaz, a otapalo se upija u papir. [[Celuloza]], materijal iz drveta koji služi za proizvodnju papira, prirodno je naelektrisan, isto kao i supstanca koja se spaja zajedno sa bojom i površinom papira i tako pomaže da se boja zadrži. Takav spoj se obično koristi za [[Tintni pisač|tintne pisače]]. Dodatna prednost sistema tinte na bazi boja je da molekule boje mogu komunicirati sa drugim sastojcima tinte, potencijalno omogućavajući veću korist u odnosu na pigmentirane boje iz svjetlucavih i unaprijeđenih sastojaka boje dizajniranih da povećaju intenzitet i izgled boje. == Historija == [[Datoteka:Ganesha ink.jpg|250px|right|thumb|Crtež Ganeshe pod kišobranom nacrtan tintom (početkom 19. vijeka). Tinta, koja se naziva ''Masi'', smjesa je nekoliko hemijskih komponenti koje se koriste u Indiji još od [[4. vijek p. n. e.|4. vijeka p.n.e]].<ref name="Banerji, page 673">Banerji, page 673</ref> Praksa pisanja tintom i oštrom iglom bila je uobičajena u Južnoj Indiji.<ref name="Sircar, page 62">Sircar, page 62</ref> Nekoliko [[Jain]] sutri u Indiji su napisane tintom.<ref name="Sircar, page 67">Sircar, page 67</ref>]] Mnoge drevne kulture širom svijeta samostalno su otkrivale i formulisale boje za potrebe pisanja i crtanja. Do sazanja o tinti, receptima i tehnikama za njihovu proizvodnju dolazilo se kroz arheološke analize ili iz pisanja samog teksta. Historija kineske tinte može se pratiti još od [[23. vijek p.n.e.|23. vijeka p.n.e]], uz korištenje prirodnih biljnih boja, životinja i tintnih minerala na osnovu materijala poput [[grafit]]a koji su miješani s vodom i nanošeni su tintnim kistovima. Dokazi za najranije kineske boje, datiraju oko 256 godine p.n.e. iz perioda [[Period Zaraćenih država|Zaraćenih država]]. Tinta je se proizvodila od čađi i životinjskog ljepila.<ref>{{citation|title=二、墨的發展史|first=玫芬|last=蔡|publisher=National Chang-Hua Hall of Social Education|url=http://www.chcsec.gov.tw/pcsec/research/four_treasure/books/ink/index_ink.htm|accessdate=1. 7. 2015|archive-date=26. 11. 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20041126130717/http://www.chcsec.gov.tw/pcsec/research/four_treasure/books/ink/index_ink.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Najbolje boje za crtanje ili slikanje na papiru ili svili proizvodile su se od smole drveta bora koji je morao biti star između 50 i 100 godina. Kineski tintni kist se proizvodio od ribljeg ljepila, dok se japansko ljepilo ("nikawa") pravilo od kravljeg ili jelenovog ljepila.<ref>Yuuko Suzuki, Introduction to Japanese calligraphy, Search Press 2005, Calligraphie japonaise, 2003, éd. Fleurus, Paris</ref> Proces izrade indijske tinte bio je poznat u Kini već sredinom 3. milenijuma p.n.e, iz doba neolitske Kine.<ref>* Woods, Michael; Woods, Mary (2000). ''Ancient Communication: Form Grunts to Graffiti''.pp 51-52. Minneapolis: Runestone Press; an imprint of Lerner Publishing Group.....</ref> Indijska tinta je prvi put izumiljena u Kini,<ref name="gottsegen 30"/><ref name=smith>Smith, Joseph A. (1992). ''The Pen and Ink Book: Materials and Techniques for Today's Artist''.p. 23. New York: Watson-Guptill Publications. {{ISBN|0-8230-3986-2}}.</ref> Iako su izvorni materijali za ugljenični pigment u Indijskoj tinti kasnije često putem trgovine dolazili iz Indije, odatle je nastao termin ''Indijska tinta''.<ref name="gottsegen 30">Gottsegen, Mark D. (2006). ''The Painter's Handbook: A Complete Reference''.Page 30, New York: Watson-Guptill Publications. {{ISBN|0-8230-3496-8}}.</ref><ref name=smith/> Tradicionalni kineski način izrade tinte sastoji se u tome da se melje mješavina životinjskog ljepila, čađi, pigmenta od čađavih kostiju, sa mrvljenim malterom, a zatim se sipa u keramičku posudu u kojoj se suši.<ref name="gottsegen 30"/> Da bi se koristila suha mješavina, mokra četkica bi se nanosila sve dok se ne bi namočila <ref name = "gottsegen 30" /> Proizvodnja Indijske tinte je uzela maha za vrijeme [[Cao Wei]] dinastije. (između 220. i 265).<ref>Sung, Sun & Sun, page 286-288.</ref> Indijski dokumenti pisani u [[Kharosthi]] pismu s tintom iskopani su u [[Kineski Turkestan|Kineskom Turkestanu]].<ref>Sircar, page 206</ref> Prvo [[nalivpero]], datira iz 953, kada je [[Ma'ād al-Mu'izz]], [[kalif]] od [[Egipat|Egipta]], zatražio olovku koja ne bi mrljala ruke ili odjeću, te mu je ponuđena olovka koja je sadržavala tintu u malom spremniku.<ref>CE Bosworth, ''A Mediaeval Islamic Prototype of the Fountain Pen?'' Journal of Semitic Studies, 26(2):229-234, 1981</ref> U 15. vijeku, nova vrsta tinte se razvila u Evropi za štampariju [[Johannes Gutenberg|Johannesa Gutenberga]]. Prema Martynu Lyonu u njegovoj knjizi ''Knjige: Živa historija'', Gutenbergova boja je bila neizbrisiva, na bazi ulja, i napraviljena od čađi sa stakla svjetiljki pomiješana sa lakom i bjelancetom jajeta.<ref>Lyons, M. (2011). Books: A living history Los Angeles: J. Paul Getty Museum.</ref> U 2011. godini u svijetu potrošnja tinte je ostvarila prihode u iznosu više od 20 milijardi američkih dolara. Potražnja za tradicionalnim tiskanim medijima se smanjuje, dok je s druge strane, sve više i više tinte koja se troši za ambalažu.<ref>{{cite web |url=http://www.ceresana.com/en/market-studies/industry/printing-inks-world/ |title=Market Study: Printing Inks - World |publisher=Ceresana |accessdate=21. 5. 2013}}</ref> == Također pogledajte == * [[Tintni pisač]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Ink}} * [http://www.docmartins.com/ Dr. Ph. Martin's] proizvođač tinte [[Kategorija:Tehnike štampanja]] [[Kategorija:Pismo]] m6vg7vcppmkznpxexjzem3oxc04sgu8 Velid Bajramović 0 177732 3426243 3412946 2022-07-31T01:16:07Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Velid Bajramović | slika = | alt_slike = | opis = | ime_pri_rođenju = | datum_rođenja = 20. februar 1962. | mjesto_rođenja = [[Ključ]], [[SFRJ]] | datum_smrti = | mjesto_smrti = | nacionalnost = Bošnjak | druga_imena = | zanimanje = književnik | godine_aktivnosti = od 2004. | poznat_po = | značajni_radovi = | religija = | supružnik = | djeca = }} '''Velid Bajramović''' (20. februar 1962. [[Ključ]], [[SFRJ]]) [[BiH|bosanskohercegovački]] je [[književnik]].<ref>{{Cite news|url=http://novovrijeme.ba/promovirane-cetiri-knjige-autora-velida-bajramovica/|title=Promovirane četiri knjige autora Velida Bajramovića|language=en-US|access-date=30. 5. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20141228135704/http://novovrijeme.ba/promovirane-cetiri-knjige-autora-velida-bajramovica/|archive-date=28. 12. 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.klix.ba/vijesti/bih/promovirane-cetiri-knjige-autora-velida-bajramovica/141225144|title=Promovirane četiri knjige autora Velida Bajramovića (FOTO)|newspaper=Klix.ba|language=bs-BA|access-date=30. 5. 2017}}</ref> Živi i radi u [[Sarajevo|Sarajevu]]. == Biografija == Osnovnu školu "Nikola Mačkić" u Ključu završava 1976. godine a srednju školu, gimnaziju "Lazar Đukić", 1980. godine. Iste godine upisuje se na Vazduhoplovnu tehničku vojnu akademiju u Rajlovcu - Sarajevo, gdje diplomira 30. jula 1983. godine. Tom prilikom biva proizveden u prvi oficirski čin - potporučnika. Od 1983. do 1992. godine radi u Vazduhoplovnom školskom centru Rajlovac kao predavač devet stručnih predmeta, komandir pitomačkih vodova i pomoćnik komandanta pitomačkog bataljona za moral. Unaprijeđen je 1985. godine u čin poručnika, a 1988. godine u čin kapetana. 1992. godine prelazi u [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armiju Republike Bosne i Hercegovine]]. Ranjen je 8. augusta 1992. godine minobacačkom minom. 1993. godine u [[Predsjedništvo Republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništvu Republike Bosne i Hercegovine]] uspješno okončava kurs za vojno-diplomatska izaslanstva. Kao oficir postavljan je na visoke dužnosti u Armiji Republike Bosne i Hercegovine i unaprjeđivan u činove: nadkapetana (1994), majora (1996), pukovnika (2000) i brigadira 2004. godine<ref>{{Cite web|url=http://ikb-berlin.de/aktuelnosti/novosti/gost-ikb-na-subotnjoj-tribini-velid-bajramovic-bh-knjizevnik/708|title=Gost IKB-a na subotnjoj tribini: Velid Bajramović, bh književnik {{!}} IKB-Berlin e.V.|website=ikb-berlin.de|language=en|accessdate=30. 5. 2017}}</ref> kada na lični zahtjev i odlazi u vojnu penziju. Po odlasku u penziju, posvećuje se pisanju knjiga. Na Fakultetu političkih nauka Univerziteta u Sarajevu završio je postdiplomski studij "Bosna i Hercegovina u savremenom svijetu" - odsjek politologija, odbranio 30.11.2020. godine magistarski rad na temu "Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju kao pravni osnov unaprjeđenja regionalne saradnje zemalja Zapadnog Balkana", te time stekao akademsko i naučno zvanje - magistar nauka.<ref>{{Cite web|url=https://fpn.unsa.ba/b/odbrane/odbrana-magistarskog-rada-kandidata-velida-bajramovica/|title=Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu|date=29.10.2020|website=Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu|publisher=Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu|access-date=23.12.2021}}</ref> == Nagrade == * Najviše ratno priznanje „[[Zlatni ljiljan]]“ 27.10.1993. godine.<ref>{{Cite web|url=http://www.bosnaprkosnaodsna.mine.nu/zlatniljiljani.htm|title=Zlatni Ljiljani|last=Drincic|first=Mirsad|website=wayback.archive.org|accessdate=30. 5. 2017|archive-date=26. 11. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161126130544/http://www.bosnaprkosnaodsna.mine.nu/zlatniljiljani.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> * Plaketa „Bosanski stećak“ Komande 1. Korpusa Armije R BiH-14.06.1997. godine. * Zahvalnica za doprinos u odbrani Grada Sarajeva i Republike BiH od Načelnika Općine [[Novo Sarajevo]] – 20.09.1997. godine * Zahvalnica za doprinos u odbrani Grada Sarajeva i Republike BiH od Načelnika Općine [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad Sarajevo]] – 20.09.1997. godine * Novčana nagrada Zajedničke komande Vojske F BiH-15.04.1998. godine. * Lovački karabin od Zajedničke Komande VF BiH – 28.09.1998. godine. * Zahvalnica za doprinos u odbrani od 17. Viteške krajiške brigade – 25.11.1998. * Sat s posvetom Ministarstva odbrane F BiH- 12.04.1999. godine. * Zlatna plaketa Grada Ključa „15.septembar“- 15.09.2001. godine. == Bibliografija == * ''Malo vode na dlanu'', 2005. godine. {{ISBN|9789958991202}} * ''Oskar za sporednu ulogu'', 2008. godine. {{ISBN|9789958991219}} * ''Srebrenica nakraj srca'', 2010. godine. {{ISBN|9789958891625}} * ''Špalir'' – knjiga o logorima za vrijeme agresije na BiH, 2012. godine. {{ISBN|9789958991226}} * ''Dnopolje'' - knjiga o silovanim za vrijeme agresije na BiH, 2013. godine. {{ISBN|9789958991233}} * ''Pokošeni pupoljci'' - knjiga o ubijenoj i ranjenoj djeci za vrijeme agresije na BiH, 2014. godine. {{ISBN|9789958991240}} * ''Nečujni vrisci -'' knjiga o ponizenjima i zlostavljanjima za vrijeme agresije na BiH, 2015. godine. {{ISBN|9789958991257}} *''Zlatni ljiljani'' - knjiga o svim dobitnicima Ratnog priznanja Zlatni ljiljan, 2017. godine. {{ISBN|9789958991295}} *''Zlatni ljiljani heroji oslobodilačkog rata 1992 - 1995 -'' knjiga o herojima, 2017. godine. {{ISBN|9789958991288}} *''Zlatni ljiljani žene -'' knjiga o ženama dobitnicama Zlatnog ljiljana, 2017. godine. {{ISBN|9789958991271}} *''Zlatni ljiljani tinejdžeri -'' knjiga o tinejdžerima dobitnicima Zlatnog ljiljana, 2017. godine. {{ISBN|9789958991264}} *''Čovjek koji je znao tajnu života,'' 2020. godine. ISBN 9789926474973 *''Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju kao pravni osnov unaprjeđenja regionalne saradnje zemalja Zapadnog Balkana'' - magistarski rad 2020. godine.<ref>{{Cite web|url=https://plus.bh.cobiss.net/opac7/bib/45619206|title=Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH|website=Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH|publisher=Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH|access-date=23.12.2021}}</ref> COBISS.BH - ID - 45619206 *''I'' ''dalje'' ''dobri, nikad više naivni -'' monodrama o genocidu nad Bošnjacima BiH 1992 - 1995, izdanje 2020. godine. ISBN 9789926488246 == Reference == {{Refspisak|}} == Vanjski linkovi == * https://web.archive.org/web/20170425183335/http://www.zajednicabosnjaka.com/novosti/u-hartfordu-odrzani-21-susreti-bosnjaka-sjeverne-amerike/ [[Kategorija:Bosanskohercegovački pisci]] dl2p1zz5eh5ftj90eolqs7z115qeonq Šerpe (narod) 0 178625 3426317 3408814 2022-07-31T09:37:14Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Ethnolinguistic_Groups_of_Nepal.svg|mini|desno|Različite etno grupe u Nepalu]] [[Datoteka:Nepalese sherhpa and pack.jpg|mini|Sherpe u Nepalu]] '''Sherpe''' (Šerpa) - istočni narod, dolazi od [[Helambu Sherpa jezik|tibetanskog]] ''shar'' što znači "istok" + ''pa'' znači "narod"; su južnotibetski [[narod]] koji se je na središnje i južne [[Himalaji|Himalaje]] naselio vjerovatno tokom posljednjih 500 godina iz istočnog [[Tibet]]a. Njihov današnji jezik je jedna od varijanti Tibetansko-Burmanskih jezika. Veruje se da su Šerpe naselili ovo područje u ranim godinama šesnaestog vijeka, dolazeći iz [[Kina|kineske]] provincije [[Sečuan]], kada su ih [[Mongoli]] natjerali na marš dug 2.000 kilometara. Na osnovu tibetanskih dokumenata nađenih u Solu, grupa od 50 ili više Šerpi prešla je preko Nang-pa La Passa 1533.godine i naseljavaju područje južno od [[Mount Everest]]a, koje su nazvali Solo Kumbu.<ref name="Šerpasi"/> Od tada sebe počinju nazivati Sherpa (narod sa istoka). Međusobno izolovana sela, rasuta između strmih planinskih prevoja, uzrokovala su da se na relativno malom geografskom području razviju i očuvaju međusobno potpuno različite kulture.<ref name="TenzN">{{Cite web |url= http://www.mojaplaneta.net/prica-o-tenzingu-norgayu-najpoznatijem-serpi-na-svetu/ |title=Priča o Tenzing Norgayu - najpoznatijem Šerpi na svetu |work= m planeta 28.08.2017 |accessdate= 15. 9. 2020}}</ref> U posljednjem popisu stanovništva Šerpe smatraju samoproglašenim narodom. U starom popisu stanovništva iz 1901. godine Šerpe se prikazuju kao jedan od četiri tipa Bhotea ili Tibetanaca. Bhote (bou-tej) potiče od sanskrtskog naziva za Tibet. Šerpe neke običaje Bhotea smatraju primitivnim (otimanje nevjeste, prinošenje žrtvi i obrednog klanja). Bhote su društveno niže rangirani od Šerpa, a te statusne razlike primejećuju se i u angažmanu nizijskih i visinskih nosača. Pojedine ekspedicije žele uposliti samo Šerpe, pa su Bhote u nezavidnom položaju u nadmetanju za poslove visinskih radnika.<ref name="Tenzing">{{Cite web |url= http://www.tenzingasianholidays.com/about-us/history.html |title= Tenzing Norgay and the Sherpas of Everest |work= The Telegraph online 06.034.2014 1984) |accessdate= 15. 9. 2020 |archive-date= 2. 3. 2014 |archive-url= https://web.archive.org/web/20140302075925/http://www.tenzingasianholidays.com/about-us/history.html |url-status= bot: unknown }}</ref> Ima ih po popisu iz 2001. oko 154.000. Najvšše ih živi u istočnom dijelu Nepala. Jedan dio je i na zapadu, u Rolvaling Dolini i regiji Helambu sjeverno od [[Kathmandu]]a. Žive i u Kini, [[Butan]]u i indijskoj državi [[Sikkim]] i sjevernim bijelovina Zapadnog Bengala posebno u distriktu Darjeeling. Jedan broj je migrirao i u zapadne zemlje pa se u [[Njujor]]ku nalazi populacija od 16.000 Šerpa. [[File:Edmund Hillary and Tenzing Norgay.jpg|mini|desno|Tenzing Norgay i Edmund Hillary nakon što su 29.05.1953 izveli prvi uspon na Mount Everest]] == Alpinizam == Narodi s tibetanskog platoa, uključujući i Šerpe, oko 11.000 godina žive na velikim visinama i kroz taj dugi vremenski period njihov organizam je genetski vrlo dobro prilagođen nedostatku kiseonika. Za razliku od aklimatizovanih alpinista, puno su izdržljiviji i otporniji na surovu klimu, rijedak vazduh i visinske bolesti.<ref name="Tenz">{{Cite web |url= https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5011065/ |title=Ancestral Origins and Genetic History of Tibetan Highlanders |work= US National Library of Medicine - National Institutes of Health 25.08.2017 |accessdate= 25. 8. 2020}}</ref> Početkom 20.veka neki od njih su trgujući odlazili u [[Dajeerling|Dardžiling]], u [[Sikim]]u. Zapazili su ih [[Englezi]] koji su razmišljali o usponu na himalajske vrhove. Postali su visinski nosači, vodiči kroz nepoznate predjele i pomoćnici u baznim logorima bez kojih se nije mogla pokrenuti ni jedna himalajska ekspedicija. Veliki broj Šerpa danas se smatraju elitom planinarstva i ekspertima za njihov himalajski prostor. Time su pronijeli slavu malog naroda širom svijeta.<ref name="Šerpasi">{{Cite web |url= https://estadventure.com/sr/blog/himalaji-zadivljujuci-krov-sveta/|title=HIMALAJI – zadivljujući krov sveta |work= estadventure.com |accessdate= 25. 8. 2020}}</ref> === Poznati penjači === Prvi koji je postao svjetski poznat je [[Tenzing Norgay]]. Bio je jedan od dvojice ljudi (drugi je [[Edmund Hillary]]), poznatih po prvom usponu na [[Mount Everest]] 29. maja 1953. Norgayov sin [[Jamling Tenzing Norgay]] takođe je 1996. god. ispenjao Everest u čast svog oca zajedno sa penjačima [[Ed Viesturs]]om and [[Araceli Segarra]]om. [[Mingma Sherpa]] je prvi Nepalac koji je 20. maja 2011. ispenjao [[Spisak vrhova viših od 8.000 m|svih 14 vrhova preko 8.000 m]]. Prvi je alpinista kome je to pošlo za rukom u 14 pokušaja. == Također pogledajte == * [[Serdar]] == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * {{en simbol}} [http://www.himalisherpa.com Sve o kulturi himalajskih Sherpa] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110902021158/http://www.himalisherpa.com/ |date=2. 9. 2011 }} * {{en simbol}} [http://www.tapting.org Tapting Sherpa Kyidug – Sherpa zajednica u Katmanduu] * {{en simbol}} [http://lacito.vjf.cnrs.fr/vient-de-paraitre/tournadre_dicosherpa.htm Sherpa rječnik] * {{en simbol}} [http://www.bergadventures.com/v3_main/Sherpa-Story1.php Gaiety of Spirit: The Sherpas of Khumbu] {{commonscat|Sherpa}} [[Kategorija:Nepal]] [[Kategorija:Tibetski narodi]] [[Kategorija:Alpinizam]] fv1zvmzr5jws8krgjuqh7hy6grvl802 Bajaga i instruktori 0 195608 3426205 3258055 2022-07-30T17:41:39Z AnToni 2325 [[Kategorija:Bajaga i Instruktori]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Bajaga i Instruktori | pozadina = skupina | slika = Bajaga&instruktori.JPG | žanr = [[Rock]]<br />[[Pop]] | karijera = [[1984]]. - [[1994]]. <br /> [[1996]].- danas | trenutni_članovi = [[Momčilo Bajagić]]<br />[[Žika Milenković]]<br />[[Saša Lokner]]<br />[[Miroslav Cvetković]]<br />[[Čeda Mačura]] | bivši_članovi = [[Dejan Cukić]]<br />[[Nenad Stamatović]]<br />[[Vladimir Golubović]]<br />[[Vlada Negovanović]]<br/>[[Ljubiša Opačić]] | izdavač = [[PGP RTB]], [[Diskoton]], [[Red Luna Records]], [[Produkcija Stig]], [[PGP RTS]], [[Komuna Belgrade]], [[Biveco]] | porijeklo = [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija]], [[Srbija]] | album1 = ''[[Pozitivna geografija]]'' | godina1 = 1984. | album2 = ''[[Sa druge strane jastuka]]'' | godina2 = [[1985]]. | najnoviji_album = ''[[Jahači magle]]'' | godina3 = [[1987]]. }} '''Bajaga i Instruktori''' je jugoslavenska i [[Srbija|srbijanska]] [[pop]] i [[rock]] grupa. Osnovao ju je tekstopisac i gitarist [[Momčilo Bajagić Bajaga]] u [[Beograd]]u. Grupa postoji od 1984. (izuzev perioda 1994-96.) U toku svog postojanja snimili su mnogo muzičkog materijala, a po uspješnosti i popularnosti svrstavali se u sam vrh muzičke scene tadašnje države. == Članovi grupe == '''Sadašnji članovi:''' * [[Momčilo Bajagić Bajaga|Momčilo Bajagić]] - (glavni pjevač, gitara) * Žika Milenković - (gitara) * Saša Lokner - (klavijature) * Miroslav Cvetković - (bas-gitara) * Čeda Mačura - (bubnji) '''Bivši članovi:''' * Dejan Cukić - (pjevač, gitara) * Nenad Stamatović - (gitara) * Vlajko Golubović - (bubnji) * Vlada Negovanović - (gitara) * Ljubiša Opačić == Diskografija == === Studijski albumi === * 1984. - ''[[Pozitivna geografija (Bajaga)|Pozitivna geografija]]'' (PGP RTB), * 1985. - ''[[Sa druge strane jastuka]]'' (PGP RTB), * 1987. - ''[[Jahači magle]]'' (PGP RTB), * 1988. - ''[[Prodavnica tajni]]'' (PGP RTB), * 1993. - ''[[Muzika na struju]]'' * 1997. - ''[[Od bižuterije do ćilibara]]'' (Komuna), * 2001. - ''[[Zmaj od noćaja]]'' (PGP RTS), * 2005. - ''[[Šou počinje u ponoć]]'' (PGP RTS), * 2012. - ''[[Daljina, dim i prašina]]'' (Long Play), * 2018. - ''[[U sali lom]] (PGP RTS), * 2020. - ''[[Ovaj svet se menja]] (Croatia Records/PGP RTS). === Albumi uživo=== * 1989. - ''[[Neka svemir čuje nemir]]'', * 1995. - ''[[Best of Live]]'', * 2019. - ''[[A Puli lom]]''. === Kompilacijski albumi === * 1993. - ''[[So Far the Best of Bajaga & Instruktori]]'', * 1997. - ''[[Neizbrisano]]'', * 2000. - ''[[Balade]]'', * 2000. - ''[[Hitovi]]'', * 2004. - ''[[Ruža vetrova Beograda]]'', * 2010. - ''[[Antologija (album)|Antologija]]''. === Singlovi === * 1986. - ''[["Jahači magle (Ukratko)"]]''. == Vanjski linkovi == * [http://www.bajaga.com Bajaga i Instruktori - Službena web stranica] {{Commonscat}} {{Bajaga i Instruktori}} [[Kategorija:Srbijanske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Beograda]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1984.]] [[Kategorija:Bajaga i Instruktori]] i2y11m3ljhwh0kkwufozveg6svkc3ln 3426206 3426205 2022-07-30T17:42:16Z AnToni 2325 [[Kategorija:Bajaga i Instruktori]] uklonjena; [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Bajaga i Instruktori | pozadina = skupina | slika = Bajaga&instruktori.JPG | žanr = [[Rock]]<br />[[Pop]] | karijera = [[1984]]. - [[1994]]. <br /> [[1996]].- danas | trenutni_članovi = [[Momčilo Bajagić]]<br />[[Žika Milenković]]<br />[[Saša Lokner]]<br />[[Miroslav Cvetković]]<br />[[Čeda Mačura]] | bivši_članovi = [[Dejan Cukić]]<br />[[Nenad Stamatović]]<br />[[Vladimir Golubović]]<br />[[Vlada Negovanović]]<br/>[[Ljubiša Opačić]] | izdavač = [[PGP RTB]], [[Diskoton]], [[Red Luna Records]], [[Produkcija Stig]], [[PGP RTS]], [[Komuna Belgrade]], [[Biveco]] | porijeklo = [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija]], [[Srbija]] | album1 = ''[[Pozitivna geografija]]'' | godina1 = 1984. | album2 = ''[[Sa druge strane jastuka]]'' | godina2 = [[1985]]. | najnoviji_album = ''[[Jahači magle]]'' | godina3 = [[1987]]. }} '''Bajaga i Instruktori''' je jugoslavenska i [[Srbija|srbijanska]] [[pop]] i [[rock]] grupa. Osnovao ju je tekstopisac i gitarist [[Momčilo Bajagić Bajaga]] u [[Beograd]]u. Grupa postoji od 1984. (izuzev perioda 1994-96.) U toku svog postojanja snimili su mnogo muzičkog materijala, a po uspješnosti i popularnosti svrstavali se u sam vrh muzičke scene tadašnje države. == Članovi grupe == '''Sadašnji članovi:''' * [[Momčilo Bajagić Bajaga|Momčilo Bajagić]] - (glavni pjevač, gitara) * Žika Milenković - (gitara) * Saša Lokner - (klavijature) * Miroslav Cvetković - (bas-gitara) * Čeda Mačura - (bubnji) '''Bivši članovi:''' * Dejan Cukić - (pjevač, gitara) * Nenad Stamatović - (gitara) * Vlajko Golubović - (bubnji) * Vlada Negovanović - (gitara) * Ljubiša Opačić == Diskografija == === Studijski albumi === * 1984. - ''[[Pozitivna geografija (Bajaga)|Pozitivna geografija]]'' (PGP RTB), * 1985. - ''[[Sa druge strane jastuka]]'' (PGP RTB), * 1987. - ''[[Jahači magle]]'' (PGP RTB), * 1988. - ''[[Prodavnica tajni]]'' (PGP RTB), * 1993. - ''[[Muzika na struju]]'' * 1997. - ''[[Od bižuterije do ćilibara]]'' (Komuna), * 2001. - ''[[Zmaj od noćaja]]'' (PGP RTS), * 2005. - ''[[Šou počinje u ponoć]]'' (PGP RTS), * 2012. - ''[[Daljina, dim i prašina]]'' (Long Play), * 2018. - ''[[U sali lom]] (PGP RTS), * 2020. - ''[[Ovaj svet se menja]] (Croatia Records/PGP RTS). === Albumi uživo=== * 1989. - ''[[Neka svemir čuje nemir]]'', * 1995. - ''[[Best of Live]]'', * 2019. - ''[[A Puli lom]]''. === Kompilacijski albumi === * 1993. - ''[[So Far the Best of Bajaga & Instruktori]]'', * 1997. - ''[[Neizbrisano]]'', * 2000. - ''[[Balade]]'', * 2000. - ''[[Hitovi]]'', * 2004. - ''[[Ruža vetrova Beograda]]'', * 2010. - ''[[Antologija (album)|Antologija]]''. === Singlovi === * 1986. - ''[["Jahači magle (Ukratko)"]]''. == Vanjski linkovi == * [http://www.bajaga.com Bajaga i Instruktori - Službena web stranica] {{Commonscat}} {{Bajaga i Instruktori}} [[Kategorija:Srbijanske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Beograda]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1984.]] [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] 2nefyydbllm5uu8017wb3eizj7r7ipi 3426207 3426206 2022-07-30T17:42:51Z AnToni 2325 AnToni premjestio je stranicu [[Bajaga i Instruktori]] na [[Bajaga i instruktori]] preko preusmjerenja: Zašto veliko "I"? wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Bajaga i Instruktori | pozadina = skupina | slika = Bajaga&instruktori.JPG | žanr = [[Rock]]<br />[[Pop]] | karijera = [[1984]]. - [[1994]]. <br /> [[1996]].- danas | trenutni_članovi = [[Momčilo Bajagić]]<br />[[Žika Milenković]]<br />[[Saša Lokner]]<br />[[Miroslav Cvetković]]<br />[[Čeda Mačura]] | bivši_članovi = [[Dejan Cukić]]<br />[[Nenad Stamatović]]<br />[[Vladimir Golubović]]<br />[[Vlada Negovanović]]<br/>[[Ljubiša Opačić]] | izdavač = [[PGP RTB]], [[Diskoton]], [[Red Luna Records]], [[Produkcija Stig]], [[PGP RTS]], [[Komuna Belgrade]], [[Biveco]] | porijeklo = [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija]], [[Srbija]] | album1 = ''[[Pozitivna geografija]]'' | godina1 = 1984. | album2 = ''[[Sa druge strane jastuka]]'' | godina2 = [[1985]]. | najnoviji_album = ''[[Jahači magle]]'' | godina3 = [[1987]]. }} '''Bajaga i Instruktori''' je jugoslavenska i [[Srbija|srbijanska]] [[pop]] i [[rock]] grupa. Osnovao ju je tekstopisac i gitarist [[Momčilo Bajagić Bajaga]] u [[Beograd]]u. Grupa postoji od 1984. (izuzev perioda 1994-96.) U toku svog postojanja snimili su mnogo muzičkog materijala, a po uspješnosti i popularnosti svrstavali se u sam vrh muzičke scene tadašnje države. == Članovi grupe == '''Sadašnji članovi:''' * [[Momčilo Bajagić Bajaga|Momčilo Bajagić]] - (glavni pjevač, gitara) * Žika Milenković - (gitara) * Saša Lokner - (klavijature) * Miroslav Cvetković - (bas-gitara) * Čeda Mačura - (bubnji) '''Bivši članovi:''' * Dejan Cukić - (pjevač, gitara) * Nenad Stamatović - (gitara) * Vlajko Golubović - (bubnji) * Vlada Negovanović - (gitara) * Ljubiša Opačić == Diskografija == === Studijski albumi === * 1984. - ''[[Pozitivna geografija (Bajaga)|Pozitivna geografija]]'' (PGP RTB), * 1985. - ''[[Sa druge strane jastuka]]'' (PGP RTB), * 1987. - ''[[Jahači magle]]'' (PGP RTB), * 1988. - ''[[Prodavnica tajni]]'' (PGP RTB), * 1993. - ''[[Muzika na struju]]'' * 1997. - ''[[Od bižuterije do ćilibara]]'' (Komuna), * 2001. - ''[[Zmaj od noćaja]]'' (PGP RTS), * 2005. - ''[[Šou počinje u ponoć]]'' (PGP RTS), * 2012. - ''[[Daljina, dim i prašina]]'' (Long Play), * 2018. - ''[[U sali lom]] (PGP RTS), * 2020. - ''[[Ovaj svet se menja]] (Croatia Records/PGP RTS). === Albumi uživo=== * 1989. - ''[[Neka svemir čuje nemir]]'', * 1995. - ''[[Best of Live]]'', * 2019. - ''[[A Puli lom]]''. === Kompilacijski albumi === * 1993. - ''[[So Far the Best of Bajaga & Instruktori]]'', * 1997. - ''[[Neizbrisano]]'', * 2000. - ''[[Balade]]'', * 2000. - ''[[Hitovi]]'', * 2004. - ''[[Ruža vetrova Beograda]]'', * 2010. - ''[[Antologija (album)|Antologija]]''. === Singlovi === * 1986. - ''[["Jahači magle (Ukratko)"]]''. == Vanjski linkovi == * [http://www.bajaga.com Bajaga i Instruktori - Službena web stranica] {{Commonscat}} {{Bajaga i Instruktori}} [[Kategorija:Srbijanske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Beograda]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1984.]] [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] 2nefyydbllm5uu8017wb3eizj7r7ipi 3426209 3426207 2022-07-30T17:43:21Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | ime = Bajaga i instruktori | pozadina = skupina | slika = Bajaga&instruktori.JPG | žanr = [[Rock]]<br />[[Pop]] | karijera = [[1984]]. - [[1994]]. <br /> [[1996]].- danas | trenutni_članovi = [[Momčilo Bajagić]]<br />[[Žika Milenković]]<br />[[Saša Lokner]]<br />[[Miroslav Cvetković]]<br />[[Čeda Mačura]] | bivši_članovi = [[Dejan Cukić]]<br />[[Nenad Stamatović]]<br />[[Vladimir Golubović]]<br />[[Vlada Negovanović]]<br/>[[Ljubiša Opačić]] | izdavač = [[PGP RTB]], [[Diskoton]], [[Red Luna Records]], [[Produkcija Stig]], [[PGP RTS]], [[Komuna Belgrade]], [[Biveco]] | porijeklo = [[Socijalistička federativna republika Jugoslavija]], [[Srbija]] | album1 = ''[[Pozitivna geografija]]'' | godina1 = 1984. | album2 = ''[[Sa druge strane jastuka]]'' | godina2 = [[1985]]. | najnoviji_album = ''[[Jahači magle]]'' | godina3 = [[1987]]. }} '''Bajaga i instruktori''' je jugoslavenska i [[Srbija|srbijanska]] [[pop]] i [[rock]] grupa. Osnovao ju je tekstopisac i gitarist [[Momčilo Bajagić Bajaga]] u [[Beograd]]u. Grupa postoji od 1984. (izuzev perioda 1994-96.) U toku svog postojanja snimili su mnogo muzičkog materijala, a po uspješnosti i popularnosti svrstavali se u sam vrh muzičke scene tadašnje države. == Članovi grupe == '''Sadašnji članovi:''' * [[Momčilo Bajagić Bajaga|Momčilo Bajagić]] - (glavni pjevač, gitara) * Žika Milenković - (gitara) * Saša Lokner - (klavijature) * Miroslav Cvetković - (bas-gitara) * Čeda Mačura - (bubnji) '''Bivši članovi:''' * Dejan Cukić - (pjevač, gitara) * Nenad Stamatović - (gitara) * Vlajko Golubović - (bubnji) * Vlada Negovanović - (gitara) * Ljubiša Opačić == Diskografija == === Studijski albumi === * 1984. - ''[[Pozitivna geografija (Bajaga)|Pozitivna geografija]]'' (PGP RTB), * 1985. - ''[[Sa druge strane jastuka]]'' (PGP RTB), * 1987. - ''[[Jahači magle]]'' (PGP RTB), * 1988. - ''[[Prodavnica tajni]]'' (PGP RTB), * 1993. - ''[[Muzika na struju]]'' * 1997. - ''[[Od bižuterije do ćilibara]]'' (Komuna), * 2001. - ''[[Zmaj od noćaja]]'' (PGP RTS), * 2005. - ''[[Šou počinje u ponoć]]'' (PGP RTS), * 2012. - ''[[Daljina, dim i prašina]]'' (Long Play), * 2018. - ''[[U sali lom]] (PGP RTS), * 2020. - ''[[Ovaj svet se menja]] (Croatia Records/PGP RTS). === Albumi uživo=== * 1989. - ''[[Neka svemir čuje nemir]]'', * 1995. - ''[[Best of Live]]'', * 2019. - ''[[A Puli lom]]''. === Kompilacijski albumi === * 1993. - ''[[So Far the Best of Bajaga & Instruktori]]'', * 1997. - ''[[Neizbrisano]]'', * 2000. - ''[[Balade]]'', * 2000. - ''[[Hitovi]]'', * 2004. - ''[[Ruža vetrova Beograda]]'', * 2010. - ''[[Antologija (album)|Antologija]]''. === Singlovi === * 1986. - ''[["Jahači magle (Ukratko)"]]''. == Vanjski linkovi == * [http://www.bajaga.com Bajaga i Instruktori - Službena web stranica] {{Commonscat}} {{Bajaga i Instruktori}} [[Kategorija:Srbijanske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Beograda]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1984.]] [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] 8mipc2sx1dfo3b3yvgisz9qi3uqp8p1 50 Cassiopeiae 0 203045 3426334 3366300 2022-07-31T11:16:24Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Galaksija | Naziv = 50 Cassiopeiae | Slika = | Opis slike = 50 Cassiopeiae ([[Sloan Digital Sky Survey|SDSS]]) | Epoha = J2000.0 | Sazviježđe = [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeja]]<ref name="seds" /> | Rektascenzija = {{RA|2|3|26,0}} <ref name="klima" /> | Deklinacija = {{DEC|+72|25|19}} <ref name="klima" /> | Crveni pomak = | Radijalna brzina = | Grupa ili klaster = | Udaljenost = | Tip = [[zvijezda]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|*]]) <ref name="klima" /> | Masa = | Odnos masa svijetlo = | Broj zvijezda = | Prividne dimenzije = | Prividna magnituda = 4,0 (B-Band) | Površinska svjetlost = | Apsolutna magnituda = | Uglovna pozicija = | Značajnosti = | Imena = NGC 771<ref name="klima"/><ref name="ned"/> | Karta = Cassiopeia_constellation_map-bs.svg | Tačka_x = 30.7 | Tačka_y = 13.3 }} '''50 Cassiopeiae''' (''50 Cas'') je [[zvijezda]] i nalazi se u [[sazviježđe|sazviježđu]] [[Kasiopeja (sazviježđe)|Kasiopeja]]. Prvo otkriće je napravio [[John Frederick William Herschel]] [[29. oktobar|29. oktobra]] [[1831]]. godine.<ref name="klima" /><ref name="klima-posmatrači" /><ref name="klima-ref" /> == Najbliži NGC/IC objekti == Sljedeći spisak sadrži deset najbližih NGC/IC objekata.{{Ref label|A|a}} {| class="wikitable sortable" cellspacing="3" style="text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em;" |- ! Ime ! Udaljenost od NGC 771<br />(uglovnih minuta)<ref name="ned" />{{Ref label|A|a}} ! [[Rektascenzija]] ([[J2000]])<ref name="ned" /> ! [[Deklinacija (astronomija)]] ([[J2000]])<ref name="ned" /> ! [[Morfološka klasifikacija galaksija|Tip]]<ref name="ned" /> |- | [[NGC 629]] | 6,12 | {{RA|1|39|2,1}} | {{DEC|+72|52|6}} | [[grupa zvijezda]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|*Grp]]) |- | [[IC 1747]] | 9,22 | {{RA|1|57|35,8}} | {{DEC|+63|19|22}} | [[planetarna maglina]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|PN]]) |- | [[NGC 637]] | 9,81 | {{RA|1|43|3,0}} | {{DEC|+64|2|12}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|I3p]]) |- | [[NGC 886]] | 10,0 | {{RA|2|23|28,1}} | {{DEC|+63|46|16}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 609]] | 10,39 | {{RA|1|36|23,7}} | {{DEC|+64|32|12}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|II3r]]) |- | [[IC 166]] | 10,92 | {{RA|1|52|22,0}} | {{DEC|+61|51|12}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|III1r]]) |- | [[NGC 654]] | 11,61 | {{RA|1|43|59,4}} | {{DEC|+61|52|58}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|II3m]]) |- | [[NGC 896]] | 11,77 | {{RA|2|25|27,8}} | {{DEC|+62|1|10}} | [[emisijska maglina]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|EN]]) |- | [[IC 1795]] | 11,88 | {{RA|2|26|32,0}} | {{DEC|+62|2|30}} | [[emisijska maglina]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|EN]]) |- | [[NGC 663]] | 12,0 | {{RA|1|46|17,0}} | {{DEC|+61|13|6}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|III2m]]) |- |} == Također pogledajte == * [[Novi opći katalog]] * [[Spisak NGC objekata]] * [[Spisak galaksija]] == Bilješke == * {{Note label|A|a}} Bazirano na [[euklidska udaljenost|euklidsku udaljenost]]. == Reference == <references> <ref name="klima">{{simboli jezika|en|Engleski}}{{simboli jezika|de|Njemački}} {{cite web | authors=Entdeckung und Katalogisierung von Nebeln und Sternhaufen | title=Wolfgang Steinicke-ov revizirani NGC i IC katalog | url=http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/ngcic_e.htm | access-date=11. 4. 2013 | access-date=12. 5. 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130718090152/http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/ngcic_e.htm | archive-date=18. 7. 2013 }}</ref> <ref name="klima-posmatrači">[http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/obs_e.htm Spisak posmatrača] na Wolfgang Steinicke-om sajtu.</ref> <ref name="klima-ref">Young, C., Sid. Mess. II, 252 (1883-84).</ref> <ref name="ned">{{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite web | title=NASA/IPAC Extragalactic Database | authors=Rezultati za NGC 771 | url=http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-objsearch?objname=NGC+771&img_stamp=yes&extend=no | access-date=11. 4. 2013 }} </ref> <ref name="seds">{{simboli jezika|en|Engleski}} [http://spider.seds.org/ngc/revngcic.cgi?NGC771 seds.org]</ref> </references> == Literatura == * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{citation | last = Steinicke | first = Wolfgang | editor-last = Jakiel | editor-first = Richard | publisher = Springer | year=2007 | title = Galaxies and How to Observe Them | isbn = 978-1852337520 }} * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite book | author=R. J. Buta, H. G. Corwin, Jr., S. C. Odewahn | year=2007 | title=The de Vaucouleurs Atlas of Galaxies | url=https://archive.org/details/devaucouleursatl0000buta | publisher=Cambridge University | location=Cambridge | isbn=978-0521820486 }} * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite book | last=Sinnott | first=R. W. | year=1988 | title=NGC 2000.0: The Complete New General Catalogue and Index Catalogues of Nebulae and Star Clusters | url=https://archive.org/details/ngc20000complete0000drey | publisher=[[Sky Publishing]] | isbn=978-0-933346-51-2 }} == Vanjski linkovi == === 50 Cassiopeiae === {{WikiSky}} * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://aladin.u-strasbg.fr/java/alapre.pl?-c=2+3+26.0++72+25+19&button=RGB 50 Cassiopeiae na Aladin pregledaču] === NGC katalog === * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://spider.seds.org/ngc/ngc.html Interaktivni NGC Online Katalog] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/ Astronomska baza podataka SIMBAD] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://www.messier45.com/index.html#s/cat%20NGC NGC katalog na Messier45.com] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [https://web.archive.org/web/20130115035321/http://ngcicproject.org/ NGC/IC projekt] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://heasarc.gsfc.nasa.gov/W3Browse/all/ngc2000.html NGC2000 na NASA sajtu] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [https://web.archive.org/web/20160306033417/http://www.nightskyatlas.com/ngcData.jsp NGC na ''The Night Sky Atlas'' sajtu] {{Stub-svemir}} {{Nebo|2|3|26.0|+|72|25|19}} {{NGC10}} [[Kategorija:Kasiopeja (sazviježđe)]] [[Kategorija:NGC objekti]] [[Kategorija:Zvijezde]] a9srrcz076uxeo4mnriowkxi7pwlqwe We Are the Champions 0 256963 3426282 3386082 2022-07-31T08:04:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija singl | ime = We Are the Champions | omot = We are the champions Omot singla.jpg | opis = | ime_muzičara_genitiv = [[Queen]]a | album = [[News of the World (album)|News of the World]] | A-strana = | B-strana = "[[We Will Rock You]]" | izdat = {{ZD|UK}} [[7. oktobar]] [[1977]]. | format = 7" [[gramofonska ploča|vinil]], [[Kompakt disk|CD]] singl | snimljen = [[1977]]. | žanr = [[rock]], [[hard rock]] | dužina = 2:59 | izdavač = {{ZD|UK}} ''[[EMI]]'' <br> {{ZD|SAD}} ''[[Elektra Records]]'' | pisac = [[Freddie Mercury]] | producent = ''[[Queen]]'' | certifikacija = | zadnji_singl = "[[Long Away]]" <br> ([[1977]]) | ovaj_singl = "'''We Are the Champions'''" / "[[We Will Rock You]]" <br> ([[1977]]) | sljedeći_singl = "[[Spread Your Wings]]" <br> ([[1978]]) }} '''We Are the Champions''' je [[singl]] britanske [[rock]] grupe [[Queen]]. Tekst je napisao Freddie Mercury. Singl je izdan [[7. oktobar|7. oktobra]] [[1977]]. godine i nalazi se na albumu [[News of the World (album)|News of the World]] iz 1977. godine.<ref>[http://www.bbc.co.uk/radio2/soldonsong/whatson/wearethechampions.shtml BRITs 25 Song Award: We Are The Champions – Queen] ''[[BBC]]''</ref> Iako je napisana [[1975]]. godine, inspirisana fudbalom, nije snimljena sve do 1977. godine. Pjesma je dostigla 2. mjesto na top-listi u Velikoj Britaniji i 4. mjesto na ''Billboard'' Hot 100 top-listi najboljih pjesama u SAD-u.<ref>{{Cite web |url=http://www.http/ |title=Arhivirana kopija |accessdate=17. 10. 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110519173408/http://http/ |archivedate=19. 5. 2011 |url-status=dead }}</ref> Postala je jedna od najpoznatijih i najizvođenijih pjesama Queena i svojevrstna himna.<ref name=alm>[http://www.allmusic.com/song/we-are-the-champions-t2415717 We Are the Champions: Song Review]</ref> Pjesma se i danas izvodi na različitim sportskim događajima. Poslije izlaska pjesme, njen autor je 1978. izjavio: ''Mislio sam na nogomet dok sam je pisao. Pretpostavljam da pjesmu možete smatrati mojom verzijom I Did It My Way''. Pjesmu su naknadno obradili mnogi muzičari. == Muzički spot == Spot za pjesmu je snimljen na posebno organizovanom snimanju kojem su prisustvovali i fanovi grupe. Snimanje je obavljeno u New London Theatre Centru 6. oktobra 1977. godine a režirao ga je Derek Burbridge. == Top-lista i tiraž singla == === Top-lista === {|class="wikitable sortable" !Top-lista (1977–78) !Najbolji<br />plasman |- |Austrija<ref name="Lescharts">"We Are the Champions", [http://lescharts.com/showitem.asp?key=8012&cat=s Lescharts.com]</ref> |align="center"|12. |- |Holandija |align="center"|2. |- |Njemačka<ref name="Lescharts"/> |align="center"|13. |- |Irska<ref name=irec>Irish Single Chart [http://www.irishcharts.ie/search/placement Irishcharts.ie]</ref> |align="center"|3. |- |Norveška<ref name="Lescharts"/> |align="center"|6. |- |Švedska<ref name="Lescharts"/> |align="center"|14. |- |Velika Britanija<ref name=ukc>UK Singles Chart [https://web.archive.org/web/20111127164418/http://www.chartstats.com/songinfo.php?id=7550 Chartstats.com]</ref> |align="center"|2. |- |SAD<ref name="Billboard">Billboard allmusic.com</ref> |align="center"|4. |- |} === Tiraž === {|class="wikitable sortable" !Država !Tiraž !Broj prodatih primjeraka |- |Francuska |align="center"|Zlatni + srebrni |align="center"|789 000<ref>{{Cite web |url=http://www.infodisc.fr/Single_Certif.php |title=Arhivirana kopija |access-date=17. 5. 2013 |archive-date=7. 2. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160207022745/http://www.infodisc.fr/Single_Certif.php |url-status=dead }}</ref> |- |Velika Britanija |align="center"|Zlatni |align="center"|500 000 |- |SAD |align="center"|Platinasti |align="center"|3 243 000<ref>{{Cite web |url=http://music.yahoo.com/blogs/chart-watch/chart-watch-extra-songs-from-the-last-century.html |title=Arhivirana kopija |access-date=17. 5. 2013 |archive-date=30. 9. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120930194254/http://music.yahoo.com/blogs/chart-watch/chart-watch-extra-songs-from-the-last-century.html |url-status=dead }}</ref> |- |} == Obrade == Pjesmu su obradili mnogi muzičari a neki od njih su: * Gitarist Hank Marvin je izveo instrumental pjesme u duetu sa Queenovim gitaristom [[Brian May]]om 1992. godine na albumu ''Into the Light''. * Muzičar Scatman John 1996. godine sa grupom drugih muzičara izvodi pjesmu "We Are the Champions" za kompilacijski album ''Queen Dance Traxxx''.<ref>Steffen Hung. [http://germancharts.com/showitem.asp?interpret=Queen+Dance+Traxx&titel=Queen+Dance+Traxx+1&cat=a "Queen Dance Traxxx"] germancharts.com.</ref> * Njemačka grupa J.B.O. 1997. godine je izvela parodiju ove pjesme nazvanu "Wir sind die Champignons" ''<ref>[http://www.musik-sammler.de/media/1202 J.B.O – Laut!] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130712223226/http://www.musik-sammler.de/media/1202 |date=12. 7. 2013 }} Musik Sammler.de</ref> * [[Robbie Williams]] sa vokalima grupe Queen (May i Taylor) 2001. godine za potrebe soundtracka filma for the soundtrack of the 2001 film ''A Knight's Tale''.<ref>[http://www.imdb.com/title/tt0183790/soundtrack "Soundtrack for "A Knight's Tale"]. Internet Movie Database.</ref> * Jean-Sébastien Lavoie na francuskom TV šou ''Nouvelle Star'', 2003. godine (zabilježila 38. mjesto u Francuskoj i 53. u Švicarskoj),<ref>"We Are the Champions" by Jean-Sébastien Lavoie, French and Swiss singles charts [http://lescharts.com/showitem.asp?key=5934&cat=s Lescharts.com] (Retrieved 29 July 2008)</ref> * Gavin DeGraw 2005. godine na albumu ''Killer Queen: A Tribute to Queen''.<ref>[http://www.allmusic.com/album/killer-queen-a-tribute-to-queen-r782664 Killer Queen: A Tribute to Queen] Allmusic. Retrieved 11 July 2011</ref> * 2005. godine u Diznijevom filmu ''Chicken Little'' * Crazy Frog – obrađujući Queenove vokale snimljene za potrebe muzičke numere povodom 2006 FIFA World Cup iz 2006. godine. Verzija je postala popularna dostigavši 1. mjesto u Francuskoj i zlatni tiraž.<ref name="Lescharts2">"We Are the Champions (Ding a Dang Dong)" [http://lescharts.com/showitem.asp?interpret=Crazy+Frog&titel=We+Are+The+Champions+%28Ding+A+Dang+Dong%29&cat=s Lescharts.com]</ref> == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [http://www.queenonline.com/en/the-band/discography/innuendo/#lyrics Tekstovi pjesama na oficijelnoj web stranici grupe Queen] {{Singlovi Queena}} [[Kategorija:Queen]] [[Kategorija:Pjesme grupe "Queen"]] [[Kategorija:Singlovi iz 1977.]] oi47jtx29avvfe7alw7hl9199kat7wx Synesius 0 257094 3426141 3243997 2022-07-30T15:25:45Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Sinesije iz Kirene''' ([[Grčki jezik|grč]]. Συνέσιος, [[370]]–[[412]]) bio je [[episkop]] grada [[Ptolemaida (Kireinaika)|Ptolemaide]] u [[Kirenaika|Kirenaici]]. Potekao je iz jedne porodice koja je vodila porijeklo od prvih [[Antička Grčka|grčkih]] doseljenika u [[Libija|Libiji]]. Bio je Helen po obrazovanju, [[Antički Rim|Rimljanin]] po [[Politika|političkom]] opredjeljenju. Miran život, koji je na imanju provodio u [[lov]]u i bavljenju [[Neoplatonizam|neoplatonskom]] [[filozofija]], prekinule su navale [[Barbari|barbara]] iz pustinje. Država nije imala snage da ih suzbije, pa je Sinesije s drugim mladim ljudima ustao sam u odbranu svoje domovine. Tako se istakao da su od njega, [[Paganstvo|pagana]], zatražili da postane [[episkop]]. Iz osjećaja dužnosti i zbog pritiska javnosti prihvatio je to uz teške unutrašnje sukobe, odrekavši se svoje filozofije i helenskog životnog stava. Sav Sinesijev unutrašnji svijet odražava se u njegovim ''Pismima'', pisanim uzornim [[Epistolografija|epistolografskim]] stilom. U pismima se daje živa slika cijelog tog razdoblja; u njima se može pratiti slom [[Antika|antike]] i rađanje novog svijeta. Značajno mu je djelo ''Dion ili o životu prema njegovom uzoru'', u kome se slavi veza između filozofije i [[Retorika|retorike]], koju je nekad svojim djelovanjem uspostavio [[Dion Hrizostom]]. U ovom traktatu o antičkom putu ka filozofiji i [[književnost]]i, koji čarobnim bojama slika idilu jednog [[muzama]] obuzetog uglađenog intelektualca, nalazi se prvo temeljno razračunavanje jednog estete koji živi u paganskoj tradiciji s [[Metafizika|metafizičkim]] aspiracijama i idealima [[egipat]]skog [[Monaštvo|monaštva]]. Sinesijev govor ''O kraljevstvu'', koji je održao u [[Carigrad]]u pred [[Spisak bizantskih careva|carem]] [[Arkadije]]m, svjedoči o njegovom visokom osjećanju dužnosti. Taj govor je pun konkretnih savjeta o tome šta sve jedan mudar vladar mora znati, ali sadrži i eksplicitnu izjavu da prva careva dužnost mora biti borba protiv [[Korupcija|korupcije]]. Pjevao je i [[Himna|himne]] u antičkim stihovima i na [[Dorski dijalekt|dorskom dijalektu]] svog zavičaja, u kojima često povezuje neoplatonska shvatanja sa [[Hrišćanstvo|hrišćanskim]] učenjem, pri čemu izbjegava svako dogmatsko utvrđivanje. == Vanjski linkovi == * [http://www.livius.org/su-sz/synesius/synesius_catastasis_1.html ''Catastasis''] * [http://www.livius.org/su-sz/synesius/synesius_dreams_01.html ''O snovima''] * [http://www.livius.org/su-sz/synesius/synesius_baldness_01.html ''U Pohvalu ćelavosti''] * [https://web.archive.org/web/20090916142502/http://www.geocities.com/athens/acropolis/5164/synesius.html Izbor Radova Synesiusa iz Kirene, Platonista i Biskupa] (brojne poslanice, sve himne, obje homilije) * [http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/1991/02.01.16.html D. Roques, Études sur la correspondance de Synésios de Cyrène pregledao John Vanderspoel, University of Calgary, u ''Bryn Mawr Classical Review'' 02.01.16] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/19990427100728/http://ccat.sas.upenn.edu/bmcr/1991/02.01.16.html |date=27. 4. 1999 }} * [http://www.newadvent.org/cathen/14386a.htm Katolička Enciklopedija] * [http://www.livius.org/su-sz/synesius/synesius_cyrene.html Synesius of Cyrene] [[Kategorija:Starogrčki pisci]] [[Kategorija:Bizantski pisci]] mvw50z95wc09tyl1nfrcr404yz6s74c ABU TV Song Festival 2013. 0 264594 3426338 3138380 2022-07-31T11:35:05Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Starost}} '''''ABU TV Song Festival 2013.''''' drugi je muzički festival [[Azija|azijskih]] i [[Pacifik|pacifičkih]] država. Održat će se u [[Hanoi]]ju u [[Vijetnam]]u [[26. oktobar|26. oktobra]] [[2013]]. Države koje će sigurno učestvovati: {| class="sortable wikitable" width=100% |- |-bgcolor="#CCCCCC" ! Redni broj !! Država !! Jezik !! Izvođač !! Pjesma !! Mjesto !! Poeni |- | 01 ||{{ZD|AFG}} [[Afganistan]] ||[[pašto jezik|pašto]]|| Shahzad Adeel || "[[Ma Ba Tu'em]]" |- | 02 ||{{ZD|AUS}} [[Australija]] ||[[engleski]]|| Justice Crew || "[[Boom Boom]] |- | 03 ||{{ZD|BRU}} [[Brunej]] ||[[malajski jezik|malajski]]|| Qeez Idrus || "[[Salahkah Aku]]" |- | 04 ||{{ZD|HK}} [[Hong Kong]] ||[[kantonski jezik|kantonski]]|| Mag Lam || "[[Shi Jian]]" |- | 05 ||{{ZID|Indonezija}} ||[[indonežanski jezik|indonežanski]]|| Putri i Shella || "[[Mimpiku]]" |- | 06 ||{{ZID|Iran}} ||[[perzijski]]|| Mohsed Mirzadeh || "[[Arman]]" |- | 07 ||{{ZD|JAP}} [[Japan]] ||[[engleski]]|| May'n || "[[ViViD]] |- | 08 ||{{ZID|Južna Koreja}} ||[[korejski jezik|korejski]],[[engleski]]|| Sistar || "[[Give it to me]]" |- | 09 ||{{ZID|Kina}} ||[[engleski]]|| Zheng Qi Dou Yan || "[[Love will keep us together]]" |- | 10 ||{{ZD|KIR}} [[Kirgistan]] ||[[engleski]]|| Tola Tursunaliev || "[[The power of love]]" |- | 11 ||{{ZID|Malezija}} ||[[malajski jezik|malajski]]|| Alyah || "[[Kisah hati]]" |- | 12 ||{{ZD|SIN}} [[Singapur]] ||[[tamilski jezik|tamilski]]|| Shabir || "[[Maybe]]" |- | 13 ||{{ZID|Šri Lanka}} ||[[engleski]]|| Sarith i Surith || "[[Friends]]" |- | 14 ||{{ZID|Tajland}} ||[[engleski]]|| Kandy Rakkaen || "[[The dancing arts of Thai boxing]]" |- | 15 ||{{ZID|Vijetnam}} ||[[vijetnamski jezik|vijetnamski]]|| The Pentatonic || "[[Cao Nguyen đa/La anh đo]]" |} 7 [[država]] [[pjevanje|pjevaju]] na [[engleski jezik|engleskom]], 2 na [[malajski jezik|malajskom]], a ostale države na [[korejski jezik|korejskom]], [[tamilski jezik|tamilskom]], [[perzijski jezik|perzijskom]], [[kineski jezik|kineskom]], [[indonežanski jezik|indonežanskom]], [[vijetnamski jezik|vijetnamskom]] i [[paštu jezik|paštuu]]. == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20130819214236/http://www.abuhanoi2013.com/Content.aspx?cid=41 Službeni website] * [http://esckaz.com/2013/abu.htm ABU TV Song Festival na ESCKAZ] [[Kategorija:Muzički festivali]] [[Kategorija:2013. u Vijetnamu]] j8wd8qvk1hluy06ay3aovyqy3y7q16q Limp Bizkit 0 264621 3426097 3352061 2022-07-30T13:15:51Z Niegodzisie 108450 /* Diskografija */ wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Limp Bizkit in Paris during the 2009 Unicorns N' Rainbows Tour.jpg|right|thumb|250px|Grupa Limp Bizkit]] '''Limp Bizkit''' je numetal-bend iz [[Jacksonville, Florida|Jacksonville]]-a. Članovi benda su [[Fred Durst]], [[Wes Borland]], [[Sam Rivers]], [[John Otto]] i [[DJ Lethal]]. == Diskografija == {{glavni|Diskografija grupe Limp Bizkit}} {| class="wikitable" |+ Tekst opisa |- ! Godina !! Naziv albuma |- | 1997. || ''[[Three Dollar Bill, Yall$]]'' |- | 1999. || ''[[Significant Other]]'' |- | 2000. || ''[[Chocolate Starfish and the Hot Dog Flavored Water]]'' |- | 2003. || ''[[Results May Vary]]'' |- | 2005. || ''[[The Unquestionable Truth (Part 1)]]'' |- | 2011. || ''[[Gold Cobra]]'' |- | 2021. || ''Still Sucks'' |} === Kompilacije === * ''[[New Old Songs]]'' (2001) * ''[[Greatest Hitz]]'' (2005) * ''Collected'' (2008) * ''Icon'' (2011) === Albumi uživo i DVD-i === * ''Greatest Videoz'' (2005) * ''[[Rock im Park 2001]]'' (2008) == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Limp Bizkit}} * [http://www.limpbizkit.com/ Zvanična stranica] (engleski) {{stub-muz}} [[Kategorija:Američke muzičke grupe]] 2m8vlrhsbowij269zigqgea0i8zxizr Tomaso Albinoni 0 264960 3426170 3386050 2022-07-30T16:04:42Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija kompozitor |ime = Tomaso Albinoni |opis_slike = Tomaso Albinoni |veličina = 250px |puno_ime = Tomaso Giovanni Albinoni |slika = Albinoni.jpg |datum_rođenja = {{Datum rođenja|1671|06|08}} |mjesto_rođenja = [[Venecija]] |datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1751|01|17|1671|06|08}} |mjesto_smrti = [[Venecija]] |djela = ''[[Zenobia, kraljica Palmirana]]'', ''[[12 Concerti a cinque, op. 7]]'', ''[[12 Concerti a cinque, op. 9]]'' |period = [[barok]] |nagrade = }} '''Tomaso Giovanni Albinoni''' bio je [[italija]]nski [[barok]]ni [[kompozitor]] i jedan od veoma značajnih predstavnika venecijanske škole komponiranja. Iako je u svoje vrijeme bio poznat kao kompozitor [[opera]], danas je uglavnom cijenjen zbog svoje instrumentalne [[muzika|muzike]], a posebno zbog [[koncert (kompozicija)|koncerata]], od kojih se neki i danas redovno snimaju i izvode.<ref name="britannica">{{cite web|title=Tomaso Albinoni |work=Encyclopedia Britannica |date= |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/13006/Tomaso-Giovanni-Albinoni |access-date=20. 2. 2013}}</ref> Tokom svoje dugogodišnje kompozitorske karijere bio je jedan od prvih kompozitora koncerata za solo instrument (sa posebnim naglaskom na [[Oboa|obou]]). ''Adagio'' u [[g-mol]]u jedno je od najčešće snimanih djela [[barok]]ne muzike.<ref name="BC">{{Cite web|url=https://www.bach-cantatas.com/Lib/Albinoni-Tomaso.htm|title= Tomaso Albinoni (composer)|work=bach-cantatas.com|access-date=8. 3. 2021}}</ref> Iako se pripisuje Tomasu Albinoniju, zapravo je kasnija rekonstrukcija milanskog muzikologa [[Remo Giazotto|Rema Giazotta]], što potvrđuju i današnji muzički stručnjaci.<ref>{{Cite web|url= https://www.labrujulaverde.com/en/2019/02/albinonis-adagio-was-composed-by-the-italian-musicologist-remo-giazotto-in-1945/|title= Albinoni’s Adagio was composed by the Italian musicologist Remo Giazotto in 1945.|work= labrujalaverde|access-date= 8. 5. 2021}}</ref> == [[Biografija]] == [[Datoteka:Venezia Basilica di San Marco Fassade 2.jpg|thumb|250px|desno|Bazilika svetog Marka u čijoj blizini je bila Albinonijeva rodna kuċa i u kojoj je obavljena ceremonija njegovog vjenčanja sa opernom pjevačicom Margheritom Raimondi, sa svojom [[Bizantijska arhitektura|bizantijskom arhitekturom]] i unutrašnjom [[Bizantijska umjetnost za vrijeme vladavine dinastije Komnen|bizantijskom dekoracijom]] bilo je značajno mjesto u kojem su radili mnogi kompozitori venecijanske škole komponiranja.]] Rođen je u [[Venecija|Veneciji]] (tada u [[Mletačka Republika|Mletačkoj Republici]]) u porodici Antonija Albinonija, bogatog [[trgovina|trgovca]] [[papir]]om. Njegov rodni grad već u to vrijeme mogao se pohvaliti dugim i sjajnim muzičkim naslijeđem, u kojem je od davnina komponirana i izvođena [[sakralna muzika]] i u kojem je postignut visoki umjetnički kvalitet, koji se i danas cijeni u svijetu. To se najbolje može čuti u djelima kompozitora poput [[Adrian Willaert|Adriana Willaerta]], osnivača [[Venecijanska škola komponiranja|venecijanske škole komponiranja]], te [[Andrea Gabrieli|Andree]] i [[Giovanni Gabrieli|Giovannija Gabrielija]], koji su radili u [[Bazilika svetog Marka|bazilici svetog Marka]]. Komponiranje svjetovne muzike u Veneciji dokumentirano je još od 11. vijeka. Prvo je bila izvođena u palatama bogate patricijske trgovačke klase i plemića, prije otvaranja prve [[Opera|operne]] kuće u svijetu (osnovane 1637), gdje su građani Venecije slušali najnovija muzička ostvarenja iz tog vremena. U takvom kulturnom okruženju rođen je i odrastao Albinoni, živeċi u bogatom dijelu grada, blizu Bazilike svetog Marka, dobijajuċi obrazovanje koje je odgovaralo njegovom društvenom statusu. Studirao je [[violina|violinu]], [[pjevanje]], a potom i [[Kompozicija (muzika)|kompoziciju]].<ref name="brilliant">{{Cite web|url= https://www.brilliantclassics.com/media/1551306/95410-Oboe-Concertos-Liner-Notes-Download.pdf|title= Oboe Concertos|work= brilliantclassics.com|access-date= 4. 5. 2021}}</ref> U ranoj mladosti pokazao je dar za pjevanje i vještinu u sviranju violine. Zbog činjenice da nije bio član ceha muzičkih izvođača nije mogao javno svirati, pa je počeo komponirati. O njegovom životu zna se relativno malo, naročito kad se uzmu u obzir njegov ugled kao kompozitora u današnjem vremenu i činjenica da je period u kojem je živio dobro dokumentiran. Godine 1694. Albinoni se potvrdio kao kompozitor te je posvetio svoj ''Opus 1'' [[kardinal]]u [[Pietro Ottoboni|Pietru Ottoboniju]] (pranećaku [[papa|pape]] [[Papa Aleksandar VIII|Aleksandra VIII]]), također Venecijancu; Ottoboni je bio važan patron drugih kompozitora u [[Rim]]u, poput [[Arcangelo Corelli|Arcangela Corellija]].<ref name="BC"/> [[Datoteka:Frontispiece of Albinoni’s ‘Zenobia’.png|thumb|250px|lijevo|Naslovna stranica libreta za prvu Albinonijevu operu ''Zenobia, kraljica Palmirana'']] Albinonijeva prva opera, ''Zenobia, kraljica Palmirana'' postigla je veliki uspjeh na karnevalu, najvažnijoj od četiri godišnje operne sezone u Veneciji.<ref name="brilliant"/> Iste godine, objavio je i prvu zbirku instrumentalnih kompozicija ''Suonate a tre'', op. 1.<ref name="brilliant"/> Moguće je da ga je 1700. godine [[Ferdinand Karlo Gonzaga|Karlo IV Gonzaga]], [[Vojvodstvo Mantova|vojvoda od Mantove]], zaposlio na mjesto dvorskog violinista. Njemu je posvetio ''Opus 2''. Sljedeće godine komponirao je veoma popularne [[svita (muzika)|svite]] iz ''Opusa 3'', posvetivši tu zbirku [[Cosimo III de' Medici|Cosimu III de' Mediciju]], velikom [[Veliko vojvodstvo Toskana|vojvodi]] od [[Toskana|Toskane]].<ref name="BC"/> Do očeve smrti 1709. Albinoni je bio dužan voditi trgovački posao. Istovremeno je imao slobodu komponirati i svirati svoju muziku više iz zadovoljstva nego zbog zarade, nazivajući se ''Dilettante Veneto'', što je, prema riječima njemačkog muzičkog teoretičara i leksikografa [[Heinrich Cristoph Koch|Heinricha Cristopha Kocha]], naziv koji se u to vrijeme u Italiji odnosio na ljude koji su život posvetili [[umjetnost]]i i često su je prakticirali na vrlo visokom nivou, a da to nije njihovo glavno zanimanje. Prema očevoj oporuci, razriješen je dužnosti (koju bi obično preuzeo kao najstariji sin) da preuzme brigu o porodičnom poslu, a ovaj zadatak dobila su njegova mlađa braća. To mu je omogućilo da se potpuno posveti muzici, postavši plodan kompozitor, koji je, prema jednom izvještaju, vodio i uspješnu akademiju pjevanja.<ref name="BC"/> U tom trenutku, već je bio poznat izvan granica svog rodnog grada kao kompozitor opera. Istovremeno, mogao je računati da će moći živjeti od prihoda od mnogih koncertnih izvođenja svojih djela, a posebno novih opera koje su bile i poslovno uspješni poduhvati.<ref name="brilliant"/> Godine 1705. [[brak|oženio]] se opernom pjevačicom Margheritom Raimondi. Antonio Biffi, koji je radio kao ''maestro di cappella'' u [[Bazilika svetog Marka|bazilici svetog Marka]], bio je svjedok i očito i Albinonijev prijatelj. Izgleda da Albinoni nije imao drugih veza s glavnom muzičkom scenom u Veneciji i ranu slavu stekao je kao kompozitor opera u mnogim italijanskim gradovima (Venecija, [[Genova]], [[Bologna]], Mantova, [[Udine]], [[Piacenza]] i [[Napulj]]). Do 1705. pažnju je gotovo podjednako usmjeravao na vokalne kompozicije (opere, [[Serenada|serenade]] i [[Kantata|kantate]]), kao i na veliki broj instrumentalnih djela ([[trio sonata|trio sonate]] i [[violinski koncert|violinske koncerte]]). Međutim, između 1705. i 1719. pisao je uglavnom solo [[sonata|sonate]] i koncerte za [[oboa|obou]]. Za razliku od većine tadašnjih kompozitora, nikad nije tražio zaposlenje u [[crkva|crkvi]] ili na [[plemstvo|plemićkim]] dvorovima nego se izdržavao samostalno i imao je slobodan izbor da nezavisno komponira. Godine 1722. putovao je u [[München]] na poziv [[Maksimilijan II Emanuel|Maksimilijana II Emanuela]], [[izborni knez|izbornog kneza]] [[Bavarska|Bavarske]] (kome je Albinoni posvetio zbirku od 12 koncerata), da režira dvije svoje opere (''I veri amici'' i ''Il trionfo d'amore'') u okviru proslave vjenčanja Maksimilijanovog sina Karla Albrehta (budućeg [[Spisak njemačkih kraljeva i careva Svetog Rimskog Carstva|cara]] [[Karlo VII, car Svetog Rimskog Carstva|Karla VII]]) i [[Marija Amalija Austrijska (carica)|Marije Amalije]], kćerke cara [[Josip I, car Svetog Rimskog Carstva|Josipa I]]. Osim instrumentalnih djela koja su cirkulirala u rukopisu 1735, malo je poznato o Albinonijevom životu i muzičkoj aktivnosti nakon sredine 1720-ih. Uzrok tome nije njegova kompozitorska neaktivnost nego činjenica da su mnoga njegova muzička djela iz tog perioda izgubljena u [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]] nakon što je u [[Bombardiranje Dresdena|bombardiranju]] [[Dresden]]a uništena [[Saksonska državna i univerzitetska biblioteka]]. Zbog toga je malo poznato o Albinonijevom životu i djelima nakon sredine 1720-ih.<ref name="BC"/> Do svoje smrti 1751. godine posvetio se prvenstveno komponiranju opera.<ref name="brilliant"/> Približno 1740. godine, kolekcija njegovih [[violinska sonata|violinskih sonata]] objavljena je u [[Francuska|Francuskoj]] kao postumno izdanje i dugo se pretpostavljalo da je Albinoni dotad [[smrt|umro]]. Međutim, izgleda da je živio u Veneciji daleko od očiju javnosti, a zapisi iz župe San Barnaba ukazuju na to da je umro u Veneciji 1751. od [[šećerna bolest|šećerne bolesti]].<ref name="BC"/> == Muzika == Većina njegovih opera izgubljena je jer nisu objavljivane za njegovog života. Ipak, objavljeno je devet zbirki instrumentalnih djela, koje su imale znatan uspjeh i doživjele više izdanja; zbog toga je danas poznat kao kompozitor instrumentalne muzike (99 [[sonata]], 59 koncerata i devet [[simfonija]]). Dok je bio živ, ova djela uspoređivana su s Corellijevim i [[Antonio Vivaldi|Vivaldijevim]], a devet zbirki objavljenih u Italiji, [[Amsterdam]]u, i [[London]]u bilo je ili posvećeno impresivnom spisku [[Južna Evropa|južnoevropskog]] plemstva ili sponzorirano od tog [[Plemstvo|plemstva]].<ref name="Grove1">Michael Talbot, "Tomaso Albinoni", [http://www.oxfordmusiconline.com/subscriber/article/grove/music/00461 ''Grove Music Online''], ''Oxford Music Online'' (pristupljeno: 30. 12. 2011).</ref><ref name="baroque">{{Cite web|url=https://www.baroquemusic.org/bioalbinoni.html|title= Baroque Composers and Musicians: Tomaso Albinoni|work= baroquemusic.org|access-date= 3. 5. 2021}}</ref> Pored tradicionalnih mjesta za koncertne nastupe kao što su dvorovi i crkve, u to vrijeme razvijala se i živahna sekularna muzička scena koju su podupirali profesionalni muzičari i sve veći broj amatera. Velika potražnja za novom muzikom potaknula je razvoj novih žanrova, među kojima su [[simfonija]] i instrumentalni koncert. Čak je i koncept idealnog zvuka bio podvrgnut promjenama, pri čemu su stari srednjovjekovni muzički instrumenti zamijenjeni modernijim, kao u slučaju barokne oboe.<ref name="brilliant"/> Komponirao je najmanje 80 opera, od kojih je 28 izvedeno u Veneciji između 1723. i 1740. Sam je tvrdio da je komponirao 81 operu (imenovavši svoju pretposljednju operu, u [[libreto|libretu]], kao osamdesetu).<ref name="Grove1"/><ref name="baroque"/> === Koncerti === [[Datoteka:Baroque oboe.jpg|mini|50px|desno|Barokna oboa, Albinonijev omiljeni muzički instrument za koji je komponirao brojne koncerte]] Uprkos ogromnom broju opera, najpoznatiji je po instrumentalnoj muzici, a naročito koncertima za obou. Godine 1700. Albinoni je prvi put posvetio veliku pažnju koncertu, koji je u to vrijeme bio novi oblik instrumentalne kompozicije, koju je primijenio na gudačke instrumente u ''Sinfonie e concerti a cinque, op. 2, i zbirci ''Concerti a cinque, op. 5 (1707). Oni su među najranijim predstavnicima žanra i bili su prvi koncerti za oboe koji su među muzičarima kružili ne samo u rukopisu, već su se pojavili u štampanom obliku i bili dostupni svima za kupovinu, što je bila okolnost koja je olakšala njihov promet u muzičkom svijetu. Pozadina kompozicije ovih djela još nije u potpunosti istražena, ali ono što je poznato pruža fascinantan uvid u muzički život ranog 18. vijeka. Značajni su i njegovi koncerti za oboe objavljeni kasnije, u zbirkama ''12 Concerti a cinque, op. 7'' (1717) i op. 9 (1722). U to vrijeme smatralo se da se koncert treba izvoditi na [[Gudački instrumenti|gudačkim instrumentima]]. Albinoni je posebno volio obou, koja je u to vrijeme bila relativno nov instrument u Italiji. Bio je prvi poznati [[Italijani|Italijan]] koji je komponirao za obou kao solo instrument u koncertima i koji je objavio takve kompozicije<ref>George J. Buelow, [http://books.google.gr/books?id=aw1TTtpp4FwC&pg=PA467&lpg=PA467&dq=Albinoni+first+oboe+concert&source=bl&ots=ls0MIHkvul&sig=NFEKmQ3yDDPIUtXIS2Jjo1iyaIY&hl=el&ei=umcFTfGwEImaOqmkoKYB&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CFkQ6AEwBzgK#v=onepage&q=Albinoni%20first%20oboe%20concert&f=false ''A history of baroque music''], Indiana University Press, 2004, str. 467.</ref> iako su ranije solo koncerte za ovaj instrument vjerovatno napisali [[Njemačka|njemački]] kompozitori, poput [[Georg Philipp Telemann|Telemanna]] i [[Georg Friedrich Händel|Händela]].<ref name="baroque"/> U Italiji, [[Alessandro Marcello]] objavio je koncert za obou u [[d-mol]]u nešto kasnije (1717). Albinoni je često upotrebljavao obou i u svojim [[kamerna muzika|kamernim djelima]], a prije op. 7 nije objavio nijednu kompoziciju s dijelovima za [[Puhački instrumenti|puhačke instrumente]]. Zahvaljujuċi Albinoniju oboa je stekla mnoge entuzijaste, posebno sjeverno od Alpa. Od njenog izuma približno 1650. godine, pa sve do Albinonijeve kolekcije ''12 Concerti a cinque, op. 7'' samostalni koncerti za obou nisu postojali. Pored četiri gudačka djela u stilu [[Concerto grosso|concerta grossa]] (br. 1, 4, 7 i 10), zbirka je sadržala četiri solistička koncerta i četiri dvostruka koncerta za obou (br. 3, 6, 9 i 12, kao i br. 2, 5 , 8 i 11). Budući da Albinoni nije imao neposredno usvojeni red za ove koncerte za obou, pitanje njihove formalne strukture je posebno važan segment u njihovom razumijevanju. Sudeći po razvoju instrumentalnih solističkih koncerata do tada, Albinoni je strukturu svojih koncerata za obou zasnivao na strukturi violinskih koncerata. U to vrijeme to je bio prevladavajući model, po kojem oboa svira iste melodijske motive zajedno sa prvim violinama u tutti (svi zajedno) sekcijama, istovremeno ostvarujuċi njihov međusobni zvučni kontrast na tehnički razrađen način tokom solo dionica. Tomaso Albinoni razvio je svoj muzički stil crpeći iz svog bogatog operskog kompozitorskog iskustva. Oblikovao je melodijske linije za obou slične onima u pjevačkoj [[Arija|ariji]], iskorištavajući tako lirske izražajne mogućnosti instrumenta. Kao i drugi mletački kompozitori za obou iz tog vremena, izbjegavao je niski registar na instrumentu i postavljao je liniju tonskog raspona ([[Tessitura|tessiture]]) iznad violinskog. Za formalnu strukturu, Albinoni je koristio istu podjelu u tri stavka u svojim koncertima, brzo - sporo - brzo, koju su koristili Vivaldi i drugi savremenici. Na taj način dao je svoj doprinos u uspostavljanju standarda za ovaj muzički oblik. Kada je komponirao pojedinačne stavke koji su se sastojali od tutti i solo odlomaka, Albinoni je još jednom posegnuo za svojim operskim stilom, posebno koristeći obrasce utvrđene u pjevačkim arijama. To se posebno očituje u uvodnim [[Takt (muzika)|taktovima]] brzih stavaka: solo glas u opernoj ariji, solo oboa ima pauzu tokom uvodnog orkestralnog ritornela, a zatim, u sljedećem dijelu stavka, uvodi s uglavnom kratkim solo frazama, na koje odgovaraju gudači. Solo i tutti odlomci se zatim izmjenjuju u raznim ključevima. Kako se stavak nastavlja, kontrasti se poveċavaju između tutti sekcija i solo instrumenta, koji pružaju povremenu kontramelodiju, sve dok se stavak ne završi [[Koda (muzika)|kodom]] za cijeli [[orkestar]]. U sporijem stavku, Albinoni se ponovo vraća ustaljenim obrascima. Pjesme za orkestar tretira na način sličan njegovim ranijim trio sonatama, koristeći ih kao pratnju melodijskoj liniji oboe, koja često nalikuje na jednostavnu komponovanu lirsku melodiju. U svojim koncertima za dvije oboe, Albinoni se u početku suočio s pitanjem kako tretirati odnos između dva solo instrumenta. Umjesto uspostavljanja dijaloga između dvojice solista (kao što je to radio Vivaldi), Albinoni je obično odabrao homofonsko vođenje glasa, u kojem se melodijske linije uglavnom kreċu u paralelnim tercama, s tek povremenim [[Polifonija|polifonijskim]] figurama. U ovim djelima i odabir ključa ([[C-dur]] i [[D-dur]]) i vođenje glasova melodijskih linija za obou jako podsjećaju na koncerte za [[Truba|trubu]] iz tog vremena. Nakon objavljivanja ''12 Concerti a cinque, op. 7'', 1715. godine, slijedio je ''12 Concerti a cinque, op. 9'' 1722. godine. To je najambiciozniji od njegovih instrumentalnih projekata, a sastoji se od četiri concertanta djela za gudače, koja su razvijena u prave violinske koncerte (br. 1, 4, 7 i 10), kao i četiri solistička koncerta i četiri dvostruka koncerta za obou (br. 2 , 5, 8, 11 i brojevi 3, 6, 9 i 12). [[Datoteka:Joseph Vivien 001.jpg|thumb|200px|lijevo|Maksimilijan Emanuel, izborni knez Bavarske, bio je veliki ljubitelj umjetnosti i jedan od najznačajnijih Albinonijevih muzičkih mecena]] Dok je komponirao ova djela, Albinoni je koristio svoje prethodno iskustvo iz Opusa 7. ''12 Concerti a cinque, op. 9'', posvećeni su Maksimilijanu II Emanuelu, izbornom knezu Bavarske i velikom zaljubljeniku u [[umjetnost]], koji je "pored ozbiljnih državnih dužnosti bio ljubitelj [[Lira (muzički instrument)|lire]]", prema Albinonijevoj kasnijoj posveti. Maksimilian Emanuel na svom dvoru je imao prvoklasni orkestar, u kojem je bilo najmanje pet [[Francuska|francuskih]] oboista, s kojima je bio muzički aktivan nakon progonstva u Francuskoj. Albinonijevi povećani tehnički zahtjevi očituju se ne samo u dužini novih muzičkih djela, koja su znatno duža od onih iz Opusa 7. Unutrašnja struktura muzičke postavke u djelu uz međusobno poigravanje muzičkih linija je razrađena mnogo složenije u odnosu na samo nekoliko godina ranije. S obzirom na opsežno muzičko znanje članova orkestra i njegovu izrazito međunarodnu prirodu (orkestar je predvodio italijanski koncertmajstor Evaristo Felice Dall’Abaco), Albinoni je u svoje koncerte, kao i muzičke alegorije, uveo karakteristike različitih evropskih nacionalnih muzičkih stilova tog doba. Mnoštvo ponavljajuċih nota u stavcima sa jednoglasnim gudačima u prvom stavku ''Koncerta za dvije oboe op. 9, br. 6 u [[G-dur]]u'' podsjećaju na bas bubnjeve u vojnoj muzici toga doba, što je posveta Maksimilijanovim vojnim težnjama. Suprotno tome, brzi završni stavak tog dvostrukog koncerta ritmički se temelji na [[menuet]]u, dvorskom plesu francuskog porijekla. Još jedan muzički prikaz dvorskog života vidljiv je u ''Koncertu br. 3 u F-duru''. Po prvi put u svojoj instrumentalnoj muzici Albinoni komponuje u "lovačkom" stilu ("alla caccia"), a za par oboa dopušta da zvuče kao lovački [[Rog (instrument)|rog]], tradicionalni lovački instrument [[Plemstvo|plemstva]]. Opus 9 zaključuje Albinonijev doprinos historiji koncerta za oboe. Njegov savremenik, [[Flauta|flautista]] i teoretičar muzike [[Johann Joachim Quantz]], ukazao mu je počast zbog doprinosa žanru koncerta u svojoj monografiji "O sviranju flaute", proglasivši Albinonija jednim od najznačajnijih za razvoj instrumentalnog koncerta zajedno s Vivaldijem. Daljnji dokaz koliko su savremenici visoko cijenili Albinonijeva djela vidljiv je u Bachovim adaptacijama njegovih muzičkih djela.<ref name="brilliant"/> == Saradnja sa izdavačkom kuċom Estienna Rogera u Amsterdamu == [[Datoteka:F. Tozelli Kalverstraat Amstedam.jpg|thumb|200px|desno|Ilustracija na kojoj je prikazana knjižara Estienna Rogera (prva ili druga desno) blizu raskršċa Kalverstraat i Gapersteeg ulice u Amsterdamu u kojoj su objavljena mnoga značajna Albinonijeva muzička djela.]] Za vrijeme početnog proboja Albinonija za evropsku muzičku scenu, istovremeno započinje i nova era u svijetu tadašnje izdavačke muzičke industrije, u kojoj su izdavači iz Italije, [[Francuska|Francuske]], [[Engleska|Engleske]] i [[Holandija|Holandije]] bili u konkurenciji za tržište koje je stalno raslo i neprestano su tražili inovacije. Već 1702. godine, nedugo nakon što su se pojavila prva venecijanska izdanja Albinonijevih ranih instrumentalnih kolekcija (op. 1, 2, 3 i 5), [[Estienne Roger]], izdavač iz [[Amsterdam]]a objavio je ista piratska izdanja. U ono vrijeme prije zakona o autorskim pravima, Albinoni nije imao pravo prigovora protiv ovakve poslovne prakse. Međutim, i on je imao koristi od nje, jer je Rogerova distribucijska mreža dosegla daleko do mnogih evropskih država. Kao rezultat toga, Albinonijeva muzika postala je poznata i cijenjena i izvan granica Italije. Ranije vrlo uspješni venecijanski muzički izdavači nisu mogli ponuditi takav kvalitet, te je stoga Albinoni svoje naknadne kolekcije instrumentalne muzike direktno objavio kod Rogera u Amsterdamu. I drugi venecijanski kompozitori samostalno su postupali na isti način, poput Antonija Vivaldija sa njegovom poznatom kolekcijom violinskih koncerata ''[[L’estro armonico op. 3]]'', koja se pojavila 1711. godine. Albinonijeva instrumentalna kolekcija ''12 Trattenimenti armonici per camera, op. 6'', prvi je rezultat njegove nove saradnje s Rogerom. Kao i njihovi prethodnici, radovi su komponirani samo za gudače; međutim, ograničeniji prostor za improvizaciju u sporim stavcima ukazuje na pokušaje Albinonija da se prilagodi novim kupcima izvan [[Alpe|Alpa]]. Umjetnost improvizacije bila je dobro razvijena među profesionalnim italijanskim violinistima, dajući im posebnu priliku da blistaju tokom sporijih stavaka s proširenim ukrasnim prelazima i melodijskim promjenama. S druge strane, sjevernoevropski violinisti (posebno amateri među njima) jedva da su poznavali praksu improvizacije, tako da je Albinoni bilješke pisao detaljnije nego u svojim ranijim radovima. Sljedeća Albinonijeva kolekcija, ''12 Concerti a cinque, op. 7'' iz 1715. godine sadržala je još jednu inovaciju: [[Sinfonia concertante|concertante]] djela za obou. Nakon uspjeha Albinonijevih prethodnih šest kolekcija za gudače, nije bilo sumnje da je njegov stil koncerta privukao evropsku publiku. Čini se vjerovatnim da je poduzetni Roger ohrabrio Albinonija da svoje talente usmjeri i prema oboi.<ref name="brilliant"/> == Utjecaj na Bacha == [[Datoteka:Bach.jpg|thumb|250px|desno|Uz [[Antonio Vivaldi|Vivaldija]], Albinoni je bio među italijanskim baroknim kompozitorima koji su utjecali na muzičko stvaralaštvo Johanna Sebastiana Bacha]] Lucidnost Albinonijevih muzičkih djela i njihov hladni, "klasični" kvalitet privukli su njegove savremenike. Njegova instrumentalna muzika posebno je kružila u štampi i rukopisima širom [[Sjeverna Evropa|sjeverne Evrope]]. Njegova instrumentalna muzika privukla je pažnju [[Johann Sebastian Bach|Johanna Sebastiana Bacha]], koji je, izgleda, dobro poznavao Albinonijevu instrumentalnu muziku i imao kontakt s njom u tri konteksta. Prvo, njegove tri rane [[Fuga (muzika)|fuge]]: BWV 946, te ''Fuga u [[A-dur]]u na temu Tomasa Albinonija'' – [[BWV]] 950 i ''Fuga u [[b-mol]]u na temu Tomasa Albinonija'' – BWV 951 za orgulje uzimaju subjekte iz stavaka u Albinonijevom ''Suonate a tre op. 1'' (1694). Fuga kao [[Polifonija|polifonijska]] [[Kompozicija (muzika)|kompozicijska]] tehnika poznata je po muzičkoj čistoċi i jednostavnosti. Stavci u Bachovim fugama razvijeniji su od Albinonijevih, ali je u Albinonijevim uočljiv bolji osjećaj za koheziju i proporciju. Bach je kao uzor često koristio Albinonijeve [[Bas (zvuk)|basove]] pri pisanju [[Harmonija (muzika)|harmonijskih]] vježbi za svoje učenike. Očito je poznavao i Albinonijevu ''Sinfonie e concerti a cinque op. 2'' (1700) jer postoji kontinuirani dio za drugi koncert, koji je Bach svojeručno zapisao, a danas se čuva u Saksonskoj državnoj i univerzitetskoj biblioteci. Ovaj izvor sugerira da je Bach bio upoznat sa žanrom koncerta mnogo prije nego što se susreo s Vivaldijevom muzikom. U [[Berlin]]u je sačuvana partitura šeste sonate iz Albinonijevog djela ''12 Trattenimenti armonici per camera op. 6'' (1711), koju je s ''bassom continuom'' (na koju je Bach pisao ispravke) prepisao [[Heinrich Nikolaus Gerber]].<ref name="BC"/> == Kontroverza vezana za ''Adagio u g-molu'' == Poznati ''[[Adagio u g-molu]]'' za violinu, [[gudački instrumenti|gudačke instrumente]] i [[orgulje]], danas je pripisan italijanskom muzikologu [[Remo Giazotto|Remu Giazottu]], koji je sistematizirao katalog Albinonijevih muzičkih djela i njegovu biografiju.<ref name="britannica"/> Osim Albinonija, Giazottovo područje stručnosti bili su kompozitori Antonio Vivaldi i [[Ferruccio Busoni]], kao i muzika baroknog i klasičnog razdoblja u Giazottovoj rodnoj [[Genova|Genovi]].<ref>{{Cite web|url= https://www.classicfm.com/composers/albinoni/music/tomaso-albinoni-adagio-g-minor/|title= Tomaso Albinoni: Adagio in G minor|work= classicfm.com|access-date= 8. 5. 2021}}</ref> Godine 1945. posjetio je Dresden s namjerom da završi sistematizaciju kataloga Albinonijevih muzičkih djela. Pritom je među ruševinama arhive Saksonske državne i univerzitetske biblioteke pronašao fragment muzičkog rukopisa (vjerovatno dio sporog stavka iz ''Trio sonate'' ili ''Crkvene sonate'')<ref name="baroque"/>, koji je sadržavao samo bas potpornu strukturu (''[[basso continuo]]'') i nekoliko fraza same melodije. Od tog oskudnog početka Giazotto je izradio cjelovitu kompoziciju prema ustaljenim [[barok]]nim principima kompozicije u stilu ''[[chaconne]]'', u kojoj je niz ponovljenih [[Ton (muzika)|tonova]] u osnovi razvijajuće melodije.<ref name="britannica"/> Muska Mangano, Giazottova posljednja asistentica, otkrila je modernu, ali nezavisnu [[Transkripcija (muzika)|transkripciju]] rukopisa dijela muzičke kompozicije za bas i šest nepotpunih [[Takt (muzika)|taktova]] za prvu violinu koja "u gornjem desnom uglu nosi pečat koji nedvosmisleno ukazuje na drezdensko porijeklo originala iz kojeg je uzet". Upravo to pruža izvjesnu podršku Giazottovom kazivanju da je Albinoni bio njegov izvor.<ref name="Mangano">Nicola Schneider, "La tradizione delle opere di Tomaso Albinoni a Dresda", tesi di laurea specialistica (Cremona: Facoltà di musicologia dell'Università degli studi di Pavia, 2007): 181–186.</ref> == Djela == === Instrumentalna === * Op. 1 (1694): 12 Sonate a tre (Trio sonata) * Op. 2 (1700): 6 Sinfonija i 6 Concerti a cinque * Op. 3 (1701): 12 Baletti de Camera a tre * Op. 4 (1702): 12 Cantate da camera a voce sola * Op. 5 (1707): 12 Concerti a cinque * Op. 6 (c. 1711): 12 Trattenimenti armonici per camera (Sonate da Camera za violinu i bas) * Op. 7 (1715): 12 Concerti a cinque (koncerti za gudače/oboe) * Op. 8 (1722): 6 Baleta i 6 Trio sonata * Op. 9 (1722): 12 Concerti a cinque, koncerti za gudače/oboe * Op. 10 (1735/36): 12 Concerti a cinque <ref name="BC"/> === Opere === {{div col}} * ''Zenobia'' (1694) * ''Il prodigio dell'Innocenza'' (1695) * ''Zenone'' (1696) * ''Tigrane'' (1697) * ''Primislao'' (1697) * ''L'ingratitudine castigata'' (1698) * ''Il Radamisto'' (1698) * ''Diomede punito da Alcide'' (1700) * ''L'inganno innocente'' (1702) * ''L'arte in gara con l'arte'' (1702) * ''La Griselda'' (libreto [[Apostolo Zeno|Apostola Zena]], 1703) * ''La fede tra gl'inganni'' (1707) * ''Elio Seiano'' (1707) * ''Astarto'' (1708) * ''Pimpinone'' ([[Intermeco (muzika)|intermeco]], 1708) * ''Tradimento tradito'' (1708) * ''Il Nascimento dell'Aurora'' (1708) * ''Engelberta'' (1709) * ''Ciro'' (1709) * ''Il tiranno eroe'' (1710) * ''Il Giustino'' (1711) * ''Alarico'' (1712) * ''Amor di figlio non conosciuto'' (1715) * ''Il vinto trionfante del vincitore'' (1717) * ''Eumene'' (1717) * ''Cleomene'' (1718) * ''I veri amici'' (1722) * ''Gli eccessi della gelosia'' (1722) * ''Ermengarda'' (1723) * ''Eumene'' (libreto Apostola Zena, 1723) * ''Laodice'' (1724) * ''Antigono'' (1724) * ''Scipione nelle Spagne'' (libreto Apostola Zena, 1724) * ''Didone abbandonata'' (libreto [[Pietro Metastasio|Pietra Metastasija]], tragedija, 1725) * ''Alcina delusa'' (1725) * ''Lucio Vero'' (1725) * ''Il trionfo d'Armida'' (1726) * ''L'incostanza schernita'' (1727) * ''Le due rivali in amore'' (1728) * ''Il concilio dei planeti'' (serenata, 1729) * ''Elenia'' (1730) * ''Li stratagemmi amorosi'' (1730) * ''Il più fedel tra gli amanti'' (1731) * ''Ardelinda'' (1732) * ''Candalide'' (1734) * ''Artamene'' (1740)<ref name="BC"/> {{div col end}} === Djela prethodno pripisivana Bachu === * Koncert za gudače u e-molu, BWV Anh 23 (Anh III 189)<ref name="BC"/> === Djela koja je obradio Bach === * Fuga za orgulje u c-duru na temu Tomasa Albinonija, BWV 946 * Fuga za orgulje u a-duru na temu Tomasa Albinonija, BWV 950 (zasnovano na Sonati i Triju, op. 1) * Fuga za orgulje u b-molu na temu Tomasa Albinonija, BWV 951 (zasnovano na Sonati i Triju, op. 1; kao i BWV 923) * Fuga za orgulje u c-duru na temu Tomasa Albinonija, BWV 951a (varijanta fuge BWV 951)<ref name="BC"/> === Djela koja je izvodio Bach === * Koncert u e-molu, op. 2/2, BWV Anh 23 – koncertna izvedba Johanna Sebastiana Bacha u Weimaru prije 1710.<ref name="BC"/> === Djela iz Bachove biblioteke === * Sonata u a-molu<ref name="BC"/> == Reference == ;Citati {{refspisak}} ;Bibliografija * Eleanor Selfridge-Field, ''Venetian Instrumental Music, from Gabrieli to Vivaldi'', "Dover Publications", [[New York City|New York]], 1994; {{ISBN|0-486-28151-5}} * Michael Talbot: "Tomaso Albinoni", Grove Music Online, ur. L. Macy (pristupljeno: 25. 6. 2005) [http://www.grovemusic.com (pristup uz pretplatu)]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516041031/http://www.grovemusic.com/ |date=16. 5. 2008 }} * Franco Rossi, ''Catalogo Tematico delle composizioni di Tomaso Albinoni Tomo I – Le 12 opere strumentali a stampa'', edicija "[[I Solisti Veneti]]", [[Padova]], 2002. * Franco Rossi, ''Catalogo Tematico delle composizioni di Tomaso Albinoni Tomo II – Le opere strumentali manoscritte – Le opere vocali – I libretti'', edicija "[[I Solisti Veneti]]", Padova, 2003. == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Tomaso Albinoni}} * [http://imslp.org/wiki/Category:Albinoni,_Tomaso_Giovanni Albinonijeva djela] na ''[[International Music Score Library Project]]u'' {{Barok}} {{DEFAULTSORT:Albinoni, Tomaso}} [[Kategorija:Tomaso Albinoni| ]] [[Kategorija:Rođeni 1671.]] [[Kategorija:Umrli 1751.]] [[Kategorija:Biografije, Venecija]] [[Kategorija:Italijanski kompozitori]] [[Kategorija:Italijanski violinisti]] [[Kategorija:Kompozitori barokne muzike‎]] [[Kategorija:Italijanski operski kompozitori]] t3m2iwriaxjzy2leexyx9evrrlypssx WikiSky 0 266681 3426286 3408737 2022-07-31T08:06:55Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''WikiSky''' (također '''WikiSky.org''' ili '''SKY-MAP.ORG''') je [[wiki]] i interaktivna nebeska [[karta]] koja obuhvata više od milijardu [[nebesko tijelo|nebeskih tijela]]. == Autorska prava slika == Određene slike sa Wikisky stranice, kao što su [[Digitized Sky Survey|DSS2]] i [[Sloan Digital Sky Survey|SDSS]] slike, su pod "''ne-komercijalnoj licencom''".<ref name="Wikisky-DSS2">{{cite web |date=23. 2. 2009 |title=Autorska prava DSS2 slika |publisher=Wikisky (cached version from archive.org) |url=http://wikisky.org/wiki/Copyright_-_DSS2_images |accessdate=6. 5. 2010 |archive-date=9. 9. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080909112611/http://wikisky.org/wiki/Copyright_-_DSS2_images |url-status=bot: unknown }}</ref> Prava na DSS slikama imaju nekoliko različitih institucija.<ref name="DSS-datarights">{{cite web |date=12. 6. 2007 |title=Autorska prava DSS slika |publisher=Multimission Archive at STScI |url=http://gsss.stsci.edu/Acknowledgements/DataCopyrights.htm |accessdate=6. 5. 2010}}</ref> SDSS podaci su također pod ''ne-komercijalnom licencom''.<ref name="SDSS">{{cite web |title=Ne-komercijalna upotreba |publisher=Sloan Digital Sky Survey |author=Michael L. Evans |url=http://cas.sdss.org/dr7/en/credits/datause.asp |accessdate=6. 5. 2010}}</ref> Ostale slike napravljene sa teleskopima ''[[Hubble Space Telescope]]'', ''[[Spitzer Space Telescope]]'' ([[infra-crveno]]) ili ''[[GALEX]]'' ([[ultraviolet]]) su u [[javno vlasništvo|javnom vlasništvu]]. == Također pogledajte == * [[Google Sky]] * [[Stellarium]] * [[Worldwide telescope]] == Reference == <references /> == Vanjski linkovi == * [http://www.wikisky.org/ Zvanična stranica] {{stub-astro}} [[Kategorija:Astronomska posmatranja]] [[Kategorija:Astronomske stranice]] [[Kategorija:Observaciona astronomija]] 26qbywo1q8g3umuinors08bda62i7rr 47 Tucanae 0 350067 3426333 3356581 2022-07-31T11:14:14Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Galaksija | Naziv = [[Novi opći katalog (NGC)|NGC]] 104 | Slika = | Opis slike = NGC 104 ([[Sloan Digital Sky Survey|SDSS]]) | Epoha = J2000.0 | Sazviježđe = [[Tukan (sazviježđe)|Tukan]]<ref name="seds" /> | Rektascenzija = {{RA|0|24|5,2}} <ref name="klima" /> | Deklinacija = {{DEC|-72|4|49}} <ref name="klima" /> | Crveni pomak = | Radijalna brzina = 19 ± 60<ref name="ned" /> | Grupa ili klaster = | Udaljenost = | Tip = [[kuglasto zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|III]]) <ref name="klima" /> | Masa = | Odnos masa svijetlo = | Broj zvijezda = | Prividne dimenzije = Najveći prečnik: 50,00 [[Ugaona minuta|u.m.]] | Prividna magnituda = 4,0 (vidljivo) | Površinska svjetlost = | Apsolutna magnituda = | Uglovna pozicija = | Značajnosti = | Imena = {{nowrap|47 Tuc}}{{•}}{{nowrap|GCL 1}}{{•}}{{nowrap|ESO 50-SC9}}<ref name="klima"/><ref name="ned"/> | Karta = Tucana_constellation_map-bs.svg | Tačka_x = 41.0 | Tačka_y = 72.3 }} '''NGC 104''' (također poznat kao '''ESO 50-SC9''') je [[kuglasto zvjezdano jato]] i nalazi se u [[sazviježđe|sazviježđu]] [[Tukan (sazviježđe)|Tukan]]. Prvo otkriće je napravio [[Nicolas-Louis de Lacaille]] [[1751]]. godine.<ref name="klima" /><ref name="klima-posmatrači" /><ref name="klima-ref" /> == Najbliži NGC/IC objekti == Sljedeći spisak sadrži deset najbližih NGC/IC objekata.{{Ref label|A|a}} {| class="wikitable sortable" cellspacing="3" style="text-align: left; font-size: 88%; line-height: 1.5em;" |- ! Ime ! Udaljenost od NGC 104<br />(uglovnih minuta)<ref name="ned" />{{Ref label|A|a}} ! [[Rektascenzija]] ([[J2000]])<ref name="ned" /> ! [[Deklinacija (astronomija)]] ([[J2000]])<ref name="ned" /> ! [[Morfološka klasifikacija galaksija|Tip]]<ref name="ned" /> |- | [[NGC 121]] | 0,87 | {{RA|0|26|47,1}} | {{DEC|-71|32|12}} | [[kuglasto zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|GCL]]) |- | [[NGC 152]] | 2,45 | {{RA|0|32|56,9}} | {{DEC|-73|6|58}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 176]] | 3,17 | {{RA|0|35|58,8}} | {{DEC|-73|9|58}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 220]] | 4,31 | {{RA|0|40|30,0}} | {{DEC|-73|24|15}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 222]] | 4,36 | {{RA|0|40|43,7}} | {{DEC|-73|23|9}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 231]] | 4,44 | {{RA|0|41|6,4}} | {{DEC|-73|21|9}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 241]] | 5,05 | {{RA|0|43|33,2}} | {{DEC|-73|26|33}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 242]] | 5,05 | {{RA|0|43|33,2}} | {{DEC|-73|26|33}} | [[otvoreno zvjezdano jato]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|OCL]]) |- | [[NGC 249]] | 5,45 | {{RA|0|45|31,8}} | {{DEC|-73|4|49}} | [[emisijska maglina]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|EN]]) |- | [[NGC 248]] | 5,48 | {{RA|0|45|24,0}} | {{DEC|-73|22|49}} | [[emisijska maglina]] ([[Morfološka klasifikacija galaksija|EN]]) |- |} == Također pogledajte == * [[Novi opći katalog]] * [[Spisak NGC objekata]] * [[Spisak galaksija]] == Bilješke == * {{Note label|A|a}} Bazirano na [[euklidska udaljenost|euklidsku udaljenost]]. == Reference == <references> <ref name="klima">{{simboli jezika|en|Engleski}}{{simboli jezika|de|Njemački}} {{cite web | authors=Entdeckung und Katalogisierung von Nebeln und Sternhaufen | title=Revidirani katalog W. Steinickea NGC i IC objekata | url=http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/ngcic_e.htm | access-date=11. 4. 2013 | access-date=7. 2. 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20130718090152/http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/ngcic_e.htm | archive-date=18. 7. 2013 }}</ref> <ref name="klima-posmatrači">[http://www.klima-luft.de/steinicke/ngcic/obs_e.htm Spisak posmatrača] na Wolfgang Steinicke-om sajtu.</ref> <ref name="klima-ref">Cooper, E. J., ''Catalogue of Stars Near the Ecliptic Observed at Markree'', London 1848-56.</ref> <ref name="ned">{{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite web | title=NASA/IPAC Extragalactic Database | authors=Rezultati za NGC 104 | url=http://nedwww.ipac.caltech.edu/cgi-bin/nph-objsearch?objname=NGC+104&img_stamp=yes&extend=no | access-date=11. 4. 2013 }} </ref> <ref name="seds">{{simboli jezika|en|Engleski}} [http://spider.seds.org/ngc/revngcic.cgi?NGC104 seds.org]</ref> </references> == Literatura == * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{citation | last = Steinicke | first = Wolfgang | editor-last = Jakiel | editor-first = Richard | publisher = Springer | year=2007 | title = Galaxies and How to Observe Them | isbn = 978-1852337520 }} * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite book | author=R. J. Buta, H. G. Corwin, Jr., S. C. Odewahn | year=2007 | title=The de Vaucouleurs Atlas of Galaxies | url=https://archive.org/details/devaucouleursatl0000buta | publisher=Cambridge University | location=Cambridge | isbn=978-0521820486 }} * {{simboli jezika|en|Engleski}} {{cite book | last=Sinnott | first=R. W. | year=1988 | title=NGC 2000.0: The Complete New General Catalogue and Index Catalogues of Nebulae and Star Clusters | url=https://archive.org/details/ngc20000complete0000drey | publisher=[[Sky Publishing]] | isbn=978-0-933346-51-2 }} == Vanjski linkovi == === NGC 104 === {{WikiSky}} * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://aladin.u-strasbg.fr/java/alapre.pl?-c=0+24+5.2+-72+4+49&button=RGB NGC 104 na Aladin pregledaču] === NGC katalog === * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://spider.seds.org/ngc/ngc.html Interaktivni NGC Online Katalog] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/ Astronomska baza podataka SIMBAD] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://www.messier45.com/index.html#s/cat%20NGC NGC katalog na Messier45.com] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [https://web.archive.org/web/20130115035321/http://ngcicproject.org/ NGC/IC projekt] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [http://heasarc.gsfc.nasa.gov/W3Browse/all/ngc2000.html NGC2000 na NASA sajtu] * {{simboli jezika|en|Engleski}} [https://web.archive.org/web/20160306033417/http://www.nightskyatlas.com/ngcData.jsp NGC na ''The Night Sky Atlas'' sajtu] {{Nebo|0|24|5.2|-|72|4|49}} {{NGC5}} [[Kategorija:ESO objekti]] [[Kategorija:Kuglasta zvjezdana jata]] [[Kategorija:NGC objekti]] [[Kategorija:Tukan (sazviježđe)]] 9m1thpjb1ajjdotffmtiqyoskxxkgb4 86. dodjela "Oscara" 0 352430 3426336 3415761 2022-07-31T11:29:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Dobar članak}} {{Infokutija filmska nagrada | naslov = 86. dodjela "Oscara" | slika = 86th Academy Awards poster.jpg | veličina_slike = | opis_slike = Komičarka [[Ellen DeGeneres]], voditeljka ceremonije | datum = 2. mart 2014. | mjesto = [[Dolby Theatre]], [[Hollywood]], [[Los Angeles]], [[California]] | voditelj = [[Ellen DeGeneres]] | producent = [[Neil Meron]]<br>[[Craig Zadan]] | režiser = [[Hamish Hamilton]] | organizator = | najbolji_film = ''[[12 Years a Slave (film)|12 Years a Slave]]'' | najbolja_režija = | najbolja_režija_film = | najbolji_glumac = | najbolji_glumac_film = | najbolja_glumica = | najbolja_glumica_film = | gold_award = | hall_of_fame = | najviše_nagrada = [[Gravitacija (film)|Gravitacija]] (7) | najviše_nominacija = [[Američka prevara]] i [[Gravitacija (film)|Gravitacija]] (10) | kanal = | mreža = [[American Broadcasting Company|ABC]] | trajanje = 3 sata, 34 min. | ocjene = 43. 74 miliona<br />24.7% | prijašnji = [[85. dodjela "Oscara"|85.]] | sljedeći = [[87. dodjela "Oscara"|87.]] }} '''86. dodjela nagrade Oscara''', koju je organizirala američka [[Akademija filmskih umjetnosti i nauka]] (AMPAS), odala je počast glumcima, tehničkim dostignućima i filmovima za 2013. godinu i održana je [[2. mart]]a [[2014.]] u pozorištu ''Dolby Theatre'' u [[Hollywood]]u, [[Los Angeles]]u. Svečanost je zakazana sedmicu dana kasnije nego što je uobičajeno kako bi se izbjeglo emitiranje za vrijeme [[Zimske olimpijske igre 2014.|Zimskih olimpijskih igara 2014.]]<ref>{{cite web|url=http://www.chicagotribune.com/entertainment/sns-rt-film-oscars2014l2n0ch1d5-20130325,0,4480470.story|title=2014 Oscars show moves to. 3. to avoid Winter Olympics clash|work=archive.is|access-date=3. 12. 2015|archive-date=10. 4. 2013|archive-url=https://archive.is/20130410171359/www.chicagotribune.com/entertainment/sns-rt-film-oscars2014l2n0ch1d5-20130325,0,4480470.story|url-status=bot: unknown}}</ref> Tokom svečanosti, ''Akademija filmskih umjetnosti i nauka'' uručila je nagrade za 24 kategorije. Ceremoniju je prenosila američka tv-stanica ABC, u produkciji Neila Merona i Craiga Zadana i režiji Hamisha Hamiltona. Komičarka [[Ellen DeGeneres]] bila je domaćin ceremonije po drugi put, nakon što je bila domaćin [[79. dodjela "Oscara"|79. svečanosti]] [[2007]].<ref name="jonweisman">{{cite web|url=http://variety.com/2013/film/news/ellen-degeneres-to-host-oscars-1200566939/|title=Ellen DeGeneres Hosting Oscars 2014 — Second Time As Academy Awards Host - Variety|author=Jon Weisman|work=Variety|access-date=3. 12. 2015}}</ref><ref name="denverpost.com">{{cite web|url=http://blogs.denverpost.com/stagescreen/2013/08/02/ellen-degeneres-to-host-academy-awards/7457/|title=Ellen Degeneres to host Academy Awards|work=Stage, Screen & In Between|access-date=3. 12. 2015|archive-date=1. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201211015/http://blogs.denverpost.com/stagescreen/2013/08/02/ellen-degeneres-to-host-academy-awards/7457/|url-status=dead}}</ref> Sa 43.740.000 gledalaca ovo je bila najgledanija svečanost dodjele Oscara od 2000. godine.<ref>{{cite web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/04/oscars-ratings-revised-up-to-most-watched-oscars-since-2000-and-best-in-adults-18-49-since-2010/|title=Oscars Ratings Revised Up to Most-Watched Oscars since 2000 and Best in Adults 18-49 since 2010|work=TV By The Numbers by zap2it.com|access-date=3. 12. 2015|archive-date=6. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160306023033/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2014/03/04/oscars-ratings-revised-up-to-most-watched-oscars-since-2000-and-best-in-adults-18-49-since-2010/|url-status=dead}}</ref> Film ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]'' osvojio je najviše nagrada (7), uključujući i onu za [[Oscar za najboljeg režisera|najbolju režiju]] za [[Alfonso Cuarón|Alfonsa Cuaróna]]. Film ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' osvojio je 3 nagrade, uključujući i onu za [[Oscar za najbolji film|najbolji film]] i [[Oscar za najbolju sporednu žensku ulogu|najbolju sporednu glumicu]] za [[Lupita Nyong'o|Lupitu Nyong'o]]. ''[[Poslovni klub Dallas]]'' također je osvojio 3 nagrade, postavši tako peti film u historiji dodjele ''Oscara'' koji je osvojio nagradu za [[Oscar za najbolju glavnu mušku ulogu|najbolju glavnu]] i [[Oscar za najbolju sporednu mušku ulogu|sporednu]] mušku ulogu, za [[Matthew McConaughey|Matthewa McConaugheyja]] i [[Jared Leto|Jareda Leta]] respektivno. Ostali dobitnici su ''[[Sniježno kraljevstvo (2013)|Sniježno kraljevstvo]]'' i ''[[Veliki Gatsby (2013)|Veliki Gatsby]]'', sa po 2 nagrade. [[Cate Blanchett]] osvojila je nagradu za [[Oscar za najbolju glavnu žensku ulogu|najbolju glumicu]] za film ''[[Tužna Jasmine]]''. Ostali filmovi koji su osvojili samo po 1 nagradu bili su: ''[[Velika ljepota]]'', ''[[Helij (film)|Helij]]'', ''[[Ona (film)|Ona]]'', ''[[Dama pod brojem 6: muzika je spasila moj život]]'', ''[[Gospodin Hublot]]'' i ''20 Feet from Stardom''. Cuarón i Catherine Martin bili su jedini koji su osvojili više nagrada (po 2).<ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/film/oscars/10667839/Oscars-2014-live.html|title=Oscars 2014: live - Telegraph|date=3. 3. 2014|work=Telegraph.co.uk|access-date=3. 12. 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/mar/02/oscars-2014-live-ceremony-red-carpet|title=Oscars 2014 live: the ceremony|author=Xan Brooks|work=the Guardian|access-date=3. 12. 2015}}</ref> == Pobjednici i nominirani == Nominacije za 86. dodjelu nagrada Akademije objavljene su 16. januara 2014. u ''[[Samuel Goldwyn Theater]]u'' na [[Beverly Hills]]u, od strane [[Cheryl Boone Isaacs]], predsjednice Akademije, i glumca [[Chris Hemsworth|Chrisa Hemswortha]].<ref>{{cite web|url=http://www.nj.com/entertainment/index.ssf/2014/01/2014_oscars_american_hustle_gravity_lead_nominations.html|title=2014 Oscars: Jersey-set 'American Hustle,' outer-space 'Gravity' lead nominations|work=NJ.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Filmovi ''[[Američka prevara]]'' i ''Gravitacija'' imali su najviše nominacija (po 10).<ref>{{cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-oscar-nominations-2014-main,0,500124.story#axzz2qbUhXpodVIM|title=2014 Oscar nominations: 'American Hustle' shuffles David O. Russell to front of the pack again|author=Los Angeles Times|date=16. 1. 2014|work=latimes.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/jan/16/oscar-nominations-2014-12-years-a-slave-gravity|title=Oscar nominations 2014: Gravity and Hustle edge out Slave|author=Catherine Shoard|work=the Guardian|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Drugu godinu zaredom film koji je osvojio najviše ''Oscara'' nije pobijedio u kategoriji za najbolji film (prije ceremonije iz 2012. ovo se posljednji put desilo na 77. dodjeli). Po 23. put Akademija je odlučila razdvojiti nagrade za najbolji film i najbolju režiju, pa su nagrade otišle za film ''12 godina ropstva'' i režiseru ''Gravitacije'' Alfonsu Cuarónu.<ref>{{cite web|url=http://www.goldderby.com/news/5804/oscars-best-picture-12-years-a-slave-best-director-gravity-film-news-13579086.html|title=Oscars split Best Picture and Best Director for 23rd time in 86 years|work=goldderby.com|access-date=3. 12. 2015|archive-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924023657/http://www.goldderby.com/news/5804/oscars-best-picture-12-years-a-slave-best-director-gravity-film-news-13579086.html|url-status=dead}}</ref> Kandidatkinja za najbolju glumicu Meryl Streep oborila je vlastiti rekord po broju nominacija koje je ikad mogao dobiti glumac ili glumica s ukupno 18 nominacija. Sa njenom nominacijom za film ''Američka prevara'' [[Jennifer Lawrence]] postala je najmlađa glumica s 3 nominacije (23 godine), rekord koji je dosad držala zvijezda filma ''[[Gospođa Miniver]]'' [[Teresa Wright]]. Film ''Američka prevara'' postao je 42. film u historiji koji je dobio 5 glavnih nominacija i 15. s nominacijama u sve 4 glumačke kategorije, što je prethodno ostvario [[režiser]] [[David O. Russell]] sa svojim filmom iz 2012. ''[[U dobru i u zlu]]''.<ref>{{cite web|url=http://www.ndtv.com/sites/oscar2014/story.aspx?id=488878|title=NDTV.com|work=www.ndtv.com|access-date=3. 12. 2015|archive-date=2. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140302233715/http://www.ndtv.com/sites/oscar2014/story.aspx?id=488878|url-status=dead}}</ref> Međutim, ''Američka prevara'' pridružila se filmovima ''[[Čovjek zvan Hrabrost (2010)|Čovjek zvan Hrabrost]]'' i ''[[Bande New Yorka (2002)|Bande New Yorka]]'' na 3. mjestu sa 10 nominacija bez ijedne pobjede. Filmovi ''[[Životna prekretnica (1977)|Životna prekretnica]]'' i ''[[Boja purpura'']] i dalje vode na toj listi sa po 11 nominacija.<ref>{{cite web|url=http://entertainment.time.com/2014/03/03/oscars-shutout-american-hustle-wolf-of-wall-street/|title=Oscars Shutout: American Hustle and The Wolf of Wall Street Didn't Win - TIME.com|work=TIME.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> U glumačkoj konkurenciji pobjede Matthewa McConaugheya i Jareda Leta u kategorijama za najboljeg glumca i najboljeg sporednog glumca omogućili su da film ''Poslovni klub Dallas'' bude peti film koji je osvojio obje nagrade za glumu u muškoj kategoriji, [[Cate Blanchett]] postala je šesta glumica koja je osvojila ''Oscara'' i za najbolju glavnu i za najbolju sporednu glumicu, a [[Lupita Nyong'o]] postala je deveta koja je osvojila ''Oscara'' za najbolju sporednu glumicu na samom početku filmske karijere.<ref>{{cite web|url=http://www.tvguide.com/News/2014-Oscar-Winners-1078426.aspx|title=12 Years a Slave, Gravity Top Oscars|author=Joyce Eng|date=3. 3. 2014|work=TVGuide.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Pobjednici su navedeni prvi i istaknuti su podebljanim slovima.<ref>{{cite web|url=http://www.variety.com/2014/film/news/2014-academy-awards-winners-oscar-winner-list-1201123978/|title=2014 Academy Awards Winners — FULL LIST: 86th Oscars Winner List - Variety|author=Variety Staff|work=Variety|access-date=3. 12. 2015}}</ref> [[Slika:Alfonso Cuaron by Gage Skidmore.jpg|mini|upright|[[Alfonso Cuarón]], najbolji režiser]] [[Slika:Matthew McConaughey - Goldene Kamera 2014 - Berlin.jpg|mini|upright|[[Matthew McConaughey]], najbolji glavni glumac]] [[Slika:Cate Blanchett 2011.jpg|mini|upright|[[Cate Blanchett]], najbolja glavna glumica]] [[Slika:Flickr - nicogenin - 66ème Festival de Venise (Mostra) - Jared Leto (14).jpg|mini|upright|[[Jared Leto]], najbolji sporedni glumac]] [[Slika:Lupita NyongoTIFF2013 (cropped).jpg|mini|upright|[[Lupita Nyong'o]], najbolja sporedna glumica]] [[Slika:Spike Jonze Her Premiere NYFF 2013 (cropped).jpg|mini|upright|[[Spike Jonze]], najbolji pisac originalnog scenarija]] [[Slika:Paolo Sorrentino 2008 cropped.jpg|mini|upright|[[Paolo Sorrentino]], najbolji strani film]] [[Slika:Catherine Martin (Australian designer).jpg|right|thumb|150px|[[Catherine Martin (dizajner)|Catherine Martin]], Dobitnica Oscara za najbolju kostimografiju]] {| class=wikitable |- ! style="background:#EEDD82; width:50%" | [[Oscar za najbolji film|Najbolji film]] ! style="background:#EEDD82; width:50%" | [[Oscar za najboljeg režisera|Najbolji režiser]] |- | valign="top" | *'''''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]''&nbsp;– [[Brad Pitt]], [[Dede Gardner]], [[Jeremy Kleiner]], [[Steve McQueen (režiser)|Steve McQueen]] i [[Anthony Katagas]]''' **''[[Američka prevara]]''&nbsp;– [[Charles Roven]], [[Richard Suckle]], [[Megan Ellison]] i [[Jonathan Gordon]] **''[[Kapetan Phillips]]''&nbsp;– [[Scott Rudin]], [[Dana Brunetti]] i [[Michael De Luca]] **''[[Poslovni klub Dallas]]''&nbsp;– [[Robbie Brenner]] i [[Rachel Winter]] **''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Alfonso Cuarón]] i [[David Heyman]] **''[[Ona (film)|Ona]]''&nbsp;– Megan Ellison, [[Spike Jonze]] i [[Vincent Landay]] **''[[Nebraska (film)|Nebraska]]''&nbsp;– [[Albert Berger (producent)|Albert Berger]] i [[Ron Yerxa]] **''[[Philomena (film)|Philomena]]''&nbsp;– [[Gabrielle Tana]], [[Steve Coogan]] i [[Tracey Seaward]] **''[[Vuk sa Wall Streeta]]''&nbsp;– [[Martin Scorsese]], [[Leonardo DiCaprio]], [[Joey McFarland]] i [[Emma Tillinger Koskoff]] | valign="top" | *'''[[Alfonso Cuarón]]&nbsp;– ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''''' **[[David O. Russell]]&nbsp;– ''[[Američka prevara]]'' **[[Alexander Payne]]&nbsp;– ''[[Nebraska (film)|Nebraska]]'' **[[Steve McQueen (režiser)|Steve McQueen]]&nbsp;– ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' **[[Martin Scorsese]]&nbsp;– ''[[Vuk s Wall Streeta]]'' |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju glavnu mušku ulogu|Najbolji glavni glumac]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju glavnu žensku ulogu|Najbolja glavna glumica]] |- | valign="top" | *'''[[Matthew McConaughey]]&nbsp;– ''[[Poslovni klub Dallas]]'' kao Ron Woodroof''' **[[Christian Bale]]&nbsp;– ''[[Američka prevara]]'' kao Irving Rosenfeld **[[Bruce Dern]]&nbsp;– ''[[Nebraska (film)|Nebraska]]'' kao Woody Grant **[[Leonardo DiCaprio]]&nbsp;– ''[[Vuk sa Wall Streeta]]'' kao [[Jordan Belfort]] **[[Chiwetel Ejiofor]]&nbsp;– ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' kao [[Solomon Northup]] | valign="top" | *'''[[Cate Blanchett]]&nbsp;– ''[[Tužna Jasmine]]'' kao Jeanette "Jasmine" Francis''' **[[Amy Adams]]&nbsp;– ''[[Američka prevara]]'' kao Sydney Prosser **[[Sandra Bullock]]&nbsp;– ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]'' kao dr. Ryan Stone **[[Judi Dench]]&nbsp;– ''[[Philomena (film)|Philomena]]'' kao Philomena Lee **[[Meryl Streep]]&nbsp;– ''[[August: Osage County]]'' kao Violet Weston |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju sporednu mušku ulogu|Najbolji sporedni glumac]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju sporednu žensku ulogu|Najbolja sporedna glumica]] |- | valign="top" | *'''[[Jared Leto]]&nbsp;– ''[[Poslovni klub Dallas]]'' kao Rayon''' **[[Barkhad Abdi]]&nbsp;– ''[[Kapetan Phillips]]'' kao [[Abduwali Muse]] **[[Bradley Cooper]]&nbsp;– ''[[Američka prevara]]'' kao agent Richard "Richie" DiMaso **[[Michael Fassbender]]&nbsp;– ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' kao Edwin Epps **[[Jonah Hill]]&nbsp;– ''[[Vuk sa Wall Streeta]]'' kao [[Danny Porush|Donnie Azoff]] | valign="top" | *'''[[Lupita Nyong'o]]&nbsp;– ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' kao Patsey''' **[[Sally Hawkins]]&nbsp;– ''[[Tužna Jasmine]]'' kao Ginger **[[Jennifer Lawrence]]&nbsp;– ''[[Američka prevara]]'' kao Rosalyn Rosenfeld **[[Julia Roberts]]&nbsp;– ''[[August: Osage County]]'' kao Barbara Weston-Fordham **[[June Squibb]]&nbsp;– ''[[Nebraska (film)|Nebraska]]'' kao Kate Grant |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji originalni scenarij|Najbolji originalni scenarij]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji adaptirani scenarij|Najbolji adaptirani scenarij]] |- | valign="top" | *'''''[[Ona (film)|Ona]]''&nbsp;– [[Spike Jonze]]''' **''[[Američka prevara]]''&nbsp;– [[Eric Warren Singer]] i [[David O. Russell]] **''[[Tužna Jasmine]]''&nbsp;– [[Woody Allen]] **''[[Poslovni klub Dallas]]''&nbsp;– [[Craig Borten]] i [[Melisa Wallack]] **''[[Nebraska (film)|Nebraska]]''&nbsp;– [[Bob Nelson (scenarist)|Bob Nelson]] | valign="top" | *'''''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]''&nbsp;– [[John Ridley]]''' **''[[Prije ponoći (film)|Prije ponoći]]''&nbsp;– [[Richard Linklater]], [[Julie Delpy]] i [[Ethan Hawke]] **''[[Kapetan Phillips]]''&nbsp;– [[Billy Ray (scenarist)|Billy Ray]] **''[[Philomena (film)|Philomena]]''&nbsp;– [[Steve Coogan]] i [[Jeff Pope]] **''[[Vuk sa Wall Streeta]]''&nbsp;– [[Terence Winter]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji animirani film|Najbolji animirani film]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji strani film|Najbolji strani film]] |- | valign="top" | *'''''[[Snježno kraljevstvo|Sniježno kraljevstvo]]''&nbsp;– [[Chris Buck]], [[Jennifer Lee]] i [[Peter Del Vecho]]''' **''[[Croods]]''&nbsp;– [[Kirk DeMicco]], [[Chris Sanders (režiser)|Chris Sanders]], i [[Kristine Belson]] **''[[Gru na super tajnom zadatku]]''&nbsp;– [[Pierre Coffin]], [[Chris Renaud (animator)|Chris Renaud]], i [[Chris Meledandri]] **''[[Ernest i Celestine]]''&nbsp;– [[Benjamin Renner]] i [[Didier Brunner]] **''[[Vjetar se diže]]''&nbsp;– [[Hayao Miyazaki]] i [[Toshio Suzuki (producent)|Toshio Suzuki]] | valign="top" | *'''''[[Velika ljepota]]''&nbsp;– [[Paolo Sorrentino]]''' **''The Broken Circle Breakdown'' ([[Spisak belgijskih kandidata za Oscar za najbolji strani film|Belgija]]) na [[holandski jezik|holandskom]]&nbsp;– [[Felix Van Groeningen]] **''The Hunt (2012 film)''&nbsp;– [[Thomas Vinterberg]] **''The Missing Picture''&nbsp;– [[Rithy Panh]] **''Omar (film)''&nbsp;– [[Hany Abu-Assad]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji dokumentarni film|Najbolji dokumentarni film]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji kratki dokumentarni film|Najbolji kratki dokumentarni film]] |- | valign="top" | *'''''20 Feet from Stardom''&nbsp;– [[Morgan Neville]], [[Gil Friesen]], i [[Caitrin Rogers]]''' **''The Act of Killing''&nbsp;– [[Joshua Oppenheimer]] i [[Signe Byrge Sørensen]] **''Cutie and the Boxer''&nbsp;– [[Zachary Heinzerling]] i [[Lydia Dean Pilcher]] **''Dirty Wars''&nbsp;– [[Richard Rowley]] i [[Jeremy Scahill]] **''The Square (2013 film)''&nbsp;– [[Jehane Noujaim]] i [[Karim Amer]] | valign="top" | *'''''[[Dama pod brojem 6: Muzika je spasila moj život]]''&nbsp;– [[Malcolm Clarke]] i [[Nicholas Reed]]''' **''CaveDigger''&nbsp;– [[Jeffrey Karoff]] **''Facing Fear''&nbsp;– [[Jason Cohen]] **''Karama Has No Walls''&nbsp;– [[Sara Ishaq]] **''Prison Terminal: The Last Days of Private Jack Hall''&nbsp;– [[Edgar Barens]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji kratki akcijski film|Najbolji kratki akcijski film]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji kratki animirani film|Najbolji kratki animirani film]] |- | valign="top" | *'''''[[Helij (film)|Helij]]''&nbsp;– [[Anders Walter]] i [[Kim Magnusson]]''' **''Aquél no era yo'' (''That Wasn't Me (film)'')&nbsp;– [[Esteban Crespo]] **''Avant que de tout perdre'' (''Just Before Losing Everything'')&nbsp;– [[Xavier Legrand]] i [[Alexandre Gavras]] **''Pitääkö mun kaikki hoitaa?'' (''Do I Have to Take Care of Everything?'')&nbsp;– [[Selma Vilhunen]] i [[Kirsikka Saari]] **''The Voorman Problem''&nbsp;– [[Mark Gill]] i [[Baldwin Li]] | valign="top" | *'''''[[Gospodin Hublot]]''&nbsp;– [[Laurent Witz]] i [[Alexandre Espigares]]''''' **''Feral (2012 film)''&nbsp;– [[Daniel Sousa]] i [[Dan Golden]] **''Get a Horse!''&nbsp;– [[Lauren MacMullan]] i [[Dorothy McKim]] **''Short Peace''&nbsp;– [[Shuhei Morita]] **''Room on the Broom''&nbsp;– [[Max Lang]] i [[Jan Lachauer]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju originalnu muziku|Najbolja originalna muzika]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|Najbolja originalna pjesma]] |- | valign="top" | *'''''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Steven Price]]''' **''[[Kradljivac knjiga]]''&nbsp;– [[John Williams]] **''[[Ona (film)|Ona]]''&nbsp;– [[William Butler]] i [[Owen Pallett]] **''[[Philomena (film)|Philomena]]''&nbsp;– [[Alexandre Desplat]] **''[[Spašavajući g. Banksa]]''&nbsp;– [[Thomas Newman]] | valign="top" | *'''"[[Let It Go (Disney)|Let It Go]]" iz ''Sniježnog kraljevstva''&nbsp;– [[Kristen Anderson-Lopez]] i [[Robert Lopez]]''' **"[[Happy (Pharrell Williams)|Happy]]" iz ''Despicable Me 2''&nbsp;– [[Pharrell Williams]] **"[[The Moon Song]]" iz ''[[Ona (film)|Ona]]''&nbsp;– [[Karen O]]rzolek and [[Spike Jonze]] **"[[Ordinary Love (pjesma U2)|Ordinary Love]]" iz ''Mandela: Long Walk to Freedom''&nbsp;– [[U2]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolje zvučne efekte|Najbolji zvučni efekti]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolji zvuk|Najbolji zvuk]] |- | valign="top" | * '''''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Glenn Freemantle]]''' ** ''[[Sve je izbugljeno (film|Sve je izgubljeno]]''&nbsp;– [[Steve Boeddeker]] i [[Richard Hymns]] ** ''[[Kapetan Phillips]]''&nbsp;– [[Oliver Tarney]] ** ''The Hobbit: The Desolation of Smaug''&nbsp;– [[Brent Burge]] i [[Chris Ward]] ** ''Lone Survivor''&nbsp;– [[Wylie Stateman]] | valign="top" | * '''''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Skip Lievsay]], [[Niv Adiri]], [[Christopher Benstead]], i [[Chris Munro]]''' ** ''[[Kapetan Phillips]]''&nbsp;– [[Chris Burdon]], [[Mark Taylor]], [[Mike Prestwood Smith]], i [[Chris Munro]] ** ''The Hobbit: The Desolation of Smaug''&nbsp;– [[Christopher Boyes]], [[Michael Hedges]], [[Michael Semanick]], i [[Tony Johnson]] ** ''Inside Llewyn Davis''&nbsp;– [[Skip Lievsay]], [[Greg Orloff]], i [[Peter F. Kurland]] ** ''Lone Survivor''&nbsp;– [[Andy Koyama]], [[Beau Borders]], and [[David Brownlow]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju scenografiju|Najbolja scenografija]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju fotografiju|Najbolja fotografija]] |- | valign="top" | * '''''[[Veliki Gatsby (2013)|Veliki Gatsby]]''&nbsp;– [[Catherine Martin]] (scenografija); [[Beverley Dunn]] (dekoracija seta)''' ** ''[[Američka prevara]]''&nbsp;– [[Judy Becker]] (scenografija); [[Heather Loeffler]] (dekoracija seta) ** ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Andy Nicholson]] (scenografija); [[Rosie Goodwin]] i [[Joanne Woollard]] (dekoracija seta)'' ** ''[[Ona (film)|Ona]]''&nbsp;– [[K. K. Barrett]] (scenografija); [[Gene Serdena]] (dekoracija seta) ** ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]''&nbsp;– [[Adam Stockhausen]] (scenografija); [[Alice Baker]] (dekoracija seta) | valign="top" | * '''''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Emmanuel Lubezki]]''' ** ''The Grandmaster (film)|The Grandmaster''&nbsp;– [[Philippe Le Sourd]] ** ''Inside Llewyn Davis''&nbsp;– [[Bruno Delbonnel]] ** ''[[Nebraska (film)|Nebraska]]''&nbsp;– [[Phedon Papamichael]] ** ''Prisoners (2013 film)''&nbsp;– [[Roger Deakins]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju šminku|Najbolja šminka]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju kostimografiju|Najbolja kostimografija]] |- | valign="top" | * '''''[[Poslovni klub Dallas]]''&nbsp;– [[Adruitha Lee]] i [[Robin Mathews]]''' ** ''Jackass Presents: Bad Grandpa''&nbsp;– [[Stephen Prouty]] ** ''The Lone Ranger (2013 film)''&nbsp;– [[Joel Harlow]] i [[Gloria Pasqua-Casny]] | valign="top" | * '''''[[Veliki Gatsby (2013)|Veliki Gatsby]]''&nbsp;– [[Catherine Martin]]''' ** ''[[Američka prevara]]''&nbsp;– [[Michael Wilkinson]] ** ''The Grandmaster (film)''&nbsp;– [[William Chang|William Chang Suk Ping]] ** ''The Invisible Woman (2013 film)''&nbsp;– [[Michael O'Connor (kostimograf)|Michael O'Connor]] ** ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]''&nbsp;– [[Patricia Norris]] |- ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolju montažu|Najbolja montaža]] ! style="background:#EEDD82" | [[Oscar za najbolje vizualne efekte|Najbolji vizualni efekti]] |- | valign="top" | * '''''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Alfonso Cuarón]] i [[Mark Sanger]]''' ** ''[[Američka prevara]]''&nbsp;– [[Jay Cassidy]], [[Crispin Struthers]] i [[Alan Baumgarten]] ** ''[[Kapetan Phillips]]''&nbsp;– [[Christopher Rouse]] ** ''[[Poslovni klub Dallas]]''&nbsp;– [[Jean-Marc Vallée|John Mac McMurphy]] i [[Martin Pensa]] ** ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]''&nbsp;– [[Joe Walker]] | valign="top" | * '''''[[Gravittacija (film)|Gravitacija]]''&nbsp;– [[Tim Webber]], [[Chris Lawrence]], [[Dave Shirk]] i [[Neil Corbould]]''' ** ''The Hobbit: The Desolation of Smaug''&nbsp;– [[Joe Letteri]], [[Eric Saindon]], [[David Clayton]] i [[Eric Reynolds]] ** ''Iron Man 3''&nbsp;– [[Christopher Townsend]], [[Guy Williams]], [[Erik Nash]] i [[Dan Sudick]] ** ''The Lone Ranger (2013 film)''&nbsp;– [[Tim Alexander]], [[Gary Brozenich]], [[Edson Williams]] i [[John Frazier]] ** ''Star Trek Into Darkness''&nbsp;– [[Roger Guyett]], [[Patrick Tubach]], [[Ben Grossmann]] i [[Burt Dalton]] |} == Počasne nagrade Akademije == Akademija je održala svoju 5. po redu godišnju ceremoniju nagrada ''Governors Awards'' 16. novembra 2013. na kojoj su predstavljene tri Počasne nagrade i Jean Hersholt nagrada za humanitarni rad.<ref>{{cite web|url=http://www.deadline.com/2013/09/governors-awards-2013-winners-academy-oscars|title=Academy Unveils 2013 Governors Awards: Honorees Angelina Jolie, Angela Lansbury, Steve Martin, Piero Tosi|author=The Deadline Team|work=Deadline|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Dobitnici Počasne nagrade: * [[Angela Lansbury]] * [[Steve Martin]] * [[Piero Tosi]] Dobitnica [[Humanitarna nagrada "Jean Hersholt"|nagrade za humanitarni rad]]: * [[Angelina Jolie]] == Filmovi s najviše nagrada == {| class="wikitable" rowspan=2 style="text-align: center;" border="2" cellpadding="4" background: #f6e39c; |- ! scope="col" width="55" | Nagrade ! scope="col" align="center" | Film |- | <center>7 | ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]'' |- |rowspan=2 style="text-align:center" | 3 | ''[[Poslovni klub Dallas]]'' |- | ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' |- |rowspan=2 style="text-align:center" | 2 | ''[[Sniježno kraljevstvo (2013)|Sniježno kraljevstvo]]'' |- | ''[[Veliki Gatsby (2013)|Veliki Gatsby]]'' |} == Glumci i članovi filmskih ekipa s najviše nagrada == {| class="wikitable sortable" rowspan=2 style="text-align: center;" border="2" cellpadding="4" background: #f6e39c; |- ! scope="col" width="55" | Nagrade ! scope="col" align="center" | Ime ! scope="col" align="center" | Kategorije |- | rowspan=2 style="text-align:center" | 2 | [[Alfonso Cuarón]] | [[Oscar za najboljeg režisera|Najbolja režija]], [[Oscar za najbolju montažu|najbolja montaža]] (''Gravitacija'') |- | [[Catherine Martin]] | [[Oscar za najbolju scenografiju|Najbolja scenografija]], [[Oscar za najbolju kostimografiju|najbolja kostimografija]] (''Veliki Gatsby'') |} == Filmovi s najviše nominacija == Sljedećih 19 filmova imali su najviše nominacija: {| class="wikitable sortable" rowspan=2 style="text-align: center;" border="2" cellpadding="4" background: #f6e39c; |- ! scope="col" width="55" | Nominacije ! scope="col" align="center" | Film |- | rowspan=2 style="text-align:center" | 10 | ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]'' |- | ''[[Američka prevara]]'' |- | <center>9 | ''[[12 godina ropstva (film)|12 godina ropstva]]'' |- |rowspan=3 style="text-align:center" |6 |''[[Kapetan Phillips]]'' |- |''[[Poslovni klub Dallas]]'' |- |''[[Nebraska (film)|Nebraska]]'' |- |rowspan=2 style="text-align:center" |5 |''[[Ona (film)|Ona]]'' |- |''[[Vuk sa Wall Streeta]]'' |- | <center>4 |''[[Philomena (film)|Philomena]]'' |- |rowspan=2 style="text-align:center" |3 |''[[Tužna Jasmine]]'' |- |''The Hobbit: The Desolation of Smaug'' |- |rowspan=8 style="text-align:center" |2 |''August: Osage County'' |- |''Despicable Me 2'' |- |''[[Sniježno kraljevstvo (2013)|Sniježno kraljevstvo]]'' |- |''The Grandmaster (film)'' |- |''[[Veliki Gatsby (2013)|Veliki Gatsby]]'' |- |''Inside Llewyn Davis'' |- |''The Lone Ranger (2013)'' |- |''Lone Survivor (film)'' |- |} == Glumci i članovi filmskih ekipa s najviše nominacija == Sljedećih 11 pojedinaca imali su najviše nominacija: {| class="wikitable sortable" rowspan=2 style="text-align: center;" border="2" cellpadding="4" background: #f6e39c; |- ! scope="col" width="55" | Nominacije ! scope="col" align="center" | Ime ! scope="col" align="center" | Kategorije |- | rowspan=2 style="text-align:center" | 3 | [[Alfonso Cuarón]] | [[Oscar za najboljeg režisera|Najbolja režija]], [[Oscar za najbolji film|najbolji film]], [[Oscar za najbolju montažu|najbolja montaža]] (''Gravitacija'') |- | [[Spike Jonze]] | Najbolji film, [[Oscar za najbolji originalni scenarij|najbolji originalni scenarij]], [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|najbolja originalna pjesma]] (''Ona'') |- |rowspan=9 style="text-align:center" |2 | [[Steve Coogan]] | Najbolji film, [[Oscar za najbolji adaptirani scenarij|adaptirani scenarij]] (''Philomena'') |- | [[Leonardo DiCaprio]] | Najbolji film, [[Oscar za najbolju glavnu mušku ulogu|najbolji glavni glumac]] (''Vuk sa Wall Streeta'') |- | [[Megan Ellison]] | Najbolji film (''Američka prevara'' i ''Ona'') |- | [[Skip Lievsay]] | [[Oscar za najbolji zvuk|Najbolji zvuk]] (''Gravitacija'' i ''Inside Llewyn Davis'') |- | [[Catherine Martin]] | [[Oscar za najbolju scenografiju|Najbolja scenografija]], [[Oscar za najbolju kostimografiju|najbolja kostimografija]] (''Veliki Gatsby'') |- | [[Steve McQueen (režiser)|Steve McQueen]] | Najbolji film, najbolja režija (''12 godina ropstva'') |- | [[Chris Munro]] | Najbolji zvuk (''Kapetan Phillips'' i ''Gravitacija'') |- | [[David O. Russell]] | Najbolja režija, najbolji originalni scenarij (''Američka prevara'') |- | [[Martin Scorsese]] | Najbolji film, najbolja režija (''Vuk sa Wall Streeta'') |} == Uručioci nagrada i izvođači == Sljedeći pojedinci bili su odabrani da uruče nagrade:<ref>{{cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-oscars-2014-daniel-day-lewis-to-present-20140217,0,2960296.story#axzz2tnum7biz|title=Oscars 2014: Daniel Day-Lewis, Jennifer Lawrence to present|author=Los Angeles Times|date=17. 2. 2014|work=latimes.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/2014/20140224.html|title=Latest Academy News|work=Oscars.org - Academy of Motion Picture Arts and Sciences|access-date=3. 12. 2015}}</ref> {| class="wikitable sortable" |- ! Uručilac !! Uručena nagrada |- | {{sortname|Cedering|Fox|nolink=1}} || Najavljivač 86. dodjele Oscara |- | {{sortname|Anne|Hathaway}} || Uručilac nagrade [[Oscar za najbolju sporednu mušku ulogu|Oscara za najbolju sporednu mušku ulogu]] |- | {{sortname|Jim|Carrey}} || Predstavljanje scena animiranih junaka |- | {{sortname|Kerry|Washington}} || Najava izvođenja pjesme kandidata za [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|najbolju originalnu pjesmu]] "[[Happy (pjesma Pharrella Williamsa)|Happy]]" |- | {{sortname|Naomi|Watts}}<br />[[Samuel L. Jackson]] || Uručioci nagrade [[Oscar za najbolji kostim|Oscara za najbolji kostim]] i [[Oscar za najbolju šminku|šminku]] |- | {{sortname|Harrison|Ford}} || Najavljivač filmova ''[[Američka prevara]]'', ''[[Poslovni klub Dallas]]'' i ''[[Vuk sa Wall Streeta]]'' kao kandidate za najbolji film |- | {{sortname|Kim|Novak}}<br />[[Matthew McConaughey]] || Uručioci nagrada Oscara za [[Oscar za najbolji kratki animirani film|najbolji kratki animirani film]] i [[Oscar za najbolji animirani film|Oscara za najbolji animirani film]] |- | {{sortname|Channing|Tatum}} || |- | {{sortname|Emma|Watson}}<br/>[[Joseph Gordon-Levitt]]|| Uručioci nagrade [[Oscar za najbolje vizualne efekte|Oscara za najbolje vizualne efekte]] |- | {{sortname|Kate|Hudson}}<br/> [[Jason Sudekis]]|| Uručioci nagrade Oscara za kratki akcijski film i [[Oscar za najbolji kratki dokumentarni film|Oscara za najbolji kratki dokumentarni film]] |- | {{sortname|Tyler|Perry}} || Najavljivač filmova ''[[Nebraska (film)|Nebraska]]'', ''[[Ona (2013)|Ona]]'' i ''[[Gravitacija (film)|Gravitacija]]'' kao kandidate za najbolji film |- | {{sortname|Bradley|Cooper}} || Uručilac nagrade [[Oscar za najbolji dokumentarni film|Oscara za najbolji dokumentarni film]] |- | {{sortname|Ewan|McGregor}}<br/> [[Viola Davis]]|| Uručioci nagrade [[Oscar za najbolji strani film|Oscara za najbolji strani film]] |- | {{sortname|Chris|Hemsworth}}<br />[[Charlize Theron]] || Uručioci nagrada [[Oscar za najbolji zvuk|Oscara za najbolji zvuk]] i [[Oscar za najbolje zvučne efekte|zvučne efekte]] |- | {{sortname|Christoph|Waltz}} || Uručilac nagrade [[Oscar za najbolju sporednu žensku ulogu|Oscara za najbolju sporednu glumicu]] |- | [[Cheryl Boone Isaacs]] (predsjednik AMPAS-a)|| Najavljivač specijalnih nagrada |- | {{sortname|Amy|Adams}}<br />[[Bill Murray]] || Uručioci nagrada [[Oscar za najbolju fotografiju|Oscara za najbolju fotografiju]] |- | {{sortname|Anna|Kendrick}}<br />[[Gabourey Sidibe]] || Uručioci nagrade [[Oscar za najbolju montažu|Oscara za najbolju montažu]] |- | [[Brad Pitt]] || Najavljivač izvedbe pjesme kandidata za [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|najbolju originalnu pjesmu]] "[[Ordinary Love]]" |- | {{sortname|Goldie|Hawn}} || Najavljivač filmova ''[[Philomena]]'', ''[[Kapetan Phillips]]'' i ''[[12 godina ropstva]]'' kao kandidate za najbolji film |- | {{sortname|Jennifer|Garner}}<br />[[Benedict Cumberbatch]] || Uručioci nagrade [[Oscar za najbolju scenografiju|Oscara za najbolju scenografiju]] |- | {{sortname|Kevin|Spacey}} || Najavljivač snimaka sa dodjele nagrada počasnih Oscara i nagrade Jean Hersholt za humanitarni rad |- | {{sortname|Glenn|Close}} || Najavljivač sjećanja na preminule filmske radnike |- |- | {{sortname|John|Travolta}} || Najavljivač izvedbe pjesme kandidata za [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|najbolju originalnu pjesmu]] "[[Let It Go (Disneyjeva pjesma)|Let It Go]]" |- | {{sortname|Jamie|Foxx}}<br />[[Jessica Biel]]|| Uručioci nagrada [[Oscar za najbolju originalnu muziku|Oscara za najbolju originalnu muziku]] i [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|pjesmu]] |- | {{sortname|Robert|DeNiro}}<br />[[Penélope Cruz]] || Uručioci nagrade [[Oscar za najbolji adaptirani scenarij|Oscara za najbolji adaptirani scenarij]] i [[Oscar za najbolji originalni scenarij|najbolji originalni scenarij]] |- | {{sortname|Sidney|Poitier}} <br/> [[Angelina Jolie]] || Uručioci nagrade [[Oscar za najboljeg režisera|Oscara za najboljeg režisera]] |- | {{sortname|Daniel|Day-Lewis}} || Uručilac nagrade [[Oscar za najbolju glavnu žensku ulogu|Oscara za najbolju glumicu]] |- | {{sortname|Jennifer|Lawrence}}|| Uručilac nagrade [[Oscar za najbolju glavnu mušku ulogu|Oscara za najboljeg glumca]] |- | {{sortname|Will|Smith}} || Uručilac nagrade Oscara za [[Oscar za najbolji film|najbolji film]] |} [[Kristen Bell]] i [[Michael B. Jordan]] bili su domaćini svečanosti dodjele ''Oscara'' za tehnička dostignuća i nagrade "Gordon E. Sawyer" održane 15. februara.<ref>{{cite web|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/2014/20140130.html|title=Latest Academy News|work=Oscars.org - Academy of Motion Picture Arts and Sciences|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Cedering Fox još je jednom bila najavljivač ceremonije. Prošli put je to bila za 85. dodjelu nagrada.<ref>{{cite web|url=http://www.thewrap.com/cedering-fox-serve-voice-oscar/|title=Oscars: Cedering Fox To Serve as Voice of Academy Awards (Exclusive)|author=Steve Pond|date=28. 2. 2014|work=TheWrap|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Chris Evans se pojavio kao završni najavljivač segmenta o tri heroja. Andrew Garfield bio je na prvobitnom spisku umjesto Evansa. Nije poznato pod kojim je okolnostima Evans zamijenio Garfielda. == Izvođači == Sljedeći pojedinci su bili izabrani da izvedu muzičke tačke: {| class="wikitable sortable" |- ! Ime izvođača!! Izvedba |- | {{sortname|Pharrell|Williams}} || "[[Happy (pjesma Pharrella Williamsa)|Happy]]" iz filma ''Despicable Me 2''<ref>{{cite web|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/2014/20140204.html|title=Latest Academy News|work=Oscars.org - Academy of Motion Picture Arts and Sciences|access-date=3. 12. 2015}}</ref> |- | {{sortname|Karen|O}} s [[Ezra Koenig|Ezrom Koenigom]] || "[[The Moon Song]]" iz filma ''[[Ona (film)|Ona]]''<ref>{{cite web|url=http://www.cbsnews.com/news/karen-o-to-perform-at-the-oscars/|title=Karen O to perform at the Oscars|date=13. 2. 2014|work=cbsnews.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> |- | [[U2]] || "[[Ordinary Love (pjesma U2-a)|Ordinary Love]]" iz filma ''[[Mandela: Dugi put do slobode]]''<ref>{{cite web|url=http://www.cbsnews.com/news/u2-to-perform-ordinary-love-at-the-oscars/|title=U2 to perform "Ordinary Love" at the Oscars|date=12. 2. 2014|work=cbsnews.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> |- | {{sortname|Bette|Midler}} || "[[Wind Beneath My Wings]]" iz filma [[Plaže (film)|''Plaže'']]<ref>{{cite web|url=http://www.oscars.org/press/pressreleases/2014/20140219.html|title=Latest Academy News|work=Oscars.org - Academy of Motion Picture Arts and Sciences|access-date=3. 12. 2015}}</ref> |- | {{sortname|Idina|Menzel}}|| "[[Let It Go (Disney)|Let It Go]]" iz filma ''[[Sniježno kraljevstvo (2013 film)|Sniježno kraljevstvo]]''<ref>{{cite web|url=http://www.thewrap.com/oscars-idina-menzel-performing-let-go-frozen/|title=Oscars: Idina Menzel Performing 'Let it Go' From 'Frozen'|author=Brent Lang|date=11. 2. 2014|work=TheWrap|access-date=3. 12. 2015}}</ref> |- | [[Pink (pjevačica)|Pink]] || "[[Over the Rainbow]]" iz filma ''[[Čarobnjak iz Oza (1939)|Čarobnjak iz Oza]]''<ref>{{cite web|url=http://oscar.go.com/blogs/oscar-blogs-general/140220-pink-to-appear-on-the-oscars|title=Pink To Appear On The Oscars|work=Oscar.com|access-date=3. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150312191347/https://oscar.go.com/blogs/oscar-blogs-general/140220-pink-to-appear-on-the-oscars|archive-date=12. 3. 2015|url-status=dead}}</ref> |} == Sjećanje na preminule filmske djelatnike == [[Glenn Close]] predstavila je ovaj segment uz muziku iz filma ''Somewhere in Time'' kompozitora [[John Barry|Johna Barryja]] <ref>{{cite web|url=http://blog.zap2it.com/frominsidethebox/2014/03/oscars-2014-bette-midler-lends-a-mighty-in-memoriam-assist.html|title=Oscars 2014: Bette Midler lends a mighty &apos;In Memoriam&apos; assist|work=Zap2It|access-date=3. 12. 2015}}</ref> a na samom kraju sjećanja pjevačica [[Bette Midler]] je otpjevala svoju pjesmu "[[Wind Beneath My Wings]]", iz filma [[Plaže (film)|Plaže]].<ref>{{cite web|url=http://www.deadline.com/2014/03/oscars-midnight-rider-sarah-jones-in-memoriam-tribute/|title=OSCARS In Memoriam Tribute Includes Midnight Rider’s Sarah Jones - Deadline|author=Jen Yamato|work=Deadline|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Spisak sjećanja uključuje sljedeće preminule filmske djelatnike: {{col-begin|width=100}} {{col-break}} * [[James Gandolfini]] * [[Karen Black]] * [[Tom Laughlin]] * [[Ruth Prawer Jhabvala]] * [[Carmen Zapata]] * [[Hal Needham]] * [[Richard Shepherd (producent)|Richard Shepherd]] * [[Stuart Freeborn]] {{col-break}} * [[Gerry Hambling]] * [[Jim Kelly (borac)|Jim Kelly]] * [[Stephenie McMillan]] * [[Les Blank]] * [[Eileen Brennan]] * [[Paul Walker]] * [[Fay Kanin]] * [[Charles L. Campbell]] {{col-break}} * [[Deanna Durbin]] * [[Frédéric Back]] * [[A. C. Lyles]] * [[Elmore Leonard]] * [[Annette Funicello]] * [[Petro Vlahos]] * [[Eduardo Coutinho]] * [[Saul Zaentz]] {{col-break}} * [[Riz Ortolani]] * [[Peter O'Toole]] * [[Ray Harryhausen]] * [[Brian Ackland-Snow]] * [[Richard Griffiths]] * [[Sid Caesar]] * [[Roger Ebert]] * [[Shirley Temple]] {{col-break}} * [[Joan Fontaine]] * [[Run Run Shaw]] * [[Juanita Moore]] * [[Michael D. Moore|Mickey Moore]] * [[Stefan Kudelski]] * [[Harold Ramis]] * [[Eleanor Parker]] * [[Ray Dolby]] {{col-break}} * [[Julie Harris]] * [[Maximilian Schell]] * [[Richard Matheson]] * [[Gilbert Taylor]] * [[Tom Sherak]] * [[Esther Williams]] * [[Philip Seymour Hoffman]] {{col-end}} Ubrzo nakon što je Midler završila pjevanje, asistent kamere Sarah Jones, koja je umrla prije više od sedmice dana prije ceremonije je bila kratko spomenuta prije pauze za reklame.<ref>{{cite web|url=http://variety.com/2014/film/news/oscars-mention-midnight-rider-victim-sarah-jones-during-in-memorium-segment-1201124286/|title=Oscars Mention ‘Midnight Rider’ Victim Sarah Jones During ‘In Memoriam’ Segment|author=Dave McNary|work=Variety|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Postojala je također i internet verzija ovog sjećanja koja je uključila i druge poznate osobe koji su umrli, a nisu bili spomenuti u televizijskoj verziji. Isto je prethodno učinjeno i na [[85. dodjela "Oscara"|85. dodjeli Oscara]].<ref>{{cite web|url=http://oscar.go.com/photos/2014-oscars-in-memoriam|title=In Memoriam - photos - 86th Academy Awards|work=Oscar.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> == Informacije o ceremoniji == TV-voditeljica Ellen DeGeneres bila je domaćin ceremonije po drugi put, nakon što je također bila domaćin 79. svečanosti 2007.<ref name="jonweisman"/><ref name="denverpost.com"/> DeGeneres je tokom ceremonije koristila improvizacije; u jednom trenutku naručila pice i dovela je zbunjenog dostavljača na pozornicu da joj pomogne podijeliti kriške publici.<ref>{{cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-oscars-2014-edgar-martirosyan-pizza-ellen-degeneres-20140303,0,7404428.story#ixzz2uxbxeggh/|title=Oscars 2014: Pizza guy Ellen DeGeneres welcomed: 'I was shocked'|author=Los Angeles Times|date=3. 3. 2014|work=latimes.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Također je pozirala za improviziranu fotografiju s Meryl Streep, Jaredom Letom, Bradom Pittom i nekoliko drugih gostiju, koju je objavila na ''[[Twitter]]u'' i pozvala svoje ljubitelje da ocijene sliku. Ovo je rezultiralo povećanom aktivnošću na ovoj društvenoj mreži i postavljen je rekord posjećenosti, tako da je ''Twitter'' bio privremeno nedostupan.<ref>{{cite web|url=http://www.businessweek.com/news/2014-03-02/degeneres-s-oscars-selfie-crashes-twitter-with-record-retweets|title=Bloomberg Business|work=Bloomberg.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> == Zarade u kinima == U vrijeme objavljivanja nominacija 16. januara 2014. ukupna bruto zarada 9 filmova nominiranih za najbolji film na američkim i kanadskim blagajnama iznosila je 645 miliona [[Američki dolar|dolara]], s prosjekom od 72 miliona dolara po filmu.<ref>{{cite web|url=http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=&yr=2013&p=.htm|title=2013 Academy Awards Nominations and Winner for Best Picture|work=boxofficemojo.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Samo jedan od ukupno 9 nominiranih za najbolji film bio je među prvih 10 po broju prodanih karata kad je Akademija objavila nominacije.<ref name="boxofficemojooscars">{{cite web|url=http://boxofficemojo.com/yearly/chart/?asof=2014-01-15&view=releasedate&view2=domestic&yr=2013&sort=gross&order=DESC&p=.htm|title=2013 Yearly Box Office Results - Box Office Mojo|work=boxofficemojo.com|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Film '' Gravitacija'' bio je najbolji po zaradi od svih filmova nominiranih za najbolji film. ''Kapetan Phillips'' bio je drugi sa 105,5 miliona dolara, zatim slijede ''Američka prevara'' (105,4), ''Vuk sa Wall Streeta'' (80,7), ''12 godina ropstva'' (39), ''Philomena'' (22,3), ''Poslovni klub Dallas'' (16,8), ''Ona'' (9,9) i'' Nebraska'' (8,5).<ref>{{cite web|url=http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/box-office-numbers-oscar-best-picture-nominees-21556897|title=Entertainment News, Celebrity and Pop Culture - ABC News|author=ABC News|work=ABC News|access-date=3. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20140118073700/http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/box-office-numbers-oscar-best-picture-nominees-21556897|archive-date=18. 1. 2014|url-status=dead}}</ref> Od ukupno 50 filmova s najvećom zaradom tokom 2013, 47 nominacija dobilo je 14 filmova sa spiska. Samo su ''Sniježno kraljevstvo'' (3. mjesto), ''Despicable Me 2'' (4. mjesto),'' Gravitacija'' (7. mjesto),'' The Croods'' (14. mjesto),'' Kapetan Phillips'' (29. mjesto), '' Američka prevara'' (30. mjesto) i ''Vuk sa Wall Streeta'' (42. mjesto) bili nominirani ili za najbolji film, najbolji animirani ili za režiju, glumu, ili nagrade za scenarij.<ref name="boxofficemojooscars"/> Ostali sa spiska 50 s najvećom zaradom i koji su bili nominirani jesu: ''Iron Man 3'' (2. mjesto),'' The Hobbit: The Desolation of Smaug'' (8. mjesto), ''Star Trek: Into Darkness'' (11. mjesto), ''Jackass Presents: Bad Grandpa'' (31. mjesto),'' The Lone Ranger'' (38. mjesto), i '' Spašavanje g. Banksa'' (49. mjesto).<ref name="boxofficemojooscars"/><ref>{{cite web|url=http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allmovies&yr=2013&sort=rank&order=ASC&p=.htm|title=2013 Academy Awards Nominees and Wins by Movie|work=boxofficemojo.com|access-date=3. 12. 2015|archive-date=13. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151113112611/http://www.boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allmovies&yr=2013&sort=rank&order=ASC&p=.htm|url-status=dead}}</ref> == Polemika oko izbora za najbolju pjesmu == Akademija je ukinula nominaciju za najbolju originalnu pjesmu za ''[[Alone Yet Not Alone]]'' nakon što je utvrđeno da je kompozitor [[Bruce Broughton]] prekršio promotivna pravila Akademije. Broughton, bivši guverner Akademije i član muzičkog odjela Izvršnog odbora, poslao je [[e-mail]] ostalim članovima muzičkog odjela i obavijestio ih o svom glasanju.<ref name="Scott Feinberg">{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/race/academy-disqualifies-oscar-nominated-song-675480|title=Academy Disqualifies Oscar-Nominated Song 'Alone Yet Not Alone'|author=Scott Feinberg|date=29. 1. 2014|work=The Hollywood Reporter|access-date=3. 12. 2015}}</ref> == Protesti == Već drugu godinu zaredom kreatori vizualnih efekata zakazuju proteste ispred dvorane na [[Hollywood Boulevard]]u. Oni protestiraju protiv subvencija koje se koriste u stranim zemljama kako bi se posao preselio daleko od [[Kalifornija|Kalifornije]].<ref>{{cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/jan/21/oscars-2014-vfx-protest-visual-effects-subsidies|title=Oscars 2014: new VFX protest planned|author=Andrew Pulver|work=the Guardian|access-date=3. 12. 2015}}</ref> Sindikat United Service Workers West također je planirao proteste ispred dvorane, kako bi skrenuli pažnju na Akademijino korištenje službenika osiguranja ceremonije koji nisu članovi sindikata.<ref>{{cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/oscars-security-officers-protest-dolby-684175|title=Oscars: Security Officers to Protest Outside of Dolby Theater Friday|author=Aaron Couch|date=27. 2. 2014|work=The Hollywood Reporter|access-date=3. 12. 2015}}</ref> == Reference == {{reflist|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2014 Academy Awards}} * [http://www.oscar.com/ Službena stranica nagrada Akademije] * [http://www.oscars.org/ Službena stranica AMPAS-a] * [http://www.imdb.com/title/tt2796782/?ref_=nv_sr_1 86. dodjela Oscara na imdb.com] {{Oscar}} [[Kategorija:2014. u Sjedinjenim Američkim Državama]] [[Kategorija:Ceremonije dodjele Oscara]] [[Kategorija:Filmske nagrade u 2013.]] o3323ppgk105uyarmgkh5lw87dvdyoy Spisak nacionalnih parkova u Namibiji 0 355437 3426113 3043513 2022-07-30T13:48:54Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Plateau Waterberg.jpg|mini|desno|[[Nacionalni park Waterberg]]]] [[Datoteka:NEO namib-naukluft big.jpeg|mini|desno|[[Nacionalni park Namib-Naukluft]]]] Ovo je '''spisak [[Nacionalni park|nacionalnih parkova]] u [[Namibija|Namibiji]]'''. == Nacionalni parkovi == *[[Nacionalni park Bwabwata|Bwabwata]] *[[Nacionalni park Dorob|Dorob]] *[[Nacionalni park Etosha|Etosha]] *[[Nacionalni park Khaudom|Khaudom]] *[[Nacionalni park Mamili|Mamili]] *[[Nacionalni park Mangetti|Mangetti]] *[[Nacionalni park Mudumu|Mdumu]] *[[Nacionalni park Namib-Naukluft|Namib-Naukluft]] *[[Nacionalni park Obala kostura|Obala kostura]] *[[Nacionalni park Sperrgebiet|Sperrgebiet]] *[[Nacionalni park Waterberg|Waterberg]] == Druga zaštićena područja == *Park Ai-Ais/Richtersveld Transfrontier *[[Rezervat za foke Cape Cross]] *[[Rezervat divljači Daan Viljoen]] *[[Damaraland i Brandberg]] *[[Termalni izvori Gross-Barmen]] *[[Nacionalno područje za rekreaciju Zapadna obala (Namibija)]] *[[Park divljači Popa]] *[[Park prirode South West (Namibija)]] == Također pogledajte == * [[Turizam u Namibiji]] == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20120918062557/http://www.met.gov.na/Pages/Protectedareas.aspx Zaštićena područja] - Ministarstvo okoline i turizma * [https://web.archive.org/web/20120308061317/http://www.namibiatourism.com.na/national-parks/ Nacionalni parkovi] - Turistička zajednica Namibije [[Kategorija:Nacionalni parkovi u Namibiji|Namibija]] [[Kategorija:Geografija Namibije]] [[Kategorija:Spiskovi nacionalnih parkova|Namibija]] dkyunw1dibgw6xj9u9a8yw67sfwepbq Sastanak u Karađorđevu 0 361471 3426079 3385324 2022-07-30T12:31:49Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Sastanak u Karađorđevu''' je održan u [[mart]]u [[1991]]. godine u [[Karađorđevo|Karađorđevu]] ([[Vojvodina]], [[SR Srbija]]) između [[predsjednik]]a [[Hrvatska|Hrvatske]] [[Franjo Tuđman|Franje Tuđmana]] i predsjednika [[Srbija|Srbije]] [[Slobodan Milošević|Slobodana Miloševića]] o tadašnjoj situaciji u [[SFRJ]]. Tačni detalji tog sastanka nikad nisu objavljeni javnosti, ali je [[Dušan Bilandžić]], hrvatski historičar i Tuđmanov savjetnik koji je prisustvovao sastanku, kasnije objavio knjigu u kojoj tvrdi da je „''suština sastanka bila podjela Bosne i Hercegovine''“.<ref>{{Cite web |url=http://amac.hrvati-amac.com/index.php?option=com_content&task=view&id=196&Itemid=83 |title=Akademik Dušan Bilandžić postao hrvatski Savo Štrbac? |access-date=12. 7. 2014 |archive-date=26. 7. 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110726133822/http://amac.hrvati-amac.com/index.php?option=com_content&task=view&id=196&Itemid=83 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.algoritam.hr/novosti.asp?id=1068&p=vijest |title=Priznanje Buliću i Bilandžiću |access-date=12. 7. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150920033516/http://www.algoritam.hr/novosti.asp?p=vijest&id=1068 |archive-date=20. 9. 2015 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.zamirzine.net/spip.php?article4100 |title=Dušan Bilandžić: Kameleon za sva vremena |access-date=12. 7. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071028131612/http://www.zamirzine.net/spip.php?article4100 |archive-date=28. 10. 2007 |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.nacional.hr/clanak/131028/tudman-mi-je-rekao-kad-podijelimo-bosnu-ja-i-sloba-bit-cemo-saveznici Tuđman mi je rekao - 'Kad podijelimo Bosnu, ja i Sloba bit ćemo saveznici'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140802133657/http://www.nacional.hr/clanak/131028/tudman-mi-je-rekao-kad-podijelimo-bosnu-ja-i-sloba-bit-cemo-saveznici |date=2. 8. 2014 }}, ''nacional.hr ''pristupljeno 12.7.2014</ref> == Mišljenja političara == === Kiro Gligorov === Istog mišljenja kao i Bilandžić je [[Kiro Gligorov|Gligorov]] ([[SR Makedonija]]). Gligorov je izjavio da ga je Tuđman zamolio da nagovori [[Alija Izetbegović|Izetbegovića]] na podjelu. Međutim, Gligorov je to odbio i upozorio Izetbegovića koji mu je prilikom toga rekao da je već "''slutio da se na tome radi''" <ref name="Kiro">[[Omer Karabeg]], [http://www.slobodnaevropa.org/content/article/1045336.html ''Kiro Gligorov: Podela živog mesa''] intervju objavljen 27.2.2008 u [[Radio Slobodna Evropa]] pristupljeno 12.7.2014 {{Simboli jezika|sr|Srpski}}</ref>. === Alija Izetbegović === Izetbegović je već ranije u razgovoru s Tuđmanom razmatrao zajedničku vojnu odbranu BiH i Hrvatske, odnosno savez organizovan kao [[konfederacija]]. Prema njegovim tvrdnjama Tuđman nije želio nikakvu zajedničku odbranu već samo dio Bosne i Hercegovine.<ref name="Alija">[[Nenad Pejić]],[http://www.slobodnaevropa.org/content/article/1045261.html ''Alija Izetbegović: Dvije strane rubikona''] intervju objavljen 27.2.2008 u [[Radio Slobodna Evropa]] pristupljeno 12.2.2014 {{Simboli jezika|br|Bosanski}} {{Simboli jezika|sr|Srpski}}</ref> === Ante Marković === [[Ante Marković|Marković]] posljednji premijer SFRJ je izjavio da je, prema tom planu, Bosna trebala "''pasti šapatom''". Prema Markoviću, Tuđman i Milošević su smatrali da [[Evropa]] neće prihvatiti zemlju s većinskim [[muslimani|muslimanskim]] stanovništvom, te da je podjela neminovna.<ref>"[http://www.bosnia.org.uk/bosrep/report_format.cfm?articleid=1020&reportid=162 Ante Markovic's testimony] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150923194118/http://www.bosnia.org.uk/bosrep/report_format.cfm?articleid=1020&reportid=162 |date=23. 9. 2015 }}". Bosanski institut objalvjeno 24.10.2003. pristupljeno 12.7.2014</ref> === Stipe Mesić === [[Stipe Mesić|Mesić]] je od Tuđmana dobio zaduženje da dogovori taj sastanak. Sastanku su trebali prisustvovati Mesić i [[Borisav Jović|Jović]] ali kada je došlo do susreta razgovarali su Tuđman i Milošević u četiri oka. Mesić se također protivio podjeli Bosne, Tuđman mu je kasnije pokazivao već nacrtane karte.<ref name="Stipe">[[Omer Karabeg]], [http://www.slobodnaevropa.org/content/article/1045335.html ''Stipe Mesić: Ja sam dogovorio sastanak u Karađorđevu ''] intervju objavljen 27.2.2008 u [[Radio Slobodna Evropa]] pristupljeno 12.7.2014 {{sr simbol}}} {{hr simbol}}</ref> === Borisav Jović === Jović ne osporava susret Miloševića i Tuđmana, ali kao razlog susreta navodi smjenu Ante Markovića.<ref name="borisav">[[Branka Mihajlović]], [http://www.slobodnaevropa.org/content/article/1045337.html ''Borisav Jović: Svako rešenje je bilo bolje od rata''] intervju objavljen 27.2.2008 u [[Radio Slobodna Evropa]] pristupljeno 6.12.2014 {{sr simbol}}</ref> == Podjela == Milošević je na tim pregovorima zahtijevao sve teritorije na kojima su Srbi imali većinu. To je uključivalo npr. istočnu i zapadnu BiH. Tuđman i njegovo vođstvo su tražili prvenstveno zapadnu Hercegovinu gdje su Hrvati imali većinu. Između takve proširene Hrvatske i proširene Srbije bi trebala biti mala muslimanska državica.<ref name="cas">{{Simboli jezika|en|Engleski}}{{cite web|date = 2007|url = http://www.cas.sc.edu/geog/hrl/Hazard_Pubs/2004_TheClashOfGovernmentalities.pdf|title = Sukob vlada:Raspored i povrat Bosne i HercegovineS:|format = PDF|Izdavač = United States National Science Foundation award number BCS 0137106|access-date=30. 9. 2007|last = Dr. Gerard Toal and Dr. Carl Dahlman|quote = Ali za razliku od zahtjeva bosanskih Srba o demografskoj dominaciji i samoodređenju, hrvatski nacionalisti su tražili kako dobiti teritorij na većinom povijesnim zahtjevima za zapadnom Hercegovoinom, i teritorij kojim bi povećali južni dio Hrvatske uključivanjem većeg dijela južne Bosne.Ti su planovi razmatrani 1991 od strane Tuđmana i Miloševića u Karađorđevu te je dogovorena prividna podjela BiH.Za tu prigodu ,Milošević je zahtijevao većinu istočne i zapadne Bosne, a Tuđman je bio voljan odustati od Hrvatskih krajeva sjeverne Bosne za njegove interese. Između tih teritorija bi se smjestila muslimanska tampon država.}}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> [[Dobrica Ćosić]], predsjednik [[SRJ|Savezne republike Jugoslavije]], u oktobru [[1992]]. godine u [[Ženeva|Ženevi]] sa Tuđmanom potpisuje sporazum o zamjeni teritorija i „humanom preseljavanju stanovništva“.<ref>[http://www.pescanik.info/content/view/3198/61/ Postupak protiv Dobrice Ćosića]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref><ref>[http://www.virtualno.com/6229_Ratko-Mladji-Miloevi-nije-za-jedjinstvenu-djravu.html Ratko Mladić: Milošević nije za jedinstvenu državu]</ref> Neki u ovome vide konkretizaciju prethodnog dogovora o podjeli Bosne i Hercegovine.<ref>[http://www.bosnjaci.net/prilog.php?pid=33665 ĆOSIĆ I DANAS SUVERENO VLADA SRBIJOM]</ref> == Reference == {{reference}} ==Vanjski linkovi == *{{sr simbol}} [http://www.nin.co.rs/arhiva/2417/1.html Čekajuci susret Milošević - Izetbegović] [[NIN]] broj 2417 26.4.1997 {{Rat u Bosni i Hercegovini}} [[Kategorija:1991. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Rat u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Ideologija Velike Srbije]] 41e2iihuxcy22vf15pyn796txh82xae Željka Cvijanović 0 363515 3426322 3392559 2022-07-31T09:56:17Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa | ime = Željka Cvijanović | slika = Željka Cvijanović (cropped).jpg | veličina_slike = | opis = | redoslijed = [[Predsjednik Republike Srpske|Predsjednica Republike Srpske]] | vrijeme_na_vlasti = 19. novembar 2018 – | prethodnik = [[Milorad Dodik]] | nasljednik = | redoslijed2 = [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|Premijerka Republike Srpske]] | vrijeme_na_vlasti2 = 12. mart 2013 – 19. novembar 2018 | prethodnik2 = [[Aleksandar Džombić]] | nasljednik2 = [[Radovan Višković]] | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1967|3|4}} | mjesto_rođenja = Teslić, SFRJ | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | etnicitet = [[Srbi|Srpkinja]] | politička_stranka = [[Savez nezavisnih socijaldemokrata]] | vjera = | obrazovanje = | zanimanje = političarka | godine_aktivnosti = | značajna_djela = | supružnik = | djeca = | roditelji = | nagrade = | veb-sajt = | potpis = | web-stranica = http://www.predsjednikrs.net/predsjednik/biografija/ }} '''Željka Cvijanović''' ([[Teslić]], [[SFR Jugoslavija]], 1967.) je bosanskohercegovačka i srpska političarka iz [[Republika Srpska|Republike Srpske]], profesor engleskog jezika, specijalističke studije završila je iz oblasti diplomatsko-konzularnog prava i [[Predsjednik Republike Srpske|Predsjednica Republike Srpske]]. Bila je ministar za ekonomske odnose i regionalnu saradnju u Vladi [[Republika Srpska|Republike Srpske]] i [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednica]] [[Vlada Republike Srpske|Vlade Republike Srpske]]. Potpredsjednik je partije [[Savez nezavisnih socijaldemokrata]]. == Biografija == Rođena je 4. marta 1967. u [[Teslić]]u gdje je završila osnovnu i srednju školu. Visoko obrazovanje započela je na [[Filozofski fakultet u Sarajevu|Filozofskom fakultetu u Sarajevu]], zatim nastavila na [[Filozofski fakultet u Banjoj Luci|Filozofskom fakultetu]] [[Univerzitet u Banjoj Luci|Univerziteta u Banjoj Luci]] i na [[Pravni fakultet u Banjoj Luci|Pravnom fakultetu Univerziteta u Banjoj Luci]]. Završila je specijalistički studij iz oblasti diplomatsko-konzularnog prava na temu „Međunarodno-pravni položaj Evropske unije“. Radila je kao nastavnik i profesor engleskog jezika, kao viši prevodilac, a potom i asistent u [[Monitoring misiji Evropske unije u BiH|Monitoring misiji Evropske unije u BiH,]] kao savjetnik predsjednika Vlade za evropske integracije i saradnju sa međunarodnim organizacijama, a obavljala je i poslove šefa Kabineta predsjednika Vlade Republike Srpske i rukovodila Jedinicom za koordinaciju i evropske integracije i bila je stručni član Odbora za evropske integracije i regionalnu saradnju [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]].<ref>{{Cite web |url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Premijer/Pages/Splash.aspx |title=Жељка Цвијановић — предсједник Владе Републике Српске |access-date=11. 8. 2014 |archive-date=28. 12. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171228160446/http://vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Premijer/Pages/Splash.aspx |url-status=dead }}</ref> Na položaj [[Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju Republike Srpske|ministra za ekonomske odnose i regionalnu saradnju]] u [[Vlada Republike Srpske Aleksandra Džombića|Vladi Republike Srpske Aleksandra Džombića]] je izabrana 29. decembra 2010. godine. Za [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednicu Vlade Republike Srpske]] je izabrana 12. marta 2013. i prva je žena na toj funkciji. 18. decembra 2014. izabrana je ponovo za predsjednicu Vlade Republike Srpske u [[Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović II|15. Vladi Republike Srpske]] Na [[Opšti izbori u Bosni i Hercegovini 2014.|Opštim izborima u Bosni i Hercegovini 2014.]] godine kandidat je koalicije [[SNSD]], [[Demokratski narodni savez|DNS]], [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]], za člana [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Bosne i Hercegovine]] iz reda [[Srbi|srpskog naroda]].<ref name="RS">{{Cite web |url=http://radiosarajevo.ba/novost/158711/kandidati-za-predsjednistvo-bih-bosnjaci-ce-imati-najveci-izbor-na-glasackom-listicu |title=''Kandidati za Predsjedništvo BiH: Bošnjaci će imati najveći izbor na glasačkom listiću'' radiosarajevo.ba |accessdate=11. 8. 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140912032214/http://radiosarajevo.ba/novost/158711/kandidati-za-predsjednistvo-bih-bosnjaci-ce-imati-najveci-izbor-na-glasackom-listicu |archivedate=12. 9. 2014 |url-status=dead }}</ref> Nakon pobjede na [[Opšti izbori u Bosni i Hercegovini 2018.|Opštim izborima u Bosni i Hercegovini 2018.]] godine izabrana je za [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednika]] [[Predsjednik Republike Srpske|Republike Srpske]]. Dužnost [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednika]] [[Predsjednik Republike Srpske|Republike Srpske]] zvanično je preuzela 19. novembra 2018. godine. == Porodični život == Rođena je u porodici Grabovac, od oca Slobodana i majke Ive. Udata je za Aleksandra Cvijanovića. Majka je dvoje djece. Živi u Banjoj Luci. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.vladars.net Zvanična stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} * [http://www.predsjednikrs.net Zvanična stranica Predsjednika Republike Srpske] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190606175111/http://www.predsjednikrs.net/ |date=6. 6. 2019 }} {{Predsjednici vlada Republike Srpske}} {{Normativna kontrola}} {{DEFAULTSORT:Cvijanović, Željka}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački političari]] [[Kategorija:Savez nezavisnih socijaldemokrata]] [[Kategorija:Ministri Republike Srpske]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Teslić]] [[Kategorija:Rođeni 1967.]] [[Kategorija:Predsjednici Republike Srpske]] [[Kategorija:Političari Republike Srpske]] m8zwbs9bh6pdwy5rcrjjg3ejmr0pjzt Vlada Republike Srpske 0 363536 3426264 3383865 2022-07-31T01:50:51Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Politika Republike Srpske}} '''Vlada Republike Srpske''' je nosilac izvršne vlasti u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]]. Vladu Republike Srpske čine [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednik]], dva potpredsjednika (iz reda druga dva konstitutivna naroda) i 16 ministara (potrebno zadovoljiti '' "nacionalni ključ" ''). Ministre bira [[Narodna skupština Republike Srpske]], nosilac zakonodavne vlasti, kojoj je Vlada odgovorna. == Historija == Prethodnik Vlade je Ministarsko vijeće od 24 člana koji je osnovan 20. decembra 1991. Ministarsko vijeće je prestao postojati 27. marta 1992. Prva Vlada je osnovana 22. aprila 1992. na skupštini koja je održana u [[Sarajevo|Sarajevu]], na [[Pale|Palama]]. Za prvog predsjednika Vlade izabran je [[Branko Đerić]], a Vladu su pored predsjednika činila i tri ministra. Na drugoj sjednici održanoj 12. maja 1992. u Banjoj Luci, osnovano je još devet ministarstava i donesena je odluka o pet strateških ciljeva od koji su neki: osnivanje [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]], imenovanje zapovjednika i Predsjedništva. Prva Vlada je 24. juna 1992. donijela odluku o zabrani djelovanja političkih organizacija, a na prijedlog Vlade [[Narodna skupština Republike Srpske]] je 12. augusta 1992. donijela odluku o promjenama [[Ustav Republike Srpske|Ustava]], od kojih je najvažnija odluka kojom je proglašena samostalnost [[Republika Srpska|Republike Srpske]]. Istovremeno su ukinute regije Republike Srpske čime je Srpska postala jedinstvena teritorija. Branko Đerić je u oktobru 1992. podnio ostavku zbog neslaganja s ministrima Mićom Stanišićem i Momčilom Mandićem, a umjesto njega na mjesto predsjednika Vlade dolazi [[Vladimir Lukić]].<ref name="HIS">{{Cite web |url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |title=Istorijat |access-date=11. 8. 2014 |archive-date=15. 8. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140815042634/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |url-status=dead }}</ref> === Sazivi === # [[Vlada RS Branka Đerića]], izabrana 22. aprila 1992. godine; # [[Vlada RS Vladimira Lukića]], izabrana 20. januara 1993. godine; # [[Vlada RS Dušana Kozića]], izabrana 18. augusta 1994. godine; # [[Vlada RS Rajka Kasagića]], izabrana 17. decembra 1995. godine; # [[Vlada RS Gojka Kličkovića I]], izabrana 18. maja 1996. godine; # [[Vlada RS Gojka Kličkovića II]], izabrana 27.novembra 1996. godine; # [[Vlada RS Milorada Dodika I]], izabrana 18. januara 1998. godine; # [[Vlada RS Mladena Ivanića]], izabrana 12. januara 2001. godine; # [[Vlada RS Dragana Mikerevića]], izabrana 17. januara 2003. godine; # [[Vlada RS Pere Bukejlovića]], izabrana 15. februara 2005. godine; # [[Vlada RS Milorada Dodika II]], izabrana 28. februara 2006. godine; # [[Vlada RS Milorada Dodika III]], izabrana 30. novembra 2006. godine; # [[Vlada RS Aleksandra Džombića]], izabrana 29. decembra 2010. godine; # [[Vlada RS Željke Cvijanović]], izabrana 12. marta 2013. godine;<ref name="HIS"/> # [[Vlada RS Željke Cvijanović II]], izabrana 18. decembra 2014. godine;<ref name="HIS"/> # [[Vlada RS Radovana Viškovića]], izabrana 18. decembra 2018. == Ministarstva == Ministri u Vladi Republike Srpske neposredno rukovode radom ministarstava Republike Srpske. Ministarstva su organi uprave koji obavljaju upravne i druge poslove u jednom ili više upravnih područja, a nisu pod nadzorom nekog drugog organa uprave već su neposredno potčinjena Vladi Republike Srpske. === Aktuelni sastav === {{Glavni|Vlada Republike Srpske Radovana Viškovića}} Sadašnja vlada je stupila na dužnost [[18. decembar|18. decembra]] [[2018]]. godine.<ref name="HIS"/> Sadašnji [[predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednik]] je [[Radovan Višković]]. {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- ! Resor ! Ime i prezime ! Stranka |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Radovan Višković]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- !align=center colspan=3|Ministarstva |- | [[Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutrašnjih poslova]] | [[Dragan Lukač]] | rowspan="8" | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] | [[Anton Kasipović]] |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] | [[Zora Vidović​]] |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] | [[Srebrenka Golić]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] | [[Boris Pašalić]] |- | [[Ministarstvo za evropske integracije i međunarodnu saradnju Republike Srpske|Ministarstvo za evropske integracije i međunarodnu saradnju]] | [[Zlatan Klokić]] |- | [[Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske|Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo]] | [[Srđan Rajčević]] |- | [[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] | [[Alen Šeranić]] |- | [[Ministarstvo energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo energetike i rudarstva]] | [[Petar Đokić]] | rowspan="3" | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP]] |- | [[Ministarstvo porodice, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo porodice, omladine i sporta]] | [[Sonja Davidović]] |- | [[Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] | [[Duško Milunović]] |- | [[Ministarstvo saobraćaja i veza Republike Srpske|Ministarstvo saobraćaja i veza]] |[[Đorđe Popović (političar)|Đorđe Popović]] | rowspan="2" | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] | [[Senka Jujić]] |- | [[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] |[[Suzana Gašić]] | [[Demokratski savez|DEMOS]] |- | [[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] | [[Natalija Trivić]] | [[Ujedinjena Srpska|US]] |- | [[Ministarstvo privrede i preduzetništva Republike Srpske|Ministarstvo privrede i preduzetništva]] | [[Vjekoslav Petričević]] | [[Narodni demokratski pokret|NDP]] |} == Generalni sekretarijat == {{Glavni|Generalni sekretarijat Vlade Republike Srpske}} [[Generalni sekretarijat Vlade Republike Srpske]] obavlja poslove iz djelokruga određenog Zakonom o Vladi Republike Srpske, Uredbi o Generalnom sekretarijatu Vlade Republike Srpske i Poslovnikom Vlade Republike Srpske. Generalni sekretarijat Vlade Republike Srpske pruža potporu Vladi Republike Srpske i [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjedniku Vlade Republike Srpske]] koja treba osigurati pravovremeno i djelotvorno planiranje, provođenje, nadgledanje i predstavljanje politike Vlade Republike Srpske. Generalni sekretarijat Vlade Republike Srpske rukovodi poslovima zajedničkih službi i osigurava druge aktivnosti potrebne za djelotvorno obavljanje funkcija organa državne uprave. Ima pet osnovnih organizacijskih jedinica: * Kabinet predsjednika Vlade; * Sektor za sjednice Vlade; * Sektor za finansijske, pravne i opće poslove; * Sektor za informiranje - Biro za odnose s javnošću; * Sektor za informacijske tehnologije. == Sjedište == Vlada Republike Srpske je od 21. novembra [[2007]]. smještena u novoizgrađenu zgradu - [[Administrativni centar Vlade Republike Srpske]]. == Također pogledajte == * [[Ustav Republike Srpske]] * [[Republika Srpska]] * [[Narodna skupština Republike Srpske]] * [[Predsjednik Republike Srpske]] * [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] * [[Senat Republike Srpske]] == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} * [Http://www.narodnaskupstinars.net Službena prezentacija Narodne skupštine Republike Srpske] * [Http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=33452 Radio televizija Republike Srpske: Republika Srpska dobila novu Vladu 29 decembar 2010.] * [https://web.archive.org/web/20160304201330/http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=41851 Radio televizija Republike Srpske: Djeca u Vladi Republike Srpske, 16.06.2011.] {{Ministarstva Vlade Republike Srpske}} [[Kategorija:Politika Republike Srpske]] [[Kategorija:Institucije Republike Srpske]] [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|*]] fcl8ujdnwnth8krnc0i616gungub4s8 Vlada Republike Srpske Branka Đerića 0 363539 3426266 3383866 2022-07-31T01:50:56Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Prva [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[22. april]]a [[1992]], a za predsjednika je izabran [[Branko Đerić]] s tri ministra. Na dan 12. maja 1992. osnovano je još devet ministarstava. Branko Đerić je u oktobru 1992. podnio ostavku, a na mjestu predsjednika ga je zamijenio [[Vladimir Lukić]].<ref name="HIS">{{Cite web |url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |title=Historija |access-date=11. 8. 2014 |archive-date=15. 8. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140815042634/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |url-status=dead }}</ref> == Sastav== {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Vlada Republike Srpske 1992-93. |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Branko Đerić]] <small> (od 22. aprila 1992. do 12. maja 1993.) </small> <br> [[Vladimir Lukić]]<small> (od 12. maja 1993.) </small> |- | [[Potpredsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Momčilo Pejić]] |- !align=center colspan=2|Ministarstva |- ! Ministarstvo ! Ime |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje i ministar razvoja, znanosti i tehnologije Republike Srpske|Ministar za prostorno uređenje i ministar razvoja, znanosti i tehnologije ]] | [[Aleksa Milojević]] |- | [[Ministarstvo pravosuđa i uprave Republike Srpske|Ministar pravosuđa i uprave]] | [[Momčilo Mandić]] |- | [[Ministarstvo zdravlja, socijalne zaštite i zaštite porodice Republike Srpske|Ministar zdravlja, socijalne zaštite i zaštite porodice]] | [[Dragan Kalinić]] |- | [[Ministarstvo privrede Republike Srpske|Ministar privrede ]] | [[Božidar Antić]] |- | [[Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske|Ministar unutrašnjih poslova]] | [[Mićo Stanišić]] |- | [[Ministarstvo odbrane Republike Srpske|Ministar odbrane]] | [[Bogdan Subotić]] |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministar finansija]] | [[Petra Marković]] |- | [[Ministarstvo vanjskih poslova Republike Srpske|Ministar vanjskih poslova]] | [[Aleksa Buha]] |- | [[Ministarstvo informacija Republike Srpske|Ministarstvo informacija Republike Srpske]] | [[Velibor Ostojić]] |- | [[Ministarstvo obrazovanja, znanosti, kulture i vjera Republike Srpske|Ministar obrazovanja, znanosti, kulture i vjera ]] | [[Ljubomir Zuković]] |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske|Ministar prometa i veza]] | [[Nedeljko Lajić]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede i šumarstva Republike Srpske|Ministar poljoprivrede i šumarstva]] | [[Milivoje Nadaždin]] |} == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = |gl_članak_funkcija = 1. vlada Republike Srpske<br><small>(Branko Đerić)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Vladimira Lukića|2. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Vladimir Lukić)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|1992]] [[Kategorija:Vlade osnovane 1992.]] dt1b6wedg3o02116iys6mkhavrtzam6 Stadion Bislett 0 363820 3426122 3043715 2022-07-30T14:20:35Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stadion | naziv_stadiona = Stadion Bislett | nadimak = | slika = [[Datoteka:Bislett panorama.jpg|300px]] | puni_naziv = Stadion Bislett | bivši_nazivi = Lekegrinda | lokacija = Bislett 0168, [[Oslo]] | koordinate = {{coord|59|29|46|N|10|44|00|E}} | početak_izgradnje = 1917. | izgrađen = | otvoren = 1922. | renoviran = 1935–1939, 1952, 2004–2005. | proširen = | zatvoren = | srušen = | vlasnik = | operator = | površina = | semafor = | cijena_izgradnje = 55 miliona [[Euro|€]] | arhitekta = Ole Sverre (1922) <br> Frode Rinnan (1939) <br> [[Arkitektfirmaet C. F. Møller]] (2005) | projektni_menadžer = | građevinski_inženjer = | servisni_inženjer = | glavni_poduzetnik = | glavni_poduzetnici = | kapacitet = 15.400 | rekordna_posjećenost = | dimenzije = 105 x 68 m | korisnici = [[Vålerenga Fotball]] (1994–1999) <br> [[Evropsko prvenstvo u atletici 1946.]] <br> [[Zimske olimpijske igre 1952.|ZOI 1952.]] <br> [[Bislett igre]] (1965–danas) <br> [[Skeid Fotball]] (2007–danas) <br> [[Lyn Fotball]] (2010, 2014–danas) | web stranica = }} '''Bislett''' je višenamjenski [[sport]]ski [[stadion]] u [[Oslo|Oslu]]. To je najpoznatija norveška sportska arena, s 15 svjetskih rekorda u [[brzo klizanje|brzom klizanju]] te više od 50 [[atletika|atletskih]] [[Svjetski rekordi u atletici|svjetskih rekorda]]. Stadion je srušen 2004, a gradnja novog na istom mjestu završena je u ljeto 2005. Godine 1999. američki sportski časopis ''[[Sports Illustrated]]'' proglasio je stari stadion Bislett jednim od 20 najboljih sportskih stadiona u 20. vijeku. == Historija == Bislett se nalazi na mjestu nekadašnje ciglane iz 19. vijeka, koju je 1898. kupila općina Kristiania (Oslo) i pretvorila je u sportski teren 1908. [[Trgovina|Trgovac]], brzoklizač, [[gimnastika|gimnastičar]] i sportski organizator [[Martinus Lørdahl]] imao je značajnu ulogu u izgradnji prve tribine, koja je počela 1917, a završila 1922. U njegovu čast jedan od trgova izvan stadiona zove se Trg Martinusa Lørdahla. Bislett je postao glavna norveška arena za brzo klizanje i atletiku 1940. kad je [[arhitekt]] [[Frode Rinnan]] završio novi [[Funkcionalizam|funkcionalistički]] stadion kapaciteta 20.000 gledalaca. Rinnan je također odgovoran za obnovu stadiona za [[Zimske olimpijske igre 1952.|ZOI 1952.]] u [[Oslo|Oslu]]. Na tim igrama stadion je ugostio neka takmičenja u [[Umjetničko klizanje|umjetničkom]] i brzom klizanju. Bislett je od 1965. domaćin [[Bislett igre|Bislett igara]], godišnjeg atletskog mitinga u sklopu [[IAAF Zlatna liga|Zlatne lige]] (od 2010. [[IAAF Dijamantna liga|Dijamantna liga]]). Domaćin norveškog atletskog prvenstva bio je 18 puta: 1926–1929, 1931–1936, 1938–1939, 1947, 1949, 1951–1952, 1955 i 2006.<ref name="Hovedmesterskapet Menn/Main Championships Men, webcitation.org">[https://web.archive.org/web/20111215133151/http://friidrett.no/stevner/statistikk/nm/Documents/amnm.htm ''Hovedmesterskapet Menn/Main Championships Men, webcitation.org'']; pristupljeno: 19. 8. 2014.</ref> == Novi stadion == [[Datoteka:Bislett stadion1.jpg|mini|300px|<center>Glavni ulaz na Bislett]] Brzoklizačka takmičenja na Bislettu obustavljena su 1988, kad je odlučeno da se prekine proizvodnja [[led]]a premda stadion u to vrijeme nije zadovoljavao međunarodne zahtjeve za bilo koji drugi [[sport]]. Stadion je ubrzo pokrenuo niz rasprava i oštrih prepirki pred gradskim vijećem o odluci da li treba biti srušen i obnovljen. Posebno je pitanje hoće li Bislett nastaviti biti domaćin brzoklizačkih takmičenja dovelo do napetosti između različitih strana gradskog vijeća, ostavljajući nostalgičare razočaranima kad se ispostavilo da neće biti tako. Brzo klizanje postalo je sve više zatvoreni sportski događaj te ga više ne bi bilo moguće organizirati na stadionu ako on bude optimiziran za atletiku i nogomet. Stari Bislett bio je cijenjen po arhitekturi i atmosferi, ali i po ​​slavnoj historiji. Stoga je novi stadion izgrađen u rekordnom vremenu, za samo 10 [[mjesec (period)|mjeseci]]. Projektirala ga je [[danska]] [[kompanija|firma]] [[C. F. Møller Architects]]. Otvoren je za Bislett igre 29. jula 2005. Novi Bislett ispunjava međunarodne zahtjeve za atletska takmičenja. Staza za trčanje sada ima 8 traka s radijusom krivine od 37,5 m (prethodni stadion imao je samo 6 traka, po čemu je također bio karakterističan). Staza je dobila certifikat prve klase od [[IAAF]]-a koji dijeli samo nekoliko drugih stadiona u [[Sjeverna Evropa|Sjevernoj Evropi]]. Osim toga, postoje i zatvorena trkališta za zagrijavanje ispod tribine i za unutrašnji trening tokom zime, a izgradnja podzemne sportske dvorane je u razmatranju. Novi radijus krivine omogućio je da dimenzije nogometnog terena budu 105 x 68 m, što ispunjava nacionalne zahtjeve za organiziranje nogometnih utakmica u prvoj norveškoj nogometnoj ligi, poznatoj kao ''[[Tippeligaen]]''. == Brzo klizanje == Svjetsko prvenstvo u brzom klizanju na Bislettu prvi put je održano 1925, te je 1940. Bislett postao glavno mjesto za brzo klizanje u Oslu. Jedno neslužbeno svjetsko prvenstvo neposredno prije početka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] te 11 službenih svjetskih prvenstava održano je ovdje, i to između 1947. i 1983. Bislett je također bio domaćin 10 evropskih prvenstava. Na posljednjem evropskom prvenstvu na Bislettu [[Hjalmar Andersen]], [[Knut Johannesen]], [[Fred Anton Maier]] i [[Kay Stenshjemmet]] postali su evropski prvaci. Najveće takmičenje u brzom klizanju na Bislettu bilo je ono u sklopu [[Zimske olimpijske igre 1952.|ZOI 1952]], gdje je Hjalmar Andersen osvojio 3 zlatne medalje. Unatoč maloj [[nadmorska visina|nadmorskoj visini]], Bislett je u više navrata pružio led visoke kvalitete, što je rezultiralo postavljanjem 10 pojedinačnih i 5 sveukupnih svjetskih rekorda. Godine 1963. [[Knut Johannesen]] oborio je 8 godina star svjetski rekord [[Boris Šilov|Borisa Šilova]] na 5.000 m s vremenom 7:37.8. [[Jonny Nilsson]] poboljšao je rekord za oko 4 sekunde na [[Svjetsko prvenstvo u brzom klizanju 1965.|Svjetskom prvenstvu 1965.]] [[Fred Anton Maier]] postavio je svjetski rekord na 10.000 m, i to 1966. i 1968. [[Sten Stensen]] ostvario je vrijeme 14:50.31 na [[Evropsko prvenstvo u brzom klizanju 1976.|Evropskom prvenstvu 1976]], a [[Tomas Gustafson]] s vremenom 14:23.59 postavlja svjetski rekord 1982. [[Evropsko prvenstvo u brzom klizanju 1986.|Evropsko prvenstvo 1986.]] bilo je posljednje veliko brzoklizačko takmičenje na Bislettu te je proizvodnja leda zaustavljena 2 godine kasnije. == Nogomet == Nogomet se igrao na Bislettu od ranih dana, a prva međunarodna utakmica odigrana je 1913. između [[Nogometna reprezentacija Norveške|Norveške]] i [[Nogometna reprezentacija Švedske|Švedske]]. U to vrijeme nije bilo tribine, no utakmica je ipak privukla oko 10.000. gledalaca. Susret je završen rezultatom 1-1. == Ragbi == Norveška ragbijaška reprezentacija povremeno igra svoje utakmice na Bislettu. == Ragbi liga == Finale Nordijskog kupa u ragbiju ligi između Norveške i Danske održano je na ovom stadionu u augustu 2012. == Galerija == <gallery> Bislett A-20027 Ua 0002 077.jpg Bislett lighted during Olympics.jpg Bislett stadion1.jpg </gallery> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commons category|Bislett stadion}} * [http://www.bymiljoetaten.oslo.kommune.no/idrett_og_fritid/alle_idrettsanlegg/bislett_stadion Stadion Bislett] na ''bymiljoetaten.oslo.kommune.no'' {{no simbol}} * [http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1952/or1952w.pdf ZOI - Oslo 1952] * [http://www.diamondleague-oslo.com/ Bislett igre (Dijamantna liga)] {{Stadioni Zimskih olimpijskih igara}} {{Olimpijska klizališta - brzo klizanje}} [[Kategorija:Nogometni stadioni u Norveškoj]] flsazktrezfa9ci18pefzvf083b1u48 Watford FC 0 364724 3426281 3376345 2022-07-31T08:04:22Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija fudbalski klub | Boja1 = #000000 | Boja2 = #ffff00 | Ime kluba = '''Watford FC''' | Puno ime = Watford Football Club | Grb = Logo Watford FC.svg | veličina_grba = 180px | Nadimak = ''The Hornets'' | Osnovan = [[1881.]] | Raspušten = | Lokacija = [[Watford]]<br>[[Hertfordshire]]<br>[[Engleska]] | Boje = {{colorbox|yellow}} {{colorbox|black}} | Federacija = [[Nogometni savez Engleske|FA]] | Konfederacija = | Liga = [[Premijer liga Engleske|Premijer liga]] | Stadion = [[Vicarage Road]]<ref>{{Cite web |url=http://stadiumdb.com/stadiums/eng/vicarage_road |title=Vicarage Road |work=stadiumdb.com |accessdate=4. 12. 2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190609101111/http://stadiumdb.com/stadiums/eng/vicarage_road |archivedate=9. 6. 2019 |url-status=dead }}</ref> | Kapacitet = 17.477 | Vlasnik kluba = Giampaolo Pozzo | Predsjednik kluba = Scott Duxbury | Menadžer = {{ZD|ITA}} [[Claudio Ranieri]] | Uspjesi = | Evropski kupovi = | Adresa = | Plasman u prethodnoj sezoni = 2. mjesto ([[EFL Championship]]) | Prethodna sezona = [[EFL Championship 2020/2021.|2020/21.]] | Webstranica = [http://www.watfordfc.com/ watfordfc.com] | Trenutna sezona = | uzorak_lr1 = _watford1920h | uzorak_t1 = _watford1920h | uzorak_dr1 = _watford1920h | uzorak_š1 = _adidasred | uzorak_č1 = _3_stripes_red | lijeva ruka1 = 000000 | tijelo1 = 000000 | desna ruka1 = 000000 | šorc1 = 000000 | čarape1 = FAD300 | uzorak_lr2 = _watford1920a | uzorak_t2 = _watford1920a | uzorak_dr2 = _watford1920a | uzorak_š2 = _adidaswhite | uzorak_č12 = _3_stripes_white | lijeva ruka2 = 084B8A | tijelo2 = 084B8A | desna ruka2 = 084B8A | šorc2 = 084B8A | čarape2 = 084B8A | }} '''Watford Football Club''' je profesionalni nogometni klub iz [[Watford]]a, grofovija [[Hertfordshire]] [[Engleska]]. Član je [[Premijer liga Engleske|Premijer lige]]. Poznatiji je pod skraćenim nazivom ''Watford'' ili pod nadimkom ''Hornets''. Osnovan je 1881. godine kao ''Watford Rovers''. Prvi nastup u [[FA kup]]u je imao 1886. godine. Prvobitno je nastupao u [[Southern Football League|Southern League]]. U sezoni 1914/15. pod vodstvom ''Harry Kenta'' osvaja ''Southern League''. U [[The Football League|Football League]] ulazi 1920. godine. U svojoj historiji klub je igrao na više stadiona prije prelaska na [[Vicarage Road]] 1992. godine, na kojem i danas igra domaće utakmice.<ref>{{Cite web |url=http://www.watfordfc.com/page/History/0,,10400~65929,00.html |title=Ground changes |work=archive.org |accessdate=4. 12. 2019 |archive-date=5. 10. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091005031853/http://www.watfordfc.com/page/History/0,,10400~65929,00.html |url-status=bot: unknown }}</ref> Period pod vodstvom ''Grahama Taylora'' bio je veoma uspješan za klub. Od njegovog imenovanja 1977. godine pa do odlaska 1987. godine Watford je iz četvrte divizije ušao u prvu. U sezoni 1982/83. klub je završio na drugom mjestu ''Prve Divizije'', te se tako plasirao u [[UEFA Evropska liga|Kup UEFA]]. 1984. godine je igrao finale [[FA kup]]a protiv [[Everton FC|Evertona]] u kojem je poražen sa 2-0. Klub je u vlasništvu porodice ''Pozzo'', koja je također vlasnik [[italija]]nskog kluba [[Udinese Calcio|Udinese]] i [[Španija|španske]] [[Granada CF|Granade]]. == Historija == Watford je osnovao 1881. godine ''Henry Groverand''. Prvobitno je igrao na amaterskom nivou. Domaće utakmice je igrao na nekoliko lokacija u gradu. Prvo učešće u [[FA kup]]u klub je imao u sezoni 1886/87. A 1889. je osvojio ''County Cup'' po prvi put. 1890. godine klub je postao dio sportskog društva ''West Hertfordshire Sport Club'', te se preselio na ''Cassio Road''. 1893. godine mijenja ime u ''West Hertfordshire''. 1896. godine postaju član ''Southern Football League'', a naredne godine počinje igrati nogomet na profesionalnom nivou. ''West Hertfordshire'' se spojio sa lokalnim rivalom ''Watford St Mary's'' 1908. godine, a novi klub je nazvan ''Watford Football Club''. Nakon ispadanja u ''Southern League Second Division'' 1903. godine, Watford za menadžera imenuje ''Johna Goodalla''. On je sa klubom izborio promociju, a na klupi Watforda se zadržao do 1910. godine. Uprkos finansijskim problemima Watford osvaja ''Southern League'' u sezoni 1914-15. pod vodstvom ''Harry Kenta''. U sezoni 1921/22. Watford nastupa u trećem rangu [[The Football League|Football League]]. Kent na poziciji menadžera ostaje do 1926. godine. Zbog [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] ''Football League'' je bila obustavljena. 1946. godine takmičenje je nastavljeno, a Watford je ponovo igrao u trećoj diviziji. == Uspjesi == *'''[[Football League Championship|Championship]]''' **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 2014/15. *'''[[Football League First Division|Prva divizija]]''' **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 1982/83. *'''[[Football League Second Division|Druga divizija]]''' **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 1981/82. *'''[[Football League Third Division|Treća divizija]]''' **'''[[Datoteka:Cup Winner.png]] (2):''' 1968/69, 1997/98. **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 1978/79. *'''[[Football League Fourth Division|Četvrta divizija]]''' **'''[[Datoteka:Cup Winner.png]] (1):''' 1977/78. *'''[[Southern Football League|Southern League]]''' **'''[[Datoteka:Cup Winner.png]] (1):''' 1914/15. **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 1919/20. *'''[[FA kup]]''' **'''[[Datoteka:Cup Finalist.png]] (1):''' 1983/84. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.watfordfc.com/ Službena stranica] * [http://www.soccerbase.com/teams/team.sd?team_id=2741 Watford] na soccerbase.com * [http://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=52744/profile/index.html Watford] na zvaničnoj stranici UEFA-e {{Premijer liga Engleske}} {{Football League Championship}} [[Kategorija:Nogometni klubovi u Engleskoj]] [[Kategorija:Nogometni klubovi osnovani 1881.]] [[Kategorija:Watford FC]] hxd4r4u61zk5b7hzlsveskgb6jvol5g Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović I 0 365227 3426270 3383034 2022-07-31T01:51:05Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Četrnaesta [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[12. mart]]a [[2013]], a za predsjednicu je izabrana [[Željka Cvijanović]]. Vladu je izabrao osmi saziv [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]].<ref name="NV">{{cite web |url=http://www.novosti.rs/vesti/planeta.300.html:423891-RS-Sest-novih-ministara-u-vladi |title= Republika Srpska dobila novu Vladu |author= |authorlink= |coauthors= |date=12. 3. 2013|format= |work= |publisher= |pages= |language=sr |archiveurl= |archivedate= |quote= |accessdate=13. 3. 2013}}</ref> == Sastav == {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Aktuelni sastav Vlada Republike Srpske |- ! Ministarstvo ! Ime ! Stranka |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Željka Cvijanović]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- !align=center colspan=3|Ministarstva |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] | [[Zoran Tegeltija]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutarnjih poslova]] | [[Radislav Jovičić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] | [[Gorana Zlatković]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |- | [[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] | [[Lejla Rešić]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju Republike Srpske|Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju]] | [[Igor Vidović]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] | [[Petar Đokić]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |- | [[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] | [[Maida Ibrišagić Hrstić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske|Ministarstvo prometa i veza]] | [[Nedeljko Čubrilović (političar)|Nedeljko Čubrilović]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] | [[Stevo Mirjanić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] | [[Srebrenka Golić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] | [[Goran Mutabdžija]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske|Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica]] | [[Davor Čordaš]] | [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |- | [[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] | [[Slobodan Stanić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo znanosti i tehnologije Republike Srpske|Ministarstvo znanosti i tehnologije]] | [[Jasmin Komić]] | Nestranačka osobnost |- | [[Ministarstvo obitelji, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo obitelji, omladine i sporta]] | [[Nada Tešanović]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva]] | [[Željko Kovačević]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |} == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Aleksandra Džombića|13. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Aleksandar Džombić)</small> |gl_članak_funkcija = 14. vlada Republike Srpske<br><small>(Željka Cvijanović - I mandat)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović II|15. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Željka Cvijanović - II mandat)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|2013]] [[Kategorija:Vlade osnovane 2013.]] egs8eo7xch9fgmzsytszkcgzppgf74z Vlada Republike Srpske Aleksandra Džombića 0 365229 3426265 3383029 2022-07-31T01:50:53Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Trinaesta po redu [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[29. decembar|29. decembara]] [[2010]], a za [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednika]] je izabran [[Aleksandar Džombić]]. Vladu je izabrao osmi saziv [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]].<ref name="NV">{{cite web |url=http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=33452 |title=Republika Srpska dobila novu Vladu |author= |authorlink= |coauthors= |date=29. 12. 2010 |format= |work= |publisher= |pages= |language=sr |archiveurl= |archivedate= |quote= |accessdate=7. 6. 2012 }}</ref> Vlada je podnijela ostavku 27. februara 2013. godine. == Sastav == {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Vlada Republike Srpske 2010-13 |- ! Ministarstvo ! Ime ! Stranka |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Aleksandar Džombić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- !align=center colspan=3|Ministarstva |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] | [[Zoran Tegeltija]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutarnjih poslova]] | [[Stanislav Čađo]] | [[SNSD]] |- | rowspan = 2|[[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] | [[Džerard Selman]] <small>(29. decembra 2010.-5. juna 2012.)</small> | [[SNSD]] |- | [[Gorana Zlatković]] <small> (od 6. juna 2012.)</small> <ref name= "GZ">[http://www.rtrs.tv/vijesti/vijest.php? Gorana Zlatković vrši dužnost ministra pravde]</ref> | [[Socijalistička partija (Republika Srpska)|SP RS]] |- | [[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] | [[Lejla Rešić]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju Republike Srpske|Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju]] | [[Željka Cvijanović]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo rada i boračko invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] | [[Petar Đokić]] | [[Socijalistička partija (Republika Srpska)|SP RS]] |- | Rowspan = 2|[[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] | [[Gorana Zlatković]] <small>(do 5. juna 2012.)</small> | [[SNSD]] |- | [[Bakir Ajanović]] <small>(od 6. juna 2012.)</small> | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske|Ministarstvo prometa i veza]] | [[Nedeljko Čubrilović (političar)|Nedeljko Čubrilović]] | [[DNS]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] | [[Miroslav Milovanović]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] | [[Srebrenka Golić]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] | [[Anton Kasipović]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske|Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica]] | [[Davor Čordaš]] | [[HDZ BiH]] |- | [[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] | [[Ranko Škrbić]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo znanosti i tehnologije Republike Srpske|Ministarstvo znanosti i tehnologije]] | [[Jasmin Komić]] | Nestranačka osobnost |- | [[Ministarstvo obitelji, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo obitelji, omladine i sporta]] | [[Nada Tešanović]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva]] | [[Željko Kovačević]] | [[SNSD]] |} == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Milorada Dodika III|12. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Milorad Dodik - III mandat)</small> |gl_članak_funkcija = 13. vlada Republike Srpske<br><small>(Aleksandar Džombić)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović|14. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Željka Cvijanović - I mandat)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|2010]] [[Kategorija:Vlade osnovane 2010.]] cr6jh2ve0bfmra3jl9oic4aqyhl7fw4 Spisak guvernera Kalifornije 0 368754 3426112 3422909 2022-07-30T13:45:05Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Gavin Newsom official photo (cropped 2).jpg|desno|thumb|170px|[[Gavin Newsom]], 40. guverner Kalifornije.]] '''Guverner američke savezne države [[Kalifornija]]''' je najviši izvršni organ vlade države Kalifornije, čije su odgovornosti, između ostalih, sačinjavanje godišnjeg izvještanja "stanja nacije" prema Zakonodavnoj skupštini Kalifornije, podnošenje prijedloga za [[budžet]] te provođenje državnih zakona. Guverner je također i vrhovni zapovjednik vojnih snaga savezne države. U njenoj historiji, Kalifornija je imala 39 guvernera, od kojih su mnogi bili istaknuti pojedinci iz oblasti nevezanih za politiku. [[Leland Stanford]] je osnovao [[Univerzitet Stanford]] 1891. godine, [[Earl Warren]], kasnije predsjednik Vrhovnog suda SAD, osvojio je izbore sa nominacijama iz tri najveće stranke i jedina je osoba koja je ikada učestvovala na izborima za guvernera Kalifornije bez protivkandidata. [[Ronald Reagan]], koji je bio predsjednik ceha filmskih glumaca a kasnije i [[Predsjednik Sjedinjenih Američkih Država|Predsjednik SAD]], te [[Arnold Schwarzenegger]], bili su glumci prije guvernerske pozicije. [[Gray Davis]] je bio prvi guverner Kalifornije i drugi guverner u historiji SAD koji je opozvan od strane glasača. Najkraći mandat na mjestu guvernera imao je [[Milton Latham]] koji je bio guverner samo pet dana prije nego što je izabran na upražnjeno mjesto u Senatu SAD. Najduži mandat imao je Edmund Gerald "Jerry" Brown, Jr. koji je prethodno služio kao guverner u periodu 1975. do 1983. te je ponovno izabran za guvernera 2011. godine. On je sin bivšeg guvernera Edmunda Geralda "Pat" Browna, Sr. koji je na istom mjestu bio od 1959. do 1967. godine. == Guverneri == Legenda: {{legenda|#3333FF|[[Demokratska stranka (SAD)|Demokrata]]|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#FF3333|[[Republikanska stranka (SAD)|Republikanac]]|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#CC66FF|Američka stranka ''Know nothing''|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#CCFF99|[[Progresivna stranka (SAD)|Progresivna stranka]]|border=1px solid #aaaaaa}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" !#{{Napomena|Pošto je Jerry Brown zvanično 39. guverner, ponavljajući guverneri su zvanično dobili redni broj za svaki pojedinačni mandat.<ref>{{cite web | url=http://gov.ca.gov/news.php?id=16865 | title=Inauguration of Governor Jerry Brown | izdavač=Office of Governor Jerry Brown | access-date=3. 1. 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110107072912/http://gov.ca.gov/news.php?id=16865 | archive-date=7. 1. 2011 | url-status=dead }}</ref>}} !colspan="2"|Guverner !Početak mandata !Kraj mandata !Stranka !colspan="2"|Zamjenik<br>guvernera <ref>Zamjenici guvernera su članovi iste stranke kao i guverner, osim tamo gdje je izričito naglašeno.</ref> !Mandati {{Napomena|Djelimični mandati kod nekih guvenera nisu apsolutno doslovno izračunati; nego su prikazani tako da pokažu jedan mandat tokom kojeg se promijenilo više guvenera, zbog ostavki, smrti i slično.}} |- |1 |bgcolor=#3333FF|&nbsp; |[[Peter Hardeman Burnett]] |20. decembar 1849. |9. januar 1851. |[[Demokratska stranka (SAD)|Demokratska]] |bgcolor=#3333FF|&nbsp; |[[John McDougall (političar)|John McDougall]] |{{frac|1|2}}{{Napomena|Civilna vlast je formirana krajem 1849. godine prije zvaničnog proglašenja savezne države, a funkcionirala je kao državna vlada 10 mjeseci prije nešto što je zvanično proglašena savezna država.<ref>{{cite web | url=http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=ccc9224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | title=California Governor Peter Hardeman Burnett | izdavač=National Governors Association | access-date=2. 3. 2010 | archive-date=2. 3. 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100302210643/http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=ccc9224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | url-status=bot: unknown }}</ref>}}{{Napomena|Dao ostavku navodeći privatne razloge, navodno je bio nezadovoljan zakonodavnim organom i želio je više vremena da vodi vlastiti posao.<ref>{{cite book |title=Volunteer Forty-niners: Tennesseans and the California Gold Rush |last=Durham |first=Walter T. |year=1997 |publisher=Vanderbilt University Press |isbn=0-8265-1298-4 |pages=str. 193 |url=http://books.google.com/?id=vywAImZdyaMC |access-date=4. 8. 2010 }}</ref>}} |- |2 |bgcolor=#3333FF| |[[John McDougall (političar)|John McDougall]] |9. januar 1851. |8. januar 1852. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[David C. Broderick]]<ref name="actinglt">Kao predsjednik senata, bio je i vršilac dužnosti zamjenika guvernera.</ref> |{{frac|1|2}}<ref name="ltfilled">Kao zamjenik guvernera, dovršio je nedovršeni mandat.</ref> |- |3 |bgcolor=#3333FF| |[[John Bigler]] |8. januar 1852. |9. januar 1856. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Samuel Purdy]] |2 |- |4 |bgcolor=#CC66FF| |[[J. Neely Johnson]] |9. januar 1856. |8. januar 1858. |[[Know Nothing|Američka]] |bgcolor=#CC66FF| |[[Robert M. Anderson]] |1 |- |5 |bgcolor=#3333FF| |[[John B. Weller]] |8. januar 1858. |9. januar 1860. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[John Walkup]] |1 |- |6 |bgcolor=#3333FF| |[[Milton Latham]] |9. januar 1860. |14. januar 1860. |[[Lecompton ustav|Lecompton]] Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[John G. Downey]] |{{frac|1|2}}<ref name="res-senate" /> |- |rowspan="2"|7 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[John G. Downey]] |rowspan="2"|14. januar 1860. |rowspan="2"|10. januar 1862. |rowspan="2"|Lecompton Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Isaac N. Quinn]]<ref name="actinglt" /> |rowspan="2"|{{frac|1|2}}<ref name="ltfilled" /> |- |bgcolor=#3333FF| |[[Pablo de la Guerra]]<ref name="preslt">Izabran kao predsjednik senata, te je stoga postao novi vršilac dužnosti zamjenika guvernera.</ref> |- |8 |bgcolor=#FF3333| |[[Leland Stanford]] |10. januar 1862. |10. decembar 1863. |[[Republikanska stranka (SAD)|Republikanska]] |bgcolor=#FF3333| |[[John F. Chellis]] |1 |- |9 |bgcolor=#FF3333| |[[Frederick Low]] |10. decembar 1863. |5. decembar 1867. |Unionistička Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Tim N. Machin]] |1<ref>Low je bio prvi guverner izabran po odredbama ustavnog amandmana iz 1862. kojim je mandat guvernera produžen sa dvije na četiri godine.</ref> |- |10 |bgcolor=#3333FF| |[[Henry Huntly Haight]] |5. decembar 1867. |8. decembar 1871. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[William Holden (političar)|William Holden]] |1 |- |11 |bgcolor=#FF3333| |[[Newton Booth]] |8. decembar 1871. |27. februar 1875. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Romualdo Pacheco]] |{{frac|1|2}}<ref name="res-senate">Dao ostavku da bi stupio na mjesto u Senatu SAD.</ref> |- |12 |bgcolor=#FF3333| |[[Romualdo Pacheco]] |27. februar 1875. |9. decembar 1875. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[William Irwin (političar)|William Irwin]]<ref name="actinglt" /><ref name="ltgov-dem">Predstavljao je [[Demokratska stranka (SAD)|Demokratsku stranku]].</ref> |{{frac|1|2}}<ref name="ltfilled" /> |- |13 |bgcolor=#3333FF| |[[William Irwin (političar)|William Irwin]] |9. decembar 1875. |8. januar 1880. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[James A. Johnson (političar)|James A. Johnson]] |1 |- |14 |bgcolor=#FF3333| |[[George Clement Perkins]] |8. januar 1880. |10. januar 1883. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[John Mansfield]] |1 |- |15 |bgcolor=#3333FF| |[[George Stoneman]] |10. januar 1883. |8. januar 1887. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[John Daggett]] |1 |- |16 |bgcolor=#3333FF| |[[Washington Bartlett]] |8. januar 1887. |12. septembar 1887. |Demokratska |bgcolor=#FF3333| |[[Robert Waterman (guverner)|Robert Waterman]]<ref name="ltgov-rep">Predstavljao je [[Republikanska stranka (SAD)|Republikansku stranku]].</ref> |{{frac|1|2}}<ref name="died">Umro na dužnosti.</ref> |- |17 |bgcolor=#FF3333| |[[Robert Waterman (guverner)|Robert Waterman]] |12. septembar 1887. |8. januar 1891. |Republikanska |bgcolor=#3333FF| |[[Stephen M. White]]<ref name="ltgov-dem" /><ref>Kao vršilac dužnosti predsjednika državnog senata, bio je vršilac dužnosti zamjenika guvernera.</ref> |{{frac|1|2}}<ref name="ltfilled" /> |- |18 |bgcolor=#FF3333| |[[Henry Markham]] |8. januar 1891. |11. januar 1895. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[John B. Reddick]] |1 |- |rowspan="2"|19 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[James Budd]] |rowspan="2"|11. januar 1895. |rowspan="2"|4. januar 1899. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#FF3333| |[[Spencer G. Millard]]<ref name="ltgov-rep" /><ref name="died" /> |rowspan="2"|1 |- |bgcolor=#3333FF| |[[William T. Jeter]]<ref name="lt-appointed">Postavljen od strane guvernera zbog upražnjenog mjesta zamjenika guvernera.</ref> |- |20 |bgcolor=#FF3333| |[[Henry Gage]] |4. januar 1899. |6. januar 1903. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Jacob H. Neff]] |1 |- |21 |bgcolor=#FF3333| |[[George Pardee]] |6. januar 1903. |9. januar 1907. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Alden Anderson]] |1 |- |22 |bgcolor=#FF3333| |[[James Gillett]] |9. januar 1907. |3. januar 1911. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Warren R. Porter]] |1 |- |rowspan=3|23 |bgcolor=#FF3333| |rowspan=3|[[Hiram Johnson]] |rowspan=3|3. januar 1911. |rowspan=3|15. mart 1917. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[A. J. Wallace (političar)|A. J. Wallace]] |rowspan=3|{{frac|1|1|2}}<ref name="res-senate" />{{Napomena|Johnson je u svom prvom mandatu izabran kao kandidat Republikanaca, a u drugom kao kandidat [[Progresivna stranka (SAD)|Progresivne stranke]].<ref>{{cite web | url=http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=2af9224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | title=California Governor Hiram Warren Johnson | izdavač=National Governors Association | access-date=2. 3. 2010 | archive-date=2. 3. 2010 | archive-url=https://web.archive.org/web/20100302211515/http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=2af9224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | url-status=bot: unknown }}</ref>}} |- |rowspan="2" bgcolor=#CCFF99| |rowspan="2"|[[Progresivna stranka (SAD)|Progresivna]] |bgcolor=#CCFF99| |[[John Morton Eshleman|John M. Eshleman]]<ref name="died" /> |- |bgcolor=#FF3333| |[[William Stephens]]<ref name="ltgov-rep" /><ref name="lt-appointed" /> |- |rowspan="2"|24 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[William Stephens]] |rowspan="2"|15. mart 1917. |rowspan="2"|9. januar 1923. |rowspan="2"|Republikanska |colspan="2"|''upražnjeno'' |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref name="lt-elected">Kao zamjenik guvernera, dovršio je nedovršeni mandat, da bi kasnije bio izabran u vlastiti mandat.</ref> |- |bgcolor=#FF3333| |[[C. C. Young|Clement C. Young]] |- |25 |bgcolor=#FF3333| |[[Friend Richardson]] |9. januar 1923. |4. januar 1927. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[C. C. Young|Clement C. Young]] |1 |- |rowspan="2"|26 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[C. C. Young|Clement C. Young]] |rowspan="2"|4. januar 1927. |rowspan="2"|6. january 1931. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Buron Fitts]]{{Napomena|Dao ostavku da bi postao okružni pravobranilac za [[Okrug Los Angeles (California)|okrug Los Angeles]]<ref>{{cite news |title=Fitts Submits His Resignation |url=http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/368288882.html?dids=368288882:368288882&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&date=Sep+29%2C+1928&author=&pub=Los+Angeles+Times&desc=FITTS+SUBMITS+HIS+RESIGNATION&pqatl=google |work=Los Angeles Times |date=29. 9. 1928 |access-date=15. 10. 2008 |archive-date=17. 4. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120417115740/http://pqasb.pqarchiver.com/latimes/access/368288882.html?dids=368288882:368288882&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&date=Sep+29%2C+1928&author=&pub=Los+Angeles+Times&desc=FITTS+SUBMITS+HIS+RESIGNATION&pqatl=google |url-status=dead }}</ref>}} |rowspan="2"|1 |- |bgcolor=#FF3333| |[[H. L. Carnahan]]<ref name="lt-appointed" /> |- |27 |bgcolor=#FF3333| |[[James Rolph|James Rolph Jr.]] |6. january 1931. |2. juni 1934. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Frank Merriam]] |{{frac|1|2}}<ref name="died" /> |- |rowspan="2"|28 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Frank Merriam]] |rowspan="2"|2. juni 1934. |rowspan="2"|2. januar 1939. |rowspan="2"|Republikanska |colspan="2"|''upražnjeno'' |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref name="lt-elected" /> |- |bgcolor=#FF3333| |[[George J. Hatfield]] |- |29 |bgcolor=#3333FF| |[[Culbert Olson]] |2. januar 1939. |4. januar 1943. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Ellis E. Patterson]] |1 |- |rowspan="2"|30 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Earl Warren]] |rowspan="2"|4. januar 1943. |rowspan="2"|5. oktobar 1953. |rowspan="2"|Republikanska<ref>Warren je bio kandidat Republikanaca u prvom mandatu, a u drugom mandatu je nominiran kao kandidat ispred tri stranke: Republikanske, Demokratske i Progresivne.</ref> |bgcolor=#FF3333| |[[Frederick F. Houser]] |rowspan="2"|{{frac|2|1|2}}<ref>Dao ostavku da bi postao Predsjednik Vrhovnog suda SAD.</ref> |- |bgcolor=#FF3333| |[[Goodwin Knight|Goodwin Jess Knight]] |- |31 |bgcolor=#FF3333| |[[Goodwin Knight|Goodwin Jess Knight]] |5. oktobar 1953. |5. januar 1959. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Harold J. Powers]]<ref>Kao vršilac dužnosti predsjednika državnog senata, dovršio je nedovršeni mandat.</ref> |{{frac|1|1|2}}<ref name="lt-elected" /> |- |32 |bgcolor=#3333FF| |[[Pat Brown]] |5. januar 1959. |2. januar 1967. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Glenn M. Anderson]] |2 |- |rowspan="3"|33 |rowspan="3" bgcolor=#FF3333| |rowspan="3"|[[Ronald Reagan]] |rowspan="3"|2. januar 1967. |rowspan="3"|6. januar 1975. |rowspan="3"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Robert Finch (političar)|Robert Finch]]<ref>Dao ostavku da bi postao Ministar zdravstva i obrazovanja SAD.</ref> |rowspan="3"|2 |- |bgcolor=#FF3333| |[[Edwin Reinecke]]<ref name="lt-appointed" />{{Napomena|Dao ostavku nakon što je optužen za lažno svjedočenje.<ref>{{cite news |first=Timothy S. |last=Robinson, Jr. |title=Reinecke Quits, Gets Suspended Sentence |url=http://pqasb.pqarchiver.com/washingtonpost_historical/access/119882491.html?dids=119882491:119882491&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=OCT+03%2C+1974&author=By+Timothy+S.+Robinson+Jr.+Washington+Post+Staff+Writer&pub=The+Washington+Post&desc=Reinecke+Quits%2C+Gets+Suspended+Sentence&pqatl=google |work=The Washington Post |date=3. 10. 1974 |access-date=18. 10. 2008 |archive-date=17. 4. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120417094924/http://pqasb.pqarchiver.com/washingtonpost_historical/access/119882491.html?dids=119882491:119882491&FMT=ABS&FMTS=ABS:FT&date=OCT+03%2C+1974&author=By+Timothy+S.+Robinson+Jr.+Washington+Post+Staff+Writer&pub=The+Washington+Post&desc=Reinecke+Quits%2C+Gets+Suspended+Sentence&pqatl=google |url-status=dead }}</ref>}} |- |bgcolor=#FF3333| |[[John L. Harmer]]<ref name="lt-appointed" /> |- |rowspan="2"|34 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[Jerry Brown]] |rowspan="2"|6. januar 1975. |rowspan="2"|3. januar 1983. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Mervyn M. Dymally]] |rowspan="2"|2 |- |bgcolor=#FF3333| |[[Michael Curb]]<ref name="ltgov-rep" /> |- |35 |bgcolor=#FF3333| |[[George Deukmejian]] |3. januar 1983. |7. januar 1991. |Republikanska |bgcolor=#3333FF| |[[Leo T. McCarthy]]<ref name="ltgov-dem" /> |2 |- |rowspan="2"|36 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Pete Wilson]] |rowspan="2"|7. januar 1991. |rowspan="2"|4. januar 1999. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#3333FF| |[[Leo T. McCarthy]]<ref name="ltgov-dem" /> |rowspan="2"|2 |- |bgcolor=#3333FF| |[[Gray Davis]]<ref name="ltgov-dem" /> |- |37 |bgcolor=#3333FF| |[[Gray Davis]] |4. januar 1999. |17. novembar 2003. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Cruz Bustamante]] |{{frac|1|1|2}}{{Napomena|Na izborima za opoziv 2003., glasači su opozvali Gray Davisa i izabrali Arnolda Schwarzeneggera na njegovo mjesto.<ref name="recall">{{cite web | url=http://vote2003.sos.ca.gov/Returns/summary.html | title=Statewide Special Election | izdavač=California Secretary of State | access-date=15. 10. 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081012031100/http://vote2003.sos.ca.gov/Returns/summary.html | archive-date=12. 10. 2008 | url-status=dead }}</ref>}} |- |rowspan="3"|38 |rowspan="3" bgcolor=#FF3333| |rowspan="3"|[[Arnold Schwarzenegger]] |rowspan="3"|17. novembar 2003. |rowspan="3"|3. januar 2011. |rowspan="3"|Republikanska |bgcolor=#3333FF| |[[Cruz Bustamante]]<ref name="ltgov-dem" /> |rowspan="3"|{{frac|1|1|2}}<ref name="recall" /><ref>Izabran na posebnim izborima a poslije toga izabran na puni mandat.</ref> |- |bgcolor=#3333FF| |[[John Garamendi]]<ref name="ltgov-dem" /> |- |bgcolor=#FF3333| |[[Abel Maldonado]] |- |rowspan="2"|39 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[Jerry Brown]] |rowspan="2"|3. januar 2011. |rowspan="2"|7. januar 2019. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#FF3333| |[[Abel Maldonado]]{{Napomena|Gavin Newsom je prolongirao zakletvu na mjesto zamjenika guvernera do 10. januara 2011. da bi ostao na mjestu gradonačelnika San Franciska. Abel Maldonado ostao je zamjenik guvernera.<ref name="newsom">{{cite web|url=http://www.sacbee.com/2011/01/05/3299615/the-buzz-with-newsom-in-the-wings.html|title=The Buzz: With Newsom in the wings, Maldonado's still at work|last=Van Oot|first=Torey|work=The Sacramento Bee|access-date=9. 1. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110715223555/http://www.sacbee.com/2011/01/05/3299615/the-buzz-with-newsom-in-the-wings.html|archive-date=15. 7. 2011|url-status=dead}}</ref>}} |rowspan="2"|1 |- |bgcolor=#3333FF| |[[Gavin Newsom]]<ref name="newsom" /> |- |40 |bgcolor=#3333FF| |[[Gavin Newsom]] |7. januar 2019. | – |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Eleni Kounalakis]] |1{{Napomena|Prvi mandat Gavina Newsoma ističe 2. januara 2023.}} |} == Napomene == {{Napomene|colwidth=40em}} == Reference == {{refspisak|2}} {{Commonscat|Governors of California}} [[Kategorija:Spiskovi saveznih guvernera u Sjedinjenim Američkim Državama|Kalifornija]] [[Kategorija:Kalifornija]] colc6vevluo78di4v2iq5b22uqzpoaw 50 najboljih igrača u historiji NBA 0 369694 3426335 3422845 2022-07-31T11:16:29Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''50 najvećih igrača u historiji NBA-lige''' ('''''50 Greatest Players in National Basketball Association History''''') izabrano je 1996. Ovaj spisak predstavlja 50 najvećih i najutjecajnijih igrača u prvih 50 godina [[NBA]]-lige. Glavna obilježja ovih igrača jesu njihova sposobnost vođenja ekipe i igrački doprinos kojim su obogatili NBA-ligu. U isto vrijeme izabrano je i 10 najboljih trenera i 10 najboljih ekipa. Spisak je u oktobru 1996. u [[New York City|New Yorku]] objavio povjerenik NBA-lige [[David Stern]]. U vrijeme objave samo 10 igrača bilo je aktivno; posljedni aktivni igrač s ovog spiska bio je [[Shaquille O'Neal]], koji se povukao na kraju sezone [[NBA 2010/2011.|2010/11.]] == Izabrani igrači == === Proces odabiranja === Ovo glasanje provodili su skoro svi učesnici NBA-lige, od novinara i bivših igrača do generalnih menadžera i trenera. {| class="wikitable" |- |style="width:3em"|''Italik'' |colspan=5|Igrači koji su u to vrijeme bili aktivni |- |style="background-color:#CFECEC; width:3em"| |colspan=5|Igrači koji su još aktivni u [[NBA]] |- |style="background-color:#FFFF99; width:3em"| |colspan=5|Igrači koji su izabrani u [[Košarkaška Kuća slavnih|Kuću slavnih]] |- |G||[[Bek (košarka)|Bek]]||F||[[Krilo (košarka)|Krilo]]||C||[[Centar (košarka)|Centar]] |} {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%; width:100%" !width="13%"|Ime !width="29%" class=unsortable|Ekipe !width="3%"|Pozicija !width="4%"|Poeni !width="4%"|[[Skok (košarka)|Skokovi]] !width="4%"|[[Asistencija (košarka)|Asistencije]] !width="17%"|Osvojene titule prvaka !width="24%" class=unsortable|Osvojene nagrade za [[Najkorisniji igrač sezone (NBA)|najkorisnijeg igrača sezone]] |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Kareem|Abdul-Jabbar}} (Lew Ferdinand Alcindor) |[[Milwaukee Bucks]] <small>(1969–1975)</small><br/>[[Los Angeles Lakers]] <small>(1975–1989)</small> |C |38.387 |17.440 |5.660 |6 <small>(1971, 1980, 1982, 1985, 1987, 1988)</small> |6 <small>(1971, 1972, 1974, 1976, 1977, 1980)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Nate|Archibald}} |[[Sacramento Kings|Cincinnati Royals / Kansas City Kings]] <small>(1970–1976)</small><br/>[[Brooklyn Nets|New York Nets]] <small>(1976–1977)</small><br/>[[Boston Celtics]] <small>(1978–1983)</small><br/>[[Milwaukee Bucks]] <small>(1983–1984)</small> |G |16.481 |6.476 |2.046 |1 <small>(1981)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Paul|Arizin}} |[[Golden State Warriors|Philadelphia Warriors]] <small>(1950–1962)</small> |F/G |16.266 |6.129 |1.665 |1 <small>(1956)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Charles|Barkley}}'' |[[Philadelphia 76ers]] <small>(1984.–1992.)</small><br/>[[Phoenix Suns]] <small>(1992.-1996.)</small><br/>[[Houston Rockets]] <small>(1996.–2000.)</small> |F |23.757 |12.546 |4.215 |align="center"|– |1 <small>(1993)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Rick|Barry}} |[[Golden State Warriors|San Francisco Warriors]] <small>(1965–1967)</small><br/>[[Brooklyn Nets|New York Nets]] <small>(1970–1972)</small><br/>[[Golden State Warriors]] <small>(1972–1978)</small><br>[[Houston Rockets]] <small>(1978–1980)</small> |F |25.729 |6.863 |4.952 |1 <small>(1975)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Elgin|Baylor}} |[[Los Angeles Lakers|Minneapolis / Los Angeles Lakers]] <small>(1958–1971)</small> |F |23.149 |11.463 |3.650 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Dave|Bing}} |[[Detroit Pistons]] <small>(1966–1975)</small><br>[[Washington Wizards|Washington Bullets]] <small>(1975–1977)</small><br>[[Boston Celtics]] <small>(1977–1978)</small> |G |18.327 |3.420 |5.397 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Larry|Bird}} |[[Boston Celtics]] <small>(1979–1992)</small> |F |21.791 |5.695 |1.556 |3 <small>(1981, 1984, 1986)</small> |3 <small>(1984–1986)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Wilt|Chamberlain}} |[[Golden State Warriors|Philadelphia / San Francisco Warriors]] <small>(1959–1965)</small><br>[[Philadelphia 76ers]] <small>(1965–1968)</small><br>[[Los Angeles Lakers]] <small>(1968–1973)</small> |C |31.419 |23.924 |4.643 |2 <small>(1967, 1972)</small> |4 <small>(1960, 1966–1968)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Bob|Cousy}} |[[Boston Celtics]] <small>(1950–1963)</small><br>[[Sacramento Kings|Cincinnati Royals]] <small>(1969–1970)</small> |G |16.960 |4.786 |6.955 |6 <small>(1957, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963)</small> |1 <small>(1957)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Dave|Cowens}} |[[Boston Celtics]] <small>(1970–1980)</small><br>[[Milwaukee Bucks]] <small>(1982–1983)</small> |C/F |13.516 |10.444 |2.910 |2 <small> (1974, 1976) |1 <small>(1973)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Billy|Cunningham}} |[[Philadelphia 76ers]] <small>(1965–1976)</small> |F/C |13.626 |6.638 |2.625 |2 <small>(1967, 1983)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Dave|DeBusschere}} |[[Detroit Pistons]] <small>(1962–1969)</small><br>[[New York Knicks]] <small>(1969–1974)</small> |F/G |14.053 |9.618 |2.497 |2 <small>(1970, 1973)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Clyde|Drexler}}'' |[[Portland Trail Blazers]] <small>([1983–1995)</small><br>[[Houston Rockets]] <small>(1995–1998)</small> |G/F |22.195 |6.125 |2.207 |1 <small>(1995)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Julius|Erving}} |[[Brooklyn Nets|New York Nets]] <small>(1973–1976)</small><br>[[Philadelphia 76ers]] <small>(1976–1987)</small> |F/G |30.026 |2.272 |10.525 |1 <small>(1983)</small> |1 <small>(1981)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Patrick|Ewing}}'' |[[New York Knicks]] <small>(1985–2000)</small><br>[[Seattle SuperSonics]] <small>(2000–2001)</small><br>[[Orlando Magic]] <small>(2001–2002)</small> |C |24.815 |11.607 |2.215 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Walt|Frazier}} |[[New York Knicks]] <small>(1967–1977)</small><br>[[Cleveland Cavaliers]] <small>(1977–1980)</small> |G |15.581 |4.830 |5.040 |2 <small>(1970, 1973)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|George|Gervin}} |[[San Antonio Spurs]] <small>(1974–1985)</small><br>[[Chicago Bulls]] <small>(1985–1986)</small> |G/F |26.595 |5.602 |2.798 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Hal|Greer}} |[[Philadelphia 76ers|Syracuse Nationals]] / [[Philadelphia 76ers]] <small>(1958–1973)</small> |G/F |21.586 |5.665 |4.540 |1 <small>(1967)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|John|Havlicek}} |[[Boston Celtics]] <small>(1962–1978)</small> |F/G |26.395 |8.007 |6.114 |8 <small>(1963, 1964, 1965, 1966, 1968, 1969, 1974, 1976)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Elvin|Hayes}} |[[Houston Rockets|San Diego / Houston Rockets]] <small>(1968–1972, 1982–1984)</small><br>[[Washington Wizards|Baltimore / Capital / Washington Bullets]] <small>(1972–1981)</small> |F/C |27.313 |16.279 |2.398 |1 <small>(1978)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Magic|Johnson}} |[[Los Angeles Lakers]] <small>(1979–1991, 1996)</small> |G |17.707 |6.559 |10.141 |5 <small>(1980, 1982, 1985, 1987, 1988)</small> |3 <small>(1987, 1989, 1990)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Sam|Jones}} |[[Boston Celtics]] <small>(1957–1969)</small> |G/F |15.411 |4.305 |2.209 |10 <small>(1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1968, 1969)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Michael|Jordan}}'' |[[Chicago Bulls]] <small>(1984–1993, 1995–1998)</small><br>[[Washington Wizards]] <small>(2001–2003)</small> |G/F |32.292 |6.672 |5.633 |6 <small>([[NBA finale 1991.|1991]], [[NBA finale 1992.|1992]], [[NBA finale 1993.|1993]], [[NBA finale 1996.|1996]], [[NBA finale 1997.|1997]], [[NBA finale 1998.|1998]])</small> |5 <small>(1988, 1991–1992, 1996, 1998)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Jerry|Lucas}} |[[Sacramento Kings|Cincinnati Royals]] <small>(1963–1969)</small><br/>[[Golden State Warriors|San Francisco Warriors]] <small>(1970–1971)</small><br>[[New York Knicks]] <small>(1971–1974)</small> |F/C |14.053 |12.942 |2.732 |1 <small>(1973.)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Karl|Malone}}'' |[[Utah Jazz]] <small>(1985–2003)</small><br>[[Los Angeles Lakers]] <small>(2003–2004)</small> |F |36.928 |14.968 |5.238 |align="center"|– |2 <small>(1997, 1999)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Moses|Malone}} |[[Los Angeles Clippers|Buffalo Braves]] <small>(1976)</small><br>[[Houston Rockets]] <small>(1976–1982)</small><br>[[Philadelphia 76ers]] <small>(1982–1986, 1993–1994)</small><br>[[Washington Wizards|Washington Bullets]] <small>(1986–1988)</small><br>[[Atlanta Hawks]] <small>(1988–1991)</small><br>[[Milwaukee Bucks]] <small>(1991–1993)</small><br>[[San Antonio Spurs]] <small>(1994–1995)</small> |C/F |27.409 |16.212 |1.796 |1 <small>(1983)</small> |3 <small>(1979, 1982, 1983)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Pete|Maravich}} |[[Atlanta Hawks]] <small>(1970–1974)</small><br>[[Utah Jazz|New Orleans / Utah Jazz]] <small>(1974–1979)</small><br>[[Boston Celtics]] <small>(1979–1980)</small> |G |15.948 |2.747 |3.563 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Kevin|McHale}} |[[Boston Celtics]] <small>(1980–1993)</small> |F/C |17.335 |7.122 |1.670 |3 <small>(1981, 1984, 1986)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|George|Mikan}} |[[Los Angeles Lakers|Minneapolis Lakers]] <small>(1947–1956) |C |10.156 |4.167 |1.245 |5 <small>(1949, 1950, 1952, 1953, 1954)</small> | |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Earl|Monroe}} |[[Washington Wizards|Baltimore Bullets]] <small>(1967–1971)</small><br>[[New York Knicks]] <small>(1971–1980)</small> |G |17.454 |2.796 |3.594 |1 <small>(1973)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFFFF"|''{{sortname|Shaquille|O'Neal}}'' |[[Orlando Magic]] <small>(1992–1996)</small><br>[[Los Angeles Lakers]] <small>(1996–2004)</small><br>[[Miami Heat]] <small>(2004–2008)</small><br>[[Phoenix Suns]] <small>(2008–2009)</small><br>[[Cleveland Cavaliers]] <small>(2009–2010)</small><br>[[Boston Celtics]]<small>(2010–2011)</small> |C |27.619 |12.566 |2.920 |4 <small>([[NBA finale 2000.|2000]], [[NBA finale 2001.|2001]], [[NBA finale 2002.|2002]], [[NBA finale 2006.|2006]])</small> |1 <small>(2000)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Hakeem|Olajuwon}}'' |[[Houston Rockets]] <small>(1984–2001)</small><br>[[Toronto Raptors]] <small>(2001–2002)</small> |C |26.946 |13.747 |3.058 |2 <small>([[NBA finale 1994.|1994]], [[NBA finale 1995.|1995]])</small> |1 <small>(1994)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Robert|Parish}}'' |[[Golden State Warriors]] <small>(1976–1980)</small><br>[[Boston Celtics]] <small>(1980–1994)</small><br>[[New Orleans Hornets|Charlotte Hornets]] <small>(1994–1996)</small><br>[[Chicago Bulls]] <small>(1996–1997)</small> |C |23.334 |14.715 |2.180 |4 <small>(1981, 1984, 1986, [[NBA finale 1997.|1997]])</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Bob|Pettit}} |[[Atlanta Hawks|Milwaukee / St. Louis Hawks]] <small>(1954–1965)</small> |F/C |20.880 |12.849 |2.369 |1 <small>(1958)</small> |2<small>(1956, 1959)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|Scottie|Pippen}}'' |[[Chicago Bulls]] <small>(1987–1998, 2003–2004)</small><br>[[Houston Rockets]] <small>(1998–1999)</small><br>[[Portland Trail Blazers]] <small>(1999–2003)</small> |F/G |18.940 |7.494 |6.135 |6 <small>([[NBA finale 1991.|1991]], [[NBA finale 1992.|1992]], [[NBA finale 1993.|1993]], [[NBA finale 1996.|1996]], [[NBA finale 1997.|1997]], [[NBA finale 1998.|1998]])</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Willis|Reed}} |[[New York Knicks]] <small>(1964–1974)</small> |C/F |12.183 |8.414 |1.186 |2 <small>(1970, 1973)</small> |1<small>(1970)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Oscar|Robertson}} |[[Sacramento Kings|Cincinnati Royals]] <small>(1960–1970)</small><br>[[Milwaukee Bucks]] <small>(1970–1974)</small> |G/F |26.710 |7.804 |9.887 |1 <small>(1971)</small> |1<small>(1964)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|David|Robinson|David Robinson (košarkaš)}}'' |[[San Antonio Spurs]] <small>(1989–2003)</small> |C |20.790 |10.497 |2.441 |2 <small>([[NBA finale 1999.|1999]], [[NBA finale 2003.|2003]])</small> |1<small>(1995)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Bill|Russell}} |[[Boston Celtics]] <small>(1956–1969)</small> |C |14.522 |21.620 |4.100 |11 <small>(1957, 1959, 1960, 1961, 1962, 1963, 1964, 1965, 1966, 1968, 1969)</small> |5<small>(1958, 1961–1963, 1965)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Dolph|Schayes}} |[[Philadelphia 76ers|Syracuse Nationals]] / [[Philadelphia 76ers]] <small>(1948–1964)</small> |F/C |18.438 |11.256 |3.072 |1 <small>(1955)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Bill|Sharman}} |[[Washington Wizards|Washington Capitols]] <small>(1950–1951)</small><br>[[Boston Celtics]] <small>(1951–1961)</small> |G |12.665 |2.779 |2.101 |4 <small>(1957, 1959, 1960, 1961)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|''{{sortname|John|Stockton}}'' |[[Utah Jazz]] <small>(1984–2003)</small> |G |19.711 |4.051 |15.806 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Isiah|Thomas}} |[[Detroit Pistons]] <small>(1981–1994)</small> |G |18.822 |3.478 |9.061 |2 <small>(1989, [[NBA finale 1990.|1990]])</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Nate|Thurmond}} |[[Golden State Warriors|San Francisco / Golden State Warriors]] <small>(1963–1974)</small><br>[[Chicago Bulls]] <small>(1974–1975)</small><br>[[Cleveland Cavaliers]] <small>(1975–1977)</small> |C/F |14.437 |14.464 |2.575 |align="center"|– |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Wes|Unseld}} |[[Washington Wizards|Baltimore / Capital / Washington Bullets]] <small>(1968–1981)</small> |C/F |10.624 |13.769 |3.822 |1 <small>(1978)</small> |1 <small>(1969)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Bill|Walton}} |[[Portland Trail Blazers]] <small>(1974–1979)</small><br>[[Los Angeles Clippers|San Diego / Los Angeles Clippers]] <small>(1979–1985)</small><br>[[Boston Celtics]] <small>(1985–1987)</small> |C/F |6.215 |4.923 |1.590 |2 <small>(1977, 1986)</small> |1 <small>(1978)</small> |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Jerry|West}} |[[Los Angeles Lakers]] <small>(1960–1974)</small> |G/F |25.192 |5.366 |6.238 |1 <small>(1972)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|Lenny|Wilkens}} |[[Atlanta Hawks]] <small>(1960−1968)</small><br>[[Seattle SuperSonics]] <small>(1968–1972)</small><br>[[Cleveland Cavaliers]] <small>(1972–1974)</small><br>[[Portland Trail Blazers]] <small>(1974−1975)</small> |G |17.772 |5.030 |7.211 |1 <small>(1979)</small> |align="center"|– |- |bgcolor="#FFFF99"|{{sortname|James|Worthy}} |[[Los Angeles Lakers]] <small>(1982–1994)</small> |F |16.320 |4.708 |2.791 |3 <small>(1985, 1987, 1988)</small> |align="center"|– |- |} == Najvećih 10 trenera == Odmah uz odabir najvećih igrača izabrani su i najveći treneri. U vrijeme objave spiska samo su četverica bila aktivna. {| class="wikitable" |- |style="background-color:#CFECEC; width:3em"| |Treneri koji su još aktivni u [[NBA]] |- |style="background-color:#FFFF99; width:3em"| |Treneri koji su izabrani u Kuću slavnih |- |style="background-color:silver; width:3em"| |Aktivni treneri koji su izabrani u Kuću slavnih |- |(zagrade) |Godina ulaska u Kuću slavnih |} {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%; width:100%" !width="10%"|Trener !width="28%" class=unsortable|Ekipa !width="11%"| Postotak pobjeda !Osvojene titule (kao trener) !Osvojene nagrade za [[NBA Trener godine|trenera godine]] !width="2%" class=unsortable|Ref. |- |bgcolor="#FFFF99"|[[Red Auerbach]]*<br>(1969)||[[Washington Capitols]] <small>([[BAA 1946/1947.|1946]]–[[BAA 1948/1949.|1949]])</small> <br> [[Atlanta Hawks|Tri-Cities Blackhawks]] <small>([[NBA 1949/1950.|1950]])</small> <br> [[Boston Celtics]] <small>([[NBA 1950/1951.|1951]]–[[NBA 1965/1966.|1966]])</small>||938–479 (.662)|| 9 <small>([[NBA 1956/1957.|1957]], [[NBA 1958/1959.|1959]], [[NBA 1959/1960.|1960]], [[NBA 1960/1961.|1961]], [[NBA 1961/1962.|1962]], [[NBA 1962/1963.|1963]], [[NBA 1963/1964.|1964]], [[NBA 1964/1965.|1965]], [[NBA 1965/1966.|1966]])</small>|| 1 <small>([[NBA 1964/1965.|1965]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/auerbre99c.html |title=Red Auerbach Coaching Record |access-date =19. 6. 2009| work=basketball-reference.com |author=Sports Reference LLC}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Chuck Daly]]*<br>(1994)||[[Cleveland Cavaliers]] <small>([[NBA 1981/1982.|1982]])</small><br />[[Detroit Pistons]] <small>([[NBA 1983/1984.|1984]]–[[NBA 1991/1992.|1992]])</small><br />[[New Jersey Nets]] <small>([[NBA 1992/1993.|1993]]–[[NBA 1993/1994.|1994]])</small><br />[[Orlando Magic]] <small>([[NBA 1997/1998.|1998]]–[[NBA 1998/1999.|1999]])</small>||605–420 (.590)<br />''638–437 (.593)''<ref name ="italique">Brojevi u italiku označavaju statistike na kraju karijere, a brojevi prije njih odnose na trenutnu statistiku u vrijeme nominacije</ref>.|| 2 <small>([[NBA 1988/1989.|1989]], [[NBA 1989/1990.|1990]])</small>||nema||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/dalych99c.html|title= Chuck Daly Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC |access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |[[Bill Fitch]]||[[Cleveland Cavaliers]] <small>([[NBA 1970/1971.|1971]]–[[NBA 1978/1979.|1979]])</small><br />[[Boston Celtics]] <small>([[NBA 1979/1980.|1980]]–[[NBA 1982/1983.|1983]])</small><br />[[Houston Rockets]] <small>([[NBA 1983/1984.|1984]]–[[NBA 1987/1988.|1988]])</small><br />[[New Jersey Nets]] <small>([[NBA 1989/1990.|1990]]–[[NBA 1991/1992.|1992]])</small><br />[[Los Angeles Clippers]] <small>([[NBA 1994/1995.|1994]]–[[NBA 1997/1998.|1998]])</small>||944–1106 (.460)|| 1 <small>([[NBA 1980/1981.|1981]])</small>|| 2 <small>([[NBA 1975/1976.|1976]], [[NBA 1979/1980.|1980]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/fitchbi99c.html|title=Bill Fitch Coaching Record |access-date=19. 6. 2009|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Red Holzman]]*<br>(1986)||[[Milwaukee Hawks|Milwaukee / St. Louis Hawks]] <small>([[NBA 1953/1954.|1954]]–[[NBA 1956/1957.|1956]])</small><br />[[New York Knicks]] <small>([[NBA 1967/1968.|1967]]–[[NBA 1981/1982.|1982]])</small>||696–604 (.535)|| 2 <small>([[NBA 1969/1970.|1970]], [[NBA 1972/1973.|1973]])</small>|| 1 <small>([[NBA 1969/1970.|1970]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/holzmre01c.html|title=Red Holzman Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Phil Jackson]]*<br>(2007)||[[Chicago Bulls]] <small>([[NBA 1989/1990.|1989]]–[[NBA 1997/1998.|1998]])</small><br />[[Los Angeles Lakers]] <small>([[NBA 1999/2000.|2000]]–[[NBA 2003/2004.|2004]], [[NBA 2005/2006.|2006]]–[[NBA 2010/2011.|2011]])</small>||545–193 (.738)<br />''1155–485 (.704)''<ref name ="italique" />|| 11 <small>([[NBA 1990/1991.|1991]], [[NBA 1991/1992.|1992]], [[NBA 1992/1993.|1993]], [[NBA 1995/1996.|1996]], [[NBA 1996/1997.|1997]], [[NBA 1997/1998.|1998]], [[NBA 1999/2000.|2000]], [[NBA 2000/2001.|2001]], [[NBA 2001/2002.|2002]], [[NBA 2008/2009.|2009]], [[NBA 2009/2010.|2010]])</small>|| 1 <small>([[NBA 1995/1996.|1996]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/jacksph01c.html|title=Phil Jackson Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[John Kundla]]*<br>(1995)||[[Minneapolis Lakers]] <small>([[NBA 1948/1949.|1949]]–[[NBA 1958/1959.|1959]])</small>||423–302 (.583)|| 5 <small>([[BAA 1948/1949.|1949]], [[NBA 1949/1950.|1950]], [[NBA 1951/1952.|1952]], [[NBA 1952/1953.|1953]], [[NBA 1953/1954.|1954]])</small>||nema||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/kundljo99c.html|title=John Kundla Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Don Nelson]]*<br>(2012)||[[Milwaukee Bucks]] <small>([[NBA 1976/1977.|1976]]–[[NBA 1986/1987.|1987]])</small><br />[[Golden State Warriors]] <small>([[NBA 1988/1989.|1988]]–[[NBA 1994/1995.|1994]], [[NBA 2006/2007.|2006]]–[[NBA 2009/2010.|2010]])</small><br />[[New York Knicks]] <small>([[NBA 1995/1996.|1996]])</small><br />[[Dallas Mavericks]] <small>([[NBA 1997/1998.|1998]]–[[NBA 2004/2005.|2005]])</small>||867–679 (.575)<br />''1335–1063 (.557)''<ref name ="italique" />|| nema || 3 <small>([[NBA 1982/1983.|1983]], [[NBA 1984/1985.|1985]], [[NBA 1991/1992.|1992]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/nelsodo01c.html|title=Don Nelson Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Jack Ramsay]]*<br />(1992)||[[Philadelphia 76ers]] <small>([[NBA 1968/1969.|1969]]–[[NBA 1971/1972.|1972]])</small><br />[[Buffalo Braves]] <small>([[NBA 1972/1973.|1972]]–[[NBA 1975/1976.|1976]])</small><br />[[Portland Trail Blazers]] <small>([[NBA 1976/1977.|1976]]–[[NBA 1985/1986.|1986]])</small><br />[[Indiana Pacers]] <small>([[NBA 1986/1987.|1986]]–[[NBA 1988/1989.|1988]])</small>||864–783 (.525)|| 1 <small>([[NBA 1976/1977.|1977]])</small>||nema||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/ramsaja99c.html|title=Jack Ramsay Coaching Record|author=Sports Reference LLC|work=basketball-reference.com|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Pat Riley]]*<br>(2008)||[[Los Angeles Lakers]] <small>([[NBA 1981/1982.|1981]]–[[NBA 1989/1990.|1990]])</small><br />[[New York Knicks]] <small>([[NBA 1991/1992.|1991]]–[[NBA 1994/1995.|1995]])</small><br />[[Miami Heat]] <small>([[NBA 1995/1996.|1995]]–[[NBA 2002/2003.|2003]], [[NBA 2005/2006.|2005]]–[[NBA 2007/2008.|2008]])</small>||914–387 (.703)<br />''1151–589 (.661)''<ref name ="italique" />|| 5 <small>([[NBA 1981/1982.|1982]], [[NBA 1984/1985.|1985]], [[NBA 1986/1987.|1987]], [[NBA 1987/1988.|1988]], [[NBA 2005/2006.|2006]])</small>|| 3 <small>([[NBA 1989/1990.|1990]], [[NBA 1992/1993.|1993]], [[NBA 1996/1997.|1997]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/rileypa01c.html|title=Pat Riley Coaching Record|work=basketball-reference.com|author=Sports Reference LLC|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |- |bgcolor="#FFFF99"| [[Lenny Wilkens]]*<br>(1998)||[[Seattle SuperSonics]] <small>([[NBA 1969/1970.|1969]]–[[NBA 1971/1972.|1972]], [[NBA 1977/1978.|1977]]–[[NBA 1984/1985.|1985]])</small><br />[[Portland Trail Blazers]] <small>([[NBA 1974/1975.|1975]]–[[NBA 1975/1976.|1976]])</small><br />[[Cleveland Cavaliers]] <small>([[NBA 1986/1987.|1987]]–[[NBA 1992/1993.|1993]])</small><br />[[Atlanta Hawks]] <small>([[NBA 1993/1994.|1993]]–[[NBA 1998/1999.|1999]])</small><br />[[Toronto Raptors]] <small>([[NBA 2000/2001.|2001]]–[[NBA 2002/2003.|2003]])</small><br />[[New York Knicks]] <small>([[NBA 2003/2004.|2004]]–[[NBA 2004/2005.|2005]])</small>||1120–908 (.526)<br />''1332–1155 (.536)''<ref name ="italique" />|| 1 <small>([[NBA 1978/1979.|1979]])</small>|| 1 <small>([[NBA 1993/1994.|1994]])</small>||align=center|<ref>{{cite web|url=http://www.basketball-reference.com/coaches/wilkele01c.html|title=Lenny Wilkens Coaching Record|author=Sports Reference LLC|work=basketball-reference.com|access-date=19. 6. 2009}}</ref> |} == Izabrane ekipe == Nakon igrača i trenera odabrano je 10 najboljih ekipa koje su ostvarile najbolje rezultate u jednoj sezoni, a prosjek ekipe je da su osvojile [[NBA]]-titulu i ostvarile 66 pobjeda u toku sezone. {| class="wikitable sortable" style="font-size:95%" !width="17%"|Sezona/ekipa !width="4%"|Rekord !width="10%"|Doigravanje<br>ostvarenje !width="35%" class=unsortable|Prva petorka,<br>[[šesti igrač]] i trener !width="16%"|Igrači koji su izabrani<br> u Kuću slavnih !width="16%"|Igrači koji su uvršteni<br>u spisak 50 najvećih igrača |- |1964/65. <br> Boston Celtics||62–18 (.775)||Pobjeda u NBA finalu 1965.||[[K. C. Jones]], [[Sam Jones]], [[Tom Heinsohn]], [[Tom Sanders]], [[Bill Russell]], [[John Havlicek]]; trener: [[Red Auerbach]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||5 (K. C. Jones, S. Jones, Heinsohn, Russell, Havlicek)||3 (S. Jones, Russell, Havlicek) |- |1966/67. <br> Philadelphia 76ers||68–13 (.840)||Pobjeda u NBA finalu 1967.||[[Wali Jones]], [[Hal Greer]], [[Chet Walker]], [[Lucious Jackson|Luke Jackson]], [[Wilt Chamberlain]], [[Billy Cunningham]]; trener: [[Alex Hannum]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||3 (Greer, Chamberlain, Cunningham)||3 (Greer, Chamberlain, Cunningham) |- |1969/70. <br> New York Knicks||60–22 (.732)||Pobjeda u NBA finalu 1970.||[[Walt Frazier]], [[Dick Barnett]], [[Bill Bradley]], [[Dave DeBusschere]], [[Willis Reed]], [[Cazzie Russell]]; trener: [[Red Holzman]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||4 (Frazier, Bradley, DeBusschere, Reed)||3 (Frazier, DeBusschere, Reed) |- |1971/72. <br> Los Angeles Lakers||69–13 (.841)||Pobjeda u NBA finalu 1972.||[[Gail Goodrich]], [[Jerry West]], [[Jim McMillian]], [[Happy Hairston]], [[Wilt Chamberlain]], [[Flynn Robinson]]; trener: [[Bill Sharman]] (izabran u Kuću slavnih i kao igrač i kao trener)||4 (Goodrich, West, Chamberlain, Baylor (bio je povrijeđen od 9. utakmice sezone te je nakon kraja sezone objavio povlačenje)||3 (West, Chamberlain, Baylor) |- |1982/83. <br> Philadelphia 76ers||65–17 (.793)||Pobjeda u NBA finalu 1983.||[[Maurice Cheeks]], [[Andrew Toney]], [[Julius Erving]], [[Marc Iavaroni]], [[Moses Malone]], [[Bobby Jones]]; trener: [[Billy Cunningham]]||2 (Erving, ''Malone'')||2 (Erving, Malone) |- |1985/86. <br> Boston Celtics||67–15 (.817)||Pobjeda u NBA finalu 1986.||[[Dennis Johnson]], [[Danny Ainge]], [[Larry Bird]], [[Kevin McHale]], [[Robert Parish]], [[Bill Walton]]; trener: [[K. C. Jones]]||4 (''McHale'', ''Bird'', ''Parish'', Walton)||4 (McHale, Bird, Parish, Walton) |- |1986/87. <br> Los Angeles Lakers||65–17 (.793)||Pobjeda u NBA finalu 1987.||[[Magic Johnson]], [[Byron Scott]], [[James Worthy]], [[A. C. Green]], [[Kareem Abdul-Jabbar]], [[Michael Cooper]]; trener: [[Pat Riley]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||3 (''Johnson'', ''Worthy'', Abdul-Jabbar)||3 (Johnson, Worthy, Abdul-Jabbar) |- |1988/89. <br> Detroit Pistons||63–19 (.768)||Pobjeda u NBA finalu 1989.||[[Isiah Thomas]], [[Joe Dumars]], [[Mark Aguirre]], [[Rick Mahorn]], [[Bill Laimbeer]], [[Vinnie Johnson]]; trener: [[Chuck Daly]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||3 (''Thomas'', ''Dumars'', ''[[Adrian Dantley]]'')||1 (Thomas) |- |1991/92. <br> Chicago Bulls||67–15 (.817)||Pobjeda u [[NBA finale 1992.|NBA finalu 1992.]]||[[John Paxson]], [[Michael Jordan]], [[Scottie Pippen]], [[Horace Grant]], [[Bill Cartwright]], [[B. J. Armstrong]]; trener: [[Phil Jackson]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||1 (''Jordan'')||2 (Jordan, Pippen) |- |1995/96. <br> Chicago Bulls||72–10 (.878)||Pobjeda u [[NBA finale 1996.|NBA finalu 1996.]]||[[Ron Harper]], [[Michael Jordan]], [[Scottie Pippen]], [[Dennis Rodman]], [[Luc Longley]], [[Toni Kukoč]]; trener: [[Phil Jackson]] (izabran u Kuću slavnih kao trener)||1 (''Jordan'')||2 (Jordan, Pippen) |} ;Napomene *{{ref label|Note1|a|a}} omjer pobjeda i poraza nakon objave spiska == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.nba.com/history/players/50greatest.html NBA 50 najvećih igrača] na ''NBA.com'' * [https://web.archive.org/web/20120209033542/http://www.nba.com/history/top_10_coaches.html NBA 10 najvećih trenera] na ''NBA.com'' * [https://web.archive.org/web/20110628190654/http://www.nba.com/history/toptenteams_index.html NBA 10 najboljih ekipa] na ''NBA.com'' {{NBA 50}} {{NBA}} {{DEFAULTSORT:50 najvećih igrača u historiji NBA}} [[Kategorija:Nagrade u NBA]] [[Kategorija:NBA 50|*]] ah8oum9t1tmdf5pcsvpli778f8i9tz9 Vlada Republike Srpske Vladimira Lukića 0 371056 3426269 3383868 2022-07-31T01:51:02Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Druga [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[20. januar]]a [[1993]], na Palama, a za predsjednika je izabran [[Vladimira Lukić]].<ref name="HIS">{{Cite web |url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |title=Istorijat |access-date=24. 11. 2014 |archive-date=15. 8. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140815042634/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx |url-status=dead }}</ref> == Sastav== {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Vlada Republike Srpske 1992-93. |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Vladimir Lukić]] |- | [[Potpredsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Branko Ostojić]] |- | [[Potpredsjednik Vlade Republike Srpske]] za unutrašnju politiku | [[Vitormir Popović]] |- !align=center colspan=2|Ministarstva |- ! Ministarstvo ! Ime |- | [[Ministarstvo industrije i energetike Republike Srpske| Ministar industrije i energetike]] | [[Boro Ćosić]] |- | [[Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Srpske| Ministar unutarnjih poslova]] | [[Ratko Adžić]] |- | [[Ministarstvo obrane Republike Srpske| Ministar obrane]] | [[Dušan Kovačević]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodorprivrede Republike Srpske| Ministar poljoprivrede, šumarstva i vodorprivrede]] | [[Borivoje Sendić]] |- | [[Ministarstvo pravosuđa i uprave Republike Srpske| Ministar pravosuđa i uprave]] | [[Jovo Rosić]] |- | [[Ministarstvo vanjskih poslova Republike Srpske| Ministar vanjskih poslova]] | [[Aleksa Buha]] |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministar finansija]] | [[Petra Marković]] |- | [[Ministarstvo urbanizma, stambeno-komunalnih poslova i građevinarstva Republike Srpske| Ministar urbanizma, stambeno-komunalnih poslova i građevinarstva]] | [[Radoslav Brđanin]] |- | [[Ministarstvo obrazovanja, nauke i kulture Republike Srpske| Ministar obrazovanja, nauke i kulture]] | [[Ljubomir Zuković]] |- | [[Ministarstvo trgovine i snabdjevanja Republike Srpske| Ministar trgovine i snabdjevanja]] | [[Milenko Stanić]] |- | [[Ministarstvo zdravlja, rada i socijalne zaštite Republike Srpske| Ministar zdravlja, rada i socijalne zaštite]] | [[Dragan Kalinić]] |- | [[Ministarstvo informacija Republike Srpske|Ministar informacija]] | [[Miroslav Toholj]] |- | [[Ministarstvo za pitanje boraca i žtava rata Republike Srpske| Ministar za pitanje boraca i žtava rata]] | [[Dragan Đokanović]] |- | [[Ministarstvo za vjere Republike Srpske| Ministar za vjere]] | [[Dragan Davidović]] |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske| Ministar prometa i veza]] | [[Nedeljko Lajić]] |- | [[Ministarstvo bez portfelja Republike Srpske|Ministar bez portfelja]] | [[Velibor Ostojić]] |} == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Branka Đerića|1. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Branko Đerić)</small> |gl_članak_funkcija = 2. vlada Republike Srpske<br><small>(Vladimir Lukić)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Dušana Kozića|3. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Dušan Kozić)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|1993]] [[Kategorija:Vlade osnovane 1993.]] 0g37rcqz1hmslfgg8whyd0m2y50bjit Vlada Republike Srpske Milorada Dodika III 0 371096 3426267 3383031 2022-07-31T01:50:58Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Dvanaesta po redu [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[30. novembar|30. novembra]] [[2006]], a za [[Predsjednik Vlade Republike Srpske|predsjednika]] je izabran po treći put [[Milorad Dodik]]. Vladu je izabrao sedmi saziv [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]]. Vlada je raspuštena 29. decembra 2010. godine. == Sastav == {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Vlada Republike Srpske 2010-13 |- ! Ministarstvo ! Ime ! Stranka |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Milorad Dodik]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- !align=center colspan=3|Ministarstva |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] | [[Aleksandar Džombić]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutrašnjih poslova]] | [[Stanislav Čađo]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] | [[Džerard Selman]] | [[SNSD]] |- | [[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] | [[Zoran Lipovac]] | |- | [[Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju Republike Srpske|Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju]] | [[Jasna Brkić]] | |- | rowspan = 2|[[Ministarstvo rada i boračko invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] | [[Boško Tomić]] | |- | [[Rade Ristović]] | |- | [[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] | [[Predrag Gluhaković]] | |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske|Ministarstvo prometa i veza]] | [[Nedeljko Čubrilović (političar)|Nedeljko Čubrilović]] | |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] | [[Radivoje Bratić]] | |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] | [[Fatima Fetibegović]] | |- | [[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] | [[Anton Kasipović]] | |- | [[Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske|Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica]] | [[Omer Branković]] | [[SDA]] |- | [[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] | [[Ranko Škrbić]] | |- | [[Ministarstvo znanosti i tehnologije Republike Srpske|Ministarstvo znanosti i tehnologije]] | [[Bakir Ajanović]] | |- | [[Ministarstvo porodice, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo porodice, omladine i sporta]] | [[Proko Dragosavljević]] | |- | rowspan = 2| [[Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva]] | [[Rajko Ubiparip]] | |- | [[Slobodan Puhalac]] | |} == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Milorada Dodika II|11. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Milorad Dodik - II mandat)</small> |gl_članak_funkcija = 12. vlada Republike Srpske<br><small>(Milorad Dodik - III mandat)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Aleksandra Džombića|13. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Aleksandar Džombić)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|2010]] [[Kategorija:Vlade osnovane 2006.]] 0ynjo4zz4cifp968s81v4y93o0tp6w3 Sven Hannawald 0 372367 3426136 3422698 2022-07-30T14:57:39Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija skijaš | ime = Sven Hannawald | slika = Sven-Hannawald.jpg | veličina_slike = 250px | puno_ime = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1974|11|9}} | mjesto_rođenja = [[Breitenbrunn (Erzgebirge)|Erlabrunn]] ([[Istočna Njemačka]]) | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|godinaSmrt|mjesecSmrt|datumSmrt|godinaRođenja|mjesecRođenja|datumRođenja}} --> | mjesto_smrti = | visina = 184 cm | klub = SC Hinterzarten | skije = ''Rossignol'' | takmiči_se_za = {{ZID|Njemačka}} | lični_rekord = 220 m ([[Letalnica|Planica]] 2002) | sezone = 1993-2005. | pobjede = 18 (+ 1 ekipna) | pobjednička_postolja = 40 (+ 7 ekipnih) | medalje = {{MedaljaTakmičenje}} {{MedaljaZlato|[[ZOI 2002.|Salt Lake City 2002.]]|[[Skijaški skokovi na ZOI 2002 - ekipno|Ekipno (v)]]}} {{MedaljaSrebro|[[Skijaški skokovi na ZOI 1998.|Nagano 1998.]]|Ekipno (v)}} {{MedaljaSrebro|[[ZOI 2002.|Salt Lake City 2002.]]|[[Skijaški skokovi na ZOI 2002 - mala skakaonica|Mala]]}} {{MedaljaTakmičenje|[[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju|Svjetsko prvenstvo]]}} {{MedaljaZlato|[[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1999.|Ramsau 1999.]]|Ekipno (v)}} {{MedaljaSrebro|[[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2001.|Lahti 2001.]]|Ekipno (v)}} {{MedaljaSrebro|[[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1999.|Ramsau 1999.]]|Velika}} {{MedaljaBronza|[[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2001.|Lahti 2001.]]|Ekipno (m)}} {{MedaljaTakmičenje|[[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima|Svjetsko prvenstvo u letovima]]}} {{MedaljaZlato|[[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima 2000.|Vikersund 2000.]]|Pojedinačno}} {{MedaljaZlato|[[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima 2002.|Harrachov 2002.]]|Pojedinačno}} {{MedaljaSrebro|[[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima 1998.|Oberstdorf 1998.]]|Pojedinačno}} {{MedaljaTakmičenje|[[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju|Svjetsko juniorsko prvenstvo]]}} {{MedaljaBronza|[[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1992.|Vuokatti 1992.]]|Ekipno}} | aktualizirano = 29. 1. 2018. }} '''Sven Hannawald''' nekadašnji je [[Njemačka|njemački]] [[Skijaški skokovi|skijaš-skakač]], koji se u [[Svjetski kup u skijaškim skokovima|Svjetskom kupu]] takmičio od 1993. do 2005. Osvajač je [[Turneja 4 skakaonice|Turneje 4 skakaonice]] i prvi od trojice koja su pobijedila na sva četiri takmičenja na Turneji u istoj sezoni (drugi je [[Kamil Stoch]], a treći [[Ryōyū Kobayashi]]). Također je osvajač tri medalje na [[Zimske olimpijske igre|Olimpijskim igrama]]. == Lični podaci == Rođen je u [[Breitenbrunn (Erzgebirge)|Erlabrunnu]], a odrastao u obližnjem gradu [[Johanngeorgenstadt]]u. U dobi od 12 godina upućen je u specijalnu školu za mlade sportiste u [[Klingenthal]]u, te se njegova porodica 1991. preselila u to mjesto. == Karijera == Svoju avanturu sa skokovima počeo je u dobi od sedam godina. Prvi ozbiljni uspjeh ostvario je 1992. kad je zauzeo treće mjesto na [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1992.|Svjetskom juniorskom prvenstvu]] u [[Finska|finskom]] [[Vuokatti]]ju. === Prvi nastupi u Svjetskom kupu === U sezoni [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1992/1993.|1992/93.]] debitirao je u Svjetskom kupu. Njegov prvi skok u tom takmičenju dogodio se 6. decembra 1992. u [[Švedska|švedskom]] [[Falun]]u, a završio je na 50. mjestu. Kroz sezonu je polahko napredovao, te 1. januara 1993. osvaja 36. mjesto u [[Garmisch-Partenkirchen]]u, što mu je dotad bio najbolji plasman. Sljedeće sezone osvaja prve bodove nakon što je zauzeo 29. mjesto u [[Oberstdorf]]u 30. decembra 1993. Prvi plasman među 15 najboljih ostvario je 14. januara 1995. u [[Engelberg]]u, kad je zauzeo 14. mjesto. Sezonu [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1994/1995.|1994/95.]] završio je na 63. mjestu. U [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1995/1996.|sljedećoj sezoni]] potpuno je podbacio, završivši je bez bodova. [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1996/1997.|Sljedeće sezone]] bio je malo bolji. Bodove je osvojio triput, a najbolji plasman ostvario je u Oberstdorfu, gdje je zauzeo 12. mjesto. Na kraju sezone bio je 59. === Uspon === [[File:Sven Hannawald Zakopane 2004 2.jpg|thumb|upright|Sven Hannawald (2004)]] Prvi ozbiljni uspjesi došli su u sezoni [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1997/1998.|1997/98]], a posebno na 46. [[Turneja 4 skakaonice 1997/1998.|Novogodišnjoj turneji]]. Nakon petog i desetog mjesta u prva dva takmičenja u Njemačkoj, 4. januara 1998. prvi se put našao na pobjedničkom postolju nakon što je u [[Innsbruck]]u osvojio drugo mjesto. Dva dana kasnije u [[Bischofshofen]]u dolazi i do prve pobjede. Turneju je završio na drugom mjestu, iza [[Japanci|Japanca]] [[Kazuyoshi Funaki|Kazuyoshija Funakija]]. Godine 1998. bilježi svoj prvi nastup na [[ZOI 1998.|Zimskim olimpijskim igrama]] u [[Nagano|Naganu]]. Iako u pojedinačnim nastupima nije izbio u prvi plan, u ekipnom takmičenju osvojio je [[Skijaški skokovi na ZOI 1998.|srebrnu medalju]]. Kasnije osvaja dva treća mjesta u [[Zakopane|Zakopanama]], a na [[Skakaonica "Heini Klopfer"|letaonici]] u [[Oberstdorf]]u dolazi do pobjede. Sezonu je završio na 6. mjestu u ukupnom poretku. Na zimu [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1998/1999.|1998/99.]] ponovo izbija u prvi plan. Osvaja dvije medalje na [[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 1999.|Svjetskom prvenstvu]] u [[Ramsau am Dachstein|Ramsauu]]: srebrnu na velikoj skakaonici (odmah iza zemljaka, [[Martin Schmitt|Martina Schmitta]]) i zlatnu u ekipnoj konkurenciji. Sezona [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1999/2000.|1999/2000.]] bila je veoma uspješna za Hannawalda. Ostvario je četiri pobjede u Svjetskom kupu. Međutim, najveći uspjeh postigao je na [[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima 2000.|Svjetskom prvenstvu u letovima]] u [[Vikersund]]u, gdje je osvojio zlatnu medalju. U sezoni [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2000/2001.|2000/01.]] nije bio tako dobar – najveći uspjeh bio mu je osvajanje srebrne (ekipno) i bronzane medalje na [[Svjetsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2001.|Svjetskom prvenstvu]] u [[Lahti]]ju. Sezonu je završio na 9. mjestu. Uslijedila je [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2001/2002.|najuspješnija sezona]] u njegovoj karijeri. Najprije je osvojio [[Turneja 4 skakaonice 2001/2002.|Novogodišnju turneju]], pobijedivši pritom na sve četiri skakaonice u nizu, prvi od samo dvojice u historiji koja su to uspjela. Zatim je na [[ZOI 2002.]] u [[Salt Lake City]]ju osvojio ekipnu zlatnu medalju i pojedinačnu srebrnu na maloj skakaonici da bi sezonu zaključio u [[Harrachov]]u [[Svjetsko prvenstvo u skijaškim letovima 2002.|odbranivši]] titulu svjetskog prvaka u letovima.<ref>[http://data.fis-ski.com/pdf/2002/JP/3001/3001RL.pdf Rezultati (Harrachov, 9. 3. 2002)] (PDF, 224&nbsp;kB)</ref> U ukupnom poretku Svjetskog kupa bio je drugi, iza [[Adam Małysz|Adama Małysza]]. Iste godine izabran je za [[Njemački sportist godine|sportista godine]] u Njemačkoj. [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2002/2003.|Iduću sezonu]] ponovo je završio kao drugi u ukupnom poretku i ponovo iza Małysza. Međutim, na takmičenju u [[Willingen (Upland)|Willingenu]], u prvoj seriji, postao je tek treći skakač u historiji koji je dobio maksimalnu ocjenu 20 od svih pet sudija, 27 godina nakon [[Toni Innauer|Tonija Innauera]] i pet godina nakon Funakija. To je uspjelo još četverici skakača nakon Hannawalda. Prvi je [[Hideharu Miyahira]], kome je to pošlo za rukom samo jedan sat nakon Hannawalda, u drugoj seriji istog takmičenja, drugi [[Wolfgang Loitzl]] šest godina kasnije u [[Bischofshofen]]u, a treći i četvrti [[Peter Prevc]] i [[Jurij Tepeš]] još šest godina nakon Loitzla, u razmaku od dva dana na [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2014/2015.|završnici Svjetskog kupa]] u [[Planica|Planici]]. U [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2003/2004.|sezoni 2003/04.]] rezultati su mu bili daleko ispod ličnih očekivanja. Najbolji plasman zabilježio je u Engelbergu, gdje je bio treći. Kao posljedica toga, ranije je okončao sezonu. 29. aprila 2004. otkrio je da pati od [[sindrom sagorijevanja|sindroma sagorijevanja]] i da se podvrgao psihijatrijskom liječenju. Uspio se oporaviti i ponovo se pojavio u javnosti.<ref>{{cite web |url= http://www.focus.de/sport/mehrsport/motorsport-sven-hannawald-wird-rennfahrer_aid_466246.html |title= Sven Hannawald: Der Ex-Skisprungstar wird Motorsportler}} {{de simbol}}</ref> 3. augusta 2005. objavio je kraj karijere, objasnivši posredstvom svojih menadžera da, nakon što se izborio sa psihičkim problemima, više ne želi trpjeti [[stres]]ove koje uzrokuje profesionalno bavljenje [[sport]]om.<ref>{{cite web |url= http://www.welt.de/sport/article3203220/Die-grosse-Leere-im-Leben-des-Sven-Hannawald.html |title= Ex-Skispringer: Die große Leere im Leben des Sven Hannawald}} {{de simbol}}</ref> === Letovi === Treba istaći da je Hannawald bio izraziti [[Skijaški letovi|letač]]. Osim dvije titule svjetskog prvaka, osvojio je i tri mala [[Svjetski kup u skijaškim letovima|Kristalna globusa]] u toj disciplini (1998, 2000, 2003). == [[Nogomet]] == 26. septembra 2008. potpisao je dvogodišnji ugovor s TSV Burgauom, koji se takmiči u njemačkoj [[Kreisliga|Kreisligi]].<ref>{{cite web |url= http://www.augsburger-allgemeine.de/Home/Sport/Uebersicht/Artikel,-Hannawald-stuermt-fuer-Burgau-_arid,1292202_regid,2_puid,2_pageid,4291.html |title= Skisprung-Legende Hannawald stürmt für den TSV Burgau }}{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} {{de simbol}}</ref> Igrao je na poziciji [[napadač]]a. Od kraja 2009. trenirao je u nogometnoj sekciji TSV Neuried, u kojem je uvršten u drugu ekipu. == [[Automobilizam]] == Prvu utrku vozio je 2005. U automobilu [[Seat Leon Supercopa]] bio je gost u finalu sezone na [[Hockenkeimring]]u. U [[ADAC-GT-Masters - sezona 2008.|sezoni 2008.]] prvi put je nastupio u utrci [[ADAC GT Masters]] u automobilu [[Porsche 911 GT3 Cup|Porsche 997 GT3 Cup]]. U [[ADAC-GT-Masters sezona 2009.|sljedećoj sezoni]] nastupao je za tim [[Buchbinder Racing]].<ref>{{cite web |url=http://www.gtmasters.org/newsitem.php?key=477 |title=ADAC GT Masters Starterfeld formiert sich |publisher=www.gtmasters.org |access-date=24. 4. 2009 |date=20. 3. 2009 }}{{Mrtav link}}</ref> U [[ADAC-GT-Masters sezona 2010.|sezoni 2010.]] Hannawald je prvi put bio stalni vozač ADAC GT Mastersa.<ref>{{cite web |url= http://www.skispringen.com/content,52,sven-hannawald-ich-vermisse-nichts-29-03-2010.html |title= Sven Hannawald im Interview: "Ich vermisse nichts" |website= skispringen.com |date= 29. 3. 2010 |access-date= 20. 12. 2014 |archive-url= https://web.archive.org/web/20130911071531/http://www.skispringen.com/content,52,sven-hannawald-ich-vermisse-nichts-29-03-2010.html |archive-date= 11. 9. 2013 }}</ref> S timskim kolegom Thomasom Jägerom vozio je [[Corvette C6 Z06-R GT3|Corvette Z06.R GT3]] za tim [[Callaway Competition]]. U drugoj utrci, na [[Sachsenring]]u, osvojio je drugo mjesto, što je njegov prvi veći uspjeh u automobilizmu, a istovremeno je u toj utrci osvojio i prve prvenstvene bodove.<ref>{{cite web |url= http://www.motorsport-magazin.com/motorsport/news-98482-gt-masters-hannawaldjaeger-fliegen-auf-das-podium-audi-sieg-durch-luca-ludwig-und-christopher-mies-am-sachsenring.html |title= GT Masters: Hannawald/Jäger fliegen auf das Podium |publisher=motorsport-magazin.com|date= 9. 5. 2010}}</ref> Nakon pauze u 2012. godini, kad je samo povremeno vozio utrke, od 2013. učestvovao je na VLN prvenstvu [[Nürburgring]]a na dugim stazama, gdje je vozio [[Mercedes-Benz SLS AMG GT3]] kao član tima Rowe Racing.<ref>{{cite web |url= http://vln.de/newsausgabe.de.php?id=3268 |title= Rowe Racing mit guter Generalprobe für das 24h-Rennen |date= 29. 4. 2013 |access-date= 29. 1. 2018 |archive-date= 8. 12. 2013 |archive-url= https://web.archive.org/web/20131208233120/http://vln.de/newsausgabe.de.php?id=3268 |url-status= bot: unknown }}</ref> == Rezultati u Svjetskom kupu == === Postolja === {| class=wikitable width=90% style="font-size: 95%; text-align: center" |- ! Br. ! Datum ! Mjesto ! Skakaonica ! Skok 1 ! Skok 2 ! Bodovi ! Plasman ! Pobjednik |- |1. |4. 1. 1998. |{{ZD|Austrija}} [[Innsbruck]] |[[Bergisel (skakaonica)|Bergisel]] |107,5 m |113 m |230,3 |2. |[[Kazuyoshi Funaki]] |- |2. |6. 1. 1998. |{{ZD|Austrija}} [[Bischofshofen]] |[[Skakaonica "Paul Ausserleitner"|"Paul Ausserleitner"]] |124 m |123 m |247,6 |'''1.''' | – |- |3. |17. 1. 1998. |rowspan=2|{{ZD|Poljska}} [[Zakopane]] |rowspan=2|[[Wielka Krokiew]] |181,4 |97 m |108 m |3. |[[Kristian Brenden]] |- |4. |18. 1. 1998. |121,5 m |128,5 m |262,9 |3. |[[Primož Peterka]] |- |5. |24. 1. 1998. |rowspan=2|{{ZD|Njemačka}} [[Oberstdorf]] |rowspan=2|[[Skakaonica "Heini Klopfer"|"Heini Klopfer"]] |193 m |191,5 m |375,4 |'''1.''' | – |- |6. |25. 1. 1998. |199,5 m |203 m |394,5 |3. |[[Kazuyoshi Funaki]] |- |7. |28. 2. 1998{{note|1}} |{{ZD|Norveška}} [[Vikersund]] |[[Vikersundbakken]] |189,5 m | – |188,9 |2. |[[Andreas Widhölzl]] |- |8. |28. 11. 1998. |{{ZD|Norveška}} [[Lillehammer]] |[[Lysgårdsbakken]] |126,5 m |128 m |251,1 |3. |[[Martin Schmitt]] |- |9. |12. 12. 1998{{note|1}} |{{ZD|Njemačka}} [[Oberhof]] |[[Skakaonica "Hans Renner"|"Hans Renner"]] |121,5 m | – |119,7 |3. |[[Andreas Widhölzl]] |- |10. |6. 3. 1999{{note|1}} |{{ZD|Finska}} [[Lahti]] |[[Salpausselkä (skakaonica)|Salpausselkä]] |93 m | – |115,5 |3. |[[Kazuyoshi Funaki]] |- |11. |9. 1. 2000. |{{ZD|Švicarska}} [[Engelberg]] |[[Titlis (skakaonica)|Titlis]] |117 m |120 m |227,1 |2. |[[Martin Schmitt]] |- |12. |19. 2. 2000{{note|1}} |{{ZD|Austrija}} [[Tauplitz]] |[[Kulm (letaonica)|Kulm]] |198 m | – |192,6 |'''1.''' | – |- |13. |4. 3. 2000. |{{ZD|Finska}} [[Lahti]] |[[Salpausselkä (skakaonica)|Salpausselkä]] |91 m |95 m |241,5 |2. |[[Janne Ahonen]] |- |14. |10. 3. 2000. |{{ZD|Norveška}} [[Trondheim]] |[[Granåsen]] |134,5 m |134 m |279,8 |'''1.''' | – |- |15. |12. 3. 2000. |{{ZD|Norveška}} [[Oslo]] |[[Holmenkollen (skakaonica)|Holmenkollen]] |125,5 m |132,5 m |271,4 |'''1.''' | – |- |16. |19. 3. 2000. |{{ZD|Slovenija}} [[Planica]] |[[Letalnica]] |203,5 m |212,5 m |410,7 |'''1.''' | – |- |17. |24. 11. 2000. |{{ZD|Finska}} [[Kuopio]] |[[Puijo]] |120 m |116,5 m |222,2 |2. |[[Martin Schmitt]] |- |18. |2. 12. 2001. |{{ZD|Njemačka}} [[Titisee-Neustadt]] |[[Hochfirst (skakaonica)|Hochfirst]] |129,5 m |136 m |277,4 |'''1.''' | – |- |19. |15. 12. 2001. |{{ZD|Švicarska}} [[Engelberg]] |[[Titlis (skakaonica)|Titlis]] |132 m |133,5 m |278,9 |2. |[[Stephan Hocke]] |- |20. |30. 12. 2001. |{{ZD|Njemačka}} [[Oberstdorf]] |[[Schattenberg (skakaonica)|Schattenberg]] |122 m |122 m |260,2 |'''1.''' | – |- |21. |1. 1. 2002. |{{ZD|Njemačka}} [[Garmisch-Partenkirchen]] |[[Velika olimpijska skakaonica (Garmisch-Partenkirchen)|Velika olimpijska]] |122,5 m |125 m |264,5 |'''1.''' | – |- |22. |4. 1. 2002. |{{ZD|Austrija}} [[Innsbruck]] |[[Bergisel (skakaonica)|Bergisel]] |134,5 m |128 m |270,0 |'''1.''' | – |- |23. |6. 1. 2002. |{{ZD|Austrija}} [[Bischofshofen]] |[[Skakaonica "Paul Ausserleitner"|"Paul Ausserleitner"]] |139 m |131,5 m |282,9 |'''1.''' | – |- |24. |12. 1. 2002. |{{ZD|Njemačka}} [[Willingen (Upland)|Willingen]] |[[Mühlenkopf (skakaonica)|Mühlenkopf]] |141,5 m |138 m |319,1 |'''1.''' | – |- |25. |19. 1. 2002. |rowspan=2|{{ZD|Poljska}} [[Zakopane]] |rowspan=2|[[Wielka Krokiew]] |124 m |130 m |259,2 |2. |[[Matti Hautamäki]] |- |26. |20. 1. 2002. |130 m |125 m |261,5 |2. |[[Adam Małysz]] |- |27. |13. 3. 2002. |{{ZD|Švedska}} [[Falun]] |[[Lugnet (skakaonica)|Lugnet]] |125 m |114 m |248,7 |3. |[[Matti Hautamäki]] |- |28. |15. 3. 2002. |{{ZD|Norveška}} [[Trondheim]] |[[Granåsen]] |125 m |127,5 m |257,5 |3. |[[Matti Hautamäki]] |- |29. |17. 3. 2002. |{{ZD|Norveška}} [[Oslo]] |[[Holmenkollen (skakaonica)|Holmenkollen]] |124 m |120 m |259,7 |2. |[[Simon Ammann]] |- |30. |21. 12. 2002. |rowspan=2|{{ZD|Švicarska}} [[Engelberg]] |rowspan=2|[[Titlis (skakaonica)|Titlis]] |129,5 m |124,5 m |260,7 |3. |[[Janne Ahonen]] |- |31. |22. 12. 2002. |133 m |132,5 m |282,9 |'''1.''' | – |- |32. |29. 12. 2002. |{{ZD|Njemačka}} [[Oberstdorf]] |[[Schattenberg (skakaonica)|Schattenberg]] |125,5 m |119 m |263,1 |'''1.''' | – |- |33. |6. 1. 2003. |{{ZD|Austrija}} [[Bischofshofen]] |[[Skakaonica "Paul Ausserleitner"|"Paul Ausserleitner"]] |128,5 m |127 m |262,4 |2. |[[Bjørn Einar Romøren]] |- |34. |18. 1. 2003. |rowspan=2|{{ZD|Poljska}} [[Zakopane]] |rowspan=2|[[Wielka Krokiew]] |140 m |134 m |286,2 |'''1.''' | – |- |35. |19. 1. 2003. |128,5 m |130,5 m |271,2 |'''1.''' | – |- |36. |1. 2. 2003. |rowspan=2|{{ZD|Austrija}} [[Tauplitz]] |rowspan=2|[[Kulm (letaonica)|Kulm]] |195,5 m |197 m |378,5 |2. |[[Florian Liegl]] |- |37. |2. 2. 2003. |195 m |196,5 m |378,3 |'''1.''' | – |- |38. |8. 2. 2003. |{{ZD|Njemačka}} [[Willingen (Upland)|Willingen]] |[[Mühlenkopf (skakaonica)|Mühlenkopf]] |142 m |147 m |328,2 |'''1.''' | – |- |39. |14. 3. 2003. |{{ZD|Finska}} [[Lahti]] |[[Salpausselkä (skakaonica)|Salpausselkä]] |117 m |123 m |248,4 |3. |[[Adam Małysz]] |- |40. |23. 3. 2003. |{{ZD|Slovenija}} [[Planica]] |[[Letalnica]] |214,5 m |217 m |427,8 |2. |[[Matti Hautamäki]] |} {{note|1}} – održana samo jedna serija zbog lošeg vremena. {{col-begin}} {{col-2}} === Postolja po sezonama === {| class=wikitable style="text-align: center" |- bgcolor=cccccc |Sezona || 1. mjesto || 2. mjesto || 3. mjesto || Ukupno |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1992/1993.|1992/1993.]] || - || - || - || - |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1993/1994.|1993/1994.]] || - || - || - || - |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1994/1995.|1994/1995.]] || - || - || - || - |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1995/1996.|1995/1996.]] || - || - || - || - |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1996/1997.|1996/1997.]] || - || - || - || - |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1997/1998.|1997/1998.]] || 2 || 2 || 3 || 7 |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1998/1999.|1998/1999.]] || - || - || 3 || 3 |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1999/2000.|1999/2000.]] || 4 || 2 || - || 6 |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2000/2001.|2000/2001.]] || - || 1 || - || 1 |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2001/2002.|2001/2002.]] || 6 || 4 || 2 || 12 |- bgcolor=efefef |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2002/2003.|2002/2003.]] || 6 || 3 || 2 || 11 |- |[[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2003/2004.|2003/2004.]] || - || - || - || - |- bgcolor=cccccc |Ukupno || '''18''' || '''12''' || '''10''' || '''40''' |} {{col-2}} === Ukupni poredak === {| class="wikitable" |- class="hintergrundfarbe5" ! Sezona !! Plasman !! Bodovi |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1993/1994.|1993/1994.]] || align=center|90. || align=center|2 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1994/1995.|1994/1995.]] || align=center|63. || align=center|26 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1996/1997.|1996/1997.]] || align=center|59. || align=center|40 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1997/1998.|1997/1998.]] || align=center|6. || align=center|953 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1998/1999.|1998/1999.]] || align=center|6. || align=center|896 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 1999/2000.|1999/2000.]] || align=center|4. || align=center|1065 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2000/2001.|2000/2001.]] || align=center|9. || align=center|462 |-bgcolor=silver | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2001/2002.|2001/2002.]] || align=center|'''2.''' || align=center|1259 |-bgcolor=silver | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2002/2003.|2002/2003.]] || align=center|'''2.''' || align=center|1235 |- | [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2003/2004.|2003/2004.]] || align=center|24. || align=center|253 |} {{col-end}} {{col-begin}} {{col-2}} === [[Novogodišnja turneja]] === {|class=wikitable style="text-align: center" width=250 |- !Sezona !Plasman |- |[[Turneja 4 skakaonice 1992/1993.|1992/1993.]] |65. |- |[[Turneja 4 skakaonice 1993/1994.|1993/1994.]] |60. |- |[[Turneja 4 skakaonice 1995/1996.|1995/1996.]] |65. |- |[[Turneja 4 skakaonice 1996/1997.|1996/1997.]] |34. |-bgcolor=silver |[[Turneja 4 skakaonice 1997/1998.|1997/1998.]] |2. |- |[[Turneja 4 skakaonice 1998/1999.|1998/1999.]] |12. |- |[[Turneja 4 skakaonice 1999/2000.|1999/2000.]] |4. |- |[[Turneja 4 skakaonice 2000/2001.|2000/2001.]] |4. |-bgcolor=gold |[[Turneja 4 skakaonice 2001/2002.|2001/2002.]] |'''1'''{{Napomena|Pobijedio na sve 4 skakaonice u istoj sezoni (jedini u historiji).}} |- |[[Turneja 4 skakaonice 2002/2003.|2002/2003.]] |2. |- |[[Turneja 4 skakaonice 2003/2004.|2003/2004.]] |12. |} {{Napomene}} {{col-2}} === [[Nordijska turneja]] === {|class=wikitable style="text-align: center" width=250 |- !Sezona !Plasman |- |[[Nordijska turneja 1997.|1997.]] |55. |- |[[Nordijska turneja 1998.|1998.]] |2. |- |[[Nordijska turneja 1999.|1999.]] |3. |-bgcolor=gold |[[Nordijska turneja 2000.|2000.]] |'''1.''' |- |[[Nordijska turneja 2002.|2002.]] |16. |- |[[Nordijska turneja 2003.|2003.]] |4. |} {{col-end}} {{col-begin}} {{col-2}} === [[Svjetski kup u skijaškim letovima|Svj. kup u letovima]] === {| class=wikitable style="text-align: center" width=250 |- ! Sezona ! Plasman |-bgcolor=gold |[[Svjetski kup u skijaškim letovima 1997/1998.|1997/1998.]] |'''1.''' |- |[[Svjetski kup u skijaškim letovima 1998/1999.|1998/1999.]] |9. |-bgcolor=gold |[[Svjetski kup u skijaškim letovima 1999/2000.|1999/2000.]] |'''1.''' |- |[[Svjetski kup u skijaškim letovima 2000/2001.|2000/2001.]] |9. |-bgcolor=gold |[[Svjetski kup u skijaškim letovima 2002/2003.|2002/2003.]] |'''1.''' |} {{col-2}} === [[Ljetni Grand Prix (skijaški skokovi)|Ljetni Grand Prix]] === {| class=wikitable style="text-align: center" width=300 |- !Sezona !Plasman |- |[[Ljetni Grand Prix 1994 (skijaški skokovi)|1994.]] |50. |- |[[Ljetni Grand Prix 1998 (skijaški skokovi)|1998.]] |9. |-bgcolor=gold |[[Ljetni Grand Prix 1999 (skijaški skokovi)|1999.]] |'''1.''' |- |[[Ljetni Grand Prix 2000 (skijaški skokovi)|2000.]] |35. |- |[[Ljetni Grand Prix 2001 (skijaški skokovi)|2001.]] |32. |- |[[Ljetni Grand Prix 2003 (skijaški skokovi)|2003.]] |31. |} {{col-end}} == Rekordi skakaonica == {| class="wikitable" |- class="hintergrundfarbe5" ! Mjesto !! Skakaonica !! Dužina !! Postavljen !! Trajao do |- | {{ZD|Austrija}} [[Bischofshofen]] || [[Skakaonica "Paul Ausserleitner"|"Paul Ausserleitner"]] || 137 m (HS 140) || 23. 2. 1999. || 6. 1. 2002. |- | {{ZD|Norveška}} [[Trondheim]] || [[Granåsen]] || 134,5 m (HS 140) || 10. 3. 2000. || 9. 3. 2001. |- | {{ZD|Norveška}} [[Oslo]] || [[Holmenkollen (skakaonica)|Holmenkollen]] || 132,5 m (HS 134) || 12. 3. 2000. || 13. 3. 2005. |- | {{ZD|Njemačka}} [[Titisee-Neustadt]] || [[Hochfirst (skakaonica)|Hochfirst]] || 145 m (HS 142) || 2. 12. 2001. || aktualni |- | {{ZD|Austrija}} [[Innsbruck]] || [[Bergisel (skakaonica)|Bergisel]] || 132,5 m (HS 130) || 3. 1. 2002. || 4. 1. 2002. |- | {{ZD|Austrija}} [[Innsbruck]] || [[Bergisel (skakaonica)|Bergisel]] || 134,5 m (HS 130) || 4. 1. 2002. || 4. 1. 2015. |- | {{ZD|Austrija}} [[Bischofshofen]] || [[Skakaonica "Paul Ausserleitner"|"Paul Ausserleitner"]] || 139 m (HS 140) || 6. 1. 2002. || 6. 1. 2005. |- | {{ZD|SAD}} [[Park City (Utah)|Park City]] || [[Skakaonice Park City|Olimpijske skakaonice Utah]] || 99 m (HS 100) || 10. 2. 2002. || aktualni |- | {{ZD|Poljska}} [[Zakopane]] || [[Wielka Krokiew]] || 140 m (HS 134) || 18. 1. 2003. || 23. 1. 2010. |- | {{ZD|Austrija}} [[Tauplitz]] || [[Kulm (letaonica)|Kulm]] || 214 m (HS 200) || 31. 1. 2003. || 10. 1. 2009. |} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Sven Hannawald}} * [http://www.sven-hannawald.de/ Zvanični sajt] * [https://web.archive.org/web/20141107003954/http://data.fis-ski.com/dynamic/athlete-biography.html?sector=JP&competitorid=23169&type=result Sven Hannawald] na [[FIS]]-u {{Olimpijski pobjednici na velikoj skakaonici - ekipno}} {{Svjetski prvaci na velikoj skakaonici - ekipno}} {{Pobjednici Turneje 4 skakaonice}} {{Pobjednici Nordijske turneje}} {{Svjetski prvaci u ski-letovima}} {{Osvajači Svjetskog kupa u ski-letovima}} {{Pobjednici Ljetnog Grand Prixa (ski-skokovi)}} {{Pobjednici skokova na Ski-festivalu Holmenkollen}} {{Njemački sportist godine}} {{DEFAULTSORT:Hannawald, Sven}} [[Kategorija:Rođeni 1974.]] [[Kategorija:Biografije, Breitenbrunn]] [[Kategorija:Njemački skijaši-skakači]] [[Kategorija:Njemački olimpijci]] [[Kategorija:Skijaši-skakači na Zimskim olimpijskim igrama 1998.]] [[Kategorija:Skijaši-skakači na Zimskim olimpijskim igrama 2002.]] [[Kategorija:Osvajači zlatne medalje na Olimpijskim igrama (Njemačka)]] [[Kategorija:Osvajači srebrne medalje na Olimpijskim igrama (Njemačka)]] cverr3ig3lqo8zho9jzy0xweoxdyurb Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1984. 0 376694 3426095 3411610 2022-07-30T13:08:56Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Skijaški skokovi na ZOI 1984.}} [[Datoteka:Igman – Olimpijske skakaonice 5.jpg|mini|desno|Skakaonice na Igmanu (2018.)]] Takmičenja u '''[[Skijaški skokovi|skijaškim skokovima]]''' na [[ZOI 1984.]] u [[Sarajevo|Sarajevu]] održana su na [[Skakaonice na Igmanu|skakaonicama na Malom Polju]] na [[Igman]]u u periodu od 12. do 18. februara. Održana su dva takmičenja.<ref name=OfficialReport>{{cite web | title = Sarajevo 1984 Official Report | url = http://library.la84.org/6oic/OfficialReports/1984/or1984w.pdf | publisher = LA84 Foundation | work = Organizacijski odbor XlV ZOI 1984. | year = 1984 | accessdate = 28. 1. 2014}}</ref> Najuspješnija država bila je [[Finska na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|Finska]], koja je osvojila po jednu medalju svakog sjaja. Medalje su još osvojili predstavnici [[Istočna Njemačka na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|Istočne Njemačke]] i [[Čehoslovačka na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|Čehoslovačke]]. == Zemlje učesnice == Učestvovali su takmičari iz 17 zemalja. {{col-begin|width=100%}} {{col-break}} * {{ZastavaMOK|AUT|1984|Zimskim|5}} * {{ZastavaMOK|BUL|1984|Zimskim|3}} * {{ZastavaMOK|TCH|1984|Zimskim|5}} * {{ZastavaMOK|FIN|1984|Zimskim|4}} * {{ZastavaMOK|FRA|1984|Zimskim|1}} * {{ZastavaMOK|GDR|1984|Zimskim|5}} * {{ZastavaMOK|ITA|1984|Zimskim|3}} * {{ZastavaMOK|JPN|1984|Zimskim|4}} * {{ZastavaMOK|YUG|1984|Zimskim|5}} {{col-break}} * {{ZastavaMOK|CAN|1984|Zimskim|4}} * {{ZastavaMOK|NOR|1984|Zimskim|6}} * {{ZastavaMOK|POL|1984|Zimskim|2}} * {{ZastavaMOK|USA|1984|Zimskim|5}} * {{ZastavaMOK|URS|1984|Zimskim|3}} * {{ZastavaMOK|ESP|1984|Zimskim|1}} * {{ZastavaMOK|SUI|1984|Zimskim|3}} * {{ZastavaMOK|FRG|1984|Zimskim|4}} {{col-end}} == Osvajači medalja == === [[Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1984 – mala skakaonica|Mala skakaonica]] === [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1989-0131-038, Jens Weißflog bei DDR-Skimeisterschaften.jpg|[[Jens Weißflog]], njemački skakač, pobjednik na maloj skakaonici|desno|mini]] {| width=70% border=2 cellpadding=3 cellspacing=2 style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center" |- bgcolor=lightblue style="border-bottom:1px solid black; border-top:1px solid black;" ! Medalja ! Takmičar ! Skok 1 <br> (bodovi) ! Skok 2 <br> (bodovi) ! Ocjene<ref name=k90>{{cite web|url=http://www.skijump-db.net/OLYMPIC/O1984_70.htm|title=14th Winter Olympic Games in Sarajevo, Ski Jumping / 70 meter Hill, Sarajevo (JUG), Malo Polje, K-Point: 90 m, February 12th 1984|publisher=skijump-db.net [web.archive.org]|date=8. 5. 2003|accessdate=11. 2. 2012|archive-date=8. 5. 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030508080727/http://www.skijump-db.net/OLYMPIC/O1984_70.htm|url-status=bot: unknown}}</ref><br>A • B • C • D • E ! Bodovi ! Zaostatak |- bgcolor=FFFACD ||[[Datoteka:Gold medal with cup.svg|16px|Zlato]] |align=left|{{ZD|Istočna Njemačka}} [[Jens Weißflog]] ||90 m <br> (110,5) ||87 m <br> (104,7) ||<del>16,5</del> • 17 • 17 • 16,5 • <del>17,0</del><br><del>16,5</del> • 16,5 • <del>16,5</del> • 16,5 • 16,5 ||215,2 ||– |- bgcolor=eeeeee ||[[Datoteka:Silver medal with cup.svg|16px|Srebro]] |align=left|{{ZD|Finska}} [[Matti Nykänen]] ||91 m <br> (114,1) ||84 m <br> (99,9) ||17,0 • <del>16</del> • <del>17,5</del> • 17 • 16 <br> <del>17,5</del> • <del>16</del> • 17 • 16 • 16,5 ||214,0 ||1,2 |- bgcolor=ffebcd ||[[Datoteka:Bronze medal with cup.svg|16px|Bronza]] |align=left|{{ZD|Finska}} [[Jari Puikkonen]] ||81,5 m <br> (95,4) ||91,5 m <br> (117,4) ||<del>17</del> • 16,• 16,5 • <del>16</del> • 16,5<br><del>18</del> • 18,5 • 18,5 • 18 • <del>18,5</del> ||212,8 ||2,4 |- |} {{raščistiti}} === [[Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1984 – velika skakaonica|Velika skakaonica]] === [[Datoteka:Matti Nykänen performing in Kirkkonummi 0517.jpg|[[Matti Nykänen]], finski skakač, pobjednik na velikoj skakaonici|desno|mini]] {| width=70% border=2 cellpadding=3 cellspacing=2 style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%; text-align: center" |- bgcolor=lightblue style="border-bottom:1px solid black; border-top:1px solid black;" ! Medalja ! Takmičar ! Skok 1 <br> (bodovi) ! Skok 2 <br> (bodovi) ! Ocjene<ref name=k112>{{cite web|url=http://www.skijump-db.net/OLYMPIC/O1984_90.htm|title=14th Winter Olympic Games in Sarajevo, Ski Jumping / 90 meter Hill, Sarajevo (JUG), Malo Polje, K-Point: 112 m, February 18th 1984|publisher=skijump-db.net [web.archive.org]|date=8. 5. 2003|accessdate=2. 11. 2012|archive-date=8. 5. 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030508080856/http://www.skijump-db.net/OLYMPIC/O1984_90.htm|url-status=bot: unknown}}</ref><br>A • B • C • D • E ! Bodovi ! Zaostatak |- bgcolor=FFFACD ||[[Datoteka:Gold medal with cup.svg|16px|Zlato]] |align=left|{{ZD|Finska}} [[Matti Nykänen]] ||116 m <br> (119,1) ||111 m <br> (112,1) ||<del>17,5</del> • 18 • <del>18,5</del> • 18 • 17,5<br>17,5 • 18 • 18 • <del>18,5</del> • <del>17</del> ||231,2 ||– |- bgcolor=eeeeee ||[[Datoteka:Silver medal with cup.svg|16px|Srebro]] |align=left|{{ZD|Istočna Njemačka}} [[Jens Weißflog]] ||107 m <br> (106,0) ||107,5 m <br> (107,7) ||<del>17,5</del> • 17,5 • 18 • <del>19,0</del> • 17,5<br>18 • 18 • 18 • <del>18</del> • <del>17,5</del> ||213,7 ||17,5 |- bgcolor=ffebcd ||[[Datoteka:Bronze medal with cup.svg|16px|Bronza]] |align=left|{{ZD|Čehoslovačka}} [[Pavel Ploc]] ||103,5 m <br> (97,1) ||109 m <br> (105,8) ||<del>17</del> • <del>16</del> • 16 • 16,5 • 16,5<br>17 • <del>17,5</del> • <del>16</del> • 16,5 • 16,5 ||202,9 ||28,3 |- |} {{raščistiti}} == Bilans medalja == <center> {|{{Bilans medalja |Sport = Skijaški skokovi |Broj = 2 |Logo = Olympic_rings.svg }} |- bgcolor="#FFFFFF" | 1. | align="left" | {{ZastavaMOK|FIN|1984|Zimskim}} | style="background:#F7F6A8;" | 1 | style="background:#DCE5E5;" | 1 | style="background:#FFDAB9;" | 1 | 3 |- bgcolor="#FFFFFF" | 2. | align=left | {{ZastavaMOK|GDR|1984|Zimskim}} | bgcolor=F7F6A8 | 1 | bgcolor=DCE5E5 | 1 | bgcolor=FFDAB9 | – | 2 |- bgcolor="#FFFFFF" | 3. | align=left | {{ZastavaMOK|TCH|1984|Zimskim}} | bgcolor=F7F6A8 | – | bgcolor=DCE5E5 | – | bgcolor=FFDAB9 | 1 | 1 |} </center> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://www.sports-reference.com/olympics/winter/1984/SKJ/ Ski-skokovi na ZOI 1984.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090329043043/http://www.sports-reference.com/olympics/winter/1984/SKJ/ |date=29. 3. 2009 }} na [[Sports Referenc]]eu {{Skijaški skokovi na ZOI}} {{Sportovi na ZOI 1984.}} [[Kategorija:1984. u skijaškim skokovima]] [[Kategorija:Skijaški skokovi na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|*]] [[Kategorija:Skijaški skokovi na ZOI|1984.]] [[Kategorija:Skijaški skokovi u Jugoslaviji]] sgntavv3tgqiae2unvuxf4bw01w4ul7 Spisak guvernera Connecticuta 0 377582 3426111 3422907 2022-07-30T13:45:01Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Guverner | tijelo = [[Connecticut]]a | nativni_naziv = | zastava = | zastavavel = | zastavatekst = | oznaka = Seal of the Governor of Connecticut.svg | oznakavel = | oznakatekst = Pečat guvernera | slika = Governor Ned Lamont of Connecticut, official portrait.jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Ned Lamont]] | trenutnood = [[9. januar]]a [[2019]]. | vrsta = | stanje = | odjel = | stil = Njegova ekselencija | član = | izvještava = | prebivalište = Prebivalište guvernera Connecticuta | sjedište = | predlagač = | inauguralni = [[Jonathan Trumbull]] | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = Četiri godine | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = | prethodnik = | osnivanje = | prvi = | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | skraćenica = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = [[Susan Bysiewicz]] | plata = $150.000 ([[2013]])<ref>{{cite web | url=http://knowledgecenter.csg.org/kc/content/csg-releases-2013-governor-salaries | title=CSG Releases 2013 Governor Salaries | publisher=The Council of State Governments | date=25. 6. 2013 | access-date=6. 7. 2015 | archive-date=22. 10. 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141022032437/http://knowledgecenter.csg.org/kc/content/csg-releases-2013-governor-salaries | url-status=dead }}</ref> | website = [http://www.ct.gov/governor/ www.ct.gov/governor] }} '''Guverner američke savezne države [[Connecticut]]''' je najviši izvršni organ vlade države Connecticut i vrhovni zapovjednik vojnih snaga te savezne države. Guverner ima dužnost provođenja državnih zakona, ovlaštenje da potvrdi ili uloži veto na zakone koje izglasa Opća skupština Connecticuta te da sazove skupštinu. Za razliku od većine drugih saveznih guvernera, guverner Connecticuta nema ovlaštenje za izdavanje pomilovanja. Najduži mandati bili su u prvim godinama nakon osnivanja države Connecticut, kada je četiri [[guverner (Sjedinjene Američke Države)|guvernera]] izabrano na devet ili više jednogodišnjih mandata. Najduže je na mjestu guvernera bio prvi guverner Jonathan Trumbull koji je bio 14 godina na toj funkciji, ali je 7 godina prethodno bio na mjestu kolonijalnog guvernera. Ne računajući njega, na mjestu državnog guvernera, bez drugih funkcija uključenih u tu, bio je njegov sin Jonathan Trumbull, Jr., koji je služio preko 11 godina. Najkraći mandat imao je Hiram Bingham III, koji je bio guverner samo jedan dan prije ostavke jer je izabran na mjesto senatora u [[Senat Sjedinjenih Američkih Država|Senatu SAD]]. Guverner Lowell P. Weicker, Jr. je poznat po tome što je bio jedan od rijetkih predstavnika neke manje stranke koja je pobijedila na američkim izborima, služeći mandat 1990. kao predstavnik stranke Connecticuta. == Guverneri == {{legenda|#cccccc|[[Stranka Connecticuta]] (1)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#D99FE8|[[Stranka Know Nothing|Američka]] (1)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#3333FF|[[Demokratska stranka (SAD)|Demokratska]] (23){{Napomena|Uključuje dva mandata koje su služili ponavljajući guverneri}}|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#008000|[[Demokratsko-republikanska stranka (SAD)|Demokratsko-republikanska]] (2)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#EA9978|[[Federalistička stranka (SAD)|Federalistička]] (7)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#FFE6B0|[[Nacionalna republikanska stranka (SAD)|Nacionalna republikanska]] (1)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda||Bez stranke (1)|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#FF3333|[[Republikanska stranka (SAD)|Republikanska]] (32){{Napomena|Uključuje dva mandata koje su služili ponavljajući guverneri}}|border=1px solid #aaaaaa}} {{legenda|#E3FF2A|[[Whig stranka (SAD)|Whig]] (6)|border=1px solid #aaaaaa}} {| class="wikitable" style="text-align:center;" !#{{Napomena|Prema podacima Državne biblioteke Connecticuta, zvanični poredak guvernera seže unazad do prvog kolonijalnog guvernera 1639. te ne uključuje guvernere koji su se ponavljali u nesusjednim mandatima tokom kolonijalnog perioda. Time je Trumbull zvanično 16. guverner.<ref>{{cite web|url=http://www.cslib.org/gov/|title=Roster of Connecticut Governors|izdavač=Connecticut State Library|access-date=4. 4. 2008}}</ref> Zvanični redoslijed od dana državnosti uključuje ponavljajuće guvernere i vršioce dužnosti guvernera|name="16thgov"}} !colspan="2"|Guverner !Početak mandata !Kraj mandata !Stranka!!colspan="2"|Zamjenik guvernera{{Napomena|Dužnost viceguvernera poznata je kao zamjenik guvernera tokom kolonijalnog perioda, ali se naziv viceguverner uglavnom koristi nakon nezavnosti .<ref name="charter">[http://avalon.law.yale.edu/17th_century/ct03.asp 1662 Charter]</ref> Zamjenici guvernera su iz iste stranke kao i guverner, osim ako je to izričito navedeno.}} !Mandati{{Napomena|Dijelovi mandata kod nekih guvernera ne trebaju biti shvaćeni doslovno, nego oni znače koliko puta je guverner bio izabran te prikazuju jedan mandat tokom kojeg su bili dva ili više guvernera zbog smrti, ostavke i sl.}} |- |16 |&nbsp; |[[Jonathan Trumbull]] |1. oktobar 1769. |13. maj 1784. |Bez stranke |bgcolor=#EA9978|&nbsp; |[[Matthew Griswold (guverner)|Matthew Griswold]] |{{frac|14|1|2}}{{Napomena|Opća skupština Connecticuta je odobrila Američku deklaraciju o nezavisnosti 10. oktobra 1776. te je odlučila da državna vlada nastavi sa radom pod novim ustavom. Tako je kolonijalni guverner Jonathan Trumbull postao državni guverner, služeći oko {{frac|7|1|2}} godina.<ref>{{cite web | url=http://www.cslib.org/gov/trumbullj.htm | title=Jonathan Trumbull | izdavač=Connecticut State Library | access-date=10. 3. 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20081226081216/http://www.cslib.org/gov/trumbullj.htm | archive-date=26. 12. 2008 | url-status=dead }}</ref>}}<ref>Kao zamjenik guvernera, postao je guverner nakon smrti [[William Pitkin]]a.</ref> |- |17 |bgcolor=#EA9978| |[[Matthew Griswold (guverner)|Matthew Griswold]] |13. maj 1784. |11. maj 1786. |[[Federalistička stranka (SAD)|Federalistička]] |bgcolor=#EA9978| |[[Samuel Huntington (državnik)|Samuel Huntington]] |2 |- |18 |bgcolor=#EA9978| |[[Samuel Huntington (državnik)|Samuel Huntington]] |11. maj 1786. |5. januar 1796. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[Oliver Wolcott]] |{{frac|9|1|2}}<ref name="died">Umro na dužnosti.</ref> |- |19 |bgcolor=#EA9978| |[[Oliver Wolcott]] |5. januar 1796. |1. decembar 1797. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[Jonathan Trumbull Jr.]] |{{frac|1|2}}+{{frac|1|2}}<ref name="died" /><ref name="ltactelected">Kao zamjenik guvernera, bio je vršilac dužnosti do kraja mandata, te je kasnije izabran u vlastiti mandat.</ref> |- |20 |bgcolor=#EA9978| |[[Jonathan Trumbull, Jr.]] |1. decembar 1797. |7. august 1809. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[John Treadwell]] |{{frac|10|1|2}}+{{frac|1|2}}<ref name="died" /><ref name="ltactelected" /> |- |21 |bgcolor=#EA9978| |[[John Treadwell]] |7. august 1809. |9. maj 1811. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[Roger Griswold]]{{Napomena|Postavljen od strane opće skupštine da bi popunio upražnjeno mjesto zamjenika guvernera.<ref name="ltgov">{{cite web | url=http://www.cslib.org/agencies/lieutenantgovernor.htm | title=Brief Descriptions of Connecticut State Agencies: Lieutenant Governor | izdavač=Connecticut State Library | access-date=10. 3. 2009 | archive-url=https://web.archive.org/web/20071026194408/http://www.cslib.org/agencies/lieutenantgovernor.htm | archive-date=26. 10. 2007 | url-status=dead }}</ref>}} |{{frac|1|1|2}}<ref name="ltactelected" /> |- |22 |bgcolor=#EA9978| |[[Roger Griswold]] |9. maj 1811. |25. oktobar 1812. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[John Cotton Smith]] |{{frac|1|2}}<ref name="died" /> |- |23 |bgcolor=#EA9978| |[[John Cotton Smith]] |25. oktobar 1812. |8. maj 1817. |Federalistička |bgcolor=#EA9978| |[[Chauncey Goodrich]]<ref name="died" /> |{{frac|4|1|2}}<ref name="ltactelected" /> |- |rowspan="2"|24 |rowspan="2" bgcolor=#008000| |rowspan="2"|[[Oliver Wolcott, Jr.]] |rowspan="2"|8. maj 1817. |rowspan="2"|2. maj 1827. |rowspan="2"|Stranka tolerancije /<br> Republikanska |bgcolor=#008000| |[[Jonathan Ingersoll]]<ref name="died" /> |rowspan="2"|10<ref>Wolcott je prvi guverner izabran po Ustavu iz 1818. kojim je promijenjen početak njegovog trećeg mandata sa 13. na 5. maj.</ref> |- |bgcolor=#FFE6B0| |[[David Plant]]<ref>Predstavljao [[Nacionalna republikanska stranka (SAD)|Nacionalnu republikansku stranku]].</ref> |- |25 |bgcolor=#008000| |[[Gideon Tomlinson]] |2. maj 1827. |2. mart 1831. |[[Demokratsko-republikanska stranka (SAD)|Demokratsko-<br>republikanska]] |bgcolor=#008000| |[[John Samuel Peters]] |{{frac|3|1|2}}<ref name="res-senate">Podnio ostavku da bi preuzeo mjesto u Senatu SAD.</ref> |- |26 |bgcolor=#FFE6B0| |[[John Samuel Peters]] |2. mart 1831. |1. maj 1833. |[[Nacionalna republikanska stranka (SAD)|Nacionalna<br>republikanska]] |bgcolor=#FFE6B0| |[[Thaddeus Betts]] |{{frac|2|1|2}}<ref name="ltactelected" /> |- |27 |bgcolor=#3333FF| |[[Henry W. Edwards]] |1. maj 1833. |7. maj 1834. |[[Demokratska stranka (SAD)|Demokratska]] |bgcolor=#3333FF| |[[Ebenezer Stoddard]] |1 |- |28 |bgcolor=#E3FF2A| |[[Samuel A. Foot]] |7. maj 1834. |6. maj 1835. |[[Whig stranka (SAD)|Whig]] |bgcolor=#E3FF2A| |[[Thaddeus Betts]] |1 |- |29 |bgcolor=#3333FF| |[[Henry W. Edwards]] |6. maj 1835. |2. maj 1838. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Ebenezer Stoddard]] |3 |- |30 |bgcolor=#E3FF2A| |[[William W. Ellsworth]] |2. maj 1838. |4. maj 1842. |Whig |bgcolor=#E3FF2A| |[[Charles Hawley]] |4 |- |31 |bgcolor=#3333FF| |[[Chauncey Fitch Cleveland]] |4. maj 1842. |1. maj 1844. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[William S. Holabird]] |2 |- |32 |bgcolor=#E3FF2A| |[[Roger Sherman Baldwin]] |1. maj 1844. |6. maj 1846. |Whig |bgcolor=#E3FF2A| |[[Reuben Booth]] |2 |- |33 |bgcolor=#3333FF| |[[Isaac Toucey]] |6. maj 1846. |5. maj 1847. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Noyes Billings]] |1{{Napomena|Izgubio izbore, ali ga je postavila državna skupština.<ref name="bioguide-toucey">{{cite web | url=http://bioguide.congress.gov/scripts/biodisplay.pl?index=T000319 | title=Toucey, Issac | work=Biographical Directory of the United States Congress | izdavač=Clerk of the United States House of Representatives and Historian of the United States Senate | access-date=22. 2. 2009 }}</ref>}} |- |34 |bgcolor=#E3FF2A| |[[Clark Bissell]] |5. maj 1847. |2. maj 1849. |Whig |bgcolor=#E3FF2A| |[[Charles J. McCurdy]] |2 |- |35 |bgcolor=#E3FF2A| |[[Joseph Trumbull (guverner)|Joseph Trumbull]] |2. maj 1849. |4. maj 1850. |Whig |bgcolor=#E3FF2A| |[[Thomas Backus]] |1 |- |rowspan="3"|36 |rowspan="3" bgcolor=#3333FF| |rowspan="3"|[[Thomas H. Seymour]] |rowspan="3"|4. maj 1850. |rowspan="3"|13. oktobar 1853. |rowspan="3"|Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Charles H. Pond]] |rowspan="3"|{{frac|3|1|2}}<ref>Dao ostavku jer je postavljen na funkciju američkog ambasadora u Rusiji.</ref> |- |bgcolor=#E3FF2A| |[[Green Kendrick]] |- |bgcolor=#3333FF| |[[Charles H. Pond]] |- |37 |bgcolor=#3333FF| |[[Charles H. Pond]] |13. oktobar 1853. |3. maj 1854. |Demokratska |colspan="2"|''upražnjeno'' |{{frac|1|2}}<ref name="ltacted">Kao zamjenik guvernera, dovršio mandat prethodnika.</ref> |- |38 |bgcolor=#E3FF2A| |[[Henry Dutton]] |3. maj 1854. |2. maj 1855. |Whig |bgcolor=#E3FF2A| |[[Alexander H. Holley]] |1 |- |rowspan="2"|39 |rowspan="2" bgcolor=#D99FE8| |rowspan="2"|[[William T. Minor]] |rowspan="2"|2. maj 1855. |rowspan="2"|6. maj 1857. |rowspan="2"|[[Stranka Know Nothing|Američka]] |bgcolor=#D99FE8| |[[William Field (američki političar)|William Field]] |rowspan="2"|2 |- |bgcolor=#D99FE8| |[[Albert Day (Connecticut)|Albert Day]] |- |40 |bgcolor=#FF3333| |[[Alexander H. Holley]] |6. maj 1857. |5. maj 1858. |[[Republikanska stranka (SAD)|Republikanska]] |bgcolor=#FF3333| |[[Alfred A. Burnham]] |1 |- |rowspan="3"|41 |rowspan="3" bgcolor=#FF3333| |rowspan="3"|[[William Alfred Buckingham|William A. Buckingham]] |rowspan="3"|5. maj 1858. |rowspan="3"|2. maj 1866. |rowspan="3"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Julius Catlin]] |rowspan="3"|8 |- |bgcolor=#FF3333| |[[Benjamin Douglas]] |- |bgcolor=#FF3333| |[[Roger Averill]] |- |42 |bgcolor=#FF3333| |[[Joseph Roswell Hawley|Joseph R. Hawley]] |2. maj 1866. |1. maj 1867. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Oliver Winchester]] |1 |- |43 |bgcolor=#3333FF| |[[James E. English]] |1. maj 1867. |5. maj 1869. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Ephraim H. Hyde]] |2 |- |44 |bgcolor=#FF3333| |[[Marshall Jewell]] |5. maj 1869. |4. maj 1870. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Francis Wayland III (viceguverner)|Francis Wayland]] |1 |- |45 |bgcolor=#3333FF| |[[James E. English]] |4. maj 1870. |16. maj 1871. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Julius Hotchkiss]] |1 |- |46 |bgcolor=#FF3333| |[[Marshall Jewell]] |16. maj 1871. |7. maj 1873. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Morris Tyler]] |2{{Napomena|James English je dobio najveći broj glasova, ali je izborna komisija ocijenila da je glasanje bilo neregularno, te je Jewella postavila na mjesto guvernera nakon nekoliko.<ref name= "nga-english">{{cite web | url=http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=b1ba224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | title=Connecticut Governor James Edward English | izdavač=National Governors Association | access-date=24. 2. 2009 | archive-date=26. 2. 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110226150418/http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=b1ba224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | url-status=bot: unknown }}</ref>}} |- |47 |bgcolor=#3333FF| |[[Charles Roberts Ingersoll|Charles R. Ingersoll]] |7. maj 1873. |3. januar 1877. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[George G. Sill]] |3<ref>Datum završetka Ingersollovog mandata pomaknut je sa 3. maja 1876. na 3. januar 1877. zbog usvajanja 26. amandmana na Ustav države Connecticut.</ref> |- |48 |bgcolor=#3333FF| |[[Richard D. Hubbard]] |3. januar 1877. |9. januar 1879. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Francis Loomis (viceguverner)|Francis Loomis]] |1<ref>Hubbard je bio prvi guverner izabran po odredbama 26. amandmana na Ustav države, kojim je produžena dužina mandata na dvije godine a početak mandata pomjeren je na 3. januar.</ref> |- |49 |bgcolor=#FF3333| |[[Charles B. Andrews]] |9. januar 1879. |5. januar 1881. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[David Gallup]] |1 |- |50 |bgcolor=#FF3333| |[[Hobart B. Bigelow]] |5. januar 1881. |3. januar 1883. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[William H. Bulkeley]] |1 |- |51 |bgcolor=#3333FF| |[[Thomas M. Waller]] |3. januar 1883. |8. januar 1885. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[George G. Sumner]] |1 |- |52 |bgcolor=#FF3333| |[[Henry Baldwin Harrison|Henry B. Harrison]] |8. januar 1885. |7. januar 1887. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Lorrin A. Cooke]] |1 |- |53 |bgcolor=#FF3333| |[[Phineas C. Lounsbury]] |7. januar 1887. |10. januar 1889. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[James L. Howard]] |1 |- |54 |bgcolor=#FF3333| |[[Morgan Bulkeley|Morgan G. Bulkeley]] |10. januar 1889. |4. januar 1893. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Samuel E. Merwin]] |2{{Napomena|Morgan Bulkeley se nije kandidirao za ponovni izbor 1890. ali zbog kontroverzi i vrlo tijesne izborne utrke, rezultati nisu potvrđeni, te je skupština o tom problemu diskutovala dvije godine; Bulkeley je ''de facto'' vršio dužnost guvernera.<ref name="nga-bulkeley">{{cite web | url=http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=44ca224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | title=Connecticut Governor Morgan Gardner Bulkeley | izdavač=National Governors Association | access-date=24. 2. 2009 | archive-date=29. 6. 2011 | archive-url=https://web.archive.org/web/20110629120719/http://www.nga.org/portal/site/nga/menuitem.29fab9fb4add37305ddcbeeb501010a0/?vgnextoid=44ca224971c81010VgnVCM1000001a01010aRCRD&vgnextchannel=e449a0ca9e3f1010VgnVCM1000001a01010aRCRD | url-status=bot: unknown }}</ref>}} |- |55 |bgcolor=#3333FF| |[[Luzon B. Morris]] |4. januar 1893. |9. januar 1895. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Ernest Cady]] |1 |- |56 |bgcolor=#FF3333| |[[Owen Vincent Coffin]] |9. januar 1895. |6. januar 1897. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Lorrin A. Cooke]] |1 |- |57 |bgcolor=#FF3333| |[[Lorrin A. Cooke]] |6. januar 1897. |4. januar 1899. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[James D. Dewell]] |1 |- |58 |bgcolor=#FF3333| |[[George E. Lounsbury]] |4. januar 1899. |9. januar 1901. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Lyman A. Mills]] |1 |- |59 |bgcolor=#FF3333| |[[George P. McLean]] |9. januar 1901. |7. januar 1903. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Edwin O. Keeler]] |1 |- |60 |bgcolor=#FF3333| |[[Abiram Chamberlain]] |7. januar 1903. |4. januar 1905. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Henry Roberts (guverner)|Henry Roberts]] |1 |- |61 |bgcolor=#FF3333| |[[Henry Roberts (guverner)|Henry Roberts]] |4. januar 1905. |9. januar 1907. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Rollin S. Woodruff]] |1 |- |62 |bgcolor=#FF3333| |[[Rollin S. Woodruff]] |9. januar 1907. |6. januar 1909. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Everett J. Lake]] |1 |- |63 |bgcolor=#FF3333| |[[George L. Lilley]] |6. januar 1909. |21. april 1909. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Frank B. Weeks]] |{{frac|1|2}}<ref name="died" /> |- |64 |bgcolor=#FF3333| |[[Frank B. Weeks]] |21. april 1909. |4. januar 1911. |Republikanska |colspan="2"|''upražnjeno'' |{{frac|1|2}}<ref name="ltacted" /> |- |rowspan="2"|65 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[Simeon Eben Baldwin|Simeon E. Baldwin]] |rowspan="2"|4. januar 1911. |rowspan="2"|6. januar 1915. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#FF3333| |[[Dennis A. Blakeslee]]<ref name="ltgov-rep">Predstavljao je [[Republikanska stranka (SAD)|Republikansku stranku]].</ref> |rowspan="2"|2 |- |bgcolor=#3333FF| |[[Lyman T. Tingier]] |- |66 |bgcolor=#FF3333| |[[Marcus H. Holcomb]] |6. januar 1915. |5. januar 1921. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Clifford B. Wilson]] |3 |- |67 |bgcolor=#FF3333| |[[Everett J. Lake]] |5. januar 1921. |3. januar 1923. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Charles A. Templeton]] |1 |- |68 |bgcolor=#FF3333| |[[Charles A. Templeton]] |3. januar 1923. |7. januar 1925. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Hiram Bingham III]] |1 |- |69 |bgcolor=#FF3333| |[[Hiram Bingham III]] |7. januar 1925. |8. januar 1925. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[John H. Trumbull]] |{{frac|1|2}}<ref name="res-senate" /> |- |rowspan="2"|70 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[John H. Trumbull]] |rowspan="2"|8. januar 1925. |rowspan="2"|7. januar 1931. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[J. Edwin Brainard]]{{Napomena|Kao privremeni predsjednik državnog senata, popunio je upražnjeno mjesto viceguvernera.<ref name="ltgov" />}} |rowspan="2"|{{frac|2|1|2}}<ref name="ltactelected" /> |- |bgcolor=#FF3333| |[[Ernest E. Rogers]] |- |rowspan="3"|71 |rowspan="3" bgcolor=#3333FF| |rowspan="3"|[[Wilbur Lucius Cross]] |rowspan="3"|7. januar 1931. |rowspan="3"|4. januar 1939. |rowspan="3"|Demokratska |bgcolor=#FF3333| |[[Samuel R. Spencer]]<ref name="ltgov-rep" /> |rowspan="3"|4 |- |bgcolor=#FF3333| |[[Roy C. Wilcox]]<ref name="ltgov-rep" /> |- |bgcolor=#3333FF| |[[T. Frank Hayes]] |- |72 |bgcolor=#FF3333| |[[Raymond E. Baldwin]] |4. januar 1939. |8. januar 1941. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[James L. McConaughy]] |1 |- |73 |bgcolor=#3333FF| |[[Robert A. Hurley]] |8. januar 1941. |6. januar 1943. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Odell Shepard]] |1 |- |rowspan="2"|74 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Raymond E. Baldwin]] |rowspan="2"|6. januar 1943. |rowspan="2"|27. decembar 1946. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[William L. Hadden]] |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref name="res-senate" /> |- |bgcolor=#3333FF| |[[Charles Wilbert Snow|Charles W. Snow]]<ref name="ltgov-dem">Predstavljao je [[Demokratska stranka (SAD)|Demokratsku stranku]].</ref> |- |75 |bgcolor=#3333FF| |[[Charles Wilbert Snow|Charles W. Snow]] |27. decembar 1946. |8. januar 1947. |Demokratska |colspan="2"|''upraženjeno'' |{{frac|1|2}}<ref name="ltacted" /> |- |76 |bgcolor=#FF3333| |[[James L. McConaughy]] |8. januar 1947. |7. mart 1948. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[James C. Shannon]] |{{frac|1|2}}<ref name="died" /> |- |77 |bgcolor=#FF3333| |[[James C. Shannon]] |7. mart 1948. |5. januar 1949. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Robert E. Parsons]]<ref name="presprotembecome" /> |{{frac|1|2}}<ref name="ltacted" /> |- |78 |bgcolor=#3333FF| |[[Chester Bowles]] |5. januar 1949. |3. january 1951. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[William T. Carroll]] |1 |- |79 |bgcolor=#FF3333| |[[John Davis Lodge]] |3. january 1951. |5. januar 1955. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Edward N. Allen]] |1<ref>John Davis Lodge je bio prvi guverner izabran po odredbama 45. amandmana na Ustav države Connecticut, kojim je mandat produžen na četiri godine.</ref> |- |rowspan="2"|80 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[Abraham A. Ribicoff]] |rowspan="2"|5. januar 1955. |rowspan="2"|21. januar 1961. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Charles W. Jewett (političar iz Connecticuta)|Charles W. Jewett]] |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref>Dao ostavku jer je imenovan za Američkog ministra zdravstva, obrazovanja i socijalne pomoći.</ref> |- |bgcolor=#3333FF| |[[John N. Dempsey]] |- |rowspan="4"|81 |rowspan="4" bgcolor=#3333FF| |rowspan="4"|[[John N. Dempsey]] |rowspan="4"|21. januar 1961. |rowspan="4"|6. januar 1971. |rowspan="4"|Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Anthony J. Armentano]]<ref name="presprotembecome" /> |rowspan="4"|{{frac|2|1|2}}<ref name="ltactelected" /> |- |bgcolor=#3333FF| |[[Samuel J. Tedesco]]{{Napomena|Podnio ostavku jer je izabran za sudiju vrhovnog suda.<ref name="ltgov" />}} |- |bgcolor=#3333FF| |[[Fred J. Doocy]]{{Napomena|Kao privremeni predsjednik državnog senata, vršio dužnost viceguvernera.<ref name="ltgov" />}} |- |bgcolor=#3333FF| |[[Attilio R. Frassinelli]] |- |rowspan="2"|82 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Thomas Joseph Meskill|Thomas J. Meskill]] |rowspan="2"|6. januar 1971. |rowspan="2"|8. januar 1975. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[T. Clark Hull]]<ref name="res-judge">Podnio ostavku jer je izabran za suca vrhovnog suda.</ref> |rowspan="2"|1 |- |bgcolor=#FF3333| |[[Peter L. Cashman]]<ref name="presprotembecome" /> |- |rowspan="2"|83 |rowspan="2" bgcolor=#3333FF| |rowspan="2"|[[Ella T. Grasso]] |rowspan="2"|8. januar 1975. |rowspan="2"|31. decembar 1980. |rowspan="2"|Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Robert K. Killian]] |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref>Podnijela ostavku zbog bolesti ([[rak jajnika]]).</ref> |- |bgcolor=#3333FF| |[[William O'Neill (političar iz Connecticuta)|William A. O'Neill]] |- |84 |bgcolor=#3333FF| |[[William O'Neill (političar iz Connecticuta)|William A. O'Neill]] |31. decembar 1980. |9. januar 1991. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Joseph J. Fauliso]]<ref name="presprotembecome2">Kao privremeni predsjednik državnog senata, vršio dužnost viceguvernera</ref> |{{frac|2|1|2}}<ref name="ltelected">Kao viceguverner, dovršio je mandat prethodnika, a kasnije je izabran u vlastiti mandat.</ref> |- |85 |bgcolor=#cccccc| |[[Lowell P. Weicker, Jr.]] |9. januar 1991. |4. januar 1995. |[[Stranka Connecticuta]] |bgcolor=#cccccc| |[[Eunice Groark]] |1 |- |86 |bgcolor=#FF3333| |[[John G. Rowland]] |4. januar 1995. |1. juli 2004. |Republikanska |bgcolor=#FF3333| |[[Jodi Rell]] |{{frac|2|1|2}}{{Napomena|Podnio ostavku zbog federalne istrage o korupciji;<ref>{{cite news | url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=990CEED91339F931A15755C0A9629C8B63 | title=Connecticut's Governor Steps Down | author=William Yardley; Stacey Stowe; Avi Salzman and Alison Leigh Cowan | date=22. 6. 2004 | work=The New York Times }}</ref> kasnije je proglašen krivim za korupciju.<ref>{{cite news | url=http://www.nytimes.com/2004/12/24/nyregion/24rowland.html | title=An Ex-Governor Says He's Guilty | author=Robert D. McFadden | work=The New York Times | date=24. 12. 2004 }}</ref>}} |- |rowspan="2"|87 |rowspan="2" bgcolor=#FF3333| |rowspan="2"|[[Jodi Rell]] |rowspan="2"|1. juli 2004. |rowspan="2"|5. januar 2011. |rowspan="2"|Republikanska |bgcolor=#3333FF| |[[Kevin Sullivan (političar)|Kevin Sullivan]]<ref name="ltgov-dem" /><ref name="presprotembecome">Kao privremeni predsjednik državnog senata, popunio je upražnjeno mjesto viceguvernera</ref> |rowspan="2"|{{frac|1|1|2}}<ref name="ltelected" /> |- |bgcolor=#FF3333| |[[Michael Fedele]] |- |88 |bgcolor=#3333FF| |[[Dan Malloy]] |5. januar 2011. |9. januar 2019. |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Nancy Wyman]] |2 |- |89 |bgcolor=#3333FF| |[[Ned Lamont]] |9. januar 2019. |''trenutni'' |Demokratska |bgcolor=#3333FF| |[[Susan Bysiewicz]] |1<ref>Prvi mandat guvernera Lamonta ističe 4. januara 2023.</ref> |} == Napomene == {{Napomene|colwidth=60em}} == Reference == {{refspisak|2}} {{Commonscat|Governors of Connecticut}} [[Kategorija:Spiskovi saveznih guvernera u Sjedinjenim Američkim Državama|Connecticut]] [[Kategorija:Connecticut]] h92eaj6e3qxgi63o2gwe25ju44kvwun Velika Britanija na Zimskim olimpijskim igrama 1984. 0 377679 3426244 3244206 2022-07-31T01:16:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Velika Britanija na Olimpijskim i Paraolimpijskim igrama | igre =o | igre_ime =[[Zimske olimpijske igre 1984.|1984. Zimske olimpijske igre u Sarajevu]] | takmičara =50 | nosilac_zastave =[[Christopher Dean]] | zlato =1 | srebro =0 | bronza =0 | ukupno =1 }} [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Sjeverne Irske]] se takmičilo kao '''Velika Britanija''' na '''[[Zimske olimpijske igre 1984.|Zimskim olimpijskim igrama 1984]]''' u [[Sarajevo|Sarajevu]], [[Jugoslavija]]. == Sudionici po sportovima == {|class=wikitable style="text-align:center; font-size:90%" |- ! Sport ! Muškarci <br>[[File:Symbol mars.svg|14px]] ! Žene <br> [[File:Symbol venus.svg|10px]] ! Ukupno |- | align=left| [[Alpsko skijanje]] || 6 || 2 || 8 |- | align=left| [[Biatlon]] || 6 || 0 || 6 |- | align=left| [[Bob]] || 10 || 0 || 10 |- | align=left| [[Skijaško trčanje]] || 6 || 5 || 11 |- | align=left| [[Umjetničko klizanje]] || 5 || 5 || 10 |- | align=left| [[Sankanje]] || 3 || 1 || 4 |- | align=left| [[Brzo klizanje]] || 1 || 0 || 1 |- ! ''' Ukupno ''' ( 7 ) !! 37 !! 13 !! 50 |} ==Osvajači medalja== {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%" |- !Medalja !Ime !Sport !Disciplina |- | [[Image:gold medal icon.svg]]&nbsp;Zlato || {{sortname|Jayne|Torvill}} <br/> {{sortname|Christopher|Dean}} || [[Umjetničko klizanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.|Umjetničko klizanje]] ||Ice dancing |} ==[[File:alpine skiing pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Alpsko skijanje== {{Glavni|Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;Muškarci {|class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Ime !rowspan="2"|Disciplina !colspan="2"|Utrka 1 !colspan="2"|Utrka 2 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |[[Frederick Burton (alpski skijaš)|Frederick Burton]] |rowspan="4"|[[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - spust (muškarci)|Spust]] |colspan="4" bgcolor="wheat"| |align="center"|1:51.15 |align="center"|37 |- |[[Connor O'Brien (alpski skijaš)|Connor O'Brien]] |colspan="4" bgcolor="wheat"| |align="center"|1:50.36 |align="center"|33 |- |[[Graham Bell (skijaš)|Graham Bell]] |colspan="4" bgcolor="wheat"| |align="center"|1:50.06 |align="center"|32 |- |[[Martin Bell (skijaš)|Martin Bell]] |colspan="4" bgcolor="wheat"| |align="center"|1:48.00 |align="center"|18 |- |[[Frederick Burton (alpski skijaš)|Frederick Burton]] |rowspan="4"|[[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - veleslalom (muškarci)|Veleslalom]] |align="center"|1:30.32 |align="center"|42 |align="center"|1:30.23 |align="center"|38 |align="center"|3:00.55 |align="center"|39 |- |[[Nicholas Wilson (alpski skijaš)|Nicholas Wilson]] |align="center"|1:29.26 |align="center"|37 |align="center"|1:30.23 |align="center"|38 |align="center"|2:59.49 |align="center"|38 |- |[[Martin Bell (skijaš)|Martin Bell]] |align="center"|1:28.42 |align="center"|34 |align="center"|1:28.08 |align="center"|33 |align="center"|2:56.50 |align="center"|32 |- |[[David Mercer (alpski skijaš)|David Mercer]] |align="center"|1:27.81 |align="center"|33 |align="center"|1:28.83 |align="center"|34 |align="center"|2:56.64 |align="center"|33 |- |[[David Mercer (alpski skijaš)|David Mercer]] |rowspan="2"|[[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - slalom (muškarci)|Slalom]] |align="center"|DNF |align="center"|&ndash; |align="center"|&ndash; |align="center"|&ndash; |align="center"|DNF |align="center"|&ndash; |- |[[Nicholas Wilson (alpski skijaš)|Nicholas Wilson]] |align="center"|57.33 |align="center"|27 |align="center"|54.75 |align="center"|16 |align="center"|1:52.08 |align="center"|16 |} ;Žene {|class="wikitable" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Ime !rowspan="2"|Disciplina !colspan="2"|Utrka 1 !colspan="2"|Utrka 2 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |[[Clare Booth]] |[[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - spust (žene)|Spust]] |colspan="4" bgcolor="wheat"| |align="center"|DNF |align="center"|&ndash; |- |[[Lesley Beck]] |[[Alpsko skijanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - slalom (žene)|Slalom]] |align="center"|DNF |align="center"|&ndash; |align="center"|&ndash; |align="center"|&ndash; |align="center"|DNF |align="center"|&ndash; |} ==[[File:Biathlon pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Biatlon== {{Glavni|Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;Muškarci {|class="wikitable" style="font-size:90%" |- !Disciplina !Ime !Promašaji <sup>1</sup> !Vrijeme !Poz. |- |rowspan="3"|[[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - sprint|Sprint]] |[[Trevor King (biatlonac)|Trevor King]] |align="center"|5 |align="center"|36:34.4 |align="center"|51 |- |[[Graeme Ferguson (biatlonac)|Graeme Ferguson]] |align="center"|4 |align="center"|35:37.3 |align="center"|44 |- |[[Jim Wood (biatlonac)|Jim Wood]] |align="center"|2 |align="center"|33:40.2 |align="center"|26 |} {|class="wikitable" style="font-size:90%" |- !Disciplina !Ime !Vrijeme !Kazne !Korigovano vrijeme <sup>2</sup> !Poz. |- |rowspan="3"|[[Biatlon na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 20 km|Pojedinačno]] |[[Tony McLeod]] |align="center"|1'17:34.5 |align="center"|8 |align="center"|1'25:34.5 |align="center"|44 |- |[[Charles MacIvor]] |align="center"|1'16:37.5 |align="center"|7 |align="center"|1'23:37.5 |align="center"|37 |- |[[Jim Wood (biatlonac)|Jim Wood]] |align="center"|1'14:55.8 |align="center"|4 |align="center"|1'18:55.8 |align="center"|14 |} ;Muškarci štafeta 4 x 7.5&nbsp;km {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Imena !colspan=3|Utrka |- !Promašaji <sup>1</sup> !Vrijeme !Poz. |- |[[Jim Wood (biatlonac)|Jim Wood]]<br />[[Patrick Howdle]]<br />[[Tony McLeod]]<br />[[Charles MacIvor]] |align=center|0 |align=center|1'46:17.2 |align=center|12 |} : <sup>1</sup> Takmičari moraju odskijati kazneni krug od 150 m po promašenoj meti. : <sup>2</sup> Jedna minuta dodana po promšenoj meti. ==[[File:bobsleigh pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Bob== {{Glavni|Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Sanke !rowspan="2"|Imena !rowspan="2"|Disciplina !colspan="2"|Trka 1 !colspan="2"|Trka 2 !colspan="2"|Trka 3 !colspan="2"|Trka 4 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |align="center"|GBR-1 |[[Tom De La Hunty]]<br />[[Peter Lund (bobsleigh)|Peter Lund]] |[[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - dvosjed|Dvosjed]] |align="center"|53.17 |align="center"|18 |align="center"|53.34 |align="center"|18 |align="center"|53.53 |align="center"|27 |align="center"|53.09 |align="center"|19 |align="center"|3:33.13 |align="center"|21 |- |align="center"|GBR-2 |[[Gomer Lloyd]]<br />[[Peter Brugnani]] |[[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - dvosjed|Dvosjed]] |align="center"|52.80 |align="center"|14 |align="center"|52.73 |align="center"|9 |align="center"|52.26 |align="center"|10 |align="center"|52.57 |align="center"|13 |align="center"|3:30.36 |align="center"|10 |} {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Sanke !rowspan="2"|Imena !rowspan="2"|Disciplina !colspan="2"|Trka 1 !colspan="2"|Trka 2 !colspan="2"|Trka 3 !colspan="2"|Trka 4 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |align="center"|GBR-1 |[[Michael Pugh (bobsleigh)|Michael Pugh]]<br />[[Tony Wallington]]<br />[[Corrie Brown]]<br />[[Mark Tout]] |[[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - četverosjed|Četverosjed]] |align="center"|51.52 |align="center"|21 |align="center"|51.84 |align="center"|20 |align="center"|51.68 |align="center"|20 |align="center"|51.89 |align="center"|21 |align="center"|3:26.93 |align="center"|20 |- |align="center"|GBR-2 |[[Gomer Lloyd]]<br />[[Howard Smith (bobsleigh)|Howard Smith]]<br />[[Gus McKenzie]]<br />[[Peter Brugnani]] |[[Bob na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - četverosjed|Četverosjed]] |align="center"|51.15 |align="center"|17 |align="center"|51.11 |align="center"|10 |align="center"|51.44 |align="center"|13 |align="center"|51.64 |align="center"|18 |align="center"|3:25.34 |align="center"|15 |} ==[[File:Cross country skiing pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Skijaško trčanje== {{Glavni|Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;Muškarci {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Disciplina !rowspan=2|Ime !colspan=2|Utrka |- !Vrijeme !Poz. |- |rowspan=4|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 15 km (muškarci)|15 km]] |[[Martin Watkins]] |align=center|49:08.7 |align=center|63 |- |[[Mike Dixon (biatlonac)|Mike Dixon]] |align=center|48:18.6 |align=center|60 |- |[[Mark Moore (skijaš)|Mark Moore]] |align=center|47:03.2 |align=center|58 |- |[[John Spotswood]] |align=center|46:53.7 |align=center|57 |- |rowspan=4|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 30 km (muškarci)|30 km]] |[[Stephen Daglish]] |align=center|1'44:04.3 |align=center|58 |- |[[John Spotswood]] |align=center|1'42:23.3 |align=center|54 |- |[[Andrew Rawlin]] |align=center|1'41:33.9 |align=center|52 |- |[[Mark Moore (skijaš)|Mark Moore]] |align=center|1'40:22.2 |align=center|50 |- |rowspan=2|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 50 km (muškarci)|50 km]] |[[John Spotswood]] |align=center|2'38:03.2 |align=center|45 |- |[[Mark Moore (skijaš)|Mark Moore]] |align=center|2'36:32.8 |align=center|44 |} ;Muškarci štafeta 4 x 10&nbsp;km {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Imena !colspan=2|Utrka |- !Vrijeme !Poz. |- |[[Mark Moore (skijaš)|Mark Moore]]<br />[[Andrew Rawlin]]<br />[[Mike Dixon (biatlonac)|Mike Dixon]]<br />[[John Spotswood]] |align=center|2'10:09.9 |align=center|14 |} ;Žene {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Disciplina !rowspan=2|Ime !colspan=2|Utrka |- !Vrijeme !Poz. |- |rowspan=4|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 5 km (žene)|5 km]] |[[Carolina Brittan]] |align=center|21:44.3 |align=center|50 |- |[[Nicola Lavery]] |align=center|21:08.5 |align=center|47 |- |[[Doris Trueman]] |align=center|21:05.6 |align=center|46 |- |[[Ros Coats]] |align=center|20:16.7 |align=center|44 |- |rowspan=4|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 10 km (žene)|10 km]] |[[Lauren Jeffrey]] |align=center|40:11.2 |align=center|48 |- |[[Doris Trueman]] |align=center|39:28.4 |align=center|47 |- |[[Nicola Lavery]] |align=center|39:05.2 |align=center|46 |- |[[Ros Coats]] |align=center|38:12.2 |align=center|45 |- |rowspan=2|[[Skijaško trčanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 20 km (žene)|20 km]] |[[Nicola Lavery]] |align=center|1'16:24.0 |align=center|39 |- |[[Ros Coats]] |align=center|1'11:24.1 |align=center|36 |} ;Žene štafeta 4 x 5&nbsp;km {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Imena !colspan=2|Utrka |- !Vrijeme !Poz. |- |[[Lauren Jeffrey]]<br />[[Nicola Lavery]]<br />[[Doris Trueman]]<br />[[Ros Coats]] |align=center|1'18:36.2 |align=center|11 |} ==[[File:Figure skating pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Umjetničko klizanje== {{Glavni|Umjetničko klizanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;Muškarci {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !Ime !CF !SP !FS !TFP !Poz. |- align=center |align=left| [[Paul Robinson (figure skater)|Paul Robinson]] |21 |20 |22 |42.6 |22 |} ;Žene {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !Ime !CF !SP !FS !TFP !Poz. |- align=center |align=left| [[Susan Jackson Wagner]] |19 |17 |15 |33.2 |17 |} ;Parovi {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !Imena !SP !FS !TFP !Poz. |- align=center |align=left| [[Susan Garland]]<br>[[Ian Jenkins (figure skater)|Ian Jenkins]] |12 |14 |20.0 |14 |} ;Plesni parovi {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !Imena !CD !OD !FD !TFP !Poz. |- align=center |align=left| [[Wendy Sessions]]<br>[[Stephen Williams (figure skater)|Stephen Williams]] |12 |11 |11 |22.4 |11 |- align=center |align=left| [[Karen Barber]]<br>[[Nicky Slater]] |5 |6 |6 |11.6 |6 |- align=center |align=left| [[Jayne Torvill]]<br>[[Christopher Dean]] |1 |1 |1 |2.0 |[[Image:gold medal icon.svg]] |} ==[[File:luge pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Sankanje== {{Glavni|Sankanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;[[Sankanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - muškarci|Muškarci]] {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Ime !colspan="2"|Trka 1 !colspan="2"|Trka 2 !colspan="2"|Trka 3 !colspan="2"|Trka 4 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |[[Mike Howard (luger)|Mike Howard]] |align="center"|50.415 |align="center"|30 |align="center"|50.090 |align="center"|30 |align="center"|48.343 |align="center"|27 |align="center"|48.315 |align="center"|27 |align="center"|3:17.163 |align="center"|26 |- |[[Chris Prentice]] |align="center"|50.033 |align="center"|28 |align="center"|50.074 |align="center"|29 |align="center"|50.384 |align="center"|30 |align="center"|49.283 |align="center"|29 |align="center"|3:19.774 |align="center"|29 |- |[[André Usborne]] |align="center"|49.901 |align="center"|27 |align="center"|49.853 |align="center"|28 |align="center"|49.447 |align="center"|29 |align="center"|48.438 |align="center"|28 |align="center"|3:17.639 |align="center"|27 |} ;[[Sankanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - žene|Žene]] {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan="2"|Ime !colspan="2"|Trka 1 !colspan="2"|Trka 2 !colspan="2"|Trka 3 !colspan="2"|Trka 4 !colspan="2"|Ukupno |- !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. !Vrijeme !Poz. |- |[[Claire Sherred]] |align="center"|45.580 |align="center"|27 |align="center"|45.062 |align="center"|25 |align="center"|45.324 |align="center"|23 |align="center"|DSQ |align="center"|&ndash; |align="center"|DSQ |align="center"|&ndash; |} ==[[File:Speed skating pictogram.svg|30px|alt=|link=]] Brzo klizanje== {{Glavni|Brzo klizanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984.}} ;Muškarci {|class="wikitable" border="1" style="font-size:90%" |- !rowspan=2|Disciplina !rowspan=2|Ime !colspan=2|Utrka |- !Vrijeme !Poz. |- |[[Brzo klizanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 1500 m (muškarci)|1500 m]] |[[Bryan Carbis]] |align=center|2:13.25 |align=center|39 |- |[[Brzo klizanje na Zimskim olimpijskim igrama 1984 - 5000 m|5000 m]] |[[Bryan Carbis]] |align=center|8:01.44 |align=center|41 |} ==Reference== *[http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1984/or1984w.pdf Službeni olimpijski izvještaji]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111126020725/http://www.la84foundation.org/6oic/OfficialReports/1984/or1984w.pdf |date=26. 11. 2011 }} (PDF) *[http://www.olympic.org/uk/athletes/results/search_r_uk.asp MOK - baza podataka rezultata] * [http://www.sports-reference.com/olympics/winter/1984/ Svi rezultati sa ZOI 1984] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200417042618/https://www.sports-reference.com/olympics/winter/1984/ |date=17. 4. 2020 }} {{Zemlje na ZOI 1984.}} [[Kategorija:Države na Zimskim olimpijskim igrama 1984.]] [[Kategorija:Ujedinjeno Kraljevstvo na Olimpijskim igrama|ZOI 1984]] [[Kategorija:1984. u Ujedinjenom Kraljevstvu|ZOI]] [[Kategorija:Zimski sportovi u Ujedinjenom Kraljevstvu]] 87ch64t8paq1a1vlge8oljfi4g141dw Skakaonice Park City 0 378988 3426094 3137779 2022-07-30T13:07:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija skakaonica | ime = Skakaonice Park City | nadimak = | slika = [[Datoteka:Utah_olympic_park_skijump_park_city.jpg|250px]] | opis_slike = | lokacija = {{ZD|SAD}} [[Park City (Utah)|Park City]] | vlasnik = NFS Park City | otvorena = 1993. | renovirana = 2001. | zatvorena = | srušena = | k-tačka = 120 m | veličina_skakaonice = HS 134 | rekord = '''Velika''': 134 m <br> ([[Wolfgang Loitzl]], {{smaller|2001}}) <br> '''Mala''': 99 m <br> ([[Sven Hannawald]], {{smaller|2002}}) | kapacitet = 21.000 | olimpijske_igre = [[Skijaški skokovi na ZOI 2002.|2002.]] | svjetsko_prvenstvo = }} '''Skakaonice Park City''' jesu [[skijaška skakaonica|skijaške skakaonice]] u [[Olimpijski park Utah|Olimpijskom parku Utah]] u [[Park City (Utah)|Park Cityju]]. Ovaj park je sportski i rekreativni centar površine oko 1,6&nbsp;km², koji, pored skakaonica, sadrži i [[Bob-staza Park City|bob-stazu]], staze i skakaonice za [[slobodno skijanje]] i [[Olimpijske igre|olimpijski]] muzej. == Historija == Odluka o izgradnji Olimpijskog parka Utah donesena je 1989. a već 1991. počela je njegova izgradnja. Napokon, 100-metarska skakaonica i skakaonica za trening otvorene su 1993. Za potrebe [[ZOI 2002.]] u 25&nbsp;km udaljenom [[Salt Lake City]]ju renovirana je mala skakaonica, a izgrađena je i velika, dok je sva infrastruktura temeljno proširena. Ukupni troškovi izgradnje svih skakaonica iznosili su oko 21 milion [[Američki dolar|dolara]]. U jesen 2000. završeni su građevinski radovi, a u januaru 2001. velika skakaonica ugostila je jedno takmičenje [[Svjetski kup u skijaškim skokovima|Svjetskog kupa u ski-skokovima]], kojim se željela testirati spremnost za Olimpijske igre. Ovo su skakaonice s najvišom [[nadmorska visina|nadmorskom visinom]] na svijetu koje se koriste za takmičenja (2237 m).<ref name="archiv">{{Cite web |url=http://schanzen.sc.funpic.de/usa/usa_saltlake.htm |title=Utah Olympic Park Jumps na www.skisprungschanzen-archiv.de |accessdate=12. 2. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029200203/http://schanzen.sc.funpic.de/usa/usa_saltlake.htm |archivedate=29. 10. 2013 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web | url=http://www.utaholympicpark.com/uop/about_uop_history.asp | title=Historija OI na službenoj stranici | access-date=12. 2. 2015 | archive-date=17. 12. 2005 | archive-url=https://web.archive.org/web/20051217104134/http://www.utaholympicpark.com/uop/about_uop_history.asp | url-status=bot: unknown }} {{en simbol}}</ref> Osim ovih, u kompleksu se nalaze i manje skakaonice K-65, K-40, K-20 i K-10. Svih 6 skakaonica imaju i plastičnu podlogu za ljetna takmičenja. == Međunarodna takmičenja == Ovo su rezultati svih međunarodnih takmičenja na ovim skakaonicama pod okriljem [[FIS]]-a:<ref>{{cite web |url=http://data.fis-ski.com/ski-jumping/results.html?place_search=Park+City&seasoncode_search=all&sector_search=JP&date_search=&gender_search=&category_search=&codex_search=&nation_search=&disciplinecode_search=&search=Search&limit=100 |title=Results |accessdate=9. 12. 2012}}</ref> {| class="wikitable sortable" style=" width:100%;" |-style="background:#CEDAF2" ! style="width:9%;" | Datum ! style="width:14%;" | Takmičenje ! style="width:8%;" | Skakaonica ! style="width:19%;" class="unsortable" | 1. mjesto ! style="width:19%;" class="unsortable" | 2. mjesto ! style="width:19%;" class="unsortable" | 3. mjesto |- bgcolor="#EDEDED" | 19. 1. 2001. || [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2000/2001.|Svjetski kup]] || align=center|K-134 || bgcolor="#F7F6A8" | {{Štafeta|{{ZID|Japan}}|[[Kazuyoshi Funaki]]|[[Kazuya Yoshioka]]|[[Masahiko Harada]]|[[Noriaki Kasai]]}} | bgcolor="#DCE5E5" | {{Štafeta|{{ZID|Finska}}|[[Jani Soininen]]|[[Jussi Hautamäki]]|[[Risto Jussilainen]]|[[Janne Ahonen]]}} | bgcolor="#FFDAB9" | {{Štafeta|{{ZID|Austrija}}|[[Wolfgang Loitzl]]|[[Andreas Widhölzl]]|[[Martin Höllwarth]]|[[Stefan Horngacher]]}} |- bgcolor="#EDEDED" | 20. 1. 2001. || [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2000/2001.|Svjetski kup]] || align=center|K-134 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|POLJ}} [[Adam Małysz]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|AUT}} [[Wolfgang Loitzl]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|JAP}} [[Kazuya Yoshioka]] |- bgcolor="#EDEDED" | 10. 2. 2002. || [[Skijaški skokovi na ZOI 2002.|Olimpijske igre]] || align=center|K-90 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|ŠVI}} [[Simon Ammann]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NJE}} [[Sven Hannawald]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|POLJ}} [[Adam Małysz]] |- bgcolor="#EDEDED" | 13. 2. 2002. || [[Skijaški skokovi na ZOI 2002.|Olimpijske igre]] || align=center|K-120 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|ŠVI}} [[Simon Ammann]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|POLJ}} [[Adam Małysz]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|FIN}} [[Matti Hautamäki]] |- bgcolor="#EDEDED" | 18. 2. 2002. || [[Skijaški skokovi na ZOI 2002.|Olimpijske igre]] || align=center|K-134 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZID|Njemačka}} <br> [[Sven Hannawald]] <br> [[Stephan Hocke]] <br> [[Michael Uhrmann]] <br> [[Martin Schmitt]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZID|Finska}} <br> [[Matti Hautamäki]] <br> [[Veli-Matti Lindström]] <br> [[Risto Jussilainen]] <br> [[Janne Ahonen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZID|Slovenija}} <br> [[Damjan Fras]] <br> [[Primož Peterka]] <br> [[Robert Kranjec]] <br> [[Peter Žonta]] |- bgcolor="#EDEDED" | 28. 2. 2004. || [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2003/2004.|Svjetski kup]] || align=center|K-120 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|JAP}} [[Noriaki Kasai]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|ŠVI}} [[Simon Ammann]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NOR}} [[Tommy Ingebrigtsen]] |- bgcolor="#EDEDED" | 29. 2. 2004. || [[Svjetski kup u skijaškim skokovima 2003/2004.|Svjetski kup]] || align=center|K-120 || colspan="3" align="center" | ''Otkazano'' |- bgcolor="#EDEDED" | 23. 7. 2004. || ''FIS Race'' || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|SAD}} [[Clint Jones]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Todd Lodwick]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SAD}} [[Johnny Spillane]] |- bgcolor="#EDEDED" | 23. 7. 2004. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2004/2005.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SLO}} [[Monika Pogladič]] |- bgcolor="#EDEDED" | 24. 7. 2004. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2004/05#Damen Sommer|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SAD}} [[Jessica Jerome]] |- bgcolor="#EDEDED" | 25. 7. 2004. || ''FIS Race'' || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|SAD}} [[Todd Lodwick]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Alan Alborn]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SAD}} [[Clint Jones]] |- bgcolor="#EDEDED" | 1. 10. 2005. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2005/2006.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|SAD}} [[Lindsey Van]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Abby Hughes]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] |- bgcolor="#EDEDED" | 1. 10. 2005. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2005/2006.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|POLJ}} [[Wojciech Skupień]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|POLJ}} [[Stefan Hula mlađi|Stefan Hula]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SAD}} [[Clint Jones]] |- bgcolor="#EDEDED" | 2. 10. 2005. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2005/2006.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|KAN}} [[Atsuko Tanaka (ski-skakačica)|Atsuko Tanaka]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Jessica Jerome]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SAD}} [[Lindsey Van]] |- bgcolor="#EDEDED" | 2. 10. 2005. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2005/2006.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|POLJ}} [[Marcin Bachleda]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Clint Jones]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NOR}} [[Anders Bardal]] |- bgcolor="#EDEDED" | 21. 7. 2006. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2006/2007.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|NJE}} [[Juliane Seyfarth]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NOR}} [[Line Jahr]] |- bgcolor="#EDEDED" | 22. 7. 2006. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2006/2007.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|NJE}} [[Juliane Seyfarth]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] |- bgcolor="#EDEDED" | 2. 9. 2007. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2007/2008.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|AUT}} [[Jacqueline Seifriedsberger]] |- bgcolor="#EDEDED" | 3. 9. 2007. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2007/2008.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|AUT}} [[Daniela Iraschko-Stolz|Daniela Iraschko]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|NOR}} [[Anette Sagen]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|KAN}} [[Nata De Leeuw]] |- bgcolor="#EDEDED" | 12. 12. 2008. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2008/2009.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|NJE}} [[Anna Häfele]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SAD}} [[Lindsey Van]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|AUT}} [[Jacqueline Seifriedsberger]] |- bgcolor="#EDEDED" | 12. 12. 2008. || [[Kontinentalni kup u skijaškim skokovima 2008/2009.|Kontinentalni kup]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|NJE}} [[Anna Häfele]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|KAN}} [[Nata De Leeuw]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NJE}} [[Ulrike Gräßler]] |- style="background:#EDEDED" | 1. 2. 2017. || [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2017.|Juniorsko SP]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|ITA}} [[Manuela Malsiner]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|SLO}} [[Ema Klinec]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|SLO}} [[Nika Križnar]] |- style="background:#EDEDED" | 1. 2. 2017. || [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2017.|Juniorsko SP]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{ZD|ČEŠ}} [[Viktor Polášek]] || bgcolor="#DCE5E5" | {{ZD|ITA}} [[Alex Insam]] || bgcolor="#FFDAB9" | {{ZD|NJE}} [[Constantin Schmid]] |- style="background:#EDEDED" | 3. 2. 2017. || [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2017.|Juniorsko SP]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{Štafeta|{{ZID|Njemačka}}|[[Agnes Reisch]]|[[Luisa Görlich]]|[[Pauline Heßler]]|[[Gianina Ernst]]}} | bgcolor="#DCE5E5" | {{Štafeta|{{ZID|Slovenija}}|[[Jerneja Brecl]]|[[Katra Komar]]|[[Nika Križnar]]|[[Ema Klinec]]}} | bgcolor="#FFDAB9" | {{Štafeta|{{ZID|Austrija}}|[[Claudia Purker]]|[[Sophie Mair]]|[[Elisabeth Raudaschl]]|[[Julia Huber]]}} |- style="background:#EDEDED" | 3. 2. 2017. || [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2017.|Juniorsko SP]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{Štafeta|{{ZID|Slovenija}}|[[Žiga Jelar]]|[[Tilen Bartol]]|[[Aljaž Osterc]]|[[Bor Pavlovčič]]}} | bgcolor="#DCE5E5" | {{Štafeta|{{ZID|Njemačka}}|[[Martin Hamann (ski-skakač)|Martin Hamann]]|[[Tim Fuchs]]|[[Felix Hoffmann (ski-skakač)|Felix Hoffmann]]|[[Constantin Schmid]]}} | bgcolor="#FFDAB9" | {{Štafeta|{{ZID|Austrija}}|[[Markus Rupitsch]]|[[Mika Schwann]]|[[Clemens Leitner]]|[[Janni Reisenauer]]}} |- style="background:#EDEDED" | 5. 2. 2017. || [[Svjetsko juniorsko prvenstvo u nordijskom skijanju 2017.|Juniorsko SP]] || align=center|HS 100 || bgcolor="#F7F6A8" | {{Štafeta|{{ZID|Slovenija}}|[[Nika Križnar]]|[[Tilen Bartol]]|[[Ema Klinec]]|[[Žiga Jelar]]}} | bgcolor="#DCE5E5" | {{Štafeta|{{ZID|Njemačka}}|[[Agnes Reisch]]|[[Martin Hamann (ski-skakač)|Martin Hamann]]|[[Gianina Ernst]]|[[Constantin Schmid]]}} | bgcolor="#FFDAB9" | {{Štafeta|{{ZID|Japan}}|[[Minami Watanabe]]|[[Masamitsu Itō]]|[[Fumika Segawa]]|[[Yūken Iwasa]]}} |} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Utah Olympic Park Jumps}} * [https://web.archive.org/web/20110726054831/http://www.utaholympicpark.com/uop/uop_home.asp Olimpijski park Utah] {{en simbol}} * [http://www.skisprungschanzen.com/EN/Ski+Jumps/USA-United+States/usa_saltlake.htm/ Skakaonice Park City] na ''skisprungschanzen.com'' {{en simbol}} {{de simbol}} {{pl simbol}} {{Skakaonice domaćini ZOI-a}} {{coord|40|42|31|N|111|33|35|W|type:landmark|display=title}} [[Kategorija:Skijaške skakaonice u SAD-u]] i2zhw6vqe5fwyugvgzq69pximjs1h4g Windows CE 0 379202 3426288 3408738 2022-07-31T08:14:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija operativni sistem | naziv = Windows CE | logo = Windows Embedded 8 logo and wordmark.gif | screenshot = WindowsCE7.png | opis = | website = {{URL|microsoft.com/windowsembedded/}} | napisan_u = [[C (programski jezik)|C]]<ref>{{cite web|url=http://www.windowsfordevices.com/c/a/News/Special-Report-Windows-CE-6-arrives-with-100-kernel-source|title=Special Report: Windows CE 6 arrives with 100% kernel source|publisher=windowsfordevices.com|date=1. 11. 2006|accessdate=4. 7. 2015|archiveurl=https://archive.today/20130105081824/http://www.windowsfordevices.com/c/a/News/Special-Report-Windows-CE-6-arrives-with-100-kernel-source/|archivedate=5. 1. 2013|url-status=dead}}</ref> | razvijatelj = [[Microsoft]] | skupina = <!-- Ovaj članak je o skupini --> | izvorni_model = Vlasnički ([[Closed source]]) | dat_prv_izd = [[16. novembar]] [[1996]]. | zadnja stabilna verzija = Embedded Compact 2013 | datum izdavanja stabilne verzije = [[13. juni]] [[2013]]. godine<ref name=ce2013genrel>{{cite web|title=Microsoft announces general availability of Windows Embedded Compact 2013|url=http://www.microsoft.com/en-us/news/Features/2013/Jun13/06-13EmbeddedCompactGA.aspx|work=Microsoft News Center|publisher=Microsoft}}</ref> | metoda nadogradnje = <!-- Sistem za upravljanje paketima (yum, apt, portage) ili vlasnički (Windows update) --> | upravljanje paketima = <!-- Package manager, npr. RPM, DEB, Ebuild, Slackware TGZ --> | platforme = [[x86]], [[MIPS]], 32-bitni [[ARM]], ([[SuperH]]<ref>{{cite web|url=http://www.emacinc.com/operating_systems/windows_ce.htm|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100528144239/http://www.emacinc.com/operating_systems/windows_ce.htm|title=Windows CE|archivedate=28. 5. 2010|work=emacinc.com|accessdate=2. 6. 2015|url-status=dead}}</ref> do verzije 6.0 R2)<ref>{{cite web|title=Windows Embedded CE|url=http://www.microsoft.com/windowsembedded/en-us/evaluate/windows-embedded-ce-6.aspx|work=Microsoft|publisher=[[Microsoft]]}}</ref> | kernel = Hibridni | korisnički interfejs = | licenca = Komercijalni vlasnički [[softver]] }} '''Microsoft Windows CE''' (sada službeno poznat pod imenom '''Windows Embedded Compact'''; prethodno poznat pod imenom '''Windows Embedded CE''',<ref>{{cite web|url=http://www.windowsfordevices.com/c/a/News/Microsoft-renames-Windows-CE-sets-CE-60-launch-date/|title=Microsoft renames Windows CE, sets CE 6.0 launch date|work=archive.is|accessdate=2. 6. 2015|archive-date=28. 6. 2012|archive-url=https://archive.today/20120628234841/http://www.windowsfordevices.com/c/a/News/Microsoft-renames-Windows-CE-sets-CE-60-launch-date/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{cite web|url= http://www.microsoft.com/windows/embedded/default.mspx|title=Windows Embedded Homepage|publisher= Microsoft.com|date=|accessdate=14. 11. 2010}}</ref> i ponekad napisan skraćenicom '''WinCE, '''kodnog imena ''Pegasus'') je skupina operativnih sistema koju razvija [[Microsoft]] kao dio [[Windows Embedded]] porodice proizvoda. Windows CE je zaseban operativni sistem i kernel, te nije umanjena verzija uobičajenog [[Windows]] sistema.<ref>{{cite web|url=http://blogs.msdn.com/b/ce_base/archive/2007/11/26/how-does-windows-embedded-ce-6.0-start_3f00_.aspx|title=How does Windows Embedded CE 6.0 Start? - Windows CE Base Team Blog - Site Home - MSDN Blogs|publisher=Blogs.msdn.com|date=18. 12. 2007|accessdate=14. 11. 2010}}</ref> Windows CE ne treba zbunjivati sa [[Windows Embedded Standard]], koji je dio [[Windows NT]] porodice Windowsa. [[Microsoft]] licencira Windows CE proizvođačima originalne opreme (ili OEM) i proizvođačima uređaja. Oba proizvođača mogu uređivati i praviti vlastite korisničke interfejse i iskustva i Windows CE će im dati tehnološku osnovu da to naprave. Trenutna verzija sistema Windows Embedded Compact podržava [[Intel]] [[x86]] i slične procesore i ARM procesore sa izravnom podrškom za pakete matične ploče (ili BSP).<ref>{{cite web|url=http://msdn.microsoft.com/en-us/library/gg156127.aspx|title=Board Support Package (BSP) (Compact 2013)|publisher=Microsoft|work=microsoft.com|accessdate=2. 6. 2015}}</ref> [[MIPS]] i SHx arhitekture imaju podršku kernela.<ref>{{cite web|url=http://msdn.microsoft.com/en-us/library/jj823235.aspx|title=OAL Memory Mapping Structures (Compact 2013)|publisher=Microsoft|work=microsoft.com|accessdate=2. 6. 2015}}</ref> ==Funkcije== Windows CE je optimiziran za uređaje sa malom količinom [[Memorija računara|memorije]]; Windows CE kernel može biti pokrenut sa jednim [[megabajt]]om memorije.<ref>{{cite web|url=http://msdn.microsoft.com/en-us/library/jj556177.aspx|title=Create or Modify a BSP (Compact 2013)|publisher=Microsoft|work=microsoft.com|accessdate=2. 6. 2015}}</ref> Uređaji su često napravljeni bez mogućnosti pohrane podataka i mogu biti konfigurirani kao "zatvoreni" sistem koji ne dozvoljava proširenje od strane korisnika (na primjer, može biti integrisan u [[ROM]] memoriju). Windows CE je prilagođen definiciji operativnog sistema u realnom vremenu sa determinističkom latencijom prekida. Počevši od verzije 3 i nadalje, sistem podržava 256 prioritetna nivoa<ref>{{cite web|url= http://msdn.microsoft.com/en-us/library/bb202761.aspx|title=Priority Levels|publisher= Msdn.microsoft.com|date=|accessdate=14. 11. 2010}}</ref> i koristi tehnologiju nasljeđivanja prioriteta kako bi rješio situacije sa prioritetnom inverzijom. Osnovna jedinica izvršavanja je nit (odnosno ''thread''). Ovo pomaže pri pojednostavljenju interfejsa i poboljšava vrijeme potrebno za izvršavanje raznih funkija. [[Microsoft]] je izjavio da "CE" nije namjerna skraćenica, mada mnogi ljudi vjeruju da CE znači "Consumer Electronics" (bos. Potrošačka elektronika) ili "Compact Edition" (bos. Kompaktno izdanje). Microsoft je izjavio da koriste brojeve kako bi označili broj pravila dizajna uključujući "kompaktnost, povezanost, kompatibilnost, udruživost i efikasnost". Početnih četiri pravila počinje sa slovom C a posljednje pravilo počinje sa slovom E u engleskom jeziku, pa je stoga naziv CE.<ref>{{cite web|title=The Meaning of "CE" in Windows CE|work= Q166915|publisher=[[Microsoft]]|date=3. 9. 2002|url=http://support.microsoft.com/default.aspx?scid=kb;EN-US;Q166915|accessdate=15. 9. 2006}}</ref> Prva verzija tokom razvijanja, pod kodnim imenom ''Pegasus'', imala je sličan grafički korisnički interfejs kao Windows i znatan broj Microsoft-ovih popularnih aplikacija koje su sve bile uređene sa manje funkcija da bi se mogle pokrenuti na manjoj količini pohrane i memorije tog vremena. Windows CE je napredovao i postao ugrađen [[operativni sistem]] u realnom vremenu baziran na komponentama. Više nije samo ciljao na korisnike ručnih računara.<ref>{{cite web|url=http://www.microsoft.com/windowsembedded/en-us/products/windowsce/technical-specifications.mspx|title=Embedded Platform &#124; Integrated Development Environment (IDE) &#124; Windows CE|publisher=Microsoft.com|date=| accessdate=14. 11. 2010}}</ref> Mnoge platforme su se bazirale na jezgru Windows CE operativnog sistema uključujući Microsoft-ov [[AutoPC]], [[Pocket PC 2000]], [[Pocket PC 2002]], [[Windows Mobile 2003]], [[Windows Mobile 2003 SE]], [[Windows Mobile 5]], [[Windows Mobile 6]], [[Smartphone|Smartphone 2002]], [[Smartphone|Smartphone 2003]], [[Portable Media Center]], [[Zune]], [[Windows Phone]] i razni industrijski uređaji i ugrađeni sistemi. Windows CE je čak i pokretao određene igre za [[Dreamcast]] konzolu, bio operativni sistem za ručni računar [[Gizmondo]] i djelimično pokreće [[Xbox]] konzole. Karakteristična funkcija i razlika u odnosu na ostale [[Microsoft]]-ove operativne sisteme je da su je dostupan veći dio izvornog koda za ovaj sistem. Prvenstveno je izvorni kod bio pružen nekolicini prodavača kako bi ga mogli prilagoditi svom [[hardver]]u. Nakon toga su proizvodi poput ''Platform Builder'' (integrisano okruženje za pravljenje i integraciju Windows CE slika operativnog sistema ili prilagođenih operativnih sistema baziranih na sistemu CE) nudili nekoliko komponenti u izvornom kodu općoj javnosti. Međutim, niz glavnih komponenti koje ne trebaju adaptaciju ili prilagođavanje hardvera se i dalje distribuiraju samo binarno. ==Historija== [[Microsoft]] je prvobitno najavio Windows CE na Comdex sajmu 1996. godine i demonstrirali su ga [[Bill Gates]] i John McGill. Microsoft je testirao Pegasus početkom 1995. godine i objavio je striktne reference platforme nekolicini hardverskih partnera. Uređaji su morali imati sljedeće hardverske specifikacije: * SH3, MIPS 3000 ili MIPS 4000 [[CPU]] * 4 MB [[ROM]]-a * 2 MB [[RAM]]-a sa pričuvnim načinom pogona, poput CR2023 baterije * AA baterije * Težiti manje od 453 [[gram]]a * Fizičku QWERTY [[Tastatura|tastaturu]] sa tasterima Ctrl, Alt i Shift * LCD ekran sa rezolucijom od 480x240 piksela sa četiri nijanse sive boje i dva bita po piksela sa ekranom na dodir koji bi se mogao aktivirati ili sa iglom za zapisivanje ili noktom * Infracrveni primopredajnik * Serijski ulaz * Utor za PC karticu * Ugrađen zvučnik Uređaji su u to vrijeme uglavnom imali ekrane od 480x240 piksela sa izutekom [[HP]]-jevog ''Palmtop PC'' uređaja koji je imao ekran od 640x240 piksela. Svaki prozor bi prekrio cijeli ekran. Navigacija bi se vršila jednostrukim ili dvostrukim pritiskanjem na stavku. Kontekstualni meni je takođe bio dostupan korisniku pritikom tastera Alt i dodirivanjem ekrana. Windows CE 1.0 nije sadržavao kaskadni Start meni poput onog u sistemima [[Windows 95]] i [[Windows NT]] 4.0. Microsoft je objavio Windows CE 1.0 Power Toys koje su sadržavale kaskadni meni koji se pojavljivao na sistemskoj traci. Power Toys je takođe sadržavao druge uslužne programe poput zvučne ikone i menija na sistemskoj traci, omogućavajući korisnicima da brzo ugase, upale ili promjene jačinu zvuka i mobilnu verziju programa Paint. Izdanje Windows CE 2.0 je dobro primljeno. [[Microsoft]] je poslušao korisničke prijedloge iz Windows CE 1.0 i objavio razna poboljšanja za operativni sistem. Start meni je sada bio kaskadni, identičan onome u sistemima [[Windows 95]] i [[Windows NT]] 4.0. Ekrani u boji su takođe bili podržani te su proizvođači hitro otišli radini na prvom CE računaru sa ekranom u boji. Prvi je bio [[HP]]-jev 620LX. Windows CE 2.0 je podržavao veći domet procesorskih arhitektura. Programi su se mogli izravno instalirati dvostrukim klikom na .CAB datoteke. Usljed prirode ROM-ova koji su sadržavali operativni sistem, korisnici nisu mogli instalirati noviji operativni sistem na već postojeće uređaje. Umjesto toga, proizvođači su objavljivali ažurirane ROM-ove koje su korisnici morali fizički instalirati na svoje uređaji, uklanjavši prethodnu verziju. Ovo bi najčešće obrisalo sve podatke sa uređaja i zahtjevalo ponovo postavljanje uređaja. ==Razvojni alati== ===Visual Studio=== [[Microsoft Visual Studio]] 2012 podržava razvijanje za Windows Embedded Compact 2013.<ref name=ce2013genrel /> Microsoft Visual Studio 2008 i ranije verzije podržavaju projekte za starija izdanja sistema Windows CE i Windows Mobile, pravljenje izvršnih programa i platformskih slika ili kroz emulator ili preko kabla na stvarni uređaj. Mobilni uređaj nije potreban za razvijanje CE programa. [[.NET Compact Framework]] podržava dio [[.NET Framework]]-a sa projektima koji se mogu pisati u [[C#]] i [[Visual Basic .NET]] programskim jezicima ali ne podržava Managed C++. ''Managed'' aplikacije aplikacije koje koriste .NET Compact Framework zahtjevaju uređaje sa znatno većim brojem memorije (8 MiB i više) dok ostale aplikacije mogu i dalje uspješno biti pokrenute na uređajima sa manje memorije. U Visual Studio 2010 programu, Windows Phone alati za razvoj se koriste kao produžetak, omogućavajući da se [[Windows Phone 7]] aplikacije dizajniraju i pokrenu u Visual Studio programu. ===Free Pascal i Lazarus=== [[Free Pascal]] je objavio verziju 2.2.0 kao prvu koja bi radila na Windows CE sistemu, ciljajući na ARM i [[x86]] arhitekture. Lazarus je RAD softverski paketu baziran na Free Pascal-u. Windows CE aplikacije su dizajnirane i kodirane u Lazarus integrisanom razvojnom okruženju (ili IDE) i kompajliraju se sa univerzalnim kompajlerom.<ref>{{cite web|url=http://wiki.lazarus.freepascal.org/WinCE_port|title=WinCE port|work=freepascal.org|accessdate=2. 6. 2015}}</ref> ===Platform Builder=== Ovaj alat za programiranje se koristi za pravljenje platformi (BSP-a i kernela), drajvera uređaja, (djeljenog koda ili posebno napravljenih) i aplikacija. Ovo je jedno okruženje za potpuno pokretanje sistema. Platform Builder se može koristiti za izvoz [[SDK]]-a za određeni procesor i za korištenje sa drugim alatima spomenutim ispod. ===Ostali=== Ugrađeni [[Visual C++]] (eVC) — programski alat za razvijanje ugrađenih aplikacija za Windows CE. Može se koristiti sa SDK-om izvoženim iz programa Platform Builder ili korištenjem drugih funkcija Platform Buildera, poput Platform Managera u istom programu. [[CodeGear]] Delphi Prism — pokreće se u programu Visual Studio i podržava .NET Compact Framework te se može koristiti za razvoj mobilnih aplikacija. Koristi Oxzgene kompajler koga je napravila kompanija RemObjects Software i može se raditi u .NET, .NET Compact Framework, i Mono alatima. Kompajler u formi komandne linije je dostupan besplatno. [[Basic4ppc]] — programski jezik sličan [[Visual Basic]]-u — podržava Windows CE i Windows Mobile uređaje. [[GLBasic]] — BASIC dijalekt koji je lagan za korištenje i kompajlira za razne platforme uključujući Windows CE i Windows Mobile. Može se proširiti pisanjem C/C++ koda. [[LabVIEW]] — grafički programski jezik; podržava mnoge platforme uključujući Windows CE. [[AutoHotkey]] — verzija programa za pravljenje makroa i automatizacije za Windows CE. Napravio ga je sistemski analitičar Jonathan Maxian Timkang.<ref>{{cite web|url=http://www.autohotkey.net/~Micha/AutohotkeyCE/html/index.htm|title=AutoHotkeyCE - Free Mouse and Keyboard Macro Program with Hotkeys and AutoText for CE devices|work=autohotkey.net|accessdate=2. 6. 2015}}</ref> ==Odnos sistema Windows Mobile, Pocket PC i SmartPhone== {{Široka slika|Windows CE Timeline.svg|600px|Vremenska crta Windows CE razvoja|center}} Termini Windows CE, [[Windows Mobile]], i [[Pocket PC]] se često koriste naizmjenično radi svoje sličnosti. Ovo ipak nije tačna primjena svakog sistema. Windows CE je modularni operativni sistem koji se koristi kao osnova za nekoliko klasa uređaja. Neki od ovih klasa pružaju podskupove drugih funkcija komponenata, neki su odvojeni dok neki dodaju funkije drugom komponentu. Korisnik može kupiti opremu (Plaform Builder) koji sadrži sve ove komponente i alate za razvijaje nove platforme. Microsoft Office Mobile aplikacije nisu uključene. Starije verzije Pocket Worda i sličnih starijih aplikacija su uključeni u svrhu uzoraka. Windows Mobile je najbolje opisan kao podset platforma baziranih na Windows CE potpornju. Trenutno Pocket PC (sada se naziva Windows Mobile Classic), SmartPhone (Windows Mobile Standard) i Pocket PC Phone Edition (Windows Mobile Professional) su tri glavne platforme pod Windows Mobile terminom. Svaka od platformi koristi različite komponente sistema Windows CE i dodaje funckije i aplikacije namjenjene za određene uređaje. Pocket PC i Windows Mobile su prilagođene platforme za korištenje na mobilnim uređajima, sadržavajući se od minimalnih profila koji je Microsoft definirao (Professional Edition, Premium Edition) na osnovu koji je sofver i hardver podržan. Pravila proizvodnje Pocket PC uređaja su strožija za prilagođene verzije Windows CE platforme. Definirajuće karakteristike Pocket PC-ja su ekrani na dodir kao načina interakcije i mala veličina. CE v3.0 je baza za Pocket PC 2002. Nasljednik mu je CE.net.<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> SmartPhone platforma je operativni sistem za telefone. SmartPhone nudi usluge za produktivnost poslovnim korisnica poput e-pošte i multimedijskih mogućnosti za potrošače. SmartPhone se značajno oslanja na korištenje džojstika za navigaciju i unosa putem klasične mobilne tastature od dvanest tipki. Uređaji sa SmartPhone sistemom nemaju ekran na dodir. ==Izdanja== {| class="wikitable" |- !Verzija !! Promjene |- |1.0|| Objavljeno 16. novembra 1996. godine.<ref>{{cite news |title=Microsoft Announces Broad Availability of Handheld PCs With Windows CE |agency=Microsoft News Center |date=18. 11. 1996 |url=http://www.microsoft.com/presspass/press/1996/Nov96/wincepr.mspx |accessdate=20. 6. 2011}}</ref> Kodnog imena "Pegasus" i "Alder".<ref name="blogs_msdn-763146">{{cite web |last=Hall |first=Mike |title=Windows Embedded Blog: CE 6.0 - why the codename "Yamazaki"&nbsp;? |publisher=[[Microsoft Developer Network|MSDN]] [[Microsoft Developer Network#Blogs|Blogs]] |date=19. 9. 2006 |url=http://blogs.msdn.com/mikehall/archive/2006/09/19/763146.aspx |accessdate=24. 10. 2009 |archive-date=9. 6. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090609114906/http://blogs.msdn.com/mikehall/archive/2006/09/19/763146.aspx |url-status=dead }}</ref> * Uređaji su se nazivali "handheld PC" (ručni PC)<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls">{{Citation |last=Pöhls| first=Henrich C. |title=Risk Analysis of Mobile Devices with Special Concern of '''Malware''' Contamination |page=27 |format=PDF |work=Diploma Thesis |publisher=University of Hamburg |date=5. 9. 2003 |url=http://www.2000grad.com/papers/dpa_henrich_poehls.pdf |accessdate=24. 10. 2009}}</ref> * Minimalno 4 MB ROM-a * Minimalno 2 MB RAM-a 1.01 verzija (1.0a) — dodala podršku za [[japanski jezik]]. * Podrška obustavljena 31. decembra 2001. godine. |- |2.0|| Objavljeno 29. septembra 1997. godine.<ref>{{cite news |title=Microsoft Announces Release of Windows CE 2.0 |agency=Microsoft News Center |date=29. 9. 1997 |url=http://www.microsoft.com/presspass/press/1997/Sept97/WINCE2PR.mspx |accessdate=20. 6. 2011}}</ref> Kodnog imena "Birch".<ref name="blogs_msdn-763146"/> * Uređaji su se nazivali "Palm-sized PC"<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Determinističko raspoređivanje zadataka u realnom vremenu * Arhitekture: ARM, MIPS, PowerPC, StrongARM, SuperH i x86 * 32-bitni ekrani u boji * SSL 2.0 i SSL 3.0 * Podrška obustavljena 30. septembra 2002. za Windows CE 2.11 i 30. septembra 2005. godine za Windows CE 2.12. 2.11 verzija(Palm-Size PC 1.1) — promijenila rezoluciju ekrana na [[QVGA]], dodala prepoznavanje rukopisa. 2.11 verzija(Palm-Size PC 1.2) — bazirana na Windows CE H/PC 2.11 kernelu, uklonila [[Pocket Office]]. HandeldPC 2.11 verzija(HandheldPC Professional) — dodala male verzije [[Microsoft Access]]-a, unaprijedila podršku formata [[MS Office]] dokumenata. |- ||3.0|| Objavljeno 15. juna 2000. godine.<ref>{{cite news |title=Microsoft Announces Availability of Windows CE 3.0 |agency=Microsoft News Center |date=15. 6. 2000 |url=http://www.microsoft.com/presspass/press/2000/Jun00/CELaunchPR.mspx |accessdate=20. 6. 2011}}</ref> Kodnog imena "Cedar"<ref name="blogs_msdn-763146"/> i "Galileo". * Prepisivanje koda i poboljšanje rada u realnom vremenu do mikrosekundnog nivoa * Baza za Pocket PC 2000, Handheld PC 2000, Pocket PC 2002 i SmartPhone 2002<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Prioritetski nivoi podignuti sa 8 na 256<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Pohrana objekata podignuta sa 65,536 na 4.19 miliona dopuštenih objekata<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Ograničen pristup kritičkih API-evima ili ograničen pristup pisanja registru<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Podrška obustavljena 9. oktobra 2007. godine. |- |4.x|| Objavljeno 7. januara 2002. godine.<ref>{{cite news |title=Microsoft Launches Windows CE .NET |agency=Microsoft News Center |date=7. 1. 2002 |url=http://www.microsoft.com/presspass/press/2002/jan02/01-07CENetLaunchPR.mspx |accessdate=20. 6. 2011}}</ref> Kodnog imena "Talisker/Jameson/McKendric".<ref name="blogs_msdn-763146"/> * Integrirano sa [[.NET Compact Framework]] * Struktura drajvera značajno promjenjena, nove funkcije dodane * Baza za "Pocket PC 2003"<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Podrška za flash memoriju i [[Bluetooth]]<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/><ref name="pencomputing_com-dotnet">{{cite news |last=Walker |first=Geoff |title=Windows CE .net — Microsoft's successor to Windows CE 3.0 |publisher=Pen Computing Magazine |date=7. 1. 2002 |url=http://www.pencomputing.com/WinCE/dotnet.html |accessdate=24. 10. 2009}}</ref> * Podrška za HID uređaje i standardizovane tastature * TLS (SSL 3.1), IPsec L2TP VPN, ili Kerberos<ref name="2000grad-dpa_henrich_poehls"/> * Pocket Office smanjen na [[Wordpad]] * Odvajanje na dvije verzije - ''Core'' (samo jezgro) i Professional (sa Microsoft priborskim alatima) * Kao dodatak na [[PocketIE]] preglednik, [[Internet Explorer Mobile]] je bio dostupan sa skoro 100% kompatibilnosti u odnosu na [[Internet Explorer 5|IE 5.5]]. * Sa Windows CE.net 4.2, nova Windows ljuska je značila da postoji bolja [[Internet Explorer]] integracija * Podrška obustavljena 10. jula 2012 za Windows CE 4.0 i 8. januara 2013. za Windows CE 4.1 i 9. jula 2013. godine za Windows CE 4.2. |- |[[Windows CE 5.0|5.x]] || Objavljeno u augustu 2004. goduine.<ref name="blogs_msdn-763146"/> Dodano mnoštvo funkcija. Kodnog imena "Macallan"<ref name="blogs_msdn-763146"/> * Dodano automatsko izvještavanje proizvođačima<ref name="theregister-040329_readies_wince">{{cite news |last=Smith |first=Tony |title=MS readies WinCE 5.0 preview |publisher=The Register |date=29. 3. 2004 |url=http://www.theregister.co.uk/2004/03/29/ms_readies_wince |accessdate=24. 10. 2009}}</ref> * [[Direct3D Mobile]], COM verzija DirectX-a dostupnog na Windows XP-u<ref name="theregister-040329_readies_wince"/> * DirectDraw za 2D grafiku i DirectShow za digitalizaciju<ref name="theregister-040329_readies_wince"/> * Podrška za Remote Desktop Protocol (RDP)<ref name="seditaville_com-History_MS_Mobile_v2">{{cite web |title=The History of the PDA |format=DOC |url=http://seditaville.com/academic/summary/The%20History%20of%20Microsoft%20Mobile%20OS(Ver%202).doc |accessdate=6. 2. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120322204407/http://seditaville.com/academic/summary/The%20History%20of%20Microsoft%20Mobile%20OS(Ver%202).doc |archivedate=22. 3. 2012 |url-status=dead }} 090517 seditaville.com</ref> * Uklonjen WordPad * "Pro" verzija sadrži Internet Explorer i [[Windows Media Player 9]] * Podrška obustavljena 14. oktobra 2014. godine. |- |[[Windows Embedded CE 6.0|6.0]] || Objavljeno u septembru 2006. godine. Kodnog imena "Yamazaki".<ref name="blogs_msdn-763146"/> * Procesno adresno mjesto povećano sa 32&nbsp;MB na 2&nbsp;GB<ref name="msdn_ce6_memory">{{cite web |title=Windows Embedded CE 6.0 Advanced Memory Management |url=http://msdn.microsoft.com/en-us/library/bb331824.aspx}} Retrieved 2011-05-25</ref> * Broj procesa je povećan sa 32 na 32,768<ref name="embedded_net_nz-embedded_intro_ses">{{cite web |last=Leckie |first=Andrew |title=Introduction to Microsoft embedded technologies - Session 1 |format=[[.ppt|PPT]], 10&nbsp;MB |publisher=Embedded .NET User Group |location=New Zealand |date=25. 3. 2008 |url=http://www.embedded.net.nz/Presentations%20PPT%20%20PDF/Embedded%20Introduction%20-%20Session%201.ppt |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110724195514/http://www.embedded.net.nz/Presentations%20PPT%20%20PDF/Embedded%20Introduction%20-%20Session%201.ppt |archivedate=24. 7. 2011 |accessdate=14. 2. 2015 |url-status=dead }}</ref> * Drajveri korisničkog i kernelskog režima su mogući * 512&nbsp;MB fizičke memorije * Device.exe, filesys.exe, GWES.exe su premješteni na režim kernela * [[Cellcore]] * SetKMode i postavaljanje dozvola procesima više nije moguće * Performance sistemskog poziva poboljšane<ref>{{cite web|url=http://www.windowsfordevices.com/c/a/Windows-For-Devices-Articles/Differences-between-Windows-CE-50-and-Windows-CE-60/|title=Differences between Windows CE 5.0 and Windows CE 6.0|work=archive.is|accessdate=2. 6. 2015|archive-date=9. 12. 2012|archive-url=https://archive.today/20121209092711/http://www.windowsfordevices.com/c/a/Windows-For-Devices-Articles/Differences-between-Windows-CE-50-and-Windows-CE-60/|url-status=bot: unknown}}</ref> * Podržano do 10. aprila 2018. godine. |- |[[Windows Embedded Compact 7|7.0]] || Objavljen u martu 2011. godine. * Više jezgreni procesori podržani (SMP) * Wi-Fi pozicioni sistem * Bluetooth 3.0 + HS podrška * DLNA (''Digital Living Network Alliance'') * [[DRM]] tehnologija * Media Transfer protokol * Windows Phone&nbsp;7 IE sa Flash&nbsp;10.1 podrškom * [[NDIS]]&nbsp;6.1 podrška * UX C++ [[XAML]] API koristeći tehnologije poput ''Windows Presentation Foundation'' i Silverlight za privlačne i funkcionalne grafičke interfejse * Modernizirana grafika koristeći [[OpenGL]] ES 2.0 * Napredan unos putem dodira i gesti * Kernelska podrška za 3&nbsp;GB fizičkog RAM-a i podržava ARMv7 assembly<ref name="WindowsCE6vs7.asp"> {{cite web |last=Veerabahu |first=Maharajan |title=Comparison between Windows Embedded Compact 7 (WEC7) and Windows CE 6 |publisher=e-consystems.com |date=24. 12. 2010 |url=http://www.e-consystems.com/WindowsCE6vs7.asp |accessdate=24. 12. 2010}}</ref> * Podržano do 13. aprila 2021. godine. |- |2013 || * Objaljen u junu 2013. godine * [[DHCPv6]] klijent sa ''stateful'' i ''stateless'' konfiguracijom adrese.<ref name=ce2013wn>{{cite web|title=What's New (Compact 2013)|url=http://msdn.microsoft.com/en-us/library/gg154234.aspx|work=MSDN|publisher=Microsoft|accessdate=6. 2. 2015}}</ref> * [[L2TP]]/[[IPsec]] preko IPv6 za VPN veze.<ref name=ce2013wn/> * Pokretanje iz slike sistema.<ref name=ce2013wn/> * Poboljšano vezivanje XAML podataka i podrške za Expression Blend.<ref name=ce2013wn/> * [[OOM]] Model poboljšanja u odnosu na verziju 7.<ref name=ce2013wn/> * HTML preglednik pomoći dodan.<ref name=ce2013wn/> * Podržano do 10 oktobra 2023. godine. |} ==Reference== {{reflist|2}} {{Microsoft Windows}} [[Kategorija:Microsoft]] [[Kategorija:Windows]] anhjpc16r16tuh6ws1s7modcgv3ylbl Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović II 0 379740 3426271 3383035 2022-07-31T01:51:07Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Petnaesta [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[18. decembar|18. decembra]] [[2014]], a za predsjednicu je po drugi put izabrana [[Željka Cvijanović]]. Vladu je izabrao [[Deveti saziv Narodne skupštine Republike Srpske|deveti saziv]] [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] sa 44 glasa <tt>ZA</tt> i 37 glasova <tt>PROTIV</tt>. == Sastav == {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" |- !align=center colspan=3|Aktuelni sastav Vlada Republike Srpske |- ! Ministarstvo ! Ime ! Stranka |- | [[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] | [[Željka Cvijanović]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- !align=center colspan=3|Ministarstva |- | [[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] | [[Zoran Tegeltija]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo unutarnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutarnjih poslova]] | [[Dragan Lukač]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] | [[Anton Kasipović]] <br><small>Podpresjednik Vlade</small> | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] | [[Lejla Rešić]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju Republike Srpske|Ministarstvo za ekonomske odnose i regionalnu suradnju]] | [[Zlatan Klokić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] | [[Milenko Savanović]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |- | [[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] | [[Predrag Gluhaković]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |- | [[Ministarstvo prometa i veza Republike Srpske|Ministarstvo prometa i veza]] | [[Neđo Trninić]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] | [[Stevo Mirjanić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] | [[Srebrenka Golić]]<br><small>Podpresjednik Vlade</small> | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] | [[Dane Malešević]] | [[Demokratski narodni savez|DNS]] |- | [[Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica Republike Srpske|Ministarstvo za izbjeglice i raseljena lica]] | [[Davor Čordaš]] | [[Hrvatska demokratska zajednica Bosne i Hercegovine|HDZ BiH]] |- | [[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] | [[Dragan Bogdanić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo znanosti i tehnologije Republike Srpske|Ministarstvo znanosti i tehnologije]] | [[Jasmin Komić]] | [[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- | [[Ministarstvo obitelji, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo obitelji, omladine i sporta]] | [[Jasmina Davidović]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |- | [[Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo industrije, energetike i rudarstva]] | [[Petar Đokić]] | [[Socijalistička partija Republike Srpske|SP RS]] |} == Izvori == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović I|14. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Željka Cvijanović - I mandat)</small> |gl_članak_funkcija = 15. vlada Republike Srpske<br><small>(Željka Cvijanović - II mandat)</small> |nasljednik = [[Vlada Republike Srpske Radovana Viškovića|16. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Radovan Višković)</small> }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|2014]] [[Kategorija:Vlade osnovane 2014.]] osmmkxyswugow01yc11jd2hbc9e3yz6 Vevo 0 381111 3426258 3424925 2022-07-31T01:34:20Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija internet kompanija |ime = '''Vevo, LLC''' |logo = Vevo_2016_Logo.svg |logo veličina = 220px |logo alt = |collapsible = <!-- "yes" ili "no" --> |screenshot = |screenshot veličina = <!-- širina u pixelima, sa "px" sufiksom --> |screenshot alt = |opis = |vrsta = Zajednički poduhvat |trguje kao = |osnovano = 8. decembra 2009. |raspuštanje = |predhodnik = |nasljednik = |lokacija = [[New York City]], [[New York (savezna država)|New York]] |država = [[Sjedinjene Američke Države]] |država porijekla = |lokacije = |dostupnost = Australija • Brazil • Kanada • Francuska • Njemačka • Irska • Italija • Meksiko • Holandija • Novi Zeland • Poljska • Španija • Ujedinjeno Kraljevstvo • Sjedinjene Američke Države |osnivač = |predsjednik = |direktor = Rio Caraeff |upravni direktor = |generalni menadžer = |ključne osobe = |industrija = [[Multimedija]] • [[muzika]] |proizvodi = |usluge = |prihod = [[US$]] 150 miliona ([[2011]].)<ref name= revenues>{{cite web| access-date= 3. 1. 2013| url= http://online.wsj.com/article/SB10001424052702303684004577511181437461236.html| title= Vevo Seeks New Financing | publisher= Wall Street Journal| date= 6. 7. 2012| author= Smith, Ethan}}</ref> |operativni prihodi = |međunarodno = <!-- "yes" ili "no" --> |neto prihod = |aktive = |kapital = |vlasnik = [[Universal Music Group]]<br>[[Sony Music Entertainment]]<br>[[Google]]<br>[[Abu Dhabi Media]] |zaposleni = |matična kompanija = |podjele = |zavisna_društva = |slogan = ''See music play'' |url = {{URL|vevo.com}} |programski jezik = |ipv6 = |alexa = 6.031 (mart [[2015]].)<ref name="alexa">{{cite web |url= http://www.alexa.com/siteinfo/vevo.com |title= Vevo.com Site Info |publisher= [[Alexa Internet]] |access-date= 3. 3. 2015 |archive-date= 14. 2. 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170214081604/http://www.alexa.com/siteinfo/vevo.com |url-status= dead }}</ref> |vrsta web stranice = [[Muzika]] |reklamiranje = |registracija = |korisnici = |jezik = |pokrenuto = 8. decembar 2009. |trenutni status = Aktivna |maternji klijenti = |fusnote = }} '''Vevo''' (stilizirano '''vevo''') je web hosting usluga koju posjeduju i upravljaju [[Universal Music Group]] (UMG), [[Google]], [[Sony Music Entertainment]] (SME) i [[Abu Dhabi Media]].<ref>{{cite web| url= http://techcrunch.com/2013/07/02/youtube-renewed-vevo-deal/| title= YouTube Confirms Renewed VEVO Deal, Takes Stake In Company| author= Catherine Shu| work=[[TechCrunch]] |publisher=[[AOL]]| date= 2. 7. 2013| access-date= 15. 9. 2013}}</ref> Usluga je pokrenuta 8. decembra [[2009]]. godine.<ref>{{cite news| title= Queen Rania calls on music world to support 1GOAL education campaign| url= http://www.tradingmarkets.com/.site/news/Stock%20News/2716825/| date= 10. 12. 2009| access-date= 6. 1. 2010| archive-url= https://archive.is/20121204191222/http://www.tradingmarkets.com/.site/news/Stock%20News/2716825/| archive-date=4. 12. 2012| url-status= dead}}</ref> Muzički videozapisi se prikazuju širom interneta<ref>Carr, Austin. ''Vevo CEO on MTV, Jersey Shore, Google TV, Music Videos''. Fast Company.com, October 27, 2010.</ref> te Google i Vevo dijele oglašavačke prihode.<ref name= cnetold>{{cite web| title= Universal, YouTube near deal on music video site| last= Sandoval| first= Greg| publisher= [[CBS Interactive]]| work= [[CNET| CNET News]]| date= 4. 3. 2009| url= http://news.cnet.com/8301-1023_3-10188600-93.html?tag=mncol;title| access-date= 9. 4. 2009}}{{Mrtav link}}</ref> Vevo pruža muzičke videozapise izdavačkih kuća UMG i SME. [[EMI]] je također licencirao svoju biblioteku Vevu prije nego što će se usluga pokrenuti; UMG je potom, 2012. godine, izvršio akviziciju kuće EMI.<ref name=guardian-emiapproved>{{cite web|title=Universal's £1.2bn EMI takeover approved – with conditions|url=http://www.guardian.co.uk/media/2012/sep/21/universal-emi-takeover-approved|publisher=The Guardian|access-date=21. 9. 2012}}</ref><ref>{{cite web| url= http://www.wired.com/business/2009/12/emi-licenses-content-to-vevo-in-eleventh-hour-deal/| title= EMI Licenses Content to Vevo in 11th-Hour Deal| author= Eliot Van Buskirk| publisher= [[Wired (website)|Wired]]. [[Condé Nast]]| date= 7. 12. 2009| access-date= 16. 9. 2013}}</ref> Prvobitno je objavljeno da je kuća [[Warner Music Group]] razmišljala o pružanju svog sadržaja na usluzi,<ref>{{cite web| title= Vevo negotiating with EMI and Warner Music| last= Sandoval| first= Greg| publisher= [[CNET]]| date= 21. 10. 2009| url= http://news.cnet.com/8301-31001_3-10380897-261.html| access-date= 27. 7. 2010| archive-date= 7. 9. 2012| archive-url= https://www.webcitation.org/6AVbZdGZD?url=http://news.cnet.com/8301-31001_3-10380897-261.html| url-status= dead}}</ref> ali je sklopila savez sa svojim konkurentom MTV Networks (današnji [[Viacom Media Networks]]).<ref>[http://blogs.wsj.com/speakeasy/2010/09/08/mtv-overtakes-vevo-as-top-online-music-destination/ MTV Overtakes Vevo as Top Online Music Destination] - Wall Street Journal, 8 September 2010</ref> == Historija == [[Datoteka:VEVO logo (2009-2013).svg|mini|desno|200px|Originalni Vevo logo koji se koristio od decembra 2009. godine do marta 2013. godine.]] Koncept Veva je navodio uslugu kao [[Hulu]] za muzičke videozapise,<ref name=cnetold/> sa ciljem da se privuče pažnja većih oglašivača.<ref>{{cite web| url=http://news.cnet.com/8301-13526_3-10413316-27.html| title=Vevo CEO confirms it's all about business| first=Matt| last=Rosoff| publisher=CNET| access-date=17. 12. 2009| archive-date=5. 11. 2013| archive-url=https://web.archive.org/web/20131105183955/http://news.cnet.com/8301-13526_3-10413316-27.html| url-status=dead}}</ref> Drugi izvori prihoda stranice su prodavnica robe pod brendom servisa<ref>[http://blog.vevo.com/release-notes-facebook-like-button-vevo-store-and-more/ Release Notes: Facebook Like Button, Vevo Store and more] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100912180513/http://blog.vevo.com/release-notes-facebook-like-button-vevo-store-and-more/ |date=12. 9. 2010 }} - Vevo.com, 8.4.10</ref> i referalni linkovi za kupovinu pjesama na servisima [[iTunes]] i [[Amazon MP3]].<ref>[http://blog.vevo.com/notes-from-the-factory-floor/ Notes from the Factory Floor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110115014249/http://blog.vevo.com/notes-from-the-factory-floor/ |date=15. 1. 2011 }} - Vevo.com, 5.20.10</ref> UMG je kupio domenu vevo.com 20. novembra 2008. godine. SME je postigao dogovor o dodavanju svog sadržaja na stranicu u junu 2009. godine.<ref name = sony>{{cite web|title=Sony joins YouTube and Universal on Vevo video site|last=Sandoval|first=Greg|publisher=[[CNET]]|date=4. 6. 2009|url=http://news.cnet.com/8301-1023_3-10257359-93.html|access-date=12. 1. 2010|archive-date=7. 9. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/6AVbYklFF?url=http://news.cnet.com/8301-1023_3-10257359-93.html|url-status=dead}}</ref> Stranica je počela sa radom 8. decembra 2009. godine, i tog istog mjeseca je postala najposjećenija muzička stranica u [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-u,<ref>[http://blog.vevo.com/vevo-launches-as-1-music-network-in-the-us/ Vevo Launches as #1 Music Network in the US] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100420120754/http://blog.vevo.com/vevo-launches-as-1-music-network-in-the-us/ |date=20. 4. 2010 }} Vevo.com, 13 Jan 2010</ref> prevazivši [[MySpace Music]].<ref>[http://techcrunch.com/2010/01/13/youtube-vevo-overtake-myspace-music/ YouTube Helps Vevo Overtake MySpace Music In The U.S.] - Techcrunch, 13 Jan 2010</ref> U junu 2012. godine, Vevo je pokrenuo svoje ''Certified'' nagrade koje nagrađuju umjetnike sa više od 100 miliona pregleda na stranici Vevo i na stranicama njenih partnera (uključujući na [[YouTube]]u) sa posebnim funkcijama na svojoj stranici.<ref>{{cite web|first=Glenn|last=Peoples|url=http://www.billboard.com/biz/articles/news/1094473/vevo-launches-certified-award-for-videos-with-100-million-views|title=Vevo Launches Certified Award for Videos with 100 Million Views|work=[[Billboard (magazine)|Billboard]]|date=6. 6. 2012|access-date=22. 11. 2013|archive-date=8. 3. 2016|archive-url=https://archive.today/20160308051550/http://www.billboard.com/biz/articles/news/1094473/vevo-launches-certified-award-for-videos-with-100-million-views|url-status=dead}}</ref> == Dostupnost == Vevo je dostupan u [[Australija|Australiji]], [[Brazil]]u, [[Kanada|Kanadi]], [[Francuska|Francuskoj]], [[Njemačka|Njemačkoj]], [[Irska|Irskoj]], [[Tanzanija|Tanzaniji]], [[Italija|Italiji]], [[Meksiko|Meksiku]], [[Holandija|Holandiji]], [[Novi Zeland|Novom Zelandu]], [[Poljska|Poljskoj]], [[Španija|Španiji]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedninjenom Kraljevstvu]] i [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjenim Američkim Državama.]]<ref>Reisinger, Don. (2013-10-01) [http://news.cnet.com/8301-10797_3-57605439-235/vevo-lands-in-germany Vevo lands in Germany | Tech Culture - CNET News]. News.cnet.com. Retrieved on 2013-11-24.</ref> Vevo je trebao početi sa radom međunarodno 2010. godine,<ref name = countries>{{cite web|title=Vevo Not Global Until 2010, Strains On First Day|last=Andrews|first=Robert|publisher=paidContent:UK|date=9. 12. 2009|url=http://paidcontent.co.uk/article/419-vevo-not-global-until-2010-strains-on-first-day/|access-date=19. 3. 2010|archive-date=6. 4. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100406040327/http://paidcontent.co.uk/article/419-vevo-not-global-until-2010-strains-on-first-day/|url-status=dead}}</ref> međutim je pokretanje odgođeno te je Vevov službeni blog naveo probleme oko licenciranja kao razlog odgađanja međunarodnog pokretanja stranice.<ref name=USCAN>{{cite web|url=http://blog.vevo.com/vevo-coming-to-more-countries-as-soon-as-possible/|title=Vevo Coming To More Countries As Soon As Possible|date=8. 1. 2010|access-date=28. 5. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100315164136/http://blog.vevo.com/vevo-coming-to-more-countries-as-soon-as-possible/|archive-date=15. 3. 2010|url-status=dead}}</ref> Većina videozapisa Veva su dostupni na [[YouTube]]u i drugim zemljama, uključujući u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]], dok će se za pojedine videozapise pojaviti poruka "Učitavač taj videozapis nije učinio dostupnim u vašoj zemlji."<ref>[https://www.youtube.com/results?search_type=search_users&search_query=vevo Lista Vevo kanala na YouTubeu]</ref> Vevo usluga je pokrenuta 26. aprila 2011. godine u Irskoj i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]]-u.<ref name =uk_launch>{{cite web|title=Click to download: YouTube and Vevo battle it out|last=Salmon|first=Chris|publisher=The Guardian |date=27. 4. 2011 |url=http://www.guardian.co.uk/music/2011/apr/27/click-download-youtube-vevo-beastie-boys|access-date=27. 4. 2011}}</ref> [[MCM Entertainment]] je pokrenuo Vevo u Australiji i Novom Zelandu 16. aprila 2012. godine. 14. augusta 2012. godine, Brazil je postala prva južnoamerička zemlja da ima pristup servisu.<ref>{{cite web | url=http://www.theaustralian.com.au/media/aussie-version-of-vevo-starts-today/story-e6frg996-1226327257916 | title=Aussie version of Vevo starts today | publisher=The Australian | date=16. 4. 2012 | access-date=16. 4. 2012 | author=Jackson, Sally}}</ref> Servis je pokrenut u Španiji, Italiji i Francuskoj 15. novembra 2012. godine, Holandiji 3. aprila 2013. godine, Poljskoj 17. maja 2013. godine, Njemačkoj 29. septembra 2013. godine (zajedno sa ažuriranom verzijom svoje iOS aplikacije)<ref>https://itunes.apple.com/es/app/vevo-watch-free-hd-music-videos/id407623377</ref> i u Meksiku 30. aprila 2014. godine.<ref>{{cite web | url= http://www.billboard.com/biz/articles/news/global/6070353/vevo-launches-in-mexico | title= Vevo Launches in Mexico | publisher= [[Billboard (magazine)|Billboard]] | date= 30. 4. 2014 | access-date= 1. 5. 2014 | archive-date= 23. 2. 2019 | archive-url= https://web.archive.org/web/20190223095352/https://www.billboard.com/biz/articles/news/global/6070353/vevo-launches-in-mexico | url-status= dead }}</ref> Vevo je također dostupan na sljedećim platformama: [[Android (operativni sistem)|Android]], [[iOS]], [[Windows Phone]], [[Windows 8]], [[Fire OS]], [[Google TV]], [[Apple TV]], [[Boxee]], [[Roku]] i [[Xbox 360]].<ref name="platforms">{{cite web|url=http://www.webcitation.org/66XroSqrT|title=VEVO: Platforms|access-date=30. 3. 2012|archive-date=5. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105183505/http://www.webcitation.org/66XroSqrT|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.vevo.com/Platforms|title=Vevo.com - VEVO: Platforms|access-date=24. 12. 2012|archive-date=30. 3. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/66XroSqrT?url=http://www.vevo.com/platforms|url-status=dead}}</ref> == Vevo TV == 12. marta 2013. godine, Vevo je pokrenuo '''Vevo TV'''. Vevo TV je televizijski kanal koji se emitira 24 sata dnevno na internetu te pušta muzičke videozapise zajedno sa reklamama. Kanal je jedino dostupan korisnicima u [[Sjeverna Amerika|Sjevernoj Americi]], te se koristi blokiranje po [[IP adresa|IP adresi]] za ostale korisnike. Vevo, međutim, je naveo da planira sa pokretanjem kanala u ostalim zemljama.<ref name=vevotv-launch>{{cite web|title=Beyond on-demand: VEVO launches VEVO TV, an MTV-inspired linear music video channel|url=http://thenextweb.com/media/2013/03/12/vevo-launches-vevo-tv-an-mtv-inspired-linear-music-video-channel/|publisher=The Next Web|access-date=12. 3. 2013}}</ref> == Cenzuriranje sadržaja == Verzije videozapisa sa eksplicitnim sadržajem poput psovki će možda biti cenzurirane, po navodima glasnogovornika kompanije "kako bi sve zadržali 'čistim' i pružali [[MTV]] verziju."<ref name="bi">{{cite web|url=http://articles.businessinsider.com/2010-01-22/tech/30081138_1_ratings-system-music-service-umg|title=Google Supports Censorship On Vevo So It Can Sell More Ads|first=Michael|last=Learmonth|date=22. 1. 2010|publisher=Business Insider|access-date=30. 1. 2012|archive-date=16. 7. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150716122854/http://www.businessinsider.com/vevo-is-censoring-music-videos-so-it-can-sell-more-advertising-2010-1|url-status=dead}}</ref> Ovo omogućava Vevu da učini svoju mrežu privlačnijom oglašavačkim partnerima poput [[McDonald's]]a.<ref name="bi"/> Vevo je izjavio da nema određena pravila koja eksplicitno koristi niti listu riječi koje su zabranjene. Neki eksplicitni videozapisi sadrže i necenzuriranu verziju. Nema službenog sistema ocjenjivanja, međutim, vrše se razgovori kako bi se napravio sistem ocjenjivanja koji dozvoljava korisnicima i oglašivačima da izaberu nivo vulgarnosti koji žele prihvatiti.<ref name="bi"/> == Reference == {{reflist|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.vevo.com/ Službena stranica] [[Kategorija:Muzika]] 6e4377w7lzi17013da5sr2cdnhfqhwp Simon's Cat 0 390054 3426090 3411593 2022-07-30T12:59:06Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Italic title}} {{Infokutija TV-emisija | ime = '''''Simon's Cat''''' | slika = Simons-Cat-Cover.jpg | žanr = [[Slapstick]]<br>[[Sitcom]] | oblik = Animirana serija, knjiga | kreator = Simon Tofield | razvijač = Simon's Cat Ltd. | režiser = [[Simon Tofield]] | glasovi = Simon Tofield | država = {{ZID|Ujedinjeno Kraljevstvo}} | jezik = [[Engleski jezik|Engleski]] | broj_sezona = | broj_epizoda = 45 | spisak_epizoda = | producent = | urednik = | lokacija = | kinematografija = | kamera = | trajanje = Zavisi; uobičajeno od 1 do 3 minute po epizodi | kompanija = Simon's Cat Ltd., Tandem Films, ChannelFlip | distributer = [[YouTube]] | kanal = [[YouTube]] | format̠slike = 1080p [[16:9]] [[HDTV]] | audio_format = | prvo_prikazivanje = | prvo_emitovanje = [[4. mart]] [[2008]]. | zadnje_emitovanje = | prethodno = | sljedeće = | povezano = | web_stranica = http://www.simonscat.com/ | naslov_web_stranice = Simon's Cat | web_stranica_produkcije = | naslov_web_stranica_produkcije = }} '''''Simon's Cat''''' ({{bs|Simonov mačak}}) je [[animirana serija]] i serijal knjiga [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanskog]] animatora [[Simon Tofield|Simona Tofielda]]. Govori o gladnom [[Mačka|domaćem mačku]] koji koristi sve komplikovanije taktike kako bi ga vlasnik nahranio. U januaru [[2009]]. godine je objavljeno da će ''Simon's Cat'' biti objavljen kao knjiga.<ref>{{cite web|url=http://www.thebookseller.com/news/canongate-buys-simons-cat.html|title=Canongate buys Simon's Cat|work=thebookseller.com|accessdate=24. 6. 2015|date=13. 1. 2009|first=Catherine|last=Neilan}}</ref> [[Canongate]] je objavio istu 1. oktobra 2009. godine u [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]]. Kasnije je objavljena u nekoliko drugih država,<ref>{{cite web|url=http://www.simonscat.com/regionselect.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100516045757/http://www.simonscat.com/regionselect.html|title=List of countries that released Simon's Cat in his very own book|author=Simon's Cat|archivedate=16. 5. 2010|work=simonscat.com|accessdate=24. 6. 2015|url-status=dead}}</ref> te su kasnije objavljene dodatne knjige serijala. [[Walt Disney Animation Studios]] je, u junu [[2012]]. godine, počeo sa objavljivanjem posebno napravljenih kratkih animiranih filmova serijala ''Simon's Cat''.<ref>{{cite web | last = Plumb | first = Alastair | url = http://www.huffingtonpost.co.uk/2012/06/26/new-simons-cat-video-window-pains_n_1626713.html | title = New 'Simon's Cat' Episode, 'Window Pains', Arrives Online (VIDEO) | date = 26. 6. 2012 | accessdate = 24. 6. 2015 | publisher = The Huffington Post }}</ref> Strip serijala ''Simon's Cat'' se objavljivao u tabloidu ''Daily Mirror'' od [[2011]]. do [[2013]]. godine.<ref>{{Cite web |url=http://www.mirror.co.uk/fun-games/simons-cat/ |title=Simon's Cat: The Daily Mirror cartoon strip |accessdate=24. 6. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120208010517/http://www.mirror.co.uk/fun-games/simons-cat/ |archivedate=8. 2. 2012 |url-status=bot: unknown }}</ref> ==Produkcija== Serijal se animira koristeći [[Adobe Flash]] [[softver]]. Slike se crtaju ručno i to elektronski koristeći se [[Wacom Intuos 3]] [[Grafički tablet|grafičkim tabletom]] veličine [[A4]].<ref name="official-faq" /> Stvaraoc [[Simon Tofield]] je naveo da mu inspiraciju za serijal pružaju njegove četiri [[Mačka|mačke]]: Teddy, Hugh, Jess i Maisie, te da je mačak Hugh glavna inspiracija.<ref name="official-faq">{{Cite web |url=http://www.simonscat.com/faqs.html |title=Does Simon have a cat in real life? He has three cats - Hugh, Maisie and Jess. **UPDATE!** He now has 4 cats! |accessdate=24. 6. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100304133129/http://www.simonscat.com/faqs.html |archivedate=4. 3. 2010 |url-status=bot: unknown }}</ref><ref>{{cite journal| date = 29. 8. 2008| author = | title = Simon's Cat is revealed!| url = http://www.yourcat.co.uk/Simon-s-Cat-cartoons/Simon-s-Cat-is-revealed.html| work = Your Cat magazine| publisher = | quote = Simon, who works for London-based Animation Studio Tandem Films, explains that the films are based on three of his cats, all moggies.| access-date = 24. 6. 2015| archive-date = 31. 10. 2009| archive-url = https://web.archive.org/web/20091031053529/http://www.yourcat.co.uk/Simon-s-Cat-cartoons/Simon-s-Cat-is-revealed.html| url-status = bot: unknown}}</ref> ==Likovi== * '''Simonov mačak''': Naslovni junak. Često je u potrazi za hranom, te njegove budalaštine nerviraju vlasnika Simona. Uživa u mačjoj hrani kao i pticama, miševima i ribama iz Simonovog ribnjaka punog japanskih šarana. Veći dio humora u knjizi se zasniva na njegovom nastojanju da ulovi ptice, miševe i ribe. Simonov mačak nema ime, međutim, pisac serijala Simon Tofield kaže da se lik zasniva na njegovom mačku Hughu.<ref>{{Cite web |url=http://simonscat.com/interview01.html |title=Interview with Simon Tofield |accessdate=24. 6. 2015 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110118034803/http://simonscat.com/interview01.html |archivedate=18. 1. 2011 |url-status=bot: unknown }} (tekst i video)</ref> * '''Simon''': Vlasnik napornog mačka. * '''Pas Simonove sestre''': [[Pas]] koji se prvi put pojavljuje u epizodi "Fed Up," u kojoj mu porodica daje hranu ispod stola. Pas se također nalazi u knjizi te se voli igrati i dohvaćati stvari. * '''Ptica''': [[Ptica]] koja se prvi put pojavljuje u epizodi "Snow Business." Provocira Simonovog mačka da se grudva s njom. Ptica se također pojavljuje kao igračka u raznim epizodama ("Santa Claws," "Hidden Treasure", "Cat Nap", "Suitcase" and "Catnip"). * '''Jež''': [[Jež]] koji živu u vrtu iza Simonove kuće. Simonov mačak obožava iritirati ježa bacajući razne stvari poput jabuka, lišća i teniskih loptica na njegove bodljice. Jež također ima djecu. Jež se isključivo pojavljivao u knjizi sve do objavljivanja epizode [https://www.youtube.com/watch?v=JP1Pk62X7XQ Cat Chat] na [[YouTube]] kanalu 7. oktobra 2010. godine. * '''Vrtni patuljak''': [[Vrtni patuljak]] sličan onome koga je mačak slomio u epizodi "Let Me In." Patuljak se može vidjeti s štapom za pecanje ili mrežom u rukama. Mačak često pokušava od patuljka zatražiti pomoć kako bi došao do hrane. Mačak ga smatra prijateljom, te je nesvjestan da je patuljak zapravo neživi objekat. * '''Zeko''': [[Zec]] koji živi u Simonovom vrtu te često samo kruži oko mačka. * '''Mače''': Simon je, u oktobru 2011. godine, donio kući novoga člana porodice, koji je, uprkos svojoj mladoj dobi, pametniji od svog odrasloga kolege. * '''Žaba''': [[Žaba]] također živi u vrtu. Mačak iritira žabu u epizodi "Tongue Tied" tako što je grize i udara. * '''Vjeverica''': [[Vjeverica]] živi na drvetu u Simonovom vrtu. Obožava obasipati mačka žirovima, pogotovo kad ju mačak ganja. * '''Miš''': Još jedno stvorenje koga Simonov mačak često ganja. Uprkos tome što su neprijatelji po prirodi, miš pomaže mačku da impresionira žensku mačku (U epizodi "Smitten"). Također se pojavljuje kao igračka u raznim epizodama ([https://www.youtube.com/watch?v=HYlD0KXujAk Hidden Treasure] na [[YouTube]]u, "Cat & Mouse") * '''Mačka''': Mačka koja se pojavljuje kao ljubavni interes mâčka u epizodama za Valentinovo - "Smitten" i "Butterflies". Prikazuje stidljivo i ponekad snobovsko ponašanje, te se također prikazuje da ima izrazit ukus povodom hrane kada uživa u mačijim poslasticama ali odbija miša koga joj je pružio mačak u prvoj epizodi u kojoj se obadvoje pojavljuju. Mačak navodno prestaje biti zainteresiran nakon što mačka neslavno proždere leptira koga joj je mačak poklonio kao dar. ==Knjige== '''Glavni serijal''' *Simon's Cat: In His Very Own Book ([[2009]].) *Simon's Cat: Beyond the Fence ([[2010]].) *Simon's Cat In Kitten Chaos ([[2011]].) *Simon's Cat vs. the World ([[2012]].) '''Kompilacije''' *The Bumper Book of Simon's Cat ([[2013]].) - Sadrži kolekciju najboljih trenutaka iz prve tri knjige kao i neobjavljeni sadržaj '''Mini knjige''' *Feed Me! ([[2011]].) *Wake Up! ([[2013]].) *Play Time! ([[2013]].) ==Epizode== {|class="wikitable plainrowheaders" style="margin: auto; width: 100%" |- style="color:white" ! style="background: #347C17;" | Br. ! style="background: #347C17;" | Izvorni naslov epizode ! style="background: #347C17;" | Prvobitno prikazivanje na YouTubeu |- {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 1 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Cat-Man-Do/ Cat Man Do] |Datum = {{start date|df=yes|2008|3|4}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak vrši drastične mjere kako bi Simona izvukao iz kreveta. "Cat Man Do" je osvojila nagradu za "Najbolju komediju" na dodjeli nagrada ''British Animation Awards 2008''.<ref>{{cite web|url=http://www.britishanimationawards.com/winner_2008.htm|title=British Animation Awards 2004|work=britishanimationawards.com|accessdate=24. 6. 2015}}</ref> }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 2 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Let-Me-In/ Let Me In!] |Datum = {{start date|df=yes|2008|3|4}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak radi nevjerovatno puno stvari kako bi prošao kroz zadnja staklena vrata sve dok ga Simon ne upusti unutra. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 3 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/TV-Dinner TV Dinner] |Datum = {{start date|df=yes|2008|7|15}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak ne želi pustiti vlasnika na miru dok ovaj pokušava gledati televiziju. Epizoda je prikazana 15. jula 2008. godine na BBC-jevoj emisiji ''The Culture Show''<ref>{{cite web|url=http://www.bbc.co.uk/blogs/thecultureshow/2008/07/magnetic-movie.html|title=BBC - The Culture Show Blog: Magnetic Movie|work=bbc.co.uk|accessdate=24. 6. 2015}}</ref> prije prikazivanja na YouTubeu.<ref>{{cite web|url=http://tandemfilms.blogspot.com/2008_07_01_archive.html|title=Random Tandem|author=Mike Bell|work=tandemfilms.blogspot.com|accessdate=24. 6. 2015}}</ref> }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 4 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Fed-Up Fed Up!] |Datum = {{start date|df=yes|2008|12|8}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Lekciju o prejedanju prikazuje psa koga porodica prekomjerno hrani za trpezarijskim stolom. Prvobitni naslov je bio "Simon's Sister's Dog in: Fed Up!"; nije sadržavao mačka. Završava sa porukom Kraljevskog društva za sprječavanje okrutnosti prema životinjama. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 5 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Fly-Guy Fly Guy] |Datum = {{start date|df=yes|2009|7|24}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Igra mâčka i muhe završava neželjenim rezultatima za Simona. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 6 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Hot-Spot Hot Spot] |Datum = {{start date|df=yes|2009|9|28}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak mora pronaći način kako doći do tople svjetlosti lampe koju vlasnik upali kad crta. Epizoda je objavljena kratko nakon objave knjige. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 7 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Snow-Business Snow Business] |Datum = {{start date|df=yes|2010|2|10}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Dan namjenjen igri zahladnjuje kad mačak otkrije da je pao snijeg. Prvi put se pojavljuje ptica. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 8 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/The-Box The Box] |Datum = {{start date|df=yes|2010|8|18}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Ako se ostavi prazna kutija kraj mačka, doći će do neželjenih rezultata. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 9 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Cat-Chat Cat Chat] |Datum = {{start date|df=yes|2010|10|07}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Posljednju osobu koju jež želi kao sagovornika je mačka s niskim rasponom pažnje. (Prvi put se animirano prikazuje jež) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 10 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Lunch-Break Lunch Break] |Datum = {{start date|df=yes|2010|11|12}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak bi trebao poraditi na pametnom potezu uklanjanja stolnjaka ispod suđa. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 11 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Santa-Claws Santa Claws] |Datum = {{start date|df=yes|2010|12|10}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Dolaskom Božića, mačak se može penjati i grebsti nove stvari. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 12 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Sticky-Tape Sticky Tape] |Datum = {{start date|df=yes|2011|02|28}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak se upoznaje s novim, providnim protivnikom. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 13 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Hop-It Hop it] |Datum = {{start date|df=yes|2011|04|21}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak se sreće i igra s zecom u novoj Uskršnjoj navici. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 14 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Hidden-Treasure Hidden Treasure] |Datum = {{start date|df=yes|2011|06|16}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Igra dohvaćanja lopte se brzo pretvara u igru pretrage kada mačak sam sakrije loptu ispod frižidera. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 15 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Cat-Mouse Cat & Mouse] |Datum = {{start date|df=yes|2011|09|02}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak se igra s računarskim mišem. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 16 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Double-Trouble Double Trouble] |Datum = {{start date|df=yes|2011|10|07}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak dobija novog cimera. (Prvi put se pojavljuje mače.) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 17 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Catnap Cat Nap] |Datum = {{start date|df=yes|2011|11|23}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mače se pokušava maziti s pospanim mačkom. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 18 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Fowl-Play/ Fowl Play] |Datum = {{start date|df=yes|2011|12|14}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačka ima planove za Božićnu večeru. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 19 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Shelf-Life/ Shelf Life] |Datum = {{start date|df=yes|2012|03|14}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pravi nestašluk hodajući uz policu. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 20 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Tongue-Tied/ Tongue Tied] |Datum = {{start date|df=yes|2012|05|25}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak upoznaje žabu. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 21 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/-Simons-Cat-in-Window-Pain-/ Window Pain] |Datum = {{start date|df=yes|2012|07|09}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak i mače sprječavaju Simonove napore da očisti prozor. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 22 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/-Simons-Cat-in-Ready-Steady-Slow-/ Ready, Steady, Slow] |Datum = {{start date|df=yes|2012|08|04}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak i prijatelji prate i navijaju na trci [[Puževi|puževa]]. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 23 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Springtime/ Springtime] |Datum = {{start date|df=yes|2012|10|04}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak se penje na nove visine tražeći hranu. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 24 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Fetch/ Fetch] |Datum = {{start date|df=yes|2012|10|29}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak igra katastrofalnu igru hvatanja s psom. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 25 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Nut-Again/ Nut Again] |Datum = {{start date|df=yes|2012|11|23}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mâčka muči razigrana, ali i nestašna vjeverica. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 26 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Icecapade/ Icecapade] |Datum = {{start date|df=yes|2012|12|07}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava uhvatiti ribu iz zamrznutog ribnjaka u čemu ga preduhitrava mače. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 27 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Feed-Me/ Feed Me] |Datum = {{start date|df=yes|2013|02|04}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak ne može više čekati da ga se nahrani. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 28 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Screen-Grab/ Screen Grab] |Datum = {{start date|df=yes|2013|04|12}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Veliki televizor zaintrigira i terorizira mače kao i mačka. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 29 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Flower-Bed/ Flower Bed] |Datum = {{start date|df=yes|2013|06|14}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak nestrpljivo čeka da ga se nahrani, dok vlasnik sadi cvjetnjak. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 30 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Suitcase/ Suitcase] |Datum = {{start date|df=yes|2013|08|02}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava strpati razne stvari u Simonov kovčeg. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 31 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Mirror-Mirror/ Mirror, Mirror] |Datum = {{start date|df=yes|2013|09|13}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak ugleda vlastiti odraz u ogledalu. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 32 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Scary-Legs/ Scary Legs] |Datum = {{start date|df=yes|2013|10|25}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava ubiti pauka, koga se Simon plaši, međutim, pošto pauk nije mrtav, mačak ga odlučuje koristiti kako bi uplašio Simona. (Epizoda za [[Noć vještica]]) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 33 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Christmas-Presence-Part-1/ Christmas Presence (Part 1)] |Datum = {{start date|df=yes|2013|12|07}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pronalazi robot lutku [[Djed Mraz|Djeda Mraza]] koja može pjevati. Mačak odlučuje slomiti lutku kako bi vidio šta je unutra. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 34 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Christmas-Presence-Part-2/ Christmas Presence (Part 2)] |Datum = {{start date|df=yes|2013|12|17}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak koristi lutku [[Djed Mraz|Djeda Mraza]], za koju se mislilo da je srušena, kako bi izbacio mače iz svog kreveta. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 35 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Smitten/ Smitten] |Datum = {{start date|df=yes|2014|02|03}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak se zaljubljuje u mačku i odlučuje je impresionirati. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode = 36 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Crazy-Time/ Crazy Time] |Datum = {{start date|df=yes|2014|04|03}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pravi još jedan nered u Simonovoj kući, ovoga puta u iznenadnoj pomani. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =37 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Pawtrait/ Pawtrait] |Datum = {{start date|df=yes|2014|6|5}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava sabotirati sve Simonove pokušaje da uslika mače. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =38 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Hot-Water/ Hot Water] |Datum = {{start date|df=yes|2014|7|31}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pravi nered u kupatilu dok se Simon tušira. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =39 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Washed-Up/ Washed Up] |Datum = {{start date|df=yes|2014|9|5}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Pauk nepristojno budi pospanog mačka. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =40 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Scaredy-Cat/ Scaredy Cat] |Datum = {{start date|df=yes|2014|10|9}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava preplašiti Simona za Noć vještica. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =41 |Naslov = [https://www.youtube.com/watch?v=HDzkaJOT_KI Let Me Out] |Datum = {{start date|df=yes|2014|11|6}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Ogladnjeli mačak koji samo želi hranu, uspjeva pokvariti jutro svom vlasniku. }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =42 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Catnip/ Catnip] |Datum = {{start date|df=yes|2014|11|4}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Simon kući donosi mačju metvicu (kao [[Božić]]ni dar za mačka), te nakon igre, mačak postaje pod utjecajem trave. (Epizoda za Božić) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =43 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/Butterflies/ Butterflies] |Datum = {{start date|df=yes|2015|2|12}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Simonov mačak pokušava impresionirati žensku mačku donijevši joj kutiju punu leptira. Međutim, izgleda da prestaje biti zainteresiran kada mačka neslavno proždere jednog leptira. (Epizoda za [[Valentinovo]]) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =44 |Naslov = [http://www.simonscat.com/Films/April-Showers/ April Showers] |Datum = {{start date|df=yes|2015|4|2}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Mačak pokušava uhvatiti pticu na kišovit dan, međutim, mače ju otjera. Mače zatim zaključava vrata i ostavlja mačka napolju po kiši. (Epizoda za 1. april) }} {{Spisak epizoda |BrojEpizode =45* |Naslov = [https://www.youtube.com/watch?v=7oZu3-PU6KA Kitten Collection!] |Datum = {{start date|df=yes|2015|7|17}} |BojaLinije = 347C17 |KratkiSadržaj = Kompilacijska epizoda koja prikazuje sve epizode u kojima se nalazi mače.<br />(*Specijalna kompilacijska epizoda koja se može, a i ne mora računati ukupnom broju epizoda glavnog serijala) }} |} ==Nagrade== Serijal ''Simon's Cat'' je dobio nekoliko nagrada na raznim festivalima. {| class="wikitable" |- ! Epizoda !! Nagrada !! Kategorija !! Datum |- | Cat Man Do || British Animation Awards || Najbolja animacija || mart 2008. |- | Cat Man Do || Festival international des Très Courts || Prix animacija || 2008. |- | Cat Man Do || Leicester Short Film Festival || Najbolja animacija || 2008. |- | Cat Man Do || Bradford Animation Festival || Posebna nagrada žirija || 2008. |- | Let Me In || Animae Caribe || Najbolja animacija || septembar 2008. |} '''Druge nagrade:''' * Serijal ''Simon's Cat'', "The Blockbuster" nagrada [[YouTube]]a (oktobar 2008.) ==Literatura== * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Simon's Cat|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2009|ISBN=978-1-84767-481-4|url=http://www.canongate.tv/simon-s-cat-hardback.html|accessdate=24. 6. 2015}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Simon's Cat: Beyond the Fence|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2010|ISBN=978-1-84767-484-5|url=http://www.canongate.tv/simon-s-cat-2-hardback.html|accessdate=24. 6. 2015}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Simon's Cat in Kitten Chaos|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2011|ISBN=978-0-85786-078-1|url=http://www.canongate.tv/simon-s-cat-3-hardback.html|accessdate=24. 6. 2015}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Simon's Cat: Feed Me!|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2012|ISBN=978-0-85786-277-8|url=http://www.canongate.tv/feed-me-paperback.html|accessdate=24. 6. 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615131849/http://www.canongate.tv/feed-me-paperback.html|archivedate=15. 6. 2015|url-status=dead}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Simon's Cat vs. The World!|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2012|ISBN=978-0-85786-080-4|url=http://www.canongate.tv/simon-s-cat-vs-the-world-printed-paper-cased.html|accessdate=24. 6. 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615141245/http://www.canongate.tv/simon-s-cat-vs-the-world-printed-paper-cased.html|archivedate=15. 6. 2015|url-status=dead}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Wake Up!|3=|location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2013|ISBN=978-0-85786-773-5|url=http://www.canongate.tv/wake-up-paperback.html|accessdate=24. 6. 2015|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150615131808/http://www.canongate.tv/wake-up-paperback.html|archivedate=15. 6. 2015|url-status=dead}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=Play Time!||location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2013|ISBN=978-0-85786-771-1|url=http://www.canongate.tv/play-time-paperback.html|accessdate=24. 6. 2015}} * {{cite book|author=Simon Tofield|title=The Bumper Book of Simon's Cat||location=Edinburgh|publisher=Canongate|year=2013|ISBN=978-0-85786-079-8|url=http://www.canongate.tv/the-bumper-book-of-simon-s-cat-paperback.html|accessdate=24. 6. 2015}} ==Reference== {{reflist}} ==Vanjski linkovi== * [http://www.simonscat.com/ Službena web-stranica] * {{Twitter|simonscat}} * [http://www.tandemfilms.com/ Tandem Films] * {{IMDb title|2057193|Simon's Cat}} [[Kategorija:Britanski animirani filmovi]] [[Kategorija:Disney kratki animirani filmovi]] [[Kategorija:Animirani filmovi 2008.]] [[Kategorija:Knjige izdavača Canongate Books]] h5jw8hzldp3i7ld0n8oowm1p6q6gs7t Volkswagen Golf IV 0 392167 3426274 2980796 2022-07-31T01:59:22Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:VW Golf IV 1.6 (1997–2003) front MJ.JPG|thumb|Pogled sprijeda]] [[Datoteka:VW Golf IV 1.6 (1997–2003) rear MJ.JPG|thumb|Pogled straga]] [[Datoteka:German police car (Golf IV Variant).jpg|thumb|Golf IV karavan njemačke policije]] '''Golf IV''' je oznaka četvrte generacije automobilske marke [[Volkswagen Golf|Golf]] [[Njemačka|njemačkog]] koncerna [[Volkswagen]]. U oktobru 1997. ova generacija Golfova je zamijenila dotadašnjeg Golfa III. Sa četvrtom generacijom Golfova (interna oznaka šasije 1J) Volkswagen je postavio nove standarde kvaliteta za buduće proizvode koncerna. Cjelokupna karoserija je [[elektroliza|elektrolitički]] [[cink|pocinčana]], a proizvođač daje garanciju od 12 godina za otpornost na [[korozija|koroziju]]. Sa novim načinom izvedbe nosača motora sa središnjim upornim sponama, Golf IV je postigao izuzetno dobru mirnoću rada [[Motor s unutrašnjim sagorijevanjem|motora]], a vibracije motora su gotovo u potpunosti uklonjene. Za razliku od prethodnih modela, procjepi između elemenata karoserije su smanjeni, što je također doprinijelo optičkom izgledu. U serijsku proizvodnju uvedeni su [[dizelski motor]]i sa direktnim ubrizgavanjem i CAN sabirnicom. Od novembra 2003. ova serija Golfova je u Njemačkoj zamijenjena petom generacijom (Golf V). U Sjevernoj Americi, Golf IV je zamijenjen petom generacijom tek 2006. godine. U Južnoj Americi se do kraja 2011. još uvijek proizvodila četvrta generacija Golfova, ali mu je 2007. neznatno izmijenjen dizajn. U Kanadi se ova varijanta jedno vrijeme proizvodila uporedo sa petom generacijom Golfova (koji se tamo naziva i „Rabbit“ - zec) te se prodavao kao „City Golf“. Golf IV je od 2006. do 2008. u Kini prodavan kao "Bora HS" također uz određene izmjene dizajna (ali uz drugu optiku). Do 31. decembra 2008. samo u Njemačkoj bilo je registrirano 1.558.955 Golfova IV.<ref>{{Cite web | url=http://www.kba.de/cln_016/nn_124384/DE/Presse/Jahresberichte/jahresbericht__2008__pdf,templateId=raw,property=publicationFile.pdf/jahresbericht_2008_pdf.pdf | title=Statistik 2008 | access-date=27. 7. 2015 | archive-date=16. 12. 2013 | archive-url=https://web.archive.org/web/20131216095317/http://www.kba.de/cln_016/nn_124384/DE/Presse/Jahresberichte/jahresbericht__2008__pdf,templateId=raw,property=publicationFile.pdf/jahresbericht_2008_pdf.pdf | url-status=bot: unknown }} na stranici www.kba.de str. 42; (PDF 2,7&nbsp;MB)</ref> == Historija modela == * 1997: Predstavljanje Golfa IV sa benzinskim (Otto) motorima 1,4 55 kW (75 KS), 1,6 74 kW (100 KS), 1,8 92 kW (125 KS), 1,8 T 110 kW (150 KS) i 2,3 VR5 110 kW (150 KS) kao i dizelskih motora 1,9 SDI 50 kW (68 KS), 1,9 TDI 66 kW (90 KS) i 1,9 TDI 81 kW (110 KS). Golf III karavan (Variant) i Golf III kabriolet su u to vrijeme i dalje bili u proizvodnji. * 1998: Uvođenje pogona na sve četiri točka (4Motion). Golf III kabriolet je vizuelno prilagođen Golfu IV sa benzinskim motorima 1,6 74 kW (100 KS), 1,8 55 kW (75 KS), 1,8 66 kW (90 KS) i 2,0 85 kW (115 KS) te dizelskim motorima 1,9 TDI 66 kW (90 KS) i 1,9 TDI 81 kW (110 KS), koji potječu iz Golfa III. * 1999: Pojavljuju se i drugi motori: benzinski 2,0 85 kW (115 KS, umjesto 1,8 92 kW (125 KS)) i 2,8 V6 150 kW (204 KS) te 1,9 TDI dizelski 85 kW (115 KS) sa direktnim ubrizgavanjem. Elektronski program za stabilnost vožnje (EPS) je od tada u svim Golfovima dio serijske opreme. Javlja se i Golf IV karavan u kombi verziji. * 2000: Novi motori: benzinski 1,6 16V 77 kW (105 KS) i 2,3 V5 20V 125 kW (170 KS) i dizelski 1,9 TDI PD 74 kW (100 KS) i 1,9 TDI PD 110 kW (150 KS). Motor 1,6 8V je sada snage 75 kW (102 KS) te se isporučuje samo sa automatskim mjenjačem. Kabrioleti se isporučuju još samo sa motorima 2,0 85 kW (115 KS) te 1,9 TDI 66 kW (90 KS). * 2001: Posebni model ''25 godina GTI'' sa motorom 1,8 T 132 kW (180 KS). Od ove godine je sistem pomoći pri kočenju serijska oprema. Proširenje CAN-bus (''Controller Area Network'') sistema koji je razvila firma Bosch, na većim konfiguracijama (a također i motor i kombi-instrumenti preko CAN). Uvode se i novi motori: benzinski 1,6 FSI sa direktnim ubrizgavanjem benzina te 81 kW (110 KS) kao i dizelski motor 1,9 TDI PD 96 kW (130 KS, umjesto 85 kW (115 KS)). * 2002: Zračni jastuci za glavu se serijski ugrađuju. Uvođenje ''R32'' sa 3,2 VR6 motorom koji daje 177 kW (241 KS) snage. Pravi se posebni model ''Champ'' zasnovan na liniji opreme ''Basis'' sa zračnim jastucima za glavu (nešto kasnije u sklopu serijske opreme), posebni model ''Pacific'' zasnovan na liniji opreme ''Highline'', te model sa dvojnim pogonom na zemni plin i benzin sa oznakom ''BiFuel'' kod karavana. Prestaje proizvodnja kabrioletske verzije. * 2003: Javljaju se posebni modeli ''Edition'' i ''GT Sport''. Prestaje proizvodnja Golfa IV limuzine u Njemačkoj, dok se karavan i dalje proizvodi. Ukupno do tada je napravljeno 4.098.000 vozila. Počinje proizvodnja u NR Kini kao partnerska (Joint Venture) kompanija ''FAW-Volkswagen'' u gradu [[Changchun]]. * 2004: U SAD se nudi verzija R32 te je on prvi Golf u SAD sa pogonom na sva četiri točka. * 2005: Nove verzije karavana: ''Golf Atlantic'' i ''Atlantic Style'' * 2006: Kraj proizvodnje Golf IV karavana. Nasljednik u vidu Golfa V karavana uslijedio je sredinom 2007. godine. == Reference == {{Reference}} {{Volkswagenova vozila}} 000us1ub8depfber25dj5cgvm4tlcgv Weltklasse Zürich 2010. 0 397781 3426283 3408736 2022-07-31T08:05:13Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija atletska utrka | bojapz = orange | slika = | veličinaslike = 250px | tekst = | datum = 19. august | mjesto = [[Letzigrund]] ([[Zürich]]) | vrsta = | udaljenost = | sponzor = | korisnik = | osnivanje = | rekordi = | website = [http://www.diamondleague-zurich.com/en/Home/ diamondleague-zurich.com] | učesnici = | posljednja = [[Weltklasse Zürich 2009.|2009.]] | sljedeća = [[Weltklasse Zürich 2011.|2011]] }} '''Weltklasse Zürich 2010.''' bio je 82. izdanje godišnjeg [[atletika|atletskog]] [[Weltklasse Zürich|mitinga]] u [[Zürich]]u i pretposljednja, 13. stanica [[IAAF Dijamantna liga 2010.|Dijamantne lige 2010.]] Takmičenja u [[bacanje kugle|bacanju kugle]] održana su dan ranije u hali ciriške [[Glavna željeznička stanica u Zürichu|Glavne željezničke stanice]].<ref>{{cite web | url = http://www.oldpzla.pzla.pl/index2.php?page=aktualnosci_szczegoly&flaga=1&id=3810 | title = Rekord Polski Majewskiego! | author = Janusz Rozum | publisher = Službeni portal Poljskog atletskog saveza | accessdate = 25. 10. 2015 | archive-date = 9. 9. 2012 | archive-url = https://archive.today/20120909140313/http://www.oldpzla.pzla.pl/index2.php?page=aktualnosci_szczegoly&flaga=1&id=3810 | url-status = bot: unknown }} {{pl simbol}}</ref> == Rezultati == === Muškarci === {| class="wikitable" style="font-size:100%" width="100%" ! scope="col" width="11%"| Disciplina ! scope="col" width="19%"| 1. mjesto ! scope="col" width="19%"| 2. mjesto ! scope="col" width="19%"| 3. mjesto |- |[[100 metara|100 m]]<ref name="a">Disciplina se nije bodovala za Dijamantnu ligu.</ref> |{{ZD|SAD}} [[Trell Kimmons]] 9.95 '''PB''' |{{ZD|SAD}} [[Michael Rodgers (atletičar)|Mike Rodgers]] 10.12 |{{ZD|KAN}} [[Sam Effah]] 10.19 |- |[[200 metara|200 m]] |{{ZD|SAD}} [[Wallace Spearmon]] 19.79 '''MR, SB''' |{{ZD|JAM}} [[Yohan Blake]] 19.86 |{{ZD|SAD}} [[Ryan Bailey (atletičar)|Ryan Bailey]] 20.10 '''PB''' |- |[[400 metara|400 m]] |{{ZD|SAD}} [[Jeremy Wariner]] 44.13 '''WL''' |{{ZD|JAM}} [[Jermaine Gonzales]] 44.51 |{{ZD|SAD}} [[Angelo Taylor]] 44.72 '''SB''' |- |[[5000 metara|5000 m]] |{{ZD|ETI}} [[Tariku Bekele]] 12:55.03 |{{ZD|ETI}} [[Imane Merga]] 12:56.34 |{{ZD|SAD}} [[Chris Solinsky]] 12:56.45 |- |[[110 m s preponama|110 m prepone]] |{{ZD|SAD}} [[David Oliver (preponaš)|David Oliver]] 12.93 |{{ZD|JAM}} [[Dwight Thomas]] 13.25 '''SB''' |{{ZD|SAD}} [[Ryan Wilson (atletičar)|Ryan Wilson]] 13.26 |- |[[3000 m s preprekama|3000 m prepreke]] |{{ZD|KEN}} [[Ezekiel Kemboi]] 8:01.74 '''SB''' |{{ZD|KEN}} [[Paul Kipsiele Koech]] 8:05.48 |{{ZD|FRA}} [[Bouabdellah Tahri]] 8:07.20 |- |[[Štafeta 4 x 100 m|4 x 100 m]]<ref name="a"/> |{{ZID|Sjedinjene Američke Države}} 37.45 '''WL'''<br>[[Trell Kimmons]]<br>[[Wallace Spearmon]]<br>[[Tyson Gay]]<br>[[Michael Rodgers (atletičar)|Mike Rodgers]] |{{ZID|Jamajka}} 37.76 <br>[[Mario Forsythe]]<br>[[Michael Frater]]<br>[[Steve Mullings]]<br>[[Yohan Blake]] |{{ZID|Velika Britanija}} 38.41 <br>[[Christian Malcolm]]<br>[[Jeffrey Lawal-Balogun]]<br>[[Marlon Devonish]]<br>[[Mark Lewis-Francis]] |- |[[Skok u vis]] |{{ZD|RUS}} [[Ivan Uhov]] 2,29 m |{{ZD|SAD}} [[Jesse Williams (skakač u vis)|Jesse Williams]] 2,26 m |{{ZD|RUS}} [[Aleksandar Šustov]] 2,26 m |- |[[Skok u dalj]] |{{ZD|SAD}} [[Dwight Phillips]] 8,20 m |{{ZD|NJE}} [[Christian Reif]] 8,11 m |{{ZD|VB}} [[Chris Tomlinson]] 7,97 m |- |[[Bacanje kugle]]<ref name="a"/> |{{ZD|SAD}} [[Christian Cantwell]] 21,87 m |{{ZD|SAD}} [[Adam Nelson]] 21,29 m '''SB''' |{{ZD|POLJ}} [[Tomasz Majewski]] 21,28 m '''SB''' |- |[[Bacanje diska]] |{{ZD|NJE}} [[Robert Harting]] 68,64 m |{{ZD|POLJ}} [[Piotr Małachowski]] 68,48 m |{{ZD|ŠPA}} [[Mario Pestano]] 66,49 m |} === Žene === {| class="wikitable" style="font-size:100%" width="100%" ! scope="col" width="11%"| Disciplina ! scope="col" width="19%"| 1. mjesto ! scope="col" width="19%"| 2. mjesto ! scope="col" width="19%"| 3. mjesto |- |[[100 metara|100 m]] |{{ZD|JAM}} [[Veronica Campbell-Brown]] 10.89 |{{ZD|SAD}} [[Carmelita Jeter]] 10.89 |{{ZD|SAD}} [[Marshevet Myers]] 10.97 '''SB''' |- |[[400 metara|400 m]] |{{ZD|SAD}} [[Allyson Felix]] 50.37 |{{ZD|SAD}} [[Debbie Dunn]] 50.57 |{{ZD|BOC}} [[Amantle Montsho]] 50.63 |- |[[1500 metara|1500 m]] |{{ZD|KEN}} [[Nancy Langat]] 4:01.01 |{{ZD|ETI}} [[Gelete Burka]] 4:02.26 |{{ZD|VB}} [[Stephanie Twell]] 4:02.54 '''PB''' |- |[[100 m s preponama|100 m prepone]]<ref name="a"/> |{{ZD|KAN}} [[Priscilla Lopes-Schliep]] 12.53 |{{ZD|NJE}} [[Carolin Nytra]] 12.69 |{{ZD|SAD}} [[LoLo Jones]] 12.81 |- |[[400 m s preponama|400 m prepone]] |{{ZD|JAM}} [[Kaliese Spencer]] 53.33 '''PB''' |{{ZD|ČEŠ}} [[Zuzana Hejnová]] 54.54 |{{ZD|NIG}} [[Ajoke Odumosu]] 55.11 |- |[[Skok s motkom]] |{{ZD|BRA}} [[Fabiana Murer]] 4,81 m |{{ZD|RUS}} [[Svjetlana Feofanova]] 4,71 m |{{ZD|NJE}} [[Silke Spiegelburg]] 4,61 m |- |[[Skok u dalj]] |{{ZD|SAD}} [[Brittney Reese]] 6,89 m |{{ZD|RUS}} [[Ljudmila Kolčanova]] 6,73 m |{{ZD|ŠVI}} [[Irène Pusterla]] 6,70 m |- |[[Bacanje kugle]] |{{ZD|BJE}} [[Nađeja Ostapčuk]] 20,63 m '''MR''' |{{ZD|NZL}} [[Valerie Vili]] 20,02 m |{{ZD|SAD}} [[Jill Camarena-Williams]] 19,50 '''PB''' |- |[[Bacanje koplja]] |{{ZD|NJE}} [[Christina Obergföll]] 67,31 m '''MR''' |{{ZD|ČEŠ}} [[Barbora Špotáková]] 65,34 m |{{ZD|NJE}} [[Linda Stahl]] 63,30 m |} {{Atletske oznake}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://www.iaaf.org/results/diamond-league-meetings/2010/weltklasse-zurich-4452 Rezultati mitinga] na IAAF.org {{Weltklasse Zürich}} {{Dijamantna liga 2010.}} [[Kategorija:Sport u Zürichu]] [[Kategorija:Sportska takmičenja u Švicarskoj]] lydo7tk4spdtl7k92q0ujrj0anx16zw Spisak gradova u Bjelorusiji 0 400775 3426109 3404565 2022-07-30T13:43:26Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 12 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Miensk - Ratuša.jpg|thumb|right|[[Minsk]], gradska vijećnica]] [[Datoteka:Палацава-паркавы комплекс ў Гомелі. Фасад палаца.jpg|thumb|right|[[Gomel]], rezidencija Rumyantsev-Paskevich]] [[Datoteka:Магілёў. Цэнтр.JPG|thumb|right|[[Mahilyow]], gradska vijećnica]] [[Datoteka:Brest_Trade_center.jpg|thumb|[[Brest]], trgovački centar]] [[Datoteka:%D0%A1%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%8B_%D1%96_%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D1%8B_%D0%B7%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%BA_%D0%B7%D1%96%D0%BC%D0%BE%D1%8E.JPG|thumb|[[Grodno]], pogled na zamak]] [[Datoteka:Viciebsk._%D0%92%D1%96%D1%86%D0%B5%D0%B1%D1%81%D0%BA_(2.01.2010).jpg|thumb|[[Vicebsk]], pogled noću]] [[Datoteka:Mazyr3.JPG|thumb|[[Mazyr]], Lenjinov trg]] [[Datoteka:BLR Soligorsk Administration Building.jpg|thumb|[[Salihorsk]], administrativna zgrada]] U nastavku je dat '''spisak gradova u Bjelorusiji'''. {| class="wikitable" ! Pozicija ! Naziv na [[Bosanski jezik|bosanskom]] ! Izvorni naziv !Datum statusa grada ! Osnovan ! Stanovništvo<br> <small>(2010)</small><ref name="Popul2010">{{Cite web |url=http://belstat.gov.by/homep/ru/publications/population/2010/sbornik_population_2010.rar |title=Численность населения по Республике Беларусь, областям и г. Минску (тысяч человек) на 1 января 2010 года |access-date=25. 11. 2015 |archive-date=18. 9. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100918054456/http://belstat.gov.by/homep/ru/publications/population/2010/sbornik_population_2010.rar |url-status=dead }}</ref> |- |colspan=6 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Minska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Minsk]] |''Мінск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938]<ref>Minsk, being the capital of BSSR, became a city of republican subordinance on [http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_14.05.1946_Минск May, 14 1946]. It means that it has become a separate administrative unit on the level with a region (voblasć). It has been included into the table for convenience.</ref> |align=right|1067. |align=right|{{Nts|1834200}} |- |align=center|2. |[[Barysaw]] |''Барысаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1102. |align=right|{{Nts|147100}} |- |align=center|3. |[[Salihorsk]] |''Салігорск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_07.03.1963_Жодино_Солигорск March, 7 1963] |align=right|1959. |align=right|{{Nts|102300}} |- |align=center|4. |[[Maladzyechna]] |''Маладзечна'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_20.09.1944 September, 20 1944] |align=right|1388. |align=right|{{Nts|94200}} |- |align=center|5. |[[Zhodzina]] |''Жодзіна'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_07.03.1963_Жодино_Солигорск March, 7 1963] |align=right|1643. |align=right|{{Nts|61800}} |- |align=center|6. |[[Slutsk]] |''Слуцк'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1116. |align=right|{{Nts|61400}} |- |align=center|7. |[[Vilyeyka]] |''Вілейка'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1460. |align=right|{{Nts|26800}} |- |align=center|8. |[[Dzyarzhynsk]] |''Дзяржынск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|11. vijek |align=right|{{Nts|25200}} |- |align=center|9. |[[Maryina Horka|Mar’’ina Horka]] |''Мар'іна Горка'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_22.07.1955_Марьина_Горка July, 22 1955] |align=right|16. vijek |align=right|{{Nts|21400}} |- |align=center|10. |[[Stowbtsy]] |''Стоўбцы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1511. |align=right|{{Nts|15400}} |- |align=center|11. |[[Smalyavichy]] |''Смалявічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_07.03.1968_Березино_Любань_Смолевичи March, 7 1968] |align=right|1448. |align=right|{{Nts|15100}} |- |align=center|12. |[[Zaslawye]] |''Заслаўе'' |[https://web.archive.org/web/20190612015916/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1835.htm August, 14 1985] |align=right|985. |align=right|{{Nts|14200}} |- |align=center|13. |[[Nyasvizh]] |''Нясвіж'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1223. |align=right|{{Nts|14100}} |- |align=center|14. |[[Fanipol|Fanipal’]] |''Фаніпаль'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C29900345 March, 10 1999]{{Mrtav link}} |align=right|1856. |align=right|{{Nts|12700}} |- |align=center|15. |[[Byerazino]] |''Беразіно'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_07.03.1968_Березино_Любань_Смолевичи March, 7 1968] |align=right|1501. |align=right|{{Nts|12000}} |- |align=center|16. |[[Lyuban’, Belarus|Lyuban’]] |''Любань'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_07.03.1968_Березино_Любань_Смолевичи March, 7 1968] |align=right|1566. |align=right|{{Nts|11300}} |- |align=center|17. |[[Staryya Darohi]] |''Старыя Дарогі'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1524. |align=right|{{Nts|11000}} |- |align=center|18. |[[Klyetsk]] |''Клецк'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1127. |align=right|{{Nts|10800}} |- |align=center|19. |[[Lahoysk]] |''Лагойск'' |[https://web.archive.org/web/20120330225056/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel210/time16/berk5371.htm May, 28 1998] |align=right|1078. |align=right|{{Nts|10800}} |- |align=center|20. |[[Valozhyn]] |''Валожын'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|14. vijek |align=right|{{Nts|10600}} |- |align=center|21. |[[Chervyen’]] |''Чэрвень'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1387. |align=right|{{Nts|10100}} |- |align=center|22. |[[Kapyl’]] |''Копыль'' |[https://web.archive.org/web/20190611161353/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1854.htm April, 29 1984] |align=right|1274. |align=right|{{Nts|9900}} |- |align=center|23. |[[Uzda]] |''Узда'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C29900345 March, 10 1999]{{Mrtav link}} |align=right|1450. |align=right|{{Nts|9700}} |- |align=center|24. |[[Krupki]] |''Крупкi'' |[https://web.archive.org/web/20120330225127/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1408.htm May, 7 1991] |align=right|1575. |align=right|{{Nts|8600}} |- |align=center|25. |[[Myadzyel]] |''Мядзел'' |[https://web.archive.org/web/20120330225132/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel210/time15/berk4478.htm November, 18 1998] |align=right|1324. |align=right|{{Nts|7000}} |- |colspan=8 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Vitebska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Vitebsk]] |''Віцебск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|974. |align=right|{{Nts|348800}} |- |align=center|2. |[[Orsha]] |''Орша'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1067. |align=right|{{Nts|117200}} |- |align=center|3. |[[Navapolatsk]] |''Наваполацк'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_14.12.1963_Новополоцк December, 14 1963] |align=right|1958. |align=right|{{Nts|98200}} |- |align=center|4. |[[Polatsk]] |''Полацк'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|862. |align=right|{{Nts|82800}} |- |align=center|5. |[[Pastavy]] |''Паставы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1409. |align=right|{{Nts|19800}} |- |align=center|6. |[[Hlybokaye]] |''Глыбокае'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1514. |align=right|{{Nts|18200}} |- |align=center|7. |[[Lyepyel’]] |''Лепель'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1439. |align=right|{{Nts|17400}} |- |align=center|8. |[[Novalukoml’]] |''Наволукомль'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_31.07.1970_Новолукомль July, 31 1970] |align=right|1964. |align=right|{{Nts|13800}} |- |align=center|9. |[[Haradok]] |''Гарадок'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|13. vijek |align=right|{{Nts|12900}} |- |align=center|10. |[[Baran’]] |''Барань'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_17.05.1972_Барань May, 17 1972] |align=right|1598. |align=right|{{Nts|11600}} |- |align=center|11. |[[Talachyn]] |''Талачын'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_22.07.1955_Толочин July, 22 1955] |align=right|1433. |align=right|{{Nts|10200}} |- |align=center|12. |[[Braslaw]] |''Браслаў'' |1940<ref>[http://dic.academic.ru/dic.nsf/enc3p/77510 Браслав] // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В.П.Шишков. — Москва: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с. — {{ISBN|5-85270-262-5}}</ref> |align=right|1065. |align=right|{{Nts|9500}} |- |align=center|13. |[[Chashniki]] |''Чашнікі'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_31.08.1962_Чашники August, 31 1962] |align=right|1504. |align=right|{{Nts|9200}} |- |align=center|14. |[[Miyory]] |''Міёры'' |[https://web.archive.org/web/20190610110252/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time3/lavz2043.htm January, 7 1972] |align=right|1514. |align=right|{{Nts|8100}} |- |align=center|15. |[[Dubrowna]] |''Дуброўна'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1773. |align=right|{{Nts|8000}} |- |align=center|16. |[[Syanno]] |''Сянно'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1442. |align=right|{{Nts|8000}} |- |align=center|17. |[[Vyerhnyadzvinsk]] |''Верхнядзвінск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1386. |align=right|{{Nts|7300}} |- |align=center|18. |[[Dokshytsy]] |''Докшыцы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1407. |align=right|{{Nts|6600}} |- |align=center|19. |[[Dzisna]] |''Дзісна'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1461. |align=right|{{Nts|2000}} |- |- |colspan=8 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Mogiljovska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Mahilyow]] |''Магілёў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1267. |align=right|{{Nts|354000}} |- |align=center|2. |[[Babruysk]] |''Бабруйск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1387. |align=right|{{Nts|215100}} |- |align=center|3. |[[Horki]] |''Горкi'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1544. |align=right|{{Nts|32600}} |- |align=center|4. |[[Asipovichy]] |''Асіповічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1872. |align=right|{{Nts|32400}} |- |align=center|5. |[[Krychaw]] |''Крычаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1136. |align=right|{{Nts|27100}} |- |align=center|6. |[[Bykhaw]] |''Быхаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1430. |align=right|{{Nts|17000}} |- |align=center|7. |[[Klimavichy]] |''Клімавічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1581. |align=right|{{Nts|17000}} |- |align=center|8. |[[Shklow]] |''Шклоў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1535. |align=right|{{Nts|16400}} |- |align=center|9. |[[Kastsyukovichy]] |''Касцюковічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|16. vijek |align=right|{{Nts|15900}} |- |align=center|10. |[[Mstsislaw]] |''Мсціслаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1135. |align=right|{{Nts|10700}} |- |align=center|11. |[[Chavusy]] |''Чавусы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|16. vijek |align=right|{{Nts|10600}} |- |align=center|12. |[[Kirawsk]] |''Кіраўск'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C20100832 June, 4 2001]{{Mrtav link}} |align=right|19. vijek |align=right|{{Nts|8800}} |- |align=center|13. |[[Cherykaw]] |''Чэрыкаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1604. |align=right|{{Nts|8200}} |- |align=center|14. |[[Slawharad]] |''Слаўгарад'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_23.05.1945_Пропойск_Славгород May, 23 1945] |align=right|1136. |align=right|{{Nts|7900}} |- |align=center|15. |[[Klichaw]] |''Клічаў'' |[https://web.archive.org/web/20120330225401/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel210/time11/berk0831.htm September, 11 2000] |align=right|1592. |align=right|{{Nts|7500}} |- |- |colspan=6 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Gomelska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Gomel]] |''Гомель'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1142. |align=right|{{Nts|484300}} |- |align=center|2. |[[Mazyr]] |''Мазыр'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1155. |align=right|{{Nts|108800}} |- |align=center|3. |[[Zhlobin]] |''Жлобін'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1492. |align=right|{{Nts|75700}} |- |align=center|4. |[[Svyetlahorsk]] |''Светлагорск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_29.06.1961_О_преобразовании_городского_посёлка_Шатилки_..._и_переименовании_Паричского_района_Гомельской_области June, 29 1961] |align=right|1560. |align=right|{{Nts|69900}} |- |align=center|5. |[[Rechytsa]] |''Рэчыца'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1213. |align=right|{{Nts|64600}} |- |align=center|6. |[[Kalinkavichy]] |''Калінкавічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1560. |align=right|{{Nts|38400}} |- |align=center|7. |[[Rahachow]] |''Рагачоў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1142. |align=right|{{Nts|38400}} |- |align=center|8. |[[Dobrush]] |''Добруш'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1335. |align=right|{{Nts|18300}} |- |align=center|9. |[[Zhytkavichy]] |''Жыткавічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_19.11.1971_Житковичи_Василевичи November, 19 1971] |align=right|1500. |align=right|{{Nts|15900}} |- |align=center|10. |[[Khoyniki]] |''Хойнікі'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_10.11.1967_Хойники November, 10 1967] |align=right|1512. |align=right|{{Nts|13800}} |- |align=center|11 |[[Pyetrykaw]] |''Петрыкаў'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1523. |align=right|{{Nts|10500}} |- |align=center|12. |[[Yel’sk]] |''Ельск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_05.07.1971_Ельск July, 5 1971] |align=right|16. vijek |align=right|{{Nts|9700}} |- |align=center|13. |[[Buda-Kashalyova]] |''Буда-Кашалёва'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_31.12.1971_Буда-Кошелёво December, 31 1971] |align=right|1824. |align=right|{{Nts|9000}} |- |align=center|14. |[[Narowlya]] |''Нароўля'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_03.11.1971_Наровля_Чечерск November, 3 1971] |align=right|1406. |align=right|{{Nts|8100}} |- |align=center|15. |[[Vyetka]] |''Ветка'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_от_27.09.1938_о_классификации_населенных_пунктов_Белорусской_ССР September, 27 1938] |align=right|1685. |align=right|{{Nts|8000}} |- |align=center|16. |[[Chachersk]] |''Чачэрск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_03.11.1971_Наровля_Чечерск November, 3 1971] |align=right|1159. |align=right|{{Nts|8000}} |- |align=center|17. |[[Vasilyevichy]] |''Васілевічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_19.11.1971_Житковичи_Василевичи November, 19 1971] |align=right|16. vijek |align=right|{{Nts|3900}} |- |align=center|18. |[[Turaw]] |''Тураў'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C20400939 August, 3 2004]{{Mrtav link}} |align=right|980. |align=right|{{Nts|2900}} |- |colspan=8 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Brestska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Brest]] |''Брэст'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1019. |align=right|{{Nts|310800}} |- |align=center|2. |[[Baranavichy]] |''Баранавічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1871. |align=right|{{Nts|168200}} |- |align=center|3. |[[Pinsk]] |''Пiнск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1097. |align=right|{{Nts|130600}} |- |align=center|4. |[[Kobryn]] |''Кобрын'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1287. |align=right|{{Nts|51200}} |- |align=center|5. |[[Byaroza]] |''Бяроза'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1477. |align=right|{{Nts|29400}} |- |align=center|6. |[[Luninyets]] |''Лунінец'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1449. |align=right|{{Nts|23600}} |- |align=center|7. |[[Ivatsevichy]] |''Івацэвічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_28.05.1966_Ивацевичи May, 28 1966] |align=right|1654. |align=right|{{Nts|23000}} |- |align=center|8. |[[Pruzhany]] |''Пружаны'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1487. |align=right|{{Nts|19000}} |- |align=center|9. |[[Ivanava]] |''Іванaва'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_11.03.1971_Иваново March, 11 1971] |align=right|1423. |align=right|{{Nts|16100}} |- |align=center|10. |[[Drahichyn]] |''Драгічын'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_10.11.1967_Дрогичин November, 10 1967] |align=right|1452. |align=right|{{Nts|14600}} |- |align=center|11. |[[Hantsavichy]] |''Ганцавічы'' |[https://web.archive.org/web/20190608193132/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time3/lavz2019.htm December, 6 1973] |align=right|1898. |align=right|{{Nts|13900}} |- |align=center|12. |[[Zhabinka]] |''Жабiнка'' |[https://ru.wikisource.org/wiki/%D0%A3%D0%BA%D0%B0%D0%B7_%D0%BE%D1%82_23.12.1970_%D0%96%D0%B0%D0%B1%D0%B8%D0%BD%D0%BA%D0%B0_%D0%9C%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%82%D0%B0 December, 23 1970] |align=right|1816. |align=right|{{Nts|13100}} |- |align=center|13. |[[Mikashevichy]] |''Мікашэвічы'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C20500841 May, 5 1998]{{Mrtav link}} |align=right|1785. |align=right|{{Nts|13000}} |- |align=center|14. |[[Byelaazyorsk]] |''Белаазёрск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_16.09.1970_Белоозёрск September, 16 1970] |align=right|1958. |align=right|{{Nts|12500}} |- |align=center|15. |[[Stolin]] |''Столiн'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1555. |align=right|{{Nts|12400}} |- |align=center|16. |[[Malaryta]] |''Маларыта'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_23.12.1970_Жабинка_Малорита December, 23 1970] |align=right|1566. |align=right|{{Nts|11700}} |- |align=center|17. |[[Lyakhavichy]] |''Ляхавічы'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1572. |align=right|{{Nts|11000}} |- |align=center|18. |[[Kamyanyets]] |''Камянец'' |[https://web.archive.org/web/20150501024626/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1872.htm June, 24 1983] |align=right|1276. |align=right|{{Nts|8400}} |- |align=center|19. |[[Davyd-Haradok]] |''Давыд-Гарадок'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1127. |align=right|{{Nts|6500}} |- |align=center|20. |[[Vysokaye]] |''Высокае'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|14. vijek |align=right|{{Nts|5400}} |- |align=center|21. |[[Kosava]] |''Косава'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1494. |align=right|{{Nts|2000}} |- |colspan=8 style="background-color:silver;text-align:center;"|'''[[Grodnenska oblast]]''' |- |align=center|1. |[[Grodno]]<br> |''Гроднa'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1127. |align=right|{{Nts|328000}} |- |align=center|2. |[[Lida]] |''Лiда'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1323. |align=right|{{Nts|97600}} |- |align=center|3. |[[Slonim]] |''Слонiм'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1252. |align=right|{{Nts|48800}} |- |align=center|4. |[[Vawkavysk]] |''Ваўкавыск'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1005. |align=right|{{Nts|44000}} |- |align=center|5. |[[Smarhon’]] |''Смaргонь'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1503. |align=right|{{Nts|36200}} |- |align=center|6. |[[Navahrudak]] |''Навагрудак'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1212. |align=right|{{Nts|29200}} |- |align=center|7. |[[Masty]] |''Мaсты'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_22.07.1955_Мосты July, 22 1955] |align=right|1486. |align=right|{{Nts|16600}} |- |align=center|8. |[[Shchuchyn]] |''Шчучын'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_от_31.08.1962_Щучин August, 31 1962] |align=right|1487. |align=right|{{Nts|15000}} |- |align=center|9. |[[Ashmyany]] |''Ашмяны'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_ВС_БССР_об_образовании_районов_в_Барановичской,_..._областях_Белорусской_ССР January, 15 1940] |align=right|1341. |align=right|{{Nts|14800}} |- |align=center|10. |[[Skidzyel’]] |''Скідзель'' |[http://ru.wikisource.org/wiki/Указ_Президиума_Верховного_Совета_БССР_от_30_января_1974_года January, 30 1974] |align=right|1508. |align=right|{{Nts|10800}} |- |align=center|11. |[[Byarozawka]] |''Бярозаўка'' |[https://web.archive.org/web/20120330225437/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1664.htm September, 21 1990] |align=right|19. vijek |align=right|{{Nts|10800}} |- |align=center|12. |[[Iwye]] |''Іўе'' |[http://www.pravo.by/webnpa/text.asp?RN=C20000034 January, 12 2000]{{Mrtav link}} |align=right|1444. |align=right|{{Nts|8100}} |- |align=center|13. |Astraviec |''Астравец'' |2012<ref>{{Cite web|url=http://www.interfax.by/article/89701|title=Городскому поселку Островец присвоен статус города|publisher=interfax.by|date=31. 3. 2012|access-date=19. 7. 2017|archive-date=3. 6. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/688yjn7s8?url=http://www.interfax.by/article/89701|url-status=dead}}</ref> |align=right|1468. |align=right|{{Nts|8000}} |- |align=center|14. |[[Dzyatlava]] |''Дзятлава'' |[https://web.archive.org/web/20120330225446/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel193/time2/lavz1665.htm September, 21 1990] |align=right|1498. |align=right|{{Nts|7800}} |- |align=center|15. |[[Svislach]] |''Свіслач'' |[https://web.archive.org/web/20120330225401/http://old.bankzakonov.com/obsch/razdel210/time11/berk0831.htm January, 11 2000] |align=right|1256. |align=right|{{Nts|6900}} |} == Reference == {{Reference}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Cities in Belarus}} {{Bjelorusija po temama}} {{Spisak gradova u Evropi}} [[Kategorija:Geografija Bjelorusije]] [[Kategorija:Gradovi u Bjelorusiji]] [[Kategorija:Spiskovi gradova po državama|Bjelorusija]] exe316z2byatz11jfv6u2tgor24r6ge Tennis Masters Cup 0 401578 3426162 3408671 2022-07-30T15:44:06Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija teniski turnir | naziv = Tennis Masters Cup | vrsta = ATP | turnir_u_toku = | logo = | veličina_loga = | službeni_naziv = ATP Finals | turneja = | sponzor = | osnovan = | obustavljen = | lokacija = [[London]] {{smaller|(2009–2020)}} | stadion = [[O2 Arena (London)|O2 Arena]] | kategorija = Završni turnir sezone | podloga = Tvrda (d) | žrijeb = 8S / 8D | nagradni_fond = 9.000.000 $ (2019) | najviše_pojedinačnih_titula = {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]] (6) | trenutni_prvak = | veb-sajt = {{URL|nittoatpfinals.com/}} | napomene = | posljednji_završeni_turnir = 2019. | pojedinačno = | parovi = | muškarci_pojedinačno = {{ZD|GRČ}} [[Stefanos Tsistsipas]] | žene_pojedinačno = | muški_parovi = {{ZD|FRA}} [[Pierre-Hugues Herbert]] <br/> {{ZD|FRA}} [[Nicolas Mahut]] | ženski_parovi = }} '''Tennis Masters Cup''' (od 2009. '''ATP World Tour Finals''', a od 2017 '''ATP Finals''') profesionalni je [[tenis]]ki turnir za muškarce koji se održava na kraju svake teniske sezone počevši od 1970. Igra se u dvorani na tvrdoj podlozi. Trenutno se održava u [[O2 Arena (London)|O2 Areni]] u [[London]]u, gdje će ostati do 2020, a kroz historiju se održavao u još 13 gradova. Na njemu nastupa osam najboljih tenisera i parova s ATP-liste u toku jedne sezone. Za razliku od svih drugih muških turnira, Masters Cup nije turnir na direktno ispadanje. Osmorica igrača podijeljena su u dvije grupe po četiri, a prva dvojica iz svake grupe prolaze u polufinale. Isto važi i za parove. Iako je teoretski moguće proći u polufinale s dva poraza u grupi, nijedan igrač s više od jednog poraza nije osvojio titulu u pojedinačnoj konkurenciji. Trenutni format takmičenja primijenjen je na svim izdanjima ovog turnira osim sljedećih: * 1970, 1971 – grupni sistem bez polufinala ili finala; pobjednik je bio igrač s najboljim omjerom * 1982, 1983, 1984 – turnir na ispadanje s 12 igrača bez grupne faze; prva četiri nosioca bila su slobodna u prvom kolu * 1985 – turnir na ispadanje sa 16 igrača bez grupne faze. Po sadašnjem sistemu bodovanja pobjednici u obje konkurencije dobijaju do 1500 ATP-bodova. Za svaki poraz u grupi od tog broja oduzima se 200 bodova. == Historija == Ovaj turnir četvrta je evolucija prvenstva koje je ustanovljeno 1970. Prvobitno se zvao '''Masters Grand Prix''' i bio je dio turneje [[Grand Prix (tenis)|Grand Prix]]. Organizirala ga je Međunarodna organizacija za tenis na travi (ITLF, kasnije [[ITF]]). Održavao se uporedo s [[WCT Finals]]om, koji je također bio završni turnir sezone za najbolje igrače u okviru rivalske turneje [[World Championship Tennis]]. Na Masters Grand Prixu nastupali su najbolji igrači svijeta, ali za taj turnir nisu dobijali ATP-bodove. Godine 1990. [[Asocijacija teniskih profesionalaca]] (ATP) preuzela je rukovođenje muškim turnirima osim [[Grand Slam]] turnira i zamijenila Masters Grand Prix '''ATP Tour svjetskim prvenstvom'''. Sada su u igri bili i ATP-bodovi; neporaženi osvajač titule dobio bi jednak broj bodova kao za osvajanje jednog Grand Slam turnira. ITF, koji je nastavio rukovoditi Grand Slam turnirima, osnovao je konkurentski završni turnir sezone pod nazivom [[Grand Slam kup]], na kojem se takmičilo 16 igrača koji su ostvarili najbolje rezultate na [[Grand Slam]] turnirima u datoj sezoni. U decembru 1999. ATP i ITF dogovorili su se da obustave ta dva turnira i ustanove novi u zajedničkom vlasništvu pod nazivom '''Tennis Masters Cup'''. Kao i prije, takmičila su se osmorica igrača, ali igrač koji je bio na osmom mjestu ATP-ove Champions Race liste (koja se vodi samo za datu sezonu) nije imao zagarantirano mjesto. Ako igrač koji osvoji jedan od Grand Slam turnira završi sezonu ispod osmog mjesta na listi, ali i dalje nije plasiran ispod 20. mjesta, stekao bi pravo učešća na Masters Cupu umjesto osmoplasiranog s liste. Ako dva igrača izvan osam najboljih osvoje Grand Slam turnir, na Masters Cup išao bi onaj koji je bolje plasiran na ATP-listi. Godine 2009. Masters Cup preimenovan je u '''ATP World Tour Finals''' i određeno je da se održava u londonskoj O2 Areni od 2009. do 2013.<ref>{{cite web |url = http://www.atptennis.com/en/news/2007/londonwtf_2009.asp |title = London Awarded 2009 ATP World Tour Finals |publisher = ATPtennis.com |date = 3. 7. 2007 |access-date = 3. 12. 2015 |archive-date = 9. 7. 2008 |archive-url = https://web.archive.org/web/20080709042618/http://www.atptennis.com/en/news/2007/londonwtf_2009.asp |url-status = bot: unknown }}</ref> Ugovor je 2012. produžen do 2015,<ref>{{cite web |url= http://www.tennisearth.com/news/tennisNews/ATP-World-Tour-Finals-to-be-showcased-in-London-till-2015-641183.htm|title=ATP World Tour Finals to be showcased in London till 2015|accessdate=11. 9. 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121113064407/http://www.tennisearth.com/news/tennisNews/ATP-World-Tour-Finals-to-be-showcased-in-London-till-2015-641183.htm|archivedate=13. 11. 2012}}</ref> kad je ponovo produžen do 2018.<ref>{{Cite news|url=http://www.atpworldtour.com/en/news/london-extension-2015-official-launch|title=ATP Confirms London as Host City through 2018 as 2015 Season Finale Is Officialy Launched {{!}} ATP World Tour {{!}} Tennis |newspaper=ATP World Tour |accessdate=16. 11. 2016}}</ref> Godine 2017. naziv turnira skraćen je u '''ATP Finals''', a ugovor s O<sub>2</sub> Arenom produžen do 2020.<ref>{{cite web|title=ATP World Tour Finals to stay in London till 2020 under new title sponsor|url=https://www.theguardian.com/sport/2017/may/25/atp-world-tour-finals-tennis-london-till-2020-new-title-sponsor-nitto|website=[[The Guardian]]|date=25. 5. 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=ATP Extends Season-Ending Finale In London Through 2020 With New Title Partner Nitto Denko Corporation|url=http://www.atpfinals.com/en/news-and-media/tennis/nitto-atp-finals-in-london-through-2020|publisher=[[Asocijacija teniskih profesionalaca|ATP]] |date=25. 5. 2017}}</ref> U decembru 2018. objavljeno je da su s početnog spiska sa 40 gradova London, [[Manchester]], [[Singapur]], [[Tokio]] i [[Torino]] ostali među kandidatima za domaćina turnira od 2021.<ref>{{Cite news |url= https://www.bbc.co.uk/sport/tennis/46565904 |title= ATP Finals: Manchester & London on five-city shortlist to host event from 2021 |publisher= BBC Sport |date= 14. 12. 2018}}</ref> U aprilu 2019. ATP je objavio da će Torino biti novi domaćin završnog turnira od 2021. do 2025.<ref>{{Cite web |url= https://www.atptour.com/en/news/turin-to-host-atp-finals-from-2021-to-2025 |title= Turin to Host ATP Finals from 2021 to 2025 |publisher= ATP |date= 24. 4. 2019 |accessdate= 15. 11. 2019}}</ref> Mnogo godina turnir za parove održavan je kao poseban turnir sedmicu nakon pojedinačnog, ali u skorije vrijeme održavaju se u isto vrijeme i u istom gradu. Sistem takmičenja identičan je sistemu u pojedinačnoj konkurenciji. U većem dijelu svoje historije ovaj turnir smatran je najvažnijim dvoranskim turnirom u muškom teniskom kalendaru (bilo je nekoliko izuzetaka kad je bio organiziran na otvorenom: Melbourne 1974. i Houston 2003. i 2004). Dvorana omogućuje kontrolirane uvjete za igru, što se odnosi i na vrstu podloge i na sistem rasvjete. Najviše titula ima [[Roger Federer]] (6), a on drži i rekord po najvećem broju finala (10). == Bodovi, nagradni fond i trofeji == {|class=wikitable style=text-align:center |-bgcolor=#d1e4fd !width=200|Faza !width=120|Pojedinačno !width=120|Parovi<sup>1</sup> !width=120|Bodovi |- !Grupa (svaki od tri meča) |215.000 $||40.000 $||200 |- !Polufinale |657.000 $||106.000 $||400 |- !Finale |1.354.000 $||204.000 $||500 |- !Neporaženi šampion !2.871.000 $ !533.000 $ !1.500 |} *<sup>1</sup> Nagradni fond za novac odnosi se na parove, ne na svakog igrača u paru posebno. Osim ovoga, u nagrade spadaju i Barclayjevi trofeji za pobjednike u obje konkurencije i ATP-ov trofej za broja 1.<ref>http://www.sportindustry.biz/news/thomas-lyte-lifts-webb-ellis-cup Thomas Lyte Lifts Webb Ellis Cup</ref><ref name="BBC">{{cite web |url= http://www.bbc.co.uk/news/business-20759536 |title= BBC News – In pictures: Thomas Lyte sporting trophy workshop |publisher= [[BBC]] |date= 9. 5. 2018}}</ref> == Lokacije == {|class=wikitable !width=120|Grad||width=80|Godine||width=160|Podloga||width=180|Dvorana||width=60|Kapacitet |- |[[Tokio]]||1970.||rowspan=4|Tepih||[[Metropolitanska sportska dvorana (Tokio)|Metropolitanska sportska dvorana]]||6500 |- |[[Pariz]]||1971.||[[Dvorana Pierre de Coubertin (Pariz)|"Pierre de Coubertin"]]||5000 |- |[[Barcelona]]||1972.||[[Palau Blaugrana]]||5700 |- |[[Boston]]||1973.||[[Boston Garden]]||14.900 |- |[[Melbourne]]||1974.||Trava||[[Kooyong Stadium]]||8500 |- |[[Stockholm]]||1975.||rowspan=4|Tepih||[[Kraljevska teniska dvorana (Stockholm)|Kraljevska teniska dvorana]]||6000 |- |[[Houston]]||1976.||[[Lakewood Church Central Campus|The Summit]]||16.300 |- |[[New York City]]||1977–1989.||[[Madison Square Garden]]||18.000 |- |[[Frankfurt na Majni|Frankfurt]]||1990–1995.||[[Festhalle Frankfurt]]||12.000 |- |[[Hannover]]||1996–1999.||Tepih (1996)<br/> Tvrda (d) (1997–1999)||[[Hanoversko sajmište]]||15.000 |- |[[Lisabon]]||2000.||rowspan=3|Tvrda (d)||[[MEO Arena|Atlantski paviljon]]||12.000 |- |[[Sydney]]||2001.||[[Allphones Arena|Acer Arena]]||17.500 |- |[[Šangaj]]||2002.||[[Novi međunarodni centar za izložbe Šangaj|SNIEC]]||&nbsp; |- |[[Houston]]||2003–2004.||Tvrda (o)||[[Teniski klub Westside]]||5240 |- |[[Šangaj]]||2005–2008.||Tepih (2005)<br/>Tvrda (d) (2006–2008)||[[Qizhong Arena]]||15.000 |- |[[London]]||2009–2020.|| rowspan=2|Tvrda (d) ||[[O2 Arena (London)|O2 Arena]]<ref>{{cite web|last1=O2|first1=The|title=Event space capacities, The O2 |url= http://www.theo2.co.uk/hire-a-venue/event-space-capacities |website= theo2.co.uk |publisher= AEG, 2016 |accessdate=8. 12. 2016 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20161220075905/http://www.theo2.co.uk/hire-a-venue/event-space-capacities |archivedate= 20. 12. 2016}}</ref>||20.000 |- |[[Torino]]||2021–2025.||[[Pala Alpitour]]||16.600 |} == Pobjednici == === Pojedinačno === {|class=wikitable style=font-size:90% !width=100|Grad !Godina !width=200|Pobjednik !width=200|Finalist !width=230|Rezultat |- !colspan=5|↓ Masters Grand Prix ↓ |- ![[Tokio]] |[[Masters Grand Prix 1970.|1970.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Stan Smith]]||{{ZD|AUS}} [[Rod Laver]]||colspan=2 align=center|''Grupni sistem |- ![[Pariz]] |[[Masters Grand Prix 1971.|1971.]]||{{ZD|RUM|1965}} '''[[Ilie Năstase]]''' (1/4)||{{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]||colspan=2 align=center|''Grupni sistem |- ![[Barcelona]] |[[Masters Grand Prix 1972.|1972.]]||{{ZD|RUM|1965}} '''[[Ilie Năstase]]''' (2/4)||{{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]||6–3, 6–2, 3–6, 2–6, 6–3 |- ![[Boston]] |[[Masters Grand Prix 1973.|1973.]]||{{ZD|RUM|1965}} '''[[Ilie Năstase]]''' (3/4)||{{ZD|HOL}} [[Tom Okker]]||6–3, 7–5, 4–6, 6–3 |- ![[Melbourne]] |[[Masters Grand Prix 1974.|1974.]]||{{ZD|ARG}} '''[[Guillermo Vilas]]||{{ZD|RUM|1965}} [[Ilie Năstase]]||7–6<sup>6</sup>, 6–2, 3–6, 3–6, 6–4 |- ![[Stockholm]] |[[Masters Grand Prix 1975.|1975.]]||{{ZD|RUM|1965}} '''[[Ilie Năstase]]''' (4/4)||{{ZD|ŠVE}} [[Björn Borg]]||6–2, 6–2, 6–1 |- ![[Houston]] |[[Masters Grand Prix 1976.|1976.]]||{{ZD|ŠPA|1945}} '''[[Manuel Orantes]]||{{ZD|POLJ}} [[Wojtek Fibak]]||5–7, 6–2, 0–6, 7–6<sup>1</sup>, 6–1 |- !rowspan=13|[[New York City]] |[[Masters Grand Prix 1977.|1977.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Jimmy Connors]]||{{ZD|ŠVE}} [[Björn Borg]]||6–4, 1–6, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1978.|1978.]]||{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (1/3)||{{ZD|SAD}} [[Arthur Ashe]]||6–7<sup>5</sup>, 6–3, 7–5 |- |[[Masters Grand Prix 1979.|1979.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Björn Borg]]''' (1/2)||{{ZD|SAD}} [[Vitas Gerulaitis]]||6–2, 6–2 |- |[[Masters Grand Prix 1980.|1980.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Björn Borg]]''' (2/2)||{{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]||6–4, 6–2, 6–2 |- |[[Masters Grand Prix 1981.|1981.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Ivan Lendl]]''' (1/5)||{{ZD|SAD}} [[Vitas Gerulaitis]]||6–7<sup>5</sup>, 2–6, 7–6<sup>6</sup>, 6–2, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1982.|1982.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Ivan Lendl]]''' (2/5)||{{ZD|SAD}} [[John McEnroe]]||6–4, 6–4, 6–2 |- |[[Masters Grand Prix 1983.|1983.]]||{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (2/3)||{{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]||6–3, 6–4, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1984.|1984.]]||{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (3/3)||{{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]||7–5, 6–0, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1985.|1985.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Ivan Lendl]]''' (3/5)||{{ZD|SRNJ}} [[Boris Becker]]||6–2, 7–6<sup>4</sup>, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1986.|1986.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Ivan Lendl]]''' (4/5)||{{ZD|SRNJ}} [[Boris Becker]]||6–4, 6–4, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1987.|1987.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Ivan Lendl]]''' (5/5)||{{ZD|ŠVE}} [[Mats Wilander]]||6–2, 6–2, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1988.|1988.]]||{{ZD|SRNJ}} '''[[Boris Becker]]''' (1/3)||{{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]||5–7, 7–6<sup>5</sup>, 3–6, 6–2, 7–6<sup>5</sup> |- |[[Masters Grand Prix 1989.|1989.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Stefan Edberg]]||{{ZD|SRNJ}} [[Boris Becker]]||4–6, 7–6<sup>6</sup>, 6–3, 6–1 |- !colspan=5|↓ ATP Tour svjetsko prvenstvo ↓ |- !rowspan=6|[[Frankfurt na Majni|Frankfurt]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1990.|1990.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Andre Agassi]]||{{ZD|ŠVE}} [[Stefan Edberg]]||5–7, 7–6<sup>5</sup>, 7–5, 6–2 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1991.|1991.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Pete Sampras]]''' (1/5)||{{ZD|SAD}} [[Jim Courier]]||3–6, 7–6<sup>5</sup>, 6–3, 6–4 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1992.|1992.]]||{{ZD|NJE}} '''[[Boris Becker]]''' (2/3)||{{ZD|SAD}} [[Jim Courier]]||6–4, 6–3, 7–5 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1993.|1993.]]||{{ZD|NJE}} '''[[Michael Stich]]||{{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]||7–6<sup>3</sup>, 2–6, 7–6<sup>7</sup>, 6–2 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1994.|1994.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Pete Sampras]]''' (2/5)||{{ZD|NJE}} [[Boris Becker]]||4–6, 6–3, 7–5, 6–4 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1995.|1995.]]||{{ZD|NJE}} '''[[Boris Becker]]''' (3/3)||{{ZD|SAD}} [[Michael Chang]]||7–6<sup>3</sup>, 6–0, 7–6<sup>5</sup> |- !rowspan=4|[[Hannover]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1996.|1996.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Pete Sampras]]''' (3/5)||{{ZD|NJE}} [[Boris Becker]]||3–6, 7–6<sup>5</sup>, 7–6<sup>4</sup>, 6–7<sup>11</sup>, 6–4 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1997.|1997.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Pete Sampras]]''' (4/5)||{{ZD|RUS}} [[Jevgenij Kafeljnikov]]||6–3, 6–2, 6–2 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1998.|1998.]]||{{ZD|ŠPA}} '''[[Àlex Corretja]]||{{ZD|ŠPA}} [[Carlos Moyá]]||3–6, 3–6, 7–5, 6–3, 7–5 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1999.|1999.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Pete Sampras]]''' (5/5)||{{ZD|SAD}} [[Andre Agassi]]||6–1, 7–5, 6–4 |- !colspan=5|↓ Tennis Masters Cup ↓ |- ![[Lisabon]] |[[Tennis Masters Cup 2000.|2000.]]||{{ZD|BRA}} '''[[Gustavo Kuerten]]||{{ZD|SAD}} [[Andre Agassi]]||6–4, 6–4, 6–4 |- ![[Sydney]] |[[Tennis Masters Cup 2001.|2001.]]||{{ZD|AUS}} '''[[Lleyton Hewitt]]''' (1/2)||{{ZD|FRA}} [[Sébastien Grosjean]]||6–3, 6–3, 6–4 |- ![[Šangaj]] |[[Tennis Masters Cup 2002.|2002.]]||{{ZD|AUS}} '''[[Lleyton Hewitt]]''' (2/2)||{{ZD|ŠPA}} [[Juan Carlos Ferrero]]||7–5, 7–5, 2–6, 2–6, 6–4 |- !rowspan=2|[[Houston]] |[[Tennis Masters Cup 2003.|2003.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (1/6)||{{ZD|SAD}} [[Andre Agassi]]||6–3, 6–0, 6–4 |- |[[Tennis Masters Cup 2004.|2004.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (2/6)||{{ZD|AUS}} [[Lleyton Hewitt]]||6–3, 6–2 |- !rowspan=4|[[Šangaj]] |[[Tennis Masters Cup 2005.|2005.]]||{{ZD|ARG}} '''[[David Nalbandian]]||{{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]||6–7<sup>4</sup>, 6–7<sup>11</sup>, 6–2, 6–1, 7–6<sup>3</sup> |- |[[Tennis Masters Cup 2006.|2006.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (3/6)||{{ZD|SAD}} [[James Blake (teniser)|James Blake]]||6–0, 6–3, 6–4 |- |[[Tennis Masters Cup 2007.|2007.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (4/6)||{{ZD|ŠPA}} [[David Ferrer]]||6–2, 6–3, 6–2 |- |[[Tennis Masters Cup 2008.|2008.]]||{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]''' (1/5)||{{ZD|RUS}} [[Nikolaj Davidenko]]||6–1, 7–5 |- !colspan=5|↓ ATP World Tour Finals ↓ |- !rowspan=8|[[London]] |[[ATP World Tour Finals 2009.|2009.]]||{{ZD|RUS}} '''[[Nikolaj Davidenko]]||{{ZD|ARG}} [[Juan Martín del Potro]]||6–3, 6–4 |- |[[ATP World Tour Finals 2010.|2010.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (5/6)||{{ZD|ŠPA}} [[Rafael Nadal]]||6–3, 3–6, 6–1 |- |[[ATP World Tour Finals 2011.|2011.]]||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]''' (6/6)||{{ZD|FRA}} [[Jo-Wilfried Tsonga]]||6–3, 6–7<sup>6</sup>, 6–3 |- |[[ATP World Tour Finals 2012.|2012.]]||{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]''' (2/5)||{{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]||7–6<sup>6</sup>, 7–5 |- |[[ATP World Tour Finals 2013.|2013.]]||{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]''' (3/5)||{{ZD|ŠPA}} [[Rafael Nadal]]||6–3, 6–4 |- |[[ATP World Tour Finals 2014.|2014.]]||{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]''' (4/5)||{{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]|| bez borbe |- |[[ATP World Tour Finals 2015.|2015.]]||{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]''' (5/5)||{{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]|| 6–3, 6–4 |- |[[ATP World Tour Finals 2016.|2016.]]|| {{ZD|VB}} '''[[Andy Murray]]''' || {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]] || 6–3, 6–4 |- !colspan=5|↓ ATP Finals ↓ |- !rowspan=8|London |[[ATP Finals 2017 - singl|2017.]] || {{ZD|BUG}} '''[[Grigor Dimitrov]]''' || {{ZD|BEL}} [[David Goffin]] || 7–5, 4–6, 6–3 |- |[[ATP Finals 2018 – singl|2018.]] || {{ZD|NJE}} '''[[Aleksandar Zverev (teniser, 1997)|Aleksandar Zverev]]''' || {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]] || 6–4, 6–3 |- |[[ATP Finals 2019 - singl|2019.]] || {{ZD|GRČ}} '''[[Stefanos Tsitsipas]]''' || {{ZD|AUT}} [[Dominic Thiem]] || 6–7<sup>6</sup>, 6–2, 7–6<sup>4</sup> |} === Parovi === {|class=wikitable style=font-size:90% !width=100|Grad !Godina !width=200|Pobjednici !width=200|Finalisti !width=230|Rezultat |- !colspan=5| ↓ Masters Grand Prix ↓ |- ![[Tokio]] |[[Masters Grand Prix 1970.|1970.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Stan Smith]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Arthur Ashe]]'''||colspan=2 align=center|''Grupni sistem |-bgcolor=#dfdfdf | |1971.<br/>–<br/>1974.||colspan=3 align=center|''Nije održan |- ![[Stockholm]] |[[Masters Grand Prix 1975.|1975.]]||{{ZD|ŠPA|1945}} '''[[Juan Gisbert Sr.|Juan Gisbert]]'''<br/>{{ZD|ŠPA|1945}} '''[[Manuel Orantes]]'''||colspan=2 align=center|''Grupni sistem |-bgcolor=#dfdfdf |- ![[Houston]] |[[Masters Grand Prix 1976 - parovi|1976.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Fred McNair]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Sherwood Stewart]]'''||{{ZD|SAD}} [[Brian Gottfried]]<br/>{{ZD|MEKS}} [[Raúl Ramírez]]||6–4, 5–7, 5–7, 6–4, 6–4 |- !rowspan=9|[[New York City]] |[[Masters Grand Prix 1977 - parovi|1977.]]||{{ZD|JAR|1928}} '''[[Bob Hewitt]]'''<br/>{{ZD|JAR|1928}} '''[[Frew McMillan]]'''||{{ZD|SAD}} [[Bob Lutz (teniser)|Bob Lutz]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]||7–5, 7–6, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1978 - parovi|1978.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (1/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (1/7)||{{ZD|POLJ}} [[Wojciech Fibak|Wojtek Fibak]]<br/>{{ZD|HOL}} [[Tom Okker]]||6–4, 6–2, 6–4 |- |[[Masters Grand Prix 1979 - parovi|1979.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (2/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (2/7)||{{ZD|POLJ}} [[Wojciech Fibak|Wojtek Fibak]]<br/>{{ZD|HOL}} [[Tom Okker]]||6–3, 7–6, 6–1 |- |[[Masters Grand Prix 1980 - parovi|1980.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (3/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (3/7)||{{ZD|AUS}} [[Peter McNamara]]<br/>{{ZD|AUS}} [[Paul McNamee]]||6–4, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1981 - parovi|1981.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (4/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (4/7)||{{ZD|JAR|1928}} [[Kevin Curren]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Steve Denton]]||6–3, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1982 - parovi|1982.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (5/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (5/7)||{{ZD|SAD}} [[Sherwood Stewart]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Ferdi Taygan]]||7–5, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1983 - parovi|1983.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (6/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (6/7)||{{ZD|ČSSR}} [[Pavel Složil]]<br/>{{ZD|ČSSR}} [[Tomáš Šmíd]]||6–2, 6–2 |- |[[Masters Grand Prix 1984 - parovi|1984.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]''' (7/7)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[John McEnroe]]''' (7/7)||{{ZD|AUS}} [[Mark Edmondson]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Sherwood Stewart]]||6–3, 6–1 |- |[[Masters Grand Prix 1985 - parovi|1985.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Stefan Edberg]]''' (1/2)<br/>{{ZD|ŠVE}} '''[[Anders Järryd]]''' (1/3)||{{ZD|ŠVE}} [[Joakim Nyström]]<br/>{{ZD|ŠVE}} [[Mats Wilander]]||6–1, 7–6<sup>5</sup> |- !rowspan=4|[[London]] |[[Masters Grand Prix 1986 - parovi|1986.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Stefan Edberg]]''' (2/2)<br/>{{ZD|ŠVE}} '''[[Anders Järryd]]''' (2/3)||{{ZD|FRA}} [[Guy Forget]]<br/>{{ZD|FRA}} [[Yannick Noah]]||6–3, 7–6<sup>2</sup>, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1987 - parovi|1987.]]||{{ZD|ČSSR}} '''[[Miloslav Mečíř]]'''<br/>{{ZD|ČSSR}} '''[[Tomáš Šmíd]]'''||{{ZD|SAD}} [[Ken Flach]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Robert Seguso]]||6–4, 7–5, 6–7<sup>5</sup>, 6–3 |- |[[Masters Grand Prix 1988 - parovi|1988.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Rick Leach]]''' (1/3)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Jim Pugh]]'''||{{ZD|ŠPA}} [[Sergio Casal]]<br/>{{ZD|ŠPA}} [[Emilio Sánchez]]||6–4, 6–3, 2–6, 6–0 |- |[[Masters Grand Prix 1989 - parovi|1989.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Jim Grabb]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Patrick McEnroe]]'''||{{ZD|AUS}} [[John Fitzgerald (teniser)|John Fitzgerald]]<br/>{{ZD|ŠVE}} [[Anders Järryd]]||7–5, 7–6<sup>4</sup>, 5–7, 6–3 |- !colspan=5| ↓ ATP Tour svjetsko prvenstvo ↓ |- ![[Gold Coast (Queensland)|Gold Coast]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1990 - parovi|1990.]]||{{ZD|FRA}} '''[[Guy Forget]]'''<br/>{{ZD|ŠVI}} '''[[Jakob Hlasek]]'''||{{ZD|ŠPA}} [[Sergio Casal]]<br/>{{ZD|ŠPA}} [[Emilio Sánchez]]||6–4, 7–6<sup>5</sup>, 5–7, 6–4 |- !rowspan=3|[[Johannesburg]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1991 - parovi|1991.]]||{{ZD|AUS}} '''[[John Fitzgerald (teniser)|John Fitzgerald]]'''<br/>{{ZD|ŠVE}} '''[[Anders Järryd]]''' (3/3)||{{ZD|SAD}} [[Ken Flach]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Robert Seguso]]||6–4, 6–4, 2–6, 6–4 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1992 - parovi|1992.]]||{{ZD|AUS}} '''[[Todd Woodbridge]]''' (1/2)<br/>{{ZD|AUS}} '''[[Mark Woodforde]]''' (1/2)||{{ZD|AUS}} [[John Fitzgerald (teniser)|John Fitzgerald]]<br/>{{ZD|ŠVE}} [[Anders Järryd]]||6–2, 7–6<sup>4</sup>, 5–7, 3–6, 6–3 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1993 - parovi|1993.]]||{{ZD|HOL}} '''[[Jacco Eltingh]]''' (1/2)<br/>{{ZD|HOL}} '''[[Paul Haarhuis]]''' (1/2)||{{ZD|AUS}} [[Todd Woodbridge]]<br/>{{ZD|AUS}} [[Mark Woodforde]]||7–6<sup>4</sup>, 7–6<sup>5</sup>, 6–4 |- ![[Jakarta]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1994 - parovi|1994.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Jan Apell]]'''<br/>{{ZD|ŠVE}} '''[[Jonas Björkman]]''' (1/2)||{{ZD|AUS}} [[Todd Woodbridge]]<br/>{{ZD|AUS}} [[Mark Woodforde]]||6–4, 4–6, 4–6, 7–6<sup>5</sup>, 7–6<sup>6</sup> |- ![[Eindhoven]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1995 - parovi|1995.]]||{{ZD|KAN}} '''[[Grant Connell]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Patrick Galbraith]]'''||{{ZD|HOL}} [[Jacco Eltingh]]<br/>{{ZD|HOL}} [[Paul Haarhuis]]||7–6<sup>6</sup>, 7–6<sup>6</sup>, 3–6, 7–6<sup>2</sup> |- !rowspan=4|[[Hartford (Connecticut)|Hartford]] |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1996 - parovi|1996.]]||{{ZD|AUS}} '''[[Todd Woodbridge]]''' (2/2)<br/>{{ZD|AUS}} '''[[Mark Woodforde]]''' (2/2)||{{ZD|KAN}} [[Sébastien Lareau]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Alex O'Brien]]||6–4, 5–7, 6–2, 7–6<sup>3</sup> |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1997 - parovi|1997.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Rick Leach]]''' (2/3)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Jonathan Stark (teniser)|Jonathan Stark]]'''||{{ZD|IND}} [[Mahesh Bhupathi]]<br/>{{ZD|IND}} [[Leander Paes]]||6–3, 6–4, 7–6<sup>3</sup> |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1998 - parovi|1998.]]||{{ZD|HOL}} '''[[Jacco Eltingh]]''' (2/2)<br/>{{ZD|HOL}} '''[[Paul Haarhuis]]''' (2/2)||{{ZD|BAH}} [[Mark Knowles]]<br/>{{ZD|KAN}} [[Daniel Nestor]]||6–4, 6–2, 7–5 |- |[[ATP Tour svjetsko prvenstvo 1999 - parovi|1999.]]||{{ZD|KAN}} '''[[Sébastien Lareau]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Alex O'Brien]]'''||{{ZD|IND}} [[Mahesh Bhupathi]]<br/>{{ZD|IND}} [[Leander Paes]]||6–3, 6–2, 6–2 |- ![[Bangalore]] |[[Tennis Masters Cup 2000.|2000.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Donald Johnson]]'''<br/>{{ZD|JAR}} '''[[Piet Norval]]'''||{{ZD|IND}} [[Mahesh Bhupathi]]<br/>{{ZD|IND}} [[Leander Paes]]||7–6<sup>8</sup>, 6–3, 6–4 |- |colspan=5 align=center| ↓ '''ATP World Doubles Challenge Cup'''<ref name=Challenge>{{cite news |agency= [[Associated Press]] <sup>AP</sup> |title= ATP sets Double Challenge Cup for Jan. 29-Feb. 2 in Bangalore |url=http://www.highbeam.com/doc/1P1-49565357.html |date=16. 1. 2002 |accessdate= 3. 11. 2008 |archive-url= https://web.archive.org/web/20121104033755/http://www.highbeam.com/doc/1P1-49565357.html |archive-date= 4. 11. 2012}}</ref> ↓ |- ![[Bangalore]] |[[Tennis Masters Cup 2001.|2001]]<br/><center><small>(održan<br/>2002)</small></center>||{{ZD|JAR}} '''[[Ellis Ferreira]]'''<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Rick Leach]]''' (3/3)||{{ZD|ČEŠ}} [[Petr Pála]]<br/>{{ZD|ČEŠ}} [[Pavel Vízner]]||6–7<sup>6</sup>, 7–6<sup>2</sup>, 6–4, 6–4 |- !colspan=5| ↓ Tennis Masters Cup ↓ |- |-bgcolor=#dfdfdf | |2002.||colspan=3 align=center|''Nije održan |- !rowspan=2|[[Houston]] |[[Tennis Masters Cup 2003.|2003.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Bob Bryan]]''' (1/4)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]''' (1/4)||{{ZD|FRA}} [[Michaël Llodra]]<br/>{{ZD|FRA}} [[Fabrice Santoro]]||6–7<sup>6</sup>, 6–3, 3–6, 7–6<sup>3</sup>, 6–4 |- |[[Tennis Masters Cup 2004.|2004.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Bob Bryan]]''' (2/4)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]''' (2/4)||{{ZD|ZIM}} [[Wayne Black]]<br/>{{ZD|ZIM}} [[Kevin Ullyett]]||4–6, 7–5, 6–4, 6–2 |- !rowspan=4|[[Šangaj]] |[[Tennis Masters Cup 2005.|2005.]]||{{ZD|FRA}} '''[[Michaël Llodra]]'''<br/>{{ZD|FRA}} '''[[Fabrice Santoro]]'''||{{ZD|IND}} [[Leander Paes]]<br/>{{ZD|SCG}} [[Nenad Zimonjić]]||6–7<sup>6</sup>, 6–3, 7–6<sup>4</sup> |- |[[Tennis Masters Cup 2006.|2006.]]||{{ZD|ŠVE}} '''[[Jonas Björkman]]''' (2/2)<br/>{{ZD|BJE}} '''[[Maks Mirni]]''' (1/2)||{{ZD|BAH}} [[Mark Knowles]]<br/>{{ZD|KAN}} [[Daniel Nestor]]||6–2, 6–4 |- |[[Tennis Masters Cup 2007.|2007.]]||{{ZD|BAH}} '''[[Mark Knowles]]'''<br/>{{ZD|KAN}} '''[[Daniel Nestor]]''' (1/4)||{{ZD|ŠVE}} [[Simon Aspelin]]<br/>{{ZD|AUT}} [[Julian Knowle]]||6–2, 6–3 |- |[[Tennis Masters Cup 2008.|2008.]]||{{ZD|KAN}} '''[[Daniel Nestor]]''' (2/4)<br/>{{ZD|SRB}} [[Nenad Zimonjić]] (1/2)||{{ZD|SAD}} [[Bob Bryan]]<br/>{{ZD|SAD}} [[Mike Bryan]]||7–6<sup>3</sup>, 6–2 |- !colspan=5| ↓ ATP World Tour Finals ↓ |- !rowspan=8|[[London]] |[[ATP World Tour Finals 2009.|2009.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Bob Bryan]]''' (3/4)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]''' (3/4)||{{ZD|BJE}} [[Maks Mirni]] <br/>{{ZD|IZR}} [[Andy Ram]]||7–6<sup>5</sup>, 6–3 |- |[[ATP World Tour Finals 2010.|2010.]]||{{ZD|KAN}} '''[[Daniel Nestor]]''' (3/4)<br/> {{ZD|SRB}} '''[[Nenad Zimonjić]]''' (2/2)||{{ZD|IND}} [[Mahesh Bhupathi]] <br/> {{ZD|BJE}} [[Maks Mirni]]||7–6<sup>6</sup>, 6–4 |- |[[ATP World Tour Finals 2011.|2011.]]||{{ZD|BJE}} '''[[Maks Mirni]]''' (2/2)<br/> {{ZD|KAN}} '''[[Daniel Nestor]]''' (4/4)||{{ZD|POLJ}} [[Mariusz Fyrstenberg]] <br/> {{ZD|POLJ}} [[Marcin Matkowski]]||7–5, 6–3 |- |[[ATP World Tour Finals 2012.|2012.]]||{{ZD|ŠPA}} '''[[Marcel Granollers]]''' <br/> {{ZD|ŠPA}} '''[[Marc López]]'''||{{ZD|IND}} [[Mahesh Bhupathi]] <br/> {{ZD|IND}} [[Rohan Bopanna]]||7–5, 3–6, [10–3] |- |[[ATP World Tour Finals 2013.|2013.]]||{{ZD|ŠPA}} '''[[David Marrero]]''' <br/> {{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Verdasco]]'''||{{ZD|SAD}} [[Bob Bryan]] <br/> {{ZD|SAD}} [[Mike Bryan]] ||7–5, 6–7<sup>3</sup>, [10–7] |- |[[ATP World Tour Finals 2014.|2014.]]||{{ZD|SAD}} '''[[Bob Bryan]]''' (4/4)<br/>{{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]''' (4/4)||{{ZD|HRV}} [[Ivan Dodig]] <br/>{{ZD|BRA}} [[Marcelo Melo]]||6–7<sup>5</sup>, 6–2, [10–7] |- |[[ATP World Tour Finals 2015.|2015.]]||{{ZD|HOL}} '''[[Jean-Julien Rojer]]''' <br/>{{ZD|RUM}} '''[[Horia Tecău]]'''||{{ZD|IND}} [[Rohan Bopanna]] <br/>{{ZD|RUM}} [[Florin Mergea]]||6–4, 6–3 |- |[[ATP World Tour Finals 2016.|2016.]]||{{ZD|FIN}} '''[[Henri Kontinen]]''' (1/2)<br/>{{ZD|AUS}} '''[[John Peers]]''' (1/2)|| {{ZD|JAR}} [[Raven Klaasen]] <br/>{{ZD|SAD}} [[Rajeev Ram]]||2–6, 6–1, [10–8] |- !colspan=5|↓ ATP Finals ↓ |- !rowspan=8|London |[[ATP Finals 2017 - parovi|2017.]] || {{ZD|FIN}} '''[[Henri Kontinen]]''' (2/2)<br/>{{ZD|AUS}} '''[[John Peers]]''' (2/2) || {{ZD|POLJ}} [[Łukasz Kubot]]<br/>{{ZD|BRA}} [[Marcelo Melo]] ||6–4, 6–2 |- |[[ATP Finals 2018 – parovi|2018.]]|| {{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]''' <br/> {{ZD|SAD}} '''[[Jack Sock]]''' <small> (5/5)</small>|| {{ZD|FRA}} [[Pierre-Hugues Herbert]] <br/> {{ZD|FRA}} [[Nicolas Mahut]] || 5–7, 6–1, [13–11] |- |[[ATP Finals 2019 – parovi|2019.]]|| {{ZD|FRA}} '''[[Pierre-Hugues Herbert]]''' <br/> {{ZD|FRA}} '''[[Nicolas Mahut]]''' || {{ZD|JAR}} [[Raven Klaasen]] <br/> {{ZD|NZL}} [[Michael Venus (teniser)|Michael Venus]] || 6–3, 6–4 |} == Pregled pobjednika i finalista == === Pojedinačno === {{smaller|Aktivni igrači napisani su '''podebljanim''' slovima.}} {|class=wikitable !Titule!!Igrač!!Pobjede!!Finala |- |align=center bgcolor=#efefef|'''6||{{ZD|ŠVI}} '''[[Roger Federer]]'''||'''2003, 2004, 2006, 2007, 2010, 2011.||2005, 2012, 2014, 2015. |- |rowspan=3 align=center bgcolor=#efefef|'''5||{{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]||'''1981, 1982, 1985, 1986, 1987.||1980, 1983, 1984, 1988. |- |{{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]||'''1991, 1994, 1996, 1997, 1999.||1993. |- |{{ZD|SRB}} '''[[Novak Đoković]]'''||'''2008, 2012, 2013, 2014, 2015.|| 2016, 2018. |- |rowspan=1 align=center bgcolor=#efefef|'''4||{{ZD|RUM}} [[Ilie Năstase]]||'''1971, 1972, 1973, 1975.||1974. |- |rowspan=2 align=center bgcolor=#efefef|'''3||{{ZD|NJE}} [[Boris Becker]]||'''1988, 1992, 1995.||1985, 1986, 1989, 1994, 1996. |- |{{ZD|SAD}} [[John McEnroe]]||'''1978, 1983, 1984.||1982. |- |rowspan=2 align=center bgcolor=#efefef|'''2||{{ZD|ŠVE}} [[Björn Borg]]||'''1979, 1980.||1975, 1977. |- |{{ZD|AUS}} [[Lleyton Hewitt]]||'''2001, 2002.||2004. |- |rowspan=15 align=center bgcolor=#efefef|'''1||{{ZD|SAD}} [[Andre Agassi]]||'''1990.||1999, 2000, 2003. |- |{{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]||'''1970.||1971, 1972. |- |{{ZD|RUS}} [[Nikolaj Davidenko]]||'''2009.||2008. |- |{{ZD|ŠVE}} [[Stefan Edberg]]||'''1989.||1990. |- |{{ZD|SAD}} [[Jimmy Connors]]||'''1977.|| |- |{{ZD|ŠPA}} [[Àlex Corretja]]||'''1998.|| |- |{{ZD|BRA}} [[Gustavo Kuerten]]||'''2000.|| |- |{{ZD|VB}} '''[[Andy Murray]]'''||'''2016.|| |- |{{ZD|BUG}} '''[[Grigor Dimitrov]]'''||'''2017.|| |- |{{ZD|ARG}} [[David Nalbandian]]||'''2005.|| |- |{{ZD|ŠPA}} [[Manuel Orantes]]||'''1976.|| |- |{{ZD|NJE}} [[Michael Stich]]||'''1993.|| |- |{{ZD|ARG}} [[Guillermo Vilas]]||'''1974.|| |- |{{ZD|NJE}} '''[[Aleksandar Zverev (teniser, 1997)|Aleksandar Zverev]]'''||'''2018.|| |- |{{ZD|GRČ}} '''[[Stefanos Tsitsipas]]''' || '''2019.|| |- |rowspan=19 align=center bgcolor=#efefef|'''0||{{ZD|SAD}} [[Vitas Gerulaitis]]||||1979, 1981. |- |{{ZD|SAD}} [[Jim Courier]]||||1991, 1992. |- |{{ZD|ŠPA}} '''[[Rafael Nadal]]'''||||2010, 2013. |- |{{ZD|AUS}} [[Rod Laver]]||||1970. |- |{{ZD|HOL}} [[Tom Okker]]||||1973. |- |{{ZD|POLJ}} [[Wojciech Fibak]]||||1976. |- |{{ZD|SAD}} [[Arthur Ashe]]||||1978. |- |{{ZD|ŠVE}} [[Mats Wilander]]||||1987. |- |{{ZD|SAD}} [[Michael Chang]]||||1995. |- |{{ZD|RUS}} [[Jevgenij Kafeljnikov]]||||1997. |- |{{ZD|ŠPA}} [[Carlos Moyá]]||||1998. |- |{{ZD|FRA}} [[Sébastien Grosjean]]||||2001. |- |{{ZD|ŠPA}} [[Juan Carlos Ferrero]]||||2002. |- |{{ZD|SAD}} [[James Blake (teniser)|James Blake]]||||2006. |- |{{ZD|ŠPA}} [[David Ferrer]]||||2007. |- |{{ZD|ARG}} '''[[Juan Martín del Potro]]'''||||2009. |- |{{ZD|FRA}} '''[[Jo-Wilfried Tsonga]]'''||||2011. |- |{{ZD|BEL}} '''[[David Goffin]]'''||||2017. |- |{{ZD|AUT}} '''[[Dominic Thiem]]'''||||2019. |} === Parovi === {{smaller|Aktivni igrači napisani su '''podebljanim''' slovima.}} {|class=wikitable !Titule!!Igrač!!Pobjede!!Finala |- |rowspan=2 align=center bgcolor=#efefef|'''7||{{ZD|SAD}} [[Peter Fleming (teniser)|Peter Fleming]]||'''1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984.|| |- |{{ZD|SAD}} [[John McEnroe]]||'''1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984. || |- |rowspan=1 align=center bgcolor=#efefef|'''5||{{ZD|SAD}} '''[[Mike Bryan]]'''||'''2003, 2004, 2009, 2014, 2018. ||2008, 2013. |- |rowspan=2 align=center bgcolor=#efefef|'''4||{{ZD|SAD}} '''[[Bob Bryan]]'''||'''2003, 2004, 2009, 2014.||2008, 2013. |- |{{ZD|KAN}} '''[[Daniel Nestor]]'''||'''2007, 2008, 2010, 2011.|| 1998, 2006. |- |rowspan=2 align=center bgcolor=#efefef|'''3||{{ZD|ŠVE}} [[Anders Järryd]]||'''1985, 1986, 1991.|| 1989, 1992. |- |{{ZD|SAD}} [[Rick Leach]]||'''1988, 1997, 2001.|| |- |rowspan=10 align=center bgcolor=#efefef|'''2||{{ZD|AUS}} [[Todd Woodbridge]]||'''1992, 1996.||1993, 1994. |- |{{ZD|AUS}} [[Mark Woodforde]]||'''1992, 1996.||1993, 1994. |- |{{ZD|BJE}} '''[[Maks Mirni]]'''||'''2006, 2011.||2009, 2010. |- |{{ZD|HOL}} [[Jacco Eltingh]]||'''1993, 1998.||1995. |- |{{ZD|HOL}} [[Paul Haarhuis]]||'''1993, 1998.||1995. |- |{{ZD|SRB}} '''[[Nenad Zimonjić]]'''||'''2008, 2010.||2005. |- |{{ZD|ŠVE}} [[Stefan Edberg]]||'''1985, 1986.|| |- |{{ZD|ŠVE}} [[Jonas Björkman]]||'''1994, 2006.|| |- |{{ZD|FIN}} '''[[Henri Kontinen]]'''||'''2016, 2017.|| |- |{{ZD|AUS}} '''[[John Peers]]'''||'''2016, 2017.|| |- |rowspan=37 align=center bgcolor=#efefef|'''1||{{ZD|SAD}} [[Sherwood Stewart]]||'''1976.||1982, 1984. |- |{{ZD|AUS}} [[John Fitzgerald (teniser)|John Fitzgerald]]||'''1991.||1989, 1992. |- |{{ZD|BAH}} [[Mark Knowles]]||'''2007.||1998, 2006. |- |{{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]||'''1970.||1977. |- |{{ZD|ČSSR}} [[Tomáš Šmíd]]||'''1987.||1983. |- |{{ZD|FRA}} [[Guy Forget]]||'''1990.||1986. |- |{{ZD|KAN}} [[Sébastien Lareau]]||'''1999.||1996. |- |{{ZD|SAD}} [[Alex O'Brien]]||'''1999.||1996. |- |{{ZD|FRA}} [[Michaël Llodra]]||'''2005.||2003. |- |{{ZD|FRA}} [[Fabrice Santoro]]||'''2005.||2003. |- |{{ZD|FRA}} '''[[Pierre-Hugues Herbert]]'''||'''2019.||2018. |- |{{ZD|FRA}} '''[[Nicolas Mahut]]'''||'''2019.||2018. |- |{{ZD|SAD}} [[Arthur Ashe]]||'''1970.|| |- |{{ZD|ŠPA}} [[Juan Gisbert Sr.|Juan Gisbert]]||'''1975.|| |- |{{ZD|ŠPA}} [[Manuel Orantes]]||'''1975.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Fred McNair]]||'''1976.|| |- |{{ZD|JAR|1928}} [[Bob Hewitt]]||'''1977.|| |- |{{ZD|JAR|1928}} [[Frew McMillan]]||'''1977.|| |- |{{ZD|ČSSR}} [[Miloslav Mečíř]]||'''1987.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Jim Pugh]]||'''1988.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Jim Grabb]]||'''1989.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Patrick McEnroe]]||'''1989.|| |- |{{ZD|ŠVI}} [[Jakob Hlasek]]||'''1990.|| |- |{{ZD|ŠVE}} [[Jan Apell]]||'''1994.|| |- |{{ZD|KAN}} [[Grant Connell]]||'''1995.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Patrick Galbraith]]||'''1995.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Jonathan Stark (teniser)|Jonathan Stark]]||'''1997.|| |- |{{ZD|SAD}} [[Donald Johnson]]||'''2000.|| |- |{{ZD|JAR}} [[Piet Norval]]||'''2000.|| |- |{{ZD|JAR}} [[Ellis Ferreira]]||'''2001.|| |- |{{ZD|ŠPA}} '''[[Marcel Granollers]]'''||'''2012.|| |- |{{ZD|ŠPA}} '''[[Marc López]]'''||'''2012.|| |- |{{ZD|ŠPA}} '''[[David Marrero]]'''||'''2013.|| |- |{{ZD|ŠPA}} '''[[Fernando Verdasco]]'''||'''2013.|| |- |{{ZD|HOL}} '''[[Jean-Julien Rojer]]'''||'''2015.|| |- |{{ZD|RUM}} '''[[Horia Tecău]]'''||'''2015.|| |- |{{ZD|SAD}} '''[[Jack Sock]]'''||'''2018.|| |} == Rekordi == '''Najviše titula:<ref name=worldtourfinals>{{cite web |title= Barcays ATP World Tour Finals – Historical Stats |url= http://www.barclaysatpworldtourfinals.com/en/heritage/historical-stats |accessdate= 6. 12. 2014 |publisher= ATP Tour}}</ref><br/> 1. {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]: '''6''' (2003, 2004, 2006, 2007, 2010, 2011)<br/> 2. {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: '''5''' (1981, 1982, 1985, 1986, 1987)<br/> {{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]: '''5''' (1991, 1994, 1996, 1997, 1999)<br/> {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: '''5''' (2008, 2012, 2013, 2014, 2015)<br/> 5. {{ZD|RUM}} [[Ilie Năstase]]: '''4''' (1971, 1972, 1973, 1975) '''Najviše uzastopnih titula:<br/> 1. {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: '''4''' (2012–2015)<br/> 2. {{ZD|RUM}} [[Ilie Năstase]]: '''3''' (1971–1973)<br/> {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: '''3''' (1985–1987) '''Najviše finala:<br/> 1. {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]: '''10''' (2003–2007, 2010–2012, 2014–2015)<br/> 2. {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: '''9''' (1980–1988)<br/> 3. {{ZD|SRNJ}} [[Boris Becker]]: '''8''' (1985–1986, 1988–1989, 1992, 1994–1996)<br/> 4. {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: '''7''' (2008, 2012–2016, 2018)<br/> 5. {{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]: '''6''' (1991, 1993–1994, 1996–1997, 1999) '''Najviše uzastopnih finala:<br/> 1. {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: '''9''' (1980–1988)<br/> 2. {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: '''5''' (2012–2016)<br/> {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]: '''5''' (2003–2007)<br/> {{ZD|RUM}} [[Ilie Năstase]]: '''5''' (1971–1975)<br/> 5. {{ZD|NJE}} [[Boris Becker]]: '''3''' (1994–1996)<br/> {{ZD|SAD}} [[Stan Smith]]: '''3''' (1970–1972) '''Igrači koji su osvojili turnir bez poraza:<br/> 1. {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]] (2003, 2004, 2006, 2010, 2011)<br/> {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]] (1981, 1982, 1985, 1986, 1987)<br/> 3. {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]] (2012, 2013, 2014)<br/> {{ZD|SAD}} [[John McEnroe]] (1978, 1983, 1984)<br/> 5. {{ZD|RUM}} [[Ilie Năstase]] (1971, 1972)<br/> 6. {{ZD|ŠVE}} [[Björn Borg]] (1979)<br/> {{ZD|AUS}} [[Lleyton Hewitt]] (2001)<br/> {{ZD|VB}} [[Andy Murray]] (2016)<br/> {{ZD|NJE}} [[Michael Stich]] (1993)<br/> {{ZD|ARG}} [[Guillermo Vilas]] (1974) Napomena: U periodu 1982–1985. nije se igralo po grupama. '''Najviše nastupa:<br/> 1. {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]: 17 (2002–2015, 2017–2019)<br/> 2. {{ZD|SAD}} [[Andre Agassi]]: 13 (1988–1991, 1994, 1996, 1998–2003, 2005)<br/> 3. {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: 12 (1980–1991)<br/> {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: 12 (2007–2016, 2018–2019)<br/> 4. {{ZD|NJE}} [[Boris Becker]]: 11 (1985–1992, 1994–1996)<br/> {{ZD|SAD}} [[Jimmy Connors]]: 11 (1972–1973, 1977–1984, 1987)<br/> {{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]: 11 (1990–2000) '''Najviše uzastopnih nastupa:<br/> 1. {{ZD|ŠVI}} [[Roger Federer]]: 14 (2002–2015)<br/> 2. {{ZD|ČSSR}} [[Ivan Lendl]]: 12 (1980–1991)<br/> 3. {{ZD|SAD}} [[Pete Sampras]]: 11 (1990–2000)<br/> 4. {{ZD|SRB}} [[Novak Đoković]]: 10 (2007–2016) '''Najviše titula u parovima:<ref name=worldtourfinals/><br/> 1. {{ZD|SAD}} [[Peter Fleming (tennis)|Peter Fleming]] – 7<br/> {{ZD|SAD}} [[John McEnroe]] – 7<br/> 2. {{ZD|SAD}} [[Mike Bryan]] – 5<br/> 3. {{ZD|SAD}} [[Bob Bryan]] – 4<br/> {{ZD|KAN}} [[Daniel Nestor]] – 4 == Također pogledajte == * [[Spisak učesnika na Tennis Masters Cupu]] * [[WCT Finals]] * [[WCT World Doubles]] * [[ATP Challenger Tour Finals]] * [[WTA Masters]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|ATP World Tour Finals}} * [http://www.barclaysatpworldtourfinals.com/ Službeni sajt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111031061025/http://www.barclaysatpworldtourfinals.com/ |date=31. 10. 2011 }} {{Tennis Masters Cup}} [[Kategorija:Tennis Masters Cup]] [[Kategorija:ATP Tour]] doye85ymwsgrvz85ksj3yp4mszqn5k0 Šaćir Kurtćehajić 0 402441 3426315 3408807 2022-07-31T09:33:37Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Šaćir Kurtćehajić''', (1844-1872) sin Mehmedov<ref>{{Cite news|url = http://bosnjaci.agency/bosnjaci-sandzaka-mehmed-sakir-kurtcehajic-1844-1872|title = Bošnjaci Sandžaka: MEHMED ŠAKIR KURTĆEHAJIĆ (1844-1872) » BOŠNJACI|date = 2015-03-03|newspaper = BOŠNJACI|language = bs-BA|access-date = 2017-01-26|archive-date = 26. 7. 2015|archive-url = https://web.archive.org/web/20150726031251/http://bosnjaci.agency/bosnjaci-sandzaka-mehmed-sakir-kurtcehajic-1844-1872|url-status = bot: unknown}}</ref> je bio jedan od začetnika štampane riječi i novinarstva na bosanskom jeziku. Rođen je u [[Bijelo Polje|Bijelom Polju]], 1844. godine, u porodici Mehmeda Kurtćehajića, koji je, kao kadija, službovao u nekoliko bosanskih gradova. Službovao je najprije kao pisar u sjedištu Pljevaljskog kadiluka, zatim pri sudu Novopazarskog sandžaka, da bi zatim bio premješten u [[Sarajevo]], u vilajetsku službu. 1866. godine počinje pisati u listu „Bosanski vjesnik“, a zatim pokreće list „Sarajevski cvjetnik“ koji je izlazio sedmično, na četiri strane, dvojezično, s uporednim tekstom arebicom na turskom i ćirilicom na [[Bosanski jezik|bosanskom jeziku]]. 1869. godine, biva postavljen za direktora Vilajetske štamparije. Obolivši od [[Tuberkuloza|tuberkuloze]], po savjetu ljekara, u julu 1872. godine, odlazi na liječenje u [[Beč]] gdje iste godine umire u 27-oj godini života. == Vanjski linkovi == {{Refspisak|}} * {{stub-bh-biog}} [[Kategorija:Rođeni 1844.]] [[Kategorija:Umrli 1872.]] ft75nlx5dk4z7f4tj4d722pcvyjn7av Acetaldehid 0 410944 3426341 3244407 2022-07-31T11:45:58Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija hemijski spoj | Strukturna formula =[[Datoteka:Acetaldehyde-tall-2D-skeletal.png|75px|Skeletna structura acetaldehida]]<br>[[Datoteka:Acetaldehyde-3D-balls.png|75px|]][[Datoteka:Acetaldehyde-3D-vdW.png|75px|]][[Datoteka:Acetaldehyde-2D-flat.svg|75px|]] | Hemijski spoj =Acetaldehid <br>(Etanal) | Druga imena =Acet aldehid<br/>Etil aldehid <br>Acetaldehid (75-07-0) | Sumarna formula = C=2|H=4|O=1 | CAS registarski broj = 75-07-0 | SMILES = CC=O | InChI = 1/C2H4O/c1-2-3/h2H,1H3 | Kratki opis =Bezbojna tečnost<br />Opor, voćni miris | Molarna masa = | Agregatno stanje = Tečno | Gustoća = 0,784 g·cm<sup>−3</sup> (20&nbsp;°C)<ref name=Celanese>[http://www.chemvip.com/eurprodbull-acetaldehyde-de.pdf ''Stoffdaten Acetaldehyd bei Celanese Chemicals.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080517053508/http://www.chemvip.com/eurprodbull-acetaldehyde-de.pdf |date=17. 5. 2008 }} as of December 1999.</ref> 0,7904–0,7928 g·cm<sup>−3</sup> (10&nbsp;°C)<ref name=Celanese/> | Tačka topljenja =−123.5 | Tačka ključanja = 20,2 | Pritisak pare = | Rastvorljivost = Rastvorljiv u svim proporcijama | Viskoznost= ~0,215 na 20&nbsp;°C | Dipolni moment = 2,7 [[Debaj|D]]; trigonalno planarni (sp<sup>2</sup>) na C<sub>1</sub><br />tetraedralni (sp<sup>3</sup>) na C<sub>2</sub> | NFPA 704 = {{NFPA 704 |H = 0 |F = 0| R = 0}} }} '''Acetaldehid''' – sistemsko ime ''etanal'' – je [[organski spoj]] sa [[hemijska formula|formulom]] [[Metil|CH<sub>3</sub>]] [[Aldehid|CHO]]. U nekim izvorima je obilježan kao MeCHO (Me = [[metil]]). To je jedan od važnijih, široko rasprostranjenih, prirodnih [[aldehid]]a. Industrijski se proizvodi u velikim količinama.<ref>Alberts B. (2002)ː Molecular biology of the cell. Garland Science, New York, {{ISBN|0-8153-3218-1}}.</ref> <ref>Bajrović K, Jevrić-Čaušević A., Hadžiselimović R., Ed. (2005): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN|9958-9344-1-8}}.</ref><ref>Kapur Pojskić L., Ed. (2014): Uvod u genetičko inženjerstvo i biotehnologiju, 2. izdanje. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, {{ISBN|978-9958-9344-8-3}}.</ref> Acetaldehid se prirodno javlja u [[kahva|kahvi]], [[hljeb]]u i zrelom [[voće|voću]]. Biljke ga proizvode u procesima normalnog [[metabolizam|metabolizma]]. Takođe proizvodi i putem oksidacije [[etilen]]a i smatra se da je uzrok [[mahmurluk]]a, nakon obilnije konzumpcije [[alkohol]]a.<ref>[http://health.howstuffworks.com/hangover4.htm How Hangovers Work], HowStuffWorks</ref> Prisutan je u vazduhu, vodi, tlu, kao i u piću i dimu.<ref>[http://www.epa.gov/chemfact/f_acetal.txt Chemicals in the Environment: Acetaldehid (CAS No. 75-07-0)]</ref> == Proizvodnja== U [[2003]]., globalna produkcija acetaldehida je bila milion oko tona.<ref name=Ullmann>Marc Eckert, Gerald Fleischmann, Reinhard Jira, Hermann M. Bolt, Klaus Golka “Acetaldehyde” in Ullmann's Encyclopedia of Industrial Chemistry, 2006, Wiley-VCH, Weinheim. {{DOI|10.1002/14356007.a01_031.pub2}}.</ref> Glavni tehnološki postupak počiva na reakciji oksidacija [[etilen]]a: :2 CH<sub>2</sub>=CH<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> → 2 CH<sub>3</sub>CHO Alternativno, može sa koristiti i [[hidracija]] [[acetilen]]a, kataliziana [[soli]]ma [[živa|žive]], kada se formira [[etenol]], koji se [[tautomer]]izira do acetaldehida. Ovaj industrijski put je ranije bio dominirajući.<ref name="Dmitry2007">{{Cite journal | title = Hydration of Acetylene: A 125th Anniversary | author = Dmitry A. Ponomarev and Sergey M. Shevchenko | journal = J. Chem. Ed. | volume = 84 | issue = 10 | year = 2007 | pages = 1725 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2007/OctACS/ACSSub/p1725.pdf | doi = 10.1021/ed084p1725 | access-date = 11. 4. 2016 | archive-date = 11. 6. 2011 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110611190527/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2007/OctACS/ACSSub/p1725.pdf | url-status = dead }}</ref> Kad su potrebne manje količine, acetaldehid se može dobiti putem [[dehidrogenacija|dehidrogenacije]] ili [[oksidacija|parcijalne oksidacije]] u kombinaciji sa [[dehidrogenacija|dehidrogenacijom]]. Može formirati i hidrogenacijom [[ugljik-monoksid]]a (CO), iako taj metod nije u industrijskoj primjeni.<ref name=Ullmann/> == Reference == {{refspisak|2}} == Također pogledajte == * [[Alkoholna dehidrogenaza]] *[[Aldehid]] *[[Acetat]] == Vanjski linkovi== * [http://www.sekab.com/chemistry/acetaldehyde SEKAB, a producer of green Acetaldehyde ] * [http://www.inchem.org/documents/icsc/icsc/eics0009.htm International Chemical Safety Card 0009] {{Commons|Acetaldehyde}} [[Kategorija:Aldehidi]] [[Kategorija:Zagađivači vazduha]] 8qd5ki3wcj3ortmq4nfxe975jz2x49q UEFA Evropska liga 2016/2017. 0 412115 3426232 3415500 2022-07-31T00:36:15Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija međunarodno nogometno takmičenje | naziv_turnira = UEFA Evropska liga | godina = 2016/17. | ostali_nazivi = 2016–17 UEFA Europa League | slika = Friends Arena from inside.jpg | veličina = 250px | tekst = [[Friends Arena]], domaćin finalne utakmice | država = | datumi = 30. juni 2016. – 25. august 2016. <br /> (kvalifikacije) <br /> 15. septembar 2016. - 24. maj 2017. <br /> (finalno takmičenje) | br_ekipa = 48+8 (grupna faza)<br />155+33 (ukupno) | konfederacije = 54 | stadioni = | gradovi = | šampion_drugo ={{ZD|ENG}} [[Manchester United FC|Manchester United]] | broj =1 | drugi_drugo ={{ZD|HOL}} [[AFC Ajax|Ajax]] | utakmice = 205 | golovi = 565 | posjećenost = 4494039 | najbolji_strijelac = {{ZD|BIH}} [[Edin Džeko]]<br>{{ZD|BRA}} [[Giuliano de Paula]]<br>(Obojica po 8 golova) | igrač = | ažurirano = 17. 3. 2017. | prethodnasezona = [[UEFA Evropska liga 2015/2016.|2015/16]]. | sljedećasezona = ''[[UEFA Evropska liga 2017/2018.|2017/18]].'' }} '''UEFA Evropska liga 2016/2017.''' je bilo 46. izdanje drugog po jačini [[Evropa|evropskog]] nogometnog klupskog takmičenja, a osmo otkako se [[UEFA Evropska liga|Evropska liga]] igra po novom modelu. U takmičenju je učestvovalo 188 timova iz 54 nogometna saveza. Takmičenje je počelo 30. juna 2016. godine prvom kvalifikacijskom rundom, a završilo se finalnom utakmicom 24. maja 2017. godine na [[Friends Arena|Friends Areni]] u [[Solna|Solni]] ([[Stockholm]]).<ref>{{cite news |url=http://www.expressen.se/sport/fotboll/europa-league-final-2017-till-friends-arena/ |title=Europa League-final 2017 till Friends Arena |publisher=Expressen |date=30. 6. 2015 |access-date=15. 5. 2016}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2262072.html |title=Solna to host 2017 UEFA Europa League final |publisher=UEFA |date=30. 6. 2015 |access-date=15. 5. 2016}}</ref> [[Manchester United FC|Manchester United]] je osvojio svoju prvu titulu u ovom takmičenju pobjedom od 2–0 protiv [[AFC Ajax|Ajaxa]].<ref>{{Cite news|url=http://www.telegraph.co.uk/football/2017/05/24/europa-league-final-2017-manchester-united-vs-ajax-live-score/|title=Ajax 0 Manchester United 2: Jose Mourinho's team make Manchester proud as they win the Europa League|newspaper=The Telegraph|language=en-GB|access-date=25. 5. 2017}}</ref> == Pravila == Ukupno 188 ekipa iz 54 [[UEFA]]-ine članice učestvovalo je u UEFA Evropskoj ligi 2016/17. Rang lista nogometnih asocijacija određena je na osnovu [[UEFA koeficijent]]a koji određuje broj timova koji učestvuju u evropskim nogometnim takmičenjima.<ref name="regulations">{{cite web |url=http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/Regulations/uefaorg/Regulations/02/35/92/45/2359245_DOWNLOAD.pdf |title=Regulations of the UEFA Europa League 2016/17 Season |publisher=UEFA.com |date=4. 3. 2016 |access-date=15. 12. 2016}}</ref> Pravo na učestvovanje u Evropskoj ligi određeno je na osnovu petogodišnjeg [[UEFA koeficijent]]a, prema kojem nogometni savezi imaju odgovarajući broj predstavnika u ligi. Prema UEFA koeficijentu broj predstavnika je raspoređen na sljedeći način: * 3 predstavnika, savezi rangirani od 1 do 51 mjesta (izuzev Lihtenštajna koji ima jednog predstavnika), * 2 predstavnika, savezi rangirani od 52 do 54 mjesta (izuzev Gibraltara koji ima jednog predstavnika), * 33 ekipe iz [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|Lige prvaka 2016/17.]] takmičenje nastavlja u Evropskoj ligi, * pobjednik [[UEFA Evropska liga 2015/2016.|Evropske lige 2015/16.]] [[Sevilla FC|Sevilla]], kvalificirala se u grupnu fazu [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|Lige prvaka 2016/17.]] te obezbjeđeno mjesto u grupnoj fazi Evropske lige za pobjednika iz prethodne sezone nije zamjenjeno nekim drugim timom, * Izvršni odbor [[UEFA]]-e odlukom u decembru 2014. godine ne dodijeljuje više mjesta nogometnim savezima u Evropskoj ligi za "Fair play".<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.org/social-responsibility/news/newsid=2210098.html|title=New Respect Fair Play reward criteria|publisher=UEFA.org|date=16. 2. 2015|access-date=15. 12. 2016|archive-date=9. 10. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151009164759/http://www.uefa.org/social-responsibility/news/newsid=2210098.html|url-status=dead}}</ref> === Rang lista === Za UEFA Evropsku ligu 2016/2017, nogometnim asocijacijama dodjeljuju se mjesta u skladu sa njihovim 2015. [[UEFA koeficijent]]ima, koja uzima u obzir njihov učinak u evropskim takmičenjima od 2010–11. do 2014–15.<ref name="country coefficients">{{cite web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/country/season=2015/index.html|title=Country coefficients 2014/15|publisher=UEFA.com}}</ref><ref name="crank">{{cite web |url=http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/crank2015.html |title=UEFA Country Ranking 2015 |publisher=Bert Kassies}}</ref> Osim koefecijenta prema kojim je dodijeljen broj ekipa učesnika za svaku nogometnu asocijaciju nogometni savezi su dobili i dodatna mjesta za učestvovanje u UEFA Evropskoj ligi: * (ULP) - Dodatna mjesta iz UEFA Lige prvaka, * (EL) - Dodatno mjesto za prvaka iz prethodne sezone Evropske lige. {| |-valign=top | {| class="wikitable" style="font-size: 90%" width=100% |- !# !Nacionalni<br>savez !Koef. !Broj<br>timova !Bilješke |- !1. |{{ZD|ŠPA}} [[Nogometni savez Španije|Španija]] |align=right|99.999 |align=center rowspan=19|3 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}}<br />{{small|−1([[UEFA Evropska liga 2015/2016.|EL]])}} |- !2. |{{ZD|ENG}} [[Nogometni savez Engleske|Engleska]] |align=right|80.391 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !3. |{{ZD|NJE}} [[Nogometni savez Njemačke|Njemačka]] |align=right|79.415 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !4. |{{ZD|ITA}} [[Nogometni savez Italije|Italija]] |align=right|70.510 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !5. |{{ZD|POR}} [[Nogometni savez Portugala|Portugal]] |align=right|61.382 | |- !6. |{{ZD|FRA}} [[Nogometni savez Francuske|Francuska]] |align=right|52.416 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !7. |{{ZD|RUS}} [[Nogometni savez Rusije|Rusija]] |align=right|50.498 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !8. |{{ZD|UKR}} [[Nogometni savez Ukrajine|Ukrajina]] |align=right|45.166 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !9. |{{ZD|NED}} [[Nogometni savez Holandije|Holandija]] |align=right|40.979 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !10. |{{ZD|BEL}} [[Nogometni savez Belgije|Belgija]] |align=right|37.200 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !11. |{{ZD|ŠVI}} [[Nogometni savez Švicarske|Švicarska]] |align=right|34.375 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !12. |{{ZD|TUR}} [[Nogometni savez Turske|Turska]] |align=right|32.600 |{{small|+2([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !13. |{{ZD|GRČ}} [[Nogometni savez Grčke|Grčka]] |align=right|31.900 |{{small|+2([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !14. |{{ZD|ČEŠ}} [[Nogometni savez Češke|Češka]] |align=right|29.125 |{{small|+2([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !15. |{{ZD|RUM}} [[Nogometni savez Rumunije|Rumunija]] |align=right|26.299 |{{small|+2([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !16. |{{ZD|AUT}} [[Nogometni savez Austrije|Austrija]] |align=right|25.675 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !17. |{{ZD|HRV}} [[Nogometni savez Hrvatske|Hrvatska]] |align=right|23.500 | |- !18. |{{ZD|KIP}} [[Nogometni savez Kipra|Kipar]] |align=right|22.300 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !19. |{{ZD|POLJ}} [[Nogometni savez Poljske|Poljska]] |align=right|21.500 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |} | {| class="wikitable" style="font-size: 90%" width=100% |- !# !Nacionalni<br>savez !Koef. !Broj<br>timova !Bilješke |- !20. |{{ZD|IZR}} [[Nogometni savez Izraela|Izrael]] |align=right|21.000 |align=center rowspan=18|3 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !21. |{{ZD|BJE}} [[Nogometni savez Bjelorusije|Bjelorusija]] |align=right|20.750 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !22. |{{ZD|DAN}} [[Nogometni savez Danske|Danska]] |align=right|19.800 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !23. |{{ZD|ŠKO}} [[Nogometni savez Škotske|Škotska]] |align=right|17.900 | |- !24. |{{ZD|ŠVE}} [[Nogometni savez Švedske|Švedska]] |align=right|17.725 | |- !25. |{{ZD|BUG}} [[Nogometni savez Bugarske|Bugarska]] |align=right|16.750 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !26. |{{ZD|NOR}} [[Nogometni savez Norveške|Norveška]] |align=right|14.375 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !27. |{{ZD|SRB}} [[Nogometni savez Srbije|Srbija]] |align=right|13.875 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !28. |{{ZD|SLO}} [[Nogometni savez Slovenije|Slovenija]] |align=right|13.625 | |- !29. |{{ZD|AZE}} [[Nogometni savez Azerbejdžana|Azerbejdžan]] |align=right|12.500 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !30. |{{ZD|SLK}} [[Nogometni savez Slovačke|Slovačka]] |align=right|11.250 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !31. |{{ZD|MAĐ}} [[Nogometni savez Mađarske|Mađarska]] |align=right|11.000 | |- !32. |{{ZD|KAZ}} [[Nogometni savez Kazahstana|Kazahstan]] |align=right|10.375 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !33. |{{ZD|MOL}} [[Nogometni savez Moldavije|Moldavija]] |align=right|10.000 | |- !34. |{{ZD|GRU}} [[Nogometni savez Gruzije|Gruzija]] |align=right|9.375 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !35. |{{ZD|FIN}} [[Nogometni savez Finske|Finska]] |align=right|8.200 | |- !36. |{{ZD|ISL}} [[Nogometni savez Islanda|Island]] |align=right|8.000 | |- !37. |{{ZD|BIH}} [[Nogometni savez Bosne i Hercegovine|Bosna i Hercegovina]] |align=right|7.500 | |} | {| class="wikitable" style="font-size: 90%" width=100% |- !# !Nacionalni<br>savez !Koef. !Broj<br>timova !Bilješke |- !38. |{{ZD|LIH}} [[Nogometni savez Lihtenštajna|Lihtenštajn]] |align=right|6.000 |align=center|1 | |- !39. |{{ZD|MAK}} [[Nogometni savez Makedonije|Makedonija]] |align=right|5.875 |align=center rowspan=13|3 | |- !40. |{{ZD|IRS}} [[Nogometni savez Irske|Irska]] |align=right|5.750 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !41. |{{ZD|CG}} [[Nogometni savez Crne Gore|Crna Gora]] |align=right|5.625 | |- !42. |{{ZD|ALB}} [[Nogometni savez Albanije|Albanija]] |align=right|5.375 |{{small|+1([[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|ULP]])}} |- !43. |{{ZD|LUX}} [[Nogometni savez Luksemburga|Luksemburg]] |align=right|5.125 | |- !44. |{{ZD|SJI}} [[Nogometni savez Sjeverne Irske|Sjeverna Irska]] |align=right|4.875 | |- !45. |{{ZD|LIT}} [[Nogometni savez Litvanije|Litvanija]] |align=right|4.500 | |- !46. |{{ZD|LAT}} [[Nogometni savez Latvije|Latvija]] |align=right|4.250 | |- !47. |{{ZD|MLT}} [[Nogometni savez Malte|Malta]] |align=right|4.208 | |- !48. |{{ZD|EST}} [[Nogometni savez Estonije|Estonija]] |align=right|3.500 | |- !49. |{{ZD|FAR}} [[Nogometni savez Farskih ostrva|Farska ostrva]] |align=right|3.500 | |- !50. |{{ZD|WAL}} [[Nogometni savez Velsa|Vels]] |align=right|2.875 | |- !51. |{{ZD|ARM}} [[Nogometni savez Armenije|Armenija]] |align=right|2.750 | |- !52. |{{ZD|AND}} [[Nogometni savez Andore|Andora]] |align=right|0.833 |align=center rowspan=2|2 | |- !53. |{{ZD|SMR}} [[Nogometni savez San Marina|San Marino]] |align=right|0.499 | |- !54. |{{ZD|GIB}} [[Nogometni savez Gibraltara|Gibraltar]] |align=right|0.250 |align=center|1 | |- !55. |{{ZD|KOSV}} [[Nogometni savez Kosova|Kosovo]]{{Cref2|Napomena KOS}} |align=right|0.000 |align=center|0 | |} |} ;Napomene {{Cnote2 Begin|liststyle=disc}} {{Cnote2|Note KOS|'''Kosovo (KOS):''' [[Nogometni savez Kosova|Kosovo]] je postalo članicom [[UEFA]]-e 3. maja 2016.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.org/mediaservices/newsid=2359883.html|title=Football Federation of Kosovo joins UEFA|publisher=UEFA|date=3. 5. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-date=16. 9. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160916135356/http://www.uefa.org/mediaservices/newsid=2359883.html|url-status=dead}}</ref> UEFA je odlučila da pobjednik kupa može učestvovati u Evropskoj ligi pod uslovom da ispunjavaju UEFA-ine kriterije u skladu sa članom 15. propisa i licenciranja klubova, koji će biti potvrđen nakon procjene od strane administracije UEFA-e u roku do 31. maja 2016.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.org/mediaservices/newsid=2365958.html|title=Timeline for UEFA Presidential elections decided|publisher=UEFA|date=18. 5. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-date=22. 7. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160722145008/http://www.uefa.org/mediaservices/newsid=2365958.html|url-status=dead}}</ref> Međutim, učešće ekipi sa Kosova, [[KF Prishtina|Prištini]] (pobjednik kupa Kosova),odbijen je od strane UEFA-e u junu, zbog neodgovarajućeg stadiona te negativan odgovor da Priština igra na nekom drugom stadionu izvan granica Kosova.<ref>{{cite web |url=http://inserbia.info/today/2016/06/kosovo-clubs-denied-uefa-licence-for-european-competitions/ |title=Kosovo clubs denied UEFA license for European competitions |publisher=InSerbia |date=2. 6. 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=http://zeri.info/sport/92633/infrastruktura-i-le-jashte-evropes/ |title=Infrastruktura i lë jashtë Evropës! |publisher=zeri.info|date=2. 6. 2016}}</ref>}} {{Cnote2 End}} === Raspodjela mjesta === <ref name="regulations"/><ref>{{cite web|url=http://kassiesa.net/uefafiles/2015-16-uefa-access-list.pdf|title=Preliminary Access List 2015-18|publisher=Bert Kassies|access-date=15. 12. 2016|archive-date=7. 5. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190507115713/https://kassiesa.net/uefafiles/2015-16-uefa-access-list.pdf|url-status=dead}}</ref><ref name="accesslist">{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/accesslist/index.html|title=UEFA Europa League Access list 2016/2017|publisher=UEFA.com|access-date=15. 12. 2016|archive-date=22. 5. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160522155138/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/accesslist/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name="access">{{cite web|url=http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/access2016.html|title=Access list 2016/2017|publisher=Bert Kassies|access-date=15. 12. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160205180834/http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/access2016.html|archive-date=5. 2. 2016|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable" |- ! !Timovi učestvuju u ovoj rundi !Timovi koji učestvuju iz prethodne runde !Timovi koji su eliminisani iz [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|Lige prvaka]] |- ![[#Prva kvalifikacijska runda|Prva kvalifikacijska runda]]<br>(96 ekipa) | *26 pobjednika nacionalnih kupova nogometnih saveza 29–54 *35 drugoplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 18–53 (osim Lihtenštajna) *35 trećeplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 16–51 (osim Lihtenštajna) | | |- ![[#Druga kvalifikacijska runda|Druga kvalifikacijska runda]]<br>(66 ekipa) | *10 pobjednika nacionalnih kupova nogometnih saveza 19–28 *2 drugoplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 16–17 *6 četvrtoplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 10–15 | *48 pobjednika iz prve kvalifikacijske runde | |- ![[#Treća kvalifikacijska runda|Treća kvalifikacijska runda]]<br>(58 ekipa) | *6 pobjednika nacionalnih kupova nogometnih saveza 13–18 *9 trećeplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 7–15 *5 četvrtoplasiranih ekipa iz nacionalnih liga 5–9 *3 petotoplasirane ekipe iz nacionalnih liga 4–6 (Pobjednik Liga kupa Francuske) *3 šestotoplasirane ekipe iz nacionalnih liga 1–3 (Pobjednik Liga kupa Engleske) *−1 Aktuelni prvak Evropske lige | *33 pobjednika iz druge kvalifikacijske runde | |- ![[#Baraž|Baraž]]<br>(44 ekipe) | | *29 pobjednika iz treće kvalifikacijske runde | *15 poraženih ekipa iz [[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|treće kvalifikacijske runde]] [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|UEFA Lige prvaka]] |- ![[#Grupna faza|Grupna faza]]<br>(48 ekipa) | *12 pobjednika nacionalnih kupova nogometnih saveza 1–12 *1 četvrtoplasirana ekipa iz nacionalne lige 4 *3 petotoplasirane ekipe iz nacionalnih liga 1–3 | *22 pobjednika iz baraža | *10 poraženih ekipa iz [[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|baraža]] [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|UEFA Lige prvaka]] |- ![[#Nokaut faza|Nokaut faza]]<br>(32 ekipe) | | *12 pobjednika iz grupa [[UEFA Evropska liga 2016/17 - grupna faza|grupne faze]] *12 drugoplasiranih iz grupa [[UEFA Evropska liga 2016/17 - grupna faza|grupne faze]] | *8 trećeplasiranih ekipa iz [[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|grupne faze]] [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|UEFA Lige prvaka]] |} === Timovi === Oznake u zagradama prikazuju na koji način se ekipa kvalificirala u takmičenje Evropske lige 2016/17. a one znače:<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/accesslist/listofparticipants/index.html |title=2016/17 UEFA Europa League participants |website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|date=20. 6. 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2371064.html |title=Who is in the UEFA Europa League and when do they enter?|website=UEFA.com|publisher=Union of European Football Associations|date=20. 6. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref><ref name="qualification">{{cite web|url=http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/qual2016.html|title=Qualification for European Cup Football 2016/2017|publisher=Bert Kassies|access-date=15. 12. 2016|archive-date=3. 5. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170503055433/http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/qual2016.html|url-status=dead}}</ref> *PK: Pobjednik kupa *2, 3, 4, 5, 6, itd.: pozicije u nacionalnom prvenstvu *LK: Pobjednik Liga-kupa *PB EL: [[Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.#Baraž|Pobjednik baraža]] *LP: Ekipa nastavlja takmičenje iz [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|Lige prvaka]] **GF: Trećeplasirana ekipa u [[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|grupnoj fazi takmičenja UEFA Lige prvaka]] **PB: Poražena ekipa u [[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|baražu UEFA Lige prvaka]] **K3: Poražena ekipa u [[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|trećoj rundi kvalifikacija]] {| class="wikitable" |- !colspan=4|[[#Šesnaestina finala|Šesnaestina finala]] |- |{{ZD|BUG}} [[PFK Ludogorec Razgrad|Ludogorec Razgrad]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|NJE}} [[Borussia Mönchengladbach]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|ENG}} [[Tottenham Hotspur F.C.|Tottenham Hotspur]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|DAN}} [[F.C. Copenhagen|Copenhagen]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |- |{{ZD|TUR}} [[Beşiktaş J.K.|Beşiktaş]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|RUS}} [[FK Rostov|Rostov]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|POLJ}} [[Legia Varšava]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |{{ZD|FRA}} [[Olympique Lyonnais|Lyon]] {{small|([[UEFA Liga prvaka 2016/17 - grupna faza|GF LP]])}} |- !colspan=4|[[#Grupna faza|Grupna faza]] |- |{{ZD|ŠPA}} [[Athletic Bilbao]] {{small|([[La Liga 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] {{small|([[Serie A 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|ŠVI}} [[FC Zürich|Zürich]] {{small|([[Kup Švicarske u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|RUM}} [[FC Steaua București|Steaua București]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- |{{ZD|ŠPA}} [[Celta de Vigo|Celta Vigo]] {{small|([[La Liga 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|POR}} [[S.C. Braga|Braga]] {{small|([[Kup Portugala u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|TUR}} [[Konyaspor]] {{small|([[Süper Lig 2015/2016.|3.]])}}{{Cref2|Napomena TUR}} |{{ZD|ITA}} [[A.S. Roma|Roma]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- |{{ZD|ENG}} [[Manchester United F.C.|Manchester United]] {{small|([[FA kup 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|FRA}} [[OGC Nice|Nice]] {{small|([[Ligue 1 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ČEŠ}} [[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |{{ZD|HOL}} [[AFC Ajax|Ajax]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- |{{ZD|ENG}} [[Southampton F.C.|Southampton]] {{small|([[Premier League 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|RUS}} [[FK Zenit Sankt Peterburg|Zenit Sankt Peterburg]] {{small|([[Kup Rusije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|IZR}} [[Hapoel Be'er Sheva F.C.|Hapoel Be'er Sheva]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |{{ZD|ŠVI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- |{{ZD|NJE}} [[FC Schalke 04|Schalke 04]] {{small|([[Nogometna Bundesliga 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|UKR}} [[FK Zorja Lugansk|Zorja Lugansk]] {{small|([[Premijer liga Ukrajine 2015/2016.|4.]])}}{{Cref2|Napomena UKR}} |{{ZD|KIP}} [[APOEL FC|APOEL]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |{{ZD|ŠPA}} [[Villarreal CF|Villarreal]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- |{{ZD|NJE}} [[1. FSV Mainz 05|Mainz 05]] {{small|([[Nogometna Bundesliga 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|HOL}} [[Feyenoord]] {{small|([[Kup Holandije u nogometu 2015/2016|PK]])}} |{{ZD|IRS}} [[Dundalk F.C.|Dundalk]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |rowspan=2| |- |{{ZD|ITA}} [[FC Inter Milano|Internazionale]] {{small|([[Serie A 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|BEL}} [[Standard Liège]] {{small|([[Kup Belgije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|AUT}} [[FC Red Bull Salzburg|Red Bull Salzburg]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Baraž|PB LP]])}} |- !colspan=4|[[#Baraž|Baraž]] |- |{{ZD|NOR}} [[Rosenborg BK|Rosenborg]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|SLK}} [[AS Trenčín|Trenčín]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|SRB}} [[FK Crvena zvezda|Crvena zvezda]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|UKR}} [[FK Šahtar Donjeck|Šahtar Donjeck]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |- |{{ZD|GRU}} [[FK Dinamo Tbilisi|Dinamo Tbilisi]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|AZE}} [[Qarabağ FK|Qarabağ]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|ALB}} [[FK Partizani Tirana|Partizani Tirana]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|BEL}} [[R.S.C. Anderlecht|Anderlecht]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |- |{{ZD|GRČ}} [[Olympiacos F.C.|Olympiacos]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|RUM}} [[FC Astra Giurgiu|Astra Giurgiu]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|GRČ}} [[PAOK FC|PAOK]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|TUR}} [[Fenerbahçe S.K.|Fenerbahçe]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |- |{{ZD|KAZ}} [[FK Astana|Astana]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|BJE}} [[FK BATE Borisov|BATE Borisov]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} |{{ZD|ČEŠ}} [[AC Sparta Prag|Sparta Prag]] {{small|([[Kvalifikacije za UEFA Ligu prvaka 2016/2017.#Treća kvalifikacijska runda|K3 LP]])}} | |- !colspan=4|[[#Treća kvalifikacijska runda|Treća kvalifikacijska runda]] |- |{{ZD|ENG}} [[West Ham United F.C.|West Ham United]] {{small|([[Premier League 2015/2016.|7.]])}} |{{ZD|RUS}} [[FK Krasnodar|Krasnodar]] {{small|([[Premijer liga Rusije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ŠVI}} [[FC Luzern|Luzern]] {{small|([[Superliga Švicarske 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|RUM}} [[FC Viitorul Constanța|Viitorul Constanța]] {{small|([[Liga I 2015/2016.|5.]])}}{{Cref2|Napomena RUM}} |- |{{ZD|NJE}} [[Hertha BSC]] {{small|([[Nogometna Bundesliga 2015/2016.|7.]])}} |{{ZD|RUS}} [[FK Spartak Moskva|Spartak Moskva]] {{small|([[Premijer liga Rusije 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|TUR}} [[İstanbul Başakşehir F.K.|İstanbul Başakşehir]] {{small|([[Süper Lig 2015/2016.|4.]])}}{{Cref2|Napomena TUR}} |{{ZD|AUT}} [[SK Rapid Beč|Rapid Beč]] {{small|([[Bundesliga Austrije 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|ITA}} [[U.S. Sassuolo Calcio|Sassuolo]] {{small|([[Serie A 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|UKR}} [[FK Vorskla Poltava|Vorskla Poltava]] {{small|([[Premijer liga Ukrajine 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|GRČ}} [[AEK Atina FC|AEK Atina]] {{small|([[Kup Grčke u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|HRV}} [[HNK Rijeka|Rijeka]] {{small|([[Prva hrvatska nogometna liga 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|POR}} [[F.C. Arouca|Arouca]] {{small|([[Primeira Liga 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|UKR}} [[FK Aleksandrija|Aleksandrija]] {{small|([[Premijer liga Ukrajine 2015/2016.|6.]])}}{{Cref2|Napomena UKR}} |{{ZD|GRČ}} [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos]] {{small|([[Superliga Grčke 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|KIP}} [[Apollon Limassol]] {{small|([[Kup Kipra u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|POR}} [[Rio Ave F.C.|Rio Ave]] {{small|([[Primeira Liga 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|HOL}} [[AZ Alkmaar|AZ]] {{small|([[Eredivisie 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ČEŠ}} [[FK Mladá Boleslav|Mladá Boleslav]] {{small|([[Kup Češke u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |rowspan=3| |- |{{ZD|FRA}} [[Lille OSC|Lille]] {{small|([[Ligue 1 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|HOL}} [[Heracles Almelo]] {{small|([[Eredivisie 2015/2016.|PB EL]])}} |{{ZD|ČEŠ}} [[FC Slovan Liberec|Slovan Liberec]] {{small|([[Prva nogometna liga Češke 2015/2016.|3.]])}} |- |{{ZD|FRA}} [[AS Saint-Étienne|Saint-Étienne]] {{small|([[Ligue 1 2015/2016.|6.]])}} |{{ZD|BEL}} [[K.A.A. Gent|Gent]] {{small|([[Prva nogometna liga Belgije 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|RUM}} [[CS Pandurii Târgu Jiu|Pandurii Târgu Jiu]] {{small|([[Liga I 2015/2016.|3.]])}} |- !colspan=4|[[#Druga kvalifikacijska runda|Druga kvalifikacijska runda]] |- |{{ZD|BEL}} [[K.R.C. Genk|Genk]] {{small|([[Prva nogometna liga Belgije 2015/2016.|PB EL]])}} |{{ZD|RUM}} [[CSM Politehnica Iași|CSMS Iași]] {{small|([[Liga I 2015/2016.|7.]])}}{{Cref2|Napomena RUM}} |{{ZD|BJE}} [[FK Torpedo-BelAZ Žodino|Torpedo-BelAZ Žodino]] {{small|([[Kup Bjelorusije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|NOR}} [[Strømsgodset Toppfotball|Strømsgodset]] {{small|([[Tippeligaen 2015.|2.]])}} |- |{{ZD|ŠVI}} [[Grasshopper Club Zürich|Grasshopper]] {{small|([[Superliga Švicarske 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|AUT}} [[FK Austria Beč|Austria Beč]] {{small|([[Bundesliga Austrije 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|DAN}} [[SønderjyskE Fodbold|SønderjyskE]] {{small|([[Superliga Danske 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|SRB}} [[FK Partizan|Partizan]] {{small|([[Kup Srbije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|TUR}} [[Osmanlıspor]] {{small|([[Süper Lig 2015/2016.|5.]])}}{{Cref2|Napomena TUR}} |{{ZD|HRV}} [[HNK Hajduk Split|Hajduk Split]] {{small|([[Prva hrvatska nogometna liga 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|ŠKO}} [[Hibernian F.C.|Hibernian]] {{small|([[Kup Škotske u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|SLO}} [[NK Maribor|Maribor]] {{small|([[Kup Slovenije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|GRČ}} [[PAS Giannina F.C.|PAS Giannina]] {{small|([[Superliga Grčke 2015/2016.|6.]])}}{{Cref2|Napomena GRČ}} |{{ZD|POLJ}} [[Piast Gliwice]] {{small|([[Ekstraklasa 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|ŠVE}} [[BK Häcken]] {{small|([[Kup Švedske u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |rowspan=2| |- |{{ZD|ČEŠ}} [[SK Slavia Prag|Slavia Prag]] {{small|([[Prva nogometna liga Češke 2015/2016.|5.]])}} |{{ZD|IZR}} [[Maccabi Haifa F.C.|Maccabi Haifa]] {{small|([[Kup Izraela u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|BUG}} [[PFK Levski Sofija|Levski Sofija]] {{small|([[Prva nogometna liga Bugarske 2015/2016.|2.]])}}{{Cref2|Napomena BUG}} |- !colspan=4|[[#Prva kvalifikacijska runda|Prva kvalifikacijska runda]] |- |{{ZD|AUT}} [[FC Admira Wacker Mödling|Admira Wacker Mödling]] {{small|([[Bundesliga Austrije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|AZE}} [[Gabala FK|Gabala]] {{small|([[Premijer liga Azerbejdžana 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|BIH}} [[FK Radnik Bijeljina|Radnik Bijeljina]] {{small|([[Kup Bosne i Hercegovine u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|LIT}} [[FK Sūduva Marijampolė|Sūduva Marijampolė]] {{small|([[Prva nogometna liga Litvanije 2015.|4.]])}} |- |{{ZD|HRV}} [[NK Lokomotiva|Lokomotiva]] {{small|([[Prva hrvatska nogometna liga 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|AZE}} [[Kapaz PFK|Kapaz]] {{small|([[Premijer liga Azerbejdžana 2015/2016.|5.]])}}{{Cref2|Napomena AZE}} |{{ZD|BIH}} [[FK Sloboda Tuzla|Sloboda Tuzla]] {{small|([[Premijer liga Bosne i Hercegovine 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|LAT}} [[FK Jelgava|Jelgava]] {{small|([[Kup Latvije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|KIP}} [[AEK Larnaca F.C.|AEK Larnaca]] {{small|([[Prva nogometna liga Kipra 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|AZE}} [[Neftçi PFK|Neftçi Baku]] {{small|([[Premijer liga Azerbejdžana 2015/2016.|6.]])}}{{Cref2|Napomena AZE}} |{{ZD|BIH}} [[NK Široki Brijeg|Široki Brijeg]] {{small|([[Premijer liga Bosne i Hercegovine 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|LAT}} [[FK Ventspils|Ventspils]] {{small|([[Prva nogometna liga Latvije 2015.|3.]])}} |- |{{ZD|KIP}} [[AC Omonia|Omonia]] {{small|([[Prva nogometna liga Kipra 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|SLK}} [[ŠK Slovan Bratislava|Slovan Bratislava]] {{small|([[Prva nogometna liga Slovačke 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|LIH}} [[FC Vaduz|Vaduz]] {{small|([[Kup Lihtenštajna u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|LAT}} [[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmala]] {{small|([[Prva nogometna liga Latvije 2015.|5.]])}}{{Cref2|Napomena LAT}} |- |{{ZD|POLJ}} [[Zagłębie Lubin]] {{small|([[Ekstraklasa 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|SLK}} [[Spartak Myjava]] {{small|([[Prva nogometna liga Slovačke 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|MAK}} [[KF Shkëndija|Shkëndija]] {{small|([[Kup Makedonije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|MLT}} [[Hibernians F.C.|Hibernians]] {{small|([[Premijer liga Malte 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|POLJ}} [[KS Cracovia FC|Cracovia]] {{small|([[Ekstraklasa 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|SLO}} [[FC Spartak Trnava|Spartak Trnava]] {{small|([[Prva nogometna liga Slovačke 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|MAK}} [[FK Sileks|Sileks]] {{small|([[Prva nogometna liga Makedonije 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|MLT}} [[Birkirkara F.C.|Birkirkara]] {{small|([[Premijer liga Malte 2015/2016.|3.]])}} |- |{{ZD|IZR}} [[Maccabi Tel Aviv F.C.|Maccabi Tel Aviv]] {{small|([[Premijer liga Izraela 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|MAĐ}} [[Videoton FC|Videoton]] {{small|([[Prva nogometna liga Mađarske 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|MAK}} [[FK Rabotnički|Rabotnički]] {{small|([[Prva nogometna liga Makedonije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|MLT}} [[Balzan F.C.|Balzan]] {{small|([[Premijer liga Malte 2015/2016.|4.]])}}{{Cref2|Napomena MLT}} |- |{{ZD|IZR}} [[Beitar Jerusalem F.C.|Beitar Jerusalem]] {{small|([[Premijer liga Izraela 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|MAĐ}} [[Debreceni VSC|Debrecen]] {{small|([[Prva nogometna liga Mađarske 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|IRS}} [[Cork City F.C.|Cork City]] {{small|([[Premijer liga Irske 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|EST}} [[FC Levadia Tallinn|Levadia Tallinn]] {{small|([[Prva nogometna liga Estonije 2015.|2.]])}} |- |{{ZD|BJE}} [[FK Dinamo Minsk|Dinamo Minsk]] {{small|([[Prremijer liga Bjelorusije 2015.|2.]])}} |{{ZD|MAĐ}} [[MTK Budapest FC|MTK Budapest]] {{small|([[Prva nogometna liga Mađarske 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|IRS}} [[Shamrock Rovers F.C.|Shamrock Rovers]] {{small|([[Premijer liga Irske 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|EST}} [[Nõmme Kalju FC|Nõmme Kalju]] {{small|([[Prva nogometna liga Estonije 2015.|3.]])}} |- |{{ZD|BJE}} [[FK Šahtjor Saligorsk|Šahtjor Saligorsk]] {{small|([[Prremijer liga Bjelorusije 2015.|3.]])}} |{{ZD|KAZ}} [[FK Kairat|Kairat]] {{small|([[Kup Kazahstana u nogometu 2015.|PK]])}} |{{ZD|IRS}} [[St Patrick's Athletic F.C.|St Patrick's Athletic]] {{small|([[Premijer liga Irske 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|EST}} [[FCI Tallinn|Infonet Tallinn]] {{small|([[Prva nogometna liga Estonije 2015.|4.]])}} |- |{{ZD|DAN}} [[FC Midtjylland|Midtjylland]] {{small|([[Superliga Danske 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|KAZ}} [[FK Aktobe|Aktobe]] {{small|([[Premijer liga Kazahstana 2015.|3.]])}} |{{ZD|CG}} [[FK Rudar Pljevlja|Rudar Pljevlja]] {{small|([[Kup Crne Gore u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|FAR}} [[Víkingur Gøta]] {{small|([[Kup Farskih ostrva u nogometu 2015.|PK]])}} |- |{{ZD|DAN}} [[Brøndby IF|Brøndby]] {{small|([[Superliga Danske 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|KAZ}} [[FK Ordabasi|Ordabasi]] {{small|([[Premijer liga Kazahstana 2015.|4.]])}} |{{ZD|CG}} [[FK Budućnost Podgorica|Budućnost Podgorica]] {{small|([[Prva nogometna liga Crne Gore 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|FAR}} [[NSÍ Runavík]] {{small|([[Premijer liga Farskih ostrva 2015.|2.]])}} |- |{{ZD|ŠKO}} [[Aberdeen F.C.|Aberdeen]] {{small|([[Škotski Premiership 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|MOL}} [[FC Zaria Bălți|Zaria Bălți]] {{small|([[Kup Moldavije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|CG}} [[FK Bokelj|Bokelj]] {{small|([[Prva nogometna liga Crne Gore 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|FAR}} [[Havnar Bóltfelag|HB]] {{small|([[Premijer liga Farskih ostrva 2015.|4.]])}} |- |{{ZD|ŠKO}} [[Heart of Midlothian F.C.|Heart of Midlothian]] {{small|([[Škotski Premiership 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|MOL}} [[FC Dacia Chișinău|Dacia Chișinău]] {{small|([[Divizia Națională 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|ALB}} [[FK Kukësi|Kukësi]] {{small|([[Kup Albanije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|WAL}} [[Bala Town F.C.|Bala Town]] {{small|([[Premijer liga Velsa 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|ŠVE}} [[IFK Göteborg]] {{small|([[Allsvenskan 2015.|2.]])}} |{{ZD|MOL}} [[FC Zimbru Chișinău|Zimbru Chișinău]] {{small|([[Divizia Națională 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|ALB}} <s>[[FK Partizani Tirana|Partizani Tirana]]</s> {{small|([[Superliga Albanije 2015/2016.|2.]])}}{{Cref2|Napomena ALB}} |{{ZD|WAL}} [[Llandudno F.C.|Llandudno]] {{small|([[Premijer liga Velsa 2015/2016.|3.]])}} |- |{{ZD|ŠVE}} [[AIK Fotboll|AIK]] {{small|([[Allsvenskan 2015.|3.]])}} |{{ZD|GRU}} [[FK Samtredia|Samtredia]] {{small|([[Umaglesi Liga 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|ALB}} [[KF Teuta Durrës|Teuta Durrës]] {{small|([[Superliga Albanije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|WAL}} [[Connah's Quay Nomads F.C.|Connah's Quay Nomads]] {{small|([[Premijer liga Velsa 2015/2016.|PB EL]])}} |- |{{ZD|BUG}} [[PFK Beroe Stara Zagora|Beroe Stara Zagora]] {{small|([[Prva nogometna liga Bugarske 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|GRU}} [[FK Dila Gori|Dila Gori]] {{small|([[Umaglesi Liga 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|LUX}} [[CS Fola Esch|Fola Esch]] {{small|([[Prva nogometna liga Luksemburga 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|ARM}} [[FK Bananc|Banants]] {{small|([[Kup Armenije u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|BUG}} [[PFK Slavija Sofija|Slavija Sofija]] {{small|([[Prva nogometna liga Bugarske 2015/2016.|4.]])}}{{Cref2|Napomena BUG}} |{{ZD|GRU}} [[FK Čihura Sačhere|Čihura Sačhere]] {{small|([[Umaglesi Liga 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|LUX}} [[FC Differdange 03|Differdange 03]] {{small|([[Prva nogometna liga Luksemburga 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|ARM}} [[FK Širak|Širak]] {{small|([[Premijer liga Armenije 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|NOR}} [[Stabæk Fotball|Stabæk]] {{small|([[Tippeligaen 2015.|3.]])}} |{{ZD|FIN}} [[IFK Mariehamn]] {{small|([[Kup Finske u nogometu 2015 Finnish Cup|PK]])}} |{{ZD|LUX}} [[Jeunesse Esch]] {{small|([[Prva nogometna liga Luksemburga 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ARM}} [[FK Pjunik|Pjunik]] {{small|([[Premijer liga Armenije 2015/2016.|3.]])}} |- |{{ZD|NOR}} [[Odds BK|Odd]] {{small|([[Tippeligaen 2015.|4.]])}} |{{ZD|FIN}} [[RoPS]] {{small|([[Veikkausliiga 2015.|2.]])}} |{{ZD|SJI}} [[Glenavon F.C.|Glenavon]] {{small|([[Kup Irske u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |{{ZD|AND}} [[UE Santa Coloma]] {{small|([[Kup Andore u nogometu 2016.|PK]])}} |- |{{ZD|SRB}} [[FK Čukarički|Čukarički]] {{small|([[Superliga Srbije 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|FIN}} [[Helsingin Jalkapalloklubi|HJK]] {{small|([[Veikkausliiga 2015.|3.]])}} |{{ZD|SJI}} [[Linfield F.C.|Linfield]] {{small|([[NIFL Premiership 2015/2016.|2.]])}} |{{ZD|AND}} [[FC Lusitanos|Lusitanos]] {{small|([[Prva nogometna liga Andore 2015/2016.|2.]])}} |- |{{ZD|SRB}} [[FK Vojvodina|Vojvodina]] {{small|([[Superliga Srbije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ISL}} [[Valur]] {{small|([[Kup Islanda u nogometu 2015.|PK]])}} |{{ZD|SJI}} [[Cliftonville F.C.|Cliftonville]] {{small|([[NIFL Premiership 2015/2016.|PB EL]])}} |{{ZD|SMR}} [[S.P. La Fiorita|La Fiorita]] {{small|([[Kup San Marina u nogometu 2015/2016.|PK]])}} |- |{{ZD|SLO}} [[NK Domžale|Domžale]] {{small|([[Prva nogometna liga Slovenije 2015/2016.|3.]])}} |{{ZD|ISL}} [[Breiðablik UBK|Breiðablik]] {{small|([[Prva nogometna liga Islanda 2015.|2.]])}} |{{ZD|LIT}} [[FK Trakai|Trakai]] {{small|([[Prva nogometna liga Litvanije 2015.|2.]])}} |{{ZD|SMR}} [[S.S. Folgore Falciano Calcio|Folgore]] {{small|([[Prva nogometna liga San Marina 2015/2016.|3.]])}} |- |{{ZD|SLO}} [[ND Gorica|Gorica]] {{small|([[Prva nogometna liga Slovenije 2015/2016.|4.]])}} |{{ZD|ISL}} [[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] {{small|([[Prva nogometna liga Islanda 2015.|3.]])}} |{{ZD|LIT}} [[FK Atlantas|Atlantas]] {{small|([[Prva nogometna liga Litvanije 2015.|3.]])}} |{{ZD|GIB}} [[Europa FC|Europa]] {{small|([[Prva nogometna liga Gibraltara 2015/2016.|2.]])}} |} Dva kluba učestvuju u Evropskoj ligi a ne igraju u najjačim nacionalnim ligama: [[FC Zürich|Zürich]] i [[Hibernian F.C.|Hibernian]]. To pravo su stekli osvajanjem kupa. ;Napomene {{Cnote2 Begin|liststyle=disc}} {{Cnote2|Napomena ALB|'''Albanija (ALB):''' [[FK Partizani Tirana|Partizani Tirana]] je takmičenje nastavio u [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.#Druga kvalifikacijska runda|drugoj kvalifikacijskoj rundi Lige prvaka]] zbog isključivanja [[KF Skënderbeu Korçë|Skënderbeu Korçë]] iz UEFA-inih takmičenja zbog namještanja rezultata.<ref>{{cite web |url=http://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/newsid=2388718.html |title=Partizani replace Skënderbeu in Champions League |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=6. 7. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref>}} {{Cnote2|Napomena AZE|'''Azerbejdžan (AZE):''' [[Zira FK|Zira]] i [[Inter Baku PIK|Inter Baku]] su kao drugoplasirana i četvrtoplasirana ekipa nacionalnog prvenstva stekli pravo igranja u prvoj kvalifikacijskoj rundi Evropske lige. Međutim, Zira nije dobila licencu za učestvovanje u Evropskoj ligi zbog postojanja kluba manje od tri godine,<ref>{{cite web |url=http://www.affa.az/index.php/news/affa-nn-lisenziya-komissiyasnn-qrarlar/57810 |title=AFFA License Commission decisions |publisher=Association of Football Federations of Azerbaijan |date=16. 5. 2016 |access-date=15. 12. 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.echo.az/article.php?aid=99380 |title=AFFA could not help Zira and Inter |website=echo.az |date=20. 4. 2016 |access-date=15. 12. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160605122629/http://www.echo.az/article.php?aid=99380 |archive-date=5. 6. 2016 |url-status=dead }}</ref> dok je Inter Baku isključen iz takmičenja od strane financijske kontrole UEFA-e.<ref name="CFCB">{{cite web|url=http://www.uefa.org/protecting-the-game/club-licensing-and-financial-fair-play/news/newsid=2347734.html|title=CFCB adjudicatory chamber orders|publisher=UEFA|date=31. 3. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-date=18. 1. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170118170454/http://www.uefa.org/protecting-the-game/club-licensing-and-financial-fair-play/news/newsid=2347734.html|url-status=dead}}</ref> Kao rezultat isključenja Zire i Inter Bakua takmičenje u Evropskoj ligi dobili su petoplasirani [[Kapaz PFK|Kapaz]] i šestoplasirani [[Neftçi PFK|Neftçi Baku]].}} {{Cnote2|Napomena BUG|'''Bugarska (BUG):''' [[PFK CSKA Sofija|CSKA Sofija]] je kao pobjednik kupa Bugarske stekla pravo igranja u Evropskoj ligi. Međutim, UEFA-ina financijska kontrola je isključila CSKA Sofiju iz takmičenja.<ref>{{cite web |url=http://www.uefa.org/MultimediaFiles/Download/OfficialDocument/uefaorg/ClubFinancialControl/02/30/47/03/2304703_DOWNLOAD.pdf |title=CSKA Sofia - CFCB adjudicatory chamber decision |publisher=UEFA |date=30. 10. 2015}}</ref> Nakon isključivanja CSKA Sofije, drugoplasirana ekipa prve bugarske lige [[PFK Levski Sofija|Levski Sofija]] je zamijenila CSKA Sofiju u drugom krugu kvalifikacija, dok je upražnjeno mjesto u prvom krugu kvalifikacija dodijeljeno četvrtoplasiranoj ekipi prvenstva [[PFK Slavija Sofija|Slaviji]].}} {{Cnote2|Napomena GRČ|'''Grčka (GRČ):''' [[Panionios F.C.|Panionios]] se kvalificirao u drugi krug kvalifikacija Evropske lige kao petoplasirana ekipa Grčkog prvenstva. Međutim, isključeni su iz takmičenja zbog financijskih razloga.<ref>{{cite web|url=http://www.ert.gr/ektos-evropis-o-panionios/|title=Εκτός Ευρώπης ο Πανιώνιος|publisher=ERT|date=17. 6. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-date=5. 2. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170205074320/http://www.ert.gr/ektos-evropis-o-panionios/|url-status=dead}}</ref> Upražnjeno mjesto dodijeljeno je šesoplasiranoj ekipi prvenstva [[PAS Giannina F.C.|PAS Giannini]].}} {{Cnote2|Napomena LAT|'''Latvija (LAT):''' [[Skonto FC|Skonto]] se kvalificirao u prvi krug kvalifikacija Evropske lige kao drugoplasirana ekipa Latvijskog prvenstva. Zbog nedobijanja licence od strane UEFA-e upražnjeno mjesto je dodijeljeno petopasiranoj ekipi Latvijskog prvenstva [[FK Spartaks Jūrmala|Spartaks Jūrmali]].<ref>{{cite web |url=http://sportacentrs.com/futbols/virsliga/06052016-liepaja_sanem_uefa_licenci_dalibai_cempio |title="Liepāja" saņem UEFA licenci dalībai Čempionu līgā |trans-title=Liepāja receive UEFA license for participation in the Champions League|website=sportacentrs.com|date=6. 5. 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lff.lv/lv/zinas/eirokausi/lff-klubu-licencesanas-komisija-cetriem-klubiem-pieskir-uefa-licences|title=LFF Klubu licencēšanas komisija četriem klubiem piešķir UEFA licences |trans-title=LFF club licensing commission grants four clubs UEFA licences.|publisher=LFF |date=6. 5. 2016}}</ref>}} {{Cnote2|Napomena MLT|'''Malta (MLT):''' [[Sliema Wanderers F.C.|Sliema Wanderers]] se kvalificirala u prvi krug kvalifikacija Evropske lige kao pobjednik kupa Malte. Zbog nedobijanja licence od strane UEFA-e upražnjeno mjesto je dodijeljeno četvrtopasiranoj ekipi prvenstva Malte [[Balzan F.C.|Balzanu]].<ref>{{cite web |url=http://www.timesofmalta.com/articles/view/20160514/football/old-meets-new-in-ko-duel.612004|title=Old meets new in KO duel|publisher=Times of Malta|date=14. 5. 2016}}</ref>}} {{Cnote2|Napomena RUM|'''Rumunija (RUM):''' [[CFR Cluj]] ae kvalificirao u treći krug kvalifikacija Evropske lige kao pobjednik kupa Rumunije. Zbog stečaja 2015. godine CFR Cluj nije dobio licencu od strane UEFA-e za nastup u Evropskoj ligi.<ref>{{cite web |url=http://www.gsp.ro/fotbal/liga-1/e-oficial-cfr-cluj-a-intrat-in-insolventa-ardelenii-au-fost-depunctati-si-cu-24-de-puncte-443362.html |title=CFR Cluj a intrat în insolvenţă! |trans-title=CFR Cluj has filed for insolvency!|publisher=Gazeta Sporturilor|date=4. 2. 2015|access-date=15. 12. 2016}}</ref><ref name="cupele europene"/> [[FC Dinamo București|Dinamo București]] je kao četvrtoplasirana ekipa nacionalnog prvenstva ostvarila pravo igranja u drugom krugu kvalifikacija za Evropsku ligu, međutim, Dinamo București zbog stečaja 2014. godine nije dobio UEFA-inu licencu za nastup u takmičenju.<ref>{{cite web |url=http://www.digisport.ro/Sport/FOTBAL/Competitii/Liga+1/Dinamo+nu+are+voie+sa+evolueze+in+Europa+Cainii+au+facut+recurs+ |title=TAS-ul, ultima variantă pentru ca Dinamo să poată juca în cupele europene |trans-title=Court of Arbitration for Sport is last resort for Dinamo to be able to play in European competitions |publisher=DigiSport|date=19. 4. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.digisport.ro/Sport/FOTBAL/Competitii/Liga+1/FRF+explica+de+ce+Dinamo+nu+a+primit+licenta+pentru+Europa |title=FRF a explicat de ce Dinamo nu a primit licenţa pentru Europa |trans-title=FRF explained why Dinamo has not received a UEFA licence |publisher=DigiSport |date=25. 4. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref> Dinamo București je nakon UEFA-ine odluke uložio žalbu nogometnom savezu Rumunije,<ref>{{cite web |url=http://www.digisport.ro/Sport/FOTBAL/Competitii/Liga+1/Recurs+respins+TAS+ultima+sansa+pentru+Dinamo+Ce+echipe+trimite+|title=Recurs respins. TAS, ultima şansă pentru Dinamo. Ce echipe trimite România în Europa, în sezonul viitor |trans-title=Appeal dismissed. Court of Arbitration for Sport is last chance for Dinamo. Which teams will be sent from Romania to Europe next season |publisher=DigiSport |date=23. 4. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref> te i Arbitražnom sudu za sport.<ref>{{cite web |url=http://www.digisport.ro/Sport/FOTBAL/Competitii/Liga+1/Dinamo+a+depus+la+TAS+dosarul+privind+participarea+in+cupele+eur|title=Dinamo a depus la TAS dosarul privind participarea în cupele europene |trans-title=Dinamo has submitted file on participation in European competitions to the Court of Arbitration for Sport.|publisher=DigiSport|date=29. 4. 2016 |access-date=15. 12. 2016}}</ref> Žalba Dinama je odbijena.<ref>{{cite web|url=http://www.agerpres.ro/sport/2016/05/30/alerta-fotbal-tas-a-respins-apelul-lui-dinamo-bucuresti-care-nu-va-juca-in-europa-league-19-38-35|title=Fotbal: TAS a respins apelul lui Dinamo București, care nu va juca în Europa League|trans-title=Footbal: Court of Arbitration for Sport rejects appeal from Dinamo București, which will not play at Europa League.|publisher=Agerpres|date=30. 5. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160624052724/http://www.agerpres.ro/sport/2016/05/30/alerta-fotbal-tas-a-respins-apelul-lui-dinamo-bucuresti-care-nu-va-juca-in-europa-league-19-38-35|archive-date=24. 6. 2016|url-status=dead}}</ref> Kao rezultat isključivanja [[CFR Cluj]]a i [[FC Dinamo București|Dinama]] u Evrospku ligu su uključeni petoplasirana ekipa prvenstva [[FC Viitorul Constanța|Viitorul Constanța]] koja će učešće u takmičenju početi u trećem kvalifikacijskom krugu, dok je sedmoplasirana ekipa prvenstva [[CSM Politehnica Iași|CSMS Iași]] u drugom kvalifikacijskom krugu. Šestoplasirana ekipa prvenstva [[ASA 2013 Târgu Mureș|Târgu Mureș]] nije dobila licencu od strane UEFA-e zbog financijskih razloga.<ref name="CFCB"/><ref name="cupele europene">{{cite web |url=http://www.digisport.ro/Sport/FOTBAL/Competitii/Liga+1/propunere+liga+1+insolventa |title=Cum se poate simplifica ecuaţia echipelor din Liga 1 care participă în cupele europene |trans-title=How can be simplified the equation of the Liga I teams participating in European competitions|publisher=DigiSport |date=23. 4. 2016|access-date=15. 12. 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://ponturi-bune.ro/stiri-si-actualitate/echipe-romanesti-europa/|title=Echipe romanesti in Europa|trans-title=Romanian teams in Europe|work=Ponturi-Bune.ro|date=10. 5. 2016|access-date=15. 12. 2016|archive-date=14. 1. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200114130806/https://ponturi-bune.ro/stiri-si-actualitate/echipe-romanesti-europa/|url-status=dead}}</ref>}} {{Cnote2|Napomena TUR|'''Turska (TUR):''' [[Galatasaray S.K.|Galatasaray]] kao pobjednik kupa Turske je obezbjedio učešće u Evropskoj ligi, međutim, Galatasaray je isključen iz UEFA-inih takmičenja od strane financijske kontrole UEFA-e.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.org/disciplinary/news/newsid=2338564.html|title=CFCB Adjudicatory Chamber renders Galatasaray decision|publisher=UEFA|date=2. 3. 2016}}</ref> Trećeplasirana ekipa prvenstva [[Konyaspor]] je takmičenje nastavio u grupnoj fazi umjesto Galatasaraya, dok je četvrtoplasirana ekipa prvenstva [[İstanbul Başakşehir F.K.|İstanbul Başakşehir]] takmičenje nastavio u trećem krugu kvalifikacija. Upražnjeno mjesto u drugom krugu kvalifikacija dodijeljeno je šestoplasiranoj ekipi prvenstva [[Osmanlıspor]]u. Galatasaray je uložio žalbu Arbitražnom sudu za sport,<ref>{{cite web |url=http://www.ajansspor.com/futbol/superlig/h/20160609/galatasaraydan_cas_aciklamasi.html |title=Galatasaray'dan CAS açıklaması! |publisher=Ajansspor.com |date=9. 6. 2016 |access-date=15. 12. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160613035630/http://www.ajansspor.com/futbol/superlig/h/20160609/galatasaraydan_cas_aciklamasi.html |archive-date=13. 6. 2016 |url-status=dead }}</ref> ali je žalba odbijena.<ref>{{cite web |url=http://www.bbc.com/sport/football/36610343|title=Galatasaray: Uefa ban upheld after appeal|publisher=BBC Sport|date=23. 6. 2016}}</ref>}} {{Cnote2|Napomena UKR|'''Ukrajina (UKR):''' [[FK Dnjipro Dnjipropetrovsk|Dnjipro Dnjipropetrovsk]] je kao trećeplasirana ekipa prvenstva obezbjedio učešće u grupnoj fazi Evropske lige, međutim, od strane financijske kontrole UEFA isključeni su iz takmičenja.<ref name="CFCB"/> [[FK Zorja Lugansk|Zorja Lugansk]] je takmičenje nastavila u grupnoj fazi, dok je upražnjeno mjesto u trećoj kvalifikacijskoj rundi dodijeljeno šestoplasiranoj ekipi prvenstva [[FK Aleksandrija|Aleksandriji]].}} {{Cnote2 End}} == Raspored takmičenja izvlačenja == {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! Faza ! Runda ! Datum izvlačenja ! Prva utakmica ! Druga utakmica |- |rowspan=3|[[Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.|Kvalifikacije]] |[[#Prva kvalifikacijska runda|Prva kvalifikacijska runda]] |rowspan=2|20. juni 2016. |30. juni 2016. |7. juli 2016. |- |[[#Druga kvalifikacijska runda|Druga kvalifikacijska runda]] |14. juli 2016. |21. juli 2016. |- |[[#Treća kvalifikacijska runda|Treća kvalifikacijska runda]] |15. juli 2016. |28. juli 2016. |4. august 2016. |- |[[#Baraž|Baraž]] |Baraž |5. august 2016. |18. august 2016. |25. august 2016. |- |rowspan=6|[[#Grupna faza|Grupna faza]] |1. kolo |rowspan=6|26. august 2016.<br>([[Monaco]]) |colspan=2|15. septembar 2016. |- |2. kolo |colspan=2|29. septembar 2016. |- |3. kolo |colspan=2|20. oktobar 2016. |- |4. kolo |colspan=2|3. novembar 2016. |- |5. kolo |colspan=2|24. novembar 2016. |- |6. kolo |colspan=2|8. decembar 2016. |- |rowspan=5|[[UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|Nokaut faza]] |[[#Šesnaestina finala|1/16 finala]] |12. decembar 2016. |16. februar 2017. |23. februar 2017. |- |[[#Osmina finala|Osmina finala]] |24. februar 2017. |9. mart 2017. |16. mart 2017. |- |[[#Četvrtfinale|Četvrtfinale]] |17. mart 2017. |13. april 2017. |20. april 2017. |- |[[#Polufinale|Polufinale]] |rowspan=2|21. april 2017. |4. maj 2017. |11. maj 2017. |- |[[Finale UEFA Evropske lige 2017.|Finale]] |colspan=2|24. maj 2017. na stadionu [[Friends Arena]], [[Solna (Stockholm)|Solna]] |} == Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017. == {{Glavni|Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.}} U kvalifikacijama i baražu za UEFA Evropsku ligu timovi su na osnovu [[UEFA koeficijent]]a podijeljeni u dvije grupe: nosioci i nenosioci. Utakmice kvalifikacijskih faza igrale su se u dvije utakmice. Timovi iz istog nogometnog saveza nisu se mogli sastajati međusobno.<ref name="club coefficients">{{cite web|url=http://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/club/season=2016/index.html|title=Club coefficients 2015/16|publisher=UEFA.com|access-date=15. 12. 2016|archive-date=10. 6. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160610100030/http://www.uefa.com/memberassociations/uefarankings/club/season=2016/index.html|url-status=dead}}</ref><ref name="trank">{{cite web|url=http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/trank2016.html|title=UEFA Team Ranking 2016|publisher=Bert Kassies|access-date=15. 12. 2016|archive-date=7. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151207003253/http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/data/method4/trank2016.html|url-status=dead}}</ref><ref name="seed">{{cite web|url=http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/seedel2016.html|title=Seeding in the Europa League 2016/2017|publisher=Bert Kassies|access-date=15. 12. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619094633/http://kassiesa.home.xs4all.nl/bert/uefa/seedel2016.html|archive-date=19. 6. 2016|url-status=dead}}</ref> === Prva kvalifikacijska runda === Izvlačenje parova prve i druge kvalifikacijske runde održano je 20. juna 2016. godine.<ref>{{cite web |title=Europa League first and second qualifying round draws |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2380091.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=20. 6. 2016 |access-date=15. 12. 2016 }}</ref><ref>{{cite web |title=UEFA Europa League first qualifying round draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000788/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=7. 6. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170607213926/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000788/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice igrane su 28. i 30. juna, dok su se revanši odigrali 5, 6. i 7. jula 2016. godine. {{#lst:Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.|prvikrugkvalifikacija}} === Druga kvalifikacijska runda === Prve utakmice odigrane su 14. jula, dok su se revanši odigrali 20. i 21. jula 2016. godine. {{#lst:Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.|drugikrugkvalifikacija}} === Treća kvalifikacijska runda === Izvlačenje parova treće kvalifikacijske runde održano je 15. jula 2016. godine.<ref>{{cite web |title=Europa League third qualifying round draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2391039.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=15. 7. 2016 |access-date=15. 12. 2016 }}</ref><ref>{{cite web |title=UEFA Europa League third qualifying round draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000790/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=29. 5. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170529203521/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000790/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice odigrale su se 28 jula, dok su se revanši odigrali 3. i 4. augusta 2016. godine. {{#lst:Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.|trećikrugkvalifikacija}} === Baraž === Izvlačenje baraža održalo se 5. augusta 2016. godine.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League play-off draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000791/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=6. 8. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160806133024/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000791/index.html |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web |title=Europa League play-off draw made |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2394729.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |date=5. 8. 2016 |access-date=15. 12. 2016 }}</ref> Prve utakmice odigrale su se 17. i 18. augusta, dok su se revanši odigrali 25. augusta 2016. godine. {{#lst:Kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu 2016/2017.|baraž}} == Grupna faza == {{Glavni|UEFA Evropska liga 2016/17 - grupna faza}} {{Lokacijska karta+ |Evropa |width=600 |float=right |caption=Lokacije ekipa učesnika grupne faze '''Evropske lige 2016/17.<br />[[Datoteka:Red pog.svg|8px]] Crvena: Grupa A; [[Datoteka:Yellow pog.svg|8px]] Žuta: Grupa B; [[Datoteka:Green pog.svg|8px]] Zelena: Grupa C; [[Datoteka:Dark Green 004040 pog.svg|8px]] Tamnozelena: Grupa D;<br>[[Datoteka:Purple pog.svg|8px]] Ljubičasta: Grupa E; [[Datoteka:Pink pog.svg|8px]] Roza: Grupa F; [[Datoteka:Blue pog.svg|8px]] Plava: Grupa G; [[Datoteka:Orange pog.svg|8px]] Narandžasta: Grupa H;<br>[[Datoteka:Brown pog.svg|8px]] Smeđa: Grupa I; [[Datoteka:DeepPink pog.svg|8px]] Tamnoroza: Grupa J; [[Datoteka:Cyan pog.svg|8px]] Cijan: Grupa K; [[Datoteka:SpringGreen pog.svg|8px]] Svjetlozelena: Grupa L.|places= <!--Austrija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=47.816314|long=12.998065|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Red Bull Salzburg|Salzburg]]</div>|mark=Brown pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=48.207167|long=16.420528|label=<div style="font-size:80%;">'''Beč'''<!--Austria Beč, Rapid Beč--></div>|mark=Black pog.svg|position=top}} <!--Azerbejdžan--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=39.98|long=46.93|label=<div style="font-size:80%;">[[Qarabağ FK|Qarabağ]]</div>|mark=DeepPink pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=40.9852|long=47.8425|label=<div style="font-size:80%;">[[Gabala FK|Gabala]]</div>|mark=Green pog.svg|position=left}} <!--Belgija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.834194|long=4.298361|label=<div style="font-size:80%;position:relative;top:5px;">[[R.S.C. Anderlecht|Anderlecht]]</div>|mark=Green pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.609908|long=5.543344|label=<div style="font-size:80%;position:relative;right:10px;">[[Standard Liège|Standard]]</div>|mark=Blue pog.svg|position=bottom}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=51.05|long=3.733333|label=<div style="font-size:80%;">[[K.A.A. Gent|Gent]]</div>|mark=Orange pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.966667|long=5.5|label=<div style="font-size:80%;position:relative;top:2px;">[[K.R.C. Genk|Genk]]</div>|mark=Pink pog.svg|position=right}} <!--Češka--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=49.7475|long=13.3775|label=<div style="font-size:80%;position:relative;right:5px;">[[FC Viktoria Plzeň|Plzeň]]</div>|mark=Purple pog.svg|position=bottom}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.0997222|long=14.4155556|label=<div style="font-size:80%;">[[AC Sparta Prag|Sparta]]</div>|mark=Cyan pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.716667|long=15.066667|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Slovan Liberec|Liberec]]</div>|mark=DeepPink pog.svg|position=right}} <!--Engleska--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=53.463056|long=-2.291389|label=<div style="font-size:80%;">{{nowrap|[[Manchester United F.C.|Man. United]]}}</div>|mark=Red pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=50.905833|long=-1.391111|label=<div style="font-size:80%;">[[Southampton F.C.|Southampton]]</div>|mark=Cyan pog.svg|position=left}} <!--Francuska--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=43.705129|long=7.192584|label=<div style="font-size:80%;">[[OGC Nice|Nice]]</div>|mark=Brown pog.svg|position=bottom}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=45.460767|long=4.490117|label=<div style="font-size:80%;">[[AS Saint-Étienne|St-Étienne]]</div>|mark=Green pog.svg|position=left}} <!--Grčka--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=37.966667|long=23.716667|label=<div style="font-size:80%;">'''{{nowrap|Atina}}'''<!--Olympiacos, Panathinaikos--></div>|mark=Black pog.svg|position=top}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=40.6138|long=22.9724|label=<div style="font-size:80%;">[[PAOK FC|PAOK]]</div>|mark=DeepPink pog.svg|position=right}} <!--Holandija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=52.314167|long=4.941944|label=<div style="font-size:80%;">[[AFC Ajax|Ajax]]</div>|mark=Blue pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=51.893894|long=4.523253|label=<div style="font-size:80%;">[[Feyenoord]]</div>|mark=Red pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=52.630860|long=4.750430|label=<div style="font-size:80%;">[[AZ Alkmaar|AZ]]</div>|mark=Dark Green 004040 pog.svg|position=left}} <!--Irska--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=54.0032|long=-6.2418|label=<div style="font-size:80%;">[[Dundalk F.C.|Dundalk]]</div>|mark=Dark Green 004040 pog.svg|position=left}} <!--Italija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=41.56199|long=12.271723|label=<div style="font-size:80%;">[[A.S. Roma|Roma]]</div>|mark=Purple pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=45.47808|long=9.124|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Inter Milan|Inter]]</div>|mark=Cyan pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=43.780792|long=11.282725|label=<div style="font-size:80%;">[[ACF Fiorentina|Fiorentina]]</div>|mark=DeepPink pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=44.55|long=10.783333|label=<div style="font-size:80%;">[[U.S. Sassuolo Calcio|Sassuolo]]</div>|mark=Pink pog.svg|position=left}} <!--Izrael--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=31.27315|long=34.779361|label=<div style="font-size:80%;">{{nowrap|[[Hapoel Be'er Sheva F.C.|H. Be'er Sheva]]}}</div>|mark=Cyan pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=32.051728|long=34.761439|label=<div style="font-size:80%;">{{nowrap|[[Maccabi Tel Aviv F.C.|M. Tel Aviv]]}}</div>|mark=Dark Green 004040 pog.svg|position=left}} <!--Kazahstan--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=47.884030|long=52.410000|label=<div style="font-size:80%;">[[FK Astana|Astana]]<br><small>(nije prikazano na mapi)</div>|mark=Yellow pog.svg|position=above}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=47.460000|long=53.260000|mark=Right arrow.svg|position=right}} <!--Kipar--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=35.114542|long=33.362864|label=<div style="font-size:80%;">[[APOEL FC|APOEL]]</div>|mark=Yellow pog.svg|position=left}} <!--Portugal--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=41.56252|long=-8.429904|label=<div style="font-size:80%;">[[S.C. Braga|Braga]]</div>|mark=Orange pog.svg|position=right}} <!--Njemačka--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=51.554503|long=7.067589|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Schalke 04|Schalke]]</div>|mark=Brown pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=49.98417|long=8.22417|label=<div style="font-size:80%;">[[1. FSV Mainz 05|Mainz]]</div>|mark=Green pog.svg|position=right}} <!--Rumunija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=43.900833|long=25.973889|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Astra Giurgiu|Astra]]</div>|mark=Purple pog.svg|position=bottom}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=44.412789|long=26.040344|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Steaua București|Steaua]]</div>|mark=SpringGreen pog.svg|position=top}} <!--Rusija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=59.972953|long=30.220533|label=<div style="font-size:80%;">[[FK Zenit Sankt Peterburg|Zenit]]</div>|mark=Dark Green 004040 pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=45.025278|long=38.999444|label=<div style="font-size:80%;">[[FK Krasnodar|Krasnodar]]</div>|mark=Brown pog.svg|position=right}} <!--Španija--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=39.9298|long=-0.1214|label=<div style="font-size:80%;">[[Villarreal CF|Villarreal]]</div>|mark=SpringGreen pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=43.264284|long=-2.950366|label=<div style="font-size:80%;">[[Athletic Bilbao|Athletic]]</div>|mark=Pink pog.svg|position=bottom}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=42.211842|long=-8.739711|label=<div style="font-size:80%;">[[Celta de Vigo|Celta]]</div>|mark=Blue pog.svg|position=top}} <!--Švicarska--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=46.95|long=7.45|label=<div style="font-size:80%;">{{nowrap|[[BSC Young Boys|Young Boys]]}}</div>|mark=Yellow pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=47.382794|long=8.504364|label=<div style="font-size:80%;">[[FC Zürich|Zürich]]</div>|mark=SpringGreen pog.svg|position=right}} <!--Turska--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=41.039206|long=28.994742|label=<div style="font-size:80%;">[[Fenerbahçe S.K.|Fenerbahçe]]</div>|mark=Red pog.svg|position=top}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=37.94618|long=32.48808|label=<div style="font-size:80%;">[[Konyaspor]]</div>|mark=Orange pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=39.56|long=32.52|label=<div style="font-size:80%;">[[Osmanlıspor]]</div>|mark=SpringGreen pog.svg|position=right}} <!--Ukrajina--> {{Lokacijska karta~|Evropa|lat= 48.020833|long=37.809722|label=<div style="font-size:80%;">[[FK Šahtar Donjeck|Šahtar]]</div>|mark=Orange pog.svg|position=right}} {{Lokacijska karta~|Evropa|lat=48.559444|long=39.321111|label=<div style="font-size:80%;">[[FK Zorja Lugansk|Zorja]]</div>|mark=Red pog.svg|position=left}} {{Lokacijska karta~|Evropa |mark=TransparentPlaceholder.png |marksize=1 |lat=65 |long=55 |label=<div style="font-size:80%;">{{nowrap|'''Ekipe iz Atine'''}} {{nowrap|[[Datoteka:Yellow pog.svg|8px]] [[Olympiacos F.C.|Olympiacos]]<br> [[Datoteka:Blue pog.svg|8px]] [[Panathinaikos F.C.|Panathinaikos]]}} </div> <div style="font-size:80%;">{{nowrap|'''Ekipe iz Beča'''}} {{nowrap|[[Datoteka:Purple pog.svg|8px]] [[FK Austria Beč|Austria Beč]]<br> [[Datoteka:Pink pog.svg|8px]] [[SK Rapid Beč|Rapid Beč]]}} </div>|position=right}} }} Izvlačenje za grupnu fazu održalo se u [[Monako|Monaku]] 26. augusta 2016.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League group stage draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000792/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=14. 6. 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170614053203/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000792/index.html |url-status=dead }}</ref> U grupnoj fazi takmičenja učestvovalo je 48 ekipa koje su bile raspoređene u 12 grupa po četiri ekipe. Timovi iz istog nogometnog saveza nisu mogli igrati jedni protiv drugih. Na osnovu [[UEFA koeficijent]]a ekipe su raspoređene u četiri šešira prije izvlačenja grupa.<ref name="club coefficients"/><ref name="trank"/><ref name="seed"/> U svakoj grupi primijenjen je [[Bergerov sistem]] takmičenja. Pobjednici grupa i drugoplasirane ekipe plasirale su se u šesnaestinu finala gdje se pridružilo i osam trećeplasirana ekipa iz [[UEFA Liga prvaka 2016/17.|Lige prvaka]]. Takmičenje grupne faze Evropske lige igralo se u terminima: 15. septembar, 29. septembar, 20. oktobar, 3. novembar, 24. novembar, i 8. decembar 2016. Ukupno 21 nacionalni savez bio je predstavljen u grupnoj fazi takmičenja. [[FK Astana|Astana]], [[Celta de Vigo|Celta Vigo]], [[Dundalk F.C.|Dundalk]], [[Hapoel Be'er Sheva F.C.|Hapoel Be'er Sheva]], [[Konyaspor]], [[1. FSV Mainz 05|Mainz 05]], [[Manchester United F.C.|Manchester United]], [[OGC Nice|Nice]], [[Olympiacos F.C.|Olympiacos]], [[Osmanlıspor]], [[U.S. Sassuolo Calcio|Sassuolo]], [[Southampton F.C.|Southampton]] i [[FK Zorja Lugansk|Zorja Lugansk]] bili su debitanti u grupnoj fazi takmičenja.<ref>{{cite web|url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/news/newsid=2398518.html|title=Europa League group stage number crunching|website=UEFA.org|publisher=Union of European Football Associations|date=26. 8. 2016 |access-date=15. 12. 2016}}</ref> {{-}} {| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" |- !Pravila kvalificiranja |- |Ekipe u grupama su raspoređene po većem broju osvojenih bodova (3 boda za pobjedu, 1 bod za neriješen rezultat, 0 bodova za poraz). Ako dvije ili više ekipa imaju isti broj bodova na kraju takmičenja u grupnoj fazi, sljedeći kriteriji se primjenjuju da bi se odredilo koja ekipa nastavlja daljnje takmičenje (član 16.01):<ref name="regulations"/> #veći broj osvojenih bodova u odigranim utakmicama između ekipa koje su u pitanju; #bolja gol-razlika koja proizlazi iz odigranih utakmica između ekipa koje su u pitanju; #veći broj postignutih golova u odigranim utakmicama između ekipa koje su u pitanju; #veći broj postignutih golova u gostima u odigranim utakmicama između ekipa koje su u pitanju; #ako i dalje, nakon što su primijenjeni kriteriji od 1 do 4, timovi i dalje imaju isti rang, kriteriji 1 do 4 će se ponoviti isključivo za utakmice između ekipa koje su u pitanju kako bi se utvrdila konačna rang lista. Ako ovaj postupak ne dovodi do odluke, primjenjivaće se kriteriji od 6. do 12.; #bolja gol-razlika uključujući sve utakmice u grupi; #veći broj postignutih golova uključujući sve utakmice u grupi; #veći broj postignutih golova u gostima uključujući sve utakmice u grupi; #veći broj pobjeda uključujući sve utakmice u grupi; #veći broj gostujućih pobjeda uključujući sve utakmice u grupi; #manj broj bodova baziranih na dobijanju žutih i crvenih kartona (crveni karton = 3 boda, žuti karton = 1 bod, isključenje dobijanjem dva žuta kartona dobijenih u jednoj utakmici = 3 boda); #bolji [[UEFA koeficijent#Klupski koeficijent|klupski koeficijent]]. |} {{-}} {{legenda|#bbf3bb|Ekipa se kvalificirala u šesnaestinu finala|boja_linije=#000000}} === Grupa A === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa A}} === Grupa B === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa B}} === Grupa C === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa C}} === Grupa D === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa D}} === Grupa E === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa E}} === Grupa F === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa F}} === Grupa G === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa G}} === Grupa H === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa H}} === Grupa I === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa I}} === Grupa J === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa J}} === Grupa K === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa K}} === Grupa L === {{UEFA Evropska liga 2016/17 - grupa L}} == Nokaut faza == {{Glavni|UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza}} U nokaut fazi, timovi će igrali jedni protiv drugih u dvije utakmice, ''doma'' i u ''gostima'', osim za finalnu utakmicu gdje će se odigrati samo jedna utakmica. * U šesnaestini finala ekipe su bile podjeljene u dvije grupe: nosioci i nenosioci. Nosioci su ekipe koje su završile kao pobjednici grupa grupne faze Evropske lige dok su nenosioci ekipe koje su završile kao drugoplasirane po grupama. Osam ekipa iz UEFA Lige prvaka također su podijeljeni u dvije grupe gdje su ekipe poredane po uspješnosti u takmičenju grupne faze [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.|Lige prvaka 2016/17]]. Ekipe u šesnaestini finala nisu se mogle sastajati sa drugim ekipama iz istih nogometnih saveza, a također se nisu mogle sastajati niti sa ekipama s kojim su igrali u grupnoj fazi Evropske lige. * U osmini finala ekipe se mogu sastajati međusobno bilo da su već ranije igrali u grupnoj fazi Evropske lige, bilo da su iz iste nogometne asocijacije. ---- {{#lst:UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|bracket}} ---- {{-}} === Šesnaestina finala === Izvlačenje parova šesnaestine finala održalo se 12. decembra 2016.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League round of 32 draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000793/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=20. 7. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160720020431/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000793/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice šesnaestine finala odigrale su se 16. februara, a uzvratne 22. i 23. februara 2017. {{#lst:UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|Rof32}} === Osmina finala === Izvlačenje parova osmine finala održalo se 24. februara 2017.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League round of 16 draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000794/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=11. 8. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160811014133/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000794/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice osmine finala odigrale su se 9. marta, a uzvratne 16. marta 2017. {{#lst:UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|Rof16}} === Četvrtfinale === Izvlačenje parova četvrtfinala održalo se 17. marta 2017.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League quarter-final draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000795/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=17. 8. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160817211755/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000795/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice četvrtfinala odigrale su se 13. aprila, a uzvratne 20. aprila 2017. {{#lst:UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|ČF}} === Polufinale === Izvlačenje parova polufinala održalo se 21. aprila 2017.<ref>{{cite web |title=UEFA Europa League semi-final draw |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000796/index.html |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=15. 12. 2016 |archive-date=17. 6. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160617012939/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/draws/round=2000796/index.html |url-status=dead }}</ref> Prve utakmice polufinala odigraće se 3. i 4. maja, a uzvratne 11. maja 2017. {{#lst:UEFA Evropska liga 2016/17 - nokaut faza|PF}} === Finale === {{Glavni|Finale UEFA Evropske lige 2017.}} {{Sklopiva nogometna kutija|tim1=[[AFC Ajax|Ajax]] {{ZD|HOL}}|tim2={{ZD|ENG}} [[Manchester United FC|Manchester United]]|datum={{Start date|2017|5|24|df=y}}|vrijeme=20:45 ([[CEST]])|lokacija=[[Solna]] ([[Stockholm]])|stadion=[[Friends Arena]]|rezultat=0–2|izvještaj=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/matches/round=2000797/match=2019702/index.html|sudac={{ZD|SLO}} [[Damir Skomina]]|gledalaca=46,961|golovi2=[[Paul Pogba|Pogba]] {{gol|18}} <br/> [[Henrikh Mkhitaryan|Mkhitaryan]] {{gol|48}}|nobars=1}} == Statistika == Statistika ne uključuje kvalifikacije za UEFA Evropsku ligu. === Lista strijelaca === {| class="wikitable" style="text-align:center" |- !# !Nogometaš !Klub !{{Tooltip|DG|Dati golovi}} !{{Tooltip|OM|Odigrane minute}} |- | rowspan="2" |1. | align="left" |{{ZD|BIH}} [[Edin Džeko]] | align="left" |{{ZD|ITA}} [[A.S. Roma|Roma]] | rowspan="2" |8 |524 |- | align="left" |{{ZD|BRA}} [[Giuliano de Paula|Giuliano]] | align="left" |{{ZD|RUS}} [[FK Zenit Sankt Peterburg|Zenit Sankt Peterburg]] |710 |- |3. | align="left" |{{ZD|ŠPA}} [[Aritz Aduriz]] | align="left" |{{ZD|ŠPA}} [[Athletic Bilbao]] |7 |484 |- | rowspan="5" |4. | align="left" |{{ZD|FRA}} [[Guillaume Hoarau]] | align="left" |{{ZD|ŠVI}} [[BSC Young Boys|Young Boys]] | rowspan="5" |5 |342 |- | align="left" |{{ZD|HRV}} [[Nikola Kalinić]] | align="left" |{{ZD|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] |496 |- | align="left" |{{ZD|POLJ}} '''[[Łukasz Teodorczyk]]''' | align="left" |{{ZD|BEL}} '''[[R.S.C. Anderlecht|Anderlecht]]''' |594 |- | align="left" |{{ZD|ŠPA}} '''[[Iago Aspas]]''' | align="left" |{{ZD|ŠPA}} '''[[Celta de Vigo]]''' |595 |- | align="left" |{{ZD|ŠVE}} '''[[Zlatan Ibrahimović]]''' | align="left" |{{ZD|ENG}} '''[[Manchester United F.C.|Manchester United]]''' |807 |- | rowspan="11" |9. | align="left" |{{ZD|FRA}} '''[[Nabil Fekir]]''' | align="left" |{{ZD|FRA}} '''[[Olympique Lyonnais|Lyon]]''' | rowspan="11" |4 |295 |- | align="left" |{{ZD|SEN}} [[Khouma Babacar]] | align="left" |{{ZD|ITA}} [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] |437 |- | align="left" |{{ZD|BRA}} [[Taison]] | align="left" |{{ZD|UKR}} [[FK Šahtar Donjeck|Šahtar Donjeck]] |447 |- | align="left" |{{ZD|ARM}} '''[[Henrikh Mkhitaryan]]''' | align="left" |{{ZD|ENG}} '''[[Manchester United F.C.|Manchester United]]''' |468 |- | align="left" |{{ZD|RUS}} [[Fjodor Smolov]] | align="left" |{{ZD|RUS}} [[FK Krasnodar|Krasnodar]] |479 |- | align="left" |{{ZD|JAM}} [[Leon Bailey]] | align="left" |{{ZD|BEL}} '''[[K.R.C. Genk|Genk]]''' |531 |- | align="left" |{{ZD|RUS}} [[Aleksandar Kokorin]] | align="left" |{{ZD|RUS}} [[FK Zenit Sankt Peterburg|Zenit Sankt Peterburg]] |571 |- | align="left" |{{ZD|DAN}} '''[[Kasper Dolberg]]''' | align="left" |{{ZD|HOL}} '''[[AFC Ajax]]''' |634 |- | align="left" |{{ZD|MALI}} [[Kalifa Coulibaly]] | align="left" |{{ZD|BEL}} [[K.A.A. Gent|Gent]] |657 |- | align="left" |{{ZD|ŠVE}} '''[[John Guidetti]]''' | align="left" |{{ZD|ŠPA}} '''[[Celta de Vigo]]''' |794 |- | align="left" |{{ZD|RUM}} '''[[Nicolae Stanciu (nogometaš, 1993)|Nicolae Stanciu]]''' | align="left" |{{ZD|BEL}} '''[[R.S.C. Anderlecht|Anderlecht]]''' |815 |- |} {{small|Izvor: UEFA.com<ref>{{cite web |url=http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/statistics/round=2000792/players/kind=goals/index.html |title=Statistics — Tournament phase — Players — Goals |website=UEFA.com |publisher=Union of European Football Associations |access-date=14. 4. 2017 |archive-date=27. 11. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161127094257/http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/season=2017/statistics/round=2000792/players/kind=goals/index.html |url-status=dead }}</ref>}} == Također pogledajte == * [[UEFA Liga prvaka 2016/2017.]] * [[UEFA Superkup 2017.]] == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|2016–17 UEFA Europa League}} * {{Službeni website|http://www.uefa.com/uefaeuropaleague/index.html}} {{UEFA Evropska liga}} [[Kategorija:UEFA Evropska liga 2016/17.|*]] [[Kategorija:Sezone UEFA Evropske lige|2016/17]] [[Kategorija:2016. u nogometu]] [[Kategorija:2017. u nogometu]] fet1pb8m46sbtce0qdbzxypfaxpmcc7 Kategorija:Albumi Bajage i Instruktora 14 418876 3426210 2763541 2022-07-30T17:44:44Z AnToni 2325 [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Albumi po izvođačima|Bajaga i Instruktori]] [[Kategorija:Bajaga i instruktori]] nm6mnxuhkybvi7bc5q3ju9eae5b8iv8 São Paulo (država) 0 419599 3426142 3044212 2022-07-30T15:26:06Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = São Paulo | izvorno_ime = | drugo_ime = | kategorija = [[Savezne države Brazila|Savezna država Brazila]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = Bandeira_do_estado_de_S%C3%A3o_Paulo.svg | simbol = Bras%C3%A3o_do_estado_de_S%C3%A3o_Paulo.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Brazil | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = [[Minas Gerais]]<br>[[Paraná]]<br>[[Rio de Janeiro (država)|Rio de Janeiro]]<br>[[Mato Grosso do Sul]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[São Paulo]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 248,222 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 44,396.485<ref>[http://www.ibge.gov.br/home/estatistica/populacao/estimativa2012/estimativa_dou.shtm ''Brazilski institut za statistiku''] Pristupljeno 25.10. 2016.</ref> | stanovništvo_datum = 2014. | stanovništvo_gustoća = 180 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = Geraldo Alckmin| lider_vrsta = Guverner | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = UTC-03:00 | utc_odstupanje = | vremenska_zona_DST = UTC-02:00| utc_offset_DST = | poštanski_broj = 01000-000 to 19990-000 | pozivni broj = | kod = | kod_vrsta = <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Sao_Paulo_in_Brazil.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [http://www.saopaulo.sp.gov.br/en/conhecasp/ www.saopaulo.sp.gov.br/en/conhecasp/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''São Paulo''' je jedna od 26 [[Savezne države Brazila|saveznih država]] [[Brazil]]a. Nalazi se na jugu države, unutar [[Jugoistočna regija (Brazil)|jugoistočne regije]]. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad, kako savezne države tako i Brazila, je [[São Paulo]], jedan od najvećih gradova svijeta. Kao najbogatija i privredno najrazvijenija savezna država, često se naziva "lokomotiva Brazila",<ref>[https://web.archive.org/web/20120414122652/http://www.saopaulo.voith.com/v_saopaulo_n_a_cidade.htm ''São Paulo - lokomotiva Brazila''] Pristupljeno 25.10.2016.</ref> a njen [[BDP]] čini trećinu BDP-a Brazila. Država São Paulo je bogatija od [[Argentina|Argentine]], [[Urugvaj]]a, [[Paragvaj]]a i [[Bolivija|Bolivije]] zajedno.<ref>[https://www.weforum.org/agenda/2016/10/forget-the-nation-state-cities-will-transform-the-way-we-conduct-foreign-affairs/ ''Zaboravljene nacije-države: gradovi će transformirati način na koji se vodi vanjska politika''] Pristupljeno 25.10.2016.</ref> Ako bi se pretpostavilo da je São Paulo nezavisna država, njen nominalni BDP bi bio među 20 najviših u svijetu (procjena iz 2010). Jedna je od manjih saveznih država. Zauzima površinu od 248.222,8 km<sup>2</sup> i po tome je 12 brazilska država. Prema podacima iz 2014. godine, u ovoj državi je živjelo 44.396.485 stanovnika, što je čini najmnogoljudnijom saveznom državom sa 180 stanovnika po km<sup>2</sup>. == Geografija == Savezna država São Paulo se nalazi na jugu Brazila, u jugozapadnom dijelu Jugoistočne regije. Veći dio države (oko 85%) se nalazi na nadmorskoj visini između 300 i 900 metara nadmorske visine, 8% reljefa leži na manjoj visini a ostatak od 7% se nalazi iznad 900 metara n.m.<ref>[http://www.bibliotecavirtual.sp.gov.br/pdf/saopaulo-geografia.pdf ''Geografija države São Paulo''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120119152048/http://www.bibliotecavirtual.sp.gov.br/pdf/saopaulo-geografia.pdf |date=19 Januar 2012 }} Pristupljeno 25.10.2016.</ref> Prostire se dužinom od 611 km u pravcu sjever-jug i oko 923 km od istoka ka zapadu. Graniči sa državama: [[Minas Gerais]] na sjeveru i sjeveroistoku, [[Paraná]] na jugu, [[Rio de Janeiro (država)|Rio de Janeiro]] na istoku i [[Mato Grosso do Sul]] na zapadu kao i sa [[Atlantski okean|Altlantskim okeanom]] na jugoistoku. == Demografija == [[Datoteka:SP_DensidadePopulacional.svg|thumb|upright=1.4|Gustina stanovništva po općinama države (podaci iz 2002. godine)]] Prema procjenama Brazilskog instituta za statistiku (IBGE) (podaci za 2014. godinu), u državi je živjelo 44.035.304 stanovnika. Gustina stanovništva je iznosila 177,4 stanovnika po km<sup>2</sup>. Najveći broj stanovnika u mnogim gradovima je italijanskog porijekla, uključujući i glavni grad, gdje oko 65% stanovnika ima bar jednog italijanskog pretka. Najveći broj njih italijanskog porijekla korijen vuku iz italijanskih regija [[Veneto]] i [[Kampanija]]. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} * [http://www.saopaulo.sp.gov.br/en/conhecasp/ Službena stranica države] {{Savezne države Brazila}} [[Kategorija:Države Brazila|São Paulo (država)]] [[Kategorija:São Paulo (država)|*]] 207tsrq6naqrr6nsyiy22vc0mrqd4b7 Pokret Nauku mladima – Savez mladih istraživača Bosne i Hercegovine 0 422967 3426221 3395874 2022-07-30T22:51:15Z Selma373 137534 wikitext text/x-wiki {{Infokutija organizacija | ime = Pokret<br> "NAUKU MLADIMA"<br> –<br> Savez mladih istraživača Bosne i Hercegovine | izvorno_ime = Narodna tehnika Bosne i Hercegovine | slika = Datoteka:Nauku mladima.png | veličina_slike = 250px | opis_slike = Amblem Pokreta "Nauku mladima! | karta = | veličina_karte = | opis_karte = | skraćenica = | uzrečica = | prethodnik = | nasljednik = | datum_osnivanja = | datum_gašenja = | vrsta = | status = | cilj = | glavno_sjedište = Sarajevo | glavno_sjedište_koordinate = | područje_utjecaja = Bosna i Hercegovina | članstvo = Više hiljada | jezik = [[Srpsko-hrvatski]] | generalni_sekretar = Stanimir Bogojević<br> :'''Predsjednici''': *[[Edhem Čamo]] *[[Vladimir Miličević]] *[[Zdravko Pujić]] *[[Muriz Spahić]] | ključne_osobe = | glavni_organ = Skupština Pokreta | budžet = | broj_zaposlenih = 7-10 | broj_volontera = Na hiljade | veb-sajt = }} [[Datoteka:Pokret_Jajce_89.jpg|mini|thumb|320px|Ilustracija masovnosti pokreta:<br>Učesnici Ljetne škole Pokreta "Nauku mladima", u [[Jezero (Jajce)|Jezeru]] kod [[Jajce|Jajca]], [[1989]].]] '''Pokret "Nauku mladima" – Savez mladih istraživača Bosne i Hercegovine''', formalno je, sve do [[1992]]., djelovao u okviru "Narodne tehnike Bosne i Hercegovine", udruženja inovatora koja je osnovana [[1946]]. Međutim, nositelj cjelokupne organizacije, djelatnosti, rukovođenja i smještaja administracije Pokreta, bio je Prirodno-matematički fakultet. Među prvim organizatorima i predsjednicima bili su profesori [[Prirodno-matematički fakultet u Sarajevu|Prirodno-matematičkog fakulteta u Sarajevu]].<ref name=<"HK">{{cite book|editor=Hadžiselimović R., Kalabušić S.|year=2016|title=Prvih 56 godina - Monografija PMF UNSA|publisher=Prirodno-matematički fakultet Sarajevo|place=Sarajevo|isbn=978-9958-592-84-3}}</ref> Aktivnosti Pokreta su organizirane u mreži lokalnih klubova mladih istraživača, a zatim na godišnjim smotrama na bosanskohercegovačkom i saveznom nivou bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Smotre su imale i takmičarski i obrazovni karakter. Učesnici – uglavnom srednješkolci – nadmetali su se u znanjima iz svih prirodnih i matematičkih nauka, na slobodno odabrane teme. Radovi su pisani u obliku maturskih/diplomskih radova, a zatim su ih kandidati (na smotrama) branili pred komisijama koje su bile sastavljene od profesora sa Prirodno-matematičkog fakulteta i fakulteta [[poljoprivreda|biotehničkih]] i [[Biomedicina|biomedicinskih nauka]], te [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Sarajevo]]. Dodjeljivane su (obično) po tri nagrade (godišnje, u vidu odgovarajućih knjiga), (na republičkom i saveznom nivou).<ref name=<"HK"/> Održavane su i redovne, petnaestodnevne ili mjesečne, ljetne škole Pokreta, koje su obično održavane u historijski poznatim gradovima i lokacijama, kao što su [[Tjentište]], [[Boračko jezero]], [[Treskavica]] – Vučja Luka , Jezero (kod [[Jajce|Jajca]]) i druga. Većina najangažiranijih aktivista sa Prirodno-matematičkog fakulteta dobila je najviša priznanja Pokreta i "Narodne tehnike" (što se može registrirati [[internet]]skim pretraživanjem).<ref name=<"HK"/> == Historija i djelatnost == Inicijativa za osnivanje Pokreta u [[BiH|Bosni i Hercegovini]] potekla je sa kongresa "Narodne tehnike Jugoslavije", 1963. godine i to je već tada bio uvod u organizovaniji rad na planu naučnoistraživačkog stvaralaštva mladih i rada sa mladim talentima. U akciju "Nauku mladima" uključili su se: *Tadašnji CKSOJ-e, zatim *Državni sekretarijat za poslove narodne odbrane, *Jugoslavenski zavod za proučavanje školskih i prosvjetnih pitanja, *Jugoslavensko društvo za širenje naučnih saznanja "Nikola Tesla", *Savez inženjera i tehničara Jugoslavije, *Savezna privredna komora, *Savezni savjet za koordinaciju naučnih djelatnosti, *Savezni sekretarijat za privredu, *Savezni sekretarijat za obrazovanje i kulturu, *Sindikat radnika društvenih djelatnosti, *Sindikat radnika industrije i rudarstva, *Udruženje univerzitetskih nastavnika i drugih naučnh radnika Jugoslavije.<ref name=<informator>{{Cite journal |editor= Stanojević B.|year=1991|title=Budućnost ne čeka, već se planira i stvara |journal=Informator Pokreta „Nauku mladima“|volume=Posebno izdanje |issue=2 |pages=2–10}}</ref> Tako je veliki broj učesnika pri osnivanju Pokreta "Nauku mladima" jasno govorio o širini i dubini razumijevanja ovog fenomena, što je dovelo do odluke o formiranju Saveznog odbora Pokreta "Nauku mladima" kao organa Vijeća "Narodne tehnike Jugoslavije", čiji zadatak je bio da koordinira ukupnu aktivnost naučnoistražvačkog stvaralaštva mladih [[Jugoslavija|Jugoslavije]], odnosno da koordinira aktivnost republičkih odbora. Krajem [[1964]]. godine, osnovan je Pokret "Nauku mladlma" u [[SR BiH|SRBIH]], koji je okupljao oko 2.000 učenika srednjih škola, organizovanih u klubove, kružoke, sekcije i naučne grupe širom Republike. Početne aktivnosti imale su, pored istraživačkog i takm1čarski karakter, gdje su prvobitno učestvovali mladi [[fizika|fizičari]], [[hemija|hemičari]], [[biologija|biolozi]], a od 1966. godine i [[astronomija|astronomi]], da bi se kasnije sve više širio krug naučnih disciplina i oblasti, a od 1979. godlne uvode se [[društvene nauke]], uključujući i [[geografija|geografiju]] i [[historija|historiju]].<ref name=<informator/> Od 1972. godine u Pokretu su i učenici osnovnih škola, kao i manji broj studenata. Veliki broj nastavnika je preuzeo ulogu mentora, a brojni afirmirani naučni i stručni radnici obavljali su provjeru i ovjeru naučnoistralivačkih rezultata mladih autora, posebno onih radova koji su prezentirani na republičkim i saveznim smotrama. U prvim godinama postojanja i razvoja Pokreta, bila je adekvatnija društvena valorizacija djelatnosti Pokreta, a posebno društvena valorizacija angažovanja nastavnika - mentora, kao i vrednovanje njihovih troškova, te naučnih i stručnih radnika, da bi se to, posebno u posljednjih desetak godina, svelo skoro na zanemarljivo, pa sve do otpora njihovom angažiranju u Pokretu, što je svakako imalo odraza i na ukupan razvoj ove organizacije. Ubijeđeni u budućnost razvoja nauke i naučnoistraživačkih potencijala u stvaralaštvu mladih, inspirisani zainteresovanošću sve većeg broja mladlh za djelatnost Pokreta i, u prvom redu, entuzijazmu velikog broja nastavnika - mentora i naučn1h i stručnih radnika, i pored svih teškoća, Pokret je nastavio svoju misiju sve do 1992. Dobrim dijelom su ostvareni kontakti i odredena saradnja sa jednim brojem fakulteta u SR BIH, većim školskim centrima, SIZ-ovima obrazovanja, jednim brojem preduzeća i kolektiva [[JNA]]. Medutim, pored rezultata koji su postignuti, u organima Pokreta postojalo je nezadovoljstvo statusom ove djelatnosti, društvenom valorlzacljom rada, a posebno ostvarenih rezultata. Sa stanovišta uključivanja ove djelatnosti u naučnotehnološki razvoj, ostvarivana je saradnja sa obrazovnim i naučnim institucijama, nadležnim državnim organima za ovu oblast, kao i sa privrednim organizacijama, pri čemu je ostao neriješen sistemski način finansiranja, uz neadekvatnu finansijsku podršku programskim aktivnostima i projektima.<ref name=<informator/> Organizacije Pokreta "Nauku mladima" - Saveza mladih istraživača polazište svog djelovanja imale su, u prvom redu, u potrebama i interesima mladih da se bave naukom i upoznaju naučno-tehnolotko-tehnički razvoj. Te potrebe i interesi uistinu su shvaćeni kao potreba i nteres društva, normativno regulisani, društveno dogovoreni i iskazani u Ustavu SR BiH, Zakonu o nauanoistralivčakoj djelatnosti, zakonima o osnovnom, srednjem i visokom obrazovanju, zakonima o javnim fondovima, dugoročnim i srednjoročnim planovima i programima razvoja društveno-političkih zajednica itd. Uz pomenute aktivnosti Pokret je u svim aktivnosima, pored istraživačkog duha, razvijao, afirmirao i na druge načine stimulirao i razvoj moralno-odgojnih vrijednosti članstva, uz organizovano djelovanje na suzbijanju današnjih poroka, koji su već 1970-ih godina prošlog stoljeća ozbiljno zaprijetili širenjem i u nižim dobima bosanskohercegovačke omladine.<ref name=<informator/> == Također pogledajte == *[[Prirodno-matematički fakultet u Sarajevu]] *[[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine]] == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Nevladine organizacije]] [[Kategorija:Univerzitet u Sarajevu]] smtd7t2krd83ainlh1ova9vy72lzu6r Sarajevski proces 0 428943 3426078 3395637 2022-07-30T12:30:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Sarajevski proces''' ili suđenje muslimanskim intelektualcima je bio sudski proces u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]] koje je pokrenut 1983. Grupa intelektualaca je optužena za zločinačko udruživanje, neprijateljsko djelovanje i kontrarevoluciju po članu 114. i 136. Krivičnog zakona SFRJ.<ref name="bosnjaci">{{cite web|title=PRESUDA KOJOM SE OSUĐUJU ALIJA IZETBEGOVIĆ I NJEGOVI PRIJATELJI IZ MLADOMUSLIMNSKOG KRUGA|url=http://www.bosnjaci.net/prilog.php?pid=33707|website=[[Bosnjaci.net]]|accessdate=8. 4. 2017|date=24. 9. 2009}}</ref> Kasnije će većina optuženih igrati značajnu ulogu u osnivanju stranke [[Stranka demokratske akcije|SDA]] te osamostaljenje Bosne i Hercegovine. Danas se, pretežno u bošnjačkim intelektualnim krugovima,{{izvor}} ovaj proces gleda kao komunistička represija protiv slobode izražavanja. == Sud == * [[Edina Rešidović]] - zamjenica Okružnog tužilaštva * [[Rizak Hadžić]] - sudija i predsjednik vijeća * [[Asim Kanlić]] - sudija i član vijeća * [[Izet Hadžimehmedović]] - sudija porotnik, * [[Jezdimir Đorđević]] - član vijeća * [[Ante Bošnjak]] - član vijeća * [[Vesna Špiljak]] - zapisničar ==Advokati<ref name="bhdani121">{{cite news |last1=Latić |first1=Nedžad |title=KONDICIONI SUDIJA I LIJEPA HERCEGOVKA |url=http://bhdani.com/arhiva/121/feljton21.htm |accessdate=24. 7. 2019 |work=Arhiva BH Dani broj 121 |agency=[[BH Dani]] |date=24. 9. 1999 |archive-date=22. 5. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130522124351/http://bhdani.com/arhiva/121/feljton21.htm |url-status=bot: unknown }}</ref>== *[[Rajko Danilović]] *[[Sead Hadžisejdović]] *[[Milosav Janjić]] *[[Nenad Jovanović]] *[[Fahrija Karkin]] *[[Milorad Katić]] *[[Nikola Muslim]] *[[Orhan Nevzati]] *[[Rasim Omanović]] *[[Nikola Sukno]] == Optuženi == *[[Alija Izetbegović]] *[[Omer Behmen]] *[[Hasan Čengić]] *[[Ismet Kasumagić]] *[[Edhem Bičakčić]] *[[Huso Živalj]] *[[Mustafa Spahić]] *[[Džemaludin Latić]] *[[Derviš Đurđević]] *[[Melika Salihbegović]] *[[Đula Bičakčić]] == Uvod == {{sekcija}} == Hapšenje == [[Datoteka:Izetbegovic.jpg|mini|Alija Izetbegović]] Hapšenje Izetbegovića i ostalih nosilo je naziv operacija "Trebević" koju je sprovodila [[Služba državne bezbjednosti Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine]] (SDB SRBiH). Operacija je realizovana [[23. mart]]a 1983.<ref>{{Harv|Alibabić|str. 61}}</ref> Alija Izetbegović će u razgovoru s isljednikom SDB-a [[Munir Alibabić|Alibabićem]] rekao da nema političke ambicije. Istakao je da smatra [[SK BIH]] kao najzaslužniji za opstanak Jugoslavije.<ref>{{Harv|Alibabić|str. 90}}</ref> Kasnije za vrijeme rata, Izetbegović je kazao Alibabiću da je promijenio mišljenje nakon govora Miloševića 1989.<ref>Govor Miloševića na Gazimestanu 1989., konkretan dio: "Nalazimo se i danas pred bitkama i predbitkama, koje ne moraju biti oružane mada ni takve nisu isključene", se kasnije tumači kao najava oružanog sukoba na teritoriji SFRJ. Drugi izvori navode da se radi o izazovima Markovićevih reformi</ref> na [[Gazimestan]]u.<ref>{{Harv|Alibabić|str. 91}}</ref> == Proces == Temelj optužnice je činila [[Islamska deklaracija]] koju je Izetbegović napisao 70-tih. Deklaracija se nije odnosila na Jugoslaviju pa nije bilo moguće time dokazati kontrarevoluciju. Kreće se s saslušavanjem svjedoka gdje SDB uzima izjave pod prisilom. Saslušani svjedoci su kasnije davali drugu verziju izjave pred sudom, gdje je uvažena samo prva.<ref>{{Harv|Isaković|str. 22}}</ref> Saslušano je 59 svjedoka po prijedlogu tužilaštva a 3 po prijedlogu odbrane. Neka svjedočanja su odbačena od strane suda, neki iskazi odnosno pripremljene izjave mijenjani su više puta. Mustafa Spahić je 15. marta 1983. na sjednici Vrhovnog suda dao izjavu da je njegov iskaz iznuđen pod prijetnjom da će i sam u zatvor ako ne bude svjedočio protiv trojice prvooptuženih. Izetbegović je insistirao da suđenje bude javno žaleći se da samo odabrani mediji imaju pristup sudnici. Iz [[Beograd]]a je stigla peticija gdje se tražilo oslobađanje prvooptuženih.<ref>{{Harv|Isaković|str. 23}}</ref> Radilo se o akademicima [[Srpska akademija nauka i umjetnosti|Srpske akademije nauka i umjetnosti]] (SANU) gdje se tražilo pomilovanje osuđenih.<ref>{{Harv|Borogovac|str. 17}}</ref> === Peticija === Budući da je među potpisnicima peticije, koju je organizovao [[Vojislav Šešelj]]<ref>{{Harv|Mahić|str. 9}}</ref>, bio [[Dobrica Ćosić]] ovo će se kasnije koristiti kod raznih [[špekulacija]] i tumačenja. [[Sefer Halilović]] je u serijalu [[Federalna televizija|FTV]] "Generali" 2006. tvrdio da se još tada razgovaralo o podjeli Bosne i Hercegvoine.<ref>{{cite news|last1=Omeragić|first1=Šukrija|title=Sefer Halilović|work=Generali|agency=[[Federalna televizija]]|issue=5.|date=2006}}</ref> [[Munir Alibabić]], SDB-ovac koji je isljeđivao Izetbegovića, u svojoj knjizi "Rat za BiH između SDB BiH i KOS-a JNA" navodi da je značajna činjenica da je Ćosić organizovao štampanje ''Islamske deklaracije'' i potpisivanje peticije. [[Muhamed Borogovac]] tvrdi da je [[Srpska akademija nauka i umjetnosti]] (SANU) stajala iza Izetbegovića jer je svako cijepanje SR Bosne i Hercegovine po etničkim linijama bilo u najboljem velikosrpskom interesu. "Postalo je jasno i zašto je Pozderac sudio, a Šešelj podržavao Izetbegovića. Razbijanje Bosne i Hercegovine radi navodnog formiranja male "muslimanske" državice je u najboljem velikosrpskom interesu". Borogovac smatra da je Sarajevski proces učinio Pozderce politički veoma ranjivim među muslimanima. To se odrazilo za vrijeme [[afera Agrokomerc|afere Agrokomerc]] kada je smijenjena Pozderčeva politička garnitura koja se borila za ravnopravnost SR BiH u jugoslovenskoj federaciji. Stav [[Hamdija Pozderac|Hamdije Pozderca]], koji je insistirao na sudskom postupku, smatra okrenuo je Muslimane protiv Sarajeva.<ref>{{Harv|Borogovac|str. 25}}</ref> Prvostepena presuda je izrekla ukupno 90 godina kazne, Izetbegovićev biograf [[Zehrudin Isaković]] tvrdi da nije razjašnjeno je li peticija doista imala utjecaja.<ref>{{Harv|Isaković|str. 23}}</ref> === Presuda<ref name="bosnjaci" /> === *[[Alija Izetbegović]], 14 godina *[[Omer Behmen]], 15 godina *[[Hasan Čengić]], 10 godina *[[Ismet Kasumagić]], 10 godina *[[Edhem Bičakčić]],7 godina *[[Husein Živalj]], 6 godina *[[Mustafa Spahić]], 5 godina *[[Džemaludin Latić]], 6 godina i 6 mjeseci *[[Salih Behmen]], 5 godina *[[Derviš Đurđević]] *[[Melika Salihbegović]] *[[Đula Bičakčić]] Kasnije će kazne biti smanjene i dolazi do masovnog otpuštanja zatvorenika 1988. koji su predstavljani kao žrtve komunističkog režima. Svi optuženi su, tvrdi Alibabić, naveli da nemaju političkih ambicija.<ref name="mius">{{cite web|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Muslimanski intelektualci u stranci (1)|url=http://www.e-novine.com/feljton/31857-Muslimanski-intelektualci-stranci.html|publisher=samizdat|date=6. 11. 2009|access-date=8. 4. 2017|archive-date=9. 1. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200109143001/http://www.e-novine.com/feljton/31857-Muslimanski-intelektualci-stranci.html|url-status=dead}}</ref> == Tumačenja == Muhamed Borogovac, bivši predsjednik Bosanskog kongresa smatra da je rukovodstvo SR BiH na čelu s [[Hamdija Pozderac|Hamdijom Pozdercem]] insistiralo na sudskom postupku jer je djelovanje Izetbegovićeve grupe štetilo borbi SR BiH za većim pravima SR BiH u jugoslovenskoj federaciji.<ref>{{Harv|Borogovac|str. 24-29}}</ref> Alibabić navodi da je odbranu Izetbegovića u sarajevskom procesu organizovao Dobrica Ćosić koji je ovaj slučaj nazvao "[[Kristalna noć|paljevina Reichstaga]] kao dar od Boga jer se ništa bolje nije moglo desiti".<ref>{{Harv|Alibabić|str. 62-63}}</ref> Uz to je masovno štampanje Islamske deklaracije organizovao upravo Ćosić.<ref>{{Harv|Alibabić|str. 68}}</ref> Nihad Filipović je zamjetio da se dolaskom SDA na vlast Izetbegović nikom nije svetio, ni svom isljedniku Alibabiću ni tužiteljici Rešidović.<ref>{{cite web|last1=Filipović|first1=Nihad|title=ALIJA IZETBEGOVIĆ – ELEMENTI PORTRETA TOLERANTNOG TOTALITARCA (10)|url=https://solonovpolis.wordpress.com/2016/04/08/alija-izetbegovic-elementi-portreta-tolerantnog-totalitarca-10-pise-nihad-filipovic/|website=Solonovpolis|publisher=Marjan Hajnal|accessdate=8. 4. 2017|date=8. 4. 2016}}</ref> Štaviše Alibabić je kasnije obavljao visoke funkcije<ref>{{cite news|last1=Delalić|first1=Medina|last2=Šačić|first2=Suzana|title=Prvi prijeratni demokratski izbori|url=http://www.e-novine.com/feljton/32373-Prvi-prijeratni-demokratski-izbori.html|accessdate=11. 4. 2017|work=Feljton [[Balkan bluz (knjiga)|Balkan bluz]]|agency=[[e-novine.com]]|publisher=samizdat|date=20. 11. 2009|archive-date=2. 7. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150702091432/http://www.e-novine.com/feljton/32373-Prvi-prijeratni-demokratski-izbori.html|url-status=dead}}</ref>. == Literatura == *{{cite book|last1=Alibabić|first1=Munir|authorlink1=Munir Alibabić|title=Tajni rat za Bosnu i Hercegovinu između SDB BiH i KOS-a JNA|date=2014|publisher=samizdat|location=Sarajevo|isbn=978-9958-0321-0-3|ref=harv}} *{{cite book|last1=Isaković|first1=Zehrudin|authorlink1=Zehrudin Isaković|title=Biografija|date=2005|publisher=Muzej Alija Izetbegović|location=Sarajevo|ref=harv}} *{{cite book|last1=Borogovac|first1=Muhamed|authorlink1=Muhamed Borogovac|title=Rat u Bosni i Hercegovini|date=1995|publisher=Narodni list d.d.|location=Zadar|isbn=953-96380-9-7|ref=harv}} *{{Cite book|title=Kojim putem ide Bosna|last=Mahić|first=Derviš|publisher=Univerzitet Oslo|year=2003|isbn=|location=Oslo|ref=harv}} == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == *[http://www.islambih.net/knjige/BoJaPoViJeStI/m_00B.html Proces 2. dio] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180315032729/http://www.islambih.net/knjige/BoJaPoViJeStI/m_00B.html |date=15. 3. 2018 }} *[http://www.iltizam.org/tekstovi/read/2434 istraga i prvi dan u ćeliji] *[https://web.archive.org/web/20130524202512/http://bhdani.com/arhiva/90/inter.htm INTERVJU DANA - Edina Rešidović] BH Dani broj 90, 7. 12. 1998 [[Kategorija:1983. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:1983. u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Sarajevo]] 1jp96zz6cq7ccxtz96xikldv6ixq5fr Zločinci u odijelima 0 429523 3426307 3408751 2022-07-31T09:02:57Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija TV-emisija | ime = Zločinci u odijelima | slika = White Collar 2009 logo.svg | veličina_slike = 200px | slika_alt = | opis_slike= Logo | originalni_naslov = White Collar | žanr= [[Policijski žanr|policijski]] <br> [[drama]] | autor = [[Jeff Eastin]] | glumci = [[Matt Bomer]]<br>[[Tim DeKay]]<br>[[Willie Garson]]<br>[[Tiffani Thiessen]]<br>[[Sharif Atkins]]<br>[[Marsha Thomason]] | kompozitor_muzičke_teme = Jon Ehrlich | država = {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} | jezik = [[Engleski jezik|engleski]] | broj_sezona = 6 | broj_epizoda = 81 | spisak_epizoda = Spisak epizoda "White Collar" | izvršni_producenti = Jeff Eastin<br>Jeff King<br>Mark Goffman<br>Nick Thiel | producenti = Margo Myers Massey<br>Matt Bomer<br>Tim DeKay<br>Don Kurt | lokacija = [[New York City]] | trajanje = 42 minute | produkcijska_kompanija = Jeff Eastin & Warrior George Productions<br>Fox Television Studios | distributer = [[20th Television]] | kanal= [[USA Network]] | format_slike = [[1080i]] ([[HDTV]]) | format_tona = surround | prvo_prikazano_u = [[SAD]] | prvo_emitiranje = 23. oktobar 2009. | zadnje_emitiranje = 18. decembar 2014. | u_BiH = kablovski operateri | web_stranica = http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/ | naslov_web_stranice = Službena stranica | imdb = 1358522 }} '''White Collar''' (dosl. ''Bijeli okovratnici'', [[bosanski jezik|bos.]] ''Zločinci u odijelima'') bila je američka kriminalistička TV-serija koju je producirao [[Jeff Eastin]], sa [[Tim DeKay|Timom DeKayom]] i [[Matt Bomer|Mattom Bomerom]] u glavnim ulogama. Premijerno je prikazana na mreži [[USA Network]] 23. oktobra 2009. godine. Serija prati specijalnog FBI agenta Petera Burka (Tim DeKay) i talentiranog prevaranta, lopova i krivotvoritelja Neala Caffreya (Matt Bomer), koji radi za Burka kao informant. Snimljeno je i emitirano šest sezona serije, a posljednja sezona završena je 18. decembra 2014. == Radnja == Neal Caffrey, čuveni prevarant, lopov i [[Falsificiranje|krivotvoritelj]] uhapšen je nakon tri godine potrage koju je vodio specijalni FBI agent Peter Burke. Nakon što je otišao u [[zatvor]] na služenje četverogodišnje kazne, samo tri mjeseca prije isteka Caffrey bježi iz zatvora, tražeći svoju djevojku Kate. Međutim, Burke ga ponovo pronalazi i vraća ga u zatvor. Međutim, ovog puta Caffrey predlaže dogovor sa [[FBI]], nudeći Burku pomoć pri hvatanju prevaranata i lopova sličnih njemu u zamjenu za djelimičnu slobodu. Burke prihvata dogovor i time započinje njihovo neobično prijateljstvo i saradnja. == Likovi == === Glavni === * '''Neal Caffrey''' kojeg glumi [[Matt Bomer]]:<ref name="profilesneal"/> Vješti krivotvoritelj i kradljivac, Caffrey je dospio u zatvor nakon što ga je tri godine slijedio i tražio specijalni FBI agent Peter Burke. U zamjenu za uslovnu slobodu, Neal mu predlaže da postane FBI savjetnik. Burke se nevoljno složio s tim, pod uslovom da Neal nosi elektronsku ogrlicu na nozi kojom FBI može pratiti njegovo kretanje. Iako mu je pružena mogućnost da sebi izgradi novi i pošten život, Neal se često vraća svojim starim navikama, tjerajući se da bira između slobode i ponovnog zatvora. * '''Peter Burke''', specijalni FBI agent, kojeg glumi [[Tim DeKay]]:<ref name="epiz0404"/><ref name="profilespeter"/> Vrijedni, uspješni i iskreni FBI agent, na čelu je istražnog tima u kojem Neal služi svoju uslovnu kaznu. Peter je vrlo odan svojoj supruzi i [[brak]]u. Neal mu mnogo vjeruje, a Peter pokušava ubijediti Neala da je pošten život moguć. * '''Mozzie''', punog imena ''Theodore "Teddy" Winters'', kojeg glumi [[Willie Garson]]:<ref name="profilesmozzie"/> Također prevarant i lopov, Nealov bliski prijatelj, kojem Neal najviše vjeruje. Odbačen još kao beba i nikad usvojen, odrastao je kao siroče u nekoliko udomiteljskih porodica u [[Detroit]]u, gdje je i postao prevarant. Iako nema Nealovu vještinu komunikacije s drugim ljudima, Mozzie je dobar preprodavač, ima [[Eidetsko pamćenje|fotografsko pamćenje]] i povremeno pomaže FBI-ju oko istraga. Nadimak je dobio po plišanom medvjediću iz djetinjstva kojeg je zvao "Mozart". * '''Elizabeth Burke''', Peterova supruga, koju glumi [[Tiffani Thiessen]]. El (kako je Peter često zove) je vjerna supruga, koja razumije etiku posla svog muža. Uvijek ga podržava u svemu, bilo kada on slijedi kriminalce ili kada na tajnom zadatku mora zavesti ženu, Elizabeth mu uvijek daje nove perspektive u vezi sa slučajem. Često je u situaciji da bude "mirotvorac" u svađama između Neala i Petera, zbog čega se prema Nealu ponekad ponaša kao mama. U 6. sezoni serije je zatrudnila s Peterom, poslije deset godina braka, te nakon što rađa sina, daje u ime Neal. * Specijalni agent '''Diana Barrigan''' koju glumi [[Marsha Thomason]]. Diana je jedan od najbližih Peterovih saradnika u FBI odjeljenju "White Collar". * Specijalni agent '''Clinton Jones''' kojeg glumi [[Sharif Atkins]]. Kao Peterova "desna ruka", Clinton je jedan od najboljih agenata u odjelu, bilo da se radi o slijeđenju Neala ili o prisluškivanju sumnjivaca. Iako nije zadovoljan što često mora izigravati Nealovu "dadilju" više nego što bi želio, ipak cijeni Nealov nekonvencionalni pristup rješavanju slučajeva. === Sporedni === * '''June Ellington''' koju glumi [[Diahann Carroll]]. June je Nealova stanodavka. Njen preminuli suprug Byron je također bio prevarant. * '''Kate Moreau''' koju glumi [[Alexandra Daddario]]. Kate je prva Nealova djevojka, zbog koje je i pobjegao iz zatvora. Međutim, iz njemu nepoznatih razloga nije je našao nakon što je počeo raditi sa Burkom. U prve dvije sezone, bezuspješno je pokušava pronaći. Na kraju druge sezone, Kate gine u avionu, nakon što je eksplodirao prije poletanja. * Specijalni agent '''Reese Hughes''' kojeg glumi [[James Rebhorn]]. Reese je Peterov pretpostavljeni, šef odjela "White Collar". *'''Rachel Turner''' (poznata i kao ''Rebecca Lowe'') koju glumi [[Bridget Regan]]. Rebecca se prvi put pojavljuje kao nedužna zaposlenica jednog muzeja, kojeg je Neal morao opljačkati. Kasnije postaje Nealova djevojka. Međutim, nakon ubistva jednog osumnjičenog, Neal i Peter otkrivaju da je Rebecca zapravo prevarant. Završava u zatvoru, te jednom uspijeva pobjeći. Zaljubljena je u Neala, te mu pomaže u jednom slučaju. Nakon što je opet uhapšena, izvršava [[samoubistvo]]. * '''Sara Ellis''' koju glumi [[Hilarie Burton]]. Sara radi za osiguravajuću kompaniju "Sterling Bosch", koju je Neal također prevario. Međutim, tokom 3. sezone serije, Sara i Neal se zbližavaju u strastvenoj i bliskoj vezi. Ona saznaje sve o Nealovom životu i njegovim prevarama. U toku 4. sezone, napušta Neala i odlazi u [[London]]. *'''Alexandra „Alex“ Hunter''' koju glumi [[Gloria Votsis]]. Alex je lopov i prevarantica, jedna od bliskih osoba iz Nealove prošlosti. Zajedno s njim, izvela je neke od najvećih pljački, poput krađe misteriozne "muzičke kutije" iz kraljevske palače u Danskoj. * '''Vincent Adler''' kojeg glumi [[Andrew McCarthy]]. Adler je čovjek koji je naučio Neala mnogim lukavstvima. Također je osoba koja stoji iza Katine smrti. Neal i Adler su se upoznali prije 8 godina, kada je Neal pokušao pokrasti Adlera, ali ga on otkrije, te mu Neal ponudi da "radi" odnosno da krade za njega. == Emitiranje == {| class="wikitable" style="text-align:center; top" |- style="color:#fff; background:#38e;" | width="60" | Sezona | width="80" | Epizode | width="300" | Emitiranje u SAD<small><br />USA Network</small> | width="300" | Emitiranje u Njemačkoj <small><br />RTL (do S02E06) / RTL Crime (od S02E07 do S04E16)<br />Netflix (od S05E01)</small> | width="300" | Emitiranje u BiH <small><br />kabl. operat.</small> |- | Sezona 1 | 14 | 23. oktobra 2009 do 9. marta 2010. | 13. septembra do 13. decembra 2011. | 2012. |- | Sezona 2 | 16 | 13. jula 2010. do 8. marta 2011. | 4. oktobra 2012. do 30. maja 2013. | ? |- | Sezona 3 | 16 | 7. juna 2011. do 28. februara 2012. | 19. septembra 2013. do 16. januara 2014. | u toku |- | Sezona 4 | 16 | 10. jula 2012. do 5. marta 2013. | 30. maja 2014. do 12. septembra 2014. | - |- | Sezona 5 | 13 | 17. oktobra 2013. do 30. januara 2014. | od 27. jula 2015. - | - |- | Sezona 6 | 6 | 6. novembra do 18. decembra 2014. | 27. jula 2015. - | - |} === SAD === Serija je premijerno prikazana na američkoj TV-mreži [[USA Network]] 23. oktobra 2009. kada je prikazana prva sezona. Za prvu sezonu snimljeno je 14 epizoda. Tu sezonu zabilježena je gledanost od 5,4 miliona gledalaca u SAD, pa je tako nakon serije [[Monk]] druga najuspješnija premijera neke serije na mreži ''USA Network''. Na bazi tog uspjeha započeto je snimanje druge sezone 18. decembra 2009.<ref name="season2">{{cite web |url=http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/news/e3ia0d444a2a4b3e35a6e6c11b44bbe7ea0 |title='USA Network' bestellt zweite Staffel für ''White Collar'' |publisher=The Hollywood Reporter |date=18. 12. 2009 |access-date=29. 3. 2010 |author=Nellie Andreeva| archive-url=https://web.archive.org/web/20100312115345/http://www.hollywoodreporter.com/hr/content_display/television/news/e3ia0d444a2a4b3e35a6e6c11b44bbe7ea0 |archive-date=12. 3. 2010}}</ref> Druga sezona započela je s prikazivanjem 13. jula 2010. Nakon prvih 14 epizoda prve sezone, koje su prikazane u jednom "komadu", druga sezona je podijeljena u dva dijela. USA Network je prve epizode 2. sezone emitirala u ljeto te godine, a ostale epizode u proljeće 2011. godine. Ista šema prikazivanja je korištena i u trećoj sezoni serije, koja je prikazivana u periodu od 7. juna 2011. do 28. februara 2012. Krajem augusta 2011. naručeno je snimanje 4. sezone, također sa 16 epizoda, čije prikazivanje je započelo 10.&nbsp;jula 2012.<ref>{{cite web |url=http://www.serienjunkies.de/news/white-collar-usa_network-bestellt-staffel4-34079.html |title=White Collar: USA Network bestellt 4. Staffel |publisher=Serienjunkies|date=26. 8. 2011 |access-date=26. 8. 2011 |author=Bernd Michael Krannich}}</ref> Mreža je opet produžila seriju za još jednu sezonu u septebru 2012. a peta sezona sa novih 16 epizoda (kasnije smanjeno na 13), započela je sa prikazivanjem 17. oktobra 2013.<ref name="S03DES05US">{{Cite web |url=http://www.serienjunkies.de/news/white-collar-zeljko-ivanek-rebecca-53065.html |title=White Collar: Zeljko Ivanek und Rebecca Hazlewood in Staffel 5 dabei |work=serienjunkies.de |date=10. 9. 2013 |access-date=10. 9. 2013 |author=Adam Arndt}}</ref> U martu 2014. serija je produžena za novu sezonu u kojoj je snimljeno i prikazano samo šest epizoda.<ref>{{cite web |url=http://www.deadline.com/2014/03/usa-picks-up-drama-pilots-complications-rush-to-series-confirms-white-collar-renewal/ |title=USA Picks Up Medical Drama Pilots ‘Rush’ & Complications’ To Series, Confirms ‘White Collar’ Renewal |work=Deadline.com |date=21. 3. 2014 |access-date=26. 3. 2014 |author=Nellie Andreeva}}</ref> === Njemačka === U Njemačkoj prva sezona serije počela je sa emitiranjem 13. septembra 2011. na RTL-u a završena je 13. decembra iste godine. Od oktobra 2012. [[RTL (Njemačka)|RTL]] je prikazao šest epizoda druge sezone, ali je 15. novembra 2012. prekinuo s emitiranjem serije zbog slabe gledanosti.<ref>{{Cite web |url=http://www.serienjunkies.de/news/rtl-aendert-seriendonnerstag-wirft-white-44440.html |title=White Collar: RTL ändert den Seriendonnerstag, wirft White Collar raus |work=Serienjunkies.de |date=13. 11. 2012 |access-date=13. 11. 2012 |author=Bernd Michael Krannich}}</ref> Komercijalni kanal RTL Crime, koji također pripada RTL grupi, nastavio je prikazivanje serije 18. marta 2013. a druga sezona je završila 30. maja 2013. godine. Treću sezonu je također emitirao RTL Crime u periodu od 19. septembra 2013. do 16. januara 2014,<ref name="S03DES05US" /> te odmah počeo sa 4. sezonom 30. maja iste godine.<ref>{{cite web |url=http://www.serienjunkies.de/news/white-collar-staffel4-mai-rtlcrime-58855.html |title=White Collar: 4. Staffel startet im Mai bei RTL Crime |work=Serienjunkies.de |date=2. 4. 2014 |access-date=2. 4. 2014 |author=Bernd Michael Krannich}}</ref> Petu i šestu sezonu serije, gledaoci u Njemačkoj mogli su pratiti samo na [[Netflix]]u. == Gledanost i kritike == Veb stranica [[Rotten Tomatoes]] navela je da su njeni čitaoci 100% zadovoljni serijom, a prosječna ocjena iznosi 8 od 10. Također navedena je i 21 recenzija. Opći zaključak veb stranice je "serija ima vrlo dobru priču i nevjerovatnu hemiju između glavnih protagonista, ''White Collar'' je duhovita, brza i vratolomna serija".<ref>{{cite web|title=White Collar : Season 1|url=https://www.rottentomatoes.com/tv/white-collar/s01/|website=rottentomatoes.com|publisher=Rotten Tomatoes|access-date=24. 9. 2016}}</ref> Na veb stranici [[Metacritic]], serija je postigla 79 od 100 bodova zasnovano na 21 recenziji, koje su općenito pozivitivne.<ref>{{cite web|title=White Collar : Season 1|url=http://www.metacritic.com/tv/white-collar|website=metacritic.com|publisher=Metacritic|access-date=24. 9. 2016}}</ref> == Nominacije i nagrade == Na dodjeli nagrade ''[[People's Choice Awards]]'', serija je nominirana u kategorijama "omiljena TV opsesija" i "omiljena dramska komedija" 2011. i ponovno 2015. godine. Također je nominirana za "najbolju dramu na kablovskoj TV" u periodu od 2012. do 2014.. [[Matt Bomer]] je osvojio nagadu za najboljeg glumca na kablovskoj TV u 2015.<ref name="Peoples Choice Nominees">{{cite|url=http://www.peopleschoice.com/pca/awards/nominees/|title=People's Choice Awards Nominees 2015|publisher=PCA}}</ref> [[Diahann Carroll]] je 2012. i 2014. nominirana za "najbolju sporednu ulogu u dramskim serijama" na dodjeli nagrade ''[[Image Awards]]''. Na dodjeli nagrade ''[[TV Guide Awards]]'', glumci [[Tim DeKay]] i [[Matt Bomer]] su 2012. nominirani za "najbolji glumački par". Na dodjeli nagrade ''[[NewNowNext Awards]]'', [[Matt Bomer]] je 2010. bio nominiran u kategoriji za "najseksi glumca". [[Regan Mizrahi]] je bio nominiran u kategoriji "najbolja uloga u TV serijama - mladi sporedni glumci" na dodjeli nagrade ''[[Young Artist Awards]]'' 2012. godine.<ref>{{cite web |url=http://www.youngartistawards.org/noms33.html |title=33rd Annual Young Artist Awards - Nominations / Special Awards |publisher=Youngartistawards.org |date=31. 3. 2011 |access-date=7. 4. 2012 |archive-date=4. 4. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120404162133/http://www.youngartistawards.org/noms33.html |url-status=dead }}</ref> Epizoda ''[[pilot (White Collar)|pilot]]'' dobila je nominaciju za "najbolje dostignuće u TV castingu za pilot epizode dramskih serija" na dodjeli nagrade ''[[Casting Society of America]]'' 2010. godine. == Reference == {{refspisak|2|refs= <ref name="profilesneal">{{cite web |url=http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/neal/ |title=Character Profile: Neal Caffrey |publisher=USA Network |datum=4. 11. 2009 |access-date=22. 4. 2017 |archive-date=28. 3. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100328185252/http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/neal/ |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="epiz0404">{{Cite episode |title=Parting Shots |episodelink=Spisak epizoda "White Collar" |series=White Collar |network=USA Network |datum=31. 7. 2012 |season=4 |number=4 |minutes=40}}</ref> <ref name="profilespeter">{{cite web |url=http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/peter/ |title=Character Profile: Peter Burke |publisher=USA Network |datum=4. 11. 2009 |access-date=22. 4. 2017 |archive-date=26. 1. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100126174157/http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/peter/ |url-status=bot: unknown }}</ref> <ref name="profilesmozzie">{{cite web |url=http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/mozzie/ |title=Character Profile: Mozzie |publisher=USA Network |datum=4. 11. 2009 |access-date=22. 4. 2017 |archive-date=26. 9. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100926195155/http://www.usanetwork.com/series/whitecollar/theshow/characterprofiles/mozzie/ |url-status=bot: unknown }}</ref> }} [[Kategorija:Američke TV-serije]] [[Kategorija:Američke kriminalističke serije iz 2000-ih]] [[Kategorija:Američke TV-serije sa početkom prikazivanja 2009.]] [[Kategorija:TV-emisije na engleskom jeziku]] [[Kategorija:Američke TV-serije iz 2000-ih]] [[Kategorija:Američke dramske serije iz 2000-ih]] fdyt78tn9hy88kyqwlh22kc3okiu8g4 Ustav Jugoslavije iz 1974. 0 431530 3426237 3273272 2022-07-31T01:01:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Ustav [[SFRJ|Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije]] iz 1974.''' (poznat i kao Brionski ustav) svečano je proglašen 21. februara te godine.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.arhivyu.gov.rs/active/sr-latin/home/glavna_navigacija/leksikon_jugoslavije/konstitutivni_akti_jugoslavije/ustav_sfrj_1974.html|title=Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije, 21. februar 1974.|last=|first=|date=2008|website=Arhiv Jugoslavije|publisher=|language=sr|accessdate=22. 4. 2019}}</ref>. Ovaj ustav je izvršio značajne promjene u društvenom i ekonomskom uređenju zemlje. Ustaljeni termin novinarskog i političkog govora koji se odnosi na ovaj Ustav je samo '''Ustav iz 1974.''' Po tom [[Ustav]]u su uvedeni paritetni odnosi između republika, konsenzus u odlučivanju, a [[SAP Kosovo]] i [[SAP Vojvodina]] (dotada pokrajine) dobile su gotovo status [[republika]].{{sfn|Mahić|2003|p=4}} Po osnovu ovog ustava uvedeni su novi ustavi u [[republika]]ma i pokrajinama. Legalizovano je pravo na samoopredjeljenje i otcjepljenje, ali je ostalo nejasno da li su nosioci toga prava narodi ili republike. Društvena svojina proglašena je osnovnim obilježjem ekonomskog sistema. Uveden je delegatski sistem kao osnova iz koje izrastaju skupštine svih društveno-političkih i interesnih zajednica kao i organi društvenog [[Samoupravni socijalizam|samoupravljanja]].<ref name=":0" /> Ustavom iz 1974. godine, [[Josip Broz Tito]] proglašen je doživotnim [[Spisak predsjednika SFRJ|Predsjednikom Republike]] i Vrhovnim komandantom a osnovano je i [[Predsjedništvo SFRJ]] kao kolektivni organ upravljanja, koji je mehanizmima dogovora i konsenzusa trebao osigurati opstanak i djelovanje višenacionalne Jugoslavije i nakon Titove smrti.<ref name=":0" /> Donošenju ovog [[Ustav]]a prethodila su stalna balansiranja između [[centralizam|centralizma]] i [[federalizam|federalizma]], zbog čega je druga [[Jugoslavija]] prolazila kroz brojne ustavne promjene:1946, 1953, 1963. [[Ustav]] iz 1963. godine bio je 19 puta popravljan. Preko ustavnih amandmana od 1971. i 1972, došlo se do Ustava iz 1974., koji je imao usaglašavajući karakter. == Amandmani == Amandmanima je sprovedena reforma federacije. Ustavom iz 1974. u pogledu utvrđivanja karaktera i sadržaja funkcija i odnosa u saveznoj državi donesene su određene izmjene u organizaciji federacije. Pet vijeća [[Skupština Socijalističke federativne republike Jugoslavije|Skupštine SFRJ]] su sačinjavali [[Savezno vijeće Jugoslavije|Savezno vijeće]] sa [[Vijeće republika i pokrajina|Vijećem republika i pokrajina]]. Članove [[Savezno izvršno vijeće|Saveznog izvršnog vijeća]] (SIV)-a birala su oba vijeća Skupštine SFRJ vodeći pri tome računa o ravnopravnoj zastupljenosti republika kao i odgovarajućoj zastupljenosti autonomnih pokrajina. Reforme su nastavljene amandmanima iz 1981. i 1988. godine. Amandmani I-VIII usvojeni su 3. jula 1981. Usvojeni su principi kolektivnog rada, odlučivanja i odgovornosti. Objašnjenje za uvođenje ovih amandmana počivala je na tezi da je individualnost funkcija odlučivanja i upravljanja u sukobu sa prirodom društvene svojine, društvenog samoupravljanja, te delegatskim sistemom i ravnopravnošću naroda i narodnosti. U praksi je primjena ovih principa dovela do blokade operativne strane poslovanja i obezbjeđenja njenog kontinuiteta. Na drugoj strani odgovornost za blokadu je bila depersonalizovana. Predsjednik i potpredsjednik Skupštine SFRJ i predsjednik vijeća Skupštine SFRJ birani su na godinu dana. Za predsjednika SIV-a nije moglo biti birano lice dva puta zaredom, dok su članovi SIV-a mogli istu funkciju obavljati dva puta zaredom. Amandmani IX-XLVIII, usvojeni su 25. novembra 1988. Uvedena je osnova za jedinstveno tržište u Jugoslaviji i u određenoj mjeri i zakonodavnu vlast federacije. I dalje je važio [[konsenzus]] u odlučivanju o bitnim pitanjima na nivou federacije. Zakonskom odredbom uvedena je himna SFRJ [[Hej Sloveni]]. Prije toga naziv himne regulisan je Zakonom o upotrebi grba, zastave i himne od 22. aprila 1974.<ref>{{Cite web|url=http://www.arhivyu.gov.rs/active/sr-latin/home/glavna_navigacija/leksikon_jugoslavije/konstitutivni_akti_jugoslavije/amandmani_na_ustav_iz_1974.html|title=Amandmani na Ustav iz 1974. godine|last=|first=|date=2008.|website=Arhiv Jugoslavije|publisher=|accessdate=22. 4. 2019}}</ref> == Posljedice za republike == === SR Hrvatska === Zahtjevi za što većom državnošću republika posebno su bili izraženi u [[SR Hrvatska|SR Hrvatskoj]] gdje je tokom [[Hrvatsko proljeće|Hrvatskog proljeća]] tražena veća finansijska i politička samostalnost Hrvatske.{{izvor}} === SR Srbija === [[SR Srbija]] se, međutim, suprotstavljala donošenju [[Ustav|Ustava]] iz 1974., ali ga je formalno odbacila tek poslije smrti [[Josip Broz Tito|Josipa Broza Tita]]. Razlozi nezadovoljstva bila su široka ovlaštenja koja su dobile [[autonomna pokrajina|autonomne pokrajine]]. Ovi stavovi dolazili su pretežno od članova [[Srpska akademija nauka i umjetnosti|Srpske akademije nauka i umjetnosti]] (SANU){{sfn|Mahić|2003|p=4}} === SR Bosna i Hercegovina === Za [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosnu i Hercegovinu]], Ustav iz 1974. godine bio je afirmativan u smislu njene državnosti jer su se prema tom [[Ustav|Ustavu]], republike definisale kao države i [[samoupravna zajednica|samoupravne zajednice]].{{sfn|Mahić|2003|p=4}} [[Bošnjaci]] su prvi put ovim Ustavom dobili ravnopravni status naroda unutar jugoslavenske zajednice i naziv [[Muslimani (narod)|Muslimani]].<ref>{{cite news|title=Intervju dana Mustafa Imamović, Šta hoće SDA: ummu muslimana ili modernu državu?!|url=http://bhdani.com/arhiva/195/intervju.shtml|accessdate=22. 4. 2019|work=Arhiva BH Dani broj 195|agency=[[BH Dani]]|date=2. 3. 2001|archive-date=22. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130522135332/http://bhdani.com/arhiva/195/intervju.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> == Reference == {{reference}} == Literatura == * {{Cite book|title=Kojim putem ide Bosna|last=Mahić|first=Derviš|publisher=Univerzitet Oslo|year=2003|isbn=|location=Oslo|ref=harv}} == Vanjski linkovi == {{Wikizvor|Ustav Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (1974.)}} {{Ustavi Jugoslavije}} [[Kategorija:Politika Jugoslavije]] [[Kategorija:1974. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Ustavi Jugoslavije]] iv1e8z1cnsudp6gbatfq7bz0rtbbc2w SC DHfK Leipzig 0 433013 3426071 2845151 2022-07-30T12:10:00Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija rukometni klub |Boja1 = #FFFFFF |Boja2 = #008000 |Ime kluba = '''SC DHfK Leipzig''' |Puno ime kluba = SC DHfK Leipzig |Nadimak = |Grb = |Lige = [[Handball-Bundesliga]] |Osnovan = [[1954.]] |Dvorana = [[Arena Leipzig]]<ref>{{Cite web|url=http://www.sportforum-leipzig.com/arena/index.html|title=Arena Leipzig|work=archive.org|accessdate=11. 9. 2017|archive-date=19. 11. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081119160919/http://www.sportforum-leipzig.com/arena/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> |Kapacitet = 12.000 |Lokacija = [[Leipzig]]<br/>[[Saksonija]]<br/>[[Njemačka]] |Boje = {{colorbox|green}} {{colorbox|white}} |Federacija = |Konfederacija = |Predsjednik = |Trener = |Uspjesi = |Adresa = |uzorak_lr1 = |uzorak_t1 = |uzorak_dr1 = |uzorak_š1 = |lijeva ruka1 = 008000 | tijelo1 = 008000 |desna ruka1 = 008000 | šorc1 = 008000 |uzorak_lr2 = |uzorak_t2 = |uzorak_dr2 = |uzorak_š2 = |lijeva ruka2 = FFFFFF | tijelo2 = FFFFFF |desna ruka2 = FFFFFF | šorc2 = FFFFFF |Webstranica = [http://www.scdhfk-handball.de/ scdhfk-handball.de] }} '''SC DHfK Leipzig''' je [[Njemačka|njemački]] rukometni klub iz [[Leipzig]]a, [[Saksonija]]. Takmiči se u [[Handball-Bundesliga]], prvom njemačkog rukometa. Klub je osnovan 1954. godine. ==Reference== {{Reflist}} == Vanjski linkovi == *[http://www.scdhfk-handball.de/ Službena stranica] {{Handball-Bundesliga}} [[Kategorija:Rukometni klubovi osnovani 1954.]] [[Kategorija:Rukometni klubovi u Njemačkoj]] [[Kategorija:SC DHfK Leipzig]] [[Kategorija:Sport u Leipzigu]] h0r3pa94firxws67gapil4lh9rgfaa2 Kategorija:Mustang (rock grupa) 14 437118 3426190 2876118 2022-07-30T17:27:27Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe iz Mostara]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Mustang (rock grupa)}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Mostara]] ggs1nhh0626meah0lvl7oyi1e55eyht Sherlock Holmes versus Arsène Lupin 0 439024 3426086 3243679 2022-07-30T12:53:52Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija videoigra | naziv = Sherlock Holmes versus Arsène Lupin | slika = Sherlock Holmes versus Arsene Lupin.jpg | veličina_slike = 250px | alt_slike = | tekst = Omot DVD-a za tržište u Kontinentalnoj Evropi | razvijač = [[Frogwares]] | izdavač = [[Focus Home Interactive]] | distributer = | serijal = ''[[Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)|Adventures of Sherlock Holmes]]'' | pogon = | platforme = | objavljeno = [[Francuska|FRA]]: 25. 10. 2007. <br/> [[Sjeverna Amerika|S. A]]: 14. 4. 2008. <br/> [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]]: 9. 5. 2008. | žanr = [[Avanturistička igra|Avanturistička]] | režimi = Za jednog igrača | režiser = | producent = | dizajner = Jalil Amr | programer = | umjetnik = | pisac = | kompozitor = | kabinet = | arkadni_sistem = | procesor = | zvuk = | ekran = }} '''''Sherlock Holmes versus Arsène Lupin''''' (''Sherlock Holmes protiv Arsènea Lupina''; u [[Sjeverna Amerika|Sjevernoj Americi]], [[Australija|Australiji]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom Kraljevstvu]] objavljena pod imenom '''''Sherlock Holmes: Nemesis''''') jest [[avanturistička igra|avanturistička]] [[videoigra]] koju je razvila kompanija [[Frogwares]]. To je četvrta igra u serijalu ''[[Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)|Adventures of Sherlock Holmes]]''. Puštena je u prodaju u oktobru 2007, a izdao ju je [[Focus Home Interactive]]. Igra je zadržala igranje u prvom licu iz [[Sherlock Holmes: The Awakened|prethodne igre]], a radnja prati [[Sherlock Holmes|Holmesa]] i [[Dr. Watson|Watsona]] koji pokušavaju odgovoriti na izazov koji je Holmesu zadao lopov džentlmen [[Arsène Lupin]], a koji je zaprijetio da će ukrasti najvrednije britanske dragocjene stvari. Ovo je prva igra u serijalu s radnjom u stilu "mačke i miša", što je zadržano i u [[Sherlock Holmes Versus Jack the Ripper|sljedećoj igri]]. == Doživljaj igre == ''Sherlock Holmes Versus Arsène Lupin'' igra se u prvom licu. Igrač je veći dio igre u ulozi Holmesa mada u nekim zadacima igra kao Watson, a u jednom kao [[inspektor Lestrade]]. Većina područja u kojima se igra odvija zasnovana je na čuvenim [[london]]skim znamenitostima, uključujući [[Nacionalna galerija|Nacionalnu galeriju]] i [[Britanski muzej]]; u Nacionalnoj galeriji igrač nalazi skenirane kopije desetaka čuvenih slika, kao i brojne historijske artefakte. Rješavanje misterija u igri uključuje ispitivanje lokacija i otkrivanje tragova. == Remasterirano izdanje == Frogwares je 18. maja 2010. pustio u prodaju remasteriranu verziju ove igre. U njoj je dodana opcija za igranje u trećem licu, kao i animacije hodanja za dijelove igre u kojima su Holmes i Watson zajedno. Verzija igre koja se može preuzeti sa [[Steam]]a ažurirana je kako bi uključila i navedene promjene. == Prijem == {{Video game reviews | GR = 73,41% (31 kritika) <ref>{{cite web|title=Aggregate score|publisher=[[GameRankings]]|url=http://www.gamerankings.com/pc/935956-sherlock-holmes-the-awakened/index.html|accessdate=22. 8. 2008}}</ref> | MC = 71% (28 kritika) <ref name="metacritic"></ref> | GSpot = 6 od 10 <ref>{{cite web|url=http://asia.gamespot.com/sherlock-holmes-nemesis/reviews/sherlock-holmes-nemesis-review-6190711/|title=Xbox review|publisher=[[GameSpot]]|accessdate=22. 8. 2008|archivedate=11. 1. 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111091224/http://asia.gamespot.com/sherlock-holmes-nemesis/reviews/sherlock-holmes-nemesis-review-6190711}}</ref> | GRadar = 5/10<ref>{{cite web|url=http://www.gamesradar.com/sherlock-holmes-nemesis/|title=Sherlock Holmes versus Jack the Ripper review, Sherlock Holmes versus Arsene Lupin Review, PC Reviews|publisher=Games Radar.com|accessdate=17. 5. 2011}}</ref> | GameZone = 7,3/10<ref>{{cite web|url=http://pc.gamezone.com/reviews/sherlock_holmes_nemesis_pc_review|title=Sherlock Holmes versus Arsene Lupin review, Sherlock Holmes versus Arsene Lupin Review, PC Reviews|publisher=[[GameZone]]|accessdate=17. 5. 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120415003204/http://pc.gamezone.com/reviews/sherlock_holmes_nemesis_pc_review|archivedate=15. 4. 2012}}</ref> | IGN = 7 od 10 <ref name="IGN"></ref> }} Igra je zaradila mješovite kritike na sajtu [[Metacritic]],<ref name="metacritic">{{cite web|title=Sherlock Holmes: Nemesis for PC Reviews|publisher=[[Metacritic]]|url= http://www.metacritic.com/game/pc/sherlock-holmes-nemesis|accessdate=24. 12. 2017}}</ref> s rezultatom 71 od 100. [[GameSpot]] je kritizirao "glupave zagonetke" u igri.<ref>{{cite web|url=https://www.gamespot.com/reviews/sherlock-holmes-nemesis-review/1900-6190711/|title=Sherlock Holmes: Nemesis – Review|website=GameSpot}}</ref> [[IGN]] je naveo da "za okorjele ljubitelje avanture ovdje postoji dobar izazov koji će vas držati zaposlene satima", ali je kritikovao to što se često treba vraćati na već otkrivene ili zaključene stvari.<ref name="IGN">{{cite web |author= Sophia Tong |date= 23. 5. 2008 |url= http://au.ign.com/articles/2008/05/23/sherlock-holmes-nemesis-review |title= Sherlock Holmes: Nemesis Review |website= IGN |accessdate= 24. 12. 2017}}</ref> Data je primjedba i na uočljiv element u područjima u kojima je igrač u ulozi Holmesa; igra je osigurala da je Watson uvijek blizu, međutim, kreatori igre nisu animirali Watsona da hoda od mjesta do mjesta u originalnoj verziji, što rezultira "jezivim" Watsonom, koji, izgleda, uvijek stoji u mjestu kad je pogled na njemu, ali se nečujno teleportira bliže kad igrač gleda drugdje.<ref>{{cite web|title=The 8 Creepiest Glitches Hidden in Popular Video Games|url=http://www.cracked.com/article_19507_the-8-creepiest-glitches-hidden-in-popular-video-games_p2.html|author=Maxwell Yezpitelok, M. Asher Cantrell|date=25. 10. 2011|accessdate=24. 12. 2017}}</ref><ref>{{cite web|url=http://kotaku.com/5557982/its-sheer-terror-my-dear-watson|author=Luke Plunkett|title=It's Sheer Terror, My Dear Watson|website=[[Kotaku]]|date=8. 6. 2010|accessdate=24. 12. 2017}}</ref> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Sherlock Holmes versus Arsène Lupin}} * [http://frogwares.com/games/ Službeni sajt]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120407214443/http://www.sherlockholmes-thegame.com/ |date=7. 4. 2012 }} {{Videoigre o Sherlocku}} [[Kategorija:Videoigre iz 2007.]] [[Kategorija:Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)]] [[Kategorija:Arsène Lupin]] [[Kategorija:Detektivske videoigre]] [[Kategorija:Videoigre zasnovane na Sherlocku Holmesu]] [[Kategorija:Videoigre za Windows]] ncw8oviv86xj9rt4jufhyi98b9knlbr Kategorija:Parni valjak 14 442699 3426193 2901603 2022-07-30T17:29:43Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]]; +[[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Parni valjak}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] 85ia2idinl6or0ry54ii422ijun70w6 3426199 3426193 2022-07-30T17:35:27Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Parni valjak}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Zagreba]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] o2dhiryce0qpopzzd7avozpoh0u5230 Kategorija:Crvena jabuka 14 443525 3426187 2908183 2022-07-30T17:25:34Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]]; +[[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Crvena jabuka}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] jneufx5mqtq00rlzq6mj5h2qeli1wal Televizija u Bosni i Hercegovini 0 444558 3426159 3376037 2022-07-30T15:42:51Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Prijevod}} '''Televizija u Bosni i Hercegovini '''prvi put je predstavljena 1956. Od ukupno 93 televizijske stanice,  71 je komercijalna , dok je njih 19 u [[javnom vlasništvu]] ([[Regionalne televizije|regionalno/kantonalno]], [[Lokalna televizija|lokalno ili općinsko vlasništvo]] ), dok se tri javna servisa u BiH finansiraju kroz zakonsku [[RTV-taksa|RTV taksu]]. {| style="font-size: 90%; margin-bottom: 10px;" class="wikitable" border="1" |+TV stanice u odnosnu na način finansiranja u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] !Informacije iz [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK-a BiH]] <small>(14 septembar 2018</small>) !Suma |- |[[RTV-taksa|Televizijska pretplata<br />]] | style="text-align: right;" |3 |- |Javni emiteri <small>(Regionalni/kantonalni, lokalni i općinski)</small> | style="text-align: right;" |19 |- |Komercijalni emiteri<br /> | style="text-align: right;" |71 |} == Historija == Prvo emitiranje televizije u [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosni i Hercegovini]] počela je 1961. godine [[Radio-Televizija Sarajevo]] služeći se prostorijama i tehnikom tadašnjeg [[Radio Sarajevo|Radio Sarajeva]]. Prvi medij u SR BiH s emitiranjem je počeo iz centra Sarajeva (iz stambene zgrade u današnjoj sarajevskoj ulici Alekse Šantića). Osim ove lokacije, sjedište televizije bilo je smješteno i u zgradi u kojoj se danas nalazi Centralna izborna komisija BiH (sarajevska ulica Danijela Ozme). Televizija Sarajevo (''TVSA'') počela je emitirati vlastiti TV-program 17. marta 1969. kada je prvi put emitirana informativna emisija "Večernji ekran". Početkom 1975. godine, završena je prva faza izgradnje namjenskog sjedišta republičke televizije za BiH, zgrade poznate kao [[RTV Dom]]. Dvije godine kasnije, 1977, pokrenut je i drugi televizijski program (TVSA 2). Uz pomoć drugih članica sistema [[Jugoslavenska radiotelevizija|Jugoslovenske Radio-Televizije]], Radio-Televizija Sarajevo uspješno je realizirala sve medijske prijenose sadržaja posvećenih [[Zimske olimpijske igre 1984.|olimpijskim igrama 1984.]] u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Treći televizijski kanal (TVSA 3) počeo je sa emitovanje 1989. godine iz sjedišta televizije (poznatog kao RTV Dom<ref name="Teško vrijeme za RTV dom: Sivilo zidova, muzejska oprema i nada da će biti bolje">{{cite news|url=https://www.klix.ba/vijesti/bih/tesko-vrijeme-za-rtv-dom-sivilo-zidova-muzejska-oprema-i-nada-da-ce-biti-bolje/160209096|title=Teško vrijeme za RTV dom: Sivilo zidova, muzejska oprema i nada da će biti bolje|publisher=www.klix.ba|agency=www.klix.ba|language=Bosnian|access-date=20. 9. 2018}}</ref> ili "Sivi dom") Tokom [[Raspad SFRJ|raspada Jugoslavije]] početkom 1990-ih, sistem [[Jugoslavenska radiotelevizija|JRT]]-a je rasformiran kada je većina republika stekla svoju nezavisnost. Nekad prepoznatljiv zajednički program koji je nastajao međusobnom razmjenom televizijskog sadržaja unutar JRT sistema ubrzo je suspendiran i prekinut, a nekadašnje republičke TV stanice težile su da postanu nacionalne TV stanice u nezavisnim državama. Sve to pratila je i pojava propagande u informativnim emisijama. Kao rezultat toga, nastale su državne televizije (danas javni servisi), ali i prvi komercijalni emiteri na Balkanu. Na početku [[Rat u Bosni i Hercegovini|Rata u Bosni i Hercegovini]], 1992. godine, RTV Sarajevo promijenila je ime u Radiotelevizija Bosne i Hercegovine (RTV BiH). Sjedište RTV BiH, često je bilo izloženo ratnim razaranjima. Tokom opsade Sarajeva, RTV BiH bila je primorana da emituje samo jedan radijski (Radio BiH) i jedan televizijski program (TV BiH) preko oštećenog odašiljača na brdu Hum, uz minimalne tehničke uslove. Drugog maja 1992. godine, odašiljač na brdu Hum iznad Sarajeva djelomično je uništen od strane [[Jugoslavenska narodna armija|JNA]] i [[Vojska Republike Srpske|Vojske RS]].<ref name="Dan kada je spašeno Sarajevo">{{cite news|url=http://www.oslobodjenje.ba/vijesti/bih/dan-kada-je-spaseno-sarajevo-|title=Dan kada je spašeno Sarajevo|last1=|author1=Oslobođenje|first1=|date=2. 5. 2013|publisher=Oslobodjenje|agency=www.oslobodjenje.ba|language=Bosnian|authorlink1=Oslobođenje|access-date=15. 9. 2018|archive-date=4. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130504223634/http://www.oslobodjenje.ba/vijesti/bih/dan-kada-je-spaseno-sarajevo-|url-status=dead}}</ref> Na kontroliranoj teritoriji, Srbi su preuzeli svu imovinu (TV odašiljače i releje) bivše TVSA. Sedam od deset TV predajnika bivše TVSA na području BiH kontrolisali su JNA i VRS. U mjesecu maju 1992. godine na Palama uspostavljen je TV kanal (Kanal S – Srpska Radiotelevizija; današnja: [[RTRS]]) kako bi emitirao propagandu ili večernji pregled vijesti iz Srbije, odnosno sa tadašnje RTV Beograd. Drugi predajnik iznad glavnog grada BiH, na planini Trebeviću, također je bio pod direktnom kontrolom SRT-a. Izbijanjem [[Bošnjačko-hrvatski sukob|sukoba između Hrvatske i Bosne i Hercegovine]], TV odašiljači pod kontrolom [[Hrvatsko vijeće odbrane|HVO-a]] počeli su da reemitiraju vijesti i programe [[Hrvatska radiotelevizija|HRT-a]] uz pomoć sestrinske televizije, Erotel-a sa sjedištem u [[Mostar]]u. Tokom rata (1992-1995), mnoge nezavisne lokalne ili regionalne stanice (javne, ali i komercijalne) pokrenute su širom zemlje. Bivše podružnice drugog radijskog programa (Radio Sarajevo 2) često su korištene kao mjesto gdje su nastajale nove TV stanice. RTV BiH je 1. januara 1993. primljena kao aktivni član [[Evropska radiodifuzijska unija|Europske radiodifuzne unije]]. U sarajevskom naselju [[Alipašino Polje]], 28. juna 1995. JNA i VRS su modificiranom avio-bombom (takozvana krmača) pogodile zgradu RTV BiH. Poginula je jedna osoba, a najmanje trideset ih je povrijeđeno.<ref name="Hronologija opsade Sarajeva">{{cite web|url=http://balkans.aljazeera.net/vijesti/hronologija-opsade-sarajeva|title=Hronologija opsade Sarajeva|website=balkans.aljazeera.net|publisher=balkans.aljazeera.net|language=Bosnian|access-date=16. 9. 2018}}</ref> Toranj na brdu Hum također je bio oštećen, a nakon rata djelomično su ga popravljale ekipe tehničara iz državnog javnog servisa, [[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT-a]].<ref name="Simbol Sarajeva: Relej na Humu od propadanja spašavaju privremene mjere">{{cite news|url=http://www.klix.ba/vijesti/bih/simbol-sarajeva-relej-na-humu-od-propadanja-spasavaju-privremene-mjere/160111036|title=Simbol Sarajeva: Relej na Humu od propadanja spašavaju privremene mjere|publisher=www.kilx.ba|agency=www.kilx.ba|access-date=15. 9. 2018}}</ref> Nakon rata, mnogi lokalni mediji i dalje su nastavili svoj rad. Uz pomoć raznih međunarodnih donatora, oprema je obnovljena kroz razne projekte podrške medijima. [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovina]] osnovana je 2. marta 2001. godine s ciljem da se reguliraju elektronske komunikacije te audio-vizuelni sektor na teritoriji BiH. Važan zadatak bilo je i upravljanje frekvencijskim opsegom. Nakon 17. jula 2002., sve televizijske i radijske stanice u Bosni i Hercegovini posjedovale su zvaničnu dozvolu za emitiranje koju im je izdao [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK]].<ref name="U BiH NEMA RTV STANICA KOJE NE POSJEDUJU DOZVOLU ZA EMITOVANJE">{{cite web|url=http://rak.ba/bos/aktuelnost.php?uid=1270675331&root=1254253123|title=U BiH NEMA RTV STANICA KOJE NE POSJEDUJU DOZVOLU ZA EMITOVANJE|authorlink1=Communications Regulatory Agency of Bosnia and Herzegovina|website=www.rak.ba|language=Bosnian|access-date=21. 8. 2016|author1=Communications Regulatory Agency of Bosnia and Herzegovina}}</ref> U periodu između 2000. i 2002. godine zatvoreni su svi lokalni mediji u BiH koji se nisu uspjeli kvalificirati za dugoročne dozvole za emitiranje. Prema preporukama iz EU, RAK BiH ubrzo je uspostavila javni registar izdatih dozvola za sve emitere sa odgovarajućim informacijama o medijima (radio stanicama, TV kanalima...) koji su dobili odobrenje za rad. {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 34px;" |+Emiteri u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] !Godine !Radio stanice<br /> !Televizija |- |2008 |126 |39 |- |2009 |125 |42 |- |2010 |123 |40 |- |2011 |133 |42 |- |2012 |134 |45 |- |2013 |135 |42 |- |2014 |131 |48 |- |2015 |133 |51 |- |2016 |130 |51 |- |2017 |/ |/ |- |2018 |149 |93* (RAK) |} == Analogna televizija == === Besplatni zemaljski emiteri === ==== Nacionalna i entitetska pokrivenost ==== ===== [[RTV-taksa|Javni emiteri (TV pretplata)]] ===== Bosna i Hercegovina ima 3 javna emitera koji se finansiraju preko RTV pretplate za posjedovanje radija i televizije. Iznos naknade je 7.5 [[Konvertibilna marka|KM (BAM)]] mjesečno (obračunava se uz račun za struju).<ref name="RTV taksa i dalje 7.5 KM">{{cite web|url=http://banjalucanke.com/2015/03/24/rtv-taksa-i-dalje-7-5-km/|title=RTV taksa i dalje 7.5 KM|date=24. 3. 2015|website=www.banjalucanke.com|publisher=www.banjalucanke.com|access-date=15. 9. 2018}}</ref> Nacionalni javni emiter za [[Bosna i Hercegovina|Bosnu i Hercegovinu]] je [[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] (''Radio televizija Bosne i Hercegovine''). Sa jednim televizijskim i jednim radijskim kanalom ova medijska kuća pokriva više od 97% zemlje. BHRT je jedini član [[Evropska radiodifuzijska unija|EBU-a]]<ref name="EBU – Members">{{cite web|url=http://www3.ebu.ch/about/members|title=EBU – Members|website=www.ebu.ch|publisher=European Broadcasting Union (EBU)|access-date=15. 9. 2018}}</ref> iz BiH. [[Administrativna podjela Bosne i Hercegovine|Entitetski]] emiter za [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji Bosne i Hercegovine]] je RTVFBiH odnosno ''Radio televizija Federacije Bosne i Hercegovine''. Program se emitira na jednom radijskom (Radio FBiH) i jednom televizijskom kanalu (FTV). Entitetski emiter za [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]] je [[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] (''Radio televizija Republike Srpske''). Program se emitira preko jednog radijskog (Radio RS) i dva televizijska kanala (RTRS.tv - zemaljski kanal; RTRS Plus - kablovski kanal).<ref name="RTRS obilježava 23 godine rada – počelo emitovanje RTRS PLUS programa">{{cite news|url=http://lat.rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=145903|title=RTRS obilježava 23 godine rada – počelo emitovanje RTRS PLUS programa|date=19. 4. 2015|publisher=www.rtrs.tv|agency=www.rtrs.tv|language=Bosnian, Serbian|access-date=15. 9. 2018}}</ref> U planu je uspostavljanje jednistvene javne RTV korporacije<ref name="Potreba za uspostavljanjem korporacije">{{cite news|url=http://teve.ba/article/21957/potreba-za-uspostavljanjem-korporacije|title=Potreba za uspostavljanjem korporacije|date=30. 10. 2015|publisher=www.teve.ba|agency=www.teve.ba|language=Bosnian|access-date=15. 9. 2018|archive-date=7. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151207154654/http://teve.ba/article/21957/potreba-za-uspostavljanjem-korporacije|url-status=dead}}</ref> koja bi trebala da poboljša kvalitetu svih javnih medijskih servisa koji se finansiraju iz pretplate/pristojbe. {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" class="sortable wikitable" |+Lista televizijskih kanala u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] koji se finansiraju iz RTV Takse <sup>(7.50 [[Konvertibilna marka|KM]] mjesečno)</sup> ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano<br /> !Prijašnji nazivi<br /> !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |[[BHT 1]] |General<br /> |1 |<small>TV Sarajevo (1961-1992)<br /><br /> RTV BiH (TV BiH) (1991-1995)<br /><br /> BHT (1995-1998)<br /><br /> PBS BiH (BHTV 1) (1998-2004)<br /><br /> BHT 1 (od 2004.</small><small>)</small> |[[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] |[[Bosanski jezik|bosanski]],<br /><br /> [[Hrvatski jezik|hrvatski]]<br /><br /> i [[Srpski jezik|srpski]] |{{Ok}} |- |[[Federalna televizija|Federalna TV]] |General |{{Start date and age|2001|10|27|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2001-10-27</span>) |RTV FBiH |bosanski, hrvatski i srpski | | |- |RTRS.tv |General |{{Start date and age|1992|04|19|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1992-04-19</span>) |<small>Канал С<br /><br />ТВ РС</small> |[[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |<br /><br />bosanski, hrvatski i srpski | |} ===== Komercijalni emiteri ===== Nacionalne komercijalne televizije su skoro prvenstveno fokusirane na potrebe entitetskog tržišta, ali neki od emitera također se trude da zajedničkim programom (Mreža TV) pokriju što veću teritoriju. Kako bi to postigli, oni nude zajednički reklamni prostor (na teritoriji cijele zemlje, entitetskom ili regionalnom nivou) koji je privlačniji većim oglašivačima i reklamnim agencijama. {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" class="sortable wikitable" |+Lista komercijalnih televizija u [[Bosna i Hercegovina|BiH]] ! width="80" |TV kanal !Vrsta<br /> !Osnovano !Prijašnji nazivi !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |[[Televizija OBN|OBN]] |General |1996 (<span class="bday dtstart published updated">1996</span>) | |<small>AMC Mreža Međunarodni Central Evropi (40%)<br/><br /> i Neven Čičko (60%)</small> |[[Bosanski jezik|bosanski]] / [[Hrvatski jezik|hrvatski]] / [[Srpski jezik|srpski]] | |- |[[Nova BH]] |General |{{Start date and age|2018|10|09|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2018-10-09</span>) |[[Nova BH|Pink BH]] <small>(2003-2018)</small> |United Group |[[Bosanski jezik|bosanski, hrvatski i srpski]] |{{Ok}} |- |[[NTV Hayat|Hayat]] |General |<small> {{Start date and age|1992|02|24|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1992-02-24</span>)</small> |<small>Neovisna televizija Hayat<br /><br /> Hayat HD</small> |Hayat TV |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |BN Televizija |General |{{Start date and age|1998|05|05|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1998-05-05</span>) |RTV: |[[Srpski jezik|srpski]] |{{Ok}} | |- |[[Alternativna televizija|ATV]] |General |{{Start date and age|1997|06|04|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1997-06-04</span>) |[[Alternativna televizija|Alternativna TV]] |[[Srpski jezik|srpski]] |{{Ok}} | |- |[[O kanal]] |General |<small> {{Start date and age|2010|08|26|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2010-08-26</span>)</small> |TV1-RTM |[[Oslobođenje]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |} ==== Regionalna pokrivenost ==== ===== Javno finansiranje ===== Druge javne TV stanice emitiraju svoj program na lokalnom (općinskom) i regionalnom (kantonalnom) poput npr. TVSA, RTV TK, RTV USK, RTV Zenica i RTV BPK). {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" class="sortable wikitable" |+Lista javnih televizijskih kanala u [[Bosna i Hercegovina|BiH]] koje finansiraju kantoni <sup>(Skupštinski grantovi ili donacije)</sup> ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano !Prijašnji nazivi/Puni naziv<br /> !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |[[Televizija Kantona Sarajevo|TVSA]] |Regionalni |{{Start date and age|1998|06|29|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1998-06-29</span>) |Televizija Kantona Sarajevo |[[Kanton Sarajevo]] |[[Bosanski jezik|bosanski]],<br /><br /> [[Hrvatski jezik|hrvatski]]<br /><br /> i [[Srpski jezik|srpski]] |{{Ok}} |- |[[Televizija Tuzlanskog Kantona|RTV TK]] |Regionalni |{{Start date and age|1992|02|20|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1992-02-20</span>) |Televizija Tuzlanskog Kantona |[[Tuzlanski kanton|Tuzlanski kanton <br />]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |[[Radiotelevizija Unsko-sanskog kantona|RTV USK<br />]] |Regionalni |{{Start date and age|1995|12|22|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1995-12-22</span>) |Televizija Unsko-sanskog kantona |[[Unsko-sanski kanton]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |RTV ZE |Regionalni |{{Start date and age|1995|05|23|df=y}}Maj 1995. (<span class="bday dtstart published updated">1995-05-23</span>) |Televizija Zenica |[[Zeničko-dobojski kanton|Ze-Do Kanton]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |RTV BPK |Regionalni |{{Start date and age|1996|08|26|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1996-08-26</span>) |Televizija Bosansko-podrinjskog kantona |[[Bosansko-podrinjski kanton Goražde]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}}<br /> |} ===== Komercijalni emiteri ===== Komercijalne zemaljske stanice uglavnom se nalaze u većim gradovima (Sarajevo, Banja Luka, Mostar, Bijeljina, Brčko, Bihać, Trebinje, Travnik, Zenica...). {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" class="sortable wikitable" |+Lista regionalnih komercijalnih televizija u [[Bosna i Hercegovina|BiH.]] ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano !Prijašnji nazivi/Puni naziv !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |[[Al Jazeera Balkans|Al Jazeera Balkan]] |General |{{Start date and age|2011|11|11|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2011-11-11</span>) |<small>NTV 99 Sarajevo</small> |Al Jazeera Media Network<br /> |<small>[[Bosanski jezik|bosanski]] <br /><br /> [[Srpski jezik|srpski]] <br /><br /> [[Hrvatski jezik|hrvatski]] <br /><br /> [[Crnogorski jezik|crnogorski]] <br /><br /> [[Slovenski jezik|slovenski]] <br /><br /> [[Makedonski jezik|makedonski]] </small> |{{Ok}} |- |OSM TV |Regionalni |1993 (<span class="bday dtstart published updated">1993</span>) |<small> Otvorene Srpske Mreže </small> | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |Televizija K3 |Regionalni |{{Start date and age|1995|04|15|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1995-04-15</span>) |<small> Televizija K3 </small> | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |Hrvatska Televizija Kiss<br /> |Regionalni |1993 (<span class="bday dtstart published updated">1993</span>) |<small>HRT- Televizija Kiseljak</small><br /> | |[[Hrvatski jezik|hrvatski]] | |- |TV Hit<br /> |Regionalni |1999 (<span class="bday dtstart published updated">1999</span>) |<small> RTV Hit Brčko<br /></small> | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |HTV Oscar C |Regionalni |1994 (<span class="bday dtstart published updated">1994</span>) |<small> Hrvatska televizija Oscar C </small> | |[[Hrvatski jezik|hrvatski]] | |- |Herceg TV |Regionalni |2008 (<span class="bday dtstart published updated">2008</span>) |<small> RTV Herceg</small> | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |TV Slon Extra |Regionalni |{{Start date and age|2005|12|01|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2005-12-01</span>) | | |[[Bosanski jezik|bosanski]] | |} ==== Lokalna, gradska ili općinska pokrivenost ==== Lokalne TV mreže dijele lokalne vijesti (npr. BH Veza u Federaciji BiH ili PRIMA Mreža u Republici Srpskoj). ===== Javno finansiranje ===== {| class="sortable wikitable" style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" |+Lista javnih lokalnih medija u [[Bosna i Hercegovina|BiH]] <sup>(finansiranje iz općinskih grantova ili skupština)</sup> ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano !Prijašnji nazivi/Puni naziv !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |[http://www.rtvvogosca.ba RTV Vogošća] |Municipal |{{Start date and age|1997|12|10|df=y}}&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1997-12-10</span>) |Televizija Vogošća |[[Vogošća]] |[[Bosanski jezik|Bosnian]] |{{Ok}} |- |[[RTV Cazin]] |Municipal |1993&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1993</span>) |Televizija Cazin |[[Cazin]] |[[Bosanski jezik|Bosnian]] | |- |TV Visoko |Municipal |{{Start date and age|1992|07|13|df=y}}&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1992-07-13</span>) |Televizija Visoko |[[Visoko]] |[[Bosanski jezik|Bosnian]] |{{Ok}} |- |TV Živinice |Municipal |{{Start date and age|1992|05|05|df=y}}&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1992-05-05</span>) |Televizija Živinice |[[Živinice]] |[[Bosanski jezik|Bosnian]] |{{Ok}} |- |TV Bugojno |Municipal |1992&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1992</span>) |Televizija Bugojno |[[Bugojno]] |[[Bosanski jezik|Bosnian]] | |- |Prijedor TV |Municipal |2000&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">2000</span>) |Televizija Prijedor |[[Prijedor]] |[[Srpski jezik|Serbian]] |{{Ok}} |- |TV Rudo |Municipal |{{Start date and age|1993|06|28|df=y}}&nbsp;(<span class="bday dtstart published updated">1993-06-28</span>) |Televizija Rudo |[[Rudo]] |[[Srpski jezik|Serbian]] | |} ===== Komercijalni emiteri ===== {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 83px;" class="sortable wikitable" |+Spisak komercijalnih televizija u [[Bosna i Hercegovina|BiH.]] ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano !Prijašnji nazivi/Puni naziv !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |TV Alfa |General |2007 (<span class="bday dtstart published updated">2007</span>) |<small>Televizija Alfa</small> |[[Dnevni avaz|Avaz]] |[[Bosanski jezik|bosanski]] | |- |[[MTV Igman]] |Religijski |1993 (<span class="bday dtstart published updated">1993</span>) | | |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |TV Bel Kanal |General |<small> 2003 (<span class="bday dtstart published updated">2003</span>)</small> |ТВ Бел Канал | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |TV Simić |General |{{Start date and age|1997|07|05|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1997-07-05</span>) |ТВ Симић | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |RTV Vikom |General |1997 (<span class="bday dtstart published updated">1997</span>) | | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |NTV 101 |General |<small> 1998 (<span class="bday dtstart published updated">1998</span>)</small> |NTV 101 Mosta | |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |NTV Arena |General |{{Start date and age|1999|08|18|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1999-08-18</span>) |Nezavisni TV – Studio "Arena" | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |RTV Slobomir |General |2005 (<span class="bday dtstart published updated">2005</span>) |Televizija Slobomir | |[[Srpski jezik|srpski]] | |- |NTVIC Kakanj |General |<small> {{Start date and age|1994|04|11|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1994-04-11</span>)</small> |Neovisna televizija IC | |[[Bosanski jezik|bosanski]] |{{Ok}} |- |NTV Amna |General |<small> 1997 (<span class="bday dtstart published updated">1997</span>)</small> |Neovisna televizija Amna | |[[Bosanski jezik|bosanski]] | |- |RTV Maglaj |General |<small> {{Start date and age|1992|06|09|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">1992-06-09</span>)</small> | | |[[Bosanski jezik|bosanski]] | |} == Kablovska i IPTV televizija == Postoji više od 40 izdatih dozvola kablovske TV operatere u BiH. Najnovije procjene pokazuju da usluge kablovske televizije u BiH koristi više od 330.000 domaćinstva.<ref name="Kablovski operateri u BiH">{{cite web|url=http://www.profitiraj.ba/20110918155/ict-kablovski-operateri-u-bih.php|title=Kablovski operateri u BiH|website=www.profitiraj.ba|publisher=www.profitiraj.ba|language=Bosnian|access-date=7. 11. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20170912112115/http://www.profitiraj.ba/20110918155/ict-kablovski-operateri-u-bih.php|archive-date=12. 9. 2017|url-status=dead}}</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%; margin-bottom: 10px;" |+Lista kablovskih, MMDS, satelitskih, DHT i IPTV operatera u [[Bosna i Hercegovina|BiH]]<br /> <sup>(Izvor: [https://rak.ba/bos/index.php?uid=1273787112 Licencees for the Distribution of Audiovisual Media Services and Radio Media Services] - [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK]]) </sup> <ref>2 November 2018</ref> !Naziv kompanije<br /> !Sjedište !Ime usluge<br /> !Web stranica<br /> |- |BH Telecom |[[Sarajevo]] |Moja TV, Moja Web TV |[http://www.bhtelecom.ba www.bhtelecom.ba] |- |HT Mostar |[[Mostar]] |HOME.TV |[http://www.hteronet.ba www.hteronet.ba] |- |Telekom Srpske |Banja Luka |Open IPTV |[https://web.archive.org/web/20130822022815/http://www.mtel.ba/ www.mtel.ba] |- |Telemach |Sarajevo |TotalTV, EON.TV |[http://www.telemach.ba www.telemach.ba] |- |HKB Net |Sarajevo |EON.TV |[http://www.hs-hkb.ba www.hs-hkb.ba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210116233232/http://hs-hkb.ba/ |date=16. 1. 2021 }} |- |HS |Sarajevo |EON.TV |[http://www.hs-hkb.ba www.hs-hkb.ba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210116233232/http://hs-hkb.ba/ |date=16. 1. 2021 }} |- |M&H Company |Sarajevo |EON.TV |[http://www.mh-company.ba www.mh-company.ba] |- |Logosoft |Sarajevo |SUPER TV |[http://www.logosoft.ba www.logosoft.ba] |- |Detel |Sarajevo|| {{N/a}} |[http://www.detel.ba www.detel.ba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190504022808/http://detel.ba/ |date=4. 5. 2019 }} |- |Blic.net |Banja Luka |Blic.net, TViN |[http://www.blic.net www.blic.net] |- |TRION TEL |Banja Luka|| {{N/a}} |[http://www.triontel.net www.triontel.net] |- |GO TV |Banja Luka|| {{N/a}} || {{N/a}} |- |TX TV |Tuzla |TX TV |[http://www.txtv.ba www.txtv.ba] |- |Elta - Kabel |Doboj |ELTA-KABEL |[http://www.elta-kabel.com www.elta-kabel.com] |- |Telinea |Bihać |TELINEA |[http://www.telinea.ba www.telinea.ba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210215060808/https://www.telinea.net/ |date=15. 2. 2021 }} |- |Miss.Net |Bihać |MISS.NET |[http://www.missnet.ba www.missnet.ba] |- |Alvatel |Zenica |Alvatel |[http://www.alvatel.ba www.alvatel.ba]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} |- |ZipZap |Zenica|| {{N/a}} |[http://www.zipzap.ba/ www.zipzap.ba] |- |TEONET |Tuzla|| {{N/a}} || {{N/a}} |- |Antel |Tuzla|| {{N/a}} || {{N/a}} |- |Elta - Mt |Tuzla |ELTA-MT |[https://web.archive.org/web/20190328170149/http://www.elta-mt.ba/ www.elta-mt.ba] |- |JU Dom kulture Žepče |Žepče|| {{N/a}} |www.domkulture-zepce.com |- |KG - 1 |Goražde|| {{N/a}} |[http://www.kg1.ba www.kg1.ba] |- |KTV E-G-E |Doboj Jug |KTV E-G-E |[http://www.ktv-ege.ba www.ktv-ege.ba] |- |Stokić |Doboj |Kablovska Stokić |www.stokic.net |- |DSL- ELEKTRONIKA |Modriča|| {{N/a}} |[http://www.dslon.ws www.dslon.ws] |- |Neon Solucije |Kalesija |Neon Solucije |[http://www.neon.ba www.neon.ba] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210309222929/http://www.neon.ba/ |date=9. 3. 2021 }} |- |AMB-NET |[[Živinice]] |AMB-NET |[http://www.amb-net.ba www.amb-net.ba] |- |Media Sky |Živinice |Media Sky |[http://www.mediasky.ba www.mediasky.ba] |- |AVAX net |Lukavac |AVAX net |[http://www.avax.ba www.avax.ba] |- |WIRAC.NET |Gračanica |WIRAC.NET |[https://web.archive.org/web/20190504011621/http://wirac.ba/ www.wirac.ba] |- |MAX TV Brčko |Brčko |MAX.TV Brčko |[http://www.maxtv.ba www.maxtv.ba] |- |TELESKY |Gradačac |TELESKY Gradačac |[http://www.telesky.ba www.telesky.ba] |- |Telrad Net |Bijeljina |Telrad.NET |[http://www.telerad.net www.telerad.net] |- |Elnet |Laktaši |Elnet |[http://www.elnetrs.ba www.elnetrs.ba] |- |KDS Ortak |Šipovo |KDS Ortak |[http://www.kdsortak.net www.kdsortak.net] |- |Terc Trade Company |Prnjavor |TercTV |[http://www.terctv.com www.terctv.com] |- |Tel-Net |Ključ |Tel-Net Ključ|| {{N/a}} |- |KT Sara |Drvar |KT S@ra |[http://www.ktsara.net www.ktsara.net] |- |STAR-TEL |Stolac|| {{N/a}} |www.star-tel.ba |} U odnosu na oblik pretplate i TV paketa, kablovske kompanije obično nude širok izbor lokalnih zemaljskih kanala. Ponude su često prilagođene određenom geografskom području ili gradu. Osnovni paketi obično sadrže između 40 i 65 TV kanala. Digitalni (DVBT-C) paketi obično sadrže između 120 i 180 TV kanala (nude se dodatni paketi, HD paketi i Video na zahtjev...). {| style="font-size: 90%; margin-bottom: 10px;" class="wikitable" border="1" |+Kablovski operateri u Bosni i Hercegovini !Baza podataka [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK-a BiH]] <sup>(novembar 2018)</sup> !Suma |- |Registrirane kompanije sa dozvolom za operatera | style="text-align: right;" |40 |- |Registrirane kompanije koje nude usluge Video na zahtjev (VOD) | style="text-align: right;" |11 |} Registrirani pružaoci usluga na zahtjev u registru [[RAK BiH]]: * ''Videoteka'' od Super TV * ''MojaTV Videoteka'' & ''MojaTV Flix'' -  [[BH Telecom]] * ''HOME.TV Videoteka'' * ''DEPO TV'' / ZONa * ''BUKA TV'' * ''PRVI.TV'' * ''video klub'' EON - Telemach * ''video klub HKB-net'' od HKB-net * ''video klub HS'' - HS kablovska * ''RTV BIR'' * ''Hayat PLAY -'' [[NTV Hayat|Hayat TV]] === Domaći pay-tv kanali === Postoji više od 52 kablovska televizijska kanala (u javnom i privatnom vlasništvu) koji emitiraju svoj program isključivo preko kablovske, satelitske ili IPTV platforme. ==== Javni lokalni kablovski kanali ==== Mnoge lokalne i regionalne TV stanice finansiraju lokalne vlasti a dostupne su samo kroz kablovske sisteme. {| style="font-size: 100%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" class="sortable wikitable" |+Lista javnih kablovskih TV kanala u [[Bosna i Hercegovina|BiH]] koje finansiraju lokalne vlasti <sup>(preko grantova, općinskog budžeta ili donacija)</sup> ! width="80" |TV kanal !Vrsta !Osnovano !Prijašnji nazivi/Puni naziv !Vlasnik !Jezik/jezici ![[HDTV]] |- |Televizija Istočno Sarajevo |Općinska |2008 (<span class="bday dtstart published updated">2008</span>) |РТВ Источно Сарајево |[[Istočno Sarajevo]] |[[Srpski jezik|Srpski]] | |- |Televizija Jablanica |Općinska |1999 (<span class="bday dtstart published updated">1999</span>) |RTV Jablanica |[[Jablanica]] |[[Bosanski jezik|Bosanski]] |{{Ok}} |- |RTV 7 |Općinska |{{Start date and age|2012|07|29|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2012-07-29</span>) |Televizija 7 Tuzla |[[Tuzla]] |[[Bosanski jezik|Bosanski]] |{{Ok}} |- |[[RTV Kozarska Dubica]] |Općinska |РТВ Козарска Дубица |[[Bosanska Dubica|Kozarska Dubica]] | |[[Srpski jezik|Srpski]] |- |RTV Doboj |Općinska |РТВ Добој |[[Doboj]] | |[[Srpski jezik|Srpski]] |- |TV Lukavac |Općinska |2011 (<span class="bday dtstart published updated">2011</span>)<ref name="JU RTV Lukavac nakon nekoliko godina, ponovno pokreće višesatni TV program.">{{cite news|url=https://www.sodalive.ba/aktuelnosti/experimentalni-program-tv-lukavac/|title=JU RTV Lukavac nakon nekoliko godina, ponovno pokreće višesatni TV program.|publisher=www.sodalive.ba|agency=www.sodalive.ba|language=Bosnian|access-date=7. 11. 2018}}</ref> |TV Lukavac |[[Lukavac]] |[[Bosanski jezik|Bosanski]] | |- |[[RTV Sana]] |Općinska |{{Start date and age|2016|06|21|df=y}} (<span class="bday dtstart published updated">2016-06-21</span>) |Radio televizija Sana |[[Sanski Most]] |[[Bosanski jezik|Bosanski]] |{{Ok}} |} ==== Domaći komercijalni kablovski kanali ==== Regionalni komercijalni, ali i javni kanali iz zemalja u okruženju (Slovenija, Hrvatska, Srbija, Crna Gora, Kosovo, Makedonija...) dostupni su u Bosni i Hercegovini. Iz tog razloga, mnogi TV kanali reklamnim agencijama uz matični prostor za oglašavanje nesmetano prodaju i reklamni prostor za BiH kao dodatnu "gratis" uslugu. Prema mišljenju domaćih emitera, ovo je značajan nedostatak na bosanskohercegovačkom medijskom tržištu jer se novac zadržava u zemlji porijekla dok se ciljana publika nalazi u BiH.{{columns-list|* [[BN TV|BN TV HD]] – Bijeljina ([[RTV BN]]) * [[BN Music|BN Music HD]] – Bijeljina ([[RTV BN]]) * [[Hayat Plus]] – Vogošća ([[Hayat TV (Bosnia and Herzegovina)|Hayat]]) * [[Hayat Folk]] – Vogošća (Hayat) * [[Hayat Music]] – Vogošća (Hayat) * [[Hayatovci]] – Vogošća (Hayat) * [[Face TV (Bosnia and Herzegovina)|Face TV]] – Sarajevo * [[Cinema TV]] – Sarajevo * [[Vikom Music]] – Gradiška * [[Hema TV|Hema HD]] – Sarajevo * [[NEON TV]] – Kalesija * [[Kontakt TV|Kontakt]] – Banja Luka * [[Izvorna TV]] – Živinice * [[CITY TV]] – Mostar * [[Kanal 6]] – Travnik ([[TNT Group]]) * [[TNT KIDS TV]] – Travnik (TNT Group) * [[SEVDAH TV]] – Travnik (TNT Group) * [[DREAMPORN HD]] – Travnik (TNT Group) * [[Naša TV (Bosnia and Herzegovina)|Naša TV]] – Mostar * [[Televizija 5]] HD – Sarajevo * [[ELTA 1 HD|ELTA TELEVIZIJA]] – Banja Luka (Elta Media Group) * [[ELTA 2]] – Tuzla (Elta Media Group) * [[Obiteljska televizija Valentino|OTV VALENTINO]] – Brčko (DENI-COMPANI) * [[VALENTINO ETNO]] – Brčko (DENI-COMPANI) * [[Valentino Music|Valentino Music HD]] – Brčko (DENI-COMPANI) * [[PRVA HERCEGOVAČKA]] – Brčko (DENI-COMPANI) * [[TV Slon Info]] – Tuzla * [[NTV Patria]] – Doboj * [[NTV Jata]] – Srebrenik * [[Smart televizija]] – Tešanj * [[IN televizija]] – Bijeljina * [[KTV Zavidovići]] – Zavidovići * [[Kablovska televizija KG-1]] – Goražde * [[BDC Televizija]] – Brčko * [[RA-TV]] – Jelah * [[TV GLAS DRINE]] – Sapna * [[tb1]] – Trebinje * [[Posavina TV]] – Seonjaci, Brčko * [[Inicijativa TV]] – Tuzla * [[Info Plus]] – Gradiška * [[WTV Gračanica]] – Gračanica * [[TATABRADA]] – Srebrenik * [[ТV ONE HD]] – Kozarac, Prijedor * [[B1 TELEVIZIJA]] – Gradačac * [[TROPIK TV]] – Zenica|colwidth=30em}} === Strani pay-tv kanali === U ovisnosti od kablovskog operatera i oblika pretplate, kablovska ponuda obično uključuje kanale kao što su FOX, FOX Movies, FOX Life, FOX Crime, AXN, MGM, Sci-Fi Channel, Eurosport, MTV, Comedy Central Extra, National Geographic Channel (sa prevodima na hrvatski, srpski, a ponekad i na bosanski jezik). Bosanski kablovski operateri nude veliki broj regionalnih nacionalnih (npr. HRT, RTS, B92) i međunarodnih TV kanala (npr. CNN, DW, RTL, Euronews, RT). Premium sportska ponuda uglavnom je ograničena na [[Arena Sport]] ili SportKlub TV pakete. Premium filmski kanali također su uglavnom ograničeni na [[HBO]] i CineStar TV pakete. Izdato je sedam dozvola za provajdere usluga na zahtjev u BiH.<ref name="communications Regulatory Agency of BiH">{{cite web|url=http://rak.ba/bos/index.php?uid=1273787112|title=Korisnici dozvola|last1=RAK|first1=CRA|website=Regulatorna agencija za komunikacije BiH|publisher=communications Regulatory Agency of BiH|access-date=21. 8. 2016}}</ref> ==== United Group / United Media ==== {{columns-list|* [[N1 (television)|N1 HD BiH]] [[Luxembourg]] (newscast in [[Bosnia and Herzegovina]]) * [[N1 (television)|N1 HD Serbia]] [[Luxembourg]], [[Croatia]] * [[N1 (television)|N1 HD Croatia]] [[Luxembourg]], [[Croatia]] * [[Sport Klub|SK HD]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 1 HD]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 2 HD]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 3 HD]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 4]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 5]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 6]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 7]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 8]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 9]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK 10]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Sport Klub|SK Golf HD]] (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Nova TV (Croatia)|Nova TV]] [[Croatia]] * [[Nova M (Montenegro)|Nova M]] [[Montenegro]] * [[Grand TV]] [[Serbia]] * [[Grand TV 2]] [[Serbia]] * [[Lov i Ribolov]] [[Serbia]] * [[TOP TV HD]] [[Serbia]] * [[IDJ TV HD]] [[Serbia]] * [[Pikaboo HD]] [[Serbia]] * [[Vavom HD]] [[Serbia]] ==== [[Discovery, Inc.]] ==== * [[Animal Planet Europe|Animal Planet]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Crime & Investigation Network]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Discovery Channel Europe]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Discovery HD Showcase]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Investigation Discovery Europe|Investigation Discovery]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Discovery ID Xtra]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Discovery Science Europe|Discovery Science]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Discovery World (TV channel)|Discovery World]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[TLC (TV channel)|TLC]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Travel Channel International]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Eurosport 1]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Eurosport 2]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Eurosport News]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== Viasat Broadcasting ==== * [[TV1000]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Viasat History]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Viasat Explorer]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Viasat Nature]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== Arena Sport ==== * [[Arena Sport]] 1 BiH (program in [[Bosnia and Herzegovina]]) * [[Arena Sport]] 1 SRB (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Arena Sport]] 1 HR (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Arena Sport]] 2 (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Arena Sport]] 3 (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Arena Sport]] 4 (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Arena Sport]] 5 (audio in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== [[Fox Networks Group]] Europe ==== * [[Fox (Balkans)|FOX]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[FOX Crime]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[FOX Life]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[24Kitchen]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[National Geographic Channel]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[National Geographic Wild]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== [[AMC Networks International Zone]] ==== * [[AMC (TV channel)|AMC]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[CBS Drama]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[CBS Reality]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Crime & Investigation Network]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Da Vinci Learning]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Extreme Sports Channel]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Fine Living Network]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Food Network]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[History (European TV channel)|History]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[JimJam]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Outdoor Channel]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== [[HBO Europe]] ==== * [[HBO]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[HBO 2]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[HBO 3]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Cinemax]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[Cinemax 2]] (HD) (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== TRT ==== * [[TRT Haber]] * [[TRT World]] * [[TRT Avaz]] ==== MTV ==== * [[MTV Europe]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[MTV Rocks]] (UK version) * [[MTV Dance]] (UK version) * [[MTV Hits (UK & Ireland)|MTV Hits]] (UK version) * [[MTV Base]] (UK Version) * [[MTV Live HD]] (UK Version) * [[VH-1]] (European) * [[VH-1 Classic]] (European) ==== Cinestar ==== * [[Cinestar TV]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[Cinestar Action]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[Cinestar Fantasy]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[Cinestar Comedy]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[Cinestar Premiere 1 HD]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[Cinestar Premiere 2 HD]] (subtitles in [[Croatia]]) ==== [[RTL Group]] ==== * [[RTL Televizija]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL 2 (Croatia)|RTL 2 HR]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Kockica]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Living (Croatia)|RTL Living]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Passion (Croatia)|RTL Passion]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Crime (Croatia)|RTL Crime]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Croatia World]] (subtitles in [[Croatia]]) * [[RTL Television]] (audio in [[Germany]]) * [[VOX (TV channel)|VOX]] (audio in [[Germany]]) * [[Super RTL]] (audio in [[Germany]]) ==== [[ANT1 Group]] ==== * [[Prva Srpska Televizija|Prva TV]] (audio in [[Serbia]]) * [[Prva Srpska Televizija|Prva Plus]] (audio in [[Serbia]]) * [[Prva Srpska Televizija|Prva World]] (audio in [[Serbia]]) * [[Prva Srpska Televizija|Prva Kick]] (audio in [[Serbia]]) * [[B92|O2]] (audio in [[Serbia]]) ==== Hrvatska Radio Televizija ==== * [[HRT 1]] * [[HRT 2]] * [[HRT 3]] * [[HRT 4]] * [[HRT 5]] ==== Radio Televizija Srbije ==== * [[RTS Sat|RTS Svet]] * [[RTS1]] * [[RTS2]] * [[RTS Život]] * [[RTS Drama]] * [[RTS Kolo]] * [[RTS Trezor]] * [[RTS Muzika]] ==== FilmBox ==== * [[FilmBox]] * [[FilmBox Extra HD]] * [[FilmBox Family]] * [[FilmBox Plus]] * [[FilmBox Premium]] * [[FightBox]] * [[Fast&FunBox]] * [[Gametoon HD]] * [[FilmBox Art House]] * [[DocuBox HD]] * [[FashionBox]] * [[360TuneBox]] * [[Erox]] * [[Eroxxx HD]] ==== AXN Networks ==== * [[AXN]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[AXN Black]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * [[AXN White]] (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== [[Disney Channel (Europe)]] ==== * Disney Channel (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) * Disney Junior (subtitles in [[Serbia]]/[[Croatia]]) ==== [[Pink Media Group]] ==== * [[RTV Pink]] * [[Pink Media BH]] (newscast in [[Bosnia and Herzegovina]]) * [[Pink Media (tv channel)|Pink Media]] (newscast in [[Montenegro]]) * [[Pink 2]] * [[Pink 3 Info]] * [[Pink Action]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Bravo Music]] * [[Pink Classic]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Comedy]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Crime & Mystery]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Erotic]] 1 * [[Pink Erotic]] 2 * [[Pink Erotic]] 3 * [[Pink Erotic]] 5 * [[Pink Erotic]] 6 * [[Pink Erotic]] 7 * [[Pink Erotic]] 8 * [[Pink Extra]] * [[Pink Family(tv channel)|Pink Family]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Fashion]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Fight Network]] * [[Pink Film]] * [[Pink Folk]] * [[Pink Folk 2]] * [[Pink Hits 1]] * [[Pink Hits 2]] * [[Pink Horor]] * [[Pink Kids]] * [[Pink Koncert]] * [[Pink Kuvar]] * [[Pink Life Style]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Movies]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Music]] * [[Pink Music 2]] * [[Pink n Roll]] * [[Pink Parada]] * [[Pink Pedia]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Plus]] * [[Pink Premium]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Reality]] * [[Pink Romance (tv channel)|Pink Romance]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Sci Fi & Fantasy]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Serije]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Show]] * [[Pink Soap]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Super Kids]] * [[Pink Thriller]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink Western]] (subtitles in [[Serbia]]) * [[Pink World (tv channel)|Pink World]] * [[Pink World Cinema]] * [[Pink Zabava]] * [[Pink HAHA]] * [[Pink LOL]]|colwidth=30em}} == Digitalna tranzicija u BiH == Proces digitalizacije u Bosni i Hercegovini još uvijek je u toku. Regulatorna agencija za komunikacije BiH izdala je prve dozvole za digitalno emitiranje u MUX-u A javnim servisima [[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]], RTVFBiH i [[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]]. Ove dozvole važe još od 1. marta 2016 godine.<ref>{{cite news|url=http://www.vecernji.ba/rak-izdao-prve-dozvole-za-digitalno-emitiranje-1059408|title=RAK izdao prve dozvole za digitalno emitiranje|publisher=www.vecernji.ba|agency=www.vecernji.ba|language=Croatian|access-date=21. 8. 2016}}</ref> [[Vijeće ministara Bosne i Hercegovine|Vijeće ministara]] odlučilo je koristiti DVB-T2 standard za digitalnu TV-usluga za svih devet digitalnih područja u BiH. Prva faza prijelaza na digitalno zemaljsko emitiranje počela je 14. oktobra 2016. godine u digitalnim oblastima Sarajevo, Mostar i Banja Luka. MUX-A predviđen je za programe javnih servisa (BHRT, RTVFBiH i RTRS). Signal se također može uhvatiti i u okolnim gradovima (Ilijaš, Visoko, Pale, Istočno Sarajevo, Prijedor, Gradiška, Laktaši, Čelinac kao i u mjestima u dolini Neretve. Zbog ukidanja stare analogne frekvencije za potrebe uspostave digitalnog signala sa Kozare, jedna komercijalna TV stanica (Kanal 3 iz Prnjavora) privremeno emitira digitalni signal na području digitalne oblasti Banja Luka. U septembru 2021. određene komercijalne televizije su dobile dozvole za digitalno emitovanje u MUX A na području Banjaluke,Sarajeva i Mostara. DVB T kanali koji se trenutno emituju za područje Banjaluke sa predajnika Kozara su BHRT,RTRS,FTV,K3,ATV,BN. Za područje Sarajeva se emituje u DVB T standardu sa predajnik Hum i Trebević,što se kolektivno zove digitalna regija Bjelašnica. U regiji Sarajeva se emituju BHRT,FTV,RTRS,NOVA BH,O KANAL,OBN,HAYAT. Za regiju Mostara,sa predajnika Velež se digitalno emituju BHRT,FTV,RTRS,RTV HB,NOVA BH,O KANAL,OBN. TV predajnici na području Federacije BiH su u vlasništvu javnog servisa BHRT-a,a predajnici na području Republike Srpske su u vlasništvu javnog servisa RTRS-a. Druga i treća faza digitalizacije bi trebale da pokriju i preostalih šest oblasti u MUX-u A, na teritoriju cijele zemlje. Prema ranijim najavama, MUX-B predviđen je za komercijalne i regionalne televizije. == Gledanost TV kanala u BiH == Do 2012. godine, koriste se informacije iz kompanije MARECO INDEX BOSNIA (TNS) a nakon 2014., mjerenje gledanosti vrši kompanija Audience Measurement (Nielsen). === Mjesečna gledanosti TV kanala u BiH === Mjesečni udjeli gledanosti u novembru 2018. (Period: 24 h, Sve 4+, Audience Measurement): {| style="font-size: 90%" class="wikitable sortable" !Pozicija !Kanal !Vlasnik !Udjel gledanosti  (%) |- |1 |[[Federalna televizija|FTV]] |RTV FBiH |10.3%<ref name="(teletext.rtvfbih.ba page 334)">{{cite web|url=http://teletext.rtvfbih.ba/100/100_0009.png|title=Gledanost TV stanica u BiH tokom cijelog dana u novembru 2018. godine|website=teletext.rtvfbih.ba|publisher=www.rtvfbih.ba|language=Bosnian|archive-date=3. 12. 2018|access-date=3. 12. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181203151830/http://teletext.rtvfbih.ba/100/100_0009.png|url-status=bot: unknown}}</ref> |- |2 |[[Nova BH]] |The United Group |9.1 % |- |3 |RTRS |[[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |6.9% |- |4 |BN TV |RTV BN |6.2 % |- |5 |[[Televizija OBN|OBN]] |AMC Network (40%) |4,7% <br /> |- |6 |[[BHT 1]] |[[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] |4.0% |- |7 |[[NTV Hayat|Hayat TV]] |Hayat |2.5% |- |8 |[[Alternativna televizija|ATV]] |Alternativna TV|| {{N/a}} |- |9 |[[O kanal]] |Oslobođenje|| {{N/a}} |} Mjesečni udjeli gledanosti u oktobru 2018. (Period: 24 h, Sve 4+, Audience Measurement): {| style="font-size: 90%" class="wikitable sortable" !Pozicija !Kanal !Vlasnik !Udjel gledanosti (%) |- |1 |[[Federalna televizija|FTV]] |RTV Federalni |10.34%<ref name="RTVFBiH">{{cite web|url=http://www.rtvfbih.ba/uimages/U170F01A_Untitled-1.jpg|title=FTV - Gledanost programa u Bosni i Hercegovini|website=www.rtvfbih.ba|publisher=RTVFBiH|language=Bosnian|access-date=5. 11. 2018|author1=Audiance Measurment (Nielsen BiH)}}</ref> |- |2 |[[Nova BH]] <ref>(from 2003 - 2018 ex. Pink BH)</ref> |The United Group |7.83 % |- |3 |RTRS |[[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |7.14% |- |4 |BN TV<br /> |RTV BN<br /> |6.94 % |- |5 |[[Televizija OBN|OBN]] |AMC Network(40%) |5.07% |- |6 |[[BHT 1|BHT 1<br />]] |[[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] |4.11% |- |7 |[[NTV Hayat|Hayat TV]] |Hayat |2.66% |- |8 |[[Alternativna televizija|ATV]] |Alternativna TV|| {{N/a}} |- |9 |[[O kanal]] |Oslobođenje|| {{N/a}} |} Mjesečni udjeli gledanosti u septembru 2018. (Period: 24 h, Sve 4+, Audience Measurement):<ref name="rtvfbih.ba">http://www.rtvfbih.ba/loc/template.wbsp?wbf_id=94</ref> {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%" !Pozicija !Kanal !Vlasnik<br /> !Udjel gledanosti (%) |- |1 |[[Federalna televizija|FTV]] |RTV FBiH |10.42% |- |2 |RTRS |[[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |7.52% |- |3 <ref name="Najgledanija komercijalna TV stanica u BiH.">{{cite news|url=https://www.rtvbn.com/3924038/bn-tv-i-dalje-najgledanija-tv-stanica-u-republici-srpskoj-|title=Najgledanija komercijalna TV stanica u BiH.|publisher=www.rtvbn.com|agency=www.rtvbn.com|language=Serbian|access-date=9. 10. 2018}}</ref> |BN TV |RTV BN |7.31% |- |4 |[[Nova BH|Pink BH]] |The United Group |6.06% |- |5 |[[Televizija OBN|OBN]] |AMC Networks(40%) |4.77% |- |6 |[[BHT 1]] |[[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] |3.68% |- |7 |[[NTV Hayat|Hayat TV]] |Hayat |2.64% |- |8 |[[Alternativna televizija|ATV]] |Alternativna TV|| {{N/a}} |- |9 |[[O kanal]] |Oslobođenje|| {{N/a}} |} Mjesečni udjeli gledanosti u augusut 2018. (Period: 24 h, Sve 4+, Audience Measurement):<ref name="rtvfbih.ba"/> {| class="wikitable sortable" style="font-size: 90%" !Pozicija !Kanal !Vlasnik !Udjel gledanosti  (%) |- |1 |[[Federalna televizija|FTV]] |RTV FBiH |10.08% |- |2 |BN TV |RTV BN |7,1% |- |3 |RTRS |[[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |6.9% |- |4 |[[Nova BH|Pink BH]] |The United Group |4.9% |- |5 |[[Televizija OBN|OBN]] |AMC Networks(40%) |3.8% |- |6 |[[BHT 1]] |[[Bosanskohercegovačka radio-televizija|BHRT]] |3.4% |- |7 |[[NTV Hayat|Hayat TV]] |Hayat |3.0% |- |8 |[[Alternativna televizija|ATV]] |Alternativna TV|| {{N/a}} |- |9 |[[O kanal]] |Oslobođenje|| {{N/a}} |} === Godišnja gledanost TV stanica u BiH === Godišnji pregled gledanosti:<ref>Sources from official websites (www.rtvfbih.ba;www.rtv-bn.com;www.rtrs.tv)</ref> {| class="wikitable" ! colspan="16" |Audience share % (4+)<ref>{{Cite web |url=http://www.rtvfbih.ba;www.rtv-bn.com;www.rtrs.tv/ |title=Arhivirana kopija |access-date=20. 10. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190102224336/http://rtvfbih.ba/ |archive-date=2. 1. 2019 |url-status=dead }}</ref> |- !Kanal !2010 !2011 !2012 !2013 !2014 !2015 !2016 !2017 !2018 |- |[[BHT 1]] |6.2 |6.8 |5.7|| {{N/a}} |6.41 |5.3|| {{N/a}} |3.45|| {{N/a}} |- |[[Federalna televizija|FTV]] | bgcolor="#FFD800" |14.9 | bgcolor="#FFD800" |14.5 | bgcolor="#FFD800" |14.4|| {{N/a}} | bgcolor="#FFD800" |12.94 | bgcolor="#FFD800" |11.9 | bgcolor="#FFD800" |10.65 | bgcolor="#FFD800" |9.44|| {{N/a}} |- |RTRS |6.0 |5.2 |5.1|| {{N/a}} |5.69 |6.1 |6.34 |6.49|| {{N/a}} |- |[[Televizija OBN|OBN]] |6.4 |10.4 |8.5|| {{N/a}} |8.23 |10.3 |11.91 |9.01|| {{N/a}} |- |[[Nova BH|Pink BH]] |14.4 |10.9 |9.5|| {{N/a}} |9.23 |9.9 |8.31 |6.09|| {{N/a}} |- |[[NTV Hayat|Hayat]] |7.8 |7.8 |7.7|| {{N/a}} |5.99 |6.0|| {{N/a}} |2.99|| {{N/a}} |- |BN TV |4.2 |6.3 |7.0|| {{N/a}} |5.69 |6.6|| {{N/a}} |6.20|| {{N/a}} |- |[[Alternativna televizija|ATV]] |4.4 |5.2 |4.0|| {{N/a}} |2.85|| {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} |- |[[O kanal]]|| {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} |2.85|| {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} || {{N/a}} |} == Ugašeni televizijski kanali u BiH == {| class="wikitable sortable" style="font-size: 80%; text-align: center; margin-bottom: 10px;" border="1" |+Ugašeni televizijski kanali u BiH (analogna, kablovska, satelitska televizija i IPTV) !Televizijski kanal !Sjedište !Programming !Transmission !Launched !End !Notes |- |[[Nova BH|Pink BH]] |Sarajevo |National |Analog TV |2003 |2018 |sada [[Nova BH]] |-IN Televizija Bijeljina Local HD 2005-2020 |RTM Mostar |Mostar |Local |Analog TV |1995 |2018 |oduzeta dozvola za emitiranje od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK BiH]]<ref name="www.dnevni-list.ba">{{cite news|url=https://dnevni-list.ba/rtm-u-oduzeta-dozvola-za-emitiranje/|title=RTM-u oduzeta dozvola|publisher=www.dnevni-list.ba|agency=www.dnevni-list.ba|language=Bosnian|access-date=20. 9. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180920234615/https://dnevni-list.ba/rtm-u-oduzeta-dozvola-za-emitiranje/|archive-date=20. 9. 2018|url-status=dead}}</ref> |- |Centralne Nacionalne Novosti |Sarajevo |Local TV<ref name="Televizija koju je TV1 kupila u januaru 2014 (CNN d.o.o. Gradiška) ne pokriva signalom zonu servisa TV USK, TV TK i TV Zenica koje su istupile iz TV mreže.">{{cite web|url=http://gibraltar-bih.tumblr.com/post/143211257885/televizija-koju-je-tv1-kupila-u-januaru-2014|title=Televizija koju je TV1 kupila u januaru 2014. godine (CNN d.o.o. Gradiška) ne pokriva signalom zonu servisa TV USK, TV TK i TV Zenica koje su istupile iz TV mreže.|website=gibraltar-bih.tumblr.com|language=Bosnian|access-date=20. 9. 2018}}{{Mrtav link}}</ref> |Satellite TV |2012 |2017 |spojila se sa [[O kanal|TV1]] |- |TV VI-NET |[[Visoko]] |Local TV |Cable TV | - |2018<ref name="Kanal TV VI-NET prestaje sa radom">{{cite news|url=https://telemach.ba/a33251/podrska/vijesti-i-informacije/Kanal-TV-VI-NET-prestaje-sa-radom.html|title=Kanal TV VI-NET prestaje sa radom|publisher=telemach.ba|agency=telemach.ba|language=Bosnian|access-date=20. 9. 2018}}</ref> |- |Behar TV |Sarajevo |Local |Analog TV |2008 |2016 | |- |Art INFO |Kiseljak |Music |Cable TV | - |2016 | |- |OBN+ |Sarajevo |Reruns |Satellite TV |2015 |2016 |IN Televizija |2005 2020 |Druga TV |[[Tuzla]] |Music |Cable TV |2012 |2015 |2020 |HTV Oscar 2 |Mostar |Music |Cable TV | - |2015 | |- |Kanal 1 |Sarajevo |Music |Cable TV |2010 |2015 | |- |037 Televizija |Bihać |Local |Cable TV |2010 |2013 |- |NTV Studio 99 |Sarajevo |Local |Cable TV |1992 |2011 |sada [[Al Jazeera Balkans]] |- |RTV Alfa |Sarajevo |Local |Analog TV |1999 |2004 |sadašnja TV Alfa |- |BRT International |Sarajevo |Local |Analog TV | - |1999 |oduzeta dozvola od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK BiH]] |- |Televizija X |Sarajevo |Local |Analog TV |2000 |2008 |sadašnja Behar TV |- |RTV Kometa |Pale |Local |Analog TV | - |2003 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]]<ref name="U Pink BiH ulažemo 50 miliona maraka" /> |- |Balkan TV |Pale |Local |Analog TV | - |2002 |- |Kanal S |Pale |Local |Analog TV |1992<ref name="Osnovni podaci i historija RTRS">{{cite web|url=http://lat.rtrs.tv/comp/mi.php|title=Osnovni podaci i historija RTRS|website=lat.rtrs.tv|publisher=rtrs.tv|language=Serbian|access-date=20. 9. 2018|author1=RTRS}}</ref> |2002 |postala dio [[Radiotelevizija Republike Srpske|RTRS]] |- |Hercegovačka televizija |Mostar |Local |Analog TV |2002 |2012<ref name="RAK oduzela dozvolu za emitiranje Hercegovačkoj televiziji – www.hercegovina.info">{{cite news|url=http://www.hercegovina.info/vijesti/hercegovina/rak-oduzela-dozvolu-za-emitiranje-hercegovackoj-televiziji|title=RAK oduzela dozvolu za emitiranje Hercegovačkoj televiziji|publisher=www.hercegovina.info|agency=www.hercegovina.info|language=Croatian|access-date=21. 8. 2016}}</ref> |oduzeta dozvola od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK BiH]]<ref name="TA NEĆE FEDERALNOJ: RAK oduzeo dozvolu za emitiranje Hercegovačkoj televiziji">{{cite news|url=https://poskok.info/ta-nece-federalnoj-rak-oduzeo-dozvolu-za-emitiranje-hercegovackoj-televiziji/|title=TA NEĆE FEDERALNOJ: RAK oduzeo dozvolu za emitiranje Hercegovačkoj televiziji|publisher=poskok.info|agency=poskok.info|language=Croatian|access-date=20. 9. 2018}}</ref> |- |Hrvatska Televizija Mostar |Mostar |Local |Analog TV | - |2002 |postaje Hercegovačka televizija |- |FTV 2 |Sarajevo |FBiH entity |Analog TV |2001 |2003 |- |Erotel |Mostar |parts of FBiH entity |Analog TV |1996 |2000<ref name="www.monitor.hr – Zatvorena televizija Erotel">{{cite news|url=http://www.monitor.hr/clanci/zatvorena-televizija-erotel/6044/|title=Zatvorena televizija Erotel|publisher=www.monitor.hr|agency=www.monitor.hr|language=Croatian|access-date=21. 8. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160916154509/http://www.monitor.hr/clanci/zatvorena-televizija-erotel/6044/|archive-date=16. 9. 2016|url-status=dead}}</ref> |oduzeta dozvola od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK]], kasnije FTV 2 <ref name="Created technical and political prerequisites for the Federal television">{{cite news|url=http://www.mediaonline.ba/ba/arhiva/arhiva/html/2000/nom52.htm|title=Stvorene tehnicke i politicke pretpostavke za Federalnu televiziju|publisher=www.mediaonline.ba|agency=www.mediaonline.ba|language=Bosnian|access-date=21. 8. 2016}}</ref> |- |RTV Herceg Bosne |Mostar |Local |Analog TV |1993 |1996 |postaje dio Erotela |- |NTV Vitez |Vitez |Local |Analog TV | - |2001 | |- |NTV Travnik |Travnik |Local |Analog TV | - |2005 | |- |HRTV Kiseljak |Kiseljak |Local |Analog TV | - |2001 | |- |NTV D Doboj |[[Doboj]] |Local |Analog TV | - |2001 | |- |RTV Step |Bijeljina |Local |Analog TV | - |2002 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]]<ref name="U Pink BiH ulažemo 50 miliona maraca">{{cite web|url=http://www.infobiro.ba/article/274888|title=U Pink BiH ulažemo 50 miliona maraca|website=www.infobiro.ba|publisher=www.slobodna-bosna.ba|language=Bosnian|access-date=21. 8. 2016}}</ref> |- |TV GLS |Sokolac |Local |Analog TV | - |2002 | |- |RTV Info Tes |Teslić |Local |Analog TV | - |2002 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]] |- |TV Studio Šamac |Bosanski Šamac |Local |Analog TV | - |2002 | |- |RTV Maoča |Brčko |Local |Analog TV | - |2002 | |- |TV Žepče |Žepče |Local |Analog TV | - |2002 | |- |RTV Kladanj |Kladanj |Local |Analog TV | - |2002 | |- |TV MIB |Brčko |Local |Analog TV | - |2002 | |- |ATV Banovići |Banovići |Local |Analog TV | - |2002 | |- |TV FS3 |[[Tuzla]] |Local |Analog TV |1992 |2002 | |- |TVT Tuzla |[[Tuzla]] |Local |Analog TV | - |2009 | |- |NTV Zetel |Zenica |Local |Analog TV | - |2005 | |- |RTV Vlasenica |Vlasenica |Local |Analog TV | - |2002 | |- |TV Srpski Glas |Zvornik |Local |Analog TV | - |2002 | |- |RTV Zvornik |Zvornik |Local |Analog TV | - |2002 | |- |RTV Ljubinje |Ljubinje |Local |Analog TV | - |2002 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]] |- |TV Teodora |Banja Luka |Local |Analog TV | - |2002 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]] |- |NRTV Banja Luka |Banja Luka |Local |Analog TV | - |2003 |spojila se sa [[Nova BH|Pink BH]] |- |TV Gvozden |Banja Luka |Local |Analog TV | - |2001 |oduzeta dozvola od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK BiH]] |- |RTV Sveti Georgije |Banja Luka |Local |Analog TV | - |2001 |oduzeta dozvola od strane [[Regulatorna agencija za komunikacije Bosne i Hercegovine|RAK BiH]] |} == Također pogledajte == * [[Spisak radiostanica u Bosni i Hercegovini]] == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [http://rak.ba/bos/index.php?uid=1273787112 RAK BiH] * [http://www.mkt.gov.ba/Default.aspx?langTag=en-US&template_id=99&pageIndex=1 ministarstvo transporta BiH<br />]{{Mrtav link}} * [http://www.bhrt.ba/ BHRT <br />] * [https://web.archive.org/web/20180314171914/http://pem.ba/ PEM BiH] {{BiH po temama}} [[Kategorija:Komunikacija u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Televizija u Bosni i Hercegovini]] plxea48xcdzlxd1vczhq43k12akzvj9 0. januar 0 450196 3426325 3386131 2022-07-31T10:13:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''0. januar''' je zamjensko ime za 31. decembar. ==U efemeridima== 0. januar se odnosi na dan prije prvog januara u godišnjem [[efemerides]]u. On čuva datum u godini, za koji ephemeris je objavljen i na taj način izbjegava bilo kakve reference na prethodne godine, iako je to isti dan, kao dan 31. decembra prošle godine. 0. januar se također pojavljuje u [[Epoha (astronomija)|epohi]] za [[Sekunda|drugi efemerides]] - 0. januar 1900. godine u 12 sati prema efemerideskom vremenu.<ref>{{cite web |author1=Time Service Department, United States Naval Observatory |title=Leap Seconds |url=http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |accessdate=5. 12. 2019 |archive-date=11. 6. 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120611083237/http://tycho.usno.navy.mil/leapsec.html |url-status=dead }}</ref> ==U informatici== U [[Microsoft Excel]]u, 0. januar 1900. je "nulti" dan za format datuma 1900-tih.<ref>{{cite web |last1=May 11 |first1=Scott Lowe MCSE in Software on |title=How do I... Perform basic formatting in Excel 2003? |url=https://www.techrepublic.com/article/how-do-i-perform-basic-formatting-in-excel-2003/ |website=TechRepublic |accessdate=5. 12. 2019 |language=en}}</ref> ==Također pogledajte== {{commons|Ephemeris}} * [[30. februar]] * [[0. mart]] ==Reference== {{Refspisak}} {{Mjeseci}} [[Kategorija:Januar|*-00]] [[Kategorija:Decembar|*-32]] 3jarly51s1quu1k6bum6fs151yovymq Trofej Kopa 0 450502 3426225 3273375 2022-07-31T00:15:54Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nagrada | ime = Trophée Kopa | podnaslov = Trofej Kopa | slika = Trofej_Kopa.jpg | opis = | lokacija = [[Pariz]], [[Francuska]] | voditelj = [[France Football]] | godina = 3. decembar 2018. | nosilac = {{ZD|NED}} [[Matthijs de Ligt]] (prvi put) | najviše_nagrada = {{ZD|FRA}} [[Kylian Mbappé]] i<br />{{ZD|NED}} [[Matthijs de Ligt]] (1) | web_stranica = {{URL|francefootball.fr}} | glavno = [[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]] }} '''Trofej Kopa''' je individualna godišnja nogometna nagrada koja se dodjeljuje najboljem mladom igraču sezone do 21 godine.<ref>{{Cite web|url=https://www.firstpost.com/tag/kopa-trophy|title=Kopa trophy {{!}} Latest News on Kopa-trophy {{!}} Breaking Stories and Opinion Articles|website=Firstpost|accessdate=3. 4. 2021}}</ref> Organizuje ga francuski časopis [[France Football]]. Prvi osvajač ove nagrade je francuski nogometaš [[Kylian Mbappé]].<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.goal.com/en/news/mbappe-beats-alexander-arnold-kluivert-donnarumma-to-trophee/1kaxuu3j8k8bc1n85ue7ny2b6x|title=Trophee Kopa: Kylian Mbappe scoops 2018 award ahead of Trent Alexander-Arnold, Gianluigi Donnarumma & Justin Kluivert {{!}} Goal.com|website=www.goal.com|accessdate=3. 4. 2021}}</ref> Nagrada je dobila ime od bivšeg francuskog nogometaša [[Raymond Kopa|Raymonda Kopa]], a pobjednik je izabran od bivših osvajača nagrade [[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]]. Za razliku od nagrade [[Golden Boy]], Trofej Kopa je također otvoren za sve igrače koji igraju izvan kontinenta [[Evropa|Evrope]]. Nagrada je predstavljena 3. decembra 2018. na dodjeli Zlatne lopte za predhodnu sezonu. Također je na taj dan predstavljena i prva nagrada za žene, a to je [[Ballon d'Or (žene)]].<ref>{{Cite news|title=Rapinoe wins Women's Ballon d'Or|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/50637974|newspaper=BBC Sport|access-date=3. 4. 2021|language=en-GB}}</ref> == Osvajači == [[Datoteka:Kylian Mbappe 2017.jpg|mini|[[Kylian Mbappé]], prvi dobitnik nagrade.|alt=]] {| class="wikitable" !Godina !Mjesto !Igrač !Klub !Poeni |- | rowspan="3" |'''2018.'''<ref name=":0" /> |'''1.''' |'''{{Flagicon|FRA}} [[Kylian Mbappé]]''' |'''{{Flagicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]]''' |'''110''' |- |2. |{{Flagicon|USA}} [[Christian Pulišić]] |{{Flagicon|GER}} [[Borussia Dortmund]] |31 |- |3. |{{Flagicon|NED}} [[Justin Kluivert]]{{Efn|[[Justina Kluiverta]] je [[AS Roma]] potpisala iz [[AFC Ajax|Ajaxa]] sredinom 2018. godine.|naziv=napomena 1|grupa=napomena}} |{{Flagicon|ITA}} [[AS Roma]] |18 |- | colspan="5" | |- | rowspan="3" |'''2019.'''<ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en/news/kopa-trophee-2019-sancho-de-ligt-and-felix-head-up-nominees/1jfg7wdrrndix118tk5njpvm5p|title=Kopa Trophee 2019: Sancho, De Ligt and Felix head up nominees {{!}} Goal.com|website=www.goal.com|accessdate=3. 4. 2021}}</ref> |'''1.''' |'''{{Flagicon|NED}} [[Matthijs de Ligt]]'''{{Efn|[[Matthijs de Ligt]] je sredinom 2019. godine prešao iz [[AFC Ajax|Ajaxa]] u [[Juventus FC|Juventus]].|naziv=napomena 2|grupa=napomena}} |'''{{Flagicon|ITA}} [[Juventus FC|Juventus]]''' |'''58''' |- |2. |{{Flagicon|ENG}} [[Jadon Sancho]] |{{Flagicon|GER}} [[Borussia Dortmund]] |49 |- |3. |{{Flagicon|POR}} [[João Félix]]{{Napomena|[[João Félix]] je prešao iz [[SL Benfica|Benfice]] u [[Atlético Madrid]] sredinom 2019. godine.|naziv=napomena 3|grupa=napomena}} |{{Flagicon|ŠPA}} [[Atlético Madrid]] |41 |- | colspan="5" | |- |'''2020.''' | colspan="4" style="text-align:center;|Nije dodijeljena zbog [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]].<ref>{{Cite web|url=https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|title=THE BALLON D’OR® WILL NOT BE AWARDED IN 2020 - L'ÉQUIPE - le blog|date=20. 7. 2020|website=web.archive.org|accessdate=3. 4. 2021|archive-date=20. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200720131723/https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en/news/messi-ronaldo-2020-ballon-dor-cancelled-coronavirus-pandemic/m5mn92si0wg2130ya96i7sh08|title=Messi, Ronaldo and co miss out as 2020 Ballon d’Or cancelled due to coronavirus pandemic {{!}} Goal.com|website=www.goal.com|accessdate=3. 4. 2021}}</ref> |- | colspan="5" | |} === Najviše osvajanja po igraču === {| class="wikitable" !Igrač !1. !2. !3. |- |{{Flagicon|FRA}} [[Kylian Mbappé]] |1 (2018) |– |– |- |{{Flagicon|NED}} [[Matthijs de Ligt]] |1 (2019) |– |– |- |{{Flagicon|USA}} [[Christian Pulišić]] |– |1 (2018) |– |- |{{Flagicon|ENG}} [[Jadon Sancho]] |– |1 (2019) |– |- |{{Flagicon|NED}} [[Justin Kluivert]] |– |– |1 (2018) |- |{{Flagicon|POR}} [[João Félix]] |– |– |1 (2019) |} === Najviše osvajanja po državi === {| class="wikitable" |- !Država !Igrača !Pobjeda |- |{{Flagicon|FRA}} [[Francuska]] |1 |1 |- |'''{{Flagicon|NED}}''' [[Nizozemska]] |1 |1 |} === Najviše osvajanja po klubu === {| class="wikitable" |- !Klub !Igrača !Pobjeda |- |{{Flagicon|ITA}} [[Juventus FC|Juventus]] |1 |1 |- |{{Flagicon|FRA}} [[Paris Saint-Germain FC|Paris Saint-Germain]] |1 |1 |} == Također pogledajte == * [[Ballon d'Or (žene)]] * [[Trofej Jašin]] * [[France Football]] * [[Ballon d'Or]] * [[FIFA Ballon d'Or]] == Napomene == {{napspisak}} == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Nogometne nagrade]] [[Kategorija:France Football]] 1bqpzudz7f4a1aztidz1os4w3n4yaan Zlatna lopta (žene) 0 450509 3426304 3407188 2022-07-31T09:00:48Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nagrada |godina=3. Decembra 2018. {{ZD|Norveška}}|slika=FigoBallond%27Or2000.jpg |ime=Ballon d'Or Féminin|podnaslov=Zlatna lopta France Football-a (žene) |lokacija=[[Pariz]], [[Francuska]]|voditelj=[[France Football]]|web_stranica=francefootball.fr|nosilac={{ZD|SAD}} [[Megan Rapinoe]] (prvi put)|najviše_nagrada={{ZD|Norveška}} [[Ada Hegerberg]] i <br /> {{ZD|SAD}} [[Megan Rapinoe]] (1)|glavno=[[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]]}}'''Ballon d'Or (žene)''' (izvorno: '''Ballon d'Or Féminin''') ili '''Zlatna lopta za nogometašice''' je individualna godišnja nogometna nagrada koja se dodjeljuje najboljoj nogometašici godine. Organizuje ga francuski časopis [[France Football]]. Prva osvajačica ove nagrade je [[Norveška|norvežanka]] [[Ada Hegerberg]].<ref name=":0">{{Cite news|title=Ada Hegerberg: first women’s Ballon d’Or marred as winner is asked to twerk|url=https://www.theguardian.com/football/2018/dec/03/ballon-dor-ada-hegerberg-twerk-luka-modric|newspaper=The Guardian|date=4. 12. 2018|access-date=3. 4. 2021|issn=0261-3077|language=en-GB|first=Ed|last=Aarons}}</ref> Nagrada je predstavljena 3. decembra 2018. godine na dodijeli zlatne lopte za predhodnu sezonu. Također predstavljena je i nova nagrada za najboljeg mladog igrača godine, [[Trofej Kopa]].<ref>{{Cite web|url=https://www.firstpost.com/tag/kopa-trophy|title=Kopa trophy {{!}} Latest News on Kopa-trophy {{!}} Breaking Stories and Opinion Articles|website=Firstpost|access-date=3. 4. 2021}}</ref> == Osvajači == {| class="wikitable" !Godina !Mjesto !Igrač !Klub !Poeni |- | rowspan="3" |'''[[2018.]]'''<ref name=":0" /> |'''1.''' |'''{{ZD|NOR}} [[Ada Hegerberg]]''' |'''{{Flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais (žene)|Lyon]]''' |'''136''' |- |2. |{{Flagicon|DEN}} [[Pernille Harder]] |{{Flagicon|GER}} [[Wolfsburg (žene)|Wolfsburg]] |130 |- |3. |{{Flagicon|GER}} [[Dzsenifer Marozsán]] |{{Flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais (žene)|Lyon]] |86 |- | colspan="5" | |- | rowspan="3" |'''[[2019.]]'''<ref>{{Cite news|title=Rapinoe wins Women's Ballon d'Or|url=https://www.bbc.co.uk/sport/football/50637974|newspaper=BBC Sport|access-date=3. 4. 2021|language=en-GB}}</ref> |'''1.''' |'''{{Flagicon|SAD}} [[Megan Rapinoe]]''' |'''{{Flagicon|SAD}} [[Reign FC (žene)|Reign FC]]''' |'''230''' |- |2. |{{Flagicon|ENG}} [[Lucy Bronze]] |{{Flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais (žene)|Lyon]] |94 |- |3. |{{Flagicon|SAD}} [[Alex Morgan]] |{{Flagicon|SAD}} [[Orlando Pride (žene)|Orlando Pride]] |68 |- | colspan="5" | |- |'''[[2020.]]''' | colspan="4" style="text-align:center;|Nije dodijeljena zbog [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]].<ref>{{Cite web|url=https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|title=THE BALLON D’OR® WILL NOT BE AWARDED IN 2020 - L'ÉQUIPE - le blog|date=20. 7. 2020|website=web.archive.org|access-date=3. 4. 2021|archive-date=20. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200720131723/https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en/news/messi-ronaldo-2020-ballon-dor-cancelled-coronavirus-pandemic/m5mn92si0wg2130ya96i7sh08|title=Messi, Ronaldo and co miss out as 2020 Ballon d’Or cancelled due to coronavirus pandemic {{!}} Goal.com|website=www.goal.com|access-date=3. 4. 2021}}</ref> |- | colspan="5" | |} [[Datoteka:20141015 - PSG-Lyon - 0662.jpg|mini|[[Ada Hegerberg]], prva dobitnica nagrade.]] === Najviše pojavljivanja po igraču === {| class="wikitable" !Igrač !1. !2. !3. |- |{{Flagicon|SAD}} [[Megan Rapinoe]] |1 (2019) | - | - |- |{{ZD|NOR}} [[Ada Hegerberg]] |1 (2018) | - | - |- |{{Flagicon|ENG}} [[Lucy Bronze]] | - |1 (2019) | - |- |{{Flagicon|DEN}} [[Pernille Harder]] | - |1 (2018) | - |- |{{Flagicon|SAD}} [[Alex Morgan]] | - | - |1 (2019) |- |{{Flagicon|GER}} [[Dzsenifer Marozsán]] | - | - |1 (2018) |} === Najviše pojavljivanja po državi === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Država ! colspan="2" |Broj |- !Igrača !Osvajača |- |{{Flagicon|SAD}} [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] |2 |1 |- |{{Flagicon|NOR}} [[Norveška]] |1 |1 |} === Najviše pojavljivanja po klubu === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Klub ! colspan="2" |Broj |- !Igrača !Osvajača |- |{{Flagicon|FRA}} [[Olympique Lyonnais (žene)|Lyon]] |2 |1 |- |{{Flagicon|SAD}} [[Reign FC (žene)|Reign FC]] |1 |1 |} == Također pogledajte == * [[Trofej Kopa]] * [[Trofej Jašin]] * [[France Football]] * [[Ballon d'Or]] * [[FIFA Ballon d'Or]] == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Nogometne nagrade]] [[Kategorija:France Football]] 8lswjznouv51w8hsau6z1g72a763bce Spisak rijeka u Njemačkoj 0 450757 3426116 3405865 2022-07-30T14:03:48Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Spisak rijeka u Njemačkoj''' obuhvata sve rijeke koje u cijelosti ili djelomično protječu kroz [[Njemačka|Njemačku]], a duže su od 200 km. == Spisak == {| class="wikitable sortable" |- class="hintergrundfarbe5" ! Rijeka<br /><small>riječni sistem</small> ! Dužina<br />u km<br /> ! Dužina (maksimalna)<br />(km)<br /> ! Dužina kroz Njemačku<br />(km)<br /> ! Prosječni protok<br />(m³/s)<br /> ! Površina sliva<br />(km²)<br /> ! Površina sliva<br />u Njemačkoj (km²)<br /> |- || '''[[Dunav]]''' || {{nts|2811}} || {{nts|2857}} || {{nts|647}} || {{nts|1490}} || 795.686 || 56.113<ref name="E">http://www.rz.uni-karlsruhe.de/~au07/auenbilanzierung/dokumente/bearbeitungskulisse_tabelle.pdf{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- || '''[[Rajna]]'''|| {{nts|1048}}<ref name="L">Länge ohne Waal</ref> || {{nts|1233}} || {{nts|865}} || {{nts|2300}} || 198.735 || 102.159<ref name="E"/> |- || '''[[Laba]]'''|| {{nts|1094}}<ref name="HochwDD">[http://www.dresden.de/media/pdf/umwelt/Gewaessersteckbrief-Elbe.pdf Gewaessersteckbrief-Elbe, Plan Hochwasservorsorge Dresden, 2010] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120131142203/http://www.dresden.de/media/pdf/umwelt/Gewaessersteckbrief-Elbe.pdf |date=31. 1. 2012 }} Auf: dresden.de (pdf; 7,93&nbsp;MB)</ref> || {{nts|1245}} || {{nts|727}} || {{nts|870}}<ref>[http://publikationen.lebensministerium.at/filemanager/download/59001 Nationaler Gewässerbewirtschaftungsplan 2009]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} Bundesministerium für Land- und Forstwirtschaft, Umwelt und Wasserwirtschaft Österreich, Wien 2010 (pdf)</ref>|| 148.268|| 97.175 |- || '''[[Odra]]'''|| {{nts|866}} || {{nts|1045}} || {{nts|179}} || {{nts|540}} || 118.890 || 5.633 |- || '''[[Weser]]''' || {{nts|452}} || {{nts|750}}<ref name="L"/> || {{nts|750}} || {{nts|390}}<ref name="Q">Abflusswerte der Mittelweser am Wehr Bremen-Hemelingen von 327m³/s und der Abflüsse von [[Ochtum]], [[Lesum]], [[Hunte]] und [[Geeste]] von zusammen ca. 60m³/s (GKSS Forschungszentrum Geesthacht GmbH: ''Gewässeranalytische Untersuchungen der Unterweser im Herbst 1979. Externer Bericht GKSS 80/E/27'', Geesthacht 1980)</ref> || 41.094 || 41.094 |- || '''[[Mosel]]'''|| {{nts|545}} || {{nts|549}} || {{nts|242}} || {{nts|320}} || 28.286 || 9.637 |- || '''[[Majna]]'''|| {{nts|524}} || {{nts|569}} || {{nts|569}} || {{nts|211}} || 27.292|| 27.292 |- || '''[[Inn]]'''|| {{nts|517}} || {{nts|522}}<ref name="L"/> || {{nts|218}} || {{nts|738}} || 25.700 || 8.060 |- || '''[[Saale]]'''|| {{nts|413}} || {{nts|413}} || {{nts|413}} || {{nts|117}} || 24.079 || 24.079 |- || '''[[Spree]]'''|| {{nts|382}} || {{nts|382}} || {{nts|382}} || {{nts|36}} || 9.793 || 9.763 |- || '''[[Ems]]'''|| {{nts|371}} || {{nts|371}} || {{nts|371}} || {{nts|125}} || 17.934 || 17.934 |- || '''[[Neckar]]''' || {{nts|367}} || {{nts|384}} || {{nts|384}} || {{nts|145}} || 14.000 || 14.000 |- || '''[[Havel (rijeka)|Havel]]''' || {{nts|325}} || {{nts|560}} || {{nts|560}} || {{nts|103}} || 24.096 || 24.096 |- || '''[[Eger]]'''|| {{nts|316}} || {{nts|316}} || {{nts|38}} || 3,6 || 5.614 || 310 |- || '''[[Werra]]'''|| {{nts|292}} || {{nts|298}}<ref name="L"/> || {{nts|298}} || 51,2|| 5.496 || 5.496 |- || '''[[Isar]]'''|| {{nts|286}} || {{nts|295}} || {{nts|263}} || {{nts|175}} || 8.370 || 7.965<ref name="E"/> |- || '''[[Mulde]]'''|| {{nts|290}} || {{nts|290}} || {{nts|290}} || {{nts|73}} || 7.400 || 7.017<ref name="E"/> |- || '''[[Leine]]'''|| {{nts|281}} || {{nts|281}} || {{nts|281}} || 61,7 || 6.512 || 6.512 |- || '''[[Lech (rijeka)|Lech]]''' || {{nts|264}} || {{nts|264}} || {{nts|170}} || 115|| 3.926 || 2.574<ref name="E"/> |- || '''[[Aller]]'''|| {{nts|260}} || {{nts|346}} || {{nts|346}} || {{nts|120}} || 15.744 || 15.744 |- || '''[[Bijeli Elster]]'''|| {{nts|257}} || {{nts|257}} || {{nts|247}} || {{nts|26}}|| 5.384 || 4.961<ref name="E"/> |- || '''[[Lahn]]'''|| {{nts|246}} || {{nts|250}} || {{nts|250}} || {{nts|52}} || 5.964 || 5.964 |- || '''[[Saar (rijeka)|Saar]]'''|| {{nts|227}} || {{nts|227}} || {{nts|104}} || 78,2 || 7.431 || 3.605 |- || '''[[Salzach]]'''|| {{nts|226}} || {{nts|232}} || {{nts|59}} || {{nts|251}} || 6.704 || 1.171<ref name="E"/> |- || '''[[Altmühl]]''' || {{nts|220}} || {{nts|220}} || {{nts|220}} || {{nts|24}}|| 3.257<ref name="E"/> || 3.257 |- || '''[[Lippe]]'''|| {{nts|220}} || {{nts|268}} || {{nts|268}} || {{nts|46}} || 4.882 || 4.882 |- || '''[[Ruhr]]''' || {{nts|219}} || {{nts|227}} || {{nts|227}} || 81,6 || 4.485 || 4.485 |- || '''[[Fulda]]'''|| {{nts|218}} || {{nts|219}} || {{nts|219}} || 66,9 || 6.947 || 6.947 |- || '''[[Elde]]'''|| {{nts|208}} || {{nts|208}} || {{nts|208}} || {{nts|11}} || 2.990 || 2.990 |- || '''[[Kocher]]''' || {{nts|168}} || {{nts|201}} || {{nts|201}} || {{nts|22,5}} || 1.961 || 1.961 |} == Reference == {{reference}} {{Spisak rijeka u Evropi}} [[Kategorija:Rijeke u Njemačkoj| ]] [[Kategorija:Spiskovi rijeka po državama|Njemačka]] gponpzpdvz8rqos7h2tlwzh93xve8al Kategorija:Atomsko sklonište 14 451038 3426192 2974978 2022-07-30T17:28:45Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe iz Pule]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Glavni|Atomsko sklonište}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Pule]] sqxh8mwzk7hlrh9867d7eul2mqghpz0 3426200 3426192 2022-07-30T17:36:15Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Glavni|Atomsko sklonište}} [[Kategorija:Hrvatske rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Pule]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] clwpvw2ld4i8nnu3f3mjj84xilqt3yb Vox (časopis) 0 451222 3426275 3247475 2022-07-31T02:02:23Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija novine | naziv = Vox | logo = | logo_veličina = | logo_okvir = | logo_alt = | slika = | veličina_slike = | okvir_slike = | slika_alt = | tekst = | moto = | vrsta = | format = | vlasnici = | osnivači = Srednjoškolska konferencija Saveza socijalističke omladine Sarajeva, [[Senad Šahinpašić]] | izdavač = | predsjednik = | urednik = Nihad i Sead Kreševljaković | glavni_urednik = | zamjenik_urednika = | pomoćnik_urednika = | generalni_urednik = | generalni_direktor = | urednik_novosti = | generalni_urednik_dizajna = | kampusni_urednik = | šef_kampusa = | metor_urednik = | metro_šef = | urednik_kolumne = | sportski_urednik = | urednik_fotografije = | zaposleni = | osnovane = [[1989]] | političko = satirizam | jezik = | prestale_se_objavljivati = | ponovo_pokrenute = | sjedište = Sarajevo | tiraž = 70.000 | datum_tiraža = | čitalaštvo = | sestrinske_novine = | ISSN = | oclc = | RNI = | web-sajt = | besplatne_internetske_arhive = | interaktivni_direktor = | država_objave = [[Socijalistička republika Bosna i Hercegovina]] | grad_objave = [[Sarajevo]] }} '''Vox''' je bio satirični [[časopis]] koji su uređivali braća [[Nihad Kreševljaković|Nihad]] i [[Sead Kreševljaković]] u Sarajevu. Izdavanje je počelo 1989. kao srednjoškolske novine. Kao uzor Voxa navode braća Kreševljaković slovenački list [[Mladina (čvor)|Mladina]]. Voksovci su uglavnom otvarali tabuizirane teme, ismijavanje članova političkih stranaka te razne druge satirične priloge. ==Historija== Rad časopisa počinje 1989. po uzoru na slovenački satirični list Mladina. Časopis je izdavan kao srednjoškolski list, prvi saradnici su bili Mahir Sokolija, [[Alenko Zornija]] i [[Zlaja Nezirović]]. Otvarane su razne tabuizirane teme. Slijedi pregled nekih članaka<ref>{{cite news|title=PUNKERI KAO RATNICI DŽIHADA|url=http://bhdani.com/arhiva/98/tekst498.htm|accessdate=13. 1. 2019|work=Arhiva BH Dani broj 98|agency=[[BH Dani]]|date=29. 3. 1999|archive-date=25. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525165930/http://bhdani.com/arhiva/98/tekst498.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> : *[[Ivo Andrić]] je predstavljen kao mrzitelj Muslimana *Objavljena je fiktivna smrtovnica [[Nenad Kecmanović|Nenada Kecmanovića]] *Ismijavanje [[Abdulah Sidran|Abdulaha Sidrana]], [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] te političara iz porodice Dizdarevića *Prijedlog o osnivanju Islamske republike Bosne i Hercegovine *Puštanje u rad RTV Mantene (Muslimanske antene) *[[Duvno]] će biti preimenovano u Duhno, [[Zenica]] u Zjenicu *Program o doseljavanju [[Bošnjaci|Bošnjak]]<nowiki/>a iz [[Turska|Turske]] i uvođenju nove valute ''bukva'' (po uzoru na [[Lipa|lipu]] iz Slovenije). Cijena lista u zaglavlju je iznosila 0,2 bukve. Ovo će kasnije [[Franjo Tuđman]] i [[Slobodan Milošević]], kao predsjednici Hrvatske i Srbije, [[Sastanak u Karađorđevu|tokom sastanka]] u [[Tikveš (čvor)|Tikveš]]<nowiki/>u uzeti kao validan izvor islamske zavjere a isti tekst će biti odštampan u knjizi ''Genocid protiv srpskog naroda''. *[[Petar Petrović Njegoš|Njegošev]] mauzolej na Lovćenu će biti preimenovan u [[Turbe (mauzolej)|turbe]] *Uvođenje pojma ''vlaškog [[Fundamentalizam|fundamentalizma]]'' ==Redakcija== *[[Mahir Sokolija]] (Šokolija?) *[[Zlatko Hadžidedić]] *[[Saša Bratić]] *[[Nedim Ćolić]] *[[Muhamed Idren]] *[[Aleksandra Đorđević]] ==Autori gosti== *[[Miljenko Jergović]] *[[Srđan Kišić]] *[[Jasmina Kosančić]] ==Razno== Kasnije će se pokazati da su mnogi satirični članci predvidjeli događanja iz 90-tih. Kritika će dotle ići da je za rat okrivljen i sam časopis. Konkretno optužbe iznio je režiser Kusturica, zbog navodno ''gadnih šala'' o Srbima i [[Jugoslavenska narodna armija|Jugoslovenskoj narodnoj armiji (JNA)]], u intervjuu za Globus 1993. ==Reference== {{reference}} [[Kategorija:Magazini u Sarajevu]] [[Kategorija:Magazini u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Magazini osnovani 1989.]] syhs7m8kcsst3q66zid21k0fnlc6zv5 Televizija Kanal 3 0 451671 3426158 3047099 2022-07-30T15:42:40Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''TV K3''' ili '''Televizija Kanal 3''' je bosanskohercegovački komercijalni televizijski kanal sa sjedištem u [[Prnjavor|Prnjavoru]]. K3 TV emituje 24 sata dnevno uključujući više od 5 sati svoje produkcije u 10 emisija koje su napravljene za želje i interese gledalaca.<ref>{{Cite web|url=http://tvk3.info/o-nama/|title=TVK3|last=|first=|date=|website=Televizija K3|publisher=|language=bs|accessdate=10. 2. 2019}}</ref> Kanal je na srpskom jeziku.<ref>{{Cite web|url=http://www.mtel.ba/osnovni-paket|title=m:tel :: Home|last=|first=|date=27. 11. 2015|website=web.archive.org|publisher=|accessdate=10. 2. 2019|archive-date=27. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151127165620/http://www.mtel.ba/osnovni-paket|url-status=bot: unknown}}</ref> Televizija Kanal 3 je također dio [[Mreža TV|Mreže TV]]. Kanal emituje TV serije, telenovele, filmove i zabavne emisije. == Reference == <references /> == Vanjski linkovi == * [http://tvk3.infp/ Službena stranica kanala]{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV-stanice]] [[Kategorija:Mediji u Prnjavoru]] qm3ej1gp2f6n0agdsao4j0dzea8vvt3 Vidovdanski ustav 0 452758 3426260 3263360 2022-07-31T01:37:07Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Vidovdanski ustav''' donesen je 28. juna 1921 u [[Kraljevina Srba, Hrvata, i Slovenaca|Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca]] (Kraljevina SHS).<ref>{{Harv|Basta|str. 432}}</ref> Može se danas nazvati, kao što tvrdi [[Milan Basta]] bivši general Jugoslovenske narodne armije ([[Jugoslavenska narodna armija|JNA]]), početkom jugoslovenstva. <ref>{{Harv|Basta|str. 35}}</ref> Država je definisana kao ustavna, parlamentarna i nasljedna monarhija. Ustavom je određen izgled grba, zastave te naziv službenog jezika koji je glasio bio srpsko-hrvatsko-slovenački. Imao je centralističko-unitarističke elemente mada je ukinuo tipične centralističke elemente monarhije jer nije priznavao plemstvo, titule itd. Narodna skupština je bila jednodomna koji su činili poslanici, koje je narod birao neposredno tajnim glasanjem. Biračko pravo imala je svaka muška osoba nakon navršene 21 godine. Vlast je bila trodijelna: zakonodavna, upravna i sudska. Kralj je mogao raspustiti Narodnu skupštinu, birati ministre zakonodavstva a presude su izricane u kraljevo ime. <ref>{{Cite web|url=http://www.arhivyu.gov.rs/active/sr-latin/home/glavna_navigacija/leksikon_jugoslavije/konstitutivni_akti_jugoslavije/vidovdanski_ustav.html|title=Ustav Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, 28. jun 1921 (Vidovdanski ustav)|last=|first=|date=2008|website=Arhiv Jugoslavije|publisher=|language=sr|accessdate=3. 4. 2019}}</ref> Ustav će biti ukinut 6. januara 1929 te će nastupiti [[Šestojanuarska diktatura]] kada vlast preuzima regent [[Aleksandar, kralj Jugoslavije|Aleksandar Karađorđević]]. 3. septembra 1931 donosi se tzv. [[Oktroirani ustav]] koji je imao elemente [[Apsolutna monarhija|apsolutizma]].<ref>{{Harv|Basta|str. 433}}</ref> == Historija == Izglasan je sa 223 glasa za, 35 protiv, dok 161 poslanik nije učestvovao u glasanju. Odsustvo glasača zabilježeno je pretežno kod [[Hrvatska republikanska seljačka stranka|Hrvatske republikanske seljačke stranke]] (HRSS) i [[Komunistička partija Jugoslavije|Komunističke partije Jugoslavije]] (KPJ). [[Stjepan Radić]] će ispred HRSS kasnije priznati ustav te 18. jula 1925 ući u vladu s [[Nikola Pašić|Nikolom Pašićem]]. <ref>{{Harv|Kamberović|str. 72}}</ref> Većina glasova dobijena je pomoću [[Jugoslavenska muslimanska organizacija|Jugoslavenske muslimanske organizacije]] (JMO) i [[Turska nacionalna stranka|Turske nacionalne stranke]] (tzv. [[Džemijet]]). Kasnije će [[Mehmed Spaho|Mehmet Spaho]], kao najutjecajniji član JMO koja je već bila i pred raskolom, tražiti reviziju ustava. <ref>{{Harv|Kamberović|str. 43}}</ref><ref>{{Harv|Kamberović|str. 59}}</ref> JMO je, prema [[Atif Purivatra|Purivatri]], glasala za Ustav da bi dobila naknadu u visini od 225 miliona dinara za zemljište koje je oduzeto Muslimanima. Dok Basta tvrdi da je sve ovisilo o JMO-u,<ref>{{Harv|Basta|str. 433}}</ref> Purivatra smatra da glasovi JMO-a nisu bili odlučujući jer bi dovoljan broj uz pomoć [[Srpska zemljoradnička stranka|Srpske zemljoradnička stranke]] (SRZ) ionako bio dobijen.<ref>{{cite news |last1=Ćurak |first1=Nerzuk |title=INTERVJU DANA - Akif Purivatra "Kako smo osvajali naciju" |url=http://bhdani.com/arhiva/103/inter.htm |accessdate=16. 4. 2019 |work=Arhiva BH Dani broj 103 |agency=[[BH Dani]] |date=21. 5. 1999 |quote=U takvoj situaciji Spaho je iskoristio podrsku JMO novom Ustavu da se potpise ugovor o obaveznoj isplati obveznica za oduzetu zemlju u visini od 225 miliona dinara. |archive-date=22. 5. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130522123147/http://bhdani.com/arhiva/103/inter.htm |url-status=bot: unknown }}</ref> Ustavom je uvedena [[Kapitalizam|kapitalistička]] [[akumulacija]] i povećana socijalna neravnopravnost. Država je bila ustavom podjeljena na oblasti uz ukidanje lokalne [[Samouprava|samouprave]] <ref>{{Harv|Kamberović|str. 68}}</ref><ref>{{Harv|Kamberović|str. 193}}</ref> ==Literatura== *{{cite book|last1=Basta|first1=Milan|publisher=SPEKTAR Zagreb, Forum Novi Sad, Jedinstvo Priština, Prva Književna komuna Mostar, Centar za informacije Zagreb-Opatija, Partizanska knjiga Ljubljana|title=RAT JE ZAVRŠEN SEDAM DANA KASNIJE|date=1980|url=http://www.znaci.net/00003/504.htm|ref=harv|access-date=23. 3. 2019|archive-date=25. 3. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190325190955/http://www.znaci.net/00003/504.htm|url-status=dead}} * {{Cite book|title=Mehmed Spaho (1883-1939): Politička biografija |first=Husnija |last=Kamberović|publisher=Sarajevo: VKBI |year=2009|language=|isbn=9789958471094 |ref=harv}} ==Reference== {{reference}} ==Vanjski linkovi== *{{sr simbol}}[http://www.arhivyu.gov.rs/index.php?download_command=attachment&file_command=download&file_id=5103&file_type=oFile&modul=Core%3A%3AFileManagement%3A%3AcFileModul Vidovdanski ustav] iz Arhiva Jugoslavije {{Ustavi Jugoslavije}} [[Kategorija:Historija Jugoslavije]] [[Kategorija:Kraljevina Jugoslavija]] 0hdbie7ne2ju8wfxgpovqfsb56a1gol Vlada Republike Srpske Radovana Viškovića 0 454689 3426268 3383867 2022-07-31T01:51:00Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Glavni|Vlada Republike Srpske}}{{Politika Republike Srpske}} '''Šesnaesta [[Vlada Republike Srpske]]''' je osnovana [[18. decembar|18. decembra]] [[2018]], a za predsjednika je izabran [[Radovan Višković]].<ref>{{Cite web|url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx|title=Istorijat|access-date=10. 6. 2021|archive-date=15. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140815042634/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/Aktivnosti/Pages/Istorijat.aspx|url-status=dead}}</ref> === Sastav === {| class="wikitable" style="text-align:left; font-size: 90%; width:66%" !Resor !Ime i prezime !Stranka |- |[[Predsjednik Vlade Republike Srpske]] |[[Radovan Višković]] |[[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- ! colspan="3" align="center" |Ministarstva |- |[[Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srpske|Ministarstvo unutrašnjih poslova]] |[[Dragan Lukač]] | rowspan="8" |[[Savez nezavisnih socijaldemokrata|SNSD]] |- |[[Ministarstvo pravde Republike Srpske|Ministarstvo pravde]] |[[Anton Kasipović]] |- |[[Ministarstvo finansija Republike Srpske|Ministarstvo finansija]] |[[Zora Vidović​]] |- |[[Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske|Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju]] |[[Srebrenka Golić]] |- |[[Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede Republike Srpske|Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede]] |[[Boris Pašalić]] |- |[[Ministarstvo za evropske integracije i međunarodnu saradnju Republike Srpske|Ministarstvo za evropske integracije i međunarodnu saradnju]] |[[Zlatan Klokić]] |- |[[Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske|Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo]] |[[Srđan Rajčević]] |- |[[Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite Republike Srpske|Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite]] |[[Alen Šeranić]] |- |[[Ministarstvo energetike i rudarstva Republike Srpske|Ministarstvo energetike i rudarstva]] |[[Petar Đokić]] | rowspan="3" |[[Socijalistička partija Republike Srpske|SP]] |- |[[Ministarstvo porodice, omladine i sporta Republike Srpske|Ministarstvo porodice, omladine i sporta]] |[[Sonja Davidović]] |- |[[Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite Republike Srpske|Ministarstvo rada i boračko-invalidske zaštite]] |[[Duško Milunović]] |- |[[Ministarstvo saobraćaja i veza Republike Srpske|Ministarstvo saobraćaja i veza]] |[[Đorđe Popović (političar)|Đorđe Popović]] | rowspan="2" |[[Demokratski narodni savez|DNS]] |- |[[Ministarstvo uprave i lokalne samouprave Republike Srpske|Ministarstvo uprave i lokalne samouprave]] |[[Senka Jujić]] |- |[[Ministarstvo trgovine i turizma Republike Srpske|Ministarstvo trgovine i turizma]] |[[Suzana Gašić]] |[[Demokratski savez|DEMOS]] |- |[[Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske|Ministarstvo prosvjete i kulture]] |[[Natalija Trivić]] |[[Ujedinjena Srpska|US]] |- |[[Ministarstvo privrede i preduzetništva Republike Srpske|Ministarstvo privrede i preduzetništva]] |[[Vjekoslav Petričević]] |[[Narodni demokratski pokret|NDP]] |} == Reference == {{Refspisak}}{{reflist}} == Vanjski linkovi == * [Http://www.vladars.net Službena stranica Vlade Republike Srpske]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130121173853/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Pages/Default.aspx |date=21. 1. 2013 }} {{Redoslijed| |prethodnik = [[Vlada Republike Srpske Željke Cvijanović II|15. vlada Republike Srpske]]<br><small>(Željka Cvijanović - II mandat)</small> |gl_članak_funkcija = 16. vlada Republike Srpske<br><small>(Radovan Višković)</small> |nasljednik = }} [[Kategorija:Vlada Republike Srpske|2018]] [[Kategorija:Vlade osnovane 2018.]] 96w4omcq8c2t8z9h4qny8d290ifisy8 Suceava (okrug) 0 455226 3426132 3391929 2022-07-30T14:47:35Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Okrug Suceava | izvorno_ime =''Județul Suceava'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Actual_Suceava_county_CoA.png <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = [[Ukrajina]]<br>[[Mureș (okrug)|Mureș]]<br>[[Harghita (okrug)|Harghita]]<br>[[Neamt (okrug)|Neamt]]<br>[[Botoșani (okrug)|Botoșani]]<br>[[Iași (okrug)|Iași]]<br>[[Maramureș (okrug)|Maramureș]]<br> [[Bistrița-Năsăud (okrug)|Bistrița-Năsăud]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Suceava]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 8,553 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 634,810<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=6. 9. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 74 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = 72 xxx | pozivni broj = (+40) 230 i (+40) 330 | kod = RO-SV| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Suceava_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [http://www.cjsuceava.ro/index.php/ro/ www.cjsuceava.ro/index.php/ro/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Suceava''' ({{jez-ro|Județul Suceava}}) jedan je od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u sjevernom dijelu države, unutar historijske regije [[Bukovina|Bukovine]]. Prostire se na površini od 8.553 km<sup>2</sup> i drugi je najveći okrug poslije okruga [[Timiș (okrug)|Timiș]]. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 634.810 stanovnika i osmi je okrug po broju stanovnika u državi. Prosječna gustina stanovništva okruga iznosi 74 stanovnika/km<sup>2</sup> i niža je od nacionalnog prosjeka. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Suceava]]. == Geografija == [[Datoteka:Iarna_-_panoramio_(7).jpg|lijevo|thumb|Tipični krajolik Okruga zimi]] Okrug se nalazi u južnom dijelu historijske regije Bukovina, ali dijelom i u [[Moldavija (Rumunija)|Zapadne Moldavije]]. Zapadni dio Okruga čine planine iz skupine Istočnih Karpata: [[Rodna]], [[Rarău]], [[Giumalău]] i grebeni Bukovine. Nadmorska visina Okruga opada prema istoku, s najnižom visinom u dolini rijeke [[Siret]]. Rijeke koje protiču kroz Okrug su rijeka Siret s njezinim pritokama: [[Moldava (rijeka)|Moldova]], Suceva i [[Bistrița (rijeka)|Bistrița]]. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Mureș (okrug)|Mureș]], [[Harghita (okrug)|Harghita]] i [[Neamt (okrug)|Neamt]] na jugu, [[Botoșani (okrug)|Botoșani]] i [[Iași (okrug)|Iași]] na istoku, [[Maramureș (okrug)|Maramureș]] i [[Bistrița-Năsăud (okrug)|Bistrița-Năsăud]] na zapadu. Na sjeveru formira dio državne granice sa [[Ukrajina|Ukrajinom]]. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 634.810 stanovnika.<ref>{{cite web|url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2012/02/Comunicat_DATE_PROVIZORII_RPL_2011.pdf|format=PDF|title=COMUNICAT DE PRESĂ : 2 februarie 2012 privind rezultatele provizorii ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011|website=Recensamantromania.ro|accessdate=2. 9. 2019|archive-date=2. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190802060014/http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2012/02/Comunicat_DATE_PROVIZORII_RPL_2011.pdf|url-status=dead}}</ref> Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći:<ref>National Institute of Statistics, [http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t40a.pdf "Populația după etnie"]. [https://web.archive.org/web/20090816034908/http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t40a.pdf Arhivirano] 16. 8. 2019.</ref> Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] – 96,14% * [[Romi]] – 1,92% * [[Ukrajinci]] – 0,92% * [[Nijemci]] (Transilvanijski Saksonci) – 0,11% == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.cjsuceava.ro/index.php/ro/ Zvanični sajt Vijeća okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Suceava]] [[Kategorija:Suceava (okrug)]] nqow9d6iq236wocc1ufw6z2x68symmr Vaslui (okrug) 0 455277 3426240 3391961 2022-07-31T01:11:53Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Okrug Vaslui | izvorno_ime =''Județul Vaslui'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Stema_Vaslui.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa =[[Moldavija]]<br>[[Iași (okrug)|Iași]]<br>[[Neamț (okrug)|Neamț]]<br>[[Bacău (okrug)|Bacău]]<br>[[Vrancea (okrug)|Vrancea]]<br>[[Galați (okrug)|Galați]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Vaslui]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 5,317 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 395,499<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=10. 9. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 74 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = 73 xxx | pozivni broj = (+40) 350 xxx | kod = RO-VS| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Vaslui_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [https://cjvs.ro/ cjvs.ro/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Vaslui''' ({{jez-ro|Județul Vaslui}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u istočnom dijelu države, unutar historijske regije [[Kneževina Moldavija|Moldavije]]. Prostire se na površini od 5.317 km<sup>2</sup> i ubraja se u okruge srednje veličine. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 395.499 stanovnika i 24. je okrug po broju stanovnika u državi. Prosječna gustina stanovništva okruga iznosi 74 stanovnika/km<sup>2</sup> i niža je od nacionalnog prosjeka. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Vaslui]]. == Geografija == Okrug se prostire ravničarskim područjem istočne Rumunije a okružen je rijekom [[Prut (rijeka)|Prut]] na istoku. Kroz okrug protiče i rijeka [[Bârlad]], pritoka rijeke [[Siret (rijeka)|Siret]]. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Iași (okrug)|Iași]] na sjeveru, [[Neamț (okrug)|Neamț]], [[Bacău (okrug)|Bacău]] i [[Vrancea (okrug)|Vrancea]] na zapadu i okrugom [[Galați (okrug)|Galați]] na jugu. Na istoku okrug graniči sa [[Moldavija|Moldavijom]]. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 395.499 stanovnika.<ref>{{cite web|url=http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2012/02/Comunicat_DATE_PROVIZORII_RPL_2011.pdf|format=PDF|title=COMUNICAT DE PRESĂ : 2 februarie 2012 privind rezultatele provizorii ale Recensământului Populaţiei şi Locuinţelor – 2011|website=Recensamantromania.ro|accessdate=10. 9. 2019|archive-date=2. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190802060014/http://www.recensamantromania.ro/wp-content/uploads/2012/02/Comunicat_DATE_PROVIZORII_RPL_2011.pdf|url-status=dead}}</ref> Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - preko 98%<ref>National Institute of Statistics, ''[http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t40a.pdf "Populația după etnie"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090816034908/http://www.recensamant.ro/pagini/tabele/t40a.pdf |date=2009-08-16 }}''</ref> * [[Romi]] - ostalo == Turizam == Glavna turistička odredišta su gradovi Vaslui, Bârlad i Huși. Vijeće okruga Vaslui i vijeća okruga Leova i Hîncești u Republici Moldaviji i [[Evropska unija]] (kroz program Phare) uspostavili su program kojim se želi promovirati turizam u ovim regijama.<ref>{{Cite web |url=http://www.vaslui-turism.ro/ |title=Itinerarii cultural religioase |access-date=2008-11-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080916191041/http://www.vaslui-turism.ro/ |archive-date=10. 9. 2019 }}</ref> Glavne turističke atrakcije programa Vaslui-Hîncești-Leova su, između ostalih, srednjovjekovne i ranomoderne crkve i manastiri, Lovačka palača Manuc Bei i palača Manc - Mirzaian u Hîncești, kao i raznoliko prirodno bogatstvo regije. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://cjvs.ro/ Službena stranica Vijeća okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Vaslui]] [[Kategorija:Vaslui (okrug)]] jjy0se9xythyb8u24y4ewrxw9efke15 Sălaj (okrug) 0 455796 3426144 3351685 2022-07-30T15:26:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime =Okrug Sălaj | izvorno_ime =''Județul Sălaj'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol =RO_Județul_Sălaj_COA.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = [[Satu Mare (okrug)|Satu Mare]]<br>[[Maramureș (okrug)|Maramureș]]<br>[[Bihor (okrug)|Bihor]]<br>[[Cluj (okrug)|Cluj]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Zalău]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 3,864.38 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 224,384<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=20. 9. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 58 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = (+40) 260 ili (+40) 360 | kod = RO-SJ| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Salaj_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [http://www.prefecturasalaj.ro/ www.prefecturasalaj.ro/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Sălaj''' ({{jez-ro|Județul Sălaj}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u sjeverozapadnom dijelu države, unutar historijskih regija [[Crișana|Crișane]] i [[Transilvanija|Transilvanije]]. Prostire se na površini od 3.864,38 km<sup>2</sup> i jedan je od najmanjih okruga u državi. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 224.384 stanovnika i 3. je okrug sa najmanjim brojem stanovnika, poslije okruga [[Covasna (okrug)|Covasna]] i [[Tulcea (okrug)|Tulcea]]. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Zalău]]. == Geografija == [[Datoteka:RO SJ Măgura Priei 6.jpg|lijevo|thumb|200px|Măgura Priei, najviši vrh okruga]] Reljef je pretežno brdovit dok planine zauzimaju manji dio na jugozapadu okruga. Brdovito područje je sastavljeno od Someș visoravni i gorja Silvanije. Planinsko područje čine dvije sjeverne grane Apusenske planine: Meseș s vrhom Măgura Priei (996 m) i Plopiș. Depresije su široko rasprostranjene u cijelom okrugu i predstavljaju važna poljoprivredna područja i mjesta koncentracije naselja. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Satu Mare (okrug)|Satu Mare]] i [[Maramureș (okrug)|Maramureș]] na sjeveru, [[Bihor (okrug)|Bihor]] na jugozapadu i okrugom [[Cluj (okrug)|Cluj]] na jugoistoku. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 224.384 stanovnika što je prosječna gustina od 58 stanovnika po km<sup>2</sup> i niža je od nacionalnog prosjeka. U okrugu koji je jedan od najmanjih stepen urbanizacije je 39,3% pri čemu 88.259 stanovnika živi u urbanim a preostalih 136.125 stanovnika u ruralnim sredinama. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - 69,05% * [[Mađari]] – 23,35% * [[Romi]] - 6,98% * [[Slovaci]] – 0,54% * ostali - 0,18% == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.prefecturasalaj.ro/ Službena stranica okruga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807013302/http://www.prefecturasalaj.ro/ |date=7. 8. 2020 }} {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Sălaj]] [[Kategorija:Sălaj (okrug)]] 7z5mklspyzd03bk2mwwhwxshfyrplhv Timiș (okrug) 0 455831 3426167 3351698 2022-07-30T15:57:36Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Okrug Timiș | izvorno_ime =''Județul Timiș'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Timis_county_coat_of_arms.png <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = {{ZID|Mađarska}}<br>{{ZID|Srbija}}<br>[[Arad (okrug)|Arad]]<br>[[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]]<br>[[Caraș-Severin (okrug)|Caraș-Severin]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Temišvar]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 8,697 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 683,540<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=27. 9. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 78 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = (+40) 256 ili (+40) 356 | kod = RO-TM| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Timis_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [http://www.prefecturatimis.ro/ www.prefecturatimis.ro/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Timiș''' ({{jez-ro|Județul Timiș}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u zapadnom dijelu države, unutar historijske regije [[Banat]]a. Prostire se na površini od 8.697 km.<sup>2</sup> Najzapadniji je i najveći okrug u državi. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 683.540 stanovnika i 6. je okrug po broju stanovnika. Dio je [[Euroregija Dunav–Kereš–Moriš–Tisa|Euroregije Dunav–Kereš–Moriš–Tisa]]. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Temišvar]]. == Geografija == Na krajnjem istočnom dijelu okruga nalaze se planine Poiana Ruscă iz grupe zapadnih rumunskih Karpata. Nadmorska visina okruga opada prema zapadu, od planinskog dijela na istoku preko Lipova brda do Zapadne Rumunske nizije, istočnog dijela [[Panonska nizija|Panonske nizije]]. Kroz okrug prolaze mnoge rijeke, od kojih su najvažnije [[Begej]] i [[Tamiš]]. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Arad (okrug)|Arad]] na sjeveru, [[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]] na istoku i okrugom [[Caraș-Severin (okrug)|Caraș-Severin]] na jugu. Osim toga graniči i sa [[Mađarska|Mađarskom]] na sjeverozapadu i [[Srbija|Srbijom]] na jugozapadu. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 683.540 stanovnika što je prosječna gustina od 78 stanovnika po km.<sup>2</sup> Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - 85,52% * [[Mađari]] – 5,43% * [[Romi]] - 2,23% * [[Srbi]] – 2,0% * [[Nijemci]] - 1,3% * [[Ukrajinci]] - 0,91% * [[Bugari]] - 0,8% * ostali - 0,7% == Privreda == Jedan je od najdinamičnijih okruga U Rumuniji i jedan od onih sa najvišom stopom stranih investicija usljed svoje industrijske tradicije i geografskog položaja. Dominantne privredne grane su: * mašinska industrija, * prehrambena industrija * hemijska industrija * tekstilna industrija * elektronička industrija * drvoprerada. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.prefecturasalaj.ro/ Službena stranica okruga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200807013302/http://www.prefecturasalaj.ro/ |date=7. 8. 2020 }} {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Timiș]] [[Kategorija:Timiș (okrug)]] jr6oi6jl2ns8waeiro8qal6p6r0589w Vrancea (okrug) 0 455987 3426276 3017450 2022-07-31T02:03:26Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Okrug Vrancea | izvorno_ime =''Județul Vrancea'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Stema_Vrancea.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Focșani]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 4,857 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 340,310<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=2. 10. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = 70 | stanovništvo_gustoća = <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = (+40) 237 ili (+40) 337 | kod = RO-VN| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Vrancea_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = [http://www.focsani.info/ http://www.focsani.info/] <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = }} '''Vrancea''' ({{jez-ro|Județul Ialomița}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u istočnom dijelu države, s najvećim dijelom unutar historijske regije [[Kneževina Moldavija|Moldavije]] i manjim dijelom, od rijeke Milcov unutar regije [[Muntenija|Muntenije]]. Prostire se na površini od 4.857 km<sup>2</sup> i jedan je od manjih okruga u državi. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 340.310 stanovnika. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Focșani]]. == Geografija == [[Datoteka:Vita de vie2.jpg|thumb|Vinogradi u blizini grada [[Focşani]]ja, sjedišta Okruga]] Planinsko područje zakrivljenog oblika, poznato kao Carpații de Curbură, nalazi se u zapadnom dijelu okruga, na južnom kraju [[Istočni Karpati|Istočnih Karpata]] s nadmorskim visinama iznad 1400 m. Prema istoku nadmorska visina krajolika se smanjuje i prelazi u brdovita područja. Istokom okruga protiče rijeka [[Siret (rijeka)|Siret]]. Glavna pritoka rijeke Siret koja protiče kroz okrug je Putna. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Vaslui (okrug)|Vaslui]] i [[Galați (okrug)|Galați]] na istoku, [[Covasna (okrug)|Covasna]] na zapadu, [[Bacău (okrug)|Bacău]], [[Buzău (okrug)|Buzău]] na jugu i [[Brăila (okrug)|Brăila]] na jugoistoku. == Ekonomija == Okrug je poznat po svom vinu i najveći je proizvođać vina u Rumuniji. Preko 11% teritorije okruga je pod vinovom lozom a neke od poznatijih regija sa nasadima ove kulture su Panciu sa 8100 ha, Odobești (7000 ha) i Cotești. Glavne privredne aktivnosti su: - Proizvodnja hrane i pića, - Tekstilna industrija, - Proizvodnja papira i namještaja, - Proizvodnja mašinskih dijelova i komponenti == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 340.310 stanovnika što je prosječna gustina od 70 stanovnika po km<sup>2</sup>. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - preko 98% * [[Romi]] i ostali == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.focsani.info/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Vrancea]] [[Kategorija:Vrancea (okrug)]] fuqoxof9r9tmf5zb6gif6swndrxowkz Vâlcea (okrug) 0 456486 3426278 3068351 2022-07-31T02:17:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Okrug Vâlcea | izvorno_ime =''Județul Vâlcea'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Stema_Valcea.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = [[Alba (okrug)|Alba]]<br>[[Argeș (okrug)|Argeș]]<br>[[Dolj (okrug)|Dolj]]<br>[[Gorj (okrug)|Gorj]]<br>[[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]]<br>[[Olt (okrug)|Olt]]<br>[[Sibiu (okrug)|Sibiu]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Râmnicu Vâlcea]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 5,765 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 355,320<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=24. 10. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 62 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj = (+40) 250 ili (+40) 350 | kod = RO-VL| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Valcea_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = [http://www.cjvalcea.ro/ www.cjvalcea.ro/] }} '''Vâlcea''' ({{jez-ro|Județul Vâlcea}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u unutar historijskih regija [[Oltenija|Oltenije]] i [[Muntenija|Muntenije]] a dio je i šire regije [[Vlaška|Vlaške]]. Prostire se na površini od 5.765 km<sup>2</sup> i prosječne je veličine. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 355.320 stanovnika. Sa prosječnom gustinom od 62 stanovnika po km<sup>2</sup> rjeđe je naseljen u odnosu na nacionalni prosjek. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Râmnicu Vâlcea]]. == Geografija == Sjevernim dijelom Okruga prostiru se južni obronci [[Južni Karpati|Južnih Karpata]], istokom planinski masiv Făgăraș s vrhovima višim od 2200 m dok se na zapadu okruga nalazi planinski masiv Lotru s visinama preko 2000 m. Najveća rijeka koja protiče Okrugom je rijeka [[Olt (rijeka)|Olt]] čija dolina formira najpristupačniji prolaz između Transilvanije i Muntenije. Duž doline rijeke Olt nalaze se manje grupe planina, od kojih su najupečatljivija planine Cozia. Glavne pritoke rijeke Olt su rijeke Lotru na sjeveru i Olteț na jugu. Prema jugu nadmorska visina okruga se smanjuje, od podkarpatskih brda do široke ravnice na zapadnoj strani [[Vlaška nizija|Vlaške nizije]]. Graniči sa sljedećim okruzima: [[Argeș (okrug)|Argeș]] na istoku, [[Gorj (okrug)|Gorj]] i [[Hunedoara (okrug)|Hunedoara]] na zapadu, [[Sibiu (okrug)|Sibiu]] i [[Alba (okrug)|Alba]] na sjeveru i [[Dolj (okrug)|Dolj]] i [[Olt (okrug)|Olt]] na jugu. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 355.320 stanovnika što je prosječna gustina od 62 stanovnika po km<sup>2</sup>. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - preko 98% * [[Romi]] i ostali == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20191024132541/http://www.cjvalcea.ro/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Vâlcea]] [[Kategorija:Vâlcea (okrug)]] nx0llj6iyvv7owx91vm91yx3rei5vv9 Čista ljubav (serija) 0 457011 3426309 3070149 2022-07-31T09:22:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''''Čista ljubav''''' hrvatska je telenovela snimana od proljeća 2017. do marta 2018. godine u produkciji televizije [[Nova TV]], a u emitiranju je od 10. septembra 2017. godine. Autor serije je [[Nataša Buljan]], koja je prethodno sudjelovala u stvaranju telenovele ''[[Prava žena]]''. Režirali su je [[Josip Žuvan]], [[Tanja Golić]], [[David Kapac]] i [[Zoran Margetić]]. Snimana je u [[Zagreb|Zagrebu]], [[Karlovac|Karlovcu]] i [[Jastrebarsko|Jastrebarskom]]. ''Čista ljubav'' je ubrzo prikupila brojne simpatije kako u Hrvatskoj, tako i u susjednim državama, te je trenutačno najgledanija dramska serija na tim prostorima. U Hrvatskoj trenutno bilježi rekordnu gledanost od oko 767.000 gledatelja, što je 43,6% udjela u gledanosti. Sličnu gledanost bilježi i u okolnim državama, gdje se također uspješno emitira.<ref>{{Cite web|url=http://objavi.online/2017/06/23/nakon-sto-pobijedila-lice-zvuci-poznato-nives-celzijus-dobila-ponudu-koju-ne-moze-odbiti/|title=Nakon što je pobijedila u ‘Tvoje lice zvuči poznato’, Nives Celzijus je dobila ponudu koju ne može odbiti. - Objavi.online|date=2017-08-06|website=web.archive.org|accessdate=2019-11-08|archive-date=6. 8. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170806141856/http://objavi.online/2017/06/23/nakon-sto-pobijedila-lice-zvuci-poznato-nives-celzijus-dobila-ponudu-koju-ne-moze-odbiti/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Glumačka postava == === Glavna glumačka postava === {| class="wikitable sortable" !Glumac/ica !Lik |- |[[Tara Rosandić]] |Sonja Vitez ''(djev. Lončar)'' |- |[[Ivan Herceg]] | rowspan="2" |Tomo Vitez |- |[[Janko Popović Volarić]] |- |[[Momčilo Otašević]] |Ranko Novak |- |[[Ksenija Pajić]] |Edita Leskovar |- |[[Nives Celzijus]] |Snježana 'Sneki' Mamić † |- |[[Dora Arar]] |Marija 'Maša' Vitez |- |[[Olga Pakalović]] |Branka Balog ''(djev. Vitez)'' |- |[[Sanja Vejnović]] |Jasna Lončar |- |[[Saša Anočić]] |Milan Lončar † |- |[[Marko Petrić]] |Vlado Lončar |- |[[Ljubomir Kerekeš]] |Zdenko 'Profesor' Majdak |- |[[Sementa Rajhard]] |Emina Tabaković |- |[[Csilla Barath Bastaić]] |Dina Barić |- |[[Krunoslav Klabučar]] |Stjepan 'Štef' Barić |- |[[Martina Čvek]] |Helena Vitez |- |[[Martina Stjepanović]] |Gordana 'Goga' Biškup |- |[[Dado Ćosić]] |Blaženko 'Blaž' Balog |- |[[Asja Jovanović]] |Blaženka Balog |- |[[Mladen Vulić]] |Mario 'Rus' Akrap † |} === Gostujuće uloge[uredi VE | uredi] === {| class="wikitable sortable" !Glumac/ica !Lik |- |[[Lana Gojak]] |Edita Leskovar ''u mladim danima'' |- |[[Slavko Sobin]] |Damir Vitez † |- |[[Sara Moser]] |Marija Vitez † |- |[[Mirjana Sinožić]] |Nada Tabaković |- |[[Dražen Mikulić]] |načelnik Grgić † |- |[[Šime Zanze]] |policajac Kljaić |- |[[Armin Omerović]] |Hrvoje Bulić |- |[[Roni Lepej]] |Joso |- |[[Davor Svedružić]] |kamatar |- |[[Tonka Kovačić]] |Branka Vitez ''kao dijete'' |- |[[Vito Ljubičić]] |Ranko Novak ''kao dijete'' |- |[[Adrian Hajsok]] |dječak iz doma |- |[[Dunja Šepčić-Bogner]] |Snježanina ginekologinja |- |[[Ivica Pucar]] |primarijus Gordan Lalić |- |[[Sara Duvnjak]] |Asja Tabaković † |- |[[Josip Klobučar]] |liječnik |- |[[Jasna Palić-Picukarić]] |doktorica Jurić |- |[[Alen Šalinović]] |Vladin odvjetnik |- |[[Matija Jakšeković]] |doktor |- |[[Ivona Kundert]] |Sara |- |[[Jasna Bilušić]] |Ivana Gulić |- |[[Aleksandar Cvjetković]] |Miroslav Leskovar † |- |[[Sandi Cenov]] |Lovre Pavić |- |[[Jadranka Elezović]] |Milica |- |[[Velibor Topić]] |Dominik Orešković † |- |[[Filip Juričić]] |Marcus Pašalić |- |[[Sanja Marin]] |Katarina Klarić |- |[[Andrej Dojkić]] |Andrija Golubić |- |[[Biserka Ipša]] |Vera Kumrić † |- |[[Mirela Videk]] |Vera Kumrić ''u mladim danima'' † |- |[[Ana Vučak]] |djevojka u kafiću |- |[[Slaven Knezović]] |doktor Vlahov |- |[[Draško Zidar]] |sanitarni inspektor |- | [[Tomislav Krstanović]] |porezni inspektor |- |[[Asim Ugljen (glumac)|Asim Ugljen]] |novinar Davor |- |[[Zijad Gračić]] |Ercegović |- |[[Marijana Mikulić]] |policajka |- |[[Marko Cindrić]] |inspektor Šarić |- |[[Petar Cvirn]] |liječnik |- |[[Željko Duvnjak]] |stanodavac |- |[[Ivica Gunjača]] |prodavač automobila |- |[[Zvonimir Kufek]] |automehaničar |- |[[Nikša Marinović]] |putnik u vlaku |- |[[Rada Mrkšić]] |starica |- |[[Antun Tadić]] |starac |- |[[Sven Šestak]] |beskućnik |- |[[Ana Takač]] |medicinska sestra |- |[[Hrvoje Zalar]] |direktor banke |} == Međunarodna emitiranja == {| class="wikitable" !Zemlja !TV mreža !Premijera serije !Kraj serije |- |{{ZID|Hrvatska}} |[[Nova TV]] |10. septembra 2017. |14. juna 2018. |- | rowspan="2" |{{ZID|Srbija}} |[[Prva TV]] |23. oktobra 2017. |22. juna 2018. |- |[[Prva World]] |5. marta 2018. |''u emitiranju'' |- |{{ZID|Crna Gora}} |[[Prva CG]] |30. oktobra 2017. |29. juna 2018. |- | rowspan="2" |{{ZID|Bosna i Hercegovina}} |[[BN Televizija|RTV BN]] |27. novembra 2017. |25. jula 2018. |- |[[Federalna televizija|FTV]] |27. novembra 2017. |27. jula 2018. |- |{{ZID|Sjeverna Makedonija}} |[[Sitel]] |27. novembra 2017. |13. augusta 2018.<br /> |} == Reference == [[Kategorija:Hrvatske TV-serije sa početkom prikazivanja 2017.]] [[Kategorija:TV-emisije na hrvatskom jeziku]] [[Kategorija:Hrvatske TV-sapunice]] 5z7i601ok9z5aieya2sndud2ghdghvj Tulcea (okrug) 0 457020 3426226 3067925 2022-07-31T00:20:40Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Tulcea (okrug) | izvorno_ime =''Județul Tulcea'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Actual_Tulcea_county_CoA.png <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = {{ZID|Ukrajina}} ([[Odeska oblast]])<br>[[Brăila (okrug)|Brăila]]<br>[[Constanța (okrug)|Constanța]]<br>[[Galați (okrug)|Galați]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Tulcea]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 8,499 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 201,462<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=8. 11. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 24 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj =+40 240 ili +40 340 | kod = RO-TL| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Tulcea_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = [https://www.prefecturatulcea.ro/ www.prefecturatulcea.ro/] }} '''Tulcea''' ({{jez-ro|Județul Tulcea}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se na istoku države, unutar historijske regije [[Dobrudža|Dobrudže]]. Prostire se na površini od 8.499 km<sup>2</sup> i 4. je najveći okrug u državi. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 201.462 stanovnika i nakon okruga [[Covasna (okrug)|Covasna]] okrug je sa najmanjim brojem stanovnika. Prosječna gustina iznosi 24 stanovnika po km<sup>2</sup> što je znatno ispod nacionalnog prosjeka. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Tulcea]]. == Geografija == Najznačajnija karakteristika reljefa je [[Delta Dunava|delta Dunava]] koja zauzima oko trećine cijele površine okruga i nalazi se u njegovom sjeveroistočnom dijelu. Delta ima tri glavna rukavca: rukavac Sulina u sredini (jedini kojim mogu ploviti veliki brodovi), ogranak Chilia na sjeveru (granica s Ukrajinom) i ogranak Sfântu Gheorghe na jugu. Na jugoistoku okruga postoje dvije lagune: jezero Razelm i jezero Sinoe. U delti Dunava i na jugu, u području između rukavca Sfântu Gheorghe i jezera Razelm - postoji bezbroj kanala i malih jezera. Čitav prostor uvršten je na [[UNESCO]]-ov spisak mjesta [[Svjetska baština|svjetske baštine]] i [[Rezervat prirode|rezervata biosfere]]. Rijeka Dunav teče zapadnom i sjevernom granicom okruga. Na zapadu se nalazi ogranak Măcin koji teče oko istočne strane ostrva Velika Braila. Od Smârdana (na suprotnoj strani Brăile) do Pătlăgeanca (blizu Tulcea), Dunav ima samo jedan veliki tok, oko kojega je ogroman broj jezera i mali kanal. U središnjem dijelu okruga nalaze se visoravni Casincea i planine Măcin - ostaci prahistorijskog planinskog lanca (starijeg od 400 miliona godina), čija je najveća visina oko 400 m. Graniči sa sljedećim rumunskim okruzima: [[Brăila (okrug)|Brăila]] na zapadu, [[Galați (okrug)|Galați]] na sjeverozapadu i okrugom [[Constanța (okrug)|Constanța]] na jugu. S [[Ukrajina|ukrajinskom]] [[Odeska oblast|Odeškom oblasti]] graniči na sjeveru. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 201.462 stanovnika što je prosječna gustina od 24 stanovnika po km<sup>2</sup>. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] – 89,13% * [[Lipovjani]] – 5,41% * [[Romi]] – 1,87% * [[Turci]] – 0,93% * [[Grci]] – 0,65% == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20170709234956/http://www.prefecturatulcea.ro/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Tulcea]] [[Kategorija:Tulcea (okrug)]] 8zde9kk8jm564xarg66km57e469h0o2 Velika Gospa 0 457050 3426245 3425056 2022-07-31T01:16:57Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Velika Gospa''' je naziv za [[Rimokatoličanstvo|katolički]] praznik kojim se slavi uznesenje [[Marija (majka Isusova)|Blažene Djevice Marije]] na nebo. [[Datoteka:Tizian 041.jpg|mini|311x311piksel|Uznesenje Marijino]] Slavi se 15. augusta svake godine. Taj dan je i državni blagdan u [[Austrija|Austriji]], [[Belgija|Belgiji]], [[Čile]]u, [[Francuska|Francuskoj]], [[Grčka|Grčkoj]], [[Gvatemala|Gvatemali]], [[Hrvatska|Hrvatskoj]], [[Indija|Indiji]], [[Italija|Italiji]], [[Kamerun]]u, [[Liban|Libanonu]], [[Litvanija|Litvaniji]], [[Malta|Malti]], [[Mauricijus]]u, [[Obala Slonovače|Obali Slonovače]], [[Sejšeli]]ma, [[Poljska|Poljskoj]], [[Portugal]]u, [[Slovenija|Sloveniji]] i [[Španija|Španiji]]. Na svetkovinu, mnoštvo vjernika hodočasti u mnogobrojna Marijina svetišta. Prema katoličkoj teologiji, Marija je uznesena na nebo, dušom i tijelom. Nauk o Marijinu uznesenju na nebo, proglasio je papa [[Papa Pio XII|Pio XII]] 1. novembra 1950. Tome prethodi duga tradicija, stara gotovo kao i samo kršćanstvo. Mnogi crkveni oci i sveci poput sv. Bernarda, sv. Antuna Padovanskoga, kroz vijekove su razmatrali i pisali o Marijinu uznesenju na nebo. Praznik se slavi u velikom broju država, ponajviše u [[Evropa|Evropi]] i [[Južna Amerika|Južnoj Americi]]. Održavaju se procesije i festivali. Anglikanci i luterani slave praznik, ali bez službenog spominjanja riječi „uznesenje”.<ref>{{Cite web|url=http://prayerbook.ca/the-prayer-book-online/57-the-calendar-ix|title=The Calendar [page ix]|date=2013-11-04|website=web.archive.org|accessdate=2019-11-09|archive-date=4. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131104172841/http://prayerbook.ca/the-prayer-book-online/57-the-calendar-ix|url-status=bot: unknown}}</ref> == Pogledajte također == * [[Tijelovo]] * [[Uzašašće|Spasovo]] == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Praznici u augustu]] [[Kategorija:Praznici u Austriji]] [[Kategorija:Praznici u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Praznici u Sloveniji]] t9fkrcku17pg78tmal2o9erv3jddlbt Sherlock Holmes Versus Jack the Ripper 0 457601 3426085 3336042 2022-07-30T12:53:50Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija videoigra | naziv = Sherlock Holmes Versus Jack the Ripper | slika = Holmes vs. Jack the Ripper.jpg | veličina_slike = 250px | alt_slike = | tekst = Omot DVD-a za tržište u Kontinentalnoj Evropi | razvijač = [[Frogwares]] | izdavač = [[Focus Home Interactive]] | distributer = | serijal = ''[[Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)|Adventures of Sherlock Holmes]]'' | pogon = | platforme = | objavljeno = [[Francuska|FRA]]: 30. 4. 2009. <br/> [[Sjeverna Amerika|S. A]]: 26. 5. 2009. <br/> [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]]: 24. 5. 2009. <br/> [[Kontinentalna Evropa|EU]]: 28. 5. 2009. <br/> [[Australazija|AU]]: 9. 6. 2009. | žanr = [[Avanturistička igra|Avanturistička]] | režimi = Za jednog igrača | režiser = | producent = | dizajner = | programer = | umjetnik = | pisac = | kompozitor = | kabinet = | arkadni_sistem = | procesor = | zvuk = | ekran = }} '''''Sherlock Holmes Versus Jack the Ripper''''' (''Sherlock Holmes protiv Jacka Trbosjeka'') jest [[avanturistička igra|avanturistička]] [[videoigra]] za [[Microsoft Windows]] i [[Xbox 360]] koju je razvila [[Ukrajina|ukrajinska]] kompanija [[Frogwares]]. To je peta igra u serijalu ''[[Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)|Adventures of Sherlock Holmes]]''. Smještena je u 1888. godinu i [[london]]ski distrikt [[Whitechapel]], historijsko mjesto ubistava [[Jack Trbosjek|Jacka Trbosjeka]]. Nakon remasteriranih verzija igara ''[[Sherlock Holmes: The Awakened]]'' i ''[[Sherlock Holmes versus Arsène Lupin]]'', ''Sherlock Holmes versus Jack the Ripper'' nudi mogućnost igranja i u trećem licu. == Priča == Radnja je smještena u kasno [[viktorijansko doba]], vrijeme kad je [[Britansko Carstvo]] bilo na vrhuncu moći. Kao vodeća svjetska sila, Ujedinjeno Kraljevstvo bilo je primjer bogatstva, no ipak je Whitechapel bio najsiromašniji dio Londona. U njegovim granicama živjeli su neki od najsiromašnijih stanovnika u državi, uključujući [[Alkoholizam|alkoholičare]], prosjake, [[Prostitucija|prostitutke]], kao i veliku zajednicu [[Jevreji|jevrejskih]] doseljenika, koji su pobjegli iz [[istočna Evropa|istočne Evrope]] pred stalno rastućim [[Antisemitizam|antisemitizmom]]. U tom užasnom leglu bijede deseci hiljada ljudi živjeli su natrpani u labirintu uskih, mokrih i prljavih ulica. U tim ulicama između 3. aprila 1888. i 13. februara 1891. dogodio se [[Ubistva u Whitechapelu|niz izuzetno nasilnih ubistava]]. U tom zlokobnom i vjerno prikazanom ambijentu Holmes mora istražiti Jacka Trbosjeka, ući mu u trag i privesti ga pravdi, rješavajući tako jednu od najvećih misterija u historiji zločinâ. == Doživljaj igre == Igrač može igrati u prvom ili trećem licu kao Holmes ili Watson. Njih dvojica dolaze istražiti svako [[mjesto zločina]] nakon što se ubistvo dogodi, pružajući igraču pogled izbliza u Jackov način djelovanja. Svako mjesto zločina omogućuje igraču da rekonstruira šta se dogodilo uzimajući dokazne materijale i povezujući ih dok ne dođe do zaključka. Naprimjer, tokom ispitivanja tijela [[Annie Chapman]] igrač otkriva važne tragove, kao što su krv na ogradi, modrice ispod desne strane vilične kosti i natečen jezik, što mu omogućuje da deducira da je žrtva ubijena dok je ležala nakon što je bila gušena lijevom rukom. Ovi zaključci biraju se iz padajućih spiskova. Od igrača se zahtijeva i da rješava misterije u Holmesovom stanu na čuvenoj adresi [[Ulica Baker 221B]], što uključuje pročešljavanje dijaloga i dokumenata kako bi bila određena vremena ubistava prije razvijanja detaljnih teorija o tome zašto ta ubistva bivaju počinjena. Igrač sastavlja dijelove pocijepanih cedulja, razne predmete, a mora riješiti i mozgalice s kliznim mehanizmom. == Likovi == * [[Sherlock Holmes]]: slavni detektiv konsultant, koji živi u Ulici Baker 221B sa svojim odanim prijateljem, dr. Johnom Watsonom. Holmesove metode jedinstvene su i on mora uložiti svu svoju izvanrednu sposobnost dedukcije u ovaj slučaj. * [[Dr. Watson|Dr. John H. Watson]]: ljekar i Holmesov najbolji prijatelj. Učinit će sve što je moguće kako bi pomogao svom prijatelju da uhvati Jacka Trbosjeka. * [[Jack Trbosjek]]: serijski ubica koji djeluje u zlokobnom distriktu Whitechapel. Ubija prostitutke bez milosti i ruga se policiji, te ga istovremeno smatraju i luđakom i genijem. * [[Frederick Abberline]]: policijski inspektor koji odbija Holmesovu pomoć vjerujući da lahko može riješiti slučaj. * [[Dječaci s Ulice Baker]]: grupa siromašne djece koja pomaže Holmesu i Watsonu u njihovom teškom slučaju. * [[Francis Tumblety]]: američki ljekar koji se zadesio u Londonu u vrijeme ubistava, poznat po tome što općenito ne voli žene. * [[Walter Sickert]]: slikar koji često zalazi u lokalni bordel, za koji se zna da su u njemu radile Trbosjekove žrtve. * [[Spisak osumnjičenih u slučaju "Jack Trbosjek"#Jacob Levy|Jacob Levy]]: mesar s lošom reputacijom zbog nedjelâ iz prošlosti. == Prijem == {{Video game reviews | GR = 71,94% (17 kritika)<ref>{{cite web |title= Aggregate score |website= [[GameRankings]] |url= http://www.gamerankings.com/pc/955116-sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper/index.html |accessdate= 22. 8. 2008}}</ref> | MC = 73% (26 kritika)<ref>{{cite web |title= Aggregate score |website= [[Metacritic]] |url= http://www.metacritic.com/game/pc/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper}}</ref> | GSpot = 7 od 10<ref>{{cite web |url= http://www.gamespot.com/pc/adventure/sherlockholmesvsjacktheripper/index.html |title= PC review |website=[[GameSpot]] |accessdate= 8. 8. 2008}}</ref> | GRadar = 6/10<ref>{{cite web |url= http://www.gamesradar.com/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper/ |title= Sherlock Holmes versus Jack the Ripper review |website= Games Radar |accessdate= 17. 5. 2011}}</ref> | GameZone = 7,5/10<ref>{{cite web |url= http://pc.gamezone.com/reviews/item/sherlock_holmes_vs_jack_the_ripper_pc_review |title= Sherlock Holmes versus Jack the Ripper review |website= GameZone |accessdate= 17. 5. 2011 |archiveurl= https://web.archive.org/web/20100801210108/http://pc.gamezone.com/reviews/item/sherlock_holmes_vs_jack_the_ripper_pc_review |archivedate= 1 August 2010 |url-status= dead }}</ref> | IGN = 8 od 10<ref>{{cite web |title= Xbox review |publisher= [[IGN]] |url= http://pc.ign.com/articles/994/994266p1.html |accessdate= 22. 8. 2008 |archive-date= 16. 6. 2009 |archive-url= https://web.archive.org/web/20090616225904/http://pc.ign.com/articles/994/994266p1.html |url-status= dead }}</ref> | rev1 = ''[[The Guardian]]'' | rev1Score = {{rating|3|5}}<ref name= GuardianReview>{{cite web |author= Steve Boxer |url= https://www.theguardian.com/technology/gamesblog/2009/dec/02/sherlock-holmes-jack-ripper-review |title= Sherlock Holmes vs Jack the Ripper – review |publisher=The Guardian|date= 12. 5. 2011 |accessdate= 3. 7. 2011}}</ref> }} Igra je dobila pomiješane i pozitivne kritike.<ref>{{cite web |url= http://asia.gamespot.com/xbox360/adventure/sherlockholmesvsjacktheripper/review.html |title= Sherlock Holmes vs Jack the Ripper |date= 1. 3. 2007 |accessdate=29. 12. 2010 |website= GameSpot |archiveurl= https://web.archive.org/web/20120419002122/http://asia.gamespot.com/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper/reviews/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper-review-6263327/ |archivedate= 19. 4. 2012}}</ref> ''Gamespot'' je negativno komentirao način na koji igrač sakuplja tragove jer prije toga mora obaviti zadatke za policiju.<ref>{{cite web |title= Sherlock Holmes vs Jack the Ripper |url= http://asia.gamespot.com/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper/reviews/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper-review-6211787/ |date= 1. 3. 2007 |accessdate= 29. 12. 2010 |website= GameSpot |archiveurl= https://web.archive.org/web/20111130025739/http://asia.gamespot.com/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper/reviews/sherlock-holmes-vs-jack-the-ripper-review-6211787/ |archivedate= 30. 11. 2011}}</ref> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Sherlock Holmes versus Jack the Ripper}} * [http://frogwares.com/games/ Službeni sajt]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120407214443/http://www.sherlockholmes-thegame.com/ |date=7. 4. 2012 }} {{Videoigre o Sherlocku}} [[Kategorija:Videoigre iz 2009.]] [[Kategorija:Adventures of Sherlock Holmes (serijal videoigara)]] [[Kategorija:Detektivske videoigre]] [[Kategorija:Videoigre zasnovane na Sherlocku Holmesu]] [[Kategorija:Videoigre za Windows]] [[Kategorija:Videoigre za Xbox 360]] 66zftz6b6n4szhsw1sisaz3436i5lvq Teleorman (okrug) 0 457915 3426157 3382247 2022-07-30T15:42:27Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Teleorman (okrug) | izvorno_ime =''Județul Teleorman'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Stema Teleorman.svg <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = {{ZID|Bugarska}} ([[Oblast Veliko Trnovo|Veliko Trnovo]], [[Oblast Pleven|Pleven]], [[Oblast Ruse|Ruse]])<br>[[Olt (okrug)|Olt]]<br>[[Argeș (okrug)|Argeș]]<br>[[Dâmbovița (okrug)|Dâmbovița]]<br>[[Giurgiu (okrug)|Giurgiu]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Aleksandrija (Rumunija)|Aleksandrija]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 5,790 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 360,178<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=10. 12. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 62 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj =+40 247 ili +40 347 | kod = RO-TR| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Teleorman_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = [https://tr.prefectura.mai.gov.ro/ tr.prefectura.mai.gov.ro/] }} '''Teleorman''' ({{jez-ro|Județul Teleorman}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se na jugu države, unutar historijske regije [[Muntenija|Muntenije]]. Prostire se na površini od 5.790 km<sup>2</sup> a prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 360.178 stanovnika. Prosječna gustina od 62 stanovnika po km<sup>2</sup> niža je u odnosu na nacionalni prosjek. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Aleksandrija (Rumunija)|Aleksandrija]]. == Geografija == Sjevernim i centralnim dijelom okruga prostire se [[Rumunska nizija]] kroz koji protiču male rijeke koje ponekad tvore duboke doline. Na jugu je dolina Dunava, vrlo široka s manjim jezerima i kanalima. Osim Dunava, veća rijeka koja protiče okrugom je rijeka [[Olt (rijeka)|Olt]] koja se uliva u Dunav u blizini sela Islaz. Ostale važnije rijeke su: Vedea, [[Teleorman (rijeka)|Teleorman]] i Călmățui. Graniči sa sljedećim rumunskim okruzima: [[Olt (okrug)|Olt]] na zapad, [[Argeș (okrug)|Argeș]] i [[Dâmbovița (okrug)|Dâmbovița]] na sjeveru i okrugom [[Giurgiu (okrug)|Giurgiu]]na istoku. Osim toga na jugu graniči s [[Oblasti u Bugarskoj|Bugarskim oblastima]]: [[Oblast Veliko Trnovo|Veliko Trnovo]], [[Oblast Pleven|Pleven]] i [[Oblast Ruse|Ruse]]. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 360.178 stanovnika. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - 96,76% * [[Romi]] – 3,18% * ostali == Privreda == Dominantne privredne grane su: * Prehrambena, * Tekstilna, * Hemijska i * Metaloprerađivačka industrija. U glavnom gradu Aleksandriji se nalazi velika tvornica [[Kotrljajući ležaj|kotrljajućih ležajeva]]. Pa i pored raznovrsne privredne aktivnosti, [[poljoprivreda]] je glavno zanimanje u okrugu. Prakticira se i ekstenzivna poljoprivreda kao i sitni oblici poljoprivrede odnosno uzgoja povrća i voća uglavnom za potrebe glavnog rumunskog grada [[Bukurešt]]a. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://tr.prefectura.mai.gov.ro/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Teleorman]] [[Kategorija:Teleorman (okrug)]] h7tl4m5mhr5z1gc8kv1yka4duk5laj4 Satu Mare (okrug) 0 458303 3426080 3085772 2022-07-30T12:32:49Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Satu Mare (okrug) | izvorno_ime =''Județul Satu Mare'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Satu_Mare_county_CoA.png <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = {{ZID|Mađarska}} ([[Szabolčko-szatmársko-bereška županija]])<br>{{ZID|Ukrajina}}([[Zakarpatska oblast]])<br> [[Bihor (okrug)|Bihor]]<br>[[Maramureș (okrug)|Maramureș]] <br>[[Sălaj (okrug)|Sălaj]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Satu Mare]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 4,418 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 329,079<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=23. 12. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 74 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj =+40 261 ili +40 361 | kod = RO-SM| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Satu_Mare_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = [https://www.cjsm.ro/ www.cjsm.ro/] }} '''Satu Mare''' ({{jez-ro|Județul Satu Mare}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se na sjeverozapadu države, dijelom u historijskoj regiji [[Maramureș]] a dijelom u [[Crișana|Crișani]]. Okrug je karakterističan po značajnoj mađarskoj manjini (34,5%). Prostire se na površini od 4.418 km<sup>2</sup> i jedan je od najmanjih okruga. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u njemu je živjelo 329.079 stanovnika. Prosječna gustina od 74 stanovnika po km<sup>2</sup> nešto je niža u odnosu na nacionalni prosjek. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Satu Mare]]. == Geografija == Na sjeveru okruga nalaze se planine Oaș, dio [[istočni Karpati|Istočnih Karpata]] i čine oko 17% područja okruga. Ostatak su brežuljci, koji čine oko 20% površine i nizine. Zapadni dio okruga zauzima istočni dio [[Panonska nizija|Panonske nizije]]. Kroz okrug protiču rijeke: Someș, [[Tur (rijeka)|Tur]] i Crasna. Graniči sa sljedećim rumunskim okruzima: [[Bihor (okrug)|Bihor]] i [[Sălaj (okrug)|Sălaj]] na jugu i okrugom [[Maramureș (okrug)|Maramureș]] na istoku. Osim toga graniči i sa [[Mađarska|mađarskom]] [[Szabolčko-szatmársko-bereška županija|Szabolčko-szatmársko-bereškom županijom]] i [[Zakarpatska oblast|Zakarpatskom oblašću]] u [[Ukrajina|Ukrajini]]. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 329.079 stanovnika što je prosječna gustina od 76 stanovnika po km<sup>2</sup>. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - 57,73% * [[Mađari]] – 34,5% * [[Romi]] – 5,32% * [[Nijemci]] – 1,51% * ostali == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://www.cjsm.ro/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Satu Mare]] [[Kategorija:Satu Mare (okrug)]] 5i1j4buutppg262iksa7q0svukf3q13 Sibiu (okrug) 0 458334 3426087 3081029 2022-07-30T12:54:36Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geokutija|Pokrajina <!-- *** Gornji dio *** --> | ime = Sibiu (okrug) | izvorno_ime =''Județul Harghita'' | drugo_ime = | kategorija = [[Okruzi Rumunije|okrug]] <!-- *** Simboli *** --> | zastava = | simbol = Sibiu_county_coat_of_arms.png <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> | država = Rumunija | zastava_države = da <!-- *** Granice, objekti što pripadaju ovaj dio i.t.d *** --> | graniči_sa = [[Mureș (okrug)|Mureș]]<br>[[Brașov (okrug)|Brașov]]<br>[[Argeş (okrug)|Argeş]]<br>[[Vâlcea (okrug)|Vâlcea]]<br>[[Alba (okrug)|Alba]] | dio = | grad = | znamenitost = | rijeka = <!-- *** Položaj *** --> | glavni_grad = [[Sibiu]] <!-- *** Dimenzije *** --> | površina = 5.432 <!-- *** Stanovništvo *** --> | stanovništvo = 375,992<ref name="PopisuRumuniji>{{cite web |title=Popis stanovništva u Rumuniji (2011) |url=http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |website=web.archive.org (arhivirano s www.alba.insse.ro) |publisher=Okružna komisija za popis |accessdate=25. 12. 2019 |archive-date=18. 4. 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130418082153/http://www.alba.insse.ro/cmsalba/files/DATE%20PROVIZORII%20RPL%202011_alba_comunicat%20presa.pdf |url-status=bot: unknown }}</ref> | stanovništvo_datum = | stanovništvo_gustoća = 69 <!-- *** Historija i administracija *** --> | osnovan = | datum = | vlada = | lider = | partija_lidera = <!-- *** Kod *** --> | vremenska_zona = [[Istočnoevropsko vrijeme|EET]]| utc_odstupanje =+2 | vremenska_zona_DST = [[Istočnoevropsko ljetno vrijeme|EEST]] ([[UTC+03:00|UTC+3]])| utc_offset_DST = | poštanski_broj = | pozivni broj =+40 269 ili 369 | kod = RO-SB| kod_vrsta = [[ISO 3166]] <!-- *** Slobodni polji *** --> | prazno = | prazno_vrsta = | prazno1 = | prazno1_vrsta = <!-- *** Karta *** --> | karta = Sibiu_in_Romania.svg <!-- *** Webb stranice *** --> | web_stranica = <!-- *** Bilješka *** --> | bilješka = [http://www.cjsibiu.ro/ www.cjsibiu.ro/] }} '''Sibiu''' ({{jez-ro|Județul Sibiu}}) je jedan od 41 [[Okruzi Rumunije|okruga Rumunije]]. Nalazi se u centralnom dijelu države, unutar historijske regije [[Transilvanija|Transilvanije]]. Prostire se na površini od 5.432 km<sup>2</sup> i okrug je srednje veličine. Prema podacima od 31. 10. 2011. godine u okrugu je živjelo 375.992 stanovnika. Prosječna gustina je 69 stanovnika po km<sup>2</sup> i niža je u odnosu na nacionalni prosjek. [[Glavni grad|Glavni]] i najveći grad je [[Sibiu]]. == Geografija == Na jugu okruga nalazi se [[Karpati|Karpatsko gorje]] (Južni Karpati) s planinom Făgăraș (s vrhom iznad 2500 m), Lotru i Cindrel koje čine do 30% površine okruga. Rijeka [[Olt (rijeka)|Olt]] protiče kroz planinske predjele okruga Sibiu, formirajući jednu od najfrekventnijih saobraćajnih veza između Transilvanije i [[Vlaška|Vlaške]]. Na sjevernoj strani se nalazi [[Transilvanijska visoravan]]. Najvažnije rijeke koje protiču kroz okrug su Olt na jugu s glavnim pritokama Cibin i Târnava na sjeveru. Graniči sa sljedećim rumunskim okruzima: [[Mureș (okrug)|Mureș]] na sjeveru, [[Brașov (okrug)|Brașov]] na istoku, [[Argeş (okrug)|Argeş]] na jugoistoku, [[Vâlcea (okrug)|Vâlcea]] na jugu i okrugom [[Alba (okrug)|Alba]] na zapadu. == Demografija == Prema popisu stanovništva Rumunije zaključno sa 31. 10. 2011. u Okrugu je živjelo 375.992 stanovnika što je prosječna gustina od 69 stanovnika po km<sup>2</sup>. Etnički sastav stanovništva bio je sljedeći: * [[Rumuni]] - 91,25% * [[Romi]] – 4,76% * [[Mađari]] – 2,89% * [[Nijemci]] (Transilvanijski Saksoni) – 1,09% * ostali – 0,1% Prema stepenu urbanizacije Okrug Sibiu je 5. u Rumuniji sa 277.574 stanovnika u urbanim naseljima (ili 65,8%) i 144.150 (34,2%) stanovnika koji žive u ruralnim naseljima. == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.cjsibiu.ro/ Službena stranica okruga] {{Okruzi Rumunije}} [[Kategorija:Okruzi Rumunije|Sibiu]] [[Kategorija:Sibiu (okrug)]] cqmtqcexnuibgicc13y6ihpb6igk1g7 The Burning Season (EP) 0 458937 3426164 3085197 2022-07-30T15:51:18Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | naziv = The Burning Season | vrsta = EP | pozadina = ep | izvođač_gen = [[Primordial]]a | slika = | objavljen = 4. novembar 1999.<ref>{{cite web|url=http://www.clubi.ie/primordial/message5.html|title=A.A. Nemtheanga's Message on old Primordial's Website|accessdate=8. 6. 2019|archive-date=22. 10. 2000|archive-url=https://web.archive.org/web/20001022222950/http://www.clubi.ie/primordial/message5.html|url-status=bot: unknown}}</ref> | snimljen = Mart 1999.<ref>{{cite web|url=http://www.primordialweb.com/index2.htm|title=Primordial - Biography|publisher=primordialweb.com|accessdate=7. 6. 2019|archive-date=10. 4. 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060410225910/http://www.primordialweb.com/index2.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> | mjesto = | studio = Sun Studios ([[Dublin]], [[Irska]]) | žanr = [[Black metal]], [[folk metal]] | trajanje = 30:57 | izdavač = [[Hammerheart Records|Hammerheart]] | producent = Mags | prethodni_album = ''[[A Journey's End]]''<br />(1998) | ovaj_album = '''''The Burning Season'''''<br />(1999) | sljedeći_album = ''[[Spirit the Earth Aflame]]''<br />(2000) }} '''''The Burning Season''''' prvi je [[EP]] [[Irska|irske]] [[black metal|black]]/[[folk metal]] grupe [[Primordial]]. [[Diskografska kuća]] [[Hammerheart Records]] objavila ga je 4. novembra 1999. Naslovna pjesma pojavila se na naknadnom djelu, ''[[Spirit the Earth Aflame]]u'', ali u drugačijoj verziji. == Spisak pjesama == {{Spisak pjesama | ukupno_trajanje = 30:57 | naziv1 = The Calling | trajanje1 = 4:57 | naziv2 = Among the Lazarae | trajanje2 = 7:54 | naziv3 = The Burning Season | trajanje3 = 8:47 | naziv4 = And the Sun Set on Life Forever | trajanje4 = 9:19 }} == Osoblje == === Primordial === * [[Alan Averill|A. A. Nemtheanga]] – [[pjevanje|vokali]], umjetnički direktor * [[Ciáran MacUiliam|C. MacUlliam]] – [[gitara]] * [[Pól MacAmlaigh|P. Mac Amlaidh]] – [[bas-gitara]] * [[Simon O'Laoghaire|S. O. Laoghaire]] – [[bubnjevi]], [[udaraljke]] === Ostalo osoblje === * [[Stephen O'Malley]] – naslovnica * [[Dennis Buckley]] – pomoćni tonac * [[Mags]] – produkcija, tonska obrada == Reference == {{refspisak}} {{DEFAULTSORT:Burning Season, The}} [[Kategorija:Albumi iz 1999.]] [[Kategorija:Albumi Primordiala]] q50cljv8emyi8gt9mnw6a0x3z5xrbr8 Sarajevo, ljubavi moja 0 459121 3426077 3407260 2022-07-30T12:29:07Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | | Ime = Sarajevo, ljubavi moja / Kratak je svaki tren | Tip izdanja = Singl ploča | Artist = [[Kemal Monteno]] | Cover = | pozadina = drugo | Izdat = 1976. | Produciran = [[Jugoton]], | Žanr = [[šansona]], [[pop-muzika]]. | Dužina = 7:17 | Kuća = [[Jugoton]] | Producent(i) = | Kritike = | Prošli album = ''"[[Tajna žena / Kad smo pošli mi u šumu]]"'' <br/>(1976) | Ovaj album = '''''"Sarajevo, ljubavi moja / Kratak je svaki tren"'''''<br/>(1976) | Sljedeći album = ''"[[Ljubavna bol]]"''<br/>(1977) }} '''Sarajevo, ljubavi moja''' jeste [[singl]] kojeg je 1976. objavio [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] kantautor [[Kemal Monteno]]. Pjesma je u sljedećim decenijama nakon njenog objavljivanja stekla kultni status i smatra se jednim od najprepoznatljivijih sarajevskih simbola<ref>{{Cite web|url=https://expresstabloid.ba/kolumne/82623/prica-o-pjesmi-sarajevo-ljubavi-moja/|title=PRIČA O PJESMI: Sarajevo ljubavi moja|date=25. 4. 2018|website=Express|language=bs-BA|access-date=18. 1. 2020}}</ref> i evergreen omažom [[Sarajevo|Sarajevu]].<ref name="kemo2">{{Cite web|url=http://radiosarajevo.ba/novost/178620/kako-je-nastala-pjesma-sarajevo-ljubavi-moja-video|title=Kako je nastala pjesma 'Sarajevo, ljubavi moja'|last=|first=|date=|website=|publisher=Radiosarajevo.ba|access-date=7. 4. 2015|archive-date=31. 1. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150131014912/http://radiosarajevo.ba/novost/178620/kako-je-nastala-pjesma-sarajevo-ljubavi-moja-video|url-status=bot: unknown}}</ref> Monteno je singl proglasio svojim favoritom, a pjesma ''Sarajevo, ljubavi moja'' je odsvirana na njegovoj sahrani.<ref name="kemo1">{{Cite web|url=http://www.avaz.ba/clanak/160824/sahranjen-kemal-monteno-uz-pjesmu-sarajevo-ljubavi-moja|title=Sahranjen Kemal Monteno uz pjesmu "Sarajevo, ljubavi moja"|publisher=Avaz.ba|access-date=7. 4. 2015}}</ref> Pisac teksta pjesme "Sarajevo, ljubavi moja" je [[Alija Hafizović|Alija Hafizović Haf]]. == Stihovi == {| width="100%" ! ! |- | width="25%" | Zajedno smo rasli Grade, ja i ti Isto plavo nebo Poklonio nam stih Ispod Trebevića sanjali smo sne Ko će brže rasti Ko će ljepši biti Ti si bio velik A rodio se ja S Igmana uz osmijeh Slao si mi san Dječak koji raste zavolio te tad Ostao je ovdje vezan za svoj grad Bilo gdje da krenem O tebi sanjam Putevi me svi tebi vode Čekam s nekom čežnjom Na svjetla tvoja Sarajevo, ljubavi moja Pjesme svoje imaš I ja ih pjevam Želim da ti kažem šta sanjam Radosti su moje i sreća tvoja Sarajevo, ljubavi moja Kada prođu zime I dođe lijepi maj Djevojke su ljepše Ljubav im daj Šetališe tamno Uzdasima zri Neke oči plave Neke riječi nježne Sad je dječak čovjek A zima pokri brijeg Park i kosa bijeli Al' otiće snijeg Proljeće i mladost Ispunit' će tad Sarajevo moje Jedini moj grad |} == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Pop-pjesme]] [[Kategorija:Singlovi iz 1976.]] [[Kategorija:Singlovi "Kemala Montena"]] 37rj4q0weze701eqg6lkfdhlrkeaaoz Stefanija Turkevič 0 459746 3426125 3385495 2022-07-30T14:31:56Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Stefanija Turkevič | slika = Stefania Turkewich.jpg | alt_slike = | opis = | ime_pri_rođenju = | datum_rođenja = 25. april 1898. | mjesto_rođenja = [[Lavov]], [[Austro-Ugarska]] | datum_smrti = 8. april 1977. | mjesto_smrti = [[Cambridge]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] | nacionalnost = | druga_imena = | zanimanje = [[Pijanist]]ica, [[kompozitor]]ica, [[Muzikologija|muzikologinja]] | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Stefanija Turkevič''' bila je prva [[Ukrajina|ukrajinska]] [[pijanist]]ica, [[kompozitor]]ica i [[Muzikologija|muzikologinja]]. Njena muzička djela [[SSSR|sovjetske]] su vlasti u Ukrajini zabranile.<ref>{{cite web|url= http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/|title= Ukrainian Art Song Project – Stefania Turkevich|access-date= 1. 2. 2020|archive-date= 22. 3. 2016|archive-url= https://web.archive.org/web/20160322103631/http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/|url-status= bot: unknown}}</ref> == Studije == [[Datoteka: Turkevycz family in Ukraine circa 1915.jpg|mini|upright|265px|Srednji red (slijeva nadesno): sestra [[Irena Turkevič-Martinec|Irena]], brat Lav (s reketom), Stefanija (oko 1915)]] Rođena je 1898. u [[Lavov]]u. Bila je prvo dijete u porodici svećenika, [[hor]]skog [[dirigent]]a, kateheta i muzičkog kritičara Ivana Turkeviča<ref>{{Cite web |url= https://uk.rodovid.org/wk/Запис:796143 |title=Іван Емануїл Туркевич нар. 1872 пом. 12 грудня 1936 |last= |first= |date= |website= | publisher= Родовід |accessdate= 7. 12. 2019}} {{uk simbol}}</ref>. Imala je sestru [[Irena Turkevič-Martinec|Irenu]] i brata Lava. Majka Sofija Kormošiv bila je pijanistica i učila je svirati s [[Karol Mikuli|Karolom Mikulijem]] i [[Vilém Kurz|Vilémom Kurzom]] te je pratila mladu opernu pjevačicu [[Solomija Krušeljnicka|Solomiju Krušeljnicku]].<ref>S. Pavlišin, ''Перша українська композиторка Стефанія Туркевич-Лісовська-Лукіянович'', "BaK", Lavov, 2004, str. 7; {{ISBN|966-706-55-02}}</ref> Studij muzike počela je kod [[Vasilij Barvinski|Vasilija Barvinskog]] na Višem muzičkom institutu "Mikola Lisenko", a od 1914. do 1916. nastavila je pijanističke studije kod poznatog [[Češka|češkog]] učitelja [[klavir]]a [[Vilém Kurz|Viléma Kurza]]. Nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]] studirala je kod [[Poljska|poljskog]] muzikologa [[Adolf Chybiński|Adolfa Chybińskog]] na [[Univerzitet u Lavovu|Univerzitetu u Lavovu]], a također je pohađala njegova predavanja o teoriji muzike na [[Lavovska nacionalna muzička akademija "Mikola Lisenko"|Lavovskoj nacionalnoj muzičkoj akademiji Mikola Lisenko]].<ref name="ukrainians">{{cite web |url= http://www.ukrainiansintheuk.info/ukr/02/turkevych-u.htm/ |title= Українці в Сполученому Королівстві |author= Роман Кравець |date= |website= ukrainiansintheuk.info |accessdate= 28. 8. 2018 |archive-date= 27. 4. 2017 |archive-url= https://web.archive.org/web/20170427003457/http://www.ukrainiansintheuk.info/ukr/02/turkevych-u.htm/ |url-status= dead }} {{uk simbol}}</ref> Godine 1919. napisala je svoje prvo muzičko djelo pod nazivom ''Liturgija'', koje je izvedeno nekoliko puta u [[Katedrala svetog Georgija (Lavov)|Katedrali svetog Georgija]] u Lavovu. Dvije godine kasnije studirala je kod češko-[[Austrija|austrijskog]] muzikologa [[Guido Adler|Guide Adlera]] na [[Univerzitet u Beču|Univerzitetu u Beču]] i [[Joseph Marx|Josepha Marxa]] na [[Univerzitet za muziku i scenske umjetnosti u Beču|Univerzitetu za muziku i scenske umjetnosti]] u istom gradu, gdje je 1923. dobila diplomu učitelja muzike. Godine 1925. udala se za [[Robert Lisovski|Roberta Lisovskog]] i s njim preselila u [[Berlin]], gdje je živjela od 1927. do 1930. Tu je studirala kod [[Arnold Schönberg|Arnolda Schönberga]] i [[Franz Schreker|Franza Schrekera]], a u tom periodu rodila je i kćerku Zoju.<ref>{{cite web |url= http://esu.com.ua/search_articles.php?id=55702 |title= "Зоя Робертівна Лісовська-Нижанківська", ''Enciklopedija savremene Ukrajine'' |accessdate= 17. 12. 2018}} {{uk simbol}}</ref> Godine 1930. otputovala je u [[Prag]], gdje je studirala kod [[Zdeněk Nejedlý|Zdeněka Nejedlýja]] na [[Karlov univerzitet u Pragu|Karlovom univerzitetu]], a nastavila univerzitetsko obrazovanje kod [[Otakar Šín|Otakara Šína]] na [[Praški konzervatorij|Praškom konzervatoriju]], gdje je odbranila doktorsku disertaciju 1934. o ukrajinskom folkloru u ruskim operama. Iste godine stekla je doktorat iz muzikologije na [[Ukrajinski slobodni univerzitet|Ukrajinskom slobodnom univerzitetu]] u Pragu i postala prva žena iz [[Galicija|Galicije]] (tada dijela [[Poljska|Poljske]]) koja je doktorirala.<ref>[http://www.ukrainiansintheuk.info/ukr/02/turkevych-u.htm Интернет енциклопедија]</ref> Nakon toga vratila se u rodni grad, gdje je radila kao nastavnica muzičke teorije i klavira do početka [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]], postavši i članica Saveza ukrajinskih profesionalnih muzičara. == Poslijeratni period == Za vrijeme rata radila je kao mentorica i koncertna direktorica u Lavovu, a kasnije i kao vanredna profesorica. Nakon rata preselila se u Austriju, a kasnije u [[Italija|Italiju]], gdje je upoznala svog drugog supruga, Narcisa Lukjanoviča, [[ljekar]]a koji je radio za britansku vojsku.<ref>{{cite web|url= http://www.ukrainiansintheuk.info/ukr/02/lukianovych-u.htm|title= Narcyz Lukianowicz (Нарциз Лукіянович)}} {{uk simbol}}</ref> U jesen 1946. preselila se u [[Velika Britanija|Veliku Britaniju]], gdje se vratila svom kreativnom radu i otad do kraja života napisala je većinu svojih kompozicija.<ref>{{cite web|url= http://www.svoboda-news.com/arxiv/pdf/1970/Svoboda-1970-098.pdf#search=%22june%202%22|title= ''Svoboda''}}</ref> == Kompozicije == === Simfonijska djela === * ''Simfonija br. 1'' (1937) * ''Simfonija br. 2(a)'' (1952) * ''Simfonija br. 2(b)'' (druga verzija) * ''Simfonijeta'' (1956) * ''Tri simfonijska skeča'' (1975) * ''La Vitа'' (simfonijska poema) * ''Svemirska simfonija'' (1972) * Svita za dvojni gudački orkestar * Fantazija za dvojni gudački orkestar === Baleti === * ''Ruke'' (1957) * ''Ogrlica'' * ''Proljeće'' (balet za djecu, 1934-1935) * ''Mavka – šumska nimfa (a)'' (1964-1967) * ''Mavka – šumska nimfa (b)'' (1964-1967) * ''Strašilo'' (1976) === Opere === * ''Mavka'' (nedovršena; zasnovana na "Šumskoj pjesmi" [[Lesja Ukrajinka|Lesje Ukrajinke]]) ==== Opere za djecu ==== * ''Car Oh ili Oksanino srce'' (1960) * ''Mladi vrag'' * ''Proljetni grad'' (1969) === Horske === * ''Liturgija'' (1919) * ''Psalam Šeptickom'' * ''До Бою'' * ''Triptih'' * ''Uspavanka'' (1946) === Kamerno-instrumentalne === * Sonata za [[Violina|violinu]] i klavir * Gudački kvartet (a) (1960–1970) * Gudački kvartet (b) (1960–1970) * Trio za violinu, [[Viola|violu]] i [[violončelo]] (1960–1970) * Kvintet za dvije violine, violu, violončelo i klavir (1960–1970) * Trio za [[Flauta|flautu]], [[klarinet]] i [[fagot]] (1972) === Za klavir === * ''Varijacije na ukrajinsku temu'' (1932) * ''Fantazija: Svita za klavir na ukrajinske teme'' (1940) * ''Impromptu'' (1962) * ''Groteska'' (1964) * ''Planinska svita'' (1966–1968) * Ciklus kompozicija za djecu (1936–1946) * Ukrajinske božićne i novogodišnje pjesme * ''Вістку голосить'' * ''Božić s Harlekinom'' (1971) === Razno === * "Srce" – solo glas uz orkestar * "Lorelaj" – narator, harmonij i klavir (1919) (tekst Lesje Ukrajinke) * "Maj" (1912) * Teme iz narodnih pjesama * "Na Majdanu" – kompozicija za klavir * "Не піду до леса з конечкамі" (pjesma za glas i [[Gudački instrumenti|gudačke instrumente]]) == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20160322103631/http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/ Ukrainian Art Song Project – Stefanija Turkevič] * [https://www.youtube.com/watch?v=L5bdWrAzMaw&list=OLAK5uy_l7CWjtrPCiFJlL_P63SWExwmO6Hc5oMYs Stefania Turkewich: Galicians I |The Art Songs] * [http://www.salomeamuseum.lviv.ua/events/10.htm Muzičko-memorijalni muzej] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210113201027/https://www.salomeamuseum.lviv.ua/events/10.htm |date=13. 1. 2021 }} * [https://www.youtube.com/watch?v=Qs6aeznrttk ''Car Oh ili Oksanino srce''] * [https://www.youtube.com/watch?v=pa_2_xdRVHY Film o Stefaniji Turkevič] * [https://www.youtube.com/watch?v=7Tta8VSCd78 Svjetska premijera Prve simfonije Stefanije Turkevič] * [https://www.youtube.com/watch?v=QIBr-Rf76K4 Tri simfonijske skice – svjetska premijera] * [https://www.youtube.com/watch?v=4F9J2PfG3ug Koncert povodom 120. godišnjice rođenja Stefanije Turkevič] * [https://www.youtube.com/watch?v=RJCcqKXpzHc Premijera ''Oksaninog srca''] {{DEFAULTSORT:Turkevič, Stefanija}} [[Kategorija:Rođeni 1898.]] [[Kategorija:Umrli 1977.]] [[Kategorija:Biografije, Lavov]] [[Kategorija:Ukrajinski kompozitori]] [[Kategorija:Ukrajinski pijanisti]] o0y7gtqcn6wln9o5wvwj3ey00w99as9 Sedam vrhova 0 460490 3426082 3260176 2022-07-30T12:38:39Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Comparison of highest mountains.svg|400px|desno|Poređenje visina sedam vrhova sa [[Spisak vrhova iznad 8000 metara|vrhovima višim od 8000 metara]] i Sedam drugih vrhova]] '''Sedam vrhova''' je termin kojim se označavaju najviši vrhovi svih sedam kontinenata. Uspon na svaki od ovih sedam vrhova smatra se planinarskim izazovom, koji je prvi put u potpunosti ispunio [[Richard Bass]] 30. aprila 1985. godine. Uspon na svih sedam vrhova postao je planinarski cilj koji nastoje ostvariti istaknuti alpinisti. Uspon na ovih sedam vrhova uz dodatni zadatak koji uključuje i posjetu [[Južni pol|južnom]] i [[Sjeverni pol|sjevernom polu]] nazvano je ''[[Grand slam istraživača]]''. == Definicija == Sedam vrhova označava po jedan najviši vrh svih sedam [[Zemlja (planeta)|Zemljinih]] [[Kontinent|kontinenata]]. Različiti spiskovi sadrže i neke manje varijacije iste teme ali suština se uglavnom svodi na ovih sedam vrhova. Termin ''Sedam vrhova'' zavisi i o definiciji koja se koristi za neki kontinent, posebno o lokaciji granice tog kontinenta. To rezultira s dvije varijacije: prva je [[Mont Blanc]] nasuprot [[Elbrus]]u za [[Evropa|evropski kontinent]] a druga varijacija se tiče toga da li se pod terminom kontinenta [[Australija (kontinent)|Australije]] misli samo na [[Australija|Australiju]] kao kopno ili i na [[Okeanija|Okeaniju]] što rezultira ili vrhom [[Kosciuszko]] ili vrhom [[Puncak Jaya]] (također poznatim i kao ''Piramida Carstensz''). Ovo također utiče na postojanje i termina ''Osam vrhova'' koji uključuje i Punčak Jaya i planinu Kosciuszko, kao i ostalih šest vrhova na drugim kontinentima. Zbog navedenih razloga postoji nekoliko varijanti ''Sedam vrhova'': * [[Mount Everest]], [[Aconcagua]], [[Denali]], [[Kilimanjaro]], [[Vinsonov masiv|Vinson]], [[Elbrus]], [[Puncak Jaya]] (Messnerova verzija), * Mount Everest, Aconcagua, Denali, Kilimanjaro, Vinson, Elbrus, [[Mount Kosciuszko]] (Bassova verzija),<ref>{{cite web|url=http://www.infoplease.com/ipa/A0777282.html|title=Climbing the Seven Summits|website=www.infoplease.com}}</ref> * Mount Everest, Aconcagua, Denali, Kilimanjaro, Vinson, [[Mont Blanc]], Kosciuszko (verzija istraživača Hacketta iz 1950-ih) * Mount Everest, Aconcagua, Denali, Kilimanjaro, Vinson, Mont Blanc, Puncak Jaya * Mount Everest, Aconcagua, Denali, Kilimanjaro, Vinson, Mont Blanc, Mount Wilhelm (Wilhelmova verzija) === Definicija pomoću tektonskih ploča === [[Datoteka:Plates tect2 hr.svg|thumb|Mapa tektonskih ploča (vidjeti [[Spisak tektonskih ploča]])]] Korištenjem najvećih tektonskih ploča, Evropa i Azija bi se mogle svrstati u [[Evroazija|Evroaziju]], a u slučaju vrlo velike Pacifičke ploče Mauna Kea bi bio njen najviši vrh. Puncak Jaya se zapravo nalazi na ploči Maoke, koja je obično grupirana s većom [[Australijska ploča|australijskom pločom]]. U slučaju da nije tako, onda bi planina Kosciuszko opet bila najviši dio te ploče. * [[Afrička ploča]] - Kilimanjaro * [[Antarktička ploča]] - Vinson * [[Indoaustralijska ploča|Australijska ploča]] - Punčak Jaya/Kosciuszko * [[Evroazijska ploča]] - Mount Everest * [[Sjevernoamerička ploča]] - Denali * [[Pacifička ploča]] - Mauna Kea * [[Južnoamerička ploča]] - Aconcagua == Bassova i Messnerova lista najviših vrhova == Prvi spisak sedam najviših vrhova dao je Bass (lista Bassa ili Kosciusko) pri čemu je za Australiju izabrao najvišu planinu kopna Australije, planinu Kosciuszko (2.228 m), koja predstavlja najveći vrh australijskog kontinenta. Reinhold Messner postulirao je drugu listu (Messnerova ili Carstenszova lista), zamenjujući brdo Kosciuszko s Indonezijskim vrhom Puncak Jaya, ili piramidom Carstensz (4.844 m). Ni Bassova ni Messnerova lista ne uključuju Mont Blanc. S planinarskog stanovišta, Messnerova lista je izazovnija. Uspon na Piramida Carstensz ima karakter ekspedicije, dok se uspon na Kosciuszko može smatrati izletom. Doista, Patrick Morrow je koristio ovaj argument da brani svoj izbor da se pridržava Messnerove liste, ''Budući da je prvi penjač i drugi kolekcionar, osjećao sam se snažno da je Carstensz Pyramid, najviša planina u Australiji ... pravi planinarski cilj.''{{sfn|Hamill|2012|p=284}} {| class="wikitable sortable" |+ Sedam vrhova (nabrojano od viših ka nižim) |- ! Fotografija ! Vrh ! width= 40 | Bassova lista ! width= 40 | Messnerova lista ! Badmorska visina ! Kontinent ! Masiv ! Država ! width= 40 | Prvi uspon |- | [[Datoteka:Everest kalapatthar crop.jpg|100px]] | [[Mount Everest]] | ✔ | ✔ | 8848 | [[Azija]] | [[Himalaji]] | [[Nepal]]/[[Kina]] | 1953. |- | [[Datoteka:Aconcagua 13.JPG|100px]] |[[Aconcagua]] | ✔ | ✔ |6961 |[[Južna Amerika]] |[[Andi]] |[[Argentina]] | 1897. |- | [[Datoteka:Mount McKinley.jpg|100px]] | [[Denali]] | ✔ | ✔ | 6194 | [[Sjeverna Amerika]] | [[Alaški masiv]] | [[SAD]] |1913. |- |[[Datoteka:Mt. Kilimanjaro 12.2006.JPG|100px]] |[[Kilimanjaro]] | ✔ | ✔ |5895 |[[Afrika]] | – | [[Tanzanija]] | 1889. |- | [[Datoteka:Эльбрус с перевала Гумбаши.JPG|100px]] |[[Elbrus]] | ✔ | ✔ |5642 |[[Evropa]] |[[Kavkaz]] |[[Rusija]] |1874. |- |[[Datoteka:Mount Vinson from NW at Vinson Plateau by Christian Stangl (flickr).jpg|100px]] |[[Vinsonov masiv]] | ✔ | ✔ |4892 |[[Antarktik]] |[[Masiv Sentinel]] | – |1966. |- | [[Datoteka:Puncakjaya.jpg|100px]] |[[Puncak Jaya]] | | ✔ |4884. |[[Australija (kontinent)|Australija]] |[[Masiv Sudirman]] |[[Indonezija]] |1962. |- | [[Datoteka:Mount Kosciuszko01Oct06.JPG|100px]] |[[Mount Kosciuszko]] | ✔ | |2228 |[[Australija]] |[[Veliki razvodni masiv]] |[[Australija]] |nepoznato |} == Historija uspona == [[William Hackett]] (1918–1999), američki alpinista, je 1956 ispenjao najviše vrhove 5 kontinenata: Denali (tada poznat kao Mount McKinley) (1947), Aconcagua (1949), Kilimanjaro (1950), Kosciuszko (1956) i Mont Blanc (1956). U to vrijeme, Mont Blanc je smatran najvišim vrhom Evrope. Imao je i pokušaj uspona na Mount Vinson i dozvolu za Mount Everest 1960. god, ali sticajem okolnosti nije se popeo na više od pet vrhova.<ref name="Seven">{{Cite web |url=https://www.thebmc.co.uk/christian-stangl-completes-the-triple-seven-summits |title=Sedam (jedanaest) vrhova - 29.08.2013 |work=www.thebmc.co.uk |accessdate=7. 10. 2020}}</ref> Japanski alpinista i avanturista [[Naomi Uemura]] (1941-1984) bio je prvi čovjek koji je kompletirao listu od 5 vrhova, uključujući Mount Everest. Pripremajući se za ekspediciju na Antarktik i osvajanje Mount Vinsona, poginuo je prilikom solo uspons na Denali u zimskim uslovima. <ref name="Seven vr">{{Cite web |url=http://nikon.com/about/feelnikon/recollections/r23_e/ |title=Nikon F2 and F3 Titanium Uemura Special - 26.09.2019 |work=www.thebmc.co.uk |accessdate=7. 10. 2020 |archive-date=8. 1. 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150108113138/http://nikon.com/about/feelnikon/recollections/r23_e/ |url-status=bot: unknown }}</ref> Godine 1985, [[Sjedinjene Američke Države|američki]] biznismen i amater alpinista Richard Bass, bio je prvi koji je ispenjao Sedam vrhova. Samo 1983. god. ispenjao je 6 vrhova sa drugom [[Frank Wells]]om i različitim vodičima. Uspon na Everest su pokušavali nekoliko puta, dok se 30. aprila 1985 Bass nije popeo bez Wellsa uz pomoć američkog profesionalnog alpiniste [[Davida Breashearsa|Davida Breashearsa]]. Godine 1986, kanadski penjač [[Patrick Morrow]] postao je 1986. god. prvi čovjek koji je ispenjao Sedam vrhova u Carstensz verziji (Messnerova lista). Tek iza njega Messner je osvojio Sedam vrhova na listi koju je definisao. [[Junko Tabei]] postala je 1992 prva žena koja je kompletirala Sedam vrhova. Između 2002 i 2007, Austrijski penjač [[Christian Stangl]] kompletitao je Sedam vrhova (Messnerova lista), penjući se sam i bez upotrebe boca za [[kisik]], postavljajući rekord u ukupnom vremenu svih uspona. Njemu je trebalo od baznih kampova do vrhova 58 časova i 45 minuta.<ref name="Sevencc">{{Cite web |url=http://www.sueddeutsche.de/gesundheit/artikel/137/146795/ |title=Svjetski rekord: 58 časova, 45 Minuta - 29.08.2013 |work=web.archive.org |accessdate=7. 10. 2020 |archive-date=10. 4. 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080410083419/http://www.sueddeutsche.de/gesundheit/artikel/137/146795/ |url-status=bot: unknown }}</ref> === Sedam drugih vrhova === Alpinistički autor [[Jon Krakauer]] pisao je 1997 da bi veliki izazov bilo osvajanje sedam drugih vrhova po visini na kontinentima zbog činjenice da su u toj grupi K2 i Tyree koji su teži za uspon od Mount Everesta i Vinsona. [[Njemačka|Njemački]] autoritet za visoko gorje u Aziji [[Eberhard Jurgalski]] je definisao liste sedam drugih i trećih vrhova svih kontinenata. * [[K2]] (8,611m), Azija * [[Ojos del Salado]] (6,893m), Južna Amerika * [[Logan]] (5,959m), Sjeverna Amerika * Dykh tau (5,205m), Evropa * Batian (5,199m), Afrika * Mount Tyree (4,852m), Antarktik * Sumantri (4,870m), Australija [[Austrija|Austrijski]] alpinista [[Christian Stangl]] prvi je čovjek koji je 15 januara 2013. god. kompletirao Sedam drugih vrhova.<ref name="Cristian">{{Cite web |url=https://www.guinnessworldrecords.com/world-records/first-person-to-climb-the-second-seven-summits |title=Cristian Stangl prvi ispenjao Sedam drugih vrhova - 26.09.2019 |work=www.thebmc.co.uk |accessdate=7. 10. 2020}}</ref> [[Italija]]n [[Hans Kammerlander]] usponom na Mount Tyree 3. januara 2012, takođe je smatran prvim čovjekom sa usponom na Sedam vrhova, ali mu je dio autora osporio rezultat.<ref name="Hans">{{Cite web |url=http://www.8000ers.com/cms/en/news-mainmenu-176/1-latest/304-kammerlanderstangl-second-and-third-seven-facts.html |title=Kammerlander/Stangl: Sedam vrhova i treći razlozi - 30.03.2012 |work=www.8000ers.com/ |accessdate=7. 10. 2020}}</ref> === Sedam trećih vrhova === * [[Kangchenjunga]] (8,586m), Azija * [[Pissis]] (6,795m), Južna Amerika * Orizaba (5,636m), Sjeverna Amerika * Shkhara (5,193m), Evropa * Mawenzi (5,148m), Afrika * Shinn (4,660m), Antarktik * Puncak Mandala (4,758m), Australija [[Christian Stangl]] postao je prvi koji je ispenjao 21 vrh, po tri najviša vrha svakog od sedam kontinenata, i time kompletirao trostrukih Sedam vrhova.<ref name="CristStr">{{Cite web |url=https://www.thebmc.co.uk/christian-stangl-completes-the-triple-seven-summits |title=Stangl kompletirao Sedam vrhovai - 30.03.2012 |work=www.thebmc.co.uk |accessdate=7. 10. 2020}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} {{Sedam vrhova}} [[Kategorija:Sedam vrhova]] bkfpjmvxjnkz5fo7axys92j2mpc82t4 Acritarcha 0 460664 3426342 3407325 2022-07-31T11:46:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Taksokvir |boja=rgb(200,250,80) |naziv = Acritarcha<br>Vremenski raspon:<br>[[Arhaik]], prije 1.800 miliona godina → [[proterozoik]], prije 90 miliona godina |slika= Eisenackidium orientalis.jpg |slika_opis = ''Eisenackidium orientalis'', donji [[ordovicij]], [[Argentina]] |slika_širina=250px |domain = [[Eukaryota]] |regnum = ''[[Incertae sedis]]'' |unranked_divisio = '''Acritarcha''' |unranked_divisio_authority = Evitt, 1963 |subdivision_ranks = |subdivision = |sinonimi = * Hystrichospheres ''[[pro parte|p.p.]]'' }} '''Acritarcha''' ([[grčki|grč.]] ákritos = zbrkano, konfuzno, ''a kritēs'' = nekritično, u smislu arhajsko porijeklo<ref>definition of [http://dictionary.reference.com/browse/acritarch acritarch] at dictionary.com</ref>) su organski, a [[mikrofosil]]i, poznati od prije približno 1.800 milliona godina do danas. Njihova raznolikost odražava glavne ekološke događaje poput pojave [[predator]]a i [[kambrijska eksplozija|kambrijske eksplozije]]. == Definicija == Akritarhi su prvobitno definirani kao kiselinama nerastvorljivi (tj. oni su ne[[karbonat]]ni, ne[[silicij]]ski) organski mikrofosili koji se sastoje od središnje šupljine i čija se biološka bliskost ne može sa sigurnošću utvrditi.<ref>{{Cite journal|last=Evitt|first=William R.|date=1963|title=A discussion and proposals concerning fossil dinoflagellates, hystrichospheres, and acritarchs, II|url=http://www.pnas.org/content/pnas/49/3/298.full.pdf|journal=Proceedings of the National Academy of Sciences|volume=49|issue=3|pages=298–302|via=PNAS|doi=10.1073/pnas.49.3.298|pmid=16591055|pmc=299818|bibcode=1963PNAS...49..298E|access-date=24. 2. 2020|archive-date=29. 7. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210729013032/https://www.pnas.org/content/pnas/49/3/298.full.pdf}}</ref> Najčešće se sastoje od termički izmenjenih, nerastvorljivih ugljikovih spojeva ([[kerogen]]) Grupa Acritarchi može sadržavati ostatke širokog spektra sasvim različitih vrsta organizama – u rasponu od jaja malih [[metazoa]] do spavajućih cisti mnogih vrsta [[Chlorophyta]] (zelenih algi). Većina vrsta vjerovatno potiče iz [[paleozoik]]a, sa različitim fazama životnog ciklusa algi koje su bile pradavne [[dinoflagelate]].<ref>{{Cite journal|last=Colbath|first=G.Kent|last2=Grenfell|first2=Hugh R.|date=1995|title=Review of biological affinities of Paleozoic acid-resistant, organic-walled eukaryotic algal microfossils (including "acritarchs")|journal=Review of Palaeobotany and Palynology|volume=86|issue=3–4|pages=287–314|doi=10.1016/0034-6667(94)00148-d|issn=0034-6667}}</ref> Priroda organizama povezanih sa starijim oblicima uglavnom nije dobro shvaćena, iako su mnogi vjerovatno povezani s jednoćelijskim morskim [[alga]]ma. Teorijki, kada njihov biološki izvor (takson) postane poznat, taj se određeni mikrofosil uklanja iz njihove skupine i razvrstava u njegovu odgovarajući [[takson]]. Iako je [[biološka klasifikacija|klasifikacija]] Acritarcha u [[takson]]e potpuno vještačka, nije bez razloga, jer forme taksona pokazuju osobine slične onima originalnih [[takson]]a, naprimjer, „[[kambrijska eksplozija|eksplozija]]“ u [[kambrij]]u i [[masovno izumiranje]] na [[permsko-trijasko izumiranje|kraju]] [[perm]]a. == Klasifikacija == Acritarcha su najverovatnije bili [[eukarioti]]. Dok [[arheje]], [[bakterije]] i [[cijanobakterije]] ([[prokarioti]]) obično proizvode jednostavne fosile vrlo male veličine, eukariotski jednoćelijski fosili su obično veći i složeniji, s vanjskim morfološkim projekcijama i ukrasima poput bodlji i dlaka. koje mogu stvoriti samo eukarioti; kako većina ima vanjske izbočine (npr. dlake, bodlje, debele ćelijske membrane itd.), oni su pretežno eukarioti, iako postoje i jednostavni eukariotski Acritarcha.<ref>{{Cite journal| doi = 10.1038/463885a| pmid = 20164911| year = 2010| last1 = Buick | first1 = R. .| title = Early life: Ancient acritarchs| volume = 463| issue = 7283| pages = 885–886| journal = Nature |bibcode = 2010Natur.463..885B }}</ref> ==Rodovi== * ''[[Ceratophyton]]'' ([[Kambrij]]) * ''[[Cheleutochroa]]'' ([[Ordovicij]]) * ''[[Coryphidium]]'' (Ordovicij) * ''[[Dictyosphaera]]'' ([[Paleoproterozoik]]) * ''[[Dongyesphaera]]'' (Paleoproterozoik) * ''[[Granomarginata]]'' (Kambrij) * ''[[Introvertocystis]]'' (Kasna kreda) * ''[[Korilophyton]]'' (Kambrij) * ''[[Leiosphaeridia]]'' (Paleoproterozoik, perm) *'' [[Portalites]]'' ([[Perm]]) * ''[[Quadrisporites]]'' (Perm) * ''[[Satka]]'' ([[Paleoproterozoik]]) * ''[[Tetraporina]]'' (Perm) * ''[[Vernanimalcula]]'' (Prekambrij) ==Također pogledajte== *[[Fosil]] ==Reference== {{reflist}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20070222051456/http://www.cimp.ulg.ac.be/Acritarchs.html CIMP Subcommission on Acritarchs]* Commission Internationale de Microflore du Paléozoique (CIMP), international commission for Palaeozoic palynology. * {{Cite web | url=http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tms/ | url-status=dead | title=The Micropalaeontological Society | accessdate=24. 2. 2020 | archive-date=8. 12. 2004 | archive-url=https://web.archive.org/web/20041208230552/http://www.nhm.ac.uk/hosted_sites/tms/ }} * {{Cite web | url=http://www.palynology.org/ |title = The Palynological Society}} The American Association of Stratigraphic Palynologists (AASP) {{eukarioti}} [[Kategorija:Acritarcha]] [[Kategorija:Incertae sedis]] [[Kategorija:Taksonomija]] [[Kategorija:Paleontologija]] 90t20zuhp8kako23klk0sylyo68cr7o Zastava LK M70 0 461160 3426297 3331707 2022-07-31T08:41:30Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija oružje | naziv = Zastava LK M70 | slika = | opis = | u službi = | korišten od = | ratovi = | proizvođač = [[Zastava oružje]] | cijena po komadu = | broj proizvedenih primjeraka = | varijante = {{plainlist| * M70 Fullstock * M70 Lefthand * M70 Battue * M70 American Style * M70PS * M70PSS }} | težina = 3.6 kg | dužina = 1140 mm | dužina cijevi = 600 mm | visina = | posada = | kalibar = .22 - 250 Rem. | vrsta operacije = | domet = 300 m | max domet = | spremnik municije = 5+1 metaka | brzina paljbe = | brzina zrna = | okomito polje djelovanja = | vodoravno polje djelovanja = }} '''Zastava LK M70''' je tip civilne puške koji proizvodi preduzeće [[Zastava oružje]]. == Karakteristike == Lovački karabin M70 ima originalni Mauzer sistem bravljenja. Cijev je izrađena od [[hrom]]-[[vanadijum]] [[čelik]]a, metodom hladnog kovanja, što garantuje visoku preciznost, postojanu tačnost i dugotrajnost. Kundak lovačkog karabina M70 se izrađuje od kvalitetnog biranog [[orah]]ovog drveta. Dostupni oblici kundaka su: ''Svinjska leđa'' i ''Monte Carlo''. Potkov kundaka se izrađuje od gume, a zaštitnik vrata kundaka se izrađuje od orahovog drveta. Lovački karabin M70 je bezbedno oružje kod koga se kočnicom polužnog tipa vrši blokiranje sistema za okidanje. Metalne pređice obezbeđuju sigurno kačenje remnika. Dostupni tipova mehanizma za okidanje su:<ref name=lkm70 /> *Sa jednom obaračom *Sa jednom obaračom DAT (mogućnost predokidanja potiskivanjem obarače unaprijed, nakon čega je sila okidanja mala) *Sa dvije obarače (mogućnost predokidanja jednom obaračom, nakon čega je sila okidanja na drugoj obarači mala) Na sanduku karabina izrađena su 4 navoja, u koje su uvijeni zaštitni zavrtnjevi. Navoji su namijenjeni za vezu postolja optičkih sprava koje se opciono ugrađuju. Lovački karabin je opremljen mehaničkim nišanima: zadnji-otvorenog tipa; prednji-mušica sa zaštitnikom. Standardna površinska zaštita metalnih dijelova ostvaruje se bruniranjem, dok se drveni dijelovi nauljuju i politiraju.<ref name = lkm70>https://www.zastava-arms.rs/lovacki-karabin-m70-2/</ref> == Varijante == === M70 Fullstock === Ova varijanta M70 ima skraćenu cijev i kundak tipa Mannlicher. Sve ostale karakteristike identične su karakteristikama i opcijama Lovačkog karabina M70 Standard.<ref>https://www.zastava-arms.rs/lovacki-karabin-m70-2/lovacki-karabin-m70-fullstock/</ref> === M70 Lefthand === Ova varijanta M70 je u suštini ista sa M70 Standard samo što je ergonomski prilagodjena ljevorukim korisnicima.<ref>https://www.zastava-arms.rs/lovacki-karabin-m70-lefthand/</ref> === M70 Battue === M70 Battue ima ugradjen ekspres nišan za brzo navodjenje oružja na cilj.<ref>https://www.zastava-arms.rs/lovacki-karabin-m70-battue/</ref> === M70 American Style === M70 American Style se razlikuje od običnog M70 po sljedećim karakteristikama:<ref>https://www.zastava-arms.rs/lovacki-karabin-m70-american-style/</ref> * nema mehanički nišan * karakteristična površinska zaštita (pozlaćena obarača, polirani metalni delovi, lakiran kundak) === M70 PS === Lovački karabin LK M70 PS je varijanta modela M70 kod koga je kundak od [[polimer]]a. Kundak na zadnjem delu ima fiksiran gumeni potkov. Lovački karabin LK M70 PS se izrađuje u varijantama sa i bez mehaničkih nišana.<ref>{{Cite web|url=http://www.zastava-arms.rs/cms/index.php?id=331|title=ZASTAVA ARMS Kragujevac {{!}} LK M70 PS|date=24. 3. 2012|website=web.archive.org|access-date=1. 10. 2019|archive-date=24. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120324085230/http://www.zastava-arms.rs/cms/index.php?id=331|url-status=bot: unknown}}</ref> == Tehničke karakteristike == {| class="wikitable" |- ! Kalibar !! Kapacitet <br>(metaka) !! Masa<br>(kg) |- | .22 - 250 Rem. || 5+1 || 3,6 |- | 6&nbsp;mm Rem. || 5+1 || 3,6 |- | 6.5 x 57 || 5+1 || 3,6 |- | 7 x 57 || 5+1 || 3,6 |- | 8 x 57 JS || 5+1 || 3,6 |- | 6.5x55 SE || 5+1 || 3,6 |- | 243 Win. || 4+1 || 3,6 |- | .264 Win.Mag || 3+1 || 3,6 |- | .375 H & H || 3+1 || 3,9 |} Kalibri koji su najviše zastupljeni u lovu su: # .270 Win. # 7x64 # .30-06 Sprg. # .25-06 # 9.3x62 # 8x57 JS == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == * https://www.zastava-arms.rs/ [[Kategorija:Zastava oružje]] 9rh864aynb39j3c2dxhslgkvkbwouo3 Sonic Unleashed 0 461315 3426105 3405286 2022-07-30T13:31:51Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 6 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija videoigra | naziv = Sonic Unleashed | umjetnik = Sachiko Kawamura<br>Yuji Uekawa | režimi = Jedan igrač | žanr = [[Pltaformer]], [[Akcijsko-avanturistička igra]], [[Beat 'em up]] | objavljeno = 18. 11. 2008 | platforma = [[Wii]], [[PlayStation 2]], [[Xbox 360]], [[PlayStation 3]], mobilni uređaji | pogon = Hedgehog engine | kompozitor = [[Tomoya Ohtani]]<br>Fumie Kumatani<br>Kenichi Tokoi<br>[[Hideaki Kobayashi]]<br>[[Takahito Eguchi]] | pisac = Kiyoko Yoshimura | programer = Akinori Nishiyama | slika = Sonic unleashed omot.jpg | dizajner = Takao Hirabayashi<br>Masayuki Inoue<br>Yoshinobu Uba<br>Hideo Otsuka | producent = Akinori Nishiyama | režiser = Yoshihisa Hashimoto | distributer = Akinori Nishiyama | izdavač = [[Sega]]<br>[[Gameloft]] | razvijač = [[Sonic Team]]<br>[[Dimps]] | tekst = Omot svakog izdanja | serijal = ''[[Sonic the Hedgehog]]'' }} {{Naslov u kurzivu}}'''''Sonic Unleashed''''' ({{Jez-ja|''ソニックワールドアドベンチャー''|Sonikku Wārudo Adobenchā|dos='Sonic – svjetska pustolovina'}})<ref>{{Cite web|url=http://www.campsonic.com/gamestm-sonic-unleashed-scans|title=gamesTM Sonic Unleashed Scans {{!}} Camp Sonic|date=22. 7. 2008|website=web.archive.org|access-date=12. 3. 2020|archive-date=22. 7. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080722005140/http://www.campsonic.com/gamestm-sonic-unleashed-scans|url-status=bot: unknown}}</ref> je platformerska igra u [[Spisak videoigara franšize "Sonic the Hedgehog"|seriji videoigara ''Sonic the Hedgehog'']]''.'' Nakon što [[Sonic the Hedgehog (lik)|Sonicov]] protivnik [[doktor Eggman]] uništi svijet laserom koji je koristio da probudi Dark Gaju, zlo stvorenje kojim planira preuzeti svijet i napraviti ''Eggmanland,'' na Sonicu je da spasi svijet i ponovo porazi Eggmana. Sonic na putu spašava [[Miles "Tails" Prower|Tailsa]] i Profesora Picklea, komičnog profesora koji zna sve o priči Dark Gaje, i upozna novog prijatelja, "Chipa"'','' malog letećeg miša koji izgubi svoje sjećanje nakon što se Dark Gaia probudi. Kasnije se Chip sjeti da je Light Gaia, biće koje smiruje Dark Gaju. Igra ima dva načina, brzi tradicionalni nivoi gdje Sonic trči kroz svjetove, napada robote i preskače rupe u 3D i 2D perspektivu<ref>Sega UK. [http://www.sega.co.uk/games/?g=230 "Sega: Games: Sonic Unleashed".] [https://web.archive.org/web/20141102104738/http://www.sega.co.uk/games/?g=230 Arhiv] originala 2. 11. 2014. Pristupljeno 25. 6. 2008.</ref>, i noćne nivoe. Zbog mutacije koju je Eggman načinio nad Sonicom, kad završi dan se Sonic se pretvori u "Werehoga", dlakavog ježa sa snagom vuka i rukama koje može rastezati. Tokom novih nivoa, Sonic the Werehog napada čudovišta koje je poslao Dark Gaia. Razvoj igre započeo je 2006. godine nakon pravljenja pogona za igru (Hedgehog engine). Trebala je biti nastavak videoigre ''[[Sonic Adventure 2]],'' no Sonic Team, razvijač, je počeo dodavati mnoge nove elemente i inovacije koje su se razlikovale od ranijih igara, te je igra stekla ime ''Unleashed.'' Werehog je bio dodan da privuče igraće kojim Sonic još nije bio poznat. Kasnije se na internet uspjelo ''procuriti'' par snimaka i ilustracija igre. Postojale su 3 verzije igre, verziju za Xbox 360 i PS3 razvio je Sonic Team, a Dimps je razvio verzije za Wii i PS2. Za mobilne uređaje igru je razvila kompanija Gameloft. Sve tri verzije prate iste stilove (mijenjanje između dana i noći te slični nivoi) s razlikama u izgledu, dizajnu i kontrolama. Videoigra izašla je u novembru 2008, i u Japanu mjesec nakon. Anticipacija za videoigru bila je visoka, mnogi novinari videoigara mislili su da će ova igra vratiti Sonica nazad u centar pažnje nakon neuspjeha igre ''[[Sonic the Hedgehog (2006)|Sonic the Hedgehog]]'' [[Sonic the Hedgehog (2006)|(2006)]]''.'' igra jest bila uspjeh komercijalno—prodano je više od 2.45 miliona kopija—ali se nije proslavila kritički. Mnogim recenzentima su omiljeni dijelovi igre bili nivoi po danu, brzina, muzika, dizajn okoliša i grafike, ali kriticizam se pojavio zbog Werehogovih nivoa i nekih loših koncepata za način igre. Većinom se smatralo da Sonic Unleashed jednostavno nije igra koja je mogla ponovo osnažiti interes u serijal. Sega je odlučila maknuti igru s tržišta u 2010. jer su se htjeli riješiti svih videoigara franšize s lošim ocjenama.<ref>{{Cite web|url=http://www.mcvuk.com/news/41217/Sub-standard-Sonics-de-listed|title=Sub-standard Sonics de-listed {{!}} Games Industry {{!}} MCV|date=11. 5. 2011|website=web.archive.org|access-date=12. 3. 2020|archive-date=11. 5. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110511064038/http://www.mcvuk.com/news/41217/Sub-standard-Sonics-de-listed|url-status=bot: unknown}}</ref> Uprkos tome, u aprilu 2014. je igra bila postavljena za prodaju na [[PlayStation Network]]u i u martu 2017. se pojavila na servisu [[PlayStation Now]]. ''Sonic Unleashed'' je također jedna od nekoliko igara za konzolu Xbox 360 koja je kompatibilna s njezinim nasljednikom, [[Xbox One]]. == Radnja == Igra započinje u svemiru na Eggmanovom letećem brodu s nepoznatim motivom. Sonic se pojavi na brodu da ga zaustavi i njih dvoje se počnu boriti. Eggman uhvati Sonica, ali se Sonic, koristeći smaragde haosa, pretvori u Super Sonica i uspije zaustaviti Eggmana. Eggman se preda pa se Sonic smiri, ali ga Eggman iznenada zarobi i isisa mu energiju. Dok je zarobljen, pogodi ga zrakom negativne energije smaragda haosa. Ta zraka Sonica pretvori u Werehoga, čudovišnu verziju sebe. Koristeći energiju te zrake također pogodi Zemlju i probudi čudovište zvano "Dark Gaia", te Sonica baci na Zemlju. Sonicov pad zaustavi svjetleća kugla, koja ga ponovo pusti. Sonic se zabije u tlo i ugleda malo stvorenje nalik mišu. Malo nepoznato biće kaže Sonicu da se ne sjeća ničega i odluči ga pratiti na avanturi. Sonic mu dopusti, i nakon što biće pokaže interes u sladoled zvan "''Chocolate Chip Sundae Supreme''", Sonic mu dadne nadimak "Chip". Nakon jednog dana ne uspiju riješiti ni jedan problem, sve dok ne sretnu Tailsa. Tails kaže da s ovom krizom može pomoći profesor Pickle, naučnik koji istražuje Dark Gaju. Pronađu ga u Mazuriju'','' i on ih odvede u Spagoniju (državu u kojoj je njegova laboratorija) gdje kaže da se svakih hiljadu godina budi Dark Gaia i da ga zaustavi Light Gaia. Da probude Light Gaiu, moraju staviti smaragde haosa u palate diljem svijeta što će Light Gaji dati pozitivnu energiju da porazi Dark Gaju i njegovu negativnu energiju. Sonic i Chip odu na veliku avanturu vračajući kontinente nazad na svoja mjesta dok ih Eggman ne pokuša zaustaviti. Sonic napokon porazi Eggmana nakon što posjeti Eggmanland, ali još uvijek moraju poraziti Dark Gaju. Chip se, malo prije Eggmanlanda, sjeti da je Light Gaia, i kad stigne čas da uništi Dark Gaju, spoji sve palate svijeta u diva od palata. Light Gaia i Sonic, koji kasnije postane Super Sonic, poraze Dark Gaiu, i Light Gaia baci Sonica nazad na Zemlju prije nego što umre. Sonic na ruku stavi Light Gajinu ogrlicu kao uspomenu i počne trčati s Tailsom u potrazi za njihovom sljedećom avanturom. == Doživljaj igre == {| align="center" |- | {{Dvostruka slika|center|Sonic Unleashed (2D, Wii i PS2).png|200px|Sonic Unleashed (snimak ekrana, Xbox 360 i PS3).png|200px|2D perspektiva u nivou tokom<br>dana (Shamar, Wii/PS2)|smjer=horizontalno|Nivo tokom noći (Adabat, Xbox<br>360/PS3)}} |} Postoje dva načina igre. Po danu igrač kontrolira Sonica kao ježa. Sonic može trčati, skakati, ciljati na robote napadom ''Homing attack'', ubrzati svoje trčanje da se probije kroz zidove ''Boost''om, klizati se na podu, probijati se kroz tlo i koristiti ''Light Speed Dash,'' potez kojim se zakači za lanac prstenova da pređe rupe. Po noći se Sonic pretvori u Werehoga. Ima napade kojim uništava robote i čudovišta Dark Gaje. Ima ruke koje se može rastezati i zakačiti se za rubove platforma. Za prijelaz igre su potrebne medalje sunca i mjeseca kojim se mogu otključati nivoi. Izvan nivoa postoje lokacije koje se mogu istražiti i može se pričati s [[Lik bez igrača|NPC]]-evima. Za prijelaz iz jedne lokacije u drugu igrač treba otvoriti mapu svijeta, odabrati želi li da bude dan ili noć i onda može otputovati u drugu lokaciju. === Nivoi === {| class="wikitable" |+Spisak nivoa u videoigri !Nivo !Država !''[[Boss (videoigre)|Boss]]'' borba |- |Windmill Isle |Apotos |/ |- |Savannah Citadel (Nema u verziji za Wii/PS2) |Mazuri |Egg Beetle |- |Rooftop Run |Spagonia |Egg Devil Ray |- |Cool Edge |Holoska |Dark Moray |- |Dragon Road |Chun-Nan |Dark Gaia Phoneix |- |Skyscraper Scamper (Nema u verziji za Wii/PS2) |Empire City |/ |- |Arid Sands |Shamar |Dark Guardian |- |Jungle Joyride |Adabat |Egg Lancer |- | colspan="2" |Eggmanland |Egg Dragoon, Dark Gaia, Perfect Dark Gaia (finalni boss) |} == Likovi == {| class="wikitable" |+Spisak likova u igri !Ime lika !Glas |- |Sonic the Hedgehog |[[Jason Griffith]] (engleski), [[Jun'ichi Kanemaru]] (japanski, Sonic the Hedgehog), [[Tomokazu Seki]] (japanski, Sonic the Werehog) |- | colspan="2" |Sonic je glavni lik igre. On je zadržao sve svoje vještine iz prijašnjih igri uz par novih. Vještine su mu: ''Boost'', (spontano ubrzavanje) ''Light speed dash'', (let pri stajanju pred lanac prstenova) ''stomp'', (udarac od tlo) puzanje i ''Air boost'' (spontano ubrzavanje u zraku). Sonic je tokom dana jež, a noći se pretvori u ''Werehoga.'' Werehog ima ruke koje se rastežu i cipele s bodljama. Na kraju igre postane Super Sonic. Sonic se u ovoj igri ponaša slično prijašnjim, voli ići na avanturu, družiti se s prijateljima, te je pomalo arogantan i umišljen. |- |Chip (Light Gaia) |[[Tony Salerno]] (engleski), [[Ryōko Shiraishi]] (japanski) |- | colspan="2" |Chip (Light Gaia) je Sonicov ''[[sidekick]].'' Prati Sonica, te je prvi protagonist, osim Sonica, koji se pojavljuje. Pri kraju oda da je zapravo Light Gaia i da treba zaustavljati Dark Gaju. Protiv Dark Gaje se bori sa Sonicom (u formi Gaia Collosusa, diva od palata), te spasi Sonica i nestane uz Dark Gaju. Chip je šašav i ponekad strašljiv, ali postane hrabriji i snažniji kasnije. |- |Doktor Eggman |[[Mike Pollock (glasovni glumac)|Mike Pollock]] (engleski), [[Chikao Ōtsuka]] (japanski) |- | colspan="2" |Doktor Ivo "Eggman" Robotnik glavni je negativac. On pokušava ubiti Sonica i preuzeti svijet uz pomoć Dark Gaje. Iako je opasan i pametan, Eggman zna i biti šašav, hiperaktivan i nespretan. |- |Dark Gaia |/ |- | colspan="2" |Dark Gaia je zlo čudovište pod Eggmanovom kontrolom. Sudbina mu je uništiti svijet, što sprječava Light Gaia. Ali kad ga Eggman probudi, postane zlobniji nego što je ikad prije bio. Na kraju igre je uspješno poražen. |- |Profesor Pickle |[[Dan Green (glasovni glumac)|Dan Green]] (engleski), [[Chō]] (japanski) |- | colspan="2" |Profesor Pickle je komičan znanstvenik koji proučava Dark Gaju i pomaže Sonicu i Chipu na putu. On voli sendviče od krastavaca o kojim stalno priča. |- |SA-55 (Orbot) |[[Christopher Collet]] (engleski), [[Mitsuo Iwata]] (japanski) |- | colspan="2" |SA-55-u, Sassu, ili Orbotu je ovo prvo pojavljivanje. Ovdje izgleda malo drugačije nego u kasnijim igrama. Tijelo mu je istog okruglog savitljivog oblika, ali mu je tijelo bijelo (kasnije postalo crveno). Ovdje je pokazao svoje drske, sarkastične i iritantne karakteristike. |- |Miles "Tails" Prower |[[Amy Palant]] (engleski), [[Ryo Hirohashi]] (japanski) |- | colspan="2" |Tails se u igri ne može kontrolisati, ali se može njegov avion u dva nivoa gdje puca robote Eggmana. Tails jest važan lik jer bez njega se ne bi moglo prolaziti kroz nivoe kartom kojom je napravio. Uz to je pomogao pronači profesora Picklea. |- |[[Amy Rose]] |[[Lisa Ortiz]] (engleski), [[Taeko Kawata]] (japanski) |- | colspan="2" |Amy je sporedni lik u ovoj igri. Pojavi se iznenada tražeći Sonica, ali ga ne prepozna kao Werehoga. Kasnije sazna da je to on i počne ga juriti gdje god ide, uz to je prijateljica s profesorom Pickleom. Sonic također pokaže da mu se Amy možda sviđa malo više nego što je prije pokazao. |} == Razvoj == [[Datoteka:Sonic World Adventure Logo.png|mini|Japanski logo igre s originalnim imenom|lijevo]] Nakon komercijalnog i kritičkog neuspjeha igre ''Sonic the Hedgehog'' (2006), Sega nije izgubila vrijeme u stvaranju nasljednika zbog kojeg ljudi ne bi samo zaboravili na njihovu prethodnu igru, već i prihvatili seriju igara kao što su to činili tokom dana [[Sega Mega Drive|Mega Drivea]]. Razvoj igre bio je najavljen 2008. ''Sonic Unleashed'' trebala je biti treća igra mini-serijala [[Sonic Adventure|''Sonic Adventure'']]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/|title=GamesRadar+|website=gamesradar|language=en|access-date=15. 4. 2020}}</ref> s naslovom ''Sonic World Adventure'' za koju je već bio napravljen logo. Tim je izmislio dovoljno novijih idea koje su igru razdvojile od ''Sonic Adventure'' i njenog [[Sonic Adventure 2|nastavka]], i zato idea treće igre serijala bila je ukinuta i odlučili su da novo ime bude ''Sonic Unleashed''.<ref>{{Cite web|url=http://blogs.sega.com/sonic/2008/06/10/sonic-world-adventure/|title=Sonic City Blognik {{!}} “Sonic World Adventure”|date=1. 7. 2008|website=web.archive.org|access-date=15. 4. 2020|archive-date=1. 7. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080701063451/http://blogs.sega.com/sonic/2008/06/10/sonic-world-adventure/|url-status=bot: unknown}}</ref> Kasnije se saznalo da bi ''Sonic World Adventure'' ostalo Japansko ime igre.<ref>{{Cite web|url=http://www.campsonic.com/gamestm-sonic-unleashed-scans|title=gamesTM Sonic Unleashed Scans {{!}} Camp Sonic|date=13. 9. 2008|website=web.archive.org|access-date=15. 4. 2020|archive-date=13. 9. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080913050633/http://www.campsonic.com/gamestm-sonic-unleashed-scans|url-status=bot: unknown}}</ref> Jedna od glavnih zamjerki koju je producent Yoshihisa Hashimoto imao uz razvoj igre bili su načini za izbjegavanje igre "na tračnicama" kao u prošlim naslovima, ali zadržavanje interaktivnog osjećaja, istodobno s energičnošću i osjećajem brzine. Ova namjera dovodi do eklektičnih djela, implementacije radnji poput ''Quick Step/Drift/Stomping/Sonic Boost'' (zadnji je bio prenesen iz ''[[Sonic Rush]]''), te dodavanje objekata koji mijenjaju staze ovisno o ispravnosti unosa gumba (što bi postalo [[Quick time event]]).<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.ign.com/blogs/sega_sonicunleashed|title=Blog by SEGA_SonicUnleashed-IGN|last=|first=|date=2. 12. 2006|website=[[IGN]].com|publisher=SEGA_SonicUnleashed|access-date=21. 8. 2016|archive-date=12. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712222803/http://www.ign.com/blogs/sega_sonicunleashed|url-status=dead}}</ref> Ideja za ''Quick Step'' izvedena je iz toga da se igrač obično kreće u 3D igri pomoću left sticka, ali budući da je analogan, ograničava korisnikov potez na linearne pravce. Stoga je teško ostaviti ih da se non-stop kreću u kompliciranom 3D okruženju sami left stickom. Time je potreban sistem koji omogućava Sonicu da se brzo kreće i izbjegava prepreke i tada je dovedena tehnika.<ref name=":1">{{Cite web|url=http://blogs.sega.com/2008/10/31/sonic-unleashed-dev-diary-2-yoshihisa-hashimoto/|title=SEGA Blog {{!}} Sonic Unleashed Dev Diary #2- Yoshihisa Hashimoto|date=24. 7. 2013|website=web.archive.org|access-date=15. 4. 2020|archive-date=24. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130724023430/http://blogs.sega.com/2008/10/31/sonic-unleashed-dev-diary-2-yoshihisa-hashimoto/|url-status=bot: unknown}}</ref> ''Ring Energy'' značajku uveo je Yoshihisa Hashimoto tako da nagradi igrača kad skuplja više prstenova. Skupljajuči više prstenova, igrač će popuniti ''Ring Energy'' metar što će mu dopustiti da koristi ''Sonic Boost.''<ref name=":1"/> ''Sonic the Werehog'' ideju izmislio je tim uz pomoć Sachika Kawamure. Tim je htio uvesti novi, stimulirajući element. Dali su mu ovu posebnu sposobnost jer "bi bilo zabavno da Sonic koristi svoje ruke kao oružje, jer su uglavnom njegovo glavno oružje noge zato što trči", ovime dobili su ideju ruku koje Sonic može rastezati. Radnja igre je također igrala važnu ulogu u razvoju. Tim ju je htio napraviti jednostavnom i pratljivom, ali također potrebnom.<ref>{{Cite web|url=https://www.destructoid.com/destructoid-interview-sonic-unleashed-113374.phtml|title=Destructoid interview: Sonic Unleashed|website=Destructoid|language=english|access-date=15. 4. 2020}}</ref> Što se tiče dizajna modela, direktorica umjetnosti, Sachiko Kawamura, htjela je redizajnirati Sonica i pretvoriti ga u "idealnog Sonica" kojeg bi mogli prepoznai fanovi diljem svijeta. Pokašala je pronači balansu između njegovog modernog i klasičnog dizajna. Jedna primjetljiva izmjena Sonicovom dizajnu je smještaj njegovih usta na desnoj strani, iako je obično u sredini. Nikakve promjene nisu bile načinjene sporednim likovima. Dizajn svakog nivoa bio je baziran na pravo područje s pitanjem "što bi bilo da Sonic živi u pravom svijetu?". Iako je igru inspirirao pravi svijet, stil je izgledao više kao crtić nego prijašnja igra.<ref name=":0" /> Zbog Sonicove povećane brzine u ovoj igri, svaki nivo bio je napravljen da bude 10~20Km dug.<ref name=":1" /> Igru je razvijao Sonic Team. Igra je na više platforma i koristila je dva pogona. HD verzije (Xbox 360, PS3) koristile su Hedgehog Engine pogon, a SD verzije (PS2, Wii<ref name=":2">{{Cite web|url=http://uk.gamespot.com/video/945571/6191201/sonic-unleashed-interview-1|title=Interview with Ricardo Torres. Gamespot: Sonic Unleashed Interview 1.|last=Riley|first=Patrick|date=16. 5. 2008|website=[[Gamespot]]|publisher=|access-date=16. 5. 2008|archive-date=3. 1. 2013|archive-url=https://archive.is/20130103065404/http://uk.gamespot.com/video/945571/6191201/sonic-unleashed-interview-1|url-status=dead}}</ref>) koristile su Seginu "Sega engine". Wii verzija bila je razvijena da iskoristi sve mogućnosti Wii kontrolera. Igra ima opciju za Wii Remote i Wii Nunchuck, gdje se neki pokreti mogu izvršiti gumbovima, a neki micanjem kontrolera. Uz to se može koristiti [[GameCube]] i Wii Classic kontroler. Iako su nivoi u toj veriji (i verziji za PS2) drugačije dizajnirani od HD verzija, izgled i motivi su isti.<ref name=":2" /> S razvojem nivoa po danu u SD verzijama pomogli su Dimps. Inicijalno je Sega rekla da bi Sonic Unleashed bila ekskluzivno igra za jednog igrača, ali je nastala sumnja nakon aludiranja online režima na [[E3]]-u 2008. Kasnije je u intervju Sega potvrdila da igra neče imati online režim. Sega bi 12. 3. 2008 trademarkala ime ''Sonic Unleashed''.<ref>{{Cite web|url=http://kotaku.com/367122/|title=Sonic Unleashed Trademarked By Sega|last=McWhertor|first=Michael|date=12. 3. 2008|website=Kotaku|publisher=|access-date=12. 3. 2008|archive-date=31. 1. 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/656xSZsPD?url=http://kotaku.com/367122/|url-status=dead}}</ref> Snimke scena, nivoa i ilustracije likova bi iste godine procurile na internet, a nakon toga i video.<ref>{{Cite web|url=http://www.sega-magazin.de/segaon/2008/03/22/leak-erste-sonic-unleashed-screens/|title=Leak: Erste Sonic Unleashed Screens?|last=|first=|date=22. 3. 2008|website=SEGA ON|publisher=|access-date=22. 3. 2008|archive-date=27. 3. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080327174948/http://www.sega-magazin.de/segaon/2008/03/22/leak-erste-sonic-unleashed-screens/|url-status=dead}}</ref> Sega je naslov igre potvrdila 3. 4. 2008 s par snimaka ekrana i videom === Muzika === Igrin originalni [[soundtrack]], ''Planetary Pieces: Sonic World Adventure Original Soundtrack'', izašao je kao set s tri diska u Japanu 28. 1. 2009. Glavnu pjesmu, "Endless Possibility", izvodi [[Jaret Reddick]] Američkog rock benda [[Bowling for Soup]]. Završna pjesma je balada sporog tempa, "Dear My Friend", koju izvodi pjevač [[Brent Cash]]. == Prijem i nasljeđe == Kritike ''Sonic Unleashed'' bile podijeljene između pozitivnih i negativnih. Najčešće ocjene HD verzija bile su 4-6/10. [[IGN]] dali su igri 4.5/10 rekavši da su nivoi po danu bili bolji, ali da su putovanja između lokacija bile "dosadne" i da Werehog nivoi "nisu bili u ''Sonic'' stilu".<ref>{{Cite web|url=http://uk.xbox360.ign.com/articles/934/934713p1.html|title=IGN: Sonic Unleashed Review|date=6. 12. 2008|website=web.archive.org|access-date=16. 4. 2020|archive-date=6. 12. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081206112313/http://uk.xbox360.ign.com/articles/934/934713p1.html|url-status=bot: unknown}}</ref> IGN-ova recenzija igre je dan danas najniža recenzija igre u ''Sonic'' franšizi, te najniža recenzija same igre. SD verzije dobile su puno pozitivnije kritike, najčešće ocjene za njih bile su 6-8/10. [[Nintendo Power]] su dali najpozitivniju recenziju igre. Igra je danas dobila više priznanja među obožavateljima i smatra se kultnim klasikom. Obožavatelji smatraju igru Sonicovim povratkom nakon "sramotnog" neuspjeha ''Sonic the Hedgehog (2006).'' Obožavatelji misle da je Sega napravila ovu igru kao ispriku za prijašnju igru, te vole "inovativne" režime igre. Sega je pokazala da pamte ovu igru, koristeći noviju verziju Hedgehog engine pogona u igrama ''[[Sonic Generations]]'' i ''[[Sonic Forces]].'' Te igre također koriste Boss borbu "Egg Dragoon", a ''Sonic Generations'' također koristi redizajniranu verziju nivoa "Rooftop Run". [[Archie Comics]] napravili su adaptaciju ove igre u jednom od izdanja [[Sonic the Hedgehog (Archie Comics)|Sonic stripa]], koristeći Werehoga u nekim od priča. [[Marza Animation Planet]] napravili su kratki reklamni film za igru zvan ''Sonic: Night of the Werehog.''<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=-OEFupXCwR8 Cijeli kratki film na YouTubeu]</ref> == Zanimljivosti == * Ovo je posljednja igra u franšizi koja bi koristila [[4Kids Entertainment]] glasove (osim Mikea Pollocka, koji bi ostao do danas). * Ovo je treća igra u franšizi koja ima E10+ ocjenu. * Velika inspiracija za izgled ove igre bila je stil [[Pixar Animation Studios]] filmova == Reference == {{Reference|2}}{{Sonic the Hedgehog}}{{Sonic Team}} [[Kategorija:Akcijsko-avanturističe videoigre]] [[Kategorija:Beat 'em up videoigre]] [[Kategorija:Mobilne videoigre]] [[Kategorija:Videoigre iz 2008.]] [[Kategorija:Videoigre u franšizi "Sonic the Hedgehog"|Unleashed]] [[Kategorija:Videoigre za PlayStation 2]] [[Kategorija:Videoigre za PlayStation 3]] [[Kategorija:Videoigre za Xbox 360]] [[Kategorija:Videoigre za Wii]] i1ry904nau381ki5riruzj1pw1kq94p Sonic the Hedgehog (lik) 0 463391 3426106 3405296 2022-07-30T13:31:55Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija fiktivni lik | ime = Sonic | serija = [[Sonic the Hedgehog]] | slika = Datoteka:Sonic the Hedgehog-Klasični-Moderni-Boom.png | opis_slike = Sonicova tri glavna dizajna (Lijevo na desno: Klasični Sonic, Moderni Sonic, Sonic iz serije ''Sonic Boom'') | prvo = [[Sonic the Hedgehog (1991)|''Sonic the Hedgehog'' (1991)]] | zadnje = ''[[Sonic Frontiers]]'' (2022) | kreator = [[Naoto Ohshima]] | nadimak = Blue Blur | vrsta = [[Jež]] | rod = Muško | oznaka6 = Izgled | podaci6 = '''Klasični Sonic''':<br>Nizak, debel, svijetloplav, kožna koža, crvene cipele, bijele rukavice i pruge na cipelama, bijeli vrhovi cipela, zlatna kopča<br>'''Moderni Sonic''':<br>Visok, mršav, plav, kožna koža, crvene cipele, bijele rukavice i pruge na cipelama, bijeli vrhovi cipela, zlatna kopča<br>'''Sonic Boom''':<br>Visok, vitak, plav, kožna koža, crvene cipele, bijele rukavice i pruge na cipelama i tijelu, bijeli vrhovi cipela, marama | oznaka7 = Ličnost | podaci7 = Nadaren, umišljen, sretan, željan, brz, optimističan, snažan, sarkastičan, iskren, heroičan }} '''Sonic the Hedgehog''', ({{Jez-ja|ソニック・ザ・ヘッジホッグ|Sonikku za Hejjihoggu}}) također poznat kao '''[[Sonikov film|Jež Sonik]]''', jest glavni lik [[Sega|Seginog]] serijala videoigara i medijske franšize ''Sonic the Hedgehog''. Rodio se [[28. juni|28. juna]] na [[Božićno ostrvo|Božićnom ostrvu]],<ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/854609071|title=Sonic the Hedgehog super interactive annual 2014.|others=Pedigree Books.|isbn=978-1-908152-07-7|location=Exeter, Devon|oclc=854609071}}</ref> ima 15 godina<ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/SonicChannel/character/sonic.html|title=SEGA {{!}} ソニックチャンネル {{!}} キャラクター {{!}} ソニック|date=26. 5. 2019|website=web.archive.org|access-date=9. 5. 2020|archive-date=26. 5. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190526143733/http://sonic.sega.jp/SonicChannel/character/sonic.html|url-status=bot: unknown}}</ref> i pobjegao je od doma zbog svoje brzine i ljubavi za avanturu. Poznat je po svojoj brzini, izgledu i umišljenoj ličnosti. Slično mnogim fiktivnim likovima, Sonic ima puno inkarnacija u raznim medijima. Započeo je kao lik u videoigrama, ali se pojavio u mnogim stripovima, knjigama, serijama i filmovima. Također je imao puno alternativnih formi, kao Klasični Sonic, nazvan tako jer je bio Sonicov stari dizajn, dok je njegov novi dizajn nazvan Moderni Sonic. Moderni i Klasični Sonic su se zajedno pojavili u mnogim [[videoigra]]ma. Drugi mediji su većinom koristili dizajn Modernog Sonica, dok su neki raniji koristili Klasičnog. Sonic je imao malo redizajniranu formu u mini-serijalu [[Spisak videoigara franšize "Sonic the Hedgehog"|Sonic Boom]] i [[Sonic Boom (serija)|TV seriji]], s trakama i rupcem. Sonic je predstavljen kao umišljen, šašav, zabavan, nadaren i druželjubiv. Cilj u mnogim pojavama mu je poraziti zlog naučnika [[Doktor Eggman|Doktora Ivu "Eggmana" Robotnika]] i njegove sluge. Voli svoje prijatelje, prirodu, pravdu i [[Rok-muzika|rok-muziku]]. Iako se boji [[okean]]a, ipak voli [[more]]. On rijetko smatra svoje protivnike istinitim neprijateljima i oprosti im, nekad ga i zabavljaju njihovi izazovi.<ref>{{Cite web|url=http://www.sega.com/sonic/community/post_sonicqa.php?article=sonicqa|title=Sonic Central|date=13. 6. 2004|website=web.archive.org|access-date=9. 5. 2020|archive-date=13. 6. 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20040613171218/http://www.sega.com/sonic/community/post_sonicqa.php?article=sonicqa|url-status=bot: unknown}}</ref> Iako je jako brz i voli zabavu, Sonic zna biti smiren i nikad ne misli o prošlosti. == Stvaranje == [[Datoteka:Naoto ohshima gdc 2018.jpg|lijevo|mini|Naoto Ohshima, dizajner Sonica]] Dok je Sega tražila vodeću seriju kao konkurenciju sa [[Nintendo]]vom franšizom [[Mario (franšiza)|Mario]] sa likom koji će zamijeniti [[Alex Kidd|Alexa Kidda]] kao maskotu kompanije, odjeljenje za istraživanje i razvoj poslalo je nekoliko dizajnera. Mnogi rezultati su došli iz njihovih eksperimenata sa dizajnom likova, uključujući [[oklopnik]]a (koji je kasnije postao [[Spisak likova u franšizi "Sonic the Hedgehog"|Mighty the Armadillo]]), psa, [[Theodore Roosevelt|Theodorea Roosevelta]] u pidžami (koji će kasnije postati osnova dizajna Doktora Robotnika) i zeca (koji bi sakupljao predmete pomoću svojih proširivih ušiju, aspekt kasnije ugrađen u [[Ristar]]). Naoto Ohshima je sa sobom ponio neke od ovih dizajnova na putovanje u [[New York (savezna država)|New York]] i tražio povratne informacije pitajući nasumične prolaznike u [[Central Park]]u za svoja mišljenja o njegovim nacrtima. Njegov dizajn šiljastog plavo-zelenog ježa, prvobitno nazvan "Mister Needlemouse",<ref>{{Cite web |url=http://www.1up.com/do/feature?cId=3134008 |title=Arhivirana kopija |access-date=9. 5. 2020 |archive-date=27. 9. 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070927191309/http://www.1up.com/do/feature?cId=3134008 |url-status=dead }}</ref> bio je pobjednik neformalne ankete, a zatim Eggman i lik psa. Ohshima je smatrao da su ga ljudi izabrali zato što on "nadilazi rasu i rod i takve stvari". Po povratku u [[Japan]], Ohshima je ovo poslao u odjeljenje, a jež je na kraju izabran za novu maskotu. Sonic je bio dizajniran tako da ga djeca mogu lako nacrtati i prepoznati, i da izgleda "cool". Sonicovo plavo krzno predstavlja Segu i njihov tamnoplavi logotip, a čizme [[Michael Jackson|Michaela Jacksona]] bile su inspiracija za njegove poznate crvene cipele ([[Djed Mraz|Djed mraz]] bio je inspiracija za crvenu boju). Inspiracija za Sonicovu ličnost bila je ličnost bivšeg američkog predsjednika [[Bill Clinton|Billa Clintona]]. Sonic je poznat po tome što ne može plivati. Ne može plivati jer je [[Yuji Naka]] (tadašnji šef [[Sonic Team]]a) mislio da ježevi to ne mogu. U originalnim konceptima Sonic je bio u bendu sa djevojkom koja se zvala Madonna. Ali američki tim Sege (koji je vodila Madeline Schroeder<ref>{{Cite web|url=http://www.youtube.com/playlist?list=PL9FDFDA14B6D95A9E|title=Sonic the Hedgehog GameTap Retrospective|website=YouTube|language=bs-Latn-BA|access-date=9. 5. 2020}}</ref>) je "omekšao“ lika međunarodnoj publici i zato su se oslobodili tih elemenata. Kasnije je Naka rekao da je to vjerovatno dobra odluka. Izgled i dob Sonica variraju kontinuitetima i izgledom. Sonicov originalni dizajn (Naota Ohshime) prikazuje ga kao niskog, mladog, svjetloplavog ježa sa petnaest godina i kratkim bodljama na glavi. U ''[[Sonic Adventure]]'' redizajniran je kako bi se bolje spojio sa 3D svijetom. Postao je tamniji, viši i ima duže bodlje. Igre poput ''[[Sonic Jam]]'' i ''[[Sonic Generations]]'' kažu da Sonic ima 16, a u priručniku ''[[Sonic Heroes]]'' piše da Sonic ima 15 godina. === Glasovi === <table cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" style="width:100%; margin-bottom:0px; margin-top:0px;"><tr><td style="background:transparent;">Spisak Sonicovih glasovnih glumaca<div style="overflow:auto; height:120px; background:transparent;"> * Meg Inglima <small>(''[[Sonic's Schoolhouse]]'', engleski)</small> * [[Ryan Drummond]] <small>(1999–2004, engleski)</small> * [[Jason Griffith]] <small>(2005–2010, engleski)</small> * [[Roger Craig Smith]] <small>(2010–danas, engleski)</small> * [[Jaleel White]] <small>([[Avanture Sonica|Prve animirane]] [[Sonic the Hedgehog (TV serija)|serije]], engleski)</small> * [[Tahj Mowry]] <small>(SatAM (mlađi), engleski)</small> * [[Martin Burke (glasovni glumac)|Martin Burke]] <small>([[Sonic the Hedgehog (OVA)|OVA]], engleski)</small> * [[Ben Schwartz]], Benjamin L. Valic <small>([[Sonic the Hedgehog (film)|Film]], engleski)</small> * [[Takeshi Kusao]] <small>([[SegaSonic the Hedgehog]], japanski)</small> * Masato Nishimura <small>([[Sonic CD]], japanski)</small> * [[Jun'ichi Kanemaru]] <small>(1998-danas, japanski)</small> * [[Masami Kikuchi]] <small>(OVA, japanski)</small> * [[Taishi Nakagawa]], Masahide Terashima <small>(Film, japanski)</small> * Beata Kowalska <small>(Avanture Sonica, poljski)</small> * Marcin Przybylski <small>(Underground, poljski)</small> *Ireneusz Załóg <small>(Sonic X, poljski)</small> *[[Paweł Ciołkosz]] <small>([[Wreck-It Ralph]] filmovi, poljski)</small> *Maciej Kosmala <small>(Sonic Boom, poljski)</small> * Mateusz Kwiecień <small>([[OK K.O! Let's Be Heroes|OK K.O!]], poljski)</small> * Oberdan Júnior <small>(Avanture Sonica, brazilski portugalski)</small> *[[Tatá Guarnieri]] <small>(Avanture Sonica, Underground, brazilski portugalski (izgubljene verzije))</small> *[[Manolo Rey]] <small>(2004-danas, mnoge serije, brazilski portugalski)</small> * [[Fábio Lucindo]] <small>(Wreck-It Ralph, brazilski portugalski)</small> * [[Manuel Arouca]] <small>(SatAM, portugalski)</small> *Peter Michael <small>(Sonic X, portugalski)</small> * [[Olivier Korol]] <small>(Animirane serije, francuski)</small> *[[Patrice Dozier]] <small>(Underground (pjevanje), francuski)</small> * [[Alexandre Gillet]] <small>(2011-danas, francuski)</small> *[[Tobias Müller]] <small>(Underground, njemački)</small> *[[Simon Jäger]] <small>(Animirane serije, njemački)</small> * Marc Stachel <small>(2011-danas, njemački)</small> *[[Pietro Ubaldi]] <small>(SatAM, Underground, italijanski)</small> * [[Renato Novara]] <small>(2011-danas, italijanski)</small> *[[Daniele Raffaeli]] <small>(Sonic Boom, italijanski)</small> *Jorge Roig Jr., Sergio Gutiérrez Coto <small>(SatAM, latinski španski)</small> *Hernan Bravo, Pablo Ausensi <small>(Sonic X, latinski španski)</small> *Jorge Bringas <small>(Sonic Boom, latinski španski)</small> *Rafael Alonso Naranjo Jr. <small>(Sonic X, španski)</small> * Jonatán López <small>(2011-2016, [[Sonic Underground|Underground]], španski)</small> * Ángel de Gracia <small>(2017-present, španski)</small> * [[Marko Makovičić]] <small>(Wreck-It Ralph, hrvatski)</small> * Dražen Bratulić <small>([[Ralph Breaks the Internet]], hrvatski)</small> * Marko Marković <small>(Wreck It Ralph, srpski)</small> * Milan Pajić <small>(Ralph Breaks the Internet, sprpski)</small> * Ido Mosseri <small>(Sonic X, hebrejski)</small> *Dan Kizler <small>(Wreck It Ralph filmovi, hebrejski)</small> *Eran Mor <small>(Sonic Boom, hebrejski)</small> * Hans Jonsson <small>(Animirane serije, švedski)</small> *Eric Donell <small>(Sonic X, švedski)</small> * Fadwa Souleimane <small>(SatAM, X, arapski)</small> *[[Hassan Hamdan]] <small>(Sonic Boom, arapski)</small> * Feng Youwei <small>(SatAM, kineski)</small> *Ji Ling Tang <small>(Sonic X, kineski)</small> *[[Anders Bye]] <small>([[Sonic X]], norveški)</small> *Dmytro Zavadsʹkyi, Pavlo Skorokhodʹko <small>(Sonic X, ukrajinski)</small> *Roman Chupis <small>(Sonic Boom, ukrajinski)</small> *Fourth Brillante Lee <small>(Sonic X, filipinski)</small> *[[Iphie Lubis]] <small>(Sonic X, indonezijski)</small> *Kostas Philippoglou <small>(Sonic X, grčki)</small> *Mikhail Tikhonov, Vasily Zotov <small>(Sonic X, ruski)</small> *Anton Savenkov <small>(Sonic Boom, ruski)</small> *Sander van der Poel <small>(Sonic X, nizozemski)</small> *Jesper Kleynen <small>(Sonic Boom, nizozemski)</small> *[[Um Sang-hyun]] <small>(Sonic X, Boom, korejski)</small> *Weide Linag <small>(Sonic X, kantonski)</small> *Aunty Oud Harit Phumidit <small>(Sonic X, tajski)</small> *Joó Gábor <small>(Sonic Boom, mađarski)</small> *Joonathan Kettunen <small>(Sonic Boom, finski)</small> </div></td></tr></table> == U videoigrama == <div class="mainPage" style="border: 1px solid black; padding: 7px; font-size: 9pt; width: 35%; float:right; margin: 5px; padding-top: 3px; padding-bottom: 3px"> <strong><center>Spisak Sonicovih pojavljivanja u videoigrama</center></strong> ---- Također vidi: [[Spisak videoigara franšize "Sonic the Hedgehog"|Videoigre franšize]] <table cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" style="width:100%; margin-bottom:3px; margin-top:3px;"><tr><td style="background:transparent;"><div style="overflow:auto; height:230px; width:100%; -moz-border-radius-topleft:0.5em; border:1px solid #AAAAAA; padding-left:0.5em; background:transparent;"> *[[Sonic the Hedgehog (1991)|''Sonic the Hedgehog'' (16-bit)]] *[[Sonic the Hedgehog (8-bitna videoigra)|''Sonic the Hedgehog'' (8-bit)]] *''Sonic Eraser'' *[[Sonic the Hedgehog 2 (8-bitna videoigra)|''Sonic the Hedgehog 2'' (8-bit)]] *[[Sonic the Hedgehog 2|''Sonic the Hedgehog 2'' (16-bit)]] *''SegaSonic the Hedgehog'' *''[[Sonic CD]]'' *''[[Sonic Chaos]]'' *[[Sonic Spinball|''Sonic the Hedgehog Spinball'' (16-bit)]] *''Sonic the Hedgehog Spinball'' (8-bit) *''[[Sonic the Hedgehog 3]]'' *''[[Sonic Drift]]'' *''Wacky Worlds Creativity Studio'' *''Sonic the Hedgehog's Gameworld'' *''Tails and the Music Maker'' *''[[Sonic & Knuckles]]'' *''[[Sonic Triple Trouble]]'' *''[[Sonic Drift 2]]'' *''[[Knuckles' Chaotix]]'' (kameo) *''[[Tails Adventure]]'' (kameo) *''[[Sonic Labyrinth]]'' *''[[Sonic the Fighters]]'' *''[[Sonic 3D Blast]]'' *''[[Sonic Blast]]'' *''Sonic's Schoolhouse'' *''Sonic X-treme'' (otkazan) *''[[Sonic R]]'' *''[[Sonic Adventure]]'' *''[[Sonic the Hedgehog Pocket Adventure]]'' *''[[Sonic Shuffle]]'' *''[[Sonic Adventure 2]]'' *''Sonic Adventure 2: Battle'' *''[[Sonic Advance]]'' *''[[Sonic Advance 2]]'' *''[[Sonic Pinball Party]]'' *''Sonic Adventure DX: Director's Cut'' *''[[Sonic Battle]]'' *''[[Sonic Heroes]]'' *''[[Sonic Advance 3]]'' *''[[Sega Superstars]]'' *''[[Sonic Jump]]'' *''[[Sonic Gems Collection]]'' *''[[Shadow the Hedgehog (videoigra)|Shadow the Hedgehog]]'' *''[[Sonic Rush]]'' *''[[Sonic Riders]]'' *[[Sonic the Hedgehog (2006)|''Sonic the Hedgehog'' (2006)]] *''[[Sonic Rivals]]'' *''[[Sonic and the Secret Rings]]'' *''[[Sonic Rush Adventure]]'' *''[[Mario & Sonic at the Olympic Games]]'' *''[[Sonic Rivals 2]]'' *''[[Sonic Riders: Zero Gravity]]'' *''[[Super Smash Bros. Brawl]]'' *''[[Sega Superstars Tennis]]'' *''[[Sonic Chronicles: The Dark Brotherhood]]'' *''[[Sonic Unleashed]]'' *''[[Sonic and the Black Knight]]'' *''[[Mario & Sonic at the Olympic Winter Games]]'' *''Sonic at the Olympic Winter Games'' *''[[Sonic & Sega All-Stars Racing]]'' *''Sonic Classic Collection'' *''[[Sonic the Hedgehog 4: Episode I]]'' *''[[Sonic Free Riders]]'' *''[[Sonic Colours]]'' *''[[Sonic Generations]]'' *''[[Mario & Sonic at the London 2012 Olympic Games]]'' *''[[Sonic the Hedgehog 4: Episode II]]'' *''Sonic the Hedgehog 4: Episode Metal'' *''Sonic Jump'' (2012) *''[[Sonic & All-Stars Racing Transformed]]'' *''[[Sonic Dash]]'' *''[[Sonic Lost World]]'' *''[[Mario & Sonic at the Sochi 2014 Olympic Winter Games]]'' *''[[Sonic Jump Fever]]'' *[[Super Smash Bros. for Nintendo 3DS / Wii U|''Super Smash Bros. for Nintendo 3DS'' i ''Wii U'']] *''[[Sonic Runners]]'' *''[[Mario & Sonic at the Rio 2016 Olympic Games]]'' *''[[Sonic Runners Adventure]]'' *''[[Sonic Forces: Speed Battle]]'' *''[[Sonic Forces]]'' *''[[SEGA Heroes]]'' *''[[Super Smash Bros. Ultimate]]'' *''[[Team Sonic Racing]]'' *''Sonic Racing'' *''[[Mario & Sonic at the Olympic Games Tokyo 2020]]'' *''Sonic at the Olympic Games'' (2020) *''Sonic Colours Ultimate'' *''[[Sonic Frontiers]]'' </div></td><td style="width:8px;"></td></tr></table> </div> Sonic je imao kameo u videoigri [[Rad Mobile]], ali se prvi put pojavio s imenom ''Sonic'' u istoimenoj videoigri iz [[1991.|1991]]. Igra je započela franšizu i stabilizirala Sonicov karakter za sljedeće igre i medije. U ovoj igri, Sonic mora da spasi životinje South Islanda od zlog Doktora Robotnika, koji ih pretvara u robote. Sonic je u videoigrama koje bi pratile nastavio uništavati Eggmanove planove. U drugoj igri je upoznao mlađeg prijatelja, [[Miles "Tails" Prower|Tailsa]]. U 8-bitnoj verziji igre mora spasiti Tailsa kad ga Eggman otme da ukrade smaragde haosa, au 16-bitnoj igri su zajedno zaustavljali Eggmana (u toj igri je Sonic postao Super Sonic po prvi put). U ''SegaSonic the Hedgehog'' je upoznao Mightyja i Raya, te u ''Sonic CD'' je upznao [[Amy Rose]]. Amy se u toj igri zaljubila u njega. U toj igri je Eggman također napravio Metalnog Sonica, robotsku kopiju Sonica. U ''Sonic 3 & Knuckles'' su Sonic i Tails upoznali [[Knuckles the Echdina|Knucklesa]], ehidnu koju je zavarao Eggman da ukrade smaragde haosa. Na kraju igre se Knuckles, Sonic i Tails sprijatelje i poraze Eggmana. Sonic se također tad pretvori u Hyper Sonica. Od tada bi glavna 4 protagonista serijala bili Sonic, Tails, Amy i Knuckles. Njih četvero, uz nove likove (Big the Cat i E-102 Gama) su se pojavili u ''Sonic Adventure'' nakon što Eggman probudi i ojača prahistorijsko biče "Chaos", mutirani [[Chao (Sonic)|Chao]]. Kasnije im se pridruži Tikal the Echidna i smirila Chaosa, kao što je napravila prije 1000 godina. U ''Sonic Adventure 2'' su se upoznali sa špijunkom, [[Rouge the Bat]] i starim projektom Eggmanovog djeda, Geralda Robotnika, [[Shadow the Hedgehog]]. Započnu kao neprijatelji, ali se i oni pridruže grupi. U ''Sonic Advance 2'' je Sonic dopustio mladoj zečici [[Cream the Rabbit]] da se pridruži grupi. U mini-serijalu priča iz knjiga, Sonic je putovao u knjigu [[Kralj Arthur|Kralja Arthura]] i [[Vitezovi okruglog stola|vitezova okruglog stola]], i knjigu [[Hiljadu i jedna noć|Hiljadu i jedne noći]]. U ''Sonic Unleashed'' se pretvorio u Werehoga. U ''Sonic Colours'' upozna [[Wisp]]ove i u ''Sonic Generations'' upozna verziju sebe iz prošlosti, Klasičnog Sonica. Klasični Sonic se također pojavi u ''[[Sonic Mania|Sonic Maniji]]'' i ''Sonic Forces.'' U ''Sonic Boom'' igrama je Sonic, uz Amy, Knucklesa i Tailsa, dobio redizajn i upoznao novog lika, Sticks the Badger. U ''Sega Superstars'' serijalu se druži s drugim zvijezdama Sege i u ''Mario & Sonic'' serijalu se druži s [[Mario]]m i drugim likovima franšize Mario. <div class="mainPage" style="border: 1px solid black; padding: 7px; font-size: 9pt; width: 35%; float:right; margin: 5px; padding-top: 3px; padding-bottom: 3px"> <strong><center>Spisak Sonicovih pojavljivanja u drugim medijima</center></strong> ---- Također vidi: [[Spisak štampanih medija franšize "Sonic the Hedgehog"|Štampani mediji franšize]] i [[Spisak adaptacija franšize "Sonic the Hedgehog"|Adaptacije franšize]] *''Sonic the Hedgehog'' (promotivni strip) *''Sonic the Hedgehog'' ([[manga]]) *''[[Sonic the Comic]]'' *[[Spisak izdanja serije stripova Sonic the Hedgehog Archie Comicsa|''Sonic the Hedgehog'' (Archie Comics)]] *''Sonic Adventures'' *''Avanture Sonica'' *''Sonic the Hedgehog'' (TV serija) *''Sonic the Hedgehog (OVA)'' *''Sonic Underground'' *''Sonic X'' *Manga ''Sonic World Adventure'' *''Sonic: Night of the Werehog'' *''Sonic Boom'' *Manga ''Sonic and the Black Knight'' *Manga ''Sonic Colours'' *''Sonic Chronicles'' manga *''Sonic Generations'' manga *''Sonic Comic'' *''Sonic Forces'' digitalni strip (spomenut) *[[Sonic the Hedgehog (IDW Publishing)|''Sonic the Hedgehog'' (IDW Publishing)]] *''Team Sonic Racing One-shot'' *''Team Sonic Racing Overdrive'' *''OK K.O.! Let's Be Heroes'' *''Chao In Space'' *''Sonikov film'' *''Sonikov film 2'' *''Sonic Colours: Rise of the Wisps'' *''Sonic Colours Comics'' </div> == U stripovima == === Mange [[Shogakukan]]a === U serijaliziranim mangama kompanije Shogakukan izdane između 1992 i 1994, Sonic je hrabri heroj i alter ego mlađeg, sramežljivijeg ježa Nickyja. Nicky se transformira u Sonica kad god poželi da može zaustaviti zlo, ali nitko, čak ni Nicky, ne zna za Sonica. Nickyjeva cura Amy je također zaljubljena u Sonica, i Nickyjev tata Paulie, pilot, kaže da ga je jednom davno, prije nego što se rodio Nicky, spasio Sonic. Drugi članovi Nickyjeve porodice su Brenda (mama) i Anita (mlađa sestra). === [[Archie Comics]] === Sonic se pojavio u seriji stripova Archie Comicsa ''Sonic the Hedgehog'' i njenim nogim spin.offovima, od kojih je najznačajniji ''[[Sonic Universe]]''. U ovoj seriji stripova je Sonic član boraca za slobodu i heroj svog svijeta u kojem ga svi obožavaju. Sonic se rodio tokom Velikog Rata roditeljima Julesu i Bernadettei Hedgehog i imenovan po svojim djedovima (kasnije je legalno promijenio ime u "Sonic" bez uvrede porodici). Kad je bio jako mlad je izgubio svoje roditelje robotizacijskim eksperimentima. Odgojio ga je ujak, Sir Charles Hedgehog, gdje je bio dostavljač Chilli Dogova u Knotholeu. Osim abnormalne brzine, Sonic je bio obično dijete. Tragedija se desila kad je Chucka oteo Dr. Ivo Robotnik i robotizirao ga. Sonica i neke druge su originalni borci za slobodu pratili u Knothole. Od tad, Sonic je pomagao borcima slobode Knotholea da oslobodi kraljevstvo. U početku je jednostavno uspio poraziti mnoge robote Eggmana, i kad je postao tinejdžer je bio velika prijetnja Eggmanu, i postao je razlog za nadu stanovnika Knotholea. Sonic je postao poznat po svojoj ne strpljivosti, optimističnosti, brzini i heroizmu. Putovao je mnogim vremenskim linijama, kroz vrijeme i dimenzije. Uvijek je uspio poraziti Robotnika i njegovog nasljednika, Eggmana. No, Eggman je par puta porazio Sonica što je dovelo do raspadanja boraca za slobodu i njegovog prekida sa [[Sally Acorn|Sally]], ali je Sonic osnovao tim boraca da nastave bitku. Nakon drugog Genesis Wavea, Sonic je upoznao [[Mega Man (lik)|Mega Mana]] i zajedno su se borili da poprave svoje svjetove, iako je Sonicov svijet zauvijek ostao promijenjen. Nakon Genesis Wavea je Sonic postao identičan Sonicu iz videoigara. === [[Fleetway Publications|Fleetway Editions]] === U seriji stripova zvanom ''Sonic the Comic'', Sonic je bio obični smeđi jež s abnormalnom brzinom, na kojem je eksperimentirao Doktor Ovi Kintobor. Nakon negativne reakcije sa smaragdima haosa, Sonic je postao plav, a Ovi je postao Ivo, zli naučnik koji je pokušao zavladati svijetom. Nakon par neuspješnih pokušaja za vladanje svijetom, Robotnik je uspio, i zato je Sonic napravio grupu boraca za slobodu kojom je porazio Robotnika u 100. izdanju. Baš kao i u videoigrama, uz Sonica putuju Tails i Amy Rose, a uz njih novi likovi, Porker Lewis, Johnny Lightfoot, Tekno the Canary i ostali. Ima prijateljsko ali ozbiljno rivalstvo s Knucklesom the Echidnom, kojem Sonic nekad smeta zbog mnogih opasnosti koje je doveo njegovom letečem ostrvu. Sonic se može pretvoriti u Super Sonica čak i bez smaragda haosa (zbog reakcije s nima kad je bio mlad), ali je u ovoj iteraciji upio negativnu energiju smaragda, i zato je ova verzija Super Sonica psihotična i izvan kontrole. Njih dvoje su se razdvojili pri kraju, ali su opet postali jedna osoba u posljednjoj priči. === [[IDW Publishing]] === U istoimenoj seriji stripova IDW Publishing, i u njenim spin-offovima, Sonic brani cijeli svijet od posljedica rata protiv Eggmana. Kasnije pronađe Eggmana s amnezijom nakon što uništi robote nakon rata. Nije mislio da je Eggman prijetnja s amnezijom i nije dao nikom da ga ozlijedi. Kasnije se pojavila misteriozna zlica koja je vratila starog Eggmana, i započela rat između Sonicovih prijatelja i Eggmanovih sila zla. === Ostali === Sonic se pojavio u romanima Troll Associatesa, i bio je sličan verziji sebe iz igara, s brzinom i umišljenom ličnosti. Uz to se pojavio u četiri romana [[Virgin Books]]a. [[Ladybird Books]] su napravili 6 romana, 2 knjige s puzlama, jednu bojanku i 4 [[gamebook]]a u kojim se pojavio Sonic. Fantail su napravili 6 gamebookova u kojim se pojavio Sonic. == U serijalu ''Sonic Boom'' == U serijalu ''Sonic Boom ''je Sonic vođa tima Sonica i zaštitnik Seaside Islanda i brani Zemlju od Doktora Eggmana. Sonic razumije važnost timskog rada i prijateljstva, i ima iskustva u borbi nakon borbe protiv Lyrica. == U TV serijama == === ''Avanture Sonica'' === U seriji ''Avanture Sonica'', Sonic je borac za slobodu koji brani Mobius od planova zlog Robotnika i njegovih sluga Scratcha i Groundera. Jednog je dana Sonic upoznao sirotog lisca Tailsa i usvojio ga je kao maleđeg brata. Iako je Sonic umišljen, dobar je prema Tailsu. === ''Sonic the Hedgehog'' (TV serija) === U istoimenoj televizijskoj seriji, Sonic (rođen 3219) je živio u Mobotropolisu s Princezom Sally i budućim borcima za slobodu sve dok Doktor Robotnik nije zavladao svijetom robotizirajuči sve stanovnike. Sonic i prijatelji su pobjegli u Knothole u Velikoj šumi. Tamo su Sonic, Sally, i ostali formirali grupu boraca za slobodu u borbi protiv Robotnika koja je trajala 10 godina. Sonic je bio primarni vođa boraca za slobodu. === ''Sonic Underground'' === U seriji ''Sonic Underground'', Sonic se rodio kao sin Kraljice Aleene s bratom i sestrom, Manicom i Sonijom. Doktor Robotnik ih je protjerao i postali su kriminalci, Oracle of Delphius je rekao da će Sonic, Sonia i Manic moći nju opet vidjeti, ali samo ako ih ostavi s drugim roditeljima dok narastu. Sonicovu novu obitelj je robotizirao Robotnik pa se prodružio borcima za slobodu s Ujkom Chuckom. Sonic se pridružio Manicu i Soniji kasnije u životu i počeli su tražiti majku magičnim instrumentima. Sonic je u ovoj seriji koristio magičnu [[Električna gitara|električnu gitaru]]. === ''Sonic X'' === U [[anime]]u ''Sonic X'' i istoimenim stripovima Archie Comicsa, Sonic je živio na paralelnoj Zemlji iz druge dimenzije. Tokom jedne borbe protiv Eggmana je robot upucao smaragd haosa i izazvao reakciju koja je sve likove teleportirala na drugu Zemlju. Sonic i njegovi prijatelji su počeli bježati od policije i pronašli se u kući mladog Christophera Thorndykea i njegovog ujaka Chucka. U početku su Sonic i prijatelji bili skriveni od Chriseve obitelji, ali kasnije su drugi saznali za njih. Kasnije se Sonic vratio doma s prijateljima, ali su galaksiju napali novi protivnici, Metarexi. Sonic je uz pomoć prijatelja uspio poraziti Metarexe, spasiti galaksiju i vratio se svojoj dimenziji gdje je nastavio boriti se protiv Eggmana. == U filmovima == === ''Sonic the Hedgehog: The Movie'' (OVA) === U [[OVA]]-u ''Sonic the Hedgehog: The Movie'', Sonic živi na Planet Freedomu i jedan je od zaštitnika Svijeta neba, uz Tailsa, koji ga brani od Doktora Robotnika i njegovih sila. Živi s Tailsom na njihovom privatnom otoku. Jednog dana je Robotnik stvorio Metalnog Sonica i porazio Sonica s njime. Nakon njihove borbe Sonic, Tails i kasnije Knuckles ga moraju zaustaviti. === Filmovi Paramount Picturesa === U [[Sonic: Superjež|igranom filmu]] je Sonic jež s druge planete. Živio je sa sovom, ali nakon napada plemena ehidna je morao otputovati na Zemlju. Skrivao se iza kuće policajca Toma Wachowskija. Jednog dana je zbog svoje brzine isključio svu struju na Zemlji, i zato je morao otputovati na drugi planet dok ga Tom Wachowski nije pronašao. Zajedno su pobjegli dok ih je hvatao Doktor Robotnik. Trenutno je u produkciji [[Sonic: Superjež 2|nastavak]] ''Sonikovog filma''.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2020/film/news/sonic-the-hedgehog-sequel-1234619356/|title=‘Sonic the Hedgehog’ Sequel in the Works (EXCLUSIVE)|last=Kroll|first=Justin|last2=Kroll|first2=Justin|date=28. 5. 2020|website=Variety|language=en-US|access-date=30. 3. 2021}}</ref> == Nasljeđe == Kao glavni lik svoje franšize, maskota Sege, konkurent najpoznatije franšize videoigara i lik koji se pojavio u mnogim medijima s raznim likovima, Sonic je jedan od najpoznatijih fikcionalnih likova ikad. 1996, Sonic je bio prvi lik iz videoigara koji se pojavio na [[Parada Ruža|Paradi Ruža]]. Sonic je također bio jedan od dva lika iz videoigara koji se pojavio na [[Macy's Thanksgiving Day Parade|Macy's Thanksgiving Day Paradi]] (uz [[Pikachu]]a). Sonic je bio jedan od par likova iz videoigara čije je ime bilo dodano [[Walk of Game]]u u 2005-oj, uz Marija i [[Link (The Legend of Zelda)|Linka]]. Prema Sonicu je bio imenovan [[genom]] "[[sonic hedgehog]]".<ref>{{Cite web|url=https://www2.lbl.gov/Science-Articles/Archive/sb/Nov-2004/04-sonicthehedgehog.html|title=Sonic the Hedgehog and the Fate of Neural Stem Cells {{!}} November, 2004 Science Beat|website=www2.lbl.gov|access-date=25. 5. 2020}}</ref> Prema službenoj anketi, Sonic je najlakše prepoznatljiv lik iz franšize.<ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/SonicChannel/event/016/index.html|title=ソニックチャンネル/イベント/ソニック キャラクター 人気投票 結果発表！|date=5. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=25. 5. 2020|archive-date=5. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131005134742/http://sonic.sega.jp/SonicChannel/event/016/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Sonic je simbol Sege i bio je iskorišten na mnogim promotivnim materijalima koje je sponzorirala Sega, kao turneja benda koji je pomogao sa soundtrackom prve igre i mnogim sportskim događajima.<ref>{{Cite web|url=http://www.faqs.org/faqs/sports/formula-one-faq/part2/|title=Formula One Motor Racing FAQ (modified 3/14/97), Part 2/2|website=www.faqs.org|access-date=25. 5. 2020}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theghz.com/museum/1993.html|title=Sonic the Hedgehog Museum -- 1993|website=www.theghz.com|access-date=25. 5. 2020}}</ref> Sonic je više prepoznatljiv od [[Mickey Mouse|Mickeyja Mousea]] prema anketi. 21. oktobra 2008, Sonic je bio proglašen najpoznatijim likom iz videoigara u [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenom kraljevstvu]] s 24% glasa. Njegov rival, Mario, bio je drugi s 21% glasova.<ref>{{Cite news|title=Sonic the Hedgehog voted favourite computer game star|url=https://www.telegraph.co.uk/news/3233211/Sonic-the-Hedgehog-voted-favourite-computer-game-star.html|date=21. 10. 2008|access-date=25. 5. 2020|issn=0307-1235|language=en-GB|first=Matthew|last=Moore}}</ref> == Reference == <references responsive="" />{{Sonic the Hedgehog}} [[Kategorija:Fiktivni likovi]] [[Kategorija:Filmski likovi]] [[Kategorija:Likovi animiranih TV-serija]] [[Kategorija:Likovi iz franšize "Sonic the Hedgehog"]] [[Kategorija:Likovi iz stripova]] [[Kategorija:Likovi iz videoigara]] a8oj17dk8nymvhi5yatlj008w2qbe6i Siegfried & Roy 0 464340 3426088 3415200 2022-07-30T12:55:16Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija biografija |ime = Siegfried & Roy |prezime = |slika = 001 Siegfried und Roy 100 Jahre magischer Zirkel im Gasteig.JPG |širina slike = |tekst uz sliku = |dan rođenja = |mjesec rođenja = juni |godina rođenja = 1939 |mjesto rođenja = Rosenheim |država rođenja = Njemačka |dan smrti = 8 |mjesec smrti = maj |godina smrti = 2020 |mjesto smrti = Las Vegas |država smrti = SAD |ženski pol = |država za kategoriju= SAD }} '''Siegfried & Roy''' bili su dvojac njemačko-američkih mađioničara i zabavljača, najpoznatijih po svojim nastupima s bijelim lavovima i bijelim tigrovima. Sačinjavali su ga '''Siegfried Tyron Fischbacher''' (rođen 13. lipnja 1939. - 13. siječnja 2021.) i '''Roy Horn''' (rođen '''Uwe Ludwig Horn'''; 3. listopada 1944. - 8. svibnja 2020.). Od 1. februara 1990., do Hornove ozljede zbog završetka karijere na njegov rođendan, 3. oktobra 2003., dvojac je formirao Siegfried & Roy u odmaralištu Mirage i kazinu, koji se smatrao najposjećenijom predstavom u Las Vegas, Nevada. Od avgusta 2004. do maja 2005. Fischbacher i Horn bili su izvršni producenti animiranog sitcoma ''[[Ponos oca]]''. Fischbacher i Horn rođeni su i odrasli u Njemačkoj. Oni su emigrirali u [[Sjedinjene Države]] i postali [[Naturalizacija|naturalizirani građanin]]s.<ref name="auto">{{cite news |title= Today in history |date= 13. 6. 2014 |url= http://nyti.ms/Uv1YKC |newspaper= [[The New York Times]] |agency= [[Associated Press]] |accessdate= 13. 6. 2014 |archive-date= 7. 9. 2014 |archive-url= https://archive.is/20140907032015/http://nyti.ms/Uv1YKC |url-status= dead }}</ref> Siegfried Tyron Fischbacher rođen je u [[Rosenheim]] 13. juna 1939. godine Martinu i Mariji Fischbacher.<ref name="auto"/> Njegova majka bila je domaćica, a otac profesionalni slikar koji je [[Drugi svjetski rat]] završio kao ratni zarobljenik u Sovjetskom Savezu. Fischbacher je kao dijete kupio magičnu knjigu i počeo vježbati iluzije. Preselio se u Italiju 1956. i započeo posao u hotelu.<ref name="Mydlach">{{cite book |last=Mydlach |first=Jim |last2= Lavery|first2=Jimmy|last3=Mydlach |first3=Louis|date=1. 6. 2008 |title=The Secret Life of Siegfried and Roy: How the Tiger Kings Tamed Las Vegas |url=https://archive.org/details/secretlifeofsieg0000lave |publisher=Phoenix Books |pages=[https://archive.org/details/secretlifeofsieg0000lave/page/12 12–23] |isbn=1597775606}}</ref> Na kraju je Fischbacher pronašao posao koji izvodi magije na brodu [[SS Pasteur (1938)|TS ''Bremen'']]) pod scenskim imenom Delmare. Dok je nastupao na brodu, sreo je Horna i zamolio ga da mu pomogne tokom revije.<ref name="Mydlach" />{{rp|33}} Fischbacher i Horn otpušteni su iz TS ''Bremen'' zbog donošenja živog geparda na brod, ali su ih izviđali krstareći sa sjedištem u [[New York (savezna država)|New York]] i počeli su nastupati zajedno kao dvojac.<ref name="Katsilometes">{{cite news |last=Katsilometes |first=John |date=3. 10. 2013 |title=The Weekly Interview: Siegfried & Roy, 10 Years Later |url=http://lasvegasweekly.com/ae/2013/oct/03/siegfried-roy-int/ |newspaper=Las Vegas Weekly |access-date=30. 8. 2015}}</ref> Roy je rođen Uwe Ludwig Horn 3. oktobra 1944. godine u [[Nordenham]],<ref name="Anton">Julia Anton: [https://www.faz.net/aktuell/gesellschaft/menschen/faz-net-16761786.html Zum Tode von Roy Horn : Einer der größten Magier] (in German) [[Frankfurter Allgemeine Zeitung|FAZ]] May 9, 2020</ref> usred bombaških napada,<ref name="NBC">{{cite web |date=9. 5. 2020 |title=Roy Horn of Vegas duo Siegfried & Roy dead at 75 from coronavirus |url=https://www.nbcnews.com/news/us-news/roy-horn-vegas-duo-siegfried-roy-dead-75-coronavirus-n1203516 |website=[[NBC]] |access-date=9. 5. 2020 }}</ref> do Johanne Horn. Otac mu je umro u Drugom svjetskom ratu, a majka se udala za građevinskog radnika nakon završetka rata. Kasnije je započela rad u fabrici. Horn je imao tri brata: Manfreda, Alfreda i Wernera.<ref name="Schmitt">Reinhold Schmitt: [https://www.isa-guide.de/isa-casinos/articles/6511.html Siegfried & Roy – ein Magierduo eroberte die Show-Welt – Eine Weltkarriere, die tragisch endete] (in German) isa-guide.de 2004</ref> Horn se vrlo zainteresirao za životinje u vrlo ranom dobu<ref name="Anton" /> i brinuo se za svog djetinjstva psa po imenu Hexe (vještica). Emil suprug Hornove majke Emil bio je osnivač Bremenskog zoološkog vrta, koji je Hornu omogućio pristup egzotičnim životinjama već sa 10 godina.<ref name="Mydlach" />{{rp|25–31}} Horn je napustio školu sa 13 godina.<ref name="Anton" /> <!--Horn visited the United States briefly when his ship wrecked{{clarify|date=maj 2020}} and was towed to New York City.--> Radio je kao konobar na brodu za krstarenje ''Bremenom'', gdje je upoznao Fischbachera i pokrenuo svoju izvedbenu karijeru.<ref name="Mydlach" /><ref name="Katsilometes" /><ref name="Anton" /> U augustu 2004. godine njihov čin postao je osnova za ''[[Ponos oca]]''. Neposredno prije njegovog objavljivanja, serija je skoro otkazana sve dok Fischbacher i Horn nisu nagovorili [[NBC]] da nastavi proizvodnju nakon što se Horn stanje poboljšalo nakon napada Montecore-a u oktobru 2003. Do marta 2006. Horn je razgovarao i hodao uz pomoć Fischbachera, a pojavio se na televizijskoj informativnoj emisiji [[Pat O'Brien (television)|Pat O'Brien]] ''[[Insajder (TV serija)|The Insider]]'' kako bi razgovarao o svojoj svakodnevnoj rehabilitaciji.<ref>{{cite web|url=http://insider.tv.yahoo.com/celeb/3732/|title=The INSIDER Online: Celeb Central: Roy Horn Walks|date=6. 3. 2006|website=Web.archive.org|accessdate=26. 8. 2018|archive-date=6. 3. 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060306224702/http://insider.tv.yahoo.com/celeb/3732/|url-status=bot: unknown}}</ref> U februaru 2009. dvojac je s Montecore-om upriličio konačni nastup kao korist za [[Lou Ruvo Brain Institute]] (iako je Chris Lawrence izjavio da je u ovom nastupu bila riječ o drugom tigra).<ref name=GaryBaum>[https://www.hollywoodreporter.com/features/siegfried-roys-animal-handler-breaks-silence-tiger-mauling-alleges-cover-up-1197216 The Tiger and the Tragic Trick: Siegfried & Roy's Animal Handler Breaks Silence on Mauling, Alleges Cover-Up], by Gary Baum, in ''[[The Hollywood Reporter]]''; published March 28, 2019; retrieved March 31, 2019</ref> Njihov nastup snimljen je za emitovanje na programu "[[20/20 (američka televizijska serija)|20/20]]" [[American Broadcasting Company|ABC]] televizije.<ref>{{cite news |url=http://www.cbc.ca/arts/story/2009/03/01/siegfriedandroy-finale-tiger.html |publisher=[[CBC News]] |accessdate=1. 3. 2009 |date=1. 3. 2009 |title=Siegfried and Roy and tiger share final performance |agency=[[Associated Press]] |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090302162327/http://www.cbc.ca/arts/story/2009/03/01/siegfriedandroy-finale-tiger.html |archivedate=2. 3. 2009 }}</ref> 23. aprila 2010., Fischbacher i Horn su se povukli iz show businessa. "Poslednji put kad smo se zatvorili, nismo imali puno upozorenja", izjavio je dugogodišnji menadžer Bernie Yuman. "Ovo je oproštaj. Ovo je tačka na kraju rečenice."<ref>{{cite news | url=http://www.siegfriedandroy.com/detail-5#top | archive-url=https://web.archive.org/web/20100905040043/http://www.siegfriedandroy.com/detail-5#top | url-status=dead | archive-date=5. 9. 2010 | accessdate=12. 6. 2010 | date=23. 4. 2010 | title=Siegfried & Roy Farewell Appearance | agency=Associated Press }}</ref> 19. marta 2014. Montecore je preminuo nakon kraće bolesti. Imao je 17 godina.<ref>{{cite news|url=http://www.reviewjournal.com/entertainment/mantecore-tiger-injured-roy-horn-has-died|title=Mantecore, the tiger that injured Roy Horn, has died|date=25. 3. 2014|newspaper=Las Vegas Review Journal|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170109231845/http://www.reviewjournal.com/entertainment/mantecore-tiger-injured-roy-horn-has-died|archivedate=9. 1. 2017}}</ref> U lipnju 2016., režiser [[Philipp Stölzl]] najavio je da će Fischbacher i Horn snimiti biopski film koji dokumentira njihove živote.<ref>{{cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/siegfried-roy-get-biopic-treatment-906508|title=Siegfried & Roy to Get Biopic Treatment|website=Hollywoodreporter.com|accessdate=26. 8. 2018}}</ref> 28. travnja 2020. Horn-ov publicist izjavio je da je "pozitivno testiran na virus koji uzrokuje [[Koronavirusnu bolest 2019|COVID-19]] i da trenutno dobro reagira na liječenje".<ref name="NBC" /><ref>{{cite web|title=Roy Horn of 'Siegfried and Roy' fame tests positive for COVID-19|url=https://abcnews.go.com/Entertainment/roy-horn-siegfried-roy-fame-tests-positive-covid/story?id=70389869|first=Allie|last=Yang|date=28. 4. 2020|accessdate=8. 5. 2020|publisher=ABC News}}</ref> Međutim, njegovo se stanje pogoršalo i umro je u 75. godini života 8. maja 2020. u [[Mountain View Hospital, Las Vegas|Hospital View Hospital]] u Las Vegas tokom [[pandemije COVID-19 u Nevadi]].<ref name="Katsilometes2"/><ref name="Perry" /><ref>{{cite web |title=Roy Horn, Illusionist Who Dazzled Audiences as Half of Siegfried & Roy, Dies at 75 |url=https://www.nytimes.com/2020/05/08/obituaries/roy-horn-dead-covid.html |website=NYTimes.com}}</ref> Glasnogovornik duela Dave Kirvin najavio je Hornovu smrt i rekao da je to zbog komplikacija od bolesti.<ref>{{cite news|title=Roy Horn, Illusionist Who Dazzled Audiences as Half of Siegfried & Roy, Dies at 75|url=https://www.nytimes.com/2020/05/08/obituaries/roy-horn-dead-covid.html|first=Robert D.|last=McFadden|date=8. 5. 2020|accessdate=8. 5. 2020|newspaper=The New York Times}}</ref> Fischbacher je izjavio da je "svijet izgubio jednog od velikana magije, ali ja sam izgubio svog najboljeg prijatelja".<ref name=Katsilometes2>{{cite news|title=Roy Horn of Siegfried & Roy dies at 75|url=https://www.reviewjournal.com/entertainment/entertainment-columns/kats/roy-horn-of-siegfried-roy-dies-at-75-2024476/|first=John|last=Katsilometes|date=8. 5. 2020|accessdate=8. 5. 2020|newspaper=Las Vegas Review-Journal |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200509025156/https://www.reviewjournal.com/entertainment/entertainment-columns/kats/roy-horn-of-siegfried-roy-dies-at-75-2024476/ |archivedate=9. 5. 2020 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite news |title=Roy Horn, part of iconic magician duo, dies with coronavirus; Pence staffer tests positive |url=https://www.washingtonpost.com/nation/2020/05/08/coronavirus-update-us/?pwapi_token=eyJ0eXAiOiJKV1QiLCJhbGciOiJIUzI1NiJ9.eyJjb29raWVuYW1lIjoid3BfY3J0aWQiLCJpc3MiOiJDYXJ0YSIsImNvb2tpZXZhbHVlIjoiNTk2YzdkMTI5YmJjMGYyMDg2NWU3NWYzIiwidGFnIjoid3BfbmV3c19hbGVydF9yZXZlcmUiLCJ1cmwiOiJodHRwczovL3d3dy53YXNoaW5ndG9ucG9zdC5jb20vbmF0aW9uLzIwMjAvMDUvMDgvY29yb25hdmlydXMtdXBkYXRlLXVzLz93cG1rPTEmd3Bpc3JjPWFsX2VudGVydGFpbm1lbnRfX2FsZXJ0LWVudGVydGFpbiZ1dG1fc291cmNlPWFsZXJ0JnV0bV9tZWRpdW09ZW1haWwmdXRtX2NhbXBhaWduPXdwX25ld3NfYWxlcnRfcmV2ZXJlIn0.Ma8qxqUykBJmDj7sF0ZYI7-KtI6Gj9WKKS5lQTHtM1E&utm_campaign=wp_news_alert_revere&utm_medium=email&utm_source=alert&wpisrc=al_entertainment__alert-entertain&wpmk=1 |accessdate=9. 5. 2020 |work=Washington Post |language=en}}</ref> ==Reference== {{reference}} ==Vanjski linkovi== * [http://www.siegfriedandroy.com/ Službena stranica] {{en simbol}} * {{imdb name|name=Siegfried & Roy|id=4424651}} {{en simbol}} {{commonscat}} [[Kategorija:Američki pjevači|R]] e81ngvbe4hocyc9yzd40mnzvzaad70h Šejhul-islam 0 466406 3426316 3377314 2022-07-31T09:34:50Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Djemaleddin Effendi.jpg|thumb|Džemaludin ef. je obavljao dužnost šejhu-l-islama za vrijeme sultana [[Abdul Hamid II.|Abdul Hamida II.]]]] '''Šejhul-islam''' ({{Jez-ar|شَيْخُ الإسْلام||dos=čuvar vjere}}) naziv je za najvišeg autoriteta u hijerahiji islamskog svećenstva ([[Ulema|uleme]]) u [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskom Carstvu]]. U hijerarhiji islamskog svećenstva, iznad njega nalazio se sultan koji je bio [[halifa]] islamskog svijeta.<ref name=StraussConstp40>{{cite book |last=Strauss |first=Johann|url=https://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/menalib/download/pdf/2734659?originalFilename=true |year=2010 |chapter=A Constitution for a Multilingual Empire: Translations of the ''Kanun-ı Esasi'' and Other Official Texts into Minority Languages | editor=Herzog, Christoph|editor2=Malek Sharif|title= The First Ottoman Experiment in Democracy|publisher= |publication-place= Wurzburg|page= 21-51 |accessdate= |isbn= |issn= |oclc= }} ([http://menadoc.bibliothek.uni-halle.de/urn/urn:nbn:de:gbv:3:5-91645 info page on book] at Martin Luther University) - Cited: p. 40 (PDF p. 42)</ref> == Historija titule == Osmanlijsko Carstvo nije imalo odvojenu vjersku od državne administracije, zbog čega je ova država predstavljala jedinstvo vjerskog i političkog djelovanja. Za razliku od prethodnih islamskih država, Osmanlijsko Carstvo imalo je čvrsto izgrađenu hijerarhiju [[islam]]skog islamskog svećenstva (uleme). U toj hijerarhiju mogli su se identificirati islamski službenici ([[imam]]i, hatibi), profesori ([[muderis]]i), pravnici ([[Kadija|kadije]]). Na čelu cjelokupne vjerske organizacije nalazio se ''šejhul-islam'', koji je izvorno bio [[muftija]] [[Istanbul]]a. Uspostavljanjem funkcija šejhul-islama prvi put u historiji islama dolazi do odvajanja države i vjere. U početku to nije bilo tako izraženo, ali je omogućilo daljnjoj podjeli koja se nastavila ne samo u političkom nego i u kulturnim, obrazovnim i drugim pravcima. Sultani su i dalje zadržavali funkciju halife pored funkcija državnosti i vojskovođe, dok je šejhul-islam imao pravo [[veto|veta]] na sultanove odluke, ako su u suprotnosti s [[Kur'an]]om i [[hadis]]om.<ref>{{cite web|url=https://www.novihorizonti.ba/da-li-vi-muslimani-uopce-znate-sta-znaci-institucija-reisul-uleme/|title=Da li vi muslimani uopće znate šta znači institucija reisu-l-uleme - Novi horizonti|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=22. 9. 2019|archive-date=22. 9. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190922191639/https://www.novihorizonti.ba/da-li-vi-muslimani-uopce-znate-sta-znaci-institucija-reisul-uleme/|url-status=dead}}</ref> Raspadom Osmanlijskog Carstva, zbacivanjem sultana, uspostavljenjem [[Turska|Republike Turske]], a potom protjerivanjem i posljednjeg halife, došao je u pitanje i ured šejhul-islama. Ured šejhu-l-islama koji se zvao ''[[mešihat]]'' preimenovan je u ministarstvo 1920. pod nazivom ''Ministarstvo Shar’iyya wa Awqaf'', a potom je 1924. ponovo preimenovano u ''Predsjedništvo u vjerskim poslovima''. Ta institucija pripala je Uredu premijera, koja se do dana današnjeg financira iz proračuna premijera u skladu sa zakonom 429. Republike Turske.<ref>{{cite web|url=http://www.diyanet.gov.tr/english/tanitim.asp?id=4|title=Establishment And Historical Development|last=|first=|date=|website=|publisher=|accessdate=22. 9. 2019|archive-date=5. 5. 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060505225813/http://www.diyanet.gov.tr/english/tanitim.asp?id=4|url-status=bot: unknown}}</ref> == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20060505225813/http://www.diyanet.gov.tr/english/tanitim.asp?id=4 Služba za vjerske poslove Republike Turske] [[Kategorija:Islamska terminologija]] 3srs3osui1e5pcuot998y9p5pzmtqlh Sobna temperatura 0 466412 3426102 3212385 2022-07-30T13:26:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[datoteka:Mercury Thermometer.jpg|thumb|upright|[[Živa (element)|Živin]] stakleni [[termometar]] pokazuje temperaturu ambijenta u rasponu sobne temperature]] '''Sobna temperatura''' je raspon vrijednostii temperature zraka koje ljudi preferiraju u zatvorenom prostoru kada su u normalnoj odjeći. U vezi s nom, također vrše brojni laboratorijski eksperimenti. Iz ugla medicine, visine koje su prihvatljive za ljude kreću se od 15&nbsp;°C i 25&nbsp;°C,<ref>{{Cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/room%20temperature#medicalDictionary|title=Definition of ROOM TEMPERATURE|website=www.merriam-webster.com|language=en|accessdate=7. 2. 2018}}</ref> ipak temperatura koja je nekome ugodna može biti manja ili veća od uobičajenih vrijednosti zbog uticaja [[vlaga|vlage]], protoka zraka, fizičkih aktivnosti i intenziteta [[metabolizam|metabolizma]].<ref>{{Cite web|url=https://www.tripsavvy.com/arizona-inside-home-temperatures-2683747|title=Summer Temperatures in Desert Homes|date=20. 9. 2017|accessdate=7. 2. 2018|archive-date=20. 9. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920044859/https://www.tripsavvy.com/arizona-inside-home-temperatures-2683747|url-status=bot: unknown}}</ref> U nekim oblastima, kao što su nauka i [[inženjerstvo|inženjerstvu]], za termin "sobna temperatura" postoji određena dogovorena vrijednost. == Definicije== Američki rječnik izvornog engleskog jezika navodi da je sobna temperatura od 20&nbsp;°C do 22&nbsp;°C,<ref>{{Cite web|url=https://ahdictionary.com/word/search.html?q=room+temperature|title=The American Heritage Dictionary entry: room temperature|last=Company|first=Houghton Mifflin Harcourt Publishing|website=ahdictionary.com|accessdate=7. 2. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150108000657/https://ahdictionary.com/word/search.html?q=room+temperature|archive-date=20. 6. 2018}}</ref> a prema [[Oxford]]som rječniku ona iznosi oko 20&nbsp;°C.<ref>{{Cite book|title=Oxford English Dictionary, Third Edition|last=|first=|publisher=|year=|isbn=9780195392883|publication-place=|type=}}</ref> Standardna temperatura [[SZO|Svjetske zdravstvene organizacije]] za zdravu, normalno obučenu odraslu osobu je 18&nbsp;°C. Za one sa respiratornim problemima ili alergijama, preporučuje se minimalna temperatura od 16&nbsp;°C, a bolesnicima, onesposobljenima, veoma mladima i veoma starim ljudima minimum je od 20&nbsp;°C.<ref>{{Cite web|url=http://www.bbc.com/news/magazine-12606943|title="BBC News Magazine: How warm is your home"|last=|first=|date=|website=|publisher=|archive-url=|archive-date=|dead-url=|accessdate=}}</ref> == Razlika između temperature ambijenta i sobne temperature == [[Temperatura ambijenta]] je temperatura zraka koji nas okružuje. Sobna temperatura nije obavezno jednaka temperaturi ambijenta. Naprimjer, ako je u sobi neprijatno toplo ili hladno, to znači da je temperatura ambijenta te sobe značajno viša ili niža od standardne sobne temperature.<ref>{{Cite web|url=http://www.dictionary.com/browse/ambient-temperature|title=Dictionary.com|last=|first=|date=|website=|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20180213060018/http://www.dictionary.com/browse/ambient-temperature|archive-date=13. 2. 2018}}</ref> == Reference == {{reflist}} [[Kategorija:Zagrijavanje, ventilacija i klimatizacija]] [[Kategorija:Temperatura]] [[Kategorija:Ekologija]] soupfqaam7xrh9anyhtau1h0a2ch3t6 Snježno kraljevstvo 0 468363 3426100 3423452 2022-07-30T13:24:49Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 191 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Snježno kraljevstvo | slika = Zaleđeno kraljevstvo.png | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = {{jezik|en|Frozen}} | režija = {{Plainlist| * [[Chris Buck]] * [[Jennifer Lee (režiserka)|Jennifer Lee]] }} | producent = [[Peter Del Vecho]] | scenarist = {{Plainlist| * Jennifer Lee * Chris Buck * Shane Morris }} | narator = | uloge = {{Plainlist| * [[Kristen Bell]] * [[Idina Menzel]] * [[Jonathan Groff]] * [[Josh Gad]] * [[Santino Fontana]] }} | muzika = {{Plainlist| * [[Christophe Beck]] * [[Robert Lopez]] * [[Kristen Anderson-Lopez]] }} | kinematografija = {{Plainlist| * Scott Beattie * Mohit Kallianpur }} | žanr = | montaža = [[Jeff Draheim]] | studio = {{Plainlist| * [[Walt Disney Pictures]] * [[Walt Disney Animation Studios]] }} | distributer = [[Walt Disney Studios Motion Pictures]] | datum = {{Plainlist| * 19. 11. 2013 ([[El Capitan Theatre]]) * 22. 11. 2013 ([[Sjedinjene Američke Države|SAD]])<ref>{{Cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/109866-disneys-frozen-to-open-five-days-early-at-the-el-capitan-theatre|title=Disney's Frozen to Open Five Days Early at the El Capitan Theatre|date=7. 10. 2013|website=ComingSoon.net|access-date=3. 3. 2021}}</ref> }} | trajanje = 102 minute<ref>{{Cite web|url=http://www.ofrb.gov.on.ca/ofrb/OfrbWelcomeAction.do?detailParameter=2000111390|title=Search for a Film Classification - Ontario Film Review Board|date=16. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=16. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140116121817/http://www.ofrb.gov.on.ca/ofrb/OfrbWelcomeAction.do?detailParameter=2000111390|url-status=bot: unknown}}</ref> | zemlja = SAD | jezik = [[Engleski jezik|Engleski]] | budžet = 150 miliona dolara<ref>{{Cite web|url=https://ew.com/article/2013/11/27/box-office-preview-frozen-catching-fire/|title=Box office preview: 'Frozen' ready to storm the chart|website=EW.com|access-date=3. 3. 2021}}</ref><ref name="boxofficemojo">{{Cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/release/rl357926401/|title=Frozen|website=Box Office Mojo|access-date=3. 3. 2021}}</ref> | zarada = 1,280 milijardi dolara<ref name="boxofficemojo"/> | prethodnik = | nasljednik = [[Groznica Snježnog kraljevstva]] }} '''''Snježno kraljevstvo''''' ({{Jez-en|Frozen}}), također poznat kao '''''Zaleđeno kraljevstvo''''', jest američki muzičko-fantastični [[Računarska animacija|računarsko animirani]] [[3D računarska grafika|3D]] film kompanije Walt Disney Animation Studios koji je objavio [[Walt Disney Pictures]],<ref name=":13">{{Cite web|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/disneyland-resort-debuts-world-of-color----winter-dreams-a-merry-new-spectacular-for-2013-holiday-season-216954411.html|title=Disneyland Resort Debuts 'World of Color -- Winter Dreams,' a Merry New Spectacular for 2013 Holiday Season|last=Resort|first=Disneyland|website=www.prnewswire.com|language=en|access-date=18. 9. 2020}}</ref> te 53. [[Spisak filmova Walt Disney Animation Studiosa|animirani film Disneyja]]. Film je inspirirala "[[Snježna kraljica]]", bajka iz 1844. autora [[Hans Christian Andersen|Hansa Christiana Andersena]].<ref>{{Cite web|url=http://www.nytimes.com/2013/11/27/movies/disneys-frozen-a-makeover-of-the-snow-queen.html|title=Disney’s ‘Frozen,’ a Makeover of ‘The Snow Queen’ - The New York Times|date=6. 1. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 9. 2020|archive-date=6. 1. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170106053045/http://www.nytimes.com/2013/11/27/movies/disneys-frozen-a-makeover-of-the-snow-queen.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Film prati [[Anna (Disney)|Princezu Annu]] na putu kroz kraljevstvo Arendella da pronađe svoju sestru, [[Elsa (Disney)|Kraljicu Elsu]], nakon što Elsa slučajno prekrije cijelo kraljevstvo ledom kad izgubi kontrolu svoje čarolije. Scenarij filma napisala je Jennifer Lee, i film je bio odobren 2011. Lee je također režirala film uz Chrisa Bucka. Glasove glavnim likovima posuđuju [[Kristen Bell]], [[Idina Menzel]], [[Jonathan Groff]], [[Josh Gad]], i [[Santino Fontana]]. Kompozitor pjesama bio je Christophe Beck, dok su pjesme napisali Robert Lopez i Kristen Anderson-Lopez. Premijera filma bila je u [[Hollywood|holivudskom]] kinu El Captain 19. novembra 2013,<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/disneys-frozen-premiere-turns-la-658133|title=Disney's 'Frozen' Premiere Turns L.A. Into a Winter Wonderland {{!}} Hollywood Reporter|website=www.hollywoodreporter.com|access-date=28. 9. 2020}}</ref> te je bio ograničeno objavljen u kinima 22. novembra, i dobio širu objavu 27. novembra. Film je dobio pohvalu za animaciju, scenarij, temu, muziku i glasovne glumce; neki kritičari smatraju ''Snježno kraljevstvo'' najboljim animiranim filmom kompanije od [[Rensansa Disneyja|renesanse]] iz [[1990-e|1990-ih]].<ref>{{Cite web|url=http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|title=Is 'Frozen' a New, Bona Fide Disney Classic? - Esther Zuckerman - The Atlantic Wire|date=5. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=5. 2. 2021|archive-date=5. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105012200/http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|title=Is 'Frozen' a New, Bona Fide Disney Classic? - Esther Zuckerman - The Atlantic Wire|date=5. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=28. 9. 2020|archive-date=5. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105012200/http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je također bio veliki komercijalni uspjeh, sa zaradom od 1,280 milijardi dolara međunarodno, 400 miliona dolara u SAD-u i [[Kanada|Kanadi]], i 247 miliona dolara u [[Japan]]u, uz budžet od 150 miliona. Film je zaradio više od ''[[Priča o igračkama 3|Priče o igračkama 3]]'' (također u Disneyjevoj distribuciji), prethodnog [[Spisak crtanih filmova s najvećom zaradom|animiranog filma s najvećom zaradom]]. Također je bio [[Spisak mjuzikla s najvećom zaradom|mjuzikl s najvećom zaradom]] dok ga nije prestigla [[Kralj lavova (2019)|prerada ''Kralja lavova'' iz 2019.]] Peti je [[Spisak filmova s najvećom zaradom|film s najvećom zaradom]] svih vremena, [[Film u 2013.#Filmovi s najvećom zaradom|film s najvećom zaradom 2013. godine]], i treći [[Spisak filmova s najvećom zaradom u Japanu|film s najvećom zaradom u Japanu]]. Također je bio najuspješniji film sa ženskim režiserom kad je riječ o zaradi u SAD-u, dok ga nije prestigao ''[[Wonder Woman (2017)|Wonder Woman]]'' [[Warner Bros. Pictures]]a.<ref>{{Cite web|url=http://www.foxnews.com/entertainment/2017/07/24/wonder-woman-sequel-title-revealed.html|title='Wonder Woman' sequel title revealed {{!}} Fox News|date=24. 7. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 9. 2020|archive-date=24. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170724160242/http://www.foxnews.com/entertainment/2017/07/24/wonder-woman-sequel-title-revealed.html|url-status=bot: unknown}}</ref> S 18 miliona prodaja na kućnim medijima 2014. godine, jedan je od [[Spisak najprodavanijih filmova u SAD-u|najprodavanijih filmova u SAD-u]]. U januaru 2015. postao je najprodavaniji [[Blu-ray Disc|Blu-ray]] u SAD-u.<ref>{{Cite web|url=https://www.the-numbers.com/alltime-bluray-sales-chart|title=All-Time Best-Selling Blu-ray Titles in the United States|website=The Numbers|access-date=28. 9. 2020}}</ref> ''Snježno kraljevstvo'' osvojilo je dva [[Oscar]]a; [[Oscar za najbolji animirani film|najbolji animirani film]] i [[Oscar za najbolju originalnu pjesmu|najbolja originalna pjesma]] (za pjesmu "[[Sad je kraj]]"; izvorno "Let It Go"),<ref>{{Cite web|url=http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allcategories&yr=2013&p=.htm|title=2013 Academy Awards Nominations and Winners by Category|date=28. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=28. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140228152810/http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allcategories&yr=2013&p=.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Zlatni globus za najbolji animirani film]],<ref>{{Cite web|url=http://www.usatoday.com/story/life/people/2014/01/12/golden-globes-winners/4424169/|title=Golden Globes 2014: And the winners are...|date=16. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=16. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140116063937/http://www.usatoday.com/story/life/people/2014/01/12/golden-globes-winners/4424169/|url-status=bot: unknown}}</ref> pet [[Nagrada Annie]] (uključujući [[Nagrada Annie za najbolji animirani film|najbolji animirani film]]),<ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-complete-list-of-2013-annie-award-noms-20131202,0,3639869.story|title=Annie Awards 2014: Complete list of winners and nominees - latimes.com|date=4. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=4. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140204204510/http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-complete-list-of-2013-annie-award-noms-20131202,0,3639869.story|url-status=bot: unknown}}</ref> dva [[Grammy]]ja; [[Grammy za najbolju kompilacijsku zvučnu podlogu za vizualni medij|najbolja kompilacijska zvučna podloga za vizualni medij]] i [[Grammy za najbolju pjesmu napisanu za vizualni medij|najbolja pjesma napisana za vizualni medij]] ("Sad je kraj"),<ref>{{Cite web|url=http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/show-bits-frozen-soundtrack-fires-grammy-wins-28817993|title=SHOW BITS: : 'Frozen' Soundtrack Fires up With 2 Grammy Wins - ABC News|date=9. 2. 2015|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=9. 2. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150209035036/http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/show-bits-frozen-soundtrack-fires-grammy-wins-28817993|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Nagrada BAFTA za najbolji animirani film|nagradu BAFTA za najbolji animirani film]],<ref>{{Cite web|url=http://awards.bafta.org/award/2014/film|title=Film in 2014 {{!}} BAFTA Awards|date=9. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=9. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009150753/http://awards.bafta.org/award/2014/film|url-status=bot: unknown}}</ref> te dvije [[Filmska nagrada za film po izboru kritičara|filmske nagrade za film po izboru kritičara]]; [[Nagrada za najbolji animirani film po izboru kritičara|najbolji animirani film]] i [[Nagrada BFCA za najbolju pjesmu|najbolja originalna pjesma]] ("Sad je kraj").<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/2014-critics-choice-awards-winners-671707|title=Critics' Choice Awards: The Winners|date=17. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=17. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141017063852/http://www.hollywoodreporter.com/news/2014-critics-choice-awards-winners-671707|url-status=bot: unknown}}</ref> Kratkometražni crtani nastavak, ''Groznica Snježnog kraljevstva'', izašao je 23. marta 2015. i bio prikazan u kinima prije igrane adaptacije ''[[Pepeljuga (2015)|Pepeljuge]]''.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/film/news/frozen-fever-short-to-debut-in-front-of-disney-cinderella-1201369889/|title=‘Frozen Fever’ Short to Debut in Front of Disney’s ‘Cinderella’ {{!}} Variety|date=9. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=9. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141209071351/http://variety.com/2014/film/news/frozen-fever-short-to-debut-in-front-of-disney-cinderella-1201369889/|url-status=bot: unknown}}</ref> Animirani kratki film zvan ''[[Olafova pustolovina]]'' izašao je 22. novembra 2017. i bio prikazan u kinima prije filma ''[[Coco i velika tajna]]''. ''[[Snježno kraljevstvo 2]]'', dugometražni nastavak, stigao je u kina 22. novembra 2019.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2015/film/news/disney-announces-frozen-2-1201451480/|title=Disney Announces ‘Frozen 2′ {{!}} Variety|date=12. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=12. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150312215802/http://variety.com/2015/film/news/disney-announces-frozen-2-1201451480/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2017/film/news/lion-king-frozen-2-indiana-jones-5-release-dates-1202395212/|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=29. 9. 2020|archive-date=29. 10. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181029114740/https://variety.com/2017/film/news/lion-king-frozen-2-indiana-jones-5-release-dates-1202395212/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2018/film/news/frozen-2-release-1203017475/|title=‘Frozen 2’ Release Date Moves Up a Week|last=Rubin|first=Rebecca|last2=Rubin|first2=Rebecca|date=1. 11. 2018|website=Variety|language=en|access-date=29. 9. 2020}}</ref> == Radnja == U dalekom kraljevstvu Arendellu žive dvije sestre, Elsa i Anna. Elsa i Anna su kćerke kralja Agnarra i kraljice Idune od Arendella. Elsa, starija kćerka, rođena je s magičnim moćima. Može kontrolirati led, stvarati pahuljice i snijeg, i mnogo više. Jedne noći su se Anna i Elsa igrale u dvorcu, ali se Anna previše zabavljala dok je skakala po snježnim stubovima koje je Elsa pravila. Kad je Elsa pokušala napraviti još jedan stub, pogodila je Annu u glavu sa štapom leda. Roditelji su Annu odveli do trolova koje vodi Dida Trol, trol koji može izliječiti Anninu ozlijedu. Dida preporuči da Elsa sakrije njene moći od Anne, jer ih se Anna neće sjetiti kad se probudi. Elsini roditelji zatvore kapije dvorca i ne dopuste Elsi i Anni da vide ostatak svijeta, te zaključaju Elsu u svojoj sobi gdje joj magija postaje jača. Jednog dana Agnarr i Iduna odu na put brodom, ali brod potone u oluji. Tri godine kasnije stigne Elsina krunidba. Elsa nije uzbuđena jer misli da će ljudi saznati da ima čarobne moći, ali je Anna spremna upoznati nove ljude i zabaviti se nakon što je bila zaključana mnogo godina. Izvan dvorca upozna šarmantnog muškarca [[Hans (Disney)|Hansa]] u kojeg se zaljubi. Anna se brzo vrati u dvorac gdje je Elsa proglašena službenom kraljicom Arendella. Nakon krunidbe stigne velika proslava gdje Anna i Elsa popričaju. Iako su bile odvojene godinama, još uvijek se vole. Na proslavi Anna ugleda Hansa, i sklope vezu. Anna se želi udati za Hansa i dopustiti mu da se useli u dvorac. Kada pitaju za Elsin blagoslov, Elsa se prepadne i zapovijedi slugama da potjeraju sviju i zatvore kapiju. Dok se Anna i Elsa svađaju, Anna slučajno skine Elsine rukavice i otkrije njene moći. Anna je iznenađena jer je zaboravila na njene moći. Elsa pobjegne iz Arendella na sjevernu goru i Anna ju prati. Anna se nađe u Malom dućančiću lutajućeg Oakena i sauni, gdje upozna [[Kristoff (Disney)|Kristoffa]] i njegovog soba Svena. Kristoff zna gdje bi Elsa mogla biti, ali dok priča s Annom biva izbačen iz dućana kad uvrijedi vlasnika. Anna kupi opremu i mrkve koje trebaju Kristoffu i Svenu, i natjera ih da joj pomognu pronaći sestru. Na putu do gore pronađu živog snješka [[Olaf (Disney)|Olafa]]. Olafa je napravila Elsa tokom pjesme "Sad je kraj", i također bi pravila neživog snješka za Annu kad je bila mala. Anna se sjeti Olafa kada kaže da "voli tople zagrljaje". Olaf upozna grupu i s njima ode do sjeverne gore. Anna pronađe veliki dvorac od leda. Sama uđe u dvorac i pokuša popričati s Elsom. Kada Elsa ne pristane na Anninu ponudu povratka u Arendelle, Anna objasni da je Elsa stvorila vječnu zimu i mora ju pretvoriti u ljeto. Elsa kaže da ne zna kako se riješiti zime, i zbog stresa napravi oluju u dvorcu. Olujom slučajno pogodi Annu u srce. Nakon oluje potjera Annu s ogromnim čudovištem od snijega. Kristoff, Sven, Anna i Olaf pobjegnu i Kristoff Annu odvede trolovima, koji su ga usvojili kad je bio mal. Dida Trol objasni da se udarac leda u srce samo može izliječiti činom prave ljubavi. Dok su Kristoff i Anna na putu, Hans posjeti Elsin ledeni dvorac i onesvjesti je uz vojsku vojvode od Smislograda. Vojska Elsu zarobi u ćeliji. Kristoff vrati Annu u Arendelle gdje ona pokuša poljubiti Hansa. Dok su Hans i Anna u privatnoj sobi, Hans otkrije da pokušava ubiti Annu i Elsu i zavladati kraljevstvom. Hans ostavi Annu u hladnoj sobi i pokuša ubiti zarobljenu Elsu, ali sazna da je Elsa pobjegla iz ćelije. Olaf pronađe Anninu sobu i odvede je vani da pronađe Kristoffa nakon što primijeti da je on njena prava ljubav. Vani je velika oluja u kojoj se Elsa izgubila. Hans pronađe Elsu i kaže joj da je Anna već mrtva. Elsa počne plakati, i dok ne gleda, Hans je pokuša ubiti mačem. Kristoff i Sven ugledaju Annu koja je izgubila Olafa. Anna vidi kako Hans pokušava ubosti Elsu, i stane pred njega da ga zaustavi. Prije nego što je dotakne mač, Anna se smrzne. Hans se onesvijesti zbog udarnog vala, i Elsa vidi Annino smrznuto tijelo pred njom. Elsa joj zagrli tijelo i počne plakati. Elsin zagrljaj je čin prave ljubavi koji odmrzne Annu. Elsa ljubavi pretvori zimu u ljeto. Na kraju filma je Hans uhapšen, Anna poljubi Kristoffa, te kupi njemu i Svenu nove sanke, Elsa napravi Olafu oblak iz kojeg pada snijeg tako da se ne rastopi, i kapija je ponovo otvorena. U sceni nakon odjavne špice, snježno čudovište, koje je Olaf nazvao Marshmallow, pronađe Elsinu krunu u ledenom dvorcu. Marshmallow stavi krunu na glavu i nasmije se.[[Datoteka:Kristen Bell Frozen premiere 2013 (cropped).jpg|mini|Kristen Bell, glas Anne,<ref name=":23" /> na premijeri]] == Glasovi == {| class="wikitable" !Ime lika ! colspan="2" |Glas |- | rowspan="3" |Anna !Pet godina |Livvy Stubenrauch (dijalog)<ref name=":0">{{Cite web|url=http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|title=Wayback Machine|date=1. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=1. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401054119/http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><br>Katie Lopez (vokal)<ref name=":24">https://www.youtube.com/watch?v=mzZ77n4Ab5E</ref> |- !Devet godina |Agatha Lee Monn<ref name=":0"/> |- !Osamnaest godina |Kristen Bell<ref name=":0"/> |- | rowspan="3" |Elsa !Osam godina |Eva Bella<ref name=":0" /> |- !Dvanaest godina |Spencer Lacey Ganus<ref name=":0"/> |- !Dvadeset i jedna godina |Idina Menzel<ref name=":27">{{Cite web|url=http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|title=Wayback Machine|date=1. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=1. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401054119/http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> |- | rowspan="2" |Kristoff !Osam godina |Tyree Brown<ref>{{Cite web|url=http://www.nbc.com/parenthood/about/bio/tyree-brown|title=Tyree Brown {{!}} About {{!}} Parenthood {{!}} NBC|date=27. 8. 2015|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=27. 8. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150827005230/http://www.nbc.com/parenthood/about/bio/tyree-brown|url-status=bot: unknown}}</ref> |- !Odrasli |Jonathan Groff<ref name=":31">{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/life/movies/2013/06/17/frozen-disney/2389171/|title='Frozen' defrosts Kristen Bell's Disney dreams|last=Alexander|first=Bryan|website=USA TODAY|language=en-US|access-date=30. 9. 2020}}</ref><ref name=":29">{{Cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/98237-jonathan-groff-joins-disneys-frozen-voice-cast|title=Jonathan Groff Joins Disney's Frozen Voice Cast|date=19. 12. 2012|website=ComingSoon.net|language=en-US|access-date=30. 9. 2020}}</ref> |- | colspan="2" |Olaf |Josh Gad<ref name=":30">{{Cite web|url=http://www.broadway.com/buzz/170190/santino-fontana-and-josh-gad-join-disneys-frozen-starring-jonathan-groff-idina-menzel/|title=Santino Fontana and Josh Gad Join Disney’s Frozen, Starring Jonathan Groff & Idina Menzel {{!}} Broadway Buzz {{!}} Broadway.com|date=22. 6. 2013|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=22. 6. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130622015629/http://www.broadway.com/buzz/170190/santino-fontana-and-josh-gad-join-disneys-frozen-starring-jonathan-groff-idina-menzel/|url-status=bot: unknown}}</ref> |- | colspan="2" |Hans |Santino Fontana<ref name=":31"/> |- | colspan="2" |Vojvoda od Smislograda |[[Alan Tudyk]]<ref name=":30"/> |} == Pjesme == {{Glavni|Frozen (muzika za film)}} {| class="wikitable" ! rowspan="3" |Originalni naziv ! rowspan="3" |Prijevod{{Efn|Koriste se naslovi iz sinhronizacije na srpski jezik.}}<ref name=":212">{{Cite web|url=https://www.basicsofficial.com/zaledjeno-kraljevstvo|title=Mjuzikl ZALEĐENO KRALJEVSTVO - Official page|website=Basics škola|language=sr|access-date=7. 2. 2021}}</ref> ! colspan="3" |Izvođači |- ! !Original !Prijevod<ref name=":212"/> |- !Lik(ovi) ! colspan="2" |Pjevač(i) |- |"Frozen Heart" |"[[Moćni led]]" |Prodavači leda | colspan="2" |Postava |- |"Do You Want to Build a Snowman?" |"[[Da li bi da praviš snješka?]]" |Anna |Katie Lopez (prva strofa)<ref name=":24" /><br>Agatha Lee Monn (druga strofa)<ref name=":25">{{Cite web|url=http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|title=Wayback Machine|date=1. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=1. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401054119/http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><br>Kristen Bell (zadnja strofa)<ref name=":23" /> |Aleksandra Gajić<br>Asja Mekić<br>Hana Guska |- |"For the First Time in Forever" |"[[Po prvi put u svom životu]]" |Anna<br>Elsa |Kristen Bell<ref name=":23">{{Cite web|url=http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|title=Wayback Machine|date=1. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=30. 9. 2020|archive-date=1. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401054119/http://waltdisneystudiosawards.com/downloads/frozen-screenplay.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref><br>Idina Menzel<ref name=":27" /> |Hana Guska<br>Ana Jovančić |- |"Love Is an Open Door" |"[[Ljubav je meni spas]]" |Anna<br>Hans |Kristen Bell<ref name=":23" /><br>Santino Fontana<ref name=":31" /> |Hana Guska<br>Aleksandra Cinco |- |"Let It Go" |"Sad je kraj" |Elsa |Idina Menzel<ref name=":27" /> |Ana Jovančić |- |"Reindeer(s) Are Better Than People" |"[[Irvas je bolji od ljudi]]" |Kristoff |Jonathan Groff<ref name=":31"/><ref name=":29" /> |Haris Begović |- |"In Summer" |"[[Na ljeto]]" |Olaf |Josh Gad<ref name=":30" /> |Una Bjelica |- |"For the First Time in Forever" (reprise) |"Po prvi put u svom životu" (repriza) |Anna<br>Elsa |Kristen Bell<ref name=":23" /><br>Idina Menzel<ref name=":27" /> |Hana Guska<br>Ana Jovančić |- |"Fixer Upper" |"[[Nedopečen]]" |Trolovi | colspan="2" |Postava |} == Razvoj == === Počeci === Disney je eksperimentirao s idejom igranog-animiranog biografskog filma o piscu Hansu Christianu Andersenu u 1937. prije decembarske premijere ''[[Snjeguljica i sedam patuljaka (1937)|Snjeguljice i sedam patuljaka]]'', prvog ikad dugometražnog crtanog filma.<ref name=":2">{{Cite book|last=Solomon|first=Charles|url=https://books.google.com/books?id=otmqBwAAQBAJ&pg=PA10|title=The Art of Frozen|date=7. 4. 2015|publisher=Chronicle Books|isbn=978-1-4521-4524-2|language=en}}</ref> [[Walt Disney]] je u martu 1940. preporučio da se igrani segmenti filma snimaju u studiju producenta [[Samuel Goldwyn|Samuela Goldwyna]], i da se animirani dijelovi naprave u Disneyjevom studiju. Animirani segmenti bi se bazirali na nekim od Andersenovih najpoznatijih bajki poput "[[Mala sirena|Male sirene]]", "[[Djevojčica sa šibicama|Djevojčice sa šibicama]]", "[[Olovni vojnik|Olovnog vojnika]]", "Snježne kraljice" (koja je inspirirala ''Snježno kraljevstvo''), "[[Palčica|Palčice]]", "[[Ružno pače|Ružnog pačeta]]", "[[Crvene cipelice|Crvenih cipelica]]" i "[[Carevo novo ruho|Carevog novog ruha]]". Studiju je bilo teško adaptirati "Snježnu kraljicu" modernoj publici. Čak je i u 1930-ima i 1940-ima bilo očito da su Andersenove priče imale sjajnog filmskog potencijala, ali je lik Snježne kraljice bio previše problematičan. Nakon što su se Sjedinjene Američke Države pridružile [[Drugi svjetski rat|Drugom svjetskom ratu]], studio Disney morao se fokusirati na pravljenje animirane [[Propaganda|propagande]]. Kolaboracija Disney i Goldwyna zaustavljena ja 1942. Goldywn je sam napravio [[Hans Christian Andersen (1952)|igrani film]] u 1952. Sve bajke bile su prepričane putem pjesme i [[balet]]a, bez animacije. Film je nominiran za šest Oscara. Disney je morao otkazati produkciju svih filmova o Andersenu.<ref name=":3">{{Cite web|url=http://jimhillmedia.com/editor_in_chief1/b/jim_hill/archive/2013/10/18/countdown-to-disney-quot-frozen-quot-how-one-simple-suggestion-broke-the-ice-on-the-quot-snow-queen-quot-s-decades-long-story-problems.aspx|title=Countdown to Disney "Frozen" : How one simple suggestion broke the ice on the "Snow Queen" 's decades-long story problems|date=22. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=22. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131022125512/http://jimhillmedia.com/editor_in_chief1/b/jim_hill/archive/2013/10/18/countdown-to-disney-quot-frozen-quot-how-one-simple-suggestion-broke-the-ice-on-the-quot-snow-queen-quot-s-decades-long-story-problems.aspx|url-status=bot: unknown}}</ref> Za neke bajke, poput "Male sirene" i "Carevog novog ruha", Disney bi kasnije napravio animirane adaptacije, uključujući istoimenu adaptaciju "[[Mala sirena (1989)|Male sirene]]" i adaptaciju "Carevog novog ruha" zvanu ''[[Careva nova ćud]]'', ali su oba filma izašla mnogo godina nakon planiranog filma o Andersenu (''Mala sirena'' izašla je 1989, a ''Careva nova ćud'' 2000). === Kasniji pokušaji === U 1990-ima,<ref>{{Cite web|url=https://www.denofgeek.com/movies/chris-buck-and-jennifer-lee-interview-on-making-frozen/|title=Chris Buck and Jennifer Lee interview: on making Frozen|date=5. 12. 2013|website=Den of Geek|language=en-US|access-date=10. 1. 2021}}</ref> Walt Disney Animation Studios počeo je razvijati noviju adaptaciju "Snježne kraljice" nakon velikog uspjeha njihovih novijih flmova tokom renesanse (1989–1999), ali je rad na projektu bio prekinut 2002. kada je [[Glen Keane]] napustio projekt da radi na ''[[Vrlo zapetljana priča|Vrlo zapetljanoj priči]]'' (2010).<ref name=":4">{{Cite web|url=http://www.slashfilm.com/disneys-frozen-the-snow-queen-cg-handdrawn/|title=Disney’s ‘Frozen,’ Formerly ‘The Snow Queen,’ Will Be CG Rather Than …|date=5. 1. 2013|website=archive.vn|access-date=10. 1. 2021|archive-date=5. 1. 2013|archive-url=https://archive.today/20130105043849/http://www.slashfilm.com/disneys-frozen-the-snow-queen-cg-handdrawn/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Harvey Fierstein]] prenio je svoju ideju za adaptaciju Disneyju, ali je njegova ideja odbačena.<ref name=":3" /> [[Paul i Gaëtan Brizzi]], Dick Zondag i Dave Goetz također su pokušali napraviti svoju verziju filma, ali nisu uspjeli.<ref name=":3" /> Nakon mnogo neuspješnih pokušaja u 2000-tima, Disney je ponovo napustio rad na adaptaciji.<ref name=":2" /> Tokom jednog od ovih pokušaja [[Michael Eisner]], tadašnji glavni izvršni direktor za [[The Walt Disney Company]], podržavao je ideju za film o "Snježnoj kraljici", i htio ga je napraviti s [[John Lasseter|Johnom Lasseterom]], [[Pixar]]ovim režiserom koji je osvojio Oscar, nakon Disneyjevog očekivanog obnavljanja ugovora s Pixarom.<ref>{{Cite book|last=Stewart|first=James B.|url=http://archive.org/details/disneywar00jame_0|title=Disney war|date=2005|publisher=New York : Simon & Schuster|others=Internet Archive|isbn=978-0-684-80993-9}}</ref> Međutim, taj se ugovor nije obnovio u januaru 2004.<ref>{{Cite book|last=Isaacson, Walter,|url=https://www.worldcat.org/oclc/713189055|title=Steve Jobs|isbn=978-1-4516-4853-9|edition=First Simon & Schuster hardcover edition|location=New York|oclc=713189055}}</ref> Umjesto ugovora Eisnerov nasljednik, [[Bob Iger]], dogovorio se s Pixarom i Disneyjem o kupnji Pixara za 7,4 milijarde dolara. John Lasseter potom je unaprijeđen na glavnog kreativnog direktora Disneyja i Pixara.<ref>{{Cite book|last=Catmull|first=Edwin E.|url=http://archive.org/details/creativityincove0000catm|title=Creativity, Inc : overcoming the unseen forces that stand in the way of true inspiration|date=2014|publisher=New York : Random House|others=Oliver Wendell Holmes Library Phillips Academy|isbn=978-0-8129-9301-1}}</ref><ref>{{Cite book|last=Price, David A. (David Andrew), 1961-|url=https://www.worldcat.org/oclc/259266031|title=The Pixar touch : the making of a company|date=2009|publisher=Vintage Books|isbn=978-0-307-27829-6|edition=1st Vintage books ed|location=New York|oclc=259266031}}</ref> Sljedeći pokušaj bio je 2008. kada je Lasseter uvjerio Chrisa Bucka (surežisera ''[[Tarzan (1999)|Tarzana]]'', koji je izašao nekoliko godine prije u 1999) da se vrati Disneyju nakon što je bio zaposlen u [[Sony Pictures Animation]]u (gdje je također bio surežiser na filmu ''[[Divlji valovi]],'' koji je bio nominiran za Oscar 2007. godine); tog je septembra Buck dao mnoge ideje Lasseteru, i jedna od ideja je bila adaptacija "Snježne kraljice".<ref name=":2" /> Buck je rekao da inspiracija za film zapravo nije bila bajka Andersena, već je htio "napraviti nešto drugo s definicijom ljubavi". "Disney je već napravio svar s "ljubljenjem princa", pa sam mislio napraviti nešto novo", objasnio je.<ref>{{Cite web|url=https://uk.movies.yahoo.com/chris-buck-reveals-true-inspiration-behind-disneys-frozen-135800980.html|title=Chris Buck reveals true inspiration behind Disney's Frozen (exclusive) - Yahoo Movies UK|date=15. 7. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=15. 7. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140715042428/https://uk.movies.yahoo.com/chris-buck-reveals-true-inspiration-behind-disneys-frozen-135800980.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Lasseteru se zapravo svidjela ideja adaptacije, i mislio ju je napraviti još kad je radio s Disneyjem na ''[[Priča o igračkama|Priči o igračkama]]'' 1990-ima. Kada je vidio neke produkcijske skice Disneyjevih prijašnjih pokušaja, rekao je da se "oduševio".<ref name=":2" /> Naslov u ranijim fazama razvoja bio je ''Anna and the Snow Queen'' ({{Jez-bs|''Anna i Snježna kraljica''}}), i trebao je biti tradicionalno animiran.<ref>{{Cite web|url=http://collider.com/josh-gad-frozen-triplets-sam-kinison-interview|title=Josh Gad Talks FROZEN, the Songs, the Status of TRIPLETS, Playing Sam Kinison, and More {{!}} Collider|date=29. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=29. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131129100349/http://collider.com/josh-gad-frozen-triplets-sam-kinison-interview|url-status=bot: unknown}}</ref> Josh Gad, glas Olafa, rekao je da se pridružio filmskoj ekipi u ranijim fazama kada je film bio sličniji Andersenovoj bajci, i Elsi je glas trebala davati [[Megan Mullally]].<ref>{{Cite web|url=http://entertainment.ca.msn.com/movies/features/interview-frozens-josh-gad|title=Interview: Frozen's Josh Gad - Entertainment - MSN CA|date=7. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=7. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140107084552/http://entertainment.ca.msn.com/movies/features/interview-frozens-josh-gad|url-status=dead}}</ref> Disney je ponovo shvatio da će biti teško pretvoriti lik Snježne kraljice u nešto moderno i film je pao u [[razvojni pakao]] 2010.<ref>{{Cite web|url=http://articles.latimes.com/2010/mar/09/business/la-fi-ct-disney9-2010mar09|title=Disney restyles 'Rapunzel' to appeal to boys - Los Angeles Times|date=10. 4. 2010|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=10. 4. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100410151318/http://articles.latimes.com/2010/mar/09/business/la-fi-ct-disney9-2010mar09|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.empireonline.com/news/story.asp?NID=28191|title=Exclusive: The Lion King To Go 3D! {{!}} Movie News {{!}} Empire|date=21. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=21. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021034315/http://www.empireonline.com/news/story.asp?NID=28191|url-status=bot: unknown}}</ref> === Revitalizacija === Nakon uspjeha ''Vrlo zapetljane priče'' 22. decembra 2011, Disney je najavio novi film s naslovom ''Frozen'' i datumom premijere (27. novembra 2013).<ref>{{Cite web|url=http://www.slashfilm.com/walt-disney-animation-the-snow-queen-life-retitled-frozen-hand-drawn/|title=Walt Disney Animation Gives ‘The Snow Queen’ New Life, Retitled ‘Froz…|date=16. 12. 2012|website=archive.vn|access-date=10. 1. 2021|archive-date=16. 12. 2012|archive-url=https://archive.today/20121216121418/http://www.slashfilm.com/walt-disney-animation-the-snow-queen-life-retitled-frozen-hand-drawn/|url-status=bot: unknown}}</ref> Jedan mjesec kasnije potvrđeno je da će film biti animiran u [[Stereoskopija|stereoskopskom]] 3D-u, umjesto prvobitnog 2D-a jer su u scenariju bili događaji koje bi bilo veoma teško tradicionalno animirati.<ref name=":4" /> Kristen Anderson-Lopez i Robert Lopez pridružili su se projektu i počeli pisati pjesme u januaru 2012.<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ftddAzabQMM|title=Exploring the Songs of "Frozen" with Kristen Anderson-Lopez '94 - YouTube|date=5. 11. 2015|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=5. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151105001810/https://www.youtube.com/watch?v=ftddAzabQMM|url-status=bot: unknown}}</ref> Nekoliko mjeseci kasnije, tačnije 5. marta 2012, najavljeno je da će Chris Buck biti režiser, a da će producenti biti John Lasseter i Peter Del Vecho.<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/kristen-bell-some-girls-frozen-disney-neil-labute-296847|title=Kristen Bell Set to Star in Stage Adaptation 'Some Girls', Animated Feature 'Frozen' (Exclusive) - The Hollywood Reporter|date=7. 3. 2012|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=7. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120307172918/http://www.hollywoodreporter.com/news/kristen-bell-some-girls-frozen-disney-neil-labute-296847|url-status=bot: unknown}}</ref> Nakon ponovnog početka razvoja, pojavio se problem za Bucka i Del Vecha, i problem je bio lik Snježne kraljice, koja je u početku bila negativka.<ref name=":3" /> Studio ima tradiciju prikazivanja animiranih filmova u razvoju svakih dvanaest sedmica, a zatim održava duge "sesije bilješki" u kojima njegovi režiseri i scenaristi različitih projekata daju opsežne "bilješke" o međusobnom radu.<ref name=":7">{{Cite web|url=http://www.awn.com/animationworld/directors-chris-buck-and-jennifer-lee-talk-frozen|title=Directors Chris Buck and Jennifer Lee Talk 'Frozen' {{!}} Animation World Network|date=27. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=27. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327055459/http://www.awn.com/animationworld/directors-chris-buck-and-jennifer-lee-talk-frozen|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":11">{{Cite web|url=http://articles.latimes.com/2014/mar/01/entertainment/la-et-mn-oscar-frozen-jennifer-lee|title=Oscars 2014: 'Frozen's' Jennifer Lee on being a female director - Los Angeles Times|date=7. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=7. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140407120611/http://articles.latimes.com/2014/mar/01/entertainment/la-et-mn-oscar-frozen-jennifer-lee|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":8">{{Cite web|url=http://www.kidzworld.com/article/28843-michael-peter-chris-and-jennifer-talk-frozen-and-its-success|title=Michael, Peter, Chris and Jennifer Talk Frozen and It's Success|date=27. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 1. 2021|archive-date=27. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140327102920/http://www.kidzworld.com/article/28843-michael-peter-chris-and-jennifer-talk-frozen-and-its-success|url-status=bot: unknown}}</ref> Buck i Del Vecho predstavili su svoje skice Lasseteru, a cijeli produkcijski tim prekinuo je konferenciju da čuje njegova razmišljanja o projektu.<ref name=":3" /> [[Umjetnički direktor]] Michael Giaimo kasnije je Lassetera proglasio "izmjenjivačem igre" filma: "Sjećam se da je John rekao da je najnovija verzija priče o "Snježnoj kraljici" koju su Chris Buck i njegov tim smislili bila zabavna, vrlo vedrog srca. Ali likovi nisu odjeknuli. Nisu višestrani. Zbog toga je John smatrao da se publika neće moći povezati s njima."<ref name=":3" /> Zatim se produkcijski tim obratio problemima filma, izradivši nekoliko varijacija priče o "Snježnoj kraljici" sve dok se likovi i priča nisu osjetili relevantnima. U toj je fazi prvi veliki proboj bila odluka da se glavna junakinja filma Anna (koja se temeljila na liku Gerde iz "Snježne kraljice") preradi kao mlađa sestra Else, čime je djelotvorno uspostavljena porodična dinamika između likova.<ref name=":3" /><ref name=":9">{{Cite web|url=http://www.pasadenastarnews.com/arts-and-entertainment/20131119/unfreezing-frozen-the-making-of-the-newest-fairy-tale-in-3d-by-disney|title=Unfreezing ‘Frozen:’ The making of the newest fairy tale in 3D by Disney|date=3. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2021|archive-date=3. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203031058/http://www.pasadenastarnews.com/arts-and-entertainment/20131119/unfreezing-frozen-the-making-of-the-newest-fairy-tale-in-3d-by-disney|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite journal|date=2009|title=Disney twenty-three.|url=https://www.worldcat.org/title/disney-twenty-three/oclc/698366817|journal=Disney twenty-three.|language=en|issn=2162-5492}}</ref> To je bilo neobično zbog toga što se odnosi između sestara rijetko koriste kao glavni element radnje u američkim animiranim filmovima, s izuzetnom iznimkom Disneyjevog filma ''[[Lilo i Stitch]]''.<ref name=":2" /> Kako bi u potpunosti istražili jedinstvenu dinamiku takvih veza, Disney Animation sazvao je "Sestrinjski samit", na kojem su žene iz studija koje su odrasle sa sestrama zamoljene da razgovaraju o svojim vezama sa svojim sestrama.<ref name=":2" /> === Pisanje scenarija === [[Datoteka:Jennifer Lee.JPG|lijevo|mini|Jennifer Lee, scenaristica filma]] U martu 2012. Jenifer Lee, jedna od scenarista filma ''[[Krš i lom]]'', pridružila se produkcijskoj ekipi.<ref name=":10">{{Cite web|url=http://www.fastcompany.com/3027019/most-creative-people/how-frozen-director-jennifer-lee-reinvented-the-story-of-the-snow-queen|title=How "Frozen" Director Jennifer Lee Reinvented The Story Of The Snow Queen {{!}} Fast Company {{!}} Business + Innovation|date=14. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=13. 1. 2021|archive-date=14. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140314091751/http://www.fastcompany.com/3027019/most-creative-people/how-frozen-director-jennifer-lee-reinvented-the-story-of-the-snow-queen|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.laweekly.com/publicspectacle/2013/05/15/jennifer-lee-disneys-new-animation-queen|title=Jennifer Lee: Disney's New Animation Queen {{!}} Public Spectacle {{!}} Los Angeles {{!}} Los Angeles News and Events {{!}} LA Weekly|date=6. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=13. 1. 2021|archive-date=6. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140306052212/http://www.laweekly.com/publicspectacle/2013/05/15/jennifer-lee-disneys-new-animation-queen|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":6">{{Cite web|url=http://johnaugust.com/2014/scriptnotes-ep-128-frozen-with-jennifer-lee-transcript|title=Transcript of Scriptnotes, Ep. 128 {{!}} A ton of useful information about screenwriting from screenwriter John August|date=26. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=13. 1. 2021|archive-date=26. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140326042740/http://johnaugust.com/2014/scriptnotes-ep-128-frozen-with-jennifer-lee-transcript|url-status=bot: unknown}}</ref> Prije nego što se pridružila, prijašnji scenaristi i tekstopisci su "implodirali",<ref name=":5" /> što je dopustilo tekstopiscima da "dodaju dosta svog DNK-a "novom scenariju.<ref name=":5" /> Produkcijski tim je "u suštini ponovo započeo i … imao 17 mjeseci," zbog čega je "raspored bio intenzivan" i implicirao da "su jako brzo morali donijeti puno odluka".<ref name=":6" /> Dok su razvijali priču Jennifer Lee i Chris Buck crpili su utjecaj iz nekoliko izvora. Rekli da je najviše utjecaja imala država Norveška. Kad je umjetnički tim posjetio državu, inspirirala ih je kultura i okoliš. Uz to su spomenuli nekoliko filmova koji su imali utjecaj, uključujući filmove [[Hayao Miyazaki|Miyazakija]] i filmove [[David Lean|Davida Leana]] (najznačajnije ''[[Lawrence od Arabije (film)|Lawrence od Arabije]]'' i ''[[Doktor Živago (film)|Doktor Živago]]''), i rekli su da ih je inspirirala smisao "epske avanture i taj veliki opseg i razmjeri, a zatim i intimnost smiješnih neobičnih likova."<ref>{{Cite web|url=https://metro.co.uk/2013/12/08/frozen-creators-its-disney-but-a-little-different-4221547/|title=Frozen creators: It's Disney - but a little different|date=8. 12. 2013|website=Metro|language=en|access-date=14. 1. 2021}}</ref> Jennifer Lee rekla je da su neki koncepti odmah bili utemeljeni, kao pjesma "Frozen Heart" (u prijevodu "Moćni led"): "To je bio koncept uz frazu … čin prave ljubavi rastopiti će smrznuto srce."<ref name=":6" /> Također su već odlučili da će čin prave ljubavi biti [[Ljudsko vezanje|emocionalne veze]], a ne [[Romansa (ljubav)|romantične]], tako da bi "Anna spasila Elsu. Nismo znali ni kako ni zašto."<ref name=":6" /> Lee je rekla da joj je [[Edwin Catmull]], predsjednik Disney Animationa, rekao da treba "osvojiti kraj. Ako ga osvojiš, bit će sjajan. Ako ne, bit će grozan."<ref name=":7" /> Završena verzija bila je veoma drugačija od originalne. U originalu je Elsa bila zla od početka, i otela je Annu s njenog vjenčanja da joj smrzne srce i napadne grad s vojskom snježaka.<ref name=":5" /> "Cijeli zadnji dio filma pratio je Annu dok pokušava poljubiti Hansa, i Elsa bi ju zaustavljala."<ref name=":6" /> Buck je otkrio da je u originalnoj radnji Anna trebala biti saosjećajna i fokusirala se na njenom životu kao "zamjena" umjesto "nasljednica".<ref>{{Cite web|url=http://www.denofgeek.com/movies/frozen/28567/a-spoiler-y-nerdy-interview-about-disneys-frozen|title=A spoiler-y, slightly nerdy interview about Disney's Frozen {{!}} Den of Geek|date=30. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=17. 1. 2021|archive-date=30. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140330034319/http://www.denofgeek.com/movies/frozen/28567/a-spoiler-y-nerdy-interview-about-disneys-frozen|url-status=bot: unknown}}</ref> Revitalizirana radnja više bi se fokusirala na muziku i komediju s manje akcije i avanture."<ref name=":10" /> Pisanje pjesme "Let It Go" bio je velik prodor. Lopez i Anderson-Lopez morali su ponovo zamisliti Elsu kao više kompleksan, ranjiv i saosjećajan lik.<ref name=":9" /> ''[[The Daily Telegraph]]'' rekao je da su tekstopisci vidjeli Elsu kao "uplašenu djevojku koja ne zna kontrolirati i prihvatiti svoj dar", i manje kao zlikovkinju.<ref>{{Cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/film/10668942/Frozen-inside-Disneys-billion-dollar-social-media-hit.html|title=Frozen: inside Disney's billion-dollar social media hit - Telegraph|date=1. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=17. 1. 2021|archive-date=1. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140401002351/http://www.telegraph.co.uk/culture/film/10668942/Frozen-inside-Disneys-billion-dollar-social-media-hit.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Del Vecho rekao je da su zbog pjesme "Let It Go" shvatili Elsin lik i ponovo napisali prvi dio filma, samo su promijenili Elsu u junakinju.<ref name=":8" /> Još jedan prodor bio je razvoj [[Zaokret zapleta|zapletnog zaokreta]] gdje princ Hans, ko nije ni bio u ranijim nacrtima, otkriva da je zlikovac.<ref name=":8" /> Del Vecho rekao je: "Ako smo htjeli da kraj bude iznenađujući, morali smo uvjeriti publiku da je Hans odgovor … ali ispada da nije odgovor, već da je Kristoff odgovor … Ako publika misli da zna odgovor, možeš ih iznenaditi i pretvoriti odgovor u nešto drugo."<ref name=":8" /> Lee je rekla da je Hans bio napisan da bude "[[Psihopatija|psihotičan]]" i "lud".<ref name=":6" /> U ranijim je nacrtima Anna trebala flertovati s Kristoffom, ali su mislili da bi ovo zbunilo publiku jer su Anna i Hans već bili zaručeni.<ref>{{Cite web|url=http://www.nytimes.com/2014/11/10/business/media/alan-horn-rights-the-ship-at-disney-and-fortune-follows.html|title=Disney Film Boss Ousted by Warner Finds Vindication in Success - NYTimes.com|date=10. 11. 2014|website=web.archive.org|access-date=17. 1. 2021|archive-date=10. 11. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141110062721/http://www.nytimes.com/2014/11/10/business/media/alan-horn-rights-the-ship-at-disney-and-fortune-follows.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Lee je morala raditi na Anninoj ličnosti. Njene kolege smatrale su da bi Anna trebala biti više povučena i suovisna.<ref name=":10" /> Lee se nije složila s njihovim mišljenjem, jer je htjela da ovaj film bude "Annino putovanje, ništa više, ništa manje."<ref name=":6" /> Lee je odlučila film pretvoriti u jednostavniju priču o odrastanju, u kojoj Anna "započne kao povučena djevojka, i na kraju nauči više o ljubavi, toliko da nauči o najjačoj mogućoj ljubavi: žrtvovanju."<ref name=":10" /> Lee je također morala izbaciti neke scene koje su joj se jako sviđale, kao scena s Annom i Elsom kao tinejdžerice, jer je morala sačuvati njihovu razdvojenost.<ref name=":10" /> Za Annin i Elsin odnos inspiracija je bila Leein odnos s vlastitom sestrom.<ref name=":6" /><ref name=":15">{{Cite web|url=http://www.newportri.com/newportdailynews/news/page_one/is-it-her-time-to-shine/article_a39a9415-c79a-54ac-bcf8-798ad87e0f9f.html|title=Is it her time to shine? - NewportRI.com l News and information for Newport, Rhode Island: Page One|date=31. 7. 2015|website=web.archive.org|access-date=20. 1. 2021|archive-date=31. 7. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150731010758/http://www.newportri.com/newportdailynews/news/page_one/is-it-her-time-to-shine/article_a39a9415-c79a-54ac-bcf8-798ad87e0f9f.html|url-status=bot: unknown}}</ref> U intervjuu s [[Los Angeles Times|''Los Angeles Timesom'']] Lee je svoju sestru zvala "svojom Elsom", i s njom je hodala niz crveni tepih na [[86. dodjela "Oscara"|86. dodjeli "Oscara"]].<ref name=":11" /> Lee je objasnila da je "jako važan dio mog života bio gubitak moje sestre, i ponovno otkrivanje jedne druge kad smo odrastle."<ref name=":6" /> Tim je također pretvorio Olafa, originalno Elsinog iritantnog pratioca, u Anninog komičnog pratioca.<ref name=":6" /> Leeino mišljenje o originalnoj verziji Olafa bilo je "ubijte tog j-nog snješka", i smatrala je Olafa "najtežim likom s kojim smo se trebali nositi."<ref name=":6" /> Još jedan problem bio je: ''kako'' bi Anna spasila Elsu. Ovaj problem riješio je umjetnik priče John Ripa. Njegova je ideja dobila ovaciju, i Lasseter je rekao da "nikad nije vidio išta slično tome."<ref name=":2" /> Još neke ideje koje je produkcijski tim napustio su trol s [[Brooklyn|bruklinskim]] [[Njujorški engleski|naglaskom]], i [[regent]] kojem je glas mogao dati [[Louis C.K.]]<ref name=":6" /> Ideje su na kraju izbačene jer "nisu mogli strpati toliko stvari u film od 90 minuta."<ref name=":6" /> Del Vecho objasnio je da je "postalo sve više komplicirano kad smo dodali više stvari".<ref name=":16">{{Cite web|url=http://www.craveonline.com/film/interviews/662095-the-real-ice-hotel-that-inspired-disneys-frozen|title=The Real-Life Ice Hotel That Inspired Disney's 'Frozen' - CraveOnline|date=7. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=20. 1. 2021|archive-date=7. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140407101857/http://www.craveonline.com/film/interviews/662095-the-real-ice-hotel-that-inspired-disneys-frozen|url-status=bot: unknown}}</ref> Lee je imala veliku ulogu u projektu,<ref name=":12">{{Cite web|url=http://www.bleedingcool.com/2013/09/25/inside-the-research-design-and-animation-of-walt-disneys-frozen-with-producer-peter-del-vecho/|title=Inside The Research, Design And Animation Of Walt Disney's Frozen With Producer Peter Del Vecho - Bleeding Cool Comic Book, Movies and TV News and Rumors|date=13. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=20. 1. 2021|archive-date=13. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131013234112/http://www.bleedingcool.com/2013/09/25/inside-the-research-design-and-animation-of-walt-disneys-frozen-with-producer-peter-del-vecho/|url-status=bot: unknown}}</ref> i zato su ju Lasseter i Catmull proglasili surežiserom u augustu 2012,<ref name=":7" /><ref>{{Cite web|url=http://www.denofgeek.com/movies/frozen/28495/chris-buck-and-jennifer-lee-interview-on-making-frozen|title=Chris Buck and Jennifer Lee interview: on making Frozen {{!}} Den of Geek|date=30. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=20. 1. 2021|archive-date=30. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140330031209/http://www.denofgeek.com/movies/frozen/28495/chris-buck-and-jennifer-lee-interview-on-making-frozen|url-status=bot: unknown}}</ref> što je bilo najavljeno u novembru<ref>{{Cite web|url=http://www.deadline.com/2012/11/jennifer-lee-to-co-direct-disney-animated-film-frozen/|title=Jennifer Lee To Co-Direct Disney Animated Film 'Frozen' - Deadline.com|date=1. 12. 2012|website=web.archive.org|access-date=20. 1. 2021|archive-date=1. 12. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121201210558/http://www.deadline.com/2012/11/jennifer-lee-to-co-direct-disney-animated-film-frozen/|url-status=bot: unknown}}</ref> i učinilo Lee prvom režiserskom dugometražnog animiranog filma Walt Disney Animation Studiosa.<ref name=":8" /><ref name=":9" /><ref name=":12" /> Lee je kasnije rekla da joj se jako svidjelo ono što je Chris napravio.<ref name=":7" /> Del Vecho objasnio je da radnja filma "nije funkcionirala" do februara 2013, zbog čega su scenaristi počeli prepisivati scenarij do juna.<ref name=":16" /><ref name=":17">{{Cite web|url=http://www.bu.edu/today/2014/frozen-producer-heads-to-the-oscars/|title=Frozen Producer Heads to the Oscars {{!}} BU Today {{!}} Boston University|date=6. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=6. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140506151629/http://www.bu.edu/today/2014/frozen-producer-heads-to-the-oscars/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/movies/moviesnow/la-et-mn-disney-big-hero-6-frozen-20130508-dto,0,4722556.htmlstory|title=Disney is reanimated with films such as 'Big Hero 6,' 'Frozen' - latimes.com|date=2. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=2. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502053753/http://www.latimes.com/entertainment/movies/moviesnow/la-et-mn-disney-big-hero-6-frozen-20130508-dto,0,4722556.htmlstory|url-status=bot: unknown}}</ref> Također je rekao da je sve šta su napravili činilo jednostavno nakon što je bilo gotovo, ali da je bilo teško dok su radili.<ref name=":16" /> Testno prikazivanje održano je u [[Phoenix|Pheonixu]] ([[Arizona]])<ref name=":15" /> pred djecom i njihovim roditeljima.<ref name=":17" /> Tada su scenaristi shvatili da je film napokon krenuo negdje.<ref>{{Cite web|url=http://www.popsugar.com/Frozen-Director-Jennifer-Lee-Interview-Women-Film-33515997|title=Frozen Director Jennifer Lee Interview on Women in Film|date=28. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=28. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328141645/http://www.popsugar.com/Frozen-Director-Jennifer-Lee-Interview-Women-Film-33515997|url-status=bot: unknown}}</ref> == Objava == [[Datoteka:WestJet Boeing 737-800 Frozen Livery C-GWSV.jpg|mini|Avion koji reklamira film|lijevo|284x284piksel]] [[Datoteka:Frozen premier.jpg|mini|Peter Del Vecho, Jennifer Lee, i Chris Buck na premijeri|222x222piksel]] ''Snježno kraljevstvo'' objavljeno je u kinima SAD-a 27. novembra 2013, i uz film je bio prikazan novi kratkometražni film o [[Mickey Mouse|Mickeyju Mouse]]u, ''[[Nabavi si konja]]''.<ref>{{Cite web|url=http://www.chicagotribune.com/entertainment/movies/la-et-mn-frozen-get-a-horse-female-director-20131124-story.html|title='Frozen,' 'Get a Horse!' female directors mark firsts for Disney - Chicago Tribune|date=25. 12. 2016|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=25. 12. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161225081106/http://www.chicagotribune.com/entertainment/movies/la-et-mn-frozen-get-a-horse-female-director-20131124-story.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Premijera filma bila je u holivudskom kinu El Capitan 19. novembra 2013.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2013/film/news/disneys-frozen-premiere-warms-up-audience-in-hollywood-1200859822/|title=Disney’s ‘Frozen’ Premiere Warms Up Audience in Hollywood|last=Graser|first=Marc|last2=Graser|first2=Marc|date=20. 11. 2013|website=Variety|language=en-US|access-date=29. 1. 2021}}</ref> Prije međunarodne objave imao je ograničenu objavu od 22. novembra.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2013/film/news/disneys-frozen-glides-into-el-capitan-for-exclusive-early-release-1200702902/|title=Disney’s ‘Frozen’ Glides Into El Capitan for Exclusive Early Release {{!}} Variety|date=15. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=15. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140215093000/http://variety.com/2013/film/news/disneys-frozen-glides-into-el-capitan-for-exclusive-early-release-1200702902/|url-status=bot: unknown}}</ref> Prije objave filma pjesme "Sad je kraj" i "[[U ljeto]]" prikazane su na Disneyjevom [[D23 Expo]]u; Menzel je pjevala "Sad je kraj" ({{Jez-en|Let it Go}}) uživo na pozornici.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2013/film/news/d23-expo-disney-fanfest-starts-off-strong-with-animation-lineup-1200576269/|title=D23 Expo: Disney Fanfest Starts Off Strong with Animation Lineup {{!}} Variety|date=18. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=18. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131018121623/http://variety.com/2013/film/news/d23-expo-disney-fanfest-starts-off-strong-with-animation-lineup-1200576269/|url-status=bot: unknown}}</ref> Kratka najava objavljena je 18. juna 2013,<ref>{{Cite web|url=http://blog.zap2it.com/pop2it/2013/06/frozen-teaser-trailer-disney-releases-first-look-at-new-animated-film.html|title=Wayback Machine|date=15. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=15. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140215013843/http://blog.zap2it.com/pop2it/2013/06/frozen-teaser-trailer-disney-releases-first-look-at-new-animated-film.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.comingsoon.net/news/movienews.php?id=105586|title=The Teaser Trailer for Disney's Frozen - ComingSoon.net|date=22. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=22. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140122060818/http://www.comingsoon.net/news/movienews.php?id=105586|url-status=bot: unknown}}</ref> a službena 26. septembra.<ref>{{Cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=TbQm5doF_Uc|title=Disney's Frozen Official Trailer - YouTube|date=6. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=6. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140206002908/http://www.youtube.com/watch?v=TbQm5doF_Uc|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.entertainmentoutlook.com/2013/09/27/walt-disneys-frozen-official-trailer/|title=Walt Disney's Frozen - Official Trailer {{!}} Entertainment Outlook|date=4. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=4. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140304195759/http://www.entertainmentoutlook.com/2013/09/27/walt-disneys-frozen-official-trailer/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cgmeetup.net/home/frozen-official-trailer/|title=Frozen Official Trailer|date=22. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=22. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140222061049/http://www.cgmeetup.net/home/frozen-official-trailer/|url-status=bot: unknown}}</ref> Disney je puno reklamirao film u tematskim parkovima. U [[Disneyland]]u i [[Epcot]]u održavane su sesije upoznavanja i pozdravljanja s glavnim likovima, Annom i Elsom.<ref name=":32">{{Cite web|url=http://www.ocregister.com/articles/line-602644-wait-minutes.html|title='Frozen' characters draw unprecedented lines at Disneyland - The Orange County Register|date=3. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=3. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140303034218/http://www.ocregister.com/articles/line-602644-wait-minutes.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Atrakcije u kojim se film reklamirao su [[Fantasyland]] u Disneylandu, ''[[World of Color]]'' u [[Disney California Adventure]]u, [[norveški paviljon Epcota]], i predstava ''[[Disney Dreams!]]'' u [[Disneyland Paris|pariskom Disneylandu]].<ref name=":13" /><ref>{{Cite web|url=http://articles.orlandosentinel.com/2013-10-07/the-daily-disney/os-disney-parks-frozen-20131007_1_magic-kingdom-norway-sarah-marshall|title=Disney World to welcome Frozen characters - Orlando Sentinel|date=4. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=4. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131204020451/http://articles.orlandosentinel.com/2013-10-07/the-daily-disney/os-disney-parks-frozen-20131007_1_magic-kingdom-norway-sarah-marshall|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.insidethemagic.net/2013/11/anna-and-elsa-joined-by-animated-olaf-for-frozen-character-meet-and-greet-in-royal-reception-at-disneyland/|title=Anna and Elsa joined by animated Olaf for “Frozen” character meet-and-greet in Royal Reception at Disneyland {{!}} Inside the Magic|date=26. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=26. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140226105108/http://www.insidethemagic.net/2013/11/anna-and-elsa-joined-by-animated-olaf-for-frozen-character-meet-and-greet-in-royal-reception-at-disneyland/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Disney Consumer Products]] počeo je proizvoditi i prodavati robu i igračke s temom ''Snježnog kraljevstva'' u [[Disney Store]]u i drugim prodavnicama 6. novembra 2013.<ref>{{Cite web|url=https://www.disneyconsumerproducts.com/Home/display.jsp?contentId=dcp_home_pressroom_pressreleases_dcp_home_pr_us_dcp_frozen_products_110613&forPrint=false&language=en&preview=false&imageShow=0&pressRoom=US&translationOf=null&region=0&ccPK=dcp_home_pressroom_press_room_all_US|title=Disney Consumer Products|date=21. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=21. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140221221029/https://www.disneyconsumerproducts.com/Home/display.jsp?contentId=dcp_home_pressroom_pressreleases_dcp_home_pr_us_dcp_frozen_products_110613&forPrint=false&language=en&preview=false&imageShow=0&pressRoom=US&translationOf=null&region=0&ccPK=dcp_home_pressroom_press_room_all_US|url-status=bot: unknown}}</ref> Verzija filma s tekstom pjesama na ekranu bila je objavljena u više od 2.057 kina u SAD-u 31. januara 2014. Gledaoci su mogli pjevati pjesme prateći plahuljicu koja bi skakutala po riječima teksta kad bi se trebale pjevati.<ref>{{Cite web|url=http://www.usatoday.com/story/life/movies/2014/01/22/frozen-sing-along/4783327/|title=Sing-along 'Frozen' coming to theaters|date=23. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=23. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140123010718/http://www.usatoday.com/story/life/movies/2014/01/22/frozen-sing-along/4783327/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cinemark.com/frozen-sing-a-long|title=Cinemark - Frozen Sing-A-Long|date=21. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=21. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140221191727/http://www.cinemark.com/frozen-sing-a-long|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-sing-along-676174|title=Box Office: 'Frozen' Sing-Along Hits High Note in Friday Matinee Sales - The Hollywood Reporter|date=1. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=1. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201001733/http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-sing-along-676174|url-status=bot: unknown}}</ref> Nakon šire objave u Japanu 14. marta 2014, slična verzija s tekstom pjesama prikazana je u nekim kinima od 26. aprila. Snhronizacija na japanskom jeziku lokalizirala je tekst.<ref>{{Cite web|url=https://blogs.wsj.com/japanrealtime/2014/04/17/qa-disney-executive-tells-of-frozen-success-in-japan/|title=Q&A: Disney Executive Tells of ‘Frozen’ Success in Japan - Japan Real Time - WSJ|date=23. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=23. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140423061906/https://blogs.wsj.com/japanrealtime/2014/04/17/qa-disney-executive-tells-of-frozen-success-in-japan/|url-status=bot: unknown}}</ref> U Ujedinjenom Kraljevstvu verzija s tekstom pjesama objavljena je 28. novembra 2014.<ref>{{Cite web|url=http://www.primarytimes.net/news/2014/11/disney-has-the-nation-singing-encouraging-frozen-fans-to-have-a-go-at-let-it-go-|title=DISNEY HAS THE NATION SINGING, ENCOURAGING FROZEN FANS TO HAVE A GO AT ‘LET IT GO’ {{!}} Primary Times|date=18. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2021|archive-date=18. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141218103046/http://www.primarytimes.net/news/2014/11/disney-has-the-nation-singing-encouraging-frozen-fans-to-have-a-go-at-let-it-go-|url-status=bot: unknown}}</ref> === Kućni mediji === ''Snježno kraljevstvo'' je 25. februara 2014. bio digitalno objavljen na servisima [[Google Play]], [[iTunes Store]] i [[Prime Video|Amazon Prime Video]].<ref>{{Cite web|url=http://www.hypable.com/2014/02/25/frozen-now-available-for-digital-download-win-a-copy/|title='Frozen' now available for digital download - win a copy!|date=6. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=6. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140306140933/http://www.hypable.com/2014/02/25/frozen-now-available-for-digital-download-win-a-copy/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je [[Walt Disney Studios Home Entertainment]] na formatima [[Blu-ray Disc|Blu-ray]] objavio 18. marta 2014.<ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/la-et-mn-ca-new-frozen20140316,0,4839449.story|title=New releases: Disney's Oscar-winning heartwarmer 'Frozen' - latimes.com|date=16. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=16. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140316052615/http://www.latimes.com/entertainment/la-et-mn-ca-new-frozen20140316,0,4839449.story|url-status=bot: unknown}}</ref> Blu-ray ima posebne dodatke,<ref name=":18">{{Cite web|url=http://movies.disney.com/frozen/products|title=Blu-ray, DVD and Digital HD {{!}} Frozen {{!}} Disney Movies|date=25. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=25. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140525061401/http://movies.disney.com/frozen/products|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hypable.com/2014/01/10/frozen-dvd-blu-ray-release-date-special-features/|title='Frozen' DVD/Blu-ray release date, special features announced|date=27. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=27. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140527220217/http://www.hypable.com/2014/01/10/frozen-dvd-blu-ray-release-date-special-features/|url-status=bot: unknown}}</ref> kao što su: "The Making of Frozen" ({{Jez-bs|''Stvaranje'' "''Snježnog kraljevstva''"}}), kratki muzički dokumentarac od tri minute o produkciji filma,<ref>{{Cite web|url=http://www.hypable.com/2014/02/28/kristen-bell-jonathan-groff-and-josh-gad-sing-about-the-making-of-frozen-in-epic-new-song/|title='The Making of Frozen': Kristen Bell, Jonathan Groff sing new song|date=7. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=7. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140307202044/http://www.hypable.com/2014/02/28/kristen-bell-jonathan-groff-and-josh-gad-sing-about-the-making-of-frozen-in-epic-new-song/|url-status=bot: unknown}}</ref> ''D'frosted'', priča o adaptiranju originalne bajke u dugometražni film, četiri izbrisane scene s uvodom režisera, kratki film s premijere ''Nabavi si konja'', najava filma, i muzički spotovi pop-verzije pjesme "Sad je kraj" koja se čuje u odjavnoj špici, i izvode je [[Demi Lovato]] (engleski), [[Martina Stoessel|Tini Stoessel]] (španski, s imenom "Libre Soy"; {{Jez-bs|Slobodna sam}}),{{Efn|Verzija se također čuje u odjavnoj špici sinhronizacije na hrvatski jezik.|naziv=|grupa=}} i [[Marsha Milan|Marsha Milan Londoh]] (malajski, s imenom "Bebaskan"; {{Jez-bs|Pusti to}}).{{Efn|Marsha Milan također daje glas Elsi u sinhronizaciji na malajski jezik.|naziv=|grupa=}}<ref>{{Cite web|url=http://www.blu-ray.com/news/?id=12967|title=Frozen Blu-ray|date=10. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=10. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140110224857/http://www.blu-ray.com/news/?id=12967|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.amazon.com/Frozen-Two-Disc-Blu-ray-Digital-Copy/dp/B00G5G7K7O|title=Amazon.com: Frozen (Two-Disc Blu-ray / DVD + Digital Copy): Kristen Bell, Josh Gad, Idina Menzel, Jonathan Groff, Santino Fontana, Alan Tudyk, Ciar�n Hinds, Chris Williams, Stephen J. Anderson, Maia Wilson, Edie McClurg, Robert Pine, Chris Buck, Jennifer Lee, Aimee Scribner, John Lasseter, Hans Christian Andersen, Shane Morris: Movies & TV|date=13. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=13. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140113220157/http://www.amazon.com/Frozen-Two-Disc-Blu-ray-Digital-Copy/dp/B00G5G7K7O|url-status=bot: unknown}}</ref> Na DVD-u su kratki film ''Nabavi si konja'', najava i muzički spotovi.<ref name=":18" /> DVD i Blu-ray filma prodani su u više od 3,2 miliona primjeraka nakon prvog dana objave, što ga čini jednom od najuspješnijih filmova s objavom na kućnim medijima, a na [[Amazon.com|Amazonu]] je najuspješniji disk za djecu ikad.<ref>{{Cite web|url=http://www.thewrap.com/frozen-heats-home-entertainment-market-sells-massive-3-2-million-units/|title='Frozen' Sells Massive 3.2 Million Discs in One Day - TheWrap|date=29. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=29. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140329220712/http://www.thewrap.com/frozen-heats-home-entertainment-market-sells-massive-3-2-million-units/|url-status=bot: unknown}}</ref> Digitalna objava filma također drži rekord najbrže preuzete digitalne objave ikad.<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/frozen-sells-32-million-blu-689770|title='Frozen' Sells 3.2 Million Blu-ray, DVD Units in First Day - The Hollywood Reporter|date=21. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=21. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140321190204/http://www.hollywoodreporter.com/news/frozen-sells-32-million-blu-689770|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.animationmagazine.net/home-entertainment/frozen-makes-huge-debut-on-disc/|title='Frozen' Makes Huge Debut on Disc {{!}} Animation Magazine|date=20. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=20. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140320173702/http://www.animationmagazine.net/home-entertainment/frozen-makes-huge-debut-on-disc/|url-status=bot: unknown}}</ref> U Ujedinjenom Kraljevstvu film je jedan od najuspješnijih objava na kućnim medijima 2014.<ref>{{Cite web|url=http://www.officialcharts.com/chart-news/frozen-reclaims-official-video-chart-top-spot-2946/|title=Frozen reclaims Official Video Chart top spot|date=27. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=27. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140527230027/http://www.officialcharts.com/chart-news/frozen-reclaims-official-video-chart-top-spot-2946/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je ponovo bio objavljen na DVD-ima i digitalnim platformama 18. novembra 2014, ovaj put s tekstovima pjesama, kao u kinima.<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/nov/29/frozen-sing-along-dvd-out-now|title=Frozen Sing-Along out now on DVD {{!}} Film {{!}} The Guardian|date=9. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=9. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141209134935/http://www.theguardian.com/film/2014/nov/29/frozen-sing-along-dvd-out-now|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hypable.com/2014/08/12/frozen-sing-along-dvd-digital/|title='Frozen' Sing-Along DVD, Digital Download announced - order!|date=14. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=14. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141214122040/http://www.hypable.com/2014/08/12/frozen-sing-along-dvd-digital/|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 1. oktobra 2019. film je objavljen u formatu [[Ultra HD Blu-ray|4K Ultra HD Blu-ray]].<ref>{{Citation|title=Frozen 4K Blu-ray Release Date October 1, 2019|url=https://www.blu-ray.com/movies/Frozen-4K-Blu-ray/247197/|access-date=3. 2. 2021}}</ref> U Bosni i Hercegovini DVD filma na hrvatskom jeziku objavio je Tropik,<ref>{{Cite web|url=https://tropik.ba/trgovina/frozen-snjezno-kraljevstvo-dvd/|title=Frozen – Snježno kraljevstvo – DVD – Tropik|language=bs-BA|access-date=3. 2. 2021}}</ref> dok je na lokaliziranom sajtu HBO GO dostupna verzija na engleskom, hrvatskom, slovenskom i srpskom, s titlovima na svim navedenim jezicima, i na makedonskom.<ref name=":14">{{Cite web|url=http://hbogo.ba/filmovi/snjezno-kraljevstvo|title=Snježno kraljevstvo|website=hbogo.ba|language=bs|access-date=29. 1. 2021}}</ref> === Međunarodno === [[Disney Character Voices International]] objavio je lokalizacije filma na više od 40 jezika.<ref>{{Cite web|url=http://articles.latimes.com/2014/jan/24/entertainment/la-et-mn-frozen-how-disney-makes-a-musical-in-41-languages-20140124|title='Frozen': Finding a diva in 41 languages - Los Angeles Times|date=24. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 2. 2021|archive-date=24. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140324001158/http://articles.latimes.com/2014/jan/24/entertainment/la-et-mn-frozen-how-disney-makes-a-musical-in-41-languages-20140124|url-status=bot: unknown}}</ref> Države / područja u kojima je film bio objavljen su: {{div col|colwidth=30em}} * [[Albanija]] <small>(neslužbena sinhronizacija, Disney je dopustio studiju da sinhronizira film, ali DCVI nije imao ulogu u produkciji)</small><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=VWpbMPRkPJU|title=Frozen - Let It Go - Official Albanian Version &#124; Mbretëresha e Dëborës - Dubluar në Shqip - YouTube|date=23. 2. 2016|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=23. 2. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160223204319/https://www.youtube.com/watch?v=VWpbMPRkPJU|url-status=bot: unknown}}</ref> * [[Argentina]]<ref name="latino"/> * [[Belgija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--flemish-cast.html|title=Frozen / Flemish cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Bosna i Hercegovina]] <small>(na [[hrvatski jezik|hrvatskom]] i [[srpski jezik|srpskom]])</small><ref>{{Cite web|url=https://www.blitz-cinestar-bh.ba/cinestar-bih/snjezno-kraljevstvo-sink/2739|title=- CineStar Cinemas|website=blitz-cinestar-bh.ba|access-date=3. 3. 2021}}</ref>{{efn|Iako nije bilo sinhronizacije na bosanski jezik, Studio Basics napravio je samostalnu pozorišnu adaptaciju filma. Za razliku od [[Frozen (mjuzikl)|izvorne pozorišne adaptacije]], mjuzikl prati isti redoslijed događaja kao film, i pjesme su iste.<ref name=":212"/> Mjuzikl se također emitirao na kanalima [[BHT 1]] i [[Hayatovci]]}} * [[Brazil]]<ref>{{Cite web|url=https://www.magazineluiza.com.br/frozen-uma-aventura-congelante-frozen-ii-dvd-disney/p/hhb75ae2d9/fm/fmin/|title=Frozen - uma aventura congelante / frozen ii - dvd - Disney - Filmes Infantil|website=Magazine Luiza|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Bugarska]]<ref>{{Cite web|url=http://hbogo.bg/filmi/zamraznaloto-kralstvo|title=Замръзналото кралство|website=hbogo.bg|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Češka]]<ref name="csfd">https://www.csfd.cz/film/328862-ledove-kralovstvi/prehled/</ref> * [[Čile]]<ref name="latino"/> * [[Danska]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--danish-cast.html|title=Frozen / Danish cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Estonija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--estonian-cast.html|title=Frozen / Estonian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Filipini]]<ref>{{Cite web|url=http://www.synchresis-inc.com/|title=Synchresis Inc. &#124; Dubbing &#124; Philippines|date=24. 8. 2016|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=24. 8. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160824010656/http://www.synchresis-inc.com/|url-status=bot: unknown}}</ref> * [[Finska]]<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Csk8jIfRbAE</ref> * [[Francuska]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--french-cast.html|title=Frozen / French cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Grčka]]<ref>{{Cite web|url=https://www.cine.gr/film.asp?id=717875|title=Cine.gr - Τανίες Frozen - Ψυχρά κι Ανάποδα - AKA : Frozen (2013)|website=www.cine.gr|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Hong Kong]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--cantonese-cast.html|title=Frozen / Cantonese cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021|archive-date=22. 1. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122135809/https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--cantonese-cast.html|url-status=dead}}</ref> * [[Hrvatska]]<ref>https://www.blitz-cinestar.hr/cinestar/snjezno-kraljevstvo/2739</ref> * [[Indija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--hindi-cast.html|title=Frozen / Hindi cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Indonezija]] * [[Iran]] <small>(tri sinhronizacije)</small> * [[Italija]] * [[Izrael]] * [[Japan]]<ref>{{Cite web|url=https://www.disney.co.jp/fc/anayuki.html|title=アナと雪の女王｜ディズニー公式|website=ディズニー公式|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Južna Koreja]] * [[Kanada]] <small>(na engleskom i francuskom)</small><ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--canadian-french-cast.html|title=Frozen / Canadian French cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Kazahstan]] * [[Kina]] * [[Kuvajt]]<ref name="arapski"/> * [[Latvija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--latvian-cast.html|title=Frozen / Latvian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Liban]]<ref name="arapski"/> * [[Litvanija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--lithuanian-cast.html|title=Frozen / Lithuanian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Malezija]] * [[Maroko]]<ref name="arapski"/> * [[Meksiko]]<ref name="latino">{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--latin-spanish-cast.html|title=Frozen / Latin Spanish cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021|archive-date=24. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210224170531/https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--latin-spanish-cast.html|url-status=dead}}</ref> * [[Nizozemska]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--dutch-cast.html|title=Frozen / Dutch cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Norveška]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--norwegian-cast.html|title=Frozen / Norwegian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Njemačka]]<ref>https://www.youtube.com/watch?v=cFllxSYPqsg</ref> * [[Peru]]<ref name="latino"/> * [[Poljska]] * [[Portugal]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--portuguese-cast.html|title=Frozen / Portuguese cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Rumunija]] * [[Rusija]]<ref>{{Cite web|url=http://www.kinometro.ru/release/card/id/9952|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=22. 8. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180822113659/http://www.kinometro.ru/release/card/id/9952|url-status=dead}}</ref>{{efn|Uz sinhronizaciju na ruskom jeziku, ovo je jedan od nekoliko Disneyjevih filmova sa sinhronizacijom na [[karačajsko-balkarski jezik|karačajsko-balkarskom]] jeziku.<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--karachay-balkar-cast.html|title=Frozen / Karachay-Balkar cast|website=CHARGUIGOU|access-date=5. 3. 2021|archive-date=22. 1. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210122134939/https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--karachay-balkar-cast.html|url-status=dead}}</ref>}} * [[Sjedinjene Američke Države]] * [[Slovačka]]<ref name="csfd"/> * [[Slovenija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--slovene-cast.html|title=Frozen / Slovene cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Srbija]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--serbian-cast.html|title=Frozen / Serbian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Španija]] <small>(na [[španski jezik|španskom]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--castilian.html|title=Frozen / Castilian|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021|archive-date=1. 3. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210301074219/https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--castilian.html|url-status=dead}}</ref> i [[katalonski jezik|katalonskom]])</small><ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--catalan-cast.html|title=Frozen / Catalan cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Švedska]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--swedish-cast.html|title=Frozen / Swedish cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Tajland]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--thai-cast.html|title=Frozen / Thai cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Tajvan]] * [[Turska]] * [[Ujedinjeni Arapski Emirati]]<ref name="arapski">{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--arabic-cast.html|title=Frozen / Arabic cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> *[[Ujedinjeno Kraljevstvo]] * [[Ukrajina]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--ukrainian-cast.html|title=Frozen / Ukrainian cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> * [[Urugvaj]]<ref name="latino"/> * [[Vijetnam]]<ref>{{Cite web|url=https://disneyinternationaldubbings.weebly.com/frozen--vietnamese-cast.html|title=Frozen / Vietnamese cast|website=CHARGUIGOU|access-date=3. 3. 2021}}</ref> {{div col end}} == Prijem == {{Glavni|Spisak nagrada za "Snježno kraljevstvo"}} === Box Office === Međunarodno je ''Snježno kraljevstvo'' zaradilo više od 1,280 milijardi dolara.<ref name="boxofficemojo"/> Računajući u sve troškove, ''[[Deadline Hollywood]]'' procijenio je da je film zaradio preko 400 miliona dolara.<ref>{{Cite web|url=http://deadline.com/2014/03/frozen-thor-dark-world-monsters-university-profit-most-profitable-movies-2013-701699/|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=24. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150324101702/http://deadline.com/2014/03/frozen-thor-dark-world-monsters-university-profit-most-profitable-movies-2013-701699/|url-status=dead}}</ref> ''Snježno kraljevstvo'' je peti film s najvećom zaradom,<ref>{{Cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/|title=All Time Worldwide Box Office Grosses|date=28. 2. 2009|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=28. 2. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090228223109/http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/|url-status=bot: unknown}}</ref> animirani film s najvećom zaradom,<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-milestone-frozen-becomes-692156|title=Box Office Milestone: 'Frozen' Becomes No. 1 Animated Film of All Time - The Hollywood Reporter|date=30. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=30. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140330185602/http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-milestone-frozen-becomes-692156|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.boxoffice.com/latest-news/2014-03-30-global-captain-america-takes-752m-debut-ahead-of-north-american-release-noah-on-the-verge-of-hitting-100m-frozen-is-the-top-animated-film-of-all-time-rio-2-takes-record-breaking-brazilian-debut-to-climb-to-297m|title=BoxOffice® — GLOBAL: 'Captain America' Takes $75.2M Debut Ahead of North American Release; 'Noah' on the Verge of Hitting $100M; 'Frozen' is the Top Animated Film of All Time; 'Rio 2' Takes Record Breaking Brazilian Debut to Climb to $29.7MBoxOffice® — News|date=2. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=2. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140402185057/http://www.boxoffice.com/latest-news/2014-03-30-global-captain-america-takes-752m-debut-ahead-of-north-american-release-noah-on-the-verge-of-hitting-100m-frozen-is-the-top-animated-film-of-all-time-rio-2-takes-record-breaking-brazilian-debut-to-climb-to-297m|url-status=bot: unknown}}</ref> film s najvećom zaradom 2013,<ref>{{Cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/yearly/chart/?view2=worldwide&yr=2013&p=.htm|title=2013 Yearly Box Office Results - Box Office Mojo|date=20. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=20. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140520195701/http://www.boxofficemojo.com/yearly/chart/?view2=worldwide&yr=2013&p=.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> treći film s najvećom zaradom kompanije Walt Disney Pictures, i osmi film s najvećom zaradom u distribuciji Disneyja.<ref>{{Cite web|url=http://insidemovies.ew.com/2014/03/03/frozen-billion-worldwide-box-office/|title='Frozen' hits $1 billion mark at worldwide box office {{!}} Inside Movies {{!}} EW.com|date=6. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=6. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140306040545/http://insidemovies.ew.com/2014/03/03/frozen-billion-worldwide-box-office/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je međunarodno zaradio 110,6 miliona dolara u svom prvom vikendu objave.<ref>{{Cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/worldwideopenings.htm|title=All Time Worldwide Opening Records at the Box Office|date=1. 8. 2013|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=1. 8. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130801031300/http://www.boxofficemojo.com/alltime/world/worldwideopenings.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je zaradio više od milijardu dolara do 2. marta 2014, tačno 101 dan nakon objave, što ga čini osamnaestim filmom u historiji, sedmim filmom u Disneyjevoj distribuciji, petim filmom koji nije nastavak,<ref>{{Cite web|url=http://www.boxofficemojo.com/news/?id=3789&p=.htm|title=Weekend Report: Neeson Beats Jesus, 'Frozen' Hits $1 Billion - Box Office Mojo|date=3. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=3. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140303004742/http://www.boxofficemojo.com/news/?id=3789&p=.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> drugim filmom iz 2013. u Disneyjevoj distribuciji (nakon ''[[Iron Man 3|Iron Mana 3]]''), i prvim animiranim filmom od ''Priče o igračkama 3'' koji je to postigao.<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-milestone-frozen-crosses-684847|title=Box Office Milestone: 'Frozen' Crosses $1 Billion Worldwide - The Hollywood Reporter|date=5. 3. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=5. 3. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140305094713/http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-milestone-frozen-crosses-684847|url-status=bot: unknown}}</ref> ''[[Bloomberg Business]]'' izvijestio je u martu 2014. da su vanjski analitičari ukupni trošak filma projicirali na otprilike 323 do 350 miliona dolara za proizvodnju, marketing i distribuciju, a također su predviđali da će film generirati 1,3 milijarde dolara prihoda od prodaje ulaznica na blagajnama, digitalnih preuzimanja, diskova i televizijskih prava.<ref>{{Cite web|url=http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-03-13/disney-s-frozen-passing-1-billion-cements-rebound|title=Disney’s ‘Frozen’ Passing $1 Billion Cements Rebound - Bloomberg Business|date=9. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=7. 2. 2021|archive-date=9. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150309024306/http://www.bloomberg.com/news/articles/2014-03-13/disney-s-frozen-passing-1-billion-cements-rebound|url-status=bot: unknown}}</ref> === Kritike === Kritičari su povalili ''Snježno kraljevstvo'',<ref>{{Cite web|url=http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|title=Is 'Frozen' a New, Bona Fide Disney Classic? - Esther Zuckerman - The Atlantic Wire|date=5. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=5. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105012200/http://www.theatlanticwire.com/entertainment/2013/11/frozen-new-bona-fide-disney-classic/71243/|url-status=bot: unknown}}</ref> i često je pozitivno uspoređeno s filmovima Disneyjeve renesanse, naročito s ''Malom sirenom'', [[Ljepotica i zvijer (1989)|''Ljepoticom i zvijeri'',]] [[Aladin (1992)|''Aladinom'']] i ''[[Kralj lavova|Kraljem lavova]]''.<ref name=":22">{{Cite web|url=http://www.thewrap.com/frozen-review-disneys-best-animated-musical-since-beauty-beast|title='Frozen' Review: Disney's Best Animated Musical Since 'Beauty and the Beast' - TheWrap|date=5. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=5. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105222813/http://www.thewrap.com/frozen-review-disneys-best-animated-musical-since-beauty-beast|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/movies/moviesnow/la-et-mn-frozen-20131122,0,2982612.story|title=Review: 'Frozen' an icy blast of fun from the first snowflake - latimes.com|date=23. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=23. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131123164802/http://www.latimes.com/entertainment/movies/moviesnow/la-et-mn-frozen-20131122,0,2982612.story|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ew.com/ew/article/0,,20721940,00.html|title=Frozen Movie Review {{!}} Movie Reviews and News {{!}} EW.com|date=1. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=1. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131201013149/http://www.ew.com/ew/article/0,,20721940,00.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thedailybeast.com/articles/2013/11/25/frozen-is-the-best-disney-film-since-the-lion-king.html|title=‘Frozen’ Is the Best Disney Film Since ‘The Lion King’|date=27. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=27. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131127233455/http://www.thedailybeast.com/articles/2013/11/25/frozen-is-the-best-disney-film-since-the-lion-king.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Neki novinari smatraju da je uspjeh ovog filma zapravo započeo drugu renesansu Disneyja.<ref>{{Cite web|url=http://www.deseretnews.com/article/865597825/6Frozen7-makes-history-two-times-over-on-Oscar-weekend.html|title=‘Frozen’ makes history two times over on Oscar weekend {{!}} Deseret News|date=8. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=8. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140408020252/http://www.deseretnews.com/article/865597825/6Frozen7-makes-history-two-times-over-on-Oscar-weekend.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702303819704579316722023392130|title=A Charmed Life for Disney's 'Frozen' - WSJ|date=16. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=16. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216020315/http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702303819704579316722023392130|url-status=bot: unknown}}</ref> Muzika, scenarij, animacija, teme i vokalne izvedbe, pogotovo izvedbe Bell (Anne), Menzel (Else), i Gada (Olafa), pogotovo su pohvaljene.<ref>{{Cite web|url=http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304747004579223991264665968|title=Splendid Sights, Musical Might Melt 'Frozen' - WSJ|date=6. 1. 2015|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=6. 1. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150106080327/http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304747004579223991264665968|url-status=bot: unknown}}</ref> Kritičari su posebno pohvalili pjesmu "Sad je kraj".<ref>{{Cite web|url=http://www.detroitnews.com/article/20131127/ENT02/311270014|title=Review: 'Frozen' mixes music and animation to create a soaring holiday delight {{!}} The Detroit News|date=12. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=12. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140112030904/http://www.detroitnews.com/article/20131127/ENT02/311270014|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2013/12/19/best-movie-moments-of-2013_n_4461945.html|title=17 Best Movie Moments Of 2013|date=12. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=12. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140112033521/http://www.huffingtonpost.com/2013/12/19/best-movie-moments-of-2013_n_4461945.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://collider.com/best-movie-moments-2013|title=Best Movie Moments of 2013 Included Scenes from IRON MAN 3, GRAVITY, FAST & FURIOUS 6, and More {{!}} Collider|date=6. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=6. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140106131308/http://collider.com/best-movie-moments-2013|url-status=bot: unknown}}</ref> Prema agregatoru recenzija [[Rotten Tomatoes]], 90% kritičara dalo je filmu pozitivnu ocjenu na osnovu 241 recenzija, s prosječnom ocjenom 7,69/10. Sajtov konsenzus kritičara kaže: "Prekrasno animirano, pametno napisano i opskrbljeno pjesmama, ''Snježno kraljevstvo'' dodaje još jedan dostojan ulazak u Disneyjev kanon."<ref>{{Cite web|url=https://www.rottentomatoes.com/m/frozen_2013|title=Frozen (2013) - Rotten Tomatoes|date=9. 11. 2016|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=9. 11. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161109021457/https://www.rottentomatoes.com/m/frozen_2013|url-status=bot: unknown}}</ref> Agregator [[Metacritic]] izračunao je ocjenu 74/100 na osnovu 43 recenzije, ukazujući na "opšte povoljne ocjene".<ref>{{Cite web|url=http://www.metacritic.com/movie/frozen-2013|title=Frozen Reviews - Metacritic|date=13. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=13. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131113012942/http://www.metacritic.com/movie/frozen-2013|url-status=bot: unknown}}</ref> [[CinemaScore]] dao je filmu "A+" na ljestvici od F do A+ prema anketi koja je održana na prvom vikendu prikazivanja.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2013/film/news/thanksgiving-box-office-catching-fire-frozen-serve-up-holiday-records-1200906315/|title=‘Hunger Games,’ ‘Frozen’ Thanksgiving Box Office Results {{!}} Variety|date=1. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=1. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131201185422/http://variety.com/2013/film/news/thanksgiving-box-office-catching-fire-frozen-serve-up-holiday-records-1200906315/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-opens-stellar-660689|title=Box Office: 'Frozen' Opens to Stellar $15.2 Million Wednesday; 'Catching Fire' Still No. 1 - The Hollywood Reporter|date=30. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=30. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131130004118/http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-opens-stellar-660689|url-status=bot: unknown}}</ref> ''[[Fandango Media|Fandango]]'' je održao anketu među hiljadu kupaca ulaznica; 75% kupaca pogledalo je film barem jedanput, a 52% dvaput. 55% gledaoca odlučilo je da im je "Sad je kraj" omiljena pjesma, 21% da je "Da li bi da praviš snješka?" najbolja pjesma, a 9% je odlučilo da je "Po prvi put u mom životu" najbolja.<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-sing-along-676174|title=Box Office: 'Frozen' Sing-Along Hits High Note in Friday Matinee Sales - The Hollywood Reporter|date=1. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=1. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140201001733/http://www.hollywoodreporter.com/news/box-office-frozen-sing-along-676174|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Richard Corliss]] od časopisa ''[[Time (časopis)|Time]]'' i [[Kyle Smith (kritičar)|Kyle Smith]] od novina ''[[New York Post]]'' proglasili su ''Snježno kraljevstvo'' sedamnaestim najboljim filmom 2013.<ref>{{Cite web|url=http://entertainment.time.com/2013/12/04/arts-and-entertainment/|title=Top 10 Best Movies {{!}} Top 10 Everything of 2013 - Arts and Entertainment {{!}} TIME.com|date=4. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=4. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131204234841/http://entertainment.time.com/2013/12/04/arts-and-entertainment/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.awardsdaily.com/blog/kyle-smith-and-lou-lumenicks-top-10-lists/|title=Kyle Smith and Lou Lumenick’s Top 10 lists - Awards Daily|date=10. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=12. 2. 2021|archive-date=10. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131210053225/http://www.awardsdaily.com/blog/kyle-smith-and-lou-lumenicks-top-10-lists/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Alonso Duralde]] od novina ''[[TheWrap]]'' napisao je da je film "najbolji animirani mjuzikl Disneyja od tragične smrti [[Howard Ashman|Howarda Ashmana]], čiji je rad na ''Maloj sireni'' i ''Ljepotici i zvijeri'' pomogao učiniti studiovu modernu animacijsku diviziju onime što jest danas." Također je rekao "iako malčice zaostaje pri kraju, scenario je sjajan; daje simpatične likove i zanimljive zaokrete i iznenađenja u radnji."<ref name=":22" /> === Pohvale === Film je nominiran za mnogo nagrada, od kojih je velik broj i osvojio, te je često nominiran za nagradu najboljeg crtanog filma. Najviše pohvala dobila je pjesma "Sad je kraj". Film je nominiran za dva [[Zlatni globus|Zlatna globusa]] na [[71. dodjela "Zlatnog globusa"|71. dodjeli nagrada]] gdje je postao prvi film Walt Disney Animation Studiosa koji je dobio nagradu za najbolji animirani film.<ref>{{Cite web|url=http://www.usatoday.com/story/life/people/2014/01/12/golden-globes-winners/4424169/|title=Golden Globes 2014: And the winners are...|date=16. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=16. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140116063937/http://www.usatoday.com/story/life/people/2014/01/12/golden-globes-winners/4424169/|url-status=bot: unknown}}</ref> Također je dobio Oscar za najbolji animirani film i za najbolju originalnu pjesmu ("Sad je kraj"),<ref>{{Cite web|url=http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allcategories&yr=2013&p=.htm|title=2013 Academy Awards Nominations and Winners by Category|date=28. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=28. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140228152810/http://boxofficemojo.com/oscar/chart/?view=allcategories&yr=2013&p=.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> nagradu BAFTA za najbolji animirani film na dodjeli nagrada [[Filmske nagrade BAFTA|BAFTA]],<ref>{{Cite web|url=http://awards.bafta.org/award/2014/film|title=Film in 2014 {{!}} BAFTA Awards|date=9. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=9. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141009150753/http://awards.bafta.org/award/2014/film|url-status=bot: unknown}}</ref> pet nagrada Annie (uključujući najbolji animirani film),<ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-complete-list-of-2013-annie-award-noms-20131202,0,3639869.story|title=Annie Awards 2014: Complete list of winners and nominees - latimes.com|date=4. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=4. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140204204510/http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-complete-list-of-2013-annie-award-noms-20131202,0,3639869.story|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-frozen-wins-annie-award-best-animated-film-20140131,0,1741428.story|title='Frozen' wins Annie Award for best animated film, several others - latimes.com|date=5. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=5. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140205045501/http://www.latimes.com/entertainment/envelope/moviesnow/la-et-mn-frozen-wins-annie-award-best-animated-film-20140131,0,1741428.story|url-status=bot: unknown}}</ref> i dvije nagrade po izboru kritičara za najbolji animirani film i najbolji originalnu pjesmu ("Sad je kraj").<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/2014-critics-choice-awards-winners-671707|title=Critics' Choice Awards: The Winners|date=17. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=17. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141017063852/http://www.hollywoodreporter.com/news/2014-critics-choice-awards-winners-671707|url-status=bot: unknown}}</ref> U sličnim je kategorijama film bio nominiran za nagrade [[Nagrade Satellite|Satellite]].<ref>{{Cite web|url=http://www.prnewswire.com/news-releases/the-international-press-academy-announces-nominations-for-the-18th-annual-satellite-awards-234075351.html|title=The International Press Academy Announces Nominations For The 18th An…|date=2. 12. 2013|website=archive.vn|access-date=19. 2. 2021|archive-date=2. 12. 2013|archive-url=https://archive.today/20131202183712/http://www.prnewswire.com/news-releases/the-international-press-academy-announces-nominations-for-the-18th-annual-satellite-awards-234075351.html|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Zvučna podloga]] filma osvojila je nagradu za najbolji kompilacijski album za vizualni medij i bio nominiran za [[Grammy za najbolji muzički zapis za vizualni medij|najbolji muzički zapis za vizualni medij]] za vizualni medij na [[57. dodjela "Grammyja"|57. dodjeli "Grammyja"]]. Pjesma "Sad je kraj" također je osvojila Grammy za najbolju pjesmu iz vizualnog medija.<ref>{{Cite web|url=http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/show-bits-frozen-soundtrack-fires-grammy-wins-28817993|title=SHOW BITS: : 'Frozen' Soundtrack Fires up With 2 Grammy Wins - ABC News|date=9. 2. 2015|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=9. 2. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150209035036/http://abcnews.go.com/Entertainment/wireStory/show-bits-frozen-soundtrack-fires-grammy-wins-28817993|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.grammy.com/nominees|title=GRAMMY.com {{!}} The Official Site of Music's Biggest Night|date=7. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=28. 1. 2014|archive-url=https://archive.is/20140128191740/http://www.grammy.com/nominees|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/music/news/grammy-nominations-full-list-1201371990/|title=Grammy Nominations: Sam Smith, Beyonce Lead The Pack {{!}} Variety|date=9. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=9. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141209045903/http://variety.com/2014/music/news/grammy-nominations-full-list-1201371990/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.usatoday.com/story/life/music/2014/12/05/2015-grammy-nomination-list/19954729/|title=The 2015 Grammy nomination list|date=7. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2021|archive-date=7. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141207022708/http://www.usatoday.com/story/life/music/2014/12/05/2015-grammy-nomination-list/19954729/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Nasljeđe == === Kulturni utjecaj === ''Snježno kraljevstvo'' bilo je veliki komercijalni i kritički hit. Ali je također bio privlačan djeci; film je poznat po tome što su pjesme bile veoma popularne, i djeca koja su gledala film ne bi prestala pjevati pjesme i citirati likove.<ref>{{Cite web|url=http://www.thestreet.com/story/12457079/1/why-let-it-go-from-disneys-frozen-needs-an-oscar.html|title=Why 'Let It Go' From Disney's 'Frozen' Needs an Oscar - TheStreet|date=14. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=14. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514161416/http://www.thestreet.com/story/12457079/1/why-let-it-go-from-disneys-frozen-needs-an-oscar.html|url-status=bot: unknown}}</ref> O velikoj popularnosti filma i njegovih pjesama izvijestili su mnogi portali širom SAD-a i Ujedinjenog Kraljevstva.<ref>{{Cite web|url=http://www.nytimes.com/2014/05/18/fashion/disneys-animated-film-frozen-has-some-children-obsessed.html|title=Disney’s Animated Film ‘Frozen’ Has Some Children Obsessed - NYTimes.com|date=17. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=17. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140517141242/http://www.nytimes.com/2014/05/18/fashion/disneys-animated-film-frozen-has-some-children-obsessed.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/frozen-how-disneys-animated-fairytale-3492323|title=Frozen: How Disney's animated fairytale is conquering the world - Mirror Online|date=12. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=12. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512233630/http://www.mirror.co.uk/news/uk-news/frozen-how-disneys-animated-fairytale-3492323|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/may/13/frozen-mania-elsa-anna-olaf-disney-emo-princess-let-it-go|title=Frozen-mania: how Elsa, Anna and Olaf conquered the world {{!}} Film {{!}} The Guardian|date=13. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=13. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140513233529/http://www.theguardian.com/film/2014/may/13/frozen-mania-elsa-anna-olaf-disney-emo-princess-let-it-go|url-status=bot: unknown}}</ref> Mnogi su novinari primijetili da su djeca pjevala pjesme i citirala film toliko da bi stvarali nemir njihovim roditeljima, nastavnicima i drugima.<ref>{{Cite web|url=http://articles.chicagotribune.com/2014-04-08/entertainment/chi-what-to-do-about-frozen-fatigue-20140408_1_pop-music-music-professor-elsa|title=What to do about 'Frozen' fatigue - Chicago Tribune|date=14. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=14. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514155342/http://articles.chicagotribune.com/2014-04-08/entertainment/chi-what-to-do-about-frozen-fatigue-20140408_1_pop-music-music-professor-elsa|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.csmonitor.com/The-Culture/Family/Modern-Parenthood/2014/0508/Frozen-fatigue-Coping-with-kids-songs-on-repeat-video|title='Frozen' fatigue: Coping with kids songs on repeat (+video) - CSMonitor.com|date=14. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=14. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514091252/http://www.csmonitor.com/The-Culture/Family/Modern-Parenthood/2014/0508/Frozen-fatigue-Coping-with-kids-songs-on-repeat-video|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.walesonline.co.uk/lifestyle/lifestyle-opinion/frozen-disney-song-go-childrens-7318645|title=Will you Let It Go! My kids singing Frozen song gives me chills|last=Mainwaring|first=Rachel|date=27. 6. 2014|website=WalesOnline|language=en|access-date=1. 3. 2021}}</ref> Neke slavne ličnosti izjavile su im djeca opsjednuta ''Snježnim kraljevstvom'', kao npr. [[Amy Adams]] (koja je imala glavnu ulogu u Disneyjevom filmu ''[[Začarana (film)|Začarana]]''),<ref>{{Cite web|url=http://www.dailylife.com.au/dl-people/interviews/amy-adams-only-interested-in-strong-female-roles-20150311-14108i.html|title=Amy Adams only interested in 'strong female roles'|date=18. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=18. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150318022818/http://www.dailylife.com.au/dl-people/interviews/amy-adams-only-interested-in-strong-female-roles-20150311-14108i.html|url-status=bot: unknown}}</ref> [[David Cameron]],<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/politics/david-cameron/11392854/David-Cameron-suggests-he-has-heard-Frozens-Let-it-Go-too-many-times.html|title=David Cameron suggests he has heard Frozen's 'Let it Go' too many times|website=The Telegraph|language=en-GB|access-date=1. 3. 2021}}</ref> [[Ben Affleck]],<ref>{{Cite web|url=http://www.nydailynews.com/entertainment/tv/ben-affleck-reveals-kids-batman-role-article-1.1957971|title=Ben Affleck reveals what his kids think of Batman role - NY Daily News|date=2. 4. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=2. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402113529/http://www.nydailynews.com/entertainment/tv/ben-affleck-reveals-kids-batman-role-article-1.1957971|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Kevin Costner]],<ref>{{Cite web|url=http://celebritybabies.people.com/2015/01/29/kevin-costner-kids-frozen-obsessed/|title=Kevin Costner: My Home Is ‘Frozen Obsessed’ – Moms & Babies – Celebrity Babies and Kids - Moms & Babies - People.com|date=29. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=29. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329220743/http://celebritybabies.people.com/2015/01/29/kevin-costner-kids-frozen-obsessed/|url-status=bot: unknown}}</ref> i [[Vince Vaughn]].<ref>{{Cite web|url=http://www.eonline.com/news/632599/vince-vaughn-jokes-that-frozen-is-probably-damaging-his-daughter-lochlyn-watch|title=Vince Vaughn Jokes That Frozen Is Probably Damaging His Daughter Lochlyn—Watch! {{!}} E! Online|date=8. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=8. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150308194121/http://www.eonline.com/news/632599/vince-vaughn-jokes-that-frozen-is-probably-damaging-his-daughter-lochlyn-watch|url-status=bot: unknown}}</ref> Kad je [[Terry Gross]] intervjuirala tekstopisce (Lopez i Anderson-Lopez) na [[NPR]]-u u aprilu 2014, rekli su da nisu mogli zamisliti da će film postati toliko uspješan.<ref>{{Cite web|url=http://www.npr.org/templates/transcript/transcript.php?storyId=301420227|title=Songwriters Behind 'Frozen' Let Go Of The Princess Mythology : NPR|date=19. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=19. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140519123546/http://www.npr.org/templates/transcript/transcript.php?storyId=301420227|url-status=bot: unknown}}</ref> Kolumnist [[Joel Stein]] napisao je članak o svom sinu Laszlu za časopis ''Time''. Članak je bio o Laszlovoj frustraciji s popularnosti ''Snježnog kraljevstva''. Laszlo je održao intervju s Kristen Bell (glasom Anne) preko [[Skype]]a, i pitao ju je zašto je film napravljen.<ref name=":20">{{Cite web|url=http://time.com/100541/joel-stein-ice-ice-laszlo/|title=Joel Stein: Ice, Ice, Laszlo - TIME|date=19. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=19. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140519031515/http://time.com/100541/joel-stein-ice-ice-laszlo/|url-status=bot: unknown}}</ref> Kad ju je Laszlo pitao je li očekivala uspjeh i kulturni utjecaj filma, objasnila je da nije.<ref name=":20" /> ''The Hollywood Reporter'' intervjuirao je scenaristicu filma (Jennifer Lee) u decembru 2014. Lee je objasnila da se prestala zahvaljivati ljudima kad bi pohvalili film, već bi im se ispričala jer je bila svjesna koliko su djeca pjevala pjesme.<ref name=":26">{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/news/frozen-director-apologizes-parents-let-756614|title='Frozen' Director Apologizes to Parents for "Let It Go" - The Hollywood Reporter|date=16. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216092718/http://www.hollywoodreporter.com/news/frozen-director-apologizes-parents-let-756614|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://time.com/3633301/frozen-director-apologizes-let-it-go/|title='Frozen' Director Jennifer Lee Apologizes to Parents for 'Let It Go'|date=16. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216011328/http://time.com/3633301/frozen-director-apologizes-let-it-go/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.cnet.com/news/frozen-director-jennifer-lee-is-really-sorry-for-let-it-go/|title='Frozen' director Jennifer Lee is really sorry for 'Let It Go' - CNET|date=16. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216082300/http://www.cnet.com/news/frozen-director-jennifer-lee-is-really-sorry-for-let-it-go/|url-status=bot: unknown}}</ref> Lee je također pokazala film svojoj kćerki da ju inspirira sa snažnim ženskim likovima, i pomogne jer su njenu kćerku zlostavljali nasilnici u školi;<ref name=":26" /> uz to je priznala da su i nju samu zlostavljali nasilnici kad je bila mala, i zato je bila sretna kad su njenu kćerku inspirirale Anna i Elsa.<ref name=":26" /> Izvještaj o najčešćim imenima beba 2014, koje je objavio [[BabyCenter]], pokazuje da Elsa bilo 88. najčešće ime za djevojčice te godine. To ime nikad nije bilo u prijašnjim izvještajima BabyCentera.<ref>{{Cite web|url=http://www.eonline.com/news/551416/people-are-naming-their-babies-after-frozen-characters-now|title=People Are Naming Their Babies After Frozen Characters Now {{!}} E! Online|date=17. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=17. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140617121058/http://www.eonline.com/news/551416/people-are-naming-their-babies-after-frozen-characters-now|url-status=bot: unknown}}</ref> Sarah Barret, jedna od direktorica sajta, objasnila je da je Anna puno češće ime, ali da je Elsa "više jedinstveno, i uz to je Elsa jako moćna junakinja i sjajan uzor."<ref name="auto1">{{Cite web|url=http://www.babycentre.co.uk/a25009957/mid-year-results-babycentre-top-20-boys-and-girls-names-of-2014-emily-and-oliver-top-the-chart|title=Mid Year Results: BabyCentre Top 20 Boys' and Girls' Names of 2014; Emily and Oliver top the chart - BabyCentre|date=19. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=19. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140619220326/http://www.babycentre.co.uk/a25009957/mid-year-results-babycentre-top-20-boys-and-girls-names-of-2014-emily-and-oliver-top-the-chart|url-status=bot: unknown}}</ref> Potpredsjednica britanske verzije [[Disney Channel (Ujedinjeno Kraljevstvo)|Disney Channela]], Anna Hill, rekla je da je oduševljena činjenicom da je Elsa postalo popularno ime.<ref name="auto1"/> [[Google]]ov izvještaj iz 2014. pokazuje da je ''Snježno kraljevstvo'' najtraženiji film te godine.<ref>{{Cite web|url=http://deadline.com/2014/12/googles-year-in-hollywood-search-frozen-game-of-thrones-jlaw-robin-williams-1201320661/|title=Google’s Most-Searched Movies, TV Shows And Stars – ‘Frozen,’ #GoT, {{!}} Deadline|date=16. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141216172717/http://deadline.com/2014/12/googles-year-in-hollywood-search-frozen-game-of-thrones-jlaw-robin-williams-1201320661/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.google.com/trends/2014/|title=Google {{!}} Year in Search 2014|date=19. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=19. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141219014434/http://www.google.com/trends/2014/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Google Play Store]] proglasio je film i njegovu zvučnu podlogu filmom i muzičkim albumom godine (što znači da su najprodavaniji film i muzički album te godine).<ref>{{Cite web|url=http://deadline.com/2014/12/google-play-top-movie-tv-music-book-2014-frozen-the-walking-dead-the-fault-in-our-stars-1201320438/|title=‘Frozen, ‘Walking Dead’ Top Google Play Online Sales For 2014 {{!}} Deadline|date=18. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=18. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141218112224/http://deadline.com/2014/12/google-play-top-movie-tv-music-book-2014-frozen-the-walking-dead-the-fault-in-our-stars-1201320438/|url-status=bot: unknown}}</ref> S više od 30 miliona preuzimanja putem [[BitTorrent]]a, film je drugi najčešće piratirani film 2014.<ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/digital/news/top-20-most-pirated-movies-of-2014-led-by-wolf-of-wall-street-frozen-gravity-1201388403/|title=Top 20 Most Pirated Movies of 2014 Led by ‘Wolf of Wall Street,’ ‘Frozen,’ ‘Gravity’ {{!}} Variety|date=13. 12. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=13. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151213135012/http://variety.com/2014/digital/news/top-20-most-pirated-movies-of-2014-led-by-wolf-of-wall-street-frozen-gravity-1201388403/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.mirror.co.uk/tv/tv-news/frozen-wolf-wall-street-top-4886587|title=Frozen and The Wolf of Wall Street top the pirate movie charts - Mirror Online|date=29. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=29. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141229050308/http://www.mirror.co.uk/tv/tv-news/frozen-wolf-wall-street-top-4886587|url-status=bot: unknown}}</ref> Disney je najavio dugometražni nastavak marta 2015, zbog čega su [[Agence France-Presse]] i ''[[Toronto Star]]'' objavili komične priče gdje su zadirkivali roditelje koji su bili ogorčeni popularnosti filma, rekavši da će poludjeti zbog nastavka.<ref>{{Cite web|url=http://news.yahoo.com/parents-brace-another-dose-frozen-fever-195807583.html|title=Parents brace for another dose of Frozen fever - Yahoo News|date=16. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150316060624/http://news.yahoo.com/parents-brace-another-dose-frozen-fever-195807583.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thestar.com/entertainment/movies/2015/03/13/disneys-frozen-fever-reaches-pandemic-level-menon.html|title=Disney’s Frozen fever reaches pandemic level: Menon {{!}} Toronto Star|date=16. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=1. 3. 2021|archive-date=16. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150316172140/http://www.thestar.com/entertainment/movies/2015/03/13/disneys-frozen-fever-reaches-pandemic-level-menon.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Fondacija Udruženja pisaca navodi ''Snježno kraljevstvo'' kao film s jednim od najboljih scenarija iz 2010. godine, hvaleći ga kao film koji podmeće "rigidno uspostavljene priče i likove".<ref>{{Cite web|url=https://www.wgfoundation.org/blog/2019/12/18/6swixeccqnhjimlobcjk7o4nen96qo|title=10 out of '10s: Our Favorite Scripts of the Decade|website=The Writers Guild Foundation|language=en-US|access-date=1. 3. 2021}}</ref> === Franšiza === {{Glavni|Snježno kraljevstvo (franšiza)}} [[Datoteka:For the First Time in Forever- A Frozen Sing-Along Celebration - 21834852103.jpg|mini|Glumice u kostimima Else i Anne nastupaju u [[Disneyland]]u|lijevo|276x276piksel]]Ovim filmom ustanovljena je istoimena medijska franšiza. Bob Iger najavio je [[Broadway|brodvjeski]] pozorišni mjuzikl u januaru 2014.<ref>{{Cite web|url=http://fortune.com/2014/01/13/disney-ceo-iger-frozen-has-restored-our-mojo/|title=Disney CEO Iger: Frozen has restored our mojo - Fortune|date=4. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=4. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140604115101/http://fortune.com/2014/01/13/disney-ceo-iger-frozen-has-restored-our-mojo/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/legit/news/disney-considering-frozen-for-broadway-obviously-1201052489/|title=Disney Considering ‘Frozen’ for Broadway, Obviously {{!}} Variety|date=14. 1. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=14. 1. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140114040305/http://variety.com/2014/legit/news/disney-considering-frozen-for-broadway-obviously-1201052489/|url-status=bot: unknown}}</ref> U februaru 2014. Iger je rekao da ''Snježno kraljevstvo'' ima "potencijal za franšizu",<ref>{{Cite web|url=http://cdn.media.ir.thewaltdisneycompany.com/2014/q1/q1-fy14-earnings-transcript.pdf|title=Wayback Machine|date=4. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=4. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140404164806/http://cdn.media.ir.thewaltdisneycompany.com/2014/q1/q1-fy14-earnings-transcript.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> ali je brzo (u maju iste godine) rekao da je ''Snježno kraljevstvo'' jedna od "pet najuspješnijih franšiza Disneyja".<ref>{{Cite web|url=http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304101504579546090651005438|title=Disney's Film Business Gets Big Boost From 'Frozen' - WSJ|date=15. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=15. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215182821/http://www.wsj.com/news/articles/SB10001424052702304101504579546090651005438|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://money.cnn.com/2014/05/12/news/companies/frozen-disney/|title='Frozen': One of Disney's biggest movies ever - May. 12, 2014|date=13. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=13. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140513062832/https://money.cnn.com/2014/05/12/news/companies/frozen-disney/|url-status=bot: unknown}}</ref> Uspjeh filma značio je brza i jako velika neštasica robe u SAD-u,<ref name=":33">{{Cite web|url=http://www.cbsnews.com/news/want-to-buy-frozen-merchandise-be-prepared-to-wait/|title=Want to buy "Frozen" merchandise? Be prepared to wait or pay up - CBS News|date=13. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=13. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140413142034/http://www.cbsnews.com/news/want-to-buy-frozen-merchandise-be-prepared-to-wait/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ocregister.com/articles/costume-609376-costumes-stores.html|title=Most-wanted dress in the U.S.: 'Frozen's' Elsa frock - The Orange County Register|date=13. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=13. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140413141838/http://www.ocregister.com/articles/costume-609376-costumes-stores.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name="auto">{{Cite web|url=https://money.cnn.com/2014/04/10/news/companies/frozen-elsa-dress/|title=Sold-out Elsa's 'Frozen' dress selling for over $1,000 on eBay - Apr. 10, 2014|date=12. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=12. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140412182343/https://money.cnn.com/2014/04/10/news/companies/frozen-elsa-dress/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name="web.archive.org">{{Cite web|url=http://www.businessweek.com/articles/2014-04-17/elsas-frozen-dress-the-hottest-gown-in-town|title=Elsa's Frozen Dress: The Hottest Gown in Town - Businessweek|date=21. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=21. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140421005612/http://www.businessweek.com/articles/2014-04-17/elsas-frozen-dress-the-hottest-gown-in-town|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://nypost.com/2014/04/14/parents-fight-and-connive-for-sold-out-frozen-merch/|title=‘Frozen’ merch is making parents do crazy things {{!}} New York Post|date=16. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=16. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416035605/http://nypost.com/2014/04/14/parents-fight-and-connive-for-sold-out-frozen-merch/|url-status=bot: unknown}}</ref> i u drugim državama tokom aprila 2014.<ref>{{Cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/film/film-news/10757721/Frozen-merchandise-shortage-spells-trouble-for-parents.html|title=Frozen merchandise shortage spells trouble for parents - Telegraph|date=13. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=13. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140413201131/http://www.telegraph.co.uk/culture/film/film-news/10757721/Frozen-merchandise-shortage-spells-trouble-for-parents.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/film/2014/may/17/frozen-film-disney-success-merchandise-sellout|title=Frozen: parental panic as unexpected Disney hit leads to merchandise sellout {{!}} Film {{!}} The Observer|date=18. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=18. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140518023349/http://www.theguardian.com/film/2014/may/17/frozen-film-disney-success-merchandise-sellout|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theglobeandmail.com/arts/film/frozen-out-in-the-toy-aisle-why-merch-for-disneys-hit-film-is-in-short-supply/article18054075/|title=Frozen-out in the toy aisle: Why merch for Disney’s hit film is in short supply - The Globe and Mail|date=21. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=21. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140421024812/http://www.theglobeandmail.com/arts/film/frozen-out-in-the-toy-aisle-why-merch-for-disneys-hit-film-is-in-short-supply/article18054075/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dailytelegraph.com.au/news/nsw/australian-supplies-of-frozen-dolls-have-dried-up/story-fni0cx12-1226929187496|title=Australian supplies of Frozen dolls have dried up {{!}} dailytelegraph.com.au|date=24. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=24. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140524012447/http://www.dailytelegraph.com.au/news/nsw/australian-supplies-of-frozen-dolls-have-dried-up/story-fni0cx12-1226929187496|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.smh.com.au/entertainment/sno-joke-for-parents-as-stocks-of-frozen-movie-merchandise-sell-out-20140523-38uds.html|title=S'no joke for parents as stocks of Frozen movie merchandise sell out|date=27. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=27. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140627022920/http://www.smh.com.au/entertainment/sno-joke-for-parents-as-stocks-of-frozen-movie-merchandise-sell-out-20140523-38uds.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.stuff.co.nz/entertainment/film/10047347/Do-you-want-to-buy-a-snowman|title=Do you want to buy a snowman?|date=16. 5. 2014|website=Stuff|language=en|access-date=2. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.premiere.fr/Cinema/News-Cinema/La-Reine-des-Neiges-rend-fou-3988006|title=La Reine des Neiges rend fou|date=26. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=26. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140426232001/http://www.premiere.fr/Cinema/News-Cinema/La-Reine-des-Neiges-rend-fou-3988006|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.straitstimes.com/lifestyle/more-lifestyle-stories/story/frozen-dress-sold-out-singapore-20140420|title='Frozen' dress sold out in Singapore|date=21. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=21. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140421020604/http://www.straitstimes.com/lifestyle/more-lifestyle-stories/story/frozen-dress-sold-out-singapore-20140420|url-status=bot: unknown}}</ref> Zbog ovoga su se cijene za tematske lutke i igračke postale veoma visoke, ali su same igračke postale kvalitetnije i ograničeno objavljene. Cijene kostima likova su također postale puno veće.<ref name="auto"/><ref name="web.archive.org"/> Nestašica je riješena gotovo godinu dana nakon objave filma (u novembru 2014),<ref>{{Cite web|url=http://www.today.com/money/frozen-doll-toy-shortage-finally-over-1D80258148|title='Frozen' doll and toy shortage finally over - Money - TODAY.com|date=1. 11. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=1. 11. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141101185749/http://www.today.com/money/frozen-doll-toy-shortage-finally-over-1D80258148|url-status=bot: unknown}}</ref> i do tada je Disney prodao više od tri miliona tematskih kostima samo u Sjevernoj Americi.<ref>{{Cite web|url=http://www.wsj.com/articles/elsa-dominates-anna-in-frozen-merchandise-sales-1415131605|title=Elsa Dominates Anna in ‘Frozen’ Merchandise Sales - WSJ|date=15. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=15. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141215063557/http://www.wsj.com/articles/elsa-dominates-anna-in-frozen-merchandise-sales-1415131605|url-status=bot: unknown}}</ref> U Disneyjevim zabavnim parkovima održavane su sesije upoznavanja likova iz filma, i mnogi su čekali više od četiri sata u redovima za ove sesije. Sesije upoznavanja trebale su biti privremene i tu samo za reklamiranje filma, ali su ih upravnici zadržali zbog popularnosti.<ref name=":32" /><ref name=":33" /> [[Disney's Hollywood Studios]] započeli su privremeni događaj (''Frozen Summer Fun'').<ref>{{Cite web|url=http://www.insidethemagic.net/2014/07/frozen-summer-fun-event-debuts-at-walt-disney-world-as-anna-elsa-kristoff-and-olaf-appear-in-delightful-new-shows/|title=Frozen Summer Fun event debuts at Walt Disney World as Anna, Elsa, Kristoff, and Olaf appear in delightful new shows {{!}} Inside the Magic|date=8. 7. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=8. 7. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140708202612/http://www.insidethemagic.net/2014/07/frozen-summer-fun-event-debuts-at-walt-disney-world-as-anna-elsa-kristoff-and-olaf-appear-in-delightful-new-shows/|url-status=bot: unknown}}</ref> Vožnja [[Maelstrom (Disney)|Maelstrom]] iz norveškog paviljona Disney Worldovog Epcota maknuta je 12. septembra 2014, i zamijenjena atrakcijom [[Frozen Ever After]] 2016.<ref>{{Cite web|url=http://www.bizjournals.com/orlando/blog/2014/09/disney-replacing-epcots-maelstrom-with-frozen-ride.html|title=Disney's Frozen replacing Epcot's Maelstrom ride - Orlando Business Journal|date=13. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=13. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140913124612/http://www.bizjournals.com/orlando/blog/2014/09/disney-replacing-epcots-maelstrom-with-frozen-ride.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.insidethemagic.net/2014/09/frozen-ride-officially-announced-for-walt-disney-world-to-replace-maelstrom-in-norway-at-epcot/|title=“Frozen” ride announced for Walt Disney World in 2016 to replace Maelstrom at Epcot, “Frozen” Christmas also revealed {{!}} Inside the Magic|date=14. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=14. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140914014821/http://www.insidethemagic.net/2014/09/frozen-ride-officially-announced-for-walt-disney-world-to-replace-maelstrom-in-norway-at-epcot/|url-status=bot: unknown}}</ref> Disney California Adventure napravio je pozorišni mjuzikl zvan ''[[Frozen – Live at the Hyperion]]'' 27. maja 2016. u pozorištu [[Hyperion Theater]]. Mjuzikl je zamijenio Hyperionovu prijašnju predstavu, ''[[Disney's Aladdin: A Musical Spectacular|Aladin]]''.<ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/entertainment/arts/culture/la-et-cm-frozen-california-adventure-20160303-story.html|title='Frozen' show at California Adventure sets its opening date: May 27 - LA Times|date=15. 10. 2016|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=15. 10. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161015184102/http://www.latimes.com/entertainment/arts/culture/la-et-cm-frozen-california-adventure-20160303-story.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Izdavač [[Random House]] prodao je više od 8 miliona knjiga o filmu.<ref>{{Cite web|url=http://www.mtv.com/news/1894025/frozen-books-anna-elsa/|title=Anna And Elsa Of 'Frozen' Are Coming To A Bookstore Near You - MTV|date=10. 8. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=10. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140810215358/http://www.mtv.com/news/1894025/frozen-books-anna-elsa/|url-status=bot: unknown}}</ref> Turoperatori, uključujući [[Adventures by Disney]], dodali su još obilazaka Norveške kao odgovor na sve veću potražnju tokom 2014.<ref>{{Cite web|url=http://www.travelweekly.com/Travel-News/Tour-Operators/Frozen-is-sending-tourists-packing-for-Norway/|title=Disney’s ‘Frozen’ is sending tourists packing for Norway: Travel Weekly|date=5. 11. 2015|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=5. 11. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151105010502/http://www.travelweekly.com/Travel-News/Tour-Operators/Frozen-is-sending-tourists-packing-for-Norway/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/id/101776203|title=Disney’s ‘Frozen’ fires up Norway’s tourism|date=1. 7. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=1. 7. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140701062653/https://www.cnbc.com/id/101776203|url-status=bot: unknown}}</ref> U međuvremenu, producenti serije ''[[Jednom davno]]'' (koju je napravio [[ABC Studios]], Disneyjeva podružnica) samostalno su dobili prava od ABC-ja i Disneyja za [[crossover]] o ''Snježnom kraljevstvu'' za [[Jednom davno (4. sezona)|četvrtu sezonu]]. Ideja je bila otrkivena na kraju [[Jednom davno (3. sezona)|treće sezone]] maja 2014, i sezona se emitirala te jeseni.<ref>{{Cite web|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/once-a-time-finale-frozen-elsa-season-4-703314|title='Once Upon a Time' EPs on 'Frozen's' Elsa in Season 4 - Hollywood Reporter|date=15. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=15. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140515025524/http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/once-a-time-finale-frozen-elsa-season-4-703314|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://time.com/96021/frozen-once-upon-a-time-elsa/|title=Once Upon a Time: Frozen Elsa on Season Finale Cliffhanger - TIME|date=14. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=14. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140514001212/http://time.com/96021/frozen-once-upon-a-time-elsa/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://time.com/96491/elsa-frozen-once-upon-a-time-secret/|title=Once Upon a Time Frozen Elsa Scene: How Secret Stayed a Surprise - TIME|date=12. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=12. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221321/http://time.com/96491/elsa-frozen-once-upon-a-time-secret/|url-status=bot: unknown}}</ref> Televizijski specijal ''[[The Story of Frozen: Making a Disney Animated Classic]]'' emitirao se na ABC-ju 2. septembra 2014. Film je dokumentarac o produkciji filma.<ref>{{Cite web|url=http://blogs.disney.com/insider/2014/08/13/learn-the-story-of-frozen-and-find-out-whats-next-for-anna-and-elsa/|title=Learn the Story of Frozen and Find Out What's Next for Anna and Elsa {{!}} Disney Insider|date=14. 8. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=14. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140814104246/http://blogs.disney.com/insider/2014/08/13/learn-the-story-of-frozen-and-find-out-whats-next-for-anna-and-elsa/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://insidetv.ew.com/2014/08/13/abc-making-frozen/|title=ABC to show how Disney made 'Frozen' {{!}} Inside TV {{!}} EW.com|date=14. 8. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=14. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140814061622/http://insidetv.ew.com/2014/08/13/abc-making-frozen/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/film/news/abc-frozen-behind-the-scenes-special-1201282018/|title=ABC to Air ‘Frozen’ Special in September {{!}} Variety|date=15. 8. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=15. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140815031510/http://variety.com/2014/film/news/abc-frozen-behind-the-scenes-special-1201282018/|url-status=bot: unknown}}</ref> Na kraju specijala Lasseter je najavio kratki film koji se prikazivao u kinima prije igrane verzije ''Pepeljuge'' 13. marta 2015, imena ''Groznica Snježnog kraljevstva'' ({{Jez-en|Frozen Fever}}).<ref>{{Cite web|url=http://insidemovies.ew.com/2014/12/03/frozen-fever-short-will-play-before-cinderella/|title='Frozen' short will play before 'Cinderella' {{!}} Inside Movies {{!}} EW.com|date=4. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=4. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141204052527/http://insidemovies.ew.com/2014/12/03/frozen-fever-short-will-play-before-cinderella/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2014/film/news/disney-frozen-characters-to-return-in-frozen-fever-animated-short-1201296499/|title=‘Frozen’ Characters to Return in ‘Frozen Fever’ Animated Short {{!}} Variety|date=4. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=4. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140904015015/http://variety.com/2014/film/news/disney-frozen-characters-to-return-in-frozen-fever-animated-short-1201296499/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thewrap.com/disney-announces-frozen-short-film-for-spring-2015/|title=Disney's New 'Frozen' Short Film Will Premiere in Spring 2015 - TheWrap|date=3. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=3. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140903152214/http://www.thewrap.com/disney-announces-frozen-short-film-for-spring-2015/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://insidemovies.ew.com/2014/09/02/frozen-fever-disney-to-bring-back-elsa-and-anna-for-animated-short/|title='Frozen Fever': Disney to bring back Elsa and Anna for animated short {{!}} Inside Movies {{!}} EW.com|date=3. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=2. 3. 2021|archive-date=3. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140903044335/http://insidemovies.ew.com/2014/09/02/frozen-fever-disney-to-bring-back-elsa-and-anna-for-animated-short/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Feld Entertainment]]ova [[Klizačko pozorište|klizačka predstava]] [[Disney on Ice]] uvela je predstavu o ''Snježnom kraljevstvu'' 4. septembra 2014. na areni [[Amway Center|Amway]] u [[Orlando|Orlandu, Floridi]].<ref>{{Cite web|url=http://www.orlandosentinel.com/entertainment/os-frozen-disney-on-ice-orlando-20140830,0,2430704.story|title=Frozen, from Disney on Ice, opens in Orlando - Orlando Sentinel|date=7. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=7. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140907125906/http://www.orlandosentinel.com/entertainment/os-frozen-disney-on-ice-orlando-20140830,0,2430704.story|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.orlandosentinel.com/travel/attractions/the-daily-disney/os-frozen-disney-on-ice-review-orlando-20140826,0,3562137.story|title=Frozen review of Disney on Ice show in Orlando - Orlando Sentinel|date=7. 9. 2014|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=7. 9. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140907130041/http://www.orlandosentinel.com/travel/attractions/the-daily-disney/os-frozen-disney-on-ice-review-orlando-20140826,0,3562137.story|url-status=bot: unknown}}</ref> Dok se film ''The Making of Frozen: Return to Arendelle'' emitirao na ABC-ju, najavljen je drugi kratki film zvan ''Olafova pustolovina'' ({{Jez-en|Olaf's Frozen Adventure}}).<ref>{{Cite web|url=https://www.bleedingcool.com/2017/06/13/olafs-frozen-adventure-trailer-featurette-front-coco/|title=Olaf's Frozen Adventure Trailer For The Featurette In Front Of Coco|date=4. 12. 2017|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=4. 12. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171204061131/https://www.bleedingcool.com/2017/06/13/olafs-frozen-adventure-trailer-featurette-front-coco/|url-status=bot: unknown}}</ref> Prikazivan je u kinima prije [[Pixar]]ovog filma ''Coco i velika tajna'' 22. novembra 2017, i na ABC-ju je emitiran 14. decembra 2017.<ref>{{Cite web|url=http://ew.com/movies/2017/06/13/olafs-frozen-adventure-john-lasseter-exclusive/|title=Olaf’s Frozen Adventure: John Lasseter debuts first look|date=13. 6. 2017|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=13. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170613201807/http://ew.com/movies/2017/06/13/olafs-frozen-adventure-john-lasseter-exclusive/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.broadwayworld.com/article/OLAFS-FROZEN-ADVENTURE-Makes-Broadcast-Television-Debut-on-ABC-1214-20171208|title=OLAF'S FROZEN ADVENTURE Makes Broadcast Television Debut on ABC, 12/14|date=9. 12. 2017|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=9. 12. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171209010509/https://www.broadwayworld.com/article/OLAFS-FROZEN-ADVENTURE-Makes-Broadcast-Television-Debut-on-ABC-1214-20171208|url-status=bot: unknown}}</ref> U videoigri iz 2019, ''[[Kingdom Hearts III]]'', Arendelle se pojavljuje kao jedan od svjetova. Videoigra prati radnju filma, i glasovna postava se vratila.<ref>{{Citation|title=Kingdom Hearts 3 English Voice Cast Revealed - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2019/01/08/kingdom-hearts-3-voice-cast-includes-haley-joel-osments-return-as-sora|access-date=3. 3. 2021|language=en}}</ref> == Nastavak == {{Glavni|Snježno kraljevstvo 2}} Disney je službeno objavio da je dugometražni nastavak filma ''Snježnog kraljevstva'' u razvoju 12. marta 2015, i da su se Buck i Lee vraćaju se kao režiseri, a Del Vecho se vraća kao producent.<ref name=":34">{{Cite web|url=http://variety.com/2015/film/news/disney-announces-frozen-2-1201451480/|title=Disney Announces ‘Frozen 2′ {{!}} Variety|date=12. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=12. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150312215802/http://variety.com/2015/film/news/disney-announces-frozen-2-1201451480/|url-status=bot: unknown}}</ref> U intervjuu iz maja 2015. Buck je rekao: "Moramo dokučiti puno stvari, ali barem znamo kuda idemo."<ref>{{Cite web|url=http://www.abc.net.au/news/2015-05-01/chris-buck-admits-working-on-frozen-sequel-daunting/6435002|title=Creator of Frozen, animation director Chris Buck, admits working on sequel to the blockbuster is daunting - ABC News (Australian Broadcasting Corporation)|date=3. 5. 2015|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=3. 5. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150503205132/http://www.abc.net.au/news/2015-05-01/chris-buck-admits-working-on-frozen-sequel-daunting/6435002|url-status=bot: unknown}}</ref> U martu 2016. Bell je izjavila da bi snimanje za film trebalo započeti kasnije tog mjeseca,<ref>{{Cite web|url=http://collider.com/frozen-2-kristen-bell/|title=Frozen 2: Kristen Bell Says Sequel Production Begins Soon {{!}} Collider|date=20. 3. 2016|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=20. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160320113842/http://collider.com/frozen-2-kristen-bell/|url-status=bot: unknown}}</ref> ali u septembru iste godine povukla je svoje ranije komentare, tvrdeći da su pogrešni i objasnila je da je umjesto toga radila na drugim projektima o ''Snježnom kraljevstvu'', poput predstojećeg prazničnog specijala.<ref>{{Cite web|url=http://collider.com/frozen-2-kristen-bell-olaf-christmas-special/|title=Kristen Bell Gives Updates on Frozen 2, Olaf Christmas Special {{!}} Collider|date=16. 1. 2017|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=16. 1. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170116160807/http://collider.com/frozen-2-kristen-bell-olaf-christmas-special/|url-status=bot: unknown}}</ref> U aprilu 2017, Disney je najavio da će ''Snježno kraljevsvto 2'' biti objavljeno 27. novembra 2019.<ref name=":34" /><ref>{{Cite web|url=http://variety.com/2017/film/news/lion-king-frozen-2-indiana-jones-5-release-dates-1202395212/|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=3. 3. 2021|archive-date=29. 10. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181029114740/https://variety.com/2017/film/news/lion-king-frozen-2-indiana-jones-5-release-dates-1202395212/|url-status=dead}}</ref> U julu 2018. godine otkriveno je da su [[Evan Rachel Wood]] i [[Sterling K. Brown]] u dogovorima da se pridruže projektu, dok je potvrđeno da se Bell, Menzel, i Gad vraćaju.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2018/film/news/frozen-2-evan-rachel-wood-sterling-k-brown-1202873334/|title=‘Frozen 2’: Evan Rachel Wood, Sterling K. Brown in Talks for Sequel (EXCLUSIVE)|last=Kroll|first=Justin|last2=Kroll|first2=Justin|date=13. 7. 2018|website=Variety|language=en-US|access-date=3. 3. 2021}}</ref> == Također pogledajte == * [[Spisak Disneyjevih animiranih filmova zasnovanih na bajkama]] * [[Spisak animiranih filmova Disneyja]] == Napomene == {{Napspisak}} == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://movies.disney.com/frozen?intoverride=true Zvanični sajt] *[https://movies.disney.com/frozen-sing-along-edition?intoverride=true Zvanični sajt] (''Sing-Along Edition'') * {{IMDb title|id=2294629|title=Snježno kraljevstvo}} * {{Rotten Tomatoes|frozen_2013|{{PAGENAME}}}} * {{AllMovie title|id=555200}} {{Snježno kraljevstvo|stanje=collapsed}} {{Disneyjevi crtani filmovi|stanje=collapsed}} {{Istaknuti članak}} [[Kategorija:Filmovi na engleskom jeziku]] [[Kategorija:Američki animirani filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2013.]] [[Kategorija:Filmovi Walt Disney Picturesa]] [[Kategorija:Filmovi o članovima kraljevskih porodica]] [[Kategorija:Snježno kraljevstvo]] [[Kategorija:Američki mjuzikli]] [[Kategorija:Oscar za najbolji animirani film]] [[Kategorija:Filmovi o porodici]] [[Kategorija:Filmovi koji su dobili Oscar za najbolju originalnu pjesmu]] m6qxw4njx97zwsigiffsrguuoeh7d6o Sanah 0 468758 3426074 3411557 2022-07-30T12:25:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | porijeklo = | modul2 = | modul = | značajni_instrumenti = | veb-sajt = {{URL|sanah.pl}} | povezani_umjetnici = | izdavač = Universal Music, Magic Records | karijera = 2019.–sada | instrument = [[violina]], [[klavir]] | zanimanje = | žanr = [[Pop muzika|Pop]] | mjesto_smrti = | datum_smrti = | mjesto_rođenja = [[Varšava]], [[Mazovjecko vojvodstvo]], [[Poljska]] | ime = Sanah | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1997|9|2}} | alias = | ime_po_rođenju = Zuzanna Irena Jurczak | izvorno_ime_jezik = | izvorno_ime = Sanah | pozadina = solo_izvođač | opis = | alt = | široka_slika = | slika_veličina = | slika = | počasni_sufiks = | modul3 = }} '''Zuzanna Irena Jurczak''' (rođena 2. septembra 1997<ref>{{Cite web|url=https://otopress.pl/2020/03/14/sanah-zuzanna-jurczacz-wzrost-wiek-rodzenstwo/|title=Sanah - tego o niej nie wiedzieliście. Zaskakujące fakty o autorce hitu "Szampan" - OTOPRESS|date=2020-06-02|website=web.archive.org|accessdate=2020-10-05|archive-date=2. 6. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200602200453/https://otopress.pl/2020/03/14/sanah-zuzanna-jurczacz-wzrost-wiek-rodzenstwo/|url-status=bot: unknown}}</ref>), profesionalno poznata kao '''Sanah''', [[poljska]] je [[Pjevanje|pjevačica]] i tekstopisac koja je svoju karijeru započela 2019. godine. Potpisala je ugovor za izdavačku kuću Magic Records.<ref>{{Cite web|url=https://zyciorysy.info/sanah/|title=Sanah - wiek piosenkarki, biografia, 10 ciekawostek, cytaty|date=2020-09-05|website=Zyciorysy.info|language=pl-PL|accessdate=2020-10-05}}</ref> 2019. godine Sanah objavila je debitantski minialbum, ''[[Ja na imię niewidzialna mam]]'' (2019),<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.empik.com/ja-na-imie-niewidzialna-mam-limitowana-edycja-specjalna-z-autografem-sanah,p1234318679,muzyka-p|title=Ja na imię niewidzialna mam (limitowana edycja specjalna z autografem)|website=www.empik.com|language=pl|accessdate=2020-10-05}}</ref> koji je debitovao kao broj tri na listi prodaje [[OiLS|OiLS (Winyl)]].<ref>{{Cite web|url=https://sanah.pl/index|title=sanah - oficjalna strona|website=sanah - oficjalna strona|language=pl|accessdate=2020-10-05}}</ref> Njen prvi studijski album ''[[Królowa dram]]'' je izdan 2020. godine.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.empik.com/krolowa-dram-sanah,p1239501423,muzyka-p|title=Królowa dram|website=www.empik.com|language=pl|accessdate=2020-10-05}}</ref> == Diskografija == === Studijski albumi === * ''[[Królowa dram]]'' (2020.)<ref name=":1" /> === Minialbumi === * ''[[Ja na imię niewidzialna mam]]'' (2019.)<ref name=":0" /> * ''[[Bujda]]'' (2020.) === Singlovi === * „Idź” * „Siebie zapytasz” * „Proszę Pana” * „Cząstka” * „Szampan” * „Melodia” * „Królowa dram” * „No sory” == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * [http://www.sanah.pl/ Službeni sajt] {{DEFAULTSORT:Sanah}} [[Kategorija:Rođeni 1997.]] [[Kategorija:Biografije, Varšava]] [[Kategorija:Poljske pjevačice]] bbie4xlf5fd542bf94pklrp32wjuf56 Spisak oružja i opreme Kopnene vojske Sjedinjenih Američkih Država 0 469111 3426114 3417338 2022-07-30T14:01:08Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ==Pištolji== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[Beretta M9|M9]] || [[Datoteka:M9-pistolet.jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum || {{ZID|Italija}}<br />{{ZID|SAD}} || Beretta 92FS |- | [[SIG Sauer P226|M11]] || [[Datoteka:SIG-P228-p1030033.jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum || {{ZID|Njemačka}}<br />{{ZID|Švicarska}}<br />{{ZID|SAD}} || Sig Sauer P228 |- | [[SIG Sauer M17|M17, M18]] || [[Datoteka:XM17-XM18 Modular Handgun.jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum || {{ZID|Njemačka}}<br />{{ZID|Švicarska}}<br />{{ZID|SAD}} || Sig Sauer P320<br />Pobjednik na konkursu za novi pištolj Modular Handgun System. <ref name="M17 Pistol">http://www.foxnews.com/tech/2017/01/20/army-picks-sig-sauers-p320-handgun-to-replace-m9-service-pistol.html Army picks Sig Sauer's P320 handgun to replace M9 service pistol, ''Fox News Tech''</ref> |- | [[Heckler & Koch HK45|Mk 24]] || [[Datoteka:HK45C Threaded Barrel.jpg|150px]] || 45 ACP || {{ZID|Njemačka}} || |- | [[SIG Sauer P226|Mk 25]] || [[Datoteka:SIGSAUER MK25 AND SUREFIREX300ULTRA.jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum || {{ZID|Njemačka}}<br />{{ZID|Švicarska}} || Sig Sauer P226 |- | [[Glock|Mk 26]] || [[Datoteka:Glock 26 (6971790359).jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum|| {{ZID|Austrija}} || Glock 26<br /> Ograničena upotreba u specijalnim snagama/snagama za specijalne operacije. <ref name="defreview"/> |- | [[Glock|Mk 27]] || [[Datoteka:GLOCK 19.JPG|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum|| {{ZID|Austrija}} || Glock 19<br /> Ograničena upotreba u specijalnim snagama/snagama za specijalne operacije. <ref name="defreview"/> |- | [[Glock|Mk 28]] || [[Datoteka:ARMS & Hunting 2012 exhibition (474-23).jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum|| {{ZID|Austrija}} || Glock 17<br /> Ograničena upotreba u specijalnim snagama/snagama za specijalne operacije. <ref name="defreview">http://www.defensereview.com/glock-19-g19-compact-9mm-combat-tactical-pistol-why-us-special-forces-sf-adopted-it-a-little-history/</ref> |- | [[Glock|Mk 29]] || [[Datoteka:Glock34 with gtl22.jpg|150px]] || 9&nbsp;mm Parabellum|| {{ZID|Austrija}} || Glock 34<br /> Ograničena upotreba u specijalnim snagama/snagama za specijalne operacije. <ref name="defreview"/> |} ==Automati== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[Brügger & Thomet APC9]] || [[Datoteka:Police Carbine APC Parabellum 9x19 calibre Switzerland Swiss defence industrry military technology 001.jpg|150px]] || 9x19 mm Parabellum|| {{ZID|SAD}}<br />{{ZID|Švicarska}} || |- | [[SIG MPX]] || [[Datoteka:SIG̠MPX.jpg|150px]] || 9x19 mm Parabellum|| {{ZID|Njemačka}}<br />{{ZID|Švicarska}} || |- | [[Heckler & Koch MP5]] || [[Datoteka:MP5t.png|150px]] || 9x19 mm Parabellum|| {{ZID|Njemačka}} || |} ==Automatske puške i karabini== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[M16]] || [[Datoteka:M16A4-JH01 noBG.jpg|150px]] || 5.56x45 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || Prijašnja standardna puška. |- | [[M4 (karabin)|M4]] || [[Datoteka:PEO M4 Carbine RAS M68 CCO.png|150px]] || 5.56x45 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || Standardna puška. <ref>[http://www.army.mil/factfiles/equipment/individual/m4.html M4 Carbine], ''U.S. Army Fact Files''.</ref> |- | [[FN SCAR|Mk 16 Mod 0 / Mk 17 Mod 0]] || [[Datoteka:FN SCAR-L - FN SCAR-H.png|150px]] ||5.56x45 mm NATO<br>7.62x51 mm NATO|| {{ZID|Belgija}}<br>{{ZID|SAD}} || |- | [[Heckler & Koch 416]] || [[Datoteka:HK416N.png|150px]] || 5.56x45 mm NATO|| {{ZID|Njemačka}} || |- | [[SIG MCX]] || [[Datoteka:SIG-MCX-Rifle.jpeg|150px]] || 5.56x45 mm NATO, .300 AAC Blackout|| {{ZID|Njemačka}}<br>{{ZID|Švicarska}} || |} ==Sačmarice== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[Mossberg 500|500 MILLS]] || [[Datoteka:PEO Mossberg 590A1.jpg|150px]] || 12 gauge|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Ithaca 37]] || [[Datoteka:Ithaca 37.jpg|150px]] || 12 gauge|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Benelli M4|M1014]] || [[Datoteka:Benelli m4 2.jpg|150px]] ||12 gauge|| {{ZID|Italija}} || |- | [[M26 Modular Accessory Shotgun System|M26 MASS]] || [[Datoteka:PEO M26 MASS Stand-alone.jpg|150px]] || 12 gauge|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Serbu Super-Shorty]] || [[Datoteka:My Serbu.jpg|150px]] || 12 gauge|| {{ZID|SAD}} || |} ==Mitraljezi== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[M249]] || [[Datoteka:M249 Automatic Rifle.jpg|150px]] || 5.56x45 mm [[NATO]] || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || |- | [[M240]] || [[Datoteka:M240B Medium Machine Gun (7414626696).jpg|150px]] || 7.62x51 mm [[NATO]] || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || |- | [[M2 Browning]] || [[Datoteka:BrowningM2.png|150px]] || 12.7x99 mm [[NATO]] || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || Montiran na vozilima ili na tronošcu. <ref>{{cite web|author=John Pike |url=http://www.globalsecurity.org/military/systems/ground/m2-50cal.htm |title=M2 .50 Caliber Machine Gun |publisher=Globalsecurity.org |date=24 February 2011 |accessdate=27 May 2011}}</ref> |} ==Snajperske puške== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[Mk 14 EBR]] || [[Datoteka:PEO M14 EBR.jpg|150px]] || 7.62x51 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || Planirana zamjena sa M110A1 CSASS. |- | [[M110 SASS]] || [[Datoteka:M110 ECP Left.jpg|150px]] || 7.62x51 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || KAC SR-25 |- | [[Heckler & Koch HK417|M110A1 CSASS]] || [[Datoteka:M110A1 SDMR.jpg|150px]] ||7.62x51 mm NATO, 6.5 mm|| {{ZID|Njemačka}} || HK 417 |- | [[SIG Sauer SIG516|SIG Sauer 716 G2]] || || 7.62x51 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || |- | [[M24 Sniper Weapon System|M24 SWS]] || [[Datoteka:IDF-M24-SWS-pic001.jpg|150px]] || 7.62x51 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || Remington 700 |- | [[M2010 ESR]] || [[Datoteka:XM2010 November 2010.jpg|150px]] || .300 Winchester Magnum|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Mk 13|Mk 13 Mod 5]] || [[Datoteka:Mk.13 MOD 5 sniper rifle.jpg|150px]] || .300 Winchester Magnum|| {{ZID|UK}} || |- | [[FN SCAR|Mk 20 SSR]] || [[Datoteka:FN SCAR.jpg|150px]] ||7.62×51mm NATO, 6.5mm Creedmoor|| {{ZID|Belgija}}<br>{{ZID|Belgija}} || FN SCAR-H TPR |- | [[Remington MSR|Mk 21 PSR]] || [[Datoteka:R-MSR.jpg|150px]] || 7.62×51mm NATO, .300 Winchester Magnum, .338 Lapua Magnum|| {{ZID|SAD}} || Remington MSR |- | [[Barrett MRAD|Mk 22 ASR]] || [[Datoteka:MRAD black-barrel-profile.jpg|150px]] || 7,62x51 NATO, .300 Norma Magnum, .338 Norma Magnum|| {{ZID|SAD}} || Barret MRAD |- | [[Barrett M82|M107]] || [[Datoteka:M107A1 Sniper Rifle Display in Armor School Museum 20130302a.jpg|150px]] || 12.7x99 mm NATO|| {{ZID|SAD}} || |} ==Bacači granata== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[Mk 19]] || [[Datoteka:MK19-02.jpg|150px]] || 40 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Mk 47 Striker]] || [[Datoteka:MK47.jpg|150px]] || 40 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[M203]] || [[Datoteka:PEO M203A2 Grenade Launcher.png|150px]] || 40 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[M320]] || [[Datoteka:PEO M320 Grenade Launcher.jpg|150px]] || 40 mm|| {{ZID|Njemačka}}<br>{{ZID|SAD}} || |} ===Raketni bacači=== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Kalibar!!Zemlja porijekla!!Bilješke |- | [[AT4]] |||| 84 mm|| {{ZID|Švedska}} || |- | [[M141 Bunker Defeat Munition|M141]] || [[Datoteka:Modified Shoulder Mounted Rockets (11068681483).jpg|150px]] || 83.5 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[M72 LAW]] || [[Datoteka:M72 ASM RC Kokonaisturvallisuusmesssut 2015.jpg|150px]] || 66 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[M202 FLASH]] || [[Datoteka:M202 FLASH.jpg|150px]] || 66 mm|| {{ZID|SAD}} || |- | [[Carl Gustaf bestrzajni top|M3 MAAWS]] || [[Datoteka:M3E1.jpg|150px]] || 84 mm|| {{ZID|Švedska}} || Bestrzajni top |} ==Tenkovi== {| class="wikitable" |- bgcolor=aabccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- |- style="background:#efefef; color:black" | [[M1 Abrams]] || [[Datoteka:Combined Resolve II Distinguished Visitors (14256450765).jpg|150px]] || [[MBT]] || {{ZID|SAD}} || 2.389 aktivno <ref name="IISS2020">{{cite book |author = International Institute for Strategic Studies |author-link = International Institute for Strategic Studies |title = The Military Balance 2020 |date = 2020 |publisher = Routledge |ISBN = 978-0367466398 |pages = 48–49 }}</ref><br>3.300 u pričuvi <ref name="IISS2020"/>|| 1,605 M1A2SEPv2 i 750 M1A1 SA u aktivnoj službi. 34+ M1A2C u fazi testiranja. 3,300 M1A1/A2 u pričuvi.<ref name="IISS2020"/> |} ==Oklopna vozila== {| class="wikitable" |- bgcolor=aabccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- |- style="background:#efefef; color:black" | [[M2 Bradley]] || [[Datoteka:M2a3-bradley07.jpg|150px]] || BVP || {{ZID|SAD}} || 2.500 aktivno <ref name="IISS2020"/><br>2.000 u pričuvi<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M3 Bradley]] || [[Datoteka:Two M-3 Bradleys.jpg|150px]] || BVP || {{ZID|SAD}} || 1.200 aktivno <ref name="IISS2020"/><br>800 u pričuvi <ref name="IISS2020"/>|| |- | [[Stryker|M1120 Stryker]] || [[Datoteka:Stryker ICV front q.jpg|150px]] || OT || {{ZID|SAD}}<br>{{ZID|Kanada}} || 4.351<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M113]] || [[Datoteka:Allied Spirit I 150126-A-LO967-001.jpg|150px]] || OT || {{ZID|SAD}} || 5.000 aktivno <ref name="IISS2020"/><br>8.000 u pričuvi <ref name="IISS2020"/>|| |- | [[M1117]] || [[Datoteka:M1117 Armored Security Vehicle.jpg|150px]] || OV || {{ZID|SAD}} || 2.900<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M1200 Armored Knight]] || [[Datoteka:M1200 Guardian "Armored Knight" (14794103335).jpg|150px]] || OV || {{ZID|SAD}} || 465 || |- | [[Humvee|HMMWV]] || [[Datoteka:Humvee in difficult terrain.jpg|150px]] || OV || {{ZID|SAD}} || 100.000 || Oko 40% preostalih u službi je oklopljeno, planirana zamijena sa JLTV-om. |- | [[Oshkosh L-ATV]] || [[Datoteka:Oshkosh JLTV.jpg|150px]] || OV || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || || Djelimično će zamijeniti Humvee |- | [[Oshkosh M-ATV]] || [[Datoteka:M153 CROWS mounted on a U.S. Army M-ATV.jpg|150px]] || OV || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || 5.651<ref name="IISS2020"/> || |- | [[International MaxxPro]] || [[Datoteka:International MaxxPro.jpg|150px]] || OV || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || 2.934 <ref name="IISS2020"/> || |- | [[RG-31]] || [[Datoteka:RG-31.JPG|150px]] || OV || {{ZID|JAR}} || 2.300 (procjena) (ukupno) <ref name="Retasking MRAP: Life after Afghanistan">{{cite web |url= https://janes.ihs.com/CustomPages/Janes/DisplayPage.aspx?DocType=News&ItemId=+++1739800&Pubabbrev=IDR |title= Retasking MRAP: Life after Afghanistan |publisher= Jane's International Defence Review |date= 2 April 2015 |accessdate= 3 April 2015}}</ref> || |- | [[RG-33]]<br>[[RG-33]]L|| [[Datoteka:Defense.gov photo essay 070824-N-2855B-120.jpg|150px]] || OV || {{ZID|JAR}} || 2.386 (ukupno) <ref name="Retasking MRAP: Life after Afghanistan"/> || |- | [[Buffalo]] || [[Datoteka:Buffalo mine-protected vehicle.jpg|150px]] || OV || {{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || 750 <ref>{{Cite web|title = Buffalo MRAP|url = http://www.tanks-encyclopedia.com/modern/USA/Buffalo_MRAP.php|website = www.tanks-encyclopedia.com|accessdate = 2015-08-24|archive-date = 2. 7. 2020|archive-url = https://web.archive.org/web/20200702043052/https://tanks-encyclopedia.com/modern/USA/Buffalo_MRAP.php|url-status = dead}}</ref> || |} ===Artiljerija=== {| class="wikitable" |- bgcolor=aabccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- |- style="background:#efefef; color:black" | [[M224]] || [[Datoteka:60mm mortar round being launch (crop).jpg|150px]] || [[Minobacač]] 60&nbsp;mm || {{ZID|SAD}} || || |- | [[M252]] || [[Datoteka:M252 mortar usmc.jpg|150px]] || [[Minobacač]] 81&nbsp;mm || {{ZID|UK}} || 990<ref name="IISS2020"/> || |- | [[Soltam K6|M120]] || [[Datoteka:GIs in Konar Province -b.jpg|150px]] || [[Minobacač]] 120&nbsp;mm || {{ZID|Izrael}} || 1.076<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M119]] || [[Datoteka:M119a trimmed.jpg|150px]] || haubica 105&nbsp;mm || {{ZID|UK}}<br>{{ZID|Sjedinjene Američke Države}} || 821<ref name="IISS2020"/> || 821 M119A2/3 |- | [[M777]] || [[Datoteka:M777A2 howitzer at the 2018 ADFA Open Day.jpg|150px]] || haubica 155&nbsp;mm || {{ZID|UK}} || 518<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M109 (haubica)|M109]] || [[Datoteka:Bae PIM upgrade.jpg|150px]] || samohodna haubica 155&nbsp;mm || {{ZID|SAD}} || 998 aktivno <ref name="IISS2020"/><br>500 u pričuvi<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M270 MLRS]] || [[Datoteka:MLRS 05.jpg|150px]] || SVBR || {{ZID|SAD}} || 991<ref name="IISS2020"/> || |- | [[M142 HIMARS]] || [[Datoteka:HIMARS - missile launched.jpg|150px]] || SVBR || {{ZID|SAD}} || 375<ref name="IISS2020"/> || |} ===Protivoklopno oružje=== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- | [[BGM-71 TOW]] || [[Datoteka:Hires 090509-A-4842R-001a.jpg|150px]] || POVRS || {{ZID|SAD}} || || |- | [[FGM-148 Javelin]] || [[Datoteka:FGM-148 Javelin (5160721562).jpg|150px]] || POVRS || {{ZID|SAD}} || || |} ===PVO=== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- | [[FIM-92 Stinger]] || [[Datoteka:1-7 repels enemy assault at Lava Training Area 140203-M-OM885-094.jpg|150px]] || LPRS || {{ZID|SAD}} || || |- | [[Phalanx CIWS|C-RAM]] || [[Datoteka:C-RAM 3.JPG|150px]] || PAT 20 mm || {{ZID|SAD}} || || Sistem Phalanx CIWS montiran na kamionsku prikolicu. |- | [[AN/TWQ-1 Avenger|AN/TWQ-1]] || [[Datoteka:Avenger missile.jpg|150px]] || PARS || {{ZID|SAD}} || oko 800<ref>{{Cite web|url = http://www.army-technology.com/projects/avenger/|title = Avenger Low Level Air Defence System, United States of America|date = |accessdate = 14 August 2015|website = army-technology.com|publisher = |last = |first = }}{{Unreliable source?|reason=domain on WP:BLACKLIST|date=June 2016}}</ref> || |- | [[MIM-104 Patriot]] || [[Datoteka:MIM-104 Patriot.JPG|150px]] || PARS || {{ZID|SAD}} || 1.106 || Mobilni PVO sistem dalekog dometa. |} ==Pomoćna vozila== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- | [[Light Strike Vehicle]] || [[Datoteka:Fast-Attack-Vehicle-1.jpg|150px]] || terensko vozilo || {{ZID|SAD}} || || |- | RSOV || [[Datoteka:Land Rover, licence registration '-17.JPG|150px]] || terensko vozilo || {{ZID|UK}} || 60 || |- | M939 || [[Datoteka:Lean-Ox Fetival 2013 Army truck.JPG|150px]] || kamion || {{ZID|SAD}} || 25.000 || |- | FMTV || [[Datoteka:MTV-of-the-New-Jersey-National-Guard.jpg|150px]] || kamion || {{ZID|SAD}} || || |- | HEMTT || [[Datoteka:Hemtt iraq.jpg|150px]] || kamion || {{ZID|SAD}} || || |- | [[Oshkosh HET]] || [[Datoteka:Army.mil-61286-2010-01-12-100156.jpg|150px]] || kamion || {{ZID|SAD}} || || |} ==Inžinjerska vozila== {| border=1 style="border-collapse: |- bgcolor=ccccc !Model!!Slika!!Tip!!Zemlja porijekla!!Količina!!Bilješke |- | M88 || [[Datoteka:M88 Track Recovery Vehicle.jpg|150px]] || Vozilo za opravke || {{ZID|SAD}} || || |- | M9 || [[Datoteka:M9ace2.jpg|150px]] || inžinjersko vozilo || {{ZID|SAD}} || || |} ==Zrakoplovi== {|class="wikitable" !Naziv !Slika !Zemlja porijekla !Namjena !Verzija !Količina !Bilješke |- ! style="align: center; " colspan="7" | Zrakoplovi s fiksnim krilima |- | [[Beechcraft C-12 Huron|C-12 Huron]] | [[File:40156 Beech C-12U Huron US Army (11090471675).jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | transportni | C-12C<hr>C-12D<hr>C-12F<hr>MC-12W | 17<hr>14<hr>17<hr>11<ref>{{cite news|last1=Drew|first1=James|title=Beale AFB farewells MC-12 as spy plane moves to Army and SOCOM|url=https://www.flightglobal.com/news/articles/beale-afb-farewells-mc-12-as-spy-plane-moves-to-army-417153/|accessdate=13 May 2017|work=Flight Global|date=25 September 2015}}</ref> | |- | [[Fairchild C-26 Metroliner|C-26 Metroliner]] | [[File:Metroliner C-26.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | transportni | C-26E | 11 | |- | [[Fokker F27 Friendship|C-31 Troopship]] | [[File:US Army Fokker C-31A Troopship Asuspine.jpg|110px]] | {{ZID|Holandija}} | transportni | C-31A | 2 | |- | [[Gulfstream V|Gulfstream C-37]] | [[File:And-c-37a-89aw.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | transportni | C-37A<hr>C-37B | 2<hr>1 | |- | [[de Havilland Canada Dash 7|EO-5]] | [[File:Arl-dash7-N158CL-010515-01.jpg|110px]] | {{ZID|Kanada}} | izviđački | EO-5C | 5<ref>{{Cite web |url=http://www.casr.ca/bg-aerospace-dhc7-dash7.htm |title=WebCite query result<!-- Bot generated title --> |access-date=11. 10. 2009 |archive-date=18. 9. 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090918081928/http://casr.ca/bg-aerospace-dhc7-dash7.htm |url-status=dead }}</ref> | prijašnja oznaka RC-7B |- | [[Beechcraft C-12 Huron|RC-12 Huron]] | [[File:USA Army Beechcraft.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | izviđački | RC-12D<hr>RC-12H<hr>RC-12K<hr>RC-12X | 12<hr>6<hr>18<hr>14<ref>http://www.defenseindustrydaily.com/up-to-462m-for-rc-12-guardrail-modernization-03756/</ref> | |- | [[Cessna Citation V|Cessna UC-35]] | [[File:Cessna uc-35a citation 560 ultra v arp.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | višenamjenski | UC-35A<hr>UC-35B | 20<hr>7 | |- ! style="align: center;" colspan="7" | STOL |- | [[de Havilland Canada DHC-6 Twin Otter|DHC-6 Twin Otter]] | [[File:Golden Knights UV-18A.png|110px]] | {{ZID|Kanada}} | višenamjenski | UV-18A | 6 | |- ! style="align: center;" colspan="7" | Helikopteri |- | [[MD Helicopters MH-6 Little Bird|AH-6 Little Bird]] | [[File:MH-6 Little Bird.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | lahki borbeni | MH/AH-6M | 60 | |- | [[AH-64 Apache]] | [[File:AH-64D Apache Longbow.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | borbeni | AH-64D<hr>AH-64E | 756 | |- | [[Boeing CH-47 Chinook|CH-47 Chinook]] | [[File:CH-47 2.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | transprtni | CH-47D<hr>CH-47F | 394<hr>48 | |- | [[UH-60 Black Hawk|EH-60 Black Hawk]] | [[File:UH-60A Black Hawk.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | helikopter za elektronsku borbu | EH-60A | 64 | |- | [[CH-47 Chinook|MH-47 Chinook]] | [[File:07-3774 PAE (17300527729).jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | višemisijski | MH-47G | 27 | |- | [[Bell 206|TH-67]] | [[File:TH-67A Creek.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}}<br/>{{ZID|Kanada}} | [[Trainer helicopter]] | TH-67 | 180 | Povlačenje iz upotrebe 2020. godine<ref>{{cite news|last1=Huber|first1=Mark|title=Flight Training Begins for First Class of Lakota Pilots|url=http://www.ainonline.com/aviation-news/defense/2016-01-28/flight-training-begins-first-class-lakota-pilots|accessdate=13 May 2017|work=Aviation International News|date=28 January 2016}}</ref> |- | [[Sikorsky UH-60 Black Hawk|UH-60 Black Hawk]] | [[File:Blackhawk.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}} | višenamjenski | UH-60A<hr>UH-60L<hr>UH-60M | 751<hr>592<hr>250<ref>{{Cite news | url=https://www.reuters.com/article/pressRelease/idUS182954+25-Mar-2009+PRN20090325 | agency=Reuters | title=Sikorsky Aircraft Delivers 100th New Production UH-60M BLACK HAWK Helicopter to U.S | date=25 March 2009 | url-status=dead | archiveurl=https://web.archive.org/web/20090505140944/http://www.reuters.com/article/pressRelease/idUS182954+25-Mar-2009+PRN20090325 | archivedate=5 May 2009 | df=dmy-all }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.airrecognition.com/index.php/archive-world-worldwide-news-air-force-aviation-aerospace-air-military-defence-industry/2014-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation/november-2014-global-news-worldwide-world-international-air-force-aviation-aerospace-air-defence-military-industry-/1301-sikorsky-to-deliver-102-new-tactical-multirole-helicopters-to-us-armed-force.html |title=Sikorsky to deliver 102 new tactical multirole helicopters to US armed forces |date=November 19, 2014}}</ref> | <br> <br> <br> <br>1227 planirano |- | [[Eurocopter UH-72 Lakota|UH-72 Lakota]] | [[File:UH-72 Lakota2.jpg|110px]] | {{ZID|SAD}}<br/>{{ZID|EU}} | višenamjenski | UH-72A | 250 | 345 planirano<ref name="uh-72">{{cite web |url=http://www.uh-72a.com/news-feature-story/2008/2008_06_7.asp |title=News – Feature story – The UH-72A "comes home" to its new Army assignment in Mississippi |publisher=UH-72A |accessdate=13 June 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110717142354/http://www.uh-72a.com/news-feature-story/2008/2008_06_7.asp |archive-date=17 July 2011 |url-status=dead }}</ref> |- ! style="align: center;" colspan="7" | Bespilotne letjelice |- | [[AeroVironment Switchblade]] | | |borbena | |4400+ | |- | [[AeroVironment RQ-11 Raven|RQ-11B Raven]] |[[File:A U.S. Marine, right, with the 24th Marine Expeditionary Unit prepares an RQ-11B Raven unmanned aerial system for a demonstration flight for members of the Royal Moroccan Armed Forces in support of exercise 120411-M-FR139-051.jpg|110px]] | |ručno lansirajuća | |5000 | |- | [[Prioria Robotics Maveric]] |[[File:Maveric InFlight.jpg|110px]] | |ručno lansirajuća | |36 |<ref>[http://www.armyrecognition.com/november_2013_defense_industry_military_news_uk/united_states_army_puchases_maveric_bird_camouflage_uas_unmanned_aerial_system_2611135.html United States Army purchases Maveric bird camouflage UAS] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131203075601/http://www.armyrecognition.com/november_2013_defense_industry_military_news_uk/united_states_army_puchases_maveric_bird_camouflage_uas_unmanned_aerial_system_2611135.html |date=3 December 2013 }} - Armyrecognition.com, 26 November 2013</ref> |- | [[AeroVironment RQ-20 Puma|RQ-20A Puma]] |[[File:RQ20A-130304-M-DE426-001 crop.jpg|110px]] | |ručno lansirajuća | |325 | |- | [[AAI RQ-7 Shadow|RQ-7B Shadow]] |[[File:Shadow 200 UAV.jpg|110px]] | |izviđačka | |500+ | |- | [[General Atomics MQ-1C Warrior|MQ-1C Gray Eagle]] |[[File:OCPA-2005-08-11-080331.jpg|110px]] | |višenamjenska sa velikim dometom | |132<br>180 | |- |} [[Kategorija:Vojska Sjedinjenih Američkih Država]] 8soztqcnng5imxkcqho92068b77g7fj 15. meridijan (istok) 0 469217 3426328 3231937 2022-07-31T10:32:47Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Lokacijska mapa-linija|lon=15}} [[Datoteka:Stargard 15 Południk.JPG|mini|desno|250px|Spomenik koji označava 15. meridijan u [[Stargard]]u ([[Poljska]])]] [[Datoteka:Bundesarchiv Bild 183-1983-0701-012, Görlitz, Gedenkstein.jpg|mini|Spomenik koji označava 15. meridijan u [[Görlitz]]u, najistočnijem gradu u [[Njemačka|Njemačkoj]]]] [[Datoteka:Mark of the 15th meridian.jpg|mini|Oznaka za 15. meridijan u [[Jindřichův Hradec|Jindřichůvom Hradecu]] ([[Češka]])]] [[Datoteka:15th meridian Jested.PNG|mini|314x314px|Drvena oznaka 15. meridijana na grebenu Ještěd-Kozákov (Češka)]] '''15. istočni meridijan''' jest [[meridijan]] koji je 15 [[stepen (ugao)|stepeni]] [[istok|istočno]] od [[Nulti meridijan|nultog]]. Presijeca [[Arktički okean]], [[Evropa|Evropu]], [[Afrika|Afriku]], [[Atlantski okean]], [[Južni okean]] i [[Antarktik]]. Tvori [[ortodroma|ortodromu]] sa [[165. meridijan (zapad)|165. zapadnim meridijanom]]. Kao i kod svih meridijana, dužina mu je polovina [[obim Zemlje|obima]] [[Zemlja (planeta)|Zemlje]], tj. 20.003,932&nbsp;km, a od nultog je udaljen 1.670&nbsp;km.<ref name="noaa">{{Cite web |url= http://www.ngs.noaa.gov/PUBS_LIB/inverse.pdf |title= Direct and Inverse Solutions of Geodesics on the Ellipsoid with application of nested equation |author= T. Vincenty |date = april 1975}}</ref><ref name="latlon">{{Cite web |url= http://www.movable-type.co.uk/scripts/latlong-vincenty.html |title= Vincenty formula for distance between two Latitude/Longitude points}}</ref> == Od pola do pola == Počevši od [[Sjeverni pol|Sjevernog pola]] i idući pravo prema [[Južni pol|Južnom]], ovaj meridijan prolazi kroz sljedeće lokacije ili vrlo blizu njih: :{| class="wikitable plainrowheaders" ! scope="col" width="125" | Koordinate ! scope="col" | Država, teritorija ili more ! scope="col" | Napomene |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|90|0|N|15|0|E|type:waterbody|name=Arctic Ocean}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Arktički okean]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|79|42|N|15|0|E|type:country|name=Norway}} ! scope="row" | {{ZID|Norveška}} | [[ostrvo]] [[Spitsbergen]] ([[Svalbard]]) |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|79|8|N|15|0|E|type:waterbody|name=Atlantic Ocean}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Atlantski okean]] | style="background:#b0e0e6;" | [[Grenlandsko more]] <br/> [[Norveško more]] |- | {{Coord|68|51|N|15|0|E|type:country|name=Norway}} ! scope="row" | {{ZID|Norveška}} | ostrva [[Langøya]], [[Austvågøy]] i [[Hinnøya]] |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|68|16|N|15|0|E|type:waterbody|name=Vestfjord}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Vestfjorden (Nordland)|Vestfjorden]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|67|59|N|15|0|E|type:country|name=Norway}} ! scope="row" | {{ZID|Norveška}} | ostrvo [[Engeløya]] i kopno |- | {{Coord|66|9|N|15|0|E|type:country|name=Sweden}} ! scope="row" | {{ZID|Švedska}} | približno 1.111&nbsp;km |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|56|9|N|15|0|E|type:waterbody|name=Baltic Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Baltičko more]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|55|11|N|15|0|E|type:country|name=Denmark}} ! scope="row" | {{ZID|Danska}} | ostrvo [[Bornholm]], približno 21&nbsp;km; postoji mali spomenik na {{coord|55|15}} |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|55|0|N|15|0|E|type:waterbody|name=Baltic Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Baltičko more]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|54|5|N|15|0|E|type:country|name=Poland}} ! scope="row" | {{ZID|Poljska}} | |- | {{Coord|51|19|N|15|0|E|type:country|name=Germany}} ! scope="row" | {{ZID|Njemačka}} | približno 16&nbsp;km, blizu [[Görlitz]]a |- | {{Coord|51|10|N|15|0|E|type:country|name=Poland}} ! scope="row" | {{ZID|Poljska}} | |- | {{Coord|51|1|N|15|0|E|type:country|name=Czech Republic}} ! scope="row" | {{ZID|Češka}} | približno 3&nbsp;km |- | {{Coord|50|59|N|15|0|E|type:country|name=Poland}} ! scope="row" | {{ZID|Poljska}} | približno 6&nbsp;km |-valign="top" | {{Coord|50|56|N|15|0|E|type:country|name=Czech Republic}} ! scope="row" | {{ZID|Češka}} | Postoji oznaka u kaldrmi u [[Jindřichův Hradec|Jindřichůvom Hradecu]], ali je precizna lokacija 100 m zapadno.<ref>http://www.prazdninynavenkove.cz/en/lokalita/4/cms/206/Konfuzija u vezi s 15. meridijanom u Jindřichůvom Hradecu; pristupljeno: 29. 12. 2014; [https://www.webcitation.org/6VF4hiKjw?url= Arhivirano] 31. 12. 2014.</ref> |- | {{Coord|49|1|N|15|0|E|type:country|name=Austria}} ! scope="row" | {{ZID|Austrija}} | |-valign="top" | {{Coord|46|37|N|15|0|E|type:country|name=Slovenia}} ! scope="row" | {{ZID|Slovenija}} | Gotovo se podudara s linijom koja dijeli državu napola po osovini zapad-istok. Podignut je spomenik u [[Vrhtrebnje|Vrhtrebnju]].<ref>{{cite news |url= http://www.geodetski-vestnik.com/49/4/gv49-4_637-638.pdf |title= O pomenu meridiana 15° vzhodno od Greenwicha |trans-title= O važnosti 15. meridijana istočno od Greenwicha |author= Marjan Jenko |year=2005 |journal= Geodetski vestnik |volume=49 |issue=4 |pages=637–638 |accessdate= 5. 1. 2010}}</ref> |- | {{Coord|45|30|N|15|0|E|type:country|name=Croatia}} ! scope="row" | {{ZID|Hrvatska}} | Kopno te [[Pag]], [[Sestrunj]] i [[Dugi otok]] |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|44|2|N|15|0|E|type:waterbody|name=Mediterranean Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Sredozemno more]] | style="background:#b0e0e6;" | [[Jadransko more]] |- | {{Coord|42|0|N|15|0|E|type:country|name=Italy}} ! scope="row" | {{ZID|Italija}} |Na plaži u [[Termoli]]ju; spomenik visine 7 m označava tačku na {{coord|42|15}}<ref>{{Cite news |url= http://www.moliseinvita.it/2015/09/23/non-dite-lora-esatta-se-non-siete-a-termoli-per-litalia-e-tutta-leuropa-centrale/ |title= {{!}} Non dite l’ora ‘esatta’ se non siete a Termoli. Per l’Italia e tutta l’Europa centrale |date= 23. 9. 2015 |website= moliseinvita.it |accessdate= 29. 12. 2017}}</ref> |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|40|12|N|15|0|E|type:waterbody|name=Mediterranean Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Sredozemno more]] | style="background:#b0e0e6;" | [[Tirensko more]] |- | {{Coord|38|23|N|15|0|E|type:country|name=Italy}} ! scope="row" | {{ZID|Italija}} | ostrvo [[Vulcano]] |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|38|22|N|15|0|E|type:waterbody|name=Mediterranean Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Sredozemno more]] | style="background:#b0e0e6;" | [[Tirensko more]] |- | {{Coord|38|9|N|15|0|E|type:country|name=Italy}} ! scope="row" | {{ZID|Italija}} | [[Sicilija]], kod [[Etna|Etne]] |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|36|42|N|15|0|E|type:waterbody|name=Mediterranean Sea}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Sredozemno more]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|32|25|N|15|0|E|type:country|name=Libya}} ! scope="row" | {{ZID|Libija}} | |-valign="top" | {{Coord|23|0|N|15|0|E|type:country|name=Chad}} ! scope="row" | {{ZID|Čad}} | približno 1&nbsp;km – meridijan prolazi kroz najsjeverozapadniju tačku države |- | {{Coord|22|59|N|15|0|E|type:country|name=Niger}} ! scope="row" | {{ZID|Niger}} | |-valign="top" | {{Coord|16|22|N|15|0|E|type:country|name=Chad}} ! scope="row" | {{ZID|Čad}} | prolazi kroz [[jezero]] [[Čad (jezero)|Čad]]<br/> zapadno od [[N'Djamena|N'Djamene]] |- | {{Coord|12|7|N|15|0|E|type:country|name=Cameroon}} ! scope="row" | {{ZID|Kamerun}} | |- | {{Coord|10|0|N|15|0|E|type:country|name=Chad}} ! scope="row" | {{ZID|Čad}} | |- | {{Coord|8|41|N|15|0|E|type:country|name=Cameroon}} ! scope="row" | {{ZID|Kamerun}} | |- | {{Coord|6|45|N|15|0|E|type:country|name=Central African Republic}} ! scope="row" | {{ZID|Srednjoafrička Republika}} | |- | {{Coord|4|25|N|15|0|E|type:country|name=Cameroon}} ! scope="row" | {{ZID|Kamerun}} | |- | {{Coord|2|1|N|15|0|E|type:country|name=Republic of the Congo}} ! scope="row" | {{ZID|Republika Kongo}} | |- | {{Coord|4|35|S|15|0|E|type:country|name=Democratic Republic of the Congo}} ! scope="row" | {{ZID|Demokratska Republika Kongo}} | |- | {{Coord|5|52|S|15|0|E|type:country|name=Angola}} ! scope="row" | {{ZID|Angola}} | |- | {{Coord|17|23|S|15|0|E|type:country|name=Namibia}} ! scope="row" | {{ZID|Namibija}} | |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|23|21|S|15|0|E|type:waterbody|name=Atlantic Ocean}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Atlantski okean]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | style="background:#b0e0e6;" | {{Coord|60|0|S|15|0|E|type:waterbody|name=Southern Ocean}} ! scope="row" style="background:#b0e0e6;" | [[Južni okean]] | style="background:#b0e0e6;" | |- | {{Coord|69|15|S|15|0|E|type:country|name=Antarctica}} ! scope="row" | [[Antarktik]] | [[Zemlja kraljice Maud]] ([[Teritorijalne pretenzije na Antarktiku|pravo polaže]] [[Norveška]]) |} == Također pogledajte == * [[14. meridijan (istok)]] * [[16. meridijan (istok)]] == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|15th meridian east}} * [https://osm4wiki.toolforge.org/cgi-bin/wiki/wiki-osm.pl?project=fr&article=15e_m%25C3%25A9ridien_est 15. istočni meridijan] na ''OpenStreetMapu'' {{Geografske koordinate}} {{DEFAULTSORT:15. meridijan (istok)}} [[Kategorija:Meridijani]] 1znd5pzu7em1kwv2238mngt7szlarv4 Samsung 0 470072 3426073 3383769 2022-07-30T12:24:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 11 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija kompanija | ime = Samsung Group | prestala_postojati = <!-- Ekonomija --> | dodatak = | web = {{URL|www.samsung.com}} | slogan = | pod_posluženo = <!--Ostalo --> | podruž = | divizije = | vlasnik = | holding = | neto_dobit = <!-- Struktura --> | operativni_prihod = | prihod = 173 milijarde € (2019) | osnivači = Byung-chul Lee | slika = Samsung_headquarters.jpg | osnivanje = Taegu, [[Južna Koreja]] ([[1947]]) | zaposleni = 287.000 (2019) <!-- Historija -->| usluge = | proizvodi = [[Mobilni telefon]]i<br />[[Smartphone]] | industrija = Telekomunikacije | ključneosobe = | predsjednik = Ki Nam Kim | sjedište_država = [[Južna Koreja]] | sjedište_grad = Seul | sjedište = | vrsta = | }} '''Samsung Group''' najveći je svjetski konglomerat sa sjedištem u glavnom gradu [[Južna Koreja|Južne Koreje]], [[Seoul]]u. Vodeći dio grupe je Samsung Electronics, najvećeg svjetskog proizvođača DRAM-a, NAND flash memorije, [[SSD]]-ova, [[televizor]]a, hladnjaka i mobilnih uređaja. Naziv ''samsung'' na [[Korejski jezik|korejskom]] ima značenje ''tri zvjezdice''. Broj tri u korejskoj kulturi predstavlja pozitivno i dobro. Byung-chul Lee, osnivač grupe, na koju je snažno djelovalo korejsko društvo i ekonomija, izabrao je ovo ime 1938. u nadi da će kompanija biti jednako uspješna kao tada aktuelne i moćne japanske korporacije [[Mitsubishi]] ("tri dijamanta"), te [[Mitsui]] ("tri izvora").<ref>{{Cite news|url=http://www.koreadaily.com/news/read.asp?page=1&branch=NEWS&source=&category=economy.business&art_id=1042338|title=Origin of 3 in Samsung|last=Machine|first=Wayback|date=1. 12. 2020|work=|access-date=1. 12. 2020|via=|archive-date=29. 4. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110429185914/http://www.koreadaily.com/news/read.asp?page=1&branch=NEWS&source=&category=economy.business&art_id=1042338|url-status=bot: unknown}}</ref> Samsung ima podružnice u 58 zemalja širom svijeta. Tokom vremena, grupa se uključila u proizvodnju i preradu hrane, tekstilnu industriju, maloprodaju i mnoge druge grane. Krajem 1960-ih i sredinom 1970-ih su se uključili i u [[građevinarstvo]] i [[Brodogradnja|brodogradnju]], a upravo ove tehničke grane potaknut će njihov daljnji rast i popularnost. Samsung Group imao je snažan utjecaj na ekonomski razvoj, politiku, medije i kulturu Južne Koreje i bio je glavna pokretačka snaga "korejskog ekonomskog čuda". Samsung drži preko 17% BDP-a Južne Koreje (1,082 milijarda dolara).<ref>{{Cite news|title=Shell, Glencore, and Other Multinationals Dominate Their Home Economies|url=https://www.bloomberg.com/news/articles/2013-04-04/shell-glencore-and-other-multinationals-dominate-their-home-economies|newspaper=Bloomberg.com|date=5. 4. 2013|access-date=1. 12. 2020|language=en}}</ref> == Historija == Aristokrat [[Lee Byung-chul]] iz okruga [[Uiryeong]] osnovao je malu kompaniju Samsung Sanghoe (삼성 상회, 三星 商会) u gradu [[Taegu]]u. Firma je upošljavala četrdesetak ljudi, a u početku se bavila distribucijom prehrambenih proizvoda. Kako je posao napredovao, Byung-chul Lee 1947. sjedište seli u glavni grad Južne Koreje, ali je naknadnim izbijanjem [[Korejski rat|Korejskog rata]] bio prisiljen napustiti grad kako bi se preselio u mirniji [[Pusan]], gdje je osnovao kompaniju za preradu [[šećer]]a. Nakon rata, 1954. Lee Byung-chul osnovao je drugu kompaniju za preradu [[Vuna|vune]], Cheil Mojik, u [[Chimsan-dong]]u, blizu Taegua, koja je ubrzo postala najveća fabrika vune u zemlji. Godine 1948. Lee s Cho Hongjaijem osniva Samsung Mulsan Gongsa ({{Jez-en|Samsung Trading Corporation}}), ali će nakon par godina prekinuti saradnju zbog razlika u stavovima o upravljanju firmom, te dvojac osniva dvije zasebne kompanije. == Reorganizacija i inovativni proizvodi == Krajem šezdesetih godina prošlog vijeka, Samsung Group, koji je postao najznačajnija korejska kompanija, s masovnim ulaganjima pokreće vlastitu elektronsku industriju i novi pogon, te se na taj način bori za prevlast i dominaciju na japanskom tržištu. Kompanija se u međuvremenu podijelila u više grana, tj. odjela: Samsung Electronics Devices Co., Samsung Electro-Mechanics Co., Samsung Corning Co. i Samsung Semiconductor & Telecommunications Co., čiji je prvi proizvod bio crno-bijeli televizor. Osamdesetih godina prošlog vijeka Samsung Electronics nastavlja ulagati u razvoj vlastitih pogona, a upravo ta ulaganja bila su ključna da Samsung izbije na samo čelo globalne elektronske industrije. Grupa se širi nezaustavljivom brzinom, različiti proizvodni pogoni također su implementirani u inozemstvo. Godine 1982. u [[Portugal]]u je otvoreno postrojenje za montažu televizijskih uređaja, 1984. otvoreno postrojenje u [[New York City|New Yorku]], 1985. otvoreno drugo proizvodno postrojenje u Tokiju, 1987. Samsung dolazi u [[Ujedinjeno Kraljevstvo]], dok u SAD, tačnije u [[Teksas]], stižu 1996. godine. Godine 1982. proizveden je prvi Samsungov računar, [[SPC-1000]], koji je bio dostupan samo na korejskom tržištu. Početak osamdesetih godina obilježila je Samsungova kupovina telekomunikacijske kompanije Hanguk Jeonja Tongsin čime je Samsung počeo proizvoditi telekomunikacijsku opremu, uglavnom telefone i telefax uređaje. Osnivač Samsunga, Byung Chull Lee, umro je 1987. nakon čega se kompanija podijelila na četiri glavna odjela. Ozbiljniji Samsungov rast krenuo je upravo u devedesetim godinama. Odjel za izgradnju dobio je velike poslove izgradnje u [[Malezija|Maleziji]], [[Tajvan]]u i [[Ujedinjeni Arapski Emirati|Ujedinjenim Arapskim Emiratima]], a kompanija je rasprodala i dio svojih odjela kako bi se više fokusirala na tri područja – elektroniku, građevinu i hemikalije. U to vrijeme Samsung je počeo proizvoditi memorijske čipove i hard diskove za računare. == Međunarodna ekspanzija, saradnje i sporazumi == Počevši od 1990. Samsung se neprekidno širi na globalnom nivou. Samsungova građevinska podružnica u tom periodu potpisuje ugovor za izgradnju jednog od dva Petronas tornja u [[Malezija|Maleziji]], [[Taipei 101]] na [[Tajvan]]u i [[Burj Khalifa|Burj Khalife]] u Ujedinjenim Arapskim Emiratima. Godine 1993. Lee Kun-hee, predsjednik upravnog odbora, usredotočiće se uglavnom na tri sektora: elektroniku, inženjering i hemiju.<ref>{{Cite news|title=Samsung Group titan Lee Kun-hee dies aged 78|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-54679562|newspaper=BBC News|date=25. 10. 2020|access-date=1. 12. 2020|language=en-GB}}</ref> Od 1992. Samsung je postao najveći proizvođač memorijskih čipova na svijetu i drugi najveći proizvođač čipova nakon [[Intel]]a. Godine 1995. Samsung je napravio svoj prvi LCD ekran, a deset godina kasnije postaje najveći proizvođač ekrana s tekućim kristalima. Godine 2006. Sony i Samsung zajedno osnivaju S-LCD Korporaciju kako bi se osigurala ponuda oba proizvođača. U poređenju s drugim velikim korejskim kompanijama, Samsung je preživio azijsku finansijsku krizu 1997. Kompanija je [[Renault]]u prodala samo Samsung Motor. Od 2010. Renault Samsung je u 80,1% vlasništvu Renaulta, a preostalih 19,9% u vlasništvu Samsunga. Uz to, kompanija je od 1980. napravila niz aviona. Godine 1999. osniva se Korea Aerospace Industries (KAI), što je rezultat spajanja tadašnja četiri velika nacionalna svemirska odjela i to: Samsung Aerospacea, Daewoo Heavy Industrieas, Hyundai Spazie i Aircraft Companyja. Samsung i dalje proizvodi avione i gasne turbine. == Razvoj elektronske industrije == Samsung je 2000. otvorio laboratorij za računarsko programiranje u [[Varšava|Varšavi]] u [[Poljska|Poljskoj]]. Njegov rad započinje set-top-box tehnologijom prije nego što pređe na digitalnu televiziju i pametne telefone. 2011. ured u Varšavi postaje najvažniji Samsungov centar za istraživanje i razvoj u [[Evropa|Evropi]]. Istovremeno, do kraja 2013. pokrenuta je kampanja za zapošljavanje 400 novih zaposlenika godišnje. Godine 2001. Samsung Techwin postao je jedini dobavljač modula sagorijevanja za turboventilatorski motor Rolls-Royce Trent 900, koji se koristi na [[Airbus A380|Airbusu A380]], najvećem putničkom avionu na svijetu. U junu 2009. Samsung je lansirao Galaxy, vodeću liniju Android pametnih telefona i tableta. Godine 2010. objavio je desetogodišnju strategiju razvoja, usmjerenu na pet vrsta aktivnosti. Jedno od njih je istraživanje biofarmaceutike, u koju je kompanija uložila 2,1 milijardu korejskih vona. Godine 2011. Samsung Electronics prodao je svoj hard-disk pogon kompaniji [[Seagate]] u SAD-u. U prvom tromjesečju 2012. postao je najveći svjetski proizvođač mobitela po prodanim jedinicama, nadmašivši [[Nokia|Nokiju]], koja je na tržištu bila vodeća od 1998. Dana 21. augusta 2012. Samsung potvrđuje svoju namjeru da izvrši velika ulaganja, od 3 do 4 milijarde dolara, kako bi se polovica pogona za proizvodnju čipova u Austinu transformirala u profitabilniji pogon. Kompanija također tvrdi da revidira 250 kineskih kompanija, njezinih ekskluzivnih dobavljača, kako bi provjerila jesu li zaposlena djeca mlađa od 16 godina. Dana 14. marta 2013. Samsung predstavlja novi pametni telefon linije Galaxy: Galaxy S4. Nakon [[Apple Inc.|Appleove]] žalbe, američki je sud 24. augusta 2012. osudio Samsung da Appleu plati odštetu od 1,05 milijardi američkih dolara zbog krađe intelektualnog vlasništva šest njihovih patenata. Sud je nadalje presudio da Apple nije kršio Samsungove patente. Kompanija odbacuje odluku suda izjavivši da bi presuda mogla naštetiti inovacijama u mobilnoj industriji. Kasnije je drugom presudom južnokorejskog suda utvrđeno da su obje kompanije krive za međusobno kršenje intelektualnog vlasništva. U međuvremenu Samsungove dionice pale su za 7,7%, što je rezultiralo najvećim padom dionica od 24. oktobra 2008., na 1.177.000 korejskih vona. Apple tad pokušava izlobirati zabranu prodaje osam Samsungovih telefona u Sjedinjenim Državama, no na sudu njhov zahtjev biva odbijen. Tokom 2013. tehničari kompanije Samsung otkrili su da bi neke veš-mašine namijenjene australijskom tržištu konstruirane između 2010. i 2013, u uslovima pregrijavanja unutrašnjih kablova, mogle uzrokovati sigurnosni rizik, poput stvaranja iskri ili potencijalno zapaljenje. Naposljetku, kompanija obavještava kupce o incidentu putem medija, pozivajući ih da se obrate njihovoj ovlaštenoj službi za pomoć kako bi dobili besplatnu opravku ili zamjenu za druge modele.<ref>{{Cite web|url=https://www.productsafety.gov.au/recall/samsung-samsung-top-loader-washing-machines|title=Samsung—Samsung Top Loader Washing Machines|last=Australia|first=Product Safety|date=28. 7. 2016|website=Product Safety Australia|language=en|accessdate=1. 12. 2020}}</ref> Godine 2014. predstavljena je šesta nova serija Samsung Smart TV-a sa zakrivljenim Full HD panelima; u televizijskom polju to je jedna od najvažnijih inovacija Samsunga. Zakrivljenu tehnologiju Samsung prvi put na pametnim telefonima upotrebljava na Note Edgeu i Gear S-u, oba telefona imaju zakrivljeni AMOLED ekran. Dana 12. aprila 2015. Samsung predstavlja S6 Edge, te je ovaj telefon prepoznat kao najbolji pametni telefon na Mobile World Congressu 2015, gdje Samsung dobija preko 80 nagrada. U oktobru 2016. Samsung je bio prisiljen nakratko se povući sa tržišta nakon višestrukih incidenata sa Galaxyjem Note 7. Tada dionice na burzi padaju za vrijednost od 8 procenata. Galaxy Note 7 ujedno je bio i prvi telefon koji je ponudio mogućnost prepoznavanja šarenice oka kao metodu otključavanja. Dana 29. marta 2017. u New Yorku je predstavljen novi model pametnog telefona, Galaxy S8, prvi Samsungov pametni telefon bez fizičkih tipki u blizini ekrana. Poslije ovog modela na red dolazi Galaxy Note 8 i on se na tržištu pojavio sredinom septembra 2017. Dana 20. februara 2019. predstavljen je prvi [[Samsung Fold]], preklopni pametni telefon U aprilu 2019. predstavljanje pametnog telefona odgađa se zbog niza značajnih problema s ekranom koji su se pojavili tokom nekih recenzija i prvih dojmova o modelima koji su poslani recenzentima i novinarima. Samsung je najavio da će datum distribucije (koji je trebao biti krajem aprila) biti pomaknut na kasniji datum. Prodaja pametnog telefona započela je 6. septembra 2019. u Južnoj Koreji, a u Evropi model se pojavio sredinom mjeseca decembra.<ref>{{Cite web|url=https://www.androidworld.it/2019/12/16/samsung-galaxy-fold-italia-679651/|title=Samsung Galaxy Fold arriva in Italia: bastano poco più di 2.000 euro per il primo vero pieghevole della storia!|date=16. 12. 2019|website=AndroidWorld|language=it-IT|accessdate=1. 12. 2020}}</ref> == Podružnice grupa == Glavne industrijske podružnice konglomerata uključuju Samsung Electronics (najveća svjetska kompanija za IT tehnologiju,<ref>{{Cite web|url=https://techcrunch.com/2018/01/30/samsung-intel-worlds-largest-chipmaker/|title=Samsung topples Intel to become the world’s largest chipmaker – TechCrunch|date=25. 5. 2018|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=25. 5. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180525234650/https://techcrunch.com/2018/01/30/samsung-intel-worlds-largest-chipmaker/|url-status=bot: unknown}}</ref> Samsung Heavy Industries (drugi najveći brodograditelj na svijetu po prihodima iz 2010),<ref>{{Cite web|url=http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aO0FeeTB6_0Y|title=Samsung Heavy Shares Gain on Shell’s Platform Orders (Update1) - Bloomberg|date=24. 9. 2011|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=26. 7. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130726201003/http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive|url-status=bot: unknown}}</ref> Samsung Engineering i Samsung C&T Corporation (13, odnosno 36. najveća svjetska građevinska kompanija).<ref>{{Cite web|url=http://enr.construction.com/toplists/Top-International-Contractors/001-100.asp|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=26. 10. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151026173813/http://enr.construction.com/toplists/Top-International-Contractors/001-100.asp|url-status=dead}}</ref> Ostale velike podružnice uključuju Samsung Life Insurance (14. najveće svjetsko osiguravajuće društvo na svijetu),<ref>{{Cite web|url=http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2009/industries/183/index.html|title=Global 500 2009: Industry: - FORTUNE on CNNMoney.com|date=31. 8. 2010|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=31. 8. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100831010459/http://money.cnn.com/magazines/fortune/global500/2009/industries/183/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Samsung Everland koji upravlja odmaralištem Everland, najstarijim zabavnim parkom u Južnoj Koreji)<ref>{{Cite web|url=http://www.forbes.com/2002/03/21/0321feat_6.html|title=The World's Best Amusement Parks - Forbes.com|date=22. 8. 2010|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=29. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120329211256/http://www.forbes.com/2002/03/21/0321feat_6.html|url-status=dead}}</ref> i Cheil Worldwide (15. najveća reklamna agencija na svijetu po statistici iz 2012).<ref>{{Cite web|url=http://www.kdbdw.com/bbs/download/162067.pdf?attachmentId=162067|title=Wayback Machine|date=4. 10. 2013|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=4. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004213242/http://www.kdbdw.com/bbs/download/162067.pdf?attachmentId=162067|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://investing.businessweek.com/research/stocks/snapshot/snapshot.asp?ticker=030000:KS|title=CHEIL WORLDWIDE INC (030000:Korea SE): Stock Quote & Company Profile - Businessweek|date=5. 10. 2012|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=5. 10. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121005152815/http://investing.businessweek.com/research/stocks/snapshot/snapshot.asp?ticker=030000:KS|url-status=bot: unknown}}</ref> Samsung obuhvata približno 80 kompanija, s raznolikim sektorskim granama kao što su [[građevinarstvo]], potrošačka elektronika, finansijske usluge, [[brodogradnja]] i [[Medicina|medicinske usluge]].<ref>{{Cite web|url=http://www.reuters.com/article/2012/01/17/us-samsung-investment-idUSTRE80G00W20120117|title=Samsung Group plans record $41 billion investment in 2012 {{!}} Reuters|date=25. 5. 2013|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=25. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130525091901/http://www.reuters.com/article/2012/01/17/us-samsung-investment-idUSTRE80G00W20120117|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2009. Samsung je zabilježio konsolidiranu prodaju od 220 milijardi korejskih vona (približno 156,4 milijarde eura). U 2010. Samsung je zabilježio ukupni prihod od 280 milijardi KRW (približno 234 milijarde EUR) i dobit od 30 bilijuna KRW (25 milijardi EUR).<ref>{{Cite web|url=http://news.naver.com/main/read.nhn?mode=LSD&mid=sec&sid1=101&oid=003&aid=0003638728|title=삼성 8년전 타임캡슐 열어보니…지난해 매출 정확히 맞춰 : 네이버 뉴스|date=13. 12. 2013|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=13. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131213100816/http://news.naver.com/main/read.nhn?mode=LSD&mid=sec&sid1=101&oid=003&aid=0003638728|url-status=bot: unknown}}</ref> Ti iznosi ne uključuju prihode od svih Samsungovih podružnica sa sjedištem izvan Južne Koreje. == Glavni kupci == === Royal Dutch Shell === Samsung Heavy Industries bit će jedini dobavljač skladišta ukapljenog prirodnog plina (LNG) vrijednog 50 milijardi dolara za [[Royal Dutch Shell]] tokom sljedećih 15 godina. Shell je predstavio planove za izgradnju prve plutajuće platforme za ukapljeni prirodni plin (FLNG) na svijetu. U oktobru 2012. u brodogradilištu Samsung Heavy Industries, na otoku Geoje u Južnoj Koreji, započeli su radovi na "plutajućem brodu" koji će, kad bude izgrađen, težiti 600.000 tona, te će važiti za najveći brod na svijetu (šest puta veći od najvećeg američkog nosača aviona). === Vlada Ujedinjenih Arapskih Emirata === Konzorcij južnokorejskih kompanija, uključujući Samsung, Korea Electric Power Corporation i Hyundai, potpisao je ugovor vrijedan 40 milijardi dolara za izgradnju nuklearnih elektrana u Ujedinjenim Arapskim Emiratima. === Vlada Ontarija === Vlada kanadske pokrajine [[Ontario]] potpisala je jedan od najvećih projekata obnovljive energije na svijetu, potpisavši ugovor s grupom Samsung vrijedan 6,6 milijardi dolara za dodatnih 2500 MW nove obnovljive energije vjetra i sunca. == Centar za medicinu Samsung == Samsung godišnje donira približno 100 miliona američkih dolara Samsung Medical Centru, neprofitnom agentu zdravstvene zaštite koji je osnovala grupacija Samsung 1994. godine. Samsung medicinski centar uključuje bolnicu Samsung u Seoulu, bolnicu Kangbook Samsung, bolnicu Samsung Changwon, Samsung centar za kancerogene bolesti i Samsung naučnoistraživački centar. Centar za kancerogene bolesti kojim upravlja Samsung, smješten u Seoulu, najveći je centar za liječenje karcinoma na području čitave [[Azija|Azije]].<ref>{{Cite web|url=http://kansascity.bizjournals.com/kansascity/stories/2009/10/26/daily2.html|title=AECOM Technology buys Ellerbe Becket - Kansas City Business Journal:|date=29. 10. 2009|website=web.archive.org|accessdate=1. 12. 2020|archive-date=29. 10. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20091029043903/http://kansascity.bizjournals.com/kansascity/stories/2009/10/26/daily2.html|url-status=bot: unknown}}</ref> == Logotipi == <div align="center"><gallery> File:Past(1938) samsung logo.PNG|Od 1938. do 1969. File:Past(1969-79) samsung logo.PNG|Od 1969. do 1979. File:Past samsung.PNG|Od 1979. do 1980. File:Samsung-old.gif|Od 1980. do 1992. File:Samsung Logo.svg|Od 1993. do danas </gallery> </div> ==Reference== {{reference}} {{Commons|Category:Samsung}} [[Kategorija:Kompanije u Južnoj Koreji]] [[Kategorija:Proizvođači mobilnih telefona]] [[Kategorija:Samsung]] 1e6ffzey3zjqgowjc7rhni65upe3pkv Tritsch-Tratsch-Polka 0 470733 3426223 3251574 2022-07-31T00:13:09Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Tritsch tratsch polka 214.jpg|thumb|250px|desno|"Tritsch-Tratsch-Polka" Johanna Straussa mlađeg, note za klavir koje je objavio Carl Haslinger.]] '''Tritsch-Tratsch-Polka, op. 214''' jeste [[polka]] u [[A-dur]]u austrijskog kompozitora [[Johann Strauss mlađi|Johanna Straussa mlađeg]], napisana 1858. nakon uspješne turneje po [[Rusija|Rusiji]] gdje je nastupao tokom ljetne koncertne sezone u [[Pavlovsk (Sankt Peterburg)|Pavlovsku]] u [[Sankt Peterburg]]u. Prvi put je izvedena 24. novembra 1858. na koncertu u gostionici Zum Großer Zeisig na [[Spitellberg (Beč)|Spittelbergu]] kod Burgglacisa u [[Beč]]u. Tritsch-Tratsch (ćaskanje) odnosi se na bečku strast za ogovaranjem. Strauss se također možda pozivao na burlesku Der Tritschtratsch poznatog [[Austrija|austrijskog]] [[Drama|dramskog]] umjetnika i glumca [[Johann Nestroy|Johanna Nestroya]], koja je premijerno izvedena 1833. godine i još uvijek je bila na scenskom repertoaru kada je napisana ova polka. Raspoloženje u ovom muzičkom djelu je razdragano i veselo, kao i kod mnogih polki Johanna Straussa mlađeg.<ref>{{Cite web|url=http://www.johann-strauss-gesellschaft.at/JSG/STRAUSS/extract/data/obj/e/k/00002609.htm|title=Johann Strauss mlađi: Tritsch-Tratsch-Polka|work=archive.org|accessdate=30. 12. 2020|archive-date=11. 3. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090311011409/http://www.johann-strauss-gesellschaft.at/JSG/STRAUSS/extract/data/obj/e/k/00002609.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> == Historija porijekla == U sezoni 1858. Johann Strauss mlađi po treći put je predvodio ljetne koncerte u Pavlovsku kod Sankt Peterburga. Ubrzo prije povratka u Beč, lokalni časopis Wiener Allgemeine Theaterzeitung je 24. septembra 1858. godine izvijestio: {{Citat|"Tokom svog boravka u Sankt Peterburgu ove godine, Kapellmeister Johann Strauss dovršio je sljedeće kompozicije: "Mes adieux à St. Petersbourgh" - valcer, "Bon-Bon" - polka française, "Tritsch-Tratsch" - schnellpolka, "Szechenyi-Tänze" - valcer, izvedena je u Pavlovsku, jer kompozicija tada još nije bila završena.}} Također, na koncertu u bečkom javnom parku [[Volksgarten (Beč)|Volksgarten]] 21. novembra, nekoliko dana nakon što se Johann Strauss vratio u svoj rodni grad, na programu su bila mnoga djela koje je komponovao tokom ljeta u Rusiji, ali ne i Tritsch-Tratsch-Polku. Nakon što su se u novinama pojavile tračevi o tome je li se "brzi Jean" upravo zaljubio, zaručio ili se čak oženio u Peterburgu, Strauss je kompoziciju dovršio u Beču. Bio je predmet podsmijeha u izvještajima u šaljivom časopisu Tritsch-Tratsch, koji je izlazio u Beču od 1858. godine.<ref>Alfred Estermann: ''Die deutschen Literatur-Zeitschriften 1850–1880: Bibliographien – Programme. Band V: Sp – Z.'' Saur, München 1989, ISBN 3-598-10713-7, str. 326</ref> Naslov ovog časopisa zasnovan je na istoimenoj farsi Der Tritschtratsch (1833) Johanna Nestroya, pa se na naslovnoj stranici mogu vidjeti scene iz oba izvora imena. [[Datoteka:Karl Wenzel Zajicek - Das Gasthaus Zeisig in der Burggasse.jpg|thumb|250px|desno|Gostionica zum großen Zeisig. Akvarel Carla Wenzela Zajiceka]] Nekoliko dana kasnije, 24. novembra 1858. godine, došlo je vrijeme za prvu koncertnu izvedbu ove polke: Johann Strauss i njegov brat [[Josef Strauss]] održali su koncert blizu njihovog rodnog mjesta u Ortizeju, odnosno u Großer Zeisig, koji je u to vrijeme bio popularno mjesto za muzičke izvedbe, a posebno dobro poznata gostionica na mjestu današnjeg hotela Sans Souci u Burggasse br. 2. Tu je premijerno izvedena odavno najavljena Tritsch-Tratsch-Polka. Bečki časopis Theatre-Zeitung napisao je 27. novembra o najnovijem djelu: {{Citat|"Nijedna plesna kompozicija sa takvom svježinom, šaljivim bojama i pikantnim instrumentacijama nije se pojavila godinama."}} Primjerci [[klavir]]ske verzije ovog djela koje je objavio izdavač Carl Haslinger rasprodane su u roku od nekoliko sati. Mađarsko-francuski klavirski virtuoz i kompozitor [[György Cziffra]] napisao je obradu Tritsch-Tratsch-Polke za solo klavir, koja predstvalja jednu od najzahtjevnijih u klavirskoj literaturi. == Literatura == * Franz Mailer: Johann Strauß. Kommentiertes Werkverzeichnis. Pichler, Wien 1999, ISBN 3-85431-195-8, S. 326. == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Klasična muzika]] [[Kategorija:Kompozicije iz 1858.]] [[Kategorija:Muzika u Austriji]] [[Kategorija:Kompozicije Johanna Straussa mlađeg]] qqtsy9rfq0ep56wxrxwj0vuqbfqeqhb Višegradska grupa 0 472252 3426261 3315869 2022-07-31T01:48:19Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija svjetska organizacija |zvanično_ime=Višegradska grupa |ime_genitiv=Višegradske grupe |vrsta_druge_vlasti= |web_stranica={{URL|visegradgroup.eu}} |datum_osnivanja=15. februar 1991. |vladar_četvrti_vlast= |vrsta_četvrti_vlasti= |vladar_treća_vlast= |vrsta_treće_vlasti= |vladar_druga_vlast= |vladar_prva_vlast= |izvorno_ime= {{plainlist| * ''{{jezik|pl|Grupa Wyszehradzka}}'' {{bezpodebljanja|([[poljski jezik|poljski]])}} * ''{{jezik|hu|Visegrádi Együttműködés}}'' {{bezpodebljanja|([[mađarski jezik|mađarski]])}} * ''{{jezik|cs|Visegrádská skupina}}'' {{bezpodebljanja|([[češki jezik|češki]])}} * ''{{jezik|sk|Vyšehradská skupina}}'' {{bezpodebljanja|([[slovački jezik|slovački]])}} }} |vrsta_prve_vlasti= |broj zemalja članica={{Collapsible list |titlestyle = background:transparent; text-align:left; font-weight:normal; |title = 4 članice |{{ZID|Češka}} |{{ZID|Mađarska}} |{{ZID|Poljska}} |{{ZID|Slovačka}} }} |glavno_sjedište= |službeni_jezik= |mapa=Visegrad group countries.svg |zastava=Visegrád Group logo.svg }} [[Datoteka:Bajnai_with_the_leaders_of_v4.JPG|mini|Sastanak premijera V4, [[Wieliczka]] 2009 ([[Robert Fico]], [[Jan Fischer]], [[Donald Tusk]], [[Gordon Bajnai]])]] [[Datoteka:V4_Prague_2015-12-03_-_Viktor_Orbán_(3).jpg|mini|Sastanak premijera V4, [[Prag]] 2015 (Robert Fico, [[Beata Szydło]], [[Bohuslav Sobotka]], [[Viktor Orbán]])]] '''Višegradska grupa''' ('''V4''') predstavlja udruženje četiri srednjoevropske zemlje – [[Poljska|Poljske]], [[Češka|Češke]], [[Slovačka|Slovačke]] i [[Mađarska|Mađarske]] – u cilju jačanja međusobne suradnje, a u početnoj fazi posebno na polju pridruživanja strukturama [[Evropska unija|Evropske unije]] i [[NATO]] saveza. Osnovale su ga 1991. godine tri države (Poljska, Mađarska i [[Čehoslovačka]]) formirajući '''Višegradski trougao'''. Nakon toga, kao rezultat raspada Čehoslovačke (1. januara 1993), Češka i Slovačka postale su članicama grupe. Jedina institucija ove grupe je [[Međunarodni višegradski fond]]. Od 2016. godine, 15. februar se obilježava kao Međunarodni Višegradski dan. Sve četiri države u Višegradskoj grupi su zemlje s visokim prihodima i vrlo visokim Indeksom ljudskog razvoja. Zemlje V4 imaju manje više stabilan ekonomski rast, koji traje više od jednog vijeka.<ref>{{Cite web|url=http://dev3.cepr.org/meets/wkcn/1/1699/papers/Broadberry_Klein.pdf|title=Aggregate And Per Capita GDP in Europe, 1870–2000: Continental, Regional and National Data With Changing Boundaries|last=Broadberry|first=Stephen|date=27. 10. 2011|website=cepr.org|publisher=University of Warwick|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20131030201511/http://dev3.cepr.org/meets/wkcn/1/1699/papers/Broadberry_Klein.pdf|archive-date=30. 10. 2013|access-date=12. 2. 2021}}</ref> Ako se računa kao jedinstvena nacionalna država, Višegradska grupa bila bi četvrta u EU i peta u Evropi<ref>{{Cite web|url=http://ec.europa.eu/regional_policy/upload/documents/Commissioner/Speech-Visegrad-4-Ministerial-meeting-on-Cohesion_24062014.pdf|title="The Visegrád Group – Growth Engine of Europe"|last=Hahn|first=Johannes|date=|website=ec.europa.eu|publisher=|language=en|access-date=12. 2. 2021}}</ref> te petnaesta u svijetu.<ref>{{Cite web|url=http://statisticstimes.com/economy/countries-by-gdp-ppp.php|title=Countries by GDP (PPP) 2019 - StatisticsTimes.com|last=|first=|date=|website=statisticstimes.com|publisher=|language=en|access-date=12. 2. 2021}}</ref> Također u pogledu izvoza i uvoza, Grupa V4 je u prvom planu ne samo u Evropi, već i u svijetu (4. u EU, 5. u [[Evropa|Evropi]] i 8. u svijetu).<ref>{{Cite web|url=http://www.worldstopexports.com/worlds-top-export-countries/|title=World’s Top Export Countries|last=Workman|first=Daniel|date=|website=worldstopexports.com|publisher=|language=en|access-date=12. 2. 2021}}</ref> == Historija == Pojam je nastao nakon sastanka predsjednika Poljske ([[Lech Wałęsa]]) i Čehoslovačke ([[Václav Havel]]) i mađarskog premijera ([[József Antall]]) u dvorcu u mađarskom gradu [[Višegrad (Mađarska)|Višegrad]] 15. februara 1991. godine. Ovaj sastanak bio je predviđen posebno za ovu grupu zemalja jer su upravo one imale ne samo slične glavne ciljeve svoje vanjske politike, ali također i slične mogućnosti njene implementacije, što ih je razlikovalo od ostalih zemalja bivšeg komunističkog bloka, čije su unutrašnje transformacije obično bile mnogo manje napredne, a put do evropskih i sjevernoatlantskih struktura bio je mnogo duži.<ref>{{Cite news|title=Three Eastern European Leaders Confer, Gingerly (Published 1991)|url=https://www.nytimes.com/1991/02/17/world/three-eastern-european-leaders-confer-gingerly.html|newspaper=The New York Times|date=17. 2. 1991|access-date=11. 2. 2021|issn=0362-4331|language=en-US|first=Stephen|last=Engelberg|first2=Special To the New York|last2=Times}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archivum2.szabadsag.ro/szabadsag/servlet/szabadsag/template/print,PrintScreen.vm/id/58129/mainarticle/false|title=A visegrádi négyek és az új évezred kihívásai - Vélemény - Szabadság|last=|first=|date=4. 2. 2020|website=szabadsag.ro|publisher=|access-date=11. 2. 2021|archive-date=4. 2. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200204135236/http://archivum2.szabadsag.ro/szabadsag/servlet/szabadsag/template/print,PrintScreen.vm/id/58129/mainarticle/false|url-status=bot: unknown}}</ref> Mjesto ovog sastanka ima poseban historijski i simbolički značaj jer je također bilo i mjesto sastanaka kraljeva Poljske, Češke i Mađarske u Višegradu u periodu između 1335. i 1338. godine.<ref name=":0">{{Cite book|last=Góralczyk|first=Bogdan|title=Współpraca Wyszehradzka: geneza, doświadczenia, perspektywy|publisher=Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych|year=1999|isbn=|location=Warszawa|pages=|language=pl}}</ref> Na sastanaku su dogovoreni principi buduće saradnje između ovih zemalja sa primarnim fokusom na međusobno savjetovanje i koordinaciju svojih aktivnosti, kao i podršku kada su u pitanju aspiracije usmjerene ka međunarodnoj sceni. Glavni ciljevi bili su zajednička integracija sa Evropom i atlantskom zonom kako ne bi došlo do novih podjela nakon raspada istočnog bloka. Kao rezultat tih ciljeva, na sastanku su između ostalog predstavljeni i stavovi poput: poštivanja ljudskih prava, izgradnje parlamentarne demokratije, kao i uklanjanje ekonomskih i administrativnih ostataka prethodnog sistema.<ref name=":0" /> Drugi sastanak Višegradske grupe održan je 6. oktobra 1991. godine u Krakovu. Utjecaj na tok i sam ishod ovog sastanka imali su raspad [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]] i nemiri u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslaviji]]. U to vrijeme glavni akcenat stavljen je na očuvanje bezbijednosti država Grupe, jer nakon raspada [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]], ove države nisu bile članice nijednog vojnog saveza.<ref name=":0" /><ref>{{Cite book|last=Veber|first=Václav|title=Dějiny sjednocené Evropy|publisher=Nakladatelství Lidové noviny|year=2004|isbn=80-7106-663-X|location=Praha|pages=391}}</ref> Sljedeći važan sastanak održan je u Pragu 6. maja 1992. godine. Pored predsjednika država Grupe, sastanku su prisustvovali i predstavnici Evropske komisije, te tri uzastopna predsjedništva Evropske ekonomske zajednice. Nakon ovog sastanka, mnogi naredni sastanci su odloženi, a jedan od razloga bio je i "baršunasti razvod" odnosno raspad Čehoslovačke, zbog čega su se nakon 1993. godine i Češka i Slovačka protivile saradnji u okviru Višegradske grupe. Sljedeći sastanak održan je 15. maja 1999. godine u [[Bratislava|Bratislavi]], nakon izbora u Mađarskoj, Slovačkoj i Češkoj. Na ovom sastanaku uspostavljena je simbolična reaktivacija Višegradske grupe, kada je istovremeno uspostavljen i mehanizam budućih sastanaka premijera koji će se održavati dva puta godišnje. Godinu dana kasnije, osnovan je [[Međunarodni višegradski fond]] sa sjedištem u Bratislavi.<ref name=":0" /> Od tada se značajno povećao broj sastanaka političara sa najviših nivoa vlasti u zemljama članicama Višegradske grupe, na kojima su razgovarali ne samo o vanjskoj politici nego i o međusobnim odnosima, jer su zemlje Grupe bile na izuzetno sličnom društveno-ekonomskom nivou razvoja.<ref name=":0" /> U 1992. godini sklopljen je Srednjoevropski sporazum o slobodnoj trgovini ([[CEFTA]]) između Poljske i Češke, Slovačke i Mađarske.<ref name=":0" /> Saradnja unutar Grupe, a posebno regionalna integracija, ispaštala je zbog različitih prioriteta pojedinih zemalja koji su bili usmjereni prije svega na integraciju sa Evropskom Unijom (što je posebno bilo izraženo u slučaju Češke Republike), a samo usporavanje procesa evropskih integracija doprinijelo je bržoj realizaciji sporazuma CEFTA, koji je donio konkretne ekonomske efekte.<ref name=":0" /> Sastanci premijera održavaju se svakih šest mjeseci (obično u junu i decembru), a svake godine održavaju se sastanci predsjednika (obično u septembru) i predstavnika parlamenata (u junu).<ref name=":0" /> == Karakteristike zemalja == {| class="wikitable" |+ ! ![[Glavni grad]] !Površina (km<sup>2</sup>) !Stanovništvo !BDP (mld USD)<br>(2019) !BDP per capita<br>(2019) |- |{{ZID|Češka}} | align="center" |[[Prag]] | align="center" |78.866 | align="center" |10.538.275 | align="center" |414,6 | align="center" |39.088 |- |{{ZID|Mađarska}} | align="center" |[[Budimpešta]] | align="center" |93.030 | align="center" |9.849.000 | align="center" |328,9 | align="center" |33.707 |- |{{ZID|Poljska}} | align="center" |[[Varšava]] | align="center" |312.685 | align="center" |38.483.957 | align="center" |1281,0 | align="center" |33.747 |- |{{ZID|Slovačka}} | align="center" |[[Bratislava]] | align="center" |49.035 | align="center" |5.421.349 | align="center" |201,8 | align="center" |37.021 |- |'''Ukupno''' | | align="center" |'''533.627''' | align="center" |'''64.292.581''' | align="center" |'''2226,3''' | |} == Predsjedavajući Višegradske grupe == Zemlja članica preuzima rotirajuće predsjedavanje Višegradskom grupom od 1. jula do 30. juna sljedeće godine. Zemlje sa rotirajućim predsjedavanjem: {{div col|3}} * 1991/1992 – {{ZID|Čehoslovačka}} * 1992/1993 – {{ZID|Poljska}} * 1993/1994 – {{ZID|Mađarska}} * 1994/1995 – {{ZID|Slovačka}} * 1995/1996 – {{ZID|Češka}} * 1996/1997 – {{ZID|Poljska}} * 1997/1998 – {{ZID|Mađarska}} * 1998/1999 – {{ZID|Slovačka}} * 1999/2000 – {{ZID|Češka}} * 2000/2001 – {{ZID|Poljska}} * 2001/2002 – {{ZID|Mađarska}} * 2002/2003 – {{ZID|Slovačka}} * 2003/2004 – {{ZID|Češka}} * 2004/2005 – {{ZID|Poljska}} * 2005/2006 – {{ZID|Mađarska}} * 2006/2007 – {{ZID|Slovačka}} * 2007/2008 – {{ZID|Češka}} * 2008/2009 – {{ZID|Poljska}} * 2009/2010 – {{ZID|Mađarska}} * 2010/2011 – {{ZID|Slovačka}} * 2011/2012 – {{ZID|Češka}} * 2012/2013 – {{ZID|Poljska}} * 2013/2014 – {{ZID|Mađarska}} * 2014/2015 – {{ZID|Slovačka}} * 2015/2016 – {{ZID|Češka}} * 2016/2017 – {{ZID|Poljska}} * 2017/2018 – {{ZID|Mađarska}} * 2018/2019 – {{ZID|Slovačka}} * 2019/2020 – {{ZID|Češka}} * 2020/2021 – {{ZID|Poljska}} {{div col end}} == Također pogledajte == * [[Inicijativa Tri mora]] * [[Međunarodni višegradski fond]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Visegrád Group}} * [https://www.visegradgroup.eu/ Službeni sajt] {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Međunarodne organizacije]] [[Kategorija:Politika Češke]] [[Kategorija:Politika Poljske]] [[Kategorija:Politika Slovačke]] [[Kategorija:Vanjski odnosi Mađarske]] [[Kategorija:1991. u Mađarskoj]] eref8o5avirx8p77tsgwloopu9t6uvx Ujedinjena Srpska 0 473481 3426235 3395334 2022-07-31T00:49:28Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stranka | boje = {{colorbox|#00008B}} | predsjednik = [[Nenad Stevandić]] | skupština1 = [[Narodna skupština Republike Srpske|NS RS]] | sjedište = [[Banja Luka]], [[Bosna i Hercegovina]] | logo = US_Logo.png | broj_mandata1 = {{Infokutija stranka/mandati|4|83|#00008B}} | ime_bosanski = Ujedinjena Srpska | ideologija = [[Srpski nacionalizam]]<br />[[Nacionalni konzervativizam]] | godina osnivanja = 22. novembar 2015. | veb-sajt = [http://www.ujedinjenasrpska.rs/ ujedinjenasrpska.rs/] | skraćenica = US | glasnogovornik = [[Goran Filipović]] | osnivač = [[Nenad Stevandić]] | glavni_sekretar = [[Neven Stanić]] | prethodnik = dio članova [[Srpska demokratska stranka|SDS]]-a | slogan = "Najbolje za sve!" | politička_pozicija = [[Desnica]], [[krajnja desnica]] | mladi_ogranak = Mladi US-e }}'''Ujedinjena Srpska''' ('''US''') jest [[Spisak političkih stranaka u Bosni i Hercegovini|bosanskohercegovačka politička stranka]] sa sjedištem u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]] koja je osnovana 22. novembra 2015. u [[Banja Luka|Banjoj Luci]]. Trenutni predsjednik stranke je [[Nenad Stevandić]], potpredsjednik [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] i poslanik u [[Deveti saziv Narodne skupštine Republike Srpske|devetom sazivu]]. == Historija == Nastala je sredinom decembra 2015. godine<ref>{{Cite web|url=http://lat.rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=179995|title=Формирана још једна политичка странка- ко су чланови "Уједињене Српске"? (ВИДЕО)|last=Srpska|first=RTRS, Radio Тelevizija Republike Srpske, Radio Television of Republic of|website=РЕПУБЛИКА СРПСКА - РТРС|access-date=17. 3. 2021}}</ref>, kao rezultat sukoba tada visokopozicioniranog člana u [[Srpska demokratska stranka|Srpskoj demokratskoj stranci]], Nenada Stevandića, sa vrhom stranke oko političkih poteza [[Srpska demokratska stranka|SDS-a]] na nivou vlasti [[Bosna i Hercegovina|BiH]], što je kulminiralo u prvoj polovini 2015. godine napuštanjem stranke od strane Stevandića<ref>{{Cite web|url=http://www.nezavisne.com/novosti/bih/Stevandic-napustio-SDS/306880|title=Stevandić napustio SDS|last=U. Vukić|first=Foto: A. Čavić|date=25. 5. 2015|website=Nezavisne novine|language=sr|access-date=17. 3. 2021}}</ref>, i formiranjem Slobodnog demokratskog srpskog kluba u [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodnoj skupštini RS]], uz još dva bivša poslanika [[Srpska demokratska stranka|SDS-a]], te jednog poslanika [[Demokratski narodni savez|DNS-a]].<ref>{{Cite web|url=https://www.ujedinjenasrpska.rs/statut-ujedinjene-srpske/|title=Statut Ujedinjene Srpske|language=en|access-date=17. 3. 2021}}</ref> Dana 17. marta 2017. godine, Izvorna Srpska se ujedinila sa Ujedinjenom Srpskom, čime je narodni poslanik Slavko Dunjić postao drugi poslanik Ujedinjene Srpske u devetom sazivu Narodne skupštine. == Spisak predsjednika == {| class="wikitable" !# !Port !Ime i prezime <small>(rođenje - smrt)</small> ! colspan="2" |Mandat |- !1 |[[Datoteka:Unknown person.jpg|bez okvira|111x111piksel]] | style="text-align:center;" |[[Nenad Stevandić]]<br /><small>(1966 - )</small> | style="text-align:center;|22. novembar 2015. | style="text-align:center;|''trenutno'' |} == Statut Ujedinjene Srpske == Cilj Ujedinjene Srpske je da djeluje na ostvarivanju političkih, ekonomskih, kulturnih, vjerskih, obrazovnih i drugih interesa [[Srbi|srpskog naroda]] i ostalih u [[Republika Srpska|Republici Srpskoj]] i šire, i to tako što:<ref>{{Cite web|url=http://www.atvbl.com/gradiska-izvorni-sds-se-ujedinio-sa-ujedinjenom-srpskom/|title=Gradiška: Izvorni SDS se ujedinio sa Ujedinjenom Srpskom – ATV|date=18. 3. 2017|website=web.archive.org|access-date=17. 3. 2021|archive-date=18. 3. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170318131526/http://www.atvbl.com/gradiska-izvorni-sds-se-ujedinio-sa-ujedinjenom-srpskom/|url-status=bot: unknown}}</ref> * štiti i unapređuje [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]], interese [[Srbi|srpskog naroda]] i svih građana na prostoru [[Bosna i Hercegovina|BiH]], * čuva kulturu i tradiciju [[Srbi|srpskog naroda]] i njegovu duhovnost, afirmiše i štiti [[srpski jezik]] i [[Ćirilica|ćirilično pismo]], * radi na poštovanju osnovnih načela parlamentarne [[Demokratija|demokratije]], * čuva i razvija političko jedinstvo i nacionalnu slogu, * radi na isticanju privatne svojine i tržišne privrede kao nejefikasnijeg oblika vlasništva, osim u strateškim oblastima značajnih za Republiku Srpsku i BiH, * bori se za socijalnu pravdu i prava na zdravstvenu zaštitu, * bori se za ostvarivanje vladavine prava i nepovredivost vlasništva, * bori se za efikasniju i odgovorniju državnu upravu i nezavisno pravosuđe, * zalaže se za očuvanje životne sredine, * zalaže se za ubrzan privredni razvoj i malu i efikasnu administraciju, * štiti interese i prava radnika i njihovo pravo na sindikalno organizovanje. Ujedinjena Srpska svoje ciljeve ostvaruje u skladu sa pozitivnim pravnim propisima i pravilima izbornog zakonodavstva, koristeći legalne i legitimne političke instrumente , oslanjajući se na volju naroda koji predstavlja.<ref>{{Cite web|url=https://www.ujedinjenasrpska.rs/program-ujedinjene-srpske/|title=Program Ujedinjene Srpske|language=en|access-date=17. 3. 2021}}</ref> == Izborni rezultati == {| class="wikitable" |+[[Narodna skupština Republike Srpske]] !Izbori !Broj glasova !% !Broj poslanika !Vlada |- ![[Opći izbori u Bosni i Hercegovini 2018 - Narodna skupština Republike Srpske|2018.]] | style="text-align:center;|21.187 | style="text-align:center;|3.09% | style="vertical-align:middle;text-align:center;" |{{Infokutija stranka/mandati|3|83|#00008B}} | style="vertical-align:middle;text-align:center;background-color:lime;" |Vladajući |} == Također pogledajte == * [[Spisak političkih stranaka u Bosni i Hercegovini]] * [[Srpska demokratska stranka]] * [[Demokratski narodni savez]] == Reference == {{Reference}} == Vanjski linkovi == * [https://www.ujedinjenasrpska.rs/ Službeni sajt US-a] [[Kategorija:Političke stranke u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Političke stranke osnovane 2015.]] [[Kategorija:Ujedinjena Srpska]] [[Kategorija:Srpski nacionalizam]] pj95t0t9rb0vzq56fnjyvdqehjz0mjr Spužva Bob Skockani 0 473783 3426119 3412790 2022-07-30T14:11:38Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 54 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{About|crtanoj seriji|članak o istoimenom glavnom liku|Spužva Bob Skockani (lik)}} {{Infokutija TV-emisija | slika = SpongeBob SquarePants logo Nickelodeon.svg | broj_sezona = 13 | povezane_emisije = ''[[Kamp Koral: SpongeBob's Under Years]]''<br>''[[The Patrick Star Show]]'' | početak serije = 1. maj 1999. | format_zvuka = Stereo (1999–2012)<br>[[Dolby Pro Logic]] 5.1 (2009, 2012–) | format_slike = [[NTSC]] ([[480i]]) (1999–2012)<br>[[HDTV]] [[1080i]] (2009, 2012–) | kanal = [[Nickelodeon]] | produkcijska_kompanija = United Plankton Pictures<br>[[Nickelodeon Animation Studio]]{{efn|Na animaciji radi korejski studio [[Rough Draft Studios]]<ref name="washingtonpost"/><ref>https://web.archive.org/web/20080310222309/http://www.roughdraftstudios.com/press/press_20040115.html</ref>}} | trajanje epizode = 11 minuta (segmenti, uvijek emitirani u parovima)<br>22 minute (specijali, dva segmenta) | producent = Donna Castricone (1999–2002)<br>Helen Kafatic (2002–04)<br>Anne Michaud (2001)<br>Dina Buteyn (2005–10)<br>Jennie Monica Hammond (2010–) | izvršni_producent = Stephen Hillenburg (1999–2018)<br>[[Paul Tibbitt]] (2008–17) | spisak_epizoda = Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog" | broj_epizoda = 272 | jezik = Engleski | originalni naslov = SpongeBob SquarePants | država = [[SAD]] | kompozitori = Steve Belfer<br>Nicolas Carr<br>Sage Guyton<br>Jeremy Wakefield<br>Brad Carow (1999–2002)<br>[[The Blue Hawaiians]] (1999–2002)<br>Eban Schletter (2000–)<br>Barry Anthony Trop (2005–14) | završna_tema = Remiksirani instrumental uvodne pjesme (kompozitor: Steve Belfer) | uvodna_tema = "SpongeBob SquarePants" (izvodi [[Patrick Pinney]]) | kompozitor_muzičke_teme = Derek Drymon<br>Mark Harrison<br>Stephen Hillenburg<br>Blaise Smith | narator = Tom Kenny (u nekim epizodama) | glasovi = [[Tom Kenny]]<br>[[Bill Fagerbakke]]<br>[[Rodger Bumpass]]<br>[[Clancy Brown]]<br>[[Mr. Lawrence]]<br>[[Jill Talley]]<br>[[Carolyn Lawrence]]<br>[[Mary Jo Catlett]]<br>[[Lori Alan]] | kreativni_direktor = Derek Drymon (1999–2004)<br>[[Vincent Waller]] (2005–15) | razvijač = [[Derek Drymon]]<br>[[Tim Hill]]<br>[[Nick Jennings]] | autor = [[Stephen Hillenburg]] | žanr = [[Nadrealna komedija]]<ref>{{cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=QRPep55zMCE&ab_channel=NickelodeonCartoonUniverse|title=Meet the Creator: Stephen Hillenburg|access-date=23. 3. 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.vulture.com/2018/11/spongebob-squarepants-stephen-hillenburg-legacy.html|publisher=[[New York (časopis)|New York]]|title=SpongeBob SquarePants and the Indestructible Faith of Imagination|access-date=23. 3. 2021}}</ref> | ime2 = ''SpongeBob'' | veb-sajt = https://www.spongebobshop.com/ }} '''''Spužva Bob Skockani''''' ({{jez-en|SpongeBob SquarePants}}), također '''''Sunđer Bob Kockalone''''', američka je [[Animacija|animirana]] [[Komedija|humoristična]] [[televizijska serija]] koju je napravio učitelj [[Okeanografija|okeanografije]] i animator Stephen Hillenburg za Nickelodeon. Radnja serije je o pustolovinama i nezgodama [[Spužva Bob Skockani (lik)|naslovnog lika]] i njegovih prijatelja u gradu pod vodom Bikini Doline ({{Jez-en|Bikini Bottom}}). [[Spisak američkih televizijskih serija s najdužim trajanjem emitiranja|Peta je američka animirana serija u svijetu po trajanju emitiranja]], a zbog svoje popularnosti postala je [[medijska franšiza]]. Najpopularnija je Nickelodeonova serija, kao i najčešće distributirana imovina [[ViacomCBS Networks International]]a. Licencirani proizvodi serije zaradili su Nickelodeonu više od 13 milijardi dolara.<ref>{{Cite web|url=https://www.businesswire.com/news/home/20190211005682/en/Nickelodeon-Marks-20-Years-of-SpongeBob-SquarePants-with-the-%E2%80%9CBest-Year-Ever%E2%80%9D|title=Nickelodeon Marks 20 Years of SpongeBob SquarePants with the “Best Year Ever”|date=12. 2. 2019|website=www.businesswire.com|language=en|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Mnoge ideje serije nastale su u neobjavljenoj knjizi ''The Intertidal Zone'', koju je Stephen Hillenburg napravio za svoje studente kako bi ih podučavao o podvodnom životu. Počeo je razvijati ''Spužvu Boba Skockanog'' u seriju 1996. nakon završetka serije ''[[Rocko's Modern Life]]''. Godine 1997. napravljen je sedmominutni [[Televizijski pilot|pilot]] za Nickelodeon. Uloga Spužve Boba bila je ponuđena Tomu Kennyju, koji je radio sa Stephenom na ''RML''-u. Prvobitno ime Spužve Boba bilo je SpongeBoy, a ime serije bilo je ''SpongeBoy Ahoy!'', ali su oba imena već bila zaštićena autorskim pravima. Nakon što je Nickelodeon prikazao seriju na [[Kids' Choice Awards 1999.|Kids' Choice Awards 1999]], [[Help Wanted|pilot serije]] bio je emitiran 1. maja. Serija se službeno počela emitirati 17. jula 1999. Od tada je postala veoma popularna širom svijeta. U kinima je 19. novembra 2004. bio objavljen [[Spužva Bob Skockani: film|istoimeni dugometražni film]] o seriji. Nakon njega su izašla još dva dugometražna filma – ''[[Spužva Bob Skockani: Spužva na suhom|Spužva na suhom]]'' (6. februara 2015) i ''[[Spužva Bob Skockani: Spužva u bijegu|Spužva u bijegu]]'' (14. augusta 2020,{{Efn|Film je trebao biti objavljen u kinima međunarodno, ali je zbog [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]] samo bio objavljen u kinima [[Kanada|Kanade]]. Međunarodno je film bio objavljen na uslugama [[Paramount+]] i [[Netflix]] (4. marta 2021).}} dijelovi ovog filma služe kao prethodnik serije). [[Spužva Bob Skockani (13. sezona)|Trinaesta]] sezona bila je odobrena 17. jula 2019, a počela se emitirati u oktobru 2020.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2019/07/spongebob-squarepants-renewed-season-13-nickelodeon-anniversary-special-ratings-1202647458/|title=‘SpongeBob SquarePants’ Renewed For Season 13 By Nickelodeon On Heels Of Strong Ratings For Anniversary Special|last=Andreeva|first=Nellie|last2=Andreeva|first2=Nellie|date=17. 7. 2019|website=Deadline|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Sve prethodne sezone dostupne su na usluzi Paramount+ od 30. jula 2020.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2020/digital/news/cbs-all-access-70-viacomcbs-shows-2021-rebranding-1234720611/|title=CBS All Access Adds 70 Shows From ViacomCBS’s Networks Ahead of 2021 Rebranding|last=Spangler|first=Todd|last2=Spangler|first2=Todd|date=30. 7. 2020|website=Variety|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Serija je osvojila mnogo nagrada, uključujući: šest nagrada [[Nagrade Annie|Annie]], osam nagrada [[Motion Picture Sound Editors|Golden Reel]], četiri [[Nagrada Emmy|Emmyja]], osamnaest nagrada [[Kids' Choice Awards]] i dvije nagrade [[British Academy Children's Awards|BAFTA po izboru djece]]. [[Broadway|Brodvejski]] [[SpongeBob SquarePants (mjuzikl)|mjuzikl]] o seriji koji su kritičari pohvalili bio je napravljen 2017.<ref>{{Cite news|title=SpongeBob SquarePants Is 20 Now, and a Favorite Meme|url=https://www.nytimes.com/2019/05/01/arts/spongebob-squarepants-stephen-hillenburg.html|newspaper=The New York Times|date=2. 5. 2018|access-date=23. 3. 2021|issn=0362-4331|language=en-US|first=Michael|last=Gold}}</ref> U martu 2021. objavljena je 3D serija o djetinjstvima glavnih likova ''Kamp Koral: SpongeBob's Under Years'' na usluzi Paramount+. ''The Patrick Star Show'', serija o liku [[Patrik Zvijezda|Patrika Zvijezde]], premijerno je prikazana na Nickelodeonu 9. jula 2021.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/video/nickelodeon-trailers-spongebob-squarepants-spinoff-the-patrick-star-show-middleman-post-premiere-date/|title=Nickelodeon Unveils Trailers For ‘SpongeBob SquarePants’ Spinoff ‘The Patrick Star Show’ & ‘Middlemost Post’, Sets Premiere Date|last=Petski|first=Denise|last2=Petski|first2=Denise|date=17. 6. 2021|website=Deadline|language=en-US|access-date=10. 7. 2021}}</ref> Trenutno je u razvoju [[spin-off]] serija o liku [[Kalamarko Pipkavac|Kalamarka Pipkavca]] bez naslova, kao i film o [[Luna Frnjau|Luni Frnjau]]. == Radnja == {{Glavni|Spisak likova serije "Spužva Bob Skockani"}} === Mjesto radnje === [[Datoteka:Bikini Atoll.png|lijevo|mini|[[Atol Bikini]], [[koralni greben]] na [[Tihi okean|Tihom okeanu]]. Bikini Dolina, fiktivno mjesto radnje serije, nalazi se ispod Bikinija.<ref>{{Cite web|url=https://www.huffingtonpost.com/2015/02/07/spongebob-squarepants-theory_n_6627556.html|title=SpongeBob SquarePants Debunks One Popular Fan Theory|last=Bradley|first=Bill|date=7. 2. 2015|website=HuffPost|language=en|access-date=23. 3. 2021}}</ref>|233x233px]] Ispod pravog atola Bikini, koralnog grebena na Pacifiku, nalazi se fiktivno mjesto radnje: Bikini Dolina.<ref>{{Cite web|url=http://www.vimn.com/press/nicktoons/series/spongebob-squarepants-0|title=SpongeBob Squarepants|website=www.vimn.com|language=en|access-date=23. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-83498648.html|title=THE HYPE SOAKING IT UP' SPONGEBOB' ACTOR LOVES THE ATTENTION.(L.A. Life) - Daily News (Los Angeles, CA) {{!}} HighBeam Research|date=6. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=6. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131106075350/http://www.highbeam.com/doc/1G1-83498648.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.qsrmagazine.com/articles/news/story.phtml?id=3354|title=Burger King SpongeBob SquarePants - Restaurant News - QSR Magazine|date=21. 10. 2007|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=21. 10. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071021075539/http://www.qsrmagazine.com/articles/news/story.phtml?id=3354|url-status=bot: unknown}}</ref> Stanovnici Bikini Doline su većinom šarene ribe koje žive u zgradama od boca ili lijevaka s brodova. Likovi serije voze se u "brodomobilima" (brodovima s točkovima, {{Jez-en|Boatmobile}}). Ostale fiktivne lokacije su: ulica Ljuštura ({{Jez-en|Conch Street}}), gdje žive tri najvažnija lika serije – Spužva Bob Skockani ([[Spužve|spužva]]), Kalamarko Pipkavac ([[hobotnica]]) i Patrik Zvijezda ([[Morske zvijezde|morska zvijezda]]); [[Rakova poslastica]] ({{Jez-en|Krusty Krab}}) – najpoznatiji podvodni restoran u kojem rade Spužva Bob i Kalamarko, i posjeduje ga pohlepni [[Gdin. Kliještić]]; Prijateljska kantica ({{Jez-en|Chum Bucket}}) – restoran preko puta Rakove poslastice gdje niko ne ide zbog odvratne hrane. Posjeduju ju [[Plankton i Karla|Plankton]], Kliještićev bivši najbolji prijatelj i danas najgori neprijatelj, i njegova računarska žena Karla; Škola brodarenja [[Gđa. Pufnić|Gđe. Pufnić]] ({{Jez-en|Mrs. Puff's Boating School}}) koju pohađa Spužva Bob, koji nikako ne uspijeva dobiti svoju dozvolu za vožnju broda, zbog čega ga Gđa. Pufnić mrzi; Kupola s drvetom, ({{Jez-en|Treedome}}) dom Spužva Bobove najbolje prijateljice [[Luna Frnjau|Lune]] – vjeverice iz [[Teksas]]a koja nosi kacigu za zrak; starački dom ({{Jez-en|Shady Shoals Rest Home}}) gdje žive superjunaci [[Čovjek Sirena i Dječak Školjka]]; [[livada morske trave]] zvana Polje meduza ({{Jez-en|Jellyfish Fields}}) gdje se Spužva Bob i Patrik vole igrati; i Mulj laguna, ({{Jez-en|Goo Lagoon}}) pješčana plaža gdje ribe i ostali mogu plivati u mulju.<ref>{{Cite web|url=https://gsa.confex.com/gsa/2013AM/webprogram/Paper223766.html|title=Abstract: THE GEOLOGY OF SPONGEBOB SQUAREPANTS: POTENTIAL OF A CARTOON TO ENHANCE STUDENT LEARNING IN THE GEOSCIENCES (2013 GSA Annual Meeting in Denver: 125th Anniversary of GSA (27-30 October 2013))|website=gsa.confex.com|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Tokom produkcije pilotne epizode ekipa je trebala smisliti mjesta koja su se mogla često koristiti i pojaviti se u više epizoda, kao što su kuća Spužve Boba i Rakova poslastica.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://cartoonician.com/the-oral-history-of-spongebob-squarepants/|title=The Oral History of SpongeBob SquarePants {{!}} Hogan's Alley|date=31. 8. 2015|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=31. 8. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150831044034/http://cartoonician.com/the-oral-history-of-spongebob-squarepants/|url-status=bot: unknown}}</ref> Ideja serije bila je da okruženje bude pomorsko, pa su iskorištena mnogu užad, daske, točkovi brodova, mreže, sidra, bojleri i zakovice da stvore mjesto radnje. Između scena se pojavljuju mjehurići i čuje se zvuk duboke tekuće vode da se naglasi podvodna tema.<ref name=":0" /> U seriji se također pojavljuju "nebeski cvjetovi".<ref name=":0" /> Kenny Pittenger, dizajner pozadina, objasnio je da su "kao oblaci, ali nisu stvarno oblaci jer se radnja serije odvija pod vodom. Zbog utjecaja [[tiki]]ja na emisiju, slikari u pozadini koriste puno šablona."<ref name=":0" /> [[Datoteka:24The SpongeBob SquarePants Mascots.jpg|mini|Kostimi Patrika Zvijezde i Spužve Boba (s lijeva na desno)]] == Postava == {{Glavni|Glumačka postava "Spužve Boba Skockanog"|Spisak gostujučih uloga u "Spužva Bobu Skockanom"}} * Tom Kenny u ulozi Spužve Boba ({{Jez-en|SpongeBob SquarePants}}), glavnog lika serije. Spužva Bob je šašav, nespretan, i talentiran kuhar koji živi u ananasu i radi u Rakovoj poslastici. On ne izgleda kao [[Spužve|morska Spužva]], već kao kuhinjska [[spužva za čišćenje]]. Tom Kenny također daje glas ljubimcu Spužve Boba, pužu Slavku ({{Jez-en|Gary the Snail}}). * Bill Fagerbakke u ulozi Patrika Zvijezde ({{Jez-en|Patrick Star}}), najboljeg prijatelja Spužve Boba koji živi na istoj ulici kao on, ispod kamena. Patrik je lijen, proždrljiv i glup. * Rodger Bumpass u ulozi Kalamarka Pipkavca ({{Jez-en|Squidward Tentacles}}), mrzovoljnog komšije Spužve Boba i Patrika. On živi u [[moai]]ju i radi sa Spužva Bobom u Rakovoj poslastici kao blagajnik. On je umjetnik, loš svirač klarineta, i jako umišljena hobotnica. * Clancy Brown u ulozi Gdina. Kliještića ({{Jez-en|Mr. Krabs}}), pohlepnog vlasnika Rakove poslastice. On je rak i otac [[Ulješura|ulješure]] Koraljke. *Lori Alan u ulozi Koraljke Kliještić ({{Jez-en|Pearl Krabs}}), tinejdžerkse kćerke gdina. Kliještića. Kliještić želi da bude vlasnica Rakove poslastice kad naraste, ali Koraljku više zanima druženje s prijateljicama i zabava u trgovačkim centrima.<ref>{{Cite web|url=http://www.nicksplat.com/Tvshows/Characters/Nicktoons/Spongebob_squarepants/pearl.html|title=www.nicksplat.com - Spongebob_squarepants Toons - Pearl|date=12. 8. 2004|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=12. 8. 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20040812015604/http://www.nicksplat.com/Tvshows/Characters/Nicktoons/Spongebob_squarepants/pearl.html|url-status=bot: unknown}}</ref> * Mr. Doug Lawrence u ulozi Planktona, malenog ali opasnog neprijatelja Gdina. Kliještića. On je vlasnik Prijateljske kantice, restorana koji se nalazi preko puta Rakova poslastice, ali nije ni blizu uspješan. Također je muž računara Karle.<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-82792771.html|title=Stephen Hillenburg created the undersea world of SpongeBob.(The Orange County Register) - Knight Ridder/Tribune News Service {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610060614/http://www.highbeam.com/doc/1G1-82792771.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nicknz.co.nz/shows/SpongeBob%20SquarePants/show.html|title=nick|date=10. 10. 2007|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=10. 10. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071010072941/http://www.nicknz.co.nz/shows/SpongeBob%20SquarePants/show.html|url-status=bot: unknown}}</ref> * Jill Talley u ulozi Karle Planktona ({{Jez-en|Karen Plankton}}), drske žene Planktona. Ona je računar koji je u početku zalijepljen za zid, ali se kasnije počne sama micati.<ref>{{Cite web|url=https://issuu.com/dhosford/docs/sb_character_guide|title=SB Character Guide|last=37044932|website=Issuu|language=en|access-date=23. 3. 2021}}</ref> * Carolyn Lawrence u ulozi Lune Frnjau ({{Jez-en|Sandy Cheeks}}), najbolje prijateljice Spužve Boba. Za razliku od Patrika, ona je veoma pametna. Voli nauku i eksperimente. Također živi u kupoli s drvetom i kisikom, i uvijek nosi kacigu i odijelo sa zrakom.<ref>{{Cite web|url=http://www.nickelodeon.com.au/fullynick/tvshows/shows/spongebob-squarepants-show|title=Nickelodeon - Spongebob Squarepants|date=10. 3. 2008|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=10. 3. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080310224329/http://www.nickelodeon.com.au/fullynick/tvshows/shows/spongebob-squarepants-show|url-status=bot: unknown}}</ref> * Mary Jo Catlett u ulozi Gđe. Pufnić ({{Jez-en|Mrs. Puff}}), učiteljice u školi brodarenja. Ona je učiteljica Spužve Boba, i ona ga mrzi jer je grozan vozač. Često završi u zatvoru zbog manjka brige za Spužva Bobom.<ref>{{Cite web|url=https://www.tagesspiegel.de/gesellschaft/medien/spongebob-das-kind-im-schwamme/1209130.html|title=Das Kind im Schwamme|website=www.tagesspiegel.de|language=de|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Kad se prepadne, napuše se kao prava [[napuhača]].<ref>{{Cite web|url=http://nickelodeonuniverse.com/character/mrs-puff/|title=Mrs. Puff – Nickelodeon Universe|date=6. 6. 2017|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=6. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170606214926/http://nickelodeonuniverse.com/character/mrs-puff/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Produkcija == {{Također pogledajte|Spužva Bob Skockani (1. sezona)}}[[Datoteka:Stephen Hillenburg by Carlos Cazurro.jpg|mini|Stephen Hillenburg, autor serije, i [[Biblija (televizija)|biblija]]]] === Izvršni producenti i rukovodstvo === Do njegove smrti u 2018. je Stephen Hillenburg bio izvršni producent serije kao i glavni producent od 1999. do 2004. Emitiranje serije [[Prekid (televizija)|prekinuto]] je 2002, kad je Hillenburg zaustavio produkciju da radi na filmu.<ref name=":0" /> Nakon što je film bio finaliziran i [[Spužva Bob Skockani (3. sezona)|treća sezona]] bila završena, Hillenburg je napustio ulogu glavnog rukovoditelja serije. Iako više nije imao direktnu ulogu u produkciji serije, zadržao je savjetničku ulogu i pregledavao svaku epizodu.<ref>{{Cite web|url=http://www.huffingtonpost.com/2009/07/14/spongebob-turns-10-valued_n_231304.html|title=SpongeBob Turns 10 Valued At $8 Billion|date=8. 2. 2016|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=8. 2. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160208163834/http://www.huffingtonpost.com/2009/07/14/spongebob-turns-10-valued_n_231304.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.accessonline.com/articles/nickelodeons-spongebob-squarepants-reaches-a-milestone-10-years-73722/|title=Nickelodeon’s ‘SpongeBob SquarePants’ Reaches A Milestone: 10 Years {{!}} Access Online|date=25. 6. 2018|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=25. 6. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180625050637/http://www.accessonline.com/articles/nickelodeons-spongebob-squarepants-reaches-a-milestone-10-years-73722/|url-status=bot: unknown}}</ref> Kad je film bio dovršen, Hilleburg je htio da serija završi, da ne bi "[[Preskakanje ajkule|preskočila ajkulu]]", ali je Nickelodeon htio više epizoda.<ref name=":0" /> Hilleburg je odlučio da bi Paul Tibbitt, ko je do tada bio scenarist, režiser i umjetnik na [[Knjiga snimanja|knjigama snimanja]], bio dobar glavni producent za nove sezone.<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.digitalspy.com/tv/a312387/paul-tibbitt-spongebob-squarepants/|title=Paul Tibbitt ('Spongebob Squarepants')|last=Fletcher|first=Alex|date=3. 4. 2011|website=Digital Spy|language=en-GB|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Hillenburgu je Tibbitt bio jedan od omiljenih članova ekipe, i "stvarno mu je vjerovao".<ref name="washingtonpost">{{Cite web|url=http://voices.washingtonpost.com/comic-riffs/2009/07/_tom_kenny_who_voices.html|title=Comic Riffs - The Interview: 'SpongeBob' Creator Stephen Hillenburg|website=voices.washingtonpost.com|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Dana 13. decembra 2014, bilo je najavljeno da se Hillenburg vratio seriji s nepotvrđenom ulogom.<ref>{{Cite web|url=http://www.cartoonbrew.com/tv/spongebob-creator-stephen-hillenburg-returning-to-his-show-106935.html|title='SpongeBob' Creator Stephen Hillenburg Returning to His Show|date=13. 12. 2014|website=Cartoon Brew|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Dana 26. novembra 2018. je, s 57 godina, Stephen Hillenburg umro zbog komplikacija s [[Amiotrofična lateralna skleroza|amiotrofičnom lateralnom sklerozom]] (ALS-om), kojom je bio dijagnosticiran u martu 2017.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2017/tv/news/spongebob-squarepants-creator-stephen-hillenburg-reveals-als-diagnosis-1202007865/|title=‘SpongeBob SquarePants’ Creator Stephen Hillenburg Reveals ALS Diagnosis|last=Wallenstein|first=Andrew|last2=Wallenstein|first2=Andrew|date=13. 3. 2017|website=Variety|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2018/tv/news/spongebob-squarepants-creator-dead-dies-stephen-hillenburg-1203037362/|title=‘SpongeBob Squarepants’ Creator Stephen Hillenburg Dies at 57|last=Otterson|first=Joe|last2=Otterson|first2=Joe|date=27. 11. 2018|website=Variety|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Nickelodeon je potvrdio da će serija nastaviti nakon njegove smrti.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/nickelodeon/status/1067913022822334464|title=Nickelodeon potvrđuje da serija nastavlja|website=Twitter|language=en|access-date=23. 3. 2021}}</ref> U februaru 2019, predsjednik Nickelodeona [[Brian Robbins]], zakleo se da će serija trajati do samog kraja života kanala.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2019/tv/news/nickelodeon-brian-robbins-spongebob-lego-paddington-john-cena-1203139534/|title=‘SpongeBob’ Spinoffs Planned as Nickelodeon Chief Brian Robbins Tries to Win Back Young Viewers (EXCLUSIVE)|last=Steinberg|first=Brian|last2=Steinberg|first2=Brian|date=14. 2. 2019|website=Variety|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Od [[Spužva Bob Skockani (9. sezona)|devete sezone]] su glavni producenti serije [[Vincent Waller]] i [[Marc Ceccarelli]], bivši scenaristi i režiseri knjiga snimanja. === Pisanje === Scenarist i redatelj knjiga snimanja [[Luke Brookshier]] tvrdi da je proces pisanja scenarija za ''Spužvu Boba'' "drugačiji od drugih serija".<ref name=":1">{{Cite web|url=http://www.4mations.tv/2009/09/interview-with-luke-brookshier-spongebob-squarepants-storyboard-director/|title=4mations. Animate Your Universe. UK animation blog featuring: animation reviews, animation shorts and animation advice. » Interview with Luke Brookshier, SpongeBob SquarePants Storyboard Director|date=23. 3. 2012|website=web.archive.org|access-date=23. 3. 2021|archive-date=23. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120323112314/http://www.4mations.tv/2009/09/interview-with-luke-brookshier-spongebob-squarepants-storyboard-director/|url-status=bot: unknown}}</ref> Za razliku od serijinih vršnjaka, ''Spužva Bob Skockani'' nema napisane [[scenarij]]e.<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/tv/bikini-bottom-confessions/|title=Bikini Bottom Confessions:|last=Zahed|first=Ramin|date=24. 7. 2009|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=23. 3. 2021}}</ref> Umjesto toga, priču razvija tim pet pisaca premise i šeme. Tim redatelja knjiga snimanja tada dobije šemu od dvije stranice, koji daju cjeloviti grubi nacrt scenarija. Jedna od metoda koja je često bila u upotrebi tokom stvaranja knjiga snimanja bila je korištenje [[Post-it|ljepljivih listića]]. Šale i mnogo dijaloga dodaje se u ovoj fazi.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Brookshier poređuje ovaj proces s metodom pravljenja crtića "u [[Zlatno doba američke animacije|ranim danima animacije]]".<ref name=":1" /> Odluku o korištenju skica umjesto scenarija donio je Hillenburg rano u razvoju serije.<ref name=":0" /> Serija ''Rocko's Modern Life'' također je koristila knjige snimanja, i Hilleburg je, nakon rada na toj seriji, mislio da bi korištenje knjiga snimanja bila dobra ideja – iako ga je Nickelodeon zamolio da koristi scenarije.<ref name=":0" /> Jedna od scenaristica, [[Merriwether Williams]], objasnila je da bi ona i Mr. Lawrence napisali šemu za epizodu, i dovršili ju do 16:00 sati.<ref name=":0" /> Scenaristi koristili su iskustva iz svojih života dok su smišljali ideje za epizode.<ref name="washingtonpost" /><ref name=":0" /> Na primjer, epizodu "[[Sailor Mouth]]", u kojoj Spužva Bob i Patrik nauče [[Psovanje|psovati]],<ref name="washingtonpost" /> inspiriralo je iskustvo iz djetinjstva scenarista Dereka Drymona. Drymona je često kažnjavala majka kad je govorio riječ ''[[fuck]]'' pred njom.<ref name=":0" /> Objasnio je: "Scena gdje Patrik trči ka Gdinu. Kliještiću da mu kaže da Spužva Bob psuje, dok je Spužva Bob iza njega, identična je onome šta se dogodilo u pravom životu".<ref name=":0" /> Kraj epizode, gdje Gdin. Kliještić psuje više od Patrika i Spužva Boba, inspirirala je činjenica da je Drymonova majka "zapravo također puno psovala".<ref name=":0" /> Epizoda "The Secret Box" (u kojoj Patrik skriva kutiju tajni od Spužva Boba) također dolazi iz Drymonovog djetinjstva.<ref name="washingtonpost" /><ref name=":0" /> Hillenburg je objasnio: "Derek je imao tajnu kutiju kad je bio dijete, i nama je rekao o njoj. Htjeli smo mu se narugati ''i'' iskoristiti tu ideju."<ref name="washingtonpost" /> Sve epizode, osim specijala, podijeljene su u dva segmenta od 11 minuta i emitirane zajedno. Hillenburg je objasnio: "Nikad nisam htio napraviti seriju u kojoj epizode traju pola sata" i "htio sam da epizode traju koliko trebaju".<ref name="washingtonpost" /> === Animacija === Oko 50 ljudi rade zajedno da naprave epizodu serije.<ref name=":1" /> Tokom njenog trajanja, seriju je producirao Nickelodeon Animation Studio, čije je sjedište u [[Burbank, Kalifornija|Burbanku]] ([[Kalifornija]]). Animaciju dovršava studio Rough Draft Studios, koji se nalazi u [[Južna Koreja|Južnoj Koreji]].<ref name="washingtonpost" /><ref>{{Cite web|url=https://www.roughdraftstudios.com/press/press_20040115.html|title=Press - Rough Draft Studios|website=www.roughdraftstudios.com|access-date=24. 3. 2021|archive-date=8. 3. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210308103617/https://www.roughdraftstudios.com/press/press_20040115.html|url-status=dead}}</ref> Ekipa u Kaliforniji dovršava knjige snimanja, i ekipa u Južnoj Koreji ih koristi kao šablone.<ref name="washingtonpost" /> Ta grupa animira svaku scenu rućno, oboje svaki [[Cel (folija)|cel]] na računaru i oboje pozadine. Epizode se dovrše u Kaliforniji, gdje se dodaje muzika i obavlja uređivanje.<ref name=":1" /> Prva sezona koristila je [[Tradicionalna animacija#Cel|cel-animaciju]].<ref name=":2" /> Godinu dana nakon se počela koristiti [[Tradicionalna animacija#Digitalna tinta i boja|digitalna tinta i boja]].<ref name=":2" /> Godine 2009. je izvršni producent Paul Tibbitt rekao: "Prva sezona serija bila je napravljena staromodnim načinom, celima, i svaki je cel trebao biti djelomično obojen, ostavljen da se osuši, te se na njego dodalo još nekoliko boja. Još uvijek je težak dio pravljenja serije, ali novi način omogučava brže ispravljanje grešaka".<ref name=":2" /> Godine 2008. je ekipa zamijenila bojice sa [[Wacom#Cintiq|Cintiqama Wacoma]] da crtaju. Polusatni specijal iz [[Spužva Bob Skockani (5. sezona)|pete sezone]], ''[[Napast zapada]]'', bila je prva epizoda za koju je ekipa koristila ovu metodu. Dizajner pozadina serije Kenny Pittenger rekao je da je "jedina razlika između crtanja danas i crtanja prije jest da se bojice i papir ne koristi od pete sezone".<ref name=":0" /> Zbog Wacomovih Cintiqa su animatori mogli crtati na ekranima računara i automatski popravljati greške. Pittenger je rekao: "Mnoge moje kolege ih ne vole koristiti, ali meni se sviđaju."<ref name=":0" /> Od 2004. je ekipa sarađivala s animacijskim studijom [[Screen Novelties]] za posebne epizode gdje se koristi [[stop-motion]] animacija. Studio je napravio kratku scenu [[Animacija glinom|animiranu glinom]] za kraj prvog filma.<ref>{{Cite web|url=https://www.huffpost.com/entry/spongebob-christmas-album_b_2175828|title=New SpongeBob SquarePants Song Urges Shoppers Not to Be Jerks This Holiday Season|last=Hill|first=Jim|date=23. 11. 2012|website=HuffPost|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref> Godine 2009. je studio napravio posebnu uvodnu špicu za [[Kocka je bačena (Spužva Bob Skockani)|specijal desete godišnjice serije]].<ref>{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/tv/stop-motion-casts-a-spell-on-spongebob/|title=Stop Motion Casts a Spell on SpongeBob|last=Zahed|first=Ramin|date=21. 11. 2012|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=25. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite book|last=Priebe|first=Ken A.|url=https://www.worldcat.org/oclc/699852526|title=The advanced art of stop-motion animation|date=2011|publisher=Course Technology|isbn=978-1-4354-5704-1|location=Boston, Mass.|oclc=699852526}}</ref> Studio je također animirao groznoh snježnog mekušca, antagonista specijala ''Smrznute face'' iz [[Spužva Bob Skockani (8. sezona)|osme sezone]], koji izgleda kao ogromna hobotnica.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.awn.com/animationworld/stop-motion-spongebob-special-means-christmas-comes-early-year|title=A Stop-Motion SpongeBob Special Means Christmas Comes Early This Year|website=Animation World Network|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref> Portal ''[[Animation World Network]]'', u njihovom članku o stop-motion animaciji u seriji, objavili su da je ekipa serije "oduvijek imala planove napraviti veči projekt sa studijom".<ref name=":3" /> Ovaj veči projekt nastao je 2011, u božićnom specijalu animiran samo u stop-motionu, imena ''[[Kako je Spužva Bob spasio Božić]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.huffpost.com/entry/spongebob-squarepants-christmas-special_n_1597975|title=EXCLUSIVE: 'SpongeBob' Gets The Stop-Motion Treatment (And John Goodman!)|date=14. 6. 2012|website=HuffPost|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/nickelodeon-debuts-first-full-length-stop-motion-special-its-a-spongebob-christmas-dec-9-at-730-pm-etpt-176667241.html|title=Nickelodeon Debuts First Full-Length Stop-Motion Special, It's A SpongeBob Christmas!, Dec. 9, At 7:30 p.m. (ET/PT)|last=Nickelodeon|website=www.prnewswire.com|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref> Setovi specijala bili su napravljeni neuobičajenim materijalima, kao npr. soda bikarbona, gliter, komadiči drveća i žitarice.<ref>{{Cite web|url=https://www.cartoonbrew.com/stop-motion/its-a-spongebob-stop-mo-christmas-72872.html|title=It's A Spongebob Stop-Mo Christmas|date=6. 11. 2012|website=Cartoon Brew|language=en-US|access-date=25. 3. 2021}}</ref> Godine 2013. je studio Screen Novelties bio je nominiran za dvije nagrade Annie, i osvojio jednu na [[30. dodjela nagrade "Annie"|tridesetoj dodjeli nagrada]]. Također je bio nominiran za nagradu Golden Reel<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/race/golden-reel-nominees-413536|title=Sound Editors Announce Golden Reel Nominees|date=17. 1. 2013|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref> i na [[Međunarodni festival animiranih filmova Annecy|međunarodnom festivalu animiranih filmova Annecy]].<ref>{{Cite web|url=http://www.annecy.org/annecy-2013/festival/official-selection:c8|title=Annecy > Annecy 2013 > Festival > Official Selection|date=1. 4. 2013|website=web.archive.org|access-date=25. 3. 2021|archive-date=1. 4. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130401141556/http://www.annecy.org/annecy-2013/festival/official-selection:c8|url-status=bot: unknown}}</ref> Za film ''Spužva na suhom'' je tim napravio lutku delfina imena Mjehurić kojem glas daje [[Matt Berry]].<ref>{{Cite web|url=https://www.indiewire.com/2015/02/review-off-the-wall-and-trippy-sequel-the-spongebob-movie-sponge-out-of-water-267418/|title=Review: Off-The-Wall And Trippy Sequel ‘The SpongeBob Movie: Sponge Out Of Water’|last=Taylor|first=Drew|last2=Taylor|first2=Drew|date=5. 2. 2015|website=IndieWire|language=en|access-date=25. 3. 2021}}</ref> Lik Mjehurića bio je animiran stop-motionom i tradicionalnom animacijom. Epizoda "[[The Legend of Boo-Kini Bottom]]", iz [[Spužva Bob Skockani (11. sezona)|jedanaeste sezone]], također je animirana stop-motionom.<ref>{{Cite web|url=https://www.instagram.com/p/BSkU8kLgjOG/|title=Kaz Prapuolenis na Instagramu|website=[[Instagram]]|publisher=[[Kaz Prapuonelis]]|access-date=26. 3. 2021}}</ref> === Muzika === Mark Harrison i Blaise Smith napravili su serijinu prepoznatljivu uvodnu špicu.<ref>{{Citation|title=Spongebob Squarepants (Theme) - Paintly The Pirate & Kids {{!}} Song Info {{!}} AllMusic|url=https://www.allmusic.com/song/spongebob-squarepants-theme-mt0033331163|access-date=26. 3. 2021|language=en}}</ref> Stephen Hillenburg i Derek Drymon napisali su tekst pjesme. Melodiju je inspirirala mornarska pjesma "[[Blow the Man Down]]".<ref name=":4">{{Cite book|last=Neuwirth|first=Allan|url=https://www.worldcat.org/oclc/51476889|title=Makin' toons : inside the most popular animated TV shows and movies|date=2003|publisher=Allworth Press|isbn=1-58115-269-8|location=New York|oclc=51476889}}</ref> [[Uljana slika]] pirata pjeva pjesmu. Ekipa mu je dala ime "Painty". Tom Kenny, glas Spužva Boba, rekao je da je "prije nekoliko godina" sliku pronašao Stephen Hilleburg u [[Dobrotvorna prodavnica|dobrotvornoj prodavnici]].<ref name=":5">{{Cite web|url=http://www.thepeoplespeakradio.net/archives/mp3/tps-2006-12-05-kenny.mp3|title=Wayback Machine|date=24. 7. 2011|website=web.archive.org|access-date=26. 3. 2021|archive-date=24. 7. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724101824/http://www.thepeoplespeakradio.net/archives/mp3/tps-2006-12-05-kenny.mp3|url-status=bot: unknown}}</ref> Patrick Pinney Paintyju daje glas.<ref name=":4" /> Hilleburgove usne metnute su na lice pirata.<ref name=":5" /> Verzije uvodne pjesme koju pjeva [[Avril Lavigne]] je na [[The SpongeBob SquarePants Movie – Music from the Movie and More...|zvučnoj podlozi prvog filma]].<ref name=":30">{{Cite web|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/avril-sings-spongebob-243642/|title=Avril Sings “SpongeBob”|last=Mar|first=Alex|date=1. 10. 2004|website=Rolling Stone|language=en-US|access-date=26. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ultimate-guitar.com/news/upcoming_releases/avril_lavigne_on_spongebob_squarepants.html|title=Avril Lavigne On SpongeBob SquarePants|website=www.ultimate-guitar.com|language=en|access-date=26. 3. 2021}}</ref> Kad je serije bila premještena na [[udarni termin]], bend [[Violent Femmes]] napravio je svoju verziju pjesme koja je bila iskorištena u reklamama za seriju.<ref>{{Cite web|url=http://www.rockzone.com/interviews/femmes.shtml|title=ROCKZONE.COM: Interviews: Violent Femmes|date=15. 8. 2013|website=web.archive.org|access-date=26. 3. 2021|archive-date=15. 8. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130815213049/http://www.rockzone.com/interviews/femmes.shtml|url-status=bot: unknown}}</ref> Steve Belfer, Hilleburgov prijatelj iz [[Kalifornijski umjetnički institut|CalArtsa]], pjeva odjavnu špicu.<ref name=":0" /> U pjesmi se čuje ukulele, po zahtjevu Hillenburga.<ref name=":0" /> Glavni muzički urednik i kompozitor serije je Nicolas Carr.<ref name=":0" /> Mnoga muzika iz prve sezone posuđena je od [[APM Music|APM]]-a. Carr je rekao da su uspjeli pronači "mnogo starih i slatkih havajskih pjesama, kao i mnogo velikih, orkestriranih pjesama".<ref name=":0" /> Nakon prve sezone su Carr i Belfer osnovali "The Sponge Divers Orchestra", i sami prave pjesme za seriju. Carr još uvijek koristi neke pjesme APM-a, i koristi neke pjesme koje je napravio za svoju kompaniju Animation Music Inc.<ref name=":0" /> == Pregled == <onlyinclude>{{Pregled serije|boja1=#6DC44C|finale10=2. 12. 2017.|link6=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#6. sezona (2008–10)|link5=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#5. sezona (2007–09)|link4=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#4. sezona (2005–07)|link3=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#3. sezona (2001–04)|link2=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#2. sezona (2000–03)|finale11=25. 11. 2018.|finale9=20. 2. 2017.|link8=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#8. sezona (2011–12)|finale8=6. 12. 2012.|finale7=11. 6. 2011.|finale6=5. 7. 2010.|finale5=19. 7. 2009.|finale4=24. 7. 2007.|finale3=11. 10. 2004.|finale2=26. 7. 2003.|link7=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#7. sezona (2009–11)|link9=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#9. sezona (2012–17)|epizode12=26<ref>http://www.thefutoncritic.com/news/2017/05/23/nickelodeon-greenlights-season-12-of-spongebob-squarepants-number-one-animated-series-across-all-tv-with-kids-815512/20170523nickelodeon01/</ref>|premijera7=19. 7. 2009.|dodatnoA12=n. p.|premijera13=22. 10. 2020.<ref>http://www.thefutoncritic.com/showatch/spongebob-squarepants/listings/</ref>|premijera12=11. 11. 2018.|premijera11=24. 6. 2017.|premijera10=15. 10. 2016.|premijera9=21. 7. 2012.|premijera8=26. 3. 2011.|premijera6=3. 3. 2008.|link10=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#10. sezona (2016–17)|premijera5=19. 2. 2007.|premijera4=6. 5. 2005.|premijera3=5. 10. 2001.|premijera2=26. 10. 2000.|link13=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#13. sezona (2020–danas)|link12=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#12. sezona (2018–21)|link11=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#11. sezona (2017–18)|epizode13=26<ref>http://thefutoncritic.com/news/2019/07/17/nickelodeons-spongebob-squarepants-gets-season-13-pick-up-as-anniversary-special-scores-double-digit-gains-bringing-in-more-than-2-million-total-viewers-308215/20190717nickelodeon01/</ref>|epizode11=26|dodatnoA=Segmenti|boja5=#FAF75B|boja11=#31dfb5|boja10=#A4D8E2|boja9=#FFAAD7|boja8=#04B0F7|boja7=#A1DFFB|boja6=#554C99|boja4=#FFB072|boja13=#b1d082|boja3=#01A8CA|boja2=#FCA02F|finale1=3. 3. 2001.|premijera1=1. 5. 1991.|dodatnoA1=41|epizode1=20|link1=Spisak epizoda "Spužve Boba Skockanog"#1. sezona (1999–2001)|boja12=#34508a|dodatnoA2=39|epizode10=11|epizode2=20|epizode9=26|epizode8=26|epizode7=26|epizode6=26|epizode5=20|epizode4=20|epizode3=20|dodatnoA11=50|dodatnoA3=37|dodatnoA10=22|dodatnoA9=49|dodatnoA8=47|dodatnoA7=50|dodatnoA6=47|dodatnoA5=41|dodatnoA4=38|dodatnoA13=n. p.}}</onlyinclude> === Deseta godišnjica === [[Datoteka:Spužva Bob Skockani - DVD (prvih 100 epizoda).png|mini|DVD s prvih 100 epizoda serije (tj. [[Spužva Bob Skockani (2. sezona)|prvih]] [[Spužva Bob Skockani (3. sezona)|pet]] [[Spužva Bob Skockani (4. sezona)|sezona]])|lijevo|352x352piksel]]Nickelodeon je započeo slavlje serijine desete godišnjice 18. januara 2009. na [[Filmski festival Sundance|filmskom festivalu Sundance]] [[Filmski festival Sundance 2009.|te godine]]. Na festivalu je po prvi put ikad glasovna postava serije čitala scenarij specijala ''[[Spužva Bob protiv Velikog]]''.<ref name=":6">{{Citation|title=SpongeBob SquarePants Meets Johnny Depp - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2009/01/09/spongebob-squarepants-meets-johnny-depp|access-date=27. 3. 2021|language=en}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|url=https://www.reuters.com/article/2009/01/19/idUS145869+19-Jan-2009+PRN20090119|title=Nickelodeon Taps Patrick Creadon and Christine O'Malley to Produce First-Ever SpongeBob... {{!}} Reuters|date=25. 8. 2014|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=25. 8. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140825100641/https://www.reuters.com/article/2009/01/19/idUS145869+19-Jan-2009+PRN20090119|url-status=dead}}</ref> Epizodi je televizijska premijera bila 17. aprila 2009, i u njoj se pojavljuje [[Johnny Depp]].<ref>{{Cite web|url=https://www.awn.com/news/johnny-depp-teaches-spongebob-hang-ten-new-tv-special|title=Johnny Depp Teaches SpongeBob to Hang Ten in New TV Special|website=Animation World Network|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Nickelodeon je također napravio novu robu za seriju, i stvorio veb-sajt s domenom spongebob.com (koji sad preusmjerava na Nickelodeonov sajt). "Spužva Bob i element tematike očuvanja vode" također je dodan Nickelodeonovoj [[Pro-socijalno ponašanje|pro-socijalnoj]] kampanji ''[[The Big Green Help]]''.<ref name=":7" /> U intervjuu o serijinoj desetoj godišnjici je Tom Kenny rekao: "Ponosan sam zbog činjenice da djeca još uvijek jako vole seriju i misle o njoj ... Željno iščekuju nove epizode. Ljudi koji su bili mala djeca kad je započela prije 10 godina još uvijek je gledaju i vole ju, i misle da je smiješna. To je [[čaša ljubavi]] za mene."<ref name=":8">{{Cite web|url=http://www.popmatters.com/pm/article/108120-spongebob-squarepants-celebrates-10-years-of-nautical-nonsense/|title=‘SpongeBob SquarePants’ celebrates 10 years of nautical nonsense < PopWire {{!}} PopMatters|date=17. 7. 2009|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=17. 7. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090717003015/http://www.popmatters.com/pm/article/108120-spongebob-squarepants-celebrates-10-years-of-nautical-nonsense/|url-status=bot: unknown}}</ref> Jednosatnom dokumentarcu o seriji (''[[Square Roots: The Story of SpongeBob SquarePants]]'') bila je premijera na kanalu [[VH1]] tri noći prije godišnjice.<ref name=":6" /><ref name=":7" /><ref name=":8" /><ref>{{Cite web|url=https://www.upi.com/Entertainment_News/2009/01/19/SpongeBob-documentary-on-its-way/79001232406610/|title='SpongeBob' documentary on its way|website=UPI|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://articles.washingtonpost.com/2009-07-14/news/36923802_1_stephen-hillenburg-sponge-character-squidward-tentacles|title=Absorbent And Yellow And Beloved At 10 Is He - Washington Post|date=12. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=12. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131112073445/http://articles.washingtonpost.com/2009-07-14/news/36923802_1_stephen-hillenburg-sponge-character-squidward-tentacles|url-status=dead}}</ref> Film su napravili [[Patrick Creadon]] i Christine O'Malley, nakon njihovog [[I.O.U.S.A.|filma o financijskim problemima SAD-a]]. Creadon je rekao da je bio "spreman napraviti nešto zabavnije" nakon što je "dvi godine proučavao financijsko zdravlje SAD-a", i da su on i Christine mislili da je dokumentarac o ''Spužva Bobu'' bila savršena ideja.<ref name=":7" /> U petak, 17. jula 2009. je Nickelodeon službeno započeo godišnjicu serije, s [[Maraton (televizija)|televizijskim maratonom]] imena "The Ultimate SpongeBob SpongeBash Weekend" koji je trajao 50 sati. Započeo je s novom epizodom imena "To SquarePants or Not To SquarePants". Subota nakon je započela s 10 najboljih epizoda po izboru obožavatelja, i s dugometražnim filmom. Te nedjelje je maraton završio s deset najboljih epizoda po izboru slavnih ličnosti, i premijerom još deset novih epizoda.<ref name=":7" /><ref>{{Cite web|url=http://www.toymania.com/news/messages/11311.shtml|title=Ultimate SpongeBob SpongeBash Weekend - Raving Toy Maniac - The Latest News and Pictures from the World of Toys|website=www.toymania.com|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Ostatak godine je Nickelodeon također posvetio serijinoj godišnjici. Dana 21. jula je bio objavljen DVD s 8 epizoda, uključujući "To SquarePants or Not To SquarePants", epizodu koja je započela maraton.<ref>{{Cite web|url=http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-To-SP-or-Not-to-SP/11747|title=SpongeBob SquarePants DVD news: Announcement for SpongeBob SquarePants - To SquarePants or Not to SquarePants {{!}} TVShowsOnDVD.com|date=27. 4. 2015|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=27. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150427162005/http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-To-SP-or-Not-to-SP/11747|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":9">{{Cite web|url=http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-The-First-100-Episodes/11781|title=SpongeBob SquarePants DVD news: Announcement for SpongeBob SquarePants - The First 100 Episodes {{!}} TVShowsOnDVD.com|date=6. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=6. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131206075924/http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-The-First-100-Episodes/11781|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 22. septembra je bio objavljen set DVD-a s prvih 100 epizoda serije. Sastoji se od 14 diskova i traje 2,200 minute.<ref name=":9" /><ref>{{Citation|title=SpongeBob SquarePants: The First 100 Episodes DVD Review - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2009/09/21/spongebob-squarepants-the-first-100-episodes-dvd-review|access-date=27. 3. 2021|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.tvshowsondvd.com/releases/SpongeBob-SquarePants-100-Episodes-Seasons-1-5/9154|title=SpongeBob SquarePants - The First 100 Episodes (Seasons 1-5) DVD Information {{!}} TVShowsOnDVD.com|date=1. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=1. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131101100209/http://www.tvshowsondvd.com/releases/SpongeBob-SquarePants-100-Episodes-Seasons-1-5/9154|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 6. novembra je bio objavljen dugometražni televizijski specijal imena ''Kocka je bačena'', i emitiran je na Nickelodeonu. Narator filma je [[Ricky Gervais]] i u njemu se pojavljuju mnoge slavne ličnosti, kao: [[Rosario Dawson]], [[Craig Ferguson]], [[Will Ferrell]], [[Tina Fey]], [[LeBron James]], [[P!nk]], [[Triumph the Insult Comic Dog]], i [[Robin Williams]].<ref>{{Cite web|url=http://www.monstersandcritics.com/smallscreen/news/article_1506939.php/SpongeBob-SquarePants-Truth-or-Square-Friday-Nov-6|title=SpongeBob SquarePants “Truth or Square, Friday Nov. 6 - Monsters and Critics|date=12. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=12. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131112073718/http://www.monstersandcritics.com/smallscreen/news/article_1506939.php/SpongeBob-SquarePants-Truth-or-Square-Friday-Nov-6|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/tv/soaking-in-the-festivities/|title=Soaking in the Festivities|last=Zahed|first=Ramin|date=24. 7. 2009|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mirror.co.uk/3am/celebrity-news/ricky-gervais-will-ferrell-and-robin-williams-403690|title=Ricky Gervais, Will Ferrell and Robin Williams pay tribute to SpongeBob Squarepants|last=Mirror.co.uk|date=30. 6. 2009|website=mirror|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Dana 10. novembra je specijal bio objavljen na DVD-u uz još četiri epizode.<ref>{{Cite web|url=http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-Truth-or-Square/12462|title=SpongeBob SquarePants DVD news: Announcement for SpongeBob SquarePants - Truth or Square {{!}} TVShowsOnDVD.com|date=5. 1. 2015|website=web.archive.org|access-date=27. 3. 2021|archive-date=5. 1. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150105133819/http://www.tvshowsondvd.com/news/SpongeBob-SquarePants-Truth-or-Square/12462|url-status=bot: unknown}}</ref> === Dvadeseta godišnjica === Dana 11. februara 2019. je Nickelodeon najavio početak slavlja serijine dvadesete godišnjice. Godišnjica bi se sastojala od serije slavlja imena "Best Year Ever".<ref>{{Cite web|url=https://www.latimes.com/entertainment/herocomplex/la-et-hc-spongebob-20th-best-year-ever-20190211-story.html|title=‘SpongeBob Squarepants’ to celebrate 20 years with the ‘Best Year Ever’ and a new movie|last=|date=12. 2. 2019|website=[[Los Angeles Times]]|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref name=":33">{{Cite web|url=https://www.cbr.com/spongebob-squarepants-spinoff-nickelodeon/|title=SpongeBob SquarePants Spinoffs in the Works From Nickelodeon|date=14. 2. 2019|website=CBR|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Za godišnjicu je [[Pantone]] stvorili su nijanse boja "Spužva Bob žuta" i "Patrik Zvijezda ružičasta" koje je Nickelodeon mogao koristiti.<ref name=":10">{{Cite web|url=https://kidscreen.com/2019/05/30/spongebob-gets-artsy-for-20th-anniversary/|title=SpongeBob gets artsy for 20th anniversary|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref name=":11">{{Cite web|url=https://www.businesswire.com/news/home/20190530005850/en/Nickelodeon-and-The-Pantone-Color-Institute-Launch-SpongeBob-Yellow-and-Patrick-Star-Pink-in-Commemoration-of-SpongeBob%E2%80%99s-20th-Anniversary|title=Nickelodeon and The Pantone Color Institute Launch SpongeBob Yellow and Patrick Star Pink in Commemoration of SpongeBob’s 20th Anniversary|date=30. 5. 2019|website=www.businesswire.com|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref name=":12">{{Cite web|url=https://variety.com/2019/tv/features/spongebob-squarepants-big-birthday-bash-20-festivities-nickelodeon-slime-sdcc-live-action-1203260059/|title=Behind the Business of ‘SpongeBob’s Big Birthday Blowout’|last=Owen|first=Rob|last2=Owen|first2=Rob|date=10. 7. 2019|website=Variety|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Nickelodeon je angažirao [[Romero Britto|Romera Britta]], [[Jon Burgerman|Jona Burgermana]] i filipinsku grupu umjetnika Secret Fresh da naprave slike s temom serije. Njihove slike bi se kasnije iskoristile u reklamnim materijalima.<ref name=":10" /><ref name=":11" /> Dana 12. februara je [[Cynthia Rowley]] predstavila [[mokro odijelo]] s temom serije tokom [[Njujorška modna sedmica|njujorške modne sedmice]].<ref name=":13">{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/events/nickelodeon-celebrates-20-years-of-spongebob-squarepants-with-best-year-ever/|title=Nickelodeon Celebrates 20 Years of ‘SpongeBob SquarePants’ with “Best Year Ever”|last=Milligan|first=Mercedes|date=12. 2. 2019|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.danspapers.com/2019/02/cynthia-rowley-spongebob-squarepants/|title=Cynthia Rowley Creates SpongeBob SquarePants Birthday Wetsuit|last=Taylor|first=Anna|website=www.danspapers.com|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.scmp.com/lifestyle/fashion-beauty/article/3021142/nike-vans-moschino-how-spongebob-squarepants-became|title=Nike caps 20 years of SpongeBob SquarePants fashion tie-ups|date=4. 8. 2019|website=South China Morning Post|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Dizajnerica Marlou Breuls je jedan mjesec kasnije predstavila kolekciju s temom serije na tokom [[Spisak modnih događaja#Nizozemska|amsterdamske modne sedmice]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nylon.com/marlou-breuls-spongebob-squarepants|title=SpongeBob Got A Haute Couture Makeover At Amsterdam Fashion Week|last=Stubblebine|first=Allison|website=Nylon|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://footwearnews.com/2019/runway/womens/spongebob-squarepants-marlou-breuls-amsterdam-fashion-week-1202760501/|title=This Edgy Fashion Collection Is Inspired by SpongeBob SquarePants|last=Crenshaw|first=Madeleine|last2=Crenshaw|first2=Madeleine|date=14. 3. 2019|website=Footwear News|language=en-US|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Tokom ljeta je [[Nike, Inc.|Nike]], u saradnji s košarkašem [[Kyrie Irving]], objavio cipele, dodatke i odjeću s temom serije.<ref>{{Cite web|url=https://www.licenseglobal.com/apparel-accessories/kyrie-irving-nike-go-under-sea-spongebob|title=Kyrie Irving, Nike Go Under the Sea with SpongeBob|date=23. 7. 2019|website=licenseglobal.com|language=en|access-date=27. 3. 2021|archive-date=26. 7. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190726121730/https://www.licenseglobal.com/apparel-accessories/kyrie-irving-nike-go-under-sea-spongebob|url-status=dead}}</ref> HipDot Studios objavili su prvu ikad kozmetičku kolekciju s temom animirane serije tog jula.<ref name=":13" /><ref>{{Cite web|url=https://goodmorningamerica.com/style/story/hipdot-launches-spongebob-squarepants-cosmetics-collection-64413092|title=HipDot launches 'SpongeBob Squarepants' cosmetics collection|last=News|first=A. B. C.|website=ABC News|language=en|access-date=27. 3. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.allure.com/story/spongebob-squarepants-makeup-collection-hipdot-studios-eye-shadow-palettes|title=SpongeBob Squarepants Sheet Masks Are Here, and the Photos Will Keep You Up at Night|last=Fasanella|first=Kaleigh|website=Allure|language=en-us|access-date=27. 3. 2021}}</ref> Tokom godišnjice je također napravljen službeni YouTube kanal za seriju, mobilna igra i nove igračke.<ref name=":12" /><ref name=":13" /> Proslava je službeno započela 12. jula 2019. s premijerom dugometražnog igrano-animiranog specijala ''[[SpongeBob's Big Birthday Blowout]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/life/tv/2019/02/11/spongebob-squarepants-adds-live-action-20th-anniversary/2843374002/|title='SpongeBob' goes live-action to celebrate 'Best Year Ever' 20th anniversary|last=Keveney|first=Bill|website=USA TODAY|language=en-US|access-date=30. 3. 2021}}</ref> Nastavila je na [[San Diego Comic-Con]]u gdje su mnoge aktivnosti bile posvećene serij.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2019/06/spongebob-squarepants-san-diego-comic-con-20th-anniversary-1202634218/|title=‘SpongeBob SquarePants’ 20th Anniversary To Pop Confetti At San Diego Comic-Con|last=D'Alessandro|first=Anthony|last2=D'Alessandro|first2=Anthony|date=18. 6. 2019|website=Deadline|language=en-US|access-date=30. 3. 2021}}</ref> Na [[Amazon Prime#Prime Day|dan Amazon Primea]] su DVD-i ''SpongeBob SquarePants: The Best 200 Episodes Ever!'', ''SpongeBob SquarePants: The First 100 Episodes'' i ''SpongeBob SquarePants: The Next 100 Episodes'' bili objavljeni.<ref>{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/home-entertainment/celebrate-spongebob-with-nicks-best-200-episodes-ever-30-disc-set/|title=Celebrate SpongeBob with Nick’s ‘Best 200 Episodes Ever’ 30-Disc Set|last=Milligan|first=Mercedes|date=10. 7. 2019|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=30. 3. 2021}}</ref> Proslava je završila 14. augusta s objavom trećeg filma.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2020/04/the-spongebob-movie-sponge-on-the-run-new-release-date-1202908177/|title=‘The SpongeBob Movie: Sponge On the Run’ Takes Over ‘Infinite’s Early August Slot|last=D'Alessandro|first=Anthony|last2=D'Alessandro|first2=Anthony|date=14. 4. 2020|website=Deadline|language=en-US|access-date=30. 3. 2021}}</ref> [[Datoteka:Nickelodeon 2009 logo.svg|mini|Nickelodeon, prvi kanal na kojem se serija emitirala]] == Emitiranje == {| class="wikitable" !Država / Područje !Kanal(i) !Napomena |- |{{ZID|Albanija}} |[[Çufo]], [[Bang Bang]], [[Top Channel]], [[Comedy Central]], [[Amazon Prime]], [[Nicktoons]] |{{Efn|Na Comedy Centralu se emitira verzija s titlovima.}} |- |[[Arapski svijet]] |[[MBC 3]], Nickelodeon, NickToons, Bokra.net, Boraseid 5 |{{Efn|Sinhronizacija koja se emitira na kanalima Bokra.net, Boraseid 5 napravljena je ilegalno. Na MBC-u 3, Nickelodeonu i Nicktoonsu se serija legalno emitira.}} |- |{{ZID|Argentina}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Telefe]] | |- |{{ZID|Armenija}} |[[Armenia 2]], [[CS Media|TV5]] |{{Efn|Na kanalu Armenia 2 je serija sinhronizirana. Na TV-u 5 je emitiran voice-over.}} |- |{{ZID|Australija}} |Nickelodeon, [[9Go!]], [[10 Peach]], [[10 Shake]] | rowspan="6" | |- |{{ZID|Azerbejdžan}} |RB Günəş TV, [[ANS TV]], [[ITV (Azerbejdžan)|iTV]] |- |{{ZID|Bangladeš}} |[[Duronto TV]]<ref>{{Cite web|url=http://nickalive.blogspot.com/2019/04/bangladeshs-duronto-tv-to-debut.html|title=NickALive!: Bangladesh's Duronto TV to Debut 'SpongeBob SquarePants' with Bengali Dub on Sunday 14th April 2019|date=2. 4. 2019|website=NickALive!|access-date=2. 4. 2021}}</ref> |- |{{ZID|Belgija}} |Nickelodeon, [[AB3]] |- |{{ZID|Bolivija}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Red ATB]] |- |{{ZID|Brazil}} |Nickelodeon, [[Sistema Brasileiro de Televisão|SBT]], [[Rede Globo]] |- |{{ZID|Bugarska}} |[[Diema Family]], [[Super7]], [[TV7 (Bugarska)|TV7]], Nickelodeon |{{Efn|Na Nickeldoeonu se emitira sinhronizacija. Na ostalim kanalima se emitira voice-over.}} |- |{{ZID|Crna Gora}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[TV Vijesti]] | rowspan="6" | |- |{{ZID|Češka}} |Nickelodeon, [[TV Nova (Češka)|Nova]], Nova 2, Nova Gold, SMÍCHOV, Comedy Central |- |{{ZID|Čile}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Canal 13]] |- |{{ZID|Danska}} |Nickelodeon,<ref>{{Citation|title=SvampeBob Firkant - Sæson 12 - TV Serier {{!}} Nickelodeon|url=https://www.nickelodeon.dk/shows/76ypv4/swampebob-firkant|access-date=2. 4. 2021|language=da|archive-date=22. 4. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210422035150/https://www.nickelodeon.dk/shows/76ypv4/swampebob-firkant|url-status=dead}}</ref> [[DR1]], [[DR Ultra]] |- |{{ZID|Dominikanska Republika}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Antena 7]] |- |{{ZID|Ekvador}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Teleamazonas]] |- |{{ZID|Estonija}} |[[TV3 (Estonija)|TV3]],<ref>{{Cite web|url=https://tv3.ee/saade/kasna-kalle-kantpuks/|title=Käsna-Kalle Kantpüks|last=OKIA|website=TV3|language=et|access-date=2. 4. 2021}}</ref> Nickelodeon, [[Kanal 2]] |{{Efn|Na TV-u 3+ se emitira sinhronizacija na [[ruski jezik|ruskom jeziku]], i kanal je napravio svoj voice-over, za razliku od sinhronizacije koja se emitira u Rusiji}} |- |{{ZID|Federacija Bosne i Hercegovine}} |[[NTV Hayat|Hayat TV]],<ref>{{Citation|title=HAYAT TV: SPUŽVA BOB SKOCKANI - najava crtanog filma za 11 2015|url=https://www.youtube.com/watch?v=tMhrzqV0gis|access-date=30. 3. 2021|language=bs-Latn-BA}}</ref> Nickelodeon, Nicktoons, [[Hayatovci]] | rowspan="6" | |- |{{ZID|Filipini}} |[[Q (kanal)|QTV]], [[ABS-CBN]], [[Yey!]], [[TV5 (Filipini)|TV5]] |- |{{ZID|Finska}} |Nickelodeon, [[Nelonen]], [[MTV3]],<ref>{{Cite web|url=https://www.mtvuutiset.fi/aihe/paavo-pesusieni/7188836|title=Paavo Pesusieni|website=mtvuutiset.fi|language=fi|access-date=2. 4. 2021}}</ref> [[C More Juniori]], [[Sub (kanal)|Sub]] |- |{{ZID|Francuska}} |Nickelodeon, [[TF1]], [[Canal J]], [[Télétoon]] |- |{{ZID|Grčka}} |[[Channel 9 (Grčka)|Channel 9]], Alpha Kids, Nickelodeon, Alfa TV, RIK 2, [[Star Channel (Grčka)|Star Channel]], [[Tele Time]] |- |{{ZID|Gruzija}} |[[Imedi Media Holding|Imedi TV]] |- |{{ZID|Hong Kong}} |[[Asia Television]], [[HK Television Entertainment|ViuTV]], [[Netflix]] |{{Efn|Svaki kanal ima svoju sinhronizaciju.}} |- |{{ZID|Hrvatska}} |[[RTL (Hrvatska)|RTL]], [[Nova (hrvatski TV-kanal)|Nova TV]],<ref>{{Citation|title=Spužva Bob Skockani|url=https://novatv.dnevnik.hr/djecji/spuzva-bob-skockani/|access-date=2. 4. 2021|language=hr}}</ref> Mini TV, Nickelodeon, Nicktoons, [[HRT 3]], Comedy Central, HBO GO<ref>{{Cite web|url=http://hbogo.hr/serije/spuzva-bob-skockani|title=Spužva Bob Skockani / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.hr|language=hr|access-date=2. 4. 2021}}</ref> |{{Efn|Na RTL-u se emitirala prva sinhronizacija (od S1-5). Na Nickelodonu se emitira nova sinhronizacija ostatka serije. Na Novoj TV emitira se nova sinhronizacija. Na Mini TV-u emitiraju se obje verzije. Na Nicktoonsu se emitira nova verzija i resinhronizacija prvih pet sezona. Na HRT-u 3 emitiraju se samo najnovije epizode nove sinhronizacije.}} |- |{{ZID|Indija}} |[[Colors Gujurati]], Nickelodeon, [[Chutti TV]], [[Kushi TV]] |{{Efn|Colors Gujurati: na [[gudžuratski jezik|gudžuratskom]]<br>Nickelodeon: na [[hindski jezik|hindskom]], [[tamilski jezik|tamilskom]] i [[telugu]]<br>Chutti TV: tamilski<br>Kushi TV: telugu}} |- |{{ZID|Indonezija}} |Nickelodeon, [[TvOne|Lativi]], [[GTV (Indonezija)|GTV]] | |- |{{ZID|Iran}} |RIB Pooya, Utoon, Persian Toon, Shiraz TV, MYTV, [[MBC Persia]], IRIB TV2 |{{Efn|Postoji pet sinhronizacija na perzijskom jeziku, i nijedna nije službena}} |- |{{ZID|Irska}} |[[Cúla4]] | rowspan="18" | |- |{{ZID|Island}} |[[Stöð 2]], [[RÚV]] |- |{{ZID|Italija}} |Nickelodeon, [[Italia 1]], [[Boing (Italija)|Boing]], [[Super!]] |- |{{ZID|Izrael}} |Nickelodeon, [[Channel 10 (Izrael)|Channel 10]] |- |{{ZID|Japan}} |[[NHK Educational TV]], [[Animax]], Nickelodeon |- |{{ZID|Južna Koreja}} |[[Educational Broadcasting System|EBS]], Nickelodeon, [[Tooniverse]] |- |{{ZID|Kanada}} |Nickelodeon, [[YTV]]<ref>{{Cite web|url=https://www.ytv.com/shows/spongebob-squarepants/|title=SpongeBob SquarePants {{!}} Schedule and Full Episodes on YTV|website=YTV|language=en-CA|access-date=2. 4. 2021}}</ref> |- |{{ZID|Kina}} |[[CCTV-1]], [[CCTV-14]], BTV Kaku Kids, BC東森超視, [[Hunan Broadcasting System]], Jiajia Cartoon, [[Jiangsu Television]], Nickelodeon, [[Shanghai Television]], [[EBC Yoyo]] |- |{{ZID|Kolumbija}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[RCN Televisión|RCN]], [[Citytv Bogotá|Citytv]] |- |{{ZID|Kuba}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Canal Educativo]] |- |{{ZID|Latvija}} |[[TV3 (Latvija)|TV3]], Nickelodeon |- |{{ZID|Litvanija}} |[[TV3 (Litvanija)|TV3]], [[LNK (kanal)|LNK]], Nickelodeon, [[TV8 (Litvanija)|TV8]] |- |{{ZID|Mađarska}} |Nickelodeon, [[TV2 (Mađarska)|TV2]], [[RTL Klub]], [[Viva (Mađarska)|Viva]], [[Cool TV]], Comedy Central, Nicktoons |- |{{ZID|Malezija}} |Nickelodeon, [[TV9 (Malezija)|TV9]] |- |{{ZID|Meksiko}} |Nickelodeon, Nicktoons, MTV, [[Canal 5 (Meksisko)|Canal 5]] |- |{{ZID|Mjanmar}} |[[Skynet]] Cartoon |- |{{ZID|Nizozemska}} |Nickelodeon, Nicktoons |- |{{ZID|Norveška}} |Nickelodeon,<ref>{{Citation|title=Svampebob Firkant - Sesong 12 - TV Serier {{!}} Nickelodeon|url=https://www.nickelodeon.no/shows/76ypv4/svampebob-firkant|access-date=2. 4. 2021|language=nb|archive-date=23. 4. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210423012925/https://www.nickelodeon.no/shows/76ypv4/svampebob-firkant|url-status=dead}}</ref> [[NRK Super]] |- |{{ZID|Novi Zeland}} |Nickelodeon, [[TVNZ 2]], [[Māori Television]] |{{Efn|Na Nickelodeonu, i TVNZ-u 2 se emitira na engleskom. Na kanalu Māori Television se emitira na maorskom.}} |- |{{ZID|Njemačka}} |[[Super RTL]], Toggo, Nickelodeon, Nicktoons, [[ORF 1]], [[MTV]], [[VIVA (Njemačka)|VIVA]], Comedy Central | rowspan="12" | |- |{{ZID|Peru}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[América Televisión]] |- |{{ZID|Poljska}} |Nickelodeon, MTV, [[Puls 2]], [[TVP1]], [[TV Puls]], Comedy Central |- |{{ZID|Portugal}} |Nickelodeon, [[Sociedade Independente de Comunicação|SIC]], [[Televisão Independente|TVI]], MTV, Netflix, [[RTP2]] |- |{{ZID|Québec}} |[[Vrak]] |- |{{ZID|Republika Srpska}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Alternativna televizija|Alternativna TV]], [[Red TV]] |- |{{ZID|Rumunija}} |[[Centrul Național Media|Național TV]], [[Pro TV|Pro]], Nickelodeon, Nicktoons, Comedy Central, [[Kanal D (Rumunija)|Kanal D]], Prima, [[Paramount Network|Paramount]], HBO GO |- |{{ZID|Rusija}} |Nickelodeon, [[2x2 (kanal)|2x2]], [[TNT (Rusija)|TNT]], MTV, [[Karusel]]<ref>{{Cite web|url=https://www.karusel-tv.ru/announce/15375-gubka_bob_kvadratnye_shtany|title=Мультсериал «Губка Боб Квадратные штаны» – детские мультфильмы на канале Карусель|website=article|language=ru|access-date=2. 4. 2021}}</ref> |- |{{ZID|SAD}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[CBS]] (Božićni specijal) |- |{{ZID|Sjeverna Makedonija}} |A1, [[MRT 1]], [[HBO Go|HBO GO]] |- |{{ZID|Slovačka}} |[[Dajto]], [[TV Markiza]], Nickelodeon, [[TV JOJ]], JOJKO |- |{{ZID|Slovenija}} |Nickelodeon, OTO, [[Pop (Slovenija)|POP TV]], Planet TV, [[Kanal A]] |- |{{ZID|Srbija}} |[[TV B92|b92]], 02 TV, Nickelodeon, Nicktoons, [[Pink Kids]], [[Pink Super Kids]], HBO GO<ref>{{Cite web|url=http://hbogo.rs/serije/sunder-bob-kockalone|title=Sunđer Bob Kockalone {{!}} HBO GO|website=hbogo.rs|language=sr|access-date=2. 4. 2021}}</ref> |{{Efn|Kanal b92 napravio je svoju sinhronizaciju, koja se emitirala na svim navedenim kanalima. Sve do 11. sezone je bilo sinhronizirano. Na Nickelodeonu i Nicktoonsu se od 11. sezone emitira nova sinhronizacija.}} |- |{{ZID|Španija}} |Nickelodeon, [[Clan (kanal)|Clan]], [[Cuatro (kanal)|Cuatro]], [[Canal Panda (Španija)|Canal Panda]], MTV | rowspan="3" | |- |{{ZID|Švedska}} |Nickelodeon,<ref>{{Cite web|url=http://www.nickelodeon.se/svampbob-fyrkant/|title=SvampBob Fyrkant - Nickelodeon.se|website=Nickelodeon|language=sv-se|access-date=2. 4. 2021|archive-date=14. 4. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414090134/http://www.nickelodeon.se/svampbob-fyrkant/|url-status=dead}}</ref> Nicktoons, [[TV4 (Švedska)|TV4]] |- |{{ZID|Tajland}} |Nickelodeon, [[True Spark]], RAMA Channel |- |{{ZID|Turska}} |Zarok TV, Nickelodeon, Nicktoons, [[CNBC-e]] |{{Efn|Na Zarok TV-u se serija emitira na [[kurdski jezik|kurdskom jeziku]]}} |- |{{ZID|Ujedinjeno Kraljevstvo}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Viva (Ujedinjeno Kraljevstvo)|Viva]], [[Channel 5 (Ujedinjeno Kraljevstvo)|Channel 5]], [[CITV]], [[S4C]] |{{Efn|Na S4C-u se emitira sinhronizacija na [[velški jezik|velškom jeziku]]. Na ostalim kanalima se emitira izvorna verzija (na engleskom jeziku).}} |- |{{ZID|Ukrajina}} |[[Novij Kanal]], [[ICTV (Ukrajina)|ICTV]], [[STB (kanal)|STB]], [[PLUSPLUS]],<ref>{{Cite web|url=https://1plus1.video/gubka-bob-kvadratnye-shtany|title=Губка Боб Квадратні Штани дивитись онлайн на 1+1 video|website=1+1 video|language=uk|access-date=2. 4. 2021|archive-date=17. 1. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210117124729/https://1plus1.video/gubka-bob-kvadratnye-shtany|url-status=dead}}</ref> [[TET (kanal)|TET]] | rowspan="3" | |- |{{ZID|Venecuela}} |Nickelodeon, Nicktoons, [[Venevisión]] |- |{{ZID|Vijetnam}} |YouTV, Netflix, [[VTV1]], [[Ho Chi Minh City Television|HTVC]] |} == Prijem == === Ocjene i postignuća === Nakon samo jednog mjeseca emitiranja je serija postala najuspješnija dječija televizijska emisija prikazana subotom ujutro. Među djecom dobi 2–11 je serija imala prosječni [[Nielsenov rejting]] od 4.9, s 1.9 miliona gledaoca.<ref>{{Cite web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/demystifying-the-s/|title=Numbers 101 - TV Ratings, Nielsen Ratings, Television Show Ratings {{!}} TVbytheNumbers|date=29. 3. 2015|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=29. 3. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150329031934/http://tvbythenumbers.zap2it.com/demystifying-the-s/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-55581463.html|title=Nicklodeon.(rating of Nickelodeon's cartoon SpongeBob SquarePants)(Brief Article)(Statistical Data Included) - Multichannel News {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610081516/http://www.highbeam.com/doc/1G1-55581463.html|url-status=dead}}</ref> Dvije godine nakon početka emitiranja se serija ustanovila kao drugi najuspješniji dječiji program Nickelodeona, nakon ''[[Rugratsi|Rugratsa]]''. Smatra se da je serija Nickelodeonu osvojila "krunu rejtinga za serije emitirane subotom ujutro".<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-75761403.html|title=NICK RETAINS SATURDAY CROWN.(Brief Article) - Broadcasting & Cable {{!}} HighBeam Research|date=6. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=6. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131106075359/http://www.highbeam.com/doc/1G1-75761403.html|url-status=dead}}</ref> Do [[Spužva Bob Skockani (4. sezona)|četvrte]] je sezone serija privukla mnoge odrasle gledaoce—skoro pa 40% njenih gledaoca imali su između 18 i 34 godine.<ref name=":14">{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-78370194.html|title=THE STRETCH.(Home Front) - Rocky Mountain News (Denver, CO) {{!}} HighBeam Research|date=6. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=6. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131106075355/http://www.highbeam.com/doc/1G1-78370194.html|url-status=dead}}</ref> Kao odgovor na uspjeh vikendom, Nickelodeon je seriji dao vremenske termine u 18:00 i 20:00, od ponedjeljka do četvrtka, kako bi povećali gledanost serije.<ref name=":14" /><ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-76426074.html|title=SPONGE SOAKS UP LAUGHS ON TV.(LIVING) - The Cincinnati Post (Cincinnati, OH) {{!}} HighBeam Research|date=24. 9. 2015|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924163424/http://www.highbeam.com/doc/1G1-76426074.html|url-status=dead}}</ref> Do kraja 2001. je ''Spužva Bob Skockani'' imao najbolje ocjene od svih dječijih serija na televiziji.<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-9138807.html|title=Grown-ups embrace a wacky, square sponge; There's just something about this sweet kids' cartoon that's attracting an adult audience. Local fans can't get enough of SpongeBob. - Lancaster New Era (Lancaster, PA) {{!}} HighBeam Research|date=8. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=8. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131108172353/http://www.highbeam.com/doc/1P2-9138807.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-9876189.html|title='SpongeBob' rises from sea to peak of ratings: Nickelodeon show top-rated among kids aged 2 to 11 - Charleston Daily Mail {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610081521/http://www.highbeam.com/doc/1P2-9876189.html|url-status=dead}}</ref><ref name=":15">{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-82792771.html|title=Stephen Hillenburg created the undersea world of SpongeBob.(The Orange County Register) - Knight Ridder/Tribune News Service {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610060614/http://www.highbeam.com/doc/1G1-82792771.html|url-status=dead}}</ref> Sedmično je serija imala oko petnaest miliona gledaoca, od kojih su najmanje pet miliona bili odrasli.<ref name=":15" /> Oktobra 2002. je nova serija na Nickelodeonu, ''[[Čudnovili roditelji]]'', postala druga najuspješnija dječija serija.<ref name=":16">{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P2-7796026.html|title=`ODDPARENTS' IS SOAKING UP POPULARITY OF `SPONGEBOB' - The Boston Globe (Boston, MA) {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610081527/http://www.highbeam.com/doc/1P2-7796026.html|url-status=dead}}</ref> Serija je čak postala uspješnija od ''Spužve Boba Skockanog''—''Čudnovili roditelji'' imali su rejting od 6.2 s više od 2.5 miliona gledaoca, dok je rejting ''Spužva Boba Skockanog'' bio 6.0 s više od 2.4 miliona gledaoca.<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-94666940.html|title='Fairly Odd' number puts 'SpongeBob' in second.(animated comedies rated)(Brief Article) - Daily Variety {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610081525/http://www.highbeam.com/doc/1G1-94666940.html|url-status=dead}}</ref> Nickelodeon je primijetio da su ''Čudnovili roditelji'' bili uspješniji, i zato su premješteni na termin u 20:00 umjesto ''Spužve Boba Skockanog''.<ref name=":16" /> U intervjuu je [[Cyma Zarghami]], tadašnja [[Generalni direktor|generalna direktorica]] i [[izvršna potpredsjednica]] Nickelodeona, rekla: "Računamo li na činjenicu da će ''Čudnovili roditelji'' prestiči ''Spužva Boba''? … Nadamo se. Ali je ''Spužva Bob'' previše jedinstven, ne znamo hoće li ikad biti ponovljen."<ref name=":16" /> Ocjene serije su se počele pogoršavati 2012.<ref>{{Cite web|url=https://www.thewrap.com/nickelodeon-ratings-disney-tops-kids-rival-key-category-first-time-36612/|title=Sorry, SpongeBob: Disney Channel Knocks Nick From Top Ratings Perch|last=Molloy|first=Tim|date=28. 3. 2012|website=TheWrap|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2011/11/nickelodeons-ratings-decline-is-no-blip-is-viacom-or-nielsen-to-blame-199006/|title=Nickelodeon's Ratings Decline Is No “Blip”; Is Viacom Or Nielsen To Blame?|last=Lieberman|first=David|last2=Lieberman|first2=David|date=29. 11. 2011|website=Deadline|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Prosječni broj gledaoca u dobi od dvije do jedanaest godina koji su gledali ''Spužva Boba'' u bilo kojem trenutku opao je za 29% u prvom kvartalu u odnosu na godinu ranije, navodi [[Nielsen Media Research|Nielsen]]. [[John Jannarone]], poslovni pisac za novine ''[[The Wall Street Journal]]'', sugerira sa se ocjene serije smanjuju zbog njene starosti i prezasićenosti, i da je ovo razlog zašto su se ocjene drugih serija na kanalu počele pogoršavati.<ref name=":17">{{Cite news|title=Viacom's SpongeBob Crisis|url=https://online.wsj.com/article/SB10001424052702303990604577370510139597158.html|newspaper=Wall Street Journal|date=2. 5. 2012|access-date=4. 4. 2021|issn=0099-9660|language=en-US|first=John|last=Jannarone}}</ref> Medijski analitičar Todd Juenger pripisao je pad ocjena Nickelodeona izravno dostupnosti sadržaja za streaming na uslugama poput Netflixa.<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/nickelodeon-viacom-336290|title=Analyst: Nickelodeon Might Be in Danger of Being Dropped by Some TV Distributors|date=12. 6. 2012|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> [[Philippe Dauman]], predsjednik i izvršni direktor [[Viacom]]a, proturječio je toj ideji, rekavši: "Ostvarujemo lijepe prihode od ovih pretplatnih VOD ponuda".<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/viacom-ceo-philippe-dauman-defends-nickelodeons-netflix-ratings-319904|title=Viacom CEO Defends Nickelodeon's Netflix Deal Again|date=3. 5. 2012|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref><ref name=":18">{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/viacom-ceo-netflix-content-not-hurting-nickelodeon-ratings-philippe-dauman-286605|title=Viacom CEO: Netflix Content Is Not Hurting Nickelodeon Ratings|date=2. 2. 2012|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Glasnogovornik Nickelodeona rekao je da je ''Spužva Bob'' čestu uspješan i da je i dalje najbolje ocijenjena animirana serija na svim dječijim televizijama.<ref name=":17" /> Dauman je za pad okrivio "neka sistemska pitanja" Nielsena, pozivajući se na opsežne set-top-box podatke koji "ni na koji način ne odražavaju" podatke Nielsena.<ref name=":18" /> Juenger je napomenuo da bi ''Spužva Bob'' mogao utjecati na ocjene ostalih programa Nickelodeona, jer djeca često mijenjaju kanale kako bi pronašla svoje omiljene programe, a zatim prate tu mrežu.<ref name=":17" /> Dana 22. aprila 2013. je izvršni direktor Netflixa [[Reed Hastings]] objavio namjeru da ne obnavlja postojeći ugovor s Viacomom.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2013/digital/news/viacom-and-netflix-to-scale-down-svod-deal-1200407086/|title=Viacom and Netflix to Scale Down SVOD Deal|last=Wallenstein|first=Andrew|last2=Wallenstein|first2=Andrew|date=22. 4. 2013|website=Variety|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Viacomov dogovor s Netflixom istekao je, i emisije poput ''Spužva Boba'' i ''[[Dora istražuje]]'' bile su uklonjene.<ref>{{Cite web|url=https://gigaom.com/2013/05/23/no-more-dora-spongebob-on-netflix/|title=Adios, Dora: Netflix is starting to take Viacom shows offline|last=Roettgers|first=Janko|date=23. 5. 2013|website=gigaom.com|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Ali, sezone 5, [[Spužva Bob Skockani (6. sezona)|6]], [[Spužva Bob Skockani (7. sezona)|7]] i [[Spužva Bob Skockani (8. sezona)|8]] dostupne su na kanadskoj verziji Netflixa.<ref name=":27">{{Cite web|url=https://ca.flixboss.com/series/spongebob-squarepants-70155547|title=SpongeBob SquarePants (1999) - Series|website=Flixboss|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Dana 4. juna 2013. je Viacom najavio višegodišnji ugovor o licenciranju koji će svoje programe, poput ''Spužva Boba'' i ''Doru istražuje'', premjestiti na [[Amazon.com|Amazon]], najvećeg konkurenta Netflixa.<ref>{{Cite news|title=Dora, SpongeBob Swap Sides in Fickle Web-Video World|url=https://online.wsj.com/article/SB10001424127887324423904578525044270830934.html|newspaper=Wall Street Journal|date=5. 6. 2013|access-date=4. 4. 2021|issn=0099-9660|language=en-US|first=Amol Sharma and Greg|last=Bensinger}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pcmag.com/news/amazon-inks-streaming-deal-for-viacom-shows-like-dora-spongebob|title=Amazon Inks Streaming Deal for Viacom Shows Like Dora, SpongeBob|website=PCMAG|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> Amazon se složio da Viacomu plati više od 200 miliona dolara za licencu, što je njihova najveća transakcija streaming pretplate ikad.<ref>{{Cite web|url=https://www.denverpost.com/2013/06/04/amazon-writes-biggest-streaming-video-check-for-dora-spongebob/|title=Amazon writes biggest streaming video check for Dora, SpongeBob|last=Reuters|date=4. 6. 2013|website=The Denver Post|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.mercurynews.com/2013/06/04/amazon-swipes-spongebob-from-netflix-in-most-expensive-deal-yet/|title=Amazon swipes SpongeBob from Netflix in most expensive deal yet|date=4. 6. 2013|website=The Mercury News|language=en-US|access-date=4. 4. 2021}}</ref> ''Spužva Bob Skockani'' jedna je od najdugovječnijih serija na Nickelodeonu.<ref>{{Cite web|url=http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/spongebob-squarepants-nickelodeon-longest-running-shows-decade-article-1.435311|title='SpongeBob SquarePants' one of Nickelodeon's longest-running shows after nearly a decade - NY Daily News|date=21. 1. 2013|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=21. 1. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130121072606/http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/spongebob-squarepants-nickelodeon-longest-running-shows-decade-article-1.435311|url-status=bot: unknown}}</ref> Postala je serija s najviše epizoda tokom svoje osme sezone, nadmašivši 172 epizode ''Rugratsa''.<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1G1-277305615.html|title=5 of the best. - Sunday Tribune (South Africa) {{!}} HighBeam Research|date=10. 6. 2014|website=web.archive.org|access-date=4. 4. 2021|archive-date=10. 6. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140610050540/http://www.highbeam.com/doc/1G1-277305615.html|url-status=dead}}</ref> Uz još 26 epizoda u devetoj sezoni, broj produciranih epizoda se digao na 204.<ref>{{Cite web|url=https://ew.com/article/2011/01/03/spongebob-renewed/|title='SpongeBob SquarePants' buckles up for ninth season|website=EW.com|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> U izjavi je Brown Johnson, predsjednik animacije Nickelodeona, rekao: "Uspjeh ''Spužve Boba'' u preko 200 epizoda dokaz je vizije, komičnog senzibiliteta i dinamičnih, simpatičnih likova kreatora Stephena Hillenburga. Serija se sada pridružuje klubu savremenih klasičnih [[Spisak programa koje emitira Nickelodeon|Nicktoonsa]] koji su dostigli ovu mjeru, pa smo nevjerovatno ponosni."<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/nickelodeons-spongebob-squarepants-renewed-ninth-67737|title=Nickelodeon's 'SpongeBob SquarePants' Renewed for Ninth Season|date=3. 1. 2011|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=4. 4. 2021}}</ref> === Kritike === ''Spužva Bob Skockani'' je jedna od najcjenjenijih serija s Nickelodeona ikad. Kritičari su pohvalili njenu privlačnost ljudim raznih uzrasta, i serija je osvojila mnoge nagrade i nominacije. [[James Poniewozik]] je, za časopis ''[[Time (časopis)|Time]]'', opisao naslovnog junaka kao "anti-[[Bart Simpson|Barta Simpsona]], temperamentno i fizički: glava mu je jednako četvrtasta i uredna kako je Bartova tršava, i on ima ličnost kojoj se može prilagoditi—savjestan, optimističan i slijep prema lošim stvarima u svijetu i onima oko njega."<ref>{{Cite news|title=Soaking Up Attention|url=http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,187600,00.html|newspaper=Time|date=9. 12. 2001|access-date=5. 4. 2021|issn=0040-781X|language=en-US|first=James|last=Poniewozik}}</ref> Novinarka Laura Fries je, u recenziji serije za časopis ''[[Variety]]'', opisala crtić kao: "promišljen i inventivan, o beznadno optimističnoj i elastičnoj morskoj spužvi ... Lišen [[dvosmislenost]]i današnjih animiranih TV-emisija, ovo je čisto dječja stvar … Međutim, to ne znači da je ''Spužva Bob'' jednostavan ili čak maloljetan. Šarmantan je i hirovit, ali dovoljno pametan da privuče i tinejdžere i djecu starijeg uzrasta."<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/1999/tv/reviews/spongebob-squarepants-1200458428/|title=SpongeBob SquarePants|last=Fries|first=Laura|date=14. 7. 1999|website=Variety|language=en-US|access-date=5. 4. 2021}}</ref> [[Joyce Millman]], kritičarka za ''[[The New York Times]]'', rekla je da je ''Spužva Bob'' "pametan bez da je neprobojna za mlade gledatelje i glupa bez da dosađuje odraslima. To je najšarmantniji crtić na televiziji i jedan od najčudnijih. A također je dobra, čista zabava, koja ima smisla jer se ipak radi o spužvi. […] Njegovo neumoljivo raspoloženje bilo bi iritantno da nije tako simpatičan i da mu je svijet tako čudan … Poput serije ''[[Pee-wee's Playhouse]]'', ''Spužva Bob'' radosno pleše na tankoj liniji između djetinjstva i zrelosti, bezobzirnosti i logora, iskrivljenog i slatkog."<ref>{{Cite news|title=TELEVISION/RADIO; The Gentle World Of a Joyful Sponge|url=https://www.nytimes.com/2001/07/08/arts/television-radio-the-gentle-world-of-a-joyful-sponge.html|newspaper=The New York Times|date=8. 7. 2001|access-date=5. 4. 2021|issn=0362-4331|language=en-US|first=Joyce|last=Millman}}</ref> [[Robert Thompson (medijski stipendist)|Robert Thompson]], profesor komunikacija i direktor Centra za proučavanje popularne televizije na [[Univerzitet Syracuse|Univerzitetu Syracuse]], rekao je za ''[[Los Angeles Times]]'': "U isto vrijeme je kao vremeplov koji vodi roditelje nazad u djetinjstvo, i moderan."<ref>{{Cite web|url=http://www.latimes.com/features/lifestyle/la-040702spongebob.story|title=Adults Find Their Inner Sponge|date=2. 3. 2003|website=web.archive.org|access-date=5. 4. 2021|archive-date=2. 3. 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030302082942/http://www.latimes.com/features/lifestyle/la-040702spongebob.story|url-status=dead}}</ref> Televizijski kritičari [[Alan Sepinwall]] i [[Matt Zoller Seitz]] proglasili su ''Spužvu Boba Skockanog'' 22. najboljom američkom TV-serijom u knjizi ''[[TV (The Book)]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.fastcompany.com/3063291/two-critics-pick-the-all-time-best-tv-shows-and-they-know-you-already-hate-their-list|title=Two Critics Pick The All-Time Best TV Shows. And They Know You Already Hate Their List|last=Champagne|first=Christine|date=31. 8. 2016|website=Fast Company|language=en-US|access-date=5. 4. 2021}}</ref> U intervjuu iz 2007. je [[Barack Obama]], 44. predsjednik SAD-a, rekao da mu je Spužva Bob omiljeni televizijski lik, i da voli gledati seriju sa kćerkama.<ref>{{Cite web|url=https://ew.com/article/2012/08/16/barack-obama-pop-culture/|title=President Obama likes SpongeBob, hates the Kardashians|website=EW.com|language=en|access-date=5. 4. 2021}}</ref> === Nagrade i nominacije === {{Glavni|Spisak nagrada i nominacija za "Spužvu Boba Skockanog"}} === Nasljeđe === [[Datoteka:Wax Museum Plus (6344827249).jpg|mini|Voštani kip Spužve Boba ([[National Wax Museum Plus]], [[Dublin]], [[Irska]])|lijevo]]U julu 2009. godine je muzej voštanih figura [[Madame Tussauds]] u New Yorku napravio je voštanu skulpturu Spužve Boba za proslavu desete godišnjice serije. Spužva Bob je postao prvi animirani lik isklesan u potpunosti od voska.<ref>{{Cite web|url=http://www.timeout.com/new-york-kids/tony-kids-blog/yellow-fever-spongebob-figure-to-debut-at-madame-tussauds|title=Yellow fever: SpongeBob figure to debut at Madame Tussauds {{!}} Things to Do, Blogs, TONY Kids blog {{!}} reviews, guides, things to do, film - Time Out New York Kids|date=3. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=5. 4. 2021|archive-date=3. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131203020651/http://www.timeout.com/new-york-kids/tony-kids-blog/yellow-fever-spongebob-figure-to-debut-at-madame-tussauds|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/spongebob-squarepants-nickelodeon-longest-running-shows-decade-article-1.435311|title='SpongeBob SquarePants' one of Nickelodeon's longest-running shows after nearly a decade - NY Daily News|date=21. 1. 2013|website=web.archive.org|access-date=5. 4. 2021|archive-date=21. 1. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130121072606/http://www.nydailynews.com/entertainment/tv-movies/spongebob-squarepants-nickelodeon-longest-running-shows-decade-article-1.435311|url-status=bot: unknown}}</ref> U maju 2011. je nova vrsta gljiva, ''[[Spongiforma squarepantsii]]'', bila opisana i nazvana po naslovnom liku serije.<ref>{{Cite journal|last=Desjardin|first=Dennis E.|last2=Peay|first2=Kabir G.|last3=Bruns|first3=Thomas D.|date=10. 3. 2011|title=Spongiforma squarepantsii , a new species of gasteroid bolete from Borneo|url=https://www.tandfonline.com/doi/full/10.3852/10-433|journal=Mycologia|language=en|volume=103|issue=5|pages=1119–1123|doi=10.3852/10-433|issn=0027-5514}}</ref> Lik je također postao trend na [[egipat]]skom trgu [[Trg Tahrir|Tahrir]].<ref name=":19">{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/shortcuts/2013/may/27/spongebob-squarepants-egypt-cartoon-fame|title=How SpongeBob SquarePants became massive in Egypt|date=27. 5. 2013|website=the Guardian|language=en|access-date=6. 4. 2021}}</ref> Spužva Bob je postao modni fenomen nakon [[Protesti u Egiptu (2011)|protesta iz 2011]].<ref name=":20">{{Cite web|url=https://www.vice.com/en/article/wdpawm/spongebob-squarepants-egypts-new-revolutionary-symbol|title=Is SpongeBob SquarePants the New Che Guevara?|website=www.vice.com|language=en|access-date=6. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://english.alarabiya.net/en/life-style/variety/2013/05/28/Meet-Egypt-s-latest-Tahrir-icon-SpongeBob-SquarePants.html|title=Meet Egypt’s unusual Tahrir icon: SpongeBob SquarePants - Alarabiya.net English {{!}} Front Page|date=28. 5. 2013|website=web.archive.org|access-date=6. 4. 2021|archive-date=28. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130528173047/http://english.alarabiya.net/en/life-style/variety/2013/05/28/Meet-Egypt-s-latest-Tahrir-icon-SpongeBob-SquarePants.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Fenomen je doveo do stvaranja projekta na [[Tumblr]]u imena "Spužva Bob na Nilu". Projekt su osnovali američki studenti Andrew Leber i Elisabeth Jaquette i pokušava dokumentirati svaku pojavu Spužva Boba u Egiptu.<ref name=":21">{{Cite web|url=https://www.prospectmagazine.co.uk/arts-and-books/spongebob-squarepants-middle-east-egypt|title=SpongeBob SquarePants takes over the Middle East|last=Cormack|first=Raphael|date=26. 3. 2013|website=Prospect Magazine|language=en-US|access-date=6. 4. 2021}}</ref> Sherief Elkeshta je fenomen citirao u eseju o neskladnom stanju politike u Egiptu u nezavisnom mjesečnom listu pod imenom ''Midan Masr''. Napisao je, "Zašto on [Spužva Bob] barem ne drži Molotovljev koktel? Ili podiže šaku?"<ref>{{Cite web|url=http://www.midanmasr.com/en/article.aspx?ArticleID=208|title=Brooklyn, Egypt, and SpongeBob|website=Midan Masr|access-date=6. 4. 2021}}</ref> Fenomen se proširio čak i do [[Libija|Libije]], gdje je fotografiran libijski pobunjenik u haljini Spužva Boba slaveći revoluciju.<ref>{{Cite web|url=http://tavernkeepers.com/the-new-mascot-of-egypt-spongebob-squarepants/|title=The New Mascot of Egypt: Spongebob Squarepants {{!}} Tavern Keepers|date=15. 6. 2013|website=web.archive.org|access-date=6. 4. 2021|archive-date=15. 6. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130615083050/http://tavernkeepers.com/the-new-mascot-of-egypt-spongebob-squarepants/|url-status=bot: unknown}}</ref> Iako su ''[[The Guardian]]'' i ''[[Vice]]'' utvrdili da taj trend nema malo ili nimalo političkog značaja,<ref name=":19" /><ref name=":20" /> poduzete su predsjedničke kampanje za Spužva Boba u Egiptu i [[Sirija|Siriji]] kao "šala".<ref name=":20" /><ref name=":21" /> Dana 13. februara 2013. je video u kojem ruska vojska pjeva uvodnu pjesmu serije bio objavljena na [[YouTube]].<ref name=":22">{{Cite web|url=https://metro.co.uk/2013/02/19/russian-soldiers-march-to-spongebob-squarepants-theme-song-3503968/|title=Russian soldiers march to SpongeBob SquarePants|last=Molloy|first=Mark|date=19. 2. 2013|website=Metro|language=en|access-date=6. 4. 2021}}</ref> Prema veb-sajtu koji je objavio video, ovo je jedna od "najpopularnijih pjesama za marširanje" u ruskoj vojsci.<ref name=":22" /> Video je u prvoj sedmici prikupio gotovo 50 hiljadu pregleda.<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/newsvideo/weirdnewsvideo/9878416/Russian-soldiers-sing-SpongeBob-SquarePants-theme-tune-as-they-march.html|title=Video: Russian soldiers sing SpongeBob SquarePants theme tune as they march - Telegraph|date=19. 2. 2013|website=web.archive.org|access-date=6. 4. 2021|archive-date=19. 2. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130219150621/https://www.telegraph.co.uk/news/newsvideo/weirdnewsvideo/9878416/Russian-soldiers-sing-SpongeBob-SquarePants-theme-tune-as-they-march.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Nakon Hillenburgove smrti u novembru 2018. godine, više od 1,2 miliona obožavaoca potpisalo je peticiju za [[NFL]] da se pjesma "[[David Glen Eisley#Muzička karijera|Sweet Victory]]" iz popularne epizode 2. sezone "[[Band Geeks]]" izvodi u njegovu čast na poluvremenu [[Super Bowl LIII|Super Bowla LIII]]. Twitter račun Atlantinog stadiona [[Mercedes-Benz Stadium|Mercedes-Benz]], mjesto održavanja emisije, objavio je u decembru [[GIF]] od Spužva Boba koji pleše uz "Band Geeks". [[Maroon 5]], grupa koja je nastupala na utakmici, uključila je kratki isječak Spužve Boba u pretpregledni video, navodeći obožavaoce da vjeruju da će pjesma biti izvedena. Početak pjesme služio je kao prelazak u set umjetnika Travisa Scotta, što je mnoge obožavatelje ostavilo razočaranima.<ref>{{Cite web|url=https://sports.yahoo.com/sweet-victory-brief-spongebob-squarepants-appearance-super-bowl-halftime-show-disappoints-015346882.html|title=Where was 'Sweet Victory?' Brief SpongeBob SquarePants appearance at Super Bowl halftime show disappoints|website=sports.yahoo.com|language=en-US|access-date=6. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theverge.com/2019/2/3/18209868/spongebob-squarepants-sweet-victory-super-bowl-2019-marron-5-halftime-show|title=Spongebob Squarepants’ ‘Sweet Victory’ finally gets a Super Bowl tribute|last=Alexander|first=Julia|date=3. 2. 2019|website=The Verge|language=en|access-date=6. 4. 2021}}</ref> Kao odgovor na razočaranje obožavatelja, [[Dallas Stars]]i iz [[National Hockey League]]a pokazale su isječak pune pjesme "Sweet Victory" tokom utakmice u areni [[American Airlines Center]].<ref>{{Cite web|url=https://www.foxsports.com/southwest/story/watch-dallas-stars-give-fans-the-sweet-victory-spongebob-halftime-show-we-all-deserve-020419?amp=true|title=WATCH: Dallas Stars give fans the ‘Sweet Victory’ SpongeBob halftime show we all deserve|website=FOX Sports|language=en-US|access-date=6. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.sbnation.com/lookit/2019/2/5/18212310/dallas-stars-sweet-victory-spongebob-video|title=The Dallas Stars gave us the ‘Sweet Victory’ Spongebob halftime we missed at the Super Bowl|website=www.sbnation.com|language=en|access-date=6. 4. 2021}}</ref> === Kontroverze === Godine 2005. je [[Evangelizam|evangelička]] grupa u SAD-u napala internetski video koji je prikazivao isječke iz ''Spužve Boba Skockanog'' i drugih dječjih emisija postavljenih uz pjesmu "[[We Are Family (pjesma)|We Are Family]]" grupe [[Sister Sledge]] radi promocije različitosti i tolerancije. Smatrali su da se Spužva Bob koristio za "zagovaranje [[homoseksualnost]]i".<ref>{{Cite news|title=US right attacks SpongeBob video|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/4190699.stm|date=20. 1. 2005|access-date=7. 4. 2021|language=en-GB}}</ref><ref name=":23">{{Cite web|url=https://usatoday30.usatoday.com/life/television/2005-01-22-kids-video_x.htm|title=USATODAY.com - Spongebob, Muppets, Sister Sledge writer suffer criticism|website=usatoday30.usatoday.com|access-date=7. 4. 2021}}</ref> [[James Dobson]] iz organizacije [[Focus on the Family]] optužio je video za promociju homoseksualnosti jer ga je sponzorirala grupa za toleranciju.<ref name=":23" /> Incident je pokrenuo pitanja o istinitoj seksualnosti Spužve Boba. Iako je lik postao popularan među homoseksualnim gledaocima, tvorac serije Stephen Hillenburg već je prije tri godine porekao njegovu homoseksualnost, pojasnivši u to vrijeme da je smatrao da je lik "pomalo [[Aseksualnost|aseksualan]]".<ref>{{Cite news|title=Camp cartoon star 'is not gay'|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/entertainment/2313221.stm|date=9. 10. 2002|access-date=7. 4. 2021|language=en-GB}}</ref> Nakon Dobsonovih komentara, Hillenburg je potvrdio svoj stav, rekavši da seksualne sklonosti ne igraju ulogu u onome što oni "pokušavaju učiniti" sa serijom.<ref>{{Cite web|url=https://people.com/celebrity/spongebob-asexual-not-gay-creator/|title=SpongeBob Asexual, Not Gay: Creator|website=PEOPLE.com|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.iol.co.za/news/world/spongebob-isnt-gay-or-straight-creator-says-232667|title=SpongeBob isn't gay or straight, creator says|website=www.iol.co.za|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Tom Kenny i drugi članovi produkcije bili su izbezumljeni što se problem pojavio.<ref name=":5" /> Nakon kontroverze je John H. Thomas, generalni ministar i predsjednik [[Ujedinjena Crkva Kristova|Ujedinjene Crkve Kristove]], rekao da će pozdraviti Spužva Boba u svom ministarstvu. Rekavši: "Isus nije odbijao ljude. Nećemo ni mi."<ref>{{Cite web|url=http://www.nbr.co.nz/home/column_article.asp?id=11260&cid=1&cname=Media|title=National Business Review (NBR) - Business, News, Arts, Media, Share Market & More|date=27. 9. 2007|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=27. 9. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070927213717/http://www.nbr.co.nz/home/column_article.asp?id=11260&cid=1&cname=Media|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Teorija queera|Teoretičar queera]] Jeffery P. Dennis, autor članka u časopisu "Queertoons", tvrdio je da Spužva Bob i Luna nisu romantično zaljubljeni, ali je dodao da vjeruje da su Spužva Bob i Patrik "upareni s vjerojatno erotskim intenzitetom".<ref>{{Cite web|url=http://www.icce.rug.nl/~soundscapes/VOLUME06/Queertoons.shtml|title=Queertoons|website=www.icce.rug.nl|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Njegov članak objavio je časopis ''[[Journal of Popular Film & Television]]'' u članku imena "The Same Thing We Do Every Night: Signifying Same-Sex Desire in Television Cartoons".<ref>{{Cite journal|last=Dennis|first=Jeffery P.|date=jesen 2003|title=Perspectives: “The Same Thing We Do Every Night”: Signifying Same-Sex Desire in Television Cartoons|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/01956050309603674|journal=Journal of Popular Film and Television|language=en|volume=31|issue=3|pages=132–140|doi=10.1080/01956050309603674|issn=0195-6051}}</ref> Martin Goodman iz časopisa ''Animation World Magazine'' Dennisove komentare u vezi sa Spužva Bobom i Patrikom nazvao je "zanimljivima".<ref>{{Cite web|url=https://www.awn.com/animationworld/deconstruction-zone-part-2|title=Deconstruction Zone — Part 2|website=Animation World Network|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Ukrajinski veb-sajt imena Porodica pod zaštitom Svete Djevice, koji je ''[[The Wall Street Journal]]'' opisao kao "rubnu katoličku" grupu, kritizirao jeseriju zbog navodnog "reklamiranja homoseksualnosti".<ref name=":24">{{Cite web|url=https://www.wsj.com/articles/BL-NEB-5854|title=Ukraine's Morality Police Probe 'Gay' SpongeBob - WSJ|date=25. 2. 2021|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=25. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210225150430/https://www.wsj.com/articles/BL-NEB-5854|url-status=bot: unknown}}</ref> Grupa je tražila da se serija zabrani, zajedno s nekoliko drugih popularnih dječjih svojstava. [[Nacionalna stručna komisija Ukrajine za zaštitu javnog morala]] počela je razmatrati slučaj u augustu 2012.<ref name=":24" /> Pitanja o seksualnosti Spužva Boba pojavila su se ponovo 2020. nakon što je Nickelodeonova zvanični Twitter stranica objavila sliku lika u duginim bojama s tekstom koji slavi LGBTQ+ zajednicu i njene saveznike tokom [[Ponos LGBT osoba#Mjeseca ponosa|Mjeseca ponosa]]. Iako se u toj objavi nisu navodile bilo kakve seksualne orijentacije Spužva Boba, brojni su korisnici odgovorili na društvenim mrežama, tvrdeći da već sumnjaju da je možda homoseksualac ili ponovo potvrđujući Hillenburgov opis aseksualnosti.<ref>{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/entertainment/tv/2020/06/13/nickelodeons-pride-tweet-reignites-debate-spongebobs-sexuality/3184582001/|title=Nickelodeon's Pride tweet reignites debate on SpongeBob's sexual orientation|last=Ali|first=Rasha|website=USA TODAY|language=en-US|access-date=7. 4. 2021}}</ref> U aprilu 2009, [[Burger King]] objavio je reklamu na temu serija u kojoj je prikazana parodija na pjesmu [[Sir Mix-a-Lot]]a "[[Baby Got Back]]". [[Kampanja za djetinjstvo bez komercijalnosti]] protestirala je protiv reklame zbog toga što je bila seksistička i neprimjereno seksualna, posebno uzimajući u obzir da baza obožavatelja serije uključuje malu djecu.<ref>{{Cite web|url=https://www.commondreams.org/newswire/2009/04/09/ccfc-nickelodeon-did-you-approve-spongebob-squarebutt-burger-king-commercial|title=CCFC to Nickelodeon: Did You Approve the SpongeBob SquareButt Burger King Commercial?|website=Common Dreams|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://jezebel.com/spongebob-meets-sir-mix-a-lot-in-new-burger-king-ads-5203677|title=SpongeBob Meets Sir Mix-A-Lot In New Burger King Ads|website=Jezebel|language=en-us|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://blogs.suntimes.com/shinyobjects/2009/04/burger-king-pushes-flat-butts-and-spongebob-to-kids-hires-buttheads-to-do-it.html|title=Burger King pushes flat butts and SpongeBob to kids, hires buttheads to do it - Shiny Objects|date=11. 11. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=11. 11. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141111003615/http://blogs.suntimes.com/shinyobjects/2009/04/burger-king-pushes-flat-butts-and-spongebob-to-kids-hires-buttheads-to-do-it.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":25">{{Cite web|url=https://shine.yahoo.com/parenting/is-the-sir-mix-a-lot-burger-king-commercial-too-much-for-kids-444044.html|title=Is the Sir Mix-a-Lot Burger King commercial too much for kids? {{!}} Parenting - Yahoo Shine|date=16. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=16. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416202924/https://shine.yahoo.com/parenting/is-the-sir-mix-a-lot-burger-king-commercial-too-much-for-kids-444044.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":26">{{Cite web|url=http://voices.yahoo.com/spongebob-sir-mix-lot-burger-king-offensive-commercial-3094448.html?cat=33|title=Spongebob + Sir Mix-A-Lot + Burger King = Offensive Commercial? - Yahoo Voices - voices.yahoo.com|date=9. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=9. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131209042535/http://voices.yahoo.com/spongebob-sir-mix-lot-burger-king-offensive-commercial-3094448.html?cat=33|url-status=bot: unknown}}</ref> U službenim izjavama koje su objavili Burger King i Nickelodeon, obje kompanije tvrde da je kampanja usmjerena na roditelje.<ref name=":25" /><ref name=":26" />{{quote box|align=right|width=30em|style=max-width:40%|quote="Djeca koja su gledala crtić radila su sa upola manjim kapacitetom od druge djece."|source=—Angeline S. Lillard, Univerzitet Virginije<ref>{{cite news|last=Rabin|first=Roni Caryn|title=Is ''SpongeBob SquarePants'' Bad for Children?|url=http://well.blogs.nytimes.com/2011/09/12/is-spongebob-squarepants-bad-for-children/|work=[[The New York Times]]|access-date=7. 4. 2021|date=12. 9. 2011}}</ref>}}Studija iz 2011. godine, provedena na [[Univerzitetu Virginije]], objavljena u časopisu ''[[Pediatrics (časopis)|Pediatrics]]'', sugerira da je dopuštanje djeci predškolske dobi da gledaju seriju prouzrokovalo kratkoročne poremećaje u mentalnoj funkciji i rasponu pažnje zbog čestih promjena snimaka, u poređenju s kontrolnim grupama koje su gledale ''[[Oblutak|Oblutka]]'' i crtale slike.<ref>{{Cite journal|last=Lillard|first=A. S.|last2=Peterson|first2=J.|date=1. 10. 2011|title=The Immediate Impact of Different Types of Television on Young Children's Executive Function|url=http://pediatrics.aappublications.org/cgi/doi/10.1542/peds.2010-1919|journal=PEDIATRICS|language=en|volume=128|issue=4|pages=644–649|doi=10.1542/peds.2010-1919|issn=0031-4005}}</ref><ref>{{Cite news|title=Study: Fast-Moving Cartoons Like SpongeBob May Impair Kids’ Focus|url=https://healthland.time.com/2011/09/12/do-your-kids-find-it-hard-to-focus-after-watching-spongebob-research-bears-that-out/|newspaper=Time|date=12. 9. 2011|access-date=7. 4. 2021|issn=0040-781X|language=en-US|first=Bonnie|last=Rochman}}</ref> Izvršni direktor Nickelodeona odgovorio je u intervjuu da serija nije bila namijenjena publici te dobi i da je studija koristila "sumnjivu metodologiju i nije mogla pružiti osnovu za bilo kakve valjane nalaze kojima roditelji mogu vjerovati".<ref>{{Cite web|url=https://thechart.blogs.cnn.com/2011/09/12/study-some-cartoons-are-bad-for-childrens-brains/|title=Study: Some cartoons are bad for children's brains|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2011-sep-12-la-heb-spongebob-squarepants-children-brain-20110912-story.html|title=SpongeBob impairs little kids' thinking, study finds|date=12. 9. 2011|website=Los Angeles Times|language=en-US|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Godine 2014. je [[ministar obrazovanja]] [[Kazahstan]]a, Zabira Orazalijeva, emisiju smatrala previše nasilnom za djecu, nazivajući naslovnog lika "samozatajnim [[Huliganstvo|huliganom]]"<ref name=":28">{{Cite web|url=https://metro.co.uk/2014/09/28/spongebob-squarepants-is-a-self-absorbed-violent-hooligan-says-kazakhstan-4884788/|title=SpongeBob SquarePants is a 'self-absorbed, violent hooligan'|last=Hartley-Parkinson|first=Richard|date=28. 9. 2014|website=Metro|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> koji "redovno nanosi nasilje drugima u svojoj zajednici i čini se da uživa u onome što radi".<ref name=":28" /><ref>{{Cite web|url=https://www.washingtontimes.com/news/2014/sep/28/spongebob-squarepants-promotes-hooligan-behavior-s/|title=SpongeBob Squarepants promotes hooligan behavior, says Kazakhstan|website=The Washington Times|language=en-US|access-date=7. 4. 2021|archive-date=18. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200918152458/https://www.washingtontimes.com/news/2014/sep/28/spongebob-squarepants-promotes-hooligan-behavior-s/|url-status=dead}}</ref> Nekoliko epizoda serije također su bile predmet kontroverze. U izvještaju pod naslovom "Vukovi u ovčjoj odjeći", koji dokumentira porast potencijalno nasilnog, nepristojnog i seksualnog sadržaja u dječjim programima, organizacija [[Parents Television Council]], zaštitarska medijska grupa, tvrdi da je epizoda "Sailor Mouth" iz druge sezone implicitni pokušaj promocije i [[Satira|satire]] upotrebe vulgarnih riječi među djecom.<ref>{{Cite web|url=http://www.parentstv.org/PTC/publications/reports/childrensstudy/childrensstudy.pdf|title=Wayback Machine|date=9. 8. 2007|website=web.archive.org|access-date=7. 4. 2021|archive-date=9. 8. 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070809080108/http://www.parentstv.org/PTC/publications/reports/childrensstudy/childrensstudy.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> Specijal ''[[Spužva Bob na zadnjoj liniji obrane]]'', i epizoda "Selling Out" bili su kritizirani zbog promicanja [[Ekološka svjest|ekološke svjesti]] i [[Politička lijevica|političke lijevice]] zbog njihovog negativnog prikazivanja [[Veliki biznis|velikih biznisa]].<ref name=":29">{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/news/spongebobs-firing-sparks-political-debate-652727|title=SpongeBob's Firing Sparks Political Debate (Exclusive Video)|date=4. 11. 2013|website=The Hollywood Reporter|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Specijal iz 9. sezone, ''[[Spužva Bob, otpušten si!]]'', izazvao je široku kontroverzu i pokrenuo političku raspravu oko prikazivanja [[nezaposlenost]]i.<ref name=":29" /> ViacomCBS je povukao epizodu iz 3. sezone, "Mid-Life Crustacean", koja je prvi put emitirana 2003. godine, vjerovatno zbog kraja u kojem Spužva Bob, Patrik i gdin. Kliještić učestvuju u [[Racija gaćica|raciji gaćica]]. "Utvrdili smo da neki elementi priče nisu prikladni za djecu", izjavio je predstavnik Nickelodeona. Kasnija epizoda "Kwarantined Krab", iz [[Spužva Bob Skockani (12. sezona)|12. sezone]], također je postala nedostupna zbog sličnosti s [[Pandemija COVID-a 19|pandemijom COVID-a 19]].<ref>{{Citation|title=SpongeBob SquarePants Episodes Pulled Over Storyline Concerns - IGN|url=https://www.ign.com/articles/spongebob-squarepants-episodes-pulled-over-storyline-concerns|access-date=7. 4. 2021|language=en}}</ref> == Roba i drugi mediji == {{Glavni|Spisak medija "Spužve Boba Skockanog"}} === Streaming === Prvobitno je serija bila dostupna na Netflixu. Međutim, serija je uklonjena 2013. jer njihov ugovor s Viacomom nije bio obnovljen.<ref>{{Cite web|url=https://gigaom.com/2013/05/23/no-more-dora-spongebob-on-netflix/,%20https://gigaom.com/2013/05/23/no-more-dora-spongebob-on-netflix/|title=Adios, Dora: Netflix is starting to take Viacom shows offline|last=Roettgers|first=Janko|date=23. 5. 2013|website=gigaom.com|language=en-US|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Serija je također bila dostupna za streaming na usluzi [[Hulu]] počevši od 2012. dok nije bila uklonjena 2016.<ref>{{Cite web|url=https://ew.com/article/2012/10/09/nickelodeon-hulu-plus/|title=Nickelodeon shows now available to watch on Hulu Plus|website=EW.com|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Serija je kasnije postala dostupna na usluzi [[Prime Video]] 2013. nakon što je Netflixov ugovor okončan.<ref>{{Cite web|url=https://adage.com/article/media/amazon-signs-exclusive-deal-stream-viacom-shows/241846|title={{!}} Ad Age|date=4. 6. 2013|website=adage.com|language=en|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Kao dio plana rebrandinga usluge Paramount+, serija se pridružila toj usluzi uz ostale serije ViacomCBS-a 30. jula 2020.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2020/07/spongebob-squarepants-spinoff-kamp-koral-shifts-to-cbs-all-access-as-nickelodeon-library-shows-arrive-1202998734/|title=‘SpongeBob SquarePants’ Spinoff ‘Kamp Koral’ Shifts To CBS All Access As Nickelodeon Library Shows Arrive|last=Hayes|first=Dade|last2=Hayes|first2=Dade|date=30. 7. 2020|website=Deadline|language=en-US|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://thefutoncritic.com/news/2020/07/30/viacomcbs-debuts-expanded-and-enhanced-cbs-all-access-370101/20200730cbs01/|title=Breaking News - ViacomCBS Debuts Expanded and Enhanced CBS All Access {{!}} TheFutonCritic.com|website=thefutoncritic.com|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Trenutno je prvih 6 sezona dostupno za streaming na usluzi Prime Video, a prvih 12 sezona putem usluge Paramount+.<ref>{{Cite web|url=https://decider.com/show/spongebob-squarepants/|title=SpongeBob SquarePants {{!}} Where to Stream and Watch|website=Decider|language=en-US|access-date=7. 4. 2021}}</ref> Na Netflixu je serija dostupna, ali samo u Kanadi.<ref name=":27" /> Sezone 8, 9 i [[Spužva Bob Skockani (10. sezona)|10]] dostupne su na usluzi [[HBO Go]].<ref>{{Cite web|url=http://hbogo.ba/serije/spuzva-bob-skockani|title=Spužva Bob Skockani / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.ba|language=bs|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.hr/serije/spuzva-bob-skockani|title=Spužva Bob Skockani / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.hr|language=hr|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.rs/serije/sunder-bob-kockalone|title=Sunđer Bob Kockalone {{!}} HBO GO|website=hbogo.rs|language=sr|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.me/serije/sunder-bob-kockalone|title=Sunđer Bob Kockalone / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.me|language=me|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.mk/serii/sungjerot-bob|title=Сунѓерот Боб - HBO GO|website=hbogo.mk|language=mk|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.bg/kids/serial/spondzh-bob-kvadratni-gashti|title=Спондж Боб Квадратни гащи / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.bg|language=bg|access-date=7. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://hbogo.ro/kids/seriale/spongebob-pantaloni-patrati|title=SpongeBob Pantaloni Pătrați / SpongeBob SquarePants|website=hbogo.ro|language=ro|access-date=7. 4. 2021}}</ref> === Muzika === Objavljene su tri [[Zvučna podloga|zvučne podloge]] s muzikom iz serije (''[[SpongeBob SquarePants: Original Theme Highlights]]'' (2001), ''[[SpongeBob's Greatest Hits]]'' (2009), i ''[[SpongeBob SquarePants: The Yellow Album]]'' (2005)). ''Original Theme Highlights'' bio je na 171. mjestu na ljestvici [[Billboard 200|''Billboard'' 200]].<ref>{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/search/albums/spongebob+squarepants+original+theme+highlights|title=Album Search for "spongebob squarepants original theme highlights"|website=AllMusic|language=en|access-date=8. 4. 2021}}</ref> Na istoj ljestvici je ''Spongebob's Greatest Hits'' bio 122. mjesto.<ref>{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/search/albums/spongebobs+greatest+hits|title=Album Search for "spongebobs greatest hits"|website=AllMusic|language=en|access-date=8. 4. 2021}}</ref> Nekoliko pjesama je snimljeno u svrhu izdanja jednog singla ili albuma, i nisu bile u seriji. Pjesma "My Tidy Whities" koju su napisali Tom Kenny i [[Andy Paley]] objavljena je samo na albumu ''[[The Best Day Ever]]'' (2006). Kennyjeva inspiracija za pjesmu bio je "humor u donjem rublju",<ref name=":31">{{Cite web|url=http://www.newsday.com/entertainment/ny-fffast4956134nov05,0,4012699.story?coll=ny-entertainment-promo|title=FAST CHAT TOM KENNY -- Newsday.com|date=17. 2. 2008|website=web.archive.org|access-date=8. 4. 2021|archive-date=17. 2. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080217024149/http://www.newsday.com/entertainment/ny-fffast4956134nov05,0,4012699.story?coll=ny-entertainment-promo|url-status=bot: unknown}}</ref> rekavši: "Humor donjeg rublja uvijek je siguran nasmijač s djecom ... Samo vidjeti lika toliko neobičnog koji nosi zaista prozaično, normalno, [[Kmart]]-sko donje rublje od tri paketa smiješan je crtež ... Mislili smo da je smiješno napraviti zaista bujnu, lijepu ljubavnu pjesmu za njegovo donje rublje ".<ref name=":31" /> Zvučna podloga za film (imena ''[[The SpongeBob SquarePants Movie – Music from the Movie and More...]]'') bila je objavljena u novembru 2004. Razni izvođači, uključujući [[The Flaming Lips]],<ref>{{Cite web|url=https://www.billboard.com/articles/news/65812/lips-shins-kick-back-with-spongebob|title=Lips, Shins Kick Back With 'SpongeBob'|website=Billboard|language=en|access-date=8. 4. 2021}}</ref> [[Wilco]],<ref name=":32">{{Cite web|url=http://www.mtv.com/news/1491510/flaming-lips-wilco-commercial-weirdo-avril-lavigne-head-up-spongebob-lp/|title=Flaming Lips, Wilco, 'Commercial Weirdo' Avril Lavigne Head Up 'SpongeBob' LP|last=Archive-Joe-DAngelo|website=MTV News|language=en|access-date=8. 4. 2021}}</ref> [[Ween]],<ref>{{Cite web|url=http://mnilive.com/2009/06/nickelodeon-celebrates-pop-culture-icon-spongebob-squarepants-decade/|title=Nickelodeon Celebrates Pop Culture Icon SpongeBob SquarePants decade {{!}} mnilive.com|date=26. 6. 2009|website=web.archive.org|access-date=8. 4. 2021|archive-date=26. 6. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090626060310/http://mnilive.com/2009/06/nickelodeon-celebrates-pop-culture-icon-spongebob-squarepants-decade/|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Motörhead]],<ref name=":32" /> [[The Shins]]<ref>{{Cite web|url=http://www.thefader.com/2004/10/04/spongebob-soundtrack-boasts-shins-wilco-and-flaming-lips-songs/|title=SpongeBob Soundtrack Boasts Shins, Wilco, And Flaming Lips Songs {{!}} The FADER|date=7. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=8. 4. 2021|archive-date=7. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131207145020/http://www.thefader.com/2004/10/04/spongebob-soundtrack-boasts-shins-wilco-and-flaming-lips-songs/|url-status=bot: unknown}}</ref> i [[Avril Lavigne]]<ref name=":30" /> doprinijeli su zvučnoj podlozi koja je dosegla 76. mjesto na ljestvici ''Billboard'' 200.<ref>{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/search/albums/the+spongebob+squarepants+movie+music+from+the+movie+and+more|title=Album Search for "the spongebob squarepants movie music from the movie and more"|website=AllMusic|language=en|access-date=8. 4. 2021}}</ref> === Atrakcije === [[Datoteka:Spongebob Squarepants Rock Bottom Plunge.ogv|lijevo|mini|Video vožnje ''Spongebob Squarepants Rock Bottom Plunge'']] Vožnja i animirani film imena [[SpongeBob SquarePants 4-D]] bila je uvedena u zabavne parkove [[Six Flags Over Texas]] i [[Flamingo Land Resort]], kao i u akvarij [[Shedd Aquarium]].<ref>{{Cite web|url=http://www.sheddaquarium.org/4dtheater.html|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=10. 4. 2021|archive-date=29. 11. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101129122646/http://sheddaquarium.org/4dtheater.html|url-status=dead}}</ref> U vožnji je prava voda i mjehurići, i mnogo senzornih dodataka. Godine 2012. se Nickelodeon ponovo udružio s kompanijama [[SimEx-Iwerks Entertainment]] i Super 78 kako bi proizveli vožnju ''SpongeBob SquarePants 4-D: The Great Jelly Rescue''.<ref>{{Cite web|url=https://www.cartoonbrew.com/biz/spongebob-squarepants-4-d-attraction-coming-soon-70391.html|title="SpongeBob Squarepants" 4-D Attraction Coming Soon|date=25. 9. 2012|website=Cartoon Brew|language=en-US|access-date=10. 4. 2021}}</ref> Atrakcija je bila uvedena u akvarij [[Mystic Aquarium]] 2013.<ref>{{Cite web|url=https://www.facebook.com/mysticchamber/posts/meet-spongebob-squarepants-at-mystic-aquariumsaturday-may-18-2013-1030-am-to-sun/10151682705251528/|title=Meet SpongeBob SquarePants at Mystic Aquarium!|website=Facebook|language=en|access-date=10. 4. 2021}}</ref> Također je uvedena u odmaralište [[Holiday Inn Resort Orlando Suites – Waterpark|Nickelodeon Suites Orlando]] ([[Orlando]], [[Florida]]).<ref>{{Cite web|url=https://insidethemagic.net/2013/04/spongebob-squarepants-makes-a-splash-at-nick-hotel-with-new-4d-movie-bikini-bottom-breakfast-and-more-entertainment/|title=SpongeBob SquarePants makes a splash at Nick Hotel with new 4D movie, Bikini Bottom Breakfast, and more entertainment|last=Brigante|first=Ricky|date=23. 4. 2013|website=Inside the Magic|language=en-US|access-date=10. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://eyeonorlando.com/2013/04/spongebob-squarepants-4-d-the-great-jelly-rescue-2/|title=SpongeBob SquarePants 4-D: The Great Jelly Rescue - Eye on Orlando|date=3. 5. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 4. 2021|archive-date=3. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130503111622/http://eyeonorlando.com/2013/04/spongebob-squarepants-4-d-the-great-jelly-rescue-2/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://attractionsmagazine.com/blog/2013/04/22/nick-hotel-debuts-new-spongebob-4d-movie-and-bikini-bottom-character-breakfast/|title=Nick Hotel debuts new Spongebob 4D movie and Bikini Bottom character breakfast - Orlando Attractions Magazine|date=23. 4. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 4. 2021|archive-date=23. 4. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130423114753/http://attractionsmagazine.com/blog/2013/04/22/nick-hotel-debuts-new-spongebob-4d-movie-and-bikini-bottom-character-breakfast/|url-status=bot: unknown}}</ref> Sedmominutni film prati Spužva Boba, Patrika i Lunu, na pustolovini da zaustave Planktona, koji napada Polje meduza. U [[Trgovački centar|trgovačkom centru]] [[Mall of America]] nalazi se tematski park Nickelodeona. Jedna od vožnja je [[tobogan smrti]] imena ''Spongebob Squarepants Rock Bottom Plunge'' koji je napravila njemačka kompanija [[Gerstlauer]]. Tobogan smrti bio je otvoren 15. marta 2008.<ref>{{Cite web|url=https://www.themeparkinsider.com/flume/200803/642/|title=New attraction spotlight: Nickelodeon Universe at Mall of America|website=Theme Park Insider|access-date=10. 4. 2021}}</ref> Dana 23. maja 2015, na [[Moody Gardens]]u u [[Teksas]]u, otvoren je interaktivni 3D show imena ''SpongeBob SubPants Adventure''. John Zendt, predsjednik i izvršni direktor Moody Gardensa, rekao je da se u showu "posjetioci mogu družiti s likovima Nickelodeona na digitalnoj pozornici, kako nikad prije nisu mogli."<ref>{{Cite web|url=https://www.prnewswire.com/news-releases/moody-gardens-announces-launch-of-new-one-of-a-kind-spongebob-subpants-interactive-experience-300043050.html|title=Moody Gardens Announces Launch of New One-of-a-Kind SpongeBob SubPants Interactive Experience|last=Gardens|first=Moody|website=www.prnewswire.com|language=en|access-date=10. 4. 2021}}</ref> === SpongeBob SquareShorts === Godine 2013. je Nickelodeon započeo takmičenje kratkih filmova o ''Spužva Bobu Skockanom'', SpongeBob SquareShorts: Original Fan Tributes.<ref>{{Cite web|url=https://www.awn.com/news/nick-launches-2013-short-film-contest|title=Nick Launches 2013 Short Film Contest|website=Animation World Network|language=en|access-date=10. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.animationmagazine.net/events/nick-launches-spongebob-squareshorts-contest/|title=Nick Launches SpongeBob SquareShorts Contest|last=Milligan|first=Mercedes|date=7. 5. 2013|website=Animation Magazine|language=en-US|access-date=10. 4. 2021}}</ref> Takmičenje je ohrabrilo obožavatelje i filmske stvaraoce širom svijeta da stvore originalne kratke filmove inspirirane serijom za priliku da osvoje nagradu i putovanje za četiri osobe na projekciju u [[Hollywood]]u. Takmičenje je započelo 6. maja i trajalo je do 28. juna 2013.<ref>{{Cite web|url=http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/05/07/nickelodeon-announces-first-ever-spongebob-squarepants-global-film-competition-spongebob-squareshorts-original-fan-tributes/181318/|title=Nickelodeon Announces First-Ever Spongebob SquarePants Global Film Competition, ‘SpongeBob SquareShorts: Original Fan Tributes’ - Ratings {{!}} TVbytheNumbers|date=11. 5. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 4. 2021|archive-date=11. 5. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130511005553/http://tvbythenumbers.zap2it.com/2013/05/07/nickelodeon-announces-first-ever-spongebob-squarepants-global-film-competition-spongebob-squareshorts-original-fan-tributes/181318/|url-status=dead}}</ref> Dana 19. jula 2013. je Nickelodeon objavio finaliste.<ref>{{Cite web|url=http://www.licensing.biz/news/read/nickelodeon-reveals-finalists-in-spongebob-squareshorts-film-comp/026966|title=Nickelodeon reveals finalists in SpongeBob Squareshorts film comp {{!}} Latest news from the licensing industry {{!}} Licensing.biz|date=24. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=10. 4. 2021|archive-date=24. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131024040444/http://www.licensing.biz/news/read/nickelodeon-reveals-finalists-in-spongebob-squareshorts-film-comp/026966|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thefutoncritic.com/news/2013/07/19/nickelodeon-announces-finalists-for-first-ever-spongebob-squareshorts-global-short-film-competition-92000/20130719nickelodeon01/|title=Breaking News - Nickelodeon Announces Finalists For First-Ever SpongeBob SquareShorts Global Short Film Competition {{!}} TheFutonCritic.com|website=www.thefutoncritic.com|access-date=10. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://animesuperhero.com/nickelodeon-announces-finalists-for-first-ever-spongebob-squareshorts-original-fan-tributes/|title=PR: Nickelodeon Announces Finalists for First-Ever "SpongeBob SquareShorts: Original Fan Tributes"|last=Liu|first=Ed|date=19. 7. 2013|website=Anime Superhero News|language=en-US|access-date=10. 4. 2021}}</ref> Dana 13. avgusta 2013, kategoriju do 18 godina osvojio je David iz SAD-a za svoju reklamu ''The Krabby Commercial'', dok je kratki film ''Finally Home'', od Nicole iz Južne Afrike, pobijedio u kategoriji za starije od 18 godina. === Mjuzikl === {{Glavni|SpongeBob SquarePants (mjuzikl)}}[[Tina Landau]], režiserka, adaptirala je seriju u pozorišni mjuzikl 2016. Premijera mjuzikla bila u Chicagu 2016, i na [[Broadway]]u je bio prikazan u pozorištu [[Palace Theatre]] 4. decembra 2017.<ref>{{Cite news|title=With a Singing SpongeBob, Nickelodeon Aims for a Broadway Splash|url=https://www.nytimes.com/2017/11/22/theater/spongebob-squarepants-the-broadway-musical-nickelodeon.html|newspaper=The New York Times|date=22. 11. 2017|access-date=10. 4. 2021|issn=0362-4331|language=en-US|first=Sopan|last=Deb}}</ref> Kritičari su pohvalili mjuzikl,<ref>{{Cite web|url=https://www.houstonchronicle.com/entertainment/theater/article/Spongebob-musical-underscores-nautical-nonsense-12620152.php|title='Spongebob' musical underscores nautical nonsense of art vs. entertainment|last=Chen|first=Wei-Huan|date=16. 2. 2018|website=Houston Chronicle|language=en-US|access-date=10. 4. 2021}}</ref> i bio je nominiran za 12 nagrada [[Nagrade Tony|Tony]] na [[72. dodjela nagrade Tony|72. dodjeli nagrada]].<ref>{{Cite web|url=http://www.playbill.com/article/2018-tony-award-nominations-spongebob-squarepants-and-mean-girls-lead-the-pack|title=2018 Tony Award Nominations: SpongeBob SquarePants and Mean Girls Lead the Pack|last=Staff|first=Playbill|date=3. 1. 2018|website=Playbill|language=en|access-date=10. 4. 2021}}</ref> == Spin-off serije == === ''Kamp Koral: SpongeBob's Under Years'' === [[Spin-off]] imena ''Kamp Koral: SpongeBob's Under Years'' bio je anajvljen 14. februara 2019.<ref name=":33" /> Serija prati mlađe verzije likova u naslovnom kampu.<ref name=":34">{{Cite web|url=http://www.thefutoncritic.com/news/2019/06/04/nickelodeon-greenlights-kamp-koral-original-animated-spinoff-of-hit-series-spongebob-squarepants-104415/20190604nickelodeon02/|title=Breaking News - Nickelodeon Greenlights "Kamp Koral," Original Animated Spinoff of Hit Series "SpongeBob SquarePants" {{!}} TheFutonCritic.com|website=www.thefutoncritic.com|access-date=11. 4. 2021}}</ref><ref name=":35">{{Cite web|url=https://deadline.com/2019/06/spongebob-squarepants-cg-animated-prequel-series-kamp-koral-greenlighted-nickelodeon-1202626441/|title=‘SpongeBob SquarePants’ CG-Animated Prequel Series ‘Kamp Koral’ Greenlighted By Nickelodeon|last=Andreeva|first=Nellie|last2=Andreeva|first2=Nellie|date=4. 6. 2019|website=Deadline|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref> Scene mlađih verzija likova prikazane su u trećem filmu.<ref name=":35" /> Početak produkcije je bio potvrđen juna 2019.<ref name=":33" /><ref name=":34" /> Za razliku od serije, ''Kamp Koral'' je animiran u 3D-u. Naslov i početak emitiranja (juli 2020) bio je potvrđen 19. februara 2020.<ref>{{Cite web|url=http://thefutoncritic.com/news/2020/02/19/nickelodeon-announces-voice-cast-for-kamp-koral-spongebobs-under-years-first-ever-spongebob-squarepants-spinoff-575101/20200219nickelodeon06/|title=Breaking News - Nickelodeon Announces Voice Cast for "Kamp Koral: Spongebob's Under Years," First-Ever "Spongebob Squarepants" Spinoff {{!}} TheFutonCritic.com|website=thefutoncritic.com|access-date=11. 4. 2021}}</ref> Dana 30. jula 2020. je bilo potvrđeno da će serija biti dostupna na usluzi za streaming Paramount+ od 2021.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2020/07/spongebob-squarepants-spinoff-kamp-koral-shifts-to-cbs-all-access-as-nickelodeon-library-shows-arrive-1202998734/|title=‘SpongeBob SquarePants’ Spinoff ‘Kamp Koral’ Shifts To CBS All Access As Nickelodeon Library Shows Arrive|last=Hayes|first=Dade|last2=Hayes|first2=Dade|date=30. 7. 2020|website=Deadline|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://thefutoncritic.com/news/2020/07/30/viacomcbs-debuts-expanded-and-enhanced-cbs-all-access-370101/20200730cbs01/|title=Breaking News - ViacomCBS Debuts Expanded and Enhanced CBS All Access {{!}} TheFutonCritic.com|website=thefutoncritic.com|access-date=11. 4. 2021}}</ref> Dana 28. januara 2021. je bilo potvrđeno da će se serija početi emitirati 4. marta 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.thewrap.com/spongebob-movie-sponge-on-the-run-release-paramount-plus-march-launch/|title='The SpongeBob Movie' to Debut on Paramount+ at March Launch|date=28. 1. 2021|website=TheWrap|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref> === ''The Patrick Star Show'' === Dana 10. augusta 2020. je bilo potvrđeno da će lik Patrik Zvijezda dobiti svoj [[talk show]], i 13 epizoda je bilo naručeno. Serija će biti slična emisijama poput ''[[The Larry Sanders Show]]'' i ''[[Comedy Bang! Bang!]]''.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2020/tv/news/spongebob-squarepants-spinoff-the-patrick-star-show-in-the-works-nickelodeon-1234730755/|title=‘SpongeBob Squarepants’ Spinoff ‘The Patrick Star Show’ in the Works to Nickelodeon|last=Thorne|first=Will|date=10. 8. 2020|website=Variety|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref> Serija je bila odobrena 4. marta 2021. i emitira se na Nickelodeonu od ljeta 2021, i kasnije će biti dostupna na usluzi Paramount+.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2021/tv/news/spongebob-squarepants-patrick-star-nickelodeon-paramount-plus-1234921485/|title=Nickelodeon Set to Expand ‘SpongeBob SquarePants’ With ‘Patrick Star’ Series|last=Steinberg|first=Brian|date=4. 3. 2021|website=Variety|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://thefutoncritic.com/news/2021/03/04/nickelodeon-greenlights-the-patrick-star-show-original-animated-spongebob-squarepants-spinoff-slated-to-air-this-summer-13011/20210304nickelodeon01/|title=Breaking News - Nickelodeon Greenlights "The Patrick Star Show," Original Animated "SpongeBob SquarePants" Spinoff, Slated to Air This Summer {{!}} TheFutonCritic.com|website=thefutoncritic.com|access-date=11. 4. 2021}}</ref> === Neimenovane spin-off serije i filmovi na Netflixu === U novembru 2019. se saznalo da je muzička serija o Kalamarku u razvoju za Netflix.<ref>{{Cite news|title=‘SpongeBob’ Spinoff Highlights Netflix-Nickelodeon Deal|url=https://www.nytimes.com/2019/11/13/business/media/netflix-nickelodeon-spongebob-squarepants.html|newspaper=The New York Times|date=13. 11. 2019|access-date=11. 4. 2021|issn=0362-4331|language=en-US|first=Brooks|last=Barnes}}</ref> ViacomCBS je najavio dva filma o seriji koja će biti objavljena na Netflixu.<ref>{{Cite web|url=https://www.mediaplaynews.com/its-a-spongebob-squarepants-vision-at-viacomcbs/|title=It’s a ‘SpongeBob SquarePants’ World at ViacomCBS – Media Play News|language=en-US|access-date=11. 4. 2021}}</ref> == Filmovi == *''[[Spužva Bob Skockani: film]]'' (2007) *''[[Spužva Bob Skockani: Spužva na suhom]]'' (2015) *''[[Spužva Bob Skockani: Spužva u bijegu]]'' (2020) == Napomene == {{Spisaknapomena}} == Reference == <references responsive="" /> == Vanjski linkovi == * {{IMDb title|id=0206512|title={{PAGENAME}}}} {{Spužva Bob Skockani}}{{Serije Nickelodeona}} [[Kategorija:Spužva Bob Skockani| ]] [[Kategorija:TV-emisije na engleskom jeziku]] [[Kategorija:Američke TV-serije sa početkom prikazivanja 1999.]] [[Kategorija:Američke animirane TV-serije iz 1990-ih]] [[Kategorija:Američke animirane TV-serije iz 2000-ih]] [[Kategorija:Američke animirane TV-serije iz 2010-ih]] [[Kategorija:Američke animirane TV-serije iz 2020-ih]] {{Istaknuti članak}} e4dd2n8m27jkauvrrmzf62qx9o1prwl Władysław Glück 0 474994 3426291 3315940 2022-07-31T08:19:20Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Władysław Glück | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = 1886. | mjesto_rođenja = [[Nowy Sącz]] | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1942|1886}} | mjesto_smrti = [[Varšava]] | prebivalište = | nacionalnost = poljska | druga_imena = | alma_mater = [[Univerzitet u Beču]] | zanimanje = pravnik, prevodilac | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = | supružnik = | djeca = | roditelji = [[Leopold Glück]], Paulina Fink | porodica = [[Henryk Glück]], [[Aleksander Glück]] | nagrade = }} '''Władysław Glück''', fonetski: Vladislav Gluk (1886–1942) bio je [[Poljska|poljski]] pravnik, državni službenik, prevodilac i društveni aktivista. == Biografija == Rođen je 1886. godine. Bio je sin [[Leopold Glück|Leopolda Glücka]] i Pauline Fink. Diplomirao je pravo u [[Univerzitet u Beču|Beču]], nakon čega je radio kao načelnik u [[Travnik]]u. Godine 1919. odlazi u Poljsku gdje radi na poljsko-jugoslavenskom zbližavanju. U [[Kraljevina Jugoslavija|Jugoslaviji]] je objavio nekoliko knjiga historijskog karaktera, među kojima je i knjiga: ''Sarajevo 1914'', koja je postala predmet kompleksnih rasprava u javnoj bosanskohercegovačkoj štampi. Bavio se prevođenjem jugoslavenskih djela na [[poljski jezik]]. Umro je 1942. u [[Varšava|Varšavi]]. Njegova braća bili su [[Aleksander Glück|Aleksander]] i [[Henryk Glück|Henryk]]. == Publikacije (izbor) == * ''Historia zamachu sarajewskiego'', 1935, 2014, {{ISBN|978-83-78-89208-3}}. == Literatura == * {{Cite web|url=http://www.sarajewo.msz.gov.pl/pl/polonia_w_bosni_i_hercegowinie/sylwetki_polakow/|title=Sylwetki największych Polaków w Bośni|last=Lis|first=Tomasz Jacek|date=11. 6. 2017|website=sarajewo.msz.gov.pl|language=pl|access-date=6. 4. 2021|archive-date=11. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170611140058/http://www.sarajewo.msz.gov.pl/pl/polonia_w_bosni_i_hercegowinie/sylwetki_polakow/|url-status=bot: unknown}} {{Normativna kontrola}} {{DEFAULTSORT:Glück, Władysław}} [[Kategorija:Rođeni 1886.]] [[Kategorija:Umrli 1942.]] [[Kategorija:Poljski pisci]] [[Kategorija:Travnik]] [[Kategorija:Biografije, Nowy Sącz]] tj8z8qz50umgvm4t7u3eigrn93fv9pp Trofej Jašin 0 475025 3426224 3273362 2022-07-31T00:15:52Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nagrada|ime=Trophée Yachine|podnaslov=Trofej Jašin|slika=|opis=|lokacija=[[Pariz]], [[Francuska]]|voditelj=[[France Football]]|godina=2. decembar 2019.|nosilac={{ZD|BRA}} [[Alisson Becker]] (prvi put)|najviše_nagrada={{ZD|BRA}} [[Alisson Becker]] (1)|web_stranica={{URL|francefootball.fr}}|glavno=[[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]]}}'''Trofej Jašin''' je individualna godišnja nogometna nagrada koja se dodjeljuje najboljem [[Golman|golmanu]] sezone. Organizuje ga [[Francuska|francuski]] časopis [[France Football]]. Prvi osvajač ove nagrade je [[Brazil|brazilski]] nogometaš [[Alisson Becker]]. Nagrada je nazvana po [[Rusija|ruskom]] ([[Sovjetski Savez|SSSR]]) golmanu [[Lev Jašin|Levu Jašinu]], a pobjednika biraju bivši osvajači [[Zlatna lopta France Footballa|Ballon d'Or]]-a. Nagrada je predstavljena i prvi put dodijeljena 2. decembra 2019. godine.<ref>{{Cite web|url=https://en.as.com/en/2019/12/02/football/1575288628_506101.html|title=Ballon d'Or 2019: Yachine Trophy: the candidates for the award|date=2019-12-02|website=AS.com|language=en|accessdate=2021-04-07}}</ref> [[Datoteka:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil 850 1625.jpg|mini|[[Alisson Becker]], prvi dobitnik nagrade.]] == Osvajači == {| class="wikitable" !Godina !Mjesto !Igrač !Klub !Poeni |- | rowspan="3" |'''2019.''' |'''1.''' |{{ZD|BRA}} '''[[Alisson Becker]]''' |'''{{ZD|ENG}} [[Liverpool FC]]''' |'''795''' |- |2. |{{ZD|NJE}} [[Marc-André ter Stegen]] |{{ZD|ŠPA}} [[FC Barcelona]] |284 |- |3. |{{ZD|BRA}} [[Ederson]] |{{ZD|ENG}} [[Manchester City FC]] |142 |- | colspan="5" | |- |'''2020.''' | colspan="4" style="text-align:center;" |Nije dodijeljena zbog [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]].<ref>{{Cite web|url=https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|title=THE BALLON D’OR® WILL NOT BE AWARDED IN 2020 - L'ÉQUIPE - le blog|date=20. 7. 2020|website=web.archive.org|accessdate=3. 4. 2021|archive-date=20. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200720131723/https://blog.lequipe.fr/communiques/the-ballon-dor-will-not-be-awarded-in-2020/|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.goal.com/en/news/messi-ronaldo-2020-ballon-dor-cancelled-coronavirus-pandemic/m5mn92si0wg2130ya96i7sh08|title=Messi, Ronaldo and co miss out as 2020 Ballon d’Or cancelled due to coronavirus pandemic {{!}} Goal.com|website=www.goal.com|accessdate=3. 4. 2021}}</ref> |- | colspan="5" | |} === Najviše pojavljivanja po igraču === {| class="wikitable" !Igrač !1. !2. !3. |- |{{ZD|BRA}} '''[[Alisson Becker]]''' |1 (2019) | - | - |- |{{ZD|NJE}} [[Marc-André ter Stegen]] | - |1 (2019) | - |- |{{ZD|BRA}} [[Ederson]] | - | - |1 (2019) |} === Najviše pojavljivanja po državi === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Država ! colspan="2" |Broj |- !Igrača !Osvajača |- |{{ZID|Brazil}} |2 |1 |- |{{ZID|Njemačka}} |1 |1 |} === Najviše pojavljivanja po klubu === {| class="wikitable" ! rowspan="2" |Klub ! colspan="2" |Broj |- !Igrača !Osvajača |- |{{ZD|ENG}} [[Liverpool FC]] |1 |1 |- |{{ZD|ŠPA}} [[FC Barcelona]] |1 |0 |- |{{ZD|ENG}} [[Manchester City FC]] |1 |0 |} == Također pogledajte == * [[Trofej Kopa]] * [[Ballon d'Or (žene)]] * [[France Football]] * [[Ballon d'Or]] * [[FIFA Ballon d'Or]] == Reference == {{refspisak}} [[Kategorija:Nogometne nagrade]] [[Kategorija:France Football]] 1ggpr3bbzopv7bftsehvlljlkwhbzli Spisak gradonačelnika Sarajeva 0 475096 3426214 3415278 2022-07-30T20:37:58Z Bakir123 110053 /* Gradonačelnici */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Gradonačelnik [[Sarajevo|Sarajeva]] | tijelo = | nativni_naziv = | oznaka = Coat of arms of Sarajevo.svg | oznakavel = | oznakatekst = [[Grb Grada Sarajeva]] | zastava = | zastavavel = | zastavatekst = | slika = Benjamina Karić (cropped).jpg | slikavel = 150px | tekst = | trenutno = [[Benjamina Karić]] ([[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP]]) | trenutnood = 8. aprila 2021. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | izvještava = | prebivalište = | sjedište = [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]] | predlagač = | imenujega = Gradsko vijeće Sarajeva | imenujega_kvalificiran = | mandat = 4 godine, neograničen broj produženja mandata | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = | osnivač = | imenovano_po = | prvi = | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = | veb-sajt = {{URL|sarajevo.ba}} | fusnote = }} Ovo je lista ljudi koji su obnašali dužnost [[gradonačelnik]]a ili predsjednika gradskog vijeća grada [[Sarajevo|Sarajeva]], glavnog grada [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]. Sarajevo je imalo 38 različitih gradonačelnika u 39 različitih gradonačelničkih mjesta od kada je pozicija uspostavljena 22. augusta 1878. godine, nakon [[Austro-Ugarska|austrougarske]] [[Austro-ugarska okupacija Bosne i Hercegovine|okupacije]]. ==Historija== Prvi gradonačelnik Sarajeva [[Mustafa-beg Fadilpašić]] ujedno je bio i najdugovječniji gradonačelnik grada, ostajući na toj funkciji 14 godina. Jedini gradonačelnik koji je služio više puta bio je Edhem Bičakčić, koji je bio gradonačelnik od 1928. do 1929, a zatim ponovo od 1935. do 1939. Prvi nebošnjački gradonačelnik je Aristotel Petrović (1918–1920). [[Semiha Borovac]] postala je prva žena gradonačelnica Sarajeva 2005. godine. [[Fehim Čurčić]], peti gradonačelnik, služio je tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]. Godine 1941. za gradonačelnika je izabran Atih Hadžikadić, što je kratko trajalo jer je obješen tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] u augustu 1941. godine. Trenutna, 39. gradonačelnica grada je [[Benjamina Karić]], na službi od 8. aprila 2021.<ref>{{cite web |last1=Beker |first1=Maja |title=Benjamina Karić izabrana za gradonačelnicu Sarajeva |url=https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |publisher=[[N1 (televizija)|N1]] |access-date=9. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210408220622/https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |archive-date=8. 4. 2021 |date=8. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> ==Gradonačelnici== {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Slika ! width="180" |Ime<br /><br /><small>(Rođenje-Smrt)</small> ! colspan="2" |Trajanje mandata ! Stranka |- !1 |[[Datoteka:Mustaj-beg Fadilpasic.png|80px]] |[[Mustafa-beg Fadilpašić]]<br /><br /><small>(1830–1892)</small><ref>{{Cite web|url=http://www.radiosarajevo.ba/novost/92420/mustaj-beg-fadilpasic-prvi-gradonacelnik-sarajeva|title=Mustaj-beg Fadilpašić, prvi gradonačelnik Sarajeva|date=20. 10. 2012|publisher=RadioSarajevo|archive-url=https://web.archive.org/web/20140110150656/http://www.radiosarajevo.ba/novost/92420/mustaj-beg-fadilpasic-prvi-gradonacelnik-sarajeva|archive-date=10. 1. 2014|url-status=dead|access-date=9. 4. 2015}}</ref> |22. august 1878. |6. decembar 1892 | |- !2 |[[Datoteka:Mehmed-beg Kapetanovic Ljubusak.jpg|80px]] |[[Mehmed-beg Kapetanović Ljubušak]]<br /><br /><small>(1839–1902)</small> |1893. |april 1899. | |- !3 |[[Datoteka:Nezir Škaljić.jpg|80px]] |[[Nezir Škaljić]]<br /><br /><small>(1844–1905)</small> |1899. |10. mart 1905. | |- ! style="background:Green; color:white;" |4 |[[Datoteka:Esad Kulović.jpg|80px]] |[[Esad Kulović]]<br /><br /><small>(1854–1917)</small> |1905. |14 novembar 1910.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=CVINAQAAIAAJ&q=Esad+Kulovi%C4%87|title=''Sarajevo za vrijeme austrougarske uprave (1878-1918).''|last=Kreševljaković|first=Hamdija|year=1969|access-date=10. 4. 2015}}</ref> |Samostalna muslimanska stranka |- !5 |[[Datoteka:Fehim Čurčić.jpg|80px]] |[[Fehim Čurčić]]<br /><br /><small>(1866–1916)</small> |29. decembar 1910. |1915. | |- !6 | |Aristotel Petrović<br /><br /><small>(1881–1920)</small> |2. decembar 1918.<ref>{{Cite book|last=Donia|first=Robert J.|url=https://books.google.com/books?id=ACvJHam2_-oC&q=Aristotel+Petrovi%C4%87&pg=PA428|title=''Sarajevo: A Biography''; page 142|year=2006|isbn=9780472115570|access-date=12. 4. 2015}}</ref> |novembar 1920 | |- !7 | |Ljudevit Novat<br /><br /><small>(1871–?</small><small>)</small> |1920. |1922. | |- !8 | |Ibrahim Hadžiomerović<br /><br /><small>(1886–?</small><small>)</small> |1922. |1927. | |- ! style="background:Green; color:white;" |9 |[[Datoteka:Edhem Bičakčić.jpg|80px]] |Edhem Bičakčić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |oktobar 1928.<ref>{{Cite book|last=Donia|first=Robert J.|url=https://books.google.com/books?id=ACvJHam2_-oC&q=Edhem+Bicakcic+1941&pg=PA418|title=''Sarajevo: A Biography''; pages 150-151|year=2006|isbn=9780472115570|access-date=11. 4. 2015}}</ref> |1929. |[[Jugoslavenska muslimanska organizacija]] |- !10 | |Asim-beg Mutevelić<br /><br /><small>(1883–1956)</small> |1929. |1935. | |- !11 | |Ibrahim Šarić<br /><br /><small>(1882–1939)</small> |1935. |1935. | |- ! style="background:Green; color:white;" |(9) |[[Datoteka:Edhem Bičakčić.jpg|80px]] |Edhem Bičakčić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |1935. |c. mart 1939. |[[Jugoslavenska muslimanska organizacija]] |- !12 | |Muhamed Zlatar<br /><br /><small>(1890–1943)</small> |c. mart 1939. |1941. | |- !13 | |Atih Hadžikadić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |1941, |august 1941. | |- !14 | |Hasan Demirović<br /><br /><small>(1897–1976)</small> |august 1941. |maj 1942. | |- !15 |[[Datoteka:Mustafa Softić.jpg|80px]] |Mustafa Softić<br /><br /><small>(1898–1990)</small> |1942. |1945. | |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |16 | |[[Husein Brkić]]<br /><br /><small>(1889–1961)</small> |1945. |1947. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |17 | |Ferid Čengić<br /><br /><small>(1910–1986)</small> |1947. |1948. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |18 |[[Datoteka:Dane Olbina.jpg|80px]] |Dane Olbina<br /><br /><small>(1919–2011)</small> |1948. |1955. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH<br /><br /><small>preimenovana 1952. u</small><br /><br />SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |19 |[[Datoteka:Ljubo Kojo.jpg|80px]] |Ljubo Kojo<br /><br /><small>(1920–1993)</small> |1955. |1962. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |20 | |Lazo Materić<br /><br /><small>(1920–1999)</small> |1962. |1963. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |21 |[[Datoteka:Vaso Radić.jpg|80px]] |Vaso Radić<br /><br /><small>(1923–2011)</small><ref>{{Cite web|url=http://www.historija.ba/d/701-godisnjica-smrti-vase-radica/|title=Godišnjica smrti Vase Radića|date=19. 12. 2013|publisher=Historija|access-date=8. 4. 2015}}</ref> |1963. |1965. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |22 | |Salko Lagumdžija<br /><br /><small>(1921–1973)</small> |1965. |1967. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |23 | [[Datoteka:Večera koju je u čast predsednika Tita priredio predsednik Gradske skupštine Sarajeva Džemal Muminagić.jpg|120px|bez_okvira]] |Džemal Muminagić<br /><br /><small>(1920–2003)</small> |16. maj 1967. |10. mart 1973. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |24 | |Dane Maljković<br /><br /><small>(1927–2016)</small><ref>{{Cite web|url=http://faktor.ba/komsic-se-u-ime-grada-sarajeva-i-gradana-oprostio-od-daneta-maljkovica-foto/|title=Komšić se u ime Grada Sarajeva i građana oprostio od Daneta Maljkovića|date=13. 2. 2016|publisher=Faktor|archive-url=https://web.archive.org/web/20160328232756/http://faktor.ba/komsic-se-u-ime-grada-sarajeva-i-gradana-oprostio-od-daneta-maljkovica-foto/|archive-date=28. 3. 2016|url-status=dead|access-date=25. 3. 2016}}</ref> |1973. |1975. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |25 | |Anto Sučić<br /><br /><small>(1929–1985)</small> |1975. |1981. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |26 | |[[Emerik Blum]]<br /><br /><small>(1911–1984)</small> |1981. |1983. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |27 | |Uglješa Uzelac<br /><br /><small>(1938–1997)</small> |1983. |1985. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |28 | |[[Kemal Hanjalić]]<br /><br /><small>(r. 1939)</small> |1985. |1987. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |29 | |Salko Selimović<br /><br /><small>(1935–2017)</small> |1987. |1989. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |30 | |[[Juraj Martinović]]<br /><br /><small>(1936–2021)</small> |1989. |1990. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |31 |[[Datoteka:Muhamed Kreševljaković (cropped).jpg|80px]] |[[Muhamed Kreševljaković]]<br /><br /><small>(1939–2001)</small> |decembar 1990. |april 1994. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |32 | |Tarik Kupusović<br /><br /><small>(r. 1952)</small> |april 1994. |mart 1996. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |33 | |Rasim Gačanović<br /><br /><small>(r. 1950)</small> |8. januar 1998. |april 2000. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#DE0000; color:white;" |34 | |Muhidin Hamamdžić<br /><br /><small>(r. 1936)</small> |april 2000. |16. april 2005. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |35 |[[Datoteka:Semiha Borovac (cropped).jpg|80px]] |[[Semiha Borovac]]<br /><br /><small>(r. 1955)</small> |16. april 2005. |28. januar 2009. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#DE0000; color:white;" |36 |[[Datoteka:Alija-Behmen-2009-IMG 9339 (cropped).jpg|80px]] |[[Alija Behmen]]<br /><br /><small>(1940–2018)</small> |28. januar 2009. |27. mart 2013. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |- ! style="background:darkred; color:white" |37 | rowspan="2" |[[Datoteka:Ivo Komsic Sarajevo 1353 (cropped).jpg|80px]] | rowspan="2" |[[Ivo Komšić]]<br /><br /><small>(r. 1948)</small> | rowspan="2" |27. mart 2013. | rowspan="2" |6. februar 2017. |[[Socijaldemokratska unija Bosne i Hercegovine|SDU BiH]]<br /><small>(do 2013)</small><br />USD<br /><small>(2013–2014)</small> |- ! style="background:#DE0000; color:white" | |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]]<br /><small>(od 2014)</small> |- ! style="background:#00A859; color:white;" |38 |[[Datoteka:Abdulah Skaka (cropped).jpg|80px]] |[[Abdulah Skaka]] <br /><br /><small>(r. 1983)</small> |6. februar 2017. |8. april 2021. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- !style="background:#DE0000; color:white;" |39 |[[Datoteka:Benjamina Karić (cropped).jpg|80px]] |[[Benjamina Karić]] <br /><br /><small>(r. 1991)</small> |8. april 2021. |trenutno |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |} ==Također pogledajte== *[[Historija Sarajeva]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *[http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=126 Grad Sarajevo - Sarajevski gradonačelnici 1878–2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214095937/http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=126 |date=14. 12. 2013 }} [[Kategorija:Gradonačelnici Sarajeva|*]] [[Kategorija:Historija Sarajeva]] c74dab74i7094d0i33uhwcqqca7x9s3 3426215 3426214 2022-07-30T20:45:35Z Bakir123 110053 /* Gradonačelnici */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Gradonačelnik [[Sarajevo|Sarajeva]] | tijelo = | nativni_naziv = | oznaka = Coat of arms of Sarajevo.svg | oznakavel = | oznakatekst = [[Grb Grada Sarajeva]] | zastava = | zastavavel = | zastavatekst = | slika = Benjamina Karić (cropped).jpg | slikavel = 150px | tekst = | trenutno = [[Benjamina Karić]] ([[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP]]) | trenutnood = 8. aprila 2021. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | izvještava = | prebivalište = | sjedište = [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]] | predlagač = | imenujega = Gradsko vijeće Sarajeva | imenujega_kvalificiran = | mandat = 4 godine, neograničen broj produženja mandata | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = | osnivač = | imenovano_po = | prvi = | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = | veb-sajt = {{URL|sarajevo.ba}} | fusnote = }} Ovo je lista ljudi koji su obnašali dužnost [[gradonačelnik]]a ili predsjednika gradskog vijeća grada [[Sarajevo|Sarajeva]], glavnog grada [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]. Sarajevo je imalo 38 različitih gradonačelnika u 39 različitih gradonačelničkih mjesta od kada je pozicija uspostavljena 22. augusta 1878. godine, nakon [[Austro-Ugarska|austrougarske]] [[Austro-ugarska okupacija Bosne i Hercegovine|okupacije]]. ==Historija== Prvi gradonačelnik Sarajeva [[Mustafa-beg Fadilpašić]] ujedno je bio i najdugovječniji gradonačelnik grada, ostajući na toj funkciji 14 godina. Jedini gradonačelnik koji je služio više puta bio je Edhem Bičakčić, koji je bio gradonačelnik od 1928. do 1929, a zatim ponovo od 1935. do 1939. Prvi nebošnjački gradonačelnik je Aristotel Petrović (1918–1920). [[Semiha Borovac]] postala je prva žena gradonačelnica Sarajeva 2005. godine. [[Fehim Čurčić]], peti gradonačelnik, služio je tokom [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]]. Godine 1941. za gradonačelnika je izabran Atih Hadžikadić, što je kratko trajalo jer je obješen tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] u augustu 1941. godine. Trenutna, 39. gradonačelnica grada je [[Benjamina Karić]], na službi od 8. aprila 2021.<ref>{{cite web |last1=Beker |first1=Maja |title=Benjamina Karić izabrana za gradonačelnicu Sarajeva |url=https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |publisher=[[N1 (televizija)|N1]] |access-date=9. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210408220622/https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |archive-date=8. 4. 2021 |date=8. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> ==Gradonačelnici== {| class="wikitable" style="text-align:center" !# !Slika ! width="180" |Ime<br /><br /><small>(Rođenje-Smrt)</small> ! colspan="2" |Trajanje mandata ! Stranka |- !1 |[[Datoteka:Mustaj-beg Fadilpasic.png|80px]] |[[Mustafa-beg Fadilpašić]]<br /><br /><small>(1830–1892)</small><ref>{{Cite web|url=http://www.radiosarajevo.ba/novost/92420/mustaj-beg-fadilpasic-prvi-gradonacelnik-sarajeva|title=Mustaj-beg Fadilpašić, prvi gradonačelnik Sarajeva|date=20. 10. 2012|publisher=RadioSarajevo|archive-url=https://web.archive.org/web/20140110150656/http://www.radiosarajevo.ba/novost/92420/mustaj-beg-fadilpasic-prvi-gradonacelnik-sarajeva|archive-date=10. 1. 2014|url-status=dead|access-date=9. 4. 2015}}</ref> |22. august 1878. |6. decembar 1892 | |- !2 |[[Datoteka:Mehmed-beg Kapetanovic Ljubusak.jpg|80px]] |[[Mehmed-beg Kapetanović Ljubušak]]<br /><br /><small>(1839–1902)</small> |1893. |april 1899. | |- !3 |[[Datoteka:Nezir Škaljić.jpg|80px]] |[[Nezir Škaljić]]<br /><br /><small>(1844–1905)</small> |1899. |10. mart 1905. | |- ! style="background:Green; color:white;" |4 |[[Datoteka:Esad Kulović.jpg|80px]] |[[Esad Kulović]]<br /><br /><small>(1854–1917)</small> |1905. |14 novembar 1910.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.com/books?id=CVINAQAAIAAJ&q=Esad+Kulovi%C4%87|title=''Sarajevo za vrijeme austrougarske uprave (1878-1918).''|last=Kreševljaković|first=Hamdija|year=1969|access-date=10. 4. 2015}}</ref> |Samostalna muslimanska stranka |- !5 |[[Datoteka:Fehim Čurčić.jpg|80px]] |[[Fehim Čurčić]]<br /><br /><small>(1866–1916)</small> |29. decembar 1910. |1915. | |- !6 | |Aristotel Petrović<br /><br /><small>(1881–1920)</small> |2. decembar 1918.<ref>{{Cite book|last=Donia|first=Robert J.|url=https://books.google.com/books?id=ACvJHam2_-oC&q=Aristotel+Petrovi%C4%87&pg=PA428|title=''Sarajevo: A Biography''; page 142|year=2006|isbn=9780472115570|access-date=12. 4. 2015}}</ref> |novembar 1920 | |- !7 | |Ljudevit Novat<br /><br /><small>(1871–?</small><small>)</small> |1920. |1922. | |- !8 | |Ibrahim Hadžiomerović<br /><br /><small>(1886–?</small><small>)</small> |1922. |1927. | |- ! style="background:Green; color:white;" |9 |[[Datoteka:Edhem Bičakčić.jpg|80px]] |Edhem Bičakčić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |oktobar 1928.<ref>{{Cite book|last=Donia|first=Robert J.|url=https://books.google.com/books?id=ACvJHam2_-oC&q=Edhem+Bicakcic+1941&pg=PA418|title=''Sarajevo: A Biography''; pages 150-151|year=2006|isbn=9780472115570|access-date=11. 4. 2015}}</ref> |1929. |[[Jugoslavenska muslimanska organizacija]] |- !10 | |Asim-beg Mutevelić<br /><br /><small>(1883–1956)</small> |1929. |1935. | |- !11 | |Ibrahim Šarić<br /><br /><small>(1882–1939)</small> |1935. |1935. | |- ! style="background:Green; color:white;" |(9) |[[Datoteka:Edhem Bičakčić.jpg|80px]] |Edhem Bičakčić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |1935. |c. mart 1939. |[[Jugoslavenska muslimanska organizacija]] |- !12 | |Muhamed Zlatar<br /><br /><small>(1890–1943)</small> |c. mart 1939. |1941. | |- !13 | |Atih Hadžikadić<br /><br /><small>(1884–1941)</small> |1941, |august 1941. | |- !14 | |Hasan Demirović<br /><br /><small>(1897–1976)</small> |august 1941. |maj 1942. | |- !15 |[[Datoteka:Mustafa Softić.jpg|80px]] |Mustafa Softić<br /><br /><small>(1898–1990)</small> |1942. |1945. | |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |16 | |[[Husein Brkić]]<br /><br /><small>(1889–1961)</small> |1945. |1947. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |17 | |Ferid Čengić<br /><br /><small>(1910–1986)</small> |1947. |1948. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |18 |[[Datoteka:Dane Olbina.jpg|80px]] |Dane Olbina<br /><br /><small>(1919–2011)</small> |1948. |1955. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|KP BiH<br /><br /><small>preimenovana 1952. u</small><br /><br />SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |19 |[[Datoteka:Ljubo Kojo.jpg|80px]] |Ljubo Kojo<br /><br /><small>(1920–1993)</small> |1955. |1962. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |20 | |Lazo Materić<br /><br /><small>(1920–1999)</small> |1962. |1963. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |21 |[[Datoteka:Vaso Radić.jpg|80px]] |Vaso Radić<br /><br /><small>(1923–2011)</small><ref>{{Cite web|url=http://www.historija.ba/d/701-godisnjica-smrti-vase-radica/|title=Godišnjica smrti Vase Radića|date=19. 12. 2013|publisher=Historija|access-date=8. 4. 2015}}</ref> |1963. |1965. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |22 | |Salko Lagumdžija<br /><br /><small>(1921–1973)</small> |1965. |1967. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |23 | [[Datoteka:Džemal Muminagić.jpg|80px]] |Džemal Muminagić<br /><br /><small>(1920–2003)</small> |16. maj 1967. |10. mart 1973. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |24 | |Dane Maljković<br /><br /><small>(1927–2016)</small><ref>{{Cite web|url=http://faktor.ba/komsic-se-u-ime-grada-sarajeva-i-gradana-oprostio-od-daneta-maljkovica-foto/|title=Komšić se u ime Grada Sarajeva i građana oprostio od Daneta Maljkovića|date=13. 2. 2016|publisher=Faktor|archive-url=https://web.archive.org/web/20160328232756/http://faktor.ba/komsic-se-u-ime-grada-sarajeva-i-gradana-oprostio-od-daneta-maljkovica-foto/|archive-date=28. 3. 2016|url-status=dead|access-date=25. 3. 2016}}</ref> |1973. |1975. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |25 | |Anto Sučić<br /><br /><small>(1929–1985)</small> |1975. |1981. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |26 | |[[Emerik Blum]]<br /><br /><small>(1911–1984)</small> |1981. |1983. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |27 | |Uglješa Uzelac<br /><br /><small>(1938–1997)</small> |1983. |1985. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |28 | |[[Kemal Hanjalić]]<br /><br /><small>(r. 1939)</small> |1985. |1987. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |29 | |Salko Selimović<br /><br /><small>(1935–2017)</small> |1987. |1989. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#DD0000; color:white;" |30 | |[[Juraj Martinović]]<br /><br /><small>(1936–2021)</small> |1989. |1990. |[[Savez komunista Bosne i Hercegovine|SK BiH]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |31 |[[Datoteka:Muhamed Kreševljaković (cropped).jpg|80px]] |[[Muhamed Kreševljaković]]<br /><br /><small>(1939–2001)</small> |decembar 1990. |april 1994. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |32 | |Tarik Kupusović<br /><br /><small>(r. 1952)</small> |april 1994. |mart 1996. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |33 | |Rasim Gačanović<br /><br /><small>(r. 1950)</small> |8. januar 1998. |april 2000. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#DE0000; color:white;" |34 | |Muhidin Hamamdžić<br /><br /><small>(r. 1936)</small> |april 2000. |16. april 2005. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |- ! style="background:#00A859; color:white;" |35 |[[Datoteka:Semiha Borovac (cropped).jpg|80px]] |[[Semiha Borovac]]<br /><br /><small>(r. 1955)</small> |16. april 2005. |28. januar 2009. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- ! style="background:#DE0000; color:white;" |36 |[[Datoteka:Alija-Behmen-2009-IMG 9339 (cropped).jpg|80px]] |[[Alija Behmen]]<br /><br /><small>(1940–2018)</small> |28. januar 2009. |27. mart 2013. |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |- ! style="background:darkred; color:white" |37 | rowspan="2" |[[Datoteka:Ivo Komsic Sarajevo 1353 (cropped).jpg|80px]] | rowspan="2" |[[Ivo Komšić]]<br /><br /><small>(r. 1948)</small> | rowspan="2" |27. mart 2013. | rowspan="2" |6. februar 2017. |[[Socijaldemokratska unija Bosne i Hercegovine|SDU BiH]]<br /><small>(do 2013)</small><br />USD<br /><small>(2013–2014)</small> |- ! style="background:#DE0000; color:white" | |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]]<br /><small>(od 2014)</small> |- ! style="background:#00A859; color:white;" |38 |[[Datoteka:Abdulah Skaka (cropped).jpg|80px]] |[[Abdulah Skaka]] <br /><br /><small>(r. 1983)</small> |6. februar 2017. |8. april 2021. |[[Stranka demokratske akcije|SDA]] |- !style="background:#DE0000; color:white;" |39 |[[Datoteka:Benjamina Karić (cropped).jpg|80px]] |[[Benjamina Karić]] <br /><br /><small>(r. 1991)</small> |8. april 2021. |trenutno |[[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP BiH]] |} ==Također pogledajte== *[[Historija Sarajeva]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *[http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=126 Grad Sarajevo - Sarajevski gradonačelnici 1878–2013] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131214095937/http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=126 |date=14. 12. 2013 }} [[Kategorija:Gradonačelnici Sarajeva|*]] [[Kategorija:Historija Sarajeva]] 58cs7v9h8mi0f98qgsz4f9x30is37vz Wiktor Jankiewicz 0 475827 3426287 3304497 2022-07-31T08:07:33Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Wiktor Jankiewicz | slika = | veličina_slike = | opis = | datum_rođenja = | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | prebivalište = | nacionalnost = poljska | druga_imena = | alma_mater = | zanimanje = pravnik, politik | godine_aktivnosti = | poznat_po = poslanik narodnog parlamenta u Sarajevu | značajna_djela = | supružnik = | djeca = | roditelji = | porodica = | nagrade = }} '''Wiktor Jankiewicz''' (fonetski: Viktor Jankjevič) bio je [[Poljska|poljski]] pravnik, [[advokat]], poslanik narodnog parlamenta u [[Sarajevo|Sarajevu]]. == Biografija == Jankiewicz je porlijekom iz Gorlica, Poljska. Diplomirao je pravo na univerzitetima u Krakovu i Pragu. U početku je radio u [[Galicija (historijska pokrajina)|Galiciji]], nakon čega se preselio u [[Bosna i Hercegovina|Bosnu]], gdje je praksu stekao u sudu i poslije je radio kao advokat u [[Tuzla|Tuzli]]. Zahvaljujući svojoj profesionalnosti i ljubaznosti prema stanovnicima ove regije, postao je član Narodnog parlamenta u Sarajevu 1910. godine. ispred hrvatske klerikalno – nacionalističke stranke pod nazivom <nowiki>''Hrvatska katolička udruga''. Iste godine prešao je u tzv. ''Stronnictwa  Zjedniczarów''</nowiki> i podnio ostavku na mjesto poslanika u parlamentu. Ova stranka također je bila hrvatska katolička grupa, ali se snažno ogradila od parola nacionalističkog karaktera. Jankiewicz je kao poslanik podržavao interese [[Hrvati|Hrvata]], ali ih je također pozvao na pristanak i oslobađanje od etničkih predrasuda.<ref>{{Cite web|url=http://www.sarajewo.msz.gov.pl/pl/polonia_w_bosni_i_hercegowinie/sylwetki_polakow/|title=Sylwetki największych Polaków w Bośni|date=11. 6. 2017|website=sarajewo.msz.gov.pl|language=pl|access-date=23. 4. 2021|archive-date=11. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170611140058/http://www.sarajewo.msz.gov.pl/pl/polonia_w_bosni_i_hercegowinie/sylwetki_polakow/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.azpolonia.com/index.php?sitelg&p=article&aid=233|title=Polacy w Bośni i Hercegowinie|last=Kałuski|first=Marian|date=24. 7. 2007|website=www.azpolonia.com|language=pl|access-date=23. 4. 2021}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Gregorczyk|first=Dariusz J.|date=2010|title=Polscy urzędnicy w administracji Bośni i Hercegowiny w latach 1879–1914|url=http://www.humanitas.edu.pl/czasopisma/Documents/Roczniki_administracji_Rok_X.pdf|journal=Roczniki administracji i prawa. Teoria i praktyka|language=pl|publisher=Wyższa Szkoła Humanitas|publication-place=Sosnowiec|page=94|archive-url=https://web.archive.org/web/20131214203458/http://www.humanitas.edu.pl/czasopisma/Documents/Roczniki_administracji_Rok_X.pdf|archive-date=14. 12. 2013|access-date=23. 4. 2021}}</ref> == Reference == {{reference}} {{Normativna kontrola}} {{DEFAULTSORT:Jankiewicz, Wiktor}} [[Kategorija:Poljski pravnici]] [[Kategorija:Biografije, Gorlice]] [[Kategorija:Biografije, Tuzla]] sk5inivkqjklrwjmlb1ixqy1a7skmk3 Sporazum o specijalnim paralelnim vezama 0 476196 3426118 3309673 2022-07-30T14:10:32Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija sporazum | ime = Sporazum o specijalnim paralelnim vezama | puno_ime = Sporazum o specijalnim paralelnim vezama | slika = Banski dvor.jpg | opis_slike = [[Banski dvor]], Sjedište [[Predsjednik Republike Srpske|Predsjednika Republike Srpske]] u vrijeme potpisivanja Sporazuma, gdje je isti kasnije i potpisan | datum_izrade = {{početni datum|1997|2|28}} | datum_potpis = {{početni datum|2010|12|15}} | potpisnici = * {{ZD|SRJ}} [[Zoran Lilić]] * {{ZD|RS}} [[Momčilo Krajišnik]] | strane = * {{ZID|SR Jugoslavija}} * {{ZID|Republika Srpska}} | jezik = [[srpski]] }}'''Sporazum o specijalnim paralelnim vezama''' je sporazum između [[Savezna Republika Jugoslavija|Savezne Republike Jugoslavije]] (kasnije preneseno na [[Srbija|Republiku Srbiju]]) i [[Republika Srpska|Republike Srpske]] ([[Upravna jedinica|entitet]] [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]]), prvi put potpisan 28. februara 1997. godine. Sporazum je implementiran tek 15. decembra 2010. Potreba za ovim sporazumom je nastala raspadom [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]], jer su građani Republike Srpske htjeli da ostanu u zajednici sa [[Savezna Republika Jugoslavija|SR Jugoslavijom]].<ref>{{Cite web|url=http://emg.rs/en/news/serbia/141801.html|title=Successful implementation of agreement on special, parallel relations :: EMG :: Business news from Serbia 2010|date=15. 8. 2011|website=web.archive.org|access-date=28. 4. 2021|archive-date=15. 8. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110815155219/http://emg.rs/en/news/serbia/141801.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Ovaj sporazum je potpisan radi razvijanja saradnje između Srpske i Srbije u oblastima privrede i korištenja privrednih resursa, planiranja, privatizacije i denacionalizacije, nauke i tehnologije, obrazovanja, kulture i sporta, zdravstva i socijalne politike, turizma i zaštite okoline, informisanja, zaštite sloboda i prava građana, kao i suzbijanje kriminala.<ref>{{Cite web|url=http://www.ilo.org/dyn/natlex/natlex4.detail?p_lang=en&p_isn=76723&p_country=SRB&p_count=176|title=Serbia, Bosnia and Herzegovina - Agreement on establishment of special parallel relations between the Republic of Serbia and the Republika Srpska. Done at Banja Luka on 26 September 2006.|website=www.ilo.org|access-date=28. 4. 2021}}</ref> Iako sporazum o specijalnim odnosima Srbije i Srpske formalno nije u suprotnosti sa [[Ustav Bosne i Hercegovine|Ustavom BiH]] i ovlaštenjima koja je [[Dejtonski sporazum]] dao entitetima<ref>{{Cite web|url=http://www.ohr.int/dayton-peace-agreement/annex-4/|title=Annex 4|website=Office of the High Representative|language=en-GB|access-date=28. 4. 2021}}</ref>, on stvara neravnopravan tretman građana BiH u Srbiji, posebno u oblastima zdravstva i obrazovanja. Obzirom da su nadležnosti BiH u mnogim oblastima uglavnom na nivou entiteta, [[Evropski pokret u Srbiji]] preporučuje zaključivanje sporazuma o specijalnim i paralelnim odnosima i sa [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacijom BiH]], kako bi tretman građana BiH u Srbiji bio ravnopravan.<ref>{{Cite web|url=https://www.b92.net/info/dokumenti/index.php?nav_id=567737|title=Odnosi Srbije i BIH - definisanje nove politike|website=B92.net|language=sr-Latn-RS|access-date=28. 4. 2021}}</ref> == Dokument == * Član 1: Savezna Republika Jugoslavija i Republika Srpska (u daljem tekstu Strane) potvrđuju svoju odlučnost da unapređuju svoje odnose na osnovu prijateljstva, povjerenja, saradnje i uvažavanja zajedničkog interesa, u skladu sa principima nezavisnosti, nemiješanja u unutrašnje stvari, jednakost i poštovanje ljudskih prava i osnovnih sloboda. * Član 2: Strane potvrđuju svoje protivljenje upotrebi ili prijetnji silom u međunarodnim odnosima i svoju čvrstu podršku rješavanju međunarodnih sukoba i sporova mirnim putem. U svojim ukupnim odnosima i saradnji, stranke će se voditi ciljevima mira, stabilnosti i napretka za sve narode i države na osnovu jednakosti, demokratije i tržišne ekonomije. * Član 3: Strane će razvojem svojih odnosa doprinijeti jačanju međunarodne saradnje i razumijevanja i uložit će zajedničke napore s ciljem jačanja uloge Ujedinjenih nacija u očuvanju i promicanju međunarodnog mira i sigurnosti. * Član 4: Strane potvrđuju svoju punu posvećenost i poštivanje međunarodnih standarda i obaveza u oblasti ljudskih prava i osnovnih sloboda i spremne su na suradnju u rješavanju međunarodnih humanitarnih problema. * Član 5: Osniva se Vijeće za saradnju (u daljem tekstu: Vijeće). Predsjednik vijeća je predsjednik Savezne Republike Jugoslavije, potpredsjednik je predsjednik Republike Srpske u Predsjedništvu Bosne i Hercegovine. Vijeće se sastoji od 7 (sedam) članova - 3 (tri) koje imenuje predsjednik, a 2 (dva) potpredsjednik vijeća. * Član 6: Vijeće će poticati, planirati i usklađivati ​​sveobuhvatnu saradnju, posebno u oblastima: ** uspostavljanje posebnih paralelnih odnosa; ** kultura, obrazovanje, nauka, tehnologija, informacije, sport i druga polja ljudskog stvaralaštva; ** ekonomski razvoj i progresivno povezivanje proizvodnje, trgovine, energetike, infrastrukture i finansija, s ciljem stvaranja jedinstvenog tržišta; ** ekonomska obnova, obnova i razvoj; transport, promet i komunikacije; proizvodnja, eksploatacija i prenos energije; ** turizam i zaštita okoliša; socijalne politike, zdravstvena zaštita; ** sprečavanje prirodnih katastrofa i uklanjanje njihovih posljedica; ** saradnja nevladinih organizacija; migracija, imigracija i azil; ** borba protiv terorizma, ilegalne trgovine drogom, krijumčarenja oružja, pranja novca, prijetnji civilnom zračnom prometu i svim drugim oblicima organiziranog kriminala; ** regionalna sigurnost; režim prelaska državne granice; državljanstvo; ** usklađivanje vanjske politike i pristupa trećim zemljama i međunarodnim organizacijama; ** usklađivanje zakonskih i drugih propisa, produženje pravne pomoći; ** rješavanje pitanja sukcesije bivše SFRJ; ** druga polja od obostranog interesa za strane. ** U cilju ostvarivanja efikasne saradnje u gore navedenim oblastima, kao i ciljeva i odredbi ovog sporazuma, strane mogu zaključiti posebne sporazume. * Član 7: Vijeće će se sastajati po potrebi, najmanje jednom u tri mjeseca. Vlade stranaka razmotrit će inicijative, preporuke i zaključke Vijeća u roku od petnaest (15) dana. U slučajevima koji predstavljaju prijetnju ili opasnost za međunarodni mir i sigurnost, Vijeće je dužno da se sastane. Vijeće može osnovati radna tijela za izvršavanje određenih zadataka ili za određena područja saradnje, ako to smatra potrebnim. * Član 8. Strane će, što je prije moguće, poduzeti aktivnosti na uspostavljanju posebnih paralelnih odnosa za prosperitet svog naroda i građana i stvaranje stabilnih uslova za razvoj, uzimajući u obzir suverenitet i teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine i Savezna Republika Jugoslavija. * Član 9: Strane neće dozvoliti upotrebu svojih teritorija za agresiju na drugu stranu. Strane se ovim obvezuju da neće pružati nikakvu vojnu ili bilo kakvu drugu pomoć agresorima ili agresorima, u slučaju da je jedna od strana izložena oružanom napadu treće strane ili strana. U slučaju takvog napada, stranke će, s ciljem obuzdavanja agresije i otklanjanja njezinih posljedica, uložiti sve napore u skladu s Poveljom Ujedinjenih nacija i koristiti sve mogućnosti predviđene od strane UN-a i drugih međunarodnih organizacija i aranžmana. Uslove i modalitete saradnje u oblasti regionalne sigurnosti strane će preciznije urediti posebnim sporazumom. * Član 10. Strane će posebno poticati zajednička ulaganja u ekonomiju, transfer tehnologija, infrastrukturne veze, zajednički pristup trećim tržištima i u tom cilju stvoriti odgovarajuće uslove propisima, ekonomskim politikama, standardima Za [[Savezna Republika Jugoslavija|Saveznu Republiku Jugoslaviju]]: [[Zoran Lilić]], [[Predsjednik Savezne Republike Jugoslavije]]. Za [[Republika Srpska|Republiku Srpsku]]: [[Momčilo Krajišnik]], [[Predsjednik Republike Srpske]] u [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništvu Bosne i Hercegovine]]. == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Sporazumi]] [[Kategorija:Politika Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Politika Republike Srpske]] [[Kategorija:Politika Srbije]] [[Kategorija:Politika Srbije i Crne Gore]] d2jevljdry0dqrq18uop5n8vd01mmft A Hard Day's Night (album) 0 476259 3426339 3423173 2022-07-31T11:42:12Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | naziv = A Hard Day's Night | izvođač_gen = [[The Beatles]] | omot = Album-The-Beatles-A-Hard-Days-Night.jpg | objavljen = 10. jula 1964. | studio = [[Abbey Road Studios|EMI]], [[London]]<br />Pathé Marconi, [[Pariz]] | žanr = [[rok-muzika|rok]],<ref>World – Volume 2 – Page 61, 1973. "[on Help! and A Hard Day's Night], the soundtrack – gone – rock album is a marketing ideal that is passed off on the buying public with objectionable regularity and has already begun to backfire."</ref> [[pop-rok]],{{sfn|Spignesi|Lewis|2004|p=140}} [[beat-muzika|beat]],<ref>{{cite book|title=Popular Music: The Key Concepts|url=https://archive.org/details/popularmusickeyc00shuk|first=Roy|last=Shuker|page=[https://archive.org/details/popularmusickeyc00shuk/page/n134 110]|publisher=Routledge|year=2006}}</ref><ref>{{cite book|title= Musicking in Twentieth-Century Europe: A Handbook|publisher= Walter de Gruyter GmbH & Co KG|year=2020}}</ref> [[pop-muzika|pop]]<ref>{{cite book|title= The Beatles: Here, There and Everywhere|first=Nancy J.|last=Hejeski|date=2014|publisher=Simon & Schuster}}</ref> | trajanje = 30:45 | izdavač = [[Parlophone]] | producent = [[George Martin]] | prethodni_album = [[With the Beatles]]<br />(1963) | ovaj_album = A Hard Day's Night<br />(1964) | sljedeći_album = [[Beatles for Sale]]<br />(1964) }} '''''A Hard Day's Night''''' treći je studijski album britanske [[Rok-muzika|rok]] grupe [[The Beatles]], objavljen 10. jula 1964 pod izdavačkom kućom [[Parlophone]]. Američka verzija albuma objavljena je dvije sedmice ranije, 26. juna 1964. pod [[United Artists Records]] s drugačijim spiskom pjesama. Za razliku od prva dva albuma Beatlesa, svih 13 pjesama na ''A Hard Day's Night'' napisali su [[John Lennon]] i [[Paul McCartney]], što ukazuje na razvoj njihovog partnerstva u pisanju pjesama. Album sadrži "[[A Hard Day's Night (pjesma)|A Hard Day's Night]]" s prepoznatljivim početnim akordom i "[[Can't Buy Me Love]]",{{sfn|Hook|2005}} oba transatlantska singla benda, koji su zauzeli prvo mjesto. U nekoliko pjesama, [[George Harrison]] svira [[Rickenbacker 360/12|Rickenbackerovu električnu gitaru s 12 žica]], zvuk koji je utjecao na [[The Byrds|Byrdse]] i druge grupe u [[folk-rok]]/[[jangle-pop]] pokretu.<ref>{{cite book|last=Jackson|first=Andrew Grant|title=1965: The Most Revolutionary Year in Music|url=https://archive.org/details/isbn_2901250059627|publisher=Thomas Dunne Books|year=2015|isbn=978-1-250-05962-8|location=New York, NY|page=[https://archive.org/details/isbn_2901250059627/page/168 168]}}</ref><ref>{{cite book|last=Kruth|first=John|title=This Bird Has Flown: The Enduring Beauty of Rubber Soul, Fifty Years On|publisher=Backbeat Books|year=2015|isbn=978-1-61713-573-6|location=Milwaukee, WI|page=78}}</ref> Album je 2000. zauzeo 5. mjesto na listi 100 najboljih britanskih albuma ikad u časopisu Q. Godine 2012. godine je zauzeo 307. mjesto na listi 500 najboljih albuma svih vremena u časopisu [[Rolling Stone]].<ref>{{cite web|url=http://www.rollingstone.com/music/lists/500-greatest-albums-of-all-time-20120531/the-beatles-a-hard-days-night-19691231|title=500 Greatest Albums of All Time: The Beatles, 'A Hard Day's Night'|date=|publisher=Rolling Stone|archive-url=https://web.archive.org/web/20120714014221/http://www.rollingstone.com/music/lists/500-greatest-albums-of-all-time-20120531/the-beatles-a-hard-days-night-19691231|archive-date=14. 4. 2012|access-date=30. 4. 2012}}</ref> == Sadržaj == Muzički, album ''A Hard Day's Night'' izbjegava [[rokenrol]] obrade prethodnih albuma grupe i koristi se uglavnom pop zvukom.<ref name="pitchfork">{{Cite web|url=http://pitchfork.com/reviews/albums/13422-a-hard-days-night/|title=The Beatles: A Hard Day's Night {{!}} Album Reviews {{!}} Pitchfork|date=10. 12. 2013|website=web.archive.org|access-date=18. 4. 2022|archive-date=10. 12. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131210144313/http://pitchfork.com/reviews/albums/13422-a-hard-days-night/|url-status=bot: unknown}}</ref> Dave Donnelly iz [[Sputnikmusic]]a opazio je "kratke, brze pjesme, koje karakteriziraju višeslojni vokali, neposredni refreni i podcijenjena instrumentacija."<ref>{{Cite web|url=http://sputnikmusic.com/review/3713/The-Beatles-A-Hard-Days-Night/|title=The Beatles - A Hard Day's Night (staff review) {{!}} Sputnikmusic|date=15. 7. 2012|website=archive.ph|access-date=18. 4. 2022|archive-date=15. 7. 2012|archive-url=https://archive.today/20120715042813/http://sputnikmusic.com/review/3713/The-Beatles-A-Hard-Days-Night/|url-status=bot: unknown}}</ref> Tom Ewing iz časopisa [[Pitchfork]] vjeruje da odsutnost rokenrol obrada omogućuje slušateljima da "novi zvuk benda u potpunosti preuzmu prema vlastitim modernističkim uvjetima" s hrabrim "izborom akorda", snažnim harmonijama, "sjajnom" gitarom i "[[Sjevernjački soul|sjevernom]]" harmonikom.<ref name="pitchfork" /> Muzički novinar [[Robert Christgau]] piše da su pjesme Lennona i McCartneyja bile "muzičko sofisticiranije" nego prije.<ref>{{cite book|author=Christgau, Robert|url=https://archive.org/details/rockrollishereto00mcke|title=Rock & Roll Is Here to Stay: An Anthology|date=1. 10. 2000|publisher=[[W. W. Norton & Company]]|isbn=978-0-393-04700-4|editor-last=McKeen|editor-first=William|editor-link=William McKeen|page=[https://archive.org/details/rockrollishereto00mcke/page/565 565]|display-authors=etal|author-link=Robert Christgau|url-access=registration}}</ref> Prva stranica LP-a sadrži pjesme iz muzičke podloge filma. Druga stranica sadrži pjesme koje su napisane za film, ali nisu bile uključene, iako ponovno izdanje filma iz 1980-ih uključuje prolog prije uvodnih naslova s ​​pjesmom "[[I'll Cry Instead]]" iz soundtracka.<ref>{{cite web|url=https://www.allmusic.com/album/extracts-from-the-album-a-hard-days-night-mw0001041313|title=''Extracts from the Album "A Hard Day's Night"'' – The Beatles|last=Eder|first=Bruce|publisher=[[AllMusic]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20200821063224/https://www.allmusic.com/album/extracts-from-the-album-a-hard-days-night-mw0001041313|archive-date=21. 8. 2020|url-status=live|access-date=18. 5. 2020}}</ref> Naslov filma i albuma slučajno je kreirao bubnjar [[Ringo Starr]].{{sfn|Badman|2001|p=93}} Lennon je u intervjuu za časopis ''Playboy'' 1980. rekao: "[[Dick Lester]] je predložio naslov 'Hard Day's Night' na temelju nečega što je Ringo rekao. Koristio sam ga u ''[[In His Own Write]]'', ali to je bila Ringova iznenadna primjedba. Znate, jedna od onih [[Malapropizam|malapropizmi]]. Ringoizam koji je izgovorio ne da bi bio smiješan.. samo ga je izgovorio. Dick Lester je rekao: "Upotrebit ćemo taj naslov."{{sfn|Sheff|2000|pp=174–175}} ''A Hard Day’s Night'' je prvi album Beatlesa s potpuno originalnim pjesmama i jedini na kojem su sve pjesme napisali Lennon i McCartney.{{sfn|Lewisohn|1988|p=47}} Lennon je glavni autor devet od trinaest pjesama na albumu, kao i glavni pjevač na tih istih devet pjesama (iako Paul McCartney pjeva glavnu ulogu na srednjoj osmici naslovne pjesme). Lennon i McCartney zajedno su napisali pjesmu "[[I'm Happy Just to Dance with You]]" koju je pjevao [[George Harrison]],{{sfn|Miles|1997|p=163}} a McCartney je autor pjesama "[[And I Love Her]]", "[[Can't Buy Me Love]]" i "[[Things We Said Today]]". To je jedan od tri albuma Beatlesa, uz ''[[Let It Be (album The Beatlesa)|Let It Be]]'' i ''[[The Magical Mystery Tour (album)|The Magical Mystery Tour]]'', na kojem Starr ne pjeva glavne vokale ni na jednoj pjesmi. (Starr je pjevao glavne vokale za "[[Matchbox]]" tkom snimanja, koja se pojavila na EP-u ''[[Long Tall Sally (EP)|Long Tall Sally]])''. Uz albume ''Please Please Me'' i ''Beatles for Sale'', ovo je također jedan od tri albuma Beatlesa na kojima Harrison nije sudjelovao u pisanju pjesama. == Spisak pjesama == {{Track listing|headline=Prva strana izdanja LP-a u UK i Austaliji (i popis za reprodukciju za film ''[[A Hard Day's Night (film)|A Hard Day's Night]]'' iz 1964.)|extra4=Harrison|length7=2:12|extra7=McCartney|title7=[[Can't Buy Me Love]]|length6=2:09|extra6=Lennon|title6=[[Tell Me Why (The Beatles)|Tell Me Why]]|length5=2:30|extra5=McCartney|title5=[[And I Love Her]]|length4=1:56|title4=[[I'm Happy Just to Dance with You]]|extra_column=Lead vocals|length3=2:19|extra3=Lennon with McCartney|title3=[[If I Fell]]|length2=2:43|extra2=Lennon|title2=[[I Should Have Known Better]]|length1=2:34|extra1=Lennon sa McCartneyem|title1=[[A Hard Day's Night (pjesma)|A Hard Day's Night]]|all_writing=[[Lennon–McCartney]]|total_length=16:23}}{{Track listing|headline=Druga strana|title4=[[When I Get Home]]|length6=2:24|extra6=Lennon|title6=[[I'll Be Back (The Beatles)|I'll Be Back]]|length5=2:35|extra5=Lennon|title5=[[You Can't Do That]]|length4=2:17|extra4=Lennon|length3=2:35|extra_column=Glavni vokal|extra3=McCartney|title3=[[Things We Said Today]]|length2=1:44|extra2=Lennon|title2=[[I'll Cry Instead]]|length1=2:11|extra1=Lennon|title1=[[Any Time at All]]|total_length=13:47}} == Izvori == <references /> {{A Hard Day's Night}} {{Albumi Beatlesa}} [[Kategorija:Albumi Beatlesa]] [[Kategorija:Albumi iz 1964.]] e35b77h915b1igrqzuyfmb5u4lnhf3p Sonic Adventure 0 477212 3426104 3402002 2022-07-30T13:31:47Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 57 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija videoigra | naziv = {{PAGENAME}}{{kurzivni naslov}} | izdavač = [[Sega]] | dizajner = Takao Miyoshi<br>Takashi Iizuka<br>Yojiro Ogawa | kompozitor = [[Jun Senoue]]<br>Kenichi Tokoi<br>Fumie Kumatani<br>Masaru Setsumaru | objavljeno = {{Složiv spisak|title=Dreamcast|[[Japan|JP]]: 23. 12. 1998.|[[Sjeverna Amerika|SA]]: 9. 9. 1999.|[[Regija PAL|PAL]]: 23. 9. 1999.}}{{Složiv spisak|title=GameCube|[[Sjeverna Amerika|SA]]: 17. 6. 2003.|[[Japan|JP]]: 19. 6. 2003.|[[Australazija|AU]]: 20. 6. 2003.|[[Evropa|EV]]: 27. 6. 2003.}}{{Složiv spisak|title=Windows|[[Japan|JP]]: 18. 12. 2003.|[[Evropa|EV]]/[[Australazija|AU]]: 6. 2. 2004.|[[Sjeverna Amerika|SA]]: 14. 9. 2005.}}{{Složiv spisak|title=Xbox 360|[[Sjeverna Amerika|SA]]: 15. 9. 2010.|[[Evropa|EV]]: 21. 9. 2010.|[[Japan|JP]]: 25. 9. 2010.}}{{Složiv spisak|title=Playstation 3|[[Sjeverna Amerika|SA]]: 20. 9. 2010.|[[Evropa|EV]]: 21. 9. 2010.|[[Japan|JP]]: 29. 9. 2010.}} | slika = Sonic Adventure.png | tekst = Omot za Dreamcast | razvijač = [[Sonic Team]] | režiser = [[Takashi Iizuka]] | producent = [[Yuji Naka]] | programer = Tetsu Katano<br>Yoshitaka Kawabita | umjetnik = [[Kazuyuki Hoshino]]<br>Yuji Uekawa | pisac = Akinori Nishiyama | platforma = [[Dreamcast]]<br>[[GameCube]]<br>[[Windows]]<br>[[Xbox 360]]<br>[[PlayStation 3]] | žanr = [[Platformska videoigra|Platformska]] i [[akcijsko-avanturistička videoigra]] | režimi = [[Videoigra za jednog igrača|jedan igrač]] | serijal = ''[[Sonic the Hedgehog]]'' }} '''''Sonic Adventure'''''{{efn|{{jez-ja|ソニックアドベンチャー|Sonikku Adobenchā}}}} platformska je [[videoigra]] objavljena 1998. na [[Sega|Seginoj]] igraćoj konzoli [[Dreamcast]]. Prva je trodimenzionalna videoigra iz franšize ''[[Spisak videoigara franšize "Sonic the Hedgehog"|Sonic the Hedgehog]]''. Radnja igre prati drevno zlo Chaos koje zli naučnik [[Doktor Eggman]] pokušava ojačati [[Sonic the Hedgehog#Likovi i priča|smaragdima haosa]] ({{Jez-en|Chaos Emeralds}}). Moraju ga spriječiti junaci: [[Sonic the Hedgehog (lik)|Sonic the Hedgehog]], [[Miles "Tails" Prower]], [[Knuckles the Echidna]], [[Amy Rose]], i novi [[Spisak likova franšize "Sonic the Hedgehog"#Big the Cat|Big the Cat]] i [[Spisak likova franšize "Sonic the Hedgehog"#E-102 Gamma|E-102 Gamma]]. Kontrolirajući jednog od šest likova – svaki sa svojim posebnim režimom igranja – igrači prolaze kroz razne nivoe kako bi napredovali kroz priču. U igri se pojavljuju razni elementi iz prijašnjih igara serijala, kao što su [[power-up]]ovi i prstenovi kao [[životni bodovi]]. Osim glavne igre, dostupne su razne [[Mini igra|mini igre]], kao [[Trkaća videoigra|trkaća igra]] i Chao Garden – skriveno područje gdje se nalaze [[Digitalni ljubimac|digitalni ljubimci]] [[Chao (Sonic the Hedgehog)|Chaoi]]. Rad na videoigri započeo je 1997. nakon što je razvoj na igri ''[[Sonic X-treme]]'' otkazan. Mjesta u igri inspirirale su lokacije u [[Peru]]u i [[Gvatemala|Gvatemali]]. Yuji Uekawa redizajnirao je likove da izgledaju prikladnije u 3D-u. Sega je najavila igru u augustu 1998; iste je godine bila objavljena u Japanu, i međunarodno je objavljena 1999. Međunarodna verzija ponovno je objavljena u Japanu pod naslovom ''Sonic Adventure International''.<ref name=":0">{{Cite book|last=Pétronille|first=Marc|url=https://www.worldcat.org/oclc/865492418|title=The history of Sonic the Hedgehog|date=2014|others=William Audureau|isbn=978-1-926778-96-9|location=Thornhill, Ontario|oclc=865492418}}</ref> Videoigra je [[Portiranje|portirana]] na GameCube i Windows 2003. pod naslovom ''Sonic Adventure DX: Director's Cut''. Dodano je više dopunskih nivoa i grafika je ažurirana. Verzija u HD-u digitalno je objavljena na konzolama PlayStation 3 i Xbox 360 godine 2010, i na Windowsu 2011. Kritičari su pohvalili igru, i postala je [[Bestseller|najuspješnija]] videoigra za Dreamcast, s više od 2,5 miliona prodanih kopija do augusta 2006. Recenzenti su pohvalili izgled i doživljaj igre. Mnogi smatraju da je igra veliki tehnološki napredak, i da bi mogla ponovo uspostaviti Segu kao dominantnog proizvođača konzola nakon relativno neuspješnog [[Sega Saturn|Saturna]]. Ali, neki su kritizirali kameru, zvuk i [[glitch]]eve. Prijem ponovnih izdanja nije bio pozitivan, [[brzina smjenjivanja kadrova]] bila je posebno kritizirana. Uprkos tome, novinari su ''Sonic Adventure'' proglasili jednom od najboljih videoigara franšize, i prepoznata je kao važno izdanje i u seriji i u žanru platformskih igara. == Doživljaj igre == [[Datoteka:Sonic Adventure (snimak ekrana, Sega Dreamcast).png|lijevo|mini|Sonic the Hedgehog u glavnom [[Overworld]]u, Station Square]]''Sonic Adventure'' je 3D platformska igra s dijelovima [[Akcijska videoigra|akcijske]] igre i [[RPG|videoigre uloga]].<ref name=":7">{{Cite journal|date=14. 11. 2017|title=Najava igre u časopisu o videoigrama|url=https://retrocdn.net/images/d/d6/CVG_UK_203.pdf|journal=[[Computer and Video Games]]|access-date=7. 5. 2021}}</ref> Igrači kontroliraju jednog od šest junaka koji moraju uništiti robotsku vojsku zlog Doktora Eggmana prije nego što pronađe svih sedam [[smaragd]]a haosa i pretvori drevnog Chaosa u zlo biće. Igrač započne samo upravljajući Sonica, glavnog lika, ali će još pet [[Lik igrača|likova igrača]] postati dostupno tokom priče. Svaki lik ima svoju priču i atribute. Sonic the Hedgehog može koristiti poteze kao što su [[Sonic the Hedgehog 2#Doživljaj igre|spin dash]], homing attack (napad usmjeren neprijateljima), i light-speed dash (ovim potezom se zakači za liniju prstenova i brzo prođe kroz njih). Miles "Tails" Prower može da leti, pliva i napada robote repovima. Knuckles the Echidna može [[Sonic & Knuckles#Doživljaj igre|lebdjeti, penjati se po zidovima]] i udarati neprijatelje. Amy Rose uništava neprijatelje i visoko skače koristeći čekić "Piko Piko". Novi lik Big the Cat je spor i u nivoima traži ribnjake da uhvati prijatelja Froggyja [[Štap za pecanje|štapom za pecanje]]. Još jedan novi lik, E-102 Gamma, puca robote s rukom na kojoj mu je puška.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.gamespot.com/reviews/sonic-adventure-dx-review/1900-6030492/|title=Sonic Adventure DX Director's Cut Review - GameSpot|date=5. 8. 2017|website=web.archive.org|access-date=7. 5. 2021|archive-date=5. 8. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170805221223/https://www.gamespot.com/reviews/sonic-adventure-dx-review/1900-6030492/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":2">[http://www.digitpress.com/library/manuals/dreamcast/sonic_adventure.pdf Uputstva za ''Sonic Adventure''] (PDF) Sega (1999)</ref> Gamma je jedini lik s vremenskim ograničenjem. Na početku igre i između nivoa igrač će se naći u Adventure Fieldu, otvorenom mjestu u kojem se nalaze [[NPC]]-jevi s kojim se može razgovarati. U ovim mjestima je igračev vodič blistava kugla s glasom novog lika imena Tikal the Echidna. Tikal pomaže igračima pronaći ulaze u [[Nivo (videoigre)|nivoe]]. Za pristup nekim nivoima potrebni su skriveni ključevi koji se nalaze u određenom Adventure Fieldu.<ref name=":0" /> U nivoima (za koje igra koristi naziv "Action Stage"), svaki lik ima svoj cilj.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.gamerevolution.com/review/32237-sonic-adventure-review|title=At least Chao don't piddle on the rug . . . Review|website=GameRevolution|access-date=7. 5. 2021}}</ref> Kao u prijašnjim videoigrama serijala, Sonic jednostavno mora stići do kraja. Tails mora stići do kraja prije Sonica, Knuckles mora pronaći krhotine uništenog [[Sonic the Hedgehog 3#Radnja|glavnog smaragda]] ({{Jez-en|Master Emerald}}), Amy mora riješiti razne zagonetke da pobjegne od robota koji je juri, Big mora uloviti svog ljubimca – [[Žaba|žapca]] Froggyja – štapom za pecanje, i Gamma mora pucati robote da doda više vremena svom ograničenju.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> U nekim su nivoima mini igre koje nisu povezane s radnjom. Stilovi igranja u mini igrama uključuju [[shoot 'em up]], trkanje i [[sandboarding]]. Nekim mini igrama može se pristupiti samo s određenim likovima. Ispunjavanje određenih ciljeva omogućava igraču da dobije bonus predmete. Otključanim mini igrama i nivoima koje je igrač završio može se pristupiti odabirom opcije "Trial Mode" na [[Terminologija videoigara#Naslovni ekran|naslovnom ekranu]].<ref name=":2" /> Prstenovi predstavljaju životne bodove, što je slučaj u svakoj videoigri serijala. Ako se lik igrača zabije u neprijatelja ili prepreku, preživjet će, ali se prstenovi rasprše, počnu treptati i nestanu. Zato ih igrač mora ponovo zgrabiti ako želi preživjeti sljedeći put kad se ozlijedi. [[Power-up]]ovi, kao npr. cipele za ubrzavanje, dodatni prstenovi, [[Terminologija videoigara#god mode|neuništivost]] ({{Jez-en|invincibility}}),<ref name=":2" /> i štitovi skriveni su u nivoima unutar malih limenki. Postoje dvije vrste štita: jedna koja štiti od svega, i jedna koja štiti od svega i privlači prstenove. Također se pojavljuju [[Boss (videoigre)|bossovi]] gdje se lik bori protiv Eggmanove sprave ili Chaosa. Igrač mora pogoditi bossa u pitanju dovoljno puta da mu ponestane energije. Energiju bossa predstavlja mjerilo u gornjem kutu koje se smanjuje nakon svakog napada.<ref name=":4">{{Citation|title=Sonic Adventure - IGN|url=https://www.ign.com/articles/1999/09/09/sonic-adventure|access-date=7. 5. 2021|language=en}}</ref><ref name="gamespot">{{Cite web|url=https://www.gamespot.com/reviews/sonic-adventure-review/1900-2540626/|title=Sonic Adventure Review|website=GameSpot|language=en-US|access-date=7. 5. 2021}}</ref> Svaki lik započne s ograničenim brojem [[Život (videoigre)|života]]. Lik igrača će izgubiti život ako se utopi, biva zdrobljen, ili ozlijeđen bez prstenova. Ako igrač izgubi sve živote, [[Game over|igra završava]] i mora krenuti ponovo od zadnje [[Sačuvana igra|tačke gdje je igra sačuvana]]. Više života se može dobiti ako igrač osvoji 100 prstenova ili pronađe [[Život (videoigre)|1-up]].<ref name=":2" /> Igrač može imati najviše 99 života. U mjestima između nivoa mogu se pronaći Chao Gardeni. U ovim se "baštama" nalaze digitalni ljubimci zvani Chaoi. Igrač može izleći jaje, dati ime i odgajati Chaoa.<ref name=":4" /> Chao se može ojačati ako mu igrač dadne hranu i životinje od kojih uči vještine. Dreamcastov [[VMU]] dopušta igračima da preuzmu mini igru ''Chao Adventure''. U mini igri, igračev Chao prolazi kroz tečajeve da se razvije i poboljša vještine.<ref name=":3" /><ref name="allgame">{{Cite web|url=http://www.allgame.com/game.php?id=19233&tab=review|title=Sonic Adventure - Review - allgame|date=14. 11. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 5. 2021|archive-date=9. 2. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100209173615/http://www.allgame.com/game.php?id=19233|url-status=bot: unknown}}</ref> Chaoov razvoj mu pomaže u utrkivanju u mini igri imena Chao Race. Iz nekih jaja se izležu posebne vrste Chaoa. Posebna jaja su skrivena u Adventure Fieldima. Igrač može osvojiti ambleme ({{Jez-en|emblems}}) igrajući nivoe i učestvovanjem u utrkama Chaoa, ali se također mogu pronaći u Adventure Fieldima.<ref name=":1" /><ref name=":16">{{Citation|title=Sonic Adventure DX Director's Cut - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2003/06/21/sonic-adventure-dx-directors-cut|access-date=7. 5. 2021|language=en}}</ref> Svaki nivo ima tri amblema koja se mogu osvojiti ponavljanjem nivoa i ispunjavanjem novih ciljeva, kao što je dovršavanje nivoa u određenom roku vremena.<ref name=":2" /> === Nivoi === Ne računajući overworlde (Sation Square, Mystic Ruins i Egg Carrier), igra se sastoji od 11 nivoa. Sonic ima najviše nova (10). Tails, Knuckles i E-102 Gamma imaju pet nivoa, Big ima četiri i Amy ima tri.<ref name=":5">{{Citation|title=Sonic's Adventure - Sonic Adventure Wiki Guide - IGN|url=https://www.ign.com/wikis/sonic-adventure/Sonic%27s_Adventure|access-date=8. 5. 2021|language=en}}</ref> Jedan od nivoa (Icecap) iz starije je videoigre, ''[[Sonic the Hedgehog 3]]''. {| class="wikitable" |+Spisak nivoa<ref name=":5" /> !Ime nivoa !Tema !Likovi |- |Emerald Coast |[[Plaža]] |Sonic, Big i E-102 Gamma |- |Windy Valley |[[Nebo]] |Sonic, Tails i E-102 Gamma |- |Casionopolis |[[Kockarnica|Kasino]] |Sonic, Tails i Knuckles |- |Icecap |[[Zima]] |Sonic, Tails i Big |- |Twinkle Park |[[Zabavni park]] |Sonic, Amy i Big |- |Speed Highway |[[Grad]] |Sonic, Tails i Knuckles |- |Red Mountain |[[Planina]] |Sonic, Knuckles i E-102 Gamma |- |Sky Deck |Nebo |Sonic, Tails i Knuckles |- |Lost World |[[Ruševine]] |Sonic i Knuckles |- |Hot Shelter | rowspan="2" |[[Fabrika]] |Amy, Big i E-102 Gamma |- |Final Egg |Sonic, Amy i E-102 Gamma |} == Radnja == Doktor Ivo "Eggman" Robotnik pokušava pronaći novi način da porazi dugotrajnog neprijatelja Sonica i zavlada svijetom. Dok istražuje, sazna za Chaosa – stvorenje koje je pomoglo štititi Chaoe i glavni smaragd (izvor moći smaragda haosa) prije hiljadu godina. Pleme [[Ješci|ehidna]] je htjelo koristiti moć smaragda haosa, i tako su narušili sklad koji su imali s Chaoima. Chaos je odlučio iskoristiti moć smaragda da se pretvori u strašnu zvijer imena Perfect Chaos i osveti Chaoe. Chaos je htio zauvijek uništiti pleme ehidna, ali ga je zaustavila Tikal, mlada ehidna koja se sprijateljila s njim. Tikal ga je smirila, te je njega i sebe zarobila u glavni smaragd. Eggman slama glavni smaragd da iskoristi Chaosovu moć. Chaos se pojavi u gradu imena Sation Square, i policija ga pokuša uništiti. Policajci ne uspiju, ali Sonic se pojavi i porazi ga. Chaos pobjegne, i Sonic i Tails ga pokušaju uhvatiti, te zaustaviti Eggmana prije nego što iskoristi moć svih smaragda da ojača Chaosa. U međuvremenu, jedina živa ehidna, Knuckles, pokuša pronaći sve krhotine glavnog smaragda da ga popravi. Tokom prve noći Chaosove slobode, žabac Froggy pojede smaragd haosa i mutira se nakon što Chaos dođe u kontakt s njim. Zato Eggman stvara novu seriju robota imena "E-Series" i pošalje jednog od robota, E-102 Gammu, da pronađe Froggyja, čiji vlasnik, Big, ga također pokuša pronaći. U Station Squareu, Sonicova prijateljica Amy pronalazi [[Flicky]]ja koji sa sobom nosi smaragd haosa zbog čega ga juri robot. Amy pokuša da zaštiti Flickyja, a robot ih oboje uhvati i odvede u zatvor na Eggmanovom letećem brodu. Tamo ih pronađe E-102 Gamma, kojeg Amy zamoli za Flickyja. Amy ga odbije, i kaže mu da ne mora raditi za Eggmana ako ne želi biti zao. Gamma ju oslobodi, te krene u potragu za ostalim robotima Eggmana da ih uništi. U procesu žrtvuje samog sebe. Unutar Gamme i njegovog brata Bete živjela su još dva Flickyja, koji su zapravo roditelji Amyjinog Flickyja. Amy se oprosti s Flickyjem koji se ponovo ujedini s roditeljima. Iako su Sonic i Tails dali sve od sebe da pronađu svih sedam smaragda haosa, Eggman ih uspije ukrasti. Chaos upije svu moć smaragda haosa i pretvori se u Perfect Chaosa. Chaos, koji je sada džinovska zvijer, uništi Station Square, i sada se ne može ponovo zarobiti u glavni smaragd. Sonic uspije iskoristiti preostalu pozitivnu energiju smaragda haosa da se pretvori u [[Sonic the Hedgehog 2|Super Sonica]] i porazi Chaosa. Ponovo smiren, Chaos vidi kako Chaoi sretno žive u Station Squareu. Sad kad je ponovo u miru, Tikal krene s Chaosom u drugi svijet gdje će biti sigurni i živjeti u harmoniji. Nakon još jedne pobjede, Sonic krene u novu pustolovinu. == Likovi i glasovi == Ovo je prva igra u franšizi koja sadrži glasovnu glumu (osim ''Sonic CD'', u kojoj se povremeno čuju neke riječi).<ref name=":7" /> Odluka je donesena rano u razvoju, jer su razvijači htjeli da se igra više fokusira na priču od prijašnjih. Osoblje Sonic Teama imalo je različita mišljenja o Sonicovom glasu. [[Takashi Iizuka]], režiser, se prisjetio da je jedini element oko kojeg su se dogovorili bilo izbjegavanje korištenja glasovnog glumca iz [[anime]]a, preferirajući korištenje filmskog glumca s "prekomjernim" glasom.<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/stream/retro_gamer/RetroGamer_091#page/34/mode/2up|title=Mini Making of... Sonic Adventure|date=23. 6. 2011|publisher=[[Retro Gamer]]}}</ref> Pjevač [[Jun'ichi Kanemaru]] je dobio ulogu. U intervjuu s portalom AnimateTimes Kanemaru je rekao da je jedan od razloga zašto je dobio ulogu njegova sposobnost da govori engleski.<ref>{{Cite web|url=https://www.animatetimes.com/news/details.php?id=1458548005|title=ソニック役でお馴染み、声優・金丸淳一さん声優30周年インタビュー {{!}} アニメイトタイムズ|website=ソニック役でお馴染み、声優・金丸淳一さん声優30周年インタビュー {{!}} アニメイトタイムズ|language=ja|access-date=18. 5. 2021}}</ref> Prije ove igre je englesko ime doktora Eggmana bilo "Doktor Robotnik". Iizuka je iskoristio ovu igru da zapadnoj publici predstavi njegovo pravo ime. Ovo je postigao scenom gdje Sonic uvrijedi Robotnika ovim imenom (doslovni prijevod imena bi bio ''Čovjek jaje'').<ref>{{Cite web|url=https://legendsoflocalization.com/how-dr-robotnik-turns-into-dr-eggman/|title=Legends of Localization: How Dr. Robotnik Turns into Dr. Eggman in Japanese Sonic Adventure|website=Legends of Localization|language=en|access-date=18. 5. 2021}}</ref> Također je izbjegavao Tailsovo pravo ime (Miles), iako se njegovo pravo ime često koristilo u Japanu.<ref name=":6" /> {| class="wikitable" !Ime lika !Engleski glas<ref>{{Cite web|url=https://www.behindthevoiceactors.com/video-games/Sonic-Adventure/|title=Sonic Adventure|website=Behind The Voice Actors|language=en-US|access-date=8. 5. 2021}}</ref> !Japanski glas<ref>{{Cite web|url=https://www.behindthevoiceactors.com/video-games/Sonic-Adventure/japanese-cast/|title=Sonic Adventure Japanese Cast|website=Behind The Voice Actors|language=en-US|access-date=8. 5. 2021}}</ref> !Lik igrača |- |Sonic the Hedgehog |[[Ryan Drummond]]<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/characters-you-never-knew-had-the-same-voice-actor/|title=Characters you never knew had the same voice actor|last=January 2009|first=Charlie Barratt 16|website=gamesradar|language=en|access-date=18. 5. 2021}}</ref> |[[Jun'ichi Kanemaru]] | rowspan="7" |{{Tick}} |- |Miles "Tails" Prower |Corey Bringas |Kazuki Hayashi |- |Knuckles the Echidna |Michael McGaharn |[[Nobutoshi Canna]] |- |Amy Rose |Jennifer Douillard |[[Taeko Kawata]] |- |Big the Cat |[[Jon St. John]] |[[Shun Yashiro]] |- |E-102 Gamma |[[Steve Sheppard-Brodie]] |[[Jouji Nakata]] |- |Chao{{Efn|Jedino je lik igrača u mini igrama ''Chao Race'' i ''Chao Adventure''}} | colspan="2" |Tomoko Sasaki |- |Doktor Eggman / Robotnik |[[Deem Bristow]] |[[Chikao Ohtsuka]] | rowspan="3" |{{Cross}} |- |Tikal the Echidna |Elara Distler |[[Kaori Asoh]] |- |Pachacamac |Steve Sheppard-Brodie |[[Tōru Ōkawa]] |} == Razvoj == [[Datoteka:Yuji Naka' - Magic - Monaco - 2015-03-21- P1030036 (cropped).jpg|mini|Yuji Naka, producent videoigre]] {{Također pogledajte|Sonic X-Treme#Razvoj}} Tokom 1990-ih Sega je bila jedna od najuspješnijih proizvođača videoigara nakon uspjeha konzole [[Sega Mega Drive|Mega Drive]]. Prodajama konzole pomogao je Segin popularni serijal platformskih igara ''Sonic the Hedgehog''.<ref name=":6">{{Cite web|url=https://www.pressreader.com/uk/retro-gamer/20181228/281659666135596|title=The Making of: Sonic Adventure|website=[[Retro Gamer]]|publisher=[[PressReader]]|access-date=13. 5. 2021}}</ref> Jedan od stvaraoca serijala, Yuji Naka, radio je s američkim odjeljenjem Sege, [[Sega Technical Institute]] (STI) na novijim videoigrama za franšizu. Nakon što je videoigra ''Sonic & Knuckles'' dovršena 1994, Naka se vratio u Japan da radi s razvijačima u kompaniji Sonic Team.<ref name=":14">{{Cite book|last=Smith|first=Sean|url=http://archive.org/details/retro_gamer|title=Retro Gamer Issue One|work=[[Retro Gamer]]|publisher=[[Imagine Publishing]]}}</ref> STI je počeo raditi na videoigri ''Sonic X-Treme'' za konzolu [[Sega Saturn]]. ''X-Treme'' bi bila prva 3D videoigra u franšizi. Zbog mnogih tehničkih peripetija razvoj na igri otkazan je 1997.<ref>{{Citation|title=Sonic X-Treme Revisited - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2008/05/29/sonic-x-treme-revisited|access-date=13. 5. 2021|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://info.sonicretro.org/The_Making_of_Sonic_X-treme_(Edge,_July_2007)|title=The Making of Sonic X-treme (Edge, July 2007) - Sonic Retro|website=info.sonicretro.org|access-date=13. 5. 2021}}</ref> Zbog ovoga, originalna videoigra o Sonicu nikad nije objavljena na Saturnu, i to je bio jedan od razloga [[Spisak komercijalnih neuspjeha u historiji videoigara|komercijalnog neuspjeha]] Saturna.<ref>{{Citation|title=What Hath Sonic Wrought? Vol. 10 - IGN|url=https://www.ign.com/articles/2009/02/02/what-hath-sonic-wrought-vol-10|access-date=13. 5. 2021|language=en}}</ref> U međuvremenu su Naka i Sonic Team radili na originalnim videoigrama za Saturn kao ''[[Nights into Dreams]]''.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/super-rare-1990-sonic-the-hedgehog-prototype-is-missing/|title=Super-rare 1990 Sonic The Hedgehog prototype is missing {{!}} GamesRadar+|date=24. 3. 2016|website=web.archive.org|access-date=13. 5. 2021|archive-date=24. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160324080928/http://www.gamesradar.com/super-rare-1990-sonic-the-hedgehog-prototype-is-missing/|url-status=bot: unknown}}</ref> Zbog nedostatka prisustva franšize na novoj konzoli,{{Efn|''[[Sonic 3D: Flickies' Island]]'' (1996), ''Sonic Jam'' i ''Sonic R'' (1997) bile su jedine videoigre franšize na Saturnu. ''R'' je bila jedina nova igra (''Flickies' Island'' bila je portirana sa Sega Mega Drivea, a ''Jam'' je bila kolekcija igara s Mega Drivea, ali s 3D overworldom)<ref>https://web.archive.org/web/20141114182605/http://www.allgame.com/game.php?id=1954&tab=review</ref>}} "Sonic je postao retro samo šest godina nakon debija" (prema časopisu ''Retro Gamer'').<ref name=":6" /> === Početak produkcije === [[Datoteka:Saturn sega.jpg|lijevo|mini|''Sonic Adventure'' je prvobitno bila igra za Sega Saturn<ref name=":9" />]] Naka je još uvijek htio 3D igru o Sonicu, i mislio je da bi ju Sonic Team trebao napraviti; zbog ovoga nije dopustio STI-u da koriste pogon za ''Nights'', jedan od razloga zašto je produkcija igre bila prekinuta.<ref>{{Cite book|url=https://archive.org/stream/retro_gamer/RetroGamer_022#page/36/mode/2up|title=Whatever Happened to Sonic X-Treme?|date=2006|work=Retro Gamer|publisher=Imagine Publishing}}</ref><ref name=":8">{{Cite book|last=Hunt|first=Stuart|url=https://archive.org/stream/retro_gamer/RetroGamer_045#page/26/mode/2up|title=The Making Of... Nights|last2=Jones|first2=Darran|date=decembar 2007|work=Retro Gamer|publisher=}}</ref> U augustu 1996. dizajner igre ''Nights into Dreams'' predložio je da 3D igra o Sonicu bude RPG (igra igranja uloga) s istaknutijom pričom. Njegova ideja postala je osnova za ''Sonic Adventure''.<ref name=":9">{{Cite web|url=http://www.sonic-jam.org/aii1998:oct08|title=Sega Saturn Magazine Interview with Yuji Naka - Sonic Jam|website=www.sonic-jam.org|access-date=18. 5. 2021}}</ref> Iizuka je smatrao da su obožavatelji Sonica iznevjereni jer se tim nije fokusirao na seriju. Uz to, [[Kazuyuki Hoshino]], koji će služiti kao umjetnički direktor igre, rekao je da je mislio da je Sonic tokom ere Saturna zastario i nastojao je ponovo izmisliti lika.<ref name=":6" /> Rad na igri je započeo u aprilu 1997. s timom od 10 članova. Igra je prvobitno trebala biti na Saturnu.<ref name=":0" /><ref name=":9" /> Napravljen je prototip koristeći pogon ''Nigths'',<ref name=":8" /> ali je bilo teško raditi na igri zbog ograničenih mogućnosti Saturna.<ref name=":0" /> Tadašnji predsjednik Sege – [[Hayao Nakayama]] – obavijestio je Yujija Naku o konzoli Dreamcast, nasljedniku Saturna. Smatrao je da bi novija konzola dopustila ekipi da naprave novu igru.<ref name=":0" /> Kada je tim saznao da se Dreamcast bliži završenosti, pokrenuli su razvoj kako bi iskoristili veću količinu RAM-a, jači [[Centralna procesorska jedinica|CPU]] i VMU. Ne želeći protraćiti svoje završeno djelo, postavili su ga kao bonus u kompilacijskoj igri ''[[Sonic Jam]]'', posljednjoj igri franšize za Saturn.<ref name=":0" /><ref name=":9" /> Izuka je režirao igru dok ju je Naka producirao. ''Sonic Adventure'' tada je bila jedna od najvećih videoigara ikada.<ref name=":7" /><ref name="edge">{{Cite journal|date=2006|title=Edge videogame culture ; Nintendo, Sony, Microsoft, PC, handheld, coin-op, online|url=https://www.worldcat.org/title/edge-videogame-culture-nintendo-sony-microsoft-pc-handheld-coin-op-online/oclc/723964735|journal=Edge videogame culture ; Nintendo, Sony, Microsoft, PC, handheld, coin-op, online|language=en|issn=1350-1593}}</ref><ref name=":10">{{Cite book|url=https://archive.org/stream/retro_gamer/RetroGamer_091#page/34/mode/2up|title=Mini Making of... Sonic Adventure|date=23. 6. 2011|work=Retro Gamer}}</ref> Nakon 10 mjeseci ekipi se pridružilo još 50 ljudi.<ref name=":9" /> Sonic Team započeo je razvoj s Dreamcastom, s ciljem da objavi igru u decembru 1998, čak iako je to značilo i poboljšanje nakon izlaska.<ref name=":0" /><ref name=":10" /> Razvijanje igre u isto vrijeme kao i sistem, koji je dovršen tek dva mjeseca prije izlaska igre,<ref>https://retrocdn.net/images/6/6e/ODCM_US_01.pdf</ref> dalo je Iizuki utjecaj na razvoj konzole; na primjer, mogao je zatražiti više RAM-a za konzolu posebno za ''Sonic Adventure''.<ref name=":10" /> === Umjetnički pravac === Za novi hardver je Sonic Team odlučio napraviti nove dizajne za Sonica i njegov svijet.<ref name=":11">{{Cite web|url=https://www.polygon.com/features/2017/4/17/15099400/how-sega-moved-sonic-from-2d-to-3d|title=How Sega moved Sonic from 2D to 3D - Polygon|date=5. 7. 2017|website=web.archive.org|access-date=25. 5. 2021|archive-date=5. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170705122201/https://www.polygon.com/features/2017/4/17/15099400/how-sega-moved-sonic-from-2d-to-3d|url-status=bot: unknown}}</ref> Prvobitno su koristili stare dizajne za videoigre s Genesisa, ali su tijela i udovi bili prekratki.<ref name=":11" /> Razvojni tim osjećao se ljubomorno i kao da su stari dizajni bili datirani jer su ostale kompanije redizajnirale retro likove, kao što su [[Pac-Man (lik)|Pac-Man]].<ref name=":6" /> [[Yuji Uekawa]] odlučio je redizajnirati likove i dati im "novije" i "zapadnije" izglede.<ref name=":11" /> Nadahnut [[Walt Disney|Waltom Disneyjem]] i animiranim filmovima ''[[Looney Tunes]]'', dao je Sonicu duže bodlje, učinio ga višim i mršavijim, i dao mu zreliji izgled. Također je potamnio nijansu plave boje, i dao mu je zelene oči u čast nivou [[Green Hill Zone|Green Hill]]. Uekawa je htio da Sonic izgleda kao lik iz stripa, i poredio je svoje dizajne s [[grafiti]]ma. Redizajnirao je i ostale likove.<ref name=":11" /> Kazuyuki Hoshino je rekao da je bila dobra ideja produžiti udove jer bi tako bilo lakše dati likovima poze.<ref name=":6" /> Razvojni tim htio je da igra ima realističnu grafiku kojom bi se pokazala snaga Dreamcasta. Članovi ekipe Sonic Team posjetili su džungle, hramove i drevne ruševine da se bolje upoznaju s područjima kojim su htjeli u igri. Područja koja su posjetili uključuju [[Srednja Amerika|Mezoameriku]], [[Cancún]] ([[Gvatemala]]), i [[Peru]]. Na ovim su mjestima slikali razne lokacije koje su koristili u igri kao teksture, umjesto da nacrtaju mjesta u igri kao što su radili prije.<ref name=":6" /> Najveće inspiracije bile su: ruševina [[Tikal]] u Gvatemali (ruševina po kojoj je Tikal the Echidna dobila ime) i [[Machu Picchu]] u Peruu.<ref name=":13">[[GamesTM]] (2010). "Behind The Scenes Sonic Adventure". ''Retro Volume 3''. Bournemouth: [[Imagine Publishing]]. pp. 60–63. [[International Standard Book Number|ISBN]] <bdi>[[Posebno:KnjizniIzvori/978-1-90607-856-0|978-1-90607-856-0]]</bdi>.</ref> Ekipa je također htjela dodati neke neočekivane elemente za platformsku igru; nivo u kojem Tails sandboarda inspirirala je glupa sandboardera [[Ica|Ici]] (Peru).<ref name=":0" /> 3D vizualni elementi stvoreni su pomoću grafičkog čipa [[Voodoo2]].<ref name=":9" /> === Dizajn === Jedan od najvećih izazova s kojima su se dizajneri suočili bio je prelazak sa 2D stila serijala u 3D.<ref name=":10" /> U starijim igrama igrači su jedino mogli ići lijevo ili desno, ali u igrama od ''Sonic Adventure'' lik igrača može se micati bilo kuda. Dizajneri su kreirali [[3D modeliranje|modele]] za nivoe prije nego što su ih testirali s likom igrača, što je rezultiralo u pokušajima i pogreškama. Zbog ovoga je Iizuka shvatio koliko je bitna [[Sistem virtualne kamere|kamera]] igre.<ref name=":6" /> Nivoi kao Lost World redizajnirani su mnogo puta;<ref name=":18">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/502029978|title=1001 video games you must play before you die|date=2010|publisher=Universe|others=Tony Mott, Peter Molyneux|isbn=978-0-7893-2090-2|location=New York|oclc=502029978}}</ref> neki su podsjećali na prijašnje igre Sege, kao npr. Icecap (''Sonic the Hedgehog 3'', 1994) ili nivoi u kojim igrač kontrolira Tailsov avion Tornado (''[[Panzer Dragoon]]'', 1995).<ref name=":0" /> Jedna posebna poteškoća bila je pobjeda nad neprijateljima; u 2D igrama neprijatelji su jednostavno potraženi skakanjem, ali to je bilo teže postići u 3D igri. Stoga je Sonic dobio sposobnost da gađa neprijatelje u zraku.<ref name=":15">''The Secrets of Sonic – Director's Commentary with Takashi Iizuka''. [[Tokio]]: Sega. 5. 6. 2003.</ref> Iizuka je rekao da su kinematografske sekvence zamišljene da iskoriste okruženja, "dajući igraču element otkrića".<ref name=":10" /><ref name=":13" /> Nivoi su sadržavali igranje slično originalnim igrama s Genesisa i dizajnirane su tako da im treba najmanje pet minuta da se završe.<ref name="edge"/> Sonic Team podijelio je nivoe na više dijelova da se uštedi memorija. Budući da je ova igra više naglasila priču više nego prethodne igre u serijalu, tim je implementirao lokacije između nivoa ({{Jez-en|overworld}}) kako bi "igrače privukli dublje u svijet" i naveli ih na istraživanje kako bi se pronašla nova područja i power-upovi, ponajviše inspirirani serijalom ''[[The Legend of Zelda]]''.<ref name=":6" /> Kad su vidjeli dovršene dizajne nivoa, Iizuka i Naka odlučili su ih prenamijeniti za druge likove igrača.<ref name="edge"/> Iizuka je rekao da su smatrali da bi bilo "rasipanje ako Sonic samo brzo prođe kroz nivoe koje smo proveli toliko vremena stvarajući". Prvi likovi osim Sonica koji su dodani u igru bili su Tails i Knuckles; nivoi Tailsa pretvorili su dijelove Sonicovih nivoa u utrke, dok su Knucklesove misije lova na blago osmišljene kao kontrast brzim nivoima ostalih. ''Sonic Adventure'' prva je platformska igra iz serijala u kojoj se Amy mogla kontrolirati, a Iizuka ju je namjeravao iskoristiti za dodavanje napetosti, poput skrivanja od progonitelja, koju Sonicov režim igre nije mogao ponuditi.<ref name=":6" /> Dva nova lika se pojavljuju u igri, Big the Cat i E-102 Gamma.<ref name=":6" /> Sonic Team dodao je štap za pecanje u igru koji se nikad nije koristio, što je dovelo do stvaranja Biga.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamersglobal.de/interview/die-sonic-fans-nie-wieder-enttaeuschen|title="Die Sonic-Fans nie wieder enttäuschen!" - Interview {{!}} GamersGlobal|date=1. 3. 2012|website=web.archive.org|access-date=16. 6. 2021|archive-date=1. 3. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120301201009/http://www.gamersglobal.de/interview/die-sonic-fans-nie-wieder-enttaeuschen|url-status=bot: unknown}}</ref> Big je bio dizajniran kao velik i smiren lik, da igrač ne bi očekivao nešto intenzivno.<ref name=":6" /> Gamma je dodan igri jer su mnogi fanovi htjeli igru žanra [[shoot 'em up]] u serijalu, i Iizuka je htio dodati "neki način igre koji ne bi bio moguć sa Sonicom".<ref name=":6" /><ref name="edge"/><ref name=":15" /> Njihove strane priče su kratke jer im razvijači nisu mislili dati veliku ulogu.<ref name=":23">{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2001/06/04/interview-with-sonic-adventure-2-director-takashi-iizuka|title=Interview With Sonic Adventure 2 Director Takashi Iizuka - IGN|date=23. 3. 2016|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=23. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323050537/http://www.ign.com/articles/2001/06/04/interview-with-sonic-adventure-2-director-takashi-iizuka|url-status=bot: unknown}}</ref> === Muzika === [[Datoteka:Crush 40.JPG|lijevo|mini|242x242piksel|[[Jun Senoue]] (lijevo) i [[Johnny Gioeli]] (desno)]] Glavni kompozitor muzike za igru bio je [[Jun Senoue]], uz Fumie Kumatani, Kenichija Tokoija i Masarua Setsumarua.<ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4a.html|title=Digi-Log Conversation Side-A|date=16. 6. 2016|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=16. 6. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160616131449/http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4a.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4b.html|title=Digi-Log Conversation Side-B|date=18. 8. 2016|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=18. 8. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160818041734/http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4b.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Glavnu muzičku temu, "Open Your Heart", napravio je Senoue, a pjeva ju [[Johnny Gioeli]] iz benda [[Hardline]].<ref name=":6" /> Ostale pjesme izvode Gioeli, Marlon Saunders, Dred Foxx, [[Ted Poley]], Nikki Gregoroff, i [[Tony Harnell]].<ref name=":0" /> Razvojni tim je preferirao pjesme žanrova [[funk]] i [[rokenrol]], za razliku od prijašnjih igara franšize, u kojim su pjesme češće bile žanra [[elektropop]].<ref name=":14" /><ref name="edge"/> Za nivoe Windy Valley i Twinkle Park je Senoue preuredio neke pjesme iz igre ''Sonic 3D: Flickies' Island'', a džingl koji se čuje na kraju nivoe se prije pojavio u igri ''Sonic the Hedgehog 3''.<ref name=":6" /> Nakon ove igre su Senoue i Gioeli osnovali bend [[Crush 40]] i zajedno pravili muziku. Njihove pjesme su se pojavile u mnogim igrama nakon ''Adventure''.<ref name=":6" /> U Japanu je tokom januara 1999. bila objavljena [[zvučna podloga]] imena ''Sonic Adventure "Digi-LOG Conversation" Original Sound Track'' [''[[sic]]''].<ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4.html|title=Digi-Log Conversation|date=16. 8. 2016|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=16. 8. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160816133635/http://sonic.sega.jp/sonicadv/snd/cd_4.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Zvučna podloga bila je ponovo objavljena u maju 2011. za 20. godišnjicu franšize.<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack/id481138779|title="SONIC ADVENTURE Original Soundtrack 20th Anniversary Edition" by Various Artists on iTunes|date=7. 11. 2017|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=7. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171107010923/https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack/id481138779|url-status=bot: unknown}}</ref> Dvodijelna digitalna zvučna podloga bila je objavljena na [[iTunes]]u i [[Spotify]]u u septembru 2014. i januaru 2017.<ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack-vol-1/id915243307|title="Sonic Adventure (Original Soundtrack), Vol. 1" by Various Artists on iTunes|date=14. 11. 2017|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=14. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114223547/https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack-vol-1/id915243307|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack-vol-2/id915244292|title="Sonic Adventure Original Soundtrack vol.2" by Sonic Adventure on iTunes|date=14. 11. 2017|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=14. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114223547/https://itunes.apple.com/us/album/sonic-adventure-original-soundtrack-vol-2/id915244292|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gamerevolution.com/news/13505-sonic-the-hedgehog-heads-to-spotify-as-sega-adds-thousands-of-tracks|title=Sonic the Hedgehog Heads To Spotify As SEGA Adds Thousands Of Tracks - GameRevolution|date=14. 11. 2017|website=web.archive.org|access-date=22. 6. 2021|archive-date=14. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114223547/http://www.gamerevolution.com/news/13505-sonic-the-hedgehog-heads-to-spotify-as-sega-adds-thousands-of-tracks|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2018. [[Izdavaštvo|izdavačka kuća]] [[Brave Wave Productions]] objavila je [[Gramofonska ploča|gramofonsku ploču]] sa zvučnom podlogom i intervjuima s Iizukom i Senoueom.<ref>{{Cite web|url=https://bravewave.net/sonicadventure|title=SONIC ADVENTURE & SONIC ADVENTURE 2|website=Brave Wave Productions|language=en-US|access-date=22. 6. 2021}}</ref> == Objava == ''Sonic Adventure'' bila je tajna tokom produkcije,<ref name=":9" /><ref name="edge"/> ali su 1998. procurile snimke iz igre, i mnogi su mislili da je nadolazila 3D igra.<ref name="edge"/><ref>"The Red-Hot Rumours Division!". ''[[Computer and Video Games]]'' (15). Juli 1997.</ref> Naka i Sonic Team najavili su igru 22. augusta 1998. u [[Međunarodni forum u Tokiju|međunarodnom forumu u Tokiju]].<ref name="edge"/> Tim je pokazao nekoliko dinamičnih elemenata, poput jurnjave iz prvog nivoa i nivo u kojem Tails ide nizbrdo na dasci. Naka je rekao da je debi bio "intenzivan", i da je dao "sve od sebe" da igra bude prikladna za objavu.<ref name=":0" /> U Japanu je igra bila objavljena 23. decembra 1998.<ref>{{Cite web|url=http://sonic.sega.jp/SonicChannel/gametitle/Dreamcast.html|title=SEGA {{!}} ソニックチャンネル {{!}} ゲームタイトル {{!}} ドリームキャスト|date=7. 12. 2015|website=web.archive.org|access-date=26. 6. 2021|archive-date=7. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151207142935/http://sonic.sega.jp/SonicChannel/gametitle/Dreamcast.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://headline.gamespot.com/news/98_12/23_vg_sonic/index.html|title=Sonic Under the Tree|date=9. 6. 2000|website=web.archive.org|access-date=26. 6. 2021|archive-date=9. 6. 2000|archive-url=https://web.archive.org/web/20000609222723/http://headline.gamespot.com/news/98_12/23_vg_sonic/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> U ovoj verziji je bilo puno [[Glitch|malih grešaka]] koje je Iizuka pravdao time da nije imao vremena popraviti ih, jer su imali strog raspored.<ref name=":6" /> Neki članovi Sonic Teama premjestili su se u SAD kako bi osnovali Sonic Team USA i [[Sigurnosne zakrpe|zakrpali]] i lokalizirali igru. Iizuka je smatrao da će Dreamcast biti objavljen za nekoliko mjeseci i da je igru potrebno lokalizirati.<ref name=":0" /> Lokalizirana verzija je bila objavljena u Sjevernoj Americi 9. septembra 1999,<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/games/sonic-adventure/dc-10140|title=Sonic Adventure - Dreamcast - IGN|date=20. 10. 2015|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=20. 10. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151020132249/http://www.ign.com/games/sonic-adventure/dc-10140|url-status=bot: unknown}}</ref> i u Evropi 23. septembra 1999.<ref name="cvg">{{Cite web|url=http://info.sonicretro.org/index.php?title=File:CVG_UK_215.pdf&page=60|title=File:CVG UK 215.pdf - Sonic Retro|date=20. 6. 2017|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=20. 6. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170620064845/http://info.sonicretro.org/index.php?title=File:CVG_UK_215.pdf&page=60|url-status=bot: unknown}}</ref> Sadrži zvučne zapise na japanskom i engleskom jeziku, kao i titlove na japanskom, engleskom, španskom, francuskom i njemačkom jeziku.<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/08/28/sonic-adventure-us-shocker|title=Sonic Adventure US Shocker - IGN|date=23. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=23. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223050214/http://www.ign.com/articles/1999/08/28/sonic-adventure-us-shocker|url-status=bot: unknown}}</ref> Igra također sadrži online sadržaj, kao npr. Chao vrtić i [[sadržaj za preuzimanje]] (mini igre i novi dijelovi nivoa).<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/08/25/sonic-adventure-internet-gaming|title=Sonic Adventure: Internet Gaming! - IGN|date=23. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=23. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140223050235/http://www.ign.com/articles/1999/08/25/sonic-adventure-internet-gaming|url-status=bot: unknown}}</ref> Lokalizirana verzija je kasnije bila objavljena u Japanu, s nazivom ''Sonic Adventure International''.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/games/sonic-adventure/dc-13258|title=Sonic Adventure International - Dreamcast - IGN|date=28. 7. 2017|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=28. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170728232407/http://www.ign.com/games/sonic-adventure/dc-13258|url-status=bot: unknown}}</ref> Sega je sklopila dogovor s [[Hollywood Video]]m prije nego što je Dreamcast bio objavljen u Sjevernoj Americi. Promocija je započela 15. jula 1999. U više od hiljadu prodavnica Hollywood Videa su kupci mogli iznajmiti Dreamcast s verzijom igre koja nije u prodaji, s nazivom ''Sonic Adventure: Limited Edition''.<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/07/16/sonic-adventure-limited-edition-quick-look|title=Sonic Adventure: Limited Edition Quick Look - IGN|date=26. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=26. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141026031410/http://www.ign.com/articles/1999/07/16/sonic-adventure-limited-edition-quick-look|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/07/17/a-sit-down-with-sonic-adventure-le|title=A Sit-down with Sonic Adventure: LE - IGN|date=26. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=26. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141026031405/http://www.ign.com/articles/1999/07/17/a-sit-down-with-sonic-adventure-le|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/06/29/sega-releases-full-details-on-rental-program|title=Sega Releases Full Details on Rental Program - IGN|date=26. 10. 2014|website=web.archive.org|access-date=10. 7. 2021|archive-date=26. 10. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141026031518/http://www.ign.com/articles/1999/06/29/sega-releases-full-details-on-rental-program|url-status=bot: unknown}}</ref> Američka objava [[Originalna video animacija|originalne video animacije]] kompanije [[Pierrot (kompanija)|Pierrot]] imena [[Sonic the Hedgehog (OVA)|''Sonic the Hedgehog'']] poklopila se s objavom igre,<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/9-far-flung-game-anime-adaptations/|title=15 esoteric game-to-anime adaptations worth discovering|last=August 2014|first=Henry Gilbert 01|website=gamesradar|language=en|access-date=10. 7. 2021}}</ref> i [[Crtani film|crtana]] [[Televizijska serija|serija]] ''[[Sonic Underground]]'' [[DIC Entertainment]]a bila je poručena da pomogne s promocijom igre.<ref>{{Cite web|url=https://www.avclub.com/a-hedgehog-for-all-seasons-our-guide-to-20-manic-years-1798284993|title=A hedgehog for all seasons: Our guide to 20 manic years of Sonic cartoons|website=The A.V. Club|language=en-us|access-date=10. 7. 2021}}</ref> Nakon objave u Sjevernoj Americi, bilo je pritužbi na brojne diskove igre koji su se odbili učitati. Segino američko odjeljenje objasnilo je da se radi o [[softver]]skom problemu zbog grešaka u jednom proizvodnom postrojenju te da su uspjeli locirati neispravan softver, dodajući da većina kopija igre nije pogođena te da kupci mogu zamijeniti neispravne kopije za one koje rade u maloprodaji.<ref>{{Cite web|url=https://www.zdnet.com/article/some-dreamcast-games-not-working/|title=Some Dreamcast games not working|last=Soete|first=Tim|website=ZDNet|language=en|access-date=4. 1. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.zdnet.com/article/dreamcast-huge-sales-but-plagued-by-disc-problems/|title=Dreamcast: Huge sales but plagued by disc problems|last=UK|first=ZDNet|website=ZDNet|language=en|access-date=4. 1. 2022}}</ref> == Ponovna izdanja == [[Datoteka:Sonic Adventure DX Director's Cut.png|mini|''Sonic Adventure DX: Director's Cut'']] === ''Sonic Adventure DX: Director's Cut'' === Zbog međunarodnih neuspjeha Saturna i Dreamcasta, Sega je 2001. postala izdavačka kompanija videoigara za konzole koje nisu napravili.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamespot.com/articles/sega-announces-drastic-restructuring/1100-2680518/|title=Sega announces drastic restructuring - GameSpot|date=4. 7. 2017|website=web.archive.org|access-date=11. 7. 2021|archive-date=4. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170704153502/https://www.gamespot.com/articles/sega-announces-drastic-restructuring/1100-2680518/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2001/01/24/sega-confirms-ps2-and-game-boy-advance-negotiations|title=Sega Confirms PS2 and Game Boy Advance Negotiations - IGN|date=23. 3. 2016|website=web.archive.org|access-date=11. 7. 2021|archive-date=23. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160323144955/http://www.ign.com/articles/2001/01/24/sega-confirms-ps2-and-game-boy-advance-negotiations|url-status=bot: unknown}}</ref> U želji da dosegnu nove igrače stvaranjem poboljšane verzije jedne od svojih starijih igara, u junu 2003. godine je Sega objavila ''Sonic Adventure DX: Director's Cut'', port za GameCube i Windows.<ref name=":0" /><ref name=":15" /> Reizdanje sadrži ažurirane grafike s višom rezolucijom i redizajnirane modele likova.<ref name=":16" /> Brzina smjenjivanja kadrova je poboljšana, sa 60 kadrova u sekundi umjesto 30 i Chao Garden koristi GameCubeovu povezanost s [[Game Boy Advance|GBA]]-om.<ref name=":1" /> Također sadržava 60 misija i svih 12 videoigara franšize za [[Game Gear]].<ref name=":16" /> Ako igrač osvoji 130 amblema, [[Spisak likova franšize "Sonic the Hedgehog"#Metalni Sonic|Metalni Sonic]] postane lik igrača.<ref>{{Cite book|last=Stratton|first=Bryan|url=https://www.worldcat.org/oclc/52644668|title=Sonic adventure DX : director's cut : Prima's official strategy guide|date=2003|publisher=Prima Games|others=Stephen Stratton|isbn=0-7615-4286-8|location=Roseville, CA|oclc=52644668}}</ref> Ovi dodaci su u igri da ponude nešto novo igračima originalne verzije.<ref name=":0" /> Prijem igri bio je mješovit.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamerankings.com/gamecube/589413-sonic-adventure-dx-directors-cut/index.html|title=Sonic Adventure DX: Director's Cut for GameCube - GameRankings|date=30. 6. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=27. 4. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120427211050/http://www.gamerankings.com/gamecube/589413-sonic-adventure-dx-directors-cut/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> U recenziji ''[[GameSpot]]a'' koju je napisao Giancarlo Varanini, pohvalio je elemente koji nisu bili u originalu, kao npr. misije, ali je kritizirao manjak adresiranja problema originala, grafike koje su se samo neznatno razlikovale, i lošu detekciju sudara. Zaključio je da je originalna verzija bolja.<ref name=":1" /> [[Matt Casamassina]] je, u recenziji za ''[[IGN]]'', nazvao je igru "neurednom" i kritizirao je često usporavanje smjenjivanja kadrova i lošu kontrolu kamere. Iako je pohvalio povezanost s igrama za GBA, rekao je da to nije dovoljno da nadoknadi njene zaostatke.<ref name=":16" /> Recenzija ''Nintendo World Reporta'' bila je pozitivnija. Pohvalila je funkciju za [[Videoigra za više igrača|više igrača]] na igrama s Game Geara i režime Sonica i Tailsa.<ref>{{Cite web|url=http://www.nintendoworldreport.com/review/4103/sonic-adventure-dx-directors-cut-gamecube|title=Sonic Adventure DX Director's Cut Review - Review - Nintendo World Report|date=28. 2. 2014|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=28. 2. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140228095217/http://www.nintendoworldreport.com/review/4103/sonic-adventure-dx-directors-cut-gamecube|url-status=bot: unknown}}</ref> === Verzija u HD-u === U septembru 2010. je Sega objavila noviju verziju igre koju je moguće preuzeti za [[Xbox 360]] i [[PlayStation 3]]. U martu 2011. je ista verzija bila objavljena na [[Steam]]u.<ref name=":17">{{Cite web|url=http://www.1up.com/reviews/sonic-adventure-xbla-review|title=Sonic Adventure Review for 360 from 1UP.com|date=19. 3. 2013|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=19. 3. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130319100545/http://www.1up.com/reviews/sonic-adventure-xbla-review|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://store.steampowered.com/app/71250/Sonic_Adventure_DX/|title=Sonic Adventure DX on Steam|date=29. 9. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=29. 9. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170929224002/http://store.steampowered.com/app/71250/Sonic_Adventure_DX/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/games/sonic-adventure/ps3-76867|title=Sonic Adventure - PlayStation 3 - IGN|date=12. 7. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=12. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170712132035/http://www.ign.com/games/sonic-adventure/ps3-76867|url-status=bot: unknown}}</ref> Ova verzija se bazira na ''DX'' uz HD vizualne prikaze s omjerom ekrana 4:3.<ref name=":17"/> Novi sadržaj iz ''DX''-a je odstranjen,<ref name=":17"/> ali se Metalni Sonic i misije mogu preuzeti.<ref>{{Cite web|url=http://marketplace.xbox.com/en-US/Product/Sonic-Adventure-DX-Upgrade/00000000-0000-400c-80cf-000158410a25|title=Sonic Adventure DX Upgrade|date=14. 11. 2014|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=14. 11. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141114154826/http://marketplace.xbox.com/en-US/Product/Sonic-Adventure-DX-Upgrade/00000000-0000-400c-80cf-000158410a25|url-status=bot: unknown}}</ref> Ova verzija se također pojavljuje u kompilaciji iz 2011. za Xbox 360 imena ''[[Dreamcast Collection]]'',<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/2011/03/10/dreamcast-collection-review|title=Dreamcast Collection Review|last=Buchanan|first=Levi|date=1. 11. 2021|website=IGN|language=en|access-date=28. 12. 2021}}</ref> koja je [[Spisak videoigara kompatibilnih s Xbox Oneom i Xbox Series X/S-om|kompatibilna]] s Xbox Oneom i Xbox Series X/S-om.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamespot.com/articles/two-more-xbox-one-backwards-compatible-games-now-a/1100-6453658/|title=Two More Xbox One Backwards Compatible Games Now Available - GameSpot|date=30. 10. 2017|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=30. 10. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171030050019/https://www.gamespot.com/articles/two-more-xbox-one-backwards-compatible-games-now-a/1100-6453658/|url-status=bot: unknown}}</ref> Recenzije ove verzije većinom su negativne.<ref>{{Cite web|url=http://www.metacritic.com/game/xbox-360/sonic-adventure|title=Sonic Adventure for Xbox 360 Reviews, Ratings, Credits, and More at Metacritic|date=9. 9. 2010|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=14. 12. 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20111214111106/http://www.metacritic.com/game/xbox-360/sonic-adventure|url-status=bot: unknown}}</ref> U recenziji ''IGN''-a je kritizirana loša brzina smjenjivanja kadrova i da su najfunkcionalniji dijelovi oni u kojima igrač ne mora raditi ništa.<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2010/09/23/sonic-adventure-review|title=Sonic Adventure Review - IGN|date=6. 3. 2013|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=6. 3. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130306201121/http://www.ign.com/articles/2010/09/23/sonic-adventure-review|url-status=bot: unknown}}</ref> Recenzija sajta ''[[1UP.com]]'' kaže: "čini se kao da igra nije ni podešena za upravljač Xboxa 360 i njegove analogne palice".<ref name=":17"/> Recenzija [[Destructoid|''Destructoida'']] bila je manje gruba. U njoj kažu da bi obožavaoci franšize mogli uživati u igri, ali da će ostali igrači samo pronaći "relikviju koja se jednom smatrala sjajnom".<ref name=":24">{{Cite web|url=http://www.destructoid.com/review-sonic-adventure-xbla--184892.phtml|title=Review: Sonic Adventure (XBLA)|date=25. 2. 2016|website=web.archive.org|access-date=28. 12. 2021|archive-date=25. 2. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160225035501/http://www.destructoid.com/review-sonic-adventure-xbla--184892.phtml|url-status=bot: unknown}}</ref> == Prijem == {{video game reviews|title=Prijem (Dreamcast)|GR=87%<ref name="gamerankings">{{Cite web|url=http://www.gamerankings.com/dreamcast/198694-sonic-adventure/index.html|title=Sonic Adventure for Dreamcast - GameRankings|date=3. 3. 2009|website=web.archive.org|access-date=4. 1. 2022|archive-date=14. 4. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120414050340/http://www.gamerankings.com/dreamcast/198694-sonic-adventure/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref>|Allgame={{Rating|4|5}}<ref name="allgame"/>|CVG={{Rating|5|5}}<ref name="cvg"/>|GSpot=9.2/10<ref name="gamespot"/>|GameRev=|IGN=8.6/10<ref name=":4"/>|Edge=8/10<ref name="edge">{{Cite journal|date=2006|title=Edge videogame culture ; Nintendo, Sony, Microsoft, PC, handheld, coin-op, online|url=https://www.worldcat.org/title/edge-videogame-culture-nintendo-sony-microsoft-pc-handheld-coin-op-online/oclc/723964735|journal=Edge videogame culture ; Nintendo, Sony, Microsoft, PC, handheld, coin-op, online|language=en|issn=1350-1593}}</ref>}} Kao prva igra iz franšize u 3D-u, ''Sonic Adventure'' bila je dugo očekivana igra.<ref name=":4" /><ref name="edge"/> Nakon objave naišla je na pohvale kritičara<ref name=":0" /><ref name="gamerankings"/> i ''[[Computer and Video Games]]'' (''CVG'') ju smatra jednom od [[Spisak videoigara koje se smatraju najboljim|najboljih videoigara svih vremena]].<ref name="cvg"/><ref>{{Cite web|url=http://info.sonicretro.org/index.php?title=File:CVG_UK_240.pdf&page=60|title=File:CVG UK 240.pdf - Sonic Retro|website=info.sonicretro.org|access-date=4. 1. 2022}}</ref> Tokom prvih pet dana nakon objave je prodano 86.000 kopija igre.<ref>"[https://retrocdn.net/images/b/bb/Edge_UK_079.pdf#page=10 Cutting Edge: Sega Keeps Dreaming as UK Embraces 128bit]" (PDF). ''[[Edge (časopis)|Edge]]''. Br. 79 (decembar 1999). 24. novembra 1999. str. 8.</ref> Najuspješnija je videoigra za Dreamcast; do 4. augusta 2006. je prodano više od 2,5 miliona kopija, uključujući 440.000 u Japanu i 1,27 miliona u SAD-u.<ref name=":0" /><ref>{{Cite web|url=http://www.gamasutra.com/view/feature/130268/a_detailed_crossexamination_of_.php?page=7|title=Gamasutra - A Detailed Cross-Examination of Yesterday and Today's Best-Selling Platform Games|date=2. 7. 2016|website=web.archive.org|access-date=5. 1. 2022|archive-date=2. 7. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160702031921/http://www.gamasutra.com/view/feature/130268/a_detailed_crossexamination_of_.php?page=7|url-status=bot: unknown}}</ref> Vizualni prikazi i izgled igre posebno su bili hvaljeni.<ref name=":4" /><ref name=":19">"[https://retrocdn.net/images/0/0e/Arcade_UK_01.pdf Sonic Adventure]" (PDF). ''Arcade'' (1): 23. decembra 1998.</ref> Časopis ''Arcade'' ih je opisao kao "kvantni skok naprijed" za vizualne prikaze u videoigrama,<ref name=":19"/> dok je ''[[Hyper (časopis)|Hyper]]'' procijenio da je Sega čak premašila ono što je bilo moguće na vrhunskim ličnim računarima.<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/hyper-065|title=Hyper 065|publisher=|language=en}} mart 1999. str. 18</ref> ''[[IGN]]'' ju je nazvao grafički najimpresivnijom platformskom igrom objavljenom do tog datuma, hvaleći njene međuscene i opisujući je kao "zanosnu, zahtjevnu i krajnje uzbudljivu".<ref name=":4" /> ''[[GameSpot]]'' se složio, rekavši da je jedina igra s boljom grafikom ''[[Soulcalibur (videoigra)|Soulcalibur]]''.<ref name="gamespot" /> ''[[Edge (časopis)|Edge]]'' je mislio da grafičke karakteristike pokazuju potencijal Dreamcasta u potpunosti i da je igra "savršena" kao izlog za konzolu.<ref name="edge"/> Kritike zvuka bile su mješovite.<ref name=":3" /><ref name="gamespot" /> U recenzijama ''GameSpota'' i ''[[Game Revolutiona]]'' su pohvaljeni [[FMV]]-jevi i glasovna gluma, premda je GameSpot kritizirao loše sinhroniziranje micanja usta i zvuka.<ref name=":3" /><ref name="gamespot" /> Recenzija ''IGN''-a bila je više gruba; u njoj su međuscene nazvane repetitivnim i glasovna gluma je nazvana "potpuno groznom" i "šalom". Uz to je Tailsov glas naveden kao jedan od najdosadnijih glasova u videoigri.<ref name=":4" /><ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2011/03/04/videogame-voice-acting-so-bad-its-good|title=Videogame Voice Acting: So Bad, It's Good - IGN|date=14. 9. 2016|website=web.archive.org|access-date=5. 1. 2022|archive-date=14. 9. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160914214659/http://www.ign.com/articles/2011/03/04/videogame-voice-acting-so-bad-its-good|url-status=bot: unknown}}</ref> ''AllGame'' pohvalio je Tailsov glas, ali su rekli da glasovi Sonica i Knucklesa nisu bili prikladni.<ref name="allgame" /> ''GameSpot'' i ''AllGame'' pohvalili su muziku igre, pogotovo muziku [[Rok-muzika|rok]]-stila,<ref name="gamespot" /><ref name="allgame" /> ali je u recenziji ''Game Revolutiona'' muzika prozvana "absolutno očajnom".<ref name=":3" /> Doživljaj igre je pohvaljen.<ref name=":18" /><ref name=":22">{{Cite web|url=http://www.gamepro.com/article/features/210106/the-20-best-platformers-1989-to-2009-page-3|title=The 20 Best Platformers: 1989 to 2009, page 3, Feature Story from GamePro|date=28. 1. 2010|website=web.archive.org|access-date=5. 1. 2022|archive-date=28. 1. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100128020812/http://www.gamepro.com/article/features/210106/the-20-best-platformers-1989-to-2009-page-3|url-status=bot: unknown}}</ref> ''GameSpot'' pohvalio je jednostavni i linearni pristup žanru 3D platformskih igara i pogotovo je pohvalio igru jer je zadržala isti osnovni način igranja originalnih igara za Genesis.<ref name="gamespot" /> ''IGN'' je rekao da će igrači naći nove stvari čak i nakon što završe igru, napominjući povezanost internetom i ostali dodatni sadržaj.<ref name=":4" /> S druge strane, ''Game Revolution'' je rekao da igra nije unaprijedila žanr platformskih igara.<ref name=":3" /> U knjizi ''[[1001 Video Games You Must Play Before You Die]]'' piše da je igra "sjajno" uhvatila tradicionalne elemente igara franšize.<ref name=":18" /> Chao Garden naveden je kao veliko odstupanje od tradicionalnog doživljaja igre.<ref name=":3" /><ref name="allgame" /> ''GameSpot'' je napisao "iako su zapravo samo diverzija", Chaoi su zanimljiv i zabavan dodatak, ističući njihove internetske funkcije.<ref name="gamespot" /> ''AllGame'' je rekao da Chao Garden daje razlog igračima da nastave igrati, iako je "neobičan" i ne doprinosi glavnoj radnji igre.<ref name="allgame" /> ''Game Revolution'' je nazvao Chao Garden "finim dodatkom" i pohvalio korištenje VMU-a.<ref name=":3" /> Neki kritičari su uporedili ''Sonic Adventure'' i ''[[Super Mario 64]]'' – [[Nintendo]]va "revolucionarna" videoigra iz 1996. koja je popularizirala [[Nintendo 64]] i 3D platformske igre.<ref name="allgame" /><ref name="edge"/> ''Edge'' je rekao da je ''Sonic Adventure'' dostojan suparnik Nintendovoj igri,<ref name="edge"/> ali je ''AllGame'' rekao da Sonic Adventure nije toliko ambiciozna. Uporedio je ''Sonic Adventure'' sa slično linearnom igrom ''[[Crash Bandicoot (videoigra)|Crash Bandicoot]]''. Iako je rekao da je ''Sonic Adventure'' ograničena, pohvalio je raznolike načine igranja.<ref name="allgame" /> Novinari Rusel DeMaria i Johnny L. Wilson retrospektivno su napisali da je ''Sonic Adventure'' gora od ''Super Mario 64'' i "nije uspjela uhvatiti igrače gotovo na način na koji je to [''Mario''] učinio", iako je imala fascinantne karakteristike, poput "korištenje memorijske kartice nalik [[Tamagotchi]]ju za inkubiranje jaja za male kućne ljubimce" i "neke dobre akcijske segmente".<ref>{{Cite book|last=DeMaria|first=Rusel|url=https://www.worldcat.org/oclc/49981901|title=High score! : the illustrated history of electronic games|date=2002|publisher=McGraw-Hill/Osborne|others=Johnny L. Wilson|isbn=0-07-222428-2|location=Berkeley, Calif.|oclc=49981901}}</ref> Mnogi kritičari su kritizirali kontrolu kamere i glitcheve.<ref name=":20">{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/top-7-horrendously-buggy-games-we-loved-anyway/?page=2|title=Page 2 - Top 7... horrendously buggy games we loved anyway {{!}} GamesRadar|date=2. 5. 2014|website=web.archive.org|access-date=7. 1. 2022|archive-date=2. 5. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140502132704/http://www.gamesradar.com/top-7-horrendously-buggy-games-we-loved-anyway/?page=2|url-status=bot: unknown}}</ref> ''IGN'' je kameru nazvao "nevjerovatno" frustrirajućom i nedosljednom, a ''GameSpot'' je primijetio da je izazvala probleme sa detekcijom sudara.<ref name=":4" /><ref name="gamespot" /> ''Edge'' žalio se da kamera nekad ide iza zidova.<ref name="edge"/> Autori iz ''GamesRadara'' su retrospektivno napisali da je u igri bilo mnogo tehničkih problema, ističući padanje kroz podove i zaglavljivanje, ali su također rekli da je ogromna količina sadržaja to nadoknadila.<ref name=":20"/> ''GameSpot'' je rekao da je ''Sonic Adventure'' redefinirala platformski žanr,<ref name="gamespot" /> a prema ''CVG''-u, "mnoge stvari za koje ste mislili da je nemoguće vidjeti i doživjeti u računarskim igrama su sada ovdje".<ref name="cvg" /> Prema ''[[Next Generationu (časopis)|Next Generationu]]'', "Stručni igrači mogu dovršiti igru ​​za samo dan ili dva, ali čak i tada vožnja vrijedi cijenu ulaznice."<ref>Fischer, Blake (oktobar 1999). "[https://retrocdn.net/images/4/49/NextGeneration_US_58.pdf Finals]" (PDF). ''Next Generation''. Tom 2 br. 2. [[Future US|Imagine Media]]. str. 104=105.</ref> ''AllGame'' kaže da je igra impresivan prikaz Dreamcastovog potencijala kao i jedna od najboljih igara iz franšize.<ref name="allgame" /> ''Edge'' je nazvao probleme u izgledu i detekcijom sudara "mali problemi u veoma dobrom djelu".<ref name="edge"/> ''Arcade'' i ''CVG'' mislili su da bi igra mogla spasiti Dreamcast,<ref name=":19" /><ref name=":21">{{Cite book|url=http://archive.org/details/Computer_and_Video_Games_Issue_209_1999-04_EMAP_Images_GB|title=Computer and Video Games - Issue 209 (1999-04)(EMAP Images)(GB)|date=mart 1999}}</ref> koji nije bio uspješan do kraja 1998.<ref name=":19" /> ''CVG'' je također mislio da bi igra ponovo uspostavila Segu kao dominantnog proizvođača konzola nakon relativno neuspješnog Saturna.<ref name=":21"/> Igra je osvojila nagradu [[Blockbuster Entertainment Awards|Blockbuster Entertainment Award]] u kategoriji najbolje videoigre za Sega Dramscast.<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2000/film/news/blockbuster-entertainment-award-winners-1117781474/|title=Blockbuster Entertainment Award winners|last=Staff|first=Variety|last2=Staff|first2=Variety|date=9. 5. 2000|website=Variety|language=en-US|access-date=9. 1. 2022}}</ref> Uz to je bila nominirana za ''GameSpotovu'' godišnju nagradu najbolje platformske videoigre koju je osvojila igra ''[[Rayman 2: The Great Escape]]''.<ref>{{Cite web|url=http://videogames.gamespot.com/features/universal/game_year/p5_01.html|title=videogames.com's The Game of the Year|date=1. 3. 2000|website=web.archive.org|access-date=9. 1. 2022|archive-date=1. 3. 2000|archive-url=https://web.archive.org/web/20000301104555/http://videogames.gamespot.com/features/universal/game_year/p5_01.html|url-status=bot: unknown}}</ref> === Nasljeđe === {{Također pogledajte|Sonic Adventure 2}}S većinom savremenih 3D platformskih igara koje se fokusiraju na istraživanje i skupljanje predmeta, ''Sonic Adventure'' se istekla svojim linearnim doživljajem.<ref name="gamespot" /> Prema ''GamesRadaru'', kao jedna od prvih konzolnih igara [[Šesta generacija igraćih konzola|šeste generacije]], promijenila je industriju "zauvijek".<ref name=":20" /> ''[[Joystiq]]'' je rekao da su ''Sonic Adventure'' i [[Sonic the Hedgehog (1991)|''Sonic the Hedgehog'' (1991)]] inovirale žanr platformskih igara linearnim dizajnom nivoa i zato što ih se "dobro osjeća igrati".<ref>{{Cite web|url=http://www.joystiq.com/2012/06/21/silver-lining-sonic-the-hedgehog-and-a-history-of-disappointmen/|title=Silver Lining: Sonic the Hedgehog and a history of disappointment {{!}} Joystiq|date=20. 4. 2014|website=web.archive.org|access-date=9. 1. 2022|archive-date=20. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140420050943/http://www.joystiq.com/2012/06/21/silver-lining-sonic-the-hedgehog-and-a-history-of-disappointmen/|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2009, ''[[GamePro]]'' je naveo ''Sonic Adventure'' kao sedmu najbolju platformsku igru ​​svih vremena, rekavši da nije dobro ostarjela u određenim aspektima, ali je njen doživljaj među najboljima u franšizi.<ref name=":22" /> Mnogi novinari su naveli igru kao jednu od franšizinih najboljih,<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/best-sonic-games/|title=The best Sonic games of all time|last=published|first=GamesRadar Staff|date=19. 5. 2017|website=gamesradar|language=en|access-date=9. 1. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.usgamer.net/articles/gotta-go-fast-ranking-all-of-the-sonic-the-hedgehog-games|title=Gotta Go Fast: Ranking All of The Sonic The Hedgehog Games|last=Team|first=USgamer|date=18. 8. 2017|website=USgamer|language=en|access-date=9. 1. 2022}}</ref> ali ''[[Kotaku]]'' je tvrdio da je dodavanje glasovne glume i veći fokus na radnju promijenilo Sonica u "ravnu, beživotnu ljusku lika, koji izbacuje slogane i općenito ima samo jedan modus ličnosti, radikalan stav, tužnu recikliranu sliku nejasnog kulturnog koncepta iz 90-ih".<ref>{{Cite web|url=https://kotaku.com/a-look-inside-the-soul-of-sonic-the-hedgehog-1615891789|title=Where Sonic The Hedgehog Went Wrong|date=13. 12. 2017|website=web.archive.org|access-date=9. 1. 2022|archive-date=13. 12. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171213131151/https://kotaku.com/a-look-inside-the-soul-of-sonic-the-hedgehog-1615891789|url-status=bot: unknown}}</ref> Mnogi dizajni i koncepti iz ove igre se javljaju u mnogim narednim igrama u franšizi. Pravac, osnovni doživljaj igre, i Uekawini redizajnovi likova postali su učestali dijelovi franšize.<ref name=":11" /><ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/eg_rev_son_360|title=Sonic The Hedgehog • Eurogamer.net|date=1. 3. 2017|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2022|archive-date=1. 3. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170301125751/http://www.eurogamer.net/articles/eg_rev_son_360|url-status=bot: unknown}}</ref> Prvi nivo videoigre [[Sonic the Hedgehog (2006)|''Sonic the Hedgehog'' (2006)]] (Wave Ocean) podsjeća prvi nivo ove igre (Emerald Coast).<ref>{{Cite web|url=http://www.gamezone.com/originals/tgs-2006-sonic-the-hedgehog-impressions|title=TGS 2006: Sonic The Hedgehog Impressions|date=14. 11. 2017|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2022|archive-date=14. 11. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20171114223547/http://www.gamezone.com/originals/tgs-2006-sonic-the-hedgehog-impressions|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2011, tokom 20. godišnjice franšize, Sega je objavila igru ''[[Sonic Generations]]'' koja ima puno ponovo korištenih elemenata prijašnjih igara. U verziji za Xbox 360, PlayStation 3 i Windows su redizajnirane verzije nivoa Speed Highway i [[Boss (videoigre)|bossa]] Perfect Chaos.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/sonic-generations-review/2/|title=Sonic Generations review: Page 2 {{!}} GamesRadar+|date=10. 2. 2017|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2022|archive-date=10. 2. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170210213415/http://www.gamesradar.com/sonic-generations-review/2/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.destructoid.com/review-sonic-generations-214666.phtml|title=Review: Sonic Generations|date=29. 11. 2016|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2022|archive-date=29. 11. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161129174443/https://www.destructoid.com/review-sonic-generations-214666.phtml|url-status=bot: unknown}}</ref> U verziji za [[Nintendo 3DS]] je nova verzija nivoa Emerald Coast.<ref>{{Cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2011-12-08-sonic-generations-3ds-review|title=Sonic Generations 3DS Review • Eurogamer.net|date=30. 3. 2016|website=web.archive.org|access-date=12. 1. 2022|archive-date=30. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160330012925/http://www.eurogamer.net/articles/2011-12-08-sonic-generations-3ds-review|url-status=bot: unknown}}</ref> Mnogi likovi iz ove igre ponovo se pojavljuju u narednim igrama. Chaos ima sporednu ulogu kao antagonist u igrama ''Sonic Generations'' i ''[[Sonic Forces]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/2017/06/15/e3-2017-chao-will-not-be-featured-in-sonic-forces|title=E3 2017: Chao Will Not be Featured in Sonic Forces|last=DeFreitas|first=Casey|date=1. 11. 2021|website=IGN|language=en|access-date=12. 1. 2022}}</ref> Rekreacija njegovog bossa pojavljuje se u igri ''[[Mario & Sonic at the Olympic Winter Games]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/reviews/2009/10/mario_and_sonic_at_the_olympic_winter_games_wii|title=Review: Mario & Sonic at the Olympic Winter Games (Wii)|last=Life|first=Nintendo|date=16. 10. 2009|website=Nintendo Life|language=en-GB|access-date=12. 1. 2022}}</ref> On i Gamma se također pojavljuju u [[Borilačka igra|borilačkoj igri]] ''[[Sonic Battle]]''. Chaoi su također postali ponavljajući likovi.<ref name=":23" /><ref>{{Cite web|url=https://www.destructoid.com/destructoid-review-sonic-chronicles-the-dark-brotherhood/|title=Destructoid review: Sonic Chronicles: The Dark Brotherhood|date=29. 9. 2008|website=Destructoid|language=en-CA|access-date=15. 1. 2022}}</ref> Još jedan lik iz ove igre koji je bio uveden u franšizu, Big the Cat, smatra se jednim od najgorih likova ne samo u franšizi, već i u historiji videoigara.<ref name=":25">{{Cite web|url=https://www.gameinformer.com/b/features/archive/2015/05/16/10-worst-sonic-the-hedgehog-characters.aspx|title=The 10 Worst Characters In Sonic History|last=Shea|first=Brian|website=Game Informer|language=en|access-date=15. 1. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gamesradar.com/the-10-worst-sonic-friends/|title=The 10 worst Sonic friends {{!}} GamesRadar|date=1. 11. 2013|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=1. 11. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131101120757/http://www.gamesradar.com/the-10-worst-sonic-friends/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.officialnintendomagazine.co.uk/50022/features/the-best-and-worst-sonic-characters/?page=10|title=Nintendo Feature: The best and worst Sonic characters - Official Nintendo Magazine|date=29. 10. 2013|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=29. 10. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029234354/http://www.officialnintendomagazine.co.uk/50022/features/the-best-and-worst-sonic-characters/?page=10|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.1up.com/features/popular-character-tournament|title=Least Popular Character Tournament from 1UP.com|date=19. 3. 2013|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=19. 3. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130319040916/http://www.1up.com/features/popular-character-tournament|url-status=bot: unknown}}</ref> ''Game Informer'' je nazvao njegov režim igre dosadnim,<ref name=":25"/> a ''Destructoid'' je osudio njegov prikaz kao "mentalno hendikepiranog imbecila" i nekoherentnu izvedbu njegovog glasovnog glumca.<ref name=":24" /> Dana 4. oktobra 1999. je Sega najavila razvoj nastavka igre.<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/1999/10/05/sega-speaks-out-on-sonic-adventure-follow-up|title=Sega Speaks Out on Sonic Adventure Follow-up - IGN|date=4. 6. 2016|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=4. 6. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160604143731/http://www.ign.com/articles/1999/10/05/sega-speaks-out-on-sonic-adventure-follow-up|url-status=bot: unknown}}</ref> Igra, imena ''Sonic Adventure 2'', bila je po prvi put prikazana na [[E3]]-u iz 2000,<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/articles/2000/07/01/first-direct-feed-footage-of-sonic-adventure-2|title=First Direct Feed Footage of Sonic Adventure 2 - IGN|date=4. 6. 2016|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=4. 6. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160604151445/http://www.ign.com/articles/2000/07/01/first-direct-feed-footage-of-sonic-adventure-2|url-status=bot: unknown}}</ref> i bila je objavljena u junu 2001.<ref>{{Cite web|url=http://www.ign.com/games/sonic-adventure-2/dc-14855|title=Sonic Adventure 2 - Dreamcast - IGN|date=28. 1. 2017|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=28. 1. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170128091750/http://www.ign.com/games/sonic-adventure-2/dc-14855|url-status=bot: unknown}}</ref> Nastavak je bio više orijentiran na akciju da svakom liku dadnu jednako vremena.<ref name=":23" /> Također je pozitivno primljen.<ref>{{Cite web|url=http://www.metacritic.com/game/dreamcast/sonic-adventure-2|title=Sonic Adventure 2 for Dreamcast Reviews - Metacritic|date=27. 12. 2014|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=27. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141227061211/http://www.metacritic.com/game/dreamcast/sonic-adventure-2|url-status=bot: unknown}}</ref> Sega je planirala napraviti još jedan nastavak i taj koncept je bio pretvoren u ''[[Sonic Unleashed]]'', igru iz 2008.<ref>{{Cite web|url=http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=186523|title=News: Sonic Unleashed "has no relation" to Sonic 360/PS3 - ComputerAndVideoGames.com|date=12. 4. 2008|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=12. 4. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080412234659/http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=186523|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2017, Iizuka je izjavio da nema planova za treći dio, rekavši da to neće unaprijediti dizajn serijala. Nije potpuno isključio tu ideju, rekavši: "Ako možemo natjerati da se doživljaj igre evoluira i dođemo do mjesta gdje ''Adventure 3'' ima smisla, onda ćete možda vidjeti ''Adventure 3''".<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/2017/9/19/16333174/sonic-adventure-3-will-never-happen|title=Sonic Adventure 3 may never happen|last=Frank|first=Allegra|date=19. 9. 2017|website=Polygon|language=en-US|access-date=15. 1. 2022}}</ref> Tokom decembra 2018. je Iizuka rekao da mu se sviđa ideja [[Prerada videoigre|prerađivanja]] igre.<ref>{{Cite web|url=https://comicbook.com/gaming/news/sonic-adventure-remake-of-interest-team-sega/|title='Sonic Adventure' Remake Definitely of Interest, Says Studio Head|website=GAMING|language=en|access-date=15. 1. 2022}}</ref> Radnja igre adaptirana je u drugoj sezoni [[anime]]-serije iz 2003. ''[[Sonic X]]''. Američka korporacija za licenciranje [[4Kids Entertainment]] zaposlila je novu glasovnu ekipu za sinhronizaciju na engleskom jeziku, ali je ekipa iz igara ponovila svoje uloge u originalnoj (japanskoj) verziji serije.<ref>{{Cite web|url=http://www.themanime.org/viewreview.php?id=355|title=THEM Anime Reviews 4.0 - Sonic X|date=22. 9. 2003|website=web.archive.org|access-date=15. 1. 2022|archive-date=22. 9. 2003|archive-url=https://web.archive.org/web/20030922220849/http://www.themanime.org/viewreview.php?id=355|url-status=bot: unknown}}</ref> Kompanija [[Archie Comics]] također je napravila adaptaciju igre u njihovoj [[Sonic the Hedgehog (Archie Comics)|seriji stripova]] o franšizi. Strip je ponudio objašnjenje za izmijenjeni dizajn likova i utvrdio da je Station Square skriven ispod Sonicove planete, Mobiusa.<ref>Bollers, Karl (decembar 1999). "The Discovery: A Sonic Adventure Tie-In". ''[[Sonic the Hedgehog (Archie Comics)|Sonic the Hedgehog]]''. '''1''' (79).</ref> == Napomene == {{Spisaknapomena}} == Reference == <references responsive="" /> == Vanjski linkovi == {{Commons|Category:Sonic Adventure|Sonic Adventure}}{{Wikiquote|en:Sonic Adventure|Sonic Adventure}} * [http://sonic.sega.jp/sonicadv/index.html Zvanični sajt (japanski)] * [https://web.archive.org/web/20150302064335/http://sonic.sega.jp/sonicadvdx/ Zvanični sajt (''DX'', japanski)] {{Sonic the Hedgehog}}{{Sonic Team}} {{Istaknuti članak}} [[Kategorija:Single-player videoigre]] [[Kategorija:Videoigre u franšizi "Sonic the Hedgehog"|Adventure]] [[Kategorija:Videoigre za Dreamcast]] [[Kategorija:Videoigre za GameCube]] [[Kategorija:Videoigre za PlayStation 3]] [[Kategorija:Videoigre za Windows]] [[Kategorija:Videoigre za Xbox 360]] jbx31hfz8goomw0vhazjwtvyoa4f6td Vlada Latvije 0 477710 3426263 3316568 2022-07-31T01:50:45Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija izvršna vlast | ime = Vlada Republike Latvije | izvorno_ime = {{jez-lv|Latvijas Republikas valdība}} | slika = Coat of arms of Latvia.svg | veličina_slike = 250px | osnovano = 1991. | teritorija = {{ZID|Latvija}} | titula_vođe = [[Premijer Latvije]] | imenuje = [[Predsjednik Latvije]] | glavni_organ = Kabinet vlade Latvije | responsible = [[Parlament Latvije]] | sjedište = Zgrada vlade, Ulica slobode 36, [[Riga]], [[Latvija]] | veb-sajt = {{URL|https://www.mk.gov.lv}} }}[[Datoteka:Valsts_Kancelejas_direktore_Elita_Dreimane_pēc_remota_atklāj_MK_Zaļo_zāli_(5732703359).jpg|desno|mini|300x300piksel| Sala za sastanke vlade Latvije u Palati pravde]] '''Vlada Republike Latvije''' ({{jez-lv|Latvijas Republikas valdība}}) je [[centralna vlada]] [[Latvija|Republike Latvije]]. [[Ustav Latvije]] ({{Jez-lv|Satversme}}) ocrtava naciju kao [[parlamentarna republika|parlamentarnu republiku]] koju predstavljaju [[jednodomni]] [[parlament]] (''Saeima'') i Kabinet ministara Republike Latvije ({{Jez-lv|Latvijas Republikas Ministru kabinets}}), koji čine izvršni ogranak vlade Latvije. Od ranih 2000-ih sastanci kabineta u Latviji bili su otvoreni za javnost. U junu 2013. godine, latvijska vlada postala je jedna od prvih u Evropi koja je uživo nudila internetske prenose sastanaka kabineta. == Kabinet == Trenutni kabinet je kabinet [[Kabinet Kariņš|Kariņš]] od 23. januara 2019.<ref>{{Cite web|url=http://www.mk.gov.lv/en/mk/sastavs/|title=The Cabinet of Ministers fo the Republic of Latvia: Composition of the Cabinet of Ministers|date=2010-11-20|website=web.archive.org|access-date=2021-05-17|archive-date=20. 11. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101120044855/http://www.mk.gov.lv/en/mk/sastavs/|url-status=bot: unknown}}</ref> {| class="wikitable" !Pozicija ! Ime !Politička stranka ! Datumi |- | [[Premijer Letonije|Premijer]] | Krišjānis Kariņš |Novo Jedinstvo | 23. januara 2019. - |- | Ministar pravde<br />Potpredsjednik Vlade | Jānis Bordāns | Nova konzervativna stranka | 23. januara 2019. - |- | Ministar odbrane<br />Potpredsjednik Vlade | Artis Pabriks | Razvoj / Za! | 23. januara 2019. - |- | Ministar ekonomije | Jānis Vitenbergs | KPV LV | 2. aprila 2020. - |- | Ministar finansija | Jānis Reirs |Novo Jedinstvo | 23. januara 2019. - |- | Ministar vanjskih poslova | Edgars Rinkēvičs |Novo Jedinstvo | 25. oktobar 2011. - |- | Ministar unutrašnjih poslova | Sandis Ģirģens | KPV LV | 23. januara 2019. - |- | Ministar obrazovanja i nauke | Ilga Šuplinska | Nova konzervativna stranka | 23. januara 2019. - |- | Ministar kulture | Nauris Puntulis | Nacionalni savez | 8. jula 2019. - |- | Ministar za socijalnu skrb | Ramona Petraviča | KPV LV | 23. januara 2019. - |- | Ministar za zaštitu okoliša i regionalni razvoj | Artūrs Toms Plešs | Razvoj / Za! | 17. decembra 2020. - |- | Ministar prometa | Tālis Linkaits | Nova konzervativna stranka | 23. januara 2019. - |- | Ministar zdravlja | Daniels Pavļuts | Razvoj / Za! | 7. januara 2021 - |- | Ministar poljoprivrede | Kaspars Gerhards | Nacionalni savez | 23. januara 2019. - |} == Spisak vlada == {| class="wikitable sortable" !# !Vlada !Datum !Premijer !Političke stranke |- |1. |Provisional |18 novembar 1918 – 11 juni 1920 | rowspan="2" |Kārlis Ulmanis |LZS, [[:lv:Latvijas Radikāldemokrātiskā partija|LRDP]], DS, [[:lv:Latvijas Republikāņu partija|LRP]], [[:lv:Latvijas Neatkarības partija|LNP]] |- |2. |Ulmanis I |20 juni 1920 – 18 juni 1921 |LZS, DS, [[:lv:Ebreju nacionāldemokrātu partija|ENDP]], DP, LgZP |- |3. |Meierovics I |19 juni 1921 – 18 juli 1922 | rowspan="2" |Zigfrīds Anna Meierovics |LZS, DP, LgZP, SDML, LTP |- |4. |Meierovics II |20 juli 1922 – 26 januar 1923 |LZS, DP, LgZP, SDML |- |5. |Pauļuks |27 januar 1923 – 27 juni 1923 |Jānis Pauļuks |DC, LZS, LKZS, JS, LSDSP, SDML |- |6. |Meierovics III |28 juni 1923 – 26 januar 1924 |Zigfrīds Anna Meierovics |LZS, DC, LgZP, LSDSP, LKZS, SDML |- |7. |Zāmuēls |25 januar 1924 – 17 decembar 1924 |Voldemārs Zāmuēls |BPNC, DC, LKZS, JS |- |8. |Celmiņš |19 decembar 1924 – 23 decembar 1925 |Hugo Celmiņš |LZS, DC, JS, SDML |- |9. |Ulmanis II |24 decembar 1925 – 6 maj 1926 |Kārlis Ulmanis |LZS, LKZS, LgZP, LJSP, JS, NA |- |10. |Alberings |7 maj 1926 – 18 decembar 1926 |Arturs Alberings |LZS, DC, LJSP, JS, LgZP |- |11. |Skujenieks I |19 decembar 1926 – 23 januar 1928 |Marģers Skujenieks |SDML, LSDSP, DC, PTA, JS |- |12. |Juraševskis |24 januar 1928 – 30 novembar 1928 |Pēteris Juraševskis |DC, KZKP, LgZP, LZS, DbRP |- |13. |Celmiņš II |1 decembar 1928 – 26 mart 1931 |Hugo Celmiņš |LZS, DC, KA, KZKP, [[:lv:Latgales Demokrātiskā zemnieku apvienība|LDZA]], LJSP, NA, DbRP |- |14. |Ulmanis III |27 mart 1931 – 5 decembar 1931 |Kārlis Ulmanis |LZS, KZKP, [[:lv:Latgales Zemnieku progresīvā apvienība|LZPA]], LJSP, MKRA, NA |- |15. |Skujenieks II |6 decembar 1931 – 23 mart 1933 |Marģers Skujenieks |[[:lv:Progresīvā apvienība|PA]], LZS, DC, [[:lv:Latgales Zemnieku progresīvā apvienība|LZPA]], LJSP |- |16. |Bļodnieks |24 mart 1933 – 16 mart 1934 |Ādolfs Bļodnieks |LJSP, KZKP, [[:lv:Progresīvā apvienība|PA]], LZS, DC, [[:lv:Latgales Zemnieku progresīvā apvienība|LZPA]], KA |- |17. |Ulmanis IV |17 mart 1934 – 15 maj 1934 | rowspan="2" |Kārlis Ulmanis |LZS, KDB, KZKP, [[:lv:Latgales Zemnieku progresīvā apvienība|LZPA]] |- |18. |Ulmanis V |16 maj 1934 – 19 juni 1940 |''Autoritarni režim'' |- |19. |Kirhenšteins |20 juni 1940 – 25 august 1940 |Augusts Kirhenšteins |''Sovjetska okupacija'' |- | colspan="5" style="text-align: center;" |''Izmjenjujući sovjetski i nacistički režimi'' |- |20. |Godmanis I |7 maj 1990 – 3 august 1993 |Ivars Godmanis |LTF, LC |- |21. |Birkavs |3 august 1993 – 19 septembar 1994 |Valdis Birkavs |LC, LZS, LZP |- |22. |Gailis |19 septembar 1994 – 21 decembar 1995 |Māris Gailis |LC, TPA, LZS, LZP, TB |- |23. |Šķēle I |21 decembar 1995 – 13 februar 1997 | rowspan="2" |Andris Šķēle |DPS, TB, LC, LNNK, LZS, LZP, LVP |- |24. |Šķēle II |13 februar 1997 – 7 august 1997 |DPS, TB, LC, LNNK, LZS, LZP, KDS |- |25. |Krasts |7 august 1997 – 26 novembar 1998 |Guntars Krasts |TB/LNNK, LC, LZS, LZP, DPS, KTP |- |26. |Krištopans |26 novembar 1998 – 16 juli 1999 |Vilis Krištopans |LC, TB, JP, LSDSP |- |27. |Šķēle III |16 juli 1999 – 5 maj 2000 |Andris Šķēle |TP, LC, TB/LNNK |- |28. |Bērziņš |5 maj 2000 – 7 novembar 2002 |Andris Bērziņš |LC, TP, TB/LNNK, JP |- |29. |Repše |7 novembar 2002 – 9 mart 2004 |Einars Repše |JL, ZZS, TB/LNNK, LPP |- |30. |Emsis |9 mart 2004 – 2 decembar 2004 |Indulis Emsis |ZZS, TP, LPP |- |31. |Kalvītis I |2 decembar 2004 – 7 novembar 2006 | rowspan="2" |Aigars Kalvītis |TP, ZZS, LPP, JL |- |32. |Kalvītis II |7 novembar 2006 – 20 decembar 2007 |TP, ZZS, LPP/LC, TB/LNNK |- |33. |Godmanis II |20 decembar 2007 – 12 mart 2009 |Ivars Godmanis |LPP/LC, TP, ZZS, TB/LNNK |- |34. |Dombrovskis I |12 mart 2009 – 3 novembar 2010 | rowspan="3" |Valdis Dombrovskis |JL, TP, ZZS, TB/LNNK, PS |- |35. |Dombrovskis II |3 novembar 2010 – 25 oktobar 2011 |Jedinstvo, ZZS |- |36. |Dombrovskis III |25 oktobar 2011 – 22 januar 2014 |Jedinstvo, RP, NA |- |37. |Straujuma I |22 januar 2014 – 5 novembar 2014 | rowspan="2" |Laimdota Straujuma |Jedinstvo, RP, NA, ZZS |- |38. |Straujuma II |5 novembar 2014 – 11 februar 2016 |Jedinstvo, NA, ZZS |- |39. |Kučinskis |11 februar 2016 – 23 januar 2019 |Māris Kučinskis |Jedinstvo, NA, ZZS |- |40. |Kariņš |23 januar 2019 – ''Trenutno'' |Krišjānis Kariņš |JKP, Razvoj / Za!, NA, KPV LV, Jedinstvo |} <gallery> Datoteka:Gabinete de Ministerios de Letonia, Riga, Letonia, 2012-08-07, DD 01.JPG|Zgrada Kabineta ministara ([[Palata Pravde (Riga)|Palata pravde]]) smještena je zajedno sa [[Vrhovni sud Latvije|Vrhovnim sudom]]. Datoteka:Brīvības bulvāris, Riga.jpg|[[Bulevar slobode (Riga)|Bulevar slobode]] ({{lang|lv|Brīvības bulvāris}}). </gallery> == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20101120044855/http://www.mk.gov.lv/en/mk/sastavs/ Internet stranica Kabineta ministara Republike Latvije] {{Vlade u Evropi}} [[he:פוליטיקה של לטביה#ממשלת_לטביה]] [[Kategorija:Vlade po državama|Latvija]] [[Kategorija:Institucije Latvije]] [[Kategorija:Vlada Latvije]] [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] 4k0iu3g588zooqw8empsugaqtisk6vj Teritorijalna organizacija Republike Srpske 0 478783 3426163 3385591 2022-07-30T15:46:38Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Politika Republike Srpske}} '''Republika Srpska''' teritorijalno je organizovana u 8 [[grad]]ova i 64 [[Općina|općine]]. == Historija == {{Glavni|Bivše općine Republike Srpske}} Prema ''Zakonu o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi'' (1994.), [[Republika Srpska]] je bila podeljena na 80 općina. Ovo je obuhvatalo i općine koje su delimično ili u potpunosti poslije [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] pripale [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]] ili [[Brčko Distrikt]]u. Godine 1996. podjela je revidirana i od tada do 2012. Republika Srpska je imala 2 grada i 61 općinu. Od sredine 2012 imala je 6 gradova i 57 općina, a od 2019. ima 8 gradova i 56 općina. Prema ''Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske'' (2009.), Republika Srpska je i dalje ostala podeljena na 2 grada i 64 općine. Dok grad [[Banja Luka]] nema u svom sastavu općine, grad [[Istočno Sarajevo]] ih ima šest. Vlada Republike Srpske je 14. juna 2012. na 70. sjednici održanoj u Banjaluci utvrdila „''Prijedlog zakona o izmjenama i dopuni Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske''“ koji se odnosi na četiri općine ([[Bijeljina]], [[Doboj]], [[Prijedor]] i [[Trebinje]]). Zakonom je predviđeno da ove četiri općine postanu gradovi, odnosno dobiju status grada i budu pravni nasljednici općina.<ref>{{Cite web|url=https://rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=63443|title=Vlada usvojila Prijedlog zakona o gradovima}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/media/vijesti/Pages/Vlada_Republike_Srpske_utvrdila_vise_zakonskih_projekata.aspx|title=Vlada Republike Srpske utvrdila više zakonskih projekata|access-date=11. 6. 2021|archive-date=11. 6. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210611000104/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/media/vijesti/Pages/Vlada_Republike_Srpske_utvrdila_vise_zakonskih_projekata.aspx|url-status=dead}}</ref> Bivše općine Bijeljina, Doboj, Prijedor i Trebinje dobile su status Grada 18. 7. 2012. odlukom [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] kada je usvojen „''Zakon o Gradu Bijeljina''“, „''Zakon o Gradu Doboj''“, „''Zakon o Gradu Prijedor''“ i „''Zakon o Gradu Trebinje''“, odnosno „''Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske''“. Zakoni o gradovima Bijeljina, Doboj, Prijedor i Trebinje zvanično je stupio na snagu 26. jula 2012. godine kada je objavljen u Službenom glasniku Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske 70/2012'').<ref>{{Cite web|url=http://docs.slglasnik.org/slgl/show_docs.jsf|title=Službeni glasnik Republike Srpske: Službeni glasnik Republike Srpske broj 70}}</ref> Poslanici Narodne skupštine Republike Srpske su 9. septembra 2014. jednoglasno usvojili zakon o osnivanju općine [[Stanari]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nezavisne.com/novosti/bih/Osnovana-opstina-Stanari/262162|title=Osnovana opština Stanari}}</ref> Dana 10. decembra 2015. poslanici [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] su usvojili zakon i o gradu [[Zvornik]]u.<ref>{{Cite web|url=http://www.srna.rs/novosti1/360004/usvojen-zakon-o-gradu-zvornik.htm|title=USVOJEN ZAKON O GRADU ZVORNIK|access-date=11. 6. 2021|archive-date=11. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151211130643/http://www.srna.rs/novosti1/360004/usvojen-zakon-o-gradu-zvornik.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> == Gradovi i općine Republike Srpske == {{Glavni|Općine Bosne i Hercegovine|Općine Republike Srpske}}Sljedeća lista uključuje 64 općine Republike Srpske (podaci sa popisa stanovništva iz 2013.): {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2" |Grad/Općina ! rowspan="2" |Regija ! rowspan="2" |Površina (km2) ! rowspan="2" |Općinsko stanovništvo ! rowspan="2" |Gradsko stanovništvo |- |- |[[Banja Luka]] |[[Regija Banja Luka]] |1,239 |185,042 |150,997 |- |[[Bijeljina]] |[[Regija Bijeljina]] |734 |107,715 |45,291 |- |[[Prijedor]] |[[Regija Prijedor]] |834 |89,397 |32,342 |- |[[Doboj]] |[[Regija Doboj]] |772 |71,441 |26,987 |- |[[Istočno Sarajevo]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |1,450 |61,516 |43,657 |- |[[Zvornik]] |376 |58,856 |12,674 |- |[[Gradiška]] |[[Regija Banja Luka]] |762 |51,727 |16,106 |- |[[Teslić]] |[[Regija Doboj]] |838 |38,536 |7,518 |- |[[Prnjavor]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |762 |38,399 |8,484 |- |[[Laktaši]] |388 |34,966 |5,879 |- |[[Trebinje]] |[[Regija Trebinje]] |904 |29,918 |25,589 |- |[[Derventa]] |[[Regija Doboj]] |515 |27,404 |12,680 |- |[[Novi Grad]] |[[Regija Banja Luka]] |473 |27,115 |11,063 |- |[[Modriča]] |[[Regija Doboj]] |320 |25,712 |10,137 |- |[[Kozarska Dubica]] |[[Regija Banja Luka]] |499 |21,542 |11,566 |- |[[Pale (RS)|Pale]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |493 |20,909 |13,883 |- |[[Bratunac]] |293 |20,340 |8,359 |- |[[Kotor-Varoš]] |[[Regija Banja Luka]] |564 |19,710 |8,360 |- |[[Foča (RS)|Foča]] |[[Regija Trebinje]] |1,135 |18,288 |12,334 |- |[[Srbac]] |[[Regija Banja Luka]] |453 |17,587 |3,005 |- |[[Šamac]] |[[Regija Doboj]] |178 |17,273 |5,390 |- |[[Mrkonjić Grad]] |[[Regija Banja Luka]] |677 |16,671 |7,915 |- |[[Brod (općina)|Brod]] |[[Regija Doboj]] |229 |16,619 |8,563 |- |[[Ugljevik]] |[[Regija Bijeljina]] |165 |15,710 |4,155 |- |[[Čelinac]] |[[Regija Banja Luka]] |362 |15,548 |5,802 |- |[[Lopare]] |[[Regija Bijeljina]] |293 |15,357 |2,709 |- |[[Istočna Ilidža]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |28 |14,763 |14,241 |- |[[Srebrenica]] |527 |13,409 |2,607 |- |[[Nevesinje]] |[[Regija Trebinje]] |877 |12,961 |5,464 |- |[[Sokolac]] | rowspan="3" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |693 |12,021 |5,919 |- |[[Vlasenica]] |448 |11,467 |7,228 |- |[[Milići]] |279 |11,441 |2,368 |- |[[Bileća]] |[[Regija Trebinje]] |623 |10,807 |8,220 |- |[[Rogatica]] | rowspan="3" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |645 |10,723 |6,855 |- |[[Višegrad]] |448 |10,668 |5,869 |- |[[Istočno Novo Sarajevo]] |35 |10,642 |8,557 |- |[[Šipovo]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |553 |10,293 |4,052 |- |[[Kneževo]] |333 |9,793 |3,958 |- |[[Gacko]] |[[Regija Trebinje]] |736 |8,990 |5,784 |- |[[Rudo]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |348 |7,963 |1,949 |- |[[Stanari]] |[[Regija Doboj]] |165 |6,958 |1,015 |- |[[Šekovići]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |237 |6,761 |1,519 |- |[[Petrovo]] |[[Regija Doboj]] |144 |6,474 |2,322 |- |[[Ribnik]] |[[Regija Banja Luka]] |511 |6,048 |0 |- |[[Osmaci]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |78 |6,016 |0 |- |[[Kostajnica]] |[[Regija Banja Luka]] |85 |5,977 |4,047 |- |[[Pelagićevo]] |[[Regija Bijeljina]] |122 |5,220 |2,796 |- |[[Čajniče]] |[[Regija Trebinje]] |275 |4,895 |2,401 |- |[[Vukosavlje]] |[[Regija Doboj]] |95 |4,667 |0 |- |[[Donji Žabar]] |[[Regija Bijeljina]] |47 |3,809 |0 |- |[[Han-Pijesak]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |323 |3,530 |2,018 |- |[[Ljubinje]] |[[Regija Trebinje]] |319 |3,511 |2,744 |- |[[Novo Goražde]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |119 |3,117 |0 |- |[[Oštra Luka]] |[[Regija Banja Luka]] |205 |2,786 |0 |- |[[Berkovići]] |[[Regija Trebinje]] |250 |2,114 |0 |- |[[Trnovo (RS)|Trnovo]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |138 |2,050 |1,018 |- |[[Kalinovik]] |[[Regija Trebinje]] |681 |2,029 |1,093 |- |[[Krupa na Uni]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |84 |1,597 |0 |- |[[Jezero (općina)|Jezero]] |56 |1,144 |0 |- |[[Istočni Stari Grad]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |70 |1,131 |39 |- |[[Petrovac]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |155 |361 |0 |- |[[Kupres (RS)|Kupres]] |48 |300 |0 |- |[[Istočni Mostar]] |[[Regija Trebinje]] |85 |257 |0 |- |[[Istočni Drvar]] |[[Regija Banja Luka]] |75 |79 |0 |} == Regije Republike Srpske == {{Glavni|Regije Republike Srpske}} Mezoregije Republike Srpske prema Prostornom planu 2015. godine: # [[Regija Prijedor]] # [[Regija Banja Luka]] # [[Regija Doboj]] # [[Regija Bijeljina]] # [[Regija Istočno Sarajevo]] # [[Regija Trebinje]] == Poštanske oblasti == {{Glavni|Spisak poštanskih brojeva u Bosni i Hercegovini}} Na teritoriji Republike Srpske postoji 9 osnovnih oblasnih radnih jedinica (RJ) poštanskog saobraćaja Republike Srpske: * Radna jedinica [[Banja Luka]] * Radna jedinica [[Bijeljina]] * Radna jedinica [[Brčko]] * Radna jedinica [[Doboj]] * Radna jedinica [[Zvornik]] * Radna jedinica [[Prijedor]] * Radna jedinica [[Sokolac]] * Radna jedinica [[Trebinje]] * Radna jedinica [[Foča (RS)|Foča]] == Također pogledajte == * [[Regije Republike Srpske]] * [[Općine Bosne i Hercegovine]] == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * Zakon o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske», broj: 11/94, 6/95, 26/95, 15/96, 17/96, 19/96 i 6/97). * Zakon o izmjenama Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske», broj: 103/05). [[Kategorija:Teritorijalna organizacija Republike Srpske|*]] [[Kategorija:Općine Republike Srpske|*]] cdeel7qy6hchclxkk7wuagl56aoimla 3426211 3426163 2022-07-30T18:03:01Z Z1KA 87045 /* Regije Republike Srpske */ wikitext text/x-wiki {{Politika Republike Srpske}} '''Republika Srpska''' teritorijalno je organizovana u 8 [[grad]]ova i 64 [[Općina|općine]]. == Historija == {{Glavni|Bivše općine Republike Srpske}} Prema ''Zakonu o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi'' (1994.), [[Republika Srpska]] je bila podeljena na 80 općina. Ovo je obuhvatalo i općine koje su delimično ili u potpunosti poslije [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] pripale [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]] ili [[Brčko Distrikt]]u. Godine 1996. podjela je revidirana i od tada do 2012. Republika Srpska je imala 2 grada i 61 općinu. Od sredine 2012 imala je 6 gradova i 57 općina, a od 2019. ima 8 gradova i 56 općina. Prema ''Zakonu o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske'' (2009.), Republika Srpska je i dalje ostala podeljena na 2 grada i 64 općine. Dok grad [[Banja Luka]] nema u svom sastavu općine, grad [[Istočno Sarajevo]] ih ima šest. Vlada Republike Srpske je 14. juna 2012. na 70. sjednici održanoj u Banjaluci utvrdila „''Prijedlog zakona o izmjenama i dopuni Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske''“ koji se odnosi na četiri općine ([[Bijeljina]], [[Doboj]], [[Prijedor]] i [[Trebinje]]). Zakonom je predviđeno da ove četiri općine postanu gradovi, odnosno dobiju status grada i budu pravni nasljednici općina.<ref>{{Cite web|url=https://rtrs.tv/vijesti/vijest.php?id=63443|title=Vlada usvojila Prijedlog zakona o gradovima}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/media/vijesti/Pages/Vlada_Republike_Srpske_utvrdila_vise_zakonskih_projekata.aspx|title=Vlada Republike Srpske utvrdila više zakonskih projekata|access-date=11. 6. 2021|archive-date=11. 6. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210611000104/http://www.vladars.net/sr-SP-Cyrl/Vlada/media/vijesti/Pages/Vlada_Republike_Srpske_utvrdila_vise_zakonskih_projekata.aspx|url-status=dead}}</ref> Bivše općine Bijeljina, Doboj, Prijedor i Trebinje dobile su status Grada 18. 7. 2012. odlukom [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] kada je usvojen „''Zakon o Gradu Bijeljina''“, „''Zakon o Gradu Doboj''“, „''Zakon o Gradu Prijedor''“ i „''Zakon o Gradu Trebinje''“, odnosno „''Zakon o lokalnoj samoupravi Republike Srpske''“. Zakoni o gradovima Bijeljina, Doboj, Prijedor i Trebinje zvanično je stupio na snagu 26. jula 2012. godine kada je objavljen u Službenom glasniku Republike Srpske (''Službeni glasnik Republike Srpske 70/2012'').<ref>{{Cite web|url=http://docs.slglasnik.org/slgl/show_docs.jsf|title=Službeni glasnik Republike Srpske: Službeni glasnik Republike Srpske broj 70}}</ref> Poslanici Narodne skupštine Republike Srpske su 9. septembra 2014. jednoglasno usvojili zakon o osnivanju općine [[Stanari]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nezavisne.com/novosti/bih/Osnovana-opstina-Stanari/262162|title=Osnovana opština Stanari}}</ref> Dana 10. decembra 2015. poslanici [[Narodna skupština Republike Srpske|Narodne skupštine Republike Srpske]] su usvojili zakon i o gradu [[Zvornik]]u.<ref>{{Cite web|url=http://www.srna.rs/novosti1/360004/usvojen-zakon-o-gradu-zvornik.htm|title=USVOJEN ZAKON O GRADU ZVORNIK|access-date=11. 6. 2021|archive-date=11. 12. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151211130643/http://www.srna.rs/novosti1/360004/usvojen-zakon-o-gradu-zvornik.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> == Gradovi i općine Republike Srpske == {{Glavni|Općine Bosne i Hercegovine|Općine Republike Srpske}}Sljedeća lista uključuje 64 općine Republike Srpske (podaci sa popisa stanovništva iz 2013.): {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2" |Grad/Općina ! rowspan="2" |Regija ! rowspan="2" |Površina (km2) ! rowspan="2" |Općinsko stanovništvo ! rowspan="2" |Gradsko stanovništvo |- |- |[[Banja Luka]] |[[Regija Banja Luka]] |1,239 |185,042 |150,997 |- |[[Bijeljina]] |[[Regija Bijeljina]] |734 |107,715 |45,291 |- |[[Prijedor]] |[[Regija Prijedor]] |834 |89,397 |32,342 |- |[[Doboj]] |[[Regija Doboj]] |772 |71,441 |26,987 |- |[[Istočno Sarajevo]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |1,450 |61,516 |43,657 |- |[[Zvornik]] |376 |58,856 |12,674 |- |[[Gradiška]] |[[Regija Banja Luka]] |762 |51,727 |16,106 |- |[[Teslić]] |[[Regija Doboj]] |838 |38,536 |7,518 |- |[[Prnjavor]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |762 |38,399 |8,484 |- |[[Laktaši]] |388 |34,966 |5,879 |- |[[Trebinje]] |[[Regija Trebinje]] |904 |29,918 |25,589 |- |[[Derventa]] |[[Regija Doboj]] |515 |27,404 |12,680 |- |[[Novi Grad]] |[[Regija Banja Luka]] |473 |27,115 |11,063 |- |[[Modriča]] |[[Regija Doboj]] |320 |25,712 |10,137 |- |[[Kozarska Dubica]] |[[Regija Banja Luka]] |499 |21,542 |11,566 |- |[[Pale (RS)|Pale]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |493 |20,909 |13,883 |- |[[Bratunac]] |293 |20,340 |8,359 |- |[[Kotor-Varoš]] |[[Regija Banja Luka]] |564 |19,710 |8,360 |- |[[Foča (RS)|Foča]] |[[Regija Trebinje]] |1,135 |18,288 |12,334 |- |[[Srbac]] |[[Regija Banja Luka]] |453 |17,587 |3,005 |- |[[Šamac]] |[[Regija Doboj]] |178 |17,273 |5,390 |- |[[Mrkonjić Grad]] |[[Regija Banja Luka]] |677 |16,671 |7,915 |- |[[Brod (općina)|Brod]] |[[Regija Doboj]] |229 |16,619 |8,563 |- |[[Ugljevik]] |[[Regija Bijeljina]] |165 |15,710 |4,155 |- |[[Čelinac]] |[[Regija Banja Luka]] |362 |15,548 |5,802 |- |[[Lopare]] |[[Regija Bijeljina]] |293 |15,357 |2,709 |- |[[Istočna Ilidža]] | rowspan="2" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |28 |14,763 |14,241 |- |[[Srebrenica]] |527 |13,409 |2,607 |- |[[Nevesinje]] |[[Regija Trebinje]] |877 |12,961 |5,464 |- |[[Sokolac]] | rowspan="3" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |693 |12,021 |5,919 |- |[[Vlasenica]] |448 |11,467 |7,228 |- |[[Milići]] |279 |11,441 |2,368 |- |[[Bileća]] |[[Regija Trebinje]] |623 |10,807 |8,220 |- |[[Rogatica]] | rowspan="3" |[[Regija Istočno Sarajevo]] |645 |10,723 |6,855 |- |[[Višegrad]] |448 |10,668 |5,869 |- |[[Istočno Novo Sarajevo]] |35 |10,642 |8,557 |- |[[Šipovo]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |553 |10,293 |4,052 |- |[[Kneževo]] |333 |9,793 |3,958 |- |[[Gacko]] |[[Regija Trebinje]] |736 |8,990 |5,784 |- |[[Rudo]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |348 |7,963 |1,949 |- |[[Stanari]] |[[Regija Doboj]] |165 |6,958 |1,015 |- |[[Šekovići]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |237 |6,761 |1,519 |- |[[Petrovo]] |[[Regija Doboj]] |144 |6,474 |2,322 |- |[[Ribnik]] |[[Regija Banja Luka]] |511 |6,048 |0 |- |[[Osmaci]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |78 |6,016 |0 |- |[[Kostajnica]] |[[Regija Banja Luka]] |85 |5,977 |4,047 |- |[[Pelagićevo]] |[[Regija Bijeljina]] |122 |5,220 |2,796 |- |[[Čajniče]] |[[Regija Trebinje]] |275 |4,895 |2,401 |- |[[Vukosavlje]] |[[Regija Doboj]] |95 |4,667 |0 |- |[[Donji Žabar]] |[[Regija Bijeljina]] |47 |3,809 |0 |- |[[Han-Pijesak]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |323 |3,530 |2,018 |- |[[Ljubinje]] |[[Regija Trebinje]] |319 |3,511 |2,744 |- |[[Novo Goražde]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |119 |3,117 |0 |- |[[Oštra Luka]] |[[Regija Banja Luka]] |205 |2,786 |0 |- |[[Berkovići]] |[[Regija Trebinje]] |250 |2,114 |0 |- |[[Trnovo (RS)|Trnovo]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |138 |2,050 |1,018 |- |[[Kalinovik]] |[[Regija Trebinje]] |681 |2,029 |1,093 |- |[[Krupa na Uni]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |84 |1,597 |0 |- |[[Jezero (općina)|Jezero]] |56 |1,144 |0 |- |[[Istočni Stari Grad]] |[[Regija Istočno Sarajevo]] |70 |1,131 |39 |- |[[Petrovac]] | rowspan="2" |[[Regija Banja Luka]] |155 |361 |0 |- |[[Kupres (RS)|Kupres]] |48 |300 |0 |- |[[Istočni Mostar]] |[[Regija Trebinje]] |85 |257 |0 |- |[[Istočni Drvar]] |[[Regija Banja Luka]] |75 |79 |0 |} == Regije Republike Srpske == {{Glavni|Regije Republike Srpske}} Mezoregije Republike Srpske prema Prostornom planu 2015. godine: # [[Regija Prijedor]] # [[Regija Banja Luka]] ## [[Subregija Gradiška]] ## [[Subregija Mrkonjić Grad]] # [[Regija Doboj]] # [[Regija Bijeljina]] ## [[Subregija Zvornik]] # [[Regija Istočno Sarajevo]] ## [[Subregija Foča]] # [[Regija Trebinje]] == Poštanske oblasti == {{Glavni|Spisak poštanskih brojeva u Bosni i Hercegovini}} Na teritoriji Republike Srpske postoji 9 osnovnih oblasnih radnih jedinica (RJ) poštanskog saobraćaja Republike Srpske: * Radna jedinica [[Banja Luka]] * Radna jedinica [[Bijeljina]] * Radna jedinica [[Brčko]] * Radna jedinica [[Doboj]] * Radna jedinica [[Zvornik]] * Radna jedinica [[Prijedor]] * Radna jedinica [[Sokolac]] * Radna jedinica [[Trebinje]] * Radna jedinica [[Foča (RS)|Foča]] == Također pogledajte == * [[Regije Republike Srpske]] * [[Općine Bosne i Hercegovine]] == Reference == {{Refspisak}} == Literatura == * Zakon o teritorijalnoj organizaciji i lokalnoj samoupravi Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske», broj: 11/94, 6/95, 26/95, 15/96, 17/96, 19/96 i 6/97). * Zakon o izmjenama Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske («Službeni glasnik Republike Srpske», broj: 103/05). [[Kategorija:Teritorijalna organizacija Republike Srpske|*]] [[Kategorija:Općine Republike Srpske|*]] fhpk10b1uyoeiobf8ad3ktjgu320r7k Spomenik rudarima u Tuzli 0 478871 3426117 3343196 2022-07-30T14:10:16Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Husinski rudar Tuzla(Stari Djed Aljo) - panoramio.jpg|mini|desno|Husinski rudar - Spomenik rudarima u Tuzli]] '''Spomenik rudarima u Tuzli''' se nalazi u parku pored Bosanskog kulturnog centra (BKC) u Tuzli. U dokumentaciji se ovaj spomenik službeno naziva „Spomenik rudarima palim u Husinskoj buni i revoluciji, Kreka“. Podignut je 1955. godine u Parku nekadašnjeg Radničkog doma Moša Pijade (danas BKC). Autor spomenika je Ivan Sabolić, akademski vajar iz Zagreba. Komisije za očuvanje nacionalnih spomenika, na sjednici održanoj 16 maja 2019. godine donijela je odluku da se spomenik proglasi za [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine]]. Ovu odluku Komisija je donijela u slijedećem sastavu: Amir Pašić (predsjedavajući), Goran Milojević i Radoje Vidović.<ref>{{Cite web |url=http://aplikacija.kons.gov.ba/kons/public/uploads/odluke_hrv/Tuzla%20Husinski%20rudar%20HR.pdf |title=Spomenik rudarima u Tuzli |work=Komisija za nacionalne spomenike |access-date=13. 9. 2020 }}{{Mrtav link}}</ref> Nacionalni spomenik čine vajarsko djelo i park u kojem je postavljeno. == Historija == Husinska buna bila je jedna od najvažnijih klasnih borbi na ovim prostorima. Sindikalni pokret rudara "Kreke" 1920. je pokrenuo pitanje prava na rad i ravnopravnost. U buni je učestvovalo 7.000 rudara. Ovaj događaj u historiografiji se razmatra u okvirima radničkog pokreta koji se javio neposredno nakon [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskoga rata]]. Radnički pokret imao je za cilj izboriti se za prava radničke klase.<ref>[https://www.slobodnaevropa.org/a/zaboravljene-vrijednosti-dan-rudara-i-husinska-buna/24805508.html Zaboravljene vrijednosti: Dan rudara i Husinska buna - slobodnaevropa.org]</ref> Na mjestu gdje je podignut spomenik Husinski rudar sahranjivani su i stanovnici Husinja poginuli u [[Narodnooslobodilačka borba Jugoslavije|narodnooslobodilačkoj borbi]] između 1941. do 1945. godine.<ref>{{Cite web |url=http://abrasmedia.info/content/husinska-buna-dan-rudara-bosne-i-hercegovine-video |title=Husinska buna - Dan rudara Bosne i Hercegovine |work=abrasmedia.info |access-date=13. 9. 2020 |archive-date=21. 2. 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140221184940/http://abrasmedia.info/content/husinska-buna-dan-rudara-bosne-i-hercegovine-video |url-status=bot: unknown }}</ref> Inicijativu za podizanje spomenika Husinskom rudaru pokrenuo je 1952. godine [[Pašaga Mandžić]]. Odbor za izgradnju spomenika utvrdio je i temu spomenika (rudar koji odbacuje alat, a uzima pušku i odlazi u borbu). Savjetnik za izbor rješenja bio je [[Ismet Mujezinović]]. == Opis == Spomenik je završen 27. jula 1956. godine. Izveden je prema rješenju Ivana Sabolića, akademskog vajara iz [[Zagreb]]a. To je monumentalna skulptura koja je postavljena na stepenasti betonski postament i obložen je crnim pločama od [[Jablanica|jablaničkog]] granita. Skulptura je izvedena od patinaste [[Bronza|bronze]]. Dimenzije donjeg dijela postamenta su 644 x 448 x 120&nbsp;cm, gornjeg 230 x 195 x 55&nbsp;cm, a visina spomenika oko 8,60 m. U pogledu stila urađen je u duhu socijalističkog realizma u kojem predstavnici radničke klase postaju heroji i uzori [[Socijalizam|socijalističkog]] pokreta pa tako i umjetnosti.<ref>{{Cite web |url=https://bastina.ba/spomenik-husinski-rudar/ |title=Spomenik – Husinski rudar |work=Zavod za zaštitu i korištenje kulturno - historijskog i prirodnog naslijeđa Tuzlanskog kantona |access-date= 13. 9. 2020}}</ref> Rrudar ispušta rudarski alat lijevom rukom a desnom rukom podiže pušku prema nebu. Ovaj prikaz predstavlja metamorfozu iz rudara u borca, antifašistu. Kako bi naglasio metamorfozu, umjetnik desnu ruku naglašava i u smislu proporcija spomenika – u odnosu na druge dijelove tijela ona je veća. Rudar je prikazan u trenutku koračanja, pogleda usmjerenog prema promatraču. Naglašene crte lica sugeriraju odlučnost. Na postamentu spomenika ispisano je: RUDARIMA PALIM U HISINSKOJ BUNI 1920 I NARODNOJ REVOLUCIJI 1941 – 1945 RUDARI KREKE 27. JULA 1956. == Literatura == * Branko Đukić, Husinska buna u savremenoj jugoslavenskoj istorijografiji, u: Članci i građa za kulturnu istoriju Istočne Bosne knj. 14, Tuzla: Muzej Istočne Bosne, 1982. * Jeremija Perić, Pašić Dževad, Lukavac u radničkom pokretu NOR-u i revoluciji. Lukavac: Općinski odbor SUBNOR-a, 1989 == Reference == {{Refspisak}} {{Portal|Bosna i Hercegovina}} [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Tuzli]] [[Kategorija:Spomenici narodnooslobodilačke borbe u Bosni i Hercegovini]] 8691leaobdm1082ievy6i9cak370lcm Zlata Filipović 0 478888 3426302 3409561 2022-07-31T08:59:37Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 3 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija osoba | ime = Zlata Filipović | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1980|12|3}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[SFR Jugoslavija]] | status_nestanka = | prebivalište = [[Dublin]], [[Irska]] | državljanstvo = {{Plainlist| * [[Bosna i Hercegovina]] * [[Hrvatska]] }} | obrazovanje = Bačelor [[Humanističke nauke|humanističkih nauka]] ([[Oxford]]) | zanimanje = [[Književnica]], [[producent]]ica | godine_aktivnosti = 1991– | poznat_po = [[Zlatin dnevnik]] | značajna_djela = {{Plainlist| * ''Zlata's Diary'' * ''The Freedom Writers Diary'' * ''Milošević: The People's Tyrant'' * ''Stolen Voices: Young People's War Diaries'' * ''From the Republic of Conscience'' * ''Even in Chaos: Education in Times of Emergency'' }} | nagrade = Specijalna nagrada "Dijete hrabrosti" }} '''Zlata Filipović''' (rođena 3. decembra 1980) jest [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] [[Književnost|književnica]] poznata po [[Zlatin dnevnik|''Zlatinom dnevniku'']], autobiografskoj knjizi koju je napisala.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.penguin.co.uk/nf/Author/AuthorPage/0,,1000010817,00.html|title=Zlata Filipovic - Penguin Books Authors - Penguin Books|date=28. 8. 2009|website=web.archive.org|access-date=13. 6. 2021|archive-date=28. 8. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090828183352/http://www.penguin.co.uk/nf/Author/AuthorPage/0,,1000010817,00.html|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/author/show/2983735.Zlata_Filipovi_|title=Zlata Filipović|website=www.goodreads.com|access-date=13. 6. 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://search.barnesandnoble.com/Zlatas-Diary/Zlata-Filipovic/e/9780140242058|title=Zlata's Diary, Zlata Filipovic, Book - Barnes & Noble|date=15. 6. 2009|website=web.archive.org|access-date=13. 6. 2021|archive-date=15. 6. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090615051841/http://search.barnesandnoble.com/Zlatas-Diary/Zlata-Filipovic/e/9780140242058|url-status=bot: unknown}}</ref> Dnevnik, kome se obraćala sa ''Mimi'', pisala je od septembra 1991. do oktobra 1993, tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]]. Knjiga nije zvanično izdata na [[Južnoslavenski jezici|južnoslavenskim jezicima]], a prevedena je na preko 20 jezika i adaptirana je u horsko djelo Anthonyja Powersa.<ref>{{Cite web|url=https://global.oup.com/academic/|title=Home Page|website=OUP Academic|language=en-GB|access-date=13. 6. 2021}}</ref> == Biografija == Zlata je rođena 3. decembra 1980. u Sarajevu, tada [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SR Bosna i Hercegovina]], unutar [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFR Jugoslavije]].<ref name=":1" /> Njen otac je bio [[advokat]], kako ona ističe, ''iz porodice advokata prisutne u Sarajevu generacijama'',<ref name=":2">{{Cite web|url=https://motherdaughterbookclub.com/2010/02/interview-with-author-zlata-filipovic/|title=Interview with Author Zlata Filipovic {{!}}|language=en-US|access-date=13. 6. 2021}}</ref> a majka [[hemičar]]ka. Pisala je i prije [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], koja je počela 5. aprila 1992.<ref name=":0" /> Ona se prisjeća kako sarajevske škole, pogođene ratom, nisu radile, a njeni roditelji nisu išli na posao redovno. Iz Sarajeva nisu mogli da odu, jer muškarcima napuštanje grada nije bilo dozvoljeno, a razdvajanje nije bilo mogućnost. Također, situaciju Filipovići nisu smatrali suviše ozbiljnom, a kada su njenu ozbiljnost shvatili, bilo je kasno, jer je grad bio potpuno zatvoren. Pola godine poslije početka rata, Zlata je dobila svesku koja joj se veoma svidjela. Inspirisana Dnevnicima [[Anne Frank]] i [[Adrijan Mol|Adrijana Mola]], kao i time što su njene prijateljice također pisale, ona započinje svoj dnevnik.<ref name=":2" /> Oduvijek zainteresovana za pisanje i čitanje, u ljeto 1992. pridružila se književnoj sekciji ljetne škole u koju je išla, a kojih je nekoliko bilo u Sarajevu. Učiteljica je učenike pitala da li neko piše dnevnik, jer je [[UNICEF]] zainteresovan za izdavanje dnevnika mlade osobe. Ona je učiteljici dala dijelove njenih zapisa, a učiteljica ih je poslala i novinama. Zlatin dnevnik je izabran i ljeta sljedeće godine nezvanično izdat, sadržeći samo prva tri mjeseca (jesen i zima 1991) i to djelimično.<ref name=":2" /> == Dnevnik == {{Glavni|Zlatin dnevnik}} Reporterka Janine di Giovani, koja je Zlatu srela 1993. i napisala predgovor za knjigu, opisala je Zlatu kao ''Anu Frank Sarajeva'', jer ''Zlatin dnevnik, kao i [[Dnevnik Anne Frank]], opisuje doživljaje strahota rata prožete dječijom čednošću''. Također je dodala da je dodatna sličnost i to što ''su oba sukoba djelimično motivisana rasizmom i etničkim razlikama''.<ref>{{Cite book|last=Zlata Filipović|url=http://archive.org/details/zlatasdiarychild00fili_0|title=Zlata's diary|date=1995|publisher=Penguin Books|others=Internet Archive|isbn=978-0-14-024205-8}}</ref> Male sarajevske novine su knjigu 1993. nezvanično izdale pod nazivom ''Zlatin dnevnik'' kao poklon čitaocima. Zlata je tako postala poznata u Sarajevu, pa su je i novinari stranih novinskih agencija intervjuirali. Decembra 1993, Zlatina porodica od [[Ujedinjene nacije|Ujedinjenih nacija]] dobija ponudu da napusti Sarajevo i ode u [[Pariz]]. Tu ponudu su i prihvatili, a dnevnik je 1994. zvanično izdat na [[Engleski jezik|engleskom]] pod nazivom Zlatin dnevnik: Život djeteta u Sarajevu ({{Jez-en|Zlata's Diary: A Child's Life in Sarajevo}}). Knjigu je prevela Kristina Pribićević-Zorić, a izdala [[Ujedinjeno Kraljevstvo|britanska]] izdavačka kuća Pengvin buks (engl. ''Penguin Books'').<ref>{{Cite web|url=http://www.funtrivia.com/en/subtopics/Zlatas-Diary-175054.html|title=Zlata's Diary - Fun Facts, Questions, Answers, Information|date=12. 1. 2013|website=web.archive.org|access-date=13. 6. 2021|archive-date=12. 1. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130112213222/http://www.funtrivia.com/en/subtopics/Zlatas-Diary-175054.html|url-status=bot: unknown}}</ref> == Nakon selidbe == Zlata se sjeća kako je iz Sarajeva njena porodica izvedena u kombiju Ujedinjenih nacija, i kako je kroz mali prozor kombija vidjela poštu, školu, cijeli grad. Sjeća se i kako su je novinari pratili po [[London]]u, kada ga je prvi put sa 13 godina posjetila u cilju da se ugovori izdavanje knjige, iako je prvi zainteresovani bio francuski izdavač. Pitali su je razna pitanja u vezi sa ratom, a sjeća se kako je pila čaj sa britanskim premijerom [[John Major|Johnom Majorom]] i francuskim [[Ministarstvo odbrane Francuske|ministrom odbrane]]. Ubrzo je prodato 80.000 kopija dnevnika.<ref>{{Cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/bosnia/9192248/Zlata-Filipovic-whose-journal-was-Sarajevos-answer-to-Anne-Franks-diary-tells-of-her-fears-for-Bosnia-today.html|title=Zlata Filipovic, whose journal was Sarajevo's answer to Anne Frank's diary, tells of her fears for Bosnia today|website=www.telegraph.co.uk|access-date=13. 6. 2021}}</ref> Za to vrijeme, učila je u Međunarodnoj školi u [[Francuska|Francuskoj]].<ref name=":0" /> Nakon tri godine u [[Pariz]]u, oktobra 1995,<ref name=":2" /> Filipovići su se preselili u [[Dublin]], gdje je Zlata studirala na Triniti koledžu, a kasnije i na [[Oxford]]u, gdje je 2001. postala bachelor [[Humanističke nauke|humanističkih nauka]].<ref name=":1" /> I dalje živi u Dublinu, gdje radi kao filmski producent i osmišlja dokumentarce. Sa roditeljima je putovala širom svijeta, a intervjuisale su je novinske agencije iz [[Evropa|Evrope]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenog Kraljevstva]], [[Kanada|Kanade]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] i [[Australija|Australije]]. Učestvovala je u izradi drugih knjiga u vezi sa ratom u Bosni i Hercegovini, a dobila je i Specijalnu nagradu „Dijete hrabrosti“ od }[[Centra Simon Wiesenthal]].<ref name=":0" /> Nastavila je da piše, pa je napisala predgovor knjige ''The Freedom Writers Diary'' i učestvovala u obradi knjige ''Stolen Hearts: Young People's War Diaries''. Pojavila se 19. novembra 2006. u talk-šou ''Tout le monde en parle.'' == Bibliografija == {| class="wikitable" !Godina !Naziv !Napomena |- |1994. |Zlata's Diary (kao Zlatin dnevnik 1993.) |Zlatino djelo pisano od 1991. do 1993. |- |1999. |The Freedom Writers Diary |Predgovor od Zlate Filipović |- |2004. |Milošević: The People's Tyrant |Predgovor i prevod od Zlate Filipović |- |2006. |Stolen Voices: Young People's War Diaries |Zlata Filipović, pomoćni urednik |- |2009. |From the Republic of Conscience |Član 4: ''Lost in Arizona'' od Zlate Filipović |- |2010. |Even in Chaos: Education in Times of Emergency |Poglavlje 6: ''Hear Our Voices'' od Zlate Filipović |} == Aktivizam == Godine 2011. Filipović je producirao kratki film ''Stand Up!'' za kampanju koju je kreirala ''BeLonG To'', [[LGBT|LGBTQ]] organizacija za omladinu u Irskoj, protiv [[Homofobija|homofobnog nasilja]] u školama.<ref name=":1" /> Na [[YouTube]]u je pregledan preko 1,9 miliona puta.<ref>{{Citation|title=Stand Up! - Don't Stand for Homophobic Bullying|url=https://www.youtube.com/watch?v=lrJxqvalFxM|access-date=13. 6. 2021|language=bs-Latn-BA}}</ref> Zlata Filipović je bio član Izvršnog komiteta ''Amnesty International Ireland'' (2007–2013) i član je osnivač NYPAW (Mreže mladih pogođenih ratom). Mnogo je govorila u školama i univerzitetima širom svijeta o pitanjima djece u sukobu. Bila je član [[UNESCO]]-ovog žirija koji su dodjeljivali Nagradu za dječju i omladinsku literaturu za toleranciju. === Produkcija === ==== Kratkotrajni videozapisi ==== * 2011: ''Stand up'' * 2012: ''Motion Sickness'' * 2013: ''Abacus'' * 2014: ''Stand up for your friends'' * 2016: ''OCD and Me'' * 2016: ''The Wake'' * 2017: ''James Vincent McMorrow: One Thousand Times'' * 2017: ''Bittersweet'' (documentary) * 2018: ''Johnny'' (documentary) * 2018: ''Villagers - Fool'' * 2019: ''Strong at the Broken Places'' ==== Dokumentarci ==== * 2010: ''Blood of the Irish'' * 2011: ''Hold on Tight'' * 2012: ''Three Men Go to War'' * 2013: ''Here Was Cuba'' * 2014: ''Somebody to love'' * 2016: ''The Farthest'' * 2016: ''The Story of Yes'' ==== Televizija ==== * 2017: ''The Babymakers'' (dokumentarni serijal ) * 2018: ''The Game: The Story of Hurling'' (dokumentarni serijal) == Reference == {{Refspisak}} {{DEFAULTSORT:Filipović, Zlata}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački pisci]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1980.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Žene u Bosni i Hercegovini]] nowz6i32x6v7q5kgf2byz3xii7ikflb Trepljasta ćelija 0 480365 3426222 3351708 2022-07-31T00:07:11Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija anatomija | Ime = Trepljasta ćelija | image = Gray931.png | caption = Presjek kroz spiralni [[Cortijev organ]] (uvećano): "vanjske trepljaste ćelije" označene pri vrhu; "unutrašnje trepljaste ćelije" označene blizu centra. | image2 = Cochlea-crosssection.svg | caption2 = Poprečni presjek [[pužnica|pužnice]]. Unutrašnje trepljaste ćelije dnalaze se na završetku "unutrašnjih živaca trepljastih ćelija", a vanjske trepljaste ćelije su na završetku "vanjske treplje" nervne ćelije. | location = [[Pužnica]] | function = Pojačavanje zvučnih talasa i prenošenje slušnih informacija u [[moždano stablo]] | neurotransmitter= [[Glutamat]] | morphology = Jedinstvena (Vidi tekst) | afferents = Nema | efferents = Preko [[slušni živac|slušnog živca]] do [[vestibulopužnični živac|vestibulopužničnog živca]] do [[donji kolikulus|donjeg kolikulusa]] }} [[slika:Journey of Sound to the Brain.ogg|thumb| Prodiranje zvukova od izvora do moždanog centra|400x400px]] '''Trepljaste ćelije''' su [[senzorni receptor]]i i [[čulo sluha|slušni sistem]] i [[vestibulski sistem]] u [[uho|ušima]] svih [[kičmenjak]]a i u [[organ bočne linije|organu bočne linije]] [[riba]]. Putem [[Mehanotransdukcija|mehanotransdukcije]], trepljaste ćelije otkrivaju kretanje u svom okruženju.<ref>{{cite journal |last1=Lumpkin |first1=Ellen A. |last2=Marshall |first2=Kara L. |last3=Nelson |first3=Aislyn M. |year=2010 |title=The cell biology of touch |journal=The Journal of Cell Biology |volume=191 |issue=2 |pages=237–248 |doi=10.1083/jcb.201006074|pmc=2958478 |pmid=20956378}}</ref> U [[sisar]]a, slušne trepljaste ćelije nalaze se unutar spirale [[Cortijev organ|Cortijevog organa]] na tankoj [[bazilarna membrana|bazilarnoj membrani]] u [[pužnica|pužnici]] [[unutrašnje uho|unutrašnjeg uha]]. Ime su dobili po čupercima [[stereocilija]], zvanim ''snopovi cilija'' i koji strše iz [[ćelijska membrana|apikalne površine]] ćelije, u tekućinom ispunjeni [[pužnični kanal]]. U svakoj ćeliji ima od 50 do 100 stereocilija, kada su čvrsto zbijene<ref>{{Cite web|last=McPherson|first=Duane|date=June 18, 2018|title=Sensory Hair Cells: An Introduction to Structure and Physiology|url=https://academic.oup.com/icb/article/58/2/282/5039866?searchresult=1|website=Oxford Academic}}</ref> i smanjuju brojnost što su dalje udaljene od [[kinocilija]].<ref>{{Cite web|last=Schlosser|first=Gerhard|date=June 1, 2018|title=A Short History of Nearly Every Sense—The Evolutionary History of Vertebrate Sensory Cell Types|url=https://academic.oup.com/icb/article/58/2/301/4993961?searchresult=1|website=Oxford Academic}}</ref> Snopovi cilija (treplji) raspoređeni su kao kruti stubovi koji se kreću u podnožju, kao odgovor na podražaje primijenjene na vrhovima.<ref>{{Cite web|last=Swalla|first=Billie|date=June 20, 2018|title=High Time for Hair Cells: An Introduction to the Symposium on Sensory Hair Cells|url=https://academic.oup.com/icb/article/58/2/276/5040788?searchresult=1|website=Oxford Academic}}</ref> [[Sisar]]ske pužnične treplje imaju dva anatomski i funkcionalno različita tipa, poznata kao vanjske i unutrašnje trepljaste ćelije. Oštećenje ovih ćelija rezultira [[senzorinervni gubitak sluha|smanjenom osjetljivošću sluha]], a budući da se trepljaste ćelije unutrašnjeg uha ne mogu [[regeneracija (biologija)|regenerirati]], ovo oštećenje je trajno.<ref>{{cite journal |last=Nadol |first=Joseph B. |year=1993 |title=Hearing loss |journal=New England Journal of Medicine |volume=329 |pages=1092–1102 |doi=10.1056/nejm199310073291507 |pmid=8371732 |issue=15}}</ref> Međutim, drugi organizmi, poput često proučavanih [[zebrica]] i [[ptica]] imaju trepljaste ćelije koje se mogu regenerirati.<ref>{{cite journal |last1=Lush |first1=Mark E. |last2=Piotrowski |first2=Tatjana |year=2013 |title=Sensory hair cell regeneration in the zebrafish lateral line |journal=Developmental Dynamics |volume=243 |issue=10 |pages=1187–1202 |doi=10.1002/dvdy.24167 |pmid=25045019 |pmc=4177345}}</ref><ref name="Cotanche 1994 1–18">{{cite journal |last=Cotanche |first=Douglas A. |year=1994 |title=Hair cell regeneration in the bird cochlea following noise damage or ototoxic drug damage |journal=Anatomy and Embryology |volume=189 |issue=1 |pages=1–18 |doi=10.1007/bf00193125|pmid=8192233 |s2cid=25619337 }}</ref> Ljudska [[pužnica]] sadrži oko 3.500 unutrašnjih i 12.000 vanjskih trepljastih ćelija po rođenju.<ref>Rémy Pujol, Régis Nouvian, Marc Lenoir, "[http://www.cochlea.eu/en/hair-cells Hair cells] (cochlea.eu)</ref> Vanjske trepljaste ćelije [[mehaničko pojačalo| mehanički pojačavaju]] zvuk niske razine koji ulazi u [[pužnica|pužnicu]].<ref>{{Cite journal|last=Ashmore|first=Jonathan Felix|year=1987|title=A fast motile response in guinea-pig outer hair cells: the cellular basis of the cochlear amplifier|journal=The Journal of Physiology|language=en|volume=388|issue=1|pages=323–347|doi=10.1113/jphysiol.1987.sp016617|issn=1469-7793|pmid=3656195 |pmc=1192551}} {{open access}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Ashmore|first=Jonathan|author-link=Jonathan Ashmore|date=2008|title=Cochlear Outer Hair Cell Motility|url=https://semanticscholar.org/paper/6c408e8fb9aabe61c44d1eed621e63ad68df5c82|journal=Physiological Reviews|language=en|volume=88|issue=1|pages=173–210|doi=10.1152/physrev.00044.2006|issn=0031-9333|pmid= 18195086|s2cid=17722638}} {{open access}}</ref> Pojačanje može biti pokrenuto kretanjem snopova njihovih treplji ili pokretom ćelija pomoću električnog pogona. Ova takozvana somatska elektromotornost pojačava zvuk kod svih kopnenih kičmenjaka. Na to utiče mehanizam zatvaranja mehaničkih senzornih ionskih kanala na vrhovima snopova treplji. Unutrašnje trepljaste ćelije. u tekućinama pužnice, pretvaraju zvučne vibracije u električne signale koji se zatim prenose putem [[slušni živac|slušnog živca]] do centra za sluh [[moždano stablo|moždanog stabla]] i do [[slušna moždana kora|slušnog korteksa]]. == Unutrašnje trepljaste ćelije – od zvučnog do nervnog signala == [[Slika:Organ of corti.svg|thumb|250px|right|Presjek [[Cortijev organ|Cortijevog organa]], sa unutrašnjim i vanjskim trepljastim ćelijama]] Otklon [[stereocilija]] trepljaste ćelije otvara [[mehanički zatvoreni ionski kanal | mehanički zatvoreni]] [[ionski kanal]] koji dopušta male, pozitivno nabijenim ionima (prvenstveno [[kalij]]a i [[kalcij]]a) ulazak u ćeliju.<ref>{{cite journal|last=Müller|first=U|title=Cadherins and mechanotransduction by hair cells|journal=Current Opinion in Cell Biology|date=October 2008|volume=20|issue=5|pages=557–566|pmid=18619539|pmc=2692626|doi=10.1016/j.ceb.2008.06.004 }}</ref> Za razliku od mnogih drugih električno aktivnih ćelija, sama trepljasta ćelija ne aktivira [[akcijski potencijal]]. Umjesto toga, priliv pozitivnih iona iz endolimfe u skaliranom mediju depolarizira ćeliju, što rezultira [[receptorsi potencijal|receptorskim potencijalom]]. Ovaj receptorski potencijal otvara [[kalcijski kanal s naponom]]; ioni kalcija zatim ulaze u ćeliju i pokreću oslobađanje [[neurotransmiter]]a na [[bazna lamina|baznom]] kraju ćelije. Neurotransmiteri difundiraju kroz uski prostor između trepljaste ćelije i živčanog završetka, gdje se zatim vežu za [[receptor (biohemija|receptore]] i tako pokreću akcijske potencijale u živcu. Na ovaj način mehanički zvučni signal pretvara se u električni nervni signal. Repolarizacija trepljastih ćelija vrši se na poseban način. [[Perilimfa]] u ''[[scala tympani]]'' ima vrlo nisku koncentraciju pozitivnih iona. [[Elektrohemijski gradijent]] dovodi do toga da pozitivni ioni teku kroz kanale do perilimfe. Trepljaste ćelije stalno propuštaju [[kalcij|Ca<sup>2+</sup>]]. Ovo isticanje uzrokuje [[tonija|tonijsko]] oslobađanje [[neurotransmiter]]a u [[sinapse]]. Smatra se da je to oslobađanje ono što omogućuje trepljastim ćelijama da reagiraju tako brzo, kao odgovor na mehaničke podražaje. Brzina ćelijske reakcije također može biti posljedica činjenice da može povećati količinu oslobađanja neurotransmitera, kao odgovor na promjenu od samo 100&nbsp;μV u [[membranski potencijal|membranskom potencijalu]].<ref>{{cite journal | title = Ca2+ current-driven nonlinear amplification by the mammalian cochlea in vitro |vauthors=Chan DK, Hudspeth AJ | journal = Nature Neuroscience | date = February 2005 | volume = 8 | issue = 2 | pages = 149–155 | pmid = 15643426 | doi = 10.1038/nn1385 | pmc = 2151387 }}</ref> Trepljaste elije također mogu razlikovati tonove, pomoću jednog od dva načina. Prvi koristi električnu rezonancu u [[epitelna polarnost|bazolateralnoj membrani]] ćelije. Električna rezonancija za ovaj put pojavljuje se kao prigušena oscilacija membranskog potencijala. koja reagira na primijenjeni električni impuls. Drugi put koristi tonotopske razlike bazilarne membrane. Ova razlika proizlazi iz različitih lokacija trepljastih ćelija. One ćelije koje imaju visokofrekventnu rezonanciju nalaze se na baznom kraju, dok se ćelije koje imaju značajno nižu rezonancu frekvencije nalaze na apikalnom kraju [[epitel]]a. <ref>{{Cite journal|last=McPherson|first=Duane R|date=2018-08-01|title=Sensory Hair Cells: An Introduction to Structure and Physiology|url=https://doi.org/10.1093/icb/icy064|journal=Integrative and Comparative Biology|volume=58|issue=2|pages=282–300|doi=10.1093/icb/icy064|issn=1540-7063|doi-access=free}}</ref> == Vanjske trepljaste ćelije – akustička pretpojačala == U vanjskim trepljastim ćelijama sisara, različit receptorski potencijal pretvara se u aktivne vibracije sćelijskog tijela. Ova mehanička reakcija na električne signale naziva se somatska elektromotornost;<ref name="ReferenceA">{{cite journal | title = Evoked mechanical responses of isolated cochlear outer hair cells | vauthors = Brownell WE, Bader CR, Bertrand D, de Ribaupierre Y | journal = Science | date = 1985-01-11 | volume = 227 | issue = 4683 | pages = 194–196 | pmid = 3966153 | doi = 10.1126/science.3966153 | bibcode = 1985Sci...227..194B }}</ref> pokreće varijacije u dužini ćelije, sinhronizovano sa dolaznim zvučnim signalom i obezbeđuje mehaničko pojačavanje povratnom vezom do putujućeg talasa.<ref>A movie clip showing an isolated outer hair cell moving in response to electrical stimulation can be seen [https://mustelid.physiol.ox.ac.uk/drupal/?q=ear/dancing_hair_cell here (physiol.ox.ac.uk).] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307171446/https://mustelid.physiol.ox.ac.uk/drupal/?q=ear%2Fdancing_hair_cell |date=2012-03-07 }}</ref> Vanjske trepljste ćelije imaju samo [[sisari]]. Premda je osjetljivost sluha sisara slična onoj kod drugih razreda [[kičmenjak]]a, bez funkcionalnih vanjskih trepljastih ćelija, osjetljivost se smanjuje za približno 50&nbsp;dB. Kod nekih morskih sisara, vanjske trepljaste ćelije proširuju raspon sluha na oko 200&nbsp;kHz.<ref>{{Cite book |title=Biology of Marine Mammals |veditors=Reynolds J, Rommel S |chapter=Marine Mammal Sensory Systems |vauthors=Wartzog D, Ketten DR |year=1999 |publisher=Smithsonian Institution Press |page=132 |s2cid=48867300 |chapter-url=https://pdfs.semanticscholar.org/02fa/5287ef68b112765facbd84c68e7256c99965.pdf |access-date=2. 8. 2021 |archive-date=19. 9. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180919061704/https://pdfs.semanticscholar.org/02fa/5287ef68b112765facbd84c68e7256c99965.pdf |url-status=dead }}</ref> One također poboljšali frekvencijsku selektivnost (frekvencijsku diskriminaciju), što je od posebne koristi za ljude, jer je omogućilo sofisticiran govor i muziku. Vanjske trepljaste ćelije su funkcionalne čak i nakon iscrpljivanja ćelijskih zaliha [[ATP]]-a.<ref name="ReferenceA"/> Učinak ovog sistema je da [[linearnost|nelinearno pojača]] tihe zvukove više od jačih, tako da se širok raspon zvučnih pritisaka može smanjiti na mnogo manji raspon pomaka treplji.<ref name=Hudspeth>{{cite journal |journal=Neuron |date=2008-08-28 |volume=59 |issue=4 |pages=530–45 |doi=10.1016/j.neuron.2008.07.012 |title=Making an effort to listen: mechanical amplification in the ear |author=Hudspeth AJ |pmid=18760690 |pmc=2724262}}</ref> Ovo svojstvo pojačanja naziva se [[pužnično pojačalo]]. Molekulska biologija trepljastih ćelija posljednjih je godina vidno je napredovala, identificirajući [[motorni protein]] ([[prestin]]) koji je u osnovi somatske elektromotornosti u vanjskim trepljastim ćelijama. Pokazalo se da Prestinova funkcija ovisi o signaliziranju [[hloridni kanal|hloridnog kanala]] i da je ugrožena uobičajenim morskim pesticidom [[tributiltin]]om. Budući da se ova klasa zagađivača [[biokoncentracija| biokoncentrata]] nalazi u lancu ishrane, učinak je izražen kod vodenih morskih predatora kao što su [[orke]] i [[kutovi zubani]].<ref>{{cite journal | title = Control of mammalian cochlear amplification by chloride anions |author1=Santos-Sacchi Joseph |author2=Song Lei |author3=Zheng Jiefu |author4=Nuttall Alfred L | url= | date = 2006-04-12 | journal = Journal of Neuroscience | volume = 26 | issue = 15 | pages = 3992–8 | doi = 10.1523/JNEUROSCI.4548-05.2006 | pmid = 16611815 |pmc=6673883 }}</ref> ==Dodatne slike == <gallery> slika:Gray932.png| [[mrežasta membrana|lamina reticularis]] susjedne strukture slika:Stereocilia of frog inner ear.01.jpg|Stereocilije žabljeg unutrašnjeg uha </gallery> == Reference == {{Reflist|35em}} == Dopunska literatura == * {{cite journal |vauthors=Fettiplace R, Hackney CM |title=The sensory and motor roles of auditory hair cells |journal=Nature Reviews. Neuroscience |volume=7 |issue=1 |pages=19–29 |year=2006 |pmid=16371947 |doi=10.1038/nrn1828|s2cid=10155096 }} * {{cite journal |vauthors=Rabbitt RD, Boyle R, Highstein SM |title= Mechanical amplification by hair cells in the semicircular canals |journal=Proceedings of the National Academy of Sciences |date=1–5 February 2010 |doi=10.1073/pnas.0906765107 |pmid= 20133682|lay-url=http://www.physorg.com/news184935465.html |volume=107 |issue=8 |pages=3864–9 |pmc=2840494|bibcode=2010PNAS..107.3864R }} * {{cite journal |vauthors=Breneman KD, Brownell WE, Rabbitt RD|title=Hair cell bundles: flexoelectric motors of the inner ear |journal=PLOS ONE |volume=4 |issue=4 |date=22 April 2009 |doi=10.1371/journal.pone.0005201 |pmid= 19384413|lay-url=http://www.physorg.com/news159599814.html |pages=e5201 |pmc=2668172 |editor1-last=Brezina |editor1-first=Vladimir|bibcode = 2009PLoSO...4.5201B }} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Hair cells}} * [http://www.ks.uiuc.edu/Research/hearing/ Molecular Basis of Hearing] * [http://auditoryneuroscience.com/ear/dancing_hair_cell Outer hair cell dancing "rock around the clock"] * [http://www.yaleearlab.org/ ''Dancing OHC''] video Yale Ear Lab * [https://www.neuinfo.org/mynif/search.php?q=Hair%20Cell&t=data&s=cover&b=0&r=20 NIF Search – Hair Cell] via the Neuroscience Information Framework * [https://www.scribd.com/doc/96781099/Hair-Tuning-Sound-Sensor Hair-Tuning-Sound-Sensor] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210826155822/https://www.scribd.com/document/96781099/Hair-Tuning-Sound-Sensor |date=26. 8. 2021 }} A concise report on the recent development of sound sensors based on hair tuning by students of SMMEE, [http://www.iitrpr.ac.in/ IIT Ropar] {{Slušni i vestibularni putevi}} {{Nervno tkivo}} [[Kategorija: Slušni sistem]] [[Kategorija: Receptorske ćelije]] [[Kategorija: Ljudske ćelije]] 462q0xaq68x0ks583fhs7309hf6vuxr Strljanica 0 484920 3426131 3409607 2022-07-30T14:42:51Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nematerijalna kulturna baština | vrsta_baštine = [[Strljanica]] | slika = UNESCO-ICH-blue.svg | širina slike = 100px | opis_slike = Logo UNESCO Nematerijalne kulturne baštine | regija = [[Evropa]] | institucija = | država = {{ZID|Bosna i Hercegovina}} | mjesto = [[Datoteka:Coat of arms of Kupres.jpg|bez_okvira|20x20piksel]] [[Kupres]] | zajednica = Lokalna zajednica [[Kupres (FBiH)|Kupres]]a | predlagač = | kriterij = | datum_upisa = | lista_upisa_elementa = Reprezentativna lista [[Nematerijalna kulturna baština|nematerijalne kulturne baštine čovječanstva]] | unesco_oznaka = 01512 | unesco_datum_upisa = 2020. | lokacija_upisa = [https://ich.unesco.org/en/RL/grass-mowing-competition-custom-in-kupres-01512 UNESCO] | veb-sajt = }} '''Dani kosidbe na Kupresu''' ili narodski '''Strljanica''' jest tradicionalna manifestacija u [[Kupres (FBiH)|Kupresu]]. Dugo je to bio značajan i prepoznatljiv društveni i kulturni događaj na [[Kupres|Kupresu]]. Baštini viševjekovni kontinuitet održavanja.<ref>{{Cite web|url=http://kupres-kultura.org/|title=Kupres – kultura {{!}} kulturni programi|date=2017-07-13|website=web.archive.org|access-date=2021-11-17|archive-date=13. 7. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170713093741/http://kupres-kultura.org/|url-status=bot: unknown}}</ref> Prema nekim izvorima, održava se od 1687. godine. Strljanica je bilo masovno narodno okupljanje. Na njemu su se djevojke "zagledale", a majstori su pripremili alat potreban za košenje kako bi ga mogli prodati. Stolari, kovači i trgovci prodavali su kose, kosilice, klepce, grablje, testere, brusilice, vile i drugo. Kupci su htjeli da isprobaju izložene alate. Proba je prerasla u takmičenje. Brzina, širina i urednost otkosa su bili cijenjeni. Najbolji kosac proglašen je za "kosbašom". Na Kupresu je biti kosbaša najveća čast i ugled, sve do sredine 20. vijeka, pa čak i još neko vreme. Sijeno je bilo potrebno za ishranu stoke u zimama, pa je košnja i skladištenje sijena bila najvažnija i presudna aktivnost za opstanak. Zato su najbolji kosci imali reputaciju, a rođenje muškog djeteta posebno se slavilo, jer je rođen budući kosac. Među mnogim pobjednicima, priča o gorštacima ističe dva neprikosnovena, Đuru Bratića iz Kudilja i Stipu Ćurkovića poznatog kao Rade Sokolov. Od davnina su se osim košenja, takmičili i u tradicionalnim sportovima: planinarenje, bacanje kamenja s ramena, konjske trke, skok u dalj 'sa mjesta', a zatim je dodato i potezanje konopca.<ref>{{Cite web|url=https://kamenjar.com/visestoljetna-tradicijska-kupreska-manifestacija-dan-kosidbe-kupresu-strljanica/|title=Višestoljetna tradicijska Kupreška manifestacija “Dan kosidbe na Kupresu – Strljanica”|last=B|first=Ante|date=2017-07-03|website=Kamenjar|language=hr|access-date=2021-11-17}}</ref> Danas privlači hiljade posjetilaca, a zbog mase, atraktivnosti i raznolikosti sadržaja, događaj je pečat početka ljetne turističke sezone u Kupresu i širem području. Posebno je jedinstveno Viteško takmičenje kosaca. Takmičenje u košenju trave ručno izrađenom kosom, kao jedinstven izraz nematerijalne kulturne baštine na ovim prostorima, ali i u drugim tradicionalnim umjetnostima, zanatskim i sportskim vještinama, u vezi sa etnografijom kupreškog kraja. Godina 2000-ih, događaj je proširen velikim međunarodnim festivalom, sa CIOFF certifikatom i logoom. Projektu je dao međunarodni značaj, koji je 2015. i 2016. godine nagrađen visokim pokroviteljstvom [[UNESCO]]-a, kao "Primjer dobre prakse". U decembru 2020. godine objavljeno je da je Strljanica stavljena na UNESCO-ovu [[Nematerijalna kulturna baština u Bosni i Hercegovini|listu nematerijalne kulturne baštine čovječanstva]].<ref>{{Cite web|url=https://www.vecernji.hr/kultura/natjecanje-krsnih-momaka-kupresaka-u-kosidbi-sada-je-i-na-unseco-voj-listi-1454812|title=Natjecanje u kosidbi kršnih momaka Kuprešaka sada je i na UNESCO-voj listi|website=www.vecernji.hr|language=hr|access-date=2021-11-17}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Kupres (FBiH)]] [[Kategorija:Kupres (RS)]] [[Kategorija:Nematerijalna kulturna baština u Bosni i Hercegovini]] 9qtqdwf3nzhe9jr8vdu8802atm0ibbi Mustafa Softić 0 485526 3426213 3377272 2022-07-30T20:37:22Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Wiki}}{{Standardi}}{{Preuređivanje}} [[Datoteka:Mustafa Softić.jpg|mini|311x311piksel|Mustafa Softić, 1943.]] '''Mustafa Softić''' se rodio godine 1898. u Sarajevu, a umro godine 1990. Završio je opće šerijatsko srednje obrazovanje i jedno vrijeme radio kao činovnik u Vakufu, a poslije nekoliko godina prelazi u Gradsku štedionicu u Sarajevu. Na ovom mjestu ga je zatekla okupacija Kraljevine Jugoslavije od strane nacističke Njemačke, 1941 godine. == Period NDH == Za gradonačelnika Sarajeva je imenovan godine 1942, te je na tom položaju ostao do 1945.<ref>[http://hrvatska-bosna.eu5.org/zivotopisi/softic-mustafa.htm]</ref> == Period SFRJ i smrt == Partizanski Vojni sud Komande grada Sarajeva proglasio ga je krivim i godine 1945. osudio na pet godina prisilnog rada i oduzeće imovine. Nakon sedam i po mjeseci provedenih na izdržavanju kazne pušten je na slobodu. Napustio je Sarajevo i povukao se u Kiseljak, gdje se bavio poljoprivredom do kraja života. Mustafa Softić je umro 1990 g.<ref>[http://hrvatska-bosna.eu5.org/zivotopisi/softic-mustafa.htm]</ref> == Reference == <references /> {{Gradonačelnici Sarajeva}} [[Kategorija:Gradonačelnici Sarajeva]] [[Kategorija:Rođeni 1898.]] [[Kategorija:Umrli 1920.]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] qks2wfd49ht3pg6vsm8ol2g2jut9evp Dušan Vlahović 0 486508 3426130 3402604 2022-07-30T14:40:43Z Boja02 98016 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometaš | imenogometaša = Dušan Vlahović | slika = Dusan Vlahovic.jpg | punoime = Dušan Vlahović | nadimak = | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|2000|1|28}} | rodnigrad = [[Beograd]] | rodnadržava = [[SR Jugoslavija]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | visina = 1,90 m | pozicija = napadač | trenutniklub = [[Juventus FC|Juventus]] | brojnadresu = 7 | datumimjestodebija = | omladinskegodine = 2014–2015 | omladinskipogoni = [[FK Partizan|Partizan]] | godine1 = 2016–2018 | klubovi1 = [[FK Partizan|Partizan]] | nastupi(golovi)1 = 21 (1) | godine2 = 2018–2022 | klubovi2 = [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] | nastupi(golovi)2 = 98 (44) | godine3 = 2022– | klubovi3 = [[Juventus FC|Juventus]] | nastupi(golovi)3 = 15 (7) | reprezentacija = | nacionalnegodine1 = 2016–2019 | nacionalneekipe1 = Srbija do 19 | nacionalninastupi(golovi)1 = 16 (7) | nacionalnegodine2 = 2019– | nacionalneekipe2 = Srbija do 21 | nacionalninastupi(golovi)2 = 3 (0) | nacionalnegodine3 = 2020– | nacionalneekipe3 = [[Nogometna reprezentacija Srbije|Srbija]] | nacionalninastupi(golovi)3 = 14 (7) | trenergodine = | trenerklubovi = | zadnjeuređivanje = 22. 12. 2021. }} '''Dušan Vlahović''' (rođen 28. januara 2000) jest [[srbija]]nski [[nogometaš]] koji igra na poziciji napadača. Trenutno nastupa za [[Juventus FC|Juventus]] i [[Nogometna reprezentacija Srbije|reprezentaciju Srbije]]. == Vanjski linkovi == *{{Soccerbase}} *{{soccerway|duan-vlahovi/436316/}} *{{NFT igrač}} {{U začetku}} {{DEFAULTSORT:Vlahović, Dušan}} [[Kategorija:Biografije, Beograd]] [[Kategorija:Rođeni 2000.]] [[Kategorija:Srbijanski nogometaši]] [[Kategorija:Nogometaši Partizana]] [[Kategorija:Nogometaši Fiorentine]] [[Kategorija:Nogometaši Juventusa]] n1ev9odpfbu6bcx0swb7rlet2nepwcx Sonic: Superjež 2 0 487582 3426103 3412777 2022-07-30T13:31:43Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 62 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | poster = Sonic superjež 2 poster.jpg | režija = [[Jeff Fowler]] | producent = [[Neal H. Moritz]]<br>Toby Ascher<br>Toru Nakahara<br>Hitoshi Okuno | scenarist = [[Patrick Casey (spisatelj)|Pat Casey]]<br>[[Josh Miller (filmski producent)|Josh Miller]]<br>[[John Whittington (scenarist)|John Whittington]] | uloge = [[James Marsden]]<br>[[Ben Schwartz]]<br>[[Tika Sumpter]]<br>[[Natasha Rothwell]]<br>[[Adam Pally]]<br>[[Shemar Moore]]<br>[[Idris Elba]]<br>[[Jim Carrey]] | muzika = [[Tom Holkenborg]] | kinematografija = [[Brandon Trost]] | montaža = Jim May | studio = [[Sega Sammy Holdings]]<br>[[Original Film]]<br>[[Marza Animation Planet]]<br>[[Blur Studio]] | distributer = [[Paramount Pictures]] | datum = 30. 3. 2022. ([[Francuska]])<br/>1. 4. 2022. ([[Tajvan]])<br/>8. 4. 2022. (SAD)<br/>21. 7. 2022. ([[Makao]] i [[Hong Kong]])<br/>19. 8. 2022. ([[Japan]]) | trajanje = 122 minute<ref>{{Cite web|url=https://www.bbfc.co.uk/release/sonic-the-hedgehog-2-q29sbgvjdglvbjpwwc0xmdaxmzq5|title=Sonic The Hedgehog 2 {{!}} BBFC|date=2022-03-25|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=25. 3. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220325061117/https://www.bbfc.co.uk/release/sonic-the-hedgehog-2-q29sbgvjdglvbjpwwc0xmdaxmzq5|url-status=bot: unknown}}</ref> | zemlja = [[SAD]]<br>[[Japan]] | jezik = [[engleski jezik|Engleski]] | budžet = 90–110 miliona USD<ref name="budžet1">{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/04/sonic-the-hedgehog-2-ambulance-weekend-box-office-1234995965/|title=‘Sonic The Hedgehog 2’ To Hit $50M+ At Box Office, Stopping ‘Ambulance’ – Deadline|date=2022-04-06|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=6. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220406215828/https://deadline.com/2022/04/sonic-the-hedgehog-2-ambulance-weekend-box-office-1234995965/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name="budžet2">{{Cite web|url=https://www.boxofficepro.com/weekend-box-office-forecast-sonic-the-hedgehog-2-may-break-out-as-ambulance-and-everything-everywhere-all-at-once-counter-program/|title=Weekend Box Office Forecast: Sonic the Hedgehog 2 May Break Out as Ambulance and Everything Everywhere All at Once Counter-Program - Boxoffice|date=2022-04-06|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=6. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220406235320/https://www.boxofficepro.com/weekend-box-office-forecast-sonic-the-hedgehog-2-may-break-out-as-ambulance-and-everything-everywhere-all-at-once-counter-program/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name="budžet3">{{Cite web|url=https://variety.com/2022/film/news/sonic-2-box-office-opening-weekend-ambulance-1235225701/|title=Sonic the Hedgehog 2 to Lead Box Office Over Ambulance and Morbius - Variety|date=2022-04-06|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=6. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220406160041/https://variety.com/2022/film/news/sonic-2-box-office-opening-weekend-ambulance-1235225701/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/scottmendelson/2022/04/10/weekend-box-office-sonic-2-races-to-record-71-million-debut/?sh=ed4b84e4bf18|title=Weekend Box Office: ‘Sonic 2’ Races To Record $71 Million Debut|date=2022-04-11|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=11. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220411074832/https://www.forbes.com/sites/scottmendelson/2022/04/10/weekend-box-office-sonic-2-races-to-record-71-million-debut/?sh=ed4b84e4bf18|url-status=bot: unknown}}</ref> | zarada = 158.6 miliona USD<ref>{{Cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt12412888/|title=Sonic the Hedgehog 2|website=Box Office Mojo|access-date=2022-04-14}}</ref><ref name="zarada">{{Cite web|url=https://www.the-numbers.com/movie/Sonic-the-Hedgehog-2-(2022)|title=Sonic the Hedgehog 2 (2022) - Financial Information|website=The Numbers|access-date=2022-04-14}}</ref> | prethodnik = [[Sonic: Superjež]] }} '''''Sonic: Superjež 2''''' ({{Jez-en|Sonic the Hedgehog 2}}){{Efn|U Japanu zvan: ソニック・ザ・ムービー／ソニック VS ナックルズ, trans. Sonikku za Mūbī / Sonikku VS Nakkuruzu, dos. Sonic: Film / Sonic protiv Knucklesa<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/sonic_moviejp/status/1469124713762856969|title=Objava na japanskom Twitteru filma|website=Twitter|language=en|access-date=21. 1. 2022}}</ref>|grupa=napomena}} jest [[avanturistički film]] napravljen na temelju [[Sega|Segine]] franšize videoigara ''[[Sonic the Hedgehog]]'' u režiji [[Jeff Fowler|Jeffa Fowlera]] sa scenarijem [[Pat Casey (spisatelj)|Pata Caseyja]], [[Josh Miller (producent)|Josha Millera]] i [[John Wittington (scenarist)|Johna Wittingtona]]. Nastavak je ''[[Sonic: Superjež|Sonica: Superježa]]'' (2020). U glavnim ulogama su: [[Ben Schwartz]], [[Colleen O'Shaughnessey]], [[Idris Elba]], [[James Marsden]], [[Tika Sumpter]], [[Natasha Rothwell]], [[Adam Pally]], [[Shemar Moore]], i [[Jim Carrey]]. Radnja filma prati [[Sonic the Hedgehog (lik)|Sonica]] i njegovog prijatelja [[Miles "Tails" Prower|Tailsa]], koji pokušavaju zaštititi [[Sonic the Hedgehog#Likovi i priča|Master smaragd]] od [[Doktor Eggman|Doktora Robotnika]] i [[Knuckles the Echidna|Knucklesa]]. Nakon uspjeha prvog filma su započeli planovi osnivanja filmskog serijala. Paramount Pictures najavio je film u maju 2020. Snimanje je bilo održano između marta i juna 2021. u [[Vancouver]]u i na [[Havaji]]ma. Paramount Pictures i Sega Sammy Holdings zakazali su film za kino-objavu u SAD-u 8. aprila 2022. U februaru 2022. Paramount je potvrdio da su u razvoju treći film i spin-off serija fokusirana na Knucklesa. Film je bio uspješan kritički i komercijalno, zaradivši 158 miliona USD širom svijeta, što ga čini šestim [[Film u 2022.|najuspješnijim filmom 2022]]. == Radnja == Nekoliko mjeseci nakon poraza Doktora Robotnika, Sonic, koga su Tom i Maddie Wachowski usvojili kao sina, pokušava biti vigilant za grad [[Green Hill|Green Hills]], ali uzrokuje više problema nego ih rješava. Tom kaže Sonicu da bude strpljiv jer će jednog dana moči koristiti svoje moći dok on i Maddie ne odu na vjenčanje njezine sestre Rachel na Havajima. Sonic se zabavlja sam sve dok ga ne napadne Robotnik, koji se vratio uz pomoć [[Ježak|ješka]] Knucklesa. Knuckles želi odati počast naslijeđu svog izumrlog plemena i zahtijeva lokaciju legendarnog Master smaragda, drevne relikvije koja svom posjedniku dopušta da stvarnost prilagodi svojoj volji. Sonica spasi Miles "Tails" Prower, lisac s dva repa koji Sonica smatra idolom i stigao je na Zemlju da upozori Sonica o Knucklesu. Sonic uvjeri Tailsa da mu pomogne pronači Master smaragd dok Robotnik ponovo pronađe svog asistenta Agenta Stonea te Knucklesu kaže da će mu pomoći pronači Master smaragd, iako ga planira nači i zadržati sam za sebe. Sonic i Tails prate tragove na karti koju je Sonicu ostavila pokojna zaštitnica sova Longclaw. Tragovi ih dovedu do [[Sibir|Sibira]] gdje pronađu kompas u starom hramu. Robotnik i Knuckles ih pronađu i progone niz planinu. Dok uslijeđuje lavina, Knuckles i Robotnik ukradu kompas, a Tom spasi Sonica i Tailsa nakon što mu Sonic kaže da iskoristi [[Sonic the Hedgehog#Likovi i priča|prsten]] i teleportira ih. Rachelin zaručnik Randall i njegovi svatovi se otkriju kao tajni agenti organizacije [[Spisak likova franšize "Sonic the Hedgehog"|G.U.N.]] (Guardian Units of Nations) i odvedu Sonica, Tailsa i Toma u ured. Maddie i bijesna Rachel ih zajedno spase dok Robotnik i Knuckles pronađu podvodni hram u kojoj se nalazi Master smaragd. Sonic pronađe hram i počne se boriti s Knucklesom, ali Robotnik ukrade smaragd i ostavi Sonica i Knucklesa u hramu koji se sada raspada. Sonic i Knucklesu jedan drugom pomognu pobjeći i Tails ih spasi dvokrilcem. Robotnik upije energiju smaragda i postane svemoćan. U Green Hillsu, Robotnik uništi sile GUN-a i stvori džinovskog robota. Sonic, Tails i Knuckles zajedno pokušaju poraziti robota i spasiti Master smaragd, ali isti se slomi i oslobodi sedam smaragda haosa koji mu daju moć. Tom i Maddie spase Sonica, koji iskoristi energiju smaragda haosa da postane Super Sonic; još močniji oblik sebe, u ovoj formi postane brži, snažniji i može letjeti. Uništi robota te se oslobodi smaragda i vrati se u normalu. Knuckles ponovo složi Master smaragd i složi se štititi ga uz pomoć Tailsa i Sonica. Njih troje se pridruže Wachowskijima u idiličnom stilu života. U sceni nakon zasluga, Stone infiltrira G.U.N. dok traži Robotnika u ruševinama robota. Agentica se javi GUN-ovom zapovjedniku Waltersu, govoreći mu da je otkrivena datoteka stara 50 godina koja sadrži koordinate istraživačke ustanove u kojoj se nalazi [[Shadow the Hedgehog|Projekt Shadow]]. == Postava == === Glasovna === * Ben Schwartz: Sonic the Hedgehog – Samouvjereni herojski antropomorfni plavi [[jež]] koji može trčati nadzvučnim brzinama. U želji da se bori za pravdu, Sonic se udružuje s Tailsom kako bi porazio Doktora Robotnika i Knucklesa.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://cocatalog.loc.gov/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v1=1&ti=1,1&Search_Arg=Sonic+the+Hedgehog+2&Search_Code=TALL&CNT=25&PID=1Zo8h7U3gcHh8yeJ6ZLq1ynEk&SEQ=20210524182649&SID=1|title=WebVoyage Record View 1|date=24. 5. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=24. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210524223354/https://cocatalog.loc.gov/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?v1=1&ti=1,1&Search_Arg=Sonic+the+Hedgehog+2&Search_Code=TALL&CNT=25&PID=1Zo8h7U3gcHh8yeJ6ZLq1ynEk&SEQ=20210524182649&SID=1|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://variety.com/2021/film/news/idris-elba-knuckles-sonic-the-hedgehog-2-1235038654/|title=Idris Elba Joins 'Sonic 2' as Knuckles - Variety|date=11. 8. 2021|website=web.archive.org|access-date=21. 1. 2022|archive-date=11. 8. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210811181518/https://variety.com/2021/film/news/idris-elba-knuckles-sonic-the-hedgehog-2-1235038654/|url-status=bot: unknown}}</ref> ** Benjamin L. Valic daje glas malom Sonicu tokom vizije prošlosti. * Colleen O'Shaughnessey: Miles "Tails" Prower – Mladi, veoma pametni antropomorfni žuti [[Lisica|lisac]] s dva repa koja koristi da leti. Nakon što pronađe Sonica na Zemlji, s njim se udružuje da spasi svijet. O'Shaughnessey je jedina glasovna glumica iz videoigara koja reprizira svoju ulogu.<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/22822889/sonic-the-hedgehog-movie-2-tails-voice-cast|title=Sonic the Hedgehog 2 movie casts Tails classic voice actor - Polygon|date=7. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=7. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211207223132/https://www.polygon.com/22822889/sonic-the-hedgehog-movie-2-tails-voice-cast|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":3">{{Cite web|url=https://twitter.com/vocolleen/status/1468305802687483911|title=O'Shaughnessey potvrđuje da daje glas Tailsu na Twitteru|website=Twitter|language=en|access-date=23. 1. 2022|archive-date=7. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211207200116/https://twitter.com/vocolleen/status/1468305802687483911|url-status=bot: unknown}}</ref> * Idris Elba: Knuckles the Echidna – Drzak, lakovjeran i [[Nadljudska snaga|nadljudski snažan]] antropomorfni crveni ježak. Knuckles sarađuje s Doktorom Robotnikom da pronađe glavni smaragd.<ref name=":1"/>Elba se pripremio za ulogu istražujući pozadinu i identitet lika.<ref name=":10">{{Cite web|url=https://www.polygon.com/interviews/22828388/sonic-2-trailer-interview-knuckles-idris-elba|title=Sonic 2 director loves Idris Elba’s sexy Knuckles voice, serious approach - Polygon|date=2021-12-11|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=11. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211211041505/https://www.polygon.com/interviews/22828388/sonic-2-trailer-interview-knuckles-idris-elba|url-status=bot: unknown}}</ref> Režiser Jeff Fowler želio je da filmski prikaz Knucklesa podsjeća na njegova rana pojavljivanja, i rekao je da je "cijelo njegovo postojanje o časti i o tome da bude ratnik", opisujući ga kao "prirodnu silu".<ref name=":10" /> * Donna Jay Fulks: Longclaw – Antropomorfna sova i Sonicova bivša zaštitnica i mentorica. === Glumačka === * James Marsden u ulozi Toma Wachowskoga – Šerif Green Hillsa ([[Montana]]) i Sonicov usvojitelj.<ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/1166477-sonic-the-hedgehog-2-officially-begins-production|title=Sonic the Hedgehog 2 Officially Begins Production!|date=16. 3. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=16. 3. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210316132916/https://www.comingsoon.net/movies/news/1166477-sonic-the-hedgehog-2-officially-begins-production|url-status=bot: unknown}}</ref> * Jim Carrey u ulozi Doktora Ive "Eggmana" Robotnika – Ludi naučnik i Sonicov vječni neprijatelj. Uz Knucklesa traži glavni smaragd nakon što je pobjegao s planete pečurki.<ref name=":4">{{Cite web|url=https://collider.com/sonic-the-hedgehog-2-filming-details/|title=Sonic 2 Begins Production; See Official Announcement|date=21. 5. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=21. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210521191906/https://collider.com/sonic-the-hedgehog-2-filming-details/|url-status=bot: unknown}}</ref> * Tika Sumpter u ulozi Maddie Wachowski – Tomova žena i veterinarka.<ref name=":2"/> * Adam Pally u ulozi Wadea Whipplea – Tomov prijatelj i radnik za policijsku stanicu Green Hillsa.<ref name=":2"/> * Natasha Rothwell u ulozi Rachel – Maddiejina starija sestra koja ne voli Toma.<ref name=":0" /> * Shemar Moore u ulozi Randalla – Rachelin zaručnik i agent GUN-a.<ref name=":6">{{Cite web|url=https://www.digitalspy.com/movies/a36740937/sonic-the-hedgehog-2-criminal-minds-swat-shemar-moore/|title=Sonic the Hedgehog 2 adds Criminal Minds and SWAT star to cast|date=16. 6. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=16. 6. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210616155820/https://www.digitalspy.com/movies/a36740937/sonic-the-hedgehog-2-criminal-minds-swat-shemar-moore/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/Fandango/status/1504115517065367554|title=A 🧵of exclusive #SonicTheHedgehog character posters to promote that #SonicMovie2|date=2022-03-16|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=16. 3. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220316172900/https://twitter.com/Fandango/status/1504115517065367554|url-status=bot: unknown}}</ref> * [[Lee Majdoub]] u ulozi Agenta Stonea – Barista kafića Mean Bean i Robotnikov asistent.<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/news/1196061-lee-majdoub-confirms-return-in-sonic-the-hedgehog-sequel|title=Lee Majdoub Confirms Return in Sonic the Hedgehog 2 via Coffee Art|date=29. 9. 2021|website=web.archive.org|access-date=23. 1. 2022|archive-date=29. 9. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210929171510/https://www.comingsoon.net/movies/news/1196061-lee-majdoub-confirms-return-in-sonic-the-hedgehog-sequel|url-status=bot: unknown}}</ref> * Melody Nosipho Niemann u ulozi Jojo – Racheline kćerke. [[Tom Butler (glumica)|Tom Butler]] i Elfina Luk ponovo se pojavljuju kao komandant Walters i sekretarica za državnu sigurnost.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/26oxford/status/1442850242291027974|title=Commander Walters and Secretary of Homeland Security from Sonic The Hedgehog|website=Twitter|language=en|access-date=23. 1. 2022}}</ref> == Produkcija == U aprilu 2020. je Marsden pokazao interes u nastavak prvog filma s nekim likovima iz videoigara, uključujući Tailsa, koji se pojavio u sceni tokom zasluga prvog filma.<ref>{{Cite web|url=https://comicbook.com/gaming/2020/04/12/sonic-the-hedgehog-james-marsden-interview-sequel-tails/|title=Sonic the Hedgehog Star James Marsden on What He'd Like to See in a Potential Sequel|date=13. 4. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=13. 4. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200413042750/https://comicbook.com/gaming/2020/04/12/sonic-the-hedgehog-james-marsden-interview-sequel-tails/|url-status=bot: unknown}}</ref> Režiser Jeff Fowler je također bio zainteresiran u nastavak koji prati prijateljstvo Sonica i Tailsa i više razvija lik Doktora Robotnika.<ref>{{Cite web|url=https://www.syfy.com/syfywire/sonic-director-teases-more-tails-in-sequel|title=Sonic director Jeff Fowler teases more Tails in sequel|date=10. 4. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=10. 4. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200410191812/https://www.syfy.com/syfywire/sonic-director-teases-more-tails-in-sequel|url-status=bot: unknown}}</ref> Kasnije tokom tog mjeseca je Schwartz rekao da bi imalo više smisla da je Paramount Pictures najavio nastavak nakon [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]], ali je također rekao da je zainteresiran za nastavak u kojem se pojavljuje Tails i gdje je Robotnik prikazan kakav je u videoigrama.<ref>{{Cite web|url=https://www.comingsoon.net/movies/features/1131407-cs-interview-ben-schwartz-on-sonic-the-hedgehog-success-possible-future|title=CS Interview: Ben Schwartz on Sonic the Hedgehog Success & Future|date=19. 4. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=19. 4. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200419150734/https://www.comingsoon.net/movies/features/1131407-cs-interview-ben-schwartz-on-sonic-the-hedgehog-success-possible-future|url-status=bot: unknown}}</ref> Kasnije tog mjeseca je scenarist Pat Casey rekao da se nastavak planira, samo ga Paramount još nije odobrio.<ref name=":7">{{Cite web|url=https://www.fandom.com/articles/sonic-sequel-jim-carrey-fat-suit|title=Jim Carrey Wants to Wear a Fat Suit for ‘Sonic the Hedgehog’ Sequel {{!}} Fandom|date=23. 4. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=23. 4. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200423224210/https://www.fandom.com/articles/sonic-sequel-jim-carrey-fat-suit|url-status=bot: unknown}}</ref> Također je rekao da bi Carrey volio nositi debelo odijelo da izgleda sličnije Robotniku u videoigrama.<ref name=":7"/> Uz to je nagovijestio da bi se mogli pojaviti "[[Sonic the Hedgehog 2#Radnja|Super Sonic]]" i smaragdi haosa iz videoigara te da bi volio uvesti likove Knuckles the Echidna i [[Amy Rose]]. Činjenica da Knuckles postoji bila je nagoviještena pojavom plemena ehidna u prvom filmu.<ref name=":7"/> Tokom maja iste godine je Paramount potvrdio da je nastavak ''Sonica: Superježa'' u razvoju i da se Fowler vrača kao režiser uz scenariste Caseyja i Millera.<ref name=":8">{{Cite web|url=https://variety.com/2020/film/news/sonic-the-hedgehog-sequel-1234619356/|title=‘Sonic the Hedgehog’ Sequel in the Works – Variety|date=29. 5. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=29. 5. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200529030235/https://variety.com/2020/film/news/sonic-the-hedgehog-sequel-1234619356/|url-status=bot: unknown}}</ref> Nastavak će producirati Neal H. Mortiz, Toby Ascher i Toru Nakahara, koji su prethodno zajedno s Takeshi Itom koproducirali prvi film, dok će se Tim Miller, Hajime Satomi i Haruki Satomi vratiti iz prvog filma kao izvršni producenti.<ref name=":8"/> U decembru je Fill Marc, stvaralac knjiga snimanja, potvrdio je da će se Tyson Hesse (koji je pomogao u redizajniranju Sonica u prvom filmu) vratiti.<ref>{{Cite web|url=https://tailschannel.com/sonic-the-hedgehog/movie/hesse-marc-working-sequel-blur/|title=Sonic Movie designer Tyson Hesse and storyboard artist Fill Marc to work on upcoming sequel at Blur Studio - Tails' Channel|date=9. 12. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=9. 12. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201209150127/https://tailschannel.com/sonic-the-hedgehog/movie/hesse-marc-working-sequel-blur/|url-status=bot: unknown}}</ref> Naziv filma bio je potvrđen februara 2021.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/SonicMovie/status/1359517479979134980|title=Groundbreaking. Thought provoking. Extremely obvious. Presenting the official title of the #SonicMovie sequel: Sonic the Hedgehog 2! Catch #SonicMovie2 in theatres in 2022.…|date=7. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=7. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211207142423/https://twitter.com/SonicMovie/status/1359517479979134980|url-status=bot: unknown}}</ref> U maju je objavljen sinopsis radnje filma nakon što je Paramount predao patent katalogu Ureda za autorska prava SAD-a.<ref name=":1" /> Film su inspirirale videoigre ''[[Sonic the Hedgehog 2]]'' (1992) i ''[[Sonic the Hedgehog 3|3]]'' (1994), ali nije adaptacija ni jedne ni druge. Fowler je opisao film kao "kotao pretapanja" ideja iz nekoliko igara franšize.<ref>{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/sonic-the-hedgehog-movies-not-in-game-order|title=Sonic the Hedgehog Movies Won't Follow The Games In Order - IGN|date=2022-04-04|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=4. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220404091921/https://www.ign.com/articles/sonic-the-hedgehog-movies-not-in-game-order|url-status=bot: unknown}}</ref> === Kasting === Jim Carrey je 27. januara 2020. izrazio interesovanje da glumi u nastavku, smatrajući da bi njegov lik, negativac Doktor Robotnik, mogao biti proširen u nastavku: "Ne bih imao ništa protiv da uradim još jedan jer je bilo toliko zabavno, prije svega, i pravi je izazov pokušati uvjeriti ljude da imam trocifreni IQ... Toliko je mjesta, znate, Robotnik nije dostigao svoju apoteozu."<ref>{{Cite web|url=http://www.nintendolife.com/news/2020/01/the_sonic_movies_not_even_out_yet_but_jim_carrey_is_up_for_doing_a_sequel|title=The Sonic Movie's Not Even Out Yet, But Jim Carrey Is Up For Doing A Sequel - Nintendo Life|date=27. 1. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=27. 1. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200127153725/http://www.nintendolife.com/news/2020/01/the_sonic_movies_not_even_out_yet_but_jim_carrey_is_up_for_doing_a_sequel|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 6. marta 2020. je James Marsden potvrdio da je potpisao ugovor za više nastavaka.<ref>{{Cite web|url=https://comicbook.com/gaming/2020/03/07/sonic-the-hedgehog-james-marsden-confirms-he-signed-on-for-multiple-sequels/|title=Sonic the Hedgehog Star James Marsden Confirms He's Signed on for Multiple Sequels|date=7. 3. 2020|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=7. 3. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307150825/https://comicbook.com/gaming/2020/03/07/sonic-the-hedgehog-james-marsden-confirms-he-signed-on-for-multiple-sequels/|url-status=bot: unknown}}</ref> Tika Sumpter je 26. januara 2021. potvrdila da će ponoviti svoju ulogu Maddie Wachowski.<ref name=":9">{{Cite web|url=https://comicbook.com/gaming/news/sonic-the-hedgehog-2-tika-sumpter-returns-as-maddie/|title=Sonic the Hedgehog 2 Will See Tika Sumpter Return|date=10. 2. 2021|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=10. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210210181029/https://comicbook.com/gaming/news/sonic-the-hedgehog-2-tika-sumpter-returns-as-maddie/|url-status=bot: unknown}}</ref> U martu iste godine je bilo potvrđeno da će Schwartz (Sonic the Hedgehog) i Carrey (Doktor Robotnik) također ponoviti svoje uloge.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> Isti mjesec je Adam Pally potvrdio da će ponoviti svoju ulogu Wadea Whipplea.<ref name=":2" /> James Marsden je u aprilu 2021. potvrdio da ponavlja ulogu Toma Wachowskoga.<ref name=":2" /><ref name=":4" /> Dana 16. juna 2021. bilo je potvrđeno da se Shemar Moore pridružio postavi u nepoznatoj ulozi.<ref name=":6" /><ref>{{Cite web|url=https://www.cbr.com/sonic-the-hedgehog-2-shemar-moore/|title=Sonic 2 Recruits SWAT's Shemar Moore in Mystery Role {{!}} CBR|date=16. 6. 2021|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=16. 6. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210616034907/https://www.cbr.com/sonic-the-hedgehog-2-shemar-moore/|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 10. augusta 2021. najavljeno je da se Idris Elba pridružuje glasovnoj postavi u ulozi lika iz videoigara, Knuckles the Echidna.<ref name=":0" /> Isti mjesec je potvrđeno da će Natasha Rothwell ponoviti ulogu Rachel.<ref name=":0" /> Dana 29. septembra 2021. je potvrđeno da Lee Majdoub ponavlja ulogu Agenta Stonea.<ref name=":5" /> Colleen O'Shaughnessey je 7. decembra 2021. potvrdila da će ponoviti ulogu Milesa "Tailsa" Prowera iz videoigara.<ref name=":3" /> === Snimanje === U decembru 2020. najavljeno je da je [[Creative BC Film Commission]] navela da će se produkcija filma odvijati od 15. marta do 10. maja 2021. pod radnim naslovom ''Emerald Hill'', referencom na prvi nivo iz videoigre ''[[Sonic the Hedgehog 2]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-12-01-sonic-the-hedgehog-2-movie-expected-to-start-production-in-march|title=Sonic The Hedgehog 2 movie expected to start production in March {{!}} GamesIndustry.biz|date=17. 11. 2021|website=web.archive.org|access-date=29. 1. 2022|archive-date=17. 11. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211117083749/https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-12-01-sonic-the-hedgehog-2-movie-expected-to-start-production-in-march|url-status=bot: unknown}}</ref> U januaru 2021. je Tika Sumpter potvrdila da će se film snimati u Vancouveru i na Havajima.<ref name=":9"/> [[Glavno snimanje]] započelo je u Vancouveru 15. marta 2021. [[Brandon Trost]] bio je direktor snimanja.<ref name=":2" /> Kao način da pokaže svoju zahvalnost ekipi, Carrey je 7. maja održao tombolu kako bi poklonio [[Chevrolet Blazer (crossover)|Chevrolet Blazer]]; automobil je na kraju poklonjen [[Scenski inženjer|scenskom inženjeru]].<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2021/film/news/jim-carrey-new-car-sonic-2-crew-member-1234969302/|title=Jim Carrey Gives New Car to 'Sonic 2' Crew Member - Variety|date=15. 8. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=15. 8. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210815005945/https://variety.com/2021/film/news/jim-carrey-new-car-sonic-2-crew-member-1234969302/|url-status=bot: unknown}}</ref> Snimanje u Vancouveru je završilo 12. maja 2021.<ref>{{Cite web|url=https://comicbook.com/gaming/news/sonic-the-hedgehog-2-movie-spoilers-filming-wrapped-photos/|title=Sonic the Hedgehog 2 Wraps Filming, Director Jeff Fowler Posts New Photo|date=13. 5. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=13. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210513085143/https://comicbook.com/gaming/news/sonic-the-hedgehog-2-movie-spoilers-filming-wrapped-photos/|url-status=bot: unknown}}</ref> Snimanje na Havajima je završilo 25. juna 2021.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/fowltown/status/1408494373877080065|title=That’s a wrap. Thank you #Hawaii 💙🌴#SonicMovie2…|date=8. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=8. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211208035916/https://twitter.com/fowltown/status/1408494373877080065|url-status=bot: unknown}}</ref> === Muzika === Dana 8. decembra 2021. bilo je najavljeno da će Tom Holkenborg, kompozitor prvog filma, također kompozirati ovaj film.<ref>{{Cite web|url=https://filmmusicreporter.com/2021/12/08/tom-holkenborg-junkie-xl-to-return-for-jeff-fowlers-sonic-the-hedgehog-2/|title=Tom Holkenborg (Junkie XL) to Return for Jeff Fowler’s ‘Sonic the Hedgehog 2’ {{!}} Film Music Reporter|date=8. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=8. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211208181645/https://filmmusicreporter.com/2021/12/08/tom-holkenborg-junkie-xl-to-return-for-jeff-fowlers-sonic-the-hedgehog-2/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je podržan [[Muzički singl|singlom]] pod nazivom "Stars in the Sky" američkog muzičara [[Kid Cudi|Kida Cudija]].<ref>{{Cite web|url=https://www.rollingstone.com/music/music-news/kid-cudi-stars-in-the-sky-video-1326610/|title=Kid Cudi Enters the 'Sonic' Universe With 'Stars in the Sky' - Rolling Stone|date=2022-04-08|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=8. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220408154713/https://www.rollingstone.com/music/music-news/kid-cudi-stars-in-the-sky-video-1326610/|url-status=bot: unknown}}</ref> === Postprodukcija === Segine kompanije [[Moving Picture Company]] i [[Marza Animation Planet]] radili su na vizualnim efektima i animaciji nakon što su prethodno radili na prvom filmu.<ref>{{Cite web|url=https://www.animationxpress.com/latest-news/mpc-to-provide-vfx-for-sonic-the-hedgehog-part-2/|title=MPC to provide VFX for 'Sonic The Hedgehog 2' - AnimationXpress|date=8. 6. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=8. 6. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210608173208/https://www.animationxpress.com/latest-news/mpc-to-provide-vfx-for-sonic-the-hedgehog-part-2/|url-status=bot: unknown}}</ref> Uz njih je na vizualnim efektima radila kompanija [[DNEG]]. Dana 10. augusta 2021. bilo je najavljeno da je John Whittington koscenarist.<ref name=":0" /> == Marketing == Poster bio je otkriven 7. decembra 2021.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/scottmendelson/2021/12/08/new-sonic-the-hedgehog-2-poster-teases-fan-friendly-sequel/|title=New ‘Sonic The Hedgehog 2’ Poster Teases Fan-Friendly Sequel|date=10. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=10. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211210125644/https://www.forbes.com/sites/scottmendelson/2021/12/08/new-sonic-the-hedgehog-2-poster-teases-fan-friendly-sequel/|url-status=bot: unknown}}</ref> Sljedeći dan na dodjeli nagrada [[The Game Awards 2021]] je prikazan foršpan.<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/22823056/sonic-the-hedgehog-2-trailer-release-date|title=Sonic the Hedgehog 2 debuts its first trailer, release date - Polygon|date=10. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=10. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211210125645/https://www.polygon.com/22823056/sonic-the-hedgehog-2-trailer-release-date|url-status=bot: unknown}}</ref> Dobio je izuzetno pozitivnu reakciju; Elba kao Knuckles privukao je dodatne pohvale. Recenzenti su primijetili razliku u reakciji u odnosu na prvi foršpan za prvi film koji je objavljen 30. aprila 2019.<ref>{{Cite web|url=https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-sexy-knuckles-jeff-fowler-reaction/|title=Sonic The Hedgehog 2 Director Loves The Sexy Knuckles Craze|date=11. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=11. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211211210329/https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-sexy-knuckles-jeff-fowler-reaction/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/news/sonic-2-trailer-idris-elba-knuckles-b1973519.html|title=Sonic 2: Fans react to first look at Idris Elba in trailer for sequel {{!}} The Independent|date=11. 12. 2021|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=11. 12. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211211210346/https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/news/sonic-2-trailer-idris-elba-knuckles-b1973519.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Tokom sedmice prije [[Super Bowl]]a, Paramount je objavio 4 TV spota koji prikazuju nove snimke i otkrivanje robota Death Egg.<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/22929014/sonic-the-hedgehog-2-movie-trailer-super-bowl|title=Sonic the Hedgehog 2 Super Bowl movie trailer summons Robotnik’s mech - Polygon|date=12. 2. 2022|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2022|archive-date=12. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220212045412/https://www.polygon.com/22929014/sonic-the-hedgehog-2-movie-trailer-super-bowl|url-status=bot: unknown}}</ref> Posebni TV spot emitiran je tokom [[Super Bowl LVI|Super Bowla LVI]] 13. februara 2022.<ref>{{Cite web|url=https://qz.com/2126685/hollywoods-return-to-normal-starts-with-super-bowl-trailers/|title=Hollywood's return to normal starts with Super Bowl trailers — Quartz|date=12. 2. 2022|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2022|archive-date=12. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220212162314/https://qz.com/2126685/hollywoods-return-to-normal-starts-with-super-bowl-trailers/|url-status=bot: unknown}}</ref> Na prvobitnom posteru kino-objave nije bilo O'Shaughnesseyjino ime, što je dovelo do negodovanja obožavaoca.<ref>{{Cite web|url=https://www.themarysue.com/sonic-2-movie-character-posters/|title=Sonic Movie Posters Include Longtime Tails Voice Actress|date=25. 2. 2022|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2022|archive-date=25. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220225184820/https://www.themarysue.com/sonic-2-movie-character-posters/|url-status=bot: unknown}}</ref> Kasnije je uređen tako da sadrži njeno ime, kao i Sumpterino.<ref>{{Cite web|url=https://www.thegamer.com/sonic-the-hedgehog-movie-2-tika-supter-colleen-oshaughnessey-tails-voice-poster/|title=Sonic Movie 2 Poster Adds Tika Sumpter And Tails Voice Colleen O'Shaughnessey|date=26. 2. 2022|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2022|archive-date=26. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220226112129/https://www.thegamer.com/sonic-the-hedgehog-movie-2-tika-supter-colleen-oshaughnessey-tails-voice-poster/|url-status=bot: unknown}}</ref> Drugi i posljednji foršpan bio je objavljen 14. marta 2022.<ref>{{Cite web|url=https://gamerant.com/sonic-2-final-trailer-jim-carrey-robotnik-twist/|title=Sonic 2 Final Trailer Reveals A New Twist On Jim Carrey's Dr. Robotnik|date=2022-03-15|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=15. 3. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315054251/https://gamerant.com/sonic-2-final-trailer-jim-carrey-robotnik-twist/|url-status=bot: unknown}}</ref> Uz to je još jedan plakat bio objavljen. Namjerno je dizajniran tako da izgleda slično sjevernoameričkoj ilustraciji na kutiji originalne videoigre ''Sonic the Hedgehog 2''.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/uk/new-sonic-movie-poster-is-a-spot-on-homage-to-the-sonic-2-game-box-art/|title=New Sonic movie poster is a spot-on homage to the Sonic 2 game box art {{!}} GamesRadar+|date=2022-03-15|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=15. 3. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220315195039/https://www.gamesradar.com/uk/new-sonic-movie-poster-is-a-spot-on-homage-to-the-sonic-2-game-box-art/|url-status=bot: unknown}}</ref> Paramount je potrošio manje od 18 miliona USD na televizijske spotove koji su promovirali film u SAD-u, koji su generirali 717 miliona prikaza.<ref name=":11">{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/04/sonic-the-hedgehog-2-ambulance-weekend-box-office-2-1234997180/|title=Box Office: ‘Sonic The Hedgehog 2’ Races To $6.25M In Previews – Deadline|date=2022-04-10|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=10. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220410004759/https://deadline.com/2022/04/sonic-the-hedgehog-2-ambulance-weekend-box-office-2-1234997180/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Objava == Film je objavio [[Paramount Pictures]].<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/a-quiet-place-part-ii-top-gun-maverick-flee-2021-1304249|title='A Quiet Place Part II,' 'Top Gun: Maverick' Flee to to 2021 {{!}} Hollywood Reporter|date=24. 7. 2020|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=24. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724025755/https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/a-quiet-place-part-ii-top-gun-maverick-flee-2021-1304249|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2020/film/box-office/a-quiet-place-2-top-gun-maverick-release-date-delay-1234709716/|title='A Quiet Place 2,' 'Top Gun Maverick' Release Date Delayed - Variety|date=24. 7. 2020|website=web.archive.org|access-date=30. 1. 2022|archive-date=24. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724031928/https://variety.com/2020/film/box-office/a-quiet-place-2-top-gun-maverick-release-date-delay-1234709716/|url-status=bot: unknown}}</ref> Prvobitno je bio objavljen u kinima Francuske i Nizozemske 30. marta 2022.<ref>{{Citation|title=Sonic 2 le film|url=https://www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=281203.html|access-date=30. 1. 2022|language=fr|last=AlloCine}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.filmtotaal.nl/film/35493|title=Sonic the Hedgehog 2 (2022) {{!}} FilmTotaal|website=www.filmtotaal.nl|access-date=30. 1. 2022}}</ref> te u SAD-u 8. aprila 2022.<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/a-quiet-place-part-ii-top-gun-maverick-flee-2021-1304249|title='A Quiet Place Part II,' 'Top Gun: Maverick' Flee to to 2021 {{!}} Hollywood Reporter|date=2020-07-24|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=24. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724025755/https://www.hollywoodreporter.com/heat-vision/a-quiet-place-part-ii-top-gun-maverick-flee-2021-1304249|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2020/film/box-office/a-quiet-place-2-top-gun-maverick-release-date-delay-1234709716/|title='A Quiet Place 2,' 'Top Gun Maverick' Release Date Delayed - Variety|date=2020-07-24|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=24. 7. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200724031928/https://variety.com/2020/film/box-office/a-quiet-place-2-top-gun-maverick-release-date-delay-1234709716/|url-status=bot: unknown}}</ref> Dana 14. marta, kada su ulaznice puštene u prodaju za Sjedinjene Države, projekcija ranog pristupa nazvana "događaj za obožavaoce" najavljen je za 6. april.<ref>{{Cite web|url=https://www.sonicthehedgehogmovie.com/?date=2022-04-06&format=Early%20Access|title=Sonic The Hedgehog 2 {{!}} Official Movie Website {{!}} April 08 2022|date=2022-03-15|website=archive.ph|access-date=2022-04-14|archive-date=15. 3. 2022|archive-url=https://archive.today/20220315034854/https://www.sonicthehedgehogmovie.com/?date=2022-04-06&format=Early%20Access|url-status=bot: unknown}}</ref> 45 dana nakon objave filma u SAD-u slijedi objava na usluzi za streaming [[Paramount+]].<ref name=":12">{{Cite web|url=https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-box-office-returns-thursday/|title=Sonic the Hedgehog 2 Thursday Box Office Doubles Original Movie|date=2022-04-08|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=8. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220408164550/https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-box-office-returns-thursday/|url-status=bot: unknown}}</ref> Paramount je 1. marta 2022. otkazao izdanje u Rusiji zbog [[Ruska invazija na Ukrajinu 2022.|ruske invazije na Ukrajinu]].<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/03/sonic-the-hedgehog-2-lost-city-russia-theatrical-release-halted-1234967997/|title=‘Sonic the Hedgehog 2’, ‘Lost City’ Halt Release In Russia Due to Ukraine Invasion – Deadline|date=1. 3. 2022|website=web.archive.org|access-date=3. 3. 2022|archive-date=1. 3. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301235641/https://deadline.com/2022/03/sonic-the-hedgehog-2-lost-city-russia-theatrical-release-halted-1234967997/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sonic-2-lost-city-russia-releases-canceled-1235101601/|title=Paramount Pulls Upcoming Russia Releases Including ‘Sonic 2,’ ‘The Lost City’|last=Couch|first=Aaron|last2=Couch|first2=Aaron|date=1. 3. 2022|website=The Hollywood Reporter|language=en-US|access-date=3. 3. 2022}}</ref> == Prijem == === Blagajne === Do 14. aprila 2022. je film zaradio 85.2 miliona USD u SAD-u i Kanadi i 75.2 miliona USD međuanrodno, što je sveukupno 160.3 miliona USD.<ref name="zarada" /> U SAD-u i Kanadi je film bio objavljen uz [[Hitna pomoć (2022)|''Hitnu pomoć'']] i [[Šira objava|šire izadnje]] filma ''[[Everything Everywhere All at Once]]''. Nekoliko dana prije objavljivanja, predviđalo se da će zaraditi najmanje 55 miliona USD u 4.232 kina tokom prvog vikenda.<ref name=":12" /> Izlazak filma, čija je ciljna publika osobe između 16 i 25 godina, poklopio se s početkom proljetnog raspusta u 15% K–12 škola.<ref name="budžet1" /><ref name="budžet2" /><ref name="budžet3" /> Film je zaradio 26,8 miliona USD tokom prvog dana, uključujući 6,25 miliona USD od pretpremijera u četvrtak navečer, što je duplo više od originalnog filma.<ref name=":11" /><ref name=":12" /> Film je zaradio 72,1 miliona USD tokom svog trodnevnog početnog vikenda,<ref>{{Cite web|url=https://www.boxofficemojo.com/weekend/2022W14/|title=Domestic 2022 Weekend 14 - Box Office Mojo|date=2022-04-11|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=11. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220411132240/https://www.boxofficemojo.com/weekend/2022W14/|url-status=bot: unknown}}</ref> znatno više od trodnevnog otvaranja originalnog filma (58 miliona USD), dok je također nadmašio ''[[Svemogući Bruce|Svemogućeg Brucea]]'' (68 miliona USD) i postao najviša trodnevna domaća premijera Jima Carreyja. Uz to je bilo i najveće trodnevno otvaranje Paramountovog filma od 2014.<ref>{{Cite web|url=https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sonic-the-hedgehog-box-office-opening-ambulance-1235127693/|title=Box Office: ‘Sonic the Hedgehog 2’ Opens to Huge $71M, ‘Ambulance’ DOA – The Hollywood Reporter|date=2022-04-10|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=10. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220410230304/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/sonic-the-hedgehog-box-office-opening-ambulance-1235127693/|url-status=bot: unknown}}</ref> Šest miliona karata prodato je u SAD-u i Kanadi tokom prvog vikenda. Oborio je početni rekord za filmsku adaptaciju videoigre, koju je prethodno držao prvi dio. Muškarci su činili 61% publike tokom njegovog otvaranja, pri čemu su oni u dobi od 18 do 34 godine činili 46% prodaje ulaznica, a oni mlađi od 17 godina 32%. Etnički pregled publike pokazao je da su 38% bili Hispanoamerikanci i Latinoamerikanci, 29% bijelci, 20% Afroamerikanci i 13% Azijci ili drugi.<ref name=":11" /> Film je imao i najbolji početni vikend za dječji film tokom pandemije,<ref>{{Cite web|url=https://www.bloombergquint.com/onweb/-sonic-2-grabs-71-million-as-biggest-pandemic-era-kids-movie|title=‘Sonic 2’ Grabs $72 Million as Biggest Covid-Era Kids Movie|last=Gilblom|first=Kelly|website=BloombergQuint|language=en|access-date=2022-04-15}}</ref> sedmo najbolje otvaranje u aprilu svih vremena, drugo najbolje otvaranje početkom 2022. i peto najbolje otvaranje od [[Film u 2020.|2020]].<ref>{{Cite web|url=https://editorial.rottentomatoes.com/article/weekend-box-office-results-sonic-the-hedgehog-2-races-to-second-highest-opening-of-the-year/?cmp=TWRT_Edit_Box_Sonic2|title=Weekend Box Office Results: Sonic the Hedgehog 2 Races to Second-Highest Opening of the Year < Rotten Tomatoes – Movie and TV News|date=2022-04-10|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=10. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220410215704/https://editorial.rottentomatoes.com/article/weekend-box-office-results-sonic-the-hedgehog-2-races-to-second-highest-opening-of-the-year/?cmp=TWRT_Edit_Box_Sonic2|url-status=bot: unknown}}</ref> U međunarodnim regijama izvan Sjeverne Amerike, film se otvorio na 31 tržištu i zaradio 26,1 miliona USD tokom prvog vikenda, nadmašivši originalni film na ovim tržištima.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/04/morbius-sonic-the-hedgehog-2-batman-rrr-global-international-box-office-1234993236/|title=Morbius Bows To $84M Global; Sonic Booms Overseas; Batman Tops $700M WW – Deadline|date=2022-04-03|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=3. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220403174052/https://deadline.com/2022/04/morbius-sonic-the-hedgehog-2-batman-rrr-global-international-box-office-1234993236/|url-status=bot: unknown}}</ref> U Francuskoj je film zaradio 1,2 miliona USD prvog dana prikazivanja, dostigavši prvo mjesto na top listama i nadmašivši zaradu prvog filma na dan premijere za 30%.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/03/sonic-the-hedgehog-2-france-opening-international-box-office-1234991929/|title=‘Sonic The Hedgehog 2’ Off And Running In Early Overseas Start – Deadline|date=2022-04-01|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=1. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220401201322/https://deadline.com/2022/03/sonic-the-hedgehog-2-france-opening-international-box-office-1234991929/|url-status=bot: unknown}}</ref> Film je u svom drugom vikendu dodao 37 miliona USD. Do 10. aprila 2022. najveća tržišta filma uključuju Veliku Britaniju (14 miliona USD), Francusku (9 miliona), Meksiko (6,3 miliona), Australiju (5,4 miliona), Njemačku (3,8 miliona), Španiju (3,7 miliona), Brazil (3,4 miliona) i Italiju (1,7 miliona).<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/04/fantastic-beasts-secrets-of-dumbledore-rrr-morbius-sonic-the-hedgehog-2-batman-global-international-box-office-1234998767/|title=Sonic The Hedgehog 2, Fantastic Beasts Dumbledore, RRR Box Office – Deadline|date=2022-04-11|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=11. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220411194757/https://deadline.com/2022/04/fantastic-beasts-secrets-of-dumbledore-rrr-morbius-sonic-the-hedgehog-2-batman-global-international-box-office-1234998767/|url-status=bot: unknown}}</ref> === Kritički prijem === Agregator recenzija [[Rotten Tomatoes]] prijavio je ocjenu 69% na osnovu 134 recenzije, s prosječnom ocjenom 6/10. Kritički konsenzus stranice glasi: "Nije toliko zabavno kao najbolje igre malog plavog, ali ako ste uživali u prvom filmu, nastavak je općenito prihvatljiv."<ref>{{Citation|title=Sonic the Hedgehog 2|url=https://www.rottentomatoes.com/m/sonic_the_hedgehog_2|accessdate=2022-04-15|language=en}}</ref> [[Metacritic]] je filmu dodijelio prosječnu ocjenu od 47 od 100 na osnovu 31 kritičara, što ukazuje na "pomiješane ili prosječne kritike".<ref>{{Citation|title=Sonic the Hedgehog 2|url=https://www.metacritic.com/movie/sonic-the-hedgehog-2|accessdate=2022-04-15}}</ref> Publika koju je anketirao [[CinemaScore]] dala je filmu prosječnu ocjenu "A" na skali od A+ do F (isto kao i prvom), dok je ona na [[PostTrak|PostTraku]] dala 87% pozitivnih ocjena, a 74% je reklo da bi ga definitivno preporučili.<ref name=":11" /> Kritičari su hvalili akcijske scene, izvedbe i humor, ali su kritikovali trajanje, scenarij i tempo.<ref>{{Cite web|url=https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-movie-reviews-divisive-reason/|title=Why Sonic The Hedgehog 2's Reviews Are So Mixed {{!}} Screen Rant|date=2022-04-07|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=7. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407234654/https://screenrant.com/sonic-hedgehog-2-movie-reviews-divisive-reason/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Budućnost == U februaru 2022. su Sega i Paramount potvrdili da su u razvoju ''Sonic: Superjež 3'' i spin-off serija o Knucklesu (s privremenim nazivom ''Sonic the Series''). Serija Knuckles trebala bi imati Elbu i biti objavljena 2023. na Paramountovoj usluzi za streaming Paramount+.<ref>{{Cite web|url=https://deadline.com/2022/02/sonic-the-hedgehog-sega-paramount-third-installment-knuckles-spin-off-series-idris-elba-1234933921/|title=‘Knuckles’ Live-Action Series With Idris Elba In Works At Paramount+ – Deadline|date=15. 2. 2022|website=web.archive.org|access-date=19. 2. 2022|archive-date=15. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220215220856/https://deadline.com/2022/02/sonic-the-hedgehog-sega-paramount-third-installment-knuckles-spin-off-series-idris-elba-1234933921/|url-status=bot: unknown}}</ref> U aprilu 2022, nakon što je Carrey objavio da razmišlja o povlačenju iz glume,<ref>{{Cite web|url=https://variety.com/2022/film/news/jim-carrey-retiring-acting-1235220945/|title=Jim Carrey Retiring From Acting: 'I Have Enough. I've Done Enough' - Variety|date=2022-04-07|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=7. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407162146/https://variety.com/2022/film/news/jim-carrey-retiring-acting-1235220945/|url-status=bot: unknown}}</ref> producenti Moritz i Ascher potvrdili su da njegova uloga doktora Robotnika neće biti preinačena ni u jednom nastavku ako nastavi sa svojim planovima za penzionisanje. Međutim, ostali su u nadi da bi mogli razviti dovoljno dobar scenarij da on nastavi ulogu.<ref>{{Cite web|url=https://movieweb.com/jim-carrey-teased-return-producers-sonic-3/|title=Sonic the Hedgehog 2 Producers Believe Jim Carrey Would Return for Part 3|date=2022-04-07|website=web.archive.org|access-date=2022-04-14|archive-date=7. 4. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220407133958/https://movieweb.com/jim-carrey-teased-return-producers-sonic-3/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Napomene == {{Spisaknapomena}} == Reference == <references responsive="" /> == Vanjski linkovi == * [https://www.sonicthehedgehogmovie.com/ Zvanični sajt] * {{IMDb title|id=12412888|title=Sonic: Superjež 2}} * {{Rotten Tomatoes|sonic_the_hedgehog_2|Sonic: Superjež 2}} * {{Metacritic film|id=sonic-the-hedgehog-2}} {{Sonic the Hedgehog}} [[Kategorija:Dolazeći filmovi]] [[Kategorija:Filmovi na engleskom jeziku]] [[Kategorija:Akcijski filmovi]] [[Kategorija:Avanturistički filmovi]] [[Kategorija:Animirani filmovi Paramount Picturesa]] [[Kategorija:Filmovi o superherojima]] [[Kategorija:Američki akcijski filmovi]] [[Kategorija:Američki avanturistički filmovi]] [[Kategorija:Američki animirani filmovi]] [[Kategorija:Američki naučnofantastični akcijski filmovi]] [[Kategorija:Američki naučnofantastični filmovi]] [[Kategorija:Američki filmovi]] [[Kategorija:Filmovi Paramount Picturesa]] [[Kategorija:Sonic the Hedgehog]] p3pncvm8bw213kl3e8azt92inrnnhoy Super Mario 3D All-Stars 0 488044 3426135 3396153 2022-07-30T14:52:52Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 41 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija videoigra | slika = Super Mario 3D All Stars.jpg | razvijač = [[Nintendo Entertainment Planning & Development|Nintendo EPD]]<br/>[[1-Up Studio]]<ref>{{Cite web|url=https://1-up-studio.jp/works/index.html|title=開発協力 {{!}} 1-UP Studio Inc.|date=2021-04-09|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=9. 4. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210409121932/https://1-up-studio.jp/works/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref><br/>[[Nintendo European Research & Development|NERD]] | izdavač = [[Nintendo]] | producent = Kenta Motokura<ref>{{Cite web|url=https://edition.cnn.com/2020/09/14/tech/super-mario-bros-35th-anniversary-nintendo/index.html|title=Super Mario's 35th anniversary: The surprising reason Nintendo made Super Mario a plumber - CNN|date=2020-09-16|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=16. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200916145929/https://edition.cnn.com/2020/09/14/tech/super-mario-bros-35th-anniversary-nintendo/index.html|url-status=bot: unknown}}</ref> | platforma = [[Nintendo Switch]] | objavljeno = 18. 9. 2020. | žanr = [[Platformska videoigra|Platformska]] i [[akcijsko-avanturistička videoigra]] | režimi = [[Videoigra za jednom igrača|jedan]] ili [[Videoigra za više igrača|više igrača]] }} '''''Super Mario 3D All-Stars'''''{{Efn|''Super Mario 3D Collection'' (スーパーマリオ３Ｄコレクション) u istočnoj Aziji}} [[Grupiranje proizvoda|kompilacija]] je [[Platformska videoigra|platformskih videoigara]] objavljena 2020. za [[Nintendo Switch]]. Obilježava [[Super Mario Bros. 35th Anniversary|35. godišnjicu serijala]] ''[[Super Mario]]'', serijala videoigara iz [[Nintendo|Nintendove]] medijske franšize ''[[Mario (franšiza)|Mario]]''. Sastoji se od [[Video visoke rezolucije|HD]] [[Portiranje|portova]] igara ''[[Super Mario 64]]'' (1996), ''[[Super Mario Sunshine]]'' (2002) i ''[[Super Mario Galaxy]]'' (2007). Kompilacija je objavljena 18. septembra 2020. i bila je dostupna do 31. marta 2021, kada je ukinuta i uklonjena iz [[Nintendo eShop|Nintendo eShopa]]. Dobila je pozitivne kritike za uključene igre, tehnička poboljšanja i kontrole, ali je kritikovana zbog prezentacije, nedostatka dodatnog sadržaja, vremenski ograničenog izdanja i odsustva igre ''[[Super Mario Galaxy 2]]'' (2010), nastavka ''Super Mario Galaxy''. Od marta 2021. godine, ''Super Mario 3D All-Stars'' je prodat u više od 9 miliona kopija širom svijeta. == Sadržaj == {{Dodatne informacije|Super Mario 64#Doživljaj igre|Super Mario Sunshine#Doživljaj igre|Super Mario Galaxy#Doživljaj igre}} ''Super Mario 3D All-Stars'' kompilacija je HD verzija prvih tri 3D videoigara serijala ''Super Mario'': ''64'' ([[Nintendo 64]]), ''Sunshine'' ([[GameCube|Nintendo GameCube]]) i ''Galaxy'' ([[Wii|Nintendo Wii]]).<ref name=":0">{{Cite web|url=https://kotaku.com/super-mario-3d-all-stars-the-kotaku-review-1845070139|title=Super Mario 3D All-Stars: The Kotaku Review|date=2020-09-17|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=17. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021847/https://kotaku.com/super-mario-3d-all-stars-the-kotaku-review-1845070139|url-status=bot: unknown}}</ref> Kompilacija koristi ''[[Super Mario 64#Reizdanja|Shindō]]'' verziju igre ''Super Mario 64'', koja je bila objavljena 1997. s nekim promjenama doživljaju igre i ispravkama grešaka.<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/super-mario-3d-all-stars-port-analysis|title=Super Mario 3D All-Stars Port Analysis - IGN|date=2020-09-16|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=16. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200916235509/https://www.ign.com/articles/super-mario-3d-all-stars-port-analysis|url-status=bot: unknown}}</ref> Igre u kolekciji koriste [[Emulator igraće konzole|emulaciju]].<ref name=":1" /> Podržavaju [[Joy-Con]] kontrole s funkcijom tutnjave i prikazane su u višoj rezoluciji, npr. ''Super Mario Sunshine'' prikazana je u omjeru [[16:9]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendoworldreport.com/news/54797/super-mario-3d-all-stars-brings-platforming-goodness-to-switch|title=Super Mario 3D All Stars Brings Platforming Goodness to Switch - News - Nintendo World Report|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160238/https://www.nintendoworldreport.com/news/54797/super-mario-3d-all-stars-brings-platforming-goodness-to-switch|url-status=bot: unknown}}</ref> ''Sunshine'' i ''Galaxy'' prikazane su u rezoluciji [[1080p]] na [[Nintendo Switch#Konzola|televizoru]] i [[720p]] na ručnom ekranu. ''64'' prikazana je u rezoluciji 720p na televizoru i na ručnom ekranu s omjerom [[4:3]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/news/2020/09/heres_the_resolution_of_each_game_in_super_mario_3d_all-stars|title=Here's The Resolution Of Each Game In Super Mario 3D All-Stars - Nintendo Life|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160237/https://www.nintendolife.com/news/2020/09/heres_the_resolution_of_each_game_in_super_mario_3d_all-stars|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Sigurnosne zakrpe|Sigurnosna zakrpa]] je novembra 2020. dodala je opcije za kameru svakoj igri, te je dodala opcije za kontroliranje sprave F.L.U.D.D. iz igre ''Sunshine''.<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/2020/10/27/21536003/super-mario-3d-all-stars-invert-camera-setting-patch-update|title=Super Mario 3D All-Stars inverted camera controls coming in free update - Polygon|date=2020-10-30|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=30. 10. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201030200754/https://www.polygon.com/2020/10/27/21536003/super-mario-3d-all-stars-invert-camera-setting-patch-update|url-status=bot: unknown}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=https://kotaku.com/super-mario-sunshine-can-now-be-played-with-a-gamecube-1845693824|title=Super Mario Sunshine Gets GameCube Controller Support In Super Mario 3D All-Stars|website=Kotaku|language=en-us|access-date=2022-02-05}}</ref> Iako je izvorno igra za GameCube, ''Sunshine'' se isprva nije mogla igrati [[Kontroler za GameCube|kontrolerom za GameCube]] na Switchu. Za reguliranje vodenog pritiska F.L.U.D.D.-a je kontroler za GameCube koristio analogne okidače, koje Switchevi Joy-Conovi nemaju.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-04-heres-which-mario-galaxy-motion-control-features-are-available-in-switchs-various-forms|title=Here's which Mario Galaxy motion control features are available in Switch's various forms • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160239/https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-04-heres-which-mario-galaxy-motion-control-features-are-available-in-switchs-various-forms|url-status=bot: unknown}}</ref> U kolekciji se F.L.U.D.D.-om cilja desnim branikom dok lik igrača stoji, dok je korištenje desnog okidača "slično povlačenju analognog okidača GameCubea na otprilike tri četvrtine".<ref name=":0" /> Od novembra 2020. ''Sunshine'' podržava kontroler GameCubea.<ref name=":2" /> Još jedna zakrpa objavljena u novembru 2021, omogućila je da se ''Super Mario 64'' može igrati s bežičnim kontrolerom za Nintendo 64 koji je dostupan pretplatnicima usluge [[Nintendo Switch Online]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/news/2021/11/nintendo-adds-n64-controller-support-to-3d-all-stars-version-of-super-mario-64|title=Nintendo Adds N64 Controller Support To 3D All-Stars Version Of Super Mario 64|date=2021-11-04|website=Nintendo Life|language=en-GB|access-date=2022-02-05}}</ref> ''Super Mario Galaxy'', izvorno videoigra za Wii, imala je elemente koji su se kontrolirali micanjem [[Wii Remote|Wii Remotea]] i [[Wii Remote#Nunchuck|Nunchuckom]]. S Joy-Conom ovo nije moguće, ali je moguće imitirati te kontrole, npr. Mario se može vrtiti ako igrač pritisne gumb Y, dok je u originalu igrač morao mahnuti Wii Remoteom.<ref name=":3">{{Cite web|url=https://www.ign.com/articles/super-mario-3d-all-stars-announced-for-switch-includes-super-mario-64-super-mario-sunshine-and-super-mario-galaxy|title=Super Mario 3D All-Stars Announced for Switch, Includes Super Mario 64, Super Mario Sunshine, and Super Mario Galaxy - IGN|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160238/https://www.ign.com/articles/super-mario-3d-all-stars-announced-for-switch-includes-super-mario-64-super-mario-sunshine-and-super-mario-galaxy|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kotaku.com/super-mario-galaxys-spin-wont-be-as-annoying-in-super-m-1845003510|title=Super Mario Galaxy's Spin Won't Be As Annoying In Super Mario 3D All-Stars|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160251/https://kotaku.com/super-mario-galaxys-spin-wont-be-as-annoying-in-super-m-1845003510|url-status=bot: unknown}}</ref> Na ručnom ekranu igrači mogu koristiti [[touchscreen]] koji zamjenjuje pokazivač iz originala.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-04-heres-which-mario-galaxy-motion-control-features-are-available-in-switchs-various-forms|title=Here's which Mario Galaxy motion control features are available in Switch's various forms • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160239/https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-04-heres-which-mario-galaxy-motion-control-features-are-available-in-switchs-various-forms|url-status=bot: unknown}}</ref> Drugi Joy-Con potreban je za [[Kooperativna videoigra|kooperativni režim]].<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-03-nintendo-confirms-mario-64-sunshine-galaxy-remasters-for-nintendo-switch|title=Nintendo confirms Mario 64, Sunshine, Galaxy remasters for Nintendo Switch • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160311/https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-03-nintendo-confirms-mario-64-sunshine-galaxy-remasters-for-nintendo-switch|url-status=bot: unknown}}</ref> Uz videoigre, u kolekciji se nalaze originalne [[Zvučna podloga|zvučne podloge]] svake igre—ukupno 175 pjesama.<ref name=":1" /> Muzika se može slušati čak i dok je ekran isključen.<ref name=":3" /><ref>{{Cite web|url=https://www.videogameschronicle.com/news/super-mario-3d-collection/|title=Super Mario 3D All-Stars remasters have finally been revealed for Nintendo Switch|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-05|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160312/https://www.videogameschronicle.com/news/super-mario-3d-collection/|url-status=bot: unknown}}</ref> == Razvoj i objava == Nintendo je razvio ''Super Mario 3D All-Stars'' da obilježe 35. godišnjicu objave igre ''[[Super Mario Bros.]]'' (1985).<ref name=":4">{{Cite web|url=https://www.washingtonpost.com/video-games/2020/09/14/mario-nintendo-creators-miyamoto-koizumi-tezuka-motokura/|title=Mario’s makers speak on his 35th anniversary for Nintendo - The Washington Post|date=2020-09-16|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=16. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200916203739/https://www.washingtonpost.com/video-games/2020/09/14/mario-nintendo-creators-miyamoto-koizumi-tezuka-motokura/|url-status=bot: unknown}}</ref> Prema ''[[Eurogamer|Eurogameru]]'' je Nintendo interno nazivao igru ''Super Mario All-Stars 2''.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-03-31-more-details-emerge-on-nintendos-mario-remasters|title=More details emerge on Nintendo's Mario remasters • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160314/https://www.eurogamer.net/articles/2020-03-31-more-details-emerge-on-nintendos-mario-remasters|url-status=bot: unknown}}</ref> Nintendov cilj bio je zadržati "originalni dizajn i duh" igara s ažuriranim kontrolama i rezolucijama. Prema Kenti Motokuri, producentu projekta, programeri su intervjuirali originalne produkcijske ekipe igara kako bi saznali o važnosti svake od njih.<ref name=":4" /> Port igre ''Super Mario Sunshine'' u kolekciji koristi emulacijsku tehnologiju GameCubea koju je razvio Nintendo European Research & Development (NERD), koji je dalje surađivao s razvojnim timom ''3D All-Stars'' na nekoliko novih funkcija za igru ​​i nadogradio [[FMV]]-jeve na HD koristeći njihov vlastiti motor [[Duboko učenje|dubokog učenja]]. NERD je također pomogao sa portom igre ''Super Mario Galaxy'' pružanjem tehnologija emulacije grafika i zvuka.<ref>{{Cite web|url=https://www.nerd.nintendo.com/2021/02/11/SuperMario3DAllStars.html|title=NERD Develops the Nintendo GameCube Emulation Technology Used in Super Mario 3D All-Stars {{!}} Nintendo European Research & Development|date=2021-02-27|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=27. 2. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210227160302/https://www.nerd.nintendo.com/2021/02/11/SuperMario3DAllStars.html|url-status=bot: unknown}}</ref> ''[[Gamer Network|Video Games Chronicle]]'' objavio je članak o igri marta 2020,<ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.videogameschronicle.com/news/super-mario-bros-35th-anniversary/|title=Nintendo has big plans for Super Mario Bros.’ 35th anniversary {{!}} VGC|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160331/https://www.videogameschronicle.com/news/super-mario-bros-35th-anniversary/|url-status=bot: unknown}}</ref> i ova najava potkrijepljena je drugim sajtovima.<ref name=":6">{{Cite web|url=https://venturebeat.com/2020/03/30/nintendo-is-making-3d-mario-remasters-for-his-35th-anniversary/|title=Nintendo is making 3D Mario remasters for his 35th anniversary {{!}} VentureBeat|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160332/https://venturebeat.com/2020/03/30/nintendo-is-making-3d-mario-remasters-for-his-35th-anniversary/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.gematsu.com/2020/03/rumor-super-mario-back-catalog-and-several-other-mario-titles-coming-to-switch-in-2020|title=Rumor: Super Mario back catalog and several other Mario titles coming to Switch in 2020 [Update 2] - Gematsu|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160313/https://www.gematsu.com/2020/03/rumor-super-mario-back-catalog-and-several-other-mario-titles-coming-to-switch-in-2020|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-03-30-sources-nintendo-switch-2020-line-up-dominated-by-mario-games-old-and-new|title=Sources: Nintendo Switch 2020 line-up dominated by Mario games old and new • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160316/https://www.eurogamer.net/articles/2020-03-30-sources-nintendo-switch-2020-line-up-dominated-by-mario-games-old-and-new|url-status=bot: unknown}}</ref> Prema ovim izvještajima, Nintendo je planirao najaviti igru tokom prezentacije na temu franšize ''Mario'' na [[E3 2020|E3-u 2020]], ali je to bilo otkazano zbog [[Pandemija COVID-a 19|pandemije COVID-a 19]].<ref name=":5" /><ref name=":6" /><ref>{{Cite web|url=https://www.videogameschronicle.com/news/more-details-emerge-on-mario-switch-remasters/|title=More details emerge on Mario Switch remasters {{!}} VGC|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-06|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160329/https://www.videogameschronicle.com/news/more-details-emerge-on-mario-switch-remasters/|url-status=bot: unknown}}</ref> Nintendo je najavio kolekciju na posebnom [[Nintendo Direct|Nintendo Directu]] za 35. godišnjicu 3. septembra 2020, kao i datum izlaska (18. septembra 2020). Bila je dostupna za kupovinu ograničeno vrijeme, kako fizički tako i digitalno, do 31. marta 2021.<ref>{{Cite news|title=Nintendo bringing Super Mario 64, Sunshine, and Galaxy to Switch|url=https://www.polygon.com/2020/9/3/21213766/super-mario-3d-all-stars-64-galaxy-sunshine-remakes-nintendo-switch-release-date|newspaper=Polygon|access-date=2022-02-06|language=en|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160352/https://www.polygon.com/2020/9/3/21213766/super-mario-3d-all-stars-64-galaxy-sunshine-remakes-nintendo-switch-release-date|url-status=bot: unknown}}</ref> [[Doug Bowser]], predsjednik Nintendovog američkog odjela, rekao je da je ograničena dostupnost igre uzrokovana time što je dio proslave 35. godišnjice, pristup koji kompanija ne planira široko koristiti za druga izdanja.<ref>{{Cite web|url=https://www.polygon.com/interviews/22170222/nintendo-doug-bowser-interview-switch-pro-joycon-drift-animal-crossing|title=Doug Bowser on Nintendo’s obsession with March 31, plus Joy-Con drift and the Switch Pro rumors|last=Frushtick|first=Russ|date=2020-12-16|website=Polygon|language=en-US|access-date=2022-02-06}}</ref> == Prijem == {{Video game reviews|MC=82/100<ref name="Meta">{{Cite web|url=https://www.metacritic.com/game/switch/super-mario-3d-all-stars/critic-reviews|title=Super Mario 3D All-Stars (Switch)|website=Metacritic|publisher=CBS Interactive|access-date=November 4, 2020|archive-date=November 2, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201102175142/https://www.metacritic.com/game/switch/super-mario-3d-all-stars/critic-reviews|url-status=live}}</ref>|Destruct=8.5/10<ref name="nogalaxy22">{{Cite web|url=https://www.destructoid.com/stories/review-super-mario-3d-all-stars-602591.phtml|title=Review: Super Mario 3D All-Stars|author=Chris Carter|date=September 16, 2020|website=Destructoid|access-date=September 16, 2020|archive-date=September 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021847/https://www.destructoid.com/stories/review-super-mario-3d-all-stars-602591.phtml|url-status=live}}</ref>|GameRev=3.5/5<ref>{{Cite web|url=https://www.gamerevolution.com/review/659991-super-mario-3d-all-stars-review-switch|title=Super Mario 3D All-Stars Review {{!}} Shooting stars fail to break the mold|author=Jason Faulkner|date=September 20, 2020|website=Game Revolution|access-date=September 23, 2020|archive-date=October 3, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201003104532/https://www.gamerevolution.com/review/659991-super-mario-3d-all-stars-review-switch|url-status=live}}</ref>|GSpot=8/10<ref>{{Cite web|url=https://www.gamespot.com/reviews/super-mario-3d-all-stars-review-hey-now-youre-an-all-star/1900-6417564/|title=Super Mario 3D All-Stars Review – Hey Now, You're An All-Star|author=Kevin Knezevic|date=September 16, 2020|website=GameSpot|access-date=September 16, 2020|archive-date=September 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917042409/https://www.gamespot.com/reviews/super-mario-3d-all-stars-review-hey-now-youre-an-all-star/1900-6417564/|url-status=live}}</ref>|GRadar={{rating|4|5}}<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesradar.com/super-mario-3d-all-stars-review/|title=SUPER MARIO 3D ALL-STARS REVIEW: "A CELEBRATION OF SOME OF MARIO'S GREATEST ACHIEVEMENTS"|author=Sam Loveridge|date=September 16, 2020|website=GamesRadar+|access-date=September 16, 2020|archive-date=September 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021847/https://www.gamesradar.com/super-mario-3d-all-stars-review/|url-status=live}}</ref>|NLife={{rating|9|10}}<ref name="nogalaxy2">{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/reviews/nintendo-switch/super_mario_3d_all-stars|title=Super Mario 3D All-Stars Review (Switch)|author=Chris Scullion|date=September 16, 2020|website=Nintendo Life|access-date=September 16, 2020|archive-date=September 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021850/https://www.nintendolife.com/reviews/nintendo-switch/super_mario_3d_all-stars|url-status=live}}</ref>|NWR=8.5/10<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendoworldreport.com/review/54935/super-mario-3d-all-stars-switch-review|title=Super Mario 3D All-Stars (Switch) Review|last1=Rairdin|first1=John|last2=Ronaghan|first2=Neal|last3=Rudek|first3=Jordan|date=September 16, 2020|website=Nintendo World Report|access-date=September 16, 2020|archive-date=September 17, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021850/https://www.nintendoworldreport.com/review/54935/super-mario-3d-all-stars-switch-review|url-status=live}}</ref>}} === Kritički prijem === Prema agregatoru recenzija Metacriticu, recenzije igre su "generalno povoljne".<ref name="Meta" /> Kritičari su se generalno složili da su same igre bile zabavne, ali su bili podijeljeni oko prezentacije, koja je dobila kritike zbog svoje pojednostavljene prirode i nedostatka dodatnih funkcija, ograničenog vremenskog izdanja i odsustva igre ''Super Mario Galaxy 2'' (2010).<ref name="nogalaxy22" /><ref name="nogalaxy2" /><ref>{{Cite web|url=https://www.vg247.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review/|title=Super Mario 3D All-Stars review: a bare bones wrapper around three stone-cold classics - VG247|date=2020-09-17|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=17. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021848/https://www.vg247.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review/|url-status=bot: unknown}}</ref> Ian Walker je na sajtu ''[[Kotaku]]'' rekao je da port igre ''64'' "nije uveo nikakve očigledno nesretne posljedice" i čak je ispravio neke "povremene greške izvedbe" u odnosu na original, te da su kontrole za igru ​​dobro radile na Switchu. Za ''Sunshine'' je smatrao da će prilagođene kontrole utjecati na sve koji igraju koji imaju mišićno pamćenje od originala i da su vizualni efekti nešto zamuckivali kasno u igri. Za ''Galaxy'', Walker je bio zahvalan da su neke kontrole zasnovane na kretanju ponovo mapirane na dugmad kontrolera, ali je dodao da su neke oblasti koje su i dalje zahtijevale kontrole pokreta i dalje bile problematične kakve su bile na Wiiju.<ref name=":0" /> ''[[IGN]]''-ov Zachary Ryan bio je "malo razočaran nedostatkom truda koji je Nintendo uložio u" kolekciju, u poređenju s "velikim remontima" urađenim za igre u kolekciji ''[[Super Mario All-Stars]]'', i primijetio je da je upotreba emulacije za predstavljanje tri igre pomogla objasniti "mnogo o nedostatku nadogradnje" u svakoj od njih. Za ''64'', Ryan je smatrao da je uvećanje učinilo da igra izgleda ljepše nego ikad, i nazvao je kontrole "još uvijek super čvrste" i "prikladne na Pro Controlleru ili Joy-Conu", uprkos tome što su kontrole kamere na x-osi obrnute (kasnija zakrpa bi ovo učinila opcionalnim). Poželio je da je Nintendo dodao "neke nadogradnje kvaliteta života", osjećajući da bi igrači koji prvi put iskuse igru ​​"mogli smatrati da je pomalo nepristupačna". Za ''Sunshine'', rekao je da je i dalje bila igra fantastičnog izgleda i pohvalio je kontrole koje su i dalje bile tečne, iako je Ryan u određenim trenucima doživio usporavanje. Konačno, Ryan je osjetio da je povećanje treće igre, ''Galaxy'', učinilo "potpuno realizovanom verzijom" igre i pohvalio ažurirane opcije kontrole, dodajući da konfiguracija ručnog načina rada, iako "nije najidealniji način za igranje", još uvijek radila.<ref name=":1" /> Njemački mrežni časopis ''[[4Players]]'' dao je igri 87 bodova od mogućih 100.<ref>{{Cite web|url=https://www.4players.de/4players.php/dispbericht_fazit/Switch/Test/Fazit_Wertung/Switch/42310/84568/Super_Mario_3D_All-Stars.html|title=Test (Wertung) zu Super Mario 3D All-Stars (Plattformer, Nintendo Switch)|date=2020-09-25|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=25. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200925071605/https://www.4players.de/4players.php/dispbericht_fazit/Switch/Test/Fazit_Wertung/Switch/42310/84568/Super_Mario_3D_All-Stars.html|url-status=bot: unknown}}</ref> Sajtovi Hardcore Gamer i [[Pocket Gamer]] dali su igri 4.5 boda od mogućih 5.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review-all-star-classics-in-a-half-hearted-package/|title=Super Mario 3D All-Stars review -- All-star classics in a half-hearted package {{!}} VentureBeat|date=2020-09-20|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=20. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200920174108/https://venturebeat.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review-all-star-classics-in-a-half-hearted-package/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pocketgamer.com/articles/084159/super-mario-3d-all-stars-review-class-is-permanent-with-these-3d-platformer-classics/|title=Super Mario 3D All-Stars review - "3D platformer compilation proves that class is permanent" {{!}} Articles {{!}} Pocket Gamer|date=2020-09-19|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=19. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200919081445/https://www.pocketgamer.com/articles/084159/super-mario-3d-all-stars-review-class-is-permanent-with-these-3d-platformer-classics/|url-status=bot: unknown}}</ref> Francuski veb-sajt ''[[Jeuxvideo.com]]'' dao je igri 15 bodova od mogućih 20.<ref>{{Cite web|url=https://www.jeuxvideo.com/test/1287808/super-mario-3d-all-stars-remaster-assez-decevant-pour-trois-jeux-cultes.htm|title=Test de Super Mario 3D All-Stars sur Switch par jeuxvideo.com|date=2020-09-17|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=17. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917002733/https://www.jeuxvideo.com/test/1287808/super-mario-3d-all-stars-remaster-assez-decevant-pour-trois-jeux-cultes.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> Veb-sajt [[Shacknews]] dao je igri 7 bodova od mogućih 10.<ref>{{Cite web|url=https://www.shacknews.com/article/120487/super-mario-3d-all-stars-review-imperfect-classics|title=Super Mario 3D All-Stars review: Imperfect classics {{!}} Shacknews|date=2020-09-23|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=23. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200923051638/https://www.shacknews.com/article/120487/super-mario-3d-all-stars-review-imperfect-classics|url-status=bot: unknown}}</ref> Sajtovi [[Gamer Network|USgamer]], [[VentureBeat]] i [[VG247]] dali su igri 4 boda od mogućih 5.<ref>{{Cite web|url=https://www.usgamer.net/articles/super-mario-3d-all-stars-review|title=Super Mario 3D All-Stars Review: Familiar Roads Still Lead to the Stars {{!}} USgamer|date=2020-09-17|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=17. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917004725/https://www.usgamer.net/articles/super-mario-3d-all-stars-review|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review-all-star-classics-in-a-half-hearted-package/|title=Super Mario 3D All-Stars review -- All-star classics in a half-hearted package {{!}} VentureBeat|date=2020-09-20|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=20. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200920174108/https://venturebeat.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review-all-star-classics-in-a-half-hearted-package/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.vg247.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review/|title=Super Mario 3D All-Stars review: a bare bones wrapper around three stone-cold classics - VG247|date=2020-09-17|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=17. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917021848/https://www.vg247.com/2020/09/16/super-mario-3d-all-stars-review/|url-status=bot: unknown}}</ref> === Prodaje === Do 7. septembra, prednarudžbe za ''Super Mario 3D All-Stars'' učinile su je drugom najprodavanom igrom u 2020. na Amazonu u SAD-u, iza igre ''[[Animal Crossing: New Horizons]]''.<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/news/2020/09/its_not_out_yet_but_super_mario_3d_all-stars_is_already_2020s_second_best-selling_game_on_amazon|title=It's Not Out Yet, But Super Mario 3D All-Stars Is Already 2020's Second Best-Selling Game On Amazon - Nintendo Life|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160352/https://www.nintendolife.com/news/2020/09/its_not_out_yet_but_super_mario_3d_all-stars_is_already_2020s_second_best-selling_game_on_amazon|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://wccftech.com/super-mario-3d-all-stars-all-2020-game-sales-on-amazon/|title=Super Mario 3D All-Stars Already Outsold All 2020 Game Sales on Amazon Except Animal Crossing: New Horizons|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160346/https://wccftech.com/super-mario-3d-all-stars-all-2020-game-sales-on-amazon/|url-status=bot: unknown}}</ref> Skalperi su preprodavali prednarudžbe na veb-sajtovima kao što su [[eBay]], poskupeći i do 265USD.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-06-scalpers-are-selling-preorders-of-super-mario-3d-all-stars-for-up-to-gbp200|title=Scalpers are selling preorders of Super Mario 3D All-Stars for up to £200 • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160335/https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-06-scalpers-are-selling-preorders-of-super-mario-3d-all-stars-for-up-to-gbp200|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://gamerant.com/super-mario-3d-all-stars-ebay-scalping/|title=Super Mario 3D All-Stars is Already Being Scalped on EBay|date=2021-03-24|website=Game Rant|language=en-US|access-date=2022-02-08}}</ref> Base.com, mrežni trgovac iz Ujedinjenog Kraljevstva, bio je prisiljen otkazati sve prednarudžbe svojih kupaca jer njihova dodjela fizičkih igara nije bila dovoljna za ispunjavanje prednarudžbi. Dodali su da Nintendo i njihovi distributeri u Ujedinjenom Kraljevstvu "nisu u mogućnosti dati... bilo kakvo uvjeravanje" da će im više primjeraka biti dostupno tokom perioda prodaje.<ref>{{Cite web|url=https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-12-uk-retailer-cancels-all-super-mario-3d-all-stars-pre-orders-blames-nintendos-woefully-short-allocation|title=UK retailer cancels all Super Mario 3D All-Stars pre-orders, blames Nintendo's "woefully short" allocation • Eurogamer.net|date=2020-09-15|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=15. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200915160341/https://www.eurogamer.net/articles/2020-09-12-uk-retailer-cancels-all-super-mario-3d-all-stars-pre-orders-blames-nintendos-woefully-short-allocation|url-status=bot: unknown}}</ref> U svojoj prvoj sedmici objavljivanja, ''Super Mario 3D All-Stars'' bila je najprodavanija igra u Ujedinjenom Kraljevstvu, bila je treća po veličini objava igre 2020. i peta najbrže prodavana igra za Switch u zemlji.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-09-22-super-mario-3d-all-stars-beats-avengers-to-no-1-uk-charts|title=Super Mario 3D All-Stars beats Avengers to No.1 {{!}} UK Charts {{!}} GamesIndustry.biz|date=2020-09-23|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=23. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200923002624/https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-09-22-super-mario-3d-all-stars-beats-avengers-to-no-1-uk-charts|url-status=bot: unknown}}</ref> U Japanu je igra prodana u više od 210.000 fizičkih primjeraka u prva tri dana od izlaska.<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendolife.com/news/2020/09/japanese_charts_super_mario_3d_all-stars_goes_top_with_210000_boxed_sales_in_three_days|title=Japanese Charts: Super Mario 3D All-Stars Goes Top With 210,000 Boxed Sales In Three Days - Nintendo Life|date=2020-09-26|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=26. 9. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200926042531/https://www.nintendolife.com/news/2020/09/japanese_charts_super_mario_3d_all-stars_goes_top_with_210000_boxed_sales_in_three_days|url-status=bot: unknown}}</ref> U SAD-u, ''Super Mario 3D All-Stars'' bila je druga najprodavanija igra u septembra iza ''[[Marvel's Avengers (videoigra)|Marvel's Avengers]]'' i postala je 10. najprodavanija igra u 2020.<ref>{{Cite web|url=https://venturebeat.com/2020/10/16/super-mario-3d-all-stars-becomes-a-fast-sales-hit-for-nintendo/|title=Super Mario 3D All-Stars becomes a fast sales hit for Nintendo {{!}} VentureBeat|date=2020-10-21|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=21. 10. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201021014352/https://venturebeat.com/2020/10/16/super-mario-3d-all-stars-becomes-a-fast-sales-hit-for-nintendo/|url-status=bot: unknown}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.usgamer.net/articles/npd-marvels-avengers-and-mario-3d-all-stars-top-septembers-best-sellers-list|title=NPD: Marvel's Avengers and Mario 3D All-Stars Top September's Best Sellers List {{!}} USgamer|date=2020-10-18|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=18. 10. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201018073023/https://www.usgamer.net/articles/npd-marvels-avengers-and-mario-3d-all-stars-top-septembers-best-sellers-list|url-status=bot: unknown}}</ref> Kolekcija je također bila najprodavanija igra u septembru za Europu, Bliski istok, Afriku i Aziju.<ref>{{Cite web|url=https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-10-09-super-mario-all-stars-dominates-september-even-without-digital-gsd-monthly-chart|title=Super Mario 3D All-Stars dominates September, even without digital {{!}} GSD Monthly Chart {{!}} GamesIndustry.biz|date=2020-10-12|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=12. 10. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201012072536/https://www.gamesindustry.biz/articles/2020-10-09-super-mario-all-stars-dominates-september-even-without-digital-gsd-monthly-chart|url-status=bot: unknown}}</ref> Od marta 2021, igra je prodana u više od 9,01 miliona primjeraka diljem svijeta.<ref>{{Cite web|url=https://www.nintendo.co.jp/ir/pdf/2021/210506e.pdf|title=Consolidated Financial Statements|website=web.archive.org|access-date=2022-02-08|archive-date=6. 5. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210506204034/https://www.nintendo.co.jp/ir/pdf/2021/210506e.pdf|url-status=bot: unknown}}</ref> U ožujku 2021, prije uklanjanja s prodaje, fizička prodaja igre u Ujedinjenom Kraljevstvu porasla je za oko 267%.<ref>{{Cite web|url=https://www.nme.com/news/gaming-news/super-mario-3d-all-stars-sales-spike-final-week-availability-2910878|title='Super Mario 3D All-Stars' sales spike in its final week of availability|date=2021-03-30|website=NME|language=en-GB|access-date=2022-02-08}}</ref> == Napomene == {{Spisaknapomena}} == Reference == <references responsive="" /> == Vanjski linkovi == * [https://www.nintendo.com/products/detail/super-mario-3d-all-stars-switch/ Zvanični sajt] {{Super Mario}} [[Kategorija:Multiplayer i single-player videoigre]] [[Kategorija:Serijal "Super Mario"]] [[Kategorija:Videoigre iz 2020.]] dx8sl4dnzy4tr7jij23o2lrj6fowkd0 Ruska invazija na Ukrajinu 2022. 0 488804 3426068 3415235 2022-07-30T12:05:16Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Tren}} {{Infokutija vojni sukob | sukob = Ruska invazija na Ukrajinu 2022. | dio = [[Rusko-ukrajinski rat|rusko-ukrajinskog rata]] | slika = 2022 Russian invasion of Ukraine.svg{{!}}border | velicina_slike = 350px | opis_slike = '''Vojno stanje ({{trenutnidan}}. {{trenutnimjesec}} {{trenutnagodina}})'''<br />{{legend2|#e3d975}} Pod kontrolom Ukrajine<br />{{legend2|#ebc0b3}} Pod okupacijom Rusije i proruskih snaga<br /> ([[:en:Template:Russo-Ukrainian War detailed map|detaljna karta rusko-ukrajinskog rata]]) | datum = 24. februar 2022 – danas ({{Starost u godinama, mjesecima, sedmicama i danima|month1=2|day1=24|year1=2022}}) | mjesto = [[Ukrajina]]{{efn|Došlo je i do prelivanja u [[Rusija|Rusiju]], kao što je [[napad na vazdušnu bazu Millerovo]]}} | koordinate = | status = U toku ([[Hronologija ruske invazije na Ukrajinu 2022.|hronologija događaja]]) * [[Ruska kopnena vojska]] ušla u Ukrajinu iz Rusije, [[Krim]]a i Bjelorusije<ref name="CNN invasion routes">{{cite news |last1=Lister |first1=Tim |last2=Kesa |first2=Julia |title=Ukraine says it was attacked through Russian, Belarus and Crimea borders |url=https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c |access-date=24. 2. 2022 |agency=[[CNN]] |date=24. 2. 2022 |location=[[Kyiv]] |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224071121/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_82bf44af2f01ad57f81c0760c6cb697c |url-status=live }}</ref> * Ruski vazdušni i raketni udari pogađaju vojne baze, aerodrome i gradove širom Ukrajine, uključujući [[Kijev]], [[Lavov]], [[Harkiv]] i [[Odesa|Odesu]] * Rusija okupirano [[Kherson]] * ruska vojska povukli sa severa Ukrajine | rezultat = | strana1 = {{plainlist| * '''{{ZID|Rusija}}''' * {{flagdeco|Donjecka Narodna Republika}} [[Donjecka Narodna Republika|Donjecka NR]]{{efn|name=DonetskLuhanskRecognition|Donjecka Narodna Republika i Luganska Narodna Republika su separatističke države koje su proglasile svoju nezavisnost u maju 2014, te su priznate jedna od druge, ''de facto'' države [[Južna Osetija|Južne Osetije]] i Rusije (od 2022).<ref name="SouthOssetiaRecognizesDPRLPR">{{cite news|author=<!--Staff writer(s); no by-line.--> |title=South Ossetia recognises independence of Donetsk People's Republic |url=http://tass.ru/en/world/738110 |agency=Information Telegraph Agency of Russia |date=27. 6. 2014 |access-date=31. 1. 2022 |archive-date=17. 11. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161117173807/http://tass.com/world/738110 |url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|date=6. 11. 2014 |title=Ukraine's rebel 'people's republics' begin work of building new states |author-first=Luhn |author-last=Alec |location=[[Donetsk]] |url=http://www.theguardian.com/world/2014/nov/06/ukraine-rebel-peoples-republic-states |access-date=31. 1. 2022 |quote=The two 'people's republics' carved out over the past seven months by pro-Russia rebels have not been recognised by any countries, and a rushed vote to elect governments for them on Sunday was declared illegal by Kiev, Washington and Brussels. |website=[[The Guardian]] |language=en |archive-date=26. 1. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220126045938/https://www.theguardian.com/world/2014/nov/06/ukraine-rebel-peoples-republic-states|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=https://glava-lnr.info/content/obshchaya-informaciya |title=Общая информация |website=Official site of the head of the Lugansk People's Republic |access-date=11. 3. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180312022523/https://glava-lnr.info/content/obshchaya-informaciya |archive-date=12. 3. 2018 |url-status=dead |language=ru |trans-title=General Information |quote=11 июня 2014 года Луганская Народная Республика обратилась к Российской Федерации, а также к 14 другим государствам, с просьбой о признании её независимости. К настоящему моменту независимость республики признана провозглашенной Донецкой Народной Республикой и частично признанным государством Южная Осетия. |trans-quote=On 11 June 2014, the Luhansk People's Republic turned to the Russian Federation, as well as to 14 other states, with a request to recognise its independence. To date, the republic's independence has been recognised by the proclaimed Donetsk People's Republic and the partially recognised state of South Ossetia.}}</ref>}} * {{flagdeco|Luganska Narodna Republika}} {{nowrap|[[Luganska Narodna Republika|Luganska NR]]}}{{efn|name=DonetskLuhanskRecognition}} * {{ZID|Bjelorusija}}{{efn|Neke ruske snage izvršile su invaziju sa bjeloruske teritorije.<ref name="CNN invasion routes"/> Bjeloruski predsjednik [[Aleksandar Lukašenko]] je također izjavio da bi bjeloruske trupe mogle učestvovati u invaziji ako bude potrebno.<ref>{{cite web|author-last1=Rodionov |author-first1=Maxim |author-last2=Balmforth |author-first2=Tom |url=https://www.reuters.com/world/europe/belarusian-troops-could-be-used-operation-against-ukraine-if-needed-lukashenko-2022-02-24/ |title=Belarusian troops could be used in operation against Ukraine if needed, Lukashenko says |website=[[Reuters]] |date=25. 2. 2022 |access-date=25. 2. 2022 |archive-date=25. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220225020021/https://www.reuters.com/world/europe/belarusian-troops-could-be-used-operation-against-ukraine-if-needed-lukashenko-2022-02-24/ |url-status=live}}</ref>}} }} | strana2 = {{plainlist| * '''{{ZID|Ukrajina}}'''}} | komandant1 = {{plainlist| * {{flagdeco|Rusija}} '''[[Vladimir Putin]]''' * {{flagdeco|Rusija}} [[Mihail Mišustin]] * {{flagdeco|Rusija}} [[Sergej Šojgu]] * {{flagdeco|Rusija}} [[Sergej Lavrov]] * {{flagdeco|Rusija}} [[Valerij Gerasimov]] * {{flagicon|Čečenija}} [[Ramzan Kadirov]]<ref>{{cite web|url=https://www.reuters.com/world/europe/russias-chechen-leader-says-his-forces-deployed-ukraine-2022-02-26/|title=Chechen leader, a close Putin ally, says his forces have deployed to Ukraine|publisher=Reuters|date=26. 2. 2022|access-date=26. 2. 2022}}</ref> * {{flagdeco|Donjecka Narodna Republika}} [[Denis Pušilin]] * {{flagdeco|Donjecka Narodna Republika}} [[Vladimir Paškov]] * {{flagdeco|Luganska Narodna Republika}} [[Leonid Pasečnik]] * {{flagdeco|Luganska Narodna Republika}} [[Sergej Kozlov]] }} | komandant2 = {{plainlist| * {{flagdeco|Ukrajina}} '''[[Volodimir Zelenski]]''' * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Denis Šmigalj]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Oleksij Reznjikov]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Dmitro Kuleba]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Oleksij Danilov]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Valerij Zalužnji]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Sergej Šaptala]] * {{flagdeco|Ukrajina}} [[Ruslan Homčak]] }} | snage1 = {{plainlist| * {{flagdeco|Rusija}} '''Rusija:'''<br />~175.000–190.000<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |author-last1=Barnes |author-first1= Julian E. |author-last2=Crowley |author-first2=Michael |author-last3=Schmitt |author-first3=Eric |title=Russia Positioning Helicopters, in Possible Sign of Ukraine Plans |date=10. 1. 2022 |website=[[The New York Times]] |access-date=20. 1. 2022 |archive-date=22. 1. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122100818/https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |url-status=live |url-access=subscription |language=en |quote=American officials had expected additional Russian troops to stream toward the Ukrainian border in December and early January, building toward a force of 175,000.}}</ref><ref>{{cite news|author-last=Bengali |author-first=Shashank |date=18. 2. 2022 |title=The U.S. says Russia's troop buildup could be as high as 190,000 in and near Ukraine. |language=en-US |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news |access-date=18. 2. 2022 |url-access=subscription |archive-date=18. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220218063637/https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news |url-status=live}}</ref> * {{flagdeco|Donjecka Narodna Republika}} '''Donjecka NR:''' * 20.000<ref name="The Military Balance2021" /> * {{flagdeco|Luganska Narodna Republika}} '''Luganska NR:''' * 14.000<ref name="The Military Balance2021" /> }} | snage2 = {{plainlist| * {{flagdeco|Ukrajina}} '''Ukrajina:''' * 209.000 (oružane snage) * 102.000 (paravojne snage) * 900.000 (rezervne snage)<ref name="The Military Balance2021">{{cite book |title=The military balance 2021 |date=2021 |publisher=[[International Institute for Strategic Studies]] |location=Abingdon, Oxon |isbn=978-1032012278}}</ref> }} | snage3 = [[Borbeni odredi u ruskoj invaziji na Ukrajinu 2022.]] | žrtve1 = {{plainlist| * {{ZD|Rusija}} * '''Po ruskim izvorima:''' * 2 civilna broda bombardovana (nekoliko žrtava na brodu)<ref>{{cite news|url=https://www.ynetnews.com/article/rygayyblc |title=Russian forces closing in on Kyiv, claiming dozens of casualties |work=Ynet |date=24. 2. 2022 |access-date=24. 2. 2022 |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224150129/https://www.ynetnews.com/article/rygayyblc |url-status=live}}</ref> * 1 [[Suhoj Su-25|Su-25]] oboren<ref name="Moscow Times 2022">{{cite web |title=Russia Says Destroyed Over 70 Ukraine Military Targets |url=https://www.themoscowtimes.com/2022/02/24/russia-says-destroyed-over-70-ukraine-military-targets-a76571 |website=[[The Moscow Times]] |date=24. 2. 2022 |access-date=24. 2. 2022 |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224153735/https://www.themoscowtimes.com/all/76559 |url-status=live }}</ref> * 1 [[Antonov An-26|An-26]] oboren (posada poginula)<ref>{{cite web |author-last1=Ostroukh |author-first1=Andrey |date=24. 2. 2022|title=Military transport aircraft crashes in southern Russia -Interfax |url=https://www.reuters.com/world/europe/military-transport-aircraft-crashes-southern-russia-interfax-2022-02-24/ |website=Reuters.com |publisher=[[Reuters]] |access-date=24. 2. 2022 |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224195232/https://www.reuters.com/world/europe/military-transport-aircraft-crashes-southern-russia-interfax-2022-02-24/ |url-status=live }}</ref> * '''Po ukrajinskim izvorima:''' * 5.300 poginulih<ref name="Interfax">{{cite news|title=Russian Armed Forces destroy 821 Ukrainian military infrastructure facilities – Russian Defense Ministry|url=https://interfax.com/newsroom/top-stories/74432/ |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://interfax.com/newsroom/top-stories/74432/ |archive-date=26. 2. 2022 |access-date=26. 2. 2022 }}{{cbignore}}</ref> * 200 zarobljenih<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-60517447|title=Ukraine live updates: Kyiv warned of toxic fumes after strike on oil depot|website=BBC News|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref> * 191 tenka uništena<ref name="Interfax" /> * 816 oklopnih vozila uništeno<ref name="Interfax" /> * 29 aviona oboreno<ref name="Interfax" /> * 29 helikoptera oboreno<ref name="Interfax" /> * 2 [[Iljušin Il-76]] aviona oborena<ref name="AP_stand_firm">{{cite news |author-last1=Karmanau |author-first1=Yuras |author-last2=Isachenkov |author-first2=Vladimir |author-last3=Litvinova |author-first3=Dasha |author-last4=Heintz |author-first4=Jim |title=President refuses to flee, urges Ukraine to 'stand firm' |url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-vladimir-putin-volodymyr-zelenskyy-boris-johnson-business-08f569df695831ee467979527ea2e241 |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://apnews.com/article/russia-ukraine-vladimir-putin-volodymyr-zelenskyy-boris-johnson-business-08f569df695831ee467979527ea2e241 |archive-date=26. 2. 2022 |access-date=26. 2. 2022 |website=AP News|publisher=Associated Press |date=25. 2. 2022 }}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web|date=25. 2. 2022 |title=Ukraine says it shot down large Russian plane |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447 |access-date=25. 2. 2022 |website=[[BBC News]]}}</ref> * '''Po izvorima iz UK-a:''' * 450+ vojnika ubijeno<ref name="casualtyfigures">{{cite web |url=https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447?pinned_post_locator=urn:asset:408850ed-0ef2-42e2-8a1f-1bc26b8f07c8&pinned_post_asset_id=6218d8350ce87e491a0ecfc8 |website=[[BBC News]] |date=25. 2. 2022 |title=What are the reported casualty figures so far? |archive-url=https://archive.today/20220226103142/https://www.bbc.com/news/live/world-europe-60517447?pinned_post_locator=urn:asset:408850ed-0ef2-42e2-8a1f-1bc26b8f07c8&pinned_post_asset_id=6218d8350ce87e491a0ecfc8 |archive-date=26. 2. 2022 |url-status=live |access-date=26. 2. 2022 }}</ref> }} | žrtve2 = {{plainlist| * {{ZD|Ukrajina}} * '''Po ukrajinskim izvorima:''' * 40+ vojnika ubijeno<ref name="40killed">{{cite web |title=Ukraine says more than 40 of its soldiers, 10 civilians killed |url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ukraine-says-more-than-40-of-its-soldiers-10-civilians-killed/ |website=www.timesofisrael.com |agency=AFP |date=24. 2. 2022 |access-date=24. 2. 2022 |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224103810/https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/ukraine-says-more-than-40-of-its-soldiers-10-civilians-killed/ |url-status=live }}</ref> * 1 transportni avion oboren (pet poginulih)<ref>{{cite web |author-last1=Zinets |author-first1=Natalia |author-last2=Marrow |author-first2=Alexander |title=Ukrainian military plane shot down, five killed – authorities |url=https://www.reuters.com/world/europe/ukrainian-military-plane-shot-down-five-killed-authorities-2022-02-24/ |website=Reuters |date=24. 2. 2022 |access-date=24. 2. 2022 |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224130305/https://www.reuters.com/world/europe/ukrainian-military-plane-shot-down-five-killed-authorities-2022-02-24/ |url-status=live }}</ref> * 1 [[Suhoj Su-27|Su-27]] oboren<ref name="auto3">{{cite web |author-last1=Chance |author-first1=Matthew |author-last2=Lister |author-first2=Tim | author-last3=Smith-Spark |author-first3=Laura |author-last4=Regan |author-first4=Helen |title=Battle for Ukrainian capital underway as Russian troops seek to encircle Kyiv |url=https://www.cnn.com/2022/02/24/europe/ukraine-russia-invasion-friday-intl-hnk/index.html |website=CNN |date=25. 2. 2022 |access-date=25. 2. 2022 }}</ref> * '''Po ruskim izvorima:''' * 470+ vojnika se predalo<ref>{{Cite web|url=https://interfax.com/newsroom/top-stories/74564/|title=Over 470 Ukrainian troops surrender near Kharkiv - Russian Defense Ministry|website=interfax.com|access-date=28. 2. 2022}}</ref> * 7 borbenih aviona oboreno<ref name="Interfax"/> * 7 borbenih helikoptera oboreno<ref name="Interfax"/> * 9 dronova oboreno<ref name="Interfax"/> * 67 tenkova/borbenih vozila uništeno<ref name="Russian Ministry of Defense">{{Citation|title=Брифинг официального представителя Минобороны России |trans-title=Briefing by the official representative of the Russian Ministry of Defense |url=https://www.facebook.com/mod.mil.rus/videos/1263814700696492/ |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.facebook.com/mod.mil.rus/videos/1263814700696492/ |archive-date=26. 2. 2022 |language=ru |access-date=25. 2. 2022 }}{{cbignore}}</ref> * 87 ostalih vojnih vozila uništeno<ref name="Russian Ministry of Defense"/> * 8 brodova mornarice uništeno<ref>{{cite news |title=Russian Defense Ministry reports use of Navy, 8 Ukrainian military boats destroyed |url=https://interfax.com/newsroom/top-stories/74434/ |access-date=25. 2. 2022 |work=Interfax |date=26. 2. 2022 |archive-date=26. 2. 2022 }}</ref> * '''Po izvorima iz UK-a:''' * 137 vojnika ubijeno<ref name="casualtyfigures"/> }} | žrtve3 = {{plainlist| * '''Po ukrajinskim izvorima:''' 352 civila poginulo, 1.684 povrijeđeno<ref>{{cite news |title=Russia's invasion of Ukraine kills 352 civilians, including 14 children |url=https://www.reuters.com/world/europe/russias-invasion-ukraine-kills-352-civilians-including-14-children-2022-02-27/ |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.reuters.com/world/europe/russias-invasion-ukraine-kills-352-civilians-including-14-children-2022-02-27/ |archive-date=27. 2. 2022 |access-date=27. 2. 2022 |work=Reuters |date=27. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref> * '''Po UN-ovim izvorima:''' 102+ civila poginulo, 406+ povrijeđeno<ref>{{cite report |title=Security Council: Ukraine |url=https://www.un.org/press/en/2022/sc14812.doc.htm |access-date=28. 2. 2022 |work=[[United Nations|UN]] |id=SC/14812 |date=28. 2. 2022 |language=en}}</ref> * '''Po UN-ovim izvorima''': 677.000+ izbjeglih i ~1 milion interno raseljenih osoba<ref>{{Cite web |title=At least 677,000 Ukrainians have fled their country amid Russian invasion |url=https://www.cbsnews.com/news/ukraine-refugees-russian-invasion/ |access-date=1. 3. 2022 |website=www.cbsnews.com |language=en-US}}</ref><ref>{{cite news |title=#BREAKING UNHCR estimates one million internally displaced people in Ukraine |url=https://twitter.com/AFP/status/1498619660509536261 |access-date=1. 3. 2022 |publisher=AFP via Twitter |date=1. 3. 2022}}</ref> * 20 stranih državljana poginulo{{efn|12 državljana Grčke poginulo,<ref>{{cite news|url=https://en.protothema.gr/breaking-two-more-greek-expats-killed-in-strikes-in-ukraine/ |title=Two more Greek expats killed in strikes in Ukraine |newspaper=[[Proto Thema]] |date=28. 2. 2022 }}{{cbignore}}{{cbignore}}</ref> 4 državljana Azerbejdžana poginulo,<ref>{{cite news|url=https://www.azernews.az/nation/189899.html |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.azernews.az/nation/189899.html |archive-date=27. 2. 2022 |title=Several Azerbaijani people killed in Ukraine |access-date=27. 2. 2022 |date=27. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref> 1 državljanin Iraka poginuo,<ref>{{cite news |last1=Shakir |first1=Layal |url=https://www.rudaw.net/english/world/25022022-amp |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220227/https://www.rudaw.net/english/world/25022022-amp |archive-date=27. 2. 2022 |title=Kurdish student reportedly killed in Ukraine-Russia conflict |newspaper=Rudaw |date=25. 2. 2022 }}{{cbignore}}{{cbignore}}</ref> 1 državljanin Alžira poginuo,<ref>{{cite news|url=https://news-tunisia.tunisienumerique.com/ukraine-death-of-an-algerian-student-by-a-missile-attack/amp |url-status= |title=Ukraine: Death of an Algerian student by a missile attack |access-date=27. 2. 2022 |date=27. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref> 1 državljanin Izraela poginuo,<ref>{{cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/28/russia-ukraine-latest-news-war-putin-zelensky-weapons-updates/|url-status=live |title=Russia-Ukraine latest news: Russia 'used vacuum bomb', Ukraine ambassador claims |access-date=28. 2. 2022 |date=28. 2. 2022|author1=Sam Hall|author2=Marcus Parekh|author3= Maighna Nanu |author4=Grace Millimaci|author5= Julie Hosking|author6= Genevieve Holl-Allen|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301000001/https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/28/russia-ukraine-latest-news-war-putin-zelensky-weapons-updates/|archive-date=1. 3. 2022}}{{cbignore}}</ref> 1 državljanin Indije poginuo.<ref>{{cite web|url=https://m.timesofindia.com/india/ukraine-crisis-indian-student-killed-during-shelling-in-kharkiv/amp_articleshow/89921638.cms|title=Ukraine crisis: Indian student killed during shelling in Kharkiv|first=Sruthy|last=Susan Ullas|date=1. 3. 2022|access-date=1. 3. 2022|newspaper=[[The Times of India]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20220301103140/https://timesofindia.indiatimes.com/india/ukraine-crisis-indian-student-killed-during-shelling-in-kharkiv/articleshow/89921638.cms|archive-date=1. 3. 2022|url-status=live}}{{cbignore}}</ref>}} {{collapsible list|title=Ostali gubici:| <!--Do not add in a Japanese ship damaged—it is the Namura Queen, the Panamanian ship below--> * 1 turski brod oštećen<ref>{{cite web |last=Malsin |first=Jared |title=Turkish-Owned Ship Hit by Bomb Off Coast of Odessa |url=https://www.wsj.com/livecoverage/russia-ukraine-latest-news/card/sNvkBYqiINav8S5cDGaL |access-date=25. 2. 2022 |website=[[Wall Street Journal]] |archive-date=24. 2. 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220224193844/https://www.wsj.com/livecoverage/russia-ukraine-latest-news/card/sNvkBYqiINav8S5cDGaL |url-status=live}}</ref> * 1 komercijalni brod sa [[Zastava Moldavije|moldavskom zastavom]] oštećen<ref>{{cite news|url=https://www.romaniatv.net/alerta-in-marea-neagra-nava-a-republicii-moldova-atacata-de-rusi-anuntul-facut-de-ministerul-apararii-din-ucraina_6272918.html |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.romaniatv.net/alerta-in-marea-neagra-nava-a-republicii-moldova-atacata-de-rusi-anuntul-facut-de-ministerul-apararii-din-ucraina_6272918.html |archive-date=26. 2. 2022 |title=Alertă în Marea Neagră! Navă a Republicii Moldova, atacată de ruși. Anunțul făcut de Ministerul Apărării din Ucraina |first=Filip |last=Stan |publisher=[[România TV]] |date=25. 2. 2022 |language=ro}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.g4media.ro/breaking-o-nava-sub-pavilionul-republicii-moldova-a-fost-lovita-de-un-obuz-in-marea-neagra-tot-echipajul-e-format-din-marinari-rusi.html |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.g4media.ro/breaking-o-nava-sub-pavilionul-republicii-moldova-a-fost-lovita-de-un-obuz-in-marea-neagra-tot-echipajul-e-format-din-marinari-rusi.html |archive-date=26. 2. 2022 |title=O navă sub pavilionul Republicii Moldova a fost lovită de un obuz în Marea Neagră / Tot echipajul e format din marinari ruși |first=Alexandru |last=Mihăescu |newspaper=G4Media |date=25. 2. 2022 |language=ro}}{{cbignore}}</ref> <!--Do not add in a Japanese ship damaged - it is the Namura Queen, the Panamanian ship below--> * 1 teretni brod pod zastavaom Paname oštećen<ref>{{cite news|url=https://newsroompanama.com/business/panama-flagged-ship-attacked-by-russian-navy |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://newsroompanama.com/business/panama-flagged-ship-attacked-by-russian-navy |archive-date=26. 2. 2022 |title=Panama-flagged ship attacked by Russian Navy |newspaper=Newsroom Panama |date=25. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite news |last1=Adjn |first1=Adis |title=Two more ships hit in the Black Sea |url=https://splash247.com/two-more-ships-hit-in-the-black-sea/ |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://splash247.com/two-more-ships-hit-in-the-black-sea/ |archive-date=26. 2. 2022 |access-date=25. 2. 2022 |publisher=Splash 247 |date=25. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite news |last1=Yee |first1=Lizzy |last2=Jozuka |first2=Emi |title=Japanese-owned cargo ship hit by a missile off Ukrainian coast |url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-26-22/h_d79d1d542a90f15d7c38c6e3b03d73ab |url-status=live |archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20220226/https://www.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-26-22/index.html |archive-date=26. 2. 2022 |access-date=25. 2. 2022 |publisher=[[CNN News]] |date=26. 2. 2022}}{{cbignore}}</ref> }} <!--collapsible list--> }} <!--plainlist--> | napomena = }} Dana 24. februara 2022, [[Rusija]] je započela vojnu [[Invazija|invaziju]] na [[Ukrajina|Ukrajinu]] tokom velike eskalacije [[Rusko-ukrajinski rat|rusko-ukrajinskog sukoba]] koji je počeo 2014.<ref>{{Cite news|title=What counts as an ‘invasion’ or as ‘lethal aid’? Here’s what some terms from the Russia-Ukraine crisis really mean.|url=https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/23/key-terms-russia-ukraine/|newspaper=Washington Post|access-date=17. 3. 2022|issn=0190-8286|language=en-US}}</ref> Rat je izazvao najveću [[Izbjeglička kriza|izbjegličku krizu]] u Evropi od [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] ([[Ukrajinska izbjeglička kriza|više od 10 miliona Ukrajinaca je izbjeglo iz zemlje]]).<ref>{{Cite web|url=https://www.standard.co.uk/news/uk/host-ukraine-refugee-scheme-uk-london-russia-war-apply-b987910.html|title=What is the Homes for Ukraine refugees scheme and how do you apply?|last=Blake|first=Daniel Keane, Elly|date=15. 3. 2022|website=www.standard.co.uk|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://english.elpais.com/international/2022-03-03/ukrainian-exodus-could-be-europes-biggest-refugee-crisis-since-world-war-ii.html|title=Ukrainian exodus could be Europe’s biggest refugee crisis since World War II|last=Costa|first=Antonio Pita, Raúl Sánchez|date=3. 3. 2022|website=EL PAÍS English Edition|language=en-US|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine|title=Situation Ukraine Refugee Situation|website=data2.unhcr.org|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Nakon ukrajinske [[Revolucija dostojanstva|Revolucije dostojanstva]] u februaru 2014, [[Pripajanje Krima Ruskoj Federaciji|Rusija je anektirala Krim]], a [[Ruske separatističke snage u Donbasu|separatisti koje Rusija podržava]] zauzeli su dio jugoistočne Ukrajine, započevši tako [[rat u Donbasu]].<ref>{{Cite web|url=https://www.vox.com/2022/2/23/22948534/russia-ukraine-war-putin-explosions-invasion-explained|title=Russia’s war in Ukraine, explained|last=Kirby|first=Jen|date=23. 2. 2022|website=Vox|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://cfr.org/global-conflict-tracker/conflict/conflict-ukraine|title=Conflict in Ukraine|website=Global Conflict Tracker|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Rusija je 2021. započela gomilanje vojnih snaga duž svoje granice s Ukrajinom. [[Predsjednik Rusije]], [[Vladimir Putin]], iznio je [[Ruski iredentizam|ruske iredentističke]] stavove<ref>{{Cite news|title=Russia’s invasion of Ukraine|url=https://www.economist.com/briefing/2022/02/26/russias-invasion-of-ukraine|newspaper=The Economist|date=26. 2. 2022|access-date=17. 3. 2022|issn=0013-0613}}</ref> i doveo u pitanje [[Pravo na postojanje|pravo Ukrajine na državnost]].<ref>{{Cite web|url=https://time.com/6150046/ukraine-statehood-russia-history-putin/|title=What Putin Gets Wrong About Ukraine's Statehood|website=Time|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2022/02/22/putin-says-he-does-not-plan-to-restore-empire-a76519|title=Putin Says He Does Not Plan to 'Restore Empire'|last=AFP|date=22. 2. 2022|website=The Moscow Times|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Takođe, Rusija je tvrdila da u Ukrajini prednjače [[Neonacizam|neonacisti]] koji progone [[Ruski jezik u Ukrajini|rusku manjinu]].<ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/politics/politics-news/blog/russia-ukraine-conflict-live-updates-n1289655|title=Putin says he is fighting a resurgence of Nazism. That's not true.|website=NBC News|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Putin je dodatno izjavio da je [[NATO]] ugrozio sigurnost Rusije [[Proširenje NATO-a|svojim širenjem]] na istok Evrope, što je NATO opovrgnuo.<ref>{{Cite web|url=https://www.nato.int/cps/en/natohq/topics_111767.htm|title=NATO-Russia relations: the facts|last=NATO|website=NATO|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Ruski predsjednik zahtijevao je da se Ukrajini zabrani pridruživanje alijansi.<ref>{{Cite news|title=NATO's Eastward Expansion: Is Vladimir Putin Right?|url=https://www.spiegel.de/international/world/nato-s-eastward-expansion-is-vladimir-putin-right-a-bf318d2c-7aeb-4b59-8d5f-1d8c94e1964d|newspaper=Der Spiegel|date=15. 2. 2022|access-date=17. 3. 2022|issn=2195-1349|language=en|first=Klaus|last=Wiegrefe}}</ref> Sjedinjene Države i druge zemlje optužile su Rusiju za planiranje napada, tj. invaziju na Ukrajinu, što su ruski zvaničnici više puta poricali sve do 23. februara 2022. [[Obraćanje u vezi sa događajima u Ukrajini|Rusija je 21. februara 2022. priznala]] samoproglašene [[Donjecka Narodna Republika|republike Donjeck]] i [[Luganska Narodna Republika|Lugansk]] koje su pod rukovodstvom proruskih separatista i koje trenutno [[Međunarodni status Donjecke i Luganske Narodne Republike|nije priznala nijedna druga država]].<ref>{{Cite news|title=Why Luhansk and Donetsk are key to understanding the latest escalation in Ukraine|url=https://www.npr.org/2022/02/22/1082345068/why-luhansk-and-donetsk-are-key-to-understanding-the-latest-escalation-in-ukrain|newspaper=NPR|date=22. 2. 2022|access-date=17. 3. 2022|language=en|first=Joe|last=Hernandez}}</ref> Narednog dana, [[Vijeće Ruske Federacije]] odobrilo je korištenje vojne sile van zemlje, te su ruske trupe ušle na teritorije potonjih "republika".<ref>{{Cite web|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-22-22/h_59a413ce984eda5954ce5b9c4655bcc5|title=Russia's Federation Council gives consent to Putin on use of armed forces abroad, Russian agencies report|last=CNN|first=By Maureen Chowdhury, <a href="/profiles/aditi-sandal">Aditi Sangal</a>, <a href="/profiles/meg-wagner">Meg Wagner</a>, Melissa Macaya, <a href="/profiles/jessie-yeung">Jessie Yeung</a>, <a href="/profiles/brad-lendon">Brad Lendon</a>, Rob Picheta and Jeevan Ravindran|date=22. 2. 2022|website=CNN|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Dana 24. februara, oko 5:00 po [[Istočnoevropsko vrijeme|istočnoevropskom vremenu]] (UTC+2), Putin je najavio "specijalnu vojnu operaciju" radi "[[Demilitarizacija|demilitarizacije]] i denacifikacije Ukrajine".<ref>{{Cite web|url=https://www.dw.com/en/fact-check-do-vladimir-putins-justifications-for-going-to-war-against-ukraine-add-up/a-60917168|title=Fact check: Do Vladimir Putin's justifications for going to war against Ukraine add up? {{!}} DW {{!}} 25.02.2022|last=Welle (www.dw.com)|first=Deutsche|website=DW.COM|language=en-GB|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://time.com/6154493/denazification-putin-ukraine-history-context/|title=Historians on What Putin Gets Wrong About ‘Denazification’ in Ukraine|website=Time|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Nekoliko minuta kasnije, projektili su ispaljeni na mjesta širom Ukrajine, uključujući i glavni grad [[Kijev]], nakon čega je uslijedila velika kopnena invazija iz nekoliko pravaca.<ref>{{Cite web|url=https://edition.cnn.com/europe/live-news/ukraine-russia-news-02-23-22/h_ec5f24d5accb8f8503aabdc63e3fd22d|title=Russian military vehicles enter Ukraine from Crimea|last=CNN|first=By <a href="/profiles/jessie-yeung">Jessie Yeung</a>, Adam Renton, Rob Picheta, Ed Upright, <a href="/profiles/aditi-sandal">Aditi Sangal</a>, <a href="/profiles/adrienne-vogt">Adrienne Vogt</a>, Melissa Macaya and Maureen Chowdhury|date=23. 2. 2022|website=CNN|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref name="bbc.com">{{Cite news|title=What does Putin want and will Russia end its war?|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-56720589|newspaper=BBC News|date=17. 3. 2022|access-date=17. 3. 2022|language=en-GB}}</ref> Volodimir Zelenski, ukrajinski predsjednik, odgovorio je opštom mobilizacijom, prekidom [[Rusko-ukrajinski odnosi|bilateralnih odnosa s Rusijom]] i proglašenjem vanrednog stanja.<ref>{{Cite news|title=Ukrainian president signs decree on general mobilisation of population -Interfax|url=https://www.reuters.com/world/europe/ukrainian-president-signs-decree-general-mobilisation-population-interfax-2022-02-24/|newspaper=Reuters|date=24. 2. 2022|access-date=17. 3. 2022|language=en|last=Reuters}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/801769.html|title=Zelensky signs decree declaring general mobilization|website=Interfax-Ukraine|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Započeli su višestruki napadi s područja Rusije, [[Bjelorusije]] i dviju [[Privremeno okupirane teritorije Ukrajine|okupiranih teritorija Ukrajine]] ([[Krim]]a i Donbasa) što je stvorilo četiri glavna ratna [[Ratište|fronta]]: kijevski, sjeveroistočni, istočni i južni, dok je ruska vojska također izvodila zračne i raketne napade u [[Zapadna Ukrajina|zapadnoj Ukrajini]]. Ruske snage približile su se i opkolile brojna važna naselja poput [[Černigiv]]a, [[Harkiv]]a, [[Herson]]a, Kijeva, [[Mariupolj]]a i [[Sumi]]ja,<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/08/kyiv-deadlock-contrasts-russia-worrying-south-ukraine-war-progress|title=Focus on Kyiv deadlock obscures Russia’s success in south Ukraine|date=8. 3. 2022|website=the Guardian|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref> ali su naišle na jak ukrajinski otpor iskusivši logističke i operativne izazove koji su spriječili njihov napredak.<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/mar/08/russia-solving-logistics-problems-and-could-attack-kyiv-within-days-experts|title=Russia ‘solving logistics problems’ and could attack Kyiv within days – experts|date=8. 3. 2022|website=the Guardian|language=en|access-date=17. 3. 2022}}</ref><ref>{{Cite news|title=‘A serious failure’: scale of Russia’s military blunders becomes clear|url=https://www.ft.com/content/90421972-2f1e-4871-a4c6-0a9e9257e9b0|newspaper=Financial Times|date=12. 3. 2022|access-date=17. 3. 2022|first=Sam|last=Jones|first2=John Paul|last2=Rathbone|first3=Demetri|last3=Sevastopulo}}</ref> Invazija je naišla na [[Reakcije na rusku invaziju Ukrajine 2022.|široku osudu međunarodne javnosti]]. [[Generalna skupština Ujedinjenih nacija]] usvojila je [[Rezolucija Generalne skupštine Ujedinjenih nacija ES-11/1|rezoluciju]] kojom je osudila napad zahtijevavši potpuno povlačenje. [[Međunarodni sud pravde]] naredio je obustavu vojnih operacija Rusiji, dok je [[Vijeće Evrope]] Rusiju izbacilo iz članstva. Mnoge zemlje uvele su [[Međunarodne sankcije tokom rusko-ukrajinskog rata|nove sankcije]] koje su dovele do [[Ekonomska kriza u Rusiji 2022.|ekonomskih posljedica po Rusiju i svjetsku ekonomiju]].<ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2022/02/28/business/russia-ruble-banks-sanctions/index.html|title=Russia faces financial meltdown as sanctions slam its economy|last=Business|first=Mark Thompson, Anna Chernova and Vasco Cotovio, CNN|website=CNN|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Razne zemlje poslale su [[Međunarodna pomoć Ukrajini u rusko-ukrajinskom ratu|humanitarnu i vojnu pomoć Ukrajini]].<ref>{{Cite web|url=https://ghostarchive.org/archive/V8IQm|title=NATO to deploy thousands of commandos to nations near Ukraine {{!}} Russia-Ukraine crisis News {{!}} Al Jazeera {{!}} Ghostarchive|website=ghostarchive.org|access-date=17. 3. 2022}}</ref> Održani su [[Protesti protiv ruske invazije Ukrajine 2022.|protesti širom svijeta]]; [[Antiratni protesti u Rusiji 2022.|oni u Rusiji]] rezultovali su masovnim hapšenjima i [[Sloboda medija u Rusiji|medijskom cenzurom]]<ref>{{Cite web|url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2022/02/24/russia-ukraine-invasion/6920609001/|title=Biden details new Russian sanctions as death toll climbs in Ukraine|last=Groppe|first=Courtney Subramanian, Michael Collins, Rebecca Morin, Joey Garrison and Maureen|website=USA TODAY|language=en-US|access-date=17. 3. 2022}}</ref> koja je zabranila korištenje izraza "rat" i "invazija".<ref name="bbc.com"/> Pojedina preduzeća [[Bojkot Rusije i Bjelorusije 2022.|povukla su svoje proizvode i obustavila poslovanje]] u Rusiji i Bjelorusiji. == Pozadina == {{Main|Rusko-ukrajinski rat|Historijska pozadina rusko-ukrajinskog rata}}{{See also|Proširenje NATO-a|Drugi hladni rat|Odnosi Ukrajine i NATO-a|Historija Krima|Krimski Tatari|Krimski kanat|Kijevska Rusija}} === Krim === {{Main|Historija Krima|}}Krim je u svojoj historiji bio dio različitih zemalja i regiona, ali i nezavisna teritorija. Njegova južna obala je kulturološki [[Helenistička Grčka|grčka]] skoro 2000 godina. Unutrašnjost je bila [[Bugari|bugarska]] i [[Hazari|hazarska]] 600 godina, zatim je pripadala [[Kijevska Rusija|Kijevskoj Rusiji]] 200 godina, te 200 godina [[Zlatna Horda|Zlatnoj Hordi]]. Oko 1400. godine, nezavisnost [[Krimski kanat|Krimskom kanatu]] koja je trajala 100 godina, osigurali su [[Krimski Tatari]]. Kako bi stekli kontrolu nad primorskim regijama, zatražili su pomoć [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog Carstva]], koje je proglasilo Krimsk kanat autonomnim dijelom carstva. Godine 1784. [[Rusko Carstvo]] porazilo je Osmanlije, te je tako Krim postao dijelom Rusije. Osnovana je [[Crnomorska flota]] s bazom u [[Sevastopolj]]u. Krim i susjedne regije formirale su administrativnu regiju s različitim imenima. Godine 1921. Krim postaje autonomna sovjetska republika, a priliv [[Slaveni|Slavena]] trajno je promijenio etničku ravnotežu područja. Godine 1945. ukinuta je [[Krimska Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika]], te je tako Krim postao dio Ruske SFSR. Oblast je 1954. prebačena u sastav [[Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika|Ukrajinske SSR]]. Krim je 1991. postao [[Autonomna Republika Krim]], dio nove nezavisne države Ukrajine. Šest godina kasnije, potpisan je [[Ugovor o rusko–ukrajinskom prijateljstvu]]. Rusija je priznala granice Ukrajine, te je dobila 80% Crnomorske flote, te je iznajmila objekte u Sevastopolju na 20 godina (kasnije produživši do 2042. godine). Krimski parlament je 2014. proglasio nezavisnost i pridružio se Rusiji. Ukrajina je prekinula vodosnabdijevanje Krima, što je Rusiju koštalo milijarde dolara.<ref>{{Cite web|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=1898dc74-97c5-11ec-8475-79796b57754c&url=L29waW5pb24vYXJ0aWNsZXMvMjAyMS0wMy0xOS9ydXNzaWEtdnMtdWtyYWluZS1jcmltZWEtcy13YXRlci1jcmlzaXMtaXMtYW4taW1wb3NzaWJsZS1wcm9ibGVtLWZvci1wdXRpbg==|title=Crimea’s Water Crisis Is an Impossible Problem for Putin|website=www.bloomberg.com|access-date=27. 2. 2022}}</ref> === [[NATO]] === Godine 1990. [[Mihail Gorbačov]] je upozorio da bi izolacija SAD-a ili Sovjetskog Saveza na evropskom kontinentu dovela do pogoršanja.<ref>{{Cite web|url=https://www.wilsoncenter.org/publication/the-malta-summit-and-us-soviet-relations-testing-the-waters-amidst-stormy-seas|title=The Malta Summit and US-Soviet Relations: Testing the Waters Amidst Stormy Seas {{!}} Wilson Center|website=www.wilsoncenter.org|language=en|access-date=27. 2. 2022}}</ref><ref>{{Citation|title=President George H.W. Bush and Soviet Union leader Mikhail Gorbachev hold their final news conferenc|url=https://www.youtube.com/watch?v=_eqTJ653Hwc|access-date=27. 2. 2022|language=en}}</ref> Gorbačov je, također, izjavio da je širenje NATO-a na istok greška i poniženje za Rusiju.<ref>{{Citation|title=Russia - Gorbachev comments on NATO expansion|url=https://www.youtube.com/watch?v=3wB9uL2lKaw|access-date=27. 2. 2022|language=en}}</ref> Na poluostrvu je 2006. došlo do [[Anti-NATO protesti u Feodosiji 2006.|izbijanja protesta]]. Razlog je bio dolazak američkih marinaca koji su došli zbog vojne vježbe "Sea Breeze" između Ukrajine i NATO-a. Demonstranti su marince dočekali barikadama i parolama na kojima je pisalo "Okupatori, idite kući!", a nekoliko dana kasnije [[Verhovna Rada Krima|krimski parlament]] proglasio je Krim "teritorijom bez NATO-a". Nekoliko dana nakon protesta, američki marinci povukli su se s poluostrva.<ref>"[https://web.archive.org/web/20070930190208/http://euronews.net/create_html.php?page=detail_info&article=362919&lng=1 Tensions rise in Crimea over NATO]". ''EuroNews''. 7. 6. 2006 Arhivirano 30. 9. 2007. Pristupljeno 27. 2. 2022.</ref> Godine 2008. ruski predsjednik [[Vladimir Putin]] govorio je protiv potencijalnog ulaska Ukrajine u NATO.<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2008/apr/02/nato.georgia|title=Bush-Putin row grows as pact pushes east|date=2. 4. 2008|website=The Guardian|language=en|access-date=27. 2. 2022}}</ref> Godine 2014. Gorbačov je u intervjuu u vezi sa širenjem NATO-a na istok rekao: "Ovo sam nazvao velikom greškom još od samog početka. To je definitivno kršenje duha izjava i uvjerenja koja su nam data 1990. godine. Što se Njemačke tiče, zakoni su utvrđeni i poštuju se."<ref>{{Cite web|url=https://www.rbth.com/international/2014/10/16/mikhail_gorbachev_i_am_against_all_walls_40673.html|title=Mikhail Gorbachev: I am against all walls|last=Kórshunov|first=Maxim|last2=RBTH|date=16. 10. 2014|website=Russia Beyond|language=en-US|access-date=27. 2. 2022}}</ref> === Postsovjetski kontekst === Nakon [[Raspad Sovjetskog Saveza|raspada Sovjetskog Saveza]] 1991. godine, Ukrajina i Rusija nastavljaju održavati bliske veze. Ukrajina je 1994. pristala odreći se svog nuklearnog arsenala potpisavši [[Budimpeštanski memorandum o sigurnosnim garancijama]] pod uslovom da Rusija, [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] i [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] daju garanciju protiv prijetnji i upotrebe sile protiv teritorijalnog integriteta i političke nezavisnosti Ukrajine. Pet godina kasnije, Rusija je bila jedna od potpisnica [[Istanbulski samit 1999.|Povelje o evropskoj sigurnosti]], gdje je "ponovo potvrdila inherentno pravo svake države učesnica da bude slobodna da izabere ili mijenja svoja sigurnosne dogovore, uključujući ugovore o savezu, kako se razvijaju".<ref>{{Cite web|url=https://www.osce.org/mc/39569|title=Istanbul Document|website=www.osce.org|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref> Godine 2004. [[Viktor Janukovič]], tadašnji premijer, proglašen je pobjednikom [[Predsjednički izbori u Ukrajini 2004.|predsjedničkih izbora]], koji su prema presudi [[Vrhovni sud Ukrajine|Vrhovnog suda Ukrajine]], u velikoj mjeri bili namješteni.<ref>{{Cite web|url=http://www.skubi.net/ukraine/judgment-december-3.html|title=ВЕРХОВНИЙ СУД УКРАЇНИ - РІШЕННЯ, 3 грудня 2004 року|website=www.skubi.net|language=UK|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Rezultati su izazvali negodovanje javnosti koja je podržavala opozicionog kandidata, [[Viktor Juščenko|Viktora Juščenka]], koji je odbacio rezultate izbora. Tokom burnih mjeseci revolucije, Juščenko se iznenada [[Viktor Juščenko#Trovanje|teško razbolio]], a ubrzo su brojne nezavisne grupe ljekara otkrile da je bio otrovan [[TCDD dioksin]]om.<ref>"[https://www.kyivpost.com/article/content/ukraine-politics/study-dioxin-that-poisoned-yushchenko-made-in-lab-46417.html Study: Dioxin that poisoned Yushchenko made in lab]". Kyiv Post. London. Associated Press. 5. avgust 2009. Pristupljeno 25. 2. 2022.</ref> Juščenko je iskazao snažnu sumnju u umiješanost Rusije u njegovo trovanje. Na kraju je to rezultovalo mirnom [[Narančasta revolucija|narančastom revolucijom]], koja je dovela Viktora Juščenka i [[Julija Timošenko|Juliju Timošenko]] na vlast, a Janukoviča u opoziciju.<ref>{{Cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-30090/Ukraine|title=Britannica. Independent Ukraine|date=|website=web.archive.org|publisher=Arhivirano 15. 1. 2008.|access-date=25. 2. 2022|archive-date=15. 1. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080115052653/http://www.britannica.com/eb/article-30090/Ukraine|url-status=bot: unknown}}</ref> Godine 2008. ruski predsjednik Vladimir Putin govorio je protiv potencijalnog pridruživanja Ukrajine [[NATO]]-u.<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2008/apr/04/nato.russia|title=Putin warns Nato over expansion|date=4. 4. 2008|website=The Guardian|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2008/apr/02/nato.georgia|title=Bush-Putin row grows as pact pushes east|date=2. 4. 2008|website=the Guardian|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref> Rumunski analitičar [[Julian Čifu]] je 2009. godine, zajedno s koautorima, iznio mišljenje da je Rusija u pogledu Ukrajine slijedila ažuriranu doktrinu [[Leonid Brežnjev|Brežnjeva]], koji je nalagao da suverenitet Ukrajine ne može biti veći od suvereniteta država članica [[Varšavski pakt|Varšavskog pakta]], prije kolapsa sovjetske sfere uticaja tokom kasnih 1980-ih i ranih 1990-ih.<ref>[http://www.cpc-ew.ro/pdfs/the_russian_georgian_war.pdf The Russian Georgian War] - Iulian Chifu.</ref> Janukovič je 2009. najavio ponovno kandidiranje za predsjednika na ukrajinskim predsjedničkim izborima 2010.<ref>{{Cite web|url=https://www.unian.info/politics/228200-yanukovych-tops-list-of-presidential-candidates-in-ukraine-poll.html|title=Yanukovych tops list of presidential candidates in Ukraine – poll|website=www.unian.info|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Pobijedio je i inauguriran je 2010. godine. === Ukrajinska revolucija i rat === {{Main|Revolucija dostojanstva|Rat u Donbasu}} [[Datoteka:Euromaidan Kyiv 1-12-13 by Gnatoush 005.jpg|thumb|left|Protesti pokreta [[Evromajdan]] u Kijevu, decembar 2013.]] Protesti pokreta [[Evromajdan]] započeli su 2013. godine zbog odluke ukrajinske vlade da obustavi potpisivanje Sporazuma o pridruživanju Ukrajine Evropskoj uniji, umjesto odabira bližih veza s [[Rusija|Rusijom]] i [[Evroazijska ekonomska unija|Evroazijskom ekonomskom unijom]]. Sedmicama nakon protesta, 21. februara 2021. Janukovič i lideri ukrajinske parlamentarne opozicije potpisali su sporazumni dogovor koji je značio prijevremene izbore. Sljedećeg dana, Janukovič je pobjegao iz Kijeva prije glasanja o opozivu koje mu je oduzelo predsjednička ovlaštenja.<ref>{{Cite web|url=https://www.huffpost.com/entry/who-are-these-people-anyw_b_4964526|title=Who Are These 'People,' Anyway?|date=14. 3. 2014|website=HuffPost|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rferl.org/a/was-yanukovychs-ouster-constitutional/25274346.html|title=Was Yanukovych's Ouster Constitutional?|website=RadioFreeEurope/RadioLiberty|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://en.interfax.com.ua/news/general/192030.html|title=Rada removes Yanukovych from office, schedules new elections for May 25|website=Interfax-Ukraine|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Lideri [[Ruski jezik u Ukrajini|ruskog govornog područja]] na [[Istočna Ukrajina|istočnim regijama Ukrajine]] izjavili su da su odani Janukoviču,<ref>{{Cite news|title=Ukraine parliament removes Yanukovich, who flees Kiev in "coup"|url=https://www.reuters.com/article/ukraine-crisis-parliament-idINDEEA1L04L20140222|newspaper=Reuters|date=22. 2. 2014|access-date=25. 2. 2022|language=en}}</ref> što je izazvalo [[Proruski nemiri u Ukrajini 2014.|proruske nemire 2014. u Ukrajini.]]<ref>{{Cite web|url=https://www.vox.com/2014/9/3/18088560/ukraine-everything-you-need-to-know|title=Everything you need to know about the 2014 Ukraine crisis|last=Fisher|first=Max|date=3. 9. 2014|website=Vox|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Nemire je pratila [[Pripajanje Krima Ruskoj Federaciji|ruska aneksija Krima]] u martu 2014. kao i [[Rat u istočnoj Ukrajini|rat u Donbasu]], koji je započeo u aprilu 2014. stvaranjem kvazi država, tj. [[Narodna Republika Donjeck|Narodnih Republika Donjeck]] i [[Narodna Republika Lugansk|Lugansk]], koje podržava Rusija. [[Predsjednik Ukrajine|Ukrajinski predsjednik]] [[Volodimir Zelenski]] je 14. septembra 2020. odobrio novu Nacionalnu sigurnosnu strategiju Ukrajine, "koja predviđa razvoj posebnog partnerstva sa NATO-om s ciljem članstva u NATO-u". Dana 24. marta 2021. Zelenski je potpisao Uredbu br. 117/2021 kojom se odobrava "strategija deokupacije i reintegracije privremeno okupirane teritorije [[Autonomna Republika Krim|Autonomne Republike Krim]] i grada [[Sevastopolj]]a.<ref>{{Cite web|url=https://www.ukrinform.net/rubric-polytics/3214479-zelensky-enacts-strategy-for-deoccupation-and-reintegration-of-crimea.html|title=Zelensky enacts strategy for de-occupation and reintegration of Crimea|website=www.ukrinform.net|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref> U julu 2021. Putin je objavio esej pod imenom ''[[O historijskom jedinstvu Rusa i Ukrajinaca]]'', u kojem je još jednom potvrdio svoj stav da su Rusi i Ukrajinci "[[Sveruska nacija|jedan narod]]".<ref>Putin, Vladimir (12 July 2021). "Article by Vladimir Putin '[https://web.archive.org/web/20220125053520/http://en.kremlin.ru/events/president/news/66181 On the Historical Unity of Russians and Ukrainians]'". ''The Kremlin''. Government of Russia. Arhivirano 25. january 2021. Pristupljeno 24. 2. 2022. <q>''During the recent Direct Line, when I was asked about Russian-Ukrainian relations, I said that Russians and Ukrainians were one people – a single whole''.</q></ref> Američki historičar [[Timothy Snyder]] smatra Putinove ideje za [[Imperijalizam|imperijalističke]]. Britanski novinar [[Edward Lucas (novinar)|Edward Lucas]] naziva to [[Historijski revizionizam|historijskim revizionizmom]].<ref>{{Cite news|title=Why Putin’s history essay requires a rewrite|url=https://www.thetimes.co.uk/article/why-putins-history-essay-requires-a-rewrite-6nzjzbqjb|access-date=24. 2. 2022|issn=0140-0460|language=en|first=Edward|last=Lucas}}</ref> Drugi su mišljenja da rusko rukovodstvo ima iskrivljeno viđenje moderne Ukrajine i njene historije.<ref>{{Cite web|url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/putins-new-ukraine-essay-reflects-imperial-ambitions/|title=Putin's new Ukraine essay reveals imperial ambitions|date=15. 7. 2021|website=Atlantic Council|language=en-US|access-date=24. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2021/dec/07/putins-ukraine-rhetoric-driven-by-distorted-view-of-neighbour|title=Putin’s Ukraine rhetoric driven by distorted view of neighbour|date=7. 12. 2021|website=The Guardian|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref> Rusija smatra da mogući [[Odnosi Ukrajine i NATO-a|ulazak Ukrajine u NATO]] i općenito [[proširenje NATO-a]] ugrožava njenu [[Nacionalna sigurnost#Rusija|nacionalnu sigurnost]].<ref>{{Cite web|url=https://www.vox.com/22900113/nato-ukraine-russia-crisis-clinton-expansion|title=How America’s NATO expansion obsession plays into the Ukraine crisis|last=Guyer|first=Jonathan|date=27. 1. 2022|website=Vox|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.politico.eu/article/ukraine-nato-georgia-europe-european-union-united-states/|title=Ukraine: NATO’s original sin|date=23. 11. 2021|website=Politico|language=en-US|access-date=24. 2. 2022}}</ref> Zauzvrat, Ukrajina i druge susjedne zemlje optužile su Putina za pokušaj [[Ruski iredentizam|ruskog iredentizma]] i vođenje agresivne militarističke politike.<ref>{{Cite web|url=https://www.inquirer.com/opinion/ukraine-putin-russia-nato-20220111.html|title=Putin wants to reestablish the Russian empire. Can NATO stop him without war? {{!}} Trudy Rubin|last=Rubin|first=Trudy|website=Inquirer|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/world/2014/sep/13/putin-destroy-restore-soviet-union-ukraine-pm|title=Putin wants to destroy Ukraine and restore Soviet Union, says Yatseniuk|last=Agencies|date=13. 9. 2014|website=The Guardian|language=en|access-date=24. 2. 2022}}</ref> == Uvod == {{Main|Rusko-ukrajinska kriza 2021–2022.|}} === Rusko vojno osnaživanje === Sukob je počeo velikim vojnim osnaživanjem, u početku od marta do aprila 2021. godine, a zatim i od oktobra 2021. do februara 2022. Tokom drugog perioda vojnog jačanja, Rusija je postavila zahtjeve SAD-u i NATO-u, predlažući dva nacrta sporazuma koji su sadržavali zahtjeve za ono što je nazvano "sigurnosnim garancijama", uključujući pravno obavezujuće obećanje da se Ukrajina neće pridružiti sjevernoatlantskom savezu, kao i smanjenje broja NATO trupa i vojnog oružja stacioniranog u istočnoj Evropi.<ref>{{Cite news|title=Russia demands NATO roll back from East Europe and stay out of Ukraine|url=https://www.reuters.com/world/russia-unveils-security-guarantees-says-western-response-not-encouraging-2021-12-17/|newspaper=Reuters|date=17. 12. 2021|access-date=25. 2. 2022|language=en|first=Gabrielle|last=Tétrault-Farber|first2=Tom|last2=Balmforth}}</ref> Rusija je, također, zaprijetila nespecifiranim vojnim odgovorom ako se NATO nastavi držati agresivne linije.<ref>{{Cite news|title=Putin warns of unspecified military response if U.S. and NATO continue ‘aggressive line’|url=https://www.theglobeandmail.com/world/article-putin-warns-of-unspecified-military-response-if-us-and-nato-continue/|newspaper=The Globe and Mail|date=21. 12. 2021|access-date=25. 2. 2022|language=en-CA|first=Mark|last=MacKinnon}}</ref> === Rusko odbacivanje invazivnih planova === Uprkos jačanju vojske, ruski su zvaničnici tokom mjeseci više puta poricali da Rusija planira invaziju na Ukrajinu. Sredinom novembra 2021. [[Dmitrij Peskov]], Putinov glasnogovornik, rekao je novinarima da "Rusija ne prijeti nikome. Kretanje snaga na našoj teritoriji ne bi trebalo biti ničija briga".<ref name=":0">Taylor, Adam (24. 2. 2022). "[https://archive.today/20220224205233/https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/24/ukraine-russia-denials/ Russia's attack on Ukraine came after months of denials it would attack]". ''The Washington Post''. [https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/24/ukraine-russia-denials/ Original] arhiviran 24. 2. 2022. Pristupljeno 26. 2. 2022.</ref><ref name=":2">{{Cite web|url=https://www.factcheck.org/2022/02/russian-rhetoric-ahead-of-attack-against-ukraine-deny-deflect-mislead/|title=Russian Rhetoric Ahead of Attack Against Ukraine: Deny, Deflect, Mislead|last=|first=|last2=|first2=|date=24. 2. 2022|website=FactCheck.org|language=en-US|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Krajem istog mjeseca, Peskov je rekao da "Rusija ne planira niti će ikad planirati napade na bilo koga... Rusija je miroljubiva zemlja, koja je zainteresovana za dobre odnose sa svojim susjedima".<ref name=":2" /> Sredinom januara 2022. zamjenik ruskog ministra vanjskih poslova, [[Sergej Rjabkov]], rekao je da Rusija "ne želi i neće poduzeti nikakvu akciju agresivnog karaktera. Nećemo napadati, udarati, ... Ukrajinu".<ref name=":2" /> Dana 12. februara 2022. savjetnik Kremlja za vanjske poslove, [[Jurij Ušakov]], opisao je diskusiju o "takozvanoj planiranoj ruskoj invaziji" "histerijom".<ref name=":0" /><ref name=":2" /> Osam dana kasnije, ruski ambasador u SAD-u, [[Anatolij Antonov]], rekao je da ruske snage "nikome ne prijete... Nema invazije. Ne postoje takvi planovi".<ref name=":0" /> === Ruske optužbe === {{See also|Humanitarna situacija tokom rata u Donbasu|Dezinformacije o rusko-ukrajinskoj krizi 2021–2022.|Neonacizam#Ukrajina}}Dana 9. decembra 2021. Putin je govorio o diskriminaciji usmjerenoj ka govornicima ruskog izvan Rusije, rekavši: "Moram reći da je rusofobija prvi korak prema genocidu. Vi i ja znamo šta se dešava u Donbasu. To svakako liči na genocid."<ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2021/12/09/putin-zaiavil-o-genocide-na-donbasse.html|title=Путин заявил о геноциде на Донбассе|website=Российская газета|language=ru|access-date=25. 2. 2022|archive-date=22. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220222212644/https://rg.ru/2021/12/09/putin-zaiavil-o-genocide-na-donbasse.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2021/12/10/putin-says-conflict-in-eastern-ukraine-looks-like-genocide-a75780|title=Putin Says Conflict in Eastern Ukraine 'Looks Like Genocide'|last=AFP|date=10. 12. 2021|website=The Moscow Times|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Također, Rusija je osudila ukrajinski zakon o jeziku.<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/live-news/20210401-new-law-stokes-ukraine-language-tensions|title=New law stokes Ukraine language tensions|date=1. 4. 2021|website=France 24|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Dana 15. februara 2022. Putin je izvijestio: "Ono što se dešava u Donbasu upravo je genocid."<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/live-news/20220216-us-accuses-moscow-of-creating-ukraine-invasion-pretext-with-genocide-claims|title=US accuses Moscow of creating Ukraine invasion pretext with 'genocide' claims|date=16. 2. 2022|website=France 24|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Novinarske kuće zabilježile su, da uprkos Putinovim optužbama za genocid nad ruskim govornicima, ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski i sam govori ruskim jezikom.<ref>{{Cite news|title=Russians accuse Ukrainians of genocide as they pave way for potential invasion|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/19/russians-accuse-ukrainians-genocide-propaganda-blitz/|newspaper=The Telegraph|date=19. 2. 2022|access-date=25. 2. 2022|issn=0307-1235|language=en-GB|first=Nataliya|last=Vasilyeva}}</ref> Ruske tvrdnje o genocidu naširoko se smatraju netačnim.<ref>{{Cite news|title=Ukraine crisis: Vladimir Putin address fact-checked|url=https://www.bbc.com/news/60477712|newspaper=BBC News|date=22. 2. 2022|access-date=25. 2. 2022|language=en-GB}}</ref> Nekoliko međunarodnih organizacija, uključujući i Visokog povjerenika Ujedinjenih nacija za ljudska prava, Specijalna misija OSCE-a u Ukrajini i Vijeće Evrope, nije našlo nikakve dokaze koji podržavaju ruske tvrdnje.<ref>{{Cite web|url=https://www.osce.org/ukraine-smm/reports|title=Daily and spot reports from the Special Monitoring Mission to Ukraine|website=www.osce.org|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Evropska komisija odbacila je optužbe za genocid kao ruske dezinformacije.<ref>"[https://ec.europa.eu/neighbourhood-enlargement/news/disinformation-about-current-russia-ukraine-conflict-seven-myths-debunked-2022-01-24_en Disinformation About the Current Russia-Ukraine Conflict – Seven Myths Debunked]". Directorate-General for European Neighbourhood Policy and Enlargement Negotiations (Press release). 24 January 2022. Archived from the original on 18 February 2022. Retrieved 22 February 2022. '''Myth 2:''' "The situation in Ukraine triggered this conflict. There is proof that Ukraine is committing atrocities against its Russian-speaking population in the country's east. Russia has to intervene, not least because Ukraine and Russia are 'one nation.' Ukraine simply belongs to Russia's "privileged sphere of influence". '''False'''. Allegations that Ukraine is attacking its own territory and persecuting its own citizens are absurd. To galvanize domestic support for Russia's military aggression, Russian state-controlled media have tirelessly sought to vilify Ukraine, accusing it of alleged genocide in eastern Ukraine, drawing groundless parallels with Nazism and World War Two, and fabricating stories aimed at striking a negative emotional chord with audiences.</ref> Američka ambasada u Ukrajini nazvala je rusku tvrdnju o genocidu "neistinom za osudu",<ref>{{Cite web|url=https://www.ukrinform.net/rubric-polytics/3406104-united-states-russias-claim-of-genocide-in-ukraine-is-reprehensible-falsehood.html|title=United States: Russia’s claim of ‘genocide in Ukraine’ is reprehensible falsehood|website=www.ukrinform.net|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> dok je glasnogovornik američkog State Departmenta Ned Price izjavio da Moskva iznosi takve tvrdnje kao izgovor za invaziju na Ukrajinu.<ref>{{Cite web|url=https://www.france24.com/en/live-news/20220216-us-accuses-moscow-of-creating-ukraine-invasion-pretext-with-genocide-claims|title=US accuses Moscow of creating Ukraine invasion pretext with 'genocide' claims|date=16. 2. 2022|website=France 24|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Dana 18. februara, ruski ambasador u SAD-u Anatolij Antonov optužio je SAD da odobravaju prisilnu asimilaciju ukrajinskih Rusa.<ref>{{Cite web|url=https://tass.com/russia/1405599|title=US condones forceful assimilation of Russians in Ukraine - Russian ambassador to US|website=TASS|access-date=26. 2. 2022}}</ref> U svom govoru 21. februara Putin je optužio ukrajinsko društvo da je postalo neonacističko, dodajući da je cilj Rusije demilitarizirati i "denacificirati" Ukrajinu.<ref name="nbcnews.com">{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/politics/politics-news/blog/russia-ukraine-conflict-live-updates-n1289655|title=Putin says he is fighting a resurgence of Nazism. That's not true.|website=NBC News|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite news|title=Putin justifies war in menacing speech as Zelensky appeals for peace|url=https://www.ft.com/content/0783ea10-b493-4889-8da8-5a5ea75cb977|newspaper=Financial Times|date=24. 2. 2022|access-date=26. 2. 2022|first=Max|last=Seddon}}</ref> Prema izvješćima medija, Putin je koristio lažni "nacistički" narativ za opravdanje ruskog napada na Ukrajinu. U vladi, vojsci ili biračkom tijelu nema široke podrške ideologijama krajnje desnice, a niti jedan kandidat krajnje desnice nije osvojio niti jedno mjesto u [[Verhovna Rada Ukrajine|Radi]], državnom zakonodavnom organu, tokom parlamentarnih izbora 2019. godine.<ref name="nbcnews.com"/><ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/putin-claims-denazification-justify-russias-attack-ukraine-experts-say-rcna17537|title=Putin using false 'Nazi' narrative to justify Russia's attack on Ukraine, experts say|website=NBC News|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Predsjednik Zelenski i [[Premijer Ukrajine|premijer]] [[Denis Šmihal]] su [[jevreji]], što Ukrajinu čini jednom od dvije zemlje svijeta koje imaju i židovskog šefa države i šefa Vlade (druga je [[Izrael]]). Osvrćući se posebno na Putinovu opasku, Zelenski je izjavio da je njegov djed služio u Sovjetskoj armiji boreći se protiv nacista;<ref>{{Cite web|url=https://www.axios.com/ukraine-russia-putin-zelensky-invasion-3e5b8783-c4b6-41e9-b6d5-b0706bfedfdf.html|title=Ukrainian President Zelensky delivers impassioned address, telling Russia: "You will see our faces, not our backs"|last=Lawler, Dave; Basu, Zachary|first=|date=24. 2. 2022|website=Axios|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> izgubivši tri člana porodice u [[holokaust]]u. [[Memorijalni muzej holokausta Sjedinjenih Američkih Država|Memorijalni muzej holokausta SAD-a]] osudio je invaziju i Putinovu zloupotrebu historije holokausta kao opravdanje za rat.<ref>{{Cite web|url=https://www.bostonglobe.com/2022/02/24/opinion/putins-hitler-like-tricks-tactics-ukraine/|title=Putin’s Hitler-like tricks and tactics in Ukraine - The Boston Globe|last=|first=|last2=|website=BostonGlobe.com|language=en-US|access-date=26. 2. 2022|last3=Comments|first3=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.ushmm.org/information/press/press-releases/museum-condemns-russias-invasion-of-ukraine|title=Museum concerned about loss of life|website=www.ushmm.org|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> === Sukobi === [[Rat u Donbasu|Borbe u Donbasu]] značajno su eskalirale 17. februara 2022. Dnevni broj napada tokom prvih šest sedmica 2022. kretao se od dva do pet,<ref name=":1">MacKinnon, Mark; Morrow, Adrian. "Putin orders snap nuclear drill". ''The Globe and Mail''. str. A3.</ref> a 17. februara ukrajinska vojska prijavila je 60 napada.<ref name=":1" /> Ruski državni mediji takođe su izvijestili o preko 20 artiljerskih napada na položaje separatista istog dana.<ref name=":1" /> Ukrajinska vlada optužila je ruske separatiste da su granatirali vrtić u [[Stanica Luganska|Stanici Luganskoj]] koristeći artiljeriju, ranivši pri tome tri [[civil]]a. Luganska Narodna Republika saopštila je da je ukrajinska vlada napala njene snage minobacačima, bacačima granata i mitraljeskom vatrom.<ref>{{Cite web|url=https://www.msn.com/en-us/news/world/west-accuses-russia-of-trying-to-create-pretext-for-invasion-after-shelling-in-east-ukraine/ar-AATZcQu|title=Ukraine, West accuse Russia of trying to create pretext for invasion after shelling in east|website=MSN|language=en-US|access-date=25. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite news|title=Ukraine conflict: Where are Russia's troops?|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60158694|newspaper=BBC News|date=23. 2. 2022|access-date=25. 2. 2022|language=en-GB}}</ref> Narednog dana, Donjecka i Luganska Narodna Republika naredile su obaveznu [[evakuacija|evakuaciju]] civila iz svojih glavnih gradova, iako je napomenuto da će za potpunu evakuaciju biti potrebni mjeseci.<ref>{{Cite news|title=Ukraine conflict: Rebels declare general mobilisation as fighting grows|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-60443504|newspaper=BBC News|date=19. 2. 2022|access-date=25. 2. 2022|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/world/east-ukraine-shelling-russian-invasion-fears-putin-pretext-rcna16773|title=Russian-backed separatists to evacuate civilians from eastern Ukraine, stoking invasion fears|website=NBC News|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2022/02/20/in-the-closest-russian-city-to-ukraines-separatist-region-there-are-few-signs-of-refugees-a76473|title=In the Closest Russian City to Ukraine’s Separatist Region, There Are Few Signs of Refugees|last=Light|first=Felix|date=20. 2. 2022|website=The Moscow Times|language=en|access-date=25. 2. 2022}}</ref> Ukrajinski mediji izvijestili su o porastu artiljerijskog granatiranja Donbasa iza kojeg stoje militanti koje podržava Rusija, s ciljem provociranja ukrajinskih snaga.<ref>{{Cite web|url=https://english.nv.ua/nation/how-russian-proxies-are-attempting-to-provoke-the-ukrainian-army-lying-about-a-ukrainian-offensive-50218033.html|title=How Russian proxy forces are attempting to provoke the Ukrainian army and are lying about a new Ukrainian offensive|website=english.nv.ua|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://kyivindependent.com/national/over-40-shelling-incidents-leave-5-injured-in-donbas/|title=47 shelling incidents leave 5 injured in Donbas|last=Ponomarenko|first=Illia|date=17. 2. 2022|website=The Kyiv Independent|language=en-US|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Dana 21. februara, ruska federalna sigurnosna služba (FSB) objavila je da je uništen granični objekat FSB-a 150 metara od ukrajinske granice u Rostovskoj oblasti.<ref>{{Cite web|url=https://www.rbc.ru/politics/21/02/2022/621360d79a79470fcd422edd|title=ФСБ сообщила о попадании снаряда в погранпункт на границе с ДНР|website=РБК|language=ru|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Press-služba Južne vojne oblasti saopštila je da su ujutro tog dana ruske snage likvidirale grupu od pet diverzanata u blizini sela Mitjakinskaja u Rostovskoj oblasti, koja je prešla granicu Ukrajine sa dva pješadijska borbena vozila, pri čemu su ista uništena. Ukrajina je negirala umiješanost u oba incidenta nazvavši ih operacijom pod lažnom zastavom. Pored toga, prijavljeno je da su dva ukrajinska vojnika i jedan civil ubijeni granatiranjem sela Zajceve, 30 kilometara sjeverno od Donjecka. Nekoliko analitičara, među kojima i istraživački veb-sajt [[Bellingcat]],<ref>{{Cite web|url=https://www.bellingcat.com/news/2022/02/23/documenting-and-debunking-dubious-footage-from-ukraines-frontlines/|title=Documenting and Debunking Dubious Footage from Ukraine’s Frontlines|date=23. 2. 2022|website=Bellingcat|language=en-GB|access-date=26. 2. 2022}}</ref> objavili su dokaze da je mnoge napade, eksplozije i evakuacije u Donbasu inscenirala Rusija.<ref>{{Cite web|url=https://www.vice.com/en/article/88gdj3/russia-disinformation-campaign-bombing-ukraine|title=Russia's ‘Idiotic’ Disinformation Campaign Could Still Lead to War in Ukraine|website=www.vice.com|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite news|title=Four Russian false flags that are comically easy to debunk|url=https://www.telegraph.co.uk/world-news/2022/02/21/five-russian-false-flags-comically-easy-debunk/|newspaper=The Telegraph|date=21. 2. 2022|access-date=26. 2. 2022|issn=0307-1235|language=en-GB|first=Verity|last=Bowman}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/feb/21/dumb-and-lazy-the-flawed-films-of-ukrainian-attacks-made-by-russias-fake-factory|title=‘Dumb and lazy’: the flawed films of Ukrainian ‘attacks’ made by Russia’s ‘fake factory’|date=21. 2. 2022|website=The Guardian|language=en|access-date=26. 2. 2022}}</ref> Dana 21. februara nepoznate snage granatirale su termoelektranu u Lugansku, a ukrajinske vijesti ubrzo su objavile da je iz tog razloga termoelektrana zatvorena.<ref>{{Cite web|url=https://www.bloomberg.com/tosv2.html?vid=&uuid=9092a9b6-9738-11ec-8f82-6b444d44794c&url=L25ld3MvYXJ0aWNsZXMvMjAyMi0wMi0yMi91a3JhaW5lLXBvd2VyLXBsYW50LWRhbWFnZWQtZHVyaW5nLXR3by1kYXlzLW9mLXNoZWxsaW5n|title=Ukraine Power Plant Damaged During Two Days of Shelling|website=www.bloomberg.com|access-date=26. 2. 2022}}</ref> === Eskalacija (21–23. februar) === Dana 21. februara, nakon priznavanja Donjecke i Luganske Republike, predsjednik Putin naredio je da se ruske trupe (uključujući i mehanizovane snage) pošalju u Donbas, u ono što Rusija naziva "mirovnom misijom".<ref>{{Cite news|title=Boris Johnson announces sanctions for Russia over invasion of Ukraine|url=https://www.thetimes.co.uk/article/putin-sends-tanks-into-ukraine-75dj973v8|access-date=28. 2. 2022|issn=0140-0460|language=en|first=|last=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2022/02/21/europe/russia-ukraine-tensions-monday-intl/index.html|title=Putin orders troops into pro-Russian regions of eastern Ukraine|last=CNN|first=Ivana Kottasová, Tamara Qiblawi and Helen Regan|website=CNN|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Ruska vojska saopštila je da je ubila pet ukrajinskih diverzanata, što je oštro demantovao ukrajinski ministar vanjskih poslova Dmitro Kuleba.<ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/russia-claims-to-kill-5-ukrainian-saboteurs-who-crossed-border/|title=Russia claims to kill 5 Ukrainian ‘saboteurs’ who crossed border|last=|first=|last2=|first2=|website=www.timesofisrael.com|language=en-US|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Kasnije tog dana,<ref>{{Cite web|url=https://video.repubblica.it/mondo/ucraina-i-primi-soldati-russi-nel-donbass/408788/409494|title=Ucraina, i primi soldati russi nel Donbass|date=22. 2. 2022|website=Repubblica TV - Repubblica|language=it|access-date=28. 2. 2022}}</ref> nekoliko nezavisnih medijskih kuća potvrdilo je da ruske snage ulaze u Donbas.<ref>{{Cite web|url=https://www.skynews.com.au/world-news/chilling-social-media-footage-emerges-of-convoys-of-russian-military-equipment-entering-donbas-in-ukraine/news-story/ad0ec2c630b5e5aaaa8efdd85509e832|title=The chilling moment Russian military enters Ukraine|last=|first=|last2=|date=|website=Skynews|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/us-russian-troops-already-ukraines-donbas-no-plans-send-us-forces-1681206|title=Putin's Ukraine peacekeepers "aren't fooling anyone," US warns|date=21. 2. 2022|website=Newsweek|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/world/2022/feb/21/ukraine-putin-decide-recognition-breakaway-states-today|title=Putin orders troops into eastern Ukraine on ‘peacekeeping duties’|date=21. 2. 2022|website=The Guardian|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref> [[Vijeće sigurnosti Ujedinjenih nacija|Vijeće sigurnosti UN-a]] naširoko je osudilo vojnu intervenciju u Donbasu.<ref>{{Cite web|url=https://abcnews.go.com/US/wireStory/putin-support-security-council-ukraine-83037165|title=Putin gets no support from UN Security Council over Ukraine|last=News|first=A. B. C.|website=ABC News|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Ambasador Kenije, Martin Kimani, uporedio je Putinov potez sa [[Kolonijalizam|kolonijalizmom]] rekavši: "Moramo se oporaviti od žara mrtvih imperija na način koji nas ne bi gurnuo nazad u nove oblike dominacije i ugnjetavanja."<ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2022/02/23/europe/kenya-ukraine-russia-colonialism-intl/index.html|title=Kenya's UN ambassador slams Russia and compares Ukraine crisis to Africa's colonial past|last=CNN|first=Amy Woodyatt|website=CNN|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Američki predsjednik [[Joe Biden]] 22. februara izjavio je da se "početak ruske invazije na Ukrajinu" dogodio. Generalni sekretar [[NATO]]-a [[Jens Stoltenberg]] i kanadski premijer [[Justin Trudeau]] rekli su da je došlo do "dodatne invazije". Ukrajinski ministar vanjskih poslova Kuleba izjavio je: "Ne postoji takva stvar poput manje, srednje i velike invazije. Invazija je invazija." Šef vanjske politike EU Josep Borrell izjavio je da su "ruske trupe stigle na ukrajinsko tlo, što nije punopravna invazija".<ref>Parker, Claire (23. 2. 2022). "[https://www.washingtonpost.com/world/2022/02/23/key-terms-russia-ukraine/ What counts as an 'invasion,' or as 'lethal aid'? Here's what some terms from the Russia-Ukraine crisis really mean]"</ref> Istog dana, Vijeće Ruske Federacije ovlastilo je jednoglasnom odlukom Putina da koristi vojnu silu izvan Rusije. S druge strane, predsjednik Zelenski naredio je regrutaciju ukrajinskih rezervista, ne pozvavši na opštu mobilizaciju još uvijek. Dana 23. februara, [[Verhovna Rada Ukrajine]] proglasila je 30-dnevno vanredno stanje u cijeloj zemlji, osim na okupiranim teritorijima u Donbasu, gdje je odredba stupila na snagu u ponoć. Parlament je takođe naredio mobilizaciju svih rezervista [[Oružane snage Ukrajine|Oružanih snaga Ukrajine]]. Istog dana, Rusija je počela s evakuacijom svoje ambasade u Kijevu, spustivši rusku zastavu s vrha zgrade. Internet stranice ukrajinskog parlamenta i vlade, kao i bankarski veb-sajtvi, pogođeni su DDoS napadima.<ref>{{Cite web|url=https://apnews.com/article/russia-ukraine-technology-business-europe-russia-9e9f9e9b52eaf53cf9d8ade0588b661b|title=Cyberattacks accompany Russian military assault on Ukraine|date=23. 2. 2022|website=AP NEWS|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Još jedan sastanak Vijeća sigurnosti UN-a sazvan je 23–24. februara. Rusija je izvršila invaziju na Ukrajinu tokom hitnog sastanka Vijeća sigurnosti UN-a s ciljem smirivanja krize. Generalni sekretar [[António Guterres]] izjavio je da se miru da šansa.<ref>{{Cite web|url=https://apnews.com/article/united-nations-general-assembly-russia-ukraine-europe-russia-united-nations-31c5af31d2a72163676459d317269b35|title='It's too late': Russian move roils UN meeting on Ukraine|date=23. 2. 2022|website=AP NEWS|language=en|access-date=28. 2. 2022}}</ref> Rusija je izvršila invaziju u periodu predsjedanja Vijećem sigurnosti UN-a u februaru 2022. te ima pravo veta kao jedna od pet stalnih članica. U ranim satima 24. februara, Zelenski je održao televizijski govor u kojem se na ruskom jeziku obratio građanima Rusije zamolivši ih da spriječe rat. == Invazija == === 24. februar === Nešto prije 04:00 po moskovskom vremenu (UTC+3) 24. februara, Putin objavljuje da je donio odluku o pokretanju vojne operacije u istočnoj Ukrajini. U svom obraćanju, Putin je rekao da nema planova za okupaciju ukrajinske teritorije i da podržava pravo naroda Ukrajine na samoopredjeljenje. Putin je također izjavio da je Rusija tražila "demilitarizaciju i denacifikaciju" Ukrajine, te je pozvao ukrajinske službenike da predaju oružje i odu kući, a CNN je te tvrdnje nazvao "neosnovanim". U svjetlu zahtjeva ruskog Ministarstva odbrane kojim se od ukrajinskih jedinica kontrole letenja traži da zaustave letove, vazdušni prostor iznad Ukrajine je ograničen na necivilni zračni saobraćaj, a Agencija za sigurnost vazduhoplovstva Evropske unije čitavo područje smatra aktivnom zonom sukoba. Nekoliko minuta od Putinovog saopštenja, eksplozije su zabilježene u [[Kijev]]u, [[Harkiv]]u, [[Odesa|Odesi]] i [[Donbas]]u. Ukrajinski zvaničnici rekli su da je Rusija iskrcala trupe u [[Mariupolj]]u i lansirala krstareće i balističke rakete na aerodrome, vojne štabove i skladišta u Kijevu, Harkivu i Dnjepru. Vojna vozila u Ukrajinu su ušla oko 6:48 po lokalnom vremenu, preko Senjkivke, na mjestu gdje se Ukrajina graniči sa Bjelorusijom i Rusijom. Videozapis prikazuje ruske trupe kako ulaze u Ukrajinu sa Krima koji je pod ruskom aneksijom. Prema riječima ukrajinskog državnog ministra Antona Gerašenka, nešto poslije 6:30 (UTC+2) ruske snage izvršile su kopneu invaziju u blizini grada Harkiva, te je prijavljeno veliko amfibijsko iskrcavanje u gradu Mariupolj. U 7:40, BBC je citirao druge izvore rekavši da u zemlju ulaze i trupe iz Bjelorusije. Ukrajinske granične snage izvijestile su o napadima na lokacije u [[Luganska oblast|Lugansku]], [[Sumska oblast|Sumi]], [[Harkivska oblast|Harkivu]], [[Černigivska oblast|Černigivu]] i [[Žitomirska oblast|Žitomiru]], dodavši i napade s Krima. Rusko ministarstvo odbrane tvrdi da nema otpora ukrajinskih graničnih snaga. Ukrajinsko ministarstvo unutrašnjih poslova izvijestilo je da su ruske snage zauzele sela Horodišče i Milove u Lugansku. Ukrajinski centar za strateške komunikacije i sigurnost izvijestio je da je ukrajinska vojska odbila napada u blizini Ščastija (kod Luganska) i vratila kontrolu nad gradom, te navela broj od 50 ruskih žrtava. Ministarstvo tvrdi da su njihove snage oborile pet aviona i jedan helikopter. Nešto prije 7:00 (UTC+2), predsjednik Zelenski naveo je uvođenje vanrednog stanja u Ukrajini. Kasnije je naredio ukrajinskoj vojsci da "nanese maksimalne gubitke" napadačima. Zelenski je također najavio momentalno prekidanje diplomatskih odnosa sa Rusijom. Ruske rakete gađale su ukrajinsku infrastrukturu, uključujući i kijevski aerodrom Borispolj. Ukrajina je zatvorila svoj zračni prostor za civilne letove. Ruske snage napale su vojnu jedinicu u Podiljsku, pritom ranivši 13 osoba od kojih je šestero poginulo. Još devetnaest osoba je prijavljeno kao nestalo, a jedna osoba je ubijena u Mariupolju. Ruska artiljerija oštetila je kuće u Čugujivu; stanari su povrijeđeni, a jedan dječak je poginuo. Osamnaest ljudi je poginulo u ruskom bombardovanju sela Lipecke u Odeskoj oblasti. Na sastanku ukrajinske predsjedničke administracije objavljeno je da su ruske trupe napale Ukrajinu sa sjevera, te da su iste prodrle 5&nbsp;km. Izviješćeno je da su ruske trupe bile aktivne u Harkivskoj oblasti, Černigivskoj oblasti, blizu Sume. Press-služba Zelenskog takođe je navela da je Ukrajina odbila napad u Volinskoj oblasti. U 10:30 (UTC+2), ukrajinsko ministarstvo odbrane izvijestilo je da su ruske trupe u Černigivskoj oblasti zaustavljene, Mariupolj i Ščastija su u potpunosti oslobođeni, te da traje velika bitka kod Harkiva. Prijavljeno je uništenje 6 ruskih aviona, 2 helikoptera i desetine oklopnih vozila. Rusija je negirala gubitak bilo kakvih aviona ili oklopnih vozila. Ukrajinski glavni komandant Valerij Zalužnji objavio je fotografije 2 zarobljena ruska vojnika. Ruske zračno-desantske trupe zauzele su međunarodni aerodrom Antonov u Hostomelu, predgrađu Kijeva, nakon što su rano ujutro prebačeni helikopterima; ukrajinska kontraofanziva za ponovno zauzimanje aerodroma pokrenuta je kasnije tokom dana. Bjelorusija je svoju teritoriju prepustila ruskim trupama za invaziju Ukrajine sa sjevera: u 11:00 (UTC+2) ukrajinski granični službenici prijavili su ulazak trupa u Viljču (Kijevska oblast), dok je granični prijelaz u Žitomirskoj oblasti bombardovan. Također je objavljeno da je helikopter bez oznaka iz Bjelorusije bombardovao položaj granične straže u Slavutiču. U 11:30 (UTC+2) počeo je drugi talas ruskih raketnih bombardovanja: među ciljanim gradovima bili su Kijev, Odesa, Harkiv i Lavov. Teške kopnene borbe vodile su se u Donjeckoj i Luganskoj oblasti. Aktivisti za građanska prava u Poljskoj izvijestili su o povećanom broju prelaska bjeloruskih migranata u njihovu zemlju. Posmatračo smatraju da Bjelorusija prima naređenja od Rusija i da koriti migrante na granici Poljske i Bjelorusije za oružje. U 13:00 i 13:19 (UTC+2), ukrajinski granični službenici i Oružane snage prijavili su dva nova sukoba — kod Sume ("u pravcu Konotopa") i Starobiljsk (Luganska oblast). U 13:32 (UTC+2), Valerij Zalužnji izvijestio je o četiri balističke rakete lansirane sa bjeloruskog teritorija u jugozapadnom pravcu. Nekoliko stanica kijevskog i harkivskog metroa lokalni stanovnici iskoristili su za sklonište od bombi. Lokalna bolnica u Vugledaru (Donjecka oblast) navodno je bombardovana; četiri civila su poginula, a desetero ljudi je ranjeno (uključujući i 6 doktora). Ukrajinski granični službenici izvijestili su da su dva ruska broda pokušala zauzeti malo Zmijsko ostrvo u blizini delte Dunava. U 16:00 (UTC+2) ukrajinski predsjednik Volodimir Zelenski objavio je da su izbile borbe između ruskih i ukrajinskih snaga u Černobilu i Pripjatu. U međuvremenu, ruske trupe koje su napredovale sa Krima uspostavile su kontrolu nad Sjevernokrimskim kanalom. U 16:18 (UTC+2), gradonačelnik Kijeva, [[Vitalij Kličko]], proglasio je policijski čas u trajanju od 22h do 7h. === 14. april === Krstarica [[Moskva (krstarica)|Moskva]], [[admiralski brod]] ruske [[Crnomorska flota|Crnomorske flote]], potonula je nakon pogotka ukrajinske rakete}}<ref>{{cite web | url =https://www.zeit.de/news/2022-04/15/usa-moskwa-von-ukrainischen-raketen-getroffen | title =USA: "Moskwa" von ukrainischen Raketen getroffen | last = | first = | date =15. 4. 2022 | website =zeit.de | publisher =ZEIT ONLINE | access-date =15. 4. 2022 | language =de }} </ref> == Reakcije == === Ujedinjeni narodi === Generalni sekretar UN-a António Guterres pozvao je Rusiju da odmah prekine agresiju na Ukrajinu, dok su francuski i američki ambasadori najavili da će 25. februara 2022. predstaviti rezoluciju Vijeću sigurnosti UN-a. Velika Britanija, SAD, Kanada i EU označili su da je napad neprovociran i da je neopravdan, obećavši oštre sankcije ruskim pojedincima, preduzećima i imovini. Rusija je 25. februara stavila veto na nacrt rezolucije Vijeća sigurnosti, "u najsnažnijem smislu osudivši agresiju Ruske Federacije", kako se i očekivalo. Jedanaest zemalja je glasalo za, a tri su bile suzdržane, među kojima su Kina, Indija i Ujedinjeni Arapski Emirati. Vijeće sigurnosti UN-a je 27. februara glasalo za održavanje hitne posebne sjednice Generalne skupštine UN-a na kojoj bi se glasalo o sličnoj rezoluciji. Očekuje se da će sjednica Generalne skupštine biti održana 28. februara. Na [[Generalna skupština Ujedinjenih nacija|Generalnoj skupštini Ujedinjenih Nacija]], koja je održana 7.aprila, izglasana je suspenzija Rusije iz [[Savjet za ljudska prava|Savjeta za ljudska prava]] baziranog na Ženevskoj konvenciji. Ova odluka je uslijedila nakon novih saznanja i optužbi o ratnim zločinima počinjenih u Ukrajini od strane ruskih trupa. Prijedlog su podržale 93 države, dok su 24 bile protiv, a 58 je ostalo suzdržano. <ref>{{Cite web|url=https://news.un.org/en/story/2022/04/1115782|title=UN General Assembly votes to suspend Russia from the Human Rights Council|date=2022-04-07|website=UN News|language=en|access-date=2022-04-08}}</ref> === NATO === Nakon pada Sovjetskog saveza, moć NATO-a je opala. Bez zajedničkog neprijatelja, kohezija među članovima grupe se smanjila. Mnoge zemlje članice smanjile su svoje izdatke za odbranu i povukle svoje snage duž granice sa Rusijom. NATO je pokušao poboljšati situaciju tako što je postavio ciljnu potrošnju na odbranu od 2% BDP-a za svaku od svojih članica; međutim, većina država članica nije ispunila cilj do 2022. godine. Invazija na Ukrajinu momentalno je uticala na ovu situaciju s državama NATO-a koje su povećale svoje budžete za odbranu i poslale postrojbe i opremu na granicu. Poljska, Rumunija, Litvanija, Latvija i Estonija pokrenule su sigurnosne konsultacije NATO-a u skladu s članom 4. Estonska vlada objavila je izjavu premijerke Kaje Kallas u kojoj ona kaže da "rasprostranjena agresija Rusije predstavlja prijetnju cijelom svijetu i svim zemljama NATO-a, te da se moraju pokrenuti konsultacije o jačanju sigurnosti saveznika kako bi se implementirale dodatne mjere za osiguranje odbrane NATO saveznika. Najefikasniji odgovor na agresiju Rusije je jedinstvo." Jens Stoltenberg, generalni sekretar NATO-a, obećao je novinarima na press konferenciji u Briselu da će poslati NATO trupe u Poljsku nekoliko dana nakon ruske ivazije. Stoltenberg je 24. februara najavio nove planove koji će "omogućiti raspored sposobnosti i snage, uključujući NATO snage za odgovor, tamo gdje su potrebne". Nakon invazije, NATO je najavio planove za povećanje rasporeda vojnih snaga na Baltiku, u Rumuniji i Poljskoj. Nakon sjednice Vijeća sigurnosti UN-a 25. februara, Stoltenberg je najavio da će dijelovi NATO snaga za odgovor biti raspoređeni, po prvi put ikad, duž istočne granice. Također je naveo da će među snagama biti i Zajednička operativna grupa visoke spremnosti (VJTF), koju trenutno vodi Francuska. Stoltenberg je dalje naveo da neke članice NATO-a Ukrajini isporučuju oružje, uključujući i ono za protivzračnu odbranu. Sjedinjene Američke Države su 24. februara objavile da će rasporediti još 7000 vojnika u Evropi. U Sredozemno more ušao je i nosač aviona USS Harry S. Truman zbog planirane vojne vježbe. Grupa nosača stavljena je pod komandu NATO-a prvi put još od Hladnog rata. Dana 27. februara, njemački kancelar Olaf Scholz najavio je 100 milijardi eura (113 milijardi dolara) vojne potrošnje, navodeći: "Sa invazijom na Ukrajinu nalazimo se u novoj eri." Potrošnja na odbranu porasti će na najmanje 2% ciljanog BDP-a koji se očekuje od članica NATO-a do 2024. Tokom Hladnog rata, Finska i Švedska postale su neutralne tampon države između NATO- i Sovjetskog saveza. Kako bi zadržale neutralni status, obje države minimizirale su svoju saradnju sa NATO-om. Nakon pada komunizma, obje države razvile su veću saradnju sa NATO-om, uz čvrsto zadržavanje neutralnog statusa. Tokom Hladnog rata i postkomunističke ere, većina u obje zemlje se usprotivila pridruživanju NATO-u; međutim, s rastućom prijetnjom Rusije u drugoj deceniji 21. vijeka, podrška pridruživanju počela je rasti. Kako je Rusija počela gomilati snage na granici Ukrajine uoči invazije, obje zemlje su povećale saradnju sa Sjevernoatlantskim savezom. Dana 25. februara, glasnogovornica ruskog ministarstva vanjskih poslova, Maria Zaharova, zaprijetila je Finskoj i Švedskoj "vojno-političkim posljedicama" ako pokušaju da se pridruže NATO-u, uprkos njihovoj stalnoj posvećenosti neutralnosti. Obje zemlje prisustvovale su hitnom NATO samitu kao članice NATO-ovog partnerstva za mir i obje su osudile invaziju i pružile pomoć Ukrajini. Prethodnog dana premijerka Sanna Marin prokomentarisala je potencijalno članstvo Finske nakon invazije, rekavši: "Sada je također jasno da će se debata o članstvu u NATO-u u finskoj promijeniti", uz napomenu da bi za prijavu Finske u NATO bila potrebna široka politička i javna podrška. Ubrzo nakon prijetnje, avionu u kojem je bio Vjačeslav Volodin, predsjednik ruske Dume, odbijena je dozvola da uđe u švedski i finski zračni prostor. === Evropska unija === Predsjednica Evropske komisije, Ursula von der Leyen, 27. februara najavila je da će EU zabraniti ruske državne medije RT i Sputnjik kao odgovor na dezinformacije i njihovo izvještavanje o sukobu u Ukrajini. Ona je također izjavila da će EU finansirati kupovinu i isporuku vojne opreme Ukrajini i predložila zabranu korištenja zračnog prostora EU ruskim avionima. === Ostale zemlje i međunarodne organizacije === [[Datoteka:20220302 Ambasada RP w Sarajewie, flagi PL i UA.jpg|mini|Ukrajinska zastava na zgradi [[Ambasada Republike Poljske u Sarajevu|Ambasade Poljske u Sarajevu]]]] Češka, Latvija i Litvanija prestale su izdavati vize ruskim državljanima. Mikronezija je prekinula diplomatske odnose sa Rusijom nakon invazije. Moskva je zatražila od Kazahstana da pošalje jedinice koje bi pomogle u ofanzivi, ali je to Kazahstan odbio, ponovivši da ne priznaje separatiste iz Donjecka i Luganska. U razgovoru sa Putinom, Xi Jinping, kineski glavni lider i generalni sekretar Komunističke partije Kine, izjavio je da Kina podržava rješavanje spora dijalogom; Putin je izjavio da je otvoren za razgovore na visokom nivou sa Ukrajinom. U saopštenju objavljenom 25. februara, Kina je rekla da teritoriju i suverenitet Ukrajine treba poštovati pozvavši na pregovore između Ukrajine i Rusije što je prije moguće. Ubrzo nakon toga, Wang Yi, kineski ministar vanjskih poslova i državni savjetnik, izjavio je da Kina ima jasan stav o poštovanju teritorijalnog integriteta i suvereniteta svih zemalja, uključujući Ukrajinu. Indijski premijer Narendra Modi apelovao je na momentalni prekid nasilja u Ukrajini, iako se suzdržao od zauzimanja stava po tom pitanju ne osudivši rusku invaziju. Indija navodno priprema trgovinski mehanizam sa Rusijom pri kojem bi koristili rupe kako bi izbjegli zapadne sankcije. Srbija je među rijetkim evropskim država koji se protive sankcijama Rusiji. Predsjednik Srbije, Aleksandar Vučić, rekao je da njegova zemlja podržava suverenitet Ukrajine, ali da će voditi računa o sopstvenim interesima Srbije. Vučić je također izjavio da će osuditi rusko priznanje nezavisnosti separatističkih regiona na istoku Ukrajine samo ako Zelenski osudi NATO bombardovanje Jugoslavije 1999. na javnoj televiziji. Iako nije bilo sporazuma o sankcijama Rusiji, Srbija je ipak izrazila žaljenje zbog događaja, opisavši Rusiju i Ukrajinu kao prijateljske države ističući punu podršku teritorijalnom integritetu Ukrajine. Njegov slab odgovor kritikovali su brojni analitičari u zemlji i regionu, dok su neki lokalni mediji stali na stranu Rusije. Tamošnja organizacija Žene u crnom organizovala je antiratne demonstracije u Beogradu, a Srpska pravoslavna crkva organizovala je prikupljanje humanitarne pomoći. Papa Franjo izrazio je svoju "najdublju tugu" u telefonskom pozivu Zelenskom, koji je zahvalio papi na podršci. Vaseljenski patrijarh Bartolomej I, smatran primusom inter pares (prvi među jednakima) u Istočnoj pravoslavnoj crkvi i duhovnim vođom pravoslavnih kršćana, pozvao je na prekid rata. Bartolomej je rat nazvao odvratnim i izrazio solidarnost i podršku Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi. Patrijarh moskovski Kiril objavio je saopštenje u kojem navodi "stradanje ljudi", pozivajući sve strane "da učine sve što je moguće da izbjegnu civilne žrtve" i zamolio Moskovsku patrijaršiju da se moli za "brzu obnovu mira". Mitropolit Onufrije, poglavar Ukrajinske pravoslavne crkve, rekao je da rat nema opravdanja. Hakerski kolektiv Anonymous izveo je DDoS napade na web-stranicu RT-a, kao i na web-stranicu Ministarstva odbrane Rusije. Tsai Ing-wen, predsjednik Tajvana, rekao je 23. februara da Tajvan osuđuje narušavanje ukrajinskog suvereniteta, te je pozvao na mirno rješenje. Ministarstvo vanjskih poslova Tajvana objavilo je saopštenje 25. februara u kojem osuđuje Rusiju najavljujući sankcije. Ovo će se najvjerovatnije odnositi na poluprovodnike, pošto Tajvan proizvodi veći dio globalne ponude. === Ostale reakcije === {{Proširiti sekciju|datum=25. 2. 2022}} === Ekonomske posljedice === {{Proširiti sekciju|datum=25. 2. 2022}} === Protesti === {{Proširiti sekciju|datum=25. 2. 2022}} == Također pogledajte == * [[Spisak okupacija i invazija na Ukrajinu]] * [[Postsovjetski sukobi]] * [[Rusko-gruzijski rat]] * [[Drugi hladni rat]] * [[Rat u Pridnjestrovlju]] ==Napomene== <references group="lower-alpha"/> == Reference == {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|2022 Russian invasion of Ukraine}} * [https://www.youtube.com/watch?v=_5YeX8eCLgA Dio Putinovog obraćanja naciji prije invazije] [[Kategorija:Ruska invazija na Ukrajinu 2022.| ]] [[Kategorija:Rusko-ukrajinski rat]] [[Kategorija:Vanjski odnosi Ukrajine]] [[Kategorija:2022. u Ukrajini]] [[Kategorija:2022. u Rusiji]] [[Kategorija:2022. u Bjelorusiji]] [[Kategorija:Odnosi Bjelorusije–Ukrajine]] [[Kategorija:Odnosi Rusije–Ukrajine]] [[Kategorija:Vojna historija Ukrajine]] 88sqi726k55whzqjpulir5zi4bidcq1 Rudnici kremena Spiennes 0 489324 3426065 3409564 2022-07-30T12:01:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija Svjetska baština | SB = Neolitski rudnici kremena Spiennes | zvanični_naziv = | slika = Spiennes - Minières néolithiques de silex (1).jpg | veličina_slike = | opis = | dio = | sadrži = | lokacija = {{flag|Belgija}} | kriterij = i, iii, iv | ID = 1006 | koordinate = N50 25 50.772 E3 58 43.644 | godina = 2000. | proširenja = | ugroženost = | površina = 172 ha | tampon-zona = | veb-sajt = <ref>[http://whc.unesco.org/en/list/1006]</ref> | locmapin = | opis_karte = | širina_karte = | reljef = <!-- "1" za refeljnu kartu ako je dostupna --> | dijete = <!-- "yes" ako je ova infokutija unutar neke druge --> | ugrađeno = <!-- za ugrađivanje druge infokutije unutar ove --> }} '''Neolitski rudnici kremena u Spiennesu''' nalaze se u [[Wallona|valonskom]] selu Spiennes, sjeveroistočno od [[Mons]]a, [[Belgija]].<ref>{{cite web |url=http://minesdespiennes.org/en.html |title=The Spiennes site |access-date=12. 3. 2022 |archive-date=31. 12. 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071231104655/http://minesdespiennes.org/en.html |url-status=bot: unknown }}</ref> Spadaju među najveće i najranije [[Neolit]]ske rudnike u zapadnoj Evropi. Rudnici su bili aktivni u periodu između 4.300. i 2.200 p.n.e. Označeni kao izuzetni po raznolikosti tehnoloških rješenja koja su se koristeila tokom eksploatacije, zajedno sa okolnim područjem stavljeni su 2000. god. na [[UNESCO]]-ovu listu [[Svjetska baština|svjetske baštine]].<ref name=uno>{{cite web |url=https://whc.unesco.org/en/list/1006 |title=Neolitski rudnici kremena u Spiennesu |work=UNESCO - whc.unesco.org |access-date= 24. 1. 2017}}</ref> Lokalitet je danas mješavina livada i obradivog zemljišta. Pod zemljom je velika mreža galerija povezanih sa površinom vertikalnim oknima izgrađenim u vrijeme eksploatacije. Mnoštvo obrađenog [[kremen]]a i slični ostaci slikovito ilustriraju ondašnja rudarska tehnička rješenja, koja su koristile neoliteske populacije kako bi eksploatisali velike naslage rudarskog materijala neophodnog za proizvodnju oruđa i kulturnu evoluciju općenito. Rudnici su otkriveni 1843. godine, a prva istraživanja obavljena su 1867. god. tokom izgradnje željeznice. Rrezultati su predstavljeni na Međunarodnom prahistorijskom kongresu održanom u Briselu 1872. godine. Kasnije su vršena povremena istraživanja. Neolitsko stanovništvo koristilo je različite tehnike od kojih je najzanimljivija iskopavanje bunara prečnika od 0,8 do 1,20 m, sa dubinom do 16 metara. Ti bunari su im omogućavali podvlačenje ispod velikih blokova kremena (do 2 m dužine), zatim oslobađanje od bočnih zidova, spuštanje i na kraju rezanje i vađenje ploča teških nekoliko stotina kg. Uz rudarska okna pronađeni su ostaci brojnih radionica za proizvodnju oruđa i oružja, gdje su se od ploča rezali grubi oblici, a poliranjem dobijao konačni izgled. Najbrojniji proizvod bile su sjekire koje su se koristile za krčenje šuma i za oblikovanje drveta prilikom izgradnje koliba i kanua. == Reference == {{Refspisak}} {{Commonscat|Neolithic flint mines of Spiennes}} [[Kategorija:Svjetska baština u Belgiji]] [[Kategorija:Neolitski arheološki lokaliteti]] hwrde0u7g4oiskfyc06mxxbobr2bplh Spacetoon TV 0 490268 3426107 3408903 2022-07-30T13:34:58Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''Spacetoon TV''' ([[Arapski jezik|arapski]]: ''سبيستون'') je arapski besplatni televizijski kanal koji je specijaliziran za animaciju i dječje programe. Počeo je da se emituje 15. marta 2000. godine,<ref>{{Cite web|url=https://www.broadcastprome.com/case-studies/an-appetite-for-animation-in-the-uae/|title=An appetite for animation in the UAE|date=2020-11-16|website=BroadcastPro ME|language=en-US|access-date=2022-04-15}}</ref> a sedište mu je u [[Dubnij|Dubaiju]], [[Ujedinjeni Arapski Emirati|UAE]]<ref>{{Cite web|url=https://www.broadcastprome.com/case-studies/an-appetite-for-animation-in-the-uae/|title=An appetite for animation in the UAE|date=2020-11-16|website=BroadcastPro ME|language=en-US|access-date=2022-04-15}}</ref> sa kancelarijama u Rijadu. Kanal je namijenjen djeci od 4 godine i više i namijenjen je porodici. Njegov kasnonoćni blok Space Power iadults.ted na tinejdžere i mlade odrasle. Spacetoon Go Kompanija Spacetoon je imala dva sada nepostojeća kanala u arapskom svijetu, osim glavnog i dalje postojećeg Spacetoon kanala: Space Power TV i Spacetoon English i aplikaciju za video na zahtjev pod nazivom Spacetoon Go. Glavni indonežanski kanal počeo je da se emituje 23. marta 2005. u Džakarti,<ref>{{Cite book|last=Sunarto|url=https://books.google.com/books?id=MnftizHwp_gC&pg=PA96|title=Televisi, kekerasan, dan perempuan|date=2009|publisher=Penerbit Buku Kompas|isbn=978-979-709-415-7|language=id}}</ref> kasnije je postao NET. a njegovo emitovanje ostaje na satelitskoj televiziji. Trenutno postoje tri Spacetoon kanala u Indoneziji, Spacetoon, Space Shopping i Spacetoon Plus. U [[Indija|Indiji]], Spacetoon India postoji kao kompanija za izdavanje dozvola, ali ne kao poseban TV kanal. U Južnoj Koreji, Spacetoon je lansiran 2005. godine, ali je od tada zatvoren.<ref>{{Cite web|url=http://www.stooninternational.com/korea.asp|title=Spacetoon International - Korea Area of Operation|date=2008-09-06|website=web.archive.org|access-date=2022-04-15|archive-date=6. 9. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080906085113/http://www.stooninternational.com/korea.asp|url-status=bot: unknown}}</ref> Spacetoon se emituje u 22 zemlje i ima publiku od preko 130 miliona gledalaca.<ref>{{Cite web|url=https://www.awn.com/news/spacetoon-alc-announce-new-broadcast-and-licensing-deals-mena|title=Spacetoon, ALC Announce New Broadcast and Licensing Deals for MENA|website=Animation World Network|language=en|access-date=2022-04-15}}</ref> == Reference == 01z5pzlhu1iv4bz9qao7ltchcfxd3jz Đurđevdanski ustanak 0 491089 3426311 3415492 2022-07-31T09:29:10Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 2 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija vojni sukob | sukob = Đurđevdanski ustanak | sirina = | dio = [[Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu|Jugoslavije u Drugom svjetskom ratu]] | slika = {{Lokacijska karta | NDH | caption = Lokacija Sanskog Mosta u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj | alt = | lat_deg = 44.7666 | lon_deg = 16.6666 | float = center }} | datum = 6–8. maj 1941.<ref name="Bianchini 1993">Bianchini S. [https://books.google.com/books?id=UI54AAAAIAAJ "6 aprile 1941: l'attacco italiano alla Jugoslavia."] Marzorati 1993 p198 {{ISBN|978-88-280-0126-3}} "Maggio....6-8 insurrezione di contadini contro gli ustasa a Sanski Most."</ref> | mjesto = Sela jugoistočno od [[Sanski Most|Sanskog Mosta]], [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]] (sada [[Bosna i Hercegovina]]) | rezultat = Ustanak je suzbijen nakon 2 dana. | akcija = | status = <!-- ako je sukob završen koristiti |rezultat = --> | strane_zaglavlje = | strana1 = '''[[Srbi|Srpski]] pobunjenici:''' * Odred volontera * Bivši članovi vojnih jedinica * Srpski seljaci from iz [[Kijevo|Kijeva]], Vidovića, Tramošnje, Kozice i ostalih susjednih sela | strana1a = <!-- od 'a' do 'd' --> | strana2 = {{plainlist | '''[[Sile Osovine]]:''' *{{ZD|NDH}} [[Ustaše]] [[Muslimani (narod)|Muslimani]] iz Kijeva *{{ZD|NDH}} Ustaška žandarmerija *{{ZD|Treći rajh}} [[132. pješadijska divizija (Wehrmacht)|132. pješadijska divizija]] ** jedna jedinica pionirskog bataljona ** 3. bataljon 436. pješadijske divizije ** Motorizirani pješački bataljon iz [[Bosanski Novi|Bosanskog Novog]] ojačan jednom artiljerijskom jedinicom od dva topa }} | komandant2 = {{plainlist | * {{ZD|Treći rajh}} [[Rudolf Sintzenich]] * {{ZD|Treći rajh}} [[Friedrich-Carl Rabe von Pappenheim|von Pappenheim]] * {{ZD|Treći rajh}} Henigs }} | žrtve1 = nekoliko desetina srpskih seljaka ubijeno tokom ustanka<br/> 27 srpskih civila pogubljeno nakon suzbijanja ustanka | žrtve2 = 2–6 povrijeđenih Ustaša<br/>2–3 povrijeđenih njemačkih vojnika }} '''Đurđevdanski ustanak''' ili ''pobuna sanskih seljaka'' dogodila se u blizini grada [[Sanski Most|Sanskog Mosta]] tokom [[Drugi svjetski rat u Jugoslaviji|Osovinske okupacije Jugoslavije]] od 6. maja do 8. maja 1941.<ref>[https://books.google.com/books?id=qtRPAQAAIAAJ "Jugoslavija 1918-1984."] ČZ Uradni list Slovenije 1985 p426. "...zbog ustaškog divljanja spontane manifestacije otpora izbijale su u Hercegovini početlęom juna 1941, u Bosanskoj krajini kod Sanskog Mosta maja 1941..."</ref> kada je oko 200 srpskih pobunjenika pružilo otpor represiji [[Ustaše|ustaškog]] režima, vladara [[Nezavisna Država Hrvatska|Nezavisne Države Hrvatske]], koju je potpomagala [[Treći rajh|nacistička Njemačka]].<ref name="Durdev et al 1973a">Đurđev B. et al [https://books.google.com/books?id=5BcsAQAAMAAJ "1941, Hiljadu devetsto četrdeset i prva, u historiji naroda Bosne i Hercegovine: Naučni skup, održan u Drvaru od 7. do 9. Oktobra 1971."] Institut za istoriju radničkog pokreta Sarajevo, Veselin Masleša 1973 p74. "Sve to je imalo za posljedicu nezadovoljstvo naroda i spontani otpor, koji je prerastao u oružani ustanak manjačkih sela jugoistočno od Sanskog Mosta.</ref> Mnogi civili su poginuli tokom tri dana borbi. == Pozadina == {{Glavni|Nezavisna Država Hrvatska|Genocid nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj}}[[Nezavisna Država Hrvatska]] (NDH) je bila [[marionetska država]] [[Treći rajh|nacističke Njemačke]] i [[Kraljevina Italija|Italije]] tokom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]]. Osnovana je 10. aprila 1941. godine od dijela [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]] okupiranog od [[Sile Osovine|sila Osovine]]. Nezavisna Država Hrvatska je obuhvatala veći dio današnje [[Hrvatska|Hrvatske]] i [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i dio [[Srbija|Srbije]].<ref>[http://www.britannica.com/eb/topic-1413183/Independent-State-of-Croatia "Independent State of Croatia."] Britannica Online Encyclopedia. Accessed 8 September 2009.</ref><ref>[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761577939_7/Croatia.html "Croatia."] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090822010755/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761577939_7/Croatia.html |date=22. 8. 2009 }} Microsoft Encarta Online Encyclopedia. Retrieved 8 September 2009.</ref><ref>[http://www.ushmm.org/wlc/article.php?lang=en&ModuleId=10005456 "Yugoslavia."] ''Holocaust Encyclopedia''. United States Holocaust Memorial Museum. Accessed 8 September 2009.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20090822010755/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761577939_7/Croatia.html] Archived web citation, 31 October 2009.</ref> Represija ustaškog režima bila je usmjerena protiv [[Srbi|Srba]], [[Jevreji|Jevreja]] i [[Romi|Roma]] kao dio šire kampanje genocida.<ref>[http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Holocaust/Jasenovac.html "Holocaust, Jasenovac."] Jewish virtual library.org Accessed 3 June 2011.</ref><ref>Pavlowitch S. [https://books.google.com/books?id=R8d2409V9tEC "Hitler's new disorder: the Second World War in Yugoslavia."] Columbia University Press 2008 p34. {{ISBN|0-231-70050-4}}</ref> U Sanskom Mostu, dužnosnici NDH, među kojima i [[Viktor Gutić]], naručivali su lokalne Hrvate i Muslimane da napadnu Srbe. Gutić je 23. aprila 1941. naredio svim Srbima i [[Crnogorci|Crnogorcima]] koji žive u [[Bosanska krajina|Bosanskoj krajini]], a rođeni su u Srbiji ili Crnoj Gori, da u roku od pet dana napuste to područje.<ref>Goldstein I. and Ramet S. (ed.) ''The Independent State of Croatia in 1941: On the Road to Catastrophe'' in ''The Independent State of Croatia 1941-45.'' Routledge, New York, 2007 p22. {{ISBN|0-415-44055-6}}.</ref> Ovu uredbu, objavljenu na gradskom radiju i u tisku, objavili su pojedini lokalni Hrvati i [[Muslimani (narod)|Muslimani]].<ref>Dodik P. [https://books.google.com/books?id=EHbgnQEACAAJ "Šušnjar 1941 proceedings (papers, testemonies and documents)."] Opština Oštra Luka 2011 p58 {{ISBN|978-99938-41-08-1}}. "Unfortunately, that kind of propaganda on the radio and in the press fell on fertile ground and was accepted not only by the Croats, but also by a great number of Muslim people."</ref> Pod izlikom da je [[Jurjevo|Đurđevdan]] jedan od srpskih pobunjeničkih skupova, napadnuti su srpski civili.<ref name="Goldstein 2008">Goldstein I. [https://books.google.com/books?id=yyMqAQAAIAAJ "Hrvatska: 1918-2008."] EPH 2008 p264</ref> == Ustanak == === Početak ustanka === Đurđevdan je bio krsna [[slava]] nekih porodica u [[Kijevo (Sanski Most)|Kijevu]] i [[Donja Tramošnja (Sanski Most)|Tramošnji]]. Ustaše su to znale, pa je toga dana nekoliko njihovih grupa došla u Kijevo 6. maja 1941. Zalazili su u kuće, prevrtali sofre, zlostavljali ukućane i palili kuće, a nekoliko civila odlučilo je oružano napasti ustaše koji su hapsili Srbe.<ref name="branko" /> Oružani sukobi na kraju sela i vijest da je grupa seljaka odbila ustaše od sela izazvala je među ljudima u Srpskom Kijevu i Tramošnji uznemirenost i uzbunu, ali i odlučnost mnogih da im pomognu. Nekoliko seljaka imalo je pušku, a najviše njih sjekire, kolce ili vojničke bodeže. Jer su seljaci u [[Stratinska|Stratinskoj]], [[Obrovac (Banja Luka)|Obrovcu]] i još nekim susjednim selima banjalučkog i prijedorskog sreza saznali za borbu s ustašama na Kijevskoj gori, krenuli su u pomoć Tramošnjacima.{{Sfn|Đurđev|Antonić|Redžić|1973|p=74c|ps=: "..., napadnuti su od jedne grupe boraca iz Dobrovoljačkog odreda, kojoj su se pridružili bivši rezervisti i seljaci iz kijevskog zaseoka Sjenokosi."}} === 7. maj 1941. === Prve žrtve represije Ustaša u Sanskom Mostu bili su troje uhapšenih Srba 7. maja 1941,<ref>[https://books.google.com/books?id=MtdQAQAAIAAJ "Vojno-istoriski glasnik."] p155. "Having killed three Serbian peasants in Sanski Most in the early moming of May 7th, the Ustashas started towards Kijevo and Tramošnja once more."</ref> a njihovom strijeljanju prisustvovale su pristaše režima [[Sile Osovine|sila Osovine]].<ref name="branko">{{Cite book|last=J. Bokan|first=Branko|title=Srez Sanski Most u NOB II|year=1980|pages=15}}</ref> Općinski predstojnik Ante Merkadić je istog dana naredio da se uhapse kao taoci Srbi, srpski dobrovoljci, koji su u [[Prvi svjetski rat|Prvom svjetskom ratu]] prebjegli iz austrougarske vojske na stranu Srbije i borili se protiv njemačkih i austrougarskih trupa. Kada su taoci pohapšeni, općinski predstojnik im je rekao da su se seljaci u Kijevu i Tramošnji pobunili i da će oni odgovarati za smrt svakog njemačkog vojnika i ustaše.<ref name="branko" /> Poslije strijeljanja trojice seljaka u Sanskom Mostu, ustaše, žandarmerija i policajci opet su krenuli prema Kijevu i Tramošnji. Prema ustaškom izvještaju, borba s pobunjenim seljacima, koji su, prema njihovim procjenama, imali oko 50 do 70 pušaka, trajala je tri sata. Ustaše su u toj borbi imale trojicu ranjenih. Kada su se povukle u Kijevo, ustaše su ranjenike otpremile u grad, a onda zaposjele položaje radi odbrane sela.<ref name="branko" /> Tog jutra, 7. maja, ponovo je zatražena pomoć iz [[Prijedor|Prijedora]] i [[Banja Luka|Banja Luke]]. Ustaške vlasti u Banjaluci su se obratile Štabu puka njemačke [[132. pješadijska divizija (Wehrmacht)|132. pješadijske divizije]] s molbom da uputi svoje snage u Sanski Most, jer je "tamošnje stanovništvo ugroženo od ostatka srpske vojske i četnika".<ref name="branko" /> Prema odobrenju Štaba dvizije iz Sarajeva, komandant 436. pješadijskog puka je naredio 1. divizionu 132. artiljerijskog puka, stacioniranom u Prijedoru, da u Sanski Most uputi odjeljenje.{{Sfn|Bokan|1972|p=447c|ps=: "Најпре је 7 маја дошла патрола од 42 њемачка војника,"}}{{Sfn|Petranović|1992|p=178b|ps=: "... nemačko odeljenje iz 1. diviziona 132. puka stacioniranog u Prijedoru."}} Dva njemačka oficira s 42 vojnika stigli su kamionom u Sanski Most u 17:00. Odmah su produžili u Kijevo i prešli u napad. Ustaše i policajci su im štitili bokove, a oni su krenuli u napad na Sjenokos. Borba je trajala do 21:00. Pobunjeni seljaci Tramošnje i okolnih sela očekivali su Nijemce organizovanije, s više oružja i više boraca kad su izviđači primijetili pojavu nepoznatih vojnika i izvijestili da od Kijeva frontalno ide neka vojska. Čim su Nijemci došli pred ivicu šume, pobunjeni seljaci su ih dočekali plotunom, prisilili na borbu i uspješno zadržavali. Nekoliko minuta kasnije Nijemci su skoro uspjeli da dođu za leđa pobunjenim seljacima, koji su se frontalno branili, ali ih je vatrom u bok jedna grupa seljaka prisilila da se povuku sa dva ranjena vojnika. Nakon što je pala noć, odustavši od dalje borbe, Nijemci s ustašama, žandarmima i policajcima povukli su se u Sanski Most, gdje su stigli u ponoć i odmah zatražili pojačanje iz Banja Luke.<ref name="branko" /> U ovoj borbi, povrijeđena su 3 njemačka vojnika.{{Sfn|Avakumović|Nikolić|2004|p=88a|ps=: "Кад су Немци послали мали одред да извиди ствар, наоружани грађани су отворили ватру југозападно од Санског Моста и ранили три немачка војника."}}{{Sfn|Đurđev|Antonić|Redžić|1973|p=75b|ps=: "U borbi sa brojno nadmoćnijim, iako nedovoljno naoružanim ustanicima, Nijemci i ustaše su pretrpjeli gubitke od nekoliko ranjenih..."}} Prema naređenju njemačkog oficira, hrvatsko i muslimansko stanovništvo iz Kijeva je te noći evakuirano prema gradu.<ref name="branko" /> === 8. maj === Ojačani njemački bataljon je stigao u Sanski Most 8. maja u 6:00. Odmah poslije dolaska u Sanski Most kapetan Henigs je naredio ustašama da sve Srbe u Sanskom Mostu pohapse kao taoce, a on je s ojačanim bataljonom krenuo da u Sjenokosu, Kijevu, Tramošnji i okolnim selima pohapsi sve Srbe sposobne za oružje. Dežurni oficir je ostao u gradu da pohapsi taoce i obezbijedi red i mir. Naime, otpor Srba iz Kijeva, Tramošnje i okolnih sela, sukob s ustašama, a potom i s Nijemcima, bio je prvi sukob porobljenih naroda Jugoslavije s okupatorima i njegovim slugama. Bila je to prva borba koju su poslije [[Aprilski rat|Aprilskog rata]] Nijemci vodili na tlu okupirane Jugoslavije.<ref name="branko" /> U svanuće 8. maja ojačani njemački bataljon prešao je u napad: artiljeriju je postavio na cesti u selu [[Čaplje (Sanski Most)|Čaplju]] da podržava pješadiju, koja je jednim dijelom, preko [[Podovi (Sanski Most)|Podova]], [[Donja Kozica (Sanski Most)|Donje Kozice]] i Tukova, zašla pobunjenicima s leđa, a drugim, od Kijeva, frontalno prema njihovim položajima. Od 8 do 11 sati Nijemci su ispalili nekoliko desetna artiljerijskih granata sa položaja u Čaplju ubivši nekoliko desetina Srba,<ref>{{cite web|url=http://kons.gov.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=1832|title=Šušnjar Memorial Complex, the architectural ensemble|last1=Hadžimuhamedović|first1=Amra|year=2003|publisher=Bosnia and Herzegovina Commission to Preserve National Monuments|archive-url=https://web.archive.org/web/20140714223718/http://kons.gov.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=1832|archive-date=14 July 2014|url-status=dead|access-date=6 June 2014|quote=To quell the uprising, German army troops were sent to the area from Prijedor, who set up two cannon in the village of Čaplje and then opened fire on the rebel villages, routing the Orthodox inhabitants.}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=MtdQAQAAIAAJ|title=Vojno-istoriski glasnik|page=147}}</ref><ref name="Dedijer1974">{{cite book|last=Dedijer|first=Vladimir|url=https://books.google.com/books?id=oqe3AAAAIAAJ|title=History of Yugoslavia|publisher=McGraw-Hill Book Co.|year=1974|isbn=9780070162358|page=591|quote=German documents show that on May 8 heavy artillery was used at Sanski Most against Serbian peasants of the Bosnian March and that several dozens were killed|author-link=Vladimir Dedijer}}</ref> a u prvim poslijepodnevnim časovima spalili sve srpske kuće u Sjenokosu (desetak kuća i pomoćne zgrade).<ref name="Lukač1967">{{cite book|last=Lukač|first=Dušan|title=Ustanak u Bosanskoj krajini|url=https://books.google.com/books?id=exRIAAAAMAAJ|year=1967|publisher=Vojnoizdavački Zavod|page=60|quote=Neprijatelj je centar pobune — zaselak Sjenokose u selu Srpskom Kijevu — potpuno spalio [Enemy burned the center of the rebellion - hamlet Sjenokose in the Serbian village Kijevo]}}</ref> Granate su razrušile, a pješadija potom opljačkala i zapalila šest kuća na Javorskoj kosi. Razbivši položaje pobunjenh seljaka, Nijemci su krenuli u potjeru za njima, hvatali ih i sprovodili u [[Tomina|Tominu]]. Osmog maja popodne u Tomini, Nijemci su sakupili oko 300 muškaraca pohvatanih na području borbe i u susjednim selima, i to uglavnom one koji se nisu borili u Sjenokosu, odnosno koji su mislili da se nemaju čega bojati.{{Sfn|Avakumović|Nikolić|2004|p=88b|ps=: "Сутрадан командант једне немачке дивизије послао је један батаљон са једном батеријом, који су прво покупили 450 талаца међу Србима, и онда уз помоћ артиљерије напао Србе који су се после кратког пушкарања разбежали."}} Oni koji su imali oružje i učestvovali u borbama, većinom su izbjegli zarobljavanje i pobjegli u dubinu sela Tramošnje, Kozica, Podova, Hazića, ili u sela iz kojih su došli da bi učestvovali u borbi. Pohvatane seljake Nijemci su u Tomini postrojili, slikali, najprije u stojećem stavu, onda u klečećem i kako sjede, ali svaki put s podignutim rukama, kao da se predaju.<ref name="branko" /> == Posljedice == {{Glavni|Masakr u Sanskom Mostu}}Odmah poslije dolaska u Sanski Most, njemački kapetan Henigs je naredio da se svi Srbi iz grada i okolnih sela pohapse. Ustaše su njegovu naredbu proširile i na [[Jevreji|Jevreje]] i tog dana obavještavali su da se svi Srbi i Židovi od 16 do 65 godina jave radi popisa u zgradu Osnovne škole. Ko se ne javi, biće strijeljan. Gradom su bile raspoređene njemačke patrole koje su dozvoljavale kretanje ulicama samo onima koji su išli prema školi. Građani su se odmah odazvali naredbi. Kako je koja grupa dolazila, Nijemci su je zatvarali u školski podrum. Dovođeni su i Srbi iz Zdene, Krkojevaca, Podluga i još nekih susjednih sela. Iz Krkojevaca je dovedeno oko 30 ljudi. Ukupno se toga dana u podrumu našlo oko 350 Srba, jedan Hrvat i 30 Jevreja. Njemački vojnici, naoružani puškama i sa tri puškomitraljeza opkolili su školu. Oko pet sati poslije podne u dvorište su došli kapetan Henigs, općinski predstojnik i još ustaških funkcionera.<ref name="branko" /> Dana 9. maja 1941. Nijemci su ubili 27 srpskih civila, a tijela su obiješena za dva dana u parku u centru Sanskog Mosta.<ref name="Redžić2005">{{cite book|last=Redžić|first=Enver|url=https://books.google.com/books?id=pVCx3jerQmYC&pg=PA122|title=Bosnia and Herzegovina in the Second World War|publisher=Psychology Press|year=2005|isbn=978-0-7146-5625-0|page=122|quote=On 9 May the Germans shot 27 Serbian villagers and hanged them in the city park in Sanski Most.|author-link=Enver Redžić}}</ref><ref>{{cite book|last=Paris|first=Edmond|url=https://books.google.com/books?id=wL3YAAAAMAAJ|title=Convert-- or die!: Catholic persecution in Yugoslavia during World War II|publisher=Chick Publications|year=1988|isbn=9780937958353|page=81|quote=At Sanski Most, from whence he had come, twenty-seven corpses had been hanging on the trees of the public square for two whole days.|author-link=Edmond Paris}}<nowiki></ref> == Reference == <references /> [[Kategorija:1941. u Jugoslaviji]] [[Kategorija:Sanski Most]] [[Kategorija:Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Sukobi u 1941.]] 3wtc360hj30o3vhgghm8mj6slqnrdgs Skupština Baltika 0 491224 3426096 3418242 2022-07-30T13:12:31Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infokutija organizacija | ime = Skupština Baltika | izvorno_ime = Balti Assamblee ([[Estonski jezik|estonski]])<br>Baltijas Asambleja ([[Latvijski jezik|latvijski]])<br>Baltijos Asambleja ([[Litvanski jezik|litvanski]]) | slika = Baltic Assembly logo.svg | veličina_slike = | opis_slike = Grb Skupštine | karta = Baltic states.svg | veličina_karte = | opis_karte = Države članice Skupštine (zelena) | skraćenica = BA | uzrečica = | prethodnik = | nasljednik = | datum_osnivanja = {{Datum rođenja i godine|1990|12|1}} | datum_gašenja = | vrsta = [[Međuvladina organizacija]] | status = Aktivna | cilj = zajednička pozicija u odnosu na mnoga međunarodna pitanja | glavno_sjedište = [[Riga]], [[Latvija]] | glavno_sjedište_koordinate = <!-- {{coord|LAT|LON|display=inline,title}} --> | područje_utjecaja = [[Baltik]] | članstvo = {{ZID|Estonija}}<br>{{ZID|Latvija}}<br>{{ZID|Litvanija}} | jezik = [[Estonski jezik|estonski]]<br>[[Latvijski jezik|latvijski]]<br>[[Litvanski jezik|litvanski]] | generalni_sekretar = {{ZD|Latvija}} Agnija Antanoviča | lider_vrsta1 = Sekretar Estonske delegacije | lider_ime1 = {{ZD|Estonija}} Regina Sepp | lider_vrsta2 = Sekretar Latvijske delegacije | lider_ime2 = {{ZD|Latvija}} Ingrīda Sticenko | lider_vrsta3 = Sekretar Litvanske delegacije | lider_ime3 = {{ZD|Litvanija}} Renata Godfrey | lider_vrsta4 = | lider_ime4 = | ključne_osobe = | glavni_organ = [[Vlada Estonije]]<br>[[Vlada Latvije]]<br>[[Vlada Litvanije]] | budžet = | broj_zaposlenih = | broj_volontera = | veb-sajt = {{URL|https://www.baltasam.org/}} }} '''Skupština Baltika''' ili '''Baltička skupština''' ('''BA''') ([[Estonski jezik|estonski]]: ''Balti Assamblee''; [[Latvijski jezik|latvijski]]: ''Baltijas Asambleja''; [[Litvanski jezik|litvanski]]: ''Baltijos Asambleja'') jest regionalna organizacija koja promoviše međuvladinu saradnju između [[Estonija|Estonije]], [[Latvija|Latvije]] i [[Litvanija|Litvanije]]. Ona pokušava da pronađe zajedničku poziciju u odnosu na mnoga međunarodna pitanja, uključujući [[Ekonomska politika|ekonomska]], [[Politika|politička]] i [[Kultura|kulturna]] pitanja. Odluke skupštine su savjetodavne. Budžet BA finansiraju vlade triju članica. Službeni jezici Baltičke skupštine su [[Estonski jezik|estonski]], [[Latvijski jezik|latvijski]] i [[Litvanski jezik|litvanski]]. Sjedište i sekretarijat organizacije nalaze se u [[Riga|Rigi]], glavnom gradu [[Latvija|Latvije]]. == Historija == === Osnivanje === Organizacija je formirana nakon što je odluka o njenom osnivanju donesena u [[Vilnius|Vilniusu]] 1. decembra 1990. prema propisima odobrenim 8. novembra 1991. u [[Tallinn]]<nowiki/>u.<ref>{{Cite web|url=https://baltasam.org/en/history/pre-history|title=Pre-history|website=baltasam.org|access-date=2022-05-20}}</ref> Tri zemlje su se 13. juna 1994. složile oko strukture i pravila organizacije.<ref>{{Cite web|url=https://baltasam.org/en/history/international-inclusion|title=International inclusion|date=2022-02-04|website=web.archive.org|access-date=2022-05-20|archive-date=4. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220204074954/https://baltasam.org/en/history/international-inclusion|url-status=bot: unknown}}</ref> === Postignuća === Baltička skupština, kao svoja glavna postignuća između 1991. i 2003. godine, smatra sljedeće:<ref>{{Cite web|url=https://baltasam.org/en/history|title=History|website=baltasam.org|access-date=2022-05-20}}</ref> * Povlačenje ruskih trupa iz država članica, * Formiranje Baltičkog Vijeća ministara kao institucije vladine saradnje, * Razvoj zajedničke baltičke ekonomske, obrazovne i informatičke politike, * Usklađivanje zakonodavstva u skladu sa zahtjevima [[Evropska unija|Evropske unije]], * Unapređenje procedura prelaska granice, * Uspostavljanje nagrada Baltičke skupštine za književnost, umjetnost i nauku. === Saradnja sa drugim geopolitičkim regionima === Godine 2017. Baltička skupština, [[Beneluks]] i tri članice [[Nordijsko vijeće|Nordijskog vijeća]] ([[Švedska]], [[Danska]] i [[Finska]], sve zemlje članice [[Evropska unija|EU]]) tražile su intenziviranje saradnje na jedinstvenom digitalnom tržištu i raspravljale o socijalnim pitanjima, ekonomskoj i monetarnoj uniji Evropske unije, evropsku migrantsku krizu i saradnju u oblasti odbrane. Odnosi sa [[Rusija|Rusijom]], [[Turska|Turskom]] i [[Ujedinjeno Kraljevstvo|Ujedinjenim Kraljevstvom]] također su bili na dnevnom redu.<ref>{{Cite web|url=https://news.err.ee/603573/ratas-meets-with-benelux-nordic-baltic-leaders-in-the-hague|title=Ratas meets with Benelux, Nordic, Baltic leaders in the Hague|last=ERR|date=2017-06-22|website=ERR|language=en|access-date=2022-05-20}}</ref> == Struktura == [[Datoteka:Baltijas_Asamblejas_sesija,_2011.jpg|mini|30. sjednica Baltičke skupštine u [[Tallinn]]<nowiki/>u u novembru 2011.]] Baltička skupština ima 60 članova. Svaki od parlamenata triju država imenuje po dvadeset svojih članova u Skupštinu. Svaki nacionalni parlament imenuje dva člana za šefa i zamjenika šefa nacionalne delegacije. Šest glavnih delegata i zamjenika delegata čine Predsjedništvo BA. Predsjedavajući Predsjedništva je šef nacionalne delegacije zemlje domaćina naredne sjednice BA. Šefovi druge dvije nacionalne delegacije su potpredsjednici Predsjedništva. Predsjedništvo kontroliše BA između sjednica. Predsjedavajući djeluje kao koordinator rada BA, njen je predstavnik u drugim tijelima i povezuje se sa vladama tri članice. == Sjednice == Postoje redovne i vanredne sjednice. Redovna sjednica se saziva jednom godišnje, kao završni forum predsjedavanja zemlje, koji se odvija po principu godišnje rotacije u Estoniji, Latviji i Litvaniji. Godine 2003. održavale su se dvije sjednice godišnje – u proljeće i jesen, a zemlje – učesnici su imale polugodišnje predsjedavanje. Svaka nacionalna delegacija može predložiti održavanje vanredne sjednice. Od 8. do 9. februara 1998. u [[Helsinki]]<nowiki/>ju, [[Finska]], nakon 2. zajedničkog sastanka Nordijskog vijeća i Baltičke skupštine, održana je prva vanredna sjednica Baltičke skupštine. Druga vanredna sjednica Baltičke skupštine održana je 27.-29. aprila 2005. u [[Pärnu]]<nowiki/>u, [[Estonija]], nakon 5. zajedničkog sastanka Baltičke skupštine i Nordijskog vijeća.<ref>{{Cite web|url=https://baltasam.org/en/structure/session|title=Sessions|access-date=20. 5. 2022|archive-date=19. 11. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181119183053/http://www.baltasam.org/en/structure/session|url-status=dead}}</ref> == Odbori == Baltičku skupinu čine slijedeći stalni odbori: * Odbor za budžet i reviziju * Odbor za komunikacije i IT * Odbor za ekonomska i socijalna pitanja * Odbor za obrazovanje, nauku i kulturu * Odbor za zaštita životne sredine i energije * Odbor za pravo * Odbor za sigurnost i vanjske poslove Svaki član skupštine učestvuje u najmanje jednom odboru. == Također pogledajte == * [[Baltik]] * [[Baltičke države]] ** [[Estonija]] ** [[Latvija]] ** [[Litvanija]] * [[Beneluks]] * [[Nordijsko vijeće]] == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Skupština Baltika]] [[Kategorija:Baltičke države]] [[Kategorija:Međunarodne političke organizacije]] [[Kategorija:Politika Estonije]] [[Kategorija:Politika Latvije]] [[Kategorija:Politika Litvanije]] oghda0pshil4ufxqyyx3ujwiql8edvc Širokolisno zvonce 0 492191 3426318 3423955 2022-07-31T09:41:00Z InternetArchiveBot 118070 Rescuing 1 sources and submitting 0 for archiving.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{naslov u kurzivu}} {{Taksokvir|boja=lightgreen|naziv=''Širokolisno zvonce''|slika=Edraianthus graminifolius 2.JPG|slika_opis=Edraianthus graminifolius|regnum=[[Plantae]]|divisio=[[Magnoliophyta]]|classis=[[Magnoliopsida]]|ordo=[[Asterales]]|familia=[[Campanulaceae]]|genus=[[Edraianthus]]|species=''E. graminifolius''|subspecies=|dvoimeno=''Edraianthus graminifolius''|dvoimeno_autorstvo=<small> (L.) A.DC.</small>|karta_raspon=}} '''Širokolisno zvonce''' ({{la|Edraianthus graminifolius}}), trajnica iz roda [[Zvonce|zvonca]] raširena na području Europe u [[Hrvatska|Hrvatskoj]], [[Italija|Italiji]] (uključujući [[Sicilija|Siciliju]]), [[Rumunjska|Rumunjskoj]], [[Grčka|Grčkoj]], [[Albanija|Albaniji]].<ref>{{Cite web|url=http://www.catalogueoflife.org/col/details/species/id/54c3fea3342b9d19cf4d539f2edcdbcc/source/tree|title=Catalogue of Life : Edraianthus graminifolius (L.) A.DC.|date=2018-07-25|website=web.archive.org|access-date=2022-07-06|archive-date=25. 7. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180725033158/http://www.catalogueoflife.org/col/details/species/id/54c3fea3342b9d19cf4d539f2edcdbcc/source/tree|url-status=bot: unknown}}</ref> Za nju postoje brojni sinonimi. == Vidi još == * [[Patuljasti zvončić]] == Reference == {{commonscat|Edraianthus graminifolius}} [[Kategorija:Campanulaceae]] <references /> 1tqxiq21fe989vta5s66loxhrtozdnt Kalabalak 0 492470 3426177 3425976 2022-07-30T17:03:00Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | naziv = Kalabalak | vrsta = studio | izvođač_gen = Leb i sol | objavljen = 13. maj 1983 | snimljen = februar-mart 1983 | mjesto = [[Zagreb]], [[SFRJ]] | studio = | žanr = rock | izdavač = [[Jugoton]] | producent = Leb i sol | prethodni_album = ''[[Sledovanje]]'' <br> (1982.) | ovaj_album = '''''Kalabalak''''' | sljedeći_album = ''[[Tangenta (album)|Tangenta]]''<br> (1984.) }}'''Kalabalak''' je šesti studijski album jugoslavenskog i [[Sjeverna Makedonija|makedonskog]] benda [[Leb i sol]]. Album je objavljen 1983. godine za izdavačku kuću [[Jugoton]], a prvobitno je bio dostupan samo na kaseti i gramofonskoj ploči. CD reizdanje albuma objavljeno je 2006. godine.<ref name=":1">{{Cite news|title=Kalabalak (ploča)|url=https://www.discogs.com/release/8261179-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak kazeta|url=https://www.discogs.com/release/3733571-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak CD|url=https://www.discogs.com/release/13373910-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Album == Album sadrži osam pjesama, od kojih je šest instrumentalnih.<ref>{{Cite news|title=Kalabalak recenzije|url=https://www.jazzmusicarchives.com/album/leb-i-sol/kalabalak|work=jazzmusicarchives.com|access-date=2022-01-22}}</ref> Materijal je snimljen u studiju M2 [[Makedonska radiotelevizija|RTV Skoplje]]. Gosti na albumu bili su [[Ana Kostovska]] (prateći vokal), [[Slobodan Micev]] (orgulje, glokenšpil, prateći vokal), [[Petar Kargov]](saksofon) i [[Goran Stefanovski]] (prateći vokal). Među hitovima sa ovog albuma nalaze se pesme ''Bistra voda'', ''Malo sutra'' i ''Bez reči''.<ref>{{Cite news|title=Leb i sol — The Ultimate Collection|url=https://www.discogs.com/release/7073970-Leb-I-Sol-The-Ultimate-Collection|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Sastav == * [[Vlatko Stefanovski]] — gitara, vokal * [[Bodan Arsovski]] — bas gitara * [[Dragoljub Đuričić]] — bubnjevi<ref name=":1" /> == Ostale zasluge == * [[Leb i sol]] — producenti * [[Braco Zafirovski]], [[Milka Gerasimova]] — snimači zvuka * [[Mirko Ilić]] — dizajn naslovnice * V. Serafimov — fotografije <ref name=":1" /> == Zanimljivosti == * Reč ''kalabalak'' je porijeklom iz turskog jezika i koristi se u južnoj Srbiji, a u prevodu znači ''gužva'', ''mnogo ljudi na jednom mjestu''. Ova riječ je u pisanju [[palindrom]], dok su u izgovoru posljednja dva samoglasnika prigušena. Srpskom govornom jeziku vratila se upravo zahvaljujući ovom albumu, čija je naslovna numera iz 1983. godine. bio veliki hit u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]].<ref>{{Cite web|url=https://kratkoslovlje.blogspot.com/2018/06/kalabalak.html|title=Знате ли шта је КАЛАБАЛАК?|language=sr|access-date=2022-05-28}}</ref> * U vrijeme kada je dospio u zlatni tiraž, dio članova je bio na odsluženju [[Jugoslavenska narodna armija|vojnog roka]].<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.yugopapir.com/2019/03/vlatko-stefanovski-o-yu-pop-sceni-84.html|title=Vlatko Stefanovski o YU pop sceni '84: Idoli i "Čokolada"? Auuu, to ne valja… mada ja Divljana cenim|access-date=2022-05-28}}</ref> == Izvori == {{Refspisak|2}} [[Kategorija:Albumi grupe Leb i sol]] [[Kategorija:Albumi iz 1983.]] [[Kategorija:Albumi u izdanju Jugotona]] cfxrhlnblpd06q378liacgrxp99hxgv 3426178 3426177 2022-07-30T17:03:41Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | naziv = Kalabalak | vrsta = studio | izvođač_gen = Leb i sol | objavljen = 13. maj 1983 | snimljen = februar-mart 1983 | mjesto = [[Zagreb]], [[SFRJ]] | studio = | žanr = rock | izdavač = [[Jugoton]] | trajanje = 36:35 | producent = Leb i sol | prethodni_album = ''[[Sledovanje]]'' <br> (1982.) | ovaj_album = '''''Kalabalak''''' | sljedeći_album = ''[[Tangenta (album)|Tangenta]]''<br> (1984.) }}'''Kalabalak''' je šesti studijski album jugoslavenskog i [[Sjeverna Makedonija|makedonskog]] benda [[Leb i sol]]. Album je objavljen 1983. godine za izdavačku kuću [[Jugoton]], a prvobitno je bio dostupan samo na kaseti i gramofonskoj ploči. CD reizdanje albuma objavljeno je 2006. godine.<ref name=":1">{{Cite news|title=Kalabalak (ploča)|url=https://www.discogs.com/release/8261179-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak kazeta|url=https://www.discogs.com/release/3733571-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak CD|url=https://www.discogs.com/release/13373910-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Album == Album sadrži osam pjesama, od kojih je šest instrumentalnih.<ref>{{Cite news|title=Kalabalak recenzije|url=https://www.jazzmusicarchives.com/album/leb-i-sol/kalabalak|work=jazzmusicarchives.com|access-date=2022-01-22}}</ref> Materijal je snimljen u studiju M2 [[Makedonska radiotelevizija|RTV Skoplje]]. Gosti na albumu bili su [[Ana Kostovska]] (prateći vokal), [[Slobodan Micev]] (orgulje, glokenšpil, prateći vokal), [[Petar Kargov]](saksofon) i [[Goran Stefanovski]] (prateći vokal). Među hitovima sa ovog albuma nalaze se pesme ''Bistra voda'', ''Malo sutra'' i ''Bez reči''.<ref>{{Cite news|title=Leb i sol — The Ultimate Collection|url=https://www.discogs.com/release/7073970-Leb-I-Sol-The-Ultimate-Collection|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Sastav == * [[Vlatko Stefanovski]] — gitara, vokal * [[Bodan Arsovski]] — bas gitara * [[Dragoljub Đuričić]] — bubnjevi<ref name=":1" /> == Ostale zasluge == * [[Leb i sol]] — producenti * [[Braco Zafirovski]], [[Milka Gerasimova]] — snimači zvuka * [[Mirko Ilić]] — dizajn naslovnice * V. Serafimov — fotografije <ref name=":1" /> == Zanimljivosti == * Reč ''kalabalak'' je porijeklom iz turskog jezika i koristi se u južnoj Srbiji, a u prevodu znači ''gužva'', ''mnogo ljudi na jednom mjestu''. Ova riječ je u pisanju [[palindrom]], dok su u izgovoru posljednja dva samoglasnika prigušena. Srpskom govornom jeziku vratila se upravo zahvaljujući ovom albumu, čija je naslovna numera iz 1983. godine. bio veliki hit u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]].<ref>{{Cite web|url=https://kratkoslovlje.blogspot.com/2018/06/kalabalak.html|title=Знате ли шта је КАЛАБАЛАК?|language=sr|access-date=2022-05-28}}</ref> * U vrijeme kada je dospio u zlatni tiraž, dio članova je bio na odsluženju [[Jugoslavenska narodna armija|vojnog roka]].<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.yugopapir.com/2019/03/vlatko-stefanovski-o-yu-pop-sceni-84.html|title=Vlatko Stefanovski o YU pop sceni '84: Idoli i "Čokolada"? Auuu, to ne valja… mada ja Divljana cenim|access-date=2022-05-28}}</ref> == Izvori == {{Refspisak|2}} [[Kategorija:Albumi grupe Leb i sol]] [[Kategorija:Albumi iz 1983.]] [[Kategorija:Albumi u izdanju Jugotona]] k52e0mwupu6kf3xwvahp3lixx8veucm 3426179 3426178 2022-07-30T17:06:37Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija album| | naziv = Kalabalak | vrsta = Album | pozadina = studio | vrsta = | izvođač_gen = [[Leb i sol]] | objavljen = 13. maj 1983 | snimljen = februar-mart 1983 | mjesto = [[Zagreb]], [[SFRJ]] | studio = | žanr = rock | izdavač = [[Jugoton]] | trajanje = 36:35 | producent = Leb i sol | prethodni_album = ''[[Sledovanje]]'' <br> (1982.) | ovaj_album = '''''Kalabalak''''' | sljedeći_album = ''[[Tangenta (album)|Tangenta]]''<br> (1984.) }}'''Kalabalak''' je šesti studijski album jugoslavenskog i [[Sjeverna Makedonija|makedonskog]] benda [[Leb i sol]]. Album je objavljen 1983. godine za izdavačku kuću [[Jugoton]], a prvobitno je bio dostupan samo na kaseti i gramofonskoj ploči. CD reizdanje albuma objavljeno je 2006. godine.<ref name=":1">{{Cite news|title=Kalabalak (ploča)|url=https://www.discogs.com/release/8261179-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak kazeta|url=https://www.discogs.com/release/3733571-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref><ref>{{Cite news|title=Kalabalak CD|url=https://www.discogs.com/release/13373910-Leb-I-Sol-Kalabalak|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Album == Album sadrži osam pjesama, od kojih je šest instrumentalnih.<ref>{{Cite news|title=Kalabalak recenzije|url=https://www.jazzmusicarchives.com/album/leb-i-sol/kalabalak|work=jazzmusicarchives.com|access-date=2022-01-22}}</ref> Materijal je snimljen u studiju M2 [[Makedonska radiotelevizija|RTV Skoplje]]. Gosti na albumu bili su [[Ana Kostovska]] (prateći vokal), [[Slobodan Micev]] (orgulje, glokenšpil, prateći vokal), [[Petar Kargov]](saksofon) i [[Goran Stefanovski]] (prateći vokal). Među hitovima sa ovog albuma nalaze se pesme ''Bistra voda'', ''Malo sutra'' i ''Bez reči''.<ref>{{Cite news|title=Leb i sol — The Ultimate Collection|url=https://www.discogs.com/release/7073970-Leb-I-Sol-The-Ultimate-Collection|access-date=2022-01-22|work=discogs.com}}</ref> == Sastav == * [[Vlatko Stefanovski]] — gitara, vokal * [[Bodan Arsovski]] — bas gitara * [[Dragoljub Đuričić]] — bubnjevi<ref name=":1" /> == Ostale zasluge == * [[Leb i sol]] — producenti * [[Braco Zafirovski]], [[Milka Gerasimova]] — snimači zvuka * [[Mirko Ilić]] — dizajn naslovnice * V. Serafimov — fotografije <ref name=":1" /> == Zanimljivosti == * Reč ''kalabalak'' je porijeklom iz turskog jezika i koristi se u južnoj Srbiji, a u prevodu znači ''gužva'', ''mnogo ljudi na jednom mjestu''. Ova riječ je u pisanju [[palindrom]], dok su u izgovoru posljednja dva samoglasnika prigušena. Srpskom govornom jeziku vratila se upravo zahvaljujući ovom albumu, čija je naslovna numera iz 1983. godine. bio veliki hit u [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|SFRJ]].<ref>{{Cite web|url=https://kratkoslovlje.blogspot.com/2018/06/kalabalak.html|title=Знате ли шта је КАЛАБАЛАК?|language=sr|access-date=2022-05-28}}</ref> * U vrijeme kada je dospio u zlatni tiraž, dio članova je bio na odsluženju [[Jugoslavenska narodna armija|vojnog roka]].<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.yugopapir.com/2019/03/vlatko-stefanovski-o-yu-pop-sceni-84.html|title=Vlatko Stefanovski o YU pop sceni '84: Idoli i "Čokolada"? Auuu, to ne valja… mada ja Divljana cenim|access-date=2022-05-28}}</ref> == Izvori == {{Refspisak|2}} [[Kategorija:Albumi grupe Leb i sol]] [[Kategorija:Albumi iz 1983.]] [[Kategorija:Albumi u izdanju Jugotona]] 1u9foyr83sdurk2kucquwmpvtaolwec Srčani zastoj 0 492479 3426066 3426064 2022-07-30T12:01:58Z 21775198.138-dopisnik 131410 /* Lijekovi */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija zdravstveno stanje | naziv = Srčani zastoj | sinonimi = Kardiopulmonalni zastoj, cirkulatorni zastoj, iznenadni srčani zastoj (SCA) | slika = US Navy 040421-N-8090G-001 Hospital Corpsman 3rd Class Flowers administers chest compressions to a simulated cardiac arrest victim.jpg | veličina_slike = 300px | alt = | opis_slike = Tokom simulacije srčanog zastoja primjenjuje se [[kardiopulmonalna reanimacija]] | izgovor = | specijalnost = [[Kardiologija]], [[hitna medicina]] | simptomi =[[svijest|Gubitak svijesti]], [[respiratorni zastoj|nenormalnost ili prekid]] [[disanje|disanja]] | komplikacije = [[Sindrom nakon srčanog zastoja]] | pojava = Starija dob | trajanje = | vrste = | uzroci = [[Bolest koronarne arterije]], [[urođena srčana mana]], veliki [[krvarenje|gubitak krvi]], nedostatak kisika, [[električna povreda]], [[hipokalemija|veoma nizak nivo kalija]], [[srčana slabost]] | rizici = | dijagnoza = Nalaz bez pulsa | diferencijalna_dijagnoza = | prevencija = Nepušenje, fizička aktivnost, održavanje zdrave težine, zdrava ishrana | tretman = [[Kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR), [[defibrilacija]]<ref name="NIH2022T">{{cite web |title=Cardiac Arrest - Treatment |url=https://www.nhlbi.nih.gov/health/cardiac-arrest/treatment |website=www.nhlbi.nih.gov |access-date=24 July 2022}}</ref> | lijek = | prognoza = Ukupna stopa preživljavanja ~ 10% (van bolnice) 25% (u bolnici);<ref name=JAMA2019>{{cite journal | vauthors = Andersen LW, Holmberg MJ, Berg KM, Donnino MW, Granfeldt A | title = In-Hospital Cardiac Arrest: A Review | journal = JAMA | volume = 321 | issue = 12 | pages = 1200–1210 | date = March 2019 | pmid = 30912843 | pmc = 6482460 | doi = 10.1001/jama.2019.1696 }}</ref> jako ovisi o tipu i uzroku | frekvencija = 13/10.000 ljudu godišnje (van bolnice u SAD) | smrtnost = > 425.000 godišnje (SAD)<ref>{{cite journal | vauthors = Meaney PA, Bobrow BJ, Mancini ME, Christenson J, de Caen AR, Bhanji F, Abella BS, Kleinman ME, Edelson DP, Berg RA, Aufderheide TP, Menon V, Leary M | display-authors = 6 | title = Cardiopulmonary resuscitation quality: [corrected] improving cardiac resuscitation outcomes both inside and outside the hospital: a consensus statement from the American Heart Association | journal = Circulation | volume = 128 | issue = 4 | pages = 417–435 | date = July 2013 | pmid = 23801105 | doi = 10.1161/CIR.0b013e31829d8654 | doi-access = free }}</ref> }} '''Srčani zastoj''' je pojava kada srce iznenada i neočekivano prestane da kuca.<ref name="HF">{{cite web |title=What is cardiac arrest {{!}} The Heart Foundation|url=https://www.heartfoundation.org.au/conditions/cardiac-arrest |website=heartfoundation-prod.azurewebsites.net |access-date=23 July 2022 |language=en-au}}</ref><ref name="NIH2016What"/> To je bolest za [[hitna medicinska pomoć|hitnu medicinsku pomoć]] koja će bez hitne medicinske intervencije za nekoliko minuta rezultirati '''iznenadnom srčanom smrću'''.<ref name="HF"/><ref name="NIH2016What">{{cite web|title=What Is Sudden Cardiac Arrest?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda|website=NHLBI|access-date=16 August 2016|date=June 22, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160728031608/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda|archive-date=28 July 2016}}</ref>[[Kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR) i eventualno [[defibrilacija]] su potrebni dok se ne može obezbijediti dalji tretman. Srčani zastoj dovodi do brzog [[nesvijest|gubitak svijesti]], a [[disanje]] može biti [[respiratorni zastoj|nenormalno ili odsutno]].<ref name="Fie2009">{{cite book| vauthors = Field JM |title=The Textbook of Emergency Cardiovascular Care and CPR|date=2009|publisher=Lippincott Williams&Wilkins|isbn=9780781788991|page=11|url=https://books.google.com/books?id=JaOoXdSlT9sC&pg=PA11|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905133735/https://books.google.com/books?id=JaOoXdSlT9sC&pg=PA11|archive-date=2017-09-05}}</ref><ref name="NIH2016Sign"/><ref name="NIH2016What" /><ref>{{Cite web |date=2021-08-08 |title=Cardiac Arrest |url=https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cardiac-arrest |access-date=2022-05-10 |website=www.hopkinsmedicine.org |language=en}}</ref> Iako srčani zastoj može biti uzrokovan [[infarkt miokarda|srčanim udarom]] ili [[srčana insuficijencija|insuficijencijom]], to nije isto, a u 15 do 25% slučajeva postoji nesrčani uzrok.<ref name=":4"/><ref name="ReferenceA"/> Neki pojedinci mogu osjetiti [[bol u grudima]], [[disanje|kratak dah]], [[mučnina|mučninu]], povišen broj [[srćani ciklus|otkucaja srca]] i osjećaj vrtoglavica neposredno pre ulaska u srčani zastoj.<ref name="NIH2016Sign">{{cite web|title=What Are the Signs and Symptoms of Sudden Cardiac Arrest?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|website=NHLBI|access-date=16 August 2016|date=June 22, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160827190624/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|archive-date=27 August 2016}}</ref> == Faktori rizika == Faktori rizika za iznenadni srčani zastoj (SCA) su slični onima kod [[koronarna arterijska bolest|koronarne arterijske bolesti]] i uključuju godine, [[pušenje duhana|pušenje cigareta]], [[hipertenzija|visok krvni pritisak]], [[holesterol|visok holesterol]], nedostatak [[fizičke vežbe]], [[gojaznost]], [[dijabetes]] i [[porodična historija]] srčanih bolesti.<ref>{{cite journal | vauthors = Friedlander Y, Siscovick DS, Weinmann S, Austin MA, Psaty BM, Lemaitre RN, Arbogast P, Raghunathan TE, Cobb LA | display-authors = 6 | title = Family history as a risk factor for primary cardiac arrest | journal = Circulation | volume = 97 | issue = 2 | pages = 155–160 | date = January 1998 | pmid = 9445167| doi =10.1161/01.cir.97.2.155|doi-access = free}}</ref> Prethodna epizoda iznenadnog zastoja srca takođe povećava vjerovatnoću budućih epizoda.<ref>{{cite book|title=Harrison's principles of internal medicine.|vauthors=Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J|year=2014|isbn=9780071802154|edition=19th|location=New York|chapter=327. Cardiovascular Collapse, Cardiac Arrest, and Sudden Cardiac Death|oclc=893557976}}</ref> Statistička analiza mnogih od ovih faktora rizika utvrdila je da se otprilike 50% svih srčanih zastoja događa u 10% populacije za koju se smatra da je pod najvećim rizikom zbog ukupne štete višestrukih faktora rizika, pokazujući da kumulativni rizik od više komorbiditeta premašuje zbir svakog rizika pojedinačno.<ref name="Braunwald_2015">{{cite book |title=Braunwald's Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine |date=2015 | veditors = Mann DL, Zipes PL, Libby P, Bonow RO, Braunwald E |isbn=978-1-4557-5134-1|edition=Tenth |location=Philadelphia, PA |page=826|oclc=881838985|last1=Mann |first1=Douglas L. |last2=Zipes |first2=Douglas P. |last3=Libby |first3=Peter |last4=Braunwald |first4=Eugene |last5=Bonow |first5=Robert O.}}</ref> Prethodni neželjeni srčani događaji, neodrživa [[tahikardija|komorska tahikardija]] (NSVT), [[sinkopa]] i [[hipertrofija lijeve komore]] (LVT) su pokazali da predviđaju iznenadnu srčanu smrt kod djece.<ref>{{cite journal | vauthors = Norrish G, Cantarutti N, Pissaridou E, Ridout DA, Limongelli G, Elliott PM, Kaski JP | title = Risk factors for sudden cardiac death in childhood hypertrophic cardiomyopathy: A systematic review and meta-analysis | journal = European Journal of Preventive Cardiology | volume = 24 | issue = 11 | pages = 1220–1230 | date = July 2017 | pmid = 28482693 | doi = 10.1177/2047487317702519 | s2cid = 206821305 }}</ref> Utvrđeno je da sadašnji pušači cigareta sa koronarnom bolešću imaju dva do tri puta veći rizik od iznenadne smrti između 30. i 59. godine. Nadalje, otkriveno je da je rizik od bivših pušača bliži riziku onih koji nikada nisu pušili.<ref name=":2"/><ref>{{cite journal | vauthors = Goldenberg I, Jonas M, Tenenbaum A, Boyko V, Matetzky S, Shotan A, Behar S, Reicher-Reiss H | display-authors = 6 | title = Current smoking, smoking cessation, and the risk of sudden cardiac death in patients with coronary artery disease | journal = Archives of Internal Medicine | volume = 163 | issue = 19 | pages = 2301–2305 | date = October 2003 | pmid = 14581249 | doi = 10.1001/archinte.163.19.2301 | doi-access = free }}</ref> Pokazalo se da funkcionalne promjene u srcu kao što su smanjena [[ejekcijska frakcija]] ili srčana [[aritmija]] povećavaju rizik od srčanog zastoja i djeluju neovisno od prethodno navedenih faktora rizika. Stanja koja dovode do ovih funkcionalnih promjena mogu se steći nakon prethodne ozljede srca ili naslijediti kroz porodičnu anamnezu aritmogenih poremećaja.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|828}} ==Znakovi i simptomi== Zastoju srca ne prethode nikakvi simptomi upozorenja kod otprilike 50 posto ljudi.<ref name=":2">{{cite book|title=Braunwald's heart disease: a textbook of cardiovascular medicine | publisher=Saunders| vauthors = Lilly LS, Braunwald E, Mann DL, Zipes DP, Libby P, Bonow RO, Braunwald E |year=2015 |isbn=9781455751341 | veditors = Myerburg RJ |edition=Tenth|location=Philadelphia, PA|pages=821–860|chapter=Cardiac Arrest and Sudden Cardiac Death|oclc=890409638}}</ref> Za osobe koje imaju simptome, oni su obično nespecifični za srčani zastoj.<ref name=":13"/> To se može manifestirati u obliku novih simptoma ili pogoršanja: * [[bol u grudima]]<ref>{{cite book | vauthors = Johnson K, Ghassemzadeh S | chapter = Chest Pain |date=2019| chapter-url= http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470557/| title =StatPearls|publisher=StatPearls Publishing|pmid=29262011|access-date=2019-11-05}}</ref> * [[umor]] * [[sinkopa|zamračenje]] * [[vrtoglavica]] * [[kratak dah]] * [[slabost]] * [[povraćanje]]<ref name=":13">{{cite web|url=https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|title=What Are the Signs and Symptoms of Sudden Cardiac Arrest?|date=1 April 2011|publisher=National Heart, Lung and Blood Institute|archive-url=https://web.archive.org/web/20150621171145/https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|archive-date=21 June 2015|url-status=live|access-date=2015-06-21}}</ref> Kada se sumnja na srčani zastoj zbog znakova nesvestice ili abnormalnog disanja, posmatrač treba da pokuša da oseti [[puls]] tokom 10 sekundi; ako se ne osjeti puls, treba pretpostaviti da je žrtva ima srčani zastoj.<ref>{{cite journal | vauthors = Panchal AR, Bartos JA, Cabañas JG, Donnino MW, Drennan IR, Hirsch KG, Kudenchuk PJ, Kurz MC, Lavonas EJ, Morley PT, O'Neil BJ, Peberdy MA, Rittenberger JC, Rodriguez AJ, Sawyer KN, Berg KM | display-authors = 6 | title = Part 3: Adult Basic and Advanced Life Support: 2020 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 142 | issue = 16_suppl_2 | pages = S366–S468 | date = October 2020 | pmid = 33081529 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000916 | s2cid = 224829530 }}</ref> Kao posljedica gubitka [[cerebralna cirkulacija|cerebralne perfuzije]] (protok krvi u [[lmozak]]), osoba će brzo izgubiti [[nesvijest|svijest]] i može prestati da diše. [[Iskustva bliske smrti]] prijavljuje 10 do 20 posto ljudi koji su preživjeli srčani zastoj, što pokazuje određeni nivo kognitivnih procesa koji su još uvijek aktivni tokom reanimacije.<ref>{{cite journal | vauthors = Parnia S, Spearpoint K, Fenwick PB | title = Near death experiences, cognitive function and psychological outcomes of surviving cardiac arrest | journal = Resuscitation | volume = 74 | issue = 2 | pages = 215–221 | date = August 2007 | pmid = 17416449 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2007.01.020 }}</ref> == Uzroci i mehanizmi== [[slika:Basic representation of cardiac conduction.gif|thumb|221x221px| Provođenje srca. Promjene u ovom obrascu mogu biti rezultat ozljede srčanog mišića i dovesti do neprovodnih otkucaja i na kraju do srčanog zastoja.]] [[slika:Ventricular fibrillation.png|thumb| EKG prikaz komorske fibrilacije (bez organiziranog ritma)]] Iznenadni srčani zastoj (SCA) ili iznenadna srčana smrt (SCD) nastaju kada srce naglo počne da kuca u abnormalnom ili nepravilnom ritmu ([[srčana sritmija|aritmija]]).<ref name=":6"/> Bez organizirane električne aktivnosti u [[srčani mišić|srčanom mišiću]], nema konzistentne kontrakcije [[komora (srce)|komora]], što rezultira nesposobnošću srca da stvori adekvatan [[srčani minutni volumen]] (upumpavanje krvi iz srce u ostatak tijela).<ref name=UTD2016>{{cite web|url=https://www.uptodate.com/contents/pathophysiology-and-etiology-of-sudden-cardiac-arrest|title=Pathophysiology and etiology of sudden cardiac arrest| vauthors = Podrid PJ |date=2016-08-22|website=www.uptodate.com|access-date=2017-12-03}}</ref> Postoji mnogo različitih tipova [[aritmija srca|aritmija]], ali one koje se najčešće bilježe kod iznenadnog zastoja srca su komorska [[tahikardija]] i [[komoraka fibrilacija]].<ref>{{cite journal | vauthors = Zipes DP, Camm AJ, Borggrefe M, Buxton AE, Chaitman B, Fromer M, Gregoratos G, Klein G, Moss AJ, Myerburg RJ, Priori SG, Quinones MA, Roden DM, Silka MJ, Tracy C, Smith SC, Jacobs AK, Adams CD, Antman EM, Anderson JL, Hunt SA, Halperin JL, Nishimura R, Ornato JP, Page RL, Riegel B, Blanc JJ, Budaj A, Dean V, Deckers JW, Despres C, Dickstein K, Lekakis J, McGregor K, Metra M, Morais J, Osterspey A, Tamargo JL, Zamorano JL | display-authors = 6 | title = ACC/AHA/ESC 2006 Guidelines for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force and the European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines (writing committee to develop Guidelines for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death): developed in collaboration with the European Heart Rhythm Association and the Heart Rhythm Society | journal = Circulation | volume = 114 | issue = 10 | pages = e385–e484 | date = September 2006 | pmid = 16935995 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.106.178233 | doi-access = free | author-link9 = Arthur J. Moss }}</ref> Manje uobičajeni uzroci aritmija kod srčanog zastoja uključuju [[električna aktivnost bez pulsa|električnu aktivnost bez pulsa]] (PEA), [[bradikardija|bradijaritmije]] ili [[sistola|asistole]].<ref name=":6"/> Takvi se ritmovi vide kada postoji produženi srčani zastoj, progresija komorske fibrilacije ili napori kao što je defibrilacija da bi se osoba reanimirala.<ref name=":6"/> Čini se da promjene ritma također imaju korelaciju s osnovnim uzrokom srčane ozljede kada su prisutni (ishemijski vs. neishemijski uzroci).<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|831}} Iznenadni zastoj srca može biti posljedica srčanih i nekardijalnih uzroka, uključujući sljedeće: === Srčani uzroci === ==== Bolest koronarnih arterija ==== [[slika:Coronary Artery Disease.png|thumb| Normalna vs blokirana koronarna arterija]] [[Bolest koronarne arterije]] (CAD), također poznata kao ishemijska bolest srca, odgovorna je za 62 do 70 posto svih iznenadnih srčanih smrti.<ref name=":0">{{cite journal | title = State-specific mortality from sudden cardiac death--United States, 1999 | journal = MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report | volume = 51 | issue = 6 | pages = 123–126 | date = February 2002 | pmid = 11898927 | author1 = Centers for Disease Control Prevention (CDC) }}</ref><ref name=":1">{{cite journal | vauthors = Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA | title = Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998 | journal = Circulation | volume = 104 | issue = 18 | pages = 2158–2163 | date = October 2001 | pmid = 11684624 | doi = 10.1161/hc4301.098254 | doi-access = free }}</ref> CAD je mnogo rjeđi uzrok iznenadne srčane smrti kod osoba mlađih od 40 godina.<ref name=":0"/> Slučajevi su pokazali da je najčešći nalaz pri postmortalnom pregledu iznenadne srčane smrti hronična visokostepena [[stenoza]] barem jednog segmenta velike koronarne arterije, arterija koje opskrbljuju [[srčani mišić]] [[krv]]lju.<ref>{{cite book | vauthors = Falk E, Shah PK | chapter = Pathogenesis of atherothrombosis. Role of vulnerable, ruptured, and eroded plaques | chapter-url= https://books.google.com/books?id=1WifwPEsKQMC&pg=PA460 |title=Atherothrombosis and Coronary Artery Disease | veditors = Fuster V, Topol EJ, Nabel EG |date=2005|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=9780781735834|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20160603002043/https://books.google.com/books?id=1WifwPEsKQMC&pg=PA460&lpg=PA460|archive-date=2016-06-03|url-status=live}}</ref> Ova stenoza je često rezultat suženja i otvrdnuća arterija nakon taloženja [[aterosklerotski plak|holesterolskih plakova]] i upale tokom nekoliko godina. Ovo nakupljanje i remodeliranje koronarnih sudova zajedno sa drugim sistemskim krvnim sudovima karakteriše napredovanje [[Ateroskleroza|aterosklerotske kardiovaskularne bolesti]].<ref>{{cite book | vauthors = Pahwa R, Jialal I |chapter = Atherosclerosis |date=2021| chapter-url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507799/| title = StatPearls|place=Treasure Island (FL) |publisher=StatPearls Publishing |pmid=29939576|access-date=2021-11-05 }}</ref> Kada stabilan plak pukne, može blokirati protok krvi i kisika kroz male arterije što rezultira [[ishemija|ishemijskom]] ozljedom. Povreda tkiva nakon ishemije može dovesti do strukturnih i funkcionalnih promjena koje sprečavaju srce da nastavi normalne cikluse provodljivosti i mijenja otkucaje srca.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|829}}<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|829}} ==== Neaterosklerotske abnormalnosti koronarnih arterija ==== Abnormalnosti koronarnih arterija koje nisu povezane s aterosklerozom uključuju kongenitalne [[anomalija koronarne arterije|anomalije koronarne arterije]] (najčešće anomalno porijeklo lijeve koronarne arterije iz plućne arterije), upalu poznatu kao koronarni [[arteritis]], [[embolija]], vazospazam i mehaničke abnormalnosti povezane s bolestima ili traumom [[vezivno tkivo|vezivnog tkiva]]. Ova stanja uzrokuju 10-15% srčanih zastoja i iznenadne srčane smrti.<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|829}} * Koronarni arteritis obično je rezultat pedijatrijskog febrilnog upalnog stanja poznatog kao [[Kawasaki bolest]]. Drugi [[Vaskulitis|vaskulitidi]] također mogu doprinijeti povećanju rizika od iznenadne srčane smrti. * Embolija, ili zgrušavanje koronarnih arterija najčešće se javlja od sepsnih embolija sekundarnih do endokarditisa uz zahvaćenost aortnog zaliska, trikuspidnog zaliska ili protetskih zalistaka. * [[Koronarni vazospazam]] može dovesti do srčanih aritmija, mijenjanja električne provodljivosti srca uz rizik od potpunog zastoja srca zbog teških ili produženih promjena ritma. * Mehaničke abnormalnosti sa povezanim rizikom od srčanog zastoja mogu nastati zbog disekcije koronarne arterije koja se može pripisati [[Marfanov sindrom|Marfanovom sindromu]] ili traumi.<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|829}} ====Strukturalna srčana bolest ==== [[slika:Heart left ventricular hypertrophy sa.jpg|thumb| Kratka os srca pokazuje zadebljanje zida kod hipertrofije lijeve komore]] Strukturne bolesti srca koje nisu povezane s koronarnom bolešću čine 10% svih iznenadnih srčanih smrti.<ref name=UTD2016/><ref name=":1"/> Primjeri ovih uključuju: [[kardiomiopatija|kardiomiopatije]] ([[hipertrofijska kardiomiopatija|hipertrofijska]], [[dilatirana kardiomiopatija|dilatirana]] ili [[Aritmogena kardiomiopatija|aritmogena kardiomiopatija]]), [[Srčana aritmija|poremećaji srčanog ritma]], [[bolest srčanog ritma]], [[miokarditis]],<ref name="Circ012">{{cite journal | vauthors = Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA | title = Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998 | journal = Circulation | volume = 104 | issue = 18 | pages = 2158–2163 | date = October 2001 | pmid = 11684624 | doi = 10.1161/hc4301.098254 | doi-access = free }}</ref> i [[kongestivno zatajenje srca]].<ref name="AHJ982">{{cite journal | vauthors = Kannel WB, Wilson PW, D'Agostino RB, Cobb J | title = Sudden coronary death in women | journal = American Heart Journal | volume = 136 | issue = 2 | pages = 205–212 | date = August 1998 | pmid = 9704680 | doi = 10.1053/hj.1998.v136.90226 }}</ref> [[slika:Left Ventricular Hypertrophy Unlabeled.jpg|thumb| EKG prikaz hipertrofije lijeve komore]] Smatra se da je [[hipertrofija lijeve komore]] vodeći uzrok iznenadne srčane smrti u populaciji odraslih.<ref>{{cite journal | vauthors = Stevens SM, Reinier K, Chugh SS | title = Increased left ventricular mass as a predictor of sudden cardiac death: is it time to put it to the test? | journal = Circulation: Arrhythmia and Electrophysiology | volume = 6 | issue = 1 | pages = 212–217 | date = February 2013 | pmid = 23424223 | pmc = 3596001 | doi = 10.1161/CIRCEP.112.974931 }}</ref><ref name=":6"/> Ovo je najčešće posljedica dugotrajnog [[Hipertenzija|visokog krvnog pritiska]], ili hipertenzije, koja je izazvala neprilagođenu promjenu zida glavne pumpne komore srca, [[srčana komora|lijeve komore]].<ref name=":9">{{cite journal | vauthors = Katholi RE, Couri DM | title = Left ventricular hypertrophy: major risk factor in patients with hypertension: update and practical clinical applications | journal = International Journal of Hypertension | volume = 2011 | pages = 495349 | year = 2011 | pmid = 21755036 | pmc = 3132610 | doi = 10.4061/2011/495349 }}</ref> Povišeni [[krvni pritisak]] znači da srce mora pumpati još jače kako bi krv prokrvila na adekvatan način kroz tijelo. Ako srce to radi duži vremenski period zbog nekontrolirane hipertenzije, lijeva komora može hipertrofirati (narasti) na način koji smanjuje djelotvornost srca.<ref>{{cite book | vauthors = Bornstein AB, Rao SS, Marwaha K | chapter = Left Ventricular Hypertrophy |date=2021| chapter-url= http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557534/ | title = StatPearls|place=Treasure Island (FL) |publisher= StatPearls Publishing|pmid=32491466|access-date=2021-11-05 }}</ref> Hipertrofija lijeve komore može se pokazati na [[Ehokardiografija|ehokardiogramu]] i [[Elektrokardiografija|elektrokardiogramu]] (EKG).<ref name=":9"/> Pregled iznenadnih srčanih smrti u Sjedinjenim Državama iz 1999. godine otkrio je da strukturne bolesti srca čine preko 30% iznenadnih srčanih zastoja kod osoba mlađih od 30 godina. Studija vojnih regruta starosti 18-35 godina pokazala je da je to činilo više od 40% iznenadnih srčanih smrti.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> Kongestivna srčana insuficijencija pet puta povećava rizik od iznenadne srčane smrti.<ref name="AHJ982"/> Strukturne abnormalnosti srčanog provodnog sistema (posebno [[Atrioventrikularni čvor|Ađ atrioventrikularnog čvora]] i [[Purkinjeva vlakna|His-Purkinjeovog]] sistema) mogu predisponirati pojedinca za aritmije sa rizikom od napredovanja do iznenadnog zastoja srca, iako je ovaj rizik ostaje nizak. Mnogi od ovih provodnih blokova mogu se liječiti unutrašnjim srčanim defibrilatorima za one za koje se utvrdi da su pod visokim rizikom zbog ozbiljnosti fibroze ili teških elektrofizioloških poremećaja.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|833}} ==== Sindromi naslijeđenih aritmija ==== Aritmije koje nisu uzrokovane strukturnom srčanom bolešću čine 5 do 10% iznenadnih srčanih zastoja.<ref>{{cite journal | vauthors = Chugh SS, Kelly KL, Titus JL | title = Sudden cardiac death with apparently normal heart | journal = Circulation | volume = 102 | issue = 6 | pages = 649–654 | date = August 2000 | pmid = 10931805 | doi = 10.1161/01.cir.102.6.649 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = | title = Survivors of out-of-hospital cardiac arrest with apparently normal heart. Need for definition and standardized clinical evaluation. Consensus Statement of the Joint Steering Committees of the Unexplained Cardiac Arrest Registry of Europe and of the Idiopathic Ventricular Fibrillation Registry of the United States | journal = Circulation | volume = 95 | issue = 1 | pages = 265–272 | date = January 1997 | pmid = 8994445 | doi = 10.1161/01.cir.95.1.265 }}</ref><ref name=":4">{{cite journal | vauthors = Drory Y, Turetz Y, Hiss Y, Lev B, Fisman EZ, Pines A, Kramer MR | title = Sudden unexpected death in persons less than 40 years of age | journal = The American Journal of Cardiology | volume = 68 | issue = 13 | pages = 1388–1392 | date = November 1991 | pmid = 1951130 | doi = 10.1016/0002-9149(91)90251-f }}</ref> Oni su često uzrokovani [[genetički poremećaj|genetičkim poremećajima]] koji dovode do abnormalnih srčanih ritmova.<ref name=":6"/> Genetičke [[mutacije]] često utiču na specijalizirane proteine poznate kao [[ionski kanal]]i koje provode [[Ion|električno nabijene čestice]] kroz [[ćelijska membrana|ćelijsku membranu]], pa se ova grupa stanja često naziva [[Kanalopatija|kanalopatije]]. Primjeri ovih nasljednih sindroma aritmije uključuju [[sindrom dugog QT intervala]] (LQTS), [[Brugada sindrom]], [[tahikardija|kateholaminergijska polimorfna komorska tahikardija]] i [[sindrom kratkog QT intervala]]. Mnogi su također povezani s okolišnim ili neurogenim okidačima kao što je odgovor na preglasne [[zvuk]]ove koji mogu izazvati smrtonosne aritmije.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp|833}} Ostala stanja koja promovišu aritmije, ali nisu uzrokovana genetičkim mutacijama uključuju [[Wolff-Parkinson-Whiteov sindrom]].<ref name="UTD2016" /> [[Sindrom dugog QT]] intervala, stanje koje se često spominje kod smrti mladih ljudi, javlja se kod jednog od svakih 5.000 do 7.000 novorođenčadi i procjenjuje se da je odgovoran za 3.000 smrtnih slučajeva svake godine u poređenju sa otprilike 300.000 srčanih zastoja koje vide hitne službe.<ref name="AHA2">{{cite web | url = http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=4741 | title = Sudden Cardiac Death | archive-url = https://web.archive.org/web/20100325174959/http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=4741| archive-date=2010-03-25 | publisher = American Heart Association }}</ref> Ova stanja su dio ukupnih smrtnih slučajeva povezanih sa srčanim zastojem, ali predstavljaju stanja koja se mogu otkriti prije zastoja i koja se mogu liječiti. Simptomska ekspresija sindroma dugog QT-a je prilično široka i češće se manifestuje [[sinkopa]], a ne srčani zastoj. Međutim, rizik od srčanog zastoja je i dalje prisutan i osobe sa porodičnom historijom iznenadnih srčanih zastoja treba da se pregledaju na LQTS i druge uzroke smrtonosne aritmije koji se mogu liječiti. Viši nivoi rizika od srčanog zastoja povezani su sa ženskim spolom, značajnijim produženjem QT intervala, historijom neobjašnjive sinkope (nesvjestice) ili prerane iznenadne srčane smrti.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp|833}} Dodatno, osobe sa LQTS-om trebale bi izbjegavati određene lijekove koji nose rizik od povećanja ozbiljnosti ove abnormalnosti provodljivosti, kao što su određeni antiaritmici, antidepresivi i [[hinolonski antibiotik|hinolon]] ili [[makrolid]]ni [[antibiotici]].<ref>{{cite journal | vauthors = Fazio G, Vernuccio F, Grutta G, Re GL | title = Drugs to be avoided in patients with long QT syndrome: Focus on the anaesthesiological management | journal = World Journal of Cardiology | volume = 5 | issue = 4 | pages = 87–93 | date = April 2013 | pmid = 23675554 | pmc = 3653016 | doi = 10.4330/wjc.v5.i4.87 }}</ref> ===Nesrčani uzroci=== Nesrčani uzroci čine 15 do 25% srčanih zastoja.<ref name=":4"/><ref name="ReferenceA">{{cite journal | vauthors = Kuisma M, Alaspää A | title = Out-of-hospital cardiac arrests of non-cardiac origin. Epidemiology and outcome | journal = European Heart Journal | volume = 18 | issue = 7 | pages = 1122–1128 | date = July 1997 | pmid = 9243146 | doi = 10.1093/oxfordjournals.eurheartj.a015407 | doi-access = free }}</ref> Najčešći nesrčani uzroci su [[fizička trauma|trauma]], velika [[krvarenje|krvarenja]] ([[gastrointestinalno krvarenje]], [[ruptura aorte]] ili [[intrakranijalno krvarenje]]), [[hipovolemično krvarenje]], [[predoziranje]], [[davljenje]] i [[plućna embolija]].<ref name="ReferenceA"/><ref name=Raab2008>{{cite journal | vauthors = Raab H, Lindner KH, Wenzel V | title = Preventing cardiac arrest during hemorrhagic shock with vasopressin | journal = Critical Care Medicine | volume = 36 | issue = 11 Suppl | pages = S474–S480 | date = November 2008 | pmid = 20449913 | doi = 10.1097/ccm.0b013e31818a8d7e | publisher = Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health) }}</ref><ref name=Voel2000>{{cite journal | vauthors = Voelckel WG, Lurie KG, Lindner KH, Zielinski T, McKnite S, Krismer AC, Wenzel V | title = Vasopressin improves survival after cardiac arrest in hypovolemic shock | journal = Anesthesia and Analgesia | volume = 91 | issue = 3 | pages = 627–634 | date = September 2000 | pmid = 10960389 | doi = 10.1097/00000539-200009000-00024 | publisher = Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health) }}</ref> Srčani zastoj također može biti uzrokovan trovanjem kao što je [[Meduza|ubodi određenih meduza]], ili strujnim udarom, poput munje.<ref name=":6"/> ====Reverzibilni uzroci==== Drugi nesrčani uzroci srčanog zastoja mogu biti rezultat privremenih poremećaja [[homeostaza]] u tijelu Ovo može biti rezultat promjena u omjeru [[elektrolit]]a, zasićenosti kisikom ili promjenama drugih iona koji utiču na [[pH]] tijela.<ref name=":3"/> ====Mnemonika za reverzibilne uzroke==== {{Glavni|Hs i Ts}} "Hs i Ts" je naziv za mnemotehniku koja se koristi za pamćenje izlječivih ili reverzibilnih uzroka srčanog zastoja.<ref name="RCUK20052">{{cite web|url=http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm|title=Resuscitation Council (UK) Guidelines 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20091215230632/http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm|archive-date=2009-12-15|url-status=live}}</ref><ref name="AHA05">{{cite journal | title = 2005 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 112 | issue = 24 Suppl | pages = IV1-203 | date = December 2005 | pmid = 16314375 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.105.166550 | doi-access = free | author = ECC Committee, Subcommittees and Task Forces of the American Heart Association }}</ref><ref name=":3" /> Napomena: Ova mnemonika uključuje uzroke srčanog i nesrčanog porijekla, ali svi su reverzibilni, uz odgovarajući tretman koji je vremenski osjetljiv. ; Hs * [[Hipovolemija|'''H'''ipovolemija]] – Nedostatak volumena krvi * [[Hipoksija|'''H'''ipoksija]] – Nedostatak [[kisik]]a * [[vodik|'''V'''odikovi]] ioni ([[acidoza]]) – Nenormalan pH u tijelu * [[Hiperkalemija|'''H'''iperkalemija]] ili [[Hipokalemija|'''h'''ipokalemia]] – I povećan i smanjen nivo [[kalij]]a može biti opasan po život * [[Hipotermija|'''H'''ipotermija]] – Niska [[Tjelesna temperatura|tjelesna temperatura jezgre]] * [[Hipoglikemija|'''H'''ipoglikemija]] ili [[Hiperglikemija|'''h'''iperglikemija]] – Nizak ili visok nivo glukoze u krvi ; Ts * [[Tableta|'''T'''ablete]] ili [[Toksin|'''t'''oksini]] kao što je predoziranje drogom/lijekom * [[Tamponada srca|Srčana '''t'''amponada]] – Tečnost se nakuplja oko srca * [[Tenzijski pneumotoraks|'''T'''enzijski pneumotoraks]] – kolabirano plućno krilo * [[Tromboza|'''T'''romboza]] ([[infarkt miokarda]]) – srčani udar * [[Tromboza|'''T'''romboembolija]] ([[plućna embolija]]) – Krvni ugrušak u plućima * [[Traumatski srčani zastoj|'''T'''raumatski srčani zastoj]] === Djeca === Kod djece, najčešći uzrok kardiopulmonalnog zastoja je [[šok]] ili [[respiratorna insuficijencija]] koji nije liječen.<ref name=":6" /> [[Srčana aritmija]] nije najčešći uzrok kod djece.<ref name=":6"/> Kada postoji srčana aritmija, najčešće je [[sistola|asistola]] ili [[bradikardija]], za razliku od [[komorska fibrilacija|komorske fibrilacije]] ili [[tahikardija|komorske tahikardije]] kao što se vidi kod odraslih.<ref name=":6"/> Drugi uzroci mogu uključivati droge kao što su [[Otrovanje kokainom|kokain]], [[metamfetamin]] ili predoziranje lijekovima kao što su antidepresivi kod djeteta koje je ranije bilo zdravo, ali sada ima aritmiju koja je napredovao do srčanog zastoja.<ref name=":6"/> Uobičajeni uzroci iznenadnog neobjašnjivog zastoja srca kod djece uključuju [[hipertrofijska kardiomiopatija|hipotrofijsku kardiomiopatiju]], abnormalnosti koronarnih arterija i aritmije.<ref>{{cite journal | vauthors = Topjian AA, Raymond TT, Atkins D, Chan M, Duff JP, Joyner BL, Lasa JJ, Lavonas EJ, Levy A, Mahgoub M, Meckler GD, Roberts KE, Sutton RM, Schexnayder SM | display-authors = 6 | title = Part 4: Pediatric Basic and Advanced Life Support 2020 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Pediatrics | volume = 147 | issue = Suppl 1 | pages = e2020038505D | date = January 2021 | pmid = 33087552 | doi = 10.1542/peds.2020-038505D | s2cid = 224826594}}</ref> ===Mehanizam=== [[slika:Ventricular fibrillation.png|thumb|upright=1.3|Komorska fibrilacija]] Definitivni električni mehanizmi srčanog zastoja, koji mogu nastati iz bilo koje od gore navedenih funkcionalnih, strukturnih ili fizioloških abnormalnosti, karakterizirani su tahiaritmijskim ili bradiaritmijskim događajima koji ne dovode do sistole.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp| 837–838}} Tahiaritmije se dalje mogu klasificirati kao [[komorska fibrilacija]] (V-fib) i bez pulsa ili trajna [[komorskaa tahikardija]] (V-tach), a obje su brze i nestalne aritmije koje mijenjaju cirkulatorni put tako da se adekvatan protok krvi ne može održati i nije adekvatan da zadovolji potrebe tijela.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|837–838}} Mehanizam odgovoran za većinu iznenadnih srčanih smrti je [[ventrikulska fibrilacija]]. Ventrikulska fibrilacija je tahiaritmija koju karakterizira turbulentna električna aktivnost u ventrikulskomom dijeku [[miokard]]a koja dovodi do previše neorganiziranog i brzog otkucaja srca proizvodeći bilo kakav značajan minutni volumen srca, što rezultira nedovoljnom perfuzijom mozga i esencijalnih organa.<ref>{{Cite web|title=Ventricular tachycardia - Symptoms and causes|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ventricular-tachycardia/symptoms-causes/syc-20355138|access-date=2021-11-29|website=Mayo Clinic|language=en}}</ref> Kod komorske tahikardije, srce također kuca brže od normalnog, što može spriječiti srčane komore da se pravilno pune krvlju.<ref>{{Cite web|title=Ventricular fibrillation - Symptoms and causes|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ventricular-fibrillation/symptoms-causes/syc-20364523|access-date=2021-11-29|website=Mayo Clinic|language=en}}</ref> Neki od elektrofizioloških mehanizama koji podupiru ventrikulske fibrilacije uključuju ektopijski automatizam, ponovni ulazak i aktiviranu aktivnost.<ref>{{cite journal | vauthors = Szabó Z, Ujvárosy D, Ötvös T, Sebestyén V, Nánási PP | title = Handling of Ventricular Fibrillation in the Emergency Setting | journal = Frontiers in Pharmacology | volume = 10 | pages = 1640 | date = 2020-01-29 | pmid = 32140103 | pmc = 7043313 | doi = 10.3389/fphar.2019.01640 | doi-access = free }}</ref> Strukturne promjene u oboljelom srcu kao rezultat nasljednih faktora ([[mutacije]] u [[gen]]ima za kodiranje [[ionski kanal|ionskih kanala]], naprimjer) ne mogu objasniti iznenadnu srčanu smrt.<ref>{{cite journal | vauthors = Rubart M, Zipes DP | title = Mechanisms of sudden cardiac death | journal = The Journal of Clinical Investigation | volume = 115 | issue = 9 | pages = 2305–2315 | date = September 2005 | pmid = 16138184 | pmc = 1193893 | doi = 10.1172/JCI26381 }}</ref> I ventrikulska fibrilacija i ventrikulska tahikardija mogu dovesti do toga da srce neučinkovito pumpa krv u tijelo. Ventrikulsku tahikardiju karakterizira izmijenjen QRS kompleks i broj otkucaja srca veći od 100 otkucaja u minuti.<ref>{{cite journal | vauthors = AlMahameed ST, Ziv O | title = Ventricular Arrhythmias | journal = The Medical Clinics of North America | volume = 103 | issue = 5 | pages = 881–895 | date = September 2019 | pmid = 31378332 | doi = 10.1016/j.mcna.2019.05.008 | s2cid = 199437558 }}</ref> Kada se V-tah održava (traje najmanje 30 sekundi), neadekvatan dotok krvi u srčano tkivo može dovesti do zastoja srca.<ref>{{cite journal | vauthors = Baldzizhar A, Manuylova E, Marchenko R, Kryvalap Y, Carey MG | title = Ventricular Tachycardias: Characteristics and Management | journal = Critical Care Nursing Clinics of North America | volume = 28 | issue = 3 | pages = 317–329 | date = September 2016 | pmid = 27484660 | doi = 10.1016/j.cnc.2016.04.004}}</ref> [[Bradikardija|Bradiaritmije]] se javljaju nakon disocijacije spontane električne provodljivosti i mehaničke funkcije srca što rezultira [[električna aktivnost bez pulsa|električnom aktivnošću bez pulsa]] (PEA) ili potpunim odsustvom električne aktivnosti srca što rezultira [[sistola|asistolom]] . Slično kao i kod tahiaritmija, ova stanja dovode do nemogućnosti da se održi i adekvatan protok krvi, iako je u slučaju bradijaritmija osnovni uzrok odsustvo mehaničke aktivnosti, a ne brzi otkucaji koji dovode do dezorganizacije.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|837–838}} ==Dijagnoza== [[slika:Carotidian pulse and recovery position.jpg|thumb|Medicinsko osoblje provjerava karotidni puls pacijenta]] Srčani zastoj je sinonim za pojam [[klinička smrt]].<ref name="AHA05"/> Historijski podaci i [[fizički pregled]] mogu dijagnosticirati srčani zastoj i pružiti informacije o potencijalnom uzroku i prognozi.<ref name=":6"/> Pružatelj koji uzima kliničku anamnezu osobe trebao bi imati za cilj utvrditi da li je epizodu primijetio neko drugi, u koje vrijeme se epizoda dogodila, šta je osoba radila (posebno ako je bilo traume) i da li je bilo uključenosti droge.<ref name=":6"/> Dio fizičkog pregleda dijagnosticiranja srčanog zastoja fokusira se na odsustvo pulsa.<ref name=":6"/> U mnogim slučajevima, nedostatak [[puls|karotidnog pulsa]] je [[zlatni standard (test)|zlatni standard]] za dijagnosticiranje srčanog zastoja. Nedostatak pulsa na periferiji (radijalno/pedala) može također biti rezultat drugih stanja (npr. cirkulacijski [[šok]]), ili jednostavno greška spasitelja.<ref name=":7"/> Studije su pokazale da spasitelji često mogu pogriješiti kada provjeravaju karotidni puls u hitnim slučajevima, bilo da se radi o zdravstvenim radnicima ili laicima.<ref>{{cite journal | vauthors = Bahr J, Klingler H, Panzer W, Rode H, Kettler D | title = Skills of lay people in checking the carotid pulse | journal = Resuscitation | volume = 35 | issue = 1 | pages = 23–26 | date = August 1997 | pmid = 9259056 | doi = 10.1016/S0300-9572(96)01092-1 }}</ref><ref name=":7">{{cite journal | vauthors = Ochoa FJ, Ramalle-Gómara E, Carpintero JM, García A, Saralegui I | title = Competence of health professionals to check the carotid pulse | journal = Resuscitation | volume = 37 | issue = 3 | pages = 173–175 | date = June 1998 | pmid = 9715777 | doi = 10.1016/S0300-9572(98)00055-0 }}</ref> [[Hitni ultrazvuk|Ultrazvuk na mjestu pružanja pomoći (POCUS)]] je alat koji se može koristiti za ispitivanje pokreta srca i snage njegove kontrakcije kod osobe koja je doživjela srčani zastoj uz krevet.<ref name="Long_2018">{{cite journal | vauthors = Long B, Alerhand S, Maliel K, Koyfman A | title = Echocardiography in cardiac arrest: An emergency medicine review | journal = The American Journal of Emergency Medicine | volume = 36 | issue = 3 | pages = 488–493 | date = March 2018 | pmid = 29269162 | doi = 10.1016/j.ajem.2017.12.031 | s2cid = 3874849 }}</ref> POCUS može precizno dijagnosticirati srčani zastoj u bolničkim uvjetima, prevazilazeći neke od nedostataka dijagnoze provjeravanjem centralnog pulsa ([[karotidne arterije]] ili [[subklavijske arterije]]), kao i otkrivanjem pokreta i kontrakcija srca.<ref name="Long_2018"/> Koristeći POCUS, kliničari mogu imati ograničene, dvodimenzionalne poglede na različite dijelove srca tokom zastoja.<ref name=":15">{{cite journal | vauthors = Paul JA, Panzer OP | title = Point-of-care Ultrasound in Cardiac Arrest | journal = Anesthesiology | volume = 135 | issue = 3 | pages = 508–519 | date = September 2021 | pmid = 33979442 | doi = 10.1097/ALN.0000000000003811 | s2cid = 234486749 }}</ref> Ove slike mogu pomoći kliničarima da utvrde da li je električna aktivnost u srcu [[Bespulsna električna aktivnost|bez pulsa]] ili pseudobezpulsna, kao i da im pomognu da dijagnosticiraju potencijalno reverzibilne uzroke zastoja.<ref name=":15"/> Objavljene smjernice udruženja American Society of Echocardiography, American College of Emergency Physicians, European Resuscitation Council i American Heart Association, kao i preoperativne smjernice Advanced cardiac life support, prepoznali su potencijalne prednosti korištenja POCUS-a u dijagnostici i upravljanju srčanim zastojem.<ref name=":15"/> Zbog nepreciznosti ovog metoda dijagnoze, neka tijela poput Evropskog savjeta za reanimaciju (ERC) smanjila su njen značaj. Umjesto toga, sadašnje smjernice podstiču pojedince da započnu CPR kod bilo koje osobe bez svijesti koja ima odsutno ili abnormalno disanje.<ref name="RCUK2005"/> Vijeće za reanimaciju u Ujedinjenom Kraljevstvu stoji u skladu s preporukama ERC-a i preporukama American Heart Association.<ref name="AHA05"/> Predložili su da tehniku provjere karotidnih pulseva trebaju koristiti samo zdravstveni radnici sa specifičnom obukom i stručnošću, a čak i tada da je treba promatrati u kombinaciji s drugim pokazateljima kao što je agonalno [[disanje]].<ref name="RCUK2005">{{cite web |url=http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm |title=Resuscitation Council (UK) Guidelines 2005 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20091215230632/http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm |archive-date=2009-12-15 }}</ref> Predložene su razni drugi metodi za otkrivanje cirkulacije, a samim tim i dijagnosticiranje srčanog zastoja. Smjernice koje slijede prema preporukama Međunarodnog komiteta za vezu za reanimaciju (ILCOR) iz 2000. bile su da spasitelji traže "znakove cirkulacije", ali ne posebno puls.<ref name="AHA05"/> Ovi znakovi su uključivali [[kašalj]], dahtanje, boju, trzanje i [[kretanje]].<ref>{{cite book |author=British Red Cross |author2=St Andrew's Ambulance Association |author3=St John Ambulance |title=First Aid Manual: The Authorised Manual of St. John Ambulance, St. Andrew's Ambulance Association, and the British Red Cross |publisher=Dorling Kindersley |year=2006 |isbn=978-1-4053-1573-9 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/firstaidmanualau0000unse }}</ref> Međutim, suočeni sa dokazima da su ove smjernice bile nedjelotvorne, nova preporuka ILCOR-a je da se srčani zastoj treba dijagnosticirati kod svih unesrećenih koji su u nesvijesti i ne dišu normalno, sličan protokol koji je usvojilo Evropsko vijeće za reanimaciju.<ref. name="AHA05"/> U neakutnom okruženju gdje je pacijent istekao, dijagnoza srčanog zastoja može se obaviti putem molekulske [[autopsija|autopsije]] ili postmortem molekulskog testiranja koji su srčani defekti koje koristi skup molekulskih tehnika za pronalaženje [[ionski kanal|ionskih kanala]].<ref>{{Citation| vauthors = Glatter KA, Chiamvimonvat N, He Y, Chevalier P, Turillazzi E |title=Postmortem Analysis for Inherited Ion Channelopathies|date=2006|work=Essentials of Autopsy Practice: Current Methods and Modern Trends|pages=15–37| veditors = Rutty GN |publisher=Springer|language=en|doi=10.1007/1-84628-026-5_2|isbn=978-1-84628-026-9 }}</ref> Ovo bi moglo pomoći da se razjasni uzrok smrti pacijenta. Drugi fizički znakovi ili simptomi mogu pomoći u određivanju potencijalnog uzroka srčanog zastoja.<ref name=":6"/> Ispod je grafikon kliničkih nalaza i znakova/simptoma koje osoba može imati i potencijalni uzrok povezan s tim. {| |+Fizički nalazi vezani za potencijalne uzroke<ref name=":6"/> !Lokacija !Nalazi !Mogući uzroci |- |Općenito |Blijeda koža |[[Krvarenje|Krvarenja]] |- | |Smanjena tjelesna temperatura |[[Hipotermija]] |- |Dišni put |Prisustvo sekreta, povraćanja krvi |[[Plućna aspiracija|Aspiracija]] |- | |Nemogućnost pružanja [[Načini mehaničke ventilacije|ventilacije pod pozitivnim pritiskom]] |[[Pneumotoraks|Tenzioni pneumotoraks]] [[Opstrukcija disajnih puteva]] |- |Vrat |[[Julularni venski pritisak|Distenzija vratnih vena]] |Tenzijski pneumotoraks [[Tamponada srca]] [[Plućne embolije]] |- | |[[Devijacija dušnika|Traheja pomaknuta na jednu stranu]] |Tenzijski pneumotoraks |- |Grudi |[[Grudna kost|Ožiljak u sredini grudne kosti]] |Srčana bolest |- |Pluća |[[Zvukovi disanja|Zvukovi disanja samo na jednoj strani]] |Tenzijski pneumotoraks [[Trahejska intubacija|Intubacija desnog glavnog stabla]] Aspiracija |- | |Nema zvukova daha ili udaljenih zvukova daha |Intubacija jednjaka Opstrukcija disajnih puteva |- | |[[Zviždanje|Zviždanje]] |Aspiracija [[Bronhospazam]] [[Pućni edem]] |- | |[[Crackles|Rales]] |Aspiracija Plućni edem [[Upala pluća]] |- |Srce |Smanjenje srčanih tonova |[[Hipovolemija]] Tamponada srca Tenzijski pneumotoraks Plućna embolija |- |[[Abdomen]] |[[Abdominalna distenzija|Naduvenost trbuha]] i tupa |Ruptura [[aneurizma abdominalne aorte]] Puknuta [[ektopijska trudnoća]] |- | |Rastegnuti i bubnjići |Intubacija jednjaka |- |[[Rektum]]ski |Prisutna krv |[[Gastrointestinalno krvarenje|Gastrointestinalno krvarenje]] |- |Ekstremiteti |Asimetrični impulsi |[[Aortna disekcija]] |- |[[Koža]] |Tragovi igle |Zloupotreba droga |} ===Klasifikacije=== Kliničari klasifikuju srčani zastoj u "šokirani" u odnosu na "nešokirani", što je određeno ritmom [[Elektrokardiogram|EKG]]. Ovo se odnosi na to da li se određena klasa [[srfčana aritmija|srčane aritmije]] može liječiti pomoću [[defibrilacija]].<ref name="RCUK2005"/> Dva ritma koja se mogu šokirati su [[ventrikulska fibrilacija]] i [[ventrikulsksa bespulsna tahikardija]] dok su dva "nešokova" ritma [[asistola]] i [[električna aktivnost bez pulsa]].<ref>{{cite book|title=ABC of resuscitation| veditors = Soar J, Perkins JD, Nolan J |year=2012|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, West Sussex |isbn=9781118474853 |page=43 |url= https://books.google.com/books?id=vNgrOsHjIKEC&pg=PA43 |edition=6th |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170905133735/https://books.google.com/books?id=vNgrOsHjIKEC&pg=PA43|archive-date=2017-09-05}}</ref> ==Upravljanje== Iznenadni zastoj srca može se liječiti pokušajima [[reanimacija]]. Ovo se obično izvodi na osnovu protokola zvanih [[osnovna podrška života]], [[napredna podrška za život srca]] (ACLS), [[pedijatrijska napredna podrška života]] (PALS) ili [[program neonatalne reanimacije]] (NRP).<ref name="AHA05"/><ref>{{cite journal | title = 2005 American Heart Association (AHA) guidelines for cardiopulmonary resuscitation (CPR) and emergency cardiovascular care (ECC) of pediatric and neonatal patients: pediatric advanced life support | journal = Pediatrics | volume = 117 | issue = 5 | pages = e1005–e1028 | date = May 2006 | pmid = 16651281 | doi = 10.1542/peds.2006-0346 | s2cid = 46720891 | author1 = American Heart Association }}</ref> [[slika:CPR training-04.jpg|thumb| CPR trening na lutki]] ===Kardiopulmonalna reanimacija=== Rana [[kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR) je neophodna za preživljavanje srčanog zastoja s dobrom neurološkom funkcijom.<ref>{{cite web |title=AHA Releases 2015 Heart and Stroke Statistics {{!}} Sudden Cardiac Arrest Foundation |url=https://www.sca-aware.org/sca-news/aha-releases-2015-heart-and-stroke-statistics |website=www.sca-aware.org |access-date=21 September 2019}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice| veditors = Walls RM, Hockberger RS, Gausche-Hill M |isbn=9780323390163|oclc=989157341|date = 2017-03-09| vauthors = Walls R, Hockberger R, Gausche-Hill M }}</ref> Preporučuje se da se počne što je prije moguće uz minimalne prekide nakon početka. Komponente CPR-a koje čine najveću razliku u preživljavanju su [[kompresija grudnog koša]] i defibrilacijski udarni ritmovi.<ref name=":3">{{Cite book|title=Tintinalli's emergency medicine manual|veditors = Cydulka RK |isbn= 9780071837026 |oclc=957505642|date = 2017-08-28| vauthors = Wang VJ, Joing SA, Fitch MT, Cline DM, John Ma O, Cydulka RK }}</ref> Nakon defibrilacije, kompresije grudnog koša treba nastaviti dvije minute prije nego što se ponovo izvrši provjera ritma.<ref name=":6"/> Ovo se zasniva na stopi kompresije od 100–120 kompresija u minuti, dubina kompresije od 5–6 centimetara u [[grudni koš]], puna [[Kardiopulmonalna reanimacija|povratak grudnog koša]] i brzina ventilacije od 10 ventilacija disanja u minuti.<ref name=":6"/> Pokazalo se da pravilno izvedena CPR kod posmatrača povećava preživljavanje; međutim, to se izvodi u manje od 30% zadržavanja u bolnici od 2007. Ako visokokvalitetni CPR nije rezultirao [[krvotok|povratkom spontane cirkulacije]], a srčani ritam osobe je u [[sistola|asistoli]], razumno je prekinuti CPR i proglasiti smrt osobe nakon 20 minuta.<ref name=UK2010/> Izuzeci od ovoga uključuju određene slučajeve sa [[hipotermija|hipotermijom]] ili koji su [[utopljenje|udavili]].<ref name=":3"/><ref name=UK2010>{{cite web|author1=Resuscitation Council (UK)|title=Pre-hospital cardiac arrest|url=https://www.resus.org.uk/pages/prehosca.pdf|website=www.resus.org.uk|access-date=3 September 2014|page=41|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150513032323/http://www.resus.org.uk/pages/prehosca.pdf|archive-date=13 May 2015}}</ref> Neki od ovih slučajeva bi trebali imati duži i trajniji CPR dok ne budu skoro [[Normotermija|normotermni]].<ref name=":3"/> Duže trajanje CPR-a može biti razumno kod onih koji imaju srčani zastoj dok su u bolnici.<ref>{{cite web|author1=Resuscitation Council (UK)|title=Comments on the duration of CPR following the publication of 'Duration of resuscitation efforts and survival after in-hospital cardiac arrest: an observational study' Goldberger ZD et al. Lancet.|url=https://www.resus.org.uk/pages/cprdurst.htm|access-date=3 September 2014|date=5 September 2012|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140628095645/http://resus.org.uk/pages/cprdurst.htm|archive-date=28 June 2014}}</ref> namjernički CPR, od strane laičke javnosti, prije dolaska hitne pomoći također poboljšava ishode. ===Defibrilacija=== [[slika:Defibrillator-809447 1920.jpg|thumb|upright=1.3| Automatski eksterni defibrilator pohranjen u vidljivu narandžastu muralnu potporu]] Defibrilacija je indikovana ako je prisutan srčani ritam koji može izazvati električni udar. Dva ritma koja se mogu šokirati su [[ventrikulska fibrilacija]] i [[ventrikulska tahikardija bez pulsa]]. Kod djece se preporučuje 2 do 4 J/Kg.<ref name="AHA2015Part12">{{cite journal | vauthors = de Caen AR, Berg MD, Chameides L, Gooden CK, Hickey RW, Scott HF, Sutton RM, Tijssen JA, Topjian A, van der Jagt ÉW, Schexnayder SM, Samson RA | display-authors = 6 | title = Part 12: Pediatric Advanced Life Support: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S526–S542 | date = November 2015 | pmid = 26473000 | pmc = 6191296 | doi = 10.1161/cir.0000000000000266 }}</ref> Defibrilaciju vrši [[automatski eksterni defibrilator]] (AED), prenosiva mašina koju može koristiti čak i svaki korisnik jer proizvodi glasovne instrukcije koje vode proces, automatski provjerava stanje žrtve i primjenjuje ispravne električne šokove. Neki defibrilatori čak daju povratnu informaciju o kvalitetu CPR kompresija, ohrabrujući spasioca laika da pritisne [[grudni koš]] osobe dovoljno snažno da cirkulira krv.<ref>{{cite web|title=Zoll Automated External Defibrillator (AED) Plus|url=http://www.lifeassisttraining.com/zollaedplus.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20110621004342/http://www.lifeassisttraining.com/zollaedplus.html|archive-date=2011-06-21|work=Life Assistance Training}}</ref> Osim toga, sve je veća upotreba defibrilacije javnog pristupa. To uključuje postavljanje automatskog eksternog defibrilatora na javna mjesta i obuku osoblja u tim područjima kako da ih koristi. Ovo omogućava da se defibrilacija obavi prije dolaska hitne pomoći i pokazalo se da dovodi do povećanih šansi za preživljavanje. Pokazalo se da oni koji imaju zastoje na udaljenim lokacijama imaju lošije ishode nakon srčanog zastoja.<ref name="Lyon ''et al.'' 2004">{{cite journal | vauthors = Lyon RM, Cobbe SM, Bradley JM, Grubb NR | title = Surviving out of hospital cardiac arrest at home: a postcode lottery? | journal = Emergency Medicine Journal | volume = 21 | issue = 5 | pages = 619–624 | date = September 2004 | pmid = 15333549 | pmc = 1726412 | doi = 10.1136/emj.2003.010363 }}</ref> ===Lijekovi === [[slika:LipidEmulsion.JPG|thumb|upright=1.3|left| Lipidna emulzija koja se koristi kod srčanog zastoja zbog sredstava [[anestetik|lokalnih anestetika]]]] Od 2016., lijekovi koji nisu [[epinefrin]] (adrenalin), iako su uključeni u smjernice, nisu pokazali da poboljšavaju preživljavanje do otpusta iz bolnice nakon izvanbolničkog zastoja srca.<ref name=":3"/> Ovo uključuje upotrebu [[atropin]]a, [[lidokain]]a i [[amiodaron]]a.<ref>{{cite journal | vauthors = Olasveengen TM, Sunde K, Brunborg C, Thowsen J, Steen PA, Wik L | title = Intravenous drug administration during out-of-hospital cardiac arrest: a randomized trial | journal = JAMA | volume = 302 | issue = 20 | pages = 2222–2229 | date = November 2009 | pmid = 19934423 | doi = 10.1001/jama.2009.1729 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Lin S, Callaway CW, Shah PS, Wagner JD, Beyene J, Ziegler CP, Morrison LJ | title = Adrenaline for out-of-hospital cardiac arrest resuscitation: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials|journal = Resuscitation|volume=85|issue=6|pages=732–740|date=June 2014|pmid=24642404|doi=10.1016/j.resuscitation.2014.03.008}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors = Laina A, Karlis G, Liakos A, Georgiopoulos G, Oikonomou D, Kouskouni E, Chalkias A, Xanthos T | display-authors = 6 | title = Amiodarone and cardiac arrest: Systematic review and meta-analysis | journal = International Journal of Cardiology | volume = 221 | pages = 780–788 | date = October 2016 | pmid = 27434349|doi=10.1016/j.ijcard.2016.07.138}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = McLeod SL, Brignardello-Petersen R, Worster A, You J, Iansavichene A, Guyatt G, Cheskes S | title = Comparative effectiveness of antiarrhythmics for out-of-hospital cardiac arrest: A systematic review and network meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 121 | pages = 90–97 | date = December 2017 | pmid = 29037886 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2017.10.012 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Ali MU, Fitzpatrick-Lewis D, Kenny M, Raina P, Atkins DL, Soar J, Nolan J, Ristagno G, Sherifali D | display-authors = 6 | title = Effectiveness of antiarrhythmic drugs for shockable cardiac arrest: A systematic review | journal = Resuscitation | volume = 132 | pages = 63–72 | date = November 2018 | pmid = 30179691 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2018.08.025 | s2cid = 52154562 | url = http://wrap.warwick.ac.uk/113491/1/WRAP-effectiveness-antiarrhythmic-drugs-cardiac-review-Nolan-2018.pdf }}</ref><ref name=":3"/> Čini se da epinefrin kod odraslih od 2019. poboljšava preživljavanje, ali ne poboljšava neurološki normalno preživljavanje.<ref>{{cite journal | vauthors = Holmberg MJ, Issa MS, Moskowitz A, Morley P, Welsford M, Neumar RW, Paiva EF, Coker A, Hansen CK, Andersen LW, Donnino MW, Berg KM | display-authors = 6 | title = Vasopressors during adult cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 139 | pages = 106–121 | date = June 2019 | pmid = 30980877 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2019.04.008 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Vargas M, Buonanno P, Iacovazzo C, Servillo G | title = Epinephrine for out of hospital cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials | journal = Resuscitation | volume = 136 | pages = 54–60 | date = March 2019 | pmid = 30685547 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2019.10.026 | s2cid = 207940828 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = | title = Epinephrine for Out-of-Hospital Cardiac Arrest: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis. | journal = Critical Care Medicine | volume = 48 | pages = 225–229 | date = 27 November 2019 | pmid = 31789700 | doi = 10.1097/CCM.0000000000004130 | s2cid = 208537959 }}</ref> Općenito se preporučuje svakih pet minuta. Adrenalin djeluje na alfa-1 receptor, što zauzvrat povećava protok krvi koji opskrbljuje srce.<ref>{{Cite web|title=Deep Dive into the Evidence: Epinephrine in Cardiac Arrest|url=http://www.emra.org/emresident/article/deep-dive-epi/|access-date=2021-11-12|website=www.emra.org|language=en}}</ref> To bi pomoglo u obezbjeđivanju više kisika srcu. Na osnovu smjernica iz 2019., 1&nbsp;mg epinefrina se može davati pacijentima svakih 3–5 minuta, ali se doze veće od 1&nbsp;mg epinefrina ne preporučuju za rutinsku upotrebu u slučaju srčanog zastoja. Ako pacijent ima ritam bez šoka, epinefrin treba primijeniti što je prije moguće. Za ritam koji je podložan šoku, epinefrin treba davati samo nakon što su početni pokušaji defibrilacije neuspjeli.<ref>{{cite journal | vauthors = Panchal AR, Berg KM, Hirsch KG, Kudenchuk PJ, Del Rios M, Cabañas JG, Link MS, Kurz MC, Chan PS, Morley PT, Hazinski MF, Donnino MW | display-authors = 6 | title = 2019 American Heart Association Focused Update on Advanced Cardiovascular Life Support: Use of Advanced Airways, Vasopressors, and Extracorporeal Cardiopulmonary Resuscitation During Cardiac Arrest: An Update to the American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 140 | issue = 24 | pages = e881–e894 | date = December 2019 | pmid = 31722552 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000732 | s2cid = 208019248}}</ref> [[Vazopresin]] sveukupno ne poboljšava niti pogoršava ishode u poređenju sa epinefrinom. Čini se da kombinacija epinefrina, vazopresina i [[metilprednizolon]]a poboljšava ishod.<ref>{{cite journal | vauthors = Belletti A, Benedetto U, Putzu A, Martino EA, Biondi-Zoccai G, Angelini GD, Zangrillo A, Landoni G | display-authors = 6 | title = Vasopressors During Cardiopulmonary Resuscitation. A Network Meta-Analysis of Randomized Trials | journal = Critical Care Medicine | volume = 46 | issue = 5 | pages = e443–e451 | date = May 2018 | pmid = 29652719 | doi = 10.1097/CCM.0000000000003049 | s2cid = 4851288 | url = https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/162689/1/document%282%29.pdf }}</ref> Neki od nedostataka dugoročne koristi mogu biti povezani sa kašnjenjem u upotrebi epinefrina.<ref>{{cite journal | vauthors = Attaran RR, Ewy GA | title = Epinephrine in resuscitation: curse or cure? | journal = Future Cardiology | volume = 6 | issue = 4 | pages = 473–482 | date = July 2010 | pmid = 20608820 | doi = 10.2217/fca.10.24 }}</ref> Dok dokazi ne podržavaju njegovu upotrebu kod djece, smjernice navode da je njegova upotreba razumna.<ref name=":3"/> Lidokain i amiodaron se također smatraju razumnim kod djece sa srčanim zastojem koja imaju šokantan ritam. Općenita upotreba [[natrij-bikarbonat]]a ili [[kalcij]]a se ne preporučuje.<ref name=AHA2015Part1/><ref>{{cite journal | vauthors = Velissaris D, Karamouzos V, Pierrakos C, Koniari I, Apostolopoulou C, Karanikolas M | title = Use of Sodium Bicarbonate in Cardiac Arrest: Current Guidelines and Literature Review | journal = Journal of Clinical Medicine Research | volume = 8 | issue = 4 | pages = 277–283 | date = April 2016 | pmid = 26985247 | pmc = 4780490 | doi = 10.14740/jocmr2456w }}</ref> Upotreba [[kalcij]]a kod djece povezana je sa lošom neurološkom funkcijom kao i smanjenim preživljavanjem.<ref name=":6"/> Ispravno doziranje lijekova kod djece ovisi o težini.<ref name=":6"/> Da bi se smanjilo vrijeme utrošeno na izračunavanje doza lijekova, preporučuje se korištenje [[Broselowa traka|Broselowe trake]].<ref name=":6"/> Smjernice iz 2010. American Heart Association više ne sadrže preporuku za korištenje atropina u električnoj aktivnosti bez pulsa i [[sistola|asistoli]] zbog nedostatka dokaza za njegovu upotrebu.<ref>{{cite journal | vauthors = Neumar RW, Otto CW, Link MS, Kronick SL, Shuster M, Callaway CW, Kudenchuk PJ, Ornato JP, McNally B, Silvers SM, Passman RS, White RD, Hess EP, Tang W, Davis D, Sinz E, Morrison LJ | display-authors = 6 | title = Part 8: adult advanced cardiovascular life support: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 122 | issue = 18 Suppl 3 | pages = S729–S767 | date = November 2010 | pmid = 20956224 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970988 | doi-access = free }}</ref><ref name=":3"/> Ni lidokain ni amiodaron, kod onih koji i dalje imaju [[tahikardija|ventrikuldku tahikardiju]] ili ventrikuldku fibrilaciju uprkos defibrilaciji, ne poboljšavaju preživljavanje do otpusta iz bolnice, ali oba podjednako poboljšavaju preživljavanje do prijema u bolnicu.<ref>{{cite journal | vauthors = Sanfilippo F, Corredor C, Santonocito C, Panarello G, Arcadipane A, Ristagno G, Pellis T | title = Amiodarone or lidocaine for cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 107 | pages = 31–37 | date = October 2016 | pmid = 27496262 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2016.07.235 | doi-access = free }}</ref> ==Prognoza== Ukupne šanse za preživljavanje među onima koji imaju srčani zastoj van bolnice su niske, 10%.<ref>{{cite journal | vauthors = Benjamin EJ, Blaha MJ, Chiuve SE, Cushman M, Das SR, Deo R, de Ferranti SD, Floyd J, Fornage M, Gillespie C, Isasi CR, Jiménez MC, Jordan LC, Judd SE, Lackland D, Lichtman JH, Lisabeth L, Liu S, Longenecker CT, Mackey RH, Matsushita K, Mozaffarian D, Mussolino ME, Nasir K, Neumar RW, Palaniappan L, Pandey DK, Thiagarajan RR, Reeves MJ, Ritchey M, Rodriguez CJ, Roth GA, Rosamond WD, Sasson C, Towfighi A, Tsao CW, Turner MB, Virani SS, Voeks JH, Willey JZ, Wilkins JT, Wu JH, Alger HM, Wong SS, Muntner P | display-authors = 6 | title = Heart Disease and Stroke Statistics-2017 Update: A Report From the American Heart Association | journal = Circulation | volume = 135 | issue = 10 | pages = e146–e603 | date = March 2017 | pmid = 28122885 | pmc = 5408160 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000485 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Kusumoto FM, Bailey KR, Chaouki AS, Deshmukh AJ, Gautam S, Kim RJ, Kramer DB, Lambrakos LK, Nasser NH, Sorajja D | display-authors = 6 | title = Systematic Review for the 2017 AHA/ACC/HRS Guideline for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Rhythm Society | journal = Circulation | volume = 138 | issue = 13 | pages = e392–e414 | date = September 2018 | pmid = 29084732 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000550 | doi-access = free }}</ref> Među onima koji imaju vanbolnički srčani zastoj, 70% se javlja kod kuće, a njihova stopa preživljavanja je 6%.<ref>{{cite book|title=Strategies to Improve Cardiac Arrest Survival: A Time to Act | author = Institute of Medicine |date=2015-06-30|isbn=9780309371995 |doi=10.17226/21723|pmid = 26225413}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Jollis JG, Granger CB | title = Improving Care of Out-of-Hospital Cardiac Arrest: Next Steps | journal = Circulation | volume = 134 | issue = 25 | pages = 2040–2042 | date = December 2016 | pmid = 27994023 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.116.025818 | doi-access = free }}</ref> Za one koji imaju srčani zastoj u bolnici, stopa preživljavanja godinu dana od najmanje pojave srčanog zastoja procjenjuje se na 13%.<ref name=":12">{{cite journal | vauthors = Schluep M, Gravesteijn BY, Stolker RJ, Endeman H, Hoeks SE | title = One-year survival after in-hospital cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 132 | pages = 90–100 | date = November 2018 | pmid = 30213495 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2018.09.001 | s2cid = 52270938 }}</ref> Procjenjuje se da je jednogodišnje preživljavanje veće kod osoba s dijagnozom prijema srca (39%), u poređenju sa onima s nesrčanom dijagnozom (11%).<ref name=":12"/> Stope preživljavanja među djecom su 3 do 16% u Sjevernoj Americi.<ref name="AHA2015Part122">{{cite journal | vauthors = de Caen AR, Berg MD, Chameides L, Gooden CK, Hickey RW, Scott HF, Sutton RM, Tijssen JA, Topjian A, van der Jagt ÉW, Schexnayder SM, Samson RA | display-authors = 6 | title = Part 12: Pediatric Advanced Life Support: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S526–S542 | date = November 2015 | pmid = 26473000 | pmc = 6191296 | doi = 10.1161/cir.0000000000000266 }}</ref> Za bolnički srčani zastoj preživljavanje do otpusta je oko 22%.<ref name="AHA2015Part42">{{cite journal | vauthors = Kronick SL, Kurz MC, Lin S, Edelson DP, Berg RA, Billi JE, Cabanas JG, Cone DC, Diercks DB, Foster JJ, Meeks RA, Travers AH, Welsford M | display-authors = 6 | title = Part 4: Systems of Care and Continuous Quality Improvement: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S397–S413 | date = November 2015 | pmid = 26472992 | doi = 10.1161/cir.0000000000000258 | s2cid = 10073267 | doi-access = free }}</ref><ref name=":3"/> Oni koji prežive do povratka spontane cirkulacije (ROSC) i prijema u bolnicu često imaju [[sindrom postkardijalnog zastoja]] koji se obično manifestira kao [[neurološka ozljeda]] koja može varirati od [[amnezija|blagih problema s pamćenjem]] do [[koma|kome]].<ref name=":3"/> [[Cerebralna hipoksija|Hipoksična ishemijska povreda mozga]] je najštetniji ishod za ljude koji pate od srčanog zastoja.<ref name="Gräsner_2021">{{cite journal | vauthors = Gräsner JT, Herlitz J, Tjelmeland IB, Wnent J, Masterson S, Lilja G, Bein B, Böttiger BW, Rosell-Ortiz F, Nolan JP, Bossaert L, Perkins GD | display-authors = 6 | title = European Resuscitation Council Guidelines 2021: Epidemiology of cardiac arrest in Europe | journal = Resuscitation | volume = 161 | pages = 61–79 | date = April 2021 | pmid = 33773833 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2021.02.007 | s2cid = 232408830 }}</ref> Loši neurološki ishodi nakon srčanog zastoja mnogo su češći u zemljama koje ne koriste prekid doživotnog održavanja (~50%) u poređenju sa onima koje koriste (manje od 10%).<ref name="Gräsner_2021"/> Većina poboljšanja kognicije dolazi tokom prva tri mjeseca nakon srčanog zastoja, a neki pojedinci prijavljuju poboljšanje do godinu dana nakon srčanog zastoja.<ref name="Gräsner_2021"/> 50 – 70% preživjelih od srčanog zastoja navodi [[umor]] kao simptom , čineći umor najčešćim simptomom o kojem je pacijent prijavljen.<ref name="Gräsner_2021"/> Prognoza se obično procjenjuje 72 sata ili više nakon srčanog zastoja.<ref name="AHA2015Part13">{{cite journal | vauthors = Neumar RW, Shuster M, Callaway CW, Gent LM, Atkins DL, Bhanji F, Brooks SC, de Caen AR, Donnino MW, Ferrer JM, Kleinman ME, Kronick SL, Lavonas EJ, Link MS, Mancini ME, Morrison LJ, O'Connor RE, Samson RA, Schexnayder SM, Singletary EM, Sinz EH, Travers AH, Wyckoff MH, Hazinski MF | display-authors = 6 | title = Part 1: Executive Summary: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S315–S367 | date = November 2015 | pmid = 26472989 | doi = 10.1161/cir.0000000000000252 | doi-access = free }}</ref> Stopa preživljavanja je bolja kod onih kod kojih je neko vidio kolaps, koji su imali CPR kod promatrača ili su imali ventrikulsku tahikardiju ili ventrikulsku fibrilaciju kada se procijeni.<ref name="Sas20102">{{cite journal | vauthors = Sasson C, Rogers MA, Dahl J, Kellermann AL | title = Predictors of survival from out-of-hospital cardiac arrest: a systematic review and meta-analysis | journal = Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes | volume = 3 | issue = 1 | pages = 63–81 | date = January 2010 | pmid = 20123673 | doi = 10.1161/circoutcomes.109.889576 | doi-access = free }}</ref> Preživljavanje među onima sa [[Ventrikulska fibrilacija|Vfib]] ili [[Ventrikulska tahikardija|Vtach]] je 15 do 23%.<ref name="Sas20102"/> Žene imaju veću vjerovatnoću da prežive srčani zastoj i napuste bolnicu nego muškarci.<ref>{{cite journal | vauthors = Bougouin W, Mustafic H, Marijon E, Murad MH, Dumas F, Barbouttis A, Jabre P, Beganton F, Empana JP, Celermajer DS, Cariou A, Jouven X | display-authors = 6 | title = Gender and survival after sudden cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 94 | pages = 55–60 | date = September 2015 | pmid = 26143159 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2015.06.018 }}</ref> Pregled iz 1997. godine otkrio je stope preživljavanja do otpusta od 14% iako su različite studije varirale od 0 do 28%.<ref name="Ballew2">{{cite journal | vauthors = Ballew KA | title = Cardiopulmonary resuscitation | journal = BMJ | volume = 314 | issue = 7092 | pages = 1462–1465 | date = May 1997 | pmid = 9167565 | pmc = 2126720 | doi = 10.1136/bmj.314.7092.1462 }}</ref> Kod onih starijih od 70 godina koji imaju srčani zastoj dok su u bolnici, preživljavanje do otpusta iz bolnice je manje od 20%.<ref name="Gi20142">{{cite journal | vauthors = van Gijn MS, Frijns D, van de Glind EM, C van Munster B, Hamaker ME | title = The chance of survival and the functional outcome after in-hospital cardiopulmonary resuscitation in older people: a systematic review | journal = Age and Ageing | volume = 43 | issue = 4 | pages = 456–463 | date = July 2014 | pmid = 24760957 | doi = 10.1093/ageing/afu035 | doi-access = free }}</ref> Koliko dobro ove osobe mogu da se snalaze nakon izlaska iz bolnice, nije jasno.<ref name="Gi20142"/> Utvrđeno je da je globalna stopa ljudi koji su uspjeli da se oporave od vanbolničkog srčanog zastoja nakon primitka CPR-a oko 30%, a stopa preživljavanja do otpusta iz bolnice procijenjena je na 9%.<ref name="Yan_2020">{{cite journal | vauthors = Yan S, Gan Y, Jiang N, Wang R, Chen Y, Luo Z, Zong Q, Chen S, Lv C | display-authors = 6 | title = The global survival rate among adult out-of-hospital cardiac arrest patients who received cardiopulmonary resuscitation: a systematic review and meta-analysis | journal = Critical Care | volume = 24 | issue = 1 | pages = 61 | date = February 2020 | pmid = 32087741 | pmc = 7036236 | doi = 10.1186/s13054-020-2773-2 }}</ref> Preživljenje do otpusta iz bolnice vjerovatnije je među ljudima čiji je srčani zastoj svjedočio slučajni prolaznik ili hitna medicinska služba, koji su primili CPR posmatrača i među onima koji žive u Evropi i Sjevernoj Americi.<ref name="Yan_2020"/> Relativno niže preživljavanje u azijskim zemljama zabilježene su stope otpuštanja iz bolnice.<ref name="Yan_2020"/> == Prevencija == Uz nedostatak pozitivnih ishoda nakon srčanog zastoja, napori su uloženi u pronalaženje učinkovitih strategija za sprječavanje srčanog zastoja. S obzirom na to da su glavni uzroci srčanog zastoja ishemijska bolest srca, važni su napori da se promovira [[zdrava prehrana]], [[vježbanje]] i [[pušenje|prestanak pušenja]]. Za ljude kod rizika od srčanih bolesti, koriste se mjere kao što su kontrola [[krvni pritisak|krvnog pritista]], snižavanje [[holesterol]]a i druge medicinsko-terapijske intervencije. Međutim, treba napomenuti da je [[Cochranepv pregled]] objavljen 2016. godine pronašao dokaze umjerenog kvaliteta koji pokazuju da lijekovi za snižavanje krvnog pritiska zapravo ne smanjuju rizik od iznenadne srčane smrti.<ref>{{cite journal | vauthors = Taverny G, Mimouni Y, LeDigarcher A, Chevalier P, Thijs L, Wright JM, Gueyffier F | title = Antihypertensive pharmacotherapy for prevention of sudden cardiac death in hypertensive individuals | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 2016 | pages = CD011745 | date = March 2016 | issue = 3 | pmid = 26961575 | doi = 10.1002/14651858.CD011745.pub2|pmc=8665834}}</ref> Vježbanje je efikasna preventivna mjera za srčani zastoj u opštoj populaciji, ali može biti rizična za one sa već postojećim stanjima.<ref name="Fanous_2019">{{cite journal | vauthors = Fanous Y, Dorian P | title = The prevention and management of sudden cardiac arrest in athletes | journal = CMAJ | volume = 191 | issue = 28 | pages = E787–E791 | date = July 2019 | pmid = 31308007 | doi = 10.1503/cmaj.190166 | pmc = 6629536 }}</ref> Rizik od prolaznog katastrofalnog srčanog događaja povećava se kod osoba sa srčanim oboljenjima za vrijeme i neposredno nakon vježbanja.<ref name="Fanous_2019"/> Međutim, i životni i akutni rizik od srčanog zastoja su smanjeni kod osoba sa srčanim oboljenjima koji redovno rade vježbanja, što sugerira da su rizici vježbanja veći od koristi.<ref name="Fanous_2019"/> ===Implantabilni kardioverter defibrilator === [[slika:Blausen_0543_ImplantableCardioverterDefibrillator_InsideLeads.png|upright=1.3|thumb| Ilustracija implantabilnog kardioverter defibrilatora (ICD)]] [[Implantabilni kardioverter-defibrilator|implantabilni kardioverter defibrilator]] (ICD) je uređaj na baterije koji prati električnu aktivnost u srcu i kada se otkrije aritmija može isporučiti električni udar, kako bi prekinuo abnormalni ritam. ICD se koriste za prevenciju iznenadne srčane smrti (SCD) kod onih koji su preživjeli prethodnu epizodu iznenadnog srčanog zastoja (SCA) zbog ventrikulske fibrilacije ili ventrikulske tahikardije ([[sekundarna prevencija]]).<ref name=":10">{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Epstein AE, DiMarco JP, Ellenbogen KA, Estes NA, Freedman RA, Gettes LS, Gillinov AM, Gregoratos G, Hammill SC, Hayes DL, Hlatky MA, Newby LK, Page RL, Schoenfeld MH, Silka MJ, Stevenson LW, Sweeney MO, Smith SC, Jacobs AK, Adams CD, Anderson JL, Buller CE, Creager MA, Ettinger SM, Faxon DP, Halperin JL, Hiratzka LF, Hunt SA, Krumholz HM, Kushner FG, Lytle BW, Nishimura RA, Ornato JP, Page RL, Riegel B, Tarkington LG, Yancy CW|date=May 2008|title=ACC/AHA/HRS 2008 Guidelines for Device-Based Therapy of Cardiac Rhythm Abnormalities: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (Writing Committee to Revise the ACC/AHA/NASPE 2002 Guideline Update for Implantation of Cardiac Pacemakers and Antiarrhythmia Devices): developed in collaboration with the American Association for Thoracic Surgery and Society of Thoracic Surgeons|journal=Circulation|volume=117|issue=21|pages=e350–e408|doi=10.1161/CIRCUALTIONAHA.108.189742|pmid=18483207|doi-access=free}}</ref> ICD se takođe koriste profilaksno za sprečavanje iznenadne srčane smrti u određenim populacijama pacijenata sa visokim rizikom ([[Preventivna zdravstvena zaštita|primarna prevencija]]).<ref name=":11">{{cite journal|vauthors=Shun-Shin MJ, Zheng SL, Cole GD, Howard JP, Whinnett ZI, Francis DP|date=June 2017|title=Implantable cardioverter defibrillators for primary prevention of death in left ventricular dysfunction with and without ischaemic heart disease: a meta-analysis of 8567 patients in the 11 trials|journal=European Heart Journal|volume=38|issue=22|pages=1738–1746|doi=10.1093/eurheartj/ehx028|pmc=5461475|pmid=28329280}}</ref> Provedene su brojne studije o upotrebi ICD-a za sekundarnu prevenciju ISS. Ove studije pokazale su poboljšano preživljavanje sa ICD u poređenju sa upotrebom antiaritmijskih lekova.<ref name=":10"/> ICD terapija je povezana sa 50% [[relativno smanjenje rizika|relativnog smanjenja rizika]] smrti uzrokovane aritmijom i 25% smanjenje relativnog rizika za sve uzroke smrtnosti.<ref>{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Connolly SJ, Hallstrom AP, Cappato R, Schron EB, Kuck KH, Zipes DP, Greene HL, Boczor S, Domanski M, Follmann D, Gent M, Roberts RS|date=December 2000|title=Meta-analysis of the implantable cardioverter defibrillator secondary prevention trials. AVID, CASH and CIDS studies. Antiarrhythmics vs Implantable Defibrillator study. Cardiac Arrest Study Hamburg . Canadian Implantable Defibrillator Study|journal=European Heart Journal|volume=21|issue=24|pages=2071–2078|doi=10.1053/euhj.2000.2476|pmid=11102258|doi-access=free}}</ref> Primarna prevencija ISS sa ICD terapijom za visokorizične populacije pacijenata je na sličan način pokazala poboljšane stope preživljavanja u brojnim velikim studijama. Populacije pacijenata sa visokim rizikom u ovim studijama definisane su kao one sa teškom [[ishemija|ishemijskom kardiomiopatijom]] (određeno smanjenom [[Ejekcijska frakcija|ejekcijskom frakcijom lijeve komore]] (LVEF). Kriteriji LVEF-a korišteni u ovim ispitivanjima kretali su se od manje od ili jednako 30% u MADIT-II do manje od ili jednako 40% u MUSTT.<ref name=":10"/><ref name=":11"/> ==Epidemiologija== Rizik od srčanog zastoja varira u zavisnosti od geografskog regiona, starosti i spola. Životni rizik je tri puta veći kod muškaraca (12,3%) nego kod žena (4,2%) na osnovu analize Framingham Heart Study.<ref>{{cite journal|vauthors=Lloyd-Jones DM, Berry JD, Ning H, Cai X, Goldberger JJ|date=2009|title=Lifetime risk for sudden cardiac death at selected index ages and by risk factor strata and race: cardiovascular lifetime risk pooling project|url=https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/circ.120.suppl_18.S416-c|journal=Circulation|volume=120|pages=S416–S417|doi=10.1161/circ.120.suppl_18.S416-c|doi-broken-date=28 February 2022}}</ref> Međutim, ova rodna razlika je nestala nakon 85. godine života.<ref name="Circ013">{{cite journal|vauthors=Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA|date=October 2001|title=Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998|journal=Circulation|volume=104|issue=18|pages=2158–2163|doi=10.1161/hc4301.098254|pmid=11684624|doi-access=free}}</ref> Otprilike polovina ovih osoba je mlađa od 65 godina.<ref name=":32">{{Cite book|title=Tintinalli's emergency medicine manual|vauthors=Wang VJ, Joing SA, Fitch MT, Cline DM, John Ma O, Cydulka RK|date=2017-08-28|isbn=9780071837026|veditors=Cydulka RK|oclc=957505642}}</ref> === Sjeverna Amerika === Na osnovu umrlica, iznenadna srčana smrt čini oko 20% svih smrtnih slučajeva u [[SAD|Sjedinjenim Državama]].<ref name=":8">{{cite journal|vauthors=Wong CX, Brown A, Lau DH, Chugh SS, Albert CM, Kalman JM, Sanders P|date=January 2019|title=Epidemiology of Sudden Cardiac Death: Global and Regional Perspectives|journal=Heart, Lung & Circulation|language=English|volume=28|issue=1|pages=6–14|doi=10.1016/j.hlc.2018.08.026|pmid=30482683|s2cid=53744984}}</ref> U Sjedinjenim Državama, oko 326.000 slučajeva vanbolničkog i 209.000 slučajeva srčanog zastoja u bolnici se dogodi među odraslima godišnje, što se ispostavilo kao incidenca od približno 110,8 na 100.000 odraslih godišnje. U Sjedinjenim Državama, srčani zastoj tokom [[trudnoća]] javlja se u otprilike jednom od dvanaest hiljada porođaja ili 1,8 na 10.000 živorođenih.<ref name="Lav2015">{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Lavonas EJ, Drennan IR, Gabrielli A, Heffner AC, Hoyte CO, Orkin AM, Sawyer KN, Donnino MW|date=November 2015|title=Part 10: Special Circumstances of Resuscitation: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care|journal=Circulation|volume=132|issue=18 Suppl 2|pages=S501–S518|doi=10.1161/cir.0000000000000264|pmid=26472998|doi-access=free}}</ref> Stope su niže u Kanadi.<ref name="Lav2015"/> === Ostale regije === Nezapadne regije svijeta imaju različite incidencije. Incidencija iznenadne srčane smrti u Kini je 41,8 na 100 000, a u Južnoj Indiji 39,7 na 100 000.<ref name=":8"/> == Također pogledajte== *[[Lanac preživljavanja]] *[[Iznenadna srčana smrt sportista]] *[[Sindrom nakon srčanog zastoja]] == Reference == {{Reflist|colwidth=30em}} == Vanjski linkovi == {{Medicinski izvori | DiseasesDB = 2095 | ICD10 = {{ICD10|I|46||i|30}} | ICD9 = {{ICD9|427.5}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = | eMedicineSubj = | eMedicineTopic = | MeshID = D006323 | SNOMED CT = 410429000 }} * [http://www.med.upenn.edu/resuscitation/ The Center for Resuscitation Science at the Hospital of the University of Pennsylvania] {{ Patologija cirkulacijskog sistema }} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Cardiac Arrest}} [[Kategorija:Srčana aritmija]] [[Kategorija:Hitni medicinski slučajevi]] [[Kategorija:Uzroci smrti]] [[Kategorija:Srce]] sj38lw1tme7eo23pkfbrrlt06fg12lt 3426067 3426066 2022-07-30T12:04:25Z 21775198.138-dopisnik 131410 /* Lijekovi */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija zdravstveno stanje | naziv = Srčani zastoj | sinonimi = Kardiopulmonalni zastoj, cirkulatorni zastoj, iznenadni srčani zastoj (SCA) | slika = US Navy 040421-N-8090G-001 Hospital Corpsman 3rd Class Flowers administers chest compressions to a simulated cardiac arrest victim.jpg | veličina_slike = 300px | alt = | opis_slike = Tokom simulacije srčanog zastoja primjenjuje se [[kardiopulmonalna reanimacija]] | izgovor = | specijalnost = [[Kardiologija]], [[hitna medicina]] | simptomi =[[svijest|Gubitak svijesti]], [[respiratorni zastoj|nenormalnost ili prekid]] [[disanje|disanja]] | komplikacije = [[Sindrom nakon srčanog zastoja]] | pojava = Starija dob | trajanje = | vrste = | uzroci = [[Bolest koronarne arterije]], [[urođena srčana mana]], veliki [[krvarenje|gubitak krvi]], nedostatak kisika, [[električna povreda]], [[hipokalemija|veoma nizak nivo kalija]], [[srčana slabost]] | rizici = | dijagnoza = Nalaz bez pulsa | diferencijalna_dijagnoza = | prevencija = Nepušenje, fizička aktivnost, održavanje zdrave težine, zdrava ishrana | tretman = [[Kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR), [[defibrilacija]]<ref name="NIH2022T">{{cite web |title=Cardiac Arrest - Treatment |url=https://www.nhlbi.nih.gov/health/cardiac-arrest/treatment |website=www.nhlbi.nih.gov |access-date=24 July 2022}}</ref> | lijek = | prognoza = Ukupna stopa preživljavanja ~ 10% (van bolnice) 25% (u bolnici);<ref name=JAMA2019>{{cite journal | vauthors = Andersen LW, Holmberg MJ, Berg KM, Donnino MW, Granfeldt A | title = In-Hospital Cardiac Arrest: A Review | journal = JAMA | volume = 321 | issue = 12 | pages = 1200–1210 | date = March 2019 | pmid = 30912843 | pmc = 6482460 | doi = 10.1001/jama.2019.1696 }}</ref> jako ovisi o tipu i uzroku | frekvencija = 13/10.000 ljudu godišnje (van bolnice u SAD) | smrtnost = > 425.000 godišnje (SAD)<ref>{{cite journal | vauthors = Meaney PA, Bobrow BJ, Mancini ME, Christenson J, de Caen AR, Bhanji F, Abella BS, Kleinman ME, Edelson DP, Berg RA, Aufderheide TP, Menon V, Leary M | display-authors = 6 | title = Cardiopulmonary resuscitation quality: [corrected] improving cardiac resuscitation outcomes both inside and outside the hospital: a consensus statement from the American Heart Association | journal = Circulation | volume = 128 | issue = 4 | pages = 417–435 | date = July 2013 | pmid = 23801105 | doi = 10.1161/CIR.0b013e31829d8654 | doi-access = free }}</ref> }} '''Srčani zastoj''' je pojava kada srce iznenada i neočekivano prestane da kuca.<ref name="HF">{{cite web |title=What is cardiac arrest {{!}} The Heart Foundation|url=https://www.heartfoundation.org.au/conditions/cardiac-arrest |website=heartfoundation-prod.azurewebsites.net |access-date=23 July 2022 |language=en-au}}</ref><ref name="NIH2016What"/> To je bolest za [[hitna medicinska pomoć|hitnu medicinsku pomoć]] koja će bez hitne medicinske intervencije za nekoliko minuta rezultirati '''iznenadnom srčanom smrću'''.<ref name="HF"/><ref name="NIH2016What">{{cite web|title=What Is Sudden Cardiac Arrest?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda|website=NHLBI|access-date=16 August 2016|date=June 22, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160728031608/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda|archive-date=28 July 2016}}</ref>[[Kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR) i eventualno [[defibrilacija]] su potrebni dok se ne može obezbijediti dalji tretman. Srčani zastoj dovodi do brzog [[nesvijest|gubitak svijesti]], a [[disanje]] može biti [[respiratorni zastoj|nenormalno ili odsutno]].<ref name="Fie2009">{{cite book| vauthors = Field JM |title=The Textbook of Emergency Cardiovascular Care and CPR|date=2009|publisher=Lippincott Williams&Wilkins|isbn=9780781788991|page=11|url=https://books.google.com/books?id=JaOoXdSlT9sC&pg=PA11|language=en|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20170905133735/https://books.google.com/books?id=JaOoXdSlT9sC&pg=PA11|archive-date=2017-09-05}}</ref><ref name="NIH2016Sign"/><ref name="NIH2016What" /><ref>{{Cite web |date=2021-08-08 |title=Cardiac Arrest |url=https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/cardiac-arrest |access-date=2022-05-10 |website=www.hopkinsmedicine.org |language=en}}</ref> Iako srčani zastoj može biti uzrokovan [[infarkt miokarda|srčanim udarom]] ili [[srčana insuficijencija|insuficijencijom]], to nije isto, a u 15 do 25% slučajeva postoji nesrčani uzrok.<ref name=":4"/><ref name="ReferenceA"/> Neki pojedinci mogu osjetiti [[bol u grudima]], [[disanje|kratak dah]], [[mučnina|mučninu]], povišen broj [[srćani ciklus|otkucaja srca]] i osjećaj vrtoglavica neposredno pre ulaska u srčani zastoj.<ref name="NIH2016Sign">{{cite web|title=What Are the Signs and Symptoms of Sudden Cardiac Arrest?|url=http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|website=NHLBI|access-date=16 August 2016|date=June 22, 2016|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20160827190624/http://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|archive-date=27 August 2016}}</ref> == Faktori rizika == Faktori rizika za iznenadni srčani zastoj (SCA) su slični onima kod [[koronarna arterijska bolest|koronarne arterijske bolesti]] i uključuju godine, [[pušenje duhana|pušenje cigareta]], [[hipertenzija|visok krvni pritisak]], [[holesterol|visok holesterol]], nedostatak [[fizičke vežbe]], [[gojaznost]], [[dijabetes]] i [[porodična historija]] srčanih bolesti.<ref>{{cite journal | vauthors = Friedlander Y, Siscovick DS, Weinmann S, Austin MA, Psaty BM, Lemaitre RN, Arbogast P, Raghunathan TE, Cobb LA | display-authors = 6 | title = Family history as a risk factor for primary cardiac arrest | journal = Circulation | volume = 97 | issue = 2 | pages = 155–160 | date = January 1998 | pmid = 9445167| doi =10.1161/01.cir.97.2.155|doi-access = free}}</ref> Prethodna epizoda iznenadnog zastoja srca takođe povećava vjerovatnoću budućih epizoda.<ref>{{cite book|title=Harrison's principles of internal medicine.|vauthors=Kasper DL, Fauci AS, Hauser SL, Longo DL, Jameson JL, Loscalzo J|year=2014|isbn=9780071802154|edition=19th|location=New York|chapter=327. Cardiovascular Collapse, Cardiac Arrest, and Sudden Cardiac Death|oclc=893557976}}</ref> Statistička analiza mnogih od ovih faktora rizika utvrdila je da se otprilike 50% svih srčanih zastoja događa u 10% populacije za koju se smatra da je pod najvećim rizikom zbog ukupne štete višestrukih faktora rizika, pokazujući da kumulativni rizik od više komorbiditeta premašuje zbir svakog rizika pojedinačno.<ref name="Braunwald_2015">{{cite book |title=Braunwald's Heart Disease: A Textbook of Cardiovascular Medicine |date=2015 | veditors = Mann DL, Zipes PL, Libby P, Bonow RO, Braunwald E |isbn=978-1-4557-5134-1|edition=Tenth |location=Philadelphia, PA |page=826|oclc=881838985|last1=Mann |first1=Douglas L. |last2=Zipes |first2=Douglas P. |last3=Libby |first3=Peter |last4=Braunwald |first4=Eugene |last5=Bonow |first5=Robert O.}}</ref> Prethodni neželjeni srčani događaji, neodrživa [[tahikardija|komorska tahikardija]] (NSVT), [[sinkopa]] i [[hipertrofija lijeve komore]] (LVT) su pokazali da predviđaju iznenadnu srčanu smrt kod djece.<ref>{{cite journal | vauthors = Norrish G, Cantarutti N, Pissaridou E, Ridout DA, Limongelli G, Elliott PM, Kaski JP | title = Risk factors for sudden cardiac death in childhood hypertrophic cardiomyopathy: A systematic review and meta-analysis | journal = European Journal of Preventive Cardiology | volume = 24 | issue = 11 | pages = 1220–1230 | date = July 2017 | pmid = 28482693 | doi = 10.1177/2047487317702519 | s2cid = 206821305 }}</ref> Utvrđeno je da sadašnji pušači cigareta sa koronarnom bolešću imaju dva do tri puta veći rizik od iznenadne smrti između 30. i 59. godine. Nadalje, otkriveno je da je rizik od bivših pušača bliži riziku onih koji nikada nisu pušili.<ref name=":2"/><ref>{{cite journal | vauthors = Goldenberg I, Jonas M, Tenenbaum A, Boyko V, Matetzky S, Shotan A, Behar S, Reicher-Reiss H | display-authors = 6 | title = Current smoking, smoking cessation, and the risk of sudden cardiac death in patients with coronary artery disease | journal = Archives of Internal Medicine | volume = 163 | issue = 19 | pages = 2301–2305 | date = October 2003 | pmid = 14581249 | doi = 10.1001/archinte.163.19.2301 | doi-access = free }}</ref> Pokazalo se da funkcionalne promjene u srcu kao što su smanjena [[ejekcijska frakcija]] ili srčana [[aritmija]] povećavaju rizik od srčanog zastoja i djeluju neovisno od prethodno navedenih faktora rizika. Stanja koja dovode do ovih funkcionalnih promjena mogu se steći nakon prethodne ozljede srca ili naslijediti kroz porodičnu anamnezu aritmogenih poremećaja.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|828}} ==Znakovi i simptomi== Zastoju srca ne prethode nikakvi simptomi upozorenja kod otprilike 50 posto ljudi.<ref name=":2">{{cite book|title=Braunwald's heart disease: a textbook of cardiovascular medicine | publisher=Saunders| vauthors = Lilly LS, Braunwald E, Mann DL, Zipes DP, Libby P, Bonow RO, Braunwald E |year=2015 |isbn=9781455751341 | veditors = Myerburg RJ |edition=Tenth|location=Philadelphia, PA|pages=821–860|chapter=Cardiac Arrest and Sudden Cardiac Death|oclc=890409638}}</ref> Za osobe koje imaju simptome, oni su obično nespecifični za srčani zastoj.<ref name=":13"/> To se može manifestirati u obliku novih simptoma ili pogoršanja: * [[bol u grudima]]<ref>{{cite book | vauthors = Johnson K, Ghassemzadeh S | chapter = Chest Pain |date=2019| chapter-url= http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470557/| title =StatPearls|publisher=StatPearls Publishing|pmid=29262011|access-date=2019-11-05}}</ref> * [[umor]] * [[sinkopa|zamračenje]] * [[vrtoglavica]] * [[kratak dah]] * [[slabost]] * [[povraćanje]]<ref name=":13">{{cite web|url=https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|title=What Are the Signs and Symptoms of Sudden Cardiac Arrest?|date=1 April 2011|publisher=National Heart, Lung and Blood Institute|archive-url=https://web.archive.org/web/20150621171145/https://www.nhlbi.nih.gov/health/health-topics/topics/scda/signs|archive-date=21 June 2015|url-status=live|access-date=2015-06-21}}</ref> Kada se sumnja na srčani zastoj zbog znakova nesvestice ili abnormalnog disanja, posmatrač treba da pokuša da oseti [[puls]] tokom 10 sekundi; ako se ne osjeti puls, treba pretpostaviti da je žrtva ima srčani zastoj.<ref>{{cite journal | vauthors = Panchal AR, Bartos JA, Cabañas JG, Donnino MW, Drennan IR, Hirsch KG, Kudenchuk PJ, Kurz MC, Lavonas EJ, Morley PT, O'Neil BJ, Peberdy MA, Rittenberger JC, Rodriguez AJ, Sawyer KN, Berg KM | display-authors = 6 | title = Part 3: Adult Basic and Advanced Life Support: 2020 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 142 | issue = 16_suppl_2 | pages = S366–S468 | date = October 2020 | pmid = 33081529 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000916 | s2cid = 224829530 }}</ref> Kao posljedica gubitka [[cerebralna cirkulacija|cerebralne perfuzije]] (protok krvi u [[lmozak]]), osoba će brzo izgubiti [[nesvijest|svijest]] i može prestati da diše. [[Iskustva bliske smrti]] prijavljuje 10 do 20 posto ljudi koji su preživjeli srčani zastoj, što pokazuje određeni nivo kognitivnih procesa koji su još uvijek aktivni tokom reanimacije.<ref>{{cite journal | vauthors = Parnia S, Spearpoint K, Fenwick PB | title = Near death experiences, cognitive function and psychological outcomes of surviving cardiac arrest | journal = Resuscitation | volume = 74 | issue = 2 | pages = 215–221 | date = August 2007 | pmid = 17416449 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2007.01.020 }}</ref> == Uzroci i mehanizmi== [[slika:Basic representation of cardiac conduction.gif|thumb|221x221px| Provođenje srca. Promjene u ovom obrascu mogu biti rezultat ozljede srčanog mišića i dovesti do neprovodnih otkucaja i na kraju do srčanog zastoja.]] [[slika:Ventricular fibrillation.png|thumb| EKG prikaz komorske fibrilacije (bez organiziranog ritma)]] Iznenadni srčani zastoj (SCA) ili iznenadna srčana smrt (SCD) nastaju kada srce naglo počne da kuca u abnormalnom ili nepravilnom ritmu ([[srčana sritmija|aritmija]]).<ref name=":6"/> Bez organizirane električne aktivnosti u [[srčani mišić|srčanom mišiću]], nema konzistentne kontrakcije [[komora (srce)|komora]], što rezultira nesposobnošću srca da stvori adekvatan [[srčani minutni volumen]] (upumpavanje krvi iz srce u ostatak tijela).<ref name=UTD2016>{{cite web|url=https://www.uptodate.com/contents/pathophysiology-and-etiology-of-sudden-cardiac-arrest|title=Pathophysiology and etiology of sudden cardiac arrest| vauthors = Podrid PJ |date=2016-08-22|website=www.uptodate.com|access-date=2017-12-03}}</ref> Postoji mnogo različitih tipova [[aritmija srca|aritmija]], ali one koje se najčešće bilježe kod iznenadnog zastoja srca su komorska [[tahikardija]] i [[komoraka fibrilacija]].<ref>{{cite journal | vauthors = Zipes DP, Camm AJ, Borggrefe M, Buxton AE, Chaitman B, Fromer M, Gregoratos G, Klein G, Moss AJ, Myerburg RJ, Priori SG, Quinones MA, Roden DM, Silka MJ, Tracy C, Smith SC, Jacobs AK, Adams CD, Antman EM, Anderson JL, Hunt SA, Halperin JL, Nishimura R, Ornato JP, Page RL, Riegel B, Blanc JJ, Budaj A, Dean V, Deckers JW, Despres C, Dickstein K, Lekakis J, McGregor K, Metra M, Morais J, Osterspey A, Tamargo JL, Zamorano JL | display-authors = 6 | title = ACC/AHA/ESC 2006 Guidelines for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force and the European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines (writing committee to develop Guidelines for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death): developed in collaboration with the European Heart Rhythm Association and the Heart Rhythm Society | journal = Circulation | volume = 114 | issue = 10 | pages = e385–e484 | date = September 2006 | pmid = 16935995 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.106.178233 | doi-access = free | author-link9 = Arthur J. Moss }}</ref> Manje uobičajeni uzroci aritmija kod srčanog zastoja uključuju [[električna aktivnost bez pulsa|električnu aktivnost bez pulsa]] (PEA), [[bradikardija|bradijaritmije]] ili [[sistola|asistole]].<ref name=":6"/> Takvi se ritmovi vide kada postoji produženi srčani zastoj, progresija komorske fibrilacije ili napori kao što je defibrilacija da bi se osoba reanimirala.<ref name=":6"/> Čini se da promjene ritma također imaju korelaciju s osnovnim uzrokom srčane ozljede kada su prisutni (ishemijski vs. neishemijski uzroci).<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|831}} Iznenadni zastoj srca može biti posljedica srčanih i nekardijalnih uzroka, uključujući sljedeće: === Srčani uzroci === ==== Bolest koronarnih arterija ==== [[slika:Coronary Artery Disease.png|thumb| Normalna vs blokirana koronarna arterija]] [[Bolest koronarne arterije]] (CAD), također poznata kao ishemijska bolest srca, odgovorna je za 62 do 70 posto svih iznenadnih srčanih smrti.<ref name=":0">{{cite journal | title = State-specific mortality from sudden cardiac death--United States, 1999 | journal = MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report | volume = 51 | issue = 6 | pages = 123–126 | date = February 2002 | pmid = 11898927 | author1 = Centers for Disease Control Prevention (CDC) }}</ref><ref name=":1">{{cite journal | vauthors = Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA | title = Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998 | journal = Circulation | volume = 104 | issue = 18 | pages = 2158–2163 | date = October 2001 | pmid = 11684624 | doi = 10.1161/hc4301.098254 | doi-access = free }}</ref> CAD je mnogo rjeđi uzrok iznenadne srčane smrti kod osoba mlađih od 40 godina.<ref name=":0"/> Slučajevi su pokazali da je najčešći nalaz pri postmortalnom pregledu iznenadne srčane smrti hronična visokostepena [[stenoza]] barem jednog segmenta velike koronarne arterije, arterija koje opskrbljuju [[srčani mišić]] [[krv]]lju.<ref>{{cite book | vauthors = Falk E, Shah PK | chapter = Pathogenesis of atherothrombosis. Role of vulnerable, ruptured, and eroded plaques | chapter-url= https://books.google.com/books?id=1WifwPEsKQMC&pg=PA460 |title=Atherothrombosis and Coronary Artery Disease | veditors = Fuster V, Topol EJ, Nabel EG |date=2005|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|isbn=9780781735834|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20160603002043/https://books.google.com/books?id=1WifwPEsKQMC&pg=PA460&lpg=PA460|archive-date=2016-06-03|url-status=live}}</ref> Ova stenoza je često rezultat suženja i otvrdnuća arterija nakon taloženja [[aterosklerotski plak|holesterolskih plakova]] i upale tokom nekoliko godina. Ovo nakupljanje i remodeliranje koronarnih sudova zajedno sa drugim sistemskim krvnim sudovima karakteriše napredovanje [[Ateroskleroza|aterosklerotske kardiovaskularne bolesti]].<ref>{{cite book | vauthors = Pahwa R, Jialal I |chapter = Atherosclerosis |date=2021| chapter-url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK507799/| title = StatPearls|place=Treasure Island (FL) |publisher=StatPearls Publishing |pmid=29939576|access-date=2021-11-05 }}</ref> Kada stabilan plak pukne, može blokirati protok krvi i kisika kroz male arterije što rezultira [[ishemija|ishemijskom]] ozljedom. Povreda tkiva nakon ishemije može dovesti do strukturnih i funkcionalnih promjena koje sprečavaju srce da nastavi normalne cikluse provodljivosti i mijenja otkucaje srca.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|829}}<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|829}} ==== Neaterosklerotske abnormalnosti koronarnih arterija ==== Abnormalnosti koronarnih arterija koje nisu povezane s aterosklerozom uključuju kongenitalne [[anomalija koronarne arterije|anomalije koronarne arterije]] (najčešće anomalno porijeklo lijeve koronarne arterije iz plućne arterije), upalu poznatu kao koronarni [[arteritis]], [[embolija]], vazospazam i mehaničke abnormalnosti povezane s bolestima ili traumom [[vezivno tkivo|vezivnog tkiva]]. Ova stanja uzrokuju 10-15% srčanih zastoja i iznenadne srčane smrti.<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|829}} * Koronarni arteritis obično je rezultat pedijatrijskog febrilnog upalnog stanja poznatog kao [[Kawasaki bolest]]. Drugi [[Vaskulitis|vaskulitidi]] također mogu doprinijeti povećanju rizika od iznenadne srčane smrti. * Embolija, ili zgrušavanje koronarnih arterija najčešće se javlja od sepsnih embolija sekundarnih do endokarditisa uz zahvaćenost aortnog zaliska, trikuspidnog zaliska ili protetskih zalistaka. * [[Koronarni vazospazam]] može dovesti do srčanih aritmija, mijenjanja električne provodljivosti srca uz rizik od potpunog zastoja srca zbog teških ili produženih promjena ritma. * Mehaničke abnormalnosti sa povezanim rizikom od srčanog zastoja mogu nastati zbog disekcije koronarne arterije koja se može pripisati [[Marfanov sindrom|Marfanovom sindromu]] ili traumi.<ref name = "Braunwald_2015" />{{rp|829}} ====Strukturalna srčana bolest ==== [[slika:Heart left ventricular hypertrophy sa.jpg|thumb| Kratka os srca pokazuje zadebljanje zida kod hipertrofije lijeve komore]] Strukturne bolesti srca koje nisu povezane s koronarnom bolešću čine 10% svih iznenadnih srčanih smrti.<ref name=UTD2016/><ref name=":1"/> Primjeri ovih uključuju: [[kardiomiopatija|kardiomiopatije]] ([[hipertrofijska kardiomiopatija|hipertrofijska]], [[dilatirana kardiomiopatija|dilatirana]] ili [[Aritmogena kardiomiopatija|aritmogena kardiomiopatija]]), [[Srčana aritmija|poremećaji srčanog ritma]], [[bolest srčanog ritma]], [[miokarditis]],<ref name="Circ012">{{cite journal | vauthors = Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA | title = Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998 | journal = Circulation | volume = 104 | issue = 18 | pages = 2158–2163 | date = October 2001 | pmid = 11684624 | doi = 10.1161/hc4301.098254 | doi-access = free }}</ref> i [[kongestivno zatajenje srca]].<ref name="AHJ982">{{cite journal | vauthors = Kannel WB, Wilson PW, D'Agostino RB, Cobb J | title = Sudden coronary death in women | journal = American Heart Journal | volume = 136 | issue = 2 | pages = 205–212 | date = August 1998 | pmid = 9704680 | doi = 10.1053/hj.1998.v136.90226 }}</ref> [[slika:Left Ventricular Hypertrophy Unlabeled.jpg|thumb| EKG prikaz hipertrofije lijeve komore]] Smatra se da je [[hipertrofija lijeve komore]] vodeći uzrok iznenadne srčane smrti u populaciji odraslih.<ref>{{cite journal | vauthors = Stevens SM, Reinier K, Chugh SS | title = Increased left ventricular mass as a predictor of sudden cardiac death: is it time to put it to the test? | journal = Circulation: Arrhythmia and Electrophysiology | volume = 6 | issue = 1 | pages = 212–217 | date = February 2013 | pmid = 23424223 | pmc = 3596001 | doi = 10.1161/CIRCEP.112.974931 }}</ref><ref name=":6"/> Ovo je najčešće posljedica dugotrajnog [[Hipertenzija|visokog krvnog pritiska]], ili hipertenzije, koja je izazvala neprilagođenu promjenu zida glavne pumpne komore srca, [[srčana komora|lijeve komore]].<ref name=":9">{{cite journal | vauthors = Katholi RE, Couri DM | title = Left ventricular hypertrophy: major risk factor in patients with hypertension: update and practical clinical applications | journal = International Journal of Hypertension | volume = 2011 | pages = 495349 | year = 2011 | pmid = 21755036 | pmc = 3132610 | doi = 10.4061/2011/495349 }}</ref> Povišeni [[krvni pritisak]] znači da srce mora pumpati još jače kako bi krv prokrvila na adekvatan način kroz tijelo. Ako srce to radi duži vremenski period zbog nekontrolirane hipertenzije, lijeva komora može hipertrofirati (narasti) na način koji smanjuje djelotvornost srca.<ref>{{cite book | vauthors = Bornstein AB, Rao SS, Marwaha K | chapter = Left Ventricular Hypertrophy |date=2021| chapter-url= http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557534/ | title = StatPearls|place=Treasure Island (FL) |publisher= StatPearls Publishing|pmid=32491466|access-date=2021-11-05 }}</ref> Hipertrofija lijeve komore može se pokazati na [[Ehokardiografija|ehokardiogramu]] i [[Elektrokardiografija|elektrokardiogramu]] (EKG).<ref name=":9"/> Pregled iznenadnih srčanih smrti u Sjedinjenim Državama iz 1999. godine otkrio je da strukturne bolesti srca čine preko 30% iznenadnih srčanih zastoja kod osoba mlađih od 30 godina. Studija vojnih regruta starosti 18-35 godina pokazala je da je to činilo više od 40% iznenadnih srčanih smrti.<ref name=":0"/><ref name=":1"/> Kongestivna srčana insuficijencija pet puta povećava rizik od iznenadne srčane smrti.<ref name="AHJ982"/> Strukturne abnormalnosti srčanog provodnog sistema (posebno [[Atrioventrikularni čvor|Ađ atrioventrikularnog čvora]] i [[Purkinjeva vlakna|His-Purkinjeovog]] sistema) mogu predisponirati pojedinca za aritmije sa rizikom od napredovanja do iznenadnog zastoja srca, iako je ovaj rizik ostaje nizak. Mnogi od ovih provodnih blokova mogu se liječiti unutrašnjim srčanim defibrilatorima za one za koje se utvrdi da su pod visokim rizikom zbog ozbiljnosti fibroze ili teških elektrofizioloških poremećaja.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|833}} ==== Sindromi naslijeđenih aritmija ==== Aritmije koje nisu uzrokovane strukturnom srčanom bolešću čine 5 do 10% iznenadnih srčanih zastoja.<ref>{{cite journal | vauthors = Chugh SS, Kelly KL, Titus JL | title = Sudden cardiac death with apparently normal heart | journal = Circulation | volume = 102 | issue = 6 | pages = 649–654 | date = August 2000 | pmid = 10931805 | doi = 10.1161/01.cir.102.6.649 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = | title = Survivors of out-of-hospital cardiac arrest with apparently normal heart. Need for definition and standardized clinical evaluation. Consensus Statement of the Joint Steering Committees of the Unexplained Cardiac Arrest Registry of Europe and of the Idiopathic Ventricular Fibrillation Registry of the United States | journal = Circulation | volume = 95 | issue = 1 | pages = 265–272 | date = January 1997 | pmid = 8994445 | doi = 10.1161/01.cir.95.1.265 }}</ref><ref name=":4">{{cite journal | vauthors = Drory Y, Turetz Y, Hiss Y, Lev B, Fisman EZ, Pines A, Kramer MR | title = Sudden unexpected death in persons less than 40 years of age | journal = The American Journal of Cardiology | volume = 68 | issue = 13 | pages = 1388–1392 | date = November 1991 | pmid = 1951130 | doi = 10.1016/0002-9149(91)90251-f }}</ref> Oni su često uzrokovani [[genetički poremećaj|genetičkim poremećajima]] koji dovode do abnormalnih srčanih ritmova.<ref name=":6"/> Genetičke [[mutacije]] često utiču na specijalizirane proteine poznate kao [[ionski kanal]]i koje provode [[Ion|električno nabijene čestice]] kroz [[ćelijska membrana|ćelijsku membranu]], pa se ova grupa stanja često naziva [[Kanalopatija|kanalopatije]]. Primjeri ovih nasljednih sindroma aritmije uključuju [[sindrom dugog QT intervala]] (LQTS), [[Brugada sindrom]], [[tahikardija|kateholaminergijska polimorfna komorska tahikardija]] i [[sindrom kratkog QT intervala]]. Mnogi su također povezani s okolišnim ili neurogenim okidačima kao što je odgovor na preglasne [[zvuk]]ove koji mogu izazvati smrtonosne aritmije.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp|833}} Ostala stanja koja promovišu aritmije, ali nisu uzrokovana genetičkim mutacijama uključuju [[Wolff-Parkinson-Whiteov sindrom]].<ref name="UTD2016" /> [[Sindrom dugog QT]] intervala, stanje koje se često spominje kod smrti mladih ljudi, javlja se kod jednog od svakih 5.000 do 7.000 novorođenčadi i procjenjuje se da je odgovoran za 3.000 smrtnih slučajeva svake godine u poređenju sa otprilike 300.000 srčanih zastoja koje vide hitne službe.<ref name="AHA2">{{cite web | url = http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=4741 | title = Sudden Cardiac Death | archive-url = https://web.archive.org/web/20100325174959/http://www.americanheart.org/presenter.jhtml?identifier=4741| archive-date=2010-03-25 | publisher = American Heart Association }}</ref> Ova stanja su dio ukupnih smrtnih slučajeva povezanih sa srčanim zastojem, ali predstavljaju stanja koja se mogu otkriti prije zastoja i koja se mogu liječiti. Simptomska ekspresija sindroma dugog QT-a je prilično široka i češće se manifestuje [[sinkopa]], a ne srčani zastoj. Međutim, rizik od srčanog zastoja je i dalje prisutan i osobe sa porodičnom historijom iznenadnih srčanih zastoja treba da se pregledaju na LQTS i druge uzroke smrtonosne aritmije koji se mogu liječiti. Viši nivoi rizika od srčanog zastoja povezani su sa ženskim spolom, značajnijim produženjem QT intervala, historijom neobjašnjive sinkope (nesvjestice) ili prerane iznenadne srčane smrti.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp|833}} Dodatno, osobe sa LQTS-om trebale bi izbjegavati određene lijekove koji nose rizik od povećanja ozbiljnosti ove abnormalnosti provodljivosti, kao što su određeni antiaritmici, antidepresivi i [[hinolonski antibiotik|hinolon]] ili [[makrolid]]ni [[antibiotici]].<ref>{{cite journal | vauthors = Fazio G, Vernuccio F, Grutta G, Re GL | title = Drugs to be avoided in patients with long QT syndrome: Focus on the anaesthesiological management | journal = World Journal of Cardiology | volume = 5 | issue = 4 | pages = 87–93 | date = April 2013 | pmid = 23675554 | pmc = 3653016 | doi = 10.4330/wjc.v5.i4.87 }}</ref> ===Nesrčani uzroci=== Nesrčani uzroci čine 15 do 25% srčanih zastoja.<ref name=":4"/><ref name="ReferenceA">{{cite journal | vauthors = Kuisma M, Alaspää A | title = Out-of-hospital cardiac arrests of non-cardiac origin. Epidemiology and outcome | journal = European Heart Journal | volume = 18 | issue = 7 | pages = 1122–1128 | date = July 1997 | pmid = 9243146 | doi = 10.1093/oxfordjournals.eurheartj.a015407 | doi-access = free }}</ref> Najčešći nesrčani uzroci su [[fizička trauma|trauma]], velika [[krvarenje|krvarenja]] ([[gastrointestinalno krvarenje]], [[ruptura aorte]] ili [[intrakranijalno krvarenje]]), [[hipovolemično krvarenje]], [[predoziranje]], [[davljenje]] i [[plućna embolija]].<ref name="ReferenceA"/><ref name=Raab2008>{{cite journal | vauthors = Raab H, Lindner KH, Wenzel V | title = Preventing cardiac arrest during hemorrhagic shock with vasopressin | journal = Critical Care Medicine | volume = 36 | issue = 11 Suppl | pages = S474–S480 | date = November 2008 | pmid = 20449913 | doi = 10.1097/ccm.0b013e31818a8d7e | publisher = Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health) }}</ref><ref name=Voel2000>{{cite journal | vauthors = Voelckel WG, Lurie KG, Lindner KH, Zielinski T, McKnite S, Krismer AC, Wenzel V | title = Vasopressin improves survival after cardiac arrest in hypovolemic shock | journal = Anesthesia and Analgesia | volume = 91 | issue = 3 | pages = 627–634 | date = September 2000 | pmid = 10960389 | doi = 10.1097/00000539-200009000-00024 | publisher = Ovid Technologies (Wolters Kluwer Health) }}</ref> Srčani zastoj također može biti uzrokovan trovanjem kao što je [[Meduza|ubodi određenih meduza]], ili strujnim udarom, poput munje.<ref name=":6"/> ====Reverzibilni uzroci==== Drugi nesrčani uzroci srčanog zastoja mogu biti rezultat privremenih poremećaja [[homeostaza]] u tijelu Ovo može biti rezultat promjena u omjeru [[elektrolit]]a, zasićenosti kisikom ili promjenama drugih iona koji utiču na [[pH]] tijela.<ref name=":3"/> ====Mnemonika za reverzibilne uzroke==== {{Glavni|Hs i Ts}} "Hs i Ts" je naziv za mnemotehniku koja se koristi za pamćenje izlječivih ili reverzibilnih uzroka srčanog zastoja.<ref name="RCUK20052">{{cite web|url=http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm|title=Resuscitation Council (UK) Guidelines 2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20091215230632/http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm|archive-date=2009-12-15|url-status=live}}</ref><ref name="AHA05">{{cite journal | title = 2005 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 112 | issue = 24 Suppl | pages = IV1-203 | date = December 2005 | pmid = 16314375 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.105.166550 | doi-access = free | author = ECC Committee, Subcommittees and Task Forces of the American Heart Association }}</ref><ref name=":3" /> Napomena: Ova mnemonika uključuje uzroke srčanog i nesrčanog porijekla, ali svi su reverzibilni, uz odgovarajući tretman koji je vremenski osjetljiv. ; Hs * [[Hipovolemija|'''H'''ipovolemija]] – Nedostatak volumena krvi * [[Hipoksija|'''H'''ipoksija]] – Nedostatak [[kisik]]a * [[vodik|'''V'''odikovi]] ioni ([[acidoza]]) – Nenormalan pH u tijelu * [[Hiperkalemija|'''H'''iperkalemija]] ili [[Hipokalemija|'''h'''ipokalemia]] – I povećan i smanjen nivo [[kalij]]a može biti opasan po život * [[Hipotermija|'''H'''ipotermija]] – Niska [[Tjelesna temperatura|tjelesna temperatura jezgre]] * [[Hipoglikemija|'''H'''ipoglikemija]] ili [[Hiperglikemija|'''h'''iperglikemija]] – Nizak ili visok nivo glukoze u krvi ; Ts * [[Tableta|'''T'''ablete]] ili [[Toksin|'''t'''oksini]] kao što je predoziranje drogom/lijekom * [[Tamponada srca|Srčana '''t'''amponada]] – Tečnost se nakuplja oko srca * [[Tenzijski pneumotoraks|'''T'''enzijski pneumotoraks]] – kolabirano plućno krilo * [[Tromboza|'''T'''romboza]] ([[infarkt miokarda]]) – srčani udar * [[Tromboza|'''T'''romboembolija]] ([[plućna embolija]]) – Krvni ugrušak u plućima * [[Traumatski srčani zastoj|'''T'''raumatski srčani zastoj]] === Djeca === Kod djece, najčešći uzrok kardiopulmonalnog zastoja je [[šok]] ili [[respiratorna insuficijencija]] koji nije liječen.<ref name=":6" /> [[Srčana aritmija]] nije najčešći uzrok kod djece.<ref name=":6"/> Kada postoji srčana aritmija, najčešće je [[sistola|asistola]] ili [[bradikardija]], za razliku od [[komorska fibrilacija|komorske fibrilacije]] ili [[tahikardija|komorske tahikardije]] kao što se vidi kod odraslih.<ref name=":6"/> Drugi uzroci mogu uključivati droge kao što su [[Otrovanje kokainom|kokain]], [[metamfetamin]] ili predoziranje lijekovima kao što su antidepresivi kod djeteta koje je ranije bilo zdravo, ali sada ima aritmiju koja je napredovao do srčanog zastoja.<ref name=":6"/> Uobičajeni uzroci iznenadnog neobjašnjivog zastoja srca kod djece uključuju [[hipertrofijska kardiomiopatija|hipotrofijsku kardiomiopatiju]], abnormalnosti koronarnih arterija i aritmije.<ref>{{cite journal | vauthors = Topjian AA, Raymond TT, Atkins D, Chan M, Duff JP, Joyner BL, Lasa JJ, Lavonas EJ, Levy A, Mahgoub M, Meckler GD, Roberts KE, Sutton RM, Schexnayder SM | display-authors = 6 | title = Part 4: Pediatric Basic and Advanced Life Support 2020 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Pediatrics | volume = 147 | issue = Suppl 1 | pages = e2020038505D | date = January 2021 | pmid = 33087552 | doi = 10.1542/peds.2020-038505D | s2cid = 224826594}}</ref> ===Mehanizam=== [[slika:Ventricular fibrillation.png|thumb|upright=1.3|Komorska fibrilacija]] Definitivni električni mehanizmi srčanog zastoja, koji mogu nastati iz bilo koje od gore navedenih funkcionalnih, strukturnih ili fizioloških abnormalnosti, karakterizirani su tahiaritmijskim ili bradiaritmijskim događajima koji ne dovode do sistole.<ref name="Braunwald_2015" />{{rp| 837–838}} Tahiaritmije se dalje mogu klasificirati kao [[komorska fibrilacija]] (V-fib) i bez pulsa ili trajna [[komorskaa tahikardija]] (V-tach), a obje su brze i nestalne aritmije koje mijenjaju cirkulatorni put tako da se adekvatan protok krvi ne može održati i nije adekvatan da zadovolji potrebe tijela.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|837–838}} Mehanizam odgovoran za većinu iznenadnih srčanih smrti je [[ventrikulska fibrilacija]]. Ventrikulska fibrilacija je tahiaritmija koju karakterizira turbulentna električna aktivnost u ventrikulskomom dijeku [[miokard]]a koja dovodi do previše neorganiziranog i brzog otkucaja srca proizvodeći bilo kakav značajan minutni volumen srca, što rezultira nedovoljnom perfuzijom mozga i esencijalnih organa.<ref>{{Cite web|title=Ventricular tachycardia - Symptoms and causes|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ventricular-tachycardia/symptoms-causes/syc-20355138|access-date=2021-11-29|website=Mayo Clinic|language=en}}</ref> Kod komorske tahikardije, srce također kuca brže od normalnog, što može spriječiti srčane komore da se pravilno pune krvlju.<ref>{{Cite web|title=Ventricular fibrillation - Symptoms and causes|url=https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/ventricular-fibrillation/symptoms-causes/syc-20364523|access-date=2021-11-29|website=Mayo Clinic|language=en}}</ref> Neki od elektrofizioloških mehanizama koji podupiru ventrikulske fibrilacije uključuju ektopijski automatizam, ponovni ulazak i aktiviranu aktivnost.<ref>{{cite journal | vauthors = Szabó Z, Ujvárosy D, Ötvös T, Sebestyén V, Nánási PP | title = Handling of Ventricular Fibrillation in the Emergency Setting | journal = Frontiers in Pharmacology | volume = 10 | pages = 1640 | date = 2020-01-29 | pmid = 32140103 | pmc = 7043313 | doi = 10.3389/fphar.2019.01640 | doi-access = free }}</ref> Strukturne promjene u oboljelom srcu kao rezultat nasljednih faktora ([[mutacije]] u [[gen]]ima za kodiranje [[ionski kanal|ionskih kanala]], naprimjer) ne mogu objasniti iznenadnu srčanu smrt.<ref>{{cite journal | vauthors = Rubart M, Zipes DP | title = Mechanisms of sudden cardiac death | journal = The Journal of Clinical Investigation | volume = 115 | issue = 9 | pages = 2305–2315 | date = September 2005 | pmid = 16138184 | pmc = 1193893 | doi = 10.1172/JCI26381 }}</ref> I ventrikulska fibrilacija i ventrikulska tahikardija mogu dovesti do toga da srce neučinkovito pumpa krv u tijelo. Ventrikulsku tahikardiju karakterizira izmijenjen QRS kompleks i broj otkucaja srca veći od 100 otkucaja u minuti.<ref>{{cite journal | vauthors = AlMahameed ST, Ziv O | title = Ventricular Arrhythmias | journal = The Medical Clinics of North America | volume = 103 | issue = 5 | pages = 881–895 | date = September 2019 | pmid = 31378332 | doi = 10.1016/j.mcna.2019.05.008 | s2cid = 199437558 }}</ref> Kada se V-tah održava (traje najmanje 30 sekundi), neadekvatan dotok krvi u srčano tkivo može dovesti do zastoja srca.<ref>{{cite journal | vauthors = Baldzizhar A, Manuylova E, Marchenko R, Kryvalap Y, Carey MG | title = Ventricular Tachycardias: Characteristics and Management | journal = Critical Care Nursing Clinics of North America | volume = 28 | issue = 3 | pages = 317–329 | date = September 2016 | pmid = 27484660 | doi = 10.1016/j.cnc.2016.04.004}}</ref> [[Bradikardija|Bradiaritmije]] se javljaju nakon disocijacije spontane električne provodljivosti i mehaničke funkcije srca što rezultira [[električna aktivnost bez pulsa|električnom aktivnošću bez pulsa]] (PEA) ili potpunim odsustvom električne aktivnosti srca što rezultira [[sistola|asistolom]] . Slično kao i kod tahiaritmija, ova stanja dovode do nemogućnosti da se održi i adekvatan protok krvi, iako je u slučaju bradijaritmija osnovni uzrok odsustvo mehaničke aktivnosti, a ne brzi otkucaji koji dovode do dezorganizacije.<ref name="Braunwald_2015"/>{{rp|837–838}} ==Dijagnoza== [[slika:Carotidian pulse and recovery position.jpg|thumb|Medicinsko osoblje provjerava karotidni puls pacijenta]] Srčani zastoj je sinonim za pojam [[klinička smrt]].<ref name="AHA05"/> Historijski podaci i [[fizički pregled]] mogu dijagnosticirati srčani zastoj i pružiti informacije o potencijalnom uzroku i prognozi.<ref name=":6"/> Pružatelj koji uzima kliničku anamnezu osobe trebao bi imati za cilj utvrditi da li je epizodu primijetio neko drugi, u koje vrijeme se epizoda dogodila, šta je osoba radila (posebno ako je bilo traume) i da li je bilo uključenosti droge.<ref name=":6"/> Dio fizičkog pregleda dijagnosticiranja srčanog zastoja fokusira se na odsustvo pulsa.<ref name=":6"/> U mnogim slučajevima, nedostatak [[puls|karotidnog pulsa]] je [[zlatni standard (test)|zlatni standard]] za dijagnosticiranje srčanog zastoja. Nedostatak pulsa na periferiji (radijalno/pedala) može također biti rezultat drugih stanja (npr. cirkulacijski [[šok]]), ili jednostavno greška spasitelja.<ref name=":7"/> Studije su pokazale da spasitelji često mogu pogriješiti kada provjeravaju karotidni puls u hitnim slučajevima, bilo da se radi o zdravstvenim radnicima ili laicima.<ref>{{cite journal | vauthors = Bahr J, Klingler H, Panzer W, Rode H, Kettler D | title = Skills of lay people in checking the carotid pulse | journal = Resuscitation | volume = 35 | issue = 1 | pages = 23–26 | date = August 1997 | pmid = 9259056 | doi = 10.1016/S0300-9572(96)01092-1 }}</ref><ref name=":7">{{cite journal | vauthors = Ochoa FJ, Ramalle-Gómara E, Carpintero JM, García A, Saralegui I | title = Competence of health professionals to check the carotid pulse | journal = Resuscitation | volume = 37 | issue = 3 | pages = 173–175 | date = June 1998 | pmid = 9715777 | doi = 10.1016/S0300-9572(98)00055-0 }}</ref> [[Hitni ultrazvuk|Ultrazvuk na mjestu pružanja pomoći (POCUS)]] je alat koji se može koristiti za ispitivanje pokreta srca i snage njegove kontrakcije kod osobe koja je doživjela srčani zastoj uz krevet.<ref name="Long_2018">{{cite journal | vauthors = Long B, Alerhand S, Maliel K, Koyfman A | title = Echocardiography in cardiac arrest: An emergency medicine review | journal = The American Journal of Emergency Medicine | volume = 36 | issue = 3 | pages = 488–493 | date = March 2018 | pmid = 29269162 | doi = 10.1016/j.ajem.2017.12.031 | s2cid = 3874849 }}</ref> POCUS može precizno dijagnosticirati srčani zastoj u bolničkim uvjetima, prevazilazeći neke od nedostataka dijagnoze provjeravanjem centralnog pulsa ([[karotidne arterije]] ili [[subklavijske arterije]]), kao i otkrivanjem pokreta i kontrakcija srca.<ref name="Long_2018"/> Koristeći POCUS, kliničari mogu imati ograničene, dvodimenzionalne poglede na različite dijelove srca tokom zastoja.<ref name=":15">{{cite journal | vauthors = Paul JA, Panzer OP | title = Point-of-care Ultrasound in Cardiac Arrest | journal = Anesthesiology | volume = 135 | issue = 3 | pages = 508–519 | date = September 2021 | pmid = 33979442 | doi = 10.1097/ALN.0000000000003811 | s2cid = 234486749 }}</ref> Ove slike mogu pomoći kliničarima da utvrde da li je električna aktivnost u srcu [[Bespulsna električna aktivnost|bez pulsa]] ili pseudobezpulsna, kao i da im pomognu da dijagnosticiraju potencijalno reverzibilne uzroke zastoja.<ref name=":15"/> Objavljene smjernice udruženja American Society of Echocardiography, American College of Emergency Physicians, European Resuscitation Council i American Heart Association, kao i preoperativne smjernice Advanced cardiac life support, prepoznali su potencijalne prednosti korištenja POCUS-a u dijagnostici i upravljanju srčanim zastojem.<ref name=":15"/> Zbog nepreciznosti ovog metoda dijagnoze, neka tijela poput Evropskog savjeta za reanimaciju (ERC) smanjila su njen značaj. Umjesto toga, sadašnje smjernice podstiču pojedince da započnu CPR kod bilo koje osobe bez svijesti koja ima odsutno ili abnormalno disanje.<ref name="RCUK2005"/> Vijeće za reanimaciju u Ujedinjenom Kraljevstvu stoji u skladu s preporukama ERC-a i preporukama American Heart Association.<ref name="AHA05"/> Predložili su da tehniku provjere karotidnih pulseva trebaju koristiti samo zdravstveni radnici sa specifičnom obukom i stručnošću, a čak i tada da je treba promatrati u kombinaciji s drugim pokazateljima kao što je agonalno [[disanje]].<ref name="RCUK2005">{{cite web |url=http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm |title=Resuscitation Council (UK) Guidelines 2005 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20091215230632/http://www.resus.org.uk/pages/guide.htm |archive-date=2009-12-15 }}</ref> Predložene su razni drugi metodi za otkrivanje cirkulacije, a samim tim i dijagnosticiranje srčanog zastoja. Smjernice koje slijede prema preporukama Međunarodnog komiteta za vezu za reanimaciju (ILCOR) iz 2000. bile su da spasitelji traže "znakove cirkulacije", ali ne posebno puls.<ref name="AHA05"/> Ovi znakovi su uključivali [[kašalj]], dahtanje, boju, trzanje i [[kretanje]].<ref>{{cite book |author=British Red Cross |author2=St Andrew's Ambulance Association |author3=St John Ambulance |title=First Aid Manual: The Authorised Manual of St. John Ambulance, St. Andrew's Ambulance Association, and the British Red Cross |publisher=Dorling Kindersley |year=2006 |isbn=978-1-4053-1573-9 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/firstaidmanualau0000unse }}</ref> Međutim, suočeni sa dokazima da su ove smjernice bile nedjelotvorne, nova preporuka ILCOR-a je da se srčani zastoj treba dijagnosticirati kod svih unesrećenih koji su u nesvijesti i ne dišu normalno, sličan protokol koji je usvojilo Evropsko vijeće za reanimaciju.<ref. name="AHA05"/> U neakutnom okruženju gdje je pacijent istekao, dijagnoza srčanog zastoja može se obaviti putem molekulske [[autopsija|autopsije]] ili postmortem molekulskog testiranja koji su srčani defekti koje koristi skup molekulskih tehnika za pronalaženje [[ionski kanal|ionskih kanala]].<ref>{{Citation| vauthors = Glatter KA, Chiamvimonvat N, He Y, Chevalier P, Turillazzi E |title=Postmortem Analysis for Inherited Ion Channelopathies|date=2006|work=Essentials of Autopsy Practice: Current Methods and Modern Trends|pages=15–37| veditors = Rutty GN |publisher=Springer|language=en|doi=10.1007/1-84628-026-5_2|isbn=978-1-84628-026-9 }}</ref> Ovo bi moglo pomoći da se razjasni uzrok smrti pacijenta. Drugi fizički znakovi ili simptomi mogu pomoći u određivanju potencijalnog uzroka srčanog zastoja.<ref name=":6"/> Ispod je grafikon kliničkih nalaza i znakova/simptoma koje osoba može imati i potencijalni uzrok povezan s tim. {| |+Fizički nalazi vezani za potencijalne uzroke<ref name=":6"/> !Lokacija !Nalazi !Mogući uzroci |- |Općenito |Blijeda koža |[[Krvarenje|Krvarenja]] |- | |Smanjena tjelesna temperatura |[[Hipotermija]] |- |Dišni put |Prisustvo sekreta, povraćanja krvi |[[Plućna aspiracija|Aspiracija]] |- | |Nemogućnost pružanja [[Načini mehaničke ventilacije|ventilacije pod pozitivnim pritiskom]] |[[Pneumotoraks|Tenzioni pneumotoraks]] [[Opstrukcija disajnih puteva]] |- |Vrat |[[Julularni venski pritisak|Distenzija vratnih vena]] |Tenzijski pneumotoraks [[Tamponada srca]] [[Plućne embolije]] |- | |[[Devijacija dušnika|Traheja pomaknuta na jednu stranu]] |Tenzijski pneumotoraks |- |Grudi |[[Grudna kost|Ožiljak u sredini grudne kosti]] |Srčana bolest |- |Pluća |[[Zvukovi disanja|Zvukovi disanja samo na jednoj strani]] |Tenzijski pneumotoraks [[Trahejska intubacija|Intubacija desnog glavnog stabla]] Aspiracija |- | |Nema zvukova daha ili udaljenih zvukova daha |Intubacija jednjaka Opstrukcija disajnih puteva |- | |[[Zviždanje|Zviždanje]] |Aspiracija [[Bronhospazam]] [[Pućni edem]] |- | |[[Crackles|Rales]] |Aspiracija Plućni edem [[Upala pluća]] |- |Srce |Smanjenje srčanih tonova |[[Hipovolemija]] Tamponada srca Tenzijski pneumotoraks Plućna embolija |- |[[Abdomen]] |[[Abdominalna distenzija|Naduvenost trbuha]] i tupa |Ruptura [[aneurizma abdominalne aorte]] Puknuta [[ektopijska trudnoća]] |- | |Rastegnuti i bubnjići |Intubacija jednjaka |- |[[Rektum]]ski |Prisutna krv |[[Gastrointestinalno krvarenje|Gastrointestinalno krvarenje]] |- |Ekstremiteti |Asimetrični impulsi |[[Aortna disekcija]] |- |[[Koža]] |Tragovi igle |Zloupotreba droga |} ===Klasifikacije=== Kliničari klasifikuju srčani zastoj u "šokirani" u odnosu na "nešokirani", što je određeno ritmom [[Elektrokardiogram|EKG]]. Ovo se odnosi na to da li se određena klasa [[srfčana aritmija|srčane aritmije]] može liječiti pomoću [[defibrilacija]].<ref name="RCUK2005"/> Dva ritma koja se mogu šokirati su [[ventrikulska fibrilacija]] i [[ventrikulsksa bespulsna tahikardija]] dok su dva "nešokova" ritma [[asistola]] i [[električna aktivnost bez pulsa]].<ref>{{cite book|title=ABC of resuscitation| veditors = Soar J, Perkins JD, Nolan J |year=2012|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, West Sussex |isbn=9781118474853 |page=43 |url= https://books.google.com/books?id=vNgrOsHjIKEC&pg=PA43 |edition=6th |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170905133735/https://books.google.com/books?id=vNgrOsHjIKEC&pg=PA43|archive-date=2017-09-05}}</ref> ==Upravljanje== Iznenadni zastoj srca može se liječiti pokušajima [[reanimacija]]. Ovo se obično izvodi na osnovu protokola zvanih [[osnovna podrška života]], [[napredna podrška za život srca]] (ACLS), [[pedijatrijska napredna podrška života]] (PALS) ili [[program neonatalne reanimacije]] (NRP).<ref name="AHA05"/><ref>{{cite journal | title = 2005 American Heart Association (AHA) guidelines for cardiopulmonary resuscitation (CPR) and emergency cardiovascular care (ECC) of pediatric and neonatal patients: pediatric advanced life support | journal = Pediatrics | volume = 117 | issue = 5 | pages = e1005–e1028 | date = May 2006 | pmid = 16651281 | doi = 10.1542/peds.2006-0346 | s2cid = 46720891 | author1 = American Heart Association }}</ref> [[slika:CPR training-04.jpg|thumb| CPR trening na lutki]] ===Kardiopulmonalna reanimacija=== Rana [[kardiopulmonalna reanimacija]] (CPR) je neophodna za preživljavanje srčanog zastoja s dobrom neurološkom funkcijom.<ref>{{cite web |title=AHA Releases 2015 Heart and Stroke Statistics {{!}} Sudden Cardiac Arrest Foundation |url=https://www.sca-aware.org/sca-news/aha-releases-2015-heart-and-stroke-statistics |website=www.sca-aware.org |access-date=21 September 2019}}</ref><ref name=":6">{{Cite book|title=Rosen's emergency medicine : concepts and clinical practice| veditors = Walls RM, Hockberger RS, Gausche-Hill M |isbn=9780323390163|oclc=989157341|date = 2017-03-09| vauthors = Walls R, Hockberger R, Gausche-Hill M }}</ref> Preporučuje se da se počne što je prije moguće uz minimalne prekide nakon početka. Komponente CPR-a koje čine najveću razliku u preživljavanju su [[kompresija grudnog koša]] i defibrilacijski udarni ritmovi.<ref name=":3">{{Cite book|title=Tintinalli's emergency medicine manual|veditors = Cydulka RK |isbn= 9780071837026 |oclc=957505642|date = 2017-08-28| vauthors = Wang VJ, Joing SA, Fitch MT, Cline DM, John Ma O, Cydulka RK }}</ref> Nakon defibrilacije, kompresije grudnog koša treba nastaviti dvije minute prije nego što se ponovo izvrši provjera ritma.<ref name=":6"/> Ovo se zasniva na stopi kompresije od 100–120 kompresija u minuti, dubina kompresije od 5–6 centimetara u [[grudni koš]], puna [[Kardiopulmonalna reanimacija|povratak grudnog koša]] i brzina ventilacije od 10 ventilacija disanja u minuti.<ref name=":6"/> Pokazalo se da pravilno izvedena CPR kod posmatrača povećava preživljavanje; međutim, to se izvodi u manje od 30% zadržavanja u bolnici od 2007. Ako visokokvalitetni CPR nije rezultirao [[krvotok|povratkom spontane cirkulacije]], a srčani ritam osobe je u [[sistola|asistoli]], razumno je prekinuti CPR i proglasiti smrt osobe nakon 20 minuta.<ref name=UK2010/> Izuzeci od ovoga uključuju određene slučajeve sa [[hipotermija|hipotermijom]] ili koji su [[utopljenje|udavili]].<ref name=":3"/><ref name=UK2010>{{cite web|author1=Resuscitation Council (UK)|title=Pre-hospital cardiac arrest|url=https://www.resus.org.uk/pages/prehosca.pdf|website=www.resus.org.uk|access-date=3 September 2014|page=41|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20150513032323/http://www.resus.org.uk/pages/prehosca.pdf|archive-date=13 May 2015}}</ref> Neki od ovih slučajeva bi trebali imati duži i trajniji CPR dok ne budu skoro [[Normotermija|normotermni]].<ref name=":3"/> Duže trajanje CPR-a može biti razumno kod onih koji imaju srčani zastoj dok su u bolnici.<ref>{{cite web|author1=Resuscitation Council (UK)|title=Comments on the duration of CPR following the publication of 'Duration of resuscitation efforts and survival after in-hospital cardiac arrest: an observational study' Goldberger ZD et al. Lancet.|url=https://www.resus.org.uk/pages/cprdurst.htm|access-date=3 September 2014|date=5 September 2012|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140628095645/http://resus.org.uk/pages/cprdurst.htm|archive-date=28 June 2014}}</ref> namjernički CPR, od strane laičke javnosti, prije dolaska hitne pomoći također poboljšava ishode. ===Defibrilacija=== [[slika:Defibrillator-809447 1920.jpg|thumb|upright=1.3| Automatski eksterni defibrilator pohranjen u vidljivu narandžastu muralnu potporu]] Defibrilacija je indikovana ako je prisutan srčani ritam koji može izazvati električni udar. Dva ritma koja se mogu šokirati su [[ventrikulska fibrilacija]] i [[ventrikulska tahikardija bez pulsa]]. Kod djece se preporučuje 2 do 4 J/Kg.<ref name="AHA2015Part12">{{cite journal | vauthors = de Caen AR, Berg MD, Chameides L, Gooden CK, Hickey RW, Scott HF, Sutton RM, Tijssen JA, Topjian A, van der Jagt ÉW, Schexnayder SM, Samson RA | display-authors = 6 | title = Part 12: Pediatric Advanced Life Support: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S526–S542 | date = November 2015 | pmid = 26473000 | pmc = 6191296 | doi = 10.1161/cir.0000000000000266 }}</ref> Defibrilaciju vrši [[automatski eksterni defibrilator]] (AED), prenosiva mašina koju može koristiti čak i svaki korisnik jer proizvodi glasovne instrukcije koje vode proces, automatski provjerava stanje žrtve i primjenjuje ispravne električne šokove. Neki defibrilatori čak daju povratnu informaciju o kvalitetu CPR kompresija, ohrabrujući spasioca laika da pritisne [[grudni koš]] osobe dovoljno snažno da cirkulira krv.<ref>{{cite web|title=Zoll Automated External Defibrillator (AED) Plus|url=http://www.lifeassisttraining.com/zollaedplus.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20110621004342/http://www.lifeassisttraining.com/zollaedplus.html|archive-date=2011-06-21|work=Life Assistance Training}}</ref> Osim toga, sve je veća upotreba defibrilacije javnog pristupa. To uključuje postavljanje automatskog eksternog defibrilatora na javna mjesta i obuku osoblja u tim područjima kako da ih koristi. Ovo omogućava da se defibrilacija obavi prije dolaska hitne pomoći i pokazalo se da dovodi do povećanih šansi za preživljavanje. Pokazalo se da oni koji imaju zastoje na udaljenim lokacijama imaju lošije ishode nakon srčanog zastoja.<ref name="Lyon ''et al.'' 2004">{{cite journal | vauthors = Lyon RM, Cobbe SM, Bradley JM, Grubb NR | title = Surviving out of hospital cardiac arrest at home: a postcode lottery? | journal = Emergency Medicine Journal | volume = 21 | issue = 5 | pages = 619–624 | date = September 2004 | pmid = 15333549 | pmc = 1726412 | doi = 10.1136/emj.2003.010363 }}</ref> ===Lijekovi === [[slika:LipidEmulsion.JPG|thumb|upright=1.3|left| Lipidna emulzija koja se koristi kod srčanog zastoja zbog sredstava [[anestetik|lokalnih anestetika]]]] Od 2016., lijekovi koji nisu [[epinefrin]] (adrenalin), iako su uključeni u smjernice, nisu pokazali da poboljšavaju preživljavanje do otpusta iz bolnice nakon izvanbolničkog zastoja srca.<ref name=":3"/> Ovo uključuje upotrebu [[atropin]]a, [[lidokain]]a i [[amiodaron]]a.<ref>{{cite journal | vauthors = Olasveengen TM, Sunde K, Brunborg C, Thowsen J, Steen PA, Wik L | title = Intravenous drug administration during out-of-hospital cardiac arrest: a randomized trial | journal = JAMA | volume = 302 | issue = 20 | pages = 2222–2229 | date = November 2009 | pmid = 19934423 | doi = 10.1001/jama.2009.1729 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Lin S, Callaway CW, Shah PS, Wagner JD, Beyene J, Ziegler CP, Morrison LJ | title = Adrenaline for out-of-hospital cardiac arrest resuscitation: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials|journal = Resuscitation|volume=85|issue=6|pages=732–740|date=June 2014|pmid=24642404|doi=10.1016/j.resuscitation.2014.03.008}}</ref><ref>{{cite journal|vauthors = Laina A, Karlis G, Liakos A, Georgiopoulos G, Oikonomou D, Kouskouni E, Chalkias A, Xanthos T | display-authors = 6 | title = Amiodarone and cardiac arrest: Systematic review and meta-analysis | journal = International Journal of Cardiology | volume = 221 | pages = 780–788 | date = October 2016 | pmid = 27434349|doi=10.1016/j.ijcard.2016.07.138}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = McLeod SL, Brignardello-Petersen R, Worster A, You J, Iansavichene A, Guyatt G, Cheskes S | title = Comparative effectiveness of antiarrhythmics for out-of-hospital cardiac arrest: A systematic review and network meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 121 | pages = 90–97 | date = December 2017 | pmid = 29037886 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2017.10.012 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Ali MU, Fitzpatrick-Lewis D, Kenny M, Raina P, Atkins DL, Soar J, Nolan J, Ristagno G, Sherifali D | display-authors = 6 | title = Effectiveness of antiarrhythmic drugs for shockable cardiac arrest: A systematic review | journal = Resuscitation | volume = 132 | pages = 63–72 | date = November 2018 | pmid = 30179691 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2018.08.025 | s2cid = 52154562 | url = http://wrap.warwick.ac.uk/113491/1/WRAP-effectiveness-antiarrhythmic-drugs-cardiac-review-Nolan-2018.pdf }}</ref><ref name=":3"/> Čini se da epinefrin kod odraslih od 2019. poboljšava preživljavanje, ali ne poboljšava neurološki normalno preživljavanje.<ref>{{cite journal | vauthors = Holmberg MJ, Issa MS, Moskowitz A, Morley P, Welsford M, Neumar RW, Paiva EF, Coker A, Hansen CK, Andersen LW, Donnino MW, Berg KM | display-authors = 6 | title = Vasopressors during adult cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 139 | pages = 106–121 | date = June 2019 | pmid = 30980877 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2019.04.008 | doi-access = free }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Vargas M, Buonanno P, Iacovazzo C, Servillo G | title = Epinephrine for out of hospital cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials | journal = Resuscitation | volume = 136 | pages = 54–60 | date = March 2019 | pmid = 30685547 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2019.10.026 | s2cid = 207940828 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = | title = Epinephrine for Out-of-Hospital Cardiac Arrest: An Updated Systematic Review and Meta-Analysis. | journal = Critical Care Medicine | volume = 48 | pages = 225–229 | date = 27 November 2019 | pmid = 31789700 | doi = 10.1097/CCM.0000000000004130 | s2cid = 208537959 }}</ref> Općenito se preporučuje svakih pet minuta. Adrenalin djeluje na alfa-1 receptor, što zauzvrat povećava protok krvi koji opskrbljuje srce.<ref>{{Cite web|title=Deep Dive into the Evidence: Epinephrine in Cardiac Arrest|url=http://www.emra.org/emresident/article/deep-dive-epi/|access-date=2021-11-12|website=www.emra.org|language=en}}</ref> To bi pomoglo u obezbjeđivanju više kisika srcu. Na osnovu smjernica iz 2019., 1&nbsp;mg epinefrina se može davati pacijentima svakih 3–5 minuta, ali se doze veće od 1&nbsp;mg epinefrina ne preporučuju za rutinsku upotrebu u slučaju srčanog zastoja. Ako pacijent ima ritam bez šoka, epinefrin treba primijeniti što je prije moguće. Za ritam koji je podložan šoku, epinefrin treba davati samo nakon što su početni pokušaji defibrilacije neuspjeli.<ref>{{cite journal | vauthors = Panchal AR, Berg KM, Hirsch KG, Kudenchuk PJ, Del Rios M, Cabañas JG, Link MS, Kurz MC, Chan PS, Morley PT, Hazinski MF, Donnino MW | display-authors = 6 | title = 2019 American Heart Association Focused Update on Advanced Cardiovascular Life Support: Use of Advanced Airways, Vasopressors, and Extracorporeal Cardiopulmonary Resuscitation During Cardiac Arrest: An Update to the American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 140 | issue = 24 | pages = e881–e894 | date = December 2019 | pmid = 31722552 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000732 | s2cid = 208019248}}</ref> [[Vazopresin]] sveukupno ne poboljšava niti pogoršava ishode u poređenju sa epinefrinom. Čini se da kombinacija epinefrina, vazopresina i [[metilprednizolon]]a poboljšava ishod.<ref>{{cite journal | vauthors = Belletti A, Benedetto U, Putzu A, Martino EA, Biondi-Zoccai G, Angelini GD, Zangrillo A, Landoni G | display-authors = 6 | title = Vasopressors During Cardiopulmonary Resuscitation. A Network Meta-Analysis of Randomized Trials | journal = Critical Care Medicine | volume = 46 | issue = 5 | pages = e443–e451 | date = May 2018 | pmid = 29652719 | doi = 10.1097/CCM.0000000000003049 | s2cid = 4851288 | url = https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/162689/1/document%282%29.pdf }}</ref> Neki od nedostataka dugoročne koristi mogu biti povezani sa kašnjenjem u upotrebi epinefrina.<ref>{{cite journal | vauthors = Attaran RR, Ewy GA | title = Epinephrine in resuscitation: curse or cure? | journal = Future Cardiology | volume = 6 | issue = 4 | pages = 473–482 | date = July 2010 | pmid = 20608820 | doi = 10.2217/fca.10.24 }}</ref> Dok dokazi ne podržavaju njegovu upotrebu kod djece, smjernice navode da je njegova upotreba razumna.<ref name=":3"/> Lidokain i amiodaron se također smatraju razumnim kod djece sa srčanim zastojem koja imaju šokantan ritam. Općenita upotreba [[natrij-bikarbonat]]a ili [[kalcij]]a se ne preporučuje.<ref>{{cite journal | vauthors = Velissaris D, Karamouzos V, Pierrakos C, Koniari I, Apostolopoulou C, Karanikolas M | title = Use of Sodium Bicarbonate in Cardiac Arrest: Current Guidelines and Literature Review | journal = Journal of Clinical Medicine Research | volume = 8 | issue = 4 | pages = 277–283 | date = April 2016 | pmid = 26985247 | pmc = 4780490 | doi = 10.14740/jocmr2456w }}</ref> Upotreba [[kalcij]]a kod djece povezana je sa lošom neurološkom funkcijom kao i smanjenim preživljavanjem.<ref name=":6"/> Ispravno doziranje lijekova kod djece ovisi o težini.<ref name=":6"/> Da bi se smanjilo vrijeme utrošeno na izračunavanje doza lijekova, preporučuje se korištenje [[Broselowa traka|Broselowe trake]].<ref name=":6"/> Smjernice iz 2010. American Heart Association više ne sadrže preporuku za korištenje atropina u električnoj aktivnosti bez pulsa i [[sistola|asistoli]] zbog nedostatka dokaza za njegovu upotrebu.<ref>{{cite journal | vauthors = Neumar RW, Otto CW, Link MS, Kronick SL, Shuster M, Callaway CW, Kudenchuk PJ, Ornato JP, McNally B, Silvers SM, Passman RS, White RD, Hess EP, Tang W, Davis D, Sinz E, Morrison LJ | display-authors = 6 | title = Part 8: adult advanced cardiovascular life support: 2010 American Heart Association Guidelines for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 122 | issue = 18 Suppl 3 | pages = S729–S767 | date = November 2010 | pmid = 20956224 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.110.970988 | doi-access = free }}</ref><ref name=":3"/> Ni lidokain ni amiodaron, kod onih koji i dalje imaju [[tahikardija|ventrikuldku tahikardiju]] ili ventrikuldku fibrilaciju uprkos defibrilaciji, ne poboljšavaju preživljavanje do otpusta iz bolnice, ali oba podjednako poboljšavaju preživljavanje do prijema u bolnicu.<ref>{{cite journal | vauthors = Sanfilippo F, Corredor C, Santonocito C, Panarello G, Arcadipane A, Ristagno G, Pellis T | title = Amiodarone or lidocaine for cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 107 | pages = 31–37 | date = October 2016 | pmid = 27496262 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2016.07.235 | doi-access = free }}</ref> ==Prognoza== Ukupne šanse za preživljavanje među onima koji imaju srčani zastoj van bolnice su niske, 10%.<ref>{{cite journal | vauthors = Benjamin EJ, Blaha MJ, Chiuve SE, Cushman M, Das SR, Deo R, de Ferranti SD, Floyd J, Fornage M, Gillespie C, Isasi CR, Jiménez MC, Jordan LC, Judd SE, Lackland D, Lichtman JH, Lisabeth L, Liu S, Longenecker CT, Mackey RH, Matsushita K, Mozaffarian D, Mussolino ME, Nasir K, Neumar RW, Palaniappan L, Pandey DK, Thiagarajan RR, Reeves MJ, Ritchey M, Rodriguez CJ, Roth GA, Rosamond WD, Sasson C, Towfighi A, Tsao CW, Turner MB, Virani SS, Voeks JH, Willey JZ, Wilkins JT, Wu JH, Alger HM, Wong SS, Muntner P | display-authors = 6 | title = Heart Disease and Stroke Statistics-2017 Update: A Report From the American Heart Association | journal = Circulation | volume = 135 | issue = 10 | pages = e146–e603 | date = March 2017 | pmid = 28122885 | pmc = 5408160 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000485 }}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Kusumoto FM, Bailey KR, Chaouki AS, Deshmukh AJ, Gautam S, Kim RJ, Kramer DB, Lambrakos LK, Nasser NH, Sorajja D | display-authors = 6 | title = Systematic Review for the 2017 AHA/ACC/HRS Guideline for Management of Patients With Ventricular Arrhythmias and the Prevention of Sudden Cardiac Death: A Report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Clinical Practice Guidelines and the Heart Rhythm Society | journal = Circulation | volume = 138 | issue = 13 | pages = e392–e414 | date = September 2018 | pmid = 29084732 | doi = 10.1161/CIR.0000000000000550 | doi-access = free }}</ref> Među onima koji imaju vanbolnički srčani zastoj, 70% se javlja kod kuće, a njihova stopa preživljavanja je 6%.<ref>{{cite book|title=Strategies to Improve Cardiac Arrest Survival: A Time to Act | author = Institute of Medicine |date=2015-06-30|isbn=9780309371995 |doi=10.17226/21723|pmid = 26225413}}</ref><ref>{{cite journal | vauthors = Jollis JG, Granger CB | title = Improving Care of Out-of-Hospital Cardiac Arrest: Next Steps | journal = Circulation | volume = 134 | issue = 25 | pages = 2040–2042 | date = December 2016 | pmid = 27994023 | doi = 10.1161/CIRCULATIONAHA.116.025818 | doi-access = free }}</ref> Za one koji imaju srčani zastoj u bolnici, stopa preživljavanja godinu dana od najmanje pojave srčanog zastoja procjenjuje se na 13%.<ref name=":12">{{cite journal | vauthors = Schluep M, Gravesteijn BY, Stolker RJ, Endeman H, Hoeks SE | title = One-year survival after in-hospital cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 132 | pages = 90–100 | date = November 2018 | pmid = 30213495 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2018.09.001 | s2cid = 52270938 }}</ref> Procjenjuje se da je jednogodišnje preživljavanje veće kod osoba s dijagnozom prijema srca (39%), u poređenju sa onima s nesrčanom dijagnozom (11%).<ref name=":12"/> Stope preživljavanja među djecom su 3 do 16% u Sjevernoj Americi.<ref name="AHA2015Part122">{{cite journal | vauthors = de Caen AR, Berg MD, Chameides L, Gooden CK, Hickey RW, Scott HF, Sutton RM, Tijssen JA, Topjian A, van der Jagt ÉW, Schexnayder SM, Samson RA | display-authors = 6 | title = Part 12: Pediatric Advanced Life Support: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S526–S542 | date = November 2015 | pmid = 26473000 | pmc = 6191296 | doi = 10.1161/cir.0000000000000266 }}</ref> Za bolnički srčani zastoj preživljavanje do otpusta je oko 22%.<ref name="AHA2015Part42">{{cite journal | vauthors = Kronick SL, Kurz MC, Lin S, Edelson DP, Berg RA, Billi JE, Cabanas JG, Cone DC, Diercks DB, Foster JJ, Meeks RA, Travers AH, Welsford M | display-authors = 6 | title = Part 4: Systems of Care and Continuous Quality Improvement: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S397–S413 | date = November 2015 | pmid = 26472992 | doi = 10.1161/cir.0000000000000258 | s2cid = 10073267 | doi-access = free }}</ref><ref name=":3"/> Oni koji prežive do povratka spontane cirkulacije (ROSC) i prijema u bolnicu često imaju [[sindrom postkardijalnog zastoja]] koji se obično manifestira kao [[neurološka ozljeda]] koja može varirati od [[amnezija|blagih problema s pamćenjem]] do [[koma|kome]].<ref name=":3"/> [[Cerebralna hipoksija|Hipoksična ishemijska povreda mozga]] je najštetniji ishod za ljude koji pate od srčanog zastoja.<ref name="Gräsner_2021">{{cite journal | vauthors = Gräsner JT, Herlitz J, Tjelmeland IB, Wnent J, Masterson S, Lilja G, Bein B, Böttiger BW, Rosell-Ortiz F, Nolan JP, Bossaert L, Perkins GD | display-authors = 6 | title = European Resuscitation Council Guidelines 2021: Epidemiology of cardiac arrest in Europe | journal = Resuscitation | volume = 161 | pages = 61–79 | date = April 2021 | pmid = 33773833 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2021.02.007 | s2cid = 232408830 }}</ref> Loši neurološki ishodi nakon srčanog zastoja mnogo su češći u zemljama koje ne koriste prekid doživotnog održavanja (~50%) u poređenju sa onima koje koriste (manje od 10%).<ref name="Gräsner_2021"/> Većina poboljšanja kognicije dolazi tokom prva tri mjeseca nakon srčanog zastoja, a neki pojedinci prijavljuju poboljšanje do godinu dana nakon srčanog zastoja.<ref name="Gräsner_2021"/> 50 – 70% preživjelih od srčanog zastoja navodi [[umor]] kao simptom , čineći umor najčešćim simptomom o kojem je pacijent prijavljen.<ref name="Gräsner_2021"/> Prognoza se obično procjenjuje 72 sata ili više nakon srčanog zastoja.<ref name="AHA2015Part13">{{cite journal | vauthors = Neumar RW, Shuster M, Callaway CW, Gent LM, Atkins DL, Bhanji F, Brooks SC, de Caen AR, Donnino MW, Ferrer JM, Kleinman ME, Kronick SL, Lavonas EJ, Link MS, Mancini ME, Morrison LJ, O'Connor RE, Samson RA, Schexnayder SM, Singletary EM, Sinz EH, Travers AH, Wyckoff MH, Hazinski MF | display-authors = 6 | title = Part 1: Executive Summary: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care | journal = Circulation | volume = 132 | issue = 18 Suppl 2 | pages = S315–S367 | date = November 2015 | pmid = 26472989 | doi = 10.1161/cir.0000000000000252 | doi-access = free }}</ref> Stopa preživljavanja je bolja kod onih kod kojih je neko vidio kolaps, koji su imali CPR kod promatrača ili su imali ventrikulsku tahikardiju ili ventrikulsku fibrilaciju kada se procijeni.<ref name="Sas20102">{{cite journal | vauthors = Sasson C, Rogers MA, Dahl J, Kellermann AL | title = Predictors of survival from out-of-hospital cardiac arrest: a systematic review and meta-analysis | journal = Circulation: Cardiovascular Quality and Outcomes | volume = 3 | issue = 1 | pages = 63–81 | date = January 2010 | pmid = 20123673 | doi = 10.1161/circoutcomes.109.889576 | doi-access = free }}</ref> Preživljavanje među onima sa [[Ventrikulska fibrilacija|Vfib]] ili [[Ventrikulska tahikardija|Vtach]] je 15 do 23%.<ref name="Sas20102"/> Žene imaju veću vjerovatnoću da prežive srčani zastoj i napuste bolnicu nego muškarci.<ref>{{cite journal | vauthors = Bougouin W, Mustafic H, Marijon E, Murad MH, Dumas F, Barbouttis A, Jabre P, Beganton F, Empana JP, Celermajer DS, Cariou A, Jouven X | display-authors = 6 | title = Gender and survival after sudden cardiac arrest: A systematic review and meta-analysis | journal = Resuscitation | volume = 94 | pages = 55–60 | date = September 2015 | pmid = 26143159 | doi = 10.1016/j.resuscitation.2015.06.018 }}</ref> Pregled iz 1997. godine otkrio je stope preživljavanja do otpusta od 14% iako su različite studije varirale od 0 do 28%.<ref name="Ballew2">{{cite journal | vauthors = Ballew KA | title = Cardiopulmonary resuscitation | journal = BMJ | volume = 314 | issue = 7092 | pages = 1462–1465 | date = May 1997 | pmid = 9167565 | pmc = 2126720 | doi = 10.1136/bmj.314.7092.1462 }}</ref> Kod onih starijih od 70 godina koji imaju srčani zastoj dok su u bolnici, preživljavanje do otpusta iz bolnice je manje od 20%.<ref name="Gi20142">{{cite journal | vauthors = van Gijn MS, Frijns D, van de Glind EM, C van Munster B, Hamaker ME | title = The chance of survival and the functional outcome after in-hospital cardiopulmonary resuscitation in older people: a systematic review | journal = Age and Ageing | volume = 43 | issue = 4 | pages = 456–463 | date = July 2014 | pmid = 24760957 | doi = 10.1093/ageing/afu035 | doi-access = free }}</ref> Koliko dobro ove osobe mogu da se snalaze nakon izlaska iz bolnice, nije jasno.<ref name="Gi20142"/> Utvrđeno je da je globalna stopa ljudi koji su uspjeli da se oporave od vanbolničkog srčanog zastoja nakon primitka CPR-a oko 30%, a stopa preživljavanja do otpusta iz bolnice procijenjena je na 9%.<ref name="Yan_2020">{{cite journal | vauthors = Yan S, Gan Y, Jiang N, Wang R, Chen Y, Luo Z, Zong Q, Chen S, Lv C | display-authors = 6 | title = The global survival rate among adult out-of-hospital cardiac arrest patients who received cardiopulmonary resuscitation: a systematic review and meta-analysis | journal = Critical Care | volume = 24 | issue = 1 | pages = 61 | date = February 2020 | pmid = 32087741 | pmc = 7036236 | doi = 10.1186/s13054-020-2773-2 }}</ref> Preživljenje do otpusta iz bolnice vjerovatnije je među ljudima čiji je srčani zastoj svjedočio slučajni prolaznik ili hitna medicinska služba, koji su primili CPR posmatrača i među onima koji žive u Evropi i Sjevernoj Americi.<ref name="Yan_2020"/> Relativno niže preživljavanje u azijskim zemljama zabilježene su stope otpuštanja iz bolnice.<ref name="Yan_2020"/> == Prevencija == Uz nedostatak pozitivnih ishoda nakon srčanog zastoja, napori su uloženi u pronalaženje učinkovitih strategija za sprječavanje srčanog zastoja. S obzirom na to da su glavni uzroci srčanog zastoja ishemijska bolest srca, važni su napori da se promovira [[zdrava prehrana]], [[vježbanje]] i [[pušenje|prestanak pušenja]]. Za ljude kod rizika od srčanih bolesti, koriste se mjere kao što su kontrola [[krvni pritisak|krvnog pritista]], snižavanje [[holesterol]]a i druge medicinsko-terapijske intervencije. Međutim, treba napomenuti da je [[Cochranepv pregled]] objavljen 2016. godine pronašao dokaze umjerenog kvaliteta koji pokazuju da lijekovi za snižavanje krvnog pritiska zapravo ne smanjuju rizik od iznenadne srčane smrti.<ref>{{cite journal | vauthors = Taverny G, Mimouni Y, LeDigarcher A, Chevalier P, Thijs L, Wright JM, Gueyffier F | title = Antihypertensive pharmacotherapy for prevention of sudden cardiac death in hypertensive individuals | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 2016 | pages = CD011745 | date = March 2016 | issue = 3 | pmid = 26961575 | doi = 10.1002/14651858.CD011745.pub2|pmc=8665834}}</ref> Vježbanje je efikasna preventivna mjera za srčani zastoj u opštoj populaciji, ali može biti rizična za one sa već postojećim stanjima.<ref name="Fanous_2019">{{cite journal | vauthors = Fanous Y, Dorian P | title = The prevention and management of sudden cardiac arrest in athletes | journal = CMAJ | volume = 191 | issue = 28 | pages = E787–E791 | date = July 2019 | pmid = 31308007 | doi = 10.1503/cmaj.190166 | pmc = 6629536 }}</ref> Rizik od prolaznog katastrofalnog srčanog događaja povećava se kod osoba sa srčanim oboljenjima za vrijeme i neposredno nakon vježbanja.<ref name="Fanous_2019"/> Međutim, i životni i akutni rizik od srčanog zastoja su smanjeni kod osoba sa srčanim oboljenjima koji redovno rade vježbanja, što sugerira da su rizici vježbanja veći od koristi.<ref name="Fanous_2019"/> ===Implantabilni kardioverter defibrilator === [[slika:Blausen_0543_ImplantableCardioverterDefibrillator_InsideLeads.png|upright=1.3|thumb| Ilustracija implantabilnog kardioverter defibrilatora (ICD)]] [[Implantabilni kardioverter-defibrilator|implantabilni kardioverter defibrilator]] (ICD) je uređaj na baterije koji prati električnu aktivnost u srcu i kada se otkrije aritmija može isporučiti električni udar, kako bi prekinuo abnormalni ritam. ICD se koriste za prevenciju iznenadne srčane smrti (SCD) kod onih koji su preživjeli prethodnu epizodu iznenadnog srčanog zastoja (SCA) zbog ventrikulske fibrilacije ili ventrikulske tahikardije ([[sekundarna prevencija]]).<ref name=":10">{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Epstein AE, DiMarco JP, Ellenbogen KA, Estes NA, Freedman RA, Gettes LS, Gillinov AM, Gregoratos G, Hammill SC, Hayes DL, Hlatky MA, Newby LK, Page RL, Schoenfeld MH, Silka MJ, Stevenson LW, Sweeney MO, Smith SC, Jacobs AK, Adams CD, Anderson JL, Buller CE, Creager MA, Ettinger SM, Faxon DP, Halperin JL, Hiratzka LF, Hunt SA, Krumholz HM, Kushner FG, Lytle BW, Nishimura RA, Ornato JP, Page RL, Riegel B, Tarkington LG, Yancy CW|date=May 2008|title=ACC/AHA/HRS 2008 Guidelines for Device-Based Therapy of Cardiac Rhythm Abnormalities: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines (Writing Committee to Revise the ACC/AHA/NASPE 2002 Guideline Update for Implantation of Cardiac Pacemakers and Antiarrhythmia Devices): developed in collaboration with the American Association for Thoracic Surgery and Society of Thoracic Surgeons|journal=Circulation|volume=117|issue=21|pages=e350–e408|doi=10.1161/CIRCUALTIONAHA.108.189742|pmid=18483207|doi-access=free}}</ref> ICD se takođe koriste profilaksno za sprečavanje iznenadne srčane smrti u određenim populacijama pacijenata sa visokim rizikom ([[Preventivna zdravstvena zaštita|primarna prevencija]]).<ref name=":11">{{cite journal|vauthors=Shun-Shin MJ, Zheng SL, Cole GD, Howard JP, Whinnett ZI, Francis DP|date=June 2017|title=Implantable cardioverter defibrillators for primary prevention of death in left ventricular dysfunction with and without ischaemic heart disease: a meta-analysis of 8567 patients in the 11 trials|journal=European Heart Journal|volume=38|issue=22|pages=1738–1746|doi=10.1093/eurheartj/ehx028|pmc=5461475|pmid=28329280}}</ref> Provedene su brojne studije o upotrebi ICD-a za sekundarnu prevenciju ISS. Ove studije pokazale su poboljšano preživljavanje sa ICD u poređenju sa upotrebom antiaritmijskih lekova.<ref name=":10"/> ICD terapija je povezana sa 50% [[relativno smanjenje rizika|relativnog smanjenja rizika]] smrti uzrokovane aritmijom i 25% smanjenje relativnog rizika za sve uzroke smrtnosti.<ref>{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Connolly SJ, Hallstrom AP, Cappato R, Schron EB, Kuck KH, Zipes DP, Greene HL, Boczor S, Domanski M, Follmann D, Gent M, Roberts RS|date=December 2000|title=Meta-analysis of the implantable cardioverter defibrillator secondary prevention trials. AVID, CASH and CIDS studies. Antiarrhythmics vs Implantable Defibrillator study. Cardiac Arrest Study Hamburg . Canadian Implantable Defibrillator Study|journal=European Heart Journal|volume=21|issue=24|pages=2071–2078|doi=10.1053/euhj.2000.2476|pmid=11102258|doi-access=free}}</ref> Primarna prevencija ISS sa ICD terapijom za visokorizične populacije pacijenata je na sličan način pokazala poboljšane stope preživljavanja u brojnim velikim studijama. Populacije pacijenata sa visokim rizikom u ovim studijama definisane su kao one sa teškom [[ishemija|ishemijskom kardiomiopatijom]] (određeno smanjenom [[Ejekcijska frakcija|ejekcijskom frakcijom lijeve komore]] (LVEF). Kriteriji LVEF-a korišteni u ovim ispitivanjima kretali su se od manje od ili jednako 30% u MADIT-II do manje od ili jednako 40% u MUSTT.<ref name=":10"/><ref name=":11"/> ==Epidemiologija== Rizik od srčanog zastoja varira u zavisnosti od geografskog regiona, starosti i spola. Životni rizik je tri puta veći kod muškaraca (12,3%) nego kod žena (4,2%) na osnovu analize Framingham Heart Study.<ref>{{cite journal|vauthors=Lloyd-Jones DM, Berry JD, Ning H, Cai X, Goldberger JJ|date=2009|title=Lifetime risk for sudden cardiac death at selected index ages and by risk factor strata and race: cardiovascular lifetime risk pooling project|url=https://www.ahajournals.org/doi/abs/10.1161/circ.120.suppl_18.S416-c|journal=Circulation|volume=120|pages=S416–S417|doi=10.1161/circ.120.suppl_18.S416-c|doi-broken-date=28 February 2022}}</ref> Međutim, ova rodna razlika je nestala nakon 85. godine života.<ref name="Circ013">{{cite journal|vauthors=Zheng ZJ, Croft JB, Giles WH, Mensah GA|date=October 2001|title=Sudden cardiac death in the United States, 1989 to 1998|journal=Circulation|volume=104|issue=18|pages=2158–2163|doi=10.1161/hc4301.098254|pmid=11684624|doi-access=free}}</ref> Otprilike polovina ovih osoba je mlađa od 65 godina.<ref name=":32">{{Cite book|title=Tintinalli's emergency medicine manual|vauthors=Wang VJ, Joing SA, Fitch MT, Cline DM, John Ma O, Cydulka RK|date=2017-08-28|isbn=9780071837026|veditors=Cydulka RK|oclc=957505642}}</ref> === Sjeverna Amerika === Na osnovu umrlica, iznenadna srčana smrt čini oko 20% svih smrtnih slučajeva u [[SAD|Sjedinjenim Državama]].<ref name=":8">{{cite journal|vauthors=Wong CX, Brown A, Lau DH, Chugh SS, Albert CM, Kalman JM, Sanders P|date=January 2019|title=Epidemiology of Sudden Cardiac Death: Global and Regional Perspectives|journal=Heart, Lung & Circulation|language=English|volume=28|issue=1|pages=6–14|doi=10.1016/j.hlc.2018.08.026|pmid=30482683|s2cid=53744984}}</ref> U Sjedinjenim Državama, oko 326.000 slučajeva vanbolničkog i 209.000 slučajeva srčanog zastoja u bolnici se dogodi među odraslima godišnje, što se ispostavilo kao incidenca od približno 110,8 na 100.000 odraslih godišnje. U Sjedinjenim Državama, srčani zastoj tokom [[trudnoća]] javlja se u otprilike jednom od dvanaest hiljada porođaja ili 1,8 na 10.000 živorođenih.<ref name="Lav2015">{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Lavonas EJ, Drennan IR, Gabrielli A, Heffner AC, Hoyte CO, Orkin AM, Sawyer KN, Donnino MW|date=November 2015|title=Part 10: Special Circumstances of Resuscitation: 2015 American Heart Association Guidelines Update for Cardiopulmonary Resuscitation and Emergency Cardiovascular Care|journal=Circulation|volume=132|issue=18 Suppl 2|pages=S501–S518|doi=10.1161/cir.0000000000000264|pmid=26472998|doi-access=free}}</ref> Stope su niže u Kanadi.<ref name="Lav2015"/> === Ostale regije === Nezapadne regije svijeta imaju različite incidencije. Incidencija iznenadne srčane smrti u Kini je 41,8 na 100 000, a u Južnoj Indiji 39,7 na 100 000.<ref name=":8"/> == Također pogledajte== *[[Lanac preživljavanja]] *[[Iznenadna srčana smrt sportista]] *[[Sindrom nakon srčanog zastoja]] == Reference == {{Reflist|colwidth=30em}} == Vanjski linkovi == {{Medicinski izvori | DiseasesDB = 2095 | ICD10 = {{ICD10|I|46||i|30}} | ICD9 = {{ICD9|427.5}} | ICDO = | OMIM = | MedlinePlus = | eMedicineSubj = | eMedicineTopic = | MeshID = D006323 | SNOMED CT = 410429000 }} * [http://www.med.upenn.edu/resuscitation/ The Center for Resuscitation Science at the Hospital of the University of Pennsylvania] {{ Patologija cirkulacijskog sistema }} {{Authority control}} {{DEFAULTSORT:Cardiac Arrest}} [[Kategorija:Srčana aritmija]] [[Kategorija:Hitni medicinski slučajevi]] [[Kategorija:Uzroci smrti]] [[Kategorija:Srce]] 19v7suz3s93hi111ktrgpgm6hmx2e7p Praznik rada (film) 0 492480 3426127 2022-07-30T14:36:09Z Dragan59 144675 Nova stranica: {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge... wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = Dino Šukalo <br/> Giboni | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022 | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022 godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. Sarajevo film festivala. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[[https://bhrt.ba/pocelo-snimanje-novog-filma-pjera-zalice-praznik-rada/]] - Počatak snimanja *[[https://www.klix.ba/magazin/film-tv/pjer-zalica-zavrsio-snimanje-filma-praznik-rada/210920124]] - Završetak snimanja *[[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852]] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Spoljasnje veze == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] s4dxj2yh3s7dawz8m1p2fkbs45sgrtz 3426143 3426127 2022-07-30T15:26:13Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = Dino Šukalo <br/> Giboni | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. Sarajevo film festivala. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852]] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] r0gj0c7dve5gq2a77hrbi55uqv9w84t 3426145 3426143 2022-07-30T15:26:54Z AnToni 2325 /* Reference */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = Dino Šukalo <br/> Giboni | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. Sarajevo film festivala. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] feh5t577jvw9ytua3o5lhg3t896pvrq 3426146 3426145 2022-07-30T15:30:08Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = Dino Šukalo <br/> Giboni | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = bosanski jezik | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. Sarajevo film festivala. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] hy06b7wrnggz1ims5bl2ie4yumqb00d 3426147 3426146 2022-07-30T15:30:37Z AnToni 2325 [[Kategorija:Filmovi na bosanskom jeziku]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = Dino Šukalo <br/> Giboni | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = bosanski jezik | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. Sarajevo film festivala. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] [[Kategorija:Filmovi na bosanskom jeziku]] dp0w790uex1msqotfqwxcl95wo7cqge 3426148 3426147 2022-07-30T15:32:09Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadzović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = [[Dino Šukalo]]<br/> [[Giboni]] | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = bosanski jezik | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. [[Sarajevo film festival|Sarajevo film festivala]]. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] [[Kategorija:Filmovi na bosanskom jeziku]] rkbg77szwkienfs6c1rbuxq3tz4h0wq 3426149 3426148 2022-07-30T15:33:42Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = Pjer Žalica <br/> Aida Huseinović <br/> Rusmir Efendić <br/> Igor Kecman <br/> Jelena Mitrović <br/> Boris T. Matić <br/> Teona Strugar Mitevska <br/> Ivan Đurović | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Šeksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = [[Dino Šukalo]]<br/> [[Giboni]] | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = Udruženje Forum Sarajevo <br/>Backroom Production & BAŠ ČELIK, Beograd <br/>Propeler film Zagreb <br/>Sisters and Brother Mitevski Production Skopje <br/>Aba Film & Artikulacija Film Podgorica <br/> BHRT | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = bosanski jezik | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. [[Sarajevo film festival|Sarajevo film festivala]]. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] [[Kategorija:Filmovi na bosanskom jeziku]] 1cpph4t00qkfyurp8xgqaxqxx0y5wfy 3426176 3426149 2022-07-30T16:58:10Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija film | naziv = Praznik rada | slika = | veličina_slike = | slika_alt = | tekst = | originalni_naslov = | režija = [[Pjer Žalica]] | producent = {{plainlist| * Pjer Žalica * [[Aida Huseinović]] * [[Rusmir Efendić]] * [[Igor Kecman]] * [[Jelena Mitrović]] * [[Boris T. Matić]] * [[Teona Strugar Mitevska]] * [[Ivan Đurović]] }} | scenarist = Pjer Žalica | narator = | uloge = {{plainlist| * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Bane Popović]] * [[Branka Katić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Labina Mitevska]] }} | muzika = [[Dino Šukalo]]<br/> [[Giboni]] | kinematografija = Almir Đikoli | scenografija = Nedjeljko Mikac | žanr = komedija, drama | montaža = Redžinald Šimek | produkcija = {{plainlist| * [[Udruženje Forum Sarajevo]] [[Backroom Production & BAŠ ČELIK]], Beograd * [[Propeler film]] Zagreb * [[Sisters and Brother Mitevski Production]] Skopje * [[Aba Film & Artikulacija Film]] Podgorica * [[BHRT]] }} | distributer = | datum = 2022. | trajanje = 90 minuta | zemlja = [[BiH]] | jezik = bosanski jezik | budžet = | zarada = }} '''''Praznik rada''''' je igrani film iz 2022. godine [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkog]] režisera [[Pjer Žalica|Pjera Žalice]]. Premijerno je prikazan na zatvaranju 28. [[Sarajevo film festival|Sarajevo film festivala]]. == Radnja == "Praznik rada" je crnohumorna drama o potrazi za istinom koja oslobađa, ali često i boli. Nakon deset godina u Njemačkoj Armin u gluhoj noći dolazi u Bosnu. Prvomajski su praznici, tek je oženjen, želi da iznenadi oca Fudu. Nema ga kući. Komišija kaže: uhapsiše Fudu, ko zna zašto. U mahali nemir. Fudo da je zločinac?! Armin želi doznati istinu, a komšiluk proslaviti Praznik rada. ==Uloge== * [[Muhamed Hadžović]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Admir Glamočak]] * [[Boris Isaković]] * [[Aleksandar Seksan]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Jasna Žalica]] * [[Dženita Imamović Omerović]] * [[Labina Mitevska]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Ermin Bravo]] * [[Vedran Đekić]] * [[Branka Katić]] * [[Branimir Popović]] == Reference == {{Refspisak}} *[https://www.nezavisne.com/kultura/film/Praznik-rada-Pjera-Zalice-zatvara-28-SFF/728852] - "Praznik rada" Pjera Žalice zatvara 28. SFF == Vanjski linkovi == *{{Wikicitat|Praznik rada}} * [http://www.imdb.com/title/tt15301362/ IMDb] [[Kategorija:Bosanskohercegovački filmovi]] [[Kategorija:Filmovi iz 2020.]] [[Kategorija:Filmovi na bosanskom jeziku]] i60axzoji37r6sjez4l89l5zajwvhaz Kategorija:Divlje jagode 14 492481 3426180 2022-07-30T17:12:02Z AnToni 2325 Nova stranica: {{Kategorija|Divlje jagode}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Divlje jagode}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] cond6fga73f9wnu2ha8wbs24v1wn0e4 3426188 3426180 2022-07-30T17:26:04Z AnToni 2325 [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] dodata (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Divlje jagode}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] 9ct4fz3ix4ucjrlvx7xxlngdwaz4bgt 3426201 3426188 2022-07-30T17:37:20Z AnToni 2325 +[[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]]; ±[[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]]→[[Kategorija:Muzičke grupe iz Bihaća]] (uz pomoć [[Wikipedia:HotCat|HotCat]]a) wikitext text/x-wiki {{Kategorija|Divlje jagode}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke rok-grupe]] [[Kategorija:Jugoslavenske rok-grupe]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Bihaća]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1977.]] l0l7z9wcbypniyi45qqjngitlofoll4 Kategorija:Albumi "Divljih jagoda" 14 492482 3426181 2022-07-30T17:13:02Z AnToni 2325 Nova stranica: [[Kategorija:Divlje jagode]] wikitext text/x-wiki [[Kategorija:Divlje jagode]] 6l5hj2ccy0fnj5nlf1iyqzwjxtm88m5 Razgovor o kategoriji:Albumi "Divljih jagoda" 15 492483 3426182 2022-07-30T17:14:08Z AnToni 2325 /* Naziv */ novi odlomak wikitext text/x-wiki == Naziv == Albumi "Divljih jagoda" ili Albumi grupe "Divlje jagode"? [[User:AnToni|'''<span style="font-size:0.925em; font-family:'Bradley Hand ITC';"><span style="color:red;">A</span><span style="color:black;">n</span><span style="color:red;">T</span><span style="color:green;">o</span><span style="color:gold;">n</span><span style="color:black;">i</span></span>''']]<sub>([[Razgovor sa korisnikom:AnToni|<big><span style="color:red; font-family:'Bradley Hand ITC';">'''''R'''''</span></big>]])</sub> 19:14, 30 juli 2022 (CEST) mmyh76zl5lbuir3sxaat9jhor4rodxw Bajaga i Instruktori 0 492484 3426208 2022-07-30T17:42:52Z AnToni 2325 AnToni premjestio je stranicu [[Bajaga i Instruktori]] na [[Bajaga i instruktori]] preko preusmjerenja: Zašto veliko "I"? wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Bajaga i instruktori]] 5foefg2ett4q3ekxbn0442j0crr2vgr