Wikipedia bswiki https://bs.wikipedia.org/wiki/Po%C4%8Detna_strana MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Mediji Posebno Razgovor Korisnik Razgovor s korisnikom Wikipedia Razgovor o Wikipediji Datoteka Razgovor o datoteci MediaWiki Razgovor o MediaWikiju Šablon Razgovor o šablonu Pomoć Razgovor o pomoći Kategorija Razgovor o kategoriji Portal Razgovor o portalu TimedText TimedText talk Modul Razgovor o modulu Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Topic Sarajevo 0 35 3428767 3426076 2022-08-23T21:44:21Z Zavičajac 76629 wikitext text/x-wiki {{Drugo_značenje|Sarajevo (čvor)}} {{Infokutija naselje u BiH | ime = Sarajevo | službeni_naziv = Grad Sarajevo | naselje_vrsta = Grad | slika = {{multiple image | border = infobox | total_width = 300 | image_style = border:1; | perrow = 1/4/2/4 | image1 = Sarajevo City Panorama.JPG | image2 = JesusesHearthCathedral.jpg | image3 = Sarajevo ortodox church.JPG | image4 = Sarajevo gazi husrev bey mausoleum IMG 1279.JPG | image5 = Sebilj, Sarajevo.jpg | image6 = Latin (Princip) Bridge on Miljacka River.jpg | image7 = Academy of fine art and Festina lente.jpg | image8 = Sarajevo City Hall 01.jpg | image9 = National Museum of BiH Aerial.JPG | image10 = Vječna vatra, Sarajevo (by Pudelek).JPG }} | slika_opis = Od vrha, s lijeva na desno: Pogled na Sarajevo s [[Bijela tabija|Bijele tabije]], [[Katedrala Srca Isusova]], [[Saborna crkva u Sarajevu]], [[Gazi Husrev-begovo turbe]], [[Sebilj]], [[Latinska ćuprija]] na [[Miljacka|Miljacki]], [[Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu|Akademija likovnih umjetnosti]], [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljski muzej]], [[Vječna vatra]] | slike_veličina = | slika_zastava = Flag of Sarajevo.svg | slika_grb = Coat of arms of Sarajevo.svg | nadimak = Jerusalem Evrope,<ref name="In Europe's Jerusalem">{{cite web|url=http://www.catholicculture.org/news/features/index.cfm?recnum=21006|title=In Europe's Jerusalem|website=catholicculture.org|publisher=Catholic World News|first=Josip|last=Stilinović|date=3. 1. 2002|access-date=24. 9. 2015|quote=The city's principal mosques are the Gazi Husrev-Bey's Mosque, or Begova Džamija (1530), and the Mosque of Ali Pasha (1560–61)|language=en}}</ref> Jerusalem Balkana<ref name="google27">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=AxxBPfEk3_0C&q=Sarajevo#v=snippet&q=Sarajevo&f=false|title=The Jews and their Future: A Conversation on Judaism and Jewish Identities|first1=Esther|last1=Benbassa|first2=Jean-Christophe|last2=Attias|year=2004|location=London|publisher=Zed Books|page=27|isbn=1-84277-391-7}}</ref> | moto = | koordinate = {{coord|43|51|22.8|N|18|24|47.6|E|type:city|display=inline,title}} | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Kanton Sarajevo]] | općina = [[Centar (Sarajevo)|Centar]]<br />[[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]]<br />[[Novo Sarajevo]]<br />[[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]] | osnovan = 1461. | osnivač = [[Isa-beg Ishaković]] | gradonačelnik = [[Benjamina Karić]]<ref>{{cite web |last1=Beker |first1=Maja |title=Benjamina Karić izabrana za gradonačelnicu Sarajeva |url=https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |publisher=[[N1 (televizija)|N1]] |access-date=9. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210408220622/https://ba.n1info.com/vijesti/benjamina-karic-izabrana-za-gradonacelnicu-sarajeva/ |archive-date=8. 4. 2021 |date=8. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | gradonačelnik_stranka = [[Socijaldemokratska partija Bosne i Hercegovine|SDP]] | površina_ukupno = 141.5 | površina_urban = 489 | površina_metro = 3350 | nadmorska_visina = 550 | stanovništvo_datum = [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|2013]] | stanovništvo_ukupno = 275524 | stanovništvo_urban = 405930 | stanovništvo_metro = 555210 | stanovništvo_demonim = Sarajlija | poštanski_broj = 71000 | pozivni_broj = (+387) 33 | veb-sajt = {{URL|https://www.sarajevo.ba/}} }} '''Sarajevo''' je [[Glavni grad|glavni]] i najveći [[Službeni gradovi Bosne i Hercegovine|grad]] [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], njena [[metropola]]<ref>{{cite web|title=Prostorni plan Kantona Sarajevo za period od 2003. do 2023. godine|url=http://zpr.ks.gov.ba/sites/zpr.ks.gov.ba/files/pp/Prostorni_plan/PROSTORNI%20PLAN%20%20za%20štampu.pdf|website=zpr.ks.gov.ba|publisher=Zavod za planiranje razvoja Kantona Sarajevo|access-date=24. 9. 2015|format=PDF|archive-url=https://web.archive.org/web/20180906015449/http://zpr.ks.gov.ba/sites/zpr.ks.gov.ba/files/pp/Prostorni_plan/PROSTORNI%20PLAN%20%20za%20%C5%A1tampu.pdf|archive-date=6. 9. 2018|url-status=dead}}</ref> i njen najveći urbani, kulturni, ekonomski i prometni centar, glavni grad [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]] i sjedište [[Kanton Sarajevo|Kantona Sarajevo]]. Prema [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|popisu stanovništva iz 1991.]] grad je po tadašnjoj strukturi sa deset općina imao 527.049, a po [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|popisu stanovništva iz 2013.]] i trenutnoj teritorijalnoj podjeli sa četiri općine 275.524. Nalazi se u središnjem dijelu jugoistočne Evrope i Balkana. Kroz grad protiče [[rijeka]] [[Miljacka]], a u neposrednoj blizini grada u općini [[Ilidža]] je i izvorište rijeke [[Bosna (rijeka)|Bosne]], izletištem [[Vrelo Bosne|Vrelom Bosne]]. Oko grada nalaze se planine: [[Jahorina]], [[Bjelašnica]], [[Igman]], [[Treskavica]] i [[Trebević]]. Sarajevo je političko, finansijsko, socijalno i kulturno središte Bosne i Hercegovine i istaknuto središte kulture na Balkanu, sa uticajem na čitavu regiju u oblasti zabave, medija, mode i umjetnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.mediterraneanews.com/index/2011/05/sarajevo-the-economic-administrative-cultural-and-educational-center-of-bosnia-and-herzegovina/ |title=Sarajevo: The economic, administrative, cultural and educational center of Bosnia and Herzegovina |publisher=Mediterranea News |date=12. 5. 2011 |access-date=15. 7. 2021|url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120424230137/http://www.mediterraneanews.com/index/2011/05/sarajevo-the-economic-administrative-cultural-and-educational-center-of-bosnia-and-herzegovina/ |archive-date=24. 4. 2012 }}</ref> Regionalni je centar u obrazovanju, dom je prve balkanske institucije tercijarnog obrazovanja, islamske [[Medresa|medrese]], koja je danas dio [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]].<ref>{{cite web|last=Agency|first=Anadolu|title=Saraybosna'da 476 yıldır yaşayan medrese! (Sarajevo Celebrates 476 Years of its Medresa!)|url=http://www.haber7.com/balkanlar/haber/974831-saraybosnada-476-yildir-yasayan-medrese|publisher=Haber7|access-date=15. 7. 2021}}</ref> Grad je poznat po svojoj tradicionalnoj kulturnoj i religijskoj raznolikosti, sa pripadnicima [[Islam u Bosni i Hercegovini|islama]], [[Pravoslavlje|pravoslavlja]], [[Rimokatoličanstvo|katolicizma]] i [[Jevreji u Bosni i Hercegovini|judaizma]] koji tu egzistiraju stoljećima. Zbog svoje duge i bogate historije, vjerskih i kulturnih raznolikosti, Sarajevo se ponekad naziva ''Jerusalem Evrope'' ili ''Jerusalem Balkana''. Jedan je od rijetkih evropskih gradova u čijem se centru, u neposrednoj blizini, nalaze bogomolje sve tri velike monoteističke religije: [[džamija]], [[Rimokatolička crkva|katolička crkva]], [[pravoslavna crkva]] i [[sinagoga]]. Iako su područja oko grada naseljena još od prahistorije, moderni grad nastao je kao osmanlijsko uporište u 15. vijeku. Sarajevo je tokom svoje historije nekoliko puta privuklo međunarodnu pažnju. 1885. godine Sarajevo je bio prvi grad u Evropi i drugi grad na svijetu koji je imao stalnu mrežu električnih tramvaja koji su saobraćali kroz grad, slijedeći u tom primjeru [[San Francisco]]. 1914. godine Sarajevo je bilo i mjesto [[Sarajevski atentat|atentata]] na nadvojvodu Franza Ferdinanda od strane lokalnog [[Mlada Bosna|mladobosanskog]] aktiviste [[Gavrilo Princip|Gavrila Principa]] koji je pokrenuo [[Prvi svjetski rat]], koji je također okončao austrougarsku vlast u Bosni i Hercegovini i rezultirao stvaranjem Kraljevine Jugoslavije. Kasnije, nakon Drugog svjetskog rata, uspostavljanje Socijalističke Republike Bosne i Hercegovine u okviru Druge Jugoslavije dovelo je do masovnog širenja Sarajeva, tada glavnog grada republike, što je kulminiralo domaćinstvom Zimskih olimpijskih igara 1984. godine koje su obilježile prosperitetnu eru za grad. Međutim, početkom [[Ratovi u bivšoj Jugoslaviji|jugoslovenskih ratova]], tokom 1.425 dana od aprila 1992. do februara 1996. godine, grad je pretrpio [[Opsada Sarajeva|najdužu opsadu glavnog grada u historiji modernog ratovanja]], tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|bosanskohercegovačkog rata]] i [[Raspad Jugoslavije|raspada Jugoslavije]].<ref>{{cite news |url=http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/europe/article575571.ece |title=The New Siege of Sarajevo |last=Connelly |first=Charlie |date=8. 10. 2005 |work=The Times |location=UK |access-date=15. 7. 2021}}</ref> Sarajevo je 2011. nominovano za [[Evropski glavni grad kulture]] 2014. a 2019. je zajedno sa [[Istočno Sarajevo|Istočnim Sarajevom]] bio domaćin [[Evropski zimski olimpijski festival mladih 2019.|Evropskog zimskog olimpijskog festivala mladih 2019.]]<ref>{{cite web|url=http://www.bh-news.com/en/vijest_det.php?vid=3827&r=1 |title=Nomination of Sarajevo for European Capital of Culture 2014 |publisher=BH-News.com |access-date=15. 9. 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.eppgroup.eu/press/showpr.asp?prcontroldoctypeid=1&prcontrolid=10331&prcontentid=17480&prcontentlg=en |title=Sarajevo: With Sarajevo as Europe's Capital of Culture 2014 we could send an... – 12/05/2011 – EPP Group |publisher=Group of the European People's Party (Christian Democrats) in the European Parliament |access-date=15. 9. 2011}}</ref> == Etimologija == Sarajevo je historijsko ime grada, koje po jednoj od teorija potiče od kovanice ''Saray Ovası'' što znači ''Dvor i polje oko dvora''. Sarajevo se ponekad naziva ''Šeher'' ([[Turski jezik|tur]]. şehir; [[Perzijski jezik|per]]. شهر ''šahr''), imenom koje je gradu dao njegov osnivač [[Isa-beg Ishaković]]. Zbog svog orijentalnog izgleda nazivano je i imenom ''Damask sjevera'', a Jevreji [[Sefardi]] su ga nazvali ''Mali Jerusalem''. [[Abdulah Škaljić]], autor rječnika "Turcizmi u srpsko-hrvatskom jeziku", u istoj knjizi navodi sljedeće: {{Citat|...Složenica je nastala po uzoru na složenice [[Smederevo]], [[Kraljevo]], [[Popovo]], [[Mirijevo]], [[Trnovo (složenica)]] itd. Turski naziv za Sarajevo je "Saray-Bosna", ali se u jednoj od najstarijih bosanskih [[vakufnama]], u vakufnami [[Mustaj-beg Skenderpašić|Mustaj-bega Skenderpašića]] iz 1517. g. (čiji je original i prijevod objavio Dr [[Hazim Šabanović]] u POF-u II-IV, 1953, str.403) Sarajevo naziva i "Saray-ovasi", doslovce: "Sarajevsko polje". Iako sam ranije zastupao da je Sarajevo nastalo od tur. "Saray-ovasi", došao sam do zaključka da je ispravnije tumačenje koje sam gore naveo''".<ref name="Škaljić1989">{{cite book|author=Abdulah Škaljić|title=Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku|url=http://books.google.com/books?id=O5BiAAAAMAAJ|year=1989|publisher=Svjetlost|isbn=978-86-01-01459-6}}</ref>}} == Geografija == {{Glavni|Geografija Sarajeva}} [[Datoteka:Sarajevo_SPOT_1050.jpg|mini|lijevo|Snimak Sarajeva i okoline napravljen satelitom [[SPOT]]]] [[Datoteka:Pogled na Sarajevo.png|mini|250p|Pogled na Sarajevo sa [[Hrid (Sarajevo)|Hrida]]]] Sarajevo se nalazi u središnjem dijelu [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]] i zauzima površinu od 141,5&nbsp;km<sup>2</sup>. Centralni dijelovi grada smješteni su u kompozitnoj [[Sarajevska kotlina|Sarajevskoj kotlini]], koja se pruža od [[istok]]a prema [[zapad]]u i završava u [[Sarajevsko polje|Sarajevskom polju]], okruženo planinama Bjelašnicom i Igmanom na jugozapadu, Trebevićem na jugoistoku, te srednjim planinama i međudolinskim rtovima na sjeveru i sjeverozapadu. Najstariji dijelovi grada ([[Vratnik (Sarajevo)|Vratnik]], [[Bistrik]], [[Hrid (Sarajevo)|Hrid]], [[Kovači (Sarajevo)|Kovači]], [[Alifakovac]]) su na padinama okolnih bregova. Prosječna nadmorska visina Sarajevskog polja je 500&nbsp; m. Najzapadnija tačka polja je na 18<sup>○</sup> 16' istočne geografske dužine. Krajnja istočna tačka je na 18<sup>○</sup> 27' istočne geografske dužine, najsjevernija je 43<sup>○</sup> 53’ sjeverne geografske širine, a najjužnija je na 43<sup>○</sup> 47' sjeverne geografske širine <ref>{{cite web|url=http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=31|title=Grad Sarajevo: O Sarajevu|author=daenet d.o.o.|work=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150411044233/http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=31|archive-date=11. 4. 2015|url-status=dead}}</ref>. [[Datoteka:Sarajevo topographic map.svg|250px|mini]] Rijeka [[Miljacka]] jedno je od glavnih geografskih obilježja grada. Teče od istoka, kroz centar Sarajeva, do zapadnog dijela grada gdje se ulijeva u [[Bosna (rijeka)|Bosnu]]. Kao ''Sarajevska rijeka'', Miljacka izvire oko 2 kilometra južno od Pala, u podnožju Jahorine, nekoliko kilometara istočno od centra Sarajeva. Izvor Bosne, [[Vrelo Bosne]] nalazi se kod kod Ilidže i još je jedno značajna prirodna znamenitost i izletište Sarajlija i drugih turista. Nekoliko manjih rijeka i potoka poput Koševskog potoka također protječe kroz grad i okolicu. === Panorama === {{Široka slika|Sarajevo panorama.jpg|1000px|Panorama Sarajeva}} === Klima === Sarajevo se nalazi u području umjerene [[Kontinentalna klima|kontinentalne klime]], sa uticajem kontinentalne klime sa sjevera i mediteranske sa juga. Prosječna godišnja temperatura zraka iznosi 9,5&nbsp;°C, a prosječna količina padavina je oko 919 l/&nbsp;mm. Najhladniji period tokom godine je januar sa prosječnih -1,3&nbsp;°C i jedini je mjesec sa negativnom srednjom vrijednošću temperature zraka.<ref name="klima">{{cite web|title=Sarajevo - klima|url=http://sarajevo.ba/klima/?lang=bs|publisher=sarajevo.ba}}{{Mrtav link|datum=Novembar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Juli je najtopliji sa prosječnom vrijednošću temperature zraka od 19,1&nbsp;°C. Najekstremnije temperature zraka zabilježene u Sarajevu su -26,4&nbsp;°C (zabilježena 4. januara 1942. godine) i 40.0&nbsp;°C (19. augusta 1946).<ref name="klima"/> Najviše sunčanih sati je tokom augusta sa prosječnih 270 sunčanih sati dok godišnji prosjek iznosi 1830 sunčanih sati po čemu se Sarajevo svrstava u srednje sunčane gradove.<ref name="klima"/> Nasuprot tome, stepen oblačnosti u prosjeku godišnje iznosi 59% a najizraženija je tokom decembra kada je oblačnost u prosjeku iznosi 75%.<ref name="klima"/> {{Vremenski okvir | naslov = <!-- * Prosječna temperatura * --> | pt_jan = -0,5 | pt_feb = 1,4 | pt_mar = 5,7 | pt_apr = 10,0 | pt_maj = 14,8 | pt_jun = 17,7 | pt_jul = 19,7 | pt_aug = 19,7 | pt_sep = 15,3 | pt_okt = 11,0 | pt_nov = 5,4 | pt_dec = 0,9 <!-- * Najviša prosječna temperatura * --> | vt_jan = 3,7 | vt_feb = 6,0 | vt_mar = 10,9 | vt_apr = 15,6 | vt_maj = 21,4 | vt_jun = 24,5 | vt_jul = 27,0 | vt_aug = 27,2 | vt_sep = 22,0 | vt_okt = 17,0 | vt_nov = 9,7 | vt_dec = 4,2 <!-- * Najniža prosječna temperatura * --> | nt_jan = -3,3 | nt_feb = -2,5 | nt_mar = 1,1 | nt_apr = 4,8 | nt_maj = 9,0 | nt_jun = 11,9 | nt_jul = 13,7 | nt_aug = 13,7 | nt_sep = 10,0 | nt_okt = 6,4 | nt_nov = 1,9 | nt_dec = -1,8 <!-- * Padavine * --> | p_jan = 68 | p_feb = 64 | p_mar = 70 | p_apr = 77 | p_maj = 72 | p_jun = 90 | p_jul = 72 | p_aug = 66 | p_sep = 91 | p_okt = 86 | p_nov = 85 | p_dec = 86 <!-- * Broj kišnih dana * --> | kd_jan = 8 | kd_feb = 10 | kd_mar = 13 | kd_apr = 17 | kd_maj = 17 | kd_jun = 16 | kd_jul = 14 | kd_aug = 13 | kd_sep = 15 | kd_okt = 13 | kd_nov = 12 | kd_dec = 11 <!-- * Prosječna vlažnost zraka * --> | vz_jan = 79 | vz_feb = 74 | vz_mar = 68 | vz_apr = 67 | vz_maj = 68 | vz_jun = 70 | vz_jul = 69 | vz_aug = 69 | vz_sep = 75 | vz_okt = 77 | vz_nov = 76 | vz_dec = 81 <!-- * Broj sunčanih sati * --> | ss_jan = | ss_feb = | ss_mar = | ss_apr = | ss_maj = | ss_jun = | ss_jul = | ss_aug = | ss_sep = | ss_okt = | ss_nov = | ss_dec = <!-- --> | dijagram = | izvor = Pogoda.ru.net<ref name = pogoda>{{cite web | url = http://www.pogoda.ru.net/climate2/14654.htm | title = Weather and Climate: The Climate of Sarajevo | publisher = Weather and Climate (Погода и климат) | access-date=25. 8. 2016 | language = ruski | archive-url = https://web.archive.org/web/20120516141700/http://pogoda.ru.net/climate2/14654.htm | archive-date=16. 5. 2012 }}</ref> i [[NOAA]] (sun, 1961–1990)<ref name = NOAA>{{cite web | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/RA-VI/BH/14654.TXT | title = Sarajevo Climate Normals 1961–1990 | publisher = National Oceanic and Atmospheric Administration | access-date=25. 8. 2016}}</ref> }} === Zagađenje zraka === Kvalitet zraka je jedno od gorućih pitanja iz oblasti zaštite okoline grada Sarajeva.<ref>{{Cite web|url=http://www.balkaninsight.com/en/article/air-pollution-reaching-alarming-levels-in-bosnia-experts-warn-11-30-2015|title=Air Pollution is Choking Bosnia, Experts Warn :: Balkan Insight|website=www.balkaninsight.com|access-date=4. 4. 2017}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.foxnews.com/world/2016/12/26/sarajevo-introduces-transport-restrictions-to-ease-pollution.html|title=Sarajevo introduces transport restrictions to ease pollution|date=26. 12. 2016|work=Fox News|access-date=4. 4. 2017|language=en-US}}</ref> Prema bazi podataka [[Svjetska zdravstvena organizacija|Svjetske zdravstvene organizacije (WHO)]] o kvaliteti zraka u 2016. godini,<ref>{{Cite web|url=http://www.who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/|title=WHO Global Urban Ambient Air Pollution Database (update 2016)|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=4. 4. 2017|archive-date=1. 3. 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170301221905/http://who.int/phe/health_topics/outdoorair/databases/cities/en/|url-status=dead}}</ref> prosječna godišnja koncentracija [[Sitne lebdeće čestice|sitnih lebdećih čestica (PM2.5)]] u 2010. godini procijenjena je na 30 μg/m<sup>3</sup> na osnovu mjerenja PM10, što je 3 puta više od vrijednosti datih u Smjernici za kvalitet zraka WHO-a<ref>{{Cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs313/en/|title=Ambient (outdoor) air quality and health|website=World Health Organization|language=en-GB|access-date=4. 4. 2017}}</ref> za godišnji prosjek PM2.5. U Sarajevu ne postoje novija direktna dugoročna mjerenja vrijednosti sitnih lebdećih čestica PM2.5 i mogu se dati samo procjene za vrijednost PM10, koji je manje štetan za zdravlje u odnosu na PM2.5.<ref>{{Cite web|url=https://cfpub.epa.gov/ncea/isa/recordisplay.cfm?deid=216546|title=Integrated Science Assessment (ISA) for Particulate Matter (Final Report, Dec 2009)|last=Group|first=US EPA National Center for Environmental Assessment, Research Triangle Park Nc, Environmental Media Assessment|last2=Sacks|first2=Jason|website=cfpub.epa.gov|language=en|access-date=4. 4. 2017}}</ref> Stvarni podaci o kvalitetu zraka u realnom vremenu u obliku vrijednosti PM10, ozona, NO2, CO i SO2 dostupni su na web stranici [[Federalni hidrometeorološki zavod|Federalnog hidrometeorološkog zavoda]].<ref>{{Cite web|url=http://www.fhmzbih.gov.ba/latinica/ZRAK/vrijednostiPolutanata.php|title=Federalni hidrometeorološki zavod|website=www.fhmzbih.gov.ba|access-date=4. 4. 2017|archive-date=13. 9. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180913190025/http://www.fhmzbih.gov.ba/latinica/ZRAK/vrijednostiPolutanata.php|url-status=dead}}</ref> === Rijeke === [[Datoteka:06Sarajevo Miljacka03.jpg|mini|desno|Pogled na Miljacku s mosta na Skenderiji]] Miljacka je rijeka, koja najvećim dijelom protiče kroz Sarajevo od [[istok]]a prema [[zapad]]u. Duga je 35,9&nbsp;kilometera. Nastaje od nekoliko vrela u podnožju planina [[Romanija|Romanije]] i [[Jahorina|Jahorine]]. [[Paljanska Miljacka]] (12,9&nbsp;km) izvire na Palama. [[Mokranjska Miljacka]] izvire u [[Kadino Selo (Pale, RS)|Kadinom Selu]]. Nekoliko kilometera istočno od Sarajeva u selu [[Dovlići]], ove dvije pritoke se spajaju u Miljacku. Dalje Miljacka teče na zapad kroz Sarajevo, odakle nastavlja svoj put prema rijeci Bosni u koju se ulijeva. U zapadnom dijelu [[Sarajevsko polje|Sarajevskog polja]], na području općine [[Ilidža]], izvire jedna od najvećih rijeka u Bosni i Hercegovini, [[Bosna (rijeka)|Bosna]], koja nastaje od tridesetak manjih izvora u podnožju planine [[Igman]], stvarajući park prirode - Vrelo Bosne. Pored rijeka Bosne, [[Željeznica|Željeznice]] i Miljacke, ostali veći stalni vodotoci su: [[Zujevina]], [[Ljubina (rijeka)|Ljubina]], [[Misoča]], [[Stavnja]], [[Tilava]], [[Dobrinja (rijeka)|Dobrinja]], [[Bijela rijeka]], [[Crna rijeka (Željeznica|Crna rijeka]], [[Mošćanica]], [[Vogošćanska rijeka]] i dr.<ref>{{cite web|title=Rijeke, jezera, izvori Kantona Sarajevo|url=http://portal.skola.ba/start/RijekejezeraizvoriKantonaSarajevo/tabid/213/Default.aspx|website=portal.skola.ba|publisher=Zvanični web-portal osnovnih i srednjih škola Kantona Sarajevo|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150701143424/http://portal.skola.ba/start/RijekejezeraizvoriKantonaSarajevo/tabid/213/Default.aspx|archive-date=1. 7. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Vodopad Skakavac (Sarajevo)|Vodopad Skakavac]], visok 98&nbsp;metara, nalazi se oko 12&nbsp;km od centra grada. === Brežuljci, brda i planine === Centar grada Sarajeva leži na nadmorskoj visini od 511&nbsp; metara iznad površine mora. Najnižu nadmorsku visinu u sarajevskoj kotlini ima općina [[Ilidža]] sa 498&nbsp;m, dok viši dijelovi grada i prigradska naselja na padinama okolnih brda: [[Grdonj]] i [[Hum]] na sjeveru, [[Borja|Borija]] na istoku i padine Trebevića na jugu, leže na prosječnoj nadmorskoj visini od 900&nbsp; metara. Grad okružuju šumoviti obronci olimpijskih planina jedinstvene ljepote, čiji vrhovi prelaze 2000&nbsp; metara: [[Treskavica]] (2088&nbsp; m), [[Bjelašnica]] (2067&nbsp; m), [[Jahorina]] (1916&nbsp; m), [[Igman]] (1502&nbsp; m) i [[Trebević]] (1629&nbsp;m). Obronci obližnjih planina bogati su šumom. [[Crnogorica]]: [[jela]], [[smrča]], [[ariš]] i [[bor (biljka)|bor]] i [[bjelogorica]]: [[breza]], [[topola]] i [[obična lijeska|lijeska]]. 1939. godine botaničar [[K. Maly]] osnovao je [[Botanički vrt na Trebeviću|Botanički vrt]] na Trebeviću, koji je u [[Drugi svjetski rat|drugom svjetskom ratu]] u potpunosti uništen. 1948. godine na visini od 1530&nbsp;m zasađen je [[rasadnik]], botanički [[arboretum]] [[Šumarski fakultet u Sarajevu|Šumarskog fakulteta]]. Za vrijeme [[Rat u BiH|rata u Bosni i Hercegovini]] 1992-95. šumski fond je najvećim dijelom uništen. == Historija == {{Glavni|Historija Sarajeva|Hronologija Sarajeva}} === Mlađe kameno doba (neolit) === [[Datoteka:Butmirska vaza.jpg|thumb|Vaza iz perioda neolitke Butmirske kulture]] Jedno od najranijih arheoloških otkrića kojima se dokazuje naseljenost područja grada potiče iz [[neolit]]ske [[Butmirska kultura|Butmirske kulture]]. Otkrića u [[Prahistorijsko naselje Butmir|Butmiru]] desila su se na teritoriji današnje sarajevske općine [[Ilidža|Ilidže]] 1893. godine.<ref name="naselje">{{Cite web |url=http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=2500 |title= Prahistorijsko naselje u Butmiru |work=kons.gov.ba |accessdate= 13. 9. 2016}}</ref> Tada su austrougarske vlasti tokom izgradnje poljoprivredne škole otkrili arheološko nalazište. Bogatstvo kremena na ovom području bilo je privlačno neolitskim ljudima, a naselje se razvijalo i bilo u procvatu. Na tom području razvijena je jedinstvena keramika i njen dizaj, koji karakteriziraju narod Butmira kao jedinstvenu kulturu, kako je opisano na Međunarodnom kongresu arheologa i antropologa održanom u Sarajevu 1894. godine.<ref>[http://www.sarajevo-tourism.com/eng/sarajevothroughhistory.wbsp "The Culture & History"], Tourism Association of Sarajevo Canton, Retrieved on 3 August 2006.</ref> === Doba Ilira === Sljedeća istaknuta kultura u Sarajevu bili su Iliri. Drevni narod, koji su većinu zapadnog Balkana smatrali svojom domovinom, imali su nekoliko ključnih naselja u regiji, uglavnom oko rijeke Miljacke i u sarajevskoj dolini. Iliri u sarajevskoj regiji pripadali su [[Desidijati]]ma, posljednjem Ilirskom narodu u Bosni i Hercegovini koji se odupro rimskoj okupaciji. === Antičko doba === Njihov poraz od rimskog cara [[Tiberije|Tiberija]] 9. godine nove ere označava početak [[Bosna i Hercegovina u Rimskom Carstvu|rimske vladavine u regiji]].<ref name="Bojanovski">{{Cite web |url= https://de.scribd.com/doc/12834705/Ivo-Bojanovski-BIH-u-Anticko-Doba |title= Ivo Bojanovski: BOSNA I HERCEGOVINA U ANTIČKO DOBA |work=Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, 1988 |access-date= 9. 2. 2016}}</ref> Rimljani nikada nisu izgradili područje današnje Bosne, ali rimska kolonija ''[[Aquae S (Ilidža)|Aquae Sulphurae]]'' nalazila se u blizini današnje Ilidže i bila je najvažnije naselje tog vremena.<ref name="Mesihović">{{Cite web |url= https://iis.unsa.ba/wp-content/uploads/2019/09/historijska_traganja_1.%C4%8CLANCI-SalmedinM.pdf |title= Salmedin Mesihović: Doprinos historiji sarajevskog prostora u antičko doba, Izvorni naučni rad |work= Filozofski fakultet, Sarajevo, |accessdate= 9. 2. 2019}}</ref> Nakon Rimljana područje su naselili [[Bosna i Hercegovina u Gotskom kraljevstvu|Goti]]<ref name="Basler">{{Cite web |url= https://de.scribd.com/document/267288103/Kulturna-Istorija-Bosne-i-Hercegovine |title= Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE |work= Veselin Masleša, Sarajevo, 1966 |accessdate= 9. 2. 2019}}</ref> , a u 7. vijeku i [[Slaveni]].<ref>{{Cite web|url=http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=2498|archive-url=https://web.archive.org/web/20071013171041/http://www.aneks8komisija.com.ba/main.php?id_struct=50&lang=4&action=view&id=2498|url-status=dead|archive-date=13. 10. 2007|title=Commission to preserve national monuments|date=13. 10. 2007|access-date=14. 8. 2018}}</ref> After the Romans, the [[Goths]] settled the area, followed by the [[Slavs]] in the 7th century.<ref name=Brit>"Sarajevo", ''New Britannica'', volume 10, edition 15 (1989). {{ISBN|0-85229-493-X}}.</ref> === Srednji vijek === {{Glavni|Sarajevo u srednjem vijeku}} [[Datoteka:Stecak Zmeljaski Muzej Sarajevo.jpg|mini|225p|lijevo|Stećak, Zemaljski muzej Sarajevo]] [[Datoteka:Day in Sarajevo.jpg|mini|180p|lijevo|[[Baščaršija]]]] [[Datoteka:Sarajevo Historic View.jpg|mini|desno|180p|Sarajevo oko 1900. godine]] [[Datoteka:Sarajevo Tram (1901).png|mini|desno|180p|Prvi tramvaj u Evropi, u Sarajevu, [[1885]]. godine.]] Nakon perioda [[neolit]]a, [[Iliri|ilirske]] i rimske vladavine, u 7. stoljeću ovdje se naseljavaju [[Slaveni]]. U povelji iz 13. stoljeća područje Sarajeva je bilo dio župe [[Vrhbosna (župa)|Vrhbosna]]. O ovom vremenu svjedoče nadgrobni spomenici jedinstveni u svijetu - [[stećak|stećci]]. Nedaleko od Sarajeva, u selu [[Hreša (Stari Grad)|Hreša]] pronađeno je 30 [[stećak]]a. Najljepši krase vrt [[Zemaljski muzej|Zemaljskog muzeja u Sarajevu]]. Dolaskom Turaka 1435. i padom utvrde [[Hodidjed]], na obalama Miljacke nastaju naselja iz kojih će se kasnije oformiti Sarajevo. Osnivačem Sarajeva smatra se [[Isa-beg Ishaković]], koji je 1462. izdao odredbu o formiranju grada, na lijevoj obali Miljacke sagradio [[Careva džamija (Sarajevo)|Carevu džamiju]], prvu džamiju na ovom području; gradi [[saraj]], most, [[Tekija|tekiju]], [[hamam]], [[mekteb]] i [[Medresa|medresu]], te nekoliko [[han]]ova<ref name="Holm">[[Holm Sundhaussen]], "Sarajevo - Die Geschichte einer Stadt", Böhlau Verlag Wien, Köln, Weimar {{ISBN|978-3-205-79517-9}} {{Simboli jezika|de|Njemački jezik}}</ref> 1507. grad se prvi put pominje svojim današnjim imenom (''ime od Saraj-ovasi, polje oko dvora''). Intenzivni razvoj [[zanat]]stva i [[Trgovina|trgovine]] brzo su od Sarajeva stvorili bogat grad, raskrsnicu [[religija]] i kultura, trgovačkih puteva i putnika. U [[16. vijek]]u to je bio jedan od najbogatijih gradova u ovom dijelu Evrope, kada su izgrađene i neke kapitalne građevine koje i danas predstavljaju bisere [[arhitektura|arhitekture]] i civilizacije tog doba. Tada je u Sarajevu, kao zadužbina [[vezir]]a [[Gazi Husrev-beg]]a otvorena i Visoka škola [[Gazi Husrev-begova medresa|Kuršumli-medresa]], koja je podsjećala na univerzitete u drugim velikim gradovima Evrope. 1531. izgrađena [[Begova džamija|Gazihusrev-begova džamija]] najpoznatija je građevina starog Sarajeva i jedan od najvećih sakralnih spomenika islamske arhitekture na Balkanu. Iz ovog vremena su [[imaret]], [[bezistan]]i i [[hamam]]i. Tih godina je izgrađena i [[Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|Stara pravoslavna crkva]].<ref>{{cite web|url=http://www.staracrkva.org/hram.htm|title=Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|work=staracrkva.org|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20120219191649/http://www.staracrkva.org/hram.htm|archive-date=19. 2. 2012|url-status=dead}}</ref> ''Zlatno doba'' prekinut će požar [[1697]]. kada je austrijski princ [[Eugen Savojski|Eugen von Savoyen]] sa samo 8500 vojnika ušao u grad i do temelja ga spalio. Od [[1850]]. je Sarajevo glavni grad Bosne, provincije [[Osmanlijsko carstvo|Osmanlijskog carstva]]. U grad se doseljavaju [[Jevreji]] [[Sefardi]], poslije izgona iz [[Španija|Španije]], grade [[sinagoga|sinagoge]], a istovremeno nastaju pravoslavne, katoličke i evangelističke [[crkva|crkve]] i [[Katedrala Srca Isusova]]. === Moderno doba === {{Glavni|Sarajevo u austrougarsko doba|Sarajevo u prvoj i drugoj Jugoslaviji}} [[Datoteka:Latin (Princip) Bridge on Miljacka River2.jpg|mini|lijevo]] [[Datoteka:Sarajevo - carrer Ferhadija.JPG|mini|180p|desno|Pogled na Štrosmajerovu ulicu]] [[1878]]. dolaskom [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] uprave na ove prostore, Sarajevo je upravni centar [[Bosna i Hercegovina u Austro-Ugarskoj|Kondominiuma]]. Uz svoj dotad orijentalni, dobija i evropski izgled. Austro-ugarski period je vrijeme snažnog prodiranja srednjoevropske kulture, načina privređivanja, običaja i drugih civilizacijskih vrijednosti. Grad dobija savremene fabrike, a brojne škole zapadnog tipa i kulturne institucije obogaćuju glavni grad Bosne i Hercegovine. U ovo se vrijeme grade [[Zemaljski muzej]], gradska [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], Gimnazija, sud, zgrada [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodnog pozorišta]], pošta, bolnica, [[Gradska tržnica Markale|tržnica]], banke, vile na [[Marijin dvor]]u i dr. Gradi se uskotračna pruga prema sjeveru, jugu i istoku. Pod velom ''evropeizacije'', austrougarski carski činovnici i vojnici crpe dotad malo korištena privredna i prirodna bogatstva Bosne. 28. juna 1914. godine, pripadnik [[Mlada Bosna|Mlade Bosne]], [[Gavrilo Princip]] je u Sarajevu izvršio [[atentat]] na austrijskog prijestolonasljednika [[Franz Ferdinand|Franza Ferdinanda]], što je poslužilo kao povod Austrougarskoj Monarhiji da napadne Kraljevinu Srbiju, čime je otpočeo [[Prvi svjetski rat]]. Poslije [[Prvi svjetski rat|Prvog svjetskog rata]], grad ulazi u sastav jugoslavenskih državnih zajednica: [[Država SHS|Države SHS]], a potom i [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Arhitektonska slika grada ostaje gotovo nepromijenjena, industrija nazaduje, društvena nezadovoljstva radnika rastu i Sarajevo, kao grad, između dva svjetska rata, uglavnom stagnira i privredno i ekonomski nazaduje. Letargiju u koju je grad zapao prekidaju protesti i štrajkovi radnika i napredne sarajevske inteligencije. Nakon Prvog svjetskog rata i pritiska [[Vojska Kraljevine Srbije|Vojske Kraljevine Srbije]], koja se našla na strani saveznika, i pored pobune slavenskih naroda u Austro-Ugarskoj, Sarajevo je postalo dio novouspostavljene [[Kraljevina Jugoslavija|Kraljevine Jugoslavije]]. Iako je imao određeni politički značaj kao središte, prvo regije, a potom i [[Drinska banovina|Drinske banovine]], grad više nije bio nacionalna prijestolnica što je bio početak pada značaja grada.<ref>{{cite web|url=https://www.latimes.com/travel/europe/la-tr-d-sarajevo-timeline-20140727-story.html|title=Timeline: A short history of Sarajevo and region|first=Los Angeles|last=Times|date=|work=latimes.com}}</ref> Takav status grada ostat će do završetka Drugog svjetskog rata, kada će Sarajevo ponovo dobiti na važnosti jer će postati glavni grad jedne od saveznih republika. ==== Drugi svjetski rat ==== Početkom [[Drugi svjetski rat|Drugog svjetskog rata]] na ovim prostorima, njemačke i italijanske invazivne snage u kratkom roku su slomile otpor [[Vojska Kraljevine Jugoslavije|Vojske Kraljevine Jugoslavije]], koja je u tzv. Aprilskom ratu doivjela totalni raspad na različite frakcije. Nakon njemačke kampanje bombardiranja, u Sarajevo su 15. aprila 1941. ušle snage [[Wehrmacht]]ove [[16. pješadijska divizija|16. pješadijske divizije]]. [[Sile Osovine]] su uspostavile [[Marionetska država|marionetsku državu]] [[Nezavisna Država Hrvatska|NDH-a]] u čiji sastav je ušlo i Sarajevo. Tokom tog perioda grad je bio upravno središte [[Velika župa Vrhbosna|Velike župe Vrhbosna]]. U Sarajevu je u progonima Ustaša, ubijena većina židovskog stanovništva, a na Vracama je strijeljeno oko 11.000 Srba, Židova, bosanskohercegovačkih komunista i protivnika ustaškog režima. ==== Jugoslavija ==== Nakon završetka rata 1945. Sarajevo postaje upravni, kulturni i ekonomski centar [[SR Bosna i Hercegovina|SR Bosne i Hercegovine]], jedne od šest [[Republike SFRJ|republika]] [[SFRJ|SFR Jugoslavije]]. U gradu se razvija industrija, [[ekonomija]], a između ostalog školstvo i kultura čine ga glavnim centrom Republike. Osniva se [[Univerzitet u Sarajevu|Univerzitet]], [[Akademija nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine|Akademija nauka i umjetnosti]], brojni muzeji i [[galerija|galerije]], naučne institucije, [[Radiotelevizija Sarajevo|radio-televizija]]. Broj stanovnika grada raste na više od 500.000. [[Međunarodni olimpijski odbor]] povjerava Sarajevu organizaciju [[Zimske olimpijske igre 1984.|XIV Zimskih olimpijskih igara]], koje su održane 1984. ==== Rat u Bosni i Hercegovini ==== {{Glavni|Opsada Sarajeva}} [[Datoteka:Sarajevo Siege Part III.jpg|mini|250p|desno|Pogled na grad i ruševine nastale tokom rata]] Društvene i političke promjene u tadašnjoj [[SFRJ|Jugoslaviji]] dovele su do prvih [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990.|općih izbora 1990.]] na kojima je izabrano [[Opći izbori u SR Bosni i Hercegovini 1990 - Predsjedništvo SR BiH|Predsjedništvo SR BiH]]. Predsjednik [[Predsjedništvo Socijalističke republike Bosne i Hercegovine|Predsjedništva Socijalističke republike Bosne i Hercegovine]] [[Alija Izetbegović]], raspisao je [[Referendum o nezavisnosti Bosne i Hercegovine|građanski referendum]] o samostalnosti SR BiH. To je dovelo do stvaranja [[Republika Bosna i Hercegovina|Republike Bosne i Hercegovine]]. Neslaganjem vojnog vrha [[JNA]] i četveročlanog [[Predsjedništvo SFRJ|Predsjedništva SFRJ]] s većinskom odlukom naroda SR BiH, dolazi do izbijanja međunacionalnih sukoba, stvaranja nacionalnih paravojnih formacija i [[Rat u BiH|rata u Bosni i Hercegovini]], a posebno na njen glavni grad, Sarajevo. Grad Sarajevo, bio je pod fizičkom blokadom 3,5 godine, u neprestanim vojnim akcijama pretrpio je ogromna materijalna razaranja i brojne ljudske gubitke. Snajperskom i artiljerijskom vatrom [[Vojska Republike Srpske|Vojske Republike Srpske]] i srpski paramiliternih jedinica ubijeno je 10.615 ljudi, među kojima je bilo 1.601 dijete, a skoro 50.000 stanovnika Sarajeva bilo je ranjeno. Spaljena je gradska [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]] u kojoj je bila smještena [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Narodna i Univerzitetska biblioteka]], a mnogi kulturno-historijski, stambeni i vjerski objekti u gradu su oštećeni. == Grb i zastava == {{Glavni|Grb Grada Sarajeva|Zastava Sarajevskog kantona}} Grad Sarajevo od 2000. godine ima svoju novu [[Zastava Grada Sarajeva|zastavu]] i novi [[Grb Grada Sarajeva|grb]]. Na glavi štita su elementi tipičnih krovova, koji simboliziraju i brda u zelenoj boji. Ispod su nazubljene gradske zidine s dvije otvorene kapije u crnoj boji na bijeloj pozadini, koje simboliziraju Grad. U dnu grba je dolina, kroz koju teče rijeka u plavoj boji, koju premošćuje bijeli most. Okvir grba je zlatno-žut.<ref>{{cite web|url=http://www.sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=63|title=Grad Sarajevo: Grb i zastava|author=daenet d.o.o.|work=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304122629/http://sarajevo.ba/ba/stream.php?kat=63|archive-date=4. 3. 2016|url-status=dead}}</ref> == Politika == {{Glavni|Politička organizacija Sarajeva}} === Politička organizacija Grada Sarajeva === Organi Grada Sarajeva su Gradsko vijeće Grada Sarajeva i [[Spisak gradonačelnika Sarajeva|gradonačelnik Grada Sarajeva]]. ===== Gradsko vijeće Grada Sarajeva===== Gradsko vijeće je, kao predstavničko tijelo građana Grada Sarajeva, najviši organ Grada Sarajeva. Gradsko vijeće se sastoji od 28 vijećnika. Svako općinsko vijeće općina koje čine Grad Sarajevo bira po sedam delegata u Gradsko vijeće iz reda općinskih vijećnika. Bošnjacima, Hrvatima i Srbima, kao konstitutivnim narodima, pojedinačno bit će garantira minimum 20% mjesta u Gradskom vijeću, a grupi Ostalih najmanje dva mjesta, bez obzira na izborne rezultate. ===== Gradonačelnik===== Gradonačelnik Grada Sarajeva je izvršni organ Grada Sarajeva. Gradonačelnik predstavlja i zastupa Grad Sarajevo. Gradonačelnik odgovara za ustavnost i zakonitost akata koje donosi, odnosno predlaže Gradskom vijeću. Od 2021. godine gradonačelnica Grada Sarajeva je [[Benjamina Karić]]. ==== Gradska uprava ==== {{Glavni|Gradska uprava Grada Sarajeva}} Čelna tijela vlasti u Gradu Sarajevo su gradonačelnik, koji upravlja radom [[Gradske službe Sarajeva|Gradskim službama]], te [[Gradsko vijeće Sarajeva]] koje ima 28 članova. Upravu grada sačinjavaju: kabinet gradonačelnika, dva zamjenika gradonačelnika, sekretar gradske uprave, savjetnici gradonačelnika, Pravobranilac Grada Sarajeva i sedam gradskih službi za pitanja opće uprave, komunalne poslova, lokalno poslovanje i razvoj grada, urbano planiranje i stambene poslove, obrazovanje, kulturu i sport, Zavod za informatiku i telematiku, Gradski savjet i stručni kolegij gradonačelnika.<ref>{{cite web|url=http://sarajevo.ba/public/photo/organizacija-1.jpg|title=Šematski prikaz organizacije Grada Sarajeva na službenoj stranici|website=sarajevo.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20110706131539/http://sarajevo.ba/public/photo/organizacija-1.jpg|archive-date=6. 7. 2011|url-status=dead}}</ref>[[Datoteka:Sarajevo municipalities.PNG|mini|250|desno|Položaj grada (narandžasto) unutar kantona Sarajevo]] === Glavni grad === {{sekcija}} === Kanton Sarajevo === Osnivanjem Federacije Bosne i Hercegovine, osnovan je i Kanton Sarajevo, jedan od 10 kantona koji formiraju Federaciju BiH. Kanton Sarajevo se sastoji od 9 općina pri čemu su četiri ''gradske općine'' koje formiraju grad Sarajevo ([[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad Sarajevo]], [[Centar (Sarajevo)|Centar Sarajevo]], [[Novo Sarajevo]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad Sarajevo]]) i pet ostalih općina: Hadžići, Ilidža, Ilijaš, Trnovo i Vogošća. == Administrativna podjela grada == === Gradske općine === ==== Teritorijalna podjela do 1995. ==== Do rata 1992–95. Grad Sarajevo je činilo šest gradskih općina: [[Centar (Sarajevo)|Centar]], [[Ilidža]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Novo Sarajevo]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]] i [[Vogošća]], te prigradske općine: [[Hadžići]], [[Ilijaš]], [[Pale (FBiH)|Pale]] i [[Trnovo (FBiH)|Trnovo]]. ==== Teritorijalna podjela od 1995. ==== Nakon potpisivanja [[Dejtonski mirovni sporazum|Dejtonskog mirovnog sporazuma]] formira se Grad Sarajevo od četiri gradske općine: [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]], [[Centar (Sarajevo)|Centar]], [[Novo Sarajevo]] i [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], a zajedno sa susjednim općinama čini [[Kanton Sarajevo]], koji je u sastavu [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federacije Bosne i Hercegovine]]. Od dijelova predratnih općina Novi Grad, Novo Sarajevo, Stari Grad, Trnovo, Pale i cijelog teritorija općine [[Sokolac]] 1993, te naselja [[Kasindo (naselje)|Kasindo]], [[Lukavica (Istočno Novo Sarajevo)|Lukavica]], [[Hreša (Istočni Stari Grad)|Hreša]] itd.<ref>{{cite web|title=Geografski položaj i prirodne odlike grada Istočno Sarajevo|url=http://www.gradistocnosarajevo.net/o-gradu/geografski-polozaj/|publisher=Grad Istočno Sarajevo|access-date=24. 9. 2015}}</ref> formiran je Grad [[Istočno Sarajevo]], koji je pripao entitetu [[Republika Srpska]]. Istočno Sarajevo se do odluke Ustavnog suda o neustavnosti naziva zvalo Srpsko Sarajevo. Zvanično Istočno Sarajevo čine: [[Istočni Stari Grad]], [[Istočna Ilidža]], [[Istočno Novo Sarajevo]], [[Pale (RS)|Pale]], [[Trnovo (RS)|Trnovo RS]] i [[Sokolac]]. == Stanovništvo == {{Glavni|Demografija Sarajeva}} Broj stanovnika Sarajeva se tokom historije uglavnom povećavao. Najbrži rast stanovništva bilježi se tokom perioda nakon Drugog svjetskog rata, uglavnom usljed ubrzane industrijalizacije i povećanog priliva stanovništva u gradske centre. Prema procjeni u Sarajevu je 1945. živjelo oko 115.000 stanovnika da bi prema popisu stanovništva iz 1971. taj broj bio trostruko veći i iznosio 359.448 stanovnika. Porast broja stanovnika nastavio se a već za vrijeme zimske olimpijade 1984. grad je imao oko pola miliona stanovnika. Vrhunac po pitanju broja stanovnika, prema službenim rezultatima, grad je dostigao 1991. godine kada je Sarajevo prema popisu stanovništva naseljavalo 527.049 stanovnika. Usljed rata u BiH i dezintegracije grada (službeno manja površina grada), na području današnjeg Sarajeva prema popisu stanovništva iz 2013. godine živjelo je 275.524 stanovnika. === Etnicitet === Po posljednjem službenom [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 2013.|popisu stanovništva iz 2013. godine]], Grad Sarajevo (područje 4 gradske općine na površini od 141,5&nbsp;km<sup>2</sup>: [[Novo Sarajevo]], [[Novi Grad (Sarajevo)|Novi Grad]], [[Stari Grad (Sarajevo)|Stari Grad]] i [[Centar (Sarajevo)|Centar]]) imao je 275.524 stanovnika.<ref name = "RP_2013">{{RP 2013}}</ref> {{Stubičasti dijagram | naslov = Etnička struktura Sarajeva 2013. god. | širina = 500px | širina_stubovima = 60% | lijevo1 = Etnička grupa | desno1 = Broj stanovnika | maks = 275524 |ime_stuba1 = [[Bošnjaci]] |boja_stuba1=#99C68E|cifra_stuba1=222457|tekst_stuba1=222.457 (81%) |ime_stuba2 = [[Srbi]] |boja_stuba2=#FA8072|cifra_stuba2=10422 |tekst_stuba2=10.422 (4%) |ime_stuba3 = [[Hrvati]] |boja_stuba3=#87CEEB|cifra_stuba3=13604 |tekst_stuba3=13.604 (5%) |ime_stuba4 = Ostali i nep. |boja_stuba4=#D2B48C|cifra_stuba4=56470 |tekst_stuba4=56.470 (10%) |tekst = }} Po [[Popis stanovništva u Bosni i Hercegovini 1991.|popisu stanovništva iz 1991]]. godine, Grad Sarajevo (područje svih deset općina prema teritorijalnoj podjeli do 1995. godine) imao je 527.049 stanovnika.<ref name="SZS">{{cite web|title=Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine, za teritorijalnu organizaciju, općine i pripadajuća naseljena mjesta 1991. godine|url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf|publisher=Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ|access-date=24. 9. 2015|format=PDF}}</ref> Naseljeno mjesto Sarajevo, imalo je po istom popisu 416.497 stanovnika. Ostalih 110.552 stanovnika živjelo je u 335 naseljenih mjesta, u 10 općina. === Religija === Većina stanovnika su muslimani, a sama konfesionalna slika Sarajeva je jedinstvena u Evropi, zbog njene raznolikosti grad se nerijetko poredi sa [[Jerusalem]]om. Sarajevo je sjedište [[Reisul-ulema|Reisul-uleme]], poglavara [[Islam u Bosni i Hercegovini|Islamske zajednice u Bosni i Hercegovini]], sjedište [[Pravoslavlje u Bosni i Hercegovini|Dabrobosanske mitropolije]] [[Srpska pravoslavna crkva|Srpske pravoslavne crkve]], te sjedište [[Vrhbosanska nadbiskupija|Vrhbosanske nadbiskupije]] [[Katolička crkva|rimokatoličke crkve]] u Bosni i Hercegovini. Prema popisu iz 2013. godine 252.653 stanovnika Sarajeva je navelo svoju religijsku pripadnost. Prema tim podacima najviše je pripadnika islama 225.088 (81,69%), dok je kršćana 23.140 ili 8,4% (katolika 12.608 i pravoslavaca 10.532). Potpuna religijska struktura grada data je na sljedećem grafikonu. {{Stubičasti dijagram | naslov = Religijska pripadnost stanovništva Sarajeva 2013. god. | širina = 500px | širina_stubovima = 60% | lijevo1 = Religijska grupa | desno1 = Broj stanovnika | maks = 275524 |ime_stuba1 = [[Islam]] |boja_stuba1=#99C68E|cifra_stuba1=225088|tekst_stuba1=225.088 (81,69%) |ime_stuba2 = [[Katoličanstvo]] |boja_stuba2=#FA8072|cifra_stuba2=12608|tekst_stuba2=12.608 (4,58%) |ime_stuba3 = [[Pravoslavlje]] |boja_stuba3=#87CEEB|cifra_stuba3=10532|tekst_stuba3=10.532 (3,82%) |ime_stuba4 = Ateisti, agnostici, ne izjašnjavaju se, bez odgovora |boja_stuba4=#D2B48C|cifra_stuba4=22871|tekst_stuba4=22.871 (8,30%) |ime_stuba5 = Ostali |boja_stuba5=#BEB48D|cifra_stuba5=4425 |tekst_stuba5=4.425 (1,61%) |tekst = }} Urbanu sliku grada krase brojni sakralni objekti četiri svjetske konfesije: [[Džamija|džamije]] iz osmanlijskog perioda, pravoslavne, katoličke i evangelističke crkve, [[sinagoga]] i drugi kulturno-historijski spomenici, koji se nalaze u samom centru grada Sarajeva, udaljeni tek stotinjak metara jedni od drugih. <gallery mode="packed" heights="175px"> Sarajevo Kaisermoschee.JPG|[[Careva džamija (Sarajevo)|Careva džamija]] Sarajevo ortodox church.JPG|[[Saborna crkva u Sarajevu]] JesusesHearthCathedral.jpg| [[Sarajevska katedrala]] Sarajevo Synagoge 03.jpg|[[Sarajevska sinagoga]] </gallery> == Arhitektura == [[Datoteka:Sarajevo Begova Mosque 1900.jpg|mini|150p|desno|Begova džamija 1900. godine]] [[Datoteka:BiH, Sarajevo - Svrzina kuća 1.jpg|mini|150p|desno|Svrzina kuća]] [[Datoteka:Sarajevo princip bruecke.jpg|mini|150p|desno|Latinska ćuprija]] [[Datoteka:Sarajevo Admejdan.jpg|mini|150p|desno|Muzički paviljon]] [[Datoteka:Sarajevo Sahatklula by Klackalica.jpg|mini|150p|desno|Sarajevska sahat-kula]] [[Datoteka:BBI Shopping and Business Center.jpg|mini|150p|desno|BBI Centar]] [[Datoteka:SarajevoHolidayInn.JPG|mini|180p|desno|Holiday Inn Sarajevo]] [[Datoteka:Sarajevo city tour , Bosnia Herzegovina in Ultra 4K.webm|thumb|Sarajevo gradska tura video]] Sarajevo se može pohvaliti dobro očuvanim starim trgovačkim dijelom grada, [[Baščaršija|Baščaršijom]], koja je nastala u periodu osmanlijske vladavine u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]]. Ovaj dio grada obiluje jedinstvenim arhitektonskim ostvarenjima osmanlijske gradske [[Arhitektura Bosne i Hercegovine|arhitekture]], među kojima su brojne potkupolne [[džamija|džamije]], te tradicionalne forme orijentalne arhitekture poput: [[konak]]a, [[han]]ova i [[bezistan]]a. Ratna uništavanja,<ref>{{cite web|last1=Perlez|first1=Jane|title=Ruins of Sarajevo Library Is Symbol of a Shattered Culture|url=http://www.nytimes.com/specials/bosnia/context/0812yugo-bosnia-sara.html|publisher=The New York Times|date=12. 8. 1996|access-date=24. 9. 2015}}</ref> kao i rekonstrukcija, brojnih uništenih kulturnih i vjerskih objekata, kao što su [[Gazi Husrev-begova biblioteka]], [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Nacionalna i univerzitetska biblioteka]], [[Orijentalni institut u Sarajevu|Orijentalni institut]] i [[Olimpijski muzej Sarajevo|Olimpijski muzej]], doveli su do donošenja zakona o zaštiti kulture i kulturnih institucija. ==== Osmanlijski period ==== * [[Baščaršijska džamija]], 1516. * [[Gazi Husrev-begova džamija]], 1531. * [[Gazi Husrev-begova medresa|Kuršumli medresa]], 1537/38. * [[Gazi Husrev-begov bezistan]], 1540. * [[Bijela tabija]], oko 1550. * [[Alipašina džamija]], 1560/61. * [[Ferhadija džamija (Sarajevo)|Ferhadija džamija]], 1561/62. * [[Kozija ćuprija]], prva polovina 16. stoljeća * [[Brusa bezistan]], 1561. * [[Careva džamija (Sarajevo)|Careva džamija]], 1566. * [[Muzej Jevreja Bosne i Hercegovine|Stari jevrejski hram]], 1580/81, današnji oblik 1821. * [[Morića han]], kraj 16. stoljeća * [[Sarajevska sahat-kula]], kraj 16. stoljeća * [[Stara pravoslavna crkva u Sarajevu|Stara pravoslavna crkva]], 1539. * [[Kapi-kula na Ploči]], početak 18. stoljeća * [[Višegradska kapi-kula]], početak 18. stoljeća * [[Sebilj]], 1754, današnji oblik 1891. * [[Latinska ćuprija]], bivši [[Principov most]], 1789. * [[Turbe sedam braće]], 1815. * [[Svrzina kuća]], tradicionalna bosanska gradska kuća, 1832. * [[Zgrada Ministarstva odbrane na Bistriku]], 1854/56. * [[Saborna crkva u Sarajevu|Saborna crkva]], 1863/72. * [[Konak na Bistriku]], 1867/69. === Austro-ugarski period === * [[Dom Armije u Sarajevu|Dom Armije]], 1880/81. * [[Hotel "Evropa"]], 1880/81. * [[Despića kuća]], 1881. * [[Katedrala Srca Isusova]], 1884/89. * [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine|Predsjedništvo BiH]], 1885. * [[Ćumurija most]], 1886. * [[Marijin dvor (zgrada)|Palata Marijin dvor]], 1885/95. i 1897. * [[Čobanija (most)|Čobanija most]], 1888. * [[Eiffelov most]], 1893. * [[Careva ćuprija]], 1897. * [[Fakultet islamskih nauka u Sarajevu|Fakultet islamskih nauka]], 1887/89. * [[Sarajevska vijećnica|Vijećnica]], kasnije Nacionalna biblioteka Bosne i Hercegovine, 1891/96. * [[Inat kuća]], kraj 19. stoljeća * [[Gradska tržnica Markale]], 1894. * [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodno pozorište]], 1897/98. * [[Sarajevska pivara]], 1898. * [[Drvenija most]], 1899. * [[Akademija likovnih umjetnosti u Sarajevu|Akademija likovnih umjetnosti]], bivša Evangelistička crkva, 1898/99. * [[Crkva svetih Ćirila i Metoda u Sarajevu|Crkva Sv. Ćirila i Metoda]], kraj 19. stoljeća * [[Sarajevska sinagoga|Aškenaška sinagoga]], 1902. * [[Crkva Kraljice svete krunice]] na Banjskom brijegu, 1910/11. * [[Franjevačka crkva svetog Ante Padovanskog]], 1912/14. * [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine]], 1912. * [[Rektorat Univerziteta]], 1912/14. * [[Zgrada "Napretka"]], 1912/13. * [[Banka na Obali]], 1913. * [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljski muzej BiH]], 1913. * [[Zgrada glavne pošte u Sarajevu|Zgrada glavne pošte]], 1913. * [[Jajce (kasarna)]], 1913/14. * [[Muzički paviljon u Sarajevu|Muzički paviljon]], 1913. === Moderni period === * [[Centralna banka Bosne i Hercegovine|Centralna banka BiH]], 1929. * [[Crkva svetog Preobraženja u Sarajevu|Crkva svetog preobraženja]], 1939. * [[Crkva svetog Josipa (Sarajevo)|Crkva svetog Josipa]], 1940. * [[Higijenski zavod]], 1950. * [[Pozorište lutaka]], 1950. * [[Historijski muzej Bosne i Hercegovine|Historijski muzej]], 1958. * [[Skenderija]], sportski i kulturni centar, 1969. * [[Ledena dvorana]] * [[RTV Dom]], 1974. i 1983. * [[Elektroprivreda Bosne i Hercegovine|Elektroprivreda BiH]], 1978. * [[Zgrada "Oslobođenja"]], 1981/82. * [[Hotel "Holiday Inn"]], 1983. * [[Olimpijska dvorana Zetra]], 1983. * [[UNITIC poslovno-upravne zgrade]], 1986. * [[Bošnjački institut]], 2001. * [[Avaz Business Center]], 2005. * [[Bosmalov gradski centar]], 2006. * [[Avaz Twist Tower]], 2008. * [[BBI Centar]], 2009. * [[Importanne Centar]], 2010. * [[Alta Centar]], 2010. * [[Sarajevo City Center]], 2014. === Nacionalni spomenici === {{Glavni|Spisak nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Sarajevu}} [[Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine]], odabrala je 102 spomenika, građevine i komplekse građevina u Sarajevu za [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|Nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine]].<ref>{{cite web|url=http://www.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1|title=Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika|work=kons.gov.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20151025010656/http://kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1|archive-date=25. 10. 2015|url-status=dead}}</ref> Na privremenoj listi Komisije, nalazi se još 21 spomenik, čije će proglašenje uslijediti.<ref>{{cite web|url=http://www.kons.gov.ba/main.php?mod=spomenici&extra=Privremeni&blok=2&indexGrad=1&lang=1&idGrad=86|title=Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika|work=kons.gov.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150416023757/http://www.kons.gov.ba/main.php?mod=spomenici&extra=Privremeni&blok=2&indexGrad=1&lang=1&idGrad=86|archive-date=16. 4. 2015|url-status=dead}}</ref> == Građevine == === Mostovi === {{Glavni|Mostovi u Sarajevu}} <!--http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=16 http://www.scribd.com/doc/31536540/Mostovi-u-BiH http://www.youtube.com/watch?v=6L76TGXJd8o--> Doline sarajevskih rijeka su predstavljale osnovu komunikacije i kretanja, koja povezuje istok i zapad kroz središte Balkana, već za [[Iliri|Ilire]] i njihivo pleme [[Desitijati|Desitijata]] u [[bronzano doba|bronzanom dobu]], te [[Rimljani|Rimljane]], koji ovdje grade ceste, koje povezuju [[Narona|Naronu]] s [[Podrinje]]m i [[Podunavlje]]m. Tokom [[srednji vijek|srednjeg vijeka]] to je dio ''bosanskog druma'', koji je iz [[Srednja Evropa|Srednje Evrope]] i sa [[Jadran]]a prolazio kroz [[Hrvatska|Hrvatsku]], [[Bosna i Hercegovina|Bosnu]] i [[Srbija|Srbiju]] do [[Carigrad]]a, čime tadašnja [[Vrhbosna]] postaje centrom domaće i strane trgovine. Iz doba [[Osmanlijsko Carstvo|osmanlijske vlasti]] potiču najstariji [[most]]ovi u Sarajevu: stari [[Rimski most]], nedaleko od Sarajeva, [[Kozija ćuprija]], [[Šeher-Ćehajina ćuprija]] i [[Careva ćuprija]] u starom dijelu grada. Obale Miljacke premošćuju i noviji mostovi iz doba [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]] uprave: [[Ajfelov most]], [[Čobanija (most)]] ili [[Ćumurija most]], kao i savremeni mostovi: [[Most Skenderija]], [[Most Suade i Olge]], [[Most malezijsko-bosanskohercegovačkog prijateljstva]] i dr. Neki od sarajevskih mostova su isključivo pješački. === Trgovi i ulice === {{sekcija}} === Vjerski objekti === {{Glavni|Spisak vjerskih objekata u Sarajevu}} ==== Mezarja/Groblja ==== {{Glavni|Spisak grobalja u Sarajevu}} <gallery mode="packed"> Mezarje Stadion Cemetery.jpg|Mezarje Stadion Groblje Sveti arhanđeli, Georgije i Gavrilo (Sarajevo).jpg|Groblje Sveti arhanđeli, Georgije i Gavrilo </gallery> Najstarije [[Nekropola|nekropole]] [[Crkva bosanska|crkve bosanske]], [[Bogumili|bogumilske]], [[Pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini|pravoslavne]] i [[Katolička crkva Bosne i Hercegovine|katoličke]] i [[Mezarje|islamska mezarja]] razasuta su gradom. [[Stećak|Stećci]], monumentalni kameni blokovi i jedinstveni nadgrobni spomenici iz [[Srednji vijek|srednjevjekovnog perioda]] mogu se naći nedaleko od Sarajeva u selu [[Nekropola stećaka u selu Šabići|Šabići]] kod [[Trnovo (FBiH)|Trnova]] i selima [[Dolovi (Konjic)|Dolovi]] i [[Lukomir]] na obroncima [[Bjelašnica|Bjelašnice]]. Gradsko groblje [[Bare (groblje)|Bare]] je sa 33 ha površine, jedno od većih u Europi, a po konfiguraciji terena i položaju jedno je od interesantnijih i ljepših grobalja na [[Balkan]]u. Na groblju „Bare“ su grobljanske površine za pripadnike svih religija: [[musliman]]e, [[Pravoslavlje|pravoslavne]], [[Rimokatoličanstvo|katolike]], [[Judaizam|judaiste]], [[evangelist]]e, [[adventist]]e, [[Starokatolička crkva|starokatolike]], kao i [[Ateizam|ateiste]]. <!--Na njemu počivaju:--> Novo gradsko groblje [[Vlakovo (groblje)|Vlakovo]] je izgrađeno u septembru 1985. godine nedaleko od Sarajeva, u vrijeme kada je groblje „Bare“ bilo gotovo popunjeno. Groblje se proteže na 25 ha, na kome se obavlja najveći broj sahrana. [[Stadion (groblje)|Stadion]] je zbog svog nastanka groblje jedinstveno u svijetu. Životnom nuždom, za vrijeme [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], 1992–95. godine kada su, usljed svakodnevnih artiljerijskih i snajperskih napada na grad sa okolnih brda, mnoga groblja bila nedostupna, a broj civilnih žrtava rastao, jedan nogometni stadion pretvoren je u groblje.<ref>{{cite web|url=http://cvijet.ba/gradska_groblja|archive-url=https://web.archive.org/web/20110823060120/http://cvijet.ba/gradska_groblja|title=cvijet.ba - briga o grobljima Sarajevskog kantona|archive-date=23. 8. 2011|work=cvijet.ba|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> Neobično lijepa su stara groblja [[Alifakovac (groblje)|Alifakovac]] i [[Jevrejsko groblje u Sarajevu|Jevrejsko groblje]]. == Kultura == {{Glavni|Kultura u Sarajevu}} === Opere i pozorišta === Prve klasične, pozorišne predstave u gradu održavale su se u [[Despića kuća|Despića kući]], pa se ovaj objekat može smatrati pretečom savremenog [[pozorište|pozorišta]] u Sarajevu.<ref>{{cite web|url=http://www.sonar.ba/discover.php?lang=ba&action=full&id=14|title=Official Destination Sarajevo Guide|work=Sarajevo.travel|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Danas je tu smješten Muzej književnosti i pozorišne umjetnosti.<ref>{{cite web|url=http://www.muzejsarajeva.ba/content/view/24/39/lang,ba/|archive-url=https://web.archive.org/web/20070808150008/http://www.muzejsarajeva.ba/content/view/24/39/lang,ba/|title=Muzej Sarajeva - Despica kuca|author=Administrator|archive-date=8. 8. 2007|work=muzejsarajeva.ba|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodno pozorište]], osnovano [[1921.]] kao dramski teatar, je najstariji bosanskohercegovački profesionalni teatar. Jedan od prvih direktora Narodnog pozorišta Sarajevo bio je [[Branislav Nušić]]. Od 1946. Narodno pozorište dobija i muzičke segmente djelovanja: [[Sarajevska opera|operu]] i [[Sarajevski balet|balet]]. Kao jedini operski i baletni teatar u državi, središnje je mjesto razvoja scenske umjetnosti u Bosni i Hercegovini. Veliki broj glumaca, režisera, scenografa, kostimografa, koreografa, dirigenata, baletnih i opernih umjetnika, sticali su slavu na sceni Narodnog pozorišta Sarajevo, kao što je [[Ljiljana Molnar-Talajić]], svjetski priznata [[primadona]], koja je ponijela slavu sarajevskog i bosanskohercegovačkog teatra i na pozornicama najznačajnijih svjetskih teatara. Narodno pozorište Sarajevo ima 225 zaposlenih, a svoju djelatnost ostavaruje u matičnoj kući na [[Obala Kulina bana|Obali Kulina bana]]<ref>{{cite web|url=http://nps.ba/|title=Narodno pozorište Sarajevo|work=nps.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> , kao i u zgradi [[Terezija]], gdje se nalaze radionički prostor i produkcija scenografije. Narodno pozorište Sarajevo član je [[Nova evropska teatarska asocijacija|Nove evropske teatarske asocijacije]]. [[Kamerni teatar 55]] počeo je sa radom 7. marta 1955. godine. Njegov osnivač bio je [[Jurislav Korenić]] (1914–1974). Teatar je, na tragu novih teatarskih stremljenja u tadašnjoj Evropi, bio novost na ovim prostorima i primjer kojeg su slijedili brojni teatri. Prezentira novi vid dramaturgije, ”dramu apsurda” ili “anti dramu” ili “novu dramu”. Izvode se tekstovi [[Samuel Beckett|Becketta]], [[Alfred Jarry|Jarryja]], [[Jean Genet|Geneta]], [[Eugène Ionesco|Ionesca]], Schwartza, [[Anton Pavlovič Čehov|Čehova]]… i drugih autora, čija poetika u modernom teatru proizlazi iz “apsurdnog osjećanja života”. Karakterizira ga pozornica “ring”, okružena gledalištem, umjesto frontalnog tipa scene, s nepremostivom “rampom”, s intimnijom, prirodnijom i iskrenijom glumačkom igrom.<ref>{{cite web|title=Službena stranica Kamernog teatra 55 u Sarajevu|url=http://www.kamerniteatar55.ba/|access-date=24. 9. 2015}}</ref> [[Pozorište mladih Sarajevo|Pozorište mladih]]<ref>{{cite web|title=Pozorište mladih Sarajevo|url=http://www.pozoristemladih.ba/|access-date=24. 9. 2015}}</ref> nastalo je 1977. godine udruživanjem dva pozorista: Pionirskog pozorišta i Pozorista lutaka, sa dvije samostalne scene, Lutkarskom i Dramskom. Oba teatra osnovana su 1950. godine. Prvih desetak godina postojanja Pionirsko pozoriste nema svog ansambla, pa po projektu angažuje glumce iz drugih teatara i "glumce" djecu, od koji su neki i danas poznati i priznati umjetnici. Pozorište lutaka u tom periodu njeguje marionetu kao osnovni izraz. Njime rukovodi [[Adolf Pomezni]]. Pionirsko pozorište 1960-tih godina osniva svoj profesionalni ansambl, mijenja naziv u ''Pozorište za mlade'', i počinje sa postavljanjem sve ambicioznijih projekata, koji nisu namijenjeni samo najmlađim, nego pretenduju animiranju što širih grupacija mladih. Na čelo Pozorišta lutaka dolazi pozorišni mag Jurislav Korenić i njegovim dolaskom nastaje novi period u razvoju teatra, što se ogleda u različitim lutkarskim tehnikama koje se primjenjuju, kao i u samom istraživanju mogućnosti daljeg razvoja lutkarstva uopće. Igraju se relevantna djela domaćih i svjetskih autora: J. Skupa i K. Venig: "Srećko među bubama", J. Vandot i V. Rabadan: "Kekec", zatim "Pinokio", D. Bibanovića, "Alisa u zemlji čuda", L. Paljetka, "Palčić Dugonja", G. Simića, "Pepeljuga", D. Todorovića, na Lutkarskoj, a [[William Shakespeare|Shakespeareove]] "Bura" i "Komedija zabuna", [[Aristofan]]ove "Ptice", Homerova "Odiseja", [[Jarry]]jev "Kralj Ibi", Držićeva "Novela od Stanca", [[Ionesco]]v "Kralj umire", Kurićeva "Ljepotica i zvijer". Lukićeve "I opet Nušić" i "Bašeskija, san o Sarajevu", i mnoge druge na Dramskoj sceni. U saradnji s domaćim i stranim režiserima, uz zajednički angažman [[MESS]]-a i glumaca u Sarajevu, u Pozorištu mladih tokom rata premijerno su izvedene brojne predstave: [[Samuel Beckett|Beckettov]] "Čekajući Godoa", [[Euripid]]esov "Alkestis", [[Schuman]]ov "Cirkus Veliko stopalo", [[Jarry]]jev "Okovani Ibi", [[Miller]]ova "Hamlet mašina", G. Simić: "Bajka o Sarajevu", F. Furaković: "Abeceda"…, a po završetku rata pozorište nastavlja svoju djelatnost predstavama "Tri jezika", [[F. Hohler]]a, "Dijete školjke", [[R. Herfurtner]]a, "Kraj igre", [[Samuel Beckett|S. Becketta]], "Familija" (Zeko, Zeko), [[C. Serreau]]a, "Tajna dvorske lude", [[Hazim Akmadžić|H. Akmadžića]], "Makbet",[[William Shakespeare|W. Shakespearea]], "Kad bi ovo bila predstava", [[Almir Imširević|A. Imširevića]], "Spaseni za dlaku", [[T. Wilder]]a, "Košmar o Bosni", N. Veličkovića i dr. [[SARTR|Sarajevski ratni teatar SARTR]]<ref>{{cite web|url=http://www.sartr.ba/|title=SARTR — Sarajevski ratni teatar|work=sartr.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-date=7. 8. 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130807102353/http://www.sartr.ba/|url-status=dead}}</ref> utemeljen je 17. maja 1992. godine na inicijativu reditelja [[Dubravko Bibanović|Dubravka Bibanovića]] i [[Gradimir Gojer|Gradimira Gojera]], [[Đorđe Mačkić|ing. Đorđa Mačkića]] i pisca [[Safet Plakalo|Safeta Plakala]], a okupio je glumce i saradnike iz tri profesionalna sarajevska teatra koja su, zbog rata u BiH, morala obustaviti svoj rad. U augustu 1992. SARTR je konstituiran kao vojna jedinica pri Regionalnom štabu Oružanih snaga BiH Sarajevo, a 12. januara 1993. godine Odlukom Ratnog Predsjedništva Skupštine grada Sarajeva, kao javna ustanova iz oblasti kulture od posebnog interesa za odbranu grada. Odlukom Skupštine Kantona Sarajevo od 24. jula 1997. ulogu osnivača SARTR-a preuzeo je Kanton Sarajevo. Od 2003. Sarajevski ratni teatar SARTR je nosilac [[Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva|Šestoaprilske nagrade]]. Njegov pokretač i redatelj, [[Safet Plakalo]], opisuje SARTR kao "duhovno oružje protiv nadrealizma rata", zaokružujući njegov karakret u motu "teatrom protiv smrti". Unatoč ograničenim sredstvima, SARTR je danas uspješna profesionalna kuća s brojnim međunarodnim koprodukcijama, nastupima i nagradama. === Muzeji i galerije === {{Glavni|Spisak muzeja u Sarajevu|Spisak galerija u Sarajevu}} [[Datoteka:Sarajevo Haggadah.jpg|thumb|left|kopija [[Sarajevska hagada|Sarajevske hagade]]]] Kao grad poznat po svojoj historiji i kulturi Sarajevo obiluje muzejima. Neki od njih su: [[Muzej Sarajeva]], [[Ars Aevi|Ars Aevi muzej umjetnosti]], [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine]], [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine]], [[Historijski muzej Bosne i Hercegovine]], [[Olimpijski muzej Sarajevo|Olimpijski muzej]], [[Brusa bezistan]], [[Muzej "Sarajevo 1878–1918."]], [[Muzej Jevreja Bosne i Hercegovine]], [[Muzej ratnog djetinjstva]], [[Muzej književnosti i pozorišne umjetnosti Bosne i Hercegovine]], [[Muzej "Alija Izetbegović"]] i [[Tunel spasa]]. Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine je dom [[Sarajevska hagada|Sarajevske hagade]], [[Iluminirani rukopisi|iluminiranog rukopisa]] i najstarijeg dokumenta [[Sefardi|sefardskih]] [[Jevreji|Jevreja]] na svijetu, objavljene u Barceloni oko 1350. a koja sadrži tradicionalne jevrejske [[Hagada|hagade]]. Ovaj dokument je stalno izložen u muzeju i jedina je preostala ilustrirana sefardska hagada na svijetu. Zemaljski muzej također je domaćin cjelogodišnjih izložbi koje se odnose na lokalnu, regionalnu i međunarodnu kulturu i historiju te je dom za preko 5.000 artefakata iz bosanske historije. Galerije Sarajeva su: [[Collegium Artisticum]], [[Gakerija Mak|Mak]], [[Galerija "Roman Petrović"|Roman Petrović]], [[Galerija Novi hram|Novi hram]], [[Atelje-zbirka Safet Zec]], [[Galerija Mersada Berbera 'E&A']], [[Galerija Paleta|Paleta]], [[Galerija Sveti Anto]], [[Galerija Boris Smoje|Boris Smoje]], [[Mala galerija]], [[Galerija Kicoš]] i dr. <gallery mode="packed"> Sarajevo, Baščaršija II.jpg|[[Bošnjački institut]] Sarajevo, muezum Alije Izetbegoviće.jpg|[[Muzej "Alija Izetbegović"]] Sarajevo 1914 museum IMG 1118.JPG|[[Muzej "Sarajevo 1878–1918."]] Exterior house - Sarajevo Tunnel Museum (2).jpg|[[Tunel spasa]] National Museum of BiH Aerial.JPG|[[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine]] </gallery> === Festivali === {{Glavni|Spisak festivala u Sarajevu}} Sarajevo je međunarodno poznato po svojoj eklektičnoj i raznolikoj ponudi od preko 50 godišnjih festivala. [[Sarajevo Film Festival]] osnovan je 1995. godine za vrijeme rata u BiH i postao je premijerni i najveći filmski festival u [[Jugoistočna Evropa|jugoistočnoj Evropi]].<ref name="About the Festival">{{cite web |url=http://www.sff.ba/en/page/about-the-festival |title=About the Festival |publisher=Sarajevo Film Festival Official Website |access-date=3. 4. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708191719/https://www.sff.ba/en/page/about-the-festival |archive-date=8. 7. 2018 |url-status=dead }}</ref> Festival se održava u [[Narodno pozorište Sarajevo|Narodnom pozorištu]], uz projekcije u Pozorištu na otvorenom ''Metalac'' i Bosanskom kulturnom centru. Sarajevo je proglašeno [[Grad filma|Gradom filma]].<ref>{{Cite web|url=https://en.unesco.org/creative-cities/events/unesco-designates-66-new-creative-cities|title=UNESCO designates 66 new Creative Cities {{!}} Creative Cities Network|website=en.unesco.org|access-date=23. 9. 2021}}</ref> Međunarodni festival [[MESS]] eksperimentalni je pozorišni festival i najstariji pozorišni festival na [[Balkan]]u.<ref>{{cite web|url=http://befestival.org/about/european-network/|title=MESS International Theatre Festival|publisher=befestival.org}}</ref> Godišnji [[Omladinski Film Festival Sarajevo]] prikazuje igrane, animirane i kratke filmove iz cijelog svijeta i premijerni je studentski filmski festival na Balkanu.<ref>{{cite web|url=http://balkans.aljazeera.net/vijesti/omladinski-film-festival-sarajevo-predstavlja-nove-mlade-autore|title=Omladinski filmski festival Sarajevo predstavlja nove mlade autore|publisher=Al Jazeera Balkans|date=4. 7. 2017}}</ref> Također poznati su i festivali kao što su: [[Sarajevska zima]], [[Sarajevski džez festival]], ljetni kulturni festival ''[[Baščaršijske noći]]''i Svjetski televizijski festival orijentalne muzike === Muzika === {{Glavni|Sarajevska muzička scena|Spisak bosanskohercegovačkih patriotskih pjesama}} [[Datoteka:Tifa i Bregovic Nis polovina 80-ih.jpg|thumb|right|250px|[[Bijelo dugme]], muzička grupa koje se smatra najpopularnijim bendom koji je ikada postojao u bivšoj Jugoslaviji i jednim od najvažnijih aktera jugoslovenske rock scene. Na slici su Mladen Vojičić Tifa (lijevo) i Goran Bregović (desno)]] [[Datoteka:Evstafiev-bosnia-cello.jpg|thumb|right|250px|[[Vedran Smailović]] svira violončelo na ruševinama [[Sarajevska vijećnica|Sarajevske vijećnice]] 1992.]] Sarajevo je kroz historiju bilo jedan od najvažnijih muzičkih centara u regiji. Sarajevska muzička scena ima dugu tradiciju a kao njena najplodonosnija era smatra se period između [[1961.]] i [[1991.]] U to doba počine se razvijati ''Sarajevska škola pop rocka'' a osnivaju se muzičke grupe kao što su: [[Indexi]] (1962), [[Ambasadori]] (1968), Pro Arte a na sceni se pojavljuju i kantautori poput [[Kemal Monteno|Kemala Montena]]. Period ekspanzije sarajevske muzičke scene nastavlja se i tokom 1980-ih, s bendovima: [[Plavi orkestar]], [[Crvena jabuka]] i [[Divlje jagode]], po većini kritičara, pionirima u regionalnom rokenrol pokretu. Sarajevo je takođe bilo dom i mjesto nastanka vjerojatno najpopularnijeg i najuticajnijeg jugoslovenskog rock sastava svih vremena, [[Bijelo dugme|Bijelog Dugmeta]] (1974), u velikoj mjeri jugoslavenske paralele sa [[The Rolling Stones|Rolling Stonesima]], kako po popularnosti tako i po utjecaju na druge muzičke sastave. Sarajevo je također bilo dom vrlo zapažene urbane subkulture post-punka poznate pod nazivom [[Novi primitivizam]], koja je započela početkom 1980-ih s Baglama Bandom koji je zabranjen nedugo nakon izdanja svog prvog LP-a a koji je uveden u ''mainstream'' bendove kao što je [[Zabranjeno pušenje]] i [[Elvis J. Kurtović & His Meteors]], kao i kroz prvobitno radio a potom i tv serijal [[Top lista nadrealista]]. Ostali značajni bendovi koji se smatraju dijelom ove subkulture su [[Bombaj štampa]]. Pored i odvojeno od Novog primitivizma, Sarajevo je rodni grad jednog od najznačajnijih bivših jugoslavenskih alternativnih industrijskih bendova, [[SCH (bend)|SCH]]-a. U periodu do 90-tih u Sarajevu su osnavani i mnogi drugi popularni bendovi kap što su: [[Merlin (grupa)|Merlin]], [[Valentino (bend)|Valentino]], [[Bolero (muzička grupa)|Bolero]] i dr. S razlogom se sarajevska muzička scena, pogotovo 70-tih i 80tih godina smatra kao najuspješnija scena tadašnje Jugoslavije. Što je možda još važnije, Sarajevo je krajem 19. i tokom 20. vijeka bilo dom rastućem i velikom centru stvaranja zapisa [[Sevdalinke]] i u velikoj mjeri je doprinijelo tome da se ovaj historijski žanr muzike ponovo ''probije'' na glavnu scenu s obzirom da je sevdalinka dugi niz vijekova bila važan i jedan od najpoznatijih segmenata [[Kultura Bosne i Hercegovine|Bosanske kulture]]. Tekstopisci i muzičari kao što su [[Himzo Polovina]], [[Safet Isović]], [[Zaim Imamović]], [[Zehra Deović]], [[Halid Bešlić]], [[Hanka Paldum]], [[Nada Mamula]], [[Meho Puzić]] i mnogi drugi su tokom svoje karijere živjeli i komponovali u Sarajevu gdje su i napisali neke od svojih najvažnijih djela. Sarajevo je takođe u velikoj mjeri utjecalo na pop scenu Jugoslavije s muzičarima poput Zdravka Čolića, Kemala Montena, Dine Merlina, Seida Memića Vajte, Harija Mata Harija, Mladena Vojičića Tife, Željka Bebeka i mnogih drugih. Mnogi noviji sarajevski bendovi također su pronašli ime i afirmirali se u Sarajevu, poput [[Regina|Regine]] koja je također snimila dva albuma za vrijeme Jugoslavije i [[Letu Štuke]], koji je zapravo osnovan u Jugoslaviji sa poznatim bosanskohercegovačko-američkim piscem [[Aleksandar Hemon|Aleksandrom Hemonom]] ali je reputaciju stekao kasnije, tokom 2000-ih. Sarajevo je u novije vrijeme dom važne i eklektične kombinacije novih bendova i nezavisnih muzičara, koji nastavljaju djelovati i nastupati na sve većem broju festivala i koncerata širom države. U gradu se održava i najveći jazz festival u regiji, Sarajevski džez festival. Američki heavy metal sastav [[Savatage]] objavio je pjesmu pod nazivom ''Badnjak (Sarajevo 12/24)'' na svom albumu ''Dead Winter Dead'' 1995. godine, a govori o sviraču violončela koji je svirao zaboravljenu božićnu pjesmu u ratom razorenom Sarajevu. Pjesmu je kasnije isti bend ponovo objavio pod nazivom ''Transsibirski orkestar'' na svom prvom albumu ''Badnjak i druge priče'' 1996. godine, pri čemu je pjesma postigla trenutni uspjeh i popularnost. Nakon rata, irska rock grupa [[U2 (grupa)|U2]] je bila prva strana grupa koji je održala koncert u gradu. === Kulturne institucije === Uz nekoliko nacionalnih i gradskih [[pozorište|pozorišnih]] kuća, [[muzej]]a i kulturnih institucija, Sarajevo je i važno mjesto na kulturnoj mapi ovog dijela evropskog kontinenta. Druge kulturne institucije uključuju [[Sarajevski kulturni centar]], Sarajevsku biblioteku, [[Umjetnička galerija Bosne i Hercegovine|Umjetničku galeriju BiH]] i [[Bošnjački institut]]. === Gastronomija === {{sekcija}} == Turizam i rekreacija == {{Glavni|Turističke atrakcije u Sarajevu}} Svjetski poznat turistički vodič ''[[Lonely Planet]]'' svrstao je Sarajevo 2006. godine na 43. mjesto najljepših gradova svijeta,<ref name="Lonely Planet 2006">{{cite book|title=The Cities Book: A Journey Through The Best Cities In The World|date=2006|publisher=Lonely Planet Publications|location=Melbourne|isbn=1-74104-731-5|url=https://archive.org/details/lonelyplanetciti00lone}}</ref> a u decembru 2009. je Sarajevo izabrano među deset gradova koje vrijedi posjetiti u 2010. godini.<ref>{{cite web |url=http://www.news.com.au/travel/galleries/gallery-e6frflw0-1225794915428?page=2 |title=Lonely Planet's Top 10 Cities 2010 &#124; Lonely Planet's Top 10 Cities 2010 |publisher=News.com.au |access-date=19. 1. 2010 |archive-date=10. 10. 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101010052209/http://www.news.com.au/travel/galleries/gallery-e6frflw0-1225794915428?page=2 |url-status=dead }}</ref> Prema podacima iz 2013. godine Sarajevo je posjetilo 302.570 turista, što je za 17,9% više u odnosu na prethodnu godinu, sa ostvarenih 595.637 noćenja, što je za 18% više nego u 2012. godini.<ref>{{cite web|url=http://ekapija.ba/bs/Vijest/kapital/u-ks-u-2013-je-najuspjesnija-turisticka-godina-od-kad-se-vodi-statistika/34489 |title=Kanton Sarajevo: Više turista u 2011 |publisher=Vijesti.ba |access-date=12. 3. 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.fzs.ba/god.htm |title=Statistički Godišnjaci/Ljetopisi|publisher=Fzs.ba |access-date=12. 3. 2013}}</ref> Prema anketi koju je sproveo sajt Booking.com a u kojoj je učestvovalo preko 50.000 putnika Sarajevo je uvršteno na 7. mjesto od 10 najpopularnijih svjetskih destinacija za kušanje lokalnih kulinarskih specijaliteta u 2018. godini.<ref>{{cite web |title=Stats: Malaysia, Taiwan Top Destinations for Local Food |url=https://www.travelagentcentral.com/running-your-business/stats-malaysia-taiwan-top-destinations-for-local-food |website=www.travelagentcentral.com |access-date=7. 6. 2018}}</ref> Kao najpoželjniji grad je izabran malezijski grad Ipoh a na spisku su se našli uglavnom gradovi iz Azije a Sarajevo je uz [[peru]]ansku [[Lima|Limu]] jedini glavni grad neke od država. Sportski turizam uglavnom još uvijek koristi sportske objekte i terene sagrađene za potrebe Zimskih olimpijskih igara 1984. godine, posebno skijašta na obližnjim planinama Bjelašnica, Igman, Jahorina, Trebević i Treskavica. Primjeri popularnih destinacija Sarajeva i okoline su [[Vrelo Bosne]], [[Begova džamija]], [[Katedrala Srca Isusova|Sarajevska katedrala]] i džamija Gazi Husrev-bega. Turizam u Sarajevu uglavnom se fokusiran na historijskom, vjerskom, kulturnom i segmentu zimskih sportova. ==== Sarajevska žičara ==== {{Glavni|Sarajevska žičara}} [[Datoteka:Trebević CC (42065596011).jpg|mini|desno|250px|Pogled na Sarajevsku žičaru 2018.]] Trebevićka žičara, u sarajevskom žargonu poznatija kao uspinjača, svečano je otvorena 3. maja 1959. godine, a povezivala je [[Bistrik]] (583 m/nv) sa Vidikovcem na [[Trebević]]u (1160 m/nv). Puštanju u promet uspinjače prisustvovao je veliki broj građana, koji su „okupirali“ polaznu stanicu, ali i padinske ulice i avlije iznad kojih je prolazila. Polazna stanica se nalazila u ulici Avdage Šahinagića (u to vrijeme Dimitrija Tucovića) preko puta [[Sarajevska vijećnica|sarajevske Vijećnice]] na nadmorskoj visini 583 metra, a dolazila je na Vidikovac na [[Trebević]]u na 1160 m/nv. Visinska razlika je bila preko 570 metara, a razdaljina među stanicama je iznosila 2070 m. Stara Trebevićka žičara je po kategorizaciji spadala u red kabinskih žičara s kružnim tokom. Po konstrukciji je bila dvoužetna, tj. duž trase su se nalazila dva čelična užeta: jedno vučno, a drugo noseće. Na trasi su bili projektovani i ugrađeni rešetkasti čelični stubovi sa raščlanjenim temeljima (ukupno 8 stubova), a čija je visina bila između 8 i 24 metra. Sistem je imao 50 kabina kapaciteta po 4 putnika. Vožnja je trajala 12 minuta, a za jedan sat se moglo prevesti 800 putnika u oba pravca. Izgradnja žičare trajala je oko godinu dana, ali su priprema za njenu izgradnju počele već 1956. godine. Vodeći projektant žičare bio je František Šup iz [[Čehoslovačka|Čehoslovačke]]. Na projektu i izgradnji žičare radile su vodeće jugoslavenske firme ''Impola'' iz [[Slovenska Bistrica|Slovenske Bistric]]<nowiki/>e, ''Termoelektro'' [[Beograd]], ''Jelšingrad'' [[Banja Luka]], te ''[[Energoinvest]]'' Sarajevo. Pogonski dio je naručen iz čehoslovačke firme ''Transeksport''. Na polaznoj i dolaznoj stanici su izgrađene čekaonice sa bifeima, a na dolaznoj stanici na Vidikovcu kasnije je sagrađen istoimeni restoran. Svojom dužinom od skoro 2.100 metara, trebevićka žičara bila je jedna od najznačajnijih u bivšoj Jugoslaviji, a jedna od rijetkih uopće koja polazi iz samog centra grada i za 12 minuta vas dovodi u netaknutu prirodu, oazu čistog zraka. Tokom [[Opsada Sarajeva|opsade]] grada, žičara je, zajedno sa polaznom i dolaznom stanicom na [[Trebević]]u, potpuno uništena.<ref>{{Cite web|url=https://www.zicara.ba/bs/article/27/historija-zicare|title=Prva izgradnja žičare {{!}} Žičara|website=www.zicara.ba|access-date=6. 10. 2018}}</ref> Nova Sarajevska žičara službeno je otvorena 6. aprila 2018. godine, na dan Grada Sarajeva. Sa ukupno 33 moderne korpe čini novi sistem, koji može iz grada do Trebevića prevesti do 1.200 putnika na sat, sa vožnjom koja u jednom smjeru traje oko 9 minuta. ==== Parkovi i šetališta ==== {{Glavni|Spisak parkova u Sarajevu}} U Sarajevu i periferiji nalazi se mnogo parkova, šetališta i izletišta. Popularna aktivnost građana Sarajeva je ulični šah, koji se obično igra na Trgu oslobođenja Alija Izetbegović. Veliki park je najveća zelena površina u centru grada u sklopu kojeg se nalazi i [[Spomen-obilježje ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva 1992–1995.|Spomen obilježje ubijenoj djeci opkoljenog Sarajeva]]. Park [[Hastahana]] je popularno mjesto za relaksaciju, također u gradu u naselju [[Marijin Dvor]]. Osim ovih parkova tu su i parkovi [[Prk Betanija|Betanija]], [[Da Riva]], [[Barice (Stari Grad)|Barice]] i dr. Od šetališta najpoznatije je [[Vilsonovo šetalište]], koje se proteže uz desnu obalu Miljacke kao i šetalište u blizini Sarajeva, [[Velika aleja]], koje povezuje Ilidžu sa vrelom Bosne. [[Kozija ćuprija]], u kanjonu Miljacka, istočno od Sarajeva također je popularna turistička destinacija. Zahvaljujući konfiguraciji zemljišta u Sarajevu i njegovoj okolini nalaze se mjesta odakle se pruža izvrstan panoramski pogled na Sarajevo. Jedno od takvih mjesta je [[Avaz Twist Tower]], restoran Park Prinčeva, Vidikovac (Trebević), [[Žuta tabija|žuta]]/[[Bijela tabija|bijela]] na [[Vratnik (Sarajevo)|Vratniku]], kao i brojni krovovi visokih zgrada širom grada. <gallery mode="packed" heights="150px"> Veliki Park Sarajevo.JPG|Veliki Park Koševo Park, Sarajevo.JPG|Koševski Park Vilsonovo šetalište.JPG|Vilsonovo šetalište Koševski potok via Pionirska dolina.JPG|Koševski potok teče kroz [[Pionirska dolina|Pionirsku dolinu]] (zoološki vrt) Sarajevo street chess.jpg|Ulični šah Hastahana Park, Sarajevo.jpg|Hastahana Park na Marijin Dvoru (u 2005.) Sarajevo Admejdan.jpg|Sarajevo Atmejdan ''Muzički paviljon'' </gallery> == Sport == [[Datoteka:Vucko.jpg|mini|120p|Vučko, maskota XIV Olimpijskih igara 1984. godine]] {{Glavni|Sport u Sarajevu|Spisak sportskih klubova u Sarajevu}} {{Dodatne informacije|Zimske olimpijske igre 1984.}} Iako u Sarajevu egzistiraju mnoga sportska društva i klubovi od kojih su neku postigli i evropski vrijedne rezultate ([[KK Bosna Royal|KK Bosna]] prvak Evrope 1979) Sarajevo je u svijetu sporta najpoznatije kao mjesto održavanja [[Zimske olimpijske igre 1984.|XIV zimskih olimpijskih igara]]. Neki od olimpijskih objekata su porušeni u zadnjem ratu ali su i obnovljeni kao što je slučaj sa [[Olimpijska dvorana Zetra|Olimpijskom dvoranom Zetra]] i [[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|Olimpijski stadion "Asim Ferhatović Hase"]]. Od sportova u Sarajevu je najpopularniji nogomet i klubovi [[FK Sarajevo|Sarajevo]] i [[NK Željezničar|Željezničar]] koji igraju zapaženu ulogu ne samo u okviru bosanskohercegovačke [[Premijer liga Bosne i Hercegovine|Premijer lige Bosne i Hercegovine]] već su dobre rezultate postigli i za vrijeme bivše Jugoslavije, te su najtrofejniji klubovi u državi. Od nogometnih klubova tu su još i [[FK Olimpik Sarajevo|FK Olimpic]] i [[NK SAŠK Napredak Sarajevo|NK SAŠK Napredak]]. Od ostalih popularnih sportova tu su još i [[košarka]] pri čemu se ističe klub KK Bosna, jedini košarkaški klub u državi koji je u muškoj konkurenciji osvojio titulu prvaka Evrope, višestruki osvajači prvenstva i kupa Bosne i Hercegovine i bivše Jugoslavije. Rukomet, odbojka, tenis, plivanje, hokej na ledu, atletika i niz borilačkih sportova su ostali vidovi sportskog nadmetanja u kojem Sarajevo ima svoje predstavnike. Najtrofejniji klubovi u državi su i [[klub sjedeće odbojke “SPID“]], višestruki prvaci BiH i šestostruki prvaci Evropi kao i klub ''[[Odbojkaški klub invalida Fantomi|Fantomi]]'' sa jednako vrijednim rezultatima na domaćem i međunarodnom nivou. [[ŠK Bosna|Šahovski klub Bosna]] je najtrofejniji šahovski klub u BiH. Od 80-tih godina klub ostvaruje zapažene rezultate pri čemu vrijedi istaći da je klub od 1990tih godina osvojio 4 titule prvaka Evrope po čemu je trenutno trećerangirani šahovski klub u Evropi. Osvajanjem četvrte titule prvaka 2002. godine jedno su vrijeme bili i najtrofejniji svjetski klub, ispred ruskog [[CSKA]] sa tri titule. Za klub je jedno vrijeme nastupao i [[Gari Kasparov]], jedan od najboljih šahista u historiji. === Sportski klubovi === Sportski život se prvenstveno odvija kroz nekoliko sportskih društava od kojih su poznatiji: [[SD Sarajevo]], [[SD Željezničar]] i [[USD "Bosna"|USD Bosna]], popularni ''studenti''. Sportska društva imaju sekcije u više sportskih grana. Među velikim brojem sportskih kolektiva u gradu ističu se [[nogomet]]ni klubovi [[FK Željezničar Sarajevo|Željezničar]], [[FK Sarajevo|Sarajevo]] i [[FK Olimpik Sarajevo|Olimpik]], rukometni klubovi [[RK Željezničar|Željezničar]] i [[RK Bosna Sarajevo|Bosna]], muški košarkaški klubovi [[KK Bosna Royal|Bosna]], evropski prvak 1979 i Spars. Osim klubova iz najpopularnijih sportova u Sarajevu egzistiraju i klubovi iz ostalih sportova kao što su: [[Atletski klub Bosna|atletika]], [[Biciklistički klub Bosna|biciklizam]], [[Odbojkaški klub Bosna|odbojka]], [[Šahovski klub Bosna|šah]], [[vaterpolo]], klubovi iz različitih boriličkih sportova i dr. Također postoji i [[Aeroklub Sarajevo]] osnovan 1946. godine. Neki od najpopilarnijih sarajevskih klubova navedeni su u sljedećoj tebeli. {|class="wikitable" style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;" |- ! scope="col" |Klub ! scope="col" |Sport ! scope="col" |Takmiči se u ! scope="col" |Dvorana ! scope="col" |Osnovan |- |[[FK Željezničar Sarajevo|Željezničar]] |[[Nogometni savez Bosne i Hercegovine|Nogomet]] |[[Premijer liga Bosne i Hercegovine]] |[[Stadion Grbavica|Grbavica Stadium]] |1921. |- |[[FK Sarajevo|Sarajevo]] |Nogomet |Premijer liga Bosne i Hercegovine |[[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|Asim Ferhatović Hase]] |1946. |- |[[FK Olimpik Sarajevo|Olimpik]] |Nogomet |[[Prva nogometna liga Federacije Bosne i Hercegovine|Prva nogometna liga FBiH]] |[[Stadion Otoka|Otoka Stadion]] |1993. |- |[[RK Bosna Sarajevo|RK Bosna]] |[[Rukometni savez Bosne i Hercegovine|Rukomet]] |[[Premijer liga Bosne i Hercegovine u rukometu]] |[[Dvorana "Mirza Delibašić"]] |1948. |- |[[KK Bosna Royal]] |[[Košarkaški savez Bosne i Hercegovine|Košarka]] |[[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u košarci]] |[[Dvorana "Mirza Delibašić"]] |1951. |- |[[HK Bosna]] |[[Hokejaški savez Bosne i Hercegovine|Hokej]] |[[Liga Bosne i Hercegovine u hokeju]] |[[Olimpijska dvorana Zetra|Zetra]] |1980. |- |[[VK Bosna]] |Vaterpolo |[[Liga Bosne i Hercegovine u vaterpolu]] |[[Olimpijski bazen Otoka]] |1984. |- |[[SDI Spid]] |Sjedeća odbojka |[[Prvenstvo Bosne i Hercegovine u sjedećoj odbojci]] |[[Olimpijska dvorana "Ramiz Salčin"]] |1994. |- |[[OKI Fantomi]] |Sjedeća odbojka |Prvenstvo Bosne i Hercegovine u sjedećoj odbojci |[[Olimpijska dvorana "Ramiz Salčin"]] |1995. |} === Sportske manifestacije === U Sarajevu se održava relativno veliki broj sportskih manifestacija i takmičenja, kako onih redovnih tako i periodičnih. Sportska događanja su uglavnom sa učešćem domaćih klubova i takmičara iako postoje i ona međunarodnog karaktera. Najznačanije takmičenje koje je održano u gradu su [[Zimske olimpijske igre 1984.]] godine a od ostalih međunarodnih takmičenja mogu se izdvojiti [[Svjetsko prvenstvo u košarci 1970.]] (grupna faza) i [[Evropski zimski olimpijski festival mladih 2019.|Evropski zimski olimpijski festival mladih]] održan 2019 godine. == Privreda i infrastruktura == === Privreda === {{Glavni|Privreda Sarajeva}} [[Datoteka:Centralna_banka_BiH.JPG|mini|250p|desno|Zgrada [[Centralna banka Bosne i Hercegovine|Centralne banke Bosne i Hercegovine]]]] Nakon socijalističkog perioda i godina rata, ekonomija Sarajeva je postala predmet rekonstrukcije i rehabilitacije.<ref>{{cite web|url=http://www.seerecon.org/bosnia/ec/sectors/sarajevo.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20081228003803/http://www.seerecon.org/bosnia/ec/sectors/sarajevo.htm|title=The EC reconstruction programme for Bosnia and Herzegovina detailed by sector - Europe for Sarajevo Programme|archive-date=28. 12. 2008|work=seerecon.org|access-date=24. 9. 2015|language=en|url-status=dead}}</ref> Među brojnim ekonomskim znakovima, 1997. godine je otvorena [[Centralna banka Bosne i Hercegovine]] i 2002. je počela sa radom [[Sarajevska berza]]. Velika gradska baza proizvodnje, administracije i turizma, kombinirana sa velikim informalnim tržištem,<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|title=The World Factbook|work=cia.gov|access-date=24. 9. 2015|language=en|archive-date=15. 3. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180315193211/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bk.html|url-status=dead}}</ref> čini grad najvećim ekonomskim regionom Bosne i Hercegovine. Iako je Sarajevo imalo razvijenu industriju tokom socijalističkog perioda, samo je nekolicini preduzeća izvršila uspješnu tranziciju na kapitalističku ekonomiju. Sarajevska industrija sada uključuje [[Fabrika duhana Sarajevo|industriju duhanskih proizvoda]], namještaja, automobila i komunikacijske opreme. Kompanije smještene u Sarajevu su [[B&H Airlines]] (prijašni Air Bosna), [[BH Telecom]], [[Bosmalov gradski centar]], [[Bosnalijek]], [[Energopetrol]], [[Fabrika duhana Sarajevo]] i [[Sarajevska pivara]]. Sarajevo ima jaku turističku ponudu i [[Lonely Planet]] je gradu dao 43. mjesto na listi najposjećenijih gradova u svijetu u [[2006]]. godini.<ref>Lonely Planet (3. 2006). Put kroz najbolje gradove u Evropi</ref> Sportski turizam koristi skijaške terene olimpijskih igara iz [[1984]], na obližnjim planinama [[Bjelašnica|Bjelašnici]], [[Igman]]u, [[Jahorina|Jahorini]] i [[Treskavica|Treskavici]]. Prosječna neto plaća u prva četiri mjeseca 2014. godine iznosila je 1.039 KM<ref>{{cite web|title=Uporedni pregled broja zaposlenih i nezaposlenih, prosječne bruto i neto plaće na području Kantona Sarajevo za 2014. godinu-prethodni podaci|url=http://zis.ks.gov.ba/sites/zis.ks.gov.ba/files/45%20Plaća%202014.pdf|website=zis.ks.gov.ba|publisher=Kantonalna javna ustanova za zaštićena prirodna područja|access-date=24. 9. 2015}}</ref> dok je prosjek neto plaća u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]] u istom periodu iznosio 836 [[KM]].<ref>{{cite web|url=http://www.fzs.ba|title=Federalni zavod za statistiku|work=fzs.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Pored toga, Sarajevo bilježi i najnižu stopu nezapolsenosti te najveći broj preduzeća po glavi stanovnika u [[Federacija Bosne i Hercegovine|Federaciji BiH]].<ref>{{cite web|title=Makroekonomski pokazatelji po kantonima 2012.|url=http://www.fzzpr.gov.ba/upload/file/dokumenti/makroekonomski_i_socioekonomski_pokazatelji/Makroekonomski%20pokazatelji%20po%20kantonima%202012%20-%2020%2006%202013%20.pdf|website=fzzpr.gov.ba|publisher=Federalni zavod za programiranje razvoja|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20140123030337/http://www.fzzpr.gov.ba/upload/file/dokumenti/makroekonomski_i_socioekonomski_pokazatelji/Makroekonomski%20pokazatelji%20po%20kantonima%202012%20-%2020%2006%202013%20.pdf|archive-date=23. 1. 2014|url-status=dead}}</ref> Ekonomski, Sarajevo je najrazvijeniji grad Bosne i Hercegovine. === Telekomunikacije i mediji === ==== Internet ==== Internetska mreža u Sarajevu je prva u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] po brzini, kvalitetu i veličini mreže. Neki od najvećih internetskih operatera su: Logosoft, HS-HKB net i Telemach (kablovski internet) kao i BH Telecom, Eronet, M:tel, Blic i drugi iz oblasti ADSL-a. ==== Elektronski i printani mediji ==== {{Glavni|Komunikacije i mediji u Sarajevu}} Kao glavni i najveći grad [[Bosna i Hercegovina|Bosne i Hercegovine]], Sarajevo je medijski centar u zemlji. Većina komunikacijskih i medijskih infrastruktura je uništena tokom rata, ali rekonstrukcija koju je vodio [[visoki predstavnik Bosne i Hercegovine]] je pomogla modernizaciji medija.<ref>{{cite web|url=http://www.ejc.nl/jr/emland/bih.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20050519084032/http://www.ejc.nl/jr/emland/bih.html|title=Bosnia and Herzegovina Media Landscape|archive-date=19. 5. 2005|work=ejc.nl|access-date=24. 9. 2015|url-status=dead}}</ref> [[Internet]] je ponovo postao dostupan u gradu [[1995]].<ref>{{cite web|url=http://soemz.euv-frankfurt-o.de/media-see/newmedia/main/articles/j_avdagic.htm|archive-url=https://web.archive.org/web/20071007143822/http://soemz.euv-frankfurt-o.de/media-see/newmedia/main/articles/j_avdagic.htm|title=The Internet and the Public in Bosnia-Herzegovina|author=Jelenka Vockić-Avdagić|archive-date=7. 10. 2007|work=euv-frankfurt-o.de|access-date=24. 9. 2015|url-status=live}}</ref> [[BHT|Bosanskohercegovačka televizija]] je državna TV stanica, jedna od tri u Bosni i Hercegovini. Drugi elektronski mediji u gradu su NRTV "Studio 99", [[NTV Hayat]], [[OBN|Open Broadcast Network]], [[TV Kantona Sarajevo]] i TV Alfa. Postoje nezavisne, privatne i institucionalne radio stanice, poput [[Radio M|Radija M]], [[Radio Stari Grad|RSG]], eFM studentskog radija, Radija Sarajevo 202 (do prve polovine 2010.) i Radija BIR. Pored nabrojanih, u gradu egzistiraju i [[Radio Slobodna Evropa]], kao i nekoliko američkih i zapadnoevropskih stanica. [[Oslobođenje]], osnovano [[1943]], su najstarije sarajevske dnevne novine i jedine koje su preživjele rat. Tiražem su ove novine iza [[Dnevni Avaz|Dnevnog Avaza]], osnovanog 1995. i [[Jutarnje novine|Jutarnjih novina]].<ref>{{cite web|url=http://www.mediaonline.ba/en/?ID=211|title=Šta se događa sa najstarijim bosanskohercegovačkim novinama: Oslobođenje se prodaje za 4.7 miliona KM|first=Radenko|last=Udovičić|work=mediaonline.ba|date=5. 3. 2002|access-date=24. 9. 2015}}</ref> U druge lokalne periodične novine spadaju novine [[Hrvatska riječ]] na hrvatskom jeziku i magazin [[Start (novine)|Start]], kao i sedmične novine [[Slobodna Bosna]] i [[BH dani]]. === Vodovod === Kantonalno javno komunalno preduzeće "Vodovod i kanalizacija"<ref>{{cite web|url=http://www.viksa.ba/|title=KJKP 'Vodovod i kanalizacija' d.o.o. Sarajevo|work=viksa.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Sarajevo, se bavi osnovnim djelatnostima: * Proizvodnja i distribucija vode; * Prečišćavanje i odvođenje otpadnih voda. === Zdravstvo === * Univerzitetski klinički centar (Bolnica Koševo); * opća bolnica "Dr. Abdulah Nakaš"; * ambulante; * [[Psihijatrijska bolnica Kantona Sarajevo]]. == Saobraćaj == {{Glavni|Javni promet u Sarajevu|JKP GRAS Sarajevo}} [[Datoteka:Boeing 737 BH Airlines.jpg|mini|225p|B&H Airlines B737-400 na [[Međunarodni aerodrom Sarajevo|Sarajevskom aerodromu]]]] Sarajevo je središte cestovnog prometa u BiH. Sedam magistralnih puteva povezuje grad sa ostalim dijelovima zemlje. Na sjever M5 u pravcu [[Travnik]]a, [[Banja Luka|Banja Luke]] i [[Bihać]]a, M17 ka [[Zenica|Zenici]] i [[Doboj]]u, kao i M18 prema [[Tuzla|Tuzli]], na istok vode M5 prema [[Višegrad]]u i [[Goražde|Goraždu]], kao i M19 ka [[Zvornik]]u. Na jug vodi M18 preko [[Foča (RS)|Foče]] za [[Dubrovnik]], a na zapad M17 u pravcu [[Mostar]]a. Od 2003. Sarajevo je povezano autoputom [[Autoput A1 (Bosna i Hercegovina)|A1]], sa mjestima [[Ilijaš]], [[Visoko]] i [[Kakanj]], a od augusta 2014. godine izgradeno je nekoliko dionica autoput između Sarajeva i Zenice te sarajevska obilaznica na potezu Sarajevo-sjever – Sarajevo-zapad<ref>{{cite web|url=http://www.jpautoceste.ba/20131003774/dinamika-gradnje|title=Dinamika gradnje|author=Admin|work=jpautoceste.ba|access-date=24. 9. 2015}}</ref> Planirani evropski autoput, [[koridor Vc|koridor 5C]], prolazi kraj Sarajeva, povezujući ga sa [[Budimpešta|Budimpeštom]] na sjeveru i sa [[Ploče|Pločama]] na jugu.<ref>{{cite web|title=Koridor 5C|url=http://www.bosmal.com/en/?lg=en&nav_ID=14|publisher=Bosmal|access-date=24. 9. 2015}}</ref> === Gradski saobraćaj === {{Glavni|Gradski promet u Sarajevu}} Položaj Sarajeva, uske gradske ulice i nedostatak parkinga ograničavaju automobilski promet u gradu. U vrijeme [[Zimske olimpijske igre 1984.|Olimpijskih igara]] 1984. godine, grad je dobio dio [[Sarajevska zaobilaznica|zaobilaznice]], što je djelomice olakšalo prometnu situaciju, no 2,6&nbsp;km i dva tunela koja su trebala povezati naselja [[Ciglane (naselje)|Ciglane]] i [[Pofalići]], zbog nedostatka novca, još nisu u potpunosti završeni. Sam centar grada pretvoren je 70-tih godina u pješačku zonu. Dvije glavne ulice u gradu su [[Titova ulica|Titova]] i [[Ulica Zmaja od Bosne]]. Električni [[Sarajevski tramvaji|tramvaji]] sa sedam tramvajskih linija, koji su u službi od [[1885]], su najstarija vrsta javnog prijevoza u gradu.<!-- Nije moguće pronaći funkcionalnu kopiju na web.archive.org <ref>O tramvajima na [http://www.virtualnosarajevo.com.ba/trams.htm virtualnom Sarajevu]</ref> --> Naselja [[Dobrinja (Sarajevo)|Dobrinja]] i [[Vogošća]] od 80-ih godina povezana su sa centrom grada [[Sarajevski trolejbusi|trolejbuskim linijama]]. Za vrijeme [[Rat u BiH|rata]], prekinuta trolejbuska veza sa Vogošćom je u obnovi. Danas u gradu postoji pet [[trolejbus]]kih, te mnogo autobuskih linija, koje autobusima i za Sarajevo specifičnim [[Spisak minibuskih linija u Sarajevu|minibusima]] (kombibus), strme i teško dostupne dijelove grada povezuju sa centrom. Javni gradski prijevoz nudi firma [[JKP GRAS Sarajevo]]. === Međunarodni saobraćaj === {{Glavni|Međunarodni aerodrom Sarajevo}} [[Glavna željeznička stanica u Sarajevu]] se nalazi u centralnom dijelu grada. Grad je dnevno željeznicom povezan sa [[Zagreb]]om, [[Beograd]]om i [[Ploče|Pločama]], a od 2002. ponovo sa [[Budimpešta|Budimpeštom]]. Dobro razgranatom autobuskom mrežom, Sarajevo je dostupno iz bilo kojeg pravca. [[Međunarodni aerodrom Sarajevo]] (SJJ) smješten je desetak kilometara jugozapadno od centra grada, u naselju Butmir. Najveći je i najprometniji aerodrom u Bosni i Hercegovini. Otvoren je 1969. godine a dužina piste iznosi 2.700 [[metar|m]]. Sarajevo a i Bosna i Hercegovina je putem ovog aerodroma povezana sa mnogim, uglavnom evropskim gradovima. Tokom rata aerodrom se koristio za letove [[Ujedinjeni narodi|UN]]-a i transport humanitarne pomoći. Od [[Dejtonski sporazum|Dejtonskog sporazuma]] iz [[1996]]. godine, aerodrom je otvoren za putničke letove avionskih kompanija [[B&H Airlines]], [[Austrian Airlines]], [[Alitalia]], [[Lufthansa]], [[Jat Airways]], [[Croatia Airlines]] i drugih. U 2017. godini prevezeno je 957.969 putnika što je rekord od osnivanja aerodroma.<ref name="statistika">{{cite web|title=Međunarodni aerodrom Sarajevo - Statistika|url=http://www.sarajevo-airport.ba/tekst.php?lang=bos&id=94&kat=2&sub_kat=0|publisher=http://www.sarajevo-airport.ba|access-date=1. 2. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180113072456/http://www.sarajevo-airport.ba/tekst.php?lang=bos&id=94&kat=2&sub_kat=0|archive-date=13. 1. 2018|url-status=dead}}</ref> Poređenja radi, tokom [[1996]]. godine putnički promet je iznosio oko 25.000 putnika.<ref>{{cite web|url=http://www.fortunecity.com/oasis/tropicana/533/statistic.htm|title=Statatistički podaci za sarajevski aerodrom|first=Zahid|last=Krkić|work=archive.org|access-date=24. 9. 2015|language=en|archive-date=19. 6. 2001|archive-url=https://web.archive.org/web/20010619074934/http://www.fortunecity.com/oasis/tropicana/533/statistic.htm|url-status=bot: unknown}}</ref> == Obrazovanje == {{Glavni|Obrazovanje u Sarajevu}} U Sarajevu, prema podacima iz 2000. godine, u sklopu Javne ustanove ''Djeca Sarajeva'' egzistira 25 vrtića u kojima boravi 2090 djece. Na području grada, na snazi je obavezno devetogodišnje osnovno obrazovanje. Prema podacima Federalnog zavoda za statistiku u školskoj 2016/2017. godini nastavu u 47 osnovnih škola na području 4 gradske općine pohađalo je 22.477 učenika dok je u 4 škole za djecu sa posebnim potrebama bilo upisano 299 učenika.<ref name="fzs">{{cite web|title=Kanton Sarajevo u brojkama|url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2017/07/Kanton-Sarajevo-u-brojkama.pdf|website=fzs.ba|publisher=Federalni zavod za statistiku|access-date=12. 3. 2018}}</ref> U istom periodu, u 31 srednje škole različitih vrsta bilo je upisano 12.381 učenik.<ref name="fzs"/> === Visokoškolsko obrazovanje === {{Glavni|Univerzitet u Sarajevu|Međunarodni univerzitet u Sarajevu|Sarajevo School of Science and Technology|Međunarodni univerzitet Burch}} [[Datoteka:Sarajevo University building.JPG|mini|250p|Zgrada Univerziteta u Sarajevu]] Grad Sarajevo sjedište je najveće i najstarije visokoškolske ustanove u državi, [[Univerzitet u Sarajevu|Univerziteta u Sarajevu]], te niza drugih visokoškolskih ustanova, čime se svrstava u red najvećih univerzitetskih centara u cijeloj regiji [[Jugoistočna Evropa|jugoistočne Evrope]]. Sarajevski univerzitet osnovan je 1949. godina i čine ga 30 organizacionih jedinica (25 fakulteta i akademija, 5 instituta).<ref name="unsa">{{cite web|title=Univerzitet u brojkama|url=http://www.unsa.ba/univerzitet-u-brojkama|publisher=unsa.ba|access-date=23. 1. 2018}}</ref> Studij se izvodi na sva tri ciklusa prema [[Bolonjska deklaracija|Bolonjskom procesu]], na ukupno 518 studijskih programa. Tokom 2016. godine na Univerzitetu su angažirana 877 nastavnika i 429 saradnika a krajem iste godine na univerzitetu je studiralo 30.442 studenta.<ref name="unsa"/> Osim sarajevskog univerziteta u gradu djeluje još nekoliko privatnih univerziteta, između ostalih i [[Međunarodni univerzitet u Sarajevu]] (osnovan 2003), [[Sarajevo School of Science and Technology]] (2004) i [[Međunarodni univerzitet Burch]] (2008). Tokom rata 1993. izgorjela je [[Gradska vijećnica Sarajevo|Nacionalna i Univerzitetska biblioteka]], sa najvećom literarnom zbirkom jugoistočne Evrope. [[Datoteka:Broj studenata u Sarajevu.jpg|mini|400px|Broj studenata u Sarajevu 2000. godine]] Prema podacima iz 2012. u gradu je studiralo 33.435 studenata. === Biblioteke === * Javna ustanova Biblioteka Sarajeva<ref>{{cite web|url=http://www.bgs.ba/aktuelnosti.html|title=Biblioteka Sarajeva|work=bgs.ba|access-date=24. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150810095346/http://bgs.ba/aktuelnosti.html|archive-date=10. 8. 2015|url-status=dead}}</ref> Sopstvene biblioteke imaju svi fakulteti, kao i niz drugih institucija, udruženja i firmi. == Poznate osobe == Sarajevo je grad brojnih poznatih bosanskih pjesnika i mislilaca. Nobelovac [[Ivo Andrić]] je dio svog života proveo u Sarajevu, kao i pjesnici i književnici [[Silvije Strahimir Kranjčević]], [[Isak Samokovlija]], [[Mak Dizdar]], [[Duško Trifunović]] i drugi. Slikari [[Mersad Berber]], [[Safet Zec]], kao i režiser [[Oskar]]ovac [[Danis Tanović]]. Dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] za hemiju [[Vladimir Prelog]] rođen je u Sarajevu, kao i književnik i scenarista [[Zlatko Topčić]] te režiseri [[Dino Mustafić]], [[Jasmila Žbanić]], [[Benjamin Filipović]], [[Pjer Žalica]], [[Ademir Kenović]] i [[Emir Kusturica]]. === Ličnosti rođene u Sarajevu === {{Glavni|Spisak poznatih osoba rođenih u Sarajevu}} {{div col||20em}} * [[Abdulah Sidran]], književnik * [[Ademir Kenović]], filmski režiser * [[Mula Mustafa Bašeskija]], ljetopisac, pjesnik, kaligraf i skupljač kulturnog naslijeđa * [[Aleksandar Hemon]], književnik * [[Aleksandar Obradović (književnik)|Aleksandar Obradović]], književnik i slikar * [[Asim Ferhatović]], nogometaš * [[Alen Škoro]], nogometaš * [[Bekim Fehmiu]], pozorišni i filmski glumac * [[Benjamin Filipović]], režiser * [[Boris Nemšić]], preduzetnik, Austrija * [[Boris Novković]], pjevač * [[Boris Tadić]], predsjednik [[Srbija|Srbije]] * [[Braco Dimitrijević]], umjetnik * [[Branko Crvenkovski]], bivši predsjednik [[Makedonija|Makedonije]] * [[Bulend Biščević]], nogometaš * [[David Elazar]], zapovjednik generalštaba izraelske vojske * [[Davorin Popović]], pjevač * [[Dalibor Brozović]], lingvista * [[Dino Mustafić]], režiser * [[Marko Brecelj]], muzičar, umjetnik * [[Đorđe Novković]], kompozitor * [[Džemaludin Mušović]], nogometni igrač i trener * [[Edin Dervišhalidović]], pjevač * [[Edin Džeko]], nogometaš * [[Emir Kusturica]], filmski režiser * [[Ervin Rustemagić]], strip autor, producent, distributer i filmski producent * [[Goran Bregović]], muzičar * [[Hajrudin Varešanović]], pjevač * [[Hans Fronius]], slikar i ilustrator, Austrija * [[Ivica Osim]], nogometni igrač i trener * [[Jadranka Stojaković]], pjevačica i autorica * [[Jasna Diklić]], glumica * [[Jasmila Žbanić]], filmska režiserka * [[Karlo Malý]], biolog i botaničar * [[Kemal Monteno]], pjevač * [[Mario Stanić]], nogometaš * [[Marko Pešić]], košarkaš * [[Mladen Jeličić-Troko]], glumac * [[Mladen Vojičić]] - Tifa, pjevač * [[Momo Kapor]], književnik * [[Miljenko Jergović]], književnik * [[Nenad Kecmanović]], politolog * [[Ognjen Tadić]], političar * [[Petar Rogulja]], hrvatski političar i novinar * [[Pjer Žalica]], režiser * [[Predrag Danilović]], košarkaš * [[Predrag Pašić]], nogometaš * [[Stjepan Kljujić]], političar * [[Vladimir Prelog]], hemičar, dobitnik Nobelove nagrade * [[Vojislav Šešelj]], ratni zločinac, srpski nacionalistički ideolog i političar * [[Vojo Dimitrijević]], slikar * [[Zdravko Čolić]], pjevač * [[Zlatan Filipović]], likovni umjetnik * [[Zlatko Topčić]], književnik i scenarista * [[Željko Bebek]], pjevač * [[Irfan Hozo]], likovni umjetnik, grafičar * [[Edin Numankadić]], umjetnik {{div col end}} === Ličnosti koje su živjele i radile u Sarajevu === {{div col||20em}} * [[Alija Izetbegović]], prvi predsjednik RBiH * [[Ivo Andrić]], književnik, dobitnik Nobelove nagrade * [[Dževad Karahasan]], književnik * [[Skender Kulenović]], književnik * [[Silvije Strahimir Kranjčević]], književnik * [[Tin Ujević]], književnik * [[Branislav Nušić]], književnik * [[Adeline Pauline Irby]], književnica * [[Staka Skenderova]], spisateljica * [[Safet Zec]], akademski slikar * [[Sinan Alimanović]], kompozitor * [[Avdo Smailović]], kompozitor * [[Mersad Berber]], akademski slikar * [[Meša Selimović]], književnik * [[Ahmet Hromadžić]], književnik * [[Ahmed Muradbegović]], književnik * [[Boro Stjepanović]], glumac * [[Admiral Mahić]], pjesnik * [[Bahrudin Čengić]], reditelj * [[Irfan Horozović]], književnik * [[Vitomir Lukić]], književnik * [[Vladimir Premec]], filozof * [[Ilija Ladin]], pjesnik * [[Semezdin Mehmedinović]], književnik * [[Miralem Srkalović|Miralem Lalo Srkalović]], akademski slikar * [[Isak Samokovlija]], književnik * [[Mak Dizdar]], pjesnik * [[Duško Trifunović]], pjesnik * [[Alija Isaković]], književnik i historičar jezika i književnosti * [[Friedrich Katzer]], geolog * [[Viktor Apfelbeck]], entomolog * [[Ivica Matić]], reditelj, scenarist * [[Tvrtko Kulenović]], književnik * [[Vanja Sutlić]], filozof * [[Derviš Sušić]], književnik {{div col end}} == Nagrade i priznanja == {{Glavni|Nagrade i priznanja Grada Sarajeva}} Sarajevo kao glavni grad u državi i centar od historijskog, kulturnog i privrednog značaja ustanovilo je i redovno dodjeljuje različite nagrade i priznanja zaslužnim osobama, kolektivima i institucijama. Pored zasigurno najznačajnije [[Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva|Šestoaprilske nagrade Grada Sarajeva]], koja se dodjeljuje još od 1956. godine u nekoliko kategorija, Grad Sarajevo dodjeljuje još i nagrade ''[[Sarajevska pahuljica]]'' (od 2014), ''[[Graham Bamford]]'' (od 2013) i ''[[Slovo Makovo – Mak Dizdar]]'' od 2017. godine.<ref name="nagrade i priznanja">{{cite web |title=Nagrade i priznanja Grada Sarajeva |url=http://sarajevo.ba/nagrade-i-priznanja/ |website=sarajevo.ba |access-date=7. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190315234504/http://sarajevo.ba/nagrade-i-priznanja/ |archive-date=15. 3. 2019 |url-status=dead }}</ref> Pored nagrada, Grad Sarajevo dodjeljuje još i priznanja: ''[[Ključ Grada Sarajeva]]'', ''[[Počasni građanin grada Sarajeva]]'', ''[[Plaketa Grada Sarajeva]]'' i ''[[Zahvalnica Grada Sarajeva]]''.<ref name="nagrade i priznanja"/> === Šestoaprilska nagrada === {{Glavni|Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva}} Predstavlja najznačajniju nagradu koju Grad Sarajevo dodjeljuje istaknutim pojedincima, grupama i kolektivima za značajna ostvarenja i dostignuća na različitim poljima ljudskog djelovanja. Dodjeljuje se u tri kategorije, kao pojedinačna, grupna i kolektivna nagrada. Prvi put je dodijeljena na dan Sarajeva 1956. godine i to Voji Dimitrijeviću (u pojedinačnoj kategoriji) i Andriji-Šain Čačinu i Marijanu Baldazaru kao grupna nagrada. Kolektivna nagrada se dodjeluje periodično istaknutim kolektivima i institucijama a prvi put je dodijeljana 1961. godine [[Pozorište lutaka Sarajevo|Pozorištu lutaka Sarajevo]]. === Počasni građanin === {{Glavni|Počasni građanin grada Sarajeva}} Priznanje ''Počasni građanin Grada Sarajeva'' se dodjeljuje građanima [[BiH|Bosne i Hercegovine]] koji su se naročito istakli u razvoju Grada, unaprijeđenju međunarodne saradnje i očuvanju [[mir]]a u zemlji i inostranstvu ili stranim državljanima koji su ostvarili naročit doprinos razvoju i afitrmaciji Grada te razvoju međunarodnih i međuljudskih odnosa na načelima [[solidarnost]]i, [[demokratija|demokratičnosti]], [[humanost]]i i [[tolerancija|tolerancije]] među ljudima.<ref>{{Cite web |url=http://www.sarajevo.ba/ba/article.php?pid=31 |title=Arhivirana kopija |access-date=7. 4. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101128195855/http://sarajevo.ba/ba/article.php?pid=31 |archive-date=28. 11. 2010 |url-status=dead }}</ref> == Međunarodni odnosi == === Gradovi prijatelji === Prijateljske odnose Sarajevo je uspostavilo sa sljedećim gradovima:<ref>{{cite web|title=Međunarodna saradnja - gradovi prijatelji|url=https://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-prijatelji/|website=sarajevo.ba|access-date=23. 1. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190207235415/http://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-prijatelji/|archive-date=7. 2. 2019|url-status=dead}}</ref> {{div col||20em}} * [[Zagreb]], [[Hrvatska]] <small>''(od 2001)''</small> * [[Ljubljana]], [[Slovenija]] <small>''(od 2002)''</small> * [[Salt Lake City]], [[Utah]], [[SAD]] <small>''(od 2002)''</small> * [[Kairo]], [[Egipat]] <small>''(od 2006)''</small> * [[Dubrovnik]], Hrvatska <small>''(od 2006)''</small> * [[Konya]], [[Turska]] <small>''(od 2007)''</small> * [[Vukovar]], Hrvatska <small>''(od 2011)''</small> * [[Bad Ischl]], [[Austrija]] <small>''(od 2016)''</small> * [[Hirošima]], [[Japan]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Moskva]], [[Rusija]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Beograd]], [[Srbija]] <small>''(od 2017)''</small> {{div col end}} === Gradovi pobratimi === Grad Sarajevo je uspostavilo pobratimske odnose sa mnogim gradovima svijeta.<ref>{{cite web |title=Međunarodna saradnja - gradovi pobratimi |url=https://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-pobratimi/ |website=sarajevo.ba |access-date=22. 1. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190117001810/http://sarajevo.ba/medunarodna-saradnja/gradovi-pobratimi/ |archive-date=17. 1. 2019 |url-status=dead }}</ref> {{div col||20em}} * [[Coventry]], [[Engleska]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo|UK]] <small>''(od 1957)''</small> * [[Tlemcen]], [[Alžir]] <small>''(od 1964)''</small> * [[Baku]], [[Azerbejdžan]] <small>''(od 1972)''</small> * [[Magdeburg]], [[Njemačka]] <small>''(od 1972)''</small> * [[Friedrichshafen]], Njemačka <small>''(od 1972)''</small> * [[Napulj]], [[Italija]] <small>''(od 1976)''</small> * [[Tripoli]], [[Libija]] <small>''(od 1976)''</small> * [[Ferrara]], Italija <small>''(od 1978)''</small> * [[Bursa]], [[Turska]] <small>''(od 1979)''</small> * [[Innsbruck]], [[Austrija]] <small>''(od 1980)''</small> * [[Tianjin]], [[Kina]] <small>''(od 1981)''</small> * [[Wolfsburg]], Njemačka <small>''(od 1985)''</small> * [[Calgary]], [[Kanada]] <small>''(od 1986)''</small> * [[Venecija]], Italija <small>''(od 1994)''</small> * [[Collegno]], Italija <small>''(od 1994)''</small> * [[Ankara]], Turska <small>''(od 1994)''</small> * [[Budimpešta]], [[Mađarska]] <small>''(od 1995)''<ref>{{cite web|title=Sister City - Budapest|publisher=Official website of New York City|url=http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml|access-date=14. 5. 2008|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20080421215230/http://www.nyc.gov/html/unccp/scp/html/sc/budapest_main.shtml|archive-date=21. 4. 2008|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|title=Sister cities of Budapest|language=hu|publisher=Official Website of Budapest|url=http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|access-date=31. 1. 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20050309070457/http://www.budapest.hu/engine.aspx?page=20030224-cikk-testvervarosok|archive-date=9. 3. 2005|url-status=dead}}</ref></small> * [[Serre Chevalier]], [[Francuska]] <small>''(od 1995)''</small> * [[Prato]], Italija <small>''(od 1995)''</small> * [[Tirana]], [[Albanija]] <small>''(od 1996)''</small> * [[Istanbul]], Turska <small>''(od 1997)''<ref>{{cite web|url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|title=Sister Cities of Istanbul|access-date=8. 9. 2007|language=en|archive-date=17. 1. 2010|archive-url=https://www.webcitation.org/5mq0Igk9U?url=http://www.greatistanbul.com/sister_cities.htm|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=94185|publisher=Radikal|language=tr|date=3. 11. 2003|quote=49 sister cities in 2003|title=İstanbul'a 49 kardeş|last=Erdem|first=Selim Efe}}</ref></small> * [[Stockholm]], [[Švedska]] <small>''(od 1997)''</small> * [[Kuvajt (grad)|Kuvajt]], [[Kuvajt]] <small>''(od 1998)''</small> * [[Dayton]], [[Ohio]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]] <small>''(od 1999)''</small> * [[Barcelona]], [[Španija]] <small>''(od 2000)''<ref name="Barcelona">{{cite web|url=http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|title=Official Barcelona Website: ''Sister Cities''|access-date=11. 11. 2008|publisher=Ajuntament de Barcelona 1995-2008|language=es|archive-url=https://web.archive.org/web/20100106163853/http://w3.bcn.es/XMLServeis/XMLHomeLinkPl/0,4022,229724149_257215678_1,00.html|archive-date=6. 1. 2010|url-status=dead}}</ref></small> * [[Madrid]], Španija <small>''(od 2007)''</small> * [[Pula]], [[Hrvatska]] <small>''(od 2012)''</small> * [[Teheran]], [[Iran]] <small>''(od 2016)''</small> * [[Skoplje]], [[Makedonija]] <small>''(od 2017)''</small> * [[Doha]], [[Katar]] <small>''(od 2018)''</small> * [[Izmir]], Turska <small>''(od 2022)''</small> * [[Podgorica]], [[Crna Gora]] <small>''(od 2022)''</small> {{div col end}} == Također pogledajte == {{Portal|Bosna i Hercegovina}} * [[Počasni doktori nauka Univerziteta u Sarajevu]] * [[Spisak Nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine u Sarajevu]] * [[Nezir ef. Škaljić]], bivši gradonačelnik * [[Esad Kulović]], bivši gradonačelnik * [[Mustafa-beg Fadilpašić]], bivši gradonačelnik * [[Apel sarajevskih intelektualaca svjetskoj savjesti]] * [[SDI Spid]] == Reference == {{Refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat}} {{Wikivoyage}} {{Wikicitat}} {{Wikivijesti|Category:Sarajevo|Sarajevo}} * [http://www.sarajevo.ba Službene stranice grada] {{bs simbol}} * [http://www.sarajevo-tourism.com Stranica turističke zajednice] {{bs simbol}} {{en simbol}} * [https://web.archive.org/web/20130519011211/http://navigator.ba/maps/sarajevo/dispmap.php Interaktivna mapa Sarajeva] {{bs simbol}} * [http://www.rutmap.ba/ Rutmap.ba - mapa Sarajeva] * [[Miljenko Jergović]],[https://web.archive.org/web/20130522141940/http://bhdani.com/arhiva/105/citanka05.htm Historijska čitanka] BH dani broj 105, 4. 6. 1999 {{Geografska lokacija |Centar = Sarajevo |Sjever = [[Zenica]], [[Doboj]] |Sjeveroistok = [[Tuzla]], [[Bijeljina]], [[Brčko]] |Istok = [[Goražde]], [[Višegrad]] |Jugoistok = [[Foča (RS)|Foča]] |Jug = [[Trebinje]] |Jugozapad = [[Konjic]], [[Mostar]], [[Neum]] |Zapad = [[Bugojno]], [[Livno]] |Sjeverozapad = [[Travnik]], [[Banja Luka]], [[Bihać]] }} {{Sarajevo}} {{Općine u Sarajevu}} {{Sarajevska naselja}} {{Administrativna podjela Bosne i Hercegovine}} {{Gradovi domaćini ZOI-a}} {{Glavni gradovi evropskih država}} {{Wiki članak}} [[Kategorija:Glavni gradovi evropskih država]] [[Kategorija:Sarajevo|*]] [[Kategorija:Službeni gradovi Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Federaciji Bosne i Hercegovine]] [[Kategorija:Gradovi u Kantonu Sarajevo]] rcubv52xnbeioug9owhusjbkvz7ia1o Kemal Monteno 0 1540 3428710 3423197 2022-08-23T15:11:05Z Nerko65 55647 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Kemal Monteno | počasni_sufiks = | slika = Kemal Monteno Klagenfurt 2011_2.jpg | slika_veličina = | široka_slika = <!-- 'da' ako je široka slika, inače ostaviti prazno --> | alt = | opis = Kemal Monteno na koncertu u Kappel an der Drau, [[Ferlach]] 2011. godine | background = solo_izvođač | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | ime_po_rođenju = | alias = | datum_rođenja = {{datum rođenja|1948|9|17}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|NR Bosna i Hercegovina]], [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|FNRJ]] | porijeklo = Bošnjačko-italijansko | datum_smrti = {{datum smrti i godine|2015|1|21|1948|9|17}} | mjesto_smrti = [[Zagreb]], [[Hrvatska]] | žanr = [[Pop-muzika|pop]], [[šansona]], [[sevdalinka]] | zanimanje = [[Pjevač]], [[kantautor]] | instrument = [[Gitara]] | karijera = 1967—2015. | izdavač = [[Jugoton]], [[Diskoton]], [[Croatia Records]], [[Nimfa Sound]] | povezani_umjetnici = [[Magazin (grupa)|Magazin]], [[Boris Novković]], [[Neda Ukraden]] | web_stranica = <!-- {{URL|primjer.com}} --> | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Kemal Monteno''' (17. septembar 1948 – 21. januar 2015<ref name="klix">http://www.klix.ba/vijesti/bih/preminuo-kemal-monteno/150121060</ref>) bio je najpoznatiji [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] [[kantautor]] [[Šansona|šansonjer]], te jedan od najboljih kantautora na području bivše [[Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija|Jugoslavije]]. == Biografija == Rođen je 1948. u [[Sarajevo|Sarajevu]], gdje u drugoj polovini 1960-ih godina počinje i svoju veoma bogatu i uspješnu karijeru, i to nastupom na festivalu "[[Vaš šlager sezone]]" 1967. Otad je miljenik festivalske publike u Sarajevu, gdje redovno odnosi prve nagrade kao izvođač, autor muzike i autor teksta. Za "Šlager sezone" nastale su neke od njegovih najljepših šansona, a krajem 1970-ih ovdje su izvedene i njegove najljepše pjesme gradu Sarajevu i domovini, svojevrsne himne "[[Sarajevo, ljubavi moja|Sarajevo ljubavi moja]]" (1976) i "[[Zemljo moja]]" (1977). Montena odlikuje poseban lirski, romantičarski muzički izraz, u kojem su na jedinstven način objedinjeni motivi bosanske [[sevdalinka|sevdalinke]] sa [[Mediteran|mediteranskim šarmom]] [[italijanska kancona|italijanske kancone]]. Njegovi su tekstovi iskrena ispovjed pjesnika koji je okusio život i ljubavnu bol, te ih na svojstven način pretopio u pitku pjesmu jasnog i jednostavnog izraza. Iako se glavni, ljubavni motiv pojavljuje još od Montenove prve kompozicije, Monteno se ipak nikad ne ponavlja u svojim šansonama, nego isti motiv spretno varira na hiljadu različitih načina. Utopljene u harmonični kostim melodije, koja ne robuje turobnoj [[balkan]]skoj tradiciji, nego se okreće raspjevanom [[Mediteran]]u i još više, pokatkad sjetnoj, [[italijanska kancona|italijanskoj kanconi]], napose onoj sa [[Festival u Sanremu|Festivala u San Remu]]]], Kemal Monteno stvara jedinstven muzički izraz, kojemu nema premca na teritoriji cijele bivše [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Njegove su pjesme himna vječitoj ljubavi, čak i onda kad stihovi govore da je svemu kraj. U toku svoje više no bogate muzičke karijere [[kantautor]]a, Monteno je stvorio ne samo vlastiti muzički potpis na domaćoj zabavnomuzičkoj sceni, nego je svojim pjesmama znao doprinijeti i uspjehu svojih kolega pjevača-prijatelja. U toj muzičkoj saradnji sa tako zvučnim domaćim imenima kao što su [[Arsen Dedić]], [[Zdravko Čolić]], [[Oliver Dragojević]], [[Tereza Kesovija]], [[Gabi Novak]], [[Mahir Paloš]], [[Neda Ukraden]], [[Ismeta Dervoz]], [[Dražen Žerić]], [[Paula Jusić]] i drugi, Monteno nije gledao vlastitu korist, nego svojevrstan način druženja sa svojom ''rajom'' i prijateljima, svojstven jednom skromnom i plemenitom čovjeku kao što je Monteno. Kemo, kako ga popularno zovu njegovi prijatelji, tokom 1990-ih s istim je kolegama izvođačima ostvario i niz velikih dueta, a pored gore navedenih za mikrofonom su mu se pridružili: [[Rade Šerbedžija]], [[Boris Novković]], [[Deen|Fuad Backović Deen]], [[Danijela]], [[Maja Odžaklijevska]] i drugi. Kemal Monteno je živio na relaciji između [[Sarajevo|Sarajeva]] i [[Zagreb]]a, a njegov je muzički put bio ispunjen brojnim nastupima na domaćim festivalima i bogatom koncertnom aktivnošću po gotovo svim zemljama bivše Jugoslavije. Preminuo je 21. januara 2015. godine u Zagrebu zbog infekcije. == Festivali == [[Datoteka:Kemal Monteno Malmö.jpg|250px|mini|desno|Kemal Monteno, [[Malmö]], 2010]] Svoju muzičku karijeru Kemal Monteno počinje u drugoj polovini [[1960te|1960-ih]] godina nastupima na prestižnim domaćim [[Festivali zabavne muzike|festivalima zabavne muzike]]. Velike uspjehe bilježi na prvim festivalima "[[Vaš šlager sezone]]" u Sarajevu, gdje postaje miljenik publike svog rodnog grada i svojevrsni zaštitni znak Festivala. Prvi nastup bio je još sa pjesmom "Lidija" 1967, koja je osvojila prvu nagradu, a uslijedile su antologijske pjesme kao: "Sviraj mi o njoj" (VŠS 1971), "Laž" (VŠS 1972), "Spavaj, cvijete moj" (VŠS 1973, koju je otpjevao [[Mahir Paloš]]), "Ljubavna bol" (VŠS 1977), a svojevrsnu himnu [[Sarajevo|Sarajevu]], pjesmu "Sarajevo ljubavi moja" pjeva na 10. jubilarnom Šlageru Sezone 1976. Velike uspjehe Monteno je imao i sa nizom dalmatinskih šansona izvedenim na "[[Splitski festival|Splitskom festivalu]]". Između 1976. i 2005. Monteno snima niz pitkih [[šansona]], u kojima je do izražaja posebno došla njegova sklonost prema [[italijanska kancona|italijanskoj kanconi]] i vedroj mediteranskoj kantolini. Pjesme poput "Hiljade bijelih marama" (1976), "Cvite bili iz đardina" (1977), "Sunce djetinjstva" (1978), "Putovanja" (1978), "Adrijana" (1979), "Zvono djetinjstva"(1980), "Pričaju stare none"(1981), "Dobra večer, uzorita" (1983), "Produži lađo" (1984), "Zaboravi" (1995), "Kad ja ne mogu" (1997), "U meni imaš dom" (2002) i "Da je moja mandolina znala" (2005) ne samo da su potvrda tih Montenovih muzičkih sklonosti, nego i svojevsrtan dokaz stilske opredijeljenosti Kemala Montena kao autora i interpretatora ka ovoj strani zabavnomuzičke obale kod nas. Rado viđen gost Monteno je bio i na "[[Festival Opatija|Opatijskom festivalu]]", te na [[Zagrebfest]]u, posebno u drugoj polovini 1970-ih godina, a tradiciju nastupanja na festivalima Monteno nastavlja i u drugoj polovini 1990-ih godina, kad se pojavljuje na [[Radijski festival|Radijskom festivalu]] i [[Festival dalmatinske šansone|Festivalu dalmatinske šansone]] u [[Šibenik]]u. Svakako treba spomenuti i nastup na festivalu Melodije Mostara 2003. kad u duetu s Paulom Jusić osvaja ''Grand prix'' pjesmom "Nakon toliko godina". Ista pjesma je sljedeće godine na jubilarnom 10. festivalu "Melodije Mostara" osvojila nagradu najbolja od najboljih - "Pjesma desetljeća". == Uspjesi == Uz brojne festivalske nastupe Kemal Monteno može se pohvaliti i čitavim nizom vječnih hitova, koji su objavljeni na njegovim albumima tokom bogate karijere, a veliki dio njih i danas je jednako tako aktuelan, kao i u trenutku prvog objavljivanja. Pored gore spomenutih festivalskih hitova ovdje treba izdvojiti i ostale velike Montenove hitove, koji se i danas slušaju sa istom pažnjom kao i prije. {{div col|2}} * "Kratak je svaki tren" * "Jedne noći u decembru" * "Nemoj da te prevari ovaj pramen sijedi" * "Pusti me da plačem" * "Ne budite me noćas" * "Olivija" * "Za svoju dušu" * "Tebi je lako" * "Vino i gitare" * "Nije htjela", duet s [[Oliver Dragojević|Oliverom Dragojevićem]] * "Pjesma zaljubljenika" * "Uvijek ti" * "Nakon toliko godina", duet sa [[Paula Jusić|Paulom Jusić]] * "Volio bih da sam pjesnik" * "Ljubavna bol" * "Pusti me da plačem" * "Ti si moja poezija" * "Napiši jednu ljubavnu" * "[[s:Žene, žene|Žene, žene]]" * "Davore" (posvećena Montenovom najboljem prijatelju, [[Davorin Popović|Davorinu Popoviću]]) * "Ne ljubi me tako jako" * "Vratio sam se živote" * "To je drugo lice ljubavi", duet sa [[Goran Karan|Goranom Karanom]] * "Daleko, daleko", duet sa [[Boris Novković|Borisom Novkovićem]] * "Djevojčice" * "Dunje i kolači", duet sa grupom [[Divas]] * "Dušo moja" * "Na kraju grada" * "Jedini moji" * "Ne budite me noćas" * "Pahuljice moja" * "Sinoć pod prozorom njenim" * "Stari", vokalna saradnja s [[Mladen Vojičić Tifa|Tifom]], [[Zlatan Fazlić Fazla|Fazlom]] i drugima * "Uvijek ti se vraćam" * "Nije vredno, sine moj", duet sa [[Dušan Svilar|Dušanom Svilarom]] * "Nekako s proljeća", s [[Crvena jabuka|Crvenom jabukom]] *"Šta je život" (2013) * "Kad ponovo tuga pokuca na vrata" (2013) * "Bella biondina" duet s Paulom Jusić * "Sve dok bude bilo i nas dvoje" duet sa Terezom Kesovijom * "Ovako ne mogu dalje" duet sa [[Danijela Martinović|Danijelom]] [[Danijela Martinović|Martinović]] (2001) {{div col end}} == Diskografija == === Studijski albumi === {{Div col|cols=2}} *''[[Muziko, ljubavi moja]]'' (1973) *''[[Žene, žene]]'' (1975) *''[[Moje pjesme, moji snovi (album)|Moje pjesme, moji snovi]]'' (1977) *''[[Za svoju dušu]]'' (1980) *''[[Dolly Bell]]'' (1981) *''[[Uvijek ti se vraćam]]'' (1984) *''[[Moje najdraže pjesme]]'' (1985) *''[[Romantična ploča]]'' (1986) *''[[Kako da te zaboravim]]'' (1987) *''[[Dunje i kolači]]'' (2004) *''[[Samo malo ljubavi]]'' (2009) *''[[Šta je život]]'' (2013) {{Div col end}} === Singlovi === {{Div col|cols=2}} *''[[Sviraj, gitaro moja / Još juče bili smo sretni]]'' (1969) *''[[Tužna je muzika / Pružam ti ruke]]'' (1971) *''[[Što sam ti skrivio, živote moj / Jedne noći u decembru]]'' (1971) *''[[Laž (singl)|Laž]]'' (1972) *''[[Dušo moja / Nana]]'' (1973) *''[[Pahuljice moja]]'' (1974) *''[[Moj prijatelj ari / Mali mir]]'' (1974) *''[[Adrijana / Novembar]]'' (1974) *''[[Pjesma zaljubljenika / Znam sve o tebi]]'' (1975) *''[[Hiljade bijelih marama / Kad nas jednom godine odnesu]]'' (1976) *''[[Tajna žena / Kad smo pošli mi u šumu]]'' (1976) * [[Sarajevo, ljubavi moja|Sarajevo, ljubavi moja / Kratak je svaki tren]] (1976) *''[[Ljubavna bol]]'' (1977) *''[[Cvite bili iz đardina / Nemoj reći doviđenja]]'' (1977) *''[[Volim te živote kakav jesi / Na kraju grada]]'' (1978) *''[[Sunce djetinjstva / Putovanja, putovanja]]'' (1978) *''[[Nije htjela / Nek' sviraju gitare]]'' (1978) *''[[Ej, srećo moja / Čekat ću te]]'' (1978) *''[[Adriana, Adriana / Bracera]]'' (1979) *''[[Postoji li mjesto / Ti si moja poezija]]'' (1979) *''[[Energoinvest (singl)|Energoinvest]]'' (1982) {{Div col end}} === Kompilacijski albumi === *''[[Volim te živote kakav jesi]]'' (1978) *''[[The Platinum Collection (Kemal Monteno)|The Platinum Collection]]'' (2007) *''[[The Best Of... / Live (Kemal Monteno)|The Best Of... / Live]]'' (2012) *''[[50 originalnih pjesama (Kemal Monteno|50 originalnih pjesama]]'' (2014) == Nagrade == * 1981 – [[Šestoaprilska nagrada Grada Sarajeva]] == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Kemal Monteno}} {{Zdravko Čolić}} {{DEFAULTSORT:Monteno, Kemal}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački kantautori]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački kompozitori]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački pjevači]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Dobitnici Šestoaprilske nagrade]] [[Kategorija:Rođeni 1948.]] [[Kategorija:Umrli 2015.]] lxwt1da9hi2dn8u8td10lh6ysljn0ec 2005. 0 4642 3428729 3333424 2022-08-23T16:03:32Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{godina}} == Događaji == === Januar=== * [[6. januar]] - [[Kina]] oficijelno prešla cifru od 1 300.000.000 stanovnika. * [[14. januar]] -Svemirska sonda [[Huygens (svemirska letjelica)|Huygens]] spustila se na [[Titan]], najveći mjesec planeta [[Saturn]]. * [[16. januar]] - [[Stjepan Mesić]] po drugi put izabran za predsjednika [[Hrvatska|Hrvatske]]. * [[23. januar]] - [[Viktor Jusjtjenko]] izabran za predsjednika [[Ukrajina|Ukrajine]]. * [[24. januar]] - [[Julia Timošenko]] postaje premijer [[Ukrajina|Ukrajine]]. === Februar === * [[14. februar]] - Pokrenut je [[Youtube]]. === Mart === * [[12. mart]] - [[Carolus Papoulias]] izabran za predsjednika [[Grčka|Grčke]]. === April === * [[2. april]] - Umro [[papa]] [[Papa Ivan Pavao II|Ivan Pavao II]] * [[8. april]] - Izdata 5.04 (Hoary Hedgehog) verzija [[Ubuntu (operativni sistem)|Ubuntu Linuxa]]. * [[4. april]] - General Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Srbije [[Sreten Lukić]] dobrovoljno se predao [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|ICTY]]-u, pred kojim je optužen za ratne zločine počinjene tokom sukoba na [[Kosovo|Kosovu]] [[1999]]. godine. * [[15. april]] - U teškoj saobraćajnoj nesreći koja se desila u [[Srbija|Srbiji]], na putu [[Zrenjanin]] - [[Novi Sad]], kada je autobus zrenjaninske firme "Autobanat" pao u rijeku [[Tisa (rijeka)|Tisu]], poginulo više od deset osoba a oko petnaest je teže i lakše povrijeđeno.Predsjednik Srbije, [[Boris Tadić]], iste večeri posjetio povrijeđene u zrenjaninskoj bolnici. * [[19. april]] - ''Joseph Ratzinger'' izabran za novog papu [[Papa Benedikt XVI|Benedikta XVI]] * [[27. april]] - U francuskom gradu [[Toulouse]]u održan je prvi let [[Airbus A380|Airbusa A380]], trenutno najvećeg putničkog aviona na svijetu. === Maj === * [[25. maj]] - Nogometni klub [[Liverpool FC|Liverpool F.C.]] osvojo [[UEFA Liga prvaka|UEFA Ligu prvaka]] pobijedivši [[AC Milan]] rezultatom 3:1 nakon izvođenja jedanaesteraca u finalu odigranom u [[Istanbul]]u. * [[26. maj]] - [[Pretoria]], glavni grad [[Južnoafrička Republika|Južnoafričke Republike]], preimenovan u [[Tshwane]], od strane South African Geographical Names Council (SAGNC). Zvanično, promjena nije još na snazi. === Juni === * [[13. juni]] - U januaru započeto suđenje pjevaču [[Michael Jackson|Michaelu Jacksonu]] završeno je oslobađajućom presudom u svih 10 optužbi za otmicu i zlostavljanje djece. * [[18. juni]] - Održan prvi međunarodni [[Festival pjesme i sevdaha "Rade Jovanović"]] u [[Goražde|Goraždu]]. === Juli === * [[7. juli]] - U samoubilačkim napadima na tri vagona podzemne željeznice i jedan autobus u [[London]]u poginulo 56 osoba. * [[23. juli]] - Višestruke eksplozije pogodile turističko odredište [[Sharm el-Sheik]] u [[Egipat|Egiptu]] ubivši više od 60 osoba. === August === * [[6. august]] - otvoreno deseto [[Svjetsko prvenstvo u atletici 2005.]] u [[Helsinki]]ju; * [[2. august]] - Vojni udar srušio predsjednika [[Maaouiya Ould Sid Ahmed Taya|Maaouiya Ould Sid Ahmed Tayu]] s vlasti [[Mauritanija|Mauritanije]]. * [[12. august]] - U atentatu u [[Colombo|Colombu]] ubijen ministar vanjskih poslova [[Šri Lanka|Šri Lanke]] [[Lakshman Kadirgamar]]. * [[14. august]] - U padu [[kipar]]skog putničkog aviona [[Boeing 737]] kraj [[Atina|Atine]] poginule 122 osobe. * [[14. august]] - završeno deseto [[Svjetsko prvenstvo u atletici 2005.]] u [[Helsinki]]ju; * [[29. august]] - [[Uragan Katrina]] pogodio američku obalu [[Meksički zaliv|Meksičkog zaliva]] i gotovo potpuno poplavio grad [[New Orleans]], [[Louisiana]]; poginulo više od hiljadu osoba a pola miliona moralo napustiti svoje domove. === Septembar === === Oktobar === * [[8. oktobar]] - U potresu jačine 7,6 stepeni [[Richterova skala|Richterove skale]] koji je pogodio dijelove [[Pakistan]]a, [[indija|Indije]] i [[Afganistan]]a poginulo više od 80.000 ljudi, od kojih oko 17.000 djece, a oko 79.500 osoba povrijeđeno. Broj beskućnika dostigao je oko 3,3 miliona ljudi. * [[13. oktobar]] - Izdata 5.10 (Breezy Badger) verzija [[Ubuntu (Linux distribucija)|Ubuntu Linuxa]]. * [[19. oktobar]] - Otpočelo suđenje [[Sadam Husein|Sadamu Huseinu]] za zločine počinjene tokom njegove vladavine. === Novembar === * [[22. novembar]] - [[Angela Merkel]] izabrana za kancelara [[Njemačka|Njemačke]] i time postaje prvi ženski njemački kancelar. * [[27. novembar]] - Obavljena prva transplantacija lica u [[Amiens]], [[Francuska]]. * [[28. novembar]] - [[Izrael]]ski mediji saopštile glavne tačke državnog plana izraelske političke partije [[Kadima]]. * [[29. novembar]] - Nova "Komunistička Partija Hrvatske" (KPH) osnovana u [[Vukovar]]u. * [[4. decembar]] - [[Hrvatska]] teniska reprezenatacija osvojila [[Davis Cup]] pobijedivši [[Slovačka|Slovačku]] u [[Bratislava|Bratislavi]] rezultatom 3:2 i po prvi puta u historiji osvojila Davis Cup. === Decembar === * [[7. decembar]] - [[Hag|Haški]] bjegunac, [[Hrvatska|hrvatski]] [[general]] [[Ante Gotovina]], uhapšen u [[Španija|Španiji]] na [[Kanarska ostrva|Kanarskim ostrvima]]. On je bio u bjekstvu od jula [[2001]]. zbog optužbi [[Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju|Haškog tribunala]] za zločine protiv čovječnosti nad [[Srbi]]ma tokom [[vojska|vojne]] operacije "Oluja". * [[22. decembar]] - Izdata 3.1 r1 verzija [[Debian]] [[Linux]] distribucije. == 2005. u temama == {{Proširiti sekciju}} == [[Porođaj|Rođeni]] == * [[8. april]] - [[Leah Isadora]], norveška princeza * [[26. juni]] - [[Alexia]], holandska princeza * [[15. oktobar]] - [[Kristian]], danski princ * [[31. oktobar]] - [[Leonor od Španije|Leonor]], španska princeza * [[3. decembar]] - [[Sverre Magnus od Norveške|Sverre Magnus]], norveški princ == [[Smrt|Umrli]] == === Januar === * [[1. januar]] - [[Shirley Chisholm]], američka političarka * [[4. januar]] - [[Ali Radi al-Haidari]], guverner [[Bagdad]]a (ubijen) * [[7. januar]] - [[Rosemary Kennedy]], sestra [[John F. Kennedy]]a * [[10. januar]] - [[Spencer Dryden]], američki muzičar, bubnjar [[Jefferson Airplane]]a * [[10. januar]] - [[Joséphine-Charlotte]], belgijska princeza * [[12. januar]] - [[Amrish Puri]], indijski glumac * [[15. januar]] - [[Sven Christer Swahn]], švedski pisac * [[15. januar]] - [[Ruth Warrick]], američka glumica * [[17. januar]] - [[Lennart Rodhe]], švedski umjetnik * [[17. januar]] - [[Virginia Mayo]], američka glumica * [[17. januar]] - [[Zhao Ziyang]], kineski političar * [[18. januar]] - [[Lamont Bentley]], američki glumac (saobraćajna nesreća) * [[20. januar]] - [[Parveen Babi]], indijski glumac * [[20. januar]] - [[Per Borten]], norveški političar, premier [[1965]]-[[1971]] * [[22. januar]] - [[William Deakin]], britanski historičar; * [[24. januar]] - [[Svenerik Perzon]], švedski glumac * [[25. januar]] - [[Philip Johnson]], američki arhitekta * [[29. januar]] - [[Ephraim Kishon]], izraelski humorista i pisac === Februar === * [[2. februar]] - [[Max Schmeling]], njemački bokser * [[3. februar]] - [[Malou Hallström]], švedska glumica * [[3. februar]] - [[Zurab Zjvania]], premier [[Džordžija|Džordžije]] [[2004]].-2005. * [[4. februar]] - [[Sjamil Basajev]], čečenijski pobunjenik * [[4. februar]] - [[Ossie Davis]], američki glumac, režiser i producent * [[5. februar]] - [[Gnassingbe Eyadéma]], predsjednik [[Togo|Toga]] * [[6. februar]] - [[Lazar Berman]], ruski pianist * [[6. februar]] - [[Merle Kilgore]] američki muzičar i menadžer * [[8. februar]] - [[Jimmy Smith]], američki muzičar * [[9. februar]] - [[Märit Andersson]], švedski režiser i novinar * [[10. februar]] - [[Arthur Miller]], američki pisac * [[12. februar]] - [[Sammi Smith]], američki muzičar * [[14. februar]] - [[Sixten Ehrling]], švedski dirigent * [[14. februar]] - [[Rafik Hariri]], premier [[Libanon]]a [[1992]]-[[1998]] i [[2000]]-[[2004]] (ubijen) * [[15. februar]] - [[Sven Rydenfelt]], švedski političar i ekonomista * [[20. februar]] - [[Sandra Dee]], američka glumica i pjevačica * [[20. februar]] - [[John Raitt]], američki pjevač * [[20. februar]] - [[Hunter S Thompson]], američki pisac (samoubistvo) * [[22. februar]] - [[Dionísio Ribeiro Filho]], brazilijanski političar (ubijen) * [[22. februar]] - [[Eun-ju Lee]], južnokorejski glumac (samoubistvo) * [[22. februar]] - [[Åke Strömmer]], švedski sportski novinar * [[25. februar]] - [[Peter Benenson]], britanski advokat, osnivač [[Amnesty International]] * [[27. februar]] - [[Jörgen Fogelquist]], švedski umjetnik === Mart === * [[4. mart]] - [[Jurij Kravtjenko]], bivši ministar unutrašnjih poslova [[Ukrajina|Ukrajine]] (samoubistvo) * [[6. mart]] - [[Hans Bethe]], njemačko-američki fizičar * [[6. mart]] - [[Gladys Marin]], čileanski političar * [[8. mart]] - [[Aslan Maschadov]], čečenijski političar, predsjednik [[Čečenija|Čečenije]] [[1997]].-2005. (ubijen) * [[9. mart]] - [[Chris LeDoux]], američki country-muzičar * [[10. mart]] - [[Danny Joe Brown]], američki pjevač, član u [[Molly Hatchet]] * [[16. mart]] - [[Ralph Erskine]], britanski arhitekta * [[17. mart]] - [[George Kennan]], američki politički analitičar * [[21. mart]] - [[Bobby Short]], američki pjevač * [[21. mart]] - [[Jeff Weise]], američki tinejdžer, odgovoran za Red Lake High School-masakar * [[22. mart]] - [[Kenzo Tange]], japanski arhitekta * [[24. mart]] - [[Mare Kandre]], švedski pisac * [[26. mart]] - [[James Callaghan]], britanski premier [[1976]]-[[1979]] * [[26. mart]] - [[Paul Hester]], australijski muzičar, bubnjar u [[Crowded House]] (samoubistvo) * [[27. mart]] - [[Bengt Bedrup]], švedski novinar === April === * [[1. april]] - [[Jack Keller]], američki tekstopisac i muzički producent * [[2. april]] - [[Papa Ivan Pavao II]], ''Karol Wojtyla'', papa [[1978]]-2005 * [[5. april]] - [[Saul Bellow]], američki književnik, dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] [[1976]] * [[6. april]] - [[Rainier III od Monaka]], princ od [[Monako|Monaka]] * [[9. april]] - [[Yvonne Vera]], zimbabvejski pisac * [[9. april]] - [[Andrea Dworkin]], 5američki pisac * [[13. april]] - [[Johnnie Johnson]], američki [[rock'n'roll]]-pionir * [[14. april]] - [[Lothar Lindtner]], norveški glumac i pjevač * [[18. april]] - [[Olle Bengtsson]], švedski bokser * [[19. april]] - [[Stan Levey]], američki muzičar * [[19. april]] - [[Bryan Ottoson]], američki muzičar, gitarista u [[American Head Charge]] * [[19. april]] - [[Niels-Henning Ørsted Pedersen]], danski muzičar * [[20. april]] - [[Inday Ba]], britanski glumac * [[22. april]] - Sir [[Eduardo Paolozzi]], britanski umjetnik * [[23. april]] - Sir [[John Mills]], britanski glumac * [[23. april]] - [[Romano Scarpa]], italijanski [[Disney]]-crtač * [[24. april]] - [[Ezer Weizman]], izraelski političar, predsjednik [[1993]]–[[2000]] * [[26. april]] - [[Maria Schell]], austrijska glumica * [[30. april]] - [[Sven Romanus]], švedski ministar === Maj === * [[2. maj]] - [[Robert Hunter]], kanadski novinar i političar, jedan od osnivača organizacije [[Greenpeace]] * [[2. maj]] - [[Börje Nyberg]], švedski glumac i režiser * [[6. maj]] - [[Joe Grant]], [[Disney]]-artista * [[8. maj]] - [[Nasrat Parsa]], afganistanski pjevač (ubijen) * [[12. maj]] - [[Martin Lings]], engleski pisac, naučnik i filozof * [[12. maj]] - [[Monica Zetterlund]], švedska glumica i pjevačica * [[13. maj]] - [[Gunnar Nilsson]], švedski bokser * [[14. maj]] - [[Jimmy Martin]], američki pjevač i gitarista * [[18. maj]] - [[Arne Augustsson]], švedski glumac * [[20. maj]] - [[Paul Ricœur]], francuski filozof * [[23. maj]] - [[Wael Rubaies]], irački savjetnik premiera (ubijen) * [[24. maj]] - [[Björn Rönnquist]], švedski umjetnik * [[25. maj]] - [[Ismail Merchant]], indijski filmski producent * [[26. maj]] - [[Eddie Albert]], američki glumac * [[27. maj]] - [[Max Lundgren]], švedski pisac * [[29. maj]] - [[Oscar Brown J:r]], američki pjevač i tekstopisac === Juni === * [[1. juni]] - [[George Mikan]], američki košarkaš * [[6. juni]] - [[Anne Bancroft]], američka glumica * [[6. juni]] - [[Dana Elcar]], američka glumica * [[11. juni]] - [[Vasco Gonçalves]], portugalski general * [[12. juni]] - [[Ingrid Schrewelius]], švedski modni žurnalist i TV-saradnica * [[13. juni]] - [[Álvaro Cunhal]], predsjednik komunističke partije [[Portugal]]a * [[15. juni]] - [[Alassio Galetti]], italijanski profesionalni biciklista * [[16. juni]] - [[Per Henrik Wallin]], švedski pianist * [[18. juni]] - [[Hans Nestius]], švedski novinar i pisac * [[18. juni]] - [[Chris Griffin]], američki muzičar * [[19. juni]] - [[Totta Näslund]], švedski pjevač i muzičar * [[20. juni]] - [[Jack S. Kilby]], američki fizičar, dobitnik [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] [[2000]]. * [[21. juni]] - [[Jaime Sin]], filipinski biskop, kardinal [[1976]]. === Juli === * [[1. juli]] - [[Renaldo "Obie" Benson]], američki pjevač [[Four Tops]]a * [[1. juli]] - [[Luther Vandross]], američki [[R&B]]-pjevač * [[3. juli]] - [[Džafer Obradović]], bosanskohercegovački književni kritičar, esejist i publicist * [[3. juli]] - [[Siv Ericks]], švedska glumica * [[6. juli]] - [[Evan Hunter]], ([[Ed McBain]]), američki pisac * [[6. juli]] - [[Claude Simon]], francuski pisac * [[11. juli]] - [[Frances Langford]], američka pjevačica * [[13. juli]] - [[Mathias Henrikson]], švedski glumac * [[17. juli]] - [[Geraldine Fitzgerald]], američka glumica * [[17. juli]] - [[Edward Heath]], britanski premier [[1970]]-[[1974]] * [[17. juli]] - [[Tommy Johnson]], švedski glumac * [[18. juli]] - [[William Westmoreland]], američki general * [[20. juli]] - [[James Doohan]], kanadski glumac * [[21. juli]] - [[John Baldry]] ([[Long John Baldry]]), britanski muzičar * [[22. juli]] - [[Jean Charles de Menezes]], brazilski električar nastanjen u [[London]]u (ubijen od strane policije) * [[29. juli]] - [[Hildegarde]], američka pjevačica * [[29. juli]] - [[Al McKibbon]], američki muzičar * [[30. juli]] - [[John Garang]], vođa gerile u [[Sudan]]u (avionska nesreća) * [[31. juli]] - [[Wim Duisenberg]], holandski političar === August === * [[1. august]] - Kralj [[Fahd bin Abdul Aziz]], [[Saudijska Arabija]] * [[2. august]] - [[Jay S. Hammond]], guverner [[Aljaska|Aljaske]] [[1974]]-[[1982]] * [[3. august]] - [[Mahmoud Ahmadinejad]] postao šesti [[predsjednik]] [[Iran]]a * [[6. august]] - [[Robin Cook]], bivši britanski ministar vanjskih poslova * [[6. august]] - [[Ibrahim Ferrer]], kubanski pjevač u [[Buena Vista Social Club]] * [[7. august]] - [[Peter Jennings]], saradnik američke tv-kompanije [[American Broadcasting Company|ABC]] * [[8. august]] - [[Barbara Bel Geddes]], američka glumica * [[9. august]] - [[Matthew McGrory]], američki glumac * [[10. august]] - [[Emery "Detroit Junior" Williams]], američki muzičar * [[12. august]] - [[Lakshman Kadirgamar]], ministar vanjskih poslova [[Šri Lanka|Šri Lanke]] [[1994]]-[[2001]] i [[2004]].-2005. (ubijen) * [[12. august]] - [[Charlie Norman]], švedski pianist * [[13. august]] - [[David Lange]], predsjednik vlade [[Novi Zeland]] [[1984]]-[[1989]] * [[15. august]] - [[James Dougherty]], američki detektiv i političar, [[Marilyn Monroe]]s prvi muž * [[16. august]] - [[Roger Schutz]], ''brat Roger'', švicarski fratar, osnivač [[samostana Taizé]] (ubijen) * [[16. august]] - [[Vassar Clements]], američki muzičar * [[23. august]] - [[Brock Peters]], američki glumac * [[28. august]] - [[Hans Clarin]] njemački glumac === Septembar === * [[1. septembar]] - [[R.L. Burnside]], američki muzičar * [[2. septembar]] - [[Bob Denver]], američki glumac * [[2. septembar]] - [[Erik Frank]], švedski kompozitor i muzičar * [[3. septembar]] - [[William Rehnquist]], američki pravnik, predsjednik Višeg suda [[USA]] [[1986]].-2005. * [[4. septembar]] - [[Bo Alm]], švedski sportski novinar * [[5. septembar]] - [[Rizal Nurdin]], guverner [[Sumatera Utara]] * [[5. septembar]] - [[Raja Inal Siregar]], bivši guverner [[Sumatera Utara]] * [[6. septembar]] - [[Eugenia Charles]], predsjednica vlade [[Dominikanska Republika|Dominikanske Republike]] [[1990]]-[[1995]] * [[13. septembar]] - [[Julio César Turbay Ayala]], predsjednik [[Kolumbija|Kolumbije]] [[1978]]-[[1982]] * [[14. septembar]] - [[Robert Wise]], američki filmski režiser i producent * [[15. septembar]] - [[Aleksandar Ravlić]], bosanskohercegovački novinar i fotograf * [[15. septembar]] - [[Sidney Luft]], američki filmski producent * [[20. septembar]] - [[Simon Wiesenthal]], poznati "lovac na naciste" * [[22. septembar]] - [[Leavander Johnson]], američki bokser === Oktobar === * [[2. oktobar]] - [[August Wilson]], američki pozorišni pisac * [[3. oktobar]] - [[Ronnie Barker]], britanski glumac i komičar * [[10. oktobar]]- [[Milton Obote]], bivši predsjednik [[Uganda|Ugande]] * [[11. oktobar]] - [[Sergio Citti]],italijanski filmski režiser i pisac * [[12. oktobar]] - [[Ghazi Kanaan]], ministar unutrašnjih poslova [[Sirija|Sirije]] (samoubistvo) * [[16. oktobar]] - [[Inger Wahlöö]], švedski novinar i pisac * [[17. oktobar]] - [[Ba Jin]], kineski pisac * [[18. oktobar]] - [[Alexander Jakovlev]], ruski ekonomista i saradnik [[Michail Gorbatjov|Michaila Gorbatjova]] * [[19. oktobar]] - [[Luis Adolfo Siles Salinas]], predsjednik [[Bolivija|Bolivije]] [[1969]]. * [[20. oktobar]] - [[Shirley Horn]], američka muzičarka * [[22. oktobar]] - [[Yon Hyong Muk]], bivši šef vlade [[Sjeverna Koreja|Sjeverne Koreje]] * [[24. oktobar]] - [[Rosa Parks]], borac za građanska prava američkih crnaca * [[24. oktobar]] - [[José Azcona del Hoyo]], bivši predsjednik [[Honduras]]a * [[31. oktobar]] - [[John "Beatz" Holohan]], američki bubnjar (saobraćajna nesreća) === Novembar === * [[1. novembar]] - [[Skitch Henderson]], američki dirigent * [[1. novembar]] - [[Michael Piller]], američki producent * [[3. novembar]] - [[Kent Andersson]], švedski glumac * [[5. novembar]] - [[John Fowles]], britanski književnik * [[8. novembar]] - [[Bo Högberg]], švedski bokser * [[9. novembar]] - [[K. R. Narayanan]], indijski predsjednik [[1997]]-[[2002]] * [[10. novembar]] - [[Roland Schütt]], švedski književnik * [[11. novembar]] - [[Patrick Lichfield]], britanski fotograf * [[11. novembar]] - [[Izzat Ibrahim al-Douri]], irački dopredsjednik * [[16. novembar]] - [[Ralph Edwards]], američki radio- i tv-producent * [[19. novembar]] - [[Erik Balling]], danski režiser * [[20. novembar]] - [[Chris Whitley]], američki pjevač i tekstopisac * [[21. novembar]] - [[Gustaf Olivecrona]], švedski novinar * [[23. novembar]] - [[Constance Cummings]], američki glumac * [[24. novembar]] - [[Pat Morita]], američki glumac * [[25. novembar]] - [[Đorđe Kisić]], bosanskohercegovački muzičar * [[27. novembar]] - [[Jocelyn Brando]], američka glumica * [[30. novembar]] - [[Micke Dubois|Mikael "Micke" Dubois]], švedski komičar, glumac i pjevač (samoubistvo) === Decembar === * [[2. decembar]] - [[Gösta Carlsson]], švedski rukometaš * [[2. decembar]] - Umrla je [[Dejm Ališja Markova]] (94), jedna od najslavnijih [[balet|balerina]] dvadesetog [[vijek]]a, koja je osnovala i vodila [[Engleska|Engleski]] [[nacionalnost|nacionalni]] balet. * [[10. decembar]] - [[Richard Pryor]], američki glumac i komičar * [[10. decembar]] - [[Eugene McCarthy]],američki senator * [[14. decembar]] - [[Annette Stroyberg]], danska glumica * [[16. decembar]] - [[John Spencer]], američki glumac * [[17. decembar]] - [[Jack Anderson]], američki novinar == [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] == * [[Fizika]] ** [[Roy J. Glauber]], [[USA]] ** [[John L. Hall]], [[USA]] ** [[Theodor Hänsch]], [[Njemačka]] * [[Hemija]] ** [[Robert Grubbs]], [[USA]] ** [[Richard Schrock]], [[USA]] ** [[Yves Chauvin]], [[Francuska]] * [[Medicina]] ** [[Barry Marshall]], [[Australija]] ** [[Robin Warren]], [[Australija]] * [[Literatura]] ** [[Harold Pinter]], [[Velika Britanija]] * Mir ** [[IAEA]] ** [[Mohamed ElBaradei]], [[Egipat]] * [[Ekonomija]] ** [[Robert J. Aumann]], [[USA]] ** [[Thomas C. Schelling]], [[USA]] {{Commonscat|2005|2005.}} im1gmm923uzpyun3wf4pzne8sw2lqu6 Benito Mussolini 0 6133 3428739 3418982 2022-08-23T17:08:41Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa | ime = Benito Mussolini | slika = Mussolini biografia.jpg | veličina_slike = | redoslijed = [[Premijer Italije]] | vrijeme_na_vlasti = 31. oktobar 1922 – 25. juli 1943. | prethodnik = Luigi Facta | nasljednik = Pietro Badoglio | redoslijed2 = Duce [[Fašizam|fašizma]] | vrijeme_na_vlasti2 = 23. mart 1919 – 28. april 1945. | prethodnik2 = | nasljednik2 = | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1883|07|29}} | mjesto_rođenja = Predappio, [[Kraljevina Italija]] | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1945|04|28|1883|07|29}} | mjesto_smrti = Giulino de Mezzegra, Kraljevina Italija | puno_ime = Benito Amilcare Andrea Mussolini | nacionalnost = | druga_imena = | politička_stranka = [[Nacionalna fašistička stranka]] | zanimanje = | supruga = Ida Dalser <small>(1914–1915)</small> <br> Rachele Guidi <small>(1915–1945)</small> | djeca = 6 | potpis = [[Datoteka:Benito Mussolini Signature.svg|70p]] }} '''Benito Amilcare Andrea Mussolini''' (29. jula 1883. – 28. april 1945.) bio je [[italija]]nski političar i novinar, bivši [[premijer Italije]] i samoproglašeni Duce [[Fašizam|fašizma]]. ==Biografija== Rođen je 29. jula 1883. u mjestu Predappio u tadašnjoj [[Kraljevina Italija|Kraljevini Italije]]. 1900. godine kao sedamnaestogodišnjak Musolini ulazi u Socijalističku partiju Italije (PSI). 1901. završava učiteljsku školu. Od 1902. do 1904. provodi vrijeme u [[Švicarska|Švicarskoj]]. Od 1905. do 1906. služi u vojsci kod Bersagliera. Nakon vojske, Musollini osniva i jedno vrijeme vodi sedmične novine ''Lotta di Classe'', ali biva više puta uhapšen zbog incidenata protiv Kraljevine Italije. Nedugo nakon toga postaje glavni urednik centralnih socijalističkih novina ''Avanti'' (povisuje tiraž novina za 5 puta). 1914. odvaja se od novina''Avanti'' i osniva fašističke novine ''Popolo d'Italia'' u kojima se zalaže za ulazak Italije u [[Prvi svjetski rat]]. Od 1914. do 1917. godine ponovo vrši vojnu službu sve do njegovog ranjavanja u ratu. Nakon završetka rata, Mussolini 1919. godine osniva ''Fasci di Combattimento'', organizaciju vojnih veterana koja se bori protiv socijalizma, parlamentarizma i začeća kapitalizma u Italiji. Poslije reformacije partija se naziva Nacionalna fašistička stranka. 28. oktobra 1922. godine Mussolini organizuje i vodi famozni marš na [[Rim]] sa svojim ''crnokošuljašima''. Tri dana kasnije, 31. oktobra, postaje [[premijer Italije]] na čelu koalicijske vlade. Poslije početnih kompromisa, Musolini preuređuje državu u kojoj [[demokratija]], [[socijalizam]] i [[kapitalizam]] više nemaju mjesta. On uspostavlja jednopartijsku diktaturu i sebe naziva ''Capo del Governo'' (šef vlade ) i kao šef partije ''Duce'' (''Vođa''; [[Adolf Hitler|Hitler]] se isto tako nazivao: ''Führer'' = "Vođa"). Njegova moć, podložena kroz komandu fašističkih paravojski, većim brojem ministarskih pozicija ( djelimično je bio ministar 8 odsjeka ), te od 1938. vrhovnom komandom nad italijanskom vojskom ( prvi maršal države ), je nasuprot Hitlerovoj, kroz simbioze sa tradicionalnom elitom Italije bila ograničena. Musolini ostavlja monarhiju, ne napada industriju i crkvu (Lateranski ugovori iz 1929) i tako sebi daje osnove za dalji uspjeh. Kroz uspješne, retorički perfektne govore u kojima narodu obećava davno prošlu veličinu Italije, on sve više učvršćuje svoj položaj kao ''[[de facto]]'' vladar u Italiji pored kralja. Osvajanje Abesinije 1935, udio na pobjedi [[Francisco Franco]] 1936. i napad na [[Albanija|Albaniju]]1939., prikazuju mogućnost uspostavljanja italijanske vlasti u čitavom području mediterana (''Mare Nostro'') kao ne tako dalek cilj. ''Osovina'' sa naci Njemačkom obećava bogat plijen u prostoru i vlasti, kad se njemački [[Wehrmacht]] u [[Poljska|Poljskoj]] i [[Francuska|Francuskoj]] pokazuje nepobjedljivim. Nasuprot upozorenjima od strane Pietra Badoglia, on 10. juna 1940. ulazi u [[Drugi svjetski rat]] na strani Njemačke. 25. jula 1943. od strane tadašnjeg fašističkog savjeta Italije uhapšen je i pritvoren u pokrajini Abruzze gdje ga kratko poslije (12. septembra 1943) oslobađaju članovi jedne padobranske jedinice [[Schutzstaffel|SS]]-a. Do 1945. vlada jednom fašističkom paradržavom (Italijanska Socijalna Republika) pod nadzorom Hitlera u sjevernoj Italiji. 27. aprila [[1945]]. ubijen je od strane italijanskih partizana i tijelo mu je potom izloženo na jednom trgu u [[Milano|Milanu]], obješeno za noge.<ref>Lexikon des Dritten Reiches, Südwest-Verlag {{ISBN|3-89350-563-6}}</ref> ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Benito Mussolini}} {{Premijeri Italije}} {{Normativna kontrola}} {{DEFAULTSORT:Mussolini, Benito}} [[Kategorija:Rođeni 1883.]] [[Kategorija:Umrli 1945.]] [[Kategorija:Italijanski državnici]] [[Kategorija:Drugi svjetski rat]] [[Kategorija:Fašistički vladari]] 8vb8lmea9s3regu85by61hqmoimlrya Papa 0 7045 3428760 3409647 2022-08-23T19:04:29Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Drugo značenje}} {{Preusmjerenje|Pape}} {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Biskup Rima <br> ''Pontifex maximus'' | tijelo = | nativni_naziv = Papa | oznaka = Coat of arms Holy See.svg | oznakavel = 150 | oznakatekst = Grb | zastava = | zastavavel = | zastavatekst = | slika = Portrait of Pope Francis (2021).jpg | slikavel = 200 | tekst = [[Papa Franjo]] 2021. | trenutno = [[Papa Franjo|Franjo]] | trenutnood = 13. marta 2013. | vrsta = | status = | odjel = | stil = | član = | izvještava = | prebivalište = [[Apostolska palača]] {{small|(Službeno prebivalište pape)}} <br> [[Domus Sanctae Marthae]] {{small|(Trenutno i omiljeno prebivalište pape Franje)}} | sjedište = [[Apostolska palača]], [[Vatikan]] | predlagač = | inauguralni = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = | prethodnik = | osnivanje = [[1. vijek]] | prvi = [[Sveti Petar]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | skraćenica = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = | website = {{URL|1=https://www.vatican.va/holy_father/index.htm|2=Holy Father}} }} '''Papa''' ([[latinski jezik|latinski]]: papa, "otac"; [[Grčki jezik|grčki]]: πάππας) je rimski [[biskup]] i lider u svijetu [[Katolička crkva|Katoličke crkve]]. Značaj Rimskog biskupa u velikoj mjeri potiče iz njegove uloge kao tradicionalnog nasljednika [[Sveti Petar|Svetog Petra]], kome je Isus dao ključeve neba i ovlasti "vezivanja i gubitka", imenujući ga kao "stijenu" koja je izgradila crkvu. Sadašnji papa je [[Papa Franjo|Franjo]], koji je izabran 13. marta 2013. godine, naslijedivši [[Papa Benedikt XVI|Benedikta XVI]].<ref>{{cite web|url=https://www.klix.ba/vijesti/svijet/izabran-novi-papa/130313138|title=Novi papa je Jorge Mario Bergoglio iz Argentine|work=Klix.ba|accessdate=13. 3. 2013}}</ref> Ured pape naziva se '''pontifikat.''' Njegova [[crkvena nadležnost]] se često naziva "[[Sveta Stolica]]" (''Santa Sedes'' na latinskom) ili "[[Apostolska stolica]]". Papa je [[šef države]] [[Vatikan]], suverenog [[grad-država|grada-države]] unutar italijanskog glavnog grada [[Rim]]a. Papstvo je jedna od najtrajnijih institucija u svijetu te je imalo istaknutu ulogu u [[Historija svijeta|svjetskoj historiji]]. Pape su u davna vremena pomagali u širenju kršćanstva i rješavanju raznih doktrinarnih sporova. U [[srednji vijek|srednjem vijeku]] su odigrali ulogu od svjetovnog značaja u [[Zapadna Evropa|zapadnoj Evropi]], često djelujući kao arbitri između hrišćanskih [[Monarh (titula)|monarha]]. Trenutno, pored širenja hrišćanske vjere i doktrine, pape su uključene u [[ekumenizam]] i [[međureligijski dijalog]], dobrotvorni rad i odbranu [[ljudska prava|ljudskih prava]]. Pape, koje su u početku imale [[temporalna moć papa|temporalne moći]], u nekim periodima historije imali su široke ovlasti slične onima koji su imali vladari. U posljednjih nekoliko stoljeća, pape su postepeno bile primorane da odustanu od te moći, i papin autoritet je sada ponovo gotovo isključivo ograničen na pitanja religije. Tokom stoljeća, papina potraživanja za duhovnim autoritetom su sve više čvrsto izražena, što je kulminiralo 1870. godine sa proglašenjem [[Rimokatolička dogma|dogme]] papine nepogrešivosti, kada papa govori ''ex cathedra'' - doslovno "iz fotelje" (Svetog Petra) - da izda formalnu definiciju vjere ili morala. ==Historija== ===Naslov i etimologija=== Riječ papa potiče od [[Grčki jezik|grčke]] riječi πάππας što znači "Otac". U prvim vijekovima [[Hrišćanstvo|hrišćanstva]], ovaj naslov je primijenjen, posebno na istoku, svim biskupima i drugim visokim sveštenicima, a kasnije je postao rezervisan samo za biskupe Rima, a ozvaničen je tek u 11. stoljeću. Najraniji zapis korištenja ovog naslova odnosi se na [[patrijarh Aleksandrije|patrijarha Aleksandrije]], [[patrijarh Heraclas|papu Heraclasa]] (232. - 248.). Najstarija upotreba korištenja naziva "papa" na engleskom jeziku datira iz sredine 10. stoljeća, kada se koristi kao naslov za [[papa Vitalian|papu Vitaliana]] u staroengleskom prijevodu knjige ''Historia ecclesiastica gentis Anglorum''. Naslov je bio od početka 3. stoljeća opći termin koji se koristio za sve biskupe. Od 6. stoljeća naslov se počeo koristiti samo za biskupe Rima, a krajem 11. stoljeća [[papa Grgur VII]] se tako zvao. Tokom 6. stoljeća, to je bio i naziv za biskupe Carigrada. ===Položaj unutar Crkve=== Katolici priznaju papu kao nasljednika Svetog Petra, kojeg je, prema rimokatoličkom učenju, Isus nazvao "pastirom" i "stijenom" katoličke crkve. Petar nikada nije nosio titulu "papa", koja je stupila u upotrebu tri stoljeća kasnije, ali ga je Katolička crkva tradicionalno prepoznala kao prvog papu, a sve druge pape su smatrane njegovim nasljednikom. Katolička crkva uči da je Isus lično imenovao Petra kao vođu crkve i njen dogmatski ustav ''[[Lumen Gentium]]'' pravi jasnu razliku između apostola i biskupa, predstavljajući biskupe kao nasljednike apostola, sa papom kao nasljednikom Petra, te da je papa šef biskupa kao što je Petar bio na čelu apostola. Neki historičari tvrde da je Petar bio prvi biskup Rima. U spisima crkve oca [[Irinej]]a koji je napisan oko 180. godine odražava se vjerovanje da je Petar "osnovao i organizovao" Crkvu u Rimu. Osim toga, Irinej nije bio prvi koji je pisao o Petrovom prisustvu u ranoj Rimskoj crkvi. [[Papa Klement I]] je napisao u pismu Korićanima 96. godine, o progonu kršćana u Rimu kao "borbi u našem vremenu", te je predstavio Korićanima svoje heroje, "prvi, najveći i najpravedniji", "dobri apostoli" Petar i Pavle. [[Sv. Ignatije iz Antiohije]] je pisao ubrzo nakon Clementa i u svom pismu je rekao da neće da komanduje kao Petar i Pavle. S obzirom na ove i druge dokaze, mnogi naučnici se slažu da je Petar bio ubijen u Rimu za vrijeme Nerona, iako neki naučnici tvrde da je on možda bio ubijen u Palestini. Protestanti tvrde da Novi Zavjet ne pruža nikakav dokaz da je Isus uspostavio papstvo pa čak ni da je postavio Petra za prvog biskupa Rima. Drugi, koristeći Petrove vlastite riječi, tvrde da je Krist namijenio sebe za utemeljivača crkve, a ne Petra. Ostali su tvrdili da Crkva nije samo izgrađena zbog Isusa i njegove vjere, već i zbog njegovih učenika, kao korijen i temelj crkve i na osnovu i Pavlova učenja, a ne samo Petrovog učenja. Kršćanska zajednica u prvom stoljeću je imala grupu biskupa prezbiterijanaca koji su bili vođe svojih lokalnih crkava. Postepeno, episkopije su osnovane u gradskim područjima. U Antiohiji su prvo razvili takvu strukturu prije Rima. U Rimu je bilo mnogo onih koji su tvrdili da su zakoniti biskupi, iako je opet Irinej naglasio važnost jedne linije biskupa od svetog Petra do njegovog savremenika [[papa Viktor I|pape Viktora I]]. Neki autori tvrde da pojava jednog biskupa vjerovatno nije došla do sredine 2. stoljeća. Po njihovom mišljenju, Linus, Kletus i Klement su bili eventualno istaknuti biskupi prezbiterijanci, a ne nužno i monarhijski biskupi. Dokumenti iz 1. i početka 2. stoljeća ukazuju na to da je Sveta Stolica imala neku vrstu nadmoći i važnosti u Crkvi kao cjelini, iako je detalj šta je to značilo je vrlo nejasan u ovom periodu. ===Rano kršćanstvo (30. – 325.)=== Čini se da su prvo naizmjenično korišteni izrazi "episkopi" i "prezbiterijanci". Konsenzus među učenjacima je bio da je, na prijelazu iz 1. i 2. stoljeća, lokalnu zajednicu vodili biskupi ili prezbiterijanci čije su se kancelarije preklapale ili razlikovale. Neki kažu da vjerovatno "nije bilo jedinstvenog monarhističkog biskupa u Rimu prije sredine 2. stoljeća... a vjerovatno i kasnije". Drugi naučnici i historičari se slažu, pozivajući se na historiju [[sveti Ignatije iz Antiohije|svetog Ignatija iz Antiohije]] i [[sveti Irinej|svetog Irineja]], koji su zabilježili linearni niz biskupa Rima (papa) do vlastitog vremena. Oni također navode važnost koja se pridaje papi u [[ekumensko vijeće|ekumenskom vijeću]], uključujući i one početne. U ranoj hrišćanskoj eri, Rim i nekoliko drugih gradova su imali želju za rukovodstvom u svijetu Crkve. [[Apostol Jakov|Jakov]], poznat kao "brat Gospodnji", bio je šef Jerusalemske crkve, koja je počastvovana kao "Majka Crkve" u pravoslavnoj tradiciji. Aleksandrija je bila centar jevrejskog učenja i postala je centar hrišćanskog učenja. Rim je rano imao veliku zajednicu u apostolskom periodu kada apostol Pavle govori u svojoj [[poslanica Rimljanima|poslanici Rimljanima]], a prema tradiciji Pavle je tamo ubijen. Tokom 1. stoljeća Crkve (30. - 130.), glavni grad Rimskog carstva je postao prepoznatljiv kao hrišćanski centar od izuzetnog značaja. Clement I, na kraju 1. stoljeća, napisao je poslanicu crkvi u [[Korint]]u intervenišuši u velikom sporu i izvinjavajući se što nisu poduzeli akciju prije. Međutim, postoji samo nekoliko referenci iz tog vremena za priznavanje autoritativnog primata Rimske Stolice izvan Rima. U [[Ravenna dokument]]u od 13. oktobra 2007. godine, teolozi koji su izabrani od strane rimokatoličke i pravoslavne crkve su izjavili: "41. Obje strane se slažu... da je Rim, kao crkva koja presjedava u ljubavi prema frazi svetog Ignacija iz Antiohije, zauzeo prvo mjesto u taxisu, i da je biskup Rima stoga protos među patrijarsima. Oni se ne slažu, međutim, o tumačenju historijskih dokaza iz ovog doba u vezi prerogative biskupa Rima, kao protosa, što je pitanje koje se shvata na različite načine o prvom milenijumu". Krajem 2. stoljeća, bilo je više manifestacija rimske nadležnosti nad drugim crkvama. 189. godine, tvrdnja primata crkve u Rimu može biti navedena u Irinejevoj knjizi protiv jeresa (3:3:2): "Sa Rimskom crkvom zbog svog vrhunskog porijekla, sve crkve se moraju složiti... i oni su vjerni svuda jer održavaju apostolsku tradiciju". 195. godine, [[papa Viktor I]] izopštio je Kvardecimans i proglasio je Uskrs 14. Nisana, na datum jevrejske [[Pasha|Pashe]], kao tradiciju koju je izrekao John Evangelista (vidi [[Uskršnja kontroverza]]). Proslava Uskrsa je po papinom naređenje spadala u nedjelju, i to je bio sistem koji je preovladao. ===Nikeja u istočno-zapadnom raskolu (325. – 1054.)=== [[Milanski edikt]] je 313. godine odobrio slobodu svih religija u Rimskom carstvu, počevši mir sa Crkvom. 325. godine [[prvo Vijeće Nikeje]] osudilo je [[arianizam]] i proglasilo [[trinitarianizam]] dogmom, a u svom šestom Kanonu prepoznata je posebna uloga Rima, Aleksandrije i Antiohije. Veliki branitelji Trinitarijanske vjere uključuju pape, a posebno [[papa Liberius|papu Liberiusa]], koji je prognan na Bereu od strane [[Konstantij II, car Bizantije|Konstancija II]] zbog njegove Trinitarijanske vjere, [[Papa Damasus I|Damasusa I]], i nekoliko drugih biskupa. U Nikeji 380. godine, hrišćanstvo je proglašeno državnom religijom Rimskog carstva, s imenom "Katolički kršćani" koje je rezervisano za one koji su je prihvatili kao vjeru. Dok su vlasti na istoku kontrolisali Crkvu i ekumenskog patrijarha Carigrada, u glavnom gradu na zapadu, biskupi Rima su bili u mogućnosti da konsoliduju utjecaj i moć koji su posjedovali. Nakon pada [[Zapadno rimsko carstvo|Zapadnog Rimskog carstva]], barbarska plemena su prelazila na kršćanstvo ili katoličanstvo; [[Klovis I|Clovis I]], kralj [[Franci|Franaka]], bio je prvi važni barbarski vladar koji je prešao katoličanstvo i postao saveznik pape. Ostala plemena, kao što su [[Vizigoti]], tek kasnije su primila katoličanstvo. ===Srednji vijek=== [[Datoteka:Gregorythegreat.jpg|mini|desno|Grgur Veliki (oko 540–604) koji je uspostavio srednjovjekovne teme u Crkvi, na slici Carla Saracenija, c. 1610, Rim.]] Nakon pada Rima, papa je služio kao izvor autoriteta i kontinuiteta. [[Papa Grgur I]] (540. - 604.) vršio je u crkvi stroge reforme. Iz drevne senatorske porodice, Grgur je imao disciplinu tipičnu za staru rimsku vladavinu. Teološki, on je predstavio pomak od klasičnog do srednjevjekovnog izgleda; njegovi popularni spisi su bili puni dramatičnih čuda, snažne relikvije, demona, anđela, duhova i približavanja kraja svijeta. Grgurevi nasljednici su uglavnom dominirali Ravennom, kao predstavnici Bizantijskog cara u Italiji. Ovo poniženje, te slabljenje carstva zbog muslimanske ekspanzije i nesposobnosti cara da zaštiti papina imanja od [[Langobardi|Langobarda]], prisililo je [[papa Stephen II|papu Stephena II]] da zatraži pomoć od cara [[Konstantin V|Konstantina V]]. On je apelovao Francima da zaštite svoju zemlju. [[Pipin Mali]] je pokorio Langobarde i donirao je papi italijansko zemljište. Kada je papa Leo III okrunio [[Karlo Veliki|Karla Velikog]] 800. godine za kralja, uspostavljen je presedan kako, na zapadu, niko ne može biti car bez papinog krunisanja. Od 7. stoljeća postalo je zajedničko za evropske monarhije i plemstvo da osnivaju crkve i vrše davanje posjeda ili daju novac svećenstvu u svojim državama ili feudima, što je izazvalo korupciju među sveštenstvom. Ova praksa je postala uobičajena, jer su crkveni velikodostojnici i svjetovni vladari bili učesnici javnog života. Za borbu protiv ove i drugih praksi koje su oštetile crkve između 900. i 1050. godine, u svim centrima je vršena promocija crkvenih reformi, od kojih je najvažnija bila reforma iz opatije Cluny, koja je širila svoje ideale širom Evrope. Ovaj pokret reformi ojačan je izborom [[papa Grgur VII|pape Grgura VII]] 1073. godine, koji je usvojio niz mjera u pokretu poznatom kao [[Gregorijanova reforma]], kako bi se snažno borio protiv simonije i zloupotrebe državne moći i pokušaja da vrati crkvenu disciplinu, uključujući i [[celibat]]. Sukob između pape i svjetovnih autokratskih vladara, kao što je car Svetog Rimskog carstva [[Henrik IV, kralj Svetog Rimskog carstva|Henrik IV]] i kralj Engleske [[Henrik I, kralj Engleske|Henrik I]], poznat je kao investitura, koji je riješen 1122. godine, od strane Konkordat lavine, u kojoj je papa odredio da se vjerski službenici plaćaju od strane sveštenika i vladara. Ubrzo nakon toga, [[papa Aleksandar III]] je započeo reformu koja će dovesti do uspostavljanja [[kanonsko pravo|kanonskog prava]]. Od početka 7. stoljeća, [[halifat]] je zauzeo mnoge zemlje u južnom [[Mediteran]]u i predstavljao je opasnost za kršćanstvo. 1095. godine Bizantijski car, [[Aleksis I Komnenos, car Bizantije|Aleksis I Komnenos]], zatražio je vojnu pomoć od [[papa Urban II|pape Urbana II]] protiv muslimanske invazije. Urban je u Klermontu pokrenuo [[Prvi križarski rat]] kako bi pomogao Bizantiji da povrati stare kršćanske teritorije, posebno [[Jerusalem]]. Pape su izgubile svoju moć između 867. i 1049. godine, kada su bile pod kontrolom političkih frakcija. Tada su pape na različite načine zatvarane, izgladnjivane, ubijane i nasilno svrgavane sa vlasti. Tako je [[papa Ivan XII]] optužen da je održao razvrat u Lateranskoj palači. Car Njemačke Otto I ga je optužio crkvenom sudu, koji ga je smijenio i izabrao laika za [[papa Leo VIII|papu Lea VIII]]. Unakaženi Ivan se uz pomoć carskih predstavnika u Rimu ponovo vratio kao papa i sukob između cara i pape je nastavljen. 1049. godine [[Papa Leo IX|Leo IX]] je postao papa i počeo je da sa suočava s problemima papinstva. On je otputovao u glavne gradove Evrope gdje se bavio crkvenim moralnim problemima iz prve ruke, posebnom [[simonija|simonijom]] i brakovima između sveštenika i konkubina. Svojim dugim putovanjima obnovio je prestiž papstva na sjeveru. ===Istočno-zapadni raskol u reformi (1054. – 1517.)=== [[Datoteka:Mediterranean1400.png|mini|desno|Historijska karta mediteranskih država 1400. godine. [[Zapadni raskol]] trajao je od 1378. do 1417. godine.]] Istočna i Zapadna Crkva definitivno su podijeljene 1054. godine. Ovaj lom je izazvao više političkih događaja nego blago razilaženje oko vjere. Pape su se priklonile Franačkom kralju, prisvojivši Egzarhat u Ravenni i zamijenivši grčki jezik italijanskim. U [[srednji vijek|srednjem vijeku]], pape su se borile sa monarsima za vlast. Od 1309. do 1377. godine papa nije boravio u Rimu već u [[Avignon]]u. [[Avignonsko papstvo]] je poznato po pohlepi i korupciji. U ovom periodu, papa je efektivno bio saveznik Francuske, otuđen Francuskim neprijateljima, kao što je Engleska. Papa je shvatio da ima moć koja se oslanja na riznicu zasluga izgrađenu od strane svetaca i Hrista, tako da je odobrio indulgenciju, smanjenje nečijeg vremena u [[čistilište|čistilištu]]. Koncept da je novčana kazna ili donacija u pratnji kajanja, priznanja i molitve, na kraju je dala način za zajedničku pretpostavku da je indulgencija zavisila od jednostavnog monetarnog doprinosa. Pape su osudili nesporazume i zloupotrebe, ali su previše pritisli prihode kako bi ostvarili efektivnu kontrolu nad indulgencijom. Pape su se također borile sa kardinalima, koji su pokušavali da potvrde autoritet vijeća nad papom. Koncilijarna teorija smatra da je vrhovni autoritet crkve Generalno vijeće, a ne papa. Njeni temelji su postavljeni početkom 13. stoljeća, a to je kulminiralo u 15. stoljeću. Neuspjeh Koncilijarne teorije da stekne široko prihvaćanje nakon 15. stoljeća uzima se kao faktor u protestantskoj reformaciji. Razne antipape su izazvale papin autoritet, posebno za vrijeme [[Zapadni raskol|Zapadnog raskola]] (1378. - 1417.). Za vrijeme ovog raskola, papstvo se vratilo u Rim iz Avignona, a antipape su instalirane u Avignonu, kako bi produžilo papstvo.  Istočna crkva je i dalje odbijala Istočno Rimsko (Bizantijsko) carstvo, podrivajući Carigradsku tvrdnju za ravnopravnost sa Rimom. Dva puta je Bizantijski car pokušavao prisiliti Istočnu crkvu da se ponovo ujedini sa Zapadnom crkvom. Papine tvrdnje o superiornosti su bile kamen spoticanja u ponovnom ujedinjenju, koje nije uspjelo u svakom slučaju. U 15. stoljeću, Osmansko carstvo zauzima Carigrad. ===Reformacija do današnjih dana (od 1517. godine)=== [[Datoteka:Council Trent.jpg|mini|desno|Kao dio katoličke reformacije, Papa Pavao III (1534–49) pokrenuo je Tridentski koncil (1545–63), koji je uspostavio trijumf papinstva nad onima koji su se željeli pomiriti s protestantima ili se suprotstaviti papinskim tvrdnjama.]] Protestantski reformatori kritikovali su papstvo što je korumpirano i karakterizirali su papu kao antikrista. Pape su pokrenule [[katolička reformacija|katoličku reformaciju]] (1560. - 1648.), koja je obratila izazove [[protestantska reformacija|protestantske reformacije]] i pokrenula unutrašnje reforme. Papa Pavao III je pokrenuo [[Trentsko vijeće]], čije su definicije doktrine i reforme zapečatile trijumf papstva nad elementima u crkvi koje su tražile mirenje sa protestantima nasuprot papine tvrdnje. Postepeno su prisiljeni da odustanu od svjetovne vlasti i papa se fokusirao samo na duhovna pitanja. 1870. godine [[Prvi Vatikanski savjet]] proglasio je [[dogma|dogmu]] [[papina nepogrešivost|papske nepogrešivosti]] u onim rijetkim prilikama kada papa govori ''ex cathedra ''prilikom izdavanja svečane definicije vjere ili [[moral]]a. Kasnije iste godine, Victor Emanuel II je oteo Rim iz papine kontrole i suštinski je završeno ujedinjenje Italije. 1929. godine [[Lateranski ugovor|Lateranskim ugovorom]] između Italije i Svete Stolice uspostavljen je [[Vatikan]], garantujući papinu nezavisnost u sekularnoj vladavini. 1950. godine papa je definisao [[Marijino uznesenje]] kao dogmu, i to je bio jedini put da je papa govorio ex cathedra jer je papina nepogrešivost izričito proglašena. [[Petrina doktrina]] je još uvijek kontroverzna kao pitanje i doktrina koja i dalje dijeli Istočnu i Zapadnu crkvu i odvaja Protestante od Rima. ==Sveti Petar i porijeklo== [[Katolička crkva]] uči da, u okviru hrišćanske zajednice, biskupi kao tijelo su uspjeli da opstanu zahvaljujući apostolu i biskupu Rima svetom Petru. Biblijski tekstovi daju podršku Petrovom posebnom položaju u odnosu na crkvu i uključuju Isusove riječi upučene njemu: ''Kažem ti, ti si Petar, i na ovoj stijeni ćeš izgraditi moju crkvu, i vrata pakla neće je nadvladati. Ja ću vam dati ključeve kraljevstva nebeskog, i sve što se veže na zemlji će biti vezano na nebu, i sve što se izgubi na zemlji, bit' će odriješeno na nebu. Simone, Simone, gle, Sotona te je tražio, možda ćete prosijati kao pšenicu, ali ja sam se molio za tebe da tvoja vjere ne propadne. I kada se ponovo okrenu, ojačaj svoju braću. Hrani moje ovce.'' Simbolički ključevi na papinom grbu su referenca na izraz "ključevi kraljevstva nebeskog" u prvom od ovih tekstova. Neki protestantski pisci su tvrdili da je "stijena" o kojoj Isus govori u ovom tekstu sam Isus ili vjera koju je izrazio Petru. Ovu ideju potkopava biblijsko korištenje riječi "Cephas", koja je muški oblik riječi "stijena" na aramejskom jeziku, koja opisuje Petra. [[Enciklopedija Britanica]] komentira da je "koncenzus velike većine naučnika danas da najočitije i tradicionalno razumijevanje ne treba tumačiti, naime, da se stijena odnosi na Petra kao osobu". ==Zvanične titule== *Biskup Rima, *Vikar Isusa Krista, *Nasljednik prvaka apostola, *Summus Pontifex, vrhovni poglavar cijele Crkve *Zapadni patrijarh, *Primas Italije, *Nadbiskup i metropolit rimske crkvene pokrajine *Suveren države Vatikan, *Servus Servorum Dei (''Sluga sluga Božijih'') ==Papska obilježja i simboli== *Papska '''tijara''' ili ''Triregnum'' – stilizirana biskupska kapa, okrunjena sa tri krune. Posljednja trojica papa su odbila biti krunisana, već su na svečanoj inauguraciji (ustoličenju) nosili običnu biskupsku kapu. Krunu je prodao po savjetu saborskih otaca papa [[Pavao IV]]. i od tog novca izgradio naselje na periferiji Rima za beskućnike. Za razliku od [[kardinal]]a, papa nema kardinalski štap, već koristi palicu koja se završava Raspećem (potječe iz 13. vijeka). *'''Ključevi Carstva Nebeskog''' – oslika dva ukrštena ključa, zlatnog i srebrnog, spojenih crvenih konopcem (prema Mateju 16:19, Kristova izjava o Petrovom autoritetu: ''Tebi ću dati ključeve kraljevstva nebeskoga, pa što god svežeš na zemlji, bit će svezano na nebesima; .<br /> a što god odriješiš na zemlji, bit će odriješeno na nebesima.'' Oslikava dvije nadležnosti Crkve, nad Zemljom i Nebom. Srebreni ključ oslikava i moć vezivanja i razvezivanja na Zemlji, a zlatni na Nebu. *'''Papski prsten''' (''Ribarski prsten'') ([[latinski jezik|lat.]] ''anulus piscatoris'') – zlatni prsten sa slikom Svetog Petra u čamcu, koji baca mrežu, sa imenom pape koji ga nosi. Prsten se prvi put spominje [[1265]]. godine u pismu pape [[Klement IV|Klementa IV]] svom nećaku, gdje se govori da su pape običavale ovjeravati javne obrasce s oko vrata okačenom papskom Bulom, a osobna pisma sa "…..pečatom Ribara". Prsten na ruku novoizabranog pape stavlja, a po smrti i skida dekan Kardinalskog zbora koji se razbija čekićem, što označava i sam čin svršetka pontifikata pokojnog pape. *'''Palij''' - je bijela traka koja se stavlja novoizabranom papi prilikom ustoličenja. Na njoj se nalaze dva crveno izvezena križa, a pokazuje težinu službe koju na sebe novoizabrani papa preuzima. *'''Umbracullum''' – '''baldahin''', ([[italijanski jezik|ital.]] = svod od tkanine ili platna nad prijestoljem, posteljom nosiljkom i sl.), ukrašen crvenim i zlatnim prugama. Prvi ga je koristio papa [[Aleksandar VI]]. Do tada ga je nosio čovjek koji je stajao iza pape i uvijek je bio označen grbom dekana Kardinalskog zbora i starim grbom papske države. Danas se to obilježje ne upotrebljava više ali još uvijek se nalazi unutar bazilike, desno od oltara. *'''Papski grb''' – oslikava već objašnjene ključeve nad kojima se nalazi srebrna Tijara sa tri zlatne krune i crvenim trakama (infulama) koje vise sa zadnje strane Tijare i padaju preko ramena dok se nosi. *'''Sedia gestatoria''' – nosiva papska stolica, nošena od dvanaset muškaraca u crvenim uniformama. Upotrebljavana je u procesiji nakon izbora novog pape. Novoizabrani papa je nošen u toj stolici od kapele [[Sikstinska kapela|Sikstine]] do crkve Svetog Petra, gdje se održavalo krunisanje novog pape. Ovu tradiciju je ukinuo papa Ivan Pavao II. ==Izbor novog pape== ===Izbori pape kroz historiju=== [[Datoteka:Christ Handing the Keys to St. Peter by Pietro Perugino.jpg|mini|desno|Dostava ključeva, naslikao Pietro Perugino (1492).]] Za razliku od svih ostalih papa, prvi papa Sveti Petar bio je izabran od samoga [[Isus Krist|Isusa Krista]] da predvodi crkvu. Prema nekim historičarima, Sveti Petar je bio i taj koji je utemeljio i kršćansko vijeće grada Rima u koji je ulazilo 24 svećenika i [[đakon]]a. To vijeće je izabrala i Petrovog nasljednika – [[Sveti Lino|Linusa]] ([[67]]. – [[79]].). Petar je završio kao žrtva [[Neron]]ovih progona kršćana 67. godine. U njegovu čast, niko od papa se nije nazvao po Petru. Prema nekim zapisima, prve su pape, sve do pape [[Bonifacije II|Bonifacija II]] ([[530]]. – [[532]].), birali sami svoje nasljednike. U početku se nisu birale vođe čitave Crkve, već samo rimski biskup koji je bio biran samo iz redova svećenika i vjernika Rima. To je bio običaj sve dok rimski car [[Konstantin I]] nije priznao kršćanstvo kao glavnu religiju [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]]. Otada se i carevi počinju miješati u izbor pape. Najpoznatiji je slučaj izbor pape [[Bonifacije I|Bonifacija I]] [[418]]. godine. Nakon raspada zapadnog Rimskog Carstva, najsnažniji vladar tog razdoblja je bio [[Teodor Ostrogot]] koji je utjecao na izbor pape. Nakon slabljenja moći Ostrogota, uticaj u izboru pape je imao [[Carigrad]], gdje je vršena i ovjera izbornika i mogućih kandidata. Taj način izbora se održao sve do pape [[Benedikt II|Benedikta II]]. ([[684]]. – [[685]].), iako su i kasnije, u Srednjem vijeku, moćni vladari u mnogome utjecali na izbor ili čak postavljali pape. Tako je, primjerice, [[Karlo Veliki]] potvrdio papu [[Adrian I|Adriana I]] ([[772]]. – [[795]].) Papa [[Bonifacije III]] ([[607]].) uvodi pravilo da se izbornici smiju sastati za izbor novog pape tek poslije tri dana nakon pokopa starog pape. A na [[biskupski sinod|sinodu]] [[769]]. godine je izglasano da papa može biti samo svećenik ili đakon, a i ljudima izvan svećenstva je zabranjeno sudjelovanje u izboru. To pravilo je uzrokovalo veliko negodovanje pa je papa [[Nikola I]] ([[857]]. – [[867]].) [[862]]. godine vratio prvo učestvovanja na izboru rimskim vlastelinima. [[Datoteka:Konklave Konzilsgebaude Konstanz.jpg|mini|lijevo|Konklava u [[Njemačka|njemačkom]] gradu Konstanzu gdje je izabran Papa Martin V.]] U izboru pape, za najveću promjenu tog razdoblja zaslužan je papa [[Nikola II]] ([[1058]]. – [[1061]].), koji je odredio da se prilikom izbora za papu prvo moraju kardinali odlučiti o mogućim kandidatima. On je odlučio i da se izbori za novog papu mogu održati bilo gdje, ukoliko to nije bilo moguće u Rimu. Na 10. ekumenskom sinodu [[1139]]. godine, cjelokupnim izborom za papu su ovlašteni kardinali, a tokom pontifikata pape [[Papa Aleksandar III|Aleksandra III]] je odlučeno da se novi papa bira dvotrećinskom većinom. Zbog toga, što kardinali nisu mogli postići dvotrećinsku većinu, Crkva u 13. vijeku bila je dvije godine i devet mjeseci bez pape. Kako se to više ne bi dogodilo, na sinodu u [[Lyon]]u je odlučeno da se izbornici moraju sresti nakon deset dana od smrti prethodnog pape i to u gradu gdje je ovaj umro. Osim toga odlučeno je da kardinali ne smiju imati vanjskog dodira tokom izbora pape. Te odluke se smatraju i začetkom konklave, tj. prostor i zgrade određene za tu svrhu, unutar teritorije države Vatikan, kakvu danas poznajemo. [[Datoteka:Habemus Papam 1415.jpg|mini|desno|Službena deklaracija "Habemus Papam" nakon izbora Pape Martina V.]] Tokom raznih i mnogobrojnih pontifikata u historiji Crkve, bilo je u izboru pape mnogo promjena pravila izbora. Međutim, posljednja pravila je dopunio i dogradio papa Ivan Pavao II. U važećoj Konstituciji "'''Universi dominici gregis'''" iz [[1996]]. godine pravo izbora pape pripada Kardinalskom zboru, izuzimajući one kardinale koji na dan smrti pape navršavaju 80. godinu. Maksimalni broj kardinala izbornika ne smije preći 120. Izričito je zabranjeno biranje pape od nekog drugog crkvenog dostojanstva, laika, članova općeg sabora ili biskupske sinode. Niko od kardinala ne može biti isključen iz izbora. Kardinali koji su se odrekli kardinalskog dostojanstva ili koji su kanonski uklonjeni nemaju izborno pravo. Svi kardinali izbornici su dužni učestvovati na izboru, što se objašnjava obećanjem poslušnosti. Kardinale izbornike saziva dekan Kardinalskog zbora. Samo bolest ili neka druga teška zapreka prihvaćena od Kardinalskog zbora može se prihvatiti kao oprost za ne sudjelovanje na izboru pape. Poslije 30. kruga, ukoliko i dalje ne postoji dvotrećinska većina, dovoljna je samo natpolovična većina za izbor pape. Konklave su zatvorene za druge, a svi kardinali izbornici od početka konklave do imenovanja novog pape su smješteni u "'''Domus sanctae Marthae'''" (''Domu svete Marije''). Sam čin glasanja se isključivo izvodi u Sikstinskoj kapeli, koja se nalazi pod vlašću kardinala ''komornika''. Kardinalima izbornicima se pridružuju i druge osobe koje im pomažu: *sekretar skupštine kardinala, *direktor papinskih liturgijskih slavlja s dvojicom ceremonijara, *dva redovnika dodijeljena papinskoj sakristiji, *klerik izabran od dekana Kardinalskog zbora koji mu pomaže u službi, *nekoliko redovnika različitih jezika za slavlje sakramenata pokore, *dva ljekara i *određeni broj osoba zaduženih za posluživanje. Svi oni moraju položiti zakletvu čuvanja tajne o podacima s kojim su upoznati. ===Smrt i čin izbora pape (Sede Vacante)=== [[Datoteka:Pope John Paul II funeral.jpg|mini|desno|Sahrana [[Ivan Pavao II|Pape Ivana Pavla II]] u Vatikanu u aprilu 2005., kojim je predsjedao kardinal Ratzinger, budući [[Papa Benedikt XVI]].]] Papina smrt se potvrđuje tako što dekan Kardinalske skupštine, koji ujedno ima ulogu i prelaznog pape, tri puta zlatnim čekićem udari glavu preminulog pape pozivajući ga njegovim krštenim imenom. Ljekar može ali i ne mora prethodno utvrditi smrt. Onda dekan skida Ribarov prsten s desne ruke i lomi ga u dva dijela u prisutnosti kardinala. Pečat pokojnog pape se uništava, čime se spriječava moguća zloupotreba, a papska se rezidencija zatvara i pečati žigom. Tijelo pape se u vremenu od četvrtog do šestog dana po smrti, stavlja u kriptu crkve Sv. Petra. Nakon obreda pokopa i nakon što je sve na općim i posebnim sjednicama kardinala pripravljeno za konklave, kardinali izbornici skupit će se, na određeni dan, ne prije 14. a ni poslije 20. dana nakon smrti, ako je moguće u jutarnji sat, u crkvi Sv. Petra na euharistijsko slavlje. Istog dana popodne, u određeni sat, kardinali izbornici skupljaju se u kapeli Sv. Pavla u Apostolskoj palači iz koje će poći, u svečanoj procesiji, do Sikstinske kapele. Kad kardinali izbornici dođu u kapelu, u prisutnosti svih onih koji čine svečanu procesiju, moraju dati zakletvu da će čuvati sve što je određeno Konstitucijom. Zakletvu tada glasno čita kardinal dekan, a na kraju svaki od kardinala izbornika, dodirujući bibliju, izgovara obrazac naznačen u Konstituciji. Nakon zakletve svi članovi svečane procesije moraju napustiti Sikstinsku kapelu. U kapeli ostaje direktor liturgijskih slavlja i svećenik koji je u pripremnoj fazi određen da održi meditaciju o zadaći što je kardinali izbornici imaju za opće dobro Crkve. Nakon održane meditacije izlaze i oni iz kapele, kardinali izbornici izgovaraju molitvu i slušaju kardinala dekana koji ih pita postoje li još neka pitanja koja treba razjasniti ili se može pristupiti glasovanju. Važeća Konstitucija "'''Universi dominici gregis'''" iz 1996. godine, zabranjuje kupovanje ili obećanje glasova. Isključuje se također mogućnost urgiranja izvan konklava bilo kojeg subjekta. Svi kardinali moraju se suzdržati od pogađanja, dogovora, obećanja, obvezivanja bilo koje vrste, isto se tako zabranjuju sastanci s željom izbora. Ipak se ne zabranjuje za vrijeme prazne Apostolske Stolice razmjena mišljenja oko izbora. Jedini način izbora novog pape je pismenim tajnim putom. Ranije se glasanje vršilo nagodbom ili glasnim brojanjem, ali je to važećom Konstitucijom "Universi dominici gregis" iz 1996. godine ukinuto. Postoji izreka, koja je do izbora pape Benedikta XVI. i važila : ''"Ko ulazi u konklavu kao papa, ne izlazi iz konklave kao papa!"'', jer nikada do sada dekan Kardinalskog zbora nije bio izabran za papu. Za izbor novog pape potrebna je dvotrećinska većina, a ukoliko se i poslije 30. kruga glasanja ne može izabrati papa dvotrećinskom većinom, onda je dovoljna i natpolovićna većina. Glasanje se vrši u tri stepena: *Prvi stepen glasanja – priprema i podjela glasačkih listića i izbor među kardinalima izbornicima tri brojitelja (infirmara) i tri kontrolora. Glasački listić je pravokutnog oblika, na gornjoj polovini mora biti napisano: "'''Eligo in summum pontificem'''" (Za vrhovnog svećenika biram), a na donjoj polovini ostavljeno je mjesto za ime. Ime mora biti tajno i jasno napisano. Za vrijeme pisanja imena kardinali izbornici moraju biti sami u Sikstinskoj kapeli, a posljednji kardinal izbornik iz reda đakona morat će zatvoriti i otvoriti vrata svaki put kad bude potrebno. *Drugi stepen glasanja Glasački listići se stavljaju u glasačku kutiju i broje se. Svaki od kardinala izbornika, redom prvenstva, nakon što su napisali ime, presaviju listić, držeći ga vidljivo u ruci i nose ga na oltar. Kad dođe do oltara, izgovori obrazac prisege predviđen u Konstituciji za predaju glasačkog listića. Kardinal izbornik ostavi listić u kutiji, poklekne pred oltarom i vrati se na svoje mjesto. Ako je koji od kardinala izbornika bolestan i nalazi se u sobi Doma sv. Marte, tri kardinala "infirmara" idu ka njemu s praznom kutijom da izvrši svoje pravo. Kada svi kardinali ostave listiće, prvi kardinal brojač promiješa više puta listiće, a treći kardinal brojač prebroji listiće. Ako broj listića ne odgovara broju izbornika, listiće treba spaliti i ponoviti odmah glasanje; ako ipak broj listića odgovara broju izbornika, slijedi otvaranje listića. Glasačke listiće otvaraju kardinali brojači. Kardinal brojač nakon što glasno pročita ime biranog probuši iglom listić na mjestu gdje se nalazi riječ "'''eligo'''" (biram), stavi na konac te sve poveže čvorom. *Treći stepen glasanja - brojanje glasova, kontrola glasova i spaljivanje listića. Kardinali brojitelji imaju zadaću da izbroje glasove. Ako niko nije dobio dvije trećine glasova nema izbora, listići se spaljuju a iz dimnjaka Sikstinske kapele kulja crni dim, ako je neko dobio dvije trećine glasova ostvaren je valjani kanonski izbor. U oba slučaja, bilo da je rimski prvosvećenik izabran ili nije, kardinali kontrolori moraju prekontrolirati je li sve dobro učinjeno. Nakon kontrole, prije nego što kardinali izbornici napuste Sikstinsku kaprelu, svi se listići moraju spaliti. Na kraju svakog glasanja kardinal komornik sastavit će zapisnik o glasanju koji će biti predan novome rimskom prvosvećeniku, a čuvat će se zapečaćen u arhivu. Ako nakon tri dana nema rezultata izbora, dolazi do prekida glasanja najviše na jedan dan koji je posvećen molitvi, sastancima, duhovnoj obnovi na kojoj nagovor drži prvi kardinal iz reda [[đakon]]a. Ukoliko nakon sljedećih sedam glasanja nema rezultata, slijedi dan odmora a nagovor drži prvi kardinal iz reda [[prezbiter]]a. Ako i u trećoj seriji od sedam glasanja nema rezultata, slijedi dan odmora a nagovor drži prvi kardinal iz reda [[biskup]]a. Ako rezultat izostane i tada, kardinal komornik poziva kardinale izbornike da očituju svoje mišljenje o daljnjoj proceduri. Tada mogu odlučiti da za izbor bude dostatna natpolovična većina (50% + 1 glas) ili da se bira između dvojice kandidata koji su u prethodnom glasanju dobili najviše glasova. Kad osoba bude kanonski izabrana, dekan Kardinalskog zbora u ime cijele izborne skupštine traži od izabranog pristanak riječima: "Prihvaćaš li kanonski izbor za vrhovnog svećenika?" Ako izabrani prihvaća, pita ga: "Kako želiš biti zvan?" Pape biraju sami svoje ime po ugledu na nekon papu iz prošlosti koji je po njima učinio neku dobru stvar. Novi papa [[Benedikt XVI.]] je izabrao svoje ime po uzoru na papu Benedikta XV. Prihvaćanjem izabrani postaje rimski prvosvećenik, tj. Petrov nasljednik, pastir Opće Crkve, biskup Rimske Crkve, glava Biskupske skupštine te stiče opću, redovitu, vrhovnu, neovisnu, potpunu, neposrednu vlast u općoj Crkvi. Ako izabrani nije biskup, treba biti zaređen što prije za biskupa. Poslije izbora novog pape iz Sikstinske kapele na dimnjaku se pojavljuje bijeli dim što je oznaka da je papa izabran. Objava izbora novog pape se od Ivana Pavla II. označava i zvonima crkve Sv. Petra. Prvi od kardinala iz reda đakona navijesti ime novoizabranog riječima na latinskom '''Annuntio vobis gaudium magnum! Habemus Papam!''' (na bosanskom: ''Objavljujem veliku radost! Imamo papu!'') Do 1978. godine, nakon izbora pape, vršila se procesija nošenja novoizabranog pape na počasnom prijestolu '''Sedia gestatoria''' do crkve Sv. Petra, gdje je vršeno krunisanje tijarom i gdje bi papa izrekao svoj prvi blagoslov, poznati '''Urbi et orbi''' (lat. gradu i svijetu). Poslije toga bi uslijedilo paljenje baklje koja bi zasjala i onda se naglo ugasila uz proglašavanje '''Sic transit gloria mundi''' (tako prođe slava svijeta). Papa bi nakon toga trebao položiti zakletvu, koju se posljednja trojica odbili. Ustoličenje pape se vrši u pravilu na prvu nedelju nakon izbora. Benedikt XVI. izmijenio je i obred poslušnosti. Do sada su kardinali kleknuli pred novog papu i položili zakletvu vjernosti. Novi je papa na njihovo mjesto izabrao 12 osoba raznih staleža, kao 12 apostola. Među njima je po jedan svećenik, jedan bračni par, dvoje krizmanika, dvoje mladih. Svi su oni zakleli u ime čovječanstva vjernost Papi. ==Politička uloga== [[Datoteka:433px-Pope Pius VII.jpg|mini|desno|Sjedi Papa Pio VII, rimski biskup i kardinal Caprara.]] Iako napredna kristinizacija [[Rimsko Carstvo|Rimskog Carstva]] u 4. vijeku nije omogućila biskupima posjedovanje vlasti nad državom, postupno slabljenje carske moći tokom 5. vijeka kristalizira papu kao višeg carskog zvaničnika u Rimu, dok biskupi sve više počinju određivati javni život u drugim gradovima zapadnog Rimskog Carstva. Ta pojava miješanja pape u političke događaje, najbolje je historijski pokazana učestvovanjem pape [[Leon I.|Leona I.]] u ratu protiv hunskog vođe [[Atila|Atile]] [[452]]. godine u svom osvajačkom pohodu na Italiju. S vremenom uticaj pape na svjetovni život raste i [[756]]. godine nakon drugog [[Franačko-langobardski ratovi|franačko-langobardskog rata]] franački vladar [[Pipin Mali]] daje papi teritorije osvojene od langobardskog vladara Aistufla, što čini osnovu za stvaranje buduće [[papska države|papske države]]. U cilju jačanja svog političkog položaja, papa [[Leon III.]] kruniše [[Karlo Veliki|Karla Velikog]] kao rimskog cara, što vodi ka stvaranju budućeg [[Sveto rimsko Carstvo|Svetog rimskog Carstva]]. Otada papa kruniše sve vladare Svetog rimskog Carstva, sve do cara [[Karlo V.|Karla V.]], zadnjeg vladara Svetog rimskog Carstva. Kasnije je papa [[Pio VII.]] krunisao [[Napoleon]]a [[2. decembar|2. decembra]] [[1804]]. godine kao cara. Tokom italijanskog [[Risorgimento|Risorgimenta]] [[11. septembar|11. septembra]] [[1870]]. godine, papska država, nakon povlačenja francuskih jedinica iz Rima zbog [[Francusko-pruski rat|francusko-pruskog rata]], zajedno s Rimom ulazi u ujedinjenu [[Italija|Italiju]]. Papa ostaje u [[Vatikan]]u i njegov položaj je zakonski određen u maju [[1871]]. godine, čime Vatikan, bazilika sv. Ivana Luteranskog i papska ljetna rezidencija [[Castel Gondolfo]] ostaju u posjedu pape i u kojim mu je garantiran suverenitet. Papa [[Papa Pio IX|Pio IX]], kao i njegovi nasljednici na Apostolskoj stolici, [[Leon VIII.]] i [[Papa Pio X|Pio X]],u želji za ponovnom uspostavom moćne papske države, odbijaju priznati novu ujedinjenu Italiju, a on se sam označava "''zatočenikom u Vatikanu''". Prvim [[Vatikanski koncil|Vatikanskim koncilom]] iz [[18. juli|18. jula]] [[1870]]. godine odlukom o "[[Nepogriješivost pape|nepogriješivosti]]" pape raste crkvena i politička moć pape ali teritorijalne želje ostaju neostvarene. Govoreći o političkoj ulozi pape, kroz historiju pape su na različite načine i oblike gradile svoju ulogu u političkom životu svojeg pontifikata. Pa tako su pape renesansnog razdoblja, kao što je papa [[Papa Aleksandar VI|Aleksandar VI]], čovjek neprimjerne i i neumjerene želje za uspjehom, a usto i političar (cilj opravdava sredstvo) i papa [[Julijan II.]], odličan zapovjednik i državnik, svoju političku ulogu najviše gradili kao [[kršćanski vladar]]i, koji su osim svoje crkvene moći, posjedovali i necrkvenu moć. Pape, kao što su [[Papa Grgur VII|Grgur VII]] i [[Papa Aleksandar III|Aleksandar III]], su pak svoju političku moć i ovlasti zasnivali na svojem uticaju kao duhovni poglavari (Supreme Pontifex) Svetog rimskog Carstva. Neki od najpoznatijih primjera papskog političkog uticaja tokom historije se ogledaju u odlukama kao što su: *Bula ''Laudabiliter'' iz [[1155]]. godine - daje se blagoslov engleskom kralju [[Henry II.|Henriju II.]] za napad na [[Irska|Irsku]], *Bula ''[[Inter Caeteras]]'' iz [[1493]]. godine – [[sporazum iz Tordesillasa]], kojim se vrši podjela novog svijeta između [[Španija|Španaca]] i [[Portugal]]aca, *Bula ''[[Regnans in Excelsis]]'' iz [[1570]]. godine – odluka pape [[Pio V.|Pia V.]] koja isključuje englesku kraljicu [[Elizabeth I.|Elizabethu I.]], ali i njenje nasljednike, iz Crkve. Tom odlukom se dala i opravdanost svakog napada na englesku vlast. *Bula ''[[Inter Gravissimas]]'' iz [[1582]]. godine – odluka pape [[Gregor XIII.|Gregora XIII.]] o uvođenju [[Gregorijanski kalendar|gregorijanskog]] kalendara za računanje vremena ==Također pogledajte== *[[Sinod trupla]] ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Popes}} {{Vođe evropskih država}} {{Pape}} {{Normativna kontrola}} [[Kategorija:Katoličanstvo]] [[Kategorija:Kršćanstvo]] [[Kategorija:Titule]] [[Kategorija:Pape]] [[Kategorija:Poglavari država]] c55aeyqb0ndmg4g4vw4n4gcbqde15pg Papa Benedikt XVI 0 15823 3428759 3237351 2022-08-23T18:58:58Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija papa | ime = Benedikt XVI | slika = [[Datoteka:Pope Benedict XVI Blessing.jpg|200px]] | opis_slike = | pontifikat_početak = [[19. april]] [[2005]]. | pontifikat_kraj = 28. februara 2013. | prethodnik = [[Papa Ivan Pavao II|Ivan Pavao II]] | naslijednik = [[Papa Franjo|Franjo]] | rodno_ime = Joseph Alois Ratzinger | datumrođenja = {{datum rođenja i godine|1927|4|16}} | mjestorođenja = [[Marktl am Inn]], [[Njemačka]] | datumsmrti = | mjestosmrti = | sahranjen = | nacionalnost = [[Nijemci|Nijemac]] | religija = | prebivalište = Vatikan, poslije 28. februara Castel Galdolfo | roditelji = | supruga = | djeca = | alma_mater = | potpis = | ostali = Benedikt }} [[Datoteka:Coat of Arms of Benedictus XVI.svg|100px|mini|Papinski Grb Benedikta XVI.]] '''Papa Benedikt XVI''' ([[Latinski jezik|latinski]]: ''Benedictus PP. XVI'', građansko ime ''Joseph Alois Ratzinger'', rođen [[16. april]]a [[1927]]. u Marktl am Inn, [[Bavarska]], [[Njemačka]]) je penzionisani poglavar [[Rimokatolička crkva|Rimokatoličke crkve]]. On je [[19. april]]a [[2005]]. u četvrtom krugu izbora i poslije 26 sati [[Konklava|konklave]], izabran za nasljednika [[Ivan Pavao II|Ivana Pavla II]]. Papa Benedikt XVI posjeduje kako [[Njemačka|njemačko]] tako i [[Vatikan|vatikansko]] [[državljanstvo]]. Benedikt XVI, koji je po crkvenim zapisima 265. Papa u historiji [[Katolička crkva|Katoličke crkve]], je bio dekan Kardinalskog kolegija i voditelj Kongregacije za nauku vjere. Brojao se među najvažnije [[Kardinal]]e i važio, pored Kardinalskog sekretera [[Angelo Sodano]] (koji je bio [[Diplomatija|diplomatska]] i crkvena desna ruka Pape Ivana Pavla II), kao desna ruka Ivana Pavla II u [[Teologija|teološkim]] pitanjima. Benedikt XVI se smatrao kao veoma konzervativan. 28. februara 2013. je i zvanično odstupio sa položaja. Konklava za izbor nasljednika je održana 12. i 13. marta 2013., nakon koje je izabran papa Franjo<ref>http://www.catholicnewsagency.com/news/cardinal-broglio-elected-as-pope-francis/</ref>. == Također pogledajte == * [[Papa Benedikt]] == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == * [http://www.vatican.va], Službene vatikanske stranice * [http://www.vatican.va/holy_father/benedict_xvi/encyclicals/documents/hf_ben-xvi_enc_20051225_deus-caritas-est_en.html Deus Caritas Est]'' – enciklika ''Bog je ljubav'' * ''[https://web.archive.org/web/20081222121547/http://www.communio-icr.com/ratzinger.html International Catholic Review]'' Cardinal Ratzinger - članci {{Redoslijed| |prethodnik = [[Papa Ivan Pavao II|Ivan Pavao II]] |gl_članak_funkcija = [[Papa]] |nasljednik = [[Papa Franjo|Franjo]] }} {{Pape}} {{Commonscat|Benedictus XVI}} [[Kategorija:Rođeni 1927.]] [[Kategorija:Pape]] t9eshsvt7zk95vsiyq96tkhzv6rg5w6 Goran Bregović 0 16665 3428743 3409083 2022-08-23T17:42:05Z 94.189.141.211 činjenična dopuna biografije wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Goran Bregović | počasni_sufiks = | slika = Goran Bregovic , 2007.jpg | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = solo_izvođač | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | ime_po_rođenju = | alias = Brega | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1950|3|22}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[NR Bosna i Hercegovina]], [[FNRJ]] | porijeklo = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | žanr = Rock, pop-rock, folk | zanimanje = Muzičar, kompozitor | instrument = Gitara, pjevanje, [[bas gitara]] | karijera = 1969–sada | izdavač = | povezani_umjetnici = [[Bijelo dugme]], Kodeksi, [[Jutro (grupa)|Jutro]], Kayah, [[Cesária Évora]], Iggy Pop | veb-sajt = {{URL|goranbregovic.rs}} | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Goran Bregović''' (rođen 22. marta 1950) jest [[Srbija|srpski]] i [[Jugoslavija (SFRJ)|jugoslavenski]] muzičar. Najpoznatiji je kao osnivač, producent, gitarista i vođa sarajevske rock grupe [[Bijelo dugme]]. Kao vođa Bijelog dugmeta, zajedno sa [[Indexi]]ma i [[Zdravko Čolić|Zdravkom Čolićem]] ubraja se među najistaknutije predstavnike [[Sarajevska škola pop rocka|Sarajevske škole pop rocka]] i [[Pop i rok-muzika u Jugoslaviji|Jugoslavenske pop i rock scene]]. Kao i njegovi muzički prethodnici iz [[YU grupa|YU grupe]], Bregović je koristio elemente narodne muzike sa [[balkan]]skih prostora pomiješanu sa zapadnom [[Rock muzika|rock muzikom]]. Na taj način je napravio muzički stil koji će muzički kritičari tokom 1970-ih nazivati "pastirski rock", a koji će muzički proslaviti [[Sarajevo]] i sarajevsku muzičku scenu na cijelom prostoru bivše Jugoslavije. Nakon prestanka sa radom u Bijelom Dugmetu, počeo je komponovati muziku za [[film]]ove. Među njegovim najpoznatijim ostvarenjima je muzika za tri filma redatelja [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] ([[Dom za vješanje]], [[Arizona Dream]] i [[Podzemlje (film)|Podzemlje]]). Za muziku u filmu Dom za vješanje, Bregović je osvojio nagradu [[Zlatna palma]] na [[Festival igranog filma u Puli|Festivalu igranog filma u Puli]] 1990. godine, kao i druge nagrade. Goran Bregović je tokom svoje pet decenija duge karijere komponovao muziku za poznate svjetske pjevače, među kojima su: [[Sezen Aksu]], [[Kayah]], [[Iggy Pop]], [[Šaban Bajramović]], [[George Dalaras]] i [[Cesária Évora]].<ref name="ALL">{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/goran-bregovic-mn0000663443/biography|title=Biografija: Goran Bregović|work=allmusic.com|accessdate=29. 12. 2020}}</ref> == Biografija == Goran Bregović je rođen u [[Sarajevo|Sarajevu]] kod oca Franje Bregovića i majke Borke Perišić. Otac mu je bio oficir [[JNA]], a nakon razvoda roditelja Goran ostaje da živi sa majkom i dobrim dijelom je odrastao u Sarajevu. Svirao je [[Violina|violinu]] u [[Niža muzička škola|nižoj muzičkoj školi]], ali je u drugom razredu izbačen sa obrazloženjem da je netalentovan. Njegovo muzičko obrazovanje se svelo na ono što su mu pokazivali drugovi sve dok mu majka nije kupila prvu [[gitara|gitaru]]. Potom Bregović upisuje umjetničku školu, ali ga majka ubrzo ispisuje iz te škole, te ga upisuje u saobraćajnu školu. Kao kompromis, dopušta mu da nosi dugu kosu. Po prelasku u novu školu Bregović se pridružuje školskoj grupi ''Izohipse'' kao [[bas-gitara|bas-gitarista]]. Međutim, izbačen je i iz ove škole (ovog puta zbog lošeg ponašanja - slupao je školski [[Mercedes]]). Bregović tada upisuje gimnaziju i pristupa gimnazijskoj muzičkoj grupi ''Beštije'' u kojoj je opet svirao bas-gitaru. Sa ovim prvim muzičkim grupama stiče svoja prva iskustva kao instrumentalista. U njegovoj šesnaestoj godina napušta ga majka i Goran se mora brinuti sam za sebe svirajući narodnjake u kafani u [[Konjic]]u, radeći na gradilištu i prodavajući novine. Na nastupu Beštija primijetio ga je [[Željko Bebek]] i pozvao da svira [[bas-gitara|bas-gitaru]] u njegovoj grupi [[Kodeksi]], što je Goran prihvatio. U ljeto 1969. svirali su za turiste u [[dubrovnik|dubrovačkom]] hotelu Splendid. Potom su pozvani u [[Napulj]] da sviraju u noćnom klubu. Prihvataju poziv, ali se sa gazdom kluba razilaze u pogledu repertoara. Ipak ostaju u Napulju da sviraju po noćnim klubovima. U to vrijeme Bregović sa basa prelazi na [[gitara|solo gitaru]], a te, 1970. godine, grupa svira u sastavu: Goran Bregović, Željko Bebek, [[Zoran Redžić]] i [[Milić Vukašinović]]. U to vrijeme su bili pod snažnim uticajem muzike grupa [[Led Zeppelin]] i [[Black Sabbath]], za što je najzaslužniji bio Milić Vukašinović "zarazivši" ih tom vrstom muzike. Izgleda da je ovo bio razlog odlaska Željka Bebeka iz grupe u jesen 1980. godine. Krajem godine Bregovićeva majka i Redžićev brat [[Fadil Redžić|Fadil]] dolaze u Napulj i odvode momke nazad u Sarajevo. U jesen 1971. Goran upisuje studije [[filozofija|filozofije]] i [[sociologija|sociologije]] ali vrlo brzo odustaje. U isto vrijeme Milić Vukašinović odlazi u [[London]] tako da Bregović i Redžić počinju svirati u grupi [[Jutro (grupa)|Jutro]]. Tokom nekoliko slijedećih godina grupa često mijenja postave a 1. januara 1974. grupa Jutro postaje [[Bijelo dugme]]. Bijelo dugme je sigurno najpopularniji i jedan od najutjecajnijih rock sastava svih vremena na prostoru bivše Jugoslavije. U petnaest godina rada objavili su devet studijskih, tri koncertna albuma i mnogobrojna kompilacijska izdanja. U periodu od 1974 do 1989 punili su najveće dvorane i stadione "od [[Vardar]]a do [[Triglav]]a" i pored mnogih bendova bili jedini koji su ujedinili baš sve strukture društva i pomirili sve ukuse. Željko Bebek, Zoran Redžić, Vlado Pravdić, Milić Vukašinović, Điđi Jankelić, Mladen Vojičić Tifa, Alen Islamović te nažalost pokojni Ipe Ivandić i Laza Ristovski su pod sigurnim Bregovićevim vodstvom ostvarili svoje maksimume na polju muzike. Goran Bregović je bio autor, producent, gitarista, idejni i poslovni strateg i jedini stalni član Bijelog dugmeta. === Nakon Bijelog dugmeta === Kako je vrijeme Bijelog dugmeta prolazilo tako je i Bregović ulazio u svijet filmske muzike. Njegov prvi projekat je bio film [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] [[Dom za vješanje]] ([[1989]].) koji je postigao veliki uspjeh (i film i muzika iz filma). Bregović i Kusturica nastavljaju saradnju i na Kusturičinom slijedećem filmu - [[Arizona Dream]] snimljenom 1993. (zanimljivo da je Bregovićevu muziku izvodio američki roker [[Iggy Pop]]). Sljedeći njegov projekat, muzika za film [[Kraljica Margo]] opet postiže veliki uspeh, a film je dobio dvije nagrade na [[Kanski filmski festival|Kanskom festivalu]] 1994. Slijedeće godine [[Zlatna palma]] osvaja Kusturičin [[Bila jednom jedna zemlja]] za koji je Bregović komponovao muziku. Bregovićeva muzika donosi [[Južni Sloveni|južnoslovenske]] i [[Romi|romske]] teme i fuzija je popularne muzike sa tradicionalnom polifonom muzikom sa [[Balkan]]a, [[tango]]m i [[duvački orkestar|duvačkim orkestrima]]. Vrlo popularan u [[istočna Evropa|istočnoj Evropi]], Bregović je nekoliko puta optuživan za krađu originalne romske i narodne muzike sa Balkana i za njeno prerađivanje i prisvajanje autorstva. Godine 1997. je radio sa [[Turska|turskom]] pjevačicom [[Sezen Aksu]] na njenom albumu "''Düğün ve Cenaze''". Godine 2000. Bregović je snimio album "''Kayah i Bregović''" sa popularnom [[Poljska|poljskom]] pjevačicom [[Kayah|Kajom]], koji je u Poljskoj prodat u više od 650.000 primjeraka. Godine 2005. učestvovao je na tri oproštajna koncerta Bijelog dugmeta. Goran Bregović je do 2011. godine živio u [[Pariz]]u sa suprugom Dženanom Sudžukom i svoje tri kćerke: Emom, Unom i Lulom. Također ima kćerku Željku (iz mladalačke veze sa plesačicom iz sarajevskog noćnog kluba), koja mu je rodila unuku Bjanku. Od januara 2011. godine živi u Sarajevu sa svojom porodicom. == Diskografija == === Sa Bijelim dugmetom === * 1974 ''[[Kad bi' bio bijelo dugme|Kad bi bio bijelo dugme]]'' * 1975 ''[[Šta bi dao da si na mom mjestu]]'' * 1976 ''[[Eto! Baš hoću!|Eto! baš hoću]]'' * 1977 ''[[Koncert kod Hajdučke česme]]'' * 1979 ''[[Bitanga i princeza (Bijelo dugme)|Bitanga i princeza]]'' * 1980 ''[[Doživjeti stotu (Bijelo dugme)|Doživjeti stotu]]'' * 1981 ''[[5. april '81|5.april '81]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1974–1975) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1974-1975)]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1976-1980) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1976-1980)]]'' * 1983 ''[[Uspavanka za Radmilu M. (Bijelo dugme)|Uspavanka za Radmilu M.]]'' * 1984 ''[[Kosovka djevojka (Bijelo dugme)|Kosovka djevojka]]'' * 1986 ''[[Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo]]'' * 1989 ''[[Ćiribiribela]]'' == Solo albumi i muzika za film == * ''[[Goran Bregović (album)|Goran Bregović]]'' (1976, [[PGP RTB]]) * ''A milicija trenira strogoću'' (1983, [[Jugoton]]) * ''Dom za vješanje'' (1989, Kamarad - [[Diskoton]]) * ''[[Kuduz (Goran Bregović)|Kuduz]]'' (1989, [[Diskoton]]) * ''[[Les Temps des Gitans - Kuduz]]'' (1990, Kamarad - [[PolyGram]] - [[Komuna Beograd|Komuna]]) * ''[[Arizona Dream (muzika za film)|Arizona Dream]]'' (1993, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[La reine Margot (muzika za film)|La reine Margot]]'' (1994, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[Underground (muzika za film)|Underground]]'' (1995, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[P.S. (album)|P.S.]]'' (kompilacija 1996, Komuna) * ''[[Silence of the Balkans]]'' (uživo 1997, [[Mercury Records]]) * ''[[Düğün ve Cenaze]] sa [[Sezen Aksu]]'' (1997) * ''Protopsálti (Πρωτοψάλτη)- Paradéchtika (Παραδέχτηκα)'' (1998) * ''Ederlezi'' (kompilacija 1998, PolyGram * ''[[Thessaloniki - Yannena with Two Canvas Shoes]] sa [[George Dalaras]]'' (1999) * ''[[Songbook]]'' (kompilacija 2000, Mercury Records - [[Universal Music Group|Universal]]) * ''[[Kayah i Bregović]]'' (2000) * ''[[Tales and songs from weddings and funerals]]'', muzika za film (2002) * ''[[Goran Bregovic's Karmen with a Happy End]]'' (2007- Universal) * ''[[Alkohol (album)|Alkohol]]'' (2008) * ''[[Mustafa (muzika za film)|Mustafa]], muzika za dokumentarni film o [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafi Kemalu Ataturku]]<ref name="ALL"/> == Zanimljivosti == * Učestvovao na [[Omladinske radne akcije|radnoj akciji]] „Kozara 76“ i dobio [[udarnik|udarničku]] značku. * Na Devetom kongresu Saveza socijalističke omladine Bosne i Hercegovine primio plaketu u ime grupe. * Izbačen je iz [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]] zbog neredovnog dolaska na partijske sastanke. == Također pogledajte == * [[Bijelo dugme]] == Literatura == * Antikvarnica snova, [[Želimir Altarac Čičak]], izdavač Dobra knjiga, Sarajevo 2017., {{ISBN|978-9958-27-384-1}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Goran Bregović}} * [http://www.goranbregovic.rs/ Zvanična stranica] * {{imdb title|id=0005975|title=Goran Bregović}} {{Bijelo dugme}} {{Zdravko Čolić}} {{DEFAULTSORT:Bregović, Goran}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački muzičari]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački gitaristi]] [[Kategorija:Jugoslavenski muzičari]] [[Kategorija:Bijelo dugme]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] q2nq18xjrt360emj5jahzb8z7h49ueg 3428744 3428743 2022-08-23T17:43:01Z 94.189.141.211 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Goran Bregović | počasni_sufiks = | slika = Goran Bregovic , 2007.jpg | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = solo_izvođač | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | ime_po_rođenju = | alias = Brega | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1950|3|22}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[NR Bosna i Hercegovina]], [[FNRJ]] | porijeklo = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | žanr = Rock, pop-rock, folk | zanimanje = Muzičar, kompozitor | instrument = Gitara, pjevanje, [[bas gitara]] | karijera = 1969–sada | izdavač = | povezani_umjetnici = [[Bijelo dugme]], Kodeksi, [[Jutro (grupa)|Jutro]], Kayah, [[Cesária Évora]], Iggy Pop | veb-sajt = {{URL|goranbregovic.rs}} | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Goran Bregović''' (rođen 22. marta 1950) jest [[srpski]] i [[Jugoslavija (SFRJ)|jugoslavenski]] muzičar. Najpoznatiji je kao osnivač, producent, gitarista i vođa sarajevske rock grupe [[Bijelo dugme]]. Kao vođa Bijelog dugmeta, zajedno sa [[Indexi]]ma i [[Zdravko Čolić|Zdravkom Čolićem]] ubraja se među najistaknutije predstavnike [[Sarajevska škola pop rocka|Sarajevske škole pop rocka]] i [[Pop i rok-muzika u Jugoslaviji|Jugoslavenske pop i rock scene]]. Kao i njegovi muzički prethodnici iz [[YU grupa|YU grupe]], Bregović je koristio elemente narodne muzike sa [[balkan]]skih prostora pomiješanu sa zapadnom [[Rock muzika|rock muzikom]]. Na taj način je napravio muzički stil koji će muzički kritičari tokom 1970-ih nazivati "pastirski rock", a koji će muzički proslaviti [[Sarajevo]] i sarajevsku muzičku scenu na cijelom prostoru bivše Jugoslavije. Nakon prestanka sa radom u Bijelom Dugmetu, počeo je komponovati muziku za [[film]]ove. Među njegovim najpoznatijim ostvarenjima je muzika za tri filma redatelja [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] ([[Dom za vješanje]], [[Arizona Dream]] i [[Podzemlje (film)|Podzemlje]]). Za muziku u filmu Dom za vješanje, Bregović je osvojio nagradu [[Zlatna palma]] na [[Festival igranog filma u Puli|Festivalu igranog filma u Puli]] 1990. godine, kao i druge nagrade. Goran Bregović je tokom svoje pet decenija duge karijere komponovao muziku za poznate svjetske pjevače, među kojima su: [[Sezen Aksu]], [[Kayah]], [[Iggy Pop]], [[Šaban Bajramović]], [[George Dalaras]] i [[Cesária Évora]].<ref name="ALL">{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/goran-bregovic-mn0000663443/biography|title=Biografija: Goran Bregović|work=allmusic.com|accessdate=29. 12. 2020}}</ref> == Biografija == Goran Bregović je rođen u [[Sarajevo|Sarajevu]] kod oca Franje Bregovića i majke Borke Perišić. Otac mu je bio oficir [[JNA]], a nakon razvoda roditelja Goran ostaje da živi sa majkom i dobrim dijelom je odrastao u Sarajevu. Svirao je [[Violina|violinu]] u [[Niža muzička škola|nižoj muzičkoj školi]], ali je u drugom razredu izbačen sa obrazloženjem da je netalentovan. Njegovo muzičko obrazovanje se svelo na ono što su mu pokazivali drugovi sve dok mu majka nije kupila prvu [[gitara|gitaru]]. Potom Bregović upisuje umjetničku školu, ali ga majka ubrzo ispisuje iz te škole, te ga upisuje u saobraćajnu školu. Kao kompromis, dopušta mu da nosi dugu kosu. Po prelasku u novu školu Bregović se pridružuje školskoj grupi ''Izohipse'' kao [[bas-gitara|bas-gitarista]]. Međutim, izbačen je i iz ove škole (ovog puta zbog lošeg ponašanja - slupao je školski [[Mercedes]]). Bregović tada upisuje gimnaziju i pristupa gimnazijskoj muzičkoj grupi ''Beštije'' u kojoj je opet svirao bas-gitaru. Sa ovim prvim muzičkim grupama stiče svoja prva iskustva kao instrumentalista. U njegovoj šesnaestoj godina napušta ga majka i Goran se mora brinuti sam za sebe svirajući narodnjake u kafani u [[Konjic]]u, radeći na gradilištu i prodavajući novine. Na nastupu Beštija primijetio ga je [[Željko Bebek]] i pozvao da svira [[bas-gitara|bas-gitaru]] u njegovoj grupi [[Kodeksi]], što je Goran prihvatio. U ljeto 1969. svirali su za turiste u [[dubrovnik|dubrovačkom]] hotelu Splendid. Potom su pozvani u [[Napulj]] da sviraju u noćnom klubu. Prihvataju poziv, ali se sa gazdom kluba razilaze u pogledu repertoara. Ipak ostaju u Napulju da sviraju po noćnim klubovima. U to vrijeme Bregović sa basa prelazi na [[gitara|solo gitaru]], a te, 1970. godine, grupa svira u sastavu: Goran Bregović, Željko Bebek, [[Zoran Redžić]] i [[Milić Vukašinović]]. U to vrijeme su bili pod snažnim uticajem muzike grupa [[Led Zeppelin]] i [[Black Sabbath]], za što je najzaslužniji bio Milić Vukašinović "zarazivši" ih tom vrstom muzike. Izgleda da je ovo bio razlog odlaska Željka Bebeka iz grupe u jesen 1980. godine. Krajem godine Bregovićeva majka i Redžićev brat [[Fadil Redžić|Fadil]] dolaze u Napulj i odvode momke nazad u Sarajevo. U jesen 1971. Goran upisuje studije [[filozofija|filozofije]] i [[sociologija|sociologije]] ali vrlo brzo odustaje. U isto vrijeme Milić Vukašinović odlazi u [[London]] tako da Bregović i Redžić počinju svirati u grupi [[Jutro (grupa)|Jutro]]. Tokom nekoliko slijedećih godina grupa često mijenja postave a 1. januara 1974. grupa Jutro postaje [[Bijelo dugme]]. Bijelo dugme je sigurno najpopularniji i jedan od najutjecajnijih rock sastava svih vremena na prostoru bivše Jugoslavije. U petnaest godina rada objavili su devet studijskih, tri koncertna albuma i mnogobrojna kompilacijska izdanja. U periodu od 1974 do 1989 punili su najveće dvorane i stadione "od [[Vardar]]a do [[Triglav]]a" i pored mnogih bendova bili jedini koji su ujedinili baš sve strukture društva i pomirili sve ukuse. Željko Bebek, Zoran Redžić, Vlado Pravdić, Milić Vukašinović, Điđi Jankelić, Mladen Vojičić Tifa, Alen Islamović te nažalost pokojni Ipe Ivandić i Laza Ristovski su pod sigurnim Bregovićevim vodstvom ostvarili svoje maksimume na polju muzike. Goran Bregović je bio autor, producent, gitarista, idejni i poslovni strateg i jedini stalni član Bijelog dugmeta. === Nakon Bijelog dugmeta === Kako je vrijeme Bijelog dugmeta prolazilo tako je i Bregović ulazio u svijet filmske muzike. Njegov prvi projekat je bio film [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] [[Dom za vješanje]] ([[1989]].) koji je postigao veliki uspjeh (i film i muzika iz filma). Bregović i Kusturica nastavljaju saradnju i na Kusturičinom slijedećem filmu - [[Arizona Dream]] snimljenom 1993. (zanimljivo da je Bregovićevu muziku izvodio američki roker [[Iggy Pop]]). Sljedeći njegov projekat, muzika za film [[Kraljica Margo]] opet postiže veliki uspeh, a film je dobio dvije nagrade na [[Kanski filmski festival|Kanskom festivalu]] 1994. Slijedeće godine [[Zlatna palma]] osvaja Kusturičin [[Bila jednom jedna zemlja]] za koji je Bregović komponovao muziku. Bregovićeva muzika donosi [[Južni Sloveni|južnoslovenske]] i [[Romi|romske]] teme i fuzija je popularne muzike sa tradicionalnom polifonom muzikom sa [[Balkan]]a, [[tango]]m i [[duvački orkestar|duvačkim orkestrima]]. Vrlo popularan u [[istočna Evropa|istočnoj Evropi]], Bregović je nekoliko puta optuživan za krađu originalne romske i narodne muzike sa Balkana i za njeno prerađivanje i prisvajanje autorstva. Godine 1997. je radio sa [[Turska|turskom]] pjevačicom [[Sezen Aksu]] na njenom albumu "''Düğün ve Cenaze''". Godine 2000. Bregović je snimio album "''Kayah i Bregović''" sa popularnom [[Poljska|poljskom]] pjevačicom [[Kayah|Kajom]], koji je u Poljskoj prodat u više od 650.000 primjeraka. Godine 2005. učestvovao je na tri oproštajna koncerta Bijelog dugmeta. Goran Bregović je do 2011. godine živio u [[Pariz]]u sa suprugom Dženanom Sudžukom i svoje tri kćerke: Emom, Unom i Lulom. Također ima kćerku Željku (iz mladalačke veze sa plesačicom iz sarajevskog noćnog kluba), koja mu je rodila unuku Bjanku. Od januara 2011. godine živi u Sarajevu sa svojom porodicom. == Diskografija == === Sa Bijelim dugmetom === * 1974 ''[[Kad bi' bio bijelo dugme|Kad bi bio bijelo dugme]]'' * 1975 ''[[Šta bi dao da si na mom mjestu]]'' * 1976 ''[[Eto! Baš hoću!|Eto! baš hoću]]'' * 1977 ''[[Koncert kod Hajdučke česme]]'' * 1979 ''[[Bitanga i princeza (Bijelo dugme)|Bitanga i princeza]]'' * 1980 ''[[Doživjeti stotu (Bijelo dugme)|Doživjeti stotu]]'' * 1981 ''[[5. april '81|5.april '81]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1974–1975) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1974-1975)]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1976-1980) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1976-1980)]]'' * 1983 ''[[Uspavanka za Radmilu M. (Bijelo dugme)|Uspavanka za Radmilu M.]]'' * 1984 ''[[Kosovka djevojka (Bijelo dugme)|Kosovka djevojka]]'' * 1986 ''[[Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo]]'' * 1989 ''[[Ćiribiribela]]'' == Solo albumi i muzika za film == * ''[[Goran Bregović (album)|Goran Bregović]]'' (1976, [[PGP RTB]]) * ''A milicija trenira strogoću'' (1983, [[Jugoton]]) * ''Dom za vješanje'' (1989, Kamarad - [[Diskoton]]) * ''[[Kuduz (Goran Bregović)|Kuduz]]'' (1989, [[Diskoton]]) * ''[[Les Temps des Gitans - Kuduz]]'' (1990, Kamarad - [[PolyGram]] - [[Komuna Beograd|Komuna]]) * ''[[Arizona Dream (muzika za film)|Arizona Dream]]'' (1993, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[La reine Margot (muzika za film)|La reine Margot]]'' (1994, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[Underground (muzika za film)|Underground]]'' (1995, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[P.S. (album)|P.S.]]'' (kompilacija 1996, Komuna) * ''[[Silence of the Balkans]]'' (uživo 1997, [[Mercury Records]]) * ''[[Düğün ve Cenaze]] sa [[Sezen Aksu]]'' (1997) * ''Protopsálti (Πρωτοψάλτη)- Paradéchtika (Παραδέχτηκα)'' (1998) * ''Ederlezi'' (kompilacija 1998, PolyGram * ''[[Thessaloniki - Yannena with Two Canvas Shoes]] sa [[George Dalaras]]'' (1999) * ''[[Songbook]]'' (kompilacija 2000, Mercury Records - [[Universal Music Group|Universal]]) * ''[[Kayah i Bregović]]'' (2000) * ''[[Tales and songs from weddings and funerals]]'', muzika za film (2002) * ''[[Goran Bregovic's Karmen with a Happy End]]'' (2007- Universal) * ''[[Alkohol (album)|Alkohol]]'' (2008) * ''[[Mustafa (muzika za film)|Mustafa]], muzika za dokumentarni film o [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafi Kemalu Ataturku]]<ref name="ALL"/> == Zanimljivosti == * Učestvovao na [[Omladinske radne akcije|radnoj akciji]] „Kozara 76“ i dobio [[udarnik|udarničku]] značku. * Na Devetom kongresu Saveza socijalističke omladine Bosne i Hercegovine primio plaketu u ime grupe. * Izbačen je iz [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]] zbog neredovnog dolaska na partijske sastanke. == Također pogledajte == * [[Bijelo dugme]] == Literatura == * Antikvarnica snova, [[Želimir Altarac Čičak]], izdavač Dobra knjiga, Sarajevo 2017., {{ISBN|978-9958-27-384-1}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Goran Bregović}} * [http://www.goranbregovic.rs/ Zvanična stranica] * {{imdb title|id=0005975|title=Goran Bregović}} {{Bijelo dugme}} {{Zdravko Čolić}} {{DEFAULTSORT:Bregović, Goran}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački muzičari]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački gitaristi]] [[Kategorija:Jugoslavenski muzičari]] [[Kategorija:Bijelo dugme]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] ak6o2int5bgzkdt6pz3mdpxpcvoxg4w 3428745 3428744 2022-08-23T17:43:18Z 94.189.141.211 wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Goran Bregović | počasni_sufiks = | slika = Goran Bregovic , 2007.jpg | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = solo_izvođač | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | ime_po_rođenju = | alias = Brega | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1950|3|22}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[NR Bosna i Hercegovina]], [[FNRJ]] | porijeklo = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | žanr = Rock, pop-rock, folk | zanimanje = Muzičar, kompozitor | instrument = Gitara, pjevanje, [[bas gitara]] | karijera = 1969–sada | izdavač = | povezani_umjetnici = [[Bijelo dugme]], Kodeksi, [[Jutro (grupa)|Jutro]], Kayah, [[Cesária Évora]], Iggy Pop | veb-sajt = {{URL|goranbregovic.rs}} | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Goran Bregović''' (rođen 22. marta 1950) jest srpski i [[Jugoslavija (SFRJ)|jugoslavenski]] muzičar. Najpoznatiji je kao osnivač, producent, gitarista i vođa sarajevske rock grupe [[Bijelo dugme]]. Kao vođa Bijelog dugmeta, zajedno sa [[Indexi]]ma i [[Zdravko Čolić|Zdravkom Čolićem]] ubraja se među najistaknutije predstavnike [[Sarajevska škola pop rocka|Sarajevske škole pop rocka]] i [[Pop i rok-muzika u Jugoslaviji|Jugoslavenske pop i rock scene]]. Kao i njegovi muzički prethodnici iz [[YU grupa|YU grupe]], Bregović je koristio elemente narodne muzike sa [[balkan]]skih prostora pomiješanu sa zapadnom [[Rock muzika|rock muzikom]]. Na taj način je napravio muzički stil koji će muzički kritičari tokom 1970-ih nazivati "pastirski rock", a koji će muzički proslaviti [[Sarajevo]] i sarajevsku muzičku scenu na cijelom prostoru bivše Jugoslavije. Nakon prestanka sa radom u Bijelom Dugmetu, počeo je komponovati muziku za [[film]]ove. Među njegovim najpoznatijim ostvarenjima je muzika za tri filma redatelja [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] ([[Dom za vješanje]], [[Arizona Dream]] i [[Podzemlje (film)|Podzemlje]]). Za muziku u filmu Dom za vješanje, Bregović je osvojio nagradu [[Zlatna palma]] na [[Festival igranog filma u Puli|Festivalu igranog filma u Puli]] 1990. godine, kao i druge nagrade. Goran Bregović je tokom svoje pet decenija duge karijere komponovao muziku za poznate svjetske pjevače, među kojima su: [[Sezen Aksu]], [[Kayah]], [[Iggy Pop]], [[Šaban Bajramović]], [[George Dalaras]] i [[Cesária Évora]].<ref name="ALL">{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/goran-bregovic-mn0000663443/biography|title=Biografija: Goran Bregović|work=allmusic.com|accessdate=29. 12. 2020}}</ref> == Biografija == Goran Bregović je rođen u [[Sarajevo|Sarajevu]] kod oca Franje Bregovića i majke Borke Perišić. Otac mu je bio oficir [[JNA]], a nakon razvoda roditelja Goran ostaje da živi sa majkom i dobrim dijelom je odrastao u Sarajevu. Svirao je [[Violina|violinu]] u [[Niža muzička škola|nižoj muzičkoj školi]], ali je u drugom razredu izbačen sa obrazloženjem da je netalentovan. Njegovo muzičko obrazovanje se svelo na ono što su mu pokazivali drugovi sve dok mu majka nije kupila prvu [[gitara|gitaru]]. Potom Bregović upisuje umjetničku školu, ali ga majka ubrzo ispisuje iz te škole, te ga upisuje u saobraćajnu školu. Kao kompromis, dopušta mu da nosi dugu kosu. Po prelasku u novu školu Bregović se pridružuje školskoj grupi ''Izohipse'' kao [[bas-gitara|bas-gitarista]]. Međutim, izbačen je i iz ove škole (ovog puta zbog lošeg ponašanja - slupao je školski [[Mercedes]]). Bregović tada upisuje gimnaziju i pristupa gimnazijskoj muzičkoj grupi ''Beštije'' u kojoj je opet svirao bas-gitaru. Sa ovim prvim muzičkim grupama stiče svoja prva iskustva kao instrumentalista. U njegovoj šesnaestoj godina napušta ga majka i Goran se mora brinuti sam za sebe svirajući narodnjake u kafani u [[Konjic]]u, radeći na gradilištu i prodavajući novine. Na nastupu Beštija primijetio ga je [[Željko Bebek]] i pozvao da svira [[bas-gitara|bas-gitaru]] u njegovoj grupi [[Kodeksi]], što je Goran prihvatio. U ljeto 1969. svirali su za turiste u [[dubrovnik|dubrovačkom]] hotelu Splendid. Potom su pozvani u [[Napulj]] da sviraju u noćnom klubu. Prihvataju poziv, ali se sa gazdom kluba razilaze u pogledu repertoara. Ipak ostaju u Napulju da sviraju po noćnim klubovima. U to vrijeme Bregović sa basa prelazi na [[gitara|solo gitaru]], a te, 1970. godine, grupa svira u sastavu: Goran Bregović, Željko Bebek, [[Zoran Redžić]] i [[Milić Vukašinović]]. U to vrijeme su bili pod snažnim uticajem muzike grupa [[Led Zeppelin]] i [[Black Sabbath]], za što je najzaslužniji bio Milić Vukašinović "zarazivši" ih tom vrstom muzike. Izgleda da je ovo bio razlog odlaska Željka Bebeka iz grupe u jesen 1980. godine. Krajem godine Bregovićeva majka i Redžićev brat [[Fadil Redžić|Fadil]] dolaze u Napulj i odvode momke nazad u Sarajevo. U jesen 1971. Goran upisuje studije [[filozofija|filozofije]] i [[sociologija|sociologije]] ali vrlo brzo odustaje. U isto vrijeme Milić Vukašinović odlazi u [[London]] tako da Bregović i Redžić počinju svirati u grupi [[Jutro (grupa)|Jutro]]. Tokom nekoliko slijedećih godina grupa često mijenja postave a 1. januara 1974. grupa Jutro postaje [[Bijelo dugme]]. Bijelo dugme je sigurno najpopularniji i jedan od najutjecajnijih rock sastava svih vremena na prostoru bivše Jugoslavije. U petnaest godina rada objavili su devet studijskih, tri koncertna albuma i mnogobrojna kompilacijska izdanja. U periodu od 1974 do 1989 punili su najveće dvorane i stadione "od [[Vardar]]a do [[Triglav]]a" i pored mnogih bendova bili jedini koji su ujedinili baš sve strukture društva i pomirili sve ukuse. Željko Bebek, Zoran Redžić, Vlado Pravdić, Milić Vukašinović, Điđi Jankelić, Mladen Vojičić Tifa, Alen Islamović te nažalost pokojni Ipe Ivandić i Laza Ristovski su pod sigurnim Bregovićevim vodstvom ostvarili svoje maksimume na polju muzike. Goran Bregović je bio autor, producent, gitarista, idejni i poslovni strateg i jedini stalni član Bijelog dugmeta. === Nakon Bijelog dugmeta === Kako je vrijeme Bijelog dugmeta prolazilo tako je i Bregović ulazio u svijet filmske muzike. Njegov prvi projekat je bio film [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] [[Dom za vješanje]] ([[1989]].) koji je postigao veliki uspjeh (i film i muzika iz filma). Bregović i Kusturica nastavljaju saradnju i na Kusturičinom slijedećem filmu - [[Arizona Dream]] snimljenom 1993. (zanimljivo da je Bregovićevu muziku izvodio američki roker [[Iggy Pop]]). Sljedeći njegov projekat, muzika za film [[Kraljica Margo]] opet postiže veliki uspeh, a film je dobio dvije nagrade na [[Kanski filmski festival|Kanskom festivalu]] 1994. Slijedeće godine [[Zlatna palma]] osvaja Kusturičin [[Bila jednom jedna zemlja]] za koji je Bregović komponovao muziku. Bregovićeva muzika donosi [[Južni Sloveni|južnoslovenske]] i [[Romi|romske]] teme i fuzija je popularne muzike sa tradicionalnom polifonom muzikom sa [[Balkan]]a, [[tango]]m i [[duvački orkestar|duvačkim orkestrima]]. Vrlo popularan u [[istočna Evropa|istočnoj Evropi]], Bregović je nekoliko puta optuživan za krađu originalne romske i narodne muzike sa Balkana i za njeno prerađivanje i prisvajanje autorstva. Godine 1997. je radio sa [[Turska|turskom]] pjevačicom [[Sezen Aksu]] na njenom albumu "''Düğün ve Cenaze''". Godine 2000. Bregović je snimio album "''Kayah i Bregović''" sa popularnom [[Poljska|poljskom]] pjevačicom [[Kayah|Kajom]], koji je u Poljskoj prodat u više od 650.000 primjeraka. Godine 2005. učestvovao je na tri oproštajna koncerta Bijelog dugmeta. Goran Bregović je do 2011. godine živio u [[Pariz]]u sa suprugom Dženanom Sudžukom i svoje tri kćerke: Emom, Unom i Lulom. Također ima kćerku Željku (iz mladalačke veze sa plesačicom iz sarajevskog noćnog kluba), koja mu je rodila unuku Bjanku. Od januara 2011. godine živi u Sarajevu sa svojom porodicom. == Diskografija == === Sa Bijelim dugmetom === * 1974 ''[[Kad bi' bio bijelo dugme|Kad bi bio bijelo dugme]]'' * 1975 ''[[Šta bi dao da si na mom mjestu]]'' * 1976 ''[[Eto! Baš hoću!|Eto! baš hoću]]'' * 1977 ''[[Koncert kod Hajdučke česme]]'' * 1979 ''[[Bitanga i princeza (Bijelo dugme)|Bitanga i princeza]]'' * 1980 ''[[Doživjeti stotu (Bijelo dugme)|Doživjeti stotu]]'' * 1981 ''[[5. april '81|5.april '81]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1974–1975) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1974-1975)]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1976-1980) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1976-1980)]]'' * 1983 ''[[Uspavanka za Radmilu M. (Bijelo dugme)|Uspavanka za Radmilu M.]]'' * 1984 ''[[Kosovka djevojka (Bijelo dugme)|Kosovka djevojka]]'' * 1986 ''[[Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo]]'' * 1989 ''[[Ćiribiribela]]'' == Solo albumi i muzika za film == * ''[[Goran Bregović (album)|Goran Bregović]]'' (1976, [[PGP RTB]]) * ''A milicija trenira strogoću'' (1983, [[Jugoton]]) * ''Dom za vješanje'' (1989, Kamarad - [[Diskoton]]) * ''[[Kuduz (Goran Bregović)|Kuduz]]'' (1989, [[Diskoton]]) * ''[[Les Temps des Gitans - Kuduz]]'' (1990, Kamarad - [[PolyGram]] - [[Komuna Beograd|Komuna]]) * ''[[Arizona Dream (muzika za film)|Arizona Dream]]'' (1993, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[La reine Margot (muzika za film)|La reine Margot]]'' (1994, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[Underground (muzika za film)|Underground]]'' (1995, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[P.S. (album)|P.S.]]'' (kompilacija 1996, Komuna) * ''[[Silence of the Balkans]]'' (uživo 1997, [[Mercury Records]]) * ''[[Düğün ve Cenaze]] sa [[Sezen Aksu]]'' (1997) * ''Protopsálti (Πρωτοψάλτη)- Paradéchtika (Παραδέχτηκα)'' (1998) * ''Ederlezi'' (kompilacija 1998, PolyGram * ''[[Thessaloniki - Yannena with Two Canvas Shoes]] sa [[George Dalaras]]'' (1999) * ''[[Songbook]]'' (kompilacija 2000, Mercury Records - [[Universal Music Group|Universal]]) * ''[[Kayah i Bregović]]'' (2000) * ''[[Tales and songs from weddings and funerals]]'', muzika za film (2002) * ''[[Goran Bregovic's Karmen with a Happy End]]'' (2007- Universal) * ''[[Alkohol (album)|Alkohol]]'' (2008) * ''[[Mustafa (muzika za film)|Mustafa]], muzika za dokumentarni film o [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafi Kemalu Ataturku]]<ref name="ALL"/> == Zanimljivosti == * Učestvovao na [[Omladinske radne akcije|radnoj akciji]] „Kozara 76“ i dobio [[udarnik|udarničku]] značku. * Na Devetom kongresu Saveza socijalističke omladine Bosne i Hercegovine primio plaketu u ime grupe. * Izbačen je iz [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]] zbog neredovnog dolaska na partijske sastanke. == Također pogledajte == * [[Bijelo dugme]] == Literatura == * Antikvarnica snova, [[Želimir Altarac Čičak]], izdavač Dobra knjiga, Sarajevo 2017., {{ISBN|978-9958-27-384-1}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Goran Bregović}} * [http://www.goranbregovic.rs/ Zvanična stranica] * {{imdb title|id=0005975|title=Goran Bregović}} {{Bijelo dugme}} {{Zdravko Čolić}} {{DEFAULTSORT:Bregović, Goran}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački muzičari]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački gitaristi]] [[Kategorija:Jugoslavenski muzičari]] [[Kategorija:Bijelo dugme]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] qiktkld5zzy4y6jhzzhlp8npdgvcnkf 3428746 3428745 2022-08-23T18:02:34Z AnToni 2325 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/94.189.141.211|94.189.141.211]] ([[User talk:94.189.141.211|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:KWiki|KWiki]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija muzičar | počasni_prefiks = | ime = Goran Bregović | počasni_sufiks = | slika = Goran Bregovic , 2007.jpg | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = solo_izvođač | izvorno_ime = | izvorno_ime_jezik = | ime_po_rođenju = | alias = Brega | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1950|3|22}} | mjesto_rođenja = [[Sarajevo]], [[NR Bosna i Hercegovina]], [[FNRJ]] | porijeklo = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | žanr = Rock, pop-rock, folk | zanimanje = Muzičar, kompozitor | instrument = Gitara, pjevanje, [[bas gitara]] | karijera = 1969–sada | izdavač = | povezani_umjetnici = [[Bijelo dugme]], Kodeksi, [[Jutro (grupa)|Jutro]], Kayah, [[Cesária Évora]], Iggy Pop | veb-sajt = {{URL|goranbregovic.rs}} | značajni_instrumenti = | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Goran Bregović''' (rođen 22. marta 1950) jest [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovački]] i [[Jugoslavija (SFRJ)|jugoslavenski]] muzičar. Najpoznatiji je kao osnivač, producent, gitarista i vođa sarajevske rock grupe [[Bijelo dugme]]. Kao vođa Bijelog dugmeta, zajedno sa [[Indexi]]ma i [[Zdravko Čolić|Zdravkom Čolićem]] ubraja se među najistaknutije predstavnike [[Sarajevska škola pop rocka|Sarajevske škole pop rocka]] i [[Pop i rok-muzika u Jugoslaviji|Jugoslavenske pop i rock scene]]. Kao i njegovi muzički prethodnici iz [[YU grupa|YU grupe]], Bregović je koristio elemente narodne muzike sa [[balkan]]skih prostora pomiješanu sa zapadnom [[Rock muzika|rock muzikom]]. Na taj način je napravio muzički stil koji će muzički kritičari tokom 1970-ih nazivati "pastirski rock", a koji će muzički proslaviti [[Sarajevo]] i sarajevsku muzičku scenu na cijelom prostoru bivše Jugoslavije. Nakon prestanka sa radom u Bijelom Dugmetu, počeo je komponovati muziku za [[film]]ove. Među njegovim najpoznatijim ostvarenjima je muzika za tri filma redatelja [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] ([[Dom za vješanje]], [[Arizona Dream]] i [[Podzemlje (film)|Podzemlje]]). Za muziku u filmu Dom za vješanje, Bregović je osvojio nagradu [[Zlatna palma]] na [[Festival igranog filma u Puli|Festivalu igranog filma u Puli]] 1990. godine, kao i druge nagrade. Goran Bregović je tokom svoje pet decenija duge karijere komponovao muziku za poznate svjetske pjevače, među kojima su: [[Sezen Aksu]], [[Kayah]], [[Iggy Pop]], [[Šaban Bajramović]], [[George Dalaras]] i [[Cesária Évora]].<ref name="ALL">{{Cite web|url=https://www.allmusic.com/artist/goran-bregovic-mn0000663443/biography|title=Biografija: Goran Bregović|work=allmusic.com|accessdate=29. 12. 2020}}</ref> == Biografija == Goran Bregović je rođen u [[Sarajevo|Sarajevu]] kod oca Franje Bregovića i majke Borke Perišić. Otac mu je bio oficir [[JNA]], a nakon razvoda roditelja Goran ostaje da živi sa majkom i dobrim dijelom je odrastao u Sarajevu. Svirao je [[Violina|violinu]] u [[Niža muzička škola|nižoj muzičkoj školi]], ali je u drugom razredu izbačen sa obrazloženjem da je netalentovan. Njegovo muzičko obrazovanje se svelo na ono što su mu pokazivali drugovi sve dok mu majka nije kupila prvu [[gitara|gitaru]]. Potom Bregović upisuje umjetničku školu, ali ga majka ubrzo ispisuje iz te škole, te ga upisuje u saobraćajnu školu. Kao kompromis, dopušta mu da nosi dugu kosu. Po prelasku u novu školu Bregović se pridružuje školskoj grupi ''Izohipse'' kao [[bas-gitara|bas-gitarista]]. Međutim, izbačen je i iz ove škole (ovog puta zbog lošeg ponašanja - slupao je školski [[Mercedes]]). Bregović tada upisuje gimnaziju i pristupa gimnazijskoj muzičkoj grupi ''Beštije'' u kojoj je opet svirao bas-gitaru. Sa ovim prvim muzičkim grupama stiče svoja prva iskustva kao instrumentalista. U njegovoj šesnaestoj godina napušta ga majka i Goran se mora brinuti sam za sebe svirajući narodnjake u kafani u [[Konjic]]u, radeći na gradilištu i prodavajući novine. Na nastupu Beštija primijetio ga je [[Željko Bebek]] i pozvao da svira [[bas-gitara|bas-gitaru]] u njegovoj grupi [[Kodeksi]], što je Goran prihvatio. U ljeto 1969. svirali su za turiste u [[dubrovnik|dubrovačkom]] hotelu Splendid. Potom su pozvani u [[Napulj]] da sviraju u noćnom klubu. Prihvataju poziv, ali se sa gazdom kluba razilaze u pogledu repertoara. Ipak ostaju u Napulju da sviraju po noćnim klubovima. U to vrijeme Bregović sa basa prelazi na [[gitara|solo gitaru]], a te, 1970. godine, grupa svira u sastavu: Goran Bregović, Željko Bebek, [[Zoran Redžić]] i [[Milić Vukašinović]]. U to vrijeme su bili pod snažnim uticajem muzike grupa [[Led Zeppelin]] i [[Black Sabbath]], za što je najzaslužniji bio Milić Vukašinović "zarazivši" ih tom vrstom muzike. Izgleda da je ovo bio razlog odlaska Željka Bebeka iz grupe u jesen 1980. godine. Krajem godine Bregovićeva majka i Redžićev brat [[Fadil Redžić|Fadil]] dolaze u Napulj i odvode momke nazad u Sarajevo. U jesen 1971. Goran upisuje studije [[filozofija|filozofije]] i [[sociologija|sociologije]] ali vrlo brzo odustaje. U isto vrijeme Milić Vukašinović odlazi u [[London]] tako da Bregović i Redžić počinju svirati u grupi [[Jutro (grupa)|Jutro]]. Tokom nekoliko slijedećih godina grupa često mijenja postave a 1. januara 1974. grupa Jutro postaje [[Bijelo dugme]]. Bijelo dugme je sigurno najpopularniji i jedan od najutjecajnijih rock sastava svih vremena na prostoru bivše Jugoslavije. U petnaest godina rada objavili su devet studijskih, tri koncertna albuma i mnogobrojna kompilacijska izdanja. U periodu od 1974 do 1989 punili su najveće dvorane i stadione "od [[Vardar]]a do [[Triglav]]a" i pored mnogih bendova bili jedini koji su ujedinili baš sve strukture društva i pomirili sve ukuse. Željko Bebek, Zoran Redžić, Vlado Pravdić, Milić Vukašinović, Điđi Jankelić, Mladen Vojičić Tifa, Alen Islamović te nažalost pokojni Ipe Ivandić i Laza Ristovski su pod sigurnim Bregovićevim vodstvom ostvarili svoje maksimume na polju muzike. Goran Bregović je bio autor, producent, gitarista, idejni i poslovni strateg i jedini stalni član Bijelog dugmeta. === Nakon Bijelog dugmeta === Kako je vrijeme Bijelog dugmeta prolazilo tako je i Bregović ulazio u svijet filmske muzike. Njegov prvi projekat je bio film [[Emir Kusturica|Emira Kusturice]] [[Dom za vješanje]] ([[1989]].) koji je postigao veliki uspjeh (i film i muzika iz filma). Bregović i Kusturica nastavljaju saradnju i na Kusturičinom slijedećem filmu - [[Arizona Dream]] snimljenom 1993. (zanimljivo da je Bregovićevu muziku izvodio američki roker [[Iggy Pop]]). Sljedeći njegov projekat, muzika za film [[Kraljica Margo]] opet postiže veliki uspeh, a film je dobio dvije nagrade na [[Kanski filmski festival|Kanskom festivalu]] 1994. Slijedeće godine [[Zlatna palma]] osvaja Kusturičin [[Bila jednom jedna zemlja]] za koji je Bregović komponovao muziku. Bregovićeva muzika donosi [[Južni Sloveni|južnoslovenske]] i [[Romi|romske]] teme i fuzija je popularne muzike sa tradicionalnom polifonom muzikom sa [[Balkan]]a, [[tango]]m i [[duvački orkestar|duvačkim orkestrima]]. Vrlo popularan u [[istočna Evropa|istočnoj Evropi]], Bregović je nekoliko puta optuživan za krađu originalne romske i narodne muzike sa Balkana i za njeno prerađivanje i prisvajanje autorstva. Godine 1997. je radio sa [[Turska|turskom]] pjevačicom [[Sezen Aksu]] na njenom albumu "''Düğün ve Cenaze''". Godine 2000. Bregović je snimio album "''Kayah i Bregović''" sa popularnom [[Poljska|poljskom]] pjevačicom [[Kayah|Kajom]], koji je u Poljskoj prodat u više od 650.000 primjeraka. Godine 2005. učestvovao je na tri oproštajna koncerta Bijelog dugmeta. Goran Bregović je do 2011. godine živio u [[Pariz]]u sa suprugom Dženanom Sudžukom i svoje tri kćerke: Emom, Unom i Lulom. Također ima kćerku Željku (iz mladalačke veze sa plesačicom iz sarajevskog noćnog kluba), koja mu je rodila unuku Bjanku. Od januara 2011. godine živi u Sarajevu sa svojom porodicom. == Diskografija == === Sa Bijelim dugmetom === * 1974 ''[[Kad bi' bio bijelo dugme|Kad bi bio bijelo dugme]]'' * 1975 ''[[Šta bi dao da si na mom mjestu]]'' * 1976 ''[[Eto! Baš hoću!|Eto! baš hoću]]'' * 1977 ''[[Koncert kod Hajdučke česme]]'' * 1979 ''[[Bitanga i princeza (Bijelo dugme)|Bitanga i princeza]]'' * 1980 ''[[Doživjeti stotu (Bijelo dugme)|Doživjeti stotu]]'' * 1981 ''[[5. april '81|5.april '81]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1974–1975) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1974-1975)]]'' * 1982 ''[[Singl ploče (1976-1980) (Bijelo dugme)|Singl ploče (1976-1980)]]'' * 1983 ''[[Uspavanka za Radmilu M. (Bijelo dugme)|Uspavanka za Radmilu M.]]'' * 1984 ''[[Kosovka djevojka (Bijelo dugme)|Kosovka djevojka]]'' * 1986 ''[[Pljuni i zapjevaj moja Jugoslavijo]]'' * 1989 ''[[Ćiribiribela]]'' == Solo albumi i muzika za film == * ''[[Goran Bregović (album)|Goran Bregović]]'' (1976, [[PGP RTB]]) * ''A milicija trenira strogoću'' (1983, [[Jugoton]]) * ''Dom za vješanje'' (1989, Kamarad - [[Diskoton]]) * ''[[Kuduz (Goran Bregović)|Kuduz]]'' (1989, [[Diskoton]]) * ''[[Les Temps des Gitans - Kuduz]]'' (1990, Kamarad - [[PolyGram]] - [[Komuna Beograd|Komuna]]) * ''[[Arizona Dream (muzika za film)|Arizona Dream]]'' (1993, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[La reine Margot (muzika za film)|La reine Margot]]'' (1994, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[Underground (muzika za film)|Underground]]'' (1995, Kamarad - PolyGram - Komuna) * ''[[P.S. (album)|P.S.]]'' (kompilacija 1996, Komuna) * ''[[Silence of the Balkans]]'' (uživo 1997, [[Mercury Records]]) * ''[[Düğün ve Cenaze]] sa [[Sezen Aksu]]'' (1997) * ''Protopsálti (Πρωτοψάλτη)- Paradéchtika (Παραδέχτηκα)'' (1998) * ''Ederlezi'' (kompilacija 1998, PolyGram * ''[[Thessaloniki - Yannena with Two Canvas Shoes]] sa [[George Dalaras]]'' (1999) * ''[[Songbook]]'' (kompilacija 2000, Mercury Records - [[Universal Music Group|Universal]]) * ''[[Kayah i Bregović]]'' (2000) * ''[[Tales and songs from weddings and funerals]]'', muzika za film (2002) * ''[[Goran Bregovic's Karmen with a Happy End]]'' (2007- Universal) * ''[[Alkohol (album)|Alkohol]]'' (2008) * ''[[Mustafa (muzika za film)|Mustafa]], muzika za dokumentarni film o [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafi Kemalu Ataturku]]<ref name="ALL"/> == Zanimljivosti == * Učestvovao na [[Omladinske radne akcije|radnoj akciji]] „Kozara 76“ i dobio [[udarnik|udarničku]] značku. * Na Devetom kongresu Saveza socijalističke omladine Bosne i Hercegovine primio plaketu u ime grupe. * Izbačen je iz [[Savez komunista Bosne i Hercegovine|Saveza komunista Bosne i Hercegovine]] zbog neredovnog dolaska na partijske sastanke. == Također pogledajte == * [[Bijelo dugme]] == Literatura == * Antikvarnica snova, [[Želimir Altarac Čičak]], izdavač Dobra knjiga, Sarajevo 2017., {{ISBN|978-9958-27-384-1}} == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{commonscat|Goran Bregović}} * [http://www.goranbregovic.rs/ Zvanična stranica] * {{imdb title|id=0005975|title=Goran Bregović}} {{Bijelo dugme}} {{Zdravko Čolić}} {{DEFAULTSORT:Bregović, Goran}} [[Kategorija:Bosanskohercegovački muzičari]] [[Kategorija:Bosanskohercegovački gitaristi]] [[Kategorija:Jugoslavenski muzičari]] [[Kategorija:Bijelo dugme]] [[Kategorija:Biografije, Sarajevo]] [[Kategorija:Rođeni 1950.]] lb97hbntu1jfdtmvdisdm745ngumtf8 Silvio Berlusconi 0 16955 3428735 3389342 2022-08-23T17:02:24Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Silvio Berlusconi | slika = Silvio Berlusconi 2018 (cropped).jpg | veličina_slike = | redoslijed = [[Premijer Italije]] | vrijeme_na_vlasti = [[8. maj]] [[2008]] – [[16. novembar]] [[2011.]] | prethodnik = [[Romano Prodi]] | nasljednik = Mario Monti | vrijeme_na_vlasti2 = [[11. juni]] [[2001]] – [[17. maj]] [[2006.]] | prethodnik2 = Giuliano Amato | nasljednik2 = [[Romano Prodi]] | vrijeme_na_vlasti3 = [[11. maj]] [[1994]] – [[17. januar]] [[1995.]] | prethodnik3 = [[Carlo Azeglio Ciampi]] | nasljednik3 = Lamberto Dini | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1936|09|29}} | mjesto_rođenja = [[Milano]], [[Kraljevina Italija]] | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | nacionalnost = | druga_imena = | politička_stranka = [[Forza Italia]] | zanimanje = | godine_aktivnosti = | potpis = [[Datoteka:Silvio Berlusconi Signature.svg|70p]] }} '''Silvio Berlusconi''' (rođen 29. septembra 1936.) [[italija]]nski je poslovni čovjek, političar i državnik koji je u tri navrata bio na funkciji [[Premijer Italije|premijera Italije]]. Rođen je u porodici srednje klase, a nakon studija prava počeo se baviti građevinom. Postupno je stvorio ''Fininvest'', medijsku kuću koja će s vremenom obuhvatiti sve najvažnije privatne TV i radijske stanice te novine u Italiji. Zahvaljujući tome, a i vezama sa Socijalističkom strankom i njenim vođom [[Bettino Craxi|Bettinom Craxijem]], postao je jedan od najbogatijih i najutjecajnijih ljudi u Italiji. Postao je i vlasnik [[nogomet]]nog kluba [[AC Milan]], što mu je donijelo veliku popularnost širom Italije i Evrope. Početkom [[1990te|1990-ih]] je kraj hladnog rata i otkriće niza [[korupcija|korupcijskih]] skandala doveli do sloma dotada vladajućih demokršćana i socijalista, te se mislilo da ništa neće stajati na putu reformiranim komunistima koji pola vijeka nisu bili na vlasti pa se nisu uprljali u očima italijanskih glasača. Berlusconi je odlučio tome dati alternativu u obliku vlastite stranke po imenu ''Forza Italia'', te je stvorio desničarsku koaliciju kojoj se pridružili reformirani neofašisti iz stranke ''Alleanza Nazionale'' i padanijski separatisti iz Lege Nord. Ta je koalicija dobila izbore godine [[1994]]. i Berlusconi je prvi put postao premijer. Koalicija se raspala 1996., a na novim izborima su na vlast došli ljevičari na čelu s [[Romano Prodi|Romanom Prodijem]]. Pet godina kasnije Berlusconi je ponovno dobio izbore kao vođa desnice te postao predsjednik vlade, a njegov je drugi premijerski mandat najduži u historiji Republike Italije. Berlusconi se izrekao za neoliberalnu ekonomsku politiku, zalaže se za evropsko ujedinjenje ali i bliskim vezama sa američkom administracijom [[George W. Bush|Georgea W. Busha]], koga je podržao u [[Rat u Iraku 2003.|invaziji]] na [[Irak]]. Zbog toga, kao i zbog niza istraga o korupciji te izjava koje opravdavaju i veličaju fašizam, Berlusconi je jedna od najkontroverznijih ličnosti današnje Evrope. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Silvio Berlusconi}} {{Premijeri Italije}} {{Predsjednici Vijeća Evrope}} {{Kuća slavnih italijanskog nogometa}} {{DEFAULTSORT:Berlusconi, Silvio}} [[Kategorija:Rođeni 1936.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Milano]] [[Kategorija:Italijanski političari]] 05omnmgypu0opb48tf92igl462ntb4p Georges Pompidou 0 18258 3428750 3335953 2022-08-23T18:11:22Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Georges Pompidou | slika = Portrait officiel de Georges Pompidou (cropped) (2).jpg | veličina_slike = | opis = | redoslijed = 19. [[predsjednik Francuske]] | vrijeme_na_vlasti = 20. juni 1969 – 2. april 1974. | prethodnik = [[Charles de Gaulle]] | nasljednik = [[Valéry Giscard d'Estaing]] | redoslijed2 = [[Premijer Francuske]] | vrijeme_na_vlasti2 = 14. april 1962 – 10. juli 1968. | prethodnik2 = Michel Debré | nasljednik2 = Maurice Couve de Murville | datum_rođenja = {{Datum rođenja|1911|7|5}} | mjesto_rođenja = Montboudif, Francuska | datum_smrti = {{Datum smrti i godine|1974|4|2|1911|7|5}} | mjesto_smrti = [[Pariz]], Francuska | nacionalnost = | politička_stranka = | druga_imena = | zanimanje = | godine_aktivnosti = | poznat_po = | značajna_djela = }} '''Georges Pompidou''' bio je francuski [[političar]] i državnik, bivši [[Premijer Francuske|premijer]] i [[predsjednik Francuske]]. Od [[1944.]] bio je bliski saradnik, a od [[1948.]] lični savjetnik i šef kabineta generala [[Charles de Gaulle]]a. Kao premijer, od [[1962.]] do [[1968.]] provodio je De Gaullovu vanjsku [[politika|politiku]], a s premijerskog položaja povukao se poslije studentskih nemira 1968. Pobijedivši na listi degolista, Pompidou je u junu [[1969.]] naslijedio De Gaullea kao predsjednika Francuske i na tom položaju ostao sve do smrti. ==Također pogledajte== *[[Centar "Georges Pompidou"]] ==Vanjski linkovi== {{Wikicitat|Georges Pompidou}} *{{Commonscat-inline}} {{Hladni rat}} {{Osobe Hladnog rata}} {{Predsjednici Francuske}} {{DEFAULTSORT:Pompidou, Georges}} [[Kategorija:Rođeni 1911.]] [[Kategorija:Umrli 1974.]] [[Kategorija:Francuski političari]] [[Kategorija:Državnici]] [[Kategorija:Francuski predsjednici]] [[Kategorija:Andorski kneževi (laici)]] [[Kategorija:Francuski premijeri]] gocealtp3exszs4auilo16d0r7vpo0p Srpska vojska Krajine 0 21000 3428703 3351791 2022-08-23T13:30:58Z CommonsDelinker 1478 Uklanjam datoteku [[:c:File:Srpska-vojska-Krajine.png|Srpska-vojska-Krajine.png]]; na Commonsu ju je izbrisao/-la [[:c:User:Fitindia|Fitindia]]; razlog: No permission since 15 August 2022. wikitext text/x-wiki {{Neutralnost}} {{Infokutija nacionalna vojska | naziv = Vojska Srpske Krajine | slika = | veličina_slike = 240px | opis_slike = Grb SVK | država = {{ZID|Republika Srpska Krajina}} | utemeljena = 17. oktobar 1992.<ref name="sp"/> | grane = Kopnena vojska<br>RViPVO | štab = | vrhovni komadant = [[Milan Martić]] | načelnik štaba = [[Mile Mrkšić]] | ministar odbrane = [[Rade Tanjga]] | vojno sposobni = Od 18 god. | broj raspoloživih za vojnu službu = 38.000<ref name="so"/> | broj sposobnih za vojnu službu = | broj godišnje stasalih za vojnu službu = | aktivan sastav = | rezervni sastav = 14.500<ref name="so"/> | vojni budžet = | procent BDP-a = | domaći proizvođači = | strani dobavljači = | ukinuta = 1996. | podrucje_djelovanja = [[Hrvatska]]<br>[[Republika Bosna i Hercegovina]] }} '''Vojska Srpske Krajine''' je paravojna formacija [[Republika srpska krajina|Republike srpske krajine]] na prostoru [[SR Hrvatska|SR Hrvatske]] tokom [[Rat u Hrvatskoj|rata 90-ih godina]] i raspada [[SFRJ]]. Prvenstveno je služila kao vojna formacija hrvatskih Srba tokom njihove pobune. Konačni slom je doživjela tokom vojne [[Operacija Oluja|operacije Oluja]].<ref name="novosti">[http://www.novosti.rs/vesti/naslovna/dosije/aktuelno.292.html:416165-Hrvat-objavio-listu-7000-srpskih-vojnika-Vojske-Krajine Hrvat objavio listu 7.000 srpskih vojnika Vojske Krajine]''[[Novosti (novine)|novosti.rs]]'', objavljeno 22.1.2013, pristupljeno 14.7.2015 {{sr simbol}}</ref> ==Historija== Osnovana je 16. oktobra 1992. iz jedinica Teritorijalne odbrane Republike srpske krajine, koje su reorganizirane iz [[Teritorijalna odbrana Hrvatske|Teritorijalne odbrane Hrvatske]], dijelova [[JNA]], srpskih dobrovoljaca i brigada specijalne policije.<ref name="sp">[http://www.srpskapolitika.com/krajina/hronoligija-1.html Hronika Republike Srpske Krajine] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130807093253/http://www.srpskapolitika.com/krajina/hronoligija-1.html |date=7. 8. 2013 }}''srpskapolitika.com'', pristupljeno 14.7.2015 {{sr simbol}}</ref><ref name="so">[http://www.srpskioklop.paluba.info/VRSK/krajina.html Oklop Vojske Srpske Krajine]''srpskioklop.paluba.info'', pristupljeno 14.7.2015 {{sr simbol}}</ref> Brojala je oko 38.000 vojnika.<ref name="novosti"/> ===Sastav=== Sastojala se od 6 [[korpus (vojska)|korpusa]], koji nisu bili u punom brojčanom stanju odgovarali su više jačoj [[brigada|brigadi]].<ref name="so"/><ref>[https://web.archive.org/web/20040403193231/http://stef124.tripod.com/krajina.htm Тенкови Српске Војске Крајине], pristupljeno 25. 4. 2013.</ref>:: * [[105. avijacijska brigada]] - aerodrom [[Udbina (Hrvatska)|Udbina]] - potpukovnik Ratko Dopuđa; * 44. raketna brigada PVO - širi rejon Knina i Petrova gora - potpukovnik Ranko Dašić; * 75. mješovita artiljerijsko-raketna brigada - u zoni 7, 21, i 39 korpusa - pukovnik Đorđe Milikšić; * [[Operativna grupa "Pauk"]] - general [[Mile Novaković]] ** [[1. pješadijska brigada Narodne obrane Zapadne Bosne]] ** [[2. pješadijska brigada Narodne obrane Zapadne Bosne]] ** [[3. pješadijska brigada Narodne obrane Zapadne Bosne]] ** 101. odred * [[Korpus specijalnih jedinica]] - general [[Milorad Stupar]] ** 2. oklopna brigada - u rejonu Petrove gore ** 2. gardijska brigada - [[Knin]] *[[7. sjevernodalmatinski korpus]] ** 1. pješadijska brigada - [[Vrlika]] - kapetan Nebojša Popović ** 2. pješadijska brigada - [[Kistanje]] - major Rade Drezgić ** 3. pješadijska brigada - [[Benkovac]] - potpukovnik Janko Đurica ** 4. pješadijska brigada - [[Obrovac (Hrvatska)|Obrovac]] - kapetan Radivoje Paravinja ** 75. motorizovana brigada - [[Drniš]] - pukovnik Vladimir Davidović ** 92. motorizirana brigada - [[Benkovac]] - potpukovnik Mirko Uzelac ** 7. mješoviti artiljerijski puk - [[Knin]] *[[15. Lički korpus]], kojim je komandovao general [[Stevo Sevo]]; ** 15. pješadijska brigada ** 18. pješadijska brigada - [[Korenica]] - pukovnik Mirko Radaković ** 50. pješadijska brigada - [[Vrhovine]] - pukovnik Stevan Štrbac ** 70. pješadijska brigada - [[Plaški]] - pukovnk Milan Milivojević ** 103. pješadijska brigada - [[Donji Lapac]] - pukovnik Slavko Studen ** 9. motorizovana brigada - [[Gračac (Hrvatska)|Gračac]] - pukovnik Jovo kordić ** 9. granični bataljun ** 81. pozadinski bataljon *[[21. Kordunaški korpus]], kojim je komandovao pukovnik [[Veljko Bosanac]] , glavni štab [[Petrova gora]] ** 11. pješadijska brigada - [[Vojnić]] - potpukovnik Dragan Kovačić ** 13. pješadijska brigada - [[Slunj]] - pukovnik Marko Reljić ** 19. pješadijska brigada - [[Topusko]] - pukovnik Boža Bijelić ** 81. pozadinska brigada *[[39. Banijski korpus]], kojim je komandovao general [[Slobodan Tarbuk]], glavni štab [[Glina (Hrvatska)|Glina]]; ** 24. pješadijska brigada - [[Glina (Hrvatska)|Glina]] - pukovnik Milan Beko ** 26. pješadijska brigada - [[Hrvatska Kostajnica|Kostajnica]] - pukovnik Vasa Vukmirović ** 31. pješadijska brigada - [[Petrinja]] - pukovnik Milorad Janković ** 33. pješadijska brigada - [[Dvor (Hrvatska)|Dvor]] - pukovnik Perica Kolundžija *[[18. Zapadnoslavonski korpus]], kojim je komandovao pukovnik [[Lazo Babić]]; ** TG-1 - [[Jasenovac (Hrvatska)|Jasenovac]] - potpukovnik Borivoje Pavlović ** 98. pješadijska brigada - [[Novska]] - potpukovnik Milan Babić ** 51. pješadijska brigada - [[Pakrac]] - potpukovnik Stevan Harambašić ** 54. pješadijska brigada - [[Okučani]] - potpukovnik Stevo Babić ** 59. odred - [[Daruvar]] ** 63. odred - [[Slatina (Hrvatska)|Podravska Slatina]] ** 18. mješoviti artiljerijski puk - [[Stara Gradiška]] ** 91. pozadinska brigada *[[11. Istočno-slavonski korpus]] ** 35. motorizovana brigada - [[Dalj]] ** 40. pješadijska brigada - [[Vukovar]] ** 43. pješadijska brigada - [[Tenja]] ** 45. pješadijska brigada - [[Mirkovci (Vinkovci)|Mirkovci -]] potpukovnik Mile Plavšić ** 55. pješadijska brigada - [[Ilok]] ** Gardijska brigada - [[Srpska dobrovoljačka garda]] - [[Erdut]] - [[Željko Ražnatović Arkan]] ** 11. mješoviti artiljerijski puk - [[Bobota]]-[[Ćelije (Trpinja)|Ćelije]]-[[Pačetin]] ** 11. oklopni puk - [[Vukovar]] ** 11. mješoviti protuoklopni artiljerijski divizion ** 11. Baranjska divizija - 3 brigade U sastavu jednog korpusa ulazile su sljedeće jedinice:3 do 6 brigada te dosta manjih jedinica; mješovitog artiljerijskog [[divizion]]a, mješovitog diviziona [[Protiv-vazdušna odbrana|PVO]], izviđačko - diverzantskog odreda te manjih inžinjerijskih jedinica. Oružje je ostavila [[JNA]] nakon povlačenja. ===Naoružanje=== * 303 tenka (podaci za 1995. godinu) (od čega 31 [[M-84]] 0,2 [[T-72]], dok ostatak čine uglavnom [[T-55]] i [[T-34]] kao i manji broj lahkih tenkova [[PT-76]]) * 160 oklopnih vozila (većinom oklopnih transportera [[OT M-60]], [[BVP M-80]] / M-80A, [[BOV]], kao i [[BTR-50]] i [[BRDM-2]]) * 560 artiljerijskih oruđa * 28 višecjevnih bacača raketa (od čega su 11 [[M-77 Oganj]] 0,1 [[M-87 Orkan]], dok ostatak čine [[M-63 Plamen]]) * 230 protuoklopnih oruđa * 72 lansera protuoklopnih raketa * 280 raketnih PVO sistema ([[2K12 Kub]], [[S-75 Divna]], [[Strela-1M]], [[Strela-2M]]) * 360 cijevnih oruđa PVO ([[BOV-3]], [[M53/59 Praga]], [[ZSU-57-2]], [[M-55]], [[Bofors L/40]]) * 22 aviona (od čega: dva [[G-2 Galeb]], dva [[J-22 Orao]], 12 [[J-21 Jastreb]], [[J-20 Kraguj]], [[Utva 66]] i jedan [[Antonov An-2|An-2]]) * 18 helikoptera ([[Aérospatiale Gazelle|Soko Gazela]] i [[Mi-8]]) * Oklopni voz [[Krajina ekspres]] ===Oklopne jedinice=== VSK je imala 262 [[tenk]]a i 56 oklopna i 2.573 ostala vozila.<ref name="so"/> ==Reference== {{reference}} ==Vanjski linkovi== *Davor Marijan, [https://web.archive.org/web/20150923201823/http://www.centardomovinskograta.hr/pdf/izdanja2/Oluja.pdf Oluja] {{hr simbol}} [[Kategorija:Historija Hrvatske]] [[Kategorija:Hrvatski rat za nezavisnost]] [[Kategorija:Srpske paravojne formacije]] 4r825j0shp0alxvc072w9gzkryh7aub Bitka za Okinawu 0 21605 3428716 3383925 2022-08-23T15:17:21Z 102.23.96.11 /* Vanjski linkovi */ wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Ww2 158.jpg|mini|desno|Američki marinac puca na japanskog snajperistu, dok njegov saborac, Jasodan Moorthy, pokušava naći zaklon.]] {{Kampanja na Vulkanskim ostrvima i Ryukyuu}} '''Bitka za Okinawu''' bila je jedna od posljednjih većih [[bitka|bitaka]] na [[Rat na Pacifiku|pacifičkom ratištu]] u Drugom svjetskom ratu. Nakon gubitka [[Bitka za Iwo Jimu|Iwo Jime]] [[Japanci]] su se odlučno spremili za borbe na matičnom arhipelagu. [[SAD|Amerikanci]] su odlučili prvo zauzeti [[Okinawa|Okinawu]] i okolna manja [[ostrvo|ostrva]]. Japanci su na raspolaganju imali oko 85.000 regularnih [[vojnik]]a te oko 40.000 pripadnika lokalnih milicija sastavljenih od slabo naoružanih stanovnika ostrva. Amerikanci su imali ogromne količine ratnog materijala ([[avion]]e, [[brod]]ove, [[tenk]]ove). Konačni ishod bitke nikad nije dolazio u pitanje iako su Amerikancima bila potrebno gotovo 3 mjeseca ([[1. april]] - [[22. juni]] [[1945]]) da skrše organizirani otpor, dok su također morali na ostrva poslati gotovo pola miliona vojnika. Dok su na ostrvu bjesnile borbe, na moru su Japanci koristeći se [[kamikaza]]ma nanosili žestoke udare američkoj [[flota|floti]] (34 potopljena i 386 oštećenih brodova). Uz bitku je vezan jedan bizaran događaj. Pri kraju bitke američki zapovjednik, general [[Simon Bolivar Buckner mlađi|Buckner]], poslao je pismo japanskom zapovjedniku odbrane [[Mitsuru Ushijima|Ushijimi]]. Pismo je nekako došlo do pećine u kojoj se nalazio japanski štab. Ushijima i ostali oficiri su ga pročitali; bila je to ponuda da se Japanci predaju uz brojne kićene fraze o tome kako su dosad pokazali veliku hrabrost itd. Malobrojni preživjeli Japanci kasnije su govorili da su svi prisutni zamalo umrli od smijeha. To je bilo razumljivo - do careve zapovijedi da se položi [[oružje]] nijedan japanski zapovjednik nije se predao. Ubrzo nakon toga poginuo je general Buckner pogođen krhotinom jednog od posljednjih projektila iz japanskih [[top]]ova. Ushijima je zatim počinio ''[[seppuku]]'' (ritualno [[samoubistvo]]), a njegov grob Amerikanci su pronašli i na njemu zabili natpis: "Idi u pakao!" ''("Go to hell!")'' Na ostrvu je poginulo više od 150.000 civila, 100.000 japanskih vojnika i 7.000 američkih vojnika (34.000 ih je ranjeno). Na moru je život izgubilo još 5.000 američkih mornara, kao i 2.000 [[pilot]]a kamikaza. == Vanjski linkovi == * [http://www.army.mil/cmh-pg/books/wwii/okinawa/ Američka vojska o bici za Okinawu] {{simboli jezika|eng|engleski}} * [http://www.ibiblio.org/hyperwar/USA/USA-P-Okinawa/ US Army in WWII The War in the Pacific Okinawa: The Last Battle] {{simboli jezika|eng|engleski}} *[http://www.globalsecurity.org/military/facility/okinawa-battle.htm/ Global Security history of Battle of Okinawa particular combat fatigue figures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071002191357/http://www.globalsecurity.org/military/facility/okinawa-battle.htm/ |date=2. 10. 2007 }} {{simboli jezika|eng|engleski}} *[http://www.militaryhistoryonline.com/wwii/okinawa/default.aspx/ History Online about Battle of Okinawa particular force strengths and casualties on both sides] {{simboli jezika|eng|engleski}} * [http://www.wix9ja.com/hyperwar/USA/USA-P-Okinawa/ US Army in WWII The War in the Pacific Okinawa: The Last Battle] {{simboli jezika|eng|engleski}} {{stub-rat}} {{Drugi svjetski rat}} {{Commonscat|Battle of Okinawa}} [[Kategorija:Bitke u Drugom svjetskom ratu|Okinawa]] [[Kategorija:1945. u Japanu|Okinawa]] [[Kategorija:Japan u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Sjedinjene Američke Države u Drugom svjetskom ratu]] [[Kategorija:Vojna historija Japana|Okinawa]] [[Kategorija:Invazije u Drugom svjetskom ratu]] 9qcuj2n2nov5d5re29dvcrfehhu2zam Spisak predsjednika vlade Italije 0 24097 3428738 3414804 2022-08-23T17:05:35Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki Spisak [[Premijer Italije|premijera Italije]] nakon uspostave [[republika|republike]] [[referendum]]om 1946, kojim je završilo postojanje [[Kraljevina Italija|Kraljevine Italije]]. ==Spisak (1946–danas)== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Premijer !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- |align=center| 1. | [[Datoteka:Alcide de Gasperi 2.jpg|70p]] | [[Alcide De Gasperi]] | 13. juli 1946 – 17. august 1953. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 2. | [[Datoteka:Giuseppe Pella 1963.jpg|70p]] | [[Giuseppe Pella]] | 17. august 1953 – 19. januar 1954. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 3. | [[Datoteka:Amintore Fanfani daticamera.jpg|70p]] | [[Amintore Fanfani]] | 19. januar 1954 – 10. februar 1954. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 4. | [[Datoteka:Mario Scelba Official.jpeg|70p]] | [[Mario Scelba]] | 10. februar 1954 – 6. juli 1955. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 5. | [[Datoteka:Antonio Segni Official.jpg|70p]] | [[Antonio Segni]] | 6. juli 1955 – 20. maj 1957. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 6. | [[Datoteka:Adone Zoli.jpg|70p]] | [[Adone Zoli]] | 20. maj 1957 – 2. juli 1958. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (3). | [[Datoteka:Amintore Fanfani daticamera.jpg|70p]] | [[Amintore Fanfani]] | 2. juli 1958 – 16. februar 1959. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (5). | [[Datoteka:Antonio Segni Official.jpg|70p]] | [[Antonio Segni]] | 16. februar 1959 – 26. mart 1960. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 7. | [[Datoteka:Fernando Tambroni-1.jpg|70p]] | [[Fernando Tambroni]] | 26. mart 1960 – 27. juli 1960. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (3). | [[Datoteka:Amintore Fanfani daticamera.jpg|70p]] | [[Amintore Fanfani]] | 27. juli 1960 – 22. juni 1963. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 8. | [[Datoteka:Giovanni Leone 1963.jpg|70p]] | [[Giovanni Leone]] | 22. juni 1963 – 5. decembar 1963. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 9. | [[Datoteka:Aldo Moro.jpg|70p]] | [[Aldo Moro]] | 5. decembar 1963 – 25. juni 1968. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (8). | [[Datoteka:Giovanni Leone 1963.jpg|70p]] | [[Giovanni Leone]] | 25. juni 1968 – 13. decembar 1968. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 10. | [[Datoteka:Mariano Rumor daticamera.jpg|70p]] | [[Mariano Rumor]] | 13. decembar 1968 – 6. august 1970. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 11. | [[Datoteka:Emilio Colombo 3.jpg|70p]] | [[Emilio Colombo]] | 6. august 1970 – 18. februar 1972. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 12. | [[Datoteka:Giulio Andreotti 1972.jpg|70p]] | [[Giulio Andreotti]] | 18. februar 1972 – 8. juli 1973. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (10). | [[Datoteka:Mariano Rumor daticamera.jpg|70p]] | [[Mariano Rumor]] | 8. juli 1973 – 23. novembar 1974. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (9). | [[Datoteka:Aldo Moro.jpg|70p]] | [[Aldo Moro]] | 23. novembar 1974 – 30. juli 1976. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (12). | [[Datoteka:Giulio Andreotti, ca 1979.jpg|70p]] | [[Giulio Andreotti]] | 30. juli 1976 – 5. august 1979. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 13. | [[Datoteka:Francesco Cossiga 1979.jpg|70p]] | [[Francesco Cossiga]] | 5. august 1979 – 18. oktobar 1980. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 14. | [[Datoteka:Forlani.jpg|70p]] | [[Arnaldo Forlani]] | 18. oktobar 1980 – 28. juni 1981. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 15. | [[Datoteka:Giovanni Spadolini 2.jpg|70p]] | [[Giovanni Spadolini]] | 28. juni 1981 – 1. decembar 1982. |style="background-color:#3CB371 | | [[Italijanska republikanska partija]] |- |align=center| (3). | [[Datoteka:Amintore Fanfani 1983-04-14.jpg|70p]] | [[Amintore Fanfani]] | 1. decembar 1982 – 4. august 1983. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 16. | [[Datoteka:Bettino Craxi Official Portrait.jpg|70p]] | [[Bettino Craxi]] | 4. august 1983 – 18. april 1987. |style="background-color:#ED2855 | | [[Socijalistička partija Italije]] |- |align=center| (3). | [[Datoteka:Amintore Fanfani 1983-04-14.jpg|70p]] | [[Amintore Fanfani]] | 18. april 1987 – 29. juli 1987. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 17. | [[Datoteka:Giovanni Goria 2.jpg|70p]] | [[Giovanni Goria]] | 29. juli 1987 – 13. april 1988. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 18. | [[Datoteka:Ciriaco De Mita (X).jpg|70p]] | [[Ciriaco De Mita]] | 13. april 1988 – 23. juli 1989. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| (12). | [[Datoteka:Giulio Andreotti (cropped).jpg|70p]] | [[Giulio Andreotti]] | 23. juli 1989 – 28. juni 1982. |style="background-color:#87CEFA | | [[Kršćanska Demokratija (Italija)|Kršćanska Demokratija]] |- |align=center| 19. | [[Datoteka:Giuliano Amato in 1992.jpg|70p]] | [[Giuliano Amato]] | 28. juni 1992 – 29. april 1993. |style="background-color:#ED2855 | | [[Socijalistička partija Italije]] |- |align=center| 20. | [[Datoteka:Carlo Azeglio Ciampi 1990.jpg|70p]] | [[Carlo Azeglio Ciampi]] | 29. april 1993 – 11. maj 1994. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| 21. | [[Datoteka:Silvio Berlusconi 1996.jpg|70p]] | [[Silvio Berlusconi]] | 11. maj 1994 – 17. januar 1995. |style="background-color:#0087DC | | [[Forza Italia]] |- |align=center| 22. | [[Datoteka:Lamberto Dini 1996.jpg|70p]] | [[Lamberto Dini]] | 17. januar 1995 – 18. maj 1996. |style="background-color:#DDDDDD| | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| 23. | [[Datoteka:Romano Prodi 1999 (cropped).jpg|70p]] | [[Romano Prodi]] | 18. maj 1996 – 21. oktobar 1998. |style="background-color:#EF3E3E | | [[L'Ulivo]] |- |align=center| 24. | [[Datoteka:Massimo D'Alema 1996.jpg|70p]] | [[Massimo D'Alema]] | 21. oktobar 1998 – 26. april 2000. |style="background-color:#EF3E3E | | [[L'Ulivo]] |- |align=center| (19). | [[Datoteka:Giuliano Amato 2001.jpg|70p]] | [[Giuliano Amato]] | 26. april 2000 – 11. juni 2001. |style="background-color:#EF3E3E | | [[L'Ulivo]] |- |align=center| (21). | [[Datoteka:Berlusconi-2010-1.jpg|70p]] | [[Silvio Berlusconi]] | 11. juni 2001 – 17. maj 2006. |style="background-color:#0087DC | | [[Forza Italia]] |- |align=center| (23). | [[Datoteka:Romani Prodi daticamera.jpg|70p]] | [[Romano Prodi]] | 17. maj 2006 – 8. maj 2008. |style="background-color:#EF3E3E | | [[L'Ulivo]] / [[Demokratska stranka (Italija)|Demokratska stranka]] |- |align=center| (21). | [[Datoteka:Berlusconi-2010-1.jpg|70p]] | [[Silvio Berlusconi]] | 8. maj 2008 – 16. novembar 2011. |style="background-color:#0087DC | | [[Narod slobode]] |- |align=center| 25. | [[Datoteka:Mario Monti Senato 2011.jpg|70p]] | [[Mario Monti]] | 16. novembar 2011 – 28. april 2013. |style="background-color:#DDDDDD| | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| 26. | [[Datoteka:Enrico Letta daticamera.jpg|70p]] | [[Enrico Letta]] | 28. april 2013 – 22. februar 2014. |style="background-color:#EF1C27 | | [[Demokratska stranka (Italija)|Demokratska stranka]] |- |align=center| 27. | [[Datoteka:MatteoRenzi2018 (cropped).jpg|70p]] | [[Matteo Renzi]] | 22. februar 2014 – 12. decembar 2016. |style="background-color:#EF1C27 | | [[Demokratska stranka (Italija)|Demokratska stranka]] |- |align=center| 28. | [[Datoteka:Paolo Gentiloni daticamera 2018.jpg|70p]] | [[Paolo Gentiloni]] | 12. decembar 2016 – 1. juni 2018. |style="background-color:#EF1C27 | | [[Demokratska stranka (Italija)|Demokratska stranka]] |- |align=center| 29. | [[Datoteka:Giuseppe Conte Official (cropped).jpg|70p]] | [[Giuseppe Conte]] | 1. juni 2018 – 13. februar 2021. |style="background-color:#DDDDDD| | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| 30. | [[Datoteka:Mario Draghi 2021 cropped.jpg|70p]] | [[Mario Draghi]] | 13. februar 2021 – ''trenutni'' |style="background-color:#DDDDDD| | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Prime ministers of Italy}} {{Premijeri Italije}} [[Kategorija:Premijeri po državama|Italija]] 8craoc596vxyoni1x4fmj4c3vuy8qq3 Crvena jabuka 0 30968 3428781 3428569 2022-08-24T09:01:07Z Wrpz 144279 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija muzičar | ime = Crvena jabuka | slika = Crvena jabuka og lineup.jpg | slika_veličina = | široka_slika = | alt = | opis = | pozadina = grupa | alias = | porijeklo = [[Sarajevo]], [[Socijalistička Republika Bosna i Hercegovina|SR Bosna i Hercegovina]] | žanr = [[Pop rock]] | karijera = 1985–sada | izdavač = {{plainlist| * [[Diskoton]] * [[Croatia Records]] * [[Tutico Records]] }} | povezani_umjetnici = {{plainlist| * [[Plavi orkestar]] * [[Valentino]] * [[Ozbiljno pitanje]] * [[Đavoli]] }} | veb-sajt = <!-- {{URL|primjer.com}} --> | trenutni_članovi = {{plainlist| * [[Adrian Borić]] * [[Dražen Žerić]] * [[Krešimir Kaštelan]] * [[Danijel Lastrić]] * [[Dragomir Herendić ]] }} | bivši_članovi = {{plainlist| * [[Dražen Ričl]] * [[Aljoša Buha]] * [[Darko Jelčić]] * [[Srđan Šerberdžija]] * [[Branko Salka]] * [[Zlatko Volarević]] * [[Zlatko Arslanagić]] * [[Danijel Lastrić]] * [[Zlatko Bebek]] * [[Mario Vukčević]] }} | modul = | modul2 = | modul3 = }} '''Crvena jabuka''' je [[Sarajevo|sarajevska]] [[pop rock]] grupa osnovana 1985. godine. Mada su stalno mijenjali članove, imali su velike uspjehe do današnjeg dana. Bili su dio sarajevskog pokreta [[Novi primitivizam]] koji je vladao početkom 80-ih. Iz originalne postave u grupi je ostao klavijaturist i pjevač [[Dražen Žerić|Dražen Žerić "Žera"]]. == Biografija == === Prvi uspjeh === Grupu "Crvena jabuka" 1985. osnovali su [[Dražen Ričl]] (vokal, gitara) i [[Zlatko Arslanagić]] (gitara). Pridružili su im se Dražen Žerić (klavijature), Aljoša Buha (basist) i Darko Jelčić (bubnjar).  Svoj prvi album pod nazivom ''[[Crvena jabuka (album)|Crvena jabuka]]'' bend izdaje 1986. godine. Autori svih pjesama na albumu su Dražen Ričl i Zlatko Arslanagić. Tokom ljeta 1986. pripremljen je materijal za drugi album. Iste godine bend planira svoju prvu turneju, s prvim koncertom u [[Mostar]]u zakazanim za 18. septembar 1986. Taj koncert nisu održali, jer na putu ka Mostaru kod Jablanice bend je imao saobraćajnu nesreću u kojoj su poginuli basista [[Aljoša Buha]] i pjevač [[Dražen Ričl]]. U čast i sjećanje na poginule drugove održan je koncert u dvorani Skenderija 13. oktobra 1986. pod nazivom "Pjesma za Crvenu jabuku". Na koncertu su nastupili sarajevski muzičari i grupe svih generacija. U [[Split]]u, januara 1987, snimaju svoj drugi album ''[[Za sve ove godine]]'', posvećen Ziji i Aljoši. Album su snimili preostala tri člana iz originalne postave – Cunja, Zlaja i Žera. Album pod producentskom palicom Jappe izlazi početkom 1987. ali grupa ne daje nikakve promotivne intervjue ni nastupe. Nakon godinu dana medijske tišine izlazi album ''[[Sanjati (album)|Sanjati]]'' (1988). Sve pjesme na albumu ''Sanjati'' potpisuje Zlatko Arslanagić, s tim što se na albumu nalazi i obrada "Twist and Shout", pod nazivom "Sviđa mi se ova stvar". Album ''Sanjati'' prodan je u otprilike 250.000 nosača zvuka. Započinje velika turneja Crvene jabuke, s preko 180 koncerata, na kojima, osim Zlaje, Cunje i Žere, Nikša Bratoš svira gitare. Četvrti album objavljen je početkom 1989. pod nazivom ''[[Tamo gdje ljubav počinje]]'', a snimila ga je koncertna postava benda. Producent je [[Nikša Bratoš]] a sve pjesme potpisuje [[Zlatko Arslanagić]]. Album je postigao veliki komercijalni uspjeh. Dupli live album ''[[Uzmi me (kad hoćeš ti)]]'' snimljen u Domu sportova u [[Zagreb]]u. === 90-e prije rata === Šesti album ''[[Nekako s proljeća (album)|Nekako s proljeća]]'', na kojem gostuje [[Kemal Monteno]], snimaju 1991. godine. Autor svih pjesama na tom albumu je Zlatko Arslanagić, a gitare svira Zoran Šerbedžija. Zbog izbijanja [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata u Bosni i Hercegovini]] i [[Rat u Hrvatskoj|Hrvatskoj]] bend odustaje od planirane turneje. [[Zlatko Arslanagić]] napušta Sarajevo, i odlazi u [[London]], da bi, 1995, kao svoje mjesto boravka izabrao [[Toronto]]. U međuvremenu, Croatia Records 1993. izdaje kompilaciju 18 hitova Crvene jabuke pod nazivom ''[[Ima nešto od srca do srca]]''. Na albumu se nalazi i kratko pismo publici. === Poslije rata === Dražen Žerić i Darko Jelčić, preseljenjem u Zagreb, 1994. okupljaju novu postavu benda. Uz pomoć starih članova, Nikše Bratoša i Zlatka Volarevića, te novih, basiste Krešimira Kaštelana i drugog klavijaturiste Danijela Lastrića snimaju album ''[[U tvojim očima]]''. Autorski temelj novih pjesama čine Zlatan Fazlić i Saša Lošić ([[Plavi orkestar]]). Na albumu se nalazi i pjesma "Sanjam te", nedovršena pjesma Dražena Ričla. Promocija albuma održana je 14. novembra 1996. u Velikoj dvorani u Zagrebu. Slijede koncerti po Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, [[Slovenija|Sloveniji]], [[Njemačka|Njemačkoj]] i [[Danska|Danskoj]]. Nakon završene turneje vraćaju se u Makarsku gdje im je muzički studio. Godine 1997. izdaju album ''[[Svijet je lopta šarena]]'', a 1999. snimaju live unplugged album ''[[Riznice sjećanja]]''. Krajem iste godine idu na svoju prvu američku turneju. Godine 2000. izdaju album ''[[Sve što sanjam]]''. Krajem 2002. izlazi deveti studijski CD pod nazivom ''[[Tvojim željama vođen]]''. Album ''[[Oprosti što je ljubavna]]'', Croatia Records objavila je 2005. uoči proslave 20 godišnjice njihovog muzičkog rada. Bubnjar [[Darko Jelčić]] Cunja 2017. napušta grupu, a pjevač [[Dražen Žerić]] Žera ostaje jedini originalni član Crvene jabuke. == Članovi grupe == === Sadašnji === * [[Dražen Žerić]] – vokal, klavijature * [[Krešmir Kaštelan]] – bas-gitara * Stjepan Šarić - klavijature * [[Dragomir Herendić ]] – gitara *Dario Duvnjak - gitara * [[Adrian Borić]] - bubnjevi === Bivši članovi === * [[Dražen Ričl]] – solo gitara, vokal, tekstopisac * [[Zlatko Arslanagić]] – ritam gitara, tekstopisac * [[Aljoša Buha]] – bas gitara * Darko Jelčić – bubnjevi, udaraljke * [[Zlatko Volarević]] – klavijature * [[Srđan Šerbedžija]] – bas gitara * [[Branko Sauka]] – bas gitara * [[Nikša Bratoš]] – gitare * [[Igor Ivanović]] – gitare * [[Zoran Šerbedžija]] – gitare * [[Mario Vukušić]] – gitare * [[Danijel Lastrić]] – klavijature === Osnivači === * [[Dražen Ričl]] – vokal i gitara (1985–1986) * [[Zlatko Arslanagić]] – gitara (1985–1991) == Diskografija == === Studijski albumi === * ''[[Crvena jabuka (album)|Crvena jabuka]]'' (1986) * ''[[Za sve ove godine]]'' (1987) * ''[[Sanjati (album)|Sanjati]]'' (1988) * ''[[Tamo gdje ljubav počinje]]'' (1989) * ''[[Nekako s' proljeća]]'' (1991) * ''[[U tvojim očima]]'' (1996) * ''[[Svijet je lopta šarena]]'' (1998) * ''[[Sve što sanjam]]'' (2000) * ''[[Tvojim željama vođen]]'' (2002) * ''[[Oprosti što je ljubavna]]'' (2005) * ''[[Duša Sarajeva]]'' (2007) * ''[[Volim te]]'' (2009) * ''[[Za tvoju ljubav]]'' (2011) * ''[[Nek' bude ljubav]]'' (2013) * ''[[Crvena jabuka 2016]]'' (2016) === Koncertni albumi === # ''[[Uzmi me (kad hoćeš ti)]] live'' (1990) # ''LIVE'' (1998) # ''[[Riznice sjećanja-unplugged]]'' (1999) # ''Bivše djevojčice, bivši dječaci UNPLUGGED LIVE'' (2014) === Kompilacije === # ''[[Ima nešto od srca do srca]]'' (1993) # ''[[Moje najmilije]]'' (1997) # ''[[Antologija (Crvena jabuka)|Antologija]]'' (2003) # ''[[Zlatna kolekcija]]'' (2005) # ''Original album collection'' (2013) == Također pogledajte == * [[Novi primitivizam]] == Vanjski linkovi == * [https://web.archive.org/web/20111003172847/http://crvenajabuka.org/ Službeni sajt] * [http://diskografije.com/crvena-jabuka/ Diskografija Crvene jabuke] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303181512/http://diskografije.com/crvena-jabuka/ |date=3. 3. 2016 }} {{Crvena jabuka}} [[Kategorija:Crvena jabuka|*]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke muzičke grupe]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke pop-grupe]] [[Kategorija:Novi primitivizam]] [[Kategorija:Muzičke grupe iz Sarajeva]] [[Kategorija:Muzičke grupe osnovane 1985.]] omfhe2f6u2ot84hwaan5xzl3yw1dl1n Spisak čarolija u knjigama o Harryju Potteru 0 38794 3428701 3427133 2022-08-23T12:07:05Z 31.217.4.50 /* Homenum Revelio */ wikitext text/x-wiki Ovaj članak govori o čarolijama koje su spomenute i/ili čiji je učinak prikazan u romanima ili drugim djelima [[J. K. Rowling]], a ne o onima koje se pojavljuju samo u filmovima ili igrama. U čarobnom svijetu [[Harry Potter|Harryja Pottera]] likovi često koriste komplicirane čarolije za zaštitu i napade, ali i veoma jednostavne čarolije koje im pomažu u obavljanju kućanskih poslova. Većinu čarolija vještice i čarobnjaci savladavaju tokom svoje magijskog obrazovanja i to kroz sve školske predmete, a posebno u okviru [[Školski predmeti u Hogwartsu#Čarolije|Čarolija]] koje predaje [[Filius Flitwick|profesor Flitwick]]. U okviru ovog predmeta mladi čarobnjaci i vještice ne uče se toliko kompliciranim čarolijama koliko principima ispravnog bacanja čini (pokreti s čarobnim štapićem) i ispravnog izgovaranja (inkantacije) čarobnih riječi. {{compactTOC}} == A == === Accio === :'''Izgovor:''' Accio (engleski:/a'sio/; klasični latinski:/a'kio/; tradicionalni latinski: /ak'cio/) :'''Opis:''' Čarolija koja privlači predmete k osobi koja je bacila čaroliju. Može se koristiti na dva načina: izgovaranjem inkantacije i imenovanjem predmeta kojeg se želi prizvati ("Accio Vatrena munja") ili čarobnim štapićem uperenim u željeni predmet kojim se odmah nakon izgovorene inkantacije predmet "povuče" prema bacaču čarolije. :'''Viđena/spomenuta:''' U [[Harry Potter i Plameni pehar|Harryju Potteru i Plamenom peharu]] kad je [[Harry Potter (lik)|Harry Potter]] koristio čaroliju da bi prizvao svoju metlu za letenje tokom prvog zadatka [[Tromagijski turnir|Tromagijskog turnira]]. === Aguamenti === :'''Izgovor:''' Aguamenti /agwəmɛn'ti/ :'''Opis:''' Stvara mlaz vode koja izlazi iz čarobnog štapića vještice ili čarobnjaka. :'''Viđena/spomenuta:''' Vjerovatno je koristila [[Molly Weasley|gospođa Weasley]] u [[Harry Potter i Princ miješane krvi|Harryju Potteru i Princu miješane krvi]] kad je brzo napunila lonac s juhom. Koristila ju je i [[Fleur Delacour]] u [[Harry Potter i Plameni pehar|Harryju Potteru i Plamenom peharu]] da bi ugasila svoju suknju koja se zapalila tokom zadatka sa zmajevima. Harry čaroliju koristi dva puta u ''Princu miješane krvi'', jednom je pokušao dati Dumbledoreu vode nakon što ga je oslabio Voldemortov napitak, a drugi je put koristio čaroliju da bi spasio Hagridovu kolibu koju je zapalila Bellatrix Lestrange. === Alohomora === :'''Izgovor:''' Alohomora /əlo'ho'moɹə/ :'''Opis:''' otvara lokote i vrata :'''Viđena/spomenuta:''' u prvom dijelu Harry Pottera koristila je Hermiona Granger dok je otvarala prozor na trećem spratu gdje se nalazio troglavi pas Bundy. === Anapneo === :'''Izgovor:''' Anapneo /an'ɑpneo/ :'''Opis:''' pročišćava dušnik ako je put zraku blokiran :'''Viđena/spomenuta:''' profesor Slughorn koristi je u Harryu Potteru i Princu mješane krvi kako bi oslobodio dušnik učenika koji se počeo gušiti mesom kad mu je Slughorn postavio pitanje. === Aparecium === :'''Izgovor:''' Aparecium /æpəɹi'siʊm/ :'''Opis:''' otkriva nevidljivu tintaru :'''Viđena/spomenuta:''' === [[Avada Kedavra]] (ubojita kletva) === :'''Izgovor:''' Avada Kedavra /əvɑdə kida'vɹʊ/ :'''Opis:''' Jedna od tri [[Neoprostive kletve (Harry Potter)|Neoprostive kletve]]. Izaziva trenutnu smrt i ne ostavlja nikakav fizički trag o uzroku smrti. Pri korištenju nastaje zelena svjetlost. :'''Viđena/spomenuta:''' U [[Harry Potter i Plameni pehar|Harryju Potteru i Plamenom peharu]] koristio ju je [[Lord Voldemort]] da bi ubio bezjaka [[Frank Bryce|Franka Brycea]], a prije početka događaja u romanima i mnoge druge bezjake i čarobnjake uključujući i [[James i Lily Potter|Harryjeve roditelje]]. U četvrtoj knjizi tom kletvom je [[Peter Pettigrew]] ubio [[Cedric Diggory|Cedrica Diggoryja]], a u šestoj je [[Severus Snape]] njom ubio [[Albus Dumbledore|Albusa Dumbledorea]]. === Avis === :'''Izgovor:''' Avis /a'vɪs/ :'''Opis:''' pretvara žrtvu u pticu :'''Viđena/spomenuta:''' Olivander ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" kako bi testirao ispravnost štapića Viktora Kruma. Hermiona Granger koristi je u "Princu mješane krvi" kako bi dočarala jato kanarinaca. == B == === Bešumato === :'''Izvorni naziv:''' Muffliato :'''Opis:''' čarolija protiv prisluškivanja, ispunjava uši svih osoba u blizini nejasnim zujanjem :'''Viđena/spomenuta:''' Harry Potter je više puta koristi u Princu mješane krvi. Čaroliju je izumio Princ mješane krvi. Hermiona je prvobitno ne odobrava, ali kasnije i sama pribjegava njenoj upotrebi. === Bombarda === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Bombardira predmet u koji je uperen vještičiji ili čarobnjakov štapić :'''Viđena/ spomenuta:''' U "Zatvorenik iz Azkabana" Hermoina je koristi kako bi spasili Sirius Blacka == C == === Cave Inimicum === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Upozorava na prisustvo uljeza. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je upotrijebila ovu čaroliju kao jednu od zaštitnih mjera u "Darovima smrti" na području oko šatora dok su se Harry, Ron i ona krili od Smrtonoša. === Colloportus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' zaključava vrata :'''Viđena/spomenuta:''' U "Redu feniksa" Hermiona je koristi u Ministarstvu magije. === Confrigo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Uzrokuje eksploziju svakog predmeta koji dođe u dodir sa čarolijom. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry ju je upotrijebio u "Darovima smrti" kako bi otkačio prikolicu sa letećeg motocikla. Hermiona ju je upotrijebila protiv Nagini u kući Bathilde Bagshot. === [[Cruciatus|Crucio]] (kletva Cruciatus) === :'''Izgovor:''' /ka, lopoɹ'təs/ :'''Opis:''' kletva koja nastaje zazivanjem riječi Crucio - koristi se kako bi se žrtvi nanijele neizdržive boli, za kaznu ili kao način dobijanja informacija. Jedna je od tri neoprostive kletve. :'''Viđena/spomenuta:''' prvi put se spominje u Harryu Potteru i Plamenom peharu kada " profesor Moody " izvodi demonstracije i muči pauka. Također je spomenuta kao sredstvo mučenja Franka i Alice Longbottom, zbog čega su izgubili razum. == Č == === Čarolija iluzije === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Meta čarolije može mijenjati boje u skladu s pozadinom što omogućava da bude skrivena, a da ne postane nevidljiva. :'''Viđena/spomenuta:''' [[Alastor Moody]] baca čaroliju na Harryja Pottera u [[Harry Potter i Red feniksa|Harryju Potteru i Redu feniksa]]. Spomenuta i u [[Harry Potter i Princ miješane krvi|Harryju Potteru i Princu miješane krvi]] u brošurama Ministarstva magije o mjerama opreza nakon što je [[Lord Voldemort]] povratio svoju moć. === Čarolija isušivanja === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Isušuje određenu količinu vode. === Čarolija konjunktivitis === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Čarolija koja utiče na vid mete. :'''Viđena/spomenuta:''' Čarolija koju je [[Viktor Krum]] koristio da bi onesposobio svoju zmajicu na prvom zadatku Tromagijskog turnira. === Čarolija lažnog sjećanja === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' U um mete usađuje lažno sjećanje. :'''Viđena/spomenuta:''' Tom Riddle koristi tu čaroliju na [[Morfin Gaunt|Morfinu Gauntu]] i kućnom vilenjaku [[Hepzibah Smith|Hepzibe Smith]] da bi priznali ubistva koja nisu počinili. === Čarolija omamljivanja === :'''Izvorni naziv: Omami :'''Opis:''' Kao što joj i ime kaže, omamljuje neko živo biće. :'''Viđena/spomenuta:''' === Čarolija protiv aparatiranja === :'''Izvorni naziv:teleporto :'''Opis:''' Sprječava da se osoba aparatira na određeno mjesto. :'''Viđena/spomenuta:''' Više puta je spomenuto da je Hogwarts zaštićen ovom čarolijom. === Čarolija protiv dezaparatiranja === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Sprječava da se osoba dezaparatira sa određenog mjesta. :'''Viđena/spomenuta:''' Hogwarts, Gringotts i neke druge značajne institucije su zaštićene ovom čarolijom. Albus Dumbledore ju je upotrijebio u "Redu feniksa" prilikom borbe u Odjelu tajni u Ministarstvu magije, kako bi spriječio bijeg smrtonoša. Voldemort je ovom čarolijom zaštitio pećinu u kojoj je sakrio horkruks. === Čarolija protiv krađe === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Predmeti koji se prodaju su najčešće zaštićeni ovom čarolijom kako bi se spriječila njihova krađa. :'''Viđena/spomenuta:''' === Čarolija protiv uljeza === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stvara zaglušujuću buku prilikom nedozvoljenog upada na neki posjed. Ovo je čarobnjačka verzija protivprovlnog alarma. :'''Viđena/spomenuta:''' Horace Slughorn je upotrijebio ovu čaroliju na bezjačkoj kući u kojoj je odsjeo u "Princu miješane krvi". Pretpostavlja se da su smrtonoše bacile ovu čaroliju u "Darovima smrti" na Hogsmeade kako bi lakše uhvatili Harryja ukoliko se pojavi u selu. === Čarolija protiv varanja === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' :'''Viđena/spomenuta:''' === Čarolija smrzavanja plamena === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Uzrokuje da vatra postane bezopasna za one koje je zahvatila i uzrokuje samo nježno škakljanje. :'''Viđena/spomenuta:''' Spomenuta u prvom poglavlju [[Harry Potter i zatočenik Azkabana|Harryja Pottera i zatočenika Azkabana]]. Koristili su je vještice i čarobnjaci u srednjem vijeku. === Čarolija stvaranja barijere === :'''Izvorni naziv:''' Protego :'''Opis:''' Stvara barijeru kroz magične prolaze, kako bi se onemogućio prelazak osobe sa jednog na drugo mjesto. :'''Viđena/spomenuta:''' Kućni vilenjak Dobby ju je upotrijebio na peronu 9 i 3/4 kako bi spriječio Harryjev odlazak u Hogwarts. === Čarolija stvaranja plavih plamenova === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stvara vodootpornu plavičastu vatru koja grije kao i obična vatra, ali ne uzrokuje opekotine, iako može da zapali predmete poput odjeće. :'''Viđena/spomenuta:''' Ova čarolija je jedan od Hermioninih žastitnih znakova. Koristila ju je tokom zimskih šetnji perivojem dvorca kako bi ugrijala Harryja, Rona i sebe, kao i u "Kamenu mudraca" kako bi omela Snapea na utakmici metloboja jer je mislila kako on pokušava ureći Harryja. Primijenila je čaroliju i na Đavoljoj zamci da bi oslobodila Harryja i Rona iz njenog smrtonosnog stiska, te za spravljanje višesokovnog napitka u kupatilu Plačljive Myrtle. === Čarolija za pakiranje === :'''Izgovor:Pak''' :'''Opis:''' Pakira stvari u kofer. :'''Viđena/spomenuta:''' Lupin ju je koristio u "Zatočeniku iz Azkabana" u svojoj kancelariji. Tonks ju je koristila u "Redu feniksa", jedanput verbalno, a drugi put neverbalno. === Čarolija za prikirivanje === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' koristi se za prikrivanje predmeta. === Čarolija za promjenu boje === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Mijenja boju predmeta. === Čarolija za sanjarenje === :'''Izgovor:''' Nepoznat :'''Opis:''' Donosi onome ko baci čaroliju na sebe 30 minuta sanjarenja. Čaroliju su izumili [[Fred i George Weasley]]. === Čarolija za zaključavanje === :'''Izgovor:''' koloportus :'''Opis:''' Služi kako bi se vrata zaštitila od otključavanja pomoću Alohomore. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry u "Redu feniksa" sumnja da je Dolores Umbridge zaštitila svoj kabinet ovom čarolijom kako bi spriječila upad uljeza. === Čarolija zamrzavanja === :'''Izgovor:'''Glacius :Opis:Zamrzava predmet u koji je uperen === Čarolija zbunjivanja === :'''Izgovor:''' Konfundo :'''Opis:''' Čarolija kojom se zbunjuje i dezorijentira meta. :'''Viđena/spomenuta:''' Vjerovatno korištena za zbunjivanje Plamenog pehara u Harryju Potteru i Plamenom peharu kako bi mislio da se umjesto tri takmiče četiri škole. Prvi put viđena u Harryju Potteru i Princu miješane krvi kad je [[Hermione Granger|Hermiona Granger]] bacila čaroliju na [[Sporedni Gryffindori povezani s metlobojem#Cormac McLaggen|Cormaca McLaggena]] da on ne bi postao novi golman Gryffindorske metlobojske ekipe. == Ć == == D == === Defodio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Omogućava kopanje ili dubljenje, čak i u materijalima poput kamena i čelika. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry, Ron i Hermiona je koriste u "Darovima smrti" kako bi prokopali put iz tunela u Gringottsu. === Deletrius === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Uklanja efekte čarolije Prior Incantato. :'''Viđena/spomenuta:''' Amos Diggory ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" kako bi uklonio trag tamnog znamena iz Harryjevog štapića. === Densaugeo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija za rast zubi. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Plamenom peharu" čarolija je slučajno pogodila Hermionu u sukobu Harryja i Draca Malfoya. === Deprimo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Koristi se za kruženje rupa u predmetima. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je upotrijebila ovu čaroliju kako bi iskružila rupu u podu na spratu kuće Xenophiliusa Lovegooda u "Darovima smrti". === Depulso === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija suprotna čaroliji prizivanja (Accio) :'''Viđena/spomenuta:''' Učenici pete godine je vježbaju na času Čarolija. === Descendo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Služi za rušenje predmeta. :'''Viđena/spomenuta:''' Crabbe je u "Darovima smrti" pogodio ovom čarolijom brdo od knjiga i drugih naslaganih predmeta u Sobi po potrebi. === Diffindo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Trga ciljani predmet. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry je u "Plamenom peharu" koristi kako bi Cedricu pukla torba, a u "Princu miješane krvi" kako bi odvojio korice sa udžbenika iz Čarobnih napitaka. === Duro === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čini predmete čvrstima poput kamena. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je u "Darovima smrti" pretvorila tapiseriju na prolazu u kamen kako bi spriječila Smrtonoše da ih slijede. == Dž == == Đ == == E == === Engorgio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' povećava predmete :'''Viđena/spomenuta:Moody je koristi u "Plamenom Peharu" kako bi povećao pauka, da pokaže kletvu Crucio === Ennervate === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' suprotno od Omami :'''Viđena/spomenuta: Amos Drigory je korist u 4. djelu na Winky''' === Episkey === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' zatvara ranu na ustima :'''Viđena/ spomenuta:''' Harry je tako zatvorio ranu Demelzi Robinson kad ju je Ron udario dok su igrali metloboj u knjizi Harry Potter i Princ miješane krvi === Erecto === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Služi za povećavanje predmeta. :'''Viđena/ spomenuta:''' Harry i Hermiona su u "Darovima smrti" koristili ovu čaroliju da povećaju šator u kojem su se krili. === Evanesco === :'''Izgovor:Vipera evansca''' :'''Opis:''' uklanja neki [[Severus Snape|objekt]] :'''Viđena/spomenuta:[[Severus Snape]] ju je koristio u [[Harry Potter i Odaja tajni (film)|Harry Potteru i Odaji tajni]] kako bi uklonio zmiju koju je prizvao [[Draco Malfoy]] izrekavši Serpentosrtia.''' === Expecto Patronum === :'''Izvorni naziv:Ekspekto Patronam''' :'''Opis:''' stvara patronusa koji odbija dementore :'''Viđena/spomenuta:''' Spomenuta je prvi put u Harry Potter i Zatočenik Azkabana kad je u Hogwarts ekspresu Remus Lupin odbranio Harryja od dementora, a kasnije je Lupin podučavao Harryja patronusu. Harryev patronus je u obliku jelena (paroška). U Harry Potter i Red feniksa, Harry osniva DA i također ih uči kako da ga stvore. === Expelliarmus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' razoružava protivnika :'''Viđena/spomenuta:'''Prof.Snape u ga u Harryu Potteru i Odaju tajni koristi u duelu s profesorom Gilderoyem Lockhartom. : : === Expulso === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' uzrokuje eksploziju predmeta koji je pogođen. :'''Viđena/spomenuta:''' Smrtonoša je pogodio sto iza kojeg se Harry krio u "Darovima smrti". == F == === Vera Verto === :'''Izvorni naziv: Vera Verto''' : :'''Opis:''' pretvara željeni predmet u željeni oblik :'''Viđena/ spomenuta:''' pojavljuje se u drugoj knjizi - Harry Potter i odaja tajni Tu čaroliju učenici prvog razreda uče na satu preobrazbe kod profesorice Minerve McGonagall. === Ferula === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' stvara zavoje :'''Viđena/spomenuta:''' === Fidelius === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija koja omogućuje čuvanje tajne tako što nijedna osoba osim čuvara tajne ne može otkriti njenu sadržinu drugima. Nakon smrti čuvara tajne, svi oni kojima je on otkrio tajnu postaju novi čuvari tajne. Često se koristi za zaštitu stambenih objekata kako ih drugi ne bi mogli otkriti. :'''Viđena/spomenuta:''' Kuća Jamesa i Lily Potter u Godricovom dolu je bila zaštićena ovom čarolijom, a čuvar tajne je bio Peter Pettigrew. Sjedište Reda feniksa na Grimmauldovom trgu 12 je takođe bilo zaštićeno ovom čarolijom, a njen čuvar tajne je Dumbledore. Članovi Reda feniksa su je koristili u "Darovima smrti" kako bi zaštitili svoje domove. === Finite Incantatem === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis: poništava i negira mnoge čini.''' :'''Viđena/spomenuta:''' u drugoj knjizi "Harry Potter i odaja tajni" kada Hermione baca čin na začarani maljac koji je napadao Harryja tokom utakmice metloboja.Kasnije,u zadnjoj knjizi <nowiki>''Harry Potter i darovi smrti''</nowiki> Hermiona predlaže Ronu da koristi tu čin da zaustavi kišu. === Flagrate === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis: Stvara vatrene znakove. :'''Viđena/spomenuta:''' Tom Marvolo Riddle ju je upotrijebio u "Odaji tajni" kako bi ispisao svoje ime, a zatim presložio slova u natpis Lord Voldemort. Hermiona je upotrijebila čaroliju u "Redu feniksa" kako bi označila vrata u Odjelu tajni. Flipedo Izvorni naziv: Opis: Kada je netko pogođen ovom čarolijom "odleti" u natraške. Viđena/spomenuta: === Furnunculus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stvara gnojne čireve na koži :'''Viđena/spomenuta:''' Harry ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" na Dracu Malfoyu, ali je umjesto njega pogodio Goyla. == G == === Geminio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stvara kopiju željenog predmeta, ali se njegova magična svojstva ne kopiraju. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je u "Darovima smrti" upotrijebila ovu čaroliju kako bi stvorila duplikat Slytherinovog medaljona dok je on bio u posjedu Dolores Umbridge. === Geminio (kletva) === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Prilikom svakog fizičkog kontakta sa začaranim predmetom stvaraju se njegovi duplikati koji imaju za cilj da zaštite originalni predmet. Kopije se takođe udvostručuju prilikom dodira, ali su beskorisne i traju po nekoliko sati. :'''Viđena/spomenuta:''' Sef Lestrangeovih u Gringottsu je zaštićen ovom kletvom. Glacio Izvorni naziv: Opis:zaleđuje svaki predmet koji je pogođen s čarolijom. Viđena/spomenuta: === Glisseo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Izravnava stepenice, tako da se one pretvaraju u tobogan. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je upotrijebila ovu čaroliju u "Darovima smrti" kako bi spriječila Smrtnonoše da dođu do njih. Ženske spavaonice u Hogwartsu su takođe zaštićene ovom čarolijom tako da muški učenici ne mogu doći do njih. == H == === Homenum Revelio === :'''Izvorni naziv:Homenumus Revelios :'''Opis:''' Detektuje ljudsko prisustvo u blizini onoga ko izvodi magiju. :'''Viđena/spomenuta:''' Korištena je više puta u knjizi "Darovi smrti". Hermiona ju je koristila na Grimmauldovom trgu br. 12 nakon što su pobjegli od Smrtonoša na Tottenham Court Roadu. == I == === Impedimenta === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Usporava i ometa napadače. :'''Viđena/spomenuta:''' === [[Imperius|Imperio]] === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' daje moć potpunog upravljanja nekim živim bićem. Samo čarobnjaci s najčvršćom voljom imaju moć oduprijeti se ovoj kletvi. Jedna je od tri neoprostive kletve. :'''Viđena/spomenuta:''' jednooki Moody na četvrtoj godini je izveo na pauku Harry je u darovima smrti ovu kletvu iskoristio na goblinu kako bi ušao u trezor Bellatrix Lestrange === Impervius === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija za zaštitu od kiše :'''Viđena/spomenuta:''' === Incarceus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija za vezanje užetom :'''Viđena/spomenuta:''' === Incendio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' izaziva vatru :'''Viđena/spomenuta:''' jedan od smrtonoša koristi je da zapali Hagridovu kolibu u Harryu Potteru i Princu mješane krvi. == K == === (Kletva Antonina Dolohova) === == L == === Legilimens === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija za [[legilimencija|čitanje misli]] :'''Viđena/spomenuta:''' U knjizi ,,Red feniksa" kada je Severus Snape učio Harrija Pottera Oklumentaciju === Levicorpus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' osoba pogođena ovom čarolijom naglavice visi u zraku, kao da je gležnjem zakvačena za nevidljivu kuku :'''Viđena/spomenuta:''' Harry je slučajno upotrijebio na Ronu u muškoj spavaonici dok je čitao udžbenik iz Čarobnih napitaka (u 6. knjizi) === Liberacorpus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' zaustavlja djelovanje čarolije Levicorpus :'''Viđena/spomenuta:''' === Locomotor === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija se uvijek koristi uz naziv predmeta koji se želi podići u zrak i kretati u skladu sa voljom čarobnjaka. :'''Viđena/spomenuta:''' Tonks je upotrijebila čaroliju "U Redu feniksa" na Harryjevom kovčegu prilikom njegovog odlaska iz Kalininog prilaza. Profesor Flitwick je na sličan način začarao kofere profesorice Trelawney kada ju je Dolores Umbridge htjela izbaciti iz škole. === Locomotor Mortis === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' sputava noge :'''Viđena/spomenuta:''' Neville se u knjizi "Harry Potter i kamen mudraca" požalio da je Draco Malfoy upotrijebio ovu čaroliju na njemu. Harry ju je upotrijebio u duelu sa Dracom Malfoyem u "Princu miješane krvi", ali je promašio metu. === Lumos === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Pali svjetlo na vrhu štapića. Suprotna čarolija je Nox. :'''Viđena/ spomenuta:''' Često viđena čarolija u serijalu! == Lj == == M == === Mobilliarbus === :'''Izvorni naziv:''' Mobilliarbus /mobɪˌliɑʴˈbʌs/ :'''Opis:''' Pomiče predmet sa jednog na drugo mjesto za nekoliko centimetara. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Zatočeniku Azkabana Hermiona je upotrijebila čaroliju kako bi pomakla božićno drvce u gostionici Kod tri metle. === Mobilicorpus === :'''Izvorni naziv:''' Mobilicorpus /mobɪˌlikoʴˈpʌs/ :'''Opis:''' Podiže osobu naglavačke u vazduh i premješta s jednog mjesta na drugo u skladu sa voljom čarobnjaka. :'''Viđena/spomenuta:''' Sirius Black je upotrijebio ovu čaroliju na Severusu Snapeu u "Zatočeniku iz Azkabana". === Mordsmordre (tamni znamen) === :'''Izvorni naziv:''' Morsmordre /moʴzmoʴˈdrʌ/ :'''Opis:''' Čarolija za prizivanje Tamnog znamena :'''Viđena/spomenuta:''' Barty Crouch mlađi ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" tokom svjetskog prvenstva u metloboju. Takođe je viđen iznad astronomske kule u "Princu miješane krvi". Izumio ju je Voldemort. Prema gospodinu Weasleyu, mali broj čarobnjaka zna izvesti ovu čaroliju. == N == === Neprekršiva zakletva === :'''Izvorni naziv:''' Unbreakable Vow :'''Opis:''' Služi da zapečati dogovor između dvoje čarobnjaka. U slučaju da se prekrši sporazum, kazna je smrt. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Princu miješane krvi" Snape je položio Neprekršivu zakletvu na insistiranje Narcisse Malfoy. === Nox === :'''Izgovor:''' Noks /noks/ :'''Opis:''' Gasi svjetlo na vrhu štapića dočarano čarolijom Lumos. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry i Hermiona su je upotrijebili u "Zatočeniku iz Azkabana" kada su se ušunjali u Vrištavu daščaru. Harry ju je upotrijebio ponovo na istom mjestu u "Darovima smrti". == Nj == == O == === Oculus reparo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Popravlja naočale. Riječ je o varijetetu čarolije Reparo. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona ju koristi na Harryju u drugom dijelu [[Harry Potter i Odaja tajni|Odaje tajni]].''' === Obliviate === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Briše pamćenje :'''Viđena/spomenuta:''' Gilderoy Lockhart koristi tu čaroliju u knjizi "Harry Potter i odaja tajni" da bi izbrisao Harryju pamćenje, ali zbog neispravnog štapića ona se okreće protiv njega. Za vrijeme svjetskog prvenstva u metloboju namještenici Ministarstva magije su je koristili na gospodinu Robertsu, bezjaku koji je davao u najam prostor za kampovanje. U "Darovima smrti" Hermiona je upotrijebila čaroliju na Smrtonošama koji su slijedili Harryja, Rona i nju. U istoj knjizi upotrijebila je čaroliju i na Xenophiliusu Lovegoodu u njegovoj kući, kao i na svojim roditeljima kako bi ih zaštitila. === Obscuro === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stavlja žrtvi povez na oči kako ne bi vidjela okruženje :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je upotrijebila čaroliju u "Darovima smrti" na portretu Phineasa Nigellusa u šumi Dean, kako ne bi otkrio lokaciju na kojoj su se Harry, Ron i ona nalazili. === Oppugno === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Tjera začarani objekat u napad. :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona je upotrijebila čaroliju na kanarincima koje je prije toga dočarala čarolijom Avis, kako bi ih navela da napadnu Rona. === Orchideous === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Stvara buket cvijeća na kraju štapića :'''Viđena/spomenuta:''' Olivander ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" kako bi testirao štapić Fleur Delacour. ===Omami=== :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Omamljuje osobu :'''Viđena/spomenuta:''' Harry uči dumbldorovu armiju ako zaštitu u "redu feniksa". == P == === Peskipiksi Pesternomi === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija bi trebala da ukloni razbježane vilovnike, ali jedini put kada je upotrijebljena nije imala efekta. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Odaji tajni" Gilderoy Lockart ju je pokušao bezuspješno upotrijebiti na času Odbrane od mračnih sila. === Petrificus Totalus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija sputavanja cijelog tijela :'''Viđena/spomenuta:''' Prvi put ju je u "Kamenu mudraca" Hermiona upotrijebila na Nevillu. Viđena je još tokom serijala, naročito u borbi u Odjelu tajni u "Redu feniksa". Upotrijebljena je dvaput u "Princu miješane krvi": prvi put ju je upotrijebio Draco Malfoy na Harryju u Hogwarts Expressu, a drugi put ju je Dumbledore bacio na Harryja neverbalno na astronomskoj kuli. Dejstvo čarolije je prekinuto nakon Dumbledorove smrti. === Piertotum Locomotor === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Oživljava kipove i viteške oklope koji izvršavaju naredbe čarobnjaka. :'''Viđena/spomenuta:''' [[Minerva McGonagall]] je upotrijebila čaroliju na viteškim oklopima kako bi pomogli u odbrani Hogwartsa tokom borbe protiv Smrtonoša u "Darovima smrti". === Portus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' pretvara neki objekt u [[Čarobnjački svijet#putoključevi|putoključ]] :'''Viđena/spomenuta:''' === Priori Incantatem === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' efekt kada se susretnu dva bratska štapića :'''Viđena/spomenuta:''' Harry Potter i Plameni pehar === Protego === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija štita :'''Viđena/spomenuta:''' Prvi put je viđena u "Plamenom peharu" kada je Hermiona pripremala Harryja za Tročarobnjački turnir. Harry ju je koristio u "Redu feniksa" protiv Snapea tokom časova [[Oklumencija|Oklumencije]], a kasnije i protiv Smrtonoša. U "Darovima smrti" Harry ju je upotrijebio kako bi razdvojio Rona i Hermionu tokom njihove svađe. === Protego Horribilis === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Omogućava izvjestan stepen zaštite protiv mračne magije. :'''Viđena/spomenuta:''' Flitwick ju je koristio u "Darovima smrti" da pojača zaštitu dvorca. === Protego Totalum=== :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija koja pruža izvjestan stepen zaštite na nekom području ili mjestu stanovanja. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Darovima smrti" ova čarolija je dio Hermioninih zaštitnih mjera oko šatora. == Q == === Bešumato === :'''Izvorni naziv:''' Quietus (Quee-AY-tuss) :'''Opis:''' Vraća magično pojačan glas u normalu. Suprotnost čarolije [[Spisak čarolija u Harryju Potteru#Sonorus|Sonorus]]. :'''Viđena/spomenuta:''' U [[Harry Potter i Plameni pehar|Harryju Potteru i Plamenom peharu]] koristi je [[Ludo Bagman]]. == R == === Reducio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' zaustavlja Engorgio :'''Viđena/spomenuta:''' === Reducto (Kletva Reductor) === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Uklanja čvrste objekte tako što ih raspršuje i uništava ih :'''Viđena/spomenuta:''' Harry ju je upotrijebio u "Plamenom peharu" dok je bio u labirintu. U "Redu feniksa", Harry navodi kako je [[Parvati Patil]] uspjela pretvoriti sto sa detektorima crne magije u prah. [[Ginny Weasley]] ju je koristila tokom vježbi u Sobi potrebe i u Sobi proročanstava u Odjelu tajni. U "Princu miješane krvi" član Reda feniksa je upotrijebio ovu čaroliju kako bi uklonio vrata na astronomskoj kuli. === Relashio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Čarolija koja ima za cilj da oslobodi objekat tako što iz štapića ispaljuje vatrene plamenove. Ukoliko se koristi ispod vode iz štapića izlazi ključala voda. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Plamenom peharu" Harry je upotrijebio ovu čaroliju protiv gruvalice koja ga je ščepala za gležanj u jezeru prilikom drugog zadatka na Tromagijskom turniru. Hermiona je u "Darovima smrti" koristila ovu čaroliju da oslobodi gospođu Cattermole stolice sa lancima. === Rennervate === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:'''Koristi se da se neko povrati u svjesno stanje. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Plamenom peharu" Amos Diggory ju je koristio da probudi onesviještenu vilu Winky. Kasnije u toku romana, Dumbledore je upotrijebio istu čaroliju na Viktoru Krumu i Bartyju Crouchu mlađem. === Reparo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Popravlja slomljene ili oštećene stvari :'''Viđena/spomenuta:''' Često korištena čarolija. Prva ju je upotrijebila Hermiona da popravi slomljeni prozor. Supstance koje su sadržali polomljeni predmeti se ne mogu povratiti ovom čarolijom. Harry je pokušao popraviti svoj slomljeni štapić ovom čarolijom, prvi put bezuspješno koristeći regularni štapić, a drugi put uspješno pomoću bazgovog štapića. === Rictusempra === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Osoba koja je pogođena ima dojam da je golicaju. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry ju je upotrijebio na Dracu Malfoyu u "Odaji tajni" tokom vježbe u Duelantskom klubu bez uspjeha. === Ridikulus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija za tjeranje bauka :'''Viđena/spomenuta:''' Prvi put je upotrijebljena na času Odbrane od mračnih sila u "Zatočeniku iz Azkabana" kada je Lupin podučavao učenike. Kasnije je upotrijebljena u "Plamenom peharu" tokom trećeg zadatka na Tromagijskom turniru. U "Redu feniksa" gospođa Weasley ju je pokušala upotrijebiti protiv bauka u kući na Grimmauldovom trgu. == S == === Salvio Hexia === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Obezbjeđuje određen stepen zaštite protiv mračne magije. :'''Viđena/spomenuta:''' Harry i Hermiona su koristili ovu čaroliju u okviru zaštitnih mjera oko šatora u "Darovima smrti". === Scourgify === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:'''Čisti nered :'''Viđena/spomenuta:''' Prvi put ju je upotrijebila Tonks u "Redu feniksa" da bi očistila Hedvigin kavez. Kasnije ju je Ginny koristila u Hogwarts Expressu da očisti smrdomliječ. Kada je gledao Snapeova sjećanja u situ sjećanja, Harry je vidio kako James Potter koristi ovu čaroliju na Snapeovim ustima. === Sectumsempra === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija koja stvara porezotine (kao da siječe nevidljivim mačem) :'''Viđena/spomenuta:''' Harry Potter ju koristi u Princu mješane krvi u zahodu Plačljive Myrtle protiv Draca Malfoya. === Serpensortia === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' stvara zmiju :'''Viđena/spomenuta:''' Draco Malfoy ju koristi protiv Harryja u Dualističkom klubu. Čaroliju mu je šapnuo Snape. === Silencio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' čarolija ušutkavanja :'''Viđena/spomenuta:''' Hermiona Granger koristi je na satu Čarolija kako bi ušutkala Ronovog gavrana. === Sonorus === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' pojačava glas (glasnoća) :'''Viđena/spomenuta:''' Ludo Bagman pojačava tom čarolijom glas da bi ga se čulo kao komentatora na Svjetskom prvenstvu u metloboju u Harryu Potteru i Plamenom peharu. === Specialis Revelio === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:'''otkriva neka tajna slova ili tajne nekog predmeta :'''Viđena/spomenuta:''' Seameus Finnigan koristi ju u "Princu mješane krvi" da otkrije sastojke svog otrova kako bi mogao napraviti protivotrov. == Š == == T == === Tabu=== :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' Urok kojim se neka riječ ili ime pretvara u tabu, odnosno kada osoba izgovori datu riječ naglas automatski se otkriva njena lokacija, a sve zaštitne čarolije oko te osobe se prekidaju. :'''Viđena/spomenuta:''' U "Darovima smrti" čarolija je bačena na ime Voldemort, što je omogućilo Smrtonošama da otkriju Harryjevu lokaciju. === Tarantallegra === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' tjera nekoga da pleše :'''Viđena/spomenuta:''' Draco Malfoy koristi je u Harryu Potteru i Odaji tajni kada se s Harryem bori u Dualističkom klubu koji je osnovao Gilderoy Lockart. === Tergeo === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:'''Usivava materijal sa površina (prašinu, tekućinu). :'''Viđena/spomenuta:'''Hermione Granger ju je upotrijebila u "Princu miješane krvi", kako bi Harryu otklonila krv s lica, kao i da ukloni višak tinte sa Ronove zadaće. U "Darovima smrti" Ron je očistio maramicu ovom čarolijom, a Hermiona prašinu sa fotografije Gellerta Grindelwalda u kući Bathilde Bagshot. == U == === Usmjeri me === :'''Izvorni naziv:''' Direct me :'''Opis:''' štapić pokazuje sjever :'''Viđena/spomenuta:''' Harry Potter koristi ju u Harryju Potteru i Plamenom peharu da bi ga štapić usmjerio u labirnitu. == V == Ventus Priziva vjetar == W == === Waddivasi === :'''Izvorni naziv:''' :'''Opis:''' izbacuje male predmete kroz zrak :'''Viđena/spomenuta:''' Jednom je, u [[Harry Potter i zatočenik Azkabana|Harryju Potteru i zatočeniku Azkabana]], koristio [[Remus Lupin]] da bi izvadio gumu za žvakanje koju je u ključanicu stavio [[Peeves]] i izbacio je ravno u Peevesov nos. === Wingardium Leviosa === :'''Izvorni naziv:''' Wingardium Leviosa (Win-GUARD-ee-um Le-vee-OH-sah) :'''Opis:''' omogućuje predmetima da lebde u zraku :'''Viđena/spomenuta:''' Prvi put viđena u [[Harry Potter i Kamen mudraca|Harryju Potteru i Kamenu mudraca]] kad učenici prve godine vježbaju čaroliju na satu [[profesor Flitwick|profesora Flitwicka]]. Kasnije u istoj knjizi [[Ron Weasley]] baca tu čaroliju na toljagu planinskog trola. Harry je tu čaroliju koristio i u [[Harry Potter i Red feniksa|Harryju Potteru i Redu feniksa]] da bi s puta maknuo mozgove dok je lovio [[Bellatrix Lestrange]] u [[Ministarstvo magije#Odjel tajni|Odjelu tajni]]. == Z == == Ž == [[Kategorija:Harry Potter]] k5ir0p1bm6ti3suwssb1y4yzfezc44y Napoleon III, car Francuske 0 54918 3428748 3407525 2022-08-23T18:07:57Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija Veličanstvo | Ime = Napoleon III | Titula = Car Francuza | Slika = Franz Xaver Winterhalter Napoleon III.jpg | Opis slike = | Vladavina = [[2. decembar]] [[1852]] – [[4. septembar]] [[1870.]] | Krunidba = | Prethodnik = ''[[de facto]]'' [[Louis Eugène Cavaignac]]<br />''[[de jure]]'' [[Ludovik Bonaparte]] | Nasljednik = ''[[de facto]]'' [[Louis Jules Trochu]]<br />''[[de jure]]'' [[Napoleon Eugenije Bonaparte]] | Supružnik = [[Eugénie de Montijo]] | Djeca = [[Napoleon Eugenije Bonaparte]] | Dinastija = [[Dinastija Bonaparte|Bonaparte]] [[Datoteka:Coat of arms of Buonaparte.svg|30px]] | Otac = [[Ludovik Bonaparte]] | Majka = [[Hortense de Beauharnais]] | Datum rođenja = [[20. april]] [[1808]] | Mjesto rođenja = [[Pariz]], [[Francuska]] | Datum smrti = [[9. januar]] [[1873]] | Mjesto smrti = [[Kent]], [[Ujedinjeno Kraljevstvo]] |}} '''Napoleon III''' (punim izvornim imenom ''Charles Louis Napoleon Bonaparte''; [[20. april]] [[1808]] - [[9. januar]] [[1873]]) bio je [[Predsjednik Francuske|francuski predsjednik]] od [[20. decembar|20. decembra]] [[1848]]. godine do [[2. decembar|2. decembra]] [[1852]]. godine, te kasnije francuski [[car]] od [[2. decembar|2. decembra]] [[1852]]. godine do [[4. septembar|4. septembra]] [[1870]]. godine. Bio je sin Ludovika Bonapartea i Hortense de Beauharnais, te bratić [[Napoleon Bonaparte|Napoleona I]] i unuk njegove prve supruge [[Jozefina de Beauharnais|Jozefine de Beauharnais]]. Protjeran je nakon [[1815]]. godine. Godine [[1839]]. napisao je ''Les idées Napolépniennes'' i bio umiješan u dvije neuspješne pobune [[1836]]. i [[1840]]. godine. Vratio se u [[Francuska|Francusku]] nakon pobjede revolucije [[1848]]. i iskorištavajući vještom demagogijom političko-društvene prilike postigao da bude izabran za predsjednika republike. Ubrzo je pripremio uspješni državni udar [[1851]]. godine, na osnovu kojeg se sljedeće godine proglasio [[car]]em. Za njegove vladavine ubrzan je ekonomski napredak zemlje, uz ostalo i grandioznom rekonstukcijom [[Pariz]]a, i položeni su temelji francuske kolonizacije [[Indokina|Indokine]]. Značajno je pomogao [[Pijemont]]u u borbi protiv [[Austrija|Austrije]] u rat [[1859]]. Pokušavajući spriječiti ujedinjenje [[Njemačka|Njemačke]], [[1870]]. je zaratio sa [[Prusija|Pruskom]], doživio katastrofalan poraz, koji je neposredno izazvao slom njegova režima. Nakon puštanja iz pruskog zarobljeništva emigrirao je u [[Ujedinjeno Kraljevstvo]]. ==Također pogledajte== *[[Bonaparte]] {{Redoslijed |prethodnik = [[Republika]]<br />[[Luj-Filip Francuski|Luj-Filip]] kao [[kralj]] |gl_članak_funkcija = [[Spisak francuskih vladara|Car Francuske]] |nasljednik = [[Republika]] }} {{Francuski vladari}} {{Predsjednici Francuske}} {{Commonscat|Napoleon III of France}} [[Kategorija:Historija Francuske]] [[Kategorija:Vladari]] [[Kategorija:Kraljevi Francuske|Napoleon Bonaparte, Charles Louis]] [[Kategorija:Francuski predsjednici|Napoleon Bonaparte, Charles Louis]] [[Kategorija:Andorski kneževi (laici)|Napoleon Bonaparte, Charles Louis]] ab10ze3u66ixj0pz5r0hfm36nc8eddt Sarajevska vijećnica 0 64089 3428711 3425881 2022-08-23T15:11:05Z 87.116.164.20 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Sarajevo, knihovna.jpg|desno|300px|thumb|Obnovljena Vijećnica, august 2013.]] '''Sarajevska vijećnica''' je zgrada u [[Sarajevo|Sarajevu]] nedaleko od [[Baščaršija|Baščaršije]] na Mustaj-pašinom mejdanu i predstavlja jedan od najljepših i najreprezentativnijih objekata iz [[Austro-Ugarska|austrougarskog perioda]] građen u [[Pseudomaurski stil|pseudo-maurskom stilu]]. U ovom stilu rađena je većina objekata što ih je u Sarajevu ostavila austrougarska vlast, a sinonim je za austrougarski period u Bosni i Hercegovini i zaštitni znak tog vremena. Prvi projekat je uradio [[Karlo Paržik]], a kako se ovaj nije svidio ministru [[Benjamin Kalaj|Benjaminu Kalaju]], izrada novog je povjerena [[Alexander Wittek|Alexandru Witteku]]. Kao uzor u izradi ovog projekta poslužila mu je džamija Kemala II zbog čega je dva puta odlazio u [[Kairo]]. Kako je Witek navodno, upravo zbog ovog projekta (nedovoljnog osvjetljenja u glavnoj auli zgrade), umno obolio i izvršio samoubistvo, završetak njegovog projekta je povjeren [[1894]]. godine [[Ćiril Iveković|Ćirilu M. Ivekoviću]]. Uporedo sa izradom i razradom projekta tekla je i izgradnja objekta od [[1892]]. do [[1894]]. godine. Objekat gradske vijećnice zvanično je predat na upotrebu [[1896]]. godine. Nakon što je obnovljena, Vijećnica je ponovo otvorena 9. maja 2014. godine. == Arhitektura == Samo zdanje izgrađeno je u stilskom spoju historijskog elekticizma, predominantno u pseudo-maurskom izražaju, za koji su stilski izvori nađeni u islamskoj umjetnosti Španije i sjeverne Afrike. [[Datoteka:A_view_from_Yellow_fortress.JPG|mini|Pogled na Vijećnicu sa [[Žuta tabija|Žute tabije]].]] == Gradska biblioteka == Prvobitno je Vijećnica bila zgrada tadašnje gradske uprave i gradske administracije Sarajeva. Nakon Drugog svjetskog rata, sve do 1949. godine Vijećnica je služila gradskoj upravi, kao zgrada Okružnog suda Sarajeva i sjedište Bosanskohercegovačkog sabora. Nakon toga Vijećnica postaje Gradska biblioteka, odnosno Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH.<ref name="Plan">[https://web.archive.org/web/20091128000212/http://www.spomenici-sa.ba/documents/Vijecnica_u_Sarajevu,_(pdf,_2551Kb).pdf ''Idejna programska rješenja funkcionalnog korištenja Vijećnice''], Kantonalni zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Sarajeva, 2005.</ref> == Razaranje == U toku [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], 25. augusta 1992. godine Vijećnica je granatirana sa položaja [[Vojska Republike Srpske|VRS]] i uništen je gotovo čitav fond biblioteke. Skoro 700 unikatnih rukopisa i [[inkunabula]] nestalo je te noći u plamenu. Biblioteka je prije tog napada imala 155.000 unikatnih knjiga i rukopisa.<ref name="erasingthepast">{{cite web|url=http://fp.arizona.edu/mesassoc/Bulletin/bosnia.htm|title=Erasing the Past: The Destruction of Libraries and Archives in Bosnia-Herzegovina|last=Riedlmayer|first=András|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118204551/http://fp.arizona.edu/mesassoc/Bulletin/bosnia.htm|archivedate=2012-01-18}}</ref> U požaru je izgorio Katalog Nacionalne i univerzitetske biblioteke Bosne i Hercegovine, te oko 80% knjižnog fonda i dokumenata koji svjedoče o historiji Bosne i Hercegovine. Unutrašnjost vijećnice je gotovo potpuno uništena u požaru koji je uslijedio nakon granatiranja. Pojedini građani i bibliotekari su pokušali spasiti nešto knjiga pod snajperskom paljbom, prilikom čega je poginula najmanje jedna osoba.<ref name="erasingthepast" /> Većina rukopisa i knjiga nije mogla biti spašena. == Rekonstrukcija == Rekonstrukcija Vijećnice odvijala se u dvije faze: *1996-97. finansirana donacijama [[Vlada Austrije|vlade Austrije]] od 750.000 €. Izvršeno je statičko stabiliziranje i obnova krovne konstrukcije. Željezna konstrukcija iznad kupole je sanirana i ugrađen je novi stakleni pokrov.<ref>[http://mx1.fcp.at/fcp/db/pdf_projekt/saraj.pdf ''Projekat obnove sarajevske Vijećnice - faza I''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304175013/http://mx1.fcp.at/fcp/db/pdf_projekt/saraj.pdf |date=4 Mart 2016 }}, web-stranica firme FCP {{de simbol}} {{en simbol}}</ref> *od 2000-04 finansirana donacijama [[Evropska komisija|Evropske komisije]] od 2.250.000 €.<ref name="Plan" /> Nakon što je obnovljena, Vijećnica je ponovo otvorena 9. maja 2014. godine. [[Datoteka:National_and_University_Library_at_night_2004.jpg|desno|250p|mini|Vijećnica noću, 2004. godine]] === Idejno rješenje korištenja === [[Zavod za zaštitu kulturno historijskog i prirodnog naslijeđa Kantona Sarajevo|Zavod za zaštitu kulturno historijskog i prirodnog naslijeđa]] [[Kanton Sarajevo|Kantona Sarajevo]] izradio je idejna programska rješenja funkcionalnog korištenja Vijećnice, čime bi se sagledala ukupno raspoloživa površina objekta i objektivne mogućnosti korištenja objekta od strane više korisnika. * Sjedište Gradske uprave Sarajeva * [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH]] * Kulturni sadržaji javnog karaktera * Ostali sadržaji (restoran, postrojenja grijanja i klimatizacije)<ref name="Plan" /> == Vijećnica danas == Na ulazu u vijećnicu stoji natpis, kako na bosanskom tako i na engleskom jeziku: {{citat|Na ovom su mjestu srpski zločinci u noći 25/26. 08. 1992. zapalili [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Nacionalnu i univerzitetsku bibilioteku Bosne i Hercegovine]]. U plamenu je nestalo više od 2 miliona knjiga, časopisa i dokumenata. ''Ne zaboravite, pamtite i opominjite!'' {{bs simbol}} }} {{citat|On this place Serbian criminals in the night of 25th-26th august,1992. set on fire National and university's library of Bosnia and Herzegovina. Over 2 millions of books, periodicals and documents vanished in the flame. ''Do not forget, remember and warn!'' {{en simbol}} }} Međutim, dana 29. maja 2016, natpisi su privremeno prekriveni jer su to uslovili srbijanski članovi delegacije koji su dolazili u posjetu kako bi prikrili istinu o tom događaju.<ref>[http://www.nap.ba/new/vijest.php?id=25314 Predstavnici Srbije nisu htjeli ući u Vijećnicu: Ploče na kojima piše srpski zločinci prekrivene! - nap.ba]</ref> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Town hall in Sarajevo}} * {{URL|vijecnica.ba}} {{Građevine u Sarajevu}} [[Kategorija:Građevine u Sarajevu]] [[Kategorija:Biblioteke]] [[Kategorija:Stari Grad (Sarajevo)]] [[Kategorija:1894. u arhitekturi]] [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Sarajevu]] [[Kategorija:Spaljivanje knjiga]] 1npiuhipqpbc5yhay9l8q14kgybyr0i 3428730 3428711 2022-08-23T16:25:17Z Arnel 102555 /* Razaranje */ wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Sarajevo, knihovna.jpg|desno|300px|thumb|Obnovljena Vijećnica, august 2013.]] '''Sarajevska vijećnica''' je zgrada u [[Sarajevo|Sarajevu]] nedaleko od [[Baščaršija|Baščaršije]] na Mustaj-pašinom mejdanu i predstavlja jedan od najljepših i najreprezentativnijih objekata iz [[Austro-Ugarska|austrougarskog perioda]] građen u [[Pseudomaurski stil|pseudo-maurskom stilu]]. U ovom stilu rađena je većina objekata što ih je u Sarajevu ostavila austrougarska vlast, a sinonim je za austrougarski period u Bosni i Hercegovini i zaštitni znak tog vremena. Prvi projekat je uradio [[Karlo Paržik]], a kako se ovaj nije svidio ministru [[Benjamin Kalaj|Benjaminu Kalaju]], izrada novog je povjerena [[Alexander Wittek|Alexandru Witteku]]. Kao uzor u izradi ovog projekta poslužila mu je džamija Kemala II zbog čega je dva puta odlazio u [[Kairo]]. Kako je Witek navodno, upravo zbog ovog projekta (nedovoljnog osvjetljenja u glavnoj auli zgrade), umno obolio i izvršio samoubistvo, završetak njegovog projekta je povjeren [[1894]]. godine [[Ćiril Iveković|Ćirilu M. Ivekoviću]]. Uporedo sa izradom i razradom projekta tekla je i izgradnja objekta od [[1892]]. do [[1894]]. godine. Objekat gradske vijećnice zvanično je predat na upotrebu [[1896]]. godine. Nakon što je obnovljena, Vijećnica je ponovo otvorena 9. maja 2014. godine. == Arhitektura == Samo zdanje izgrađeno je u stilskom spoju historijskog elekticizma, predominantno u pseudo-maurskom izražaju, za koji su stilski izvori nađeni u islamskoj umjetnosti Španije i sjeverne Afrike. [[Datoteka:A_view_from_Yellow_fortress.JPG|mini|Pogled na Vijećnicu sa [[Žuta tabija|Žute tabije]].]] == Gradska biblioteka == Prvobitno je Vijećnica bila zgrada tadašnje gradske uprave i gradske administracije Sarajeva. Nakon Drugog svjetskog rata, sve do 1949. godine Vijećnica je služila gradskoj upravi, kao zgrada Okružnog suda Sarajeva i sjedište Bosanskohercegovačkog sabora. Nakon toga Vijećnica postaje Gradska biblioteka, odnosno Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH.<ref name="Plan">[https://web.archive.org/web/20091128000212/http://www.spomenici-sa.ba/documents/Vijecnica_u_Sarajevu,_(pdf,_2551Kb).pdf ''Idejna programska rješenja funkcionalnog korištenja Vijećnice''], Kantonalni zavod za zaštitu kulturno-historijskog i prirodnog naslijeđa Sarajeva, 2005.</ref> == Razaranje == U toku [[Opsada Sarajeva|opsade Sarajeva]], 25. augusta 1992. Vijećnica je granatirana sa položaja [[Vojska Republike Srpske|VRS]] i uništen je gotovo čitav fond biblioteke. Skoro 700 unikatnih rukopisa i [[inkunabula]] nestalo je te noći u plamenu. Biblioteka je prije tog napada imala 155.000 unikatnih knjiga i rukopisa.<ref name="erasingthepast">{{cite web|url=http://fp.arizona.edu/mesassoc/Bulletin/bosnia.htm|title=Erasing the Past: The Destruction of Libraries and Archives in Bosnia-Herzegovina|last=Riedlmayer|first=András|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120118204551/http://fp.arizona.edu/mesassoc/Bulletin/bosnia.htm|archivedate=2012-01-18}}</ref> U požaru je izgorio Katalog Nacionalne i univerzitetske biblioteke Bosne i Hercegovine, te oko 80% knjižnog fonda i dokumenata koji svjedoče o historiji Bosne i Hercegovine. Unutrašnjost vijećnice je gotovo potpuno uništena u požaru koji je uslijedio nakon granatiranja. Pojedini građani i bibliotekari su pokušali spasiti nešto knjiga pod snajperskom paljbom, prilikom čega je poginula najmanje jedna osoba.<ref name="erasingthepast" /> Većina rukopisa i knjiga nije mogla biti spašena. == Rekonstrukcija == Rekonstrukcija Vijećnice odvijala se u dvije faze: *1996-97. finansirana donacijama [[Vlada Austrije|vlade Austrije]] od 750.000 €. Izvršeno je statičko stabiliziranje i obnova krovne konstrukcije. Željezna konstrukcija iznad kupole je sanirana i ugrađen je novi stakleni pokrov.<ref>[http://mx1.fcp.at/fcp/db/pdf_projekt/saraj.pdf ''Projekat obnove sarajevske Vijećnice - faza I''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304175013/http://mx1.fcp.at/fcp/db/pdf_projekt/saraj.pdf |date=4 Mart 2016 }}, web-stranica firme FCP {{de simbol}} {{en simbol}}</ref> *od 2000-04 finansirana donacijama [[Evropska komisija|Evropske komisije]] od 2.250.000 €.<ref name="Plan" /> Nakon što je obnovljena, Vijećnica je ponovo otvorena 9. maja 2014. godine. [[Datoteka:National_and_University_Library_at_night_2004.jpg|desno|250p|mini|Vijećnica noću, 2004. godine]] === Idejno rješenje korištenja === [[Zavod za zaštitu kulturno historijskog i prirodnog naslijeđa Kantona Sarajevo|Zavod za zaštitu kulturno historijskog i prirodnog naslijeđa]] [[Kanton Sarajevo|Kantona Sarajevo]] izradio je idejna programska rješenja funkcionalnog korištenja Vijećnice, čime bi se sagledala ukupno raspoloživa površina objekta i objektivne mogućnosti korištenja objekta od strane više korisnika. * Sjedište Gradske uprave Sarajeva * [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka BiH]] * Kulturni sadržaji javnog karaktera * Ostali sadržaji (restoran, postrojenja grijanja i klimatizacije)<ref name="Plan" /> == Vijećnica danas == Na ulazu u vijećnicu stoji natpis, kako na bosanskom tako i na engleskom jeziku: {{citat|Na ovom su mjestu srpski zločinci u noći 25/26. 08. 1992. zapalili [[Nacionalna i univerzitetska biblioteka Bosne i Hercegovine|Nacionalnu i univerzitetsku bibilioteku Bosne i Hercegovine]]. U plamenu je nestalo više od 2 miliona knjiga, časopisa i dokumenata. ''Ne zaboravite, pamtite i opominjite!'' {{bs simbol}} }} {{citat|On this place Serbian criminals in the night of 25th-26th august,1992. set on fire National and university's library of Bosnia and Herzegovina. Over 2 millions of books, periodicals and documents vanished in the flame. ''Do not forget, remember and warn!'' {{en simbol}} }} Međutim, dana 29. maja 2016, natpisi su privremeno prekriveni jer su to uslovili srbijanski članovi delegacije koji su dolazili u posjetu kako bi prikrili istinu o tom događaju.<ref>[http://www.nap.ba/new/vijest.php?id=25314 Predstavnici Srbije nisu htjeli ući u Vijećnicu: Ploče na kojima piše srpski zločinci prekrivene! - nap.ba]</ref> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Town hall in Sarajevo}} * {{URL|vijecnica.ba}} {{Građevine u Sarajevu}} [[Kategorija:Građevine u Sarajevu]] [[Kategorija:Biblioteke]] [[Kategorija:Stari Grad (Sarajevo)]] [[Kategorija:1894. u arhitekturi]] [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Sarajevu]] [[Kategorija:Spaljivanje knjiga]] 81mbi5pytoup0y0m5be970lsjrogrly Lud, zbunjen, normalan 0 64643 3428775 3412269 2022-08-23T23:01:07Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Infokutija TV-emisija | ime = Lud, zbunjen, normalan | slika = Lznlogo.jpg | veličina_slike = | slika_alt = | opis_slike = Logo serije u prvoj sezoni | originalni_naslov = | ime2 = | žanr = | format = [[Komedija]] | autor = [[Elmir Jukić]] | bazirano_na = | razvoj = | pisac = | scenarij = | priča = | režiser = | stvaralački_režiseri = | predstavlja = | glumci = {{plainlist| * [[Mustafa Nadarević]] * [[Moamer Kasumović]] * [[Tarik Džinić]] * [[Tatjana Šojić]] * [[Emir Hadžihafizbegović]] * [[Jasna Žalica]] * [[Miraj Grbić]] * [[Mirvad Kurić]] * [[Snežana Marković]] * [[Goran Navojec]] }} | suci = | glasovi = | pripovjedač = | kompozitor_muzičke_teme = [[Zlatan Fazlić]] | uvodna_tema = [[Dino Šaran]] | završna_tema = | kompozitori = | država = [[Bosna i Hercegovina]] | jezik = [[Bosanski jezik|Bosanski]] | broj_sezona = 13 | broj_serijala = | broj_epizoda = 309 | spisak_epizoda = Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan" | izvršni_producenti = | producenti = [[Davor Pušić]] | montaža = | lokacija = | kinematografija = | kamerman = | trajanje = 30–40 minuta | produkcijska_kompanija = | distributer = | budžet = | kanal = {{plainlist| * [[Federalna televizija|FTV]] (2007–2013) * [[Face TV]] (2015–2016)<ref name=facetv>{{cite web|url=http://www.depo.ba/clanak/128041/lud-zbunjen-normalan-na-face-tv|title=Lud zbunjen normalan“ na FACE TV!!!|work=depo.ba}}</ref> * [[Nova BH]] (2019–2021) }} | format_slike = | format_tona = | prvo_prikazano_u = | prvo_emitiranje = 2. septembar 2007. | zadnje_emitiranje = 10. novembar 2021. | prethodno = | sljedeće = | povezano = | web_stranica = | naslov_web_stranice = | web_stranica_produkcije = | naslov_web_stranica_produkcije = | imdb = 1093078 }} '''''Lud, zbunjen, normalan''''' je [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačka]] [[humor]]istička serija u režiji [[Elmir Jukić|Elmira Jukića]] i scenariste [[Feđa Isović|Feđe Isovića]]. Prva sezona je počela emitovanje 2. septembra 2007. godine, a druga 7. septembra 2008. godine. Zadnja epizoda druge sezone je emitovana 12. aprila 2009. Nakon [[BiH|Bosne i Hercegovine]] i [[Hrvatska|Hrvatske]], serija se od 27. septembra 2008. emituje i u [[Srbija|Srbiji]], na prvom programu [[Radiotelevizija Srbije|RTS]]-a.<ref name=":0">{{cite web|url=http://www.sarajevo-x.com/clanak/080927001|title=Serija "Lud, zbunjen, normalan" u Srbiji|work=Klix.ba}}</ref> Od 15. septembra 2014. godine u [[Srbija|Srbiji]] se serija počinje ponovo emitovati na televiziji [[B92]]<ref>{{cite web|url=http://www.b92.net/tv/najave.php?cid=3|title=TV - B92.net|work=B92.net}}</ref>. Nakon završetka emitovanja pete sezone u [[Srbija|Srbiji]], nove epizode serije počinju se prikazivati na televiziji [[Prva srpska televizija|Prva]]<ref>{{cite web|url=http://www.prva.rs/program/serija/lud_zbunjen_normalan.html|title=Prva Srpska Televizija :: Lud, zbunjen, normalan|work=Prva Srpska Televizija|access-date=1. 9. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20190110013835/http://www.prva.rs/program/serija/lud_zbunjen_normalan.html|archive-date=10. 1. 2019|url-status=dead}}</ref>. Također, prva sezona serije se emitirala i u [[Sjeverna Makedonija|Sjevernoj Makedoniji]] zahvaljujući televiziji [[A1 (televizija)|A1]], a ostale sezone su emitirane na televiziji [[Kanal 5]]<ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=0aXewDDt3Fk|title=Канал 5 ТВ Промо - "Луд , Збунет, Нормален" од 06 март 2013|date=5. 3. 2013|work=YouTube}}</ref>. Od 2015. godine u Sjevernoj Makedoniji se serija emitira na TV-kanalu [[Alfa TV]]. Serija je veliku popularnost stekla i u [[Crna Gora|Crnoj Gori]], gdje je emitirana na [[TV Vijesti]], a od 2015. godine serija se emitira na televiziji [[Prva CG]].<ref>{{cite web|url=http://www.prvatv.me/program/serije/lud-zbunjen-normalan|title=Prva TV CG :: Lud, zbunjen, normalan|work=Prva TV CG|access-date=15. 4. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20170317050626/http://www.prvatv.me/program/serije/lud-zbunjen-normalan|archive-date=17. 3. 2017|url-status=dead}}</ref> Od 2012. godine serija se emituje i u [[Slovenija|Sloveniji]] na [[POP TV]]-u<ref>{{cite web|url=http://popnonstop.24ur.com/clanek/clanki-spored/nor-zmeden-normalen.html|title=TV Spored 24UR.com|work=24ur.com}}</ref>, a od 2015. godine serija se u Sloveniji emitira na TV kanalu [[Planet TV]]. Serija se uspješno emituje i na [[Kosovo|Kosovu]] posredstvom [[RTV Kosovo]].<ref name="citat">{{cite web|url=http://www.klix.ba/magazin/film-tv/ilir-tafa-serija-lud-zbunjen-normalan-je-hit-na-nacionalnoj-televiziji-kosova/140429095|title=Ilir Tafa: Serija "Lud, zbunjen, normalan" je hit na nacionalnoj televiziji Kosova|work=Klix.ba}}</ref> Snimanje treće sezone je počelo 1. septembra 2009. godine, a nastavak emitovanja je započeo u januaru 2010.<ref>{{cite web|url=http://www.bhraja.ca/Vijesti/Magazin/Nastavlja-se-snimanje-serije-%22Lud,-zbunjen,-normalan%22.html|title=BH RAJA - BH Raja - BHRaja.ca - TorontoRaja 2.01a - BosniansdoitBetter.com - infocentar - online čaršija|work=bhraja.ca|access-date=4. 9. 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090805111223/http://www.bhraja.ca/Vijesti/Magazin/Nastavlja-se-snimanje-serije-%22Lud,-zbunjen,-normalan%22.html|archive-date=5. 8. 2009|url-status=dead}}</ref> Početak emitovanja četvrte sezone započinje u januaru 2011.<ref>{{cite web|url=http://www.sarajevo-x.com/showtime/tv/clanak/101228101|title=Damir je završio fakultet, a Čombe i Refko su zvijezde|work=Klix.ba|access-date=29. 12. 2010|archive-date=31. 12. 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101231073738/http://www.sarajevo-x.com/showtime/tv/clanak/101228101|url-status=dead}}</ref> Snimanje 24 nova nastavka <ref>{{cite web|url=http://www.depo.ba/ekran/sta-nas-ocekuje-u-novim-epizodama-hit-serije-lud-zbunjen-normalan|title=Šta nas očekuje u novim epizodama hit serije 'Lud, zbunjen, normalan'?|work=depo.ba}}</ref> pete sezone ove popularne humoristične serije je najavljeno za 6. januar 2012, a nove epizode počinju sa prikazivanjem 29. januara 2012.<ref>http://www.e-posavina.com/portal/drustvo/kultura/1909{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> Zbog velike popularnosti serije, peta sezona je podijeljena u dva dijela. Prvih 15 epizoda pete sezone je emitirano u 2012. godini, a ostatak od 9 epizoda počinje sa emitiranjem 1. januara 2013. godine.<ref>{{cite web|url=http://teve.ba/article/12805/novogodisnji-program-ftv-a|title=Novogodišnji program FTV-a - TeVe|author=DTI & Inservio|work=teve.ba|access-date=28. 12. 2012|archive-date=27. 12. 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121227132654/http://teve.ba/article/12805/novogodisnji-program-ftv-a|url-status=dead}}</ref> Scenarista [[Feđa Isović]] je 7. juna 2013. godine potvrdio da serija nije zvanično završila, te da trenutno piše scenario za nove epizode, koje uskoro možemo očekivati na TV ekranima.<ref>{{cite web|url=http://www.24sata.hr/domace-zvijezde/nije-gotovo-fazlinovici-nece-umrijeti-u-avionskoj-nesreci-318280|title=Nije gotovo! Fazlinovići neće umrijeti u avionskoj nesreći...|work=www.24sata.hr}}</ref> Trenutno se snima novih 48 epizoda, koje će biti podijeljene u dva ciklusa emitiranja.<ref name="citat"/> Šesta sezona serije kreće sa premijernim emitiranjem 3. novembra 2014. na [[Nova TV|Novoj TV]].<ref>{{cite web|url=http://dnevnik.hr/showbuzz/celebrity/nove-epizode-serije-lud-zbunjen-normalan-najludja-sezona-ikada---358614.html|title=Nove epizode serije LUD, ZBUNJEN, NORMALAN: Najluđa sezona ikada!|author=S.K./PR|work=Dnevnik.hr}}</ref> Scenarista [[Feđa Isović]] je potvrdio da je snimanje serije i dalje u toku, te da je snimljeno preko 210 epizoda. Također je potvrđeno da su u toku pregovori sa [[Bosna i Hercegovina|bosanskohercegovačkim]] TV kućama o pravu otkupa novih epizoda koje će uskoro biti premijerno prikazane u [[Bosna i Hercegovina|BiH]].<ref name=noveinformacije>{{cite web|url=http://teve.ba/article/19401/nove-epizode-serije-lzn|title=Nove epizode serije "LZN" - TeVe|author=DTI & Inservio|work=teve.ba}}{{Mrtav link}}</ref> Premijerno emitiranje šeste sezone serije u Bosni i Hercegovini kreće od 4. aprila 2015. na [[Face TV|Face TV-u]].<ref name="facetv"/> Premijerno emitiranje novih 24 epizode sedme sezone serije počinje 5. aprila 2015. na [[Nova TV|Novoj TV]]<ref>{{cite web|url=http://novatv.dnevnik.hr/clanak/lud-zbunjen-normalan-4-travnja---378191.html|title=Lud, zbunjen, normalan, 4. - 5. travnja|author=Nova TV|work=NovaTV.hr|access-date=2. 4. 2015|archive-date=6. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150406012731/http://novatv.dnevnik.hr/clanak/lud-zbunjen-normalan-4-travnja---378191.html|url-status=dead}}</ref>, a u [[Bosna i Hercegovina|Bosni i Hercegovini]] emitiranje sedme sezone kreće od 4. maja 2015. na [[Face TV|Face TV-u]].<ref>{{cite web|url=http://www.facetv.ba/novost/10244/face-tv-predstavio-majski-buket-lud-zbunjen-normalan-balkan-caffe-skrivena-kamera|title=Face TV predstavio 'Majski buket': 'Lud, zbunjen, normalan', Balkan Caffe, Skrivena kamera...|work=facetv.ba|access-date=29. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20190110014208/http://www.facetv.ba/novost/10244/face-tv-predstavio-majski-buket-lud-zbunjen-normalan-balkan-caffe-skrivena-kamera|archive-date=10. 1. 2019|url-status=dead}}</ref> Osma sezona serije, počela je sa premijernim emitiranjem 15. maja 2015. na [[Nova TV|Novoj TV]]. Deveta sezona počinje sa premijernim emitiranjem od 3. novembara 2015. na [[Nova TV|Novoj TV]]. Deseta sezona serije je krenula sa premijernim emitiranjem od 26. juna 2016. u [[Srbija|Srbiji]] na televiziji [[B92]]. Iako je režiser serije [[Elmir Jukić]] potvrdio da je snimanje serije završeno nakon deset sezona i 264 snimljene epizode,<ref>{{cite web|url=http://rsg.ba/?p=6580|title=Završeno snimanje serije "Lud, zbunjen, normalan"|work=rsg.ba}}</ref> uskoro slijedi snimanje novih 36 epizoda<ref>{{Cite news|url=https://avaz.ba/showbiz/film-i-tv/408344/senad-basic-za-avaz-otkriva-zasto-je-napustio-seriju-lud-zbunjen-normalan|title=Senad Bašić za "Avaz" otkriva zašto je napustio seriju "Lud, zbunjen, normalan"|newspaper=Avaz.ba|language=bs-BA|access-date=25. 8. 2018}}</ref> Jedanesta sezona serije kreće sa emitiranjem na [[Nova TV|Novoj TV]] od 17. februara 2020. od ponedjeljka do četvrtka u terminu 21:30 sati.<ref>{{cite web|url=https://novatv.dnevnik.hr/serije/lud-zbunjen-normalan/clanak/zanimljivosti/nova-sezona-serije-lud-zbunjen-normalan-uskoro-na-novoj-tv---593746.html|title=Početak emitiranje 11. sezone serije na Novoj TV|author=Nova TV|work=dnevnik.hr|access-date=14. 2. 2020|archive-date=26. 1. 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210126203748/https://novatv.dnevnik.hr/serije/lud-zbunjen-normalan/clanak/zanimljivosti/nova-sezona-serije-lud-zbunjen-normalan-uskoro-na-novoj-tv---593746.html|url-status=dead}}</ref> U Bosni i Hercegovini jedanesta sezona serije počinje sa emitiranjem od 5. novembra 2020. od ponedjeljka od petka u terminu od 20:15 sati na kanalu [[Nova BH]].<ref>{{cite web|url=https://novabh.tv/show/lud-zbunjen-normalan-2/|title=Početak emitiranje 11. sezone serije u Bosni i Hercegovini|author=Nova BH|work=novabh.tv|access-date=7. 11. 2020|archive-date=1. 12. 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201201113859/https://novabh.tv/show/lud-zbunjen-normalan-2/|url-status=dead}}</ref> Dvanaesta sezona koja sadrži 12 epizoda počinje sa emitiranjem od 26. marta 2020 na [[Nova TV|Novoj TV]]. Scenarista Feđa Isović je u aprilu 2020. godine obznanio da piše scenario za nove epizode serije, te da serija neće završiti sa 300 epizoda kako je to ranije bilo najavljeno.<ref>{{cite web|url=https://www.klix.ba/magazin/kultura/fedja-isovic-pisem-nove-epizode-lzn-a-pomalo-sviram-i-nedostaje-mi-kafana/200409119|title=Nove epizode serije "Lud, zbunjen, normalan"|work=klix.ba}}</ref> U novembru 2020. godine, scenarista Feđa Isović je najavio da su nove epizode spremne za snimanje, i da je scenario za iste napisan.<ref>{{cite web|url=https://www.klix.ba/magazin/film-tv/fedja-isovic-nove-epizode-lzn-su-spremne-ekipa-je-kao-zapeta-puska/201103061|title=Uskoro snimanje novih epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"|work=klix.ba}}</ref> Nakon smrti glavnog glumca [[Mustafa Nadarević|Mustafe Nadarevića]], scenarista serije [[Feđa Isović]] je odlučio da se serija više neće snimati.<ref>{{cite web|url=https://www.klix.ba/magazin/film-tv/serija-lud-zbunjen-normalan-vise-se-nece-snimati/201211113|title=Prestanak snimanja serije "Lud, zbunjen, normalan nakon smrti Mustafe Nadaravića"|work=klix.ba}}</ref> Preostalih 11 epizoda dvanaeste sezone serije će početi sa emitiranjem subotom i nedjeljom u večernjem terminu na Novoj TV od 10. aprila 2021 na [[Nova TV|Novoj TV]].<ref>{{cite web|url=https://novatv.dnevnik.hr/clanak/zanimljivosti/nove-epizode-hit-serije-lud-zbunjen-normalan-od-10-travnja-na-novoj-tv---646407.html|title=Nastavak emitiranja 12 sezone"|work=novatv.dnevnik.hr}}</ref> Posljednja 13. sezona serije kreće sa emitiranjem na [[Nova TV|Novoj TV]] od 10. septembra 2021 svakim radnim danom u večernjem terminu.<ref>{{cite web|url=https://novatv.dnevnik.hr/serije/lud-zbunjen-normalan/epizoda/12/1|title=Početak emitiranja 13. sezone serije na Novoj TV|author=Nova TV|work=dnevnik.hr}}</ref> Posljednja 309. epizoda serije je emitovana na [[Nova TV|Novoj TV]] na dan 10. novembra 2021. godine, s čim je serija završena nakon 14 godina emitovanja. Snimanje serije je prekinuto u martu 2020. godine zbog pandemije [[COVID-19|koronavirusa]]<ref>{{cite web|url=https://depo.ba/clanak/199708/zbog-corona-virusa-prekinuto-snimanje-nove-sezone-lud-zbunjen-normalan|title=Obustavljeno snimanje serije zbog pandemije koronavirusa"|work=depo.ba}}</ref>, a finalna odluka o prekidu snimanja serije je donesena nakon smrti glavnog glumca [[Mustafa Nadarević|Mustafe Nadarevića]].<ref>{{cite web|url=https://avaz.ba/showbiz/jet-set/681508/feda-isovic-za-avaz-lud-zbunjen-normalan-se-vise-nece-snimati-gledaoci-nikada-nece-vidjeti-kraj-serije|title=Finalna odluka o prestanku snimanja serije"|work=avaz.ba}}</ref> [[Tarik Džinić]] je u jednom od intervju razgovora otkrio da je [[Nova TV]] naručila snimanje 336 epizoda, te da je bilo planirano da serija završi sa emitiranjem nakon 336 snimljenih epizoda. <ref>{{cite web|url=https://www.24sata.hr/video/tarik-dzinic-iz-serije-lud-zbunjen-normalan-zbog-jedne-scene-su-mi-psovali-i-prijetili-807553|title=Serija je trebala imati 336 epizoda"|work=24sata.hr}}</ref> Posljednja epizoda serije je u Bosni i Hercegovini emitovana na dan 2. decembra 2021. godine na kanalu [[Nova BH]]. == Uloge == === Glavne uloge === {| class="wikitable" style="font-size:100%; width: 65%; text-align: left;" ! rowspan="2" width="20%"| Glumac ! rowspan="2" width="25%"| Lik ! colspan="13" | Sezone |- ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#1. sezona (2007/2008)|1.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#2. sezona (2008/2009)|2.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#3. sezona (2010)|3.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#4. sezona (2011)|4.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#5. sezona (2012/2013)|5.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#6. sezona (2014/2015)|6.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#7. sezona (2015)|7.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#8. sezona (2015)|8.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#9. sezona (2015)|9.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#10. sezona (2016)|10.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#11. sezona (2020)|11.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#12. sezona (2020/2021)|12.]] ! width="4%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#13. sezona (2021)|13.]] |- | [[Mustafa Nadarević]] || Izet Fazlinović || colspan="13" style="background: #ddffdd" align="center" | '''Glavna''' |- | [[Senad Bašić]] || Faruk Fazlinović || colspan="10" style="background: #ddffdd" align="center" | '''Glavna''' ||colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | [[Moamer Kasumović]] || Damir Fazlinović || colspan="13" style="background: #ddffdd" align="center" |'''Glavna''' |- | [[Bilal Hadžić]] || Džema-Branko Fazlinović #1 || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="1" style="background: #ddffdd" align="center" | '''Glavna''' ||colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | [[Ivor Šparavalo]] || Džema-Branko Fazlinović #2 || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="6" style="background: #ddffdd" align="center" | '''Glavna''' ||colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | [[Tarik Džinić]] || Džema-Branko Fazlinović #3 || colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="11" style="background: #ddffdd" align="center" | '''Glavna''' |} === Sporedne === {| class="wikitable sortable" style="font-size:90%; width: 100%; text-align: left;" ! width="12%" rowspan="2" | Glumac !! width="12%" rowspan="2" | Lik !! colspan="13" | Sezone |- ! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#1. sezona (2007/2008)|1.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#2. sezona (2008/2009)|2.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#3. sezona (2010)|3.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#4. sezona (2011)|4.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#5. sezona (2012/2013)|5.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#6. sezona (2014/2015)|6.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#7. sezona (2015)|7.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#8. sezona (2015)|8.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#9. sezona (2015)|9.]] !! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#10. sezona (2016)|10.]]!! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#11. sezona (2020)|11.]]!! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#12. sezona (2020/2021)|12.]]!! width="6%" | [[Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"#13. sezona (2021)|13.]] |- |- style="background:#F0F0F0;" !&nbsp;!! !! !! !! !! !! !! !! !! !! !! !! !! !! |- | {{nowrap|[[Emir Hadžihafizbegović]]}} || Samir Fazlinović || style="background: #ddffdd" colspan="4" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="6" style="background:#ddffdd; text-align:center;" | '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Miraj Grbić]]}} || Dragan Čmar "Čombe" || style="background: #ddffdd" colspan="5" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Milan Pavlović]]}} || Dino Mujkić || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Goran Navojec]]}} || Reufik Mujkić "Refko" || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="6" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Almir Kurt]]}} || Meho Mujkić || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="11" align="center"| '''Sporedna''' |- |{{nowrap|[[Jasna Žalica]]}}|| Šefika Rondić || colspan="1" style="background: #ddffdd" align="center" |'''Sporedna'''|| colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Gordana Boban]]}} || Ivana || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Belma Lizde–Kurt]]}} || Rabija Bubić "Rapka/Buba" || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="10" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Emina Muftić]]}}|| Zumreta Bubić "Zumra" || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Saša Petrović]]}} || Stjepan Mrvica || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna'''||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Tatjana Šojić]]}} || Marija Šarafova || colspan="13" style="background: #ddffdd" align="center" |'''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Mirvad Kurić]]}} || Mariofil Šesto || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="6" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Zana Marjanović]]}} || Selma || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="10" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Milena Dravić]]}} || Spomenka Vihorec || colspan="2" style="background: #ddffdd" align="center" |'''Sporedna'''||colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="1" style="background:#ddffdd; text-align:center;" | '''Sporedna''' ||colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Seka Sablić]]}} || Senka Vihorec || colspan="2" style="background: #ddffdd" align="center" |'''Sporedna'''||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Vanja Drach]]}} || dr. Điđimilović || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna'''||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Boro Stjepanović]]}} || Đuro Ubiparip || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="10" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Žan Marolt]]}} || {{nowrap|Enes Hadžiethemćumurović}} || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna'''||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Iva Šulentić]]}} || Ines Gracin || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' ||colspan="11" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Slađana Bukejlović]]}} || Tanja || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="1" style="background:#ddffdd; text-align:center;" | '''Sporedna''' || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Snežana Marković]]}} || Senada Fukić || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="5" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Almas Smajlović]]}} || Almas || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="8" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Nives Ivanković]]}} || Ajna Hećimić || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || colspan="1" style="background:#ddffdd; text-align:center;" | '''Sporedna''' || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Miodrag Krivokapić]]}} || Šukrija Hećimić || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna'''|| colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Haris Burina]]}} || Jakov Bratić || style="background: #ddffdd" colspan="6" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Aleksandar Seksan]]}} || Đido Mova || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Marija Omaljev]]}} || Barbara Fazlinović #1 || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="8" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Džana Pinjo]]}}<ref name="noveuloge"/> || Barbara Fazlinović #2 || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Ilir Tafa]]}} || Mentor Kosova || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="6" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Predrag Ejdus]]}} || Jovan Belajbeg || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="8" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Elvira Aljukić]]}} || Sanela Hadžimuftezović || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Zlatan Zuhrić-Zuhra]]}}<ref name=noveuloge>{{cite web|url=http://novatv.dnevnik.hr/lzn|title=Nova TV - Lud, Zbunjen, Normalan - NovaTV.hr|work=NovaTV.hr|access-date=31. 10. 2014|archive-date=8. 12. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141208055008/http://novatv.dnevnik.hr/lzn|url-status=dead}}</ref> || Bahro Burek || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Ljubomir Bandović]]}}<ref name="noveuloge"/> || Milan Čmar "Kufe" || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Rijad Gvozden]]}}<ref name="noveuloge"/> || Milutin Čmar "Fufe" #1 || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Branko Janković]]}}<ref name="noveuloge"/> || Milutin Čmar "Fufe" #2 || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="7" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Jasna Beri]]}}<ref name="noveuloge"/> || Indira || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Admir Glamočak]]}}<ref name="noveuloge"/> || Jure Zaklan || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="4" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Ksenija Marinković]]}}<ref name="noveuloge"/> || Ruža || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Marija Pikić]]}}<ref name="noveuloge"/> || Lada Vukašinović || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="5" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Sanja Vejnović]]}}<ref name="noveuloge"/> || Biljana || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Ivana Vojinović]]}}<ref name="noveuloge"/> || Renata || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Ljubiša Savanović]]}}<ref name="noveuloge"/> || Safet Bilmez || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="4" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Miljka Brđanin Babić]]}}<ref name="noveuloge"/> || Sadžida || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="5" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Enes Zlatar]]}}<ref name="noveuloge"/> || Dado || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Suada Ahmetašević]]}}<ref name="noveuloge"/> || Sadeta || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Branislav Trifunović]]}}<ref name="noveuloge"/> || Vlado Mladenović || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Tarik Filipović]]}} || Avdija Leksiković || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Ena Kurtalić]]}} || Mubina Von Leksikon || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Faketa Salihbegović - Avdagić]]}} || Šerifa || colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="2" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="4" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Nataša Ninković]]}}<ref name=uloge10>{{cite web|url=http://www.b92.net/zivot/vesti.php?yyyy=2016&mm=06&dd=23&nav_id=1147084|title=Sporedne uloge - sezona 10 - B92|work=B92.net}}</ref> || Zora Vukašinović || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Branislav Lečić]]}}<ref name=uloge10 /> || Ivan Galo || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Sofija Juričan]]}}<ref name=uloge10 /> || Janja Galo || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Iva Štrljić]]}}<ref name=uloge10 /> || Linda || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Katarina Marković]]}}<ref name=uloge10 /> || Jelena Fazlinović || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Jelena Stupljanin]]}}<ref name=uloge10 /> || Vesna || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Edis Žilić]]}} || Srećko || colspan="9" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="3" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Anja Drljević]]}} || Zorica || colspan="10" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' || colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | |- | {{nowrap|[[Davor Golubović]]}} || Zgembo Krhkić || colspan="10" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="3" align="center"| '''Sporedna''' |- | {{nowrap|[[Bojana Gregorić Vejzović]]}} || Danka || colspan="12" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" | || style="background: #ddffdd" colspan="1" align="center"| '''Sporedna''' |} === Epizodne === * [[Enis Bešlagić]] kao Đenis Đenis * [[Jasna Beri]] kao Dragana * [[Mario Drmać]] kao Stefanel * [[Alma Terzić]] kao Mirna * [[Ermina Kurevija]] kao Azra * [[Zlatan Zuhrić]] kao Nagib * [[Mladen Vojičić Tifa]] * [[Al' Dino]] * [[Davor Sučić]] * [[Dragan Marinković]] kao Bećir * [[Nebojša Glogovac]] kao Grdoba * [[Svetlana Bojković]] kao Laura * [[Emir Z. Kapetanović]] kao Mahmut * [[Dženita Imamović]] kao Rasema * [[Jasna Diklić]] kao Fadila * [[Predrag Jokanović]] kao Drago == Glavni likovi == * '''Izet Fazlinović''' (Mustafa Nadarević) - vitalni penzioner i glava porodice Fazlinović. Iako vješto skriva svoje emocije i zbog manjka živaca i viška adrenalina često zna biti vrlo agresivan prema svima, jako je vezan za svoju porodicu. Osim sina Faruka, unuka Damira i praunuka Džebre, jako voli još 3 stvari: žene, alkohol i komunizam. Konstantno pije rakiju iz [[Popovo polje|Popovog polja]] koju gotovo stalno zove "maksuzija". Dobro poznaje [[Karl Marx|Marxovu]] literaturu i idealizira život u doba [[Jugoslavija|Jugoslavije]]. Imao je brojne avanture s različitim ženama od kojih je rijetko koja imala sretan kraj. U seriji je prikazan i kao jako lukava osoba, pa rijetko pada na pokušaje prevare, a često i sam uspijeva prevariti nekoga. On je "ludi" iz imena serije. * '''Faruk Fazlinović''' (Senad Bašić) - "Zbunjeni" u seriji, Izetov sin. Nekadašnji roker i frontmen benda "Vratnički vukovi". Vlasnik je video-produkcije "Akord" (Prije video-produkcije, u seriji su na istom mjestu bile radiostanica i muzički studio) koja već godinama loše posluje. Hobi mu je muzika, obožava rock'n roll i gotovo uvijek pije pivo u obližnjem kafiću i priča događaje porodice Fazlinović vlasnici kafića Mariji, s kojom je imao i kratak ljubavni odnos. U sebi krije veliku tugu zbog konstantnih porodičnih svađa, nedostatka prave ljubavi u njegovom životu i činjenice da su mu gotovo svi prijatelji budale, poput Čombeta ili braće Mujkić. U osmoj sezoni konačno upoznaje Avdiju, s kim dijeli istu strast za pivom i rock'n rollom i koji mu postaje najbolji prijatelj. * '''Damir Fazlinović''' (Moamer Kasumović) - Najmlađi i najnormalniji član trojca Fazlinovića. Farukov sin, inteligentan mladić koji je u ranijim sezonama bio najbolji student medicine, a u kasnijim uspješan doktor. Nakon raspada braka s Barbarom, majkom njihovog sina Džebre, postaje ovisnik o alkoholu. Poput oca i djeda, i on nema puno sreće sa ozbiljnim vezama. I sam se čudi kako je odrastao kao normalna osoba, uz činjenicu da je čitav život živio uz Izeta i Faruka. == Epizode == {{Glavni|Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"}} {{:Spisak epizoda serije "Lud, zbunjen, normalan"}} == Zanimljivosti == * Zbog velike gledanosti serije [[Nova TV]] je kreirala vještačke sezone (cikluse), pa se u [[Hrvatska|Hrvatskoj]] do sada emitiralo ukupno 10 ciklusa. * Za petu sezonu su snimljene 24 epizode, koje su podjeljene u dva dijela. Prvih 15 epizoda je emitirano u 2012. godini, a ostatak od 9 epizoda se emitirao u [[2013]] godini. * Epizode 137-140 su se pojavile na interaktivnom video portalu [[Nova TV|Nove TV]] - OYO.hr, prije premijernog emitiranja na [[Federalna televizija|Federalnoj televiziji]], ali datumi ovih epizoda su uneseni u skladu sa emitiranjem na [[Federalna televizija|Federalnoj televiziji]]. * Posljednje 4 epizode pete sezone (141-144) su emitirane na TV Vijesti, prije premijernog emitiranja na [[Federalna televizija|Federalnoj televiziji]]. * Epizoda 122 je prilikom premijernog emitiranja na [[Federalna televizija|Federalnoj televiziji]] nosila naziv "There's something about Sanela", međutim u narednim reemitiranjima ove epizode naziv je promijenjen u "Ima nešto u Saneli". * [[Almir Kurt]] je otpjevao najavnu špicu popularne serije Lud, zbunjen, normalan, gdje je i igrao u nekoliko epizoda (kao sporedna uloga).<ref name="Isović: Lud zbunjen normalan i Karne funkcionisaće i bez Grbića">{{cite web |title=Isović: Lud zbunjen normalan i Karne funkcionisaće i bez Grbića|work=vijesti.me | url = http://www.vijesti.me/caffe/isovic-lud-zbunjen-normalan-i-karne-funkcionisace-i-bez-grbica-173615|access-date=24. 1. 2014|archive-date=15. 2. 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180215035356/http://www.vijesti.me/caffe/isovic-lud-zbunjen-normalan-i-karne-funkcionisace-i-bez-grbica-173615|url-status=dead}}</ref> == Reference == {{refspisak|2}} == Vanjski linkovi == * {{Imdb title|id=1093078|title=Lud, zbunjen, normalan}} [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV-serije]] [[Kategorija:Lud, zbunjen, normalan|*]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke humorističke serije iz 2000-ih]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV-serije sa početkom prikazivanja 2007.]] [[Kategorija:TV-emisije na bosanskom jeziku]] [[Kategorija:TV-emisije s radnjom u Bosni i Hercegovini]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV-serije iz 2000-ih]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV-serije iz 2010-ih]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke humorističke serije iz 2010-ih]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke TV serije iz 2020-ih]] [[Kategorija:Bosanskohercegovačke humorističke serije iz 2020-ih]] qkusnhjyqvdrt3vo96h8odd1it86sy6 Ponjevići 0 66587 3428762 3371418 2022-08-23T20:19:06Z 92.240.33.198 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = | slogan = | nadimak ponjave= | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534= | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534= | najveća tačka metara = | površina_grada = 4.0p | stanovništvo grad = 23 | stanovništvo godina = 2022 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]]. == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 23 | g2013_bosnjaci = 23 | g2013_hrvati = 23 | g2013_bosanci = 23 | g2013_muslimani = 23 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 23 | g1991_muslimani = 23 | g1981_ukupno = 23 | g1981_muslimani = 23 | g1971_ukupno = 23 | g1971_muslimani = 23 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 23 | g1961_muslimani = 23 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} fdequcxqum0dysp91qhd3xpocxpa4vm 3428764 3428762 2022-08-23T20:35:21Z Senaid Ponjevic 145220 Opis sela wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = | slogan = | nadimak ponjave= | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534= | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534= | najveća tačka metara = | površina_grada = 4.0p | stanovništvo grad = 23 | stanovništvo godina = 2022 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]] sa svega 32 stanovnika, porijeklom iz prikrajka Velike Kladuše (Čelinja) su se doselili davne 1672 u jedan dio tromeđe, gdje i dan danas postoje, porodica ponjević je veoma bogata loza iz davnine, grupno naseljeni po 2-3 kuće u krugu od 100 m, nd visina 534 m, == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 23 | g2013_bosnjaci = 23 | g2013_hrvati = 23 | g2013_bosanci = 23 | g2013_muslimani = 23 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 23 | g1991_muslimani = 23 | g1981_ukupno = 23 | g1981_muslimani = 23 | g1971_ukupno = 23 | g1971_muslimani = 23 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 23 | g1961_muslimani = 23 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} 5l6nvypaszl4tuatr96hkjvhfeybiki 3428765 3428764 2022-08-23T21:12:44Z Senaid Ponjevic 145220 Opis sela wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = Ponjevići | slogan = | nadimak ponjave = Ponjave | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534 = 430 | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534 = 430 | najveća tačka metara = 430 | površina_grada = | stanovništvo grad = Ponjevići, Tromeđa | stanovništvo godina = 32 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]] sa svega 32 stanovnika, porijeklom iz prikrajka Velike Kladuše (Čelinja) su se doselili davne 1672 u jedan dio tromeđe ali se se smatraju i još starijim jer su se 1672 samo doselili, gdje i dan danas postoje sa dijelom tromeđe koji spaja bužim, bos.krupu i cazin po tome i dobija naziv tromeđa,ponjevići su raširena loza, čak i najbogatija loza rodbine u regiji, [[Nadmorska visina|nadmorska visina 460 m]] Hvala Na posjeti! == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 32 | g2013_bosnjaci = 32 | g2013_hrvati = 0 | g2013_bosanci = 32 | g2013_muslimani = 32 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 32 | g1991_muslimani = 32 | g1981_ukupno = 32 | g1981_muslimani = 32 | g1971_ukupno = 32 | g1971_muslimani = 32 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 32 | g1961_muslimani = 32 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} rqhpvn1mevuxsa5rvi8sxva3ahytpf3 3428776 3428765 2022-08-24T04:12:37Z AnToni 2325 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/Senaid Ponjevic|Senaid Ponjevic]] ([[User talk:Senaid Ponjevic|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:92.240.33.198|92.240.33.198]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = | slogan = | nadimak ponjave= | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534= | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534= | najveća tačka metara = | površina_grada = 4.0p | stanovništvo grad = 23 | stanovništvo godina = 2022 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]]. == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 23 | g2013_bosnjaci = 23 | g2013_hrvati = 23 | g2013_bosanci = 23 | g2013_muslimani = 23 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 23 | g1991_muslimani = 23 | g1981_ukupno = 23 | g1981_muslimani = 23 | g1971_ukupno = 23 | g1971_muslimani = 23 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 23 | g1961_muslimani = 23 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} fdequcxqum0dysp91qhd3xpocxpa4vm 3428777 3428776 2022-08-24T04:17:22Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = | slogan = | nadimak = | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina = | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka = | najveća tačka metara = | površina_grada = 3.35 | stanovništvo grad = 457 | stanovništvo godina = 2013 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]]. == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 457 | g2013_bosnjaci = 399 | g2013_hrvati = 1 | g2013_bosanci = 50 | g2013_muslimani = 5 | g2013_nisu_izjasnili = 2 | g1991_ukupno = 515 | g1991_muslimani = 515 | g1981_ukupno = 591 | g1981_muslimani = 584 | g1971_ukupno = 455 | g1971_muslimani = 453 | g1971_jugosloveni = 1 | g1961_ukupno = 391 | g1961_muslimani = 385 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 5 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} tuwc80qv875qhgfclh8ewu7087dfxuh 3428778 3428777 2022-08-24T04:17:37Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = | slogan = | nadimak ponjave= | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534= | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534= | najveća tačka metara = | površina_grada = 4.0p | stanovništvo grad = 23 | stanovništvo godina = 2022 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]]. == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 23 | g2013_bosnjaci = 23 | g2013_hrvati = 23 | g2013_bosanci = 23 | g2013_muslimani = 23 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 23 | g1991_muslimani = 23 | g1981_ukupno = 23 | g1981_muslimani = 23 | g1971_ukupno = 23 | g1971_muslimani = 23 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 23 | g1961_muslimani = 23 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} fdequcxqum0dysp91qhd3xpocxpa4vm 3428779 3428778 2022-08-24T04:19:28Z AnToni 2325 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/AnToni|AnToni]] ([[User talk:AnToni|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:Senaid Ponjevic|Senaid Ponjevic]] wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = Ponjevići | slogan = | nadimak ponjave = Ponjave | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534 = 430 | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534 = 430 | najveća tačka metara = 430 | površina_grada = | stanovništvo grad = Ponjevići, Tromeđa | stanovništvo godina = 32 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]] sa svega 32 stanovnika, porijeklom iz prikrajka Velike Kladuše (Čelinja) su se doselili davne 1672 u jedan dio tromeđe ali se se smatraju i još starijim jer su se 1672 samo doselili, gdje i dan danas postoje sa dijelom tromeđe koji spaja bužim, bos.krupu i cazin po tome i dobija naziv tromeđa,ponjevići su raširena loza, čak i najbogatija loza rodbine u regiji, [[Nadmorska visina|nadmorska visina 460 m]] Hvala Na posjeti! == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 32 | g2013_bosnjaci = 32 | g2013_hrvati = 0 | g2013_bosanci = 32 | g2013_muslimani = 32 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 32 | g1991_muslimani = 32 | g1981_ukupno = 32 | g1981_muslimani = 32 | g1971_ukupno = 32 | g1971_muslimani = 32 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 32 | g1961_muslimani = 32 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} rqhpvn1mevuxsa5rvi8sxva3ahytpf3 3428780 3428779 2022-08-24T04:30:55Z AnToni 2325 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naselje u BiH | ime = Ponjevići | vrsta = naselje | službeni_naziv = Ponjevići | slogan = | nadimak ponjave = Ponjave | slika = | opis_slike = | veličina_slike = | zastava = | grb = | entitet = [[Federacija Bosne i Hercegovine]] | kanton = [[Unsko-sanski kanton|Unsko-sanski]] | grad = [[Cazin]] | nadmorska_visina 534 = 430 | širina_stepeni = 45.038679 | dužina_stepeni = 15.961599 | najveća tačka 534 = 430 | najveća tačka metara = 430 | površina_grada = | stanovništvo grad = Ponjevići, Tromeđa | stanovništvo godina = 32 | gustoća = | poštanski broj = | pozivni broj = (+387) 37 | matični broj = 109843<ref>{{Cite web |url=http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |title=Sistematski spisak općina i naseljenih mjesta u Bosni i Hercegovini |work=fzs.ba |access-date=10. 4. 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305101405/http://www.fzs.ba/Dem/Popis/nas_mjestaBiH.pdf |archive-date=5. 3. 2016 |url-status=dead }}</ref> | matični_broj_grada = 10227 | karta_lokacija = Bosna i Hercegovina | opis_karte = Ponjevići u Bosni i Hercegovini | web stranice = | bilješka = }} '''Ponjevići''' su [[naseljeno mjesto]] u [[grad]]u [[Cazin]]u, [[Bosna i Hercegovina]]. == Stanovništvo == {{Stanovništvo BiH | naslov_tabele = Sastav stanovništva | ime_naseljenog_mjesta = Ponjevići | vrsta_naseljenog_mjesta = naselje | maticni_broj = 109843 | admin_godina = 2013 | g2013_izvor = <ref name="popis2013">{{cite web |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik |url=https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |website=popis.gov.ba |publisher=Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine |access-date=7. 4. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210407103505/https://www.popis.gov.ba/popis2013/knjige.php?id=2 |archive-date=7. 4. 2021 |url-status=live }}</ref> | g1991_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://fzs.ba/wp-content/uploads/2016/06/nacionalni-sastav-stanovnistva-po-naseljenim-mjestima-bilten-234.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 33) |work=fzs.ba |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1981_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1981/pdf/G19814001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1971_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1971/pdf/G19714001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g1961_izvor = <ref>{{Cite web |url=http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1961/pdf/G19614001.pdf |title=Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961. |work=stat.gov.rs |access-date= 10. 4. 2016}}</ref> | g2013_ukupno = 32 | g2013_bosnjaci = 32 | g2013_hrvati = 0 | g2013_bosanci = 32 | g2013_muslimani = 32 | g2013_nisu_izjasnili = 0 | g1991_ukupno = 32 | g1991_muslimani = 32 | g1981_ukupno = 32 | g1981_muslimani = 32 | g1971_ukupno = 32 | g1971_muslimani = 32 | g1971_jugosloveni = 6 | g1961_ukupno = 32 | g1961_muslimani = 32 | g1961_srbi = 1 | g1961_jugosloveni = 6 }} == Reference == {{reference}} == Vanjski linkovi == {{Portal Bosna i Hercegovina}} * [http://www.opcinacazin.ba/ Zvanični sajt grada Cazina] {{Općina Cazin}} jw7xg7av8rx635zadkogbkeaye5rwst Romano Prodi 0 67453 3428736 3389289 2022-08-23T17:04:11Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Romano Prodi | slika = Romano Prodi 2016 crop.jpg | veličina_slike = | redoslijed = [[Premijer Italije]] | vrijeme_na_vlasti = 17. maj 2006 – 8. maj 2008. | prethodnik = [[Silvio Berlusconi]] | nasljednik = Silvio Berlusconi | vrijeme_na_vlasti2 = 18. maj 1996 – 21. oktobar 1998. | prethodnik2 = Lamberto Dini | nasljednik2 = Massimo D'Alema | redoslijed3 = Predsjednik [[Evropska komisija|Evropske komisije]] | vrijeme_na_vlasti3 = 16. septembar 1999 – 21. novembar 2004. | prethodnik3 = Manuel Marín | nasljednik3 = José Manuel Barroso | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1939|08|09}} | mjesto_rođenja = Scandiano, [[Kraljevina Italija]] | datum_smrti = <!-- {{Datum smrti i godine|GGGG|MM|DD|GGGG|MM|DD}}--> | mjesto_smrti = <!-- [[Grad]], [[Država]] --> | puno_ime = Romano Antonio Prodi | nacionalnost = | druga_imena = | politička_stranka = [[Demokratska stranka (Italija)|Demokratska stranka]] | zanimanje = | supruga = Flavia Franzoni <small>(1969–trenutno)</small> | djeca = 2 | potpis = [[Datoteka:Romano Prodi signature.svg|70p]] }} '''Romano Antonio Prodi''' [[italija]]nski je [[političar]] i bivši [[Premijer Italije|italijanski premijer]]. Na mjestu premijera prvi put je bio u od [[1996]]. do [[1998.]], a drugi put od [[2006]]. do [[2008]]. godine. [[24. januar]]a 2008. podnio je ostavku. Od septembra [[1999.]] do novembra [[2004.]] bio je na mjestu predsjednika [[Evropska komisija|Evropske komisije]]. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Romano Prodi}} {{Premijeri Italije}} {{Predsjednici Vijeća Evrope}} {{DEFAULTSORT:Prodi, Romano}} [[Kategorija:Rođeni 1939.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Italijanski političari]] {{stub-biog}} cat3i81mimlj4nk7y4tgshw2iua8fl5 Dmitrij Medvedev 0 69376 3428752 3418983 2022-08-23T18:28:34Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Dmitrij Medvedev | slika = Dmitry Medvedev official portrait (01) (cropped).jpg | redoslijed = [[Premijer Rusije]] | vrijeme_na_vlasti = 8. maj 2012 – 16. januar 2020. | prethodnik = [[Vladimir Putin]] | nasljednik = [[Mihail Mišustin]] | redoslijed2 = [[Predsjednik Rusije]] | vrijeme_na_vlasti2 = 7. maj 2008 – 7. maj 2012. | prethodnik2 = Vladimir Putin | nasljednik2 = Vladimir Putin | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1965|09|14}} | mjesto_rođenja = Lenjingrad, [[Savez sovjetskih socijalističkih republika|SSSR]]<br /><small>(Sada: [[Sankt Peterburg]], [[Rusija]])</small> | datum_smrti = | mjesto_smrti = | puno_ime = Dmitrij Anatoljevič Medvedev | nacionalnost = | politička_stranka = [[Jedinstvena Rusija]] | supruga = | djeca = | obrazovanje = | vjera = [[Pravoslavlje]] | potpis = [[Datoteka:Signature of Dmitry Medvedev.svg|100px]] | web_stranica = }} '''Dmitrij Anatoljevič Medvedev''' ([[Ruski jezik|ruski]] ''Дми́трий Анато́льевич Медве́дев'') (14. septembar 1965, Lenjingrad, danas [[Sankt Peterburg]]) je [[Rusija|ruski]] [[politika|političar]], te bivši [[predsjednik Rusije]]. Od 14. novembra 2005. obavaljao je dužnost zamjenika [[Premijer Rusije|premijera Rusije]]. Dvije godine kasnije, 10. decembra 2007. godine, kandidiran je za nasljednika [[Vladimir Putin|Vladimira Putina]] na mjestu ruskog predsjednika. Na izborima održanim 2. marta 2008. Medvedev je izabran za predsjednika, a [[7. maj]]a 2008 je preuzeo tu dužnost. Bio je predsjednik Rusije do 8. maja, 2012, kada ga je na tom mjestu naslijedio Vladimir Putin. Medvedev i Putin se sarađivali još u prvoj polovini 1990-ih, u Sankt Peterburgu. Krajem 1990-ih, Putin ga premješta u [[Moskva|Moskvu]]. Medvedev se posljednjih nekoliko godina istaknuo svojim radom kao predsjedavajući Nadzornog odbora [[koncern]]a Gazprom, koji mu je pomogao da se domogne kandidature za predsjednika. Međutim, u široj javnosti, ostao je gotovo nepoznat. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Dmitry Medvedev}} {{Predsjednici Ruske Federacije}} {{stub-polit}} {{DEFAULTSORT:Medvedev, Dmitrij}} [[Kategorija:Rođeni 1965.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Sankt Peterburg]] [[Kategorija:Ruski političari]] [[Kategorija:Ruski premijeri]] ndx8ifj9yu3pkk1yoabr25w47spi1ck Gver Amalasan 0 72315 3428755 2226207 2022-08-23T18:55:00Z Snow Lion Fenian 110456 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Personal flag of Guaire Amalasan.svg|200px|desno|mini|Gverova lična zastava]] '''Gver Amalasan''' je imaginarni lik iz knjiga epske fantastike [[Točak vremena]]. Gver Amalasan je bio Lažni Zmaj. Bio je veoma visok, prodornih, crnih očiju. Razumio se u historiju i u Zmajska proročanstva, a bio je i sjajan general i strateg. Također je mogao vrlo snažno da usmjerava. Proglasio se za Ponovorođenog zmaja 939. slobodne godine. Svoje sljedbenike je nazvao Djecom zmaja. Vrlo brzo je osvajao. Do 941. pola svijeta je palo pod njegovim vosjkama. Nastupio je opšti rat. Sve nacije su poslale vojsku protiv Gvera. Sve su omanule. Na kraju je Amalasana i njegove vojske savladao neko dotada skoro nepoznat. [[Artur Hawkwing]], kralj malog kraljevstva Šandala, je sa duplo manje vojnika zarobio i porazio Amalasana. Amalasan je odveden u [[Bijela kula|Bijelu kulu]], gdje je pogubljen. Njegove pristalice su pokušale da ga spasu, ali nisu uspjele. {{Točak vremena}} [[Kategorija:Likovi iz Točka vremena]] t1qsg1jfzjt6myz0h91f98l6m0o0164 Viktor Juščenko 0 79552 3428757 3335044 2022-08-23T18:56:53Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija politički vođa | ime = Viktor Juščenko<br /><small>Віктор Ющенко</small> | slika = Портрет 3-го президента України Віктора Ющенка.jpeg | redoslijed = 3. [[predsjednik Ukrajine]] | vrijeme_na_vlasti = 23. januar 2005 – 25. februar 2010 | prethodnik = [[Leonid Kučma]] | nasljednik = [[Viktor Janukovič]] | redoslijed2 = 7. premijer [[Ukrajina|Ukrajine]] | vrijeme_na_vlasti2 = 22. decembar 1999 – 29. maj 2001 | prethodnik2 = Valeriy Pustovoitenko | nasljednik2 = Anatoliy Kinakh | redoslijed3 = | vrijeme_na_vlasti3 = | prethodnik3 = | nasljednik3 = | datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1953|02|23}} | mjesto_rođenja = | datum_smrti = | mjesto_smrti = | puno_ime = | nacionalnost = | politička_stranka = | supruga = Kateryna Chumachenko | djeca = Andriy, Taras, Vitalina, Sophia, Chrystyna | obrazovanje = | vjera = [[pravoslavlje]] | potpis = [[Datoteka:Viktor Yushchenko's signature.svg|100px]] | web_stranica = }} '''Viktor Juščenko''' ([[Ukrajinski jezik|ukrajinski]]: ''Віктор Андрійович Ющенко'') je [[Ukrajina|ukrajinski]] političar i bivši predsjednik te zemlje. ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Viktor Yushchenko}} {{DEFAULTSORT:Juščenko, Viktor}} [[Kategorija:Rođeni 1953.]] [[Kategorija:Ukrajinski političari]] [[Kategorija:Ukrajinski premijeri]] [[Kategorija:Ukrajinski predsjednici]] {{stub-biog}} gxnlykay3bwv4092m2qzuiz29by7y8l Predsjednik Azerbejdžana 0 81450 3428741 3407377 2022-08-23T17:38:23Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | tijelo = Azerbejdžana | nativni_naziv = | oznaka = | oznakavel = | oznakatekst = | zastava = Flag of the President of Azerbaijan.svg | zastavavel = | zastavatekst = Standard predsjednika | slika = President Ilham Aliyev met with Georgian Prime Minister, September 2021 02 (cropped).jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Ilham Aliyev]] | trenutnood = 31. oktobra 2003. | odjel = | stil = | vrsta = [[Šef države]] | status = | skraćenica = | član = | izvještava = | prebivalište = Rezidencija Zuğulba u [[Baku]]u<br /> Predsjednička palača u Ganjliku | sjedište = | predlagač = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = Sedam godina, | mandat_kvalificiran = neograničen broj mandata<ref name="Reuters 2016">{{cite news|access-date=24. 4. 2019|title=Azerbaijan holds referendum to extend president's term|url=https://www.reuters.com/article/us-azerbaijan-presidency-term-idUSKCN11W1L7|newspaper=[[Reuters]]|date=26. 9. 2016|via=www.reuters.com}}</ref> | konstituirani_instrument = | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 18. maj 1990. | osnivač = | imenovano_po = | prvi = [[Ayaz Mutallibov]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = [[Potpredsjednik Azerbejdžana|Potpredsjednik]] | plata = 180,000 AZN godišnje | veb-sajt = {{URL|http://en.president.az/}} | fusnote = }} '''Predsjednik Azerbejdžana''' je [[šef države]] [[Azerbejdžan]]a. Ustav kaže da će predsjednik biti utjelovljenje [[Izvršna vlast|izvršne vlasti]], vrhovni zapovjednik, "predstavnik Azerbejdžana u unutrašnjoj i vanjskoj politici", te da će "imati pravo na imunitet [od krivičnog gonjenja]". Predsjednik vlada preko svog izvršnog ureda, predsjedničke administracije, koji se sastoji od grupe tajnika i ministara odjeljenja. Pored toga, postoji Kabinet ministara u vezi s ekonomskom i socijalnom politikom i Vijeće sigurnosti u vezi sa stranim, vojnim i pravosudnim pitanjima. Glavni vojni savjetnici predsjednika Azerbejdžana bili su general-major Nuraddin Sadihov (1993–1999), general-pukovnik Tofig Aghahuseynov (1997–2002) i general-potpukovnik za nacionalnu sigurnost Vahid Alijev (od aprila 2002). Među agencijama koje su direktno podređene predsjedniku je i Specijalna državna služba zaštite. Prema ustavu Azerbejdžana, ista osoba može biti na mjestu predsjednika neograničen broj mandata. Trenutni predsjednik je [[Ilham Aliyev]], obnašavši dužnost predsjednika od 31. oktobra 2003. godine.<ref>{{cite web|title=Republic of Azerbaijan Presidential Election|url=http://www.osce.org/odihr/elections/azerbaijan/13467?download=true|website=OSCE|access-date=23. 12. 2014}}</ref> ==Spisak predsjednika== {| class="wikitable" |- ! Br. !! colspan=2|Ime i prezime !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- |align=center| 1. | [[Datoteka:Ayaz Mutalibov 1992.jpg|70p]] | [[Ayaz Mutallibov]] | 18. maj 1990 – 6. mart 1992. | style="background-color:#DE0000 " | | [[Komunistička partija Azerbejdžana|Komunistička partija]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:Emblem of Azerbaijan.svg|70p]] | [[Yagub Mammadov]] | 6. mart 1992 – 14. maj 1992. | style="background-color:#DDDDDD " | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| (1). | [[Datoteka:Ayaz Mutalibov 1992.jpg|70p]] | [[Ayaz Mutallibov]] | 14. maj 1992 – 18. maj 1992. | style="background-color:#DDDDDD " | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:Isa Gambar (cropped).jpg|70p]] | [[Isa Gambar]] | 18. maj 1992 – 17. juni 1992. | style="background-color:#5C5858 " | | [[Azerbejdžanska stranka Narodnog fronta]] |- |align=center| 2. | [[Datoteka:Abulfaz Elchibey (1992).jpg|70p]] | [[Abulfaz Elchibey]] | 17. juni 1992 – 24. juni 1993. | style="background-color:#5C5858 " | | [[Azerbejdžanska stranka Narodnog fronta]] |- |align=center| 3. | [[Datoteka:Heydar Aliyev (crop).jpg|70p]] | [[Heydar Aliyev]] | 24. juni 1993 – 31. oktobar 2003. | style="background-color:#0070C3 " | | [[Stranka Novi Azerbejdžan]] |- |align=center| 4. | [[Datoteka:President Ilham Aliyev met with Georgian Prime Minister, September 2021 02 (cropped).jpg|70p]] | [[Ilham Aliyev]] | 31. oktobar 2003 – ''trenutno'' | style="background-color:#0070C3 " | | [[Stranka Novi Azerbejdžan]] |} ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|Presidents of Azerbaijan}} *[http://www.president.az/ Predsjednik Azerbejdžana] {{Vođe evropskih država}} [[Kategorija:Predsjednici Azerbejdžana]] [[Kategorija:Politika Azerbejdžana]] [[Kategorija:Predsjednici po državama|Azerbejdžan]] 8yemmezgxzeje7ek4vyqtcrxxfpxkxk Debelo Brdo (Sarajevo) 0 96544 3428766 3428678 2022-08-23T21:31:42Z Zavičajac 76629 wikitext text/x-wiki [[File:Sarajevo Debelo Brdo 11.jpg|mini|desno|Debelo Brdo, vidljivi su betonski ulazi u centar veze JNA i ostaci zida iz kasnoantičkog doba]] '''Debelo Brdo''' je područje na zapadnom obronku masiva [[Trebević]]a iznad [[Sarajevo|Sarajeva]]. Administrativno pripada općinama [[Centar (Sarajevo)|Centar]] i [[Novo Sarajevo]]. Debelo brdo je poznato kao prvo i najznačajnije [[Arheologija|arheološko]] nalazište na teritoriji grada na kojem je nađeno [[Prahistorija|prahistorijsko]] [[Gradina|gradinsko naselje]], antički i kasnoantički odbrambeni objekti. Na Debelom brdu je bilo jedno od najznačajnijih prahistorijskih naselja [[Bronzano doba|bronzanog doba]] (1800-1300. godine p.n.e.) u unutrašnjosti sjeverozapadnog [[Balkan]]a. Vizuelno je bilo povezano sa gradinama na obroncima oko doline Miljacke, kao i sa [[Gradac (Gornji Kotorac)|gradinom na Ilinjači]] u Gornjem Kotorcu, na rubu Sarajevskog polja. Do danas je registrirano par desetina gradinskih naselja koja su na užem sarajevskom području egzistirala od vremena neolita pa sve do rimskog doba. Pojedina od tih naselja su imala i posebno značenje za lokalne populacije a imala su i dugi kontinuitet trajanja. U prvom redu ovo se odnosi na naseobinski kompleks Zlatište - Debelo Brdo - Soukbunar čije je postojanje imalo veliki značaj i činilo ga ekonomskim, kulturim, komunikacionim, društvenim, pa vjerojatno i političkim središte u području Srednje Bosne.<ref name="Mesihović"/> Godine 2005. odlukom [[Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine|Komisije za nacionalne spomenike Bosne i Hercegovine]] u sastavu: Zeynep Ahunbay, [[Amra Hadžimuhamedović]], [[Dubravko Lovrenović]], [[Ljiljana Ševo]] (predsjedavajuća komisije) i Tina Wik, proglašeno je za nacionalni spomenik.<ref name="Debelo">{{Cite web|url= http://old.kons.gov.ba/main.php?id_struct=6&lang=1&action=view&id=2550 |title= Debelo Brdo |work= Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika|accessdate= 24. 9. 2021}}</ref> == Istraživanja == Prva istraživanja obavio je [[Franjo Fiala]] 1889-1896. godine. Pokretni arheološki materijal je deponiran u [[Zemaljski muzej Bosne i Hercegovine|Zemaljskom muzeju u Sarajevu]]. Još u svojim prvim izvještajima Fiala je konstatovao da prahistorijski nalazi iz ovog naselja pripadaju pretežno bronzanom i željeznom dobu, ali da postoje i indicije o još starijem, neolitskom horizontu, čiji nalazi nisu ni naročito brojni, ni izraziti. Nakon Fialine kampanje na potezu Zlatište - Debelo Brdo - Soukbunar prezentiran je od strane [[Vejsil Čurćič|Vejsila Čurćiča]] 1908. god. i prvi opsežniji pregled gradinskih naselja Sarajeva.<ref name="Mesihović"/> Iskopavanjem 1983, u organizaciji Gradskog zavoda za zaštitu i korištenje kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa Sarajevo, rukovodili su [[Lidija Fekeža]] i [[Blagoje Govedarica]]. Iskopavanje je teklo paralelno sa gradnjom vojnog objekta - centra veze tadašnje [[Jugoslavenska narodna armija|JNA]]. Materijal sa iskopavanja predan je [[Muzej Sarajeva|Muzeju grada Sarajeva]]. U augustu 2017. po nalogu Općine Centar, Institut za arheološka istraživanja Filozofskog fakulteta u Sarajevu je obavio prospekciju lokaliteta Vranjače kako bi vidio da li tu postoji arheološki potencijal i iz kojeg perioda, te koliko je to povezano s obližnjim lokalitetom Debelog brda.<ref name="Dvranjača">{{Cite web|url= https://depo.ba/clanak/172237/nadomak-sarajeva-arheolosko-nalaziste-iz-bronzanog-doba-sta-kriju-vranjaca-debelo-brdo-i-zlatiste |title= Nadomak Sarajeva arheološko nalazište iz bronzanog doba: Šta kriju Vranjača, Debelo brdo i Zlatište? |work= Depo portal|accessdate= 24. 9. 2021}}</ref> Lokalitet je u priličnoj mjeri devastiran i potpuno zapušten, jer su ga koristili JNA, [[Armija Republike Bosne i Hercegovine|Armija BiH]] tokom [[Rat u Bosni i Hercegovini|rata 1992-1995]]. godine i [[SFOR]]. == Historija == Život na Debelom brdu je trajao od eneolita 2000/1700. godine p. n. e., preko bronzanog doba, starijeg i mlađeg željeznog doba, antičkog i kasnoantičkog perioda, pa sve do dolaska [[Slaveni|Slavena]]. U lokalnom smislu Debelo Brdo je dominiralo Sarajevskim poljem, nad dolinom Miljacke, s jedne strane, i Željeznice sa druge stranea. Šire gledano bilo je na mjestu gdje se završavala sjeverna saobraćajnica - dolina [[Bosna (rijeka)|Bosne]] - a nastavljali se putevi za Hercegovinu i jugoistočnu Bosnu. Taj položaj bio je presudan za razvoj Debelog Brda u zanatski i trgovački centar. Ipak ne treba isključiti ni mogućnost osvajanja ovog naselja od nosilaca [[Srednjebosanska kulturna grupa|Srednjebosanske kulturne grupe]] (Desidijati). === Neolit === Među neobjavljenim materijalom sa ovog lokaliteta pronađen je dio tipične neolitske sjekire, tzv. tipa ''Schuhleistenkeil'', izrađene od svijetlog kamena (magnezita). Osim toga, dva već objavljena ulomka i jedan još neobjavljeni keramički ulomak, pokazuju sličnost s [[Hvarsko-lisičićka kultura|Hvarsko-lisičićkom kulturom]]. Pronađeni materijali iz neolita na ovom lokalitetu pripadaju istom onom talasu doseljenika sa juga (iz Hercegovine) koji su krajem neolita, pred naletom stočarskih plemena (stepski nomadi iz Azije - [[Indoevropljani]]), u većem broju naselili i neke dijelove južne i centralne Bosne, promijenivši znatno kulturmu fizionomiju naselja [[Butmirska kultura|butmirske kulture]]. U to vrijeme neolitsko naselje u Butmiru, u Sarajevskom polju, po svoj prilici više nije postojalo.<ref name="Debeloeneolit">{{Cite web|url= https://archive.org/details/OdButmiraDoIliraBorivojoviiSarajevo1976Latinica/page/n96 |title= Borivoj Čović - Od Butmira do Ilira - Desidijati |work= Zemaljski muzej Zarajevo|accessdate= 24. 9. 2021}}</ref> === Eneolit === Drugi stratum pripada eneolitskom dobu, kasnoj fazi [[Vučedolska kultura u Bosni i Hercegovini|Vučedolske kulture]], datiranoj u 2000-1800 (1700) godinu prije naše ere. <ref name="Tasić">{{Cite web|url= https://books.google.ba/books?id=m_mAAAAAMAAJ&pg=PA122&lpg=PA122&dq=debelo+brdo+%C4%8Dovi%C4%87&source=bl&ots=0y4x-AL2ta&sig=ACfU3U2mfL-nwWHpwaiAzrXnmHQtoUpDdQ&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJmqmU1Nj5AhXYhf0HHTWoAJ04HhDoAXoECA4QAw#v=onepage&q=debelo%20brdo%20%C4%8Dovi%C4%87&f=false |title= Eneolitske kulture Centralnog i Zapadnog Balkana - Debelo Brdo |work= Institut za balkanske studije |accessdate= 24. 9. 2021}}</ref> Zastupljena je u velikom broju primjeraka tipična vučedolska keramika, kalupi za livenje raznih metalnih predmeta, igle, šila, lisnati bodeži, sjekire i dijelovi cijevi za mijeh. Poslije Ljubljanskog barja ovo naselje je najbogatije nalazima Vučedolske kulture na prostoru bivše [[Socijalistička Federativn Republika Jugoslavija|Jugoslavije]]. Nađeni materijal ima i svoje posebnosti pa se u nauci govori o [[Vučedolska kultura u Bosni i Hercegovini| podtipu Vučedolske kulture]] ili podtipu Debelo Brdo.<ref name="ČovićB">{{Cite web |url= https://www.muzejsarajeva.ba/wp-content/uploads/2021/07/Prilozi-4-Borivoj-Covic.pdf |title= Borivoj Ćović: Počeci naselja na Debelom Brdu u Sarajevu |work= JU Muzej Sarajeva, 2005 |accessdate= 9. 2. 2019}}</ref> Keramika odlikuje punijim geometrijskim likovima i bogatijim rasporedom ukrasa.<ref name="Basler">{{Cite web |url= https://de.scribd.com/document/267288103/Kulturna-Istorija-Bosne-i-Hercegovine |title= Alojz Benac-Đuro Basler-Borivoj Ćović-Esad Pašalić-Nada Miletić-Pavao Anđelić - KULTURNA ISTORIJA BOSNE I HERCEGOVINE |work= Veselin Masleša, Sarajevo, 1966 |accessdate= 9. 2. 2019}}</ref> === Bronzano doba === Iz ovog perioda je [[gradina|gradinsko naselje]] sa sa manjim utvrđenim dijelovima i sa otvorenim naseljima, smještenim ispod stijena nad Soukbunarom i na području Zlatišta i Vranjače. Bilo je jedno od najvećih gradinskih naselja, koje se pružalo u dužini od nekoliko stotina metara, obuhvatajući više zaravanaka i padina kao i dva manja brda (Debelo brdo i Zlatište). Pronađena su razna oruđa i oružja, šuplje sjekire, bronzana koplja, kratki mačevi-bodeži, te kalupi za livenje ovog oružja. Još 1895. godine otkriven je i dio jedne keramičke posude — identifikovan kao [[Mikenska kultura|mikenski]], što otvara nove poglede na mogućnost postojanja mikenskih uticaja i veoma duboko u unutrašnjosti zapadnog [[Balkan]]a. Sve to potvrđuje da je naselje na Debelom brdu ujedno bilo ustaljen i dugovječan zanatski, proizvodni, kulturni i trgovački centar, sa stabilnom i čvrsto organiziranom društvenom zajednicom. <ref name="ČovićB"/> === Željezno doba === Iz starijeg željeznog doba, od 900. do 300. godine prije naše ere, prema keramičkom materijalu na Debelom brdu i Varvari kod [[Prozor]]a, izveden je zaključak da su veze i kontakti plemena ([[Desidijati]]), koja su živjela u srednjem toku [[Bosna (rijeka)|rijeke Bosne]] i gornjem toku [[Vrbas]]a ([[Srednjebosanska kulturna grupa]]) sa onim koja su živjela južnije, u gornjem toku rijeke Bosne, bile intenzivne i trajnog karaktera, s tim da su plemena koja pripadaju srednjebosanskoj kulturnoj grupi bila vjerovatno nadmoćnija. Pored toga, na materijalu sa Debelog Brda javlja se i import iz [[Italija|Italije]] (sjekire sa lepezasto proširenom oštricom). Izuzetan geografski položaj doveo je do razvoja naselja u značajan [[Zanastvo|zanatski]] i [[Trgovina|trgovinski]] centar. Predmeti od bronze su se i dalje proizvodili (šila, igle, [[nakit]]), ali je za te predmete bilo potrebno neuporedivo manje rude nego što je trebalo za [[mač]]eve, koplja, sjekire, motike...). [[Rudarstvo]] i [[metalurgija]] dobili su veliki zamah. Uočava se sličnost i sa materijalom na [[Glasinačka kultura|Glasinačkom području]]. === Rimski period === Decenije nakon završetka [[Veliki ilirski ustanak|Batonovog ustanka]] su i vrijeme kada se drastično mijenja i fizionomija naselja i naseobina u rimskoj provinciji [[Dalmacija (rimska provincija)|Dalmaciji]], pa i u sarajevskom području kao njegovom sastavnom dijelu. Tip gradinskih naselja nestaje, a naselja se ponovo premještaju u ravničarske zone. Tek se samo pojedine gradine iz vojno-strateških razloga transformiraju u rimske garnizone. Sarajevsko polje, posebno njegovi zapadni dijelovi pružaju i dobre mogućnosti za intenzivnije bavljenje zemljoradnjom, a okolne i obližnje planine za stočarstvo. Naravno tu su u susjedstvu i rudarske zone u fojničko-kiseljačkoj i [[vareš]]koj oblasti. Sarajevsko područje je naseljavalo pleme [[Desidijati]], organizovano kao peregrinska civitas, koja je spadala u jednu od najvažnijih ilirskih civitates u rimsko doba. Sarajevsko područje pružalo je dosta preduslova da se na njemu u rimsko doba razvije značajnije naselje, koje se nalazilo na obe obale [[Miljacka|Miljacke]] (danas od [[Alipašina džamija|Alipašine džamije]] do Kampusa) i na drugoj obali po obližnjim padinama oko Vrbanja mosta. Bilo je podređeno urbanom i upravnom jezgru [[Aquae S (Ilidža)|Aquae S…]] (današnja Ilidža). To je bilo u odnosu na Ilidžu jedno satelitsko veće naselje, suprotno od današnje situacije. Porijeklo ovoga naselja u centralnom Sarajevu sa obje strane Miljacke treba tražiti u kontinuitetu sa naseobinskim kompleksom Zlatište-Debelo Brdo-Soukbunar, koji se jednostavno “preselio” u ravniji plato. Ovaj proces “silaženja” u ravniji dio je bio postupan, vezan i sa rimskim strateškim interesima, i sa procesom romanizacije i kulturnog rasta ali i sa privrednim interesima lokalne populacije (želja da se bude u što je moguće većoj blizini same rimske ceste). U tome razvijenom naselju (sa vjerojatnim zenitom svoga antičkog razvitka u III. st. n. e.) postojala je i ciglana koja je podmirivala potrebe "antičkog Sarajeva" i čiji žigovi su potvrđeni na pronađenim ostacima cigli. Rimsko utvrđenje na Debelom Brdu, strateški dobro izabranoj tački, služilo je između ostalog i za odbranu naselja. Postojalo je još nekoliko stoljeća.<ref name="Mesihović">{{Cite web |url= https://iis.unsa.ba/wp-content/uploads/2019/09/historijska_traganja_1.%C4%8CLANCI-SalmedinM.pdf |title= Salmedin Mesihović: Doprinos historiji sarajevskog prostora u antičko doba, Izvorni naučni rad |work= Filozofski fakultet, Sarajevo, |accessdate= 9. 2. 2019}}</ref> Na lokalitetu je pronađeno mnogo domaće i importirane keramike, dijelovi noževa, dlijeta, kopči za pojaseve, bronzanih dugmeta i šivaćih igala, podloge za ogledalca, poljoprivredni alat (motike, dio pluga, svrdla, strjelice), stakleno posuđe. ==== Novac ==== Nađeno je i nekoliko komada antičkog novca. Najstariji do sada pronađeni rimski novčić sa sarajevskog područja nađen je u Ulici Dugi Sokak, Bistrik, Stari Grad. Danas se čuva u Zemaljskom muzeju pod inventarskim brojem numizmatičke zbirke 12365. * DIVVS AVGVSTVS PATER (lice novčića) "božanski otac August" Brončani novčić kovan je za vrijeme cara [[Tiberije|Tiberija]] (vl. 14-37. god. n. e.), a posvećen uspomeni na [[Oktavijan August|Augusta Oktavijana]]. Na naličju se nalazi prikaz munje sa kraticom SC. Novčić je u rimskim državnim kovnicama nastao neposredno nakon smrti Augusta 14. god. n. e. i samim tim predstavlja najstariji materijalni i epigrafski nalaz rimskog prisustva na sarajevskom području, par godina nakon završetka Velikog Ilirskog ustanka.<ref name="Mesihović"/> Najinteresantniji novčić pronađen do sada na sarajevskom području jeste onaj koji pripada caru Didiju Julijanu i koji je nađen u koritu Miljacke. Danas se čuva u Zemaljskom muzeju pod inventarskim brojem numizmatičke zbirke 12359. * Lice: IMP CAES M DID SEV IVLIA AVG; Imperator Caesar Marcus Didius Severus Iulianus August; “Imperator cezar Marko Didije Sever Julijan August” * Naličje: CONCORD SC; Concordia senatus consulto Zbog samo dvomjesečne vladavine ovog rimskog cara u toku 193. god. n.e. novac posvećen Didiju Julijanu je dosta rijedak. Njegovo prisustvo sugerira da je centralni dio Sarajeva bio jedno od značajnijih putnih i trgovačkih stajališta sa intenzivnijim prometom u zadnjoj deceniji II. st.<ref name="Mesihović"/> === Kasnoantički period === Kada su ovi krajevi opet pripojeni [[Justinijan I|Justinijanovom]] (Istočno-rimsko ili [[Bizantijsko Carstvo|Bizantijskom Carstvu]]), na ovoj strateški dobro izabranoj tački podignuta je tvrđava. Ulazila je u široko-razgranatu politiku Justinijana koja se zasnivala na izgradnji utvrđenih odbrambenih pojaseva, kojima se nastojalo zadržati nadiranje prekodunavskih barbarskih naroda. Tvrđava je imala dva bedema: južni i zapadni kao vanjski (dužine oko 118 m) i sjeverni unutrašnji (dužine 72,5 m). Bedemi imaju izlomljene linije, građeni su od grubo priklesanog kamena, dimenzija 0,4(0,6) x 0,2 m, vezanog krečnim malterom. Ostaci bedema su se očuvali do 1893. godine u visini od 0,6 do 1,3 m skoro po cijeloj dužini, dok su 1983. godine zatečeni ostaci zidova samo u jugozapadnom i zapadnom dijelu i to do visine od oko 0,6 m (oko 3 reda kamenja). Ulaz (širine 3,2 m) u tvrđavu je bio na zapadnoj strani. Ispred njega se nalazila mala kula (A) četverougaone osnove. U kuli je bio pod od krečnog maltera. Na jugoistočnom kraju utvrđenja se unutrašnji bedem završavao kulom četverougaone osnove, dimenzija 8,5 x 4,5 m (kula B). Fiala je zatekao ovu kulu u visini do iznad prvog sprata sa očuvanim omalterisanim stropom. Pri zaštitnim iskopavanjima 1983. godine, tragovi stropa više nisu zatečeni.<ref name="ČovićB"/> Pokretni arheološki materijal iz antičkog i kasnoantičkog doba većinom je nađen unutar zidina utvrđenja i u dvije kule. Između ostalog, nađene su dvije keramičke boce rađene na grnčarskom kolu. Na dnu jedne od njih je natpis minuskulnim kurzivom na latinskom: EGO IVSTVS OLARIVS ET MANUS MEAS RVGETVS ET FETETVS. Opći smisao natpisa je: “Ja sam pravi grnčar, a moje su ruke prljave a plodne.” Analiza keramičkih nalaza pokazala je da poznati primjerak Justinijanova novca ne označava završnu tačku u razvoju ovog naselja, odnosno da sa kasnom antikom ne prestaje život ove aglomeracije, već da se produžuje još izvjesno vrijeme po doseljenju Slavena. == Literatura == U toku vođenja postupka proglašenja dobra nacionalnim spomenikom BiH, korištena je sljedeća literatura: *[[Franjo Fiala|Fiala, Franjo]], ''Jedna prehistorička naseobina na Debelom brdu kod Sarajeva'', Glasnik Zemaljskog muzeja VI, Sarajevo, 1894, 107-140. *Fiala, Franjo, ''Izvještaj o iskopinama na Debelom brdu kod Sarajeva godine 1894'', Glasnik Zemaljskog muzeja VII, Sarajevo, 1895, 123-137. *Fiala, Franjo, ''Izvještaj o prekopavanju na Debelom brdu kod Sarajeva'', Glasnik Zemaljskog muzeja VIII, Sarajevo, 1896, 97-108. *[[Dimitrije Sergejevski|Sergejevski, Dimitrije]], ''Arheološki nalazi u Sarajevu i okolici'', Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu, nova serija, društvene nauke, sv. II, Sarajevo, 1947, 13-50. *Vinski, Zdenko, ''Kasnoantički starosjedioci u Salonitanskoj regiji prema arheološkoj ostavštini predslavenskog supstrata'', Vjesnik za arheologiju i historiju dalmatinsku LXIX/196, Split, 1974, 5-85. *Vinski, Zdenko, ''Autohtoni kulturni elementi u doba doseljenja Slovena na Balkan'', u: ''Predslavenski kulturni elementi na Balkanu u etnogenezi južnih Slavena'', simpozij u Mostaru, 24 -26. oktobra 1968, posebna izdanja Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, knjiga XII, Centar za balkanološka ispitivanja, knjiga 4, Sarajevo, 1969, 171-200. *[[Đuro Basler|Basler, Đuro]], ''Arhitektura kasnoantičkog doba u Bosni i Hercegovini'', Veselin Masleša, Biblioteka “Kulturno nasljeđe”, Sarajevo, 1972. *Čović, Borivoj, ''Metalurška djelatnost vučedolske grupe u Bosni'', Godišnjak Akademije nauka i umjetnosti Bosne i Hercegovine, knjiga XIII, Centar za balkanološka ispitivanja, knjiga 11, Sarajevo, 1976, 105-117. *Čović, Borivoj, ''7. prelazna zona'', u: ''Bronzano doba, Praistorija jugoslavenskih zemalja IV'', Sarajevo 1983, 171-183. *Čović, Borivoj, ''Srednjobosanska kulturna grupa'', u: ''Bronzano doba, Praistorija jugoslavenskih zemalja IV'', Sarajevo 1983, 433-457. *[[Borivoj Čović|Čović, Borivoj]], ''Srednjobosanska grupa'', u: ''Željezno doba, Praistorija jugoslavenskih zemalja V'', Sarajevo 1987, 481-530. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://sarajevo.ba/sarajevo-kroz-historiju/p-n-e/?lang=hr Sarajevo kroz historiju]{{Mrtav link|datum=Novembar 2019 |bot=InternetArchiveBot }} * [https://www.zemaljskimuzej.ba/en/archaeology/prehistory/fibula-figure-eight-decoration Zemaljski muzej Sarajevo] [[Kategorija:Historija Sarajeva]] {{Commonscat|Debelo brdo}} [[Kategorija:Nacionalni spomenici u Sarajevu]] [[Kategorija:Neolitski arheološki lokaliteti u Bosni i Hercegovini|D]] [[Kategorija:Gradine u Bosni i Hercegovini|Debelp Brdo]] [[Kategorija:Eneolitski arheološki lokaliteti u Bosni i Hercegovini|D]] [[Kategorija:Ilirski arheološki lokaliteti u Bosni i Hercegovini|D]] [[Kategorija:Bronzano doba]] [[Kategorija:Rimski arheološki lokaliteti u Bosni i Hercegovini|D]] jea6boh8qeh0m2sbsftrgkk0cmc7n9r Ruska carevina 1547–1721 0 137795 3428712 3264780 2022-08-23T15:14:58Z Palapa 383 ovo bi trebao biti članak o carevini, a ne o imperiji wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Russian_Tsardom_1500_to_1700.png|mini|desno|400px|Teritorija Ruskog Carstva / Rusije u {{legenda0|#4dab07}} 1500, {{legenda0|#22b14c}} 1600. i {{legenda0|#68ca84}} 1700.]]{{Preuređivanje}} '''Rusko Carstvo''' je službeno nastalo 1721. godine, ali se još 1547. [[Moskva|moskovski]] knez [[Ivan IV, car Rusije|Ivan Grozni]] okrunio i proglasio ruskim carem nakon čega je započeo s postepenim objedinjavanjem svih staroruskih zemalja. Između godine osnivanja i ukidanja 1917. godine, ovo veliko multikulturalno, ali prije svega slavensko carstvo će obuhvatiti mnoge evropske i neevropske narode i postati svjetska velesila sa izrazito jakom [[Autokratija|autokratskom]] vladavinom. Kada se Veliki moskovski vojvoda Ivan Grozni 1547. krunisao za cara sve Rusije, na značaju je dobila koncepcija Moskve kao Trećeg Rima, koja je nastala za vreme Ivana III. Po toj teoriji Moskovska država je ostala posljednji bastion pravoslavnog hrišćanstva. Vizantijski rituali, plemstvo i državni simboli poput dvoglavog orla su se oblikovali po vizantijskim uzorima. Ceremonija krunisanja sedamnaestogodišnjeg Ivana Groznog podsjećala ja na krunisanja vizantijskih careva. Moskovska država je sebe shvatala kao slobodnu teritoriju Rusije čija je misija bila da cijelu Rusiju oslobodi od strane vladavine. Ova politika je dovela do ratova sa Poljskom i Litvanijom, odnosno kasnije sa Poljsko-Litvanskom unijom. === Kontakti sa Zapadnom Evropom === U Zapadnoj Evropi Rusija je bila daleka i malo poznata zemlja, čiji su trgovački proizvodi stizali preko poljsko-litvanskih posrednika. Situacija se djelimično izmijenila kada je baron Zigmund fon Herberštajn 1549. objavio svoje djelo Rerum Moscoviticarum Commentarii. Ovo je bio prvi detaljan opis ove nepoznate zemlje. Dodatne informacije o Rusiji donijeli su engleski i holandski trgovci. Ivan Grozni je koristio engleske trgovce kao način da razmjenjuje pisma sa kraljicom Elizabetom I. == Također pogledajte == * [[Spisak moskovskih velikih kneževa]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Muscovy}} * http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv5.htm {{Rusija po temama}} {{Imperije}} {{Kolonijalna carstva}} {{Prvi svjetski rat}} [[Kategorija:Historija Rusije]] [[Kategorija:Politika]] qjq1uyfjlwwy4gs8gynh8qri72nabn5 3428713 3428712 2022-08-23T15:15:56Z Palapa 383 Palapa premjestio je stranicu [[Rusko Carstvo]] na [[Ruska carevina 1547–1721]] bez ostavljanja preusmjerenja wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Russian_Tsardom_1500_to_1700.png|mini|desno|400px|Teritorija Ruskog Carstva / Rusije u {{legenda0|#4dab07}} 1500, {{legenda0|#22b14c}} 1600. i {{legenda0|#68ca84}} 1700.]]{{Preuređivanje}} '''Rusko Carstvo''' je službeno nastalo 1721. godine, ali se još 1547. [[Moskva|moskovski]] knez [[Ivan IV, car Rusije|Ivan Grozni]] okrunio i proglasio ruskim carem nakon čega je započeo s postepenim objedinjavanjem svih staroruskih zemalja. Između godine osnivanja i ukidanja 1917. godine, ovo veliko multikulturalno, ali prije svega slavensko carstvo će obuhvatiti mnoge evropske i neevropske narode i postati svjetska velesila sa izrazito jakom [[Autokratija|autokratskom]] vladavinom. Kada se Veliki moskovski vojvoda Ivan Grozni 1547. krunisao za cara sve Rusije, na značaju je dobila koncepcija Moskve kao Trećeg Rima, koja je nastala za vreme Ivana III. Po toj teoriji Moskovska država je ostala posljednji bastion pravoslavnog hrišćanstva. Vizantijski rituali, plemstvo i državni simboli poput dvoglavog orla su se oblikovali po vizantijskim uzorima. Ceremonija krunisanja sedamnaestogodišnjeg Ivana Groznog podsjećala ja na krunisanja vizantijskih careva. Moskovska država je sebe shvatala kao slobodnu teritoriju Rusije čija je misija bila da cijelu Rusiju oslobodi od strane vladavine. Ova politika je dovela do ratova sa Poljskom i Litvanijom, odnosno kasnije sa Poljsko-Litvanskom unijom. === Kontakti sa Zapadnom Evropom === U Zapadnoj Evropi Rusija je bila daleka i malo poznata zemlja, čiji su trgovački proizvodi stizali preko poljsko-litvanskih posrednika. Situacija se djelimično izmijenila kada je baron Zigmund fon Herberštajn 1549. objavio svoje djelo Rerum Moscoviticarum Commentarii. Ovo je bio prvi detaljan opis ove nepoznate zemlje. Dodatne informacije o Rusiji donijeli su engleski i holandski trgovci. Ivan Grozni je koristio engleske trgovce kao način da razmjenjuje pisma sa kraljicom Elizabetom I. == Također pogledajte == * [[Spisak moskovskih velikih kneževa]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Muscovy}} * http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv5.htm {{Rusija po temama}} {{Imperije}} {{Kolonijalna carstva}} {{Prvi svjetski rat}} [[Kategorija:Historija Rusije]] [[Kategorija:Politika]] qjq1uyfjlwwy4gs8gynh8qri72nabn5 3428715 3428713 2022-08-23T15:16:57Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} [[Datoteka:Russian_Tsardom_1500_to_1700.png|mini|desno|400px|Teritorija Ruskog Carstva / Rusije u {{legenda0|#4dab07}} 1500, {{legenda0|#22b14c}} 1600. i {{legenda0|#68ca84}} 1700.]]{{Preuređivanje}} Kada se Veliki moskovski vojvoda Ivan Grozni 1547. krunisao za cara sve Rusije, na značaju je dobila koncepcija Moskve kao Trećeg Rima, koja je nastala za vreme Ivana III. Po toj teoriji Moskovska država je ostala posljednji bastion pravoslavnog hrišćanstva. Vizantijski rituali, plemstvo i državni simboli poput dvoglavog orla su se oblikovali po vizantijskim uzorima. Ceremonija krunisanja sedamnaestogodišnjeg Ivana Groznog podsjećala ja na krunisanja vizantijskih careva. Moskovska država je sebe shvatala kao slobodnu teritoriju Rusije čija je misija bila da cijelu Rusiju oslobodi od strane vladavine. Ova politika je dovela do ratova sa Poljskom i Litvanijom, odnosno kasnije sa Poljsko-Litvanskom unijom. === Kontakti sa Zapadnom Evropom === U Zapadnoj Evropi Rusija je bila daleka i malo poznata zemlja, čiji su trgovački proizvodi stizali preko poljsko-litvanskih posrednika. Situacija se djelimično izmijenila kada je baron Zigmund fon Herberštajn 1549. objavio svoje djelo Rerum Moscoviticarum Commentarii. Ovo je bio prvi detaljan opis ove nepoznate zemlje. Dodatne informacije o Rusiji donijeli su engleski i holandski trgovci. Ivan Grozni je koristio engleske trgovce kao način da razmjenjuje pisma sa kraljicom Elizabetom I. == Također pogledajte == * [[Spisak moskovskih velikih kneževa]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Muscovy}} * http://gumilevica.kulichki.net/VGV/vgv5.htm {{Rusija po temama}} {{Imperije}} {{Kolonijalna carstva}} {{Prvi svjetski rat}} [[Kategorija:Historija Rusije]] [[Kategorija:Politika]] i33g0d375nln2ufaxuzjcsm3ww9k4rq Razgovor:Ruska carevina 1547–1721 1 138894 3428714 2944539 2022-08-23T15:15:56Z Palapa 383 Palapa premjestio je stranicu [[Razgovor:Rusko Carstvo]] na [[Razgovor:Ruska carevina 1547–1721]] bez ostavljanja preusmjerenja wikitext text/x-wiki {{Stranica_za_razgovor}} 4y1ci1usn7rqrukvjy3pmmfhyw7ugjm Diels–Alderova reakcija 0 142671 3428774 3022095 2022-08-23T22:59:02Z Innerstream 136707 wikitext text/x-wiki [[Datoteka:Diels-Alder (1,3-butadiene + ethylene) red.svg|desno|290px|mini|Primjer Diels-Alderove reakcije: reakcija [[eten]]a sa 1,3 butadienom pri čemu nastaje [[cikloheksen]]]] '''Diels–Alder reakcija''' je [[hemijska reakcija]] u [[organska hemija|organskoj hemiji]] (tačnije cikloadicija) između konjugiranih [[dieni|diena]] i supstituiranog [[alkeni|alkena]], ponekad nazvanih dienofili, kojom nastaje supstituirani sistem cikloheksena.<ref>{{Cite doi|10.1002/jlac.19284600106}}</ref><ref>''Synthesis of the hydro aromatic sequence'', ''Ann.'' '''1929''', ''470'', 62.</ref><ref> ''Synthesis in the hydroaromatic series, IV. Announcement: The rearrangement of malein acid anhydride on arylated diene, triene and fulvene'', Diels, O.; Alder, K. ''Chemische Berichte'' '''1929''', ''62'', 2081 & 2087.</ref> Reakcija se može odvijati čak i ako neki atomi u novoformiranom prsteni nisu [[karbon]]. Neke od Diels-Alderovih reakcija su reverzibilne (povratne), reakcija dekompozicije cikličnog sistema se tada naziva '''retro Diels-Adlerova''' reakcija. Naprimjer, retro Diels-Alderovi spojevi se najčešće proučavaju kada se Diels-Adlerov spoj analizira putem [[Masena spektrometrija|masene spektrometrije]]. Njemački hemičari [[Otto Diels|Otto Paul Hermann Diels]] i [[Kurt Alder]] su prvi opisali ovu vrstu reakcija 1928. godine, da bi im tek 1950. godine za njihov rad bila uručena i [[Nobelova nagrada za hemiju]]. Diels-Alderovu reakciju ponekad uspoređuju sa ''Mona Lisom'' među reakcijama u organskoj hemiji pošto ova vrsta reakcije zahtjeva veoma malo energije za formiranje cikloheksenskog prstena, koji je dalje koristan u mnogim drugim organskim reakcijama.<ref>Kloetzel, M. C. ''Org. React.'' '''1948''', ''4'', 1–59. (Review)</ref><ref>Holmes, H. L. ''Org. React.'' '''1948''', ''4'', 60–173. (Rev.)</ref><ref>{{Cite doi|10.1021/cr00013a013}}</ref><ref>''The Diels–Alder Reaction in Total Synthesis'' K. C. Nicolaou, S. A. Snyder, T. Montagnon, G. Vassilikogiannakis ''Angew. Chem. Int. Ed.'' '''2002''', ''41'', 1668–1698. (Rev.) {{Cite doi|10.1002/1521-3773(20020517)41:10<1668::AID-ANIE1668>3.0.CO;2-Z}}</ref> Ove reakcije naročito dolaze do izražaja pri sintezi prirodnih spojeva, naprimjer pri sintezi steroida, poput [[estradiol]]a. Jedna od karakteristika ovih reakcija je da se one odvijaju gotovo bez ikakvih [[ion]]skih vrsta ili slobodnih radikala<ref>http://www.pmf.unsa.ba/hemija/kohbh/predmeti/1-IV/mehanizmi_organskih_reakcija/8.pdf{{Mrtav link|datum=Oktobar 2019 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>. == Mehamizam == Reakcija se odvija putem samo jednog stanja tranzicije, koje ima manju zapreminu i od početnih materijala i od proizvoda. To je asocijativna vrsta reakcije a ubrzava se samo pri izuzetno visokom [[pritisak|pritisku]]. Diels-Adlerova reakcija je jedan od primjera pericikličnih reakcija. Proučavane su i neke verzije ove reakcije sa slobodnim radikalima, ali nijedna od njih nije tipična Diels-Adlerova pošto se u toku njih poremeti [[stereohemija]] karbona. To su postupne reakcije slobodnih radikala koje stvaraju nove veze u najmanje dva koraka. Primjer ove vrste reakcija je reakcija ''selenobenzofenona'' sa [[1,3 dien]]om. == Reference == {{reference}} {{Commonscat|Diels-Alder reaction}} [[Kategorija:Hemijske reakcije]] [[Kategorija:Njemački izumi]] fc5a7mig9qos181h7ia193ki6zh175z Papa Franjo 0 179078 3428758 3416801 2022-08-23T18:58:02Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija papa | ime = Franjo | slika = [[Datoteka:Portrait of Pope Francis (2021).jpg|200px]] | opis_slike = | pontifikat_početak = 13. mart 2013. | pontifikat_kraj = | prethodnik = [[Papa Benedikt XVI|Benedikt XVI]] | naslijednik = | rodno_ime = Jorge Mario Bergoglio | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1936|12|17}} | mjestorođenja = [[Buenos Aires]], [[Argentina]] | datumsmrti = | mjestosmrti = | sahranjen = | nacionalnost = Argentinac | religija = | prebivalište = Vatikan | roditelji = | supruga = | djeca = | alma_mater = | potpis = | ostali = }} [[Datoteka:Coat of arms of Franciscus.svg|mini|138x138piksel|Grb pape Franje]] '''Franjo''' ([[Latinski jezik|lat.]] ''Franciscus''), rođen kao '''Jorge Mario Bergoglio''' (rođen 17. decembra 1936)<ref name="papa.ba">{{cite web |url=http://www.papa.ba/hr/papa-i-bih/papa-franjo |title=Papa Franjo |work=papa.ba |access-date=10. 1. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170905053711/http://www.papa.ba/hr/papa-i-bih/papa-franjo |archive-date=5. 9. 2017 |url-status=dead }}</ref> je 266. poglavar [[Rimokatoličanstvo|katoličke Crkve]]. Za papu je izabran 13. marta 2013. godine, kao nasljednik [[Papa Benedikt XVI|Benedikta XVI]], koji je 28. februara podnio ostavku. Prvi je papa [[Isusovci|isusovac]] i prvi papa iz [[Argentina|Argentine]], [[Novi svijet|Novog svijeta]] i [[Južna polutka|južne hemisfere]], te prvi papa neevropljanin nakon 1272. godine ([[Papa Grgur III|Grgur III]]). == Biografija == === Rani život === Franjo je rođen kao Jorge Mario Bergoglio u siromašnoj porodici italijanskih imigranata u Argentini, u glavnom gradu Buenos Airesu. Osnovno i srednje obrazovanje završio je u rodnom gradu, kao i fakultet. Postao je hemijski tehničar, a nakon završenog fakulteta odlučio je postati svećenik. === Rad prije papinstva === Franjo se zaredio za svećenika 13. decembra 1969. godine, a pripada redu isusovaca. Njihov provincijal za Argentinu je bio u razdoblju od 1973. do 1979. Nakon toga postao je rektor sjemeništa u San Miguelu i tamo ostao do 1986. 1992. godine imenovan je [[biskup]]om Buenos Airesa 27. juna 1992, a 21. februara 2001. [[papa Ivan Pavao II]] imenuje ga kardinalom. Uz tu funkciju dobio je i mnoštvo drugih obaveza iz [[Vatikan|Svete Stolice]]. === Papa === Jorge Mario Bergoglio je 13. marta 2013. godine izabran za 266. papu, i naslijedio je Benedikta XVI, koji je odstupio sa dužnost 28. februara iste godine. Nije smatran velikim favoritom, posebno zbog poodmakle dobi. Na dan stupanja na dužnost imao je 76 godina, a javno mišljenje je bilo da na mjesto nasljednika [[Sveti Petar|svetog Petra]] treba doći neko mlađi. Ime koje će nositi u pontifikatu je izabrao u spomen na [[Franjo Asiški|Franju Asiškog]], čovjeka čija uvjerenja poput skromnog života i sam slijedi. === Zanimljivosti === Papa Franjo je poznat kao izrazito skromna osoba. Kao kardinal nije živio u raskošnoj rezidenciji nego je živio u malenom stanu u Buenos Airesu, a umjesto službenog koristio je javni prijevoz. Po dolasku na papinsko mjesto nije nosio uobičajeni zlatni križ nego željezni, a u prvom obraćanju javnost je pozdravio s "Dobra večer" (Bona sera) umjesto uobičajenog katoličkog pozdrava (Hvaljen Isus). Poznat je i kao veliki ljubitelj nogometa i navijač argentinskog kluba [[San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo]], kojeg su osnovali isusovci. == Posjeta Bosni i Hercegovini == [[Datoteka:Pope Francis in Bosnia and Herzegovina june 6 2015.jpg|mini|Papa Franjo u Bosni i Hercegovini, 6. juna 2015.]] Dana 6. juna 2015. godine Papa je boravio u ranije najavljenoj posjeti Bosni i Hercegovini. Generalni pokrovitelj dolaska je bilo [[Predsjedništvo Bosne i Hercegovine]]. U toku posjete, Papa je održao misu na [[Stadion "Asim Ferhatović Hase"|stadionu Asim Ferhatović Hase]] u [[Sarajevo|Sarajevu]]. Za prisustvo ovom događaju je bila potrebna prethodna prijava.<ref name="papa.ba" /> == Reference == {{refspisak}} == Vanjski linkovi == {{Commonscat|Franciscus}} * {{službeni sajt|http://w2.vatican.va}} {{Redoslijed |prethodnik = [[Papa Benedikt XVI|Benedikt XVI]] |gl_članak_funkcija = [[Papa]]<br>(13. mart 2013 – trenutno) |nasljednik = – }} {{Pape}} {{Dobitnici Karlove nagrade}} [[Kategorija:Trenutni vladari]] [[Kategorija:Rođeni 1936.]] [[Kategorija:Pape]] [[Kategorija:Biografije, Buenos Aires]] [[Kategorija:Isusovci]] qbziyy3m3uiy9hzd987enn14zpxhoin Suhač 0 270298 3428747 3428699 2022-08-23T18:03:33Z AnToni 2325 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/93.137.68.235|93.137.68.235]] ([[User talk:93.137.68.235|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:WumpusBot|WumpusBot]] wikitext text/x-wiki {{Geokutija naselje u Hrvatskoj <!-- *** Gornji dio *** --> |ime = Suhač |vrsta = naselje <!-- *** Ime **** --> |službeni naziv = |slogan = |nadimak = <!-- *** Slika *** --> |slika = |opis_slike = |dimenzija_slike = <!-- *** Simboli *** --> |zastava = |grb = <!-- *** Države, regije i.t.d *** --> |županija = [[Datoteka:Flag of Split-Dalmatia County.svg|20px|border]] [[Splitsko-dalmatinska županija|Splitsko-dalmatinska]] |općina = [[Sinj]] |općina1 = |općina2 = |općina3 = |općina4 = |općina5 = |općina6 = |općina7 = |općina8 = |općina9 = |općina10 = <!-- *** Položaj *** --> | širina_stepeni = 43| širina_minuta = 43| širina_sekundi = 02| širina_SJ = N | dužina_stepeni = 16| dužina_minuta = 38| dužina_sekundi = 09| dužina_IZ = E |najveća tačka = |najveća tačka metara = 389 <!-- *** Površina *** --> |površina grad = |površina općina = <!-- *** Stanovništvo *** --> |stanovništvo općina = |stanovništvo grad = 571 |stanovništvo ukupno = |stanovništvo godina = [[2011]] |stanovništvo općina godina = |gustoća = |gustoća općina = <!-- *** Historija i administracija *** --> |osnovano = |gradonačelnik = |gradonačelnik stranka = <!-- *** Kod *** --> |poštanski broj = 21230 Sinj |pozivni broj = (+385) 21 <!-- *** Karta *** --> | karta_lokacija = Hrvatska | opis_karte = <!-- *** Web stranice *** --> | web stranice = <!-- *** Bilješka *** --> |bilješka = }} '''Suhač''' (do [[1991]]. godine '''Suhać''') je naseljeno mjesto u sastavu grada [[Sinj]]a, [[Splitsko-dalmatinska županija]], [[Hrvatska|Republika Hrvatska]]. == Historija == Do teritorijalne reorganizacije u Hrvatskoj nalazio se u sastavu stare općine [[Sinj]]. ==Stanovništvo== Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 2011 (Sinj)|popisu stanovništva 2011]]. godine, Suhač je imao 571 stanovnika. {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="16" | Broj stanovnika po popisima<ref>[http://www.dzs.hr - Republika Hrvatska - Državni zavod za statistiku: Naselja i stanovništvo Republike Hrvatske 1857.-2001.]</ref> |- | [[1857]] || [[1869]] || [[1880]] || [[1890]] || [[1900]] || [[1910]] || [[1921]] || [[1931]] || [[1948]] || [[1953]] || [[1961]] || [[1971]] || [[1981]] || [[1991]] || [[2001]] || [[2011]] |- | 214 || 0 || 213 || 168 || 269 || 268 || 0 || 0 || 484 || 504 || 559 || 584 || 658 || 586 || 573 || 571 |- |} <small>'''Napomena''': ''Do 1991. iskazuje se pod imenom '''Suhać'''. U 1869., 1921. i 1931. podaci su sadržani u naselju [[Karakašica]], kao i dio podataka u 1910. i 1948.''</small> ===Popis [[1991]].=== Na [[Popis stanovništva u Hrvatskoj 1991 (Sinj)|popisu stanovništva 1991]]. godine, naseljeno mjesto Suhač je imalo 586 stanovnika, sljedećeg nacionalnog sastava: {| class="wikitable" style="margin: 0.5em auto; text-align: center;" |- ! colspan="1" | Suhać |- | [[1991]]. |- | {{Tortni grafikon | thumb = center | caption=ukupno: 586 | label1 = [[Hrvati]] 521 | value1 = 88.90 | color1 = #4169E1 | label2 = [[Srbi]] 44 | value2 = 7.50 | color2 = #FF0000 | label3 = [[Jugoslaveni]] 12 | value3 = 2.04 | color3 = #8B008B | label4 = neopredijeljeni 9 | value4 = 1.53 | color4 = #C154C1 }} |- |} == Literatura == * [http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/G1991/pdf/G19914018.pdf] Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ, popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine. * Knjiga: "Narodnosni i vjerski sastav stanovništva Hrvatske, 1880-1991: po naseljima, autor: Jakov Gelo, izdavač: Državni zavod za statistiku Republike Hrvatske, 1998., {{ISBN|953-6667-07-X}}, {{ISBN|978-953-6667-07-9}}; == Reference == {{reflist}} == Vanjski linkovi == {{stub-naselje-Hrvatska}} {{Sinj}} [[Kategorija:Naselja u Hrvatskoj]] [[Kategorija:Naselja u Splitsko-dalmatinskoj županiji]] 7p7wu7gwqp8qpozxckzzco9kmrpxf2f Stranka Novi Azerbejdžan 0 377099 3428742 3378788 2022-08-23T17:41:43Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija stranka | ime_bosanski = Stranka Novi Azerbejdžan | logo = | predsjednik = [[Ilham Aliyev]] | sekretar = | godina osnivanja = 21. novembar 1992 | broj članova = 760.580<ref>[http://www.today.az/news/politics/57361.html Ruling New Azerbaijan Party will mark membership of 500,000th person] (engleski)</ref> | sjedište = Bülbül prospekti 13, [[Baku]] | ideologija = Azerbejdžanski [[nacionalizam]],<ref name=Program>[http://www.yap.org.az/en/view/pages/9 The Program of the New Azerbaijan Party]. Stranka Novi Azerbejdžan. Pristupljeno 4. Maj 2014.</ref><br/>[[sekularizam]],<ref name=Program/><br/>[[liberalni konzervativizam]],<ref name=Program/><br/>[[socijalna tržišna ekonomija]]<ref name=Program/> | boje = Plava, žuta, bijela | skupština1 = [[Narodna skupština Azerbejdžana|Narodna skupština]] | broj_mandata1 = {{Infokutija stranka/mandati|69|125|#0087DC}} | skupština2 = | broj_mandata2 = | skupština3 = | broj_mandata3 = | web stranica = [http://www.yap.org.az/az/ www.yap.org.az] }} '''Stranka Novi Azerbejdžan''' (SNA; [[Azerbejdžanski jezik|azerbejdžanski]]: ''Yeni Azərbaycan Partiyası'', akronim YAP) je [[Konzervativizam|konzervativna]] politička stranka u [[Azerbejdžan]]u, osnovana u decembru 1992. godine. Stranka je osnovana od strane [[Heydar Aliyev]]a, bivšeg [[Predsjednik Azerbejdžana|predsjednika Azerbejdžana]], koji ju je vodio sve do svoje smrti 2003. Trenutni lider stranke je Heydarov sin [[Ilham Alijev]], trenutni predsjednik Azerbejdžana. Stranka Novi Azerbejdžan vladajuća je stranka u Azerbejdžanu. Stranka Novi Azerbejdžan nastla je po logici raspada [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]]. Pad Sovjetskog Saveza i [[Komunistička partija Sovjetskog Saveza|Komunističke partije]] dovela je do osnivanja novih političkih stranaka i uvođenje novih institucija u Azerbejdžanu, koja je postala nezavisna država. Institucije Azerbejdžana su nastale za vrijeme popularnog pokreta koji je započeo 1988. godine, a broj institucija su osnovana početkom 1990-tih. Azerbejdžan, međutim, bio je u ozbiljnoj krizi. U ovom periodu stranku Novi Azerbejdžan je osnovao Heydar Aliyev, bivši komunistički službenik i član [[KGB]]. Aliyev je bio kontroverzna ličnost zbog navodne saradnje sa Azeri mafije i nezakonitog bogaćenja. Predsjednik stranke postao je nakon žalbe 91 intelektualaca u kojoj je bio zamolio da dođe na glavu stranke. Na osnivačkoj skupštini stranke održanoj 21. novembra 1992. godine, Aliyev je jednoglasno izabran za predsjednika. Na Osnivačkoj skupštini su uspostavljeni i drugi organi stranke. Stranka Novi Azerbejdžan ima za cilj uspostavljanje [[Socijalne tržišne ekonomije|socijalne tržišne ekonomije]], i solidarnost i socijalnu pravdu prikazuje kao osnovu njihove ideologije. ==Reference== {{Refspisak}} [[Kategorija:Političke stranke u Azerbejdžanu]] bbzbdzfcvvgjhgp3m2qmck7bywlkijr Spisak predsjednika Turske 0 428349 3428754 3398070 2022-08-23T18:47:14Z Bakir123 110053 /* Spisak predsjednika Republike Turske (1923–danas) */ wikitext text/x-wiki Slijedi cjelovit spisak ljudi koji su obnašali dužnost [[Predsjednik Turske|predsjednika Turske]]. Dvanaest je [[Šef države|šefova država]] bilo od početka republičkog perioda 1923. godine, nakon [[Turski rat za nezavisnost|turskog rata za nezavisnost]]. Prvi predsjednik Turske bio je [[Mustafa Kemal Atatürk]]. Trenutni je [[Recep Tayyip Erdoğan]], koji je na dužnosti od 28. augusta 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.tccb.gov.tr/en/past_presidents/|title=Spisak turskih predsjednika|work=tccb.gov.tr|access-date=13. 3. 2017}}</ref> Spisak vladara prethodnika [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanskog carstva]] potražite u spisku [[Sultani Osmanlijskog Carstva|sultana Osmanskog carstva]]. ==Spisak predsjednika Republike Turske (1923–danas)== {| class="wikitable" style="text-align:center" |- ! Br. ! width=150|Predsjednik<br>{{small|(rođenje–smrt)}} ! Portret ! colspan=2|Mandat ! Partija ! colspan=2|Izbori |- ! colspan=10 | Parlamentarni sistem (1923–2018) |- ! rowspan=4 style="background:#D50000; color:white;"| 1. | rowspan=4|[[Mustafa Kemal Atatürk]]<br />{{small|(1881–1938)}} || rowspan=4|[[Datoteka:Ataturk1930s.jpg|60px]] || 29. oktobar 1923. || 1. novembar 1927. || rowspan=4|[[Republikanska narodna stranka (Turska)|Republikanska narodna stranka]] || 1 || 1923. |- | 1. novembar 1927. || 4. maj 1931. || 2 || 1927. |- | 4. maj 1931. || 1. mart 1935. || 3 || 1931. |- | 1. mart 1935. || 10. novembar 1938. || 4 || 1935. |- ! rowspan=4 style="background:#D50000; color:white;"| 2. | rowspan=4|[[İsmet İnönü]]<br />{{small|(1884–1973)}} || rowspan=4|[[Datoteka:Inonu Ismet.jpg|60px]] || 11. novembar 1938. || 3. april 1939. || rowspan=4|[[Republikanska narodna stranka (Turska)|Republikanska narodna stranka]] || 5 || 1938. |- | 3. april 1939. || 8. mart 1943. || 6 || 1939. |- | 8. mart 1943. || 5. august 1946. || 7 || 1943. |- | 5. august 1946. || 27. maj 1950. || 8 || 1946. |- ! rowspan=3 style="background:#F7819F; color:white;"| 3 | rowspan=3|[[Celâl Bayar]]<br />{{small|(1883–1986)}} || rowspan=3|[[Datoteka:Mahmut Celalettin Bayar.png|60px]] || 27. maj 1950. || 14. maj 1954. || rowspan=3|[[Demokratska partija (Turska 1946-1961)|Demokratska partija]] || 9 || 1950. |- | 14. maj 1954. || 1. novembar 1957. || 10 || 1954. |- | 1. novembar 1957. || 27. maj 1960. || 11 || 1957. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 4 | [[Cemal Gürsel]]<br />{{small|(1895–1966)}} || [[Datoteka:Cemal Gürsel.jpg|60px]] || 10. oktobar 1961. || 28. mart 1966. || Nezavisni || 12 || 1961. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 5 | [[Cevdet Sunay]]<br />{{small|(1899–1982)}} || [[Datoteka:Turkse chef Generale staf (Generaal Sunay),, Bestanddeelnr 916-7535 (cropped).jpg|60px]] || 28. mart 1966. || 28. mart 1973. || Nezavisni || 13 || 1966. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 6 | [[Fahri Korutürk]]<br />{{small|(1903–1987)}} |||| 6. april 1973. || 6. april 1980. || Nezavisni || 14 || 1973. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 7 | [[Kenan Evren]]<br />{{small|(1917–2015)}} || [[Datoteka:Kenan Evren (cropped).png|60px]] || 9. novembar 1982. || 9. novembar 1989. || Nezavisni || 15 || 1982. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 8 | [[Turgut Özal]]<br />{{small|(1927–1993)}} || [[Datoteka:(Turgut Özal) Felipe González ofrece una rueda de prensa con el primer ministro de Turquía. Pool Moncloa. 15 de septiembre de 1989 (cropped).jpeg|60px]] || 9. novembar 1989. || 17. april 1993. || Nezavisni || 16 || 1989. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 9 | [[Süleyman Demirel]]<br />{{small|(1924–2015)}} || [[Datoteka:Demirel.jpg|60px]] || 16. maj 1993. || 16. maj 2000. || Nezavisni || 17 || 1993. |- ! style="background:#DDDDDD; color:black;"| 10 | [[Ahmet Necdet Sezer]]<br />{{small|(1941–)}} || [[Datoteka:Ahmet Necdet Sezer 2006.jpg|60px]] || 16. maj 2000. || 28. august 2007. || Nezavisni || 18 || 2000. |- ! style="background:#ff8700; color:white;"| 11 | [[Abdullah Gül]]<br />{{small|(1949–)}} || [[Datoteka:Abdullah Gül (cropped version).jpg|60px]] || 28. august 2007. || 28. august 2014. || [[Stranka pravde i razvoja (Turska)|Stranka pravde i razvoja]] || 19 || 2007. |- ! style="background:#ff8700; color:white;"| 12 | [[Recep Tayyip Erdoğan]]<br />{{small|(1954–)}} || [[Datoteka:Recep Tayyip Erdoğan 2018 (cropped).jpg|60px]] || 28. august 2014. || 9. juli 2018. || [[Stranka pravde i razvoja (Turska)|Stranka pravde i razvoja]] || 20 ||2014. |- ! colspan=10 | Predsjednički sistem (2018–danas) |- ! style="background:#ff8700; color:white;"| 12 | [[Recep Tayyip Erdoğan]]<br />{{small|(1954–)}} || [[Datoteka:Recep Tayyip Erdoğan 2018 (cropped).jpg|60px]] || 9. juli 2018. || trenutno || [[Stranka pravde i razvoja (Turska)|Stranka pravde i razvoja]] || 21 ||2018. |} ==Također pogledajte== *[[Predsjednik Turske]] *[[Sultani Osmanlijskog Carstva]] ==Reference== {{Refspisak|2}} ==Vanjski linkovi== {{Commonscat|Presidents of Turkey}} *[http://www.tccb.gov.tr/en/ Zvanična stranica Predsjedništva Turske] {{tr simbol}}{{ar simbol}}{{en simbol}} {{Predsjednici Turske}} [[Kategorija:Turski predsjednici|*]] [[Kategorija:Spiskovi predsjednika|Turska]] 8iq05tmllu0kkwabsa61f9frhaec2q7 Howard Webb 0 460541 3428702 3428692 2022-08-23T12:08:59Z KWiki 9400 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometni sudija | imesudije = Howard Webb | slika = [[Datoteka:Howard Webb march11.jpg|250px]] | naslov = Howard Webb | punoime = Howard Melton Webb | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1971|07|14}} | rodnigrad = [[Rotherham]] | rodnadržava = [[Engleska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Englezi|Englez]] | državljanstvo = | ostala zanimanja = Policajac | liga1 = NCEFL | liga2 = NCEFL | liga3 = FL | liga4 = EPL | liga5 = FC | liga6 = FL | liga7 = EPL | godine1 = 1993–1995 | godine2 = 1995–1998 | godine3 = 1996–1998 | godine4 = 1998–2000 | godine5 = 1998–2000 | godine6 = 2000–2003 | godine7 = 2003–2014 | uloga1 = Pomoćnik | uloga2 = Sudija | uloga3 = Pomoćnik | uloga4 = Pomoćnik | uloga5 = Sudija | uloga6 = Sudija | uloga7 = Sudija | internacionalni_period1 = 2005–2014 | konfederacija1 = FIFA | internacionalna_uloga1 = Sudija | internacionalni_period2 = | konfederacija2 = | internacionalna_uloga2 = }} '''Howard Webb''' bivši je engleski fudbalski sudija rođen 14. jula 1971. u [[Rotherham]]u.<ref name="flprofile">{{cite web|url=http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html|title=Birthdate and biographical detail|publisher=[[Football League]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20080417072957/http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html|archive-date=17. 4. 2008|access-date=18. 3. 2007}}</ref> Sudio je finale [[UEFA Liga prvaka 2009/2010.|Lige prvaka 2009/10.]] između [[FC Inter Milano|Intera]] i [[FC Bayern München|Bayerna]], te finale [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|Svjetskog prvenstva u Južnoj Africi]]. U januaru 2011. imenovan je za najboljeg sudiju po IFFHS-u.<ref>{{cite web|url=http://www.iffhs.de/?20e43c03f32b00f31c13f32b17f7370eff3702bb1c2bbb6e08|title=IFFHS|last=Faulhaber|first=Ingo|date=|publisher=Iffhs.de|access-date=12. 7. 2010}}</ref> To priznanje je ponovo stekao u januaru 2014, iako nije sudio neke od glavnih utakmica [[FIFA|FIFA-inog]] i [[UEFA|UEFA-inog]] prvenstva. Mnogi ga smatraju za jednog od najboljih fudbalskih sudaca na svijetu.<ref>{{cite web|url=http://www.goal.com/en-gb/news/2890/world-cup-2010/2010/07/09/2016712/howard-webbs-journey-from-rotherham-policeman-to-world-cup|title=Howard Webb's journey - From Rotherham policeman to World Cup 2010 final referee|date=8. 7. 2010|website=Goal.com|publisher=|access-date=16. 2. 2017}}</ref> Dana 6. augusta 2014, nakon 25 godina karijere, najavio je odlazak u penziju. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://refworld.com/referee/24/0/howard-webb Profil] na ''Refworld.com'' {{Stub-nogomet}} {{Sudije na Euru 2008.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009.}} {{Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.}} {{Sudije na Euru 2012.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2013.}} {{Sudije svjetskog prvenstva u nogometu 2014.}} {{Sudije u finalima SP u nogometu}} {{Sudije u finalima KEŠ-a/Lige prvaka}} {{DEFAULTSORT:Webb, Howard}} [[Kategorija:Rođeni 1971.]] [[Kategorija:Biografije, Rotherham]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Engleske nogometne sudije]] [[Kategorija:Sudije Svjetskog prvenstva u nogometu 2014.]] 4vtjahvcx7upk3g4z3cod7xybxztq0z 3428784 3428702 2022-08-24T10:24:18Z KWiki 9400 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometni sudija | imesudije = Howard Webb | slika = [[Datoteka:Howard Webb march11.jpg|250px]] | naslov = Howard Webb | punoime = Howard Melton Webb | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1971|07|14}} | rodnigrad = [[Rotherham]] | rodnadržava = [[Engleska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Englezi|Englez]] | državljanstvo = | ostala zanimanja = Policajac | liga1 = NCEFL | liga2 = NCEFL | liga3 = FL | liga4 = EPL | liga5 = FC | liga6 = FL | liga7 = EPL | godine1 = 1993–1995 | godine2 = 1995–1998 | godine3 = 1996–1998 | godine4 = 1998–2000 | godine5 = 1998–2000 | godine6 = 2000–2003 | godine7 = 2003–2014 | uloga1 = Pomoćnik | uloga2 = Sudija | uloga3 = Pomoćnik | uloga4 = Pomoćnik | uloga5 = Sudija | uloga6 = Sudija | uloga7 = Sudija | internacionalni_period1 = 2005–2014 | konfederacija1 = FIFA | internacionalna_uloga1 = Sudija | internacionalni_period2 = | konfederacija2 = | internacionalna_uloga2 = }} '''Howard Webb''' nekadašnji je engleski nogometni sudija rođen 14. jula 1971. u [[Rotherham]]u.<ref name="flprofile">{{cite web|url=http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html|title=Birthdate and biographical detail|publisher=[[Football League]]|archive-url=https://web.archive.org/web/20080417072957/http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html|archive-date=17. 4. 2008|access-date=18. 3. 2007}}</ref> Sudio je finale [[UEFA Liga prvaka 2009/2010.|Lige prvaka 2009/10.]] između [[FC Inter Milano|Intera]] i [[FC Bayern München|Bayerna]], te finale [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|Svjetskog prvenstva u Južnoj Africi]]. U januaru 2011. imenovan je za najboljeg sudiju po IFFHS-u.<ref>{{cite web|url=http://www.iffhs.de/?20e43c03f32b00f31c13f32b17f7370eff3702bb1c2bbb6e08|title=IFFHS|last=Faulhaber|first=Ingo|date=|publisher=Iffhs.de|access-date=12. 7. 2010}}</ref> To priznanje je ponovo stekao u januaru 2014, iako nije sudio neke od glavnih utakmica [[FIFA|FIFA-inog]] i [[UEFA|UEFA-inog]] prvenstva. Mnogi ga smatraju za jednog od najboljih fudbalskih sudaca na svijetu.<ref>{{cite web|url=http://www.goal.com/en-gb/news/2890/world-cup-2010/2010/07/09/2016712/howard-webbs-journey-from-rotherham-policeman-to-world-cup|title=Howard Webb's journey - From Rotherham policeman to World Cup 2010 final referee|date=8. 7. 2010|website=Goal.com|publisher=|access-date=16. 2. 2017}}</ref> Dana 6. augusta 2014, nakon 25 godina karijere, najavio je odlazak u penziju. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://refworld.com/referee/24/0/howard-webb Profil] na ''Refworld.com'' {{Stub-nogomet}} {{Sudije na Euru 2008.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009.}} {{Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.}} {{Sudije na Euru 2012.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2013.}} {{Sudije svjetskog prvenstva u nogometu 2014.}} {{Sudije u finalima SP u nogometu}} {{Sudije u finalima KEŠ-a/Lige prvaka}} {{IFFHS najbolji svjetski sudija}} {{DEFAULTSORT:Webb, Howard}} [[Kategorija:Rođeni 1971.]] [[Kategorija:Biografije, Rotherham]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Engleske nogometne sudije]] [[Kategorija:Sudije Svjetskog prvenstva u nogometu 2014.]] 315h2zl6g28wuaosuvsxxifcvc8j8xr 3428785 3428784 2022-08-24T10:43:39Z KWiki 9400 wikitext text/x-wiki {{Infokutija nogometni sudija | imesudije = Howard Webb | slika = [[Datoteka:Howard Webb march11.jpg|250px]] | naslov = Howard Webb | punoime = Howard Melton Webb | datumrođenja = {{Datum rođenja i godine|1971|07|14}} | rodnigrad = [[Rotherham]] | rodnadržava = [[Engleska]] | datumsmrti = | gradsmrti = | državasmrti = | nacionalnost = [[Englezi|Englez]] | državljanstvo = | ostala zanimanja = Policajac | liga1 = NCEFL | liga2 = NCEFL | liga3 = FL | liga4 = EPL | liga5 = FC | liga6 = FL | liga7 = EPL | godine1 = 1993–1995. | godine2 = 1995–1998. | godine3 = 1996–1998. | godine4 = 1998–2000. | godine5 = 1998–2000. | godine6 = 2000–2003. | godine7 = 2003–2014. | uloga1 = Pomoćnik | uloga2 = Sudija | uloga3 = Pomoćnik | uloga4 = Pomoćnik | uloga5 = Sudija | uloga6 = Sudija | uloga7 = Sudija | internacionalni_period1 = 2005–2014. | konfederacija1 = FIFA | internacionalna_uloga1 = Sudija | internacionalni_period2 = | konfederacija2 = | internacionalna_uloga2 = }} '''Howard Webb''' nekadašnji je engleski nogometni sudija rođen 14. jula 1971. u [[Rotherham]]u.<ref name="flprofile">{{cite web|url=http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html|title=Birthdate and biographical detail|publisher=[[Football League]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20080417072957/http://www.football-league.premiumtv.co.uk/page/RefereeProfilesDetail/0%2C%2C10794~628215%2C00.html |archive-date=17. 4. 2008|access-date=18. 3. 2007}}</ref> Sudio je [[Finale UEFA Lige prvaka 2010.|finale]] [[UEFA Liga prvaka 2009/2010.|Lige prvaka 2009/10.]] između [[FC Inter Milano|Intera]] i [[FC Bayern München|Bayerna]] te [[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2010.|finale]] [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|Svjetskog prvenstva]] u [[Južnoafrička Republika|Južnoafričkoj Republici]]. U januaru 2011. imenovan je najboljim sudijom po [[IFFHS]]-u.<ref>{{cite web|url=http://www.iffhs.de/?20e43c03f32b00f31c13f32b17f7370eff3702bb1c2bbb6e08 |title= IFFHS |author= Ingo Faulhaber |date= |publisher= Iffhs.de|access-date=12. 7. 2010}}</ref> To priznanje ponovo je dobio u januaru 2014. iako nije sudio neke od glavnih utakmica [[FIFA|FIFA-inog]] i [[UEFA|UEFA-inog]] prvenstva. Mnogi ga smatraju jednim od najboljih sudija na svijetu.<ref>{{cite web|url=http://www.goal.com/en-gb/news/2890/world-cup-2010/2010/07/09/2016712/howard-webbs-journey-from-rotherham-policeman-to-world-cup|title=Howard Webb's journey - From Rotherham policeman to World Cup 2010 final referee|date=8. 7. 2010|website=Goal.com|publisher=|access-date=16. 2. 2017}}</ref> Dana 6. augusta 2014, nakon 25 godina karijere, najavio je odlazak u penziju. == Reference == {{Refspisak}} == Vanjski linkovi == * [http://refworld.com/referee/24/0/howard-webb Profil] na ''Refworld.com'' {{Stub-nogomet}} {{IFFHS najbolji svjetski sudija}} {{Sudije na Euru 2008.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009.}} {{Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.}} {{Sudije na Euru 2012.}} {{Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2013.}} {{Sudije svjetskog prvenstva u nogometu 2014.}} {{Sudije u finalima SP u nogometu}} {{Sudije u finalima KEŠ-a/Lige prvaka}} {{DEFAULTSORT:Webb, Howard}} [[Kategorija:Rođeni 1971.]] [[Kategorija:Biografije, Rotherham]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Engleske nogometne sudije]] ojw4l84gvcdi4twlefus23vb56at77z Francusko-azerbejdžanski univerzitet 0 465206 3428761 3204847 2022-08-23T20:00:25Z 31.200.16.107 wikitext text/x-wiki {{Nedostaju izvori}} {{Infokutija univerzitet |naziv = Francusko-azerbejdžanski univerzitet |slika = [[Datoteka:Ufaz logo.png|150px|Logo Univerziteta]] |latinsko_ime = |moto = |motobos = |osnovan = [[2016]]. |vrsta = međuvladina visokoobrazovna institucija |krovna = |vjerska_pripadnost = |akademska_pripadnost = |izdaci = |budžet = |rukovodilac = |chairman = |chairperson = |chancellor = |predsjednik = |potpredsjednik = |vice_chancellor = |rektor = Prof.dr. Vazeh Askerov |prorektor = |dekan = |direktor = |vođa_titula = |akademsko_osoblje = 70 |admin_osoblje = |studenti = 538 |dodipl = |dipl = |doktorat = |ostali = |lokacija = |grad = [[Baku]] |savezna_država = |provincija = |država = [[Azerbejdžan]] |koor = |kampus = |prijašnja_imena = |slobodna_oznaka = |boje = |atletika = |sportovi = |nadimak = |maskota = |udruženja = |web-sajt = {{URL|https://ufaz.az}} |logo = |pushin_map = |fusnote = }} [[Datoteka:UFAZ.jpg|thumb|300px|Francusko-azerbejdžanski univerzitet]] '''Francusko-azerbejdžanski univerzitet''' ([[Azerski jezik|azerski]]: ''Azərbaycan-Fransız Universiteti'', [[Francuski jezik|francuski]]: ''Université Franco-Azerbaïdjanaise'') je visokoobrazovna institucija osnovana [[2016]]. sa sjedištem u [[Baku|Bakuu]]. Univerzitet je osnovan na osnovi ugovora o saradnji u tehnici, nauci i kulturi između [[Francuska|Francuske Republike]] i [[Azerbejdžan|Republike Azerbejdžan]]. Univerzitet pohađa oko 538 studenata i nastavni program se izvodi na [[Francuski jezik|francuskom jeziku]] uz određene sate na [[Azerski jezik|azerskom]] i [[Engleski jezik|engleskom]]. Univerzitet je i svečano otvoren [[2016.]] godine od strane predsjednika [[François Hollande]] i [[Ilham Alijev|Ilhama Alijeva]]. == Također pogledajte == * [[Lista univerziteta u Bakuu]] * [[Slavenski univerzitet u Bakuu]] * [[Državni univerzitet u Bakuu]] * [[Frankofonija]] == Vanjski linkovi == {{Commonscat|French-Azerbaijani University}} * [https://ufaz.az www.ufaz.az] [[Kategorija:Univerziteti u Azerbejdžanu]] [[Kategorija:Građevine u Bakuu]] [[Kategorija:Obrazovne institucije osnovane 2016.]] [[Kategorija:Odnosi Azerbejdžan–Francuska]] r67js2hi0qspg75nq1ox2czo7sci47k Predsjednik Rusije 0 469710 3428753 3418229 2022-08-23T18:30:13Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | tijelo = Ruske Federacije | nativni_naziv = | oznaka = Emblem of the President of Russia.svg | oznakavel = 120 | oznakatekst = Predsjednički pečat | zastava = Standard of the President of the Russian Federation.svg | zastavavel = 130 | zastavatekst = Predsjednička zastava | slika = Vladimir Putin (2021-02-27).jpg | slikavel = | tekst = | trenutno = [[Vladimir Putin]] | trenutnood = 7. maja 2012. | odjel = {{plainlist| * [[Izvršna grana vlasti Rusije]] * [[Predsjednička administracija Rusije]] }} | stil = | vrsta = | status = [[Šef države]] | skraćenica = PORF, POR | član = | izvještava = | prebivalište = Moskovski kremlj<br />(Zvanično)<br />Novo-Ogaryovo<br />(Za stanovanje) | sjedište = [[Moskva]] | predlagač = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = Šest godina, | mandat_kvalificiran = jedan uzastopni reizbor | konstituirani_instrument = [[Ustav Rusije]] | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 10. juli 1991. | osnivač = | imenovano_po = | prvi = [[Boris Jeljcin]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = [[Premijer Rusije]] | plata = 136.000 $ godišnje | veb-sajt = | fusnote = }} '''Predsjednik Ruske Federacije''', je [[šef države]] i vrhovni komandant [[Rusija|ruskih]] oružanih snaga. Bira se na 6 godina i može biti izabran za još jedan ili više mandata. Najviši je državni funkcioner i neprikosnoveno lice. 1991. godine ured predsjedika je nakratko bio poznat kao predsjednik Ruske Sovjetske Federativne Socijalističke Republike do [[25. decembar|25. decembra]] [[1991]]. Prema ruskom ustavu iz [[1978.]], predsjednik Rusije bio je šef [[Izvršna vlast|izvršne vlasti]] i bio na čelu Vijeća ministara Rusije. Prema trenutnom Ustavu Rusije iz [[1993.]] godine, predsjednik Rusije nije dio ruske vlade koja vrši izvršnu vlast.<ref>I.E. Kozlova and O. E. Kutafin, Konstitutsionnoe Pravo Rossii (Ustavni zakon Ruske Federacije) (4. ed, 2006.) str. 383.</ref> U svim slučajevima kada predsjednik ne može ispuniti svoje dužnosti, onda [[Premijer Rusije|premijer]], kao drugi najviši državni funkcioner, postaje vršilac dužnosti predsjednika Rusije.<ref>{{cite web |url=http://eng.constitution.kremlin.ru/#article-92-3 |title=Конституция Российской Федерации |publisher=Eng.constitution.kremlin.ru |language=ruski |accessdate=3. 3. 2014}}</ref> Ovlasti predsjednika Rusije uključuje izvršenje saveznog zakona, uz odgovornost imenovanja saveznih [[ministar]]a, diplomatskih, regulatornih i pravosudnih službenika, i zaključivanje ugovora sa stranim ovlaštenjima uz savjet i saglasnost Državne dume i Vijeća Federacije. Predsjednik je dalje ovlašćen da daje savezno pomilovanje i odsustva, te da saziva i prekida saveznu skupštinu pod vanrednim okolnostima. Predsjednik takođe usmjerava vanjsku i unutrašnju politiku [[Rusija|Ruske Federacije]]. Trenutni predsjednik je [[Vladimir Putin]], obnašavši dužnost predsjednika od [[7. maj]]a [[2012.]] godine.<ref>{{cite web |url=https://www.klix.ba/vijesti/svijet/putin-preuzeo-duznost-predsjednika/120507050 |title=Putin preuzeo dužnost predsjednika |publisher=Klix.ba |accessdate=7. 5. 2012}}</ref> ==Spisak predsjednika== {| class="wikitable" |- !! colspan=2|Ime i prezime !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- | [[Datoteka:Борис Николаевич Ельцин.jpg|70p]] | [[Boris Jeljcin]] | 10. juli 1991 – 31. decembar 1999. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- | [[Datoteka:Vladimir Vladimirovich Putin.jpg|70p]] | [[Vladimir Putin]] | 7. maj 2000 – 7. maj 2008. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |- | [[Datoteka:Dmitry Anatolyevich Medvedev.jpg|70p]] | [[Dmitrij Medvedev]] | 7. maj 2008 – 7. maj 2012. |style="background-color:#0C2C84 | | [[Jedinstvena Rusija]] |- | [[Datoteka:Vladimir Vladimirovich Putin (2nd Presidency).jpg|70p]] | [[Vladimir Putin]] | 7. maj 2012 – ''trenutni'' |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni (politika)|Nezavisni]] |} ==Reference== {{Reference}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|President of Russia}} {{Vođe evropskih država}} {{Predsjednici Ruske Federacije}} [[Kategorija:Ruski predsjednici| ]] [[Kategorija:Politika Rusije]] [[Kategorija:Predsjednici po državama|Rusija]] lxsxe0dwrvlxj43xoh6peqnm80pt7wh Giuseppe Conte 0 470026 3428737 3405276 2022-08-23T17:04:47Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa |ime = Giuseppe Conte |slika = Giuseppe Conte (cropped).jpg |redoslijed = [[Premijer Italije]] |vrijeme_na_vlasti = 1. juni 2018 – 13. februar 2021. |prethodnik = [[Paolo Gentiloni]] |nasljednik = [[Mario Draghi]] |datum_rođenja = {{Datum rođenja i godine|1964|08|08}} |mjesto_rođenja = Volturara Appula, [[Apulija]], [[Italija]] |politička_stranka = [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] <small>(do 2021)</small> <br> M5S <small>(2021–trenutno)</small> |supruga = |djeca = 1 |obrazovanje = Univerzitet Sapienza u [[Rim]]u |potpis = [[Datoteka:Giuseppe Conte signature 2.svg|70px]] }} '''Giuseppe Conte''' (rođen 8. augusta 1964) [[italija]]nski je političar i bivši [[premijer Italije]].<ref>{{Cite news|url=https://www.klix.ba/vijesti/svijet/novi-italijanski-premijer-giuseppe-conte-polozio-zakletvu/180601115|title=Novi italijanski premijer Giuseppe Conte položio zakletvu|work=Klix.ba|accessdate=1. 6. 2018}}</ref> Conte je bio prvi italijanski premijer bez prethodne političke funkcije još od [[Silvio Berlusconi|Silvija Berlusconija]] 1994. godine, kao i prvi iz južne Italije od Ciriaca De Mite 1989. godine.<ref>{{cite web|url=https://www.tpi.it/2018/05/25/conte-premier-non-eletto/|title=Da Renzi a Conte: ecco chi sono i presidenti del Consiglio non-eletti in parlamento|author=Luca Serafini|date=25. 5. 2018|accessdate=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401070054/https://www.tpi.it/2018/05/25/conte-premier-non-eletto/|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.ilsole24ore.com/art/notizie/2018-05-23/l-incarico-torna-sud-roma-trent-anni-132910.shtml?uuid=AEToqGtE|title=Da De Mita a Conte, l'incarico torna a sud di Roma dopo trent'anni|work=Il Sole 24 Ore|accessdate=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401070020/https://www.ilsole24ore.com/art/notizie/2018-05-23/l-incarico-torna-sud-roma-trent-anni-132910.shtml?uuid=AEToqGtE|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live}}</ref> Conte je također postao nezavisni premijer sa najdužim stažem u historiji Italije. Štaviše, mnoge su publikacije, poput ''[[The New York Times|New York Timesa]]'' i ''la Repubblice'', njegov prvi kabinet opisale kao "prvu modernu populističku vladu u [[Zapadna Evropa|zapadnoj Evropi]]".<ref>{{cite news|url=https://www.adnkronos.com/fatti/politica/2018/05/11/italia-primo-regime-populista-europa-occidentale_ACfIrXYfVRuN9kbkERbm1L.html|title=Italia primo governo populista in Europa occidentale|agency=Adnkronos|accessdate=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401043020/https://www.adnkronos.com/fatti/politica/2018/05/11/italia-primo-regime-populista-europa-occidentale_ACfIrXYfVRuN9kbkERbm1L.html|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=https://eu.usatoday.com/story/news/world/2018/05/22/giuseppe-conte-italy-prime-minister/632744002/|author=Eric J. Lyman|title=Giuseppe Conte: Italy's next PM to form western Europe's first populist government|work=USA Today|date=22. 5. 2018|accessdate=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190724043047/https://eu.usatoday.com/story/news/world/2018/05/22/giuseppe-conte-italy-prime-minister/632744002/|archive-date=24. 7. 2019|url-status=live|language=engleski}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html|title=Opinion – The Populists Take Rome|date=24. 5. 2018|work=[[The New York Times]]|accessdate=1. 4. 2019|via=NYTimes.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401070043/https://www.nytimes.com/2018/05/24/opinion/populists-rome-five-star-movement.html|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live|language=engleski}}</ref> Conte je često dobivao nadimak "pravnik naroda" (''l'avvocato del popolo''), jer se također definirao tokom svog prvog govora kao premijer.<ref>{{Cite web|url=https://www.ilsole24ore.com/art/un-anno-e-mezzo-conte-avvocato-popolo-garante-contratto-gialloverde-leader-ACBFGTg|title=Conte bis? I 15 mesi a palazzo Chigi dell' "avvocato del popolo" diventato leader politico|website=Il Sole 24 ORE|access-date=28. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190828073111/https://www.ilsole24ore.com/art/un-anno-e-mezzo-conte-avvocato-popolo-garante-contratto-gialloverde-leader-ACBFGTg|archive-date=28. 8. 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ansa.it/sito/photogallery/primopiano/2019/08/20/giuseppe-conte-lavvocato-degli-italiani-_80d2deb1-d864-4c8b-a0bc-29a34a543218.html|title=Conte, l'avvocato del popolo strapazza il capitano - Primopiano|date=20. 8. 2019|website=ANSA.it|access-date=28. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190825073909/http://www.ansa.it/sito/photogallery/primopiano/2019/08/20/giuseppe-conte-lavvocato-degli-italiani-_80d2deb1-d864-4c8b-a0bc-29a34a543218.html|archive-date=25. 8. 2019|url-status=live}}</ref> ==Biografija== Conte je veći dio karijere proveo kao [[profesor]] prava, a bio je i član italijanskog Ureda za upravnu pravdu od 2013. do 2018. Nakon općih izbora 2018. predložen je za neovisnog čelnika koalicijske vlade između Pokreta pet zvijezda (M5S) i Lige, unatoč tome što prethodno nisu imali nijednu političku funkciju.<ref>{{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-44223034|title=Novice to lead Italian populist cabinet|date=23. 5. 2018|publisher=[[BBC News]]|access-date=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401112700/https://www.bbc.com/news/world-europe-44223034|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live}}</ref> Nakon što su se obje strane dogovorile o vladinom programu, 1. juna mu je predsjednik [[Sergio Mattarella]] položio zakletvu za [[Premijer Italije|premijera]], imenujući M5S i lidere Lige za svoje zajedničke zamjenike.<ref>{{cite news |title=M5S and League agree contract for Italy's 'government of change' |url=https://www.thelocal.it/20180517/m5s-league-contract-italy-government-of-change |access-date=5. 9. 2019 |work=thelocal.it |date=17. 5. 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190905092124/https://www.thelocal.it/20180517/m5s-league-contract-italy-government-of-change |archive-date=5. 9. 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.ilsole24ore.com/art/notizie/2018-05-31/governo-contatti-maio-salvini-ipotesi-ciocca-all-economia-e-savona-esteri-083656.shtml?uuid=AEnWsmxE|title=Giuramento governo: alle 16 Conte e i ministri al Quirinale|work=[[Il Sole 24 Ore]]|access-date=1. 4. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190401070024/https://www.ilsole24ore.com/art/notizie/2018-05-31/governo-contatti-maio-salvini-ipotesi-ciocca-all-economia-e-savona-esteri-083656.shtml?uuid=AEnWsmxE|archive-date=1. 4. 2019|url-status=live}}</ref> Kada je Liga podnijela zahtjev za nepovjerenje koalicionoj vladi, Conte je ponudio ostavku na mjesto premijera 20. augusta 2019.<ref>{{cite news |last1=Borrelli |first1=Silvia Sciorilli |title=Matteo Salvini calls confidence vote in Italian PM |url=https://www.politico.eu/article/italy-salvini-calls-confidence-vote-in-pm-conte/ |access-date=5. 9. 2019 |work=POLITICO |date=9. 8. 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190816182951/https://www.politico.eu/article/italy-salvini-calls-confidence-vote-in-pm-conte/ |archive-date=16. 8. 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2019/aug/20/italian-pm-expected-resign-giuseppe-conte|title=Italian PM resigns with attack on 'opportunist' Salvini|first=Angela|last=Giuffrida|date=20. 8. 2019|via=www.theguardian.com|newspaper=The Guardian|access-date=20. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190827235332/https://www.theguardian.com/world/2019/aug/20/italian-pm-expected-resign-giuseppe-conte|archive-date=27. 8. 2019|url-status=live}}</ref> Nakon toga, stranka M5S i Demokratska stranka lijevog centra dogovorile su se da formiraju novu vladu, a Conte je ostao na čelu.<ref>{{Cite web|url=https://www.tgcom24.mediaset.it/politica/notizia_3228466201902a.shtml|title=Consultazioni, Mattarella convoca Conte per giovedì mattina: il premier al Colle alle 09:30|website=Tgcom24|access-date=29. 8. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190828181939/https://www.tgcom24.mediaset.it/politica/notizia_3228466201902a.shtml|archive-date=28. 8. 2019|url-status=dead}}</ref> Tako je Conte postao prvi italijanski premijer koji je vodio odvojene vlade s desnim i ljevičarskim koalicijskim partnerima.<ref>{{Cite web|url=https://formiche.net/2019/09/conte-sinistra-destra-presidentissimo-antonucci/|title=Da sinistra a destra, Conte fa (bene) il presidentissimo. Analisi di Antonucci|first=Maria Cristina|last=Antonucci|date=21 September 2019|website=Formiche.net|access-date=24. 10. 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191028052442/https://formiche.net/2019/09/conte-sinistra-destra-presidentissimo-antonucci/|archive-date=28. 10. 2019|url-status=live}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.iltempo.it/politica/2019/09/18/news/governo-giallorosso-conte-renzi-news-m5s-pd-mastella-trasformismo-1210557/|title=Conte? Campione di trasformismo|website=www.iltempo.it|access-date=24 October 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191024101345/https://www.iltempo.it/politica/2019/09/18/news/governo-giallorosso-conte-renzi-news-m5s-pd-mastella-trasformismo-1210557/|archive-date=24 October 2019|url-status=live}}</ref> Iako je započeo svoju političku karijeru kao tehnokratski premijer, imenovan za provedbu vladinog programa M5S i Lige, tokom posljednjih mjeseci svog prvog kabineta, a posebno tokom svog drugog, Conte je postao sve utjecajnija i popularnija ličnost u italijanskj politici.<ref>{{cite news |title=Conte fa fuori Salvini e Di Maio, e incassa 209 miliardi. Storia di un premier sottovalutato |url=https://www.huffingtonpost.it/entry/giuseppe-conte-premier-sottovalutato_it_5f16a7b9c5b651977c061f6b |access-date=2. 9. 2020 |work=L'HuffPost |date=21. 7. 2020 |language=it}}</ref> Tokom svog premijerskog mandata uveo je važne reforme, uključujući uvođenje zajamčenog minimalnog dohotka, ustavnu reformu radi smanjenja broja parlamentaraca, nacionalizacije italijanske kompanije za autoceste ASPI, italijanskog prijevoznika zastava Alitalia i najveće italijanske [[Čelik|čelične]] kompanije Ilva,<ref>{{cite news |title=Aspi, Senato approva mozione di maggioranza su "nazionalizzazione" |url=https://www.repubblica.it/politica/2020/07/21/news/aspi_senato_approva_mozione_di_maggioranza-262538111/ |access-date=2. 9. 2020 |work=la Repubblica |date=21. 7. 2020 |language=it}}</ref><ref>{{cite news |title=Alitalia sarà nazionalizzata |url=https://www.ilpost.it/2020/03/19/alitalia-sara-nazionalizzata/ |access-date=2. 9. 2020 |work=Il Post |date=19. 3. 2020 |language=it-IT}}</ref><ref>[https://www.ilfattoquotidiano.it/2020/12/10/ex-ilva-lo-stato-rientra-nello-stabilimento-ma-il-piano-industriale-genera-un-nuovo-conflitto-e-le-emissioni-non-sono-diminuite/6033218/ Ex Ilva, firmato l’accordo: lo Stato “rientra” nell’acciaieria. Ma il piano industriale genera nuovi conflitti e le emissioni non sono calate], ''Il Fatto Quotidiano''</ref>, kao i stroža politika prema ilegalnoj imigraciji.<ref>{{cite news |title=[Ticker] Italian PM Conte promises tough line on 'illegal immigration' |url=https://euobserver.com/tickers/145926 |access-date=2. 9. 2020 |work=EUobserver |language=en}}</ref> Italija je 2020. godine postala jedna od zemalja koja je najteže pogođena [[Pandemija COVID-a 19|pandemijom COVID-a 19]]. Njegova vlada je prva u zapadnom svijetu uvela nacionalnu blokadu kako bi zaustavila širenje bolesti.<ref name="auto">{{cite news |title=All of Italy to be placed on coronavirus lockdown |url=https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-51810673 |access-date=9. 3. 2020 |work=BBC News |date=9. 3. 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Italy, the first country in Europe to enter lockdown, starts to emerge |url=https://www.economist.com/europe/2020/05/09/italy-the-first-country-in-europe-to-enter-lockdown-starts-to-emerge |access-date=2. 9. 2020 |work=The Economist}}</ref> Iako je javno mnijenje široko odobrilo, zaključavanje je također opisano kao najveće zatiranje ustavnih prava u historiji italijanske Republike.<ref>[https://www.avvenire.it/opinioni/pagine/cos-le-norme-contro-il-virus-possono-rievocare-il-dictator Così le norme contro il virus possono rievocare il «dictator»], ''Avvenire''</ref> Conteova široka upotreba depozita premijera za nametanje ograničenja usmjerenih na suzbijanje pandemije iznjedrila je kritike novinara, političkih analitičara i opozicionih političara.<ref>[https://www.huffingtonpost.it/entry/il-paternalismo-autoritario-ormai-domina-la-politica_it_5f8b1129c5b6dc2d17f7642c Il paternalismo autoritario ormai domina la politica], ''Huffington Post''</ref><ref>[https://www.ilriformista.it/il-premier-conte-positivo-al-virus-autoritario-91255/ Il premier Conte positivo al virus autoritario], ''Il Riformista''</ref> Ekonomski utjecaj pandemije COVID-a 19 bio je posebno izražen u Italiji.<ref>{{cite news |title=L'Italia pagherà il conto più salato della crisi post-epidemia |url=https://www.agi.it/economia/news/2020-04-14/coronavirus-fmi-crisi-economica-8331041/ |access-date=2. 9. 2020 |work=Agi |language=it}}</ref> U julu 2020. godine, kako bi pomogli u recesiji od koronavirusa, Conte i drugi evropski čelnici odobrili su paket [[Evropska unija|EU]] sljedeće generacije, kojim će Italija dobiti 209 milijardi eura bespovratnih sredstava i zajmova od Europskog fonda za njen oporavak.<ref>{{cite news |title=Conte: EU recovery fund gives chance to 'change the face' of Italy |url=https://www.reuters.com/article/us-eu-summit-conte/conte-eu-recovery-fund-gives-chance-to-change-the-face-of-italy-idUSKCN24M0JF |access-date=2. 9. 2020 |work=Reuters |date=21. 7. 2020 |language=en}}</ref> 26. januara 2021. Conte je podnio ostavku na mjesto premijera.<ref>{{Cite news|url=https://www.klix.ba/vijesti/svijet/italijanski-premijer-giuseppe-conte-u-utorak-podnosi-ostavku/210125137|title=Italijanski premijer Giuseppe Conte u utorak podnosi ostavku|work=Klix.ba|accessdate=25. 1. 2021}}</ref> Njega je na toj poziciji zvanično naslijedio bivši predsjednik [[Evropska centralna banka|Evropske centralne banke]] [[Mario Draghi]] 13. februara 2021. godine.<ref>{{Cite news|url=https://www.klix.ba/vijesti/svijet/italija-dobila-novu-vladu-mario-draghi-predvodi-zemlju-ka-ekonomskom-oporavku/210213018|title=Italija dobila novu vladu, Mario Draghi predvodi zemlju ka ekonomskom oporavku|work=Klix.ba|accessdate=13. 2. 2021}}</ref> ==Reference== {{Refspisak|2}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Giuseppe Conte}} {{Premijeri Italije}} {{Normativna kontrola}} {{DEFAULTSORT:Conte, Giuseppe}} [[Kategorija:Rođeni 1964.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Italijanski političari]] 649hgh47up8pb9e2civc9ood7k4364m Lokusno usmjerena mutageneza 0 471185 3428763 3380065 2022-08-23T20:23:44Z 46.188.157.181 /* Historija */ wikitext text/x-wiki '''Lokusno usmjerena mutageneza''' je [[molekularna biologija|molekulskobiološki]] metod koji se koristi za izazivanje specifičnih i namjernih promjena u [[sekvenca DNK|sekvenci DNK]] u [[gen]]u i bilo kojem [[genski proizvod|genskom proizvodu]]. Označava se i kao '''mutageneza specifična za sajt''' ili '''olgonukleotidno usmjerena mutageneza'''. Primjenjuje se za istraživanje strukture i biološke aktivnosti molekula [[DNK]], [[RNK]] i [[protein]]a i za [[proteinsko inženjerstvo]]. Mutageneza usmerena na lokaciju jedna je od najvažnijih laboratorijskih tehnika za stvaranje biblioteke DNK, uvođenjem mutacija u sekvence DNK. Postoje brojne metode za postizanje mutageneze usmerene na lokaciju, ali sa sve manjim troškovima [[sinteza oligonukleotida|sinteze oligonukleotida]], a [[vještačka sinteza gena]] sada se povremeno koristi kao alternativa lokusno usmerenoj mutagenezi. Od 2013., razvoj [[CRISPR]]/Cas9 tehnologije, zasnovan na [[prokariot]]skom [[virus]]nom odbrambenom sistemu, također omogućava [[genom|uređivanje genoma]], a [[mutageneza]] može se izvoditi ''[[in vivo]]'' s relativnom lahkoćom.<ref>{{cite journal | vauthors = Hsu PD, Lander ES, Zhang F | title = Development and applications of CRISPR-Cas9 for genome engineering | journal = Cell | volume = 157 | issue = 6 | pages = 1262–78 | date = juni 2014 | pmid = 24906146 | pmc = 4343198 | doi = 10.1016/j.cell.2014.05.010 }}</ref> ==Povijest== Rani pokušaji izazivanja [[mutageneza|mutageneze]] pomoću zračenja ili hemijskih mutagena nisu bili specifični za lokaciju, što je stvorilo slučajne mutacije.<ref>{{Cite journal | last1 = Kilbey | first1 = B. J. | title = Charlotte Auerbach (1899-1994) | journal = Genetics | volume = 141 | issue = 1 | pages = 1–5 | year = 1995 | pmid = 8536959 | pmc = 1206709 }}</ref> Kasnije su korišteni analozi [[nukleotid]]a i drugih hemikalija za stvaranje lokaliziranih [[tačkasta mutacija|tačkastih mutacija]],<ref>{{Cite journal | last1 = Shortle | first1 = D. | last2 = Dimaio | first2 = D. | last3 = Nathans | first3 = D. | title = Directed Mutagenesis | url = https://archive.org/details/sim_annual-review-of-genetics_1981_15/page/265 | doi = 10.1146/annurev.ge.15.120181.001405 | journal = Annual Review of Genetics | volume = 15 | pages = 265–294 | year = 1981 | pmid = 6279018 }}</ref> a primjeri takvih su [[aminopurin]],<ref>{{Cite journal | last1 = Caras | first1 = I. W. | last2 = MacInnes | first2 = M. A. | last3 = Persing | first3 = D. H. | last4 = Coffino | first4 = P. | last5 = Martin Jr | first5 = D. W. | title = Mechanism of 2-aminopurine mutagenesis in mouse T-lymphosarcoma cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 2 | issue = 9 | pages = 1096–1103 | year = 1982 | pmid = 6983647 | pmc = 369902 | doi = 10.1128/MCB.2.9.1096 }}</ref> [[Metilnitronitrozogvanidin|nitrozogvanidin]],<ref>{{Cite journal | last1 = McHugh | first1 = G. L. | last2 = Miller | first2 = C. G. | title = Isolation and Characterization of Proline Peptidase Mutants of Salmonella typhimurium | journal = Journal of Bacteriology | volume = 120 | issue = 1 | pages = 364–371 | year = 1974 | doi = 10.1128/JB.120.1.364-371.1974 | pmid = 4607625 | pmc = 245771 }}</ref> i [[bisulfit]].<ref>{{cite journal |author1=D Shortle |author2=D Nathans | year = 1978 | title = Local mutagenesis: a method for generating viral mutants with base substitutions in preselected regions of the viral genome. | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | volume = 75 | issue = 5 | pages = 2170–2174 | pmid = 209457 | pmc = 392513 | doi=10.1073/pnas.75.5.2170 }}</ref> Mutageneza usmjerena na lokaciju postignuta je 1974., u laboratoriji [[Charles Weissmann|Charlesa Weissmanna]], upotrebom nukleotidnog analoga N<sup>4</sup>-hidroksicitidina, koji inducira [[Tranzicija (genetika)|tranziciju]] G-C u A-T.<ref>{{cite journal |author1=R A Flavell |author2=D L Sabo |author3=E F Bandle |author4=C Weissmann| year = 1975 | title = Site-directed mutagenesis: effect of an extracistronic mutation on the in vitro propagation of bacteriophage Qbeta RNA | journal = Proc Natl Acad Sci U S A | volume = 72 | issue = 1 | pages = 367–371 | pmid = 47176 | pmc = 432306 | doi=10.1073/pnas.72.1.367 }}</ref><ref>{{cite journal |author1=Willi Müller |author2=Hans Weber |author3=François Meyer |author4=Charles Weissmann | year = 1978 | title = Site-directed mutagenesis in DNA: Generation of point mutations in cloned β globin complementary DNA at the positions corresponding to amino acids 121 to 123 | journal = Journal of Molecular Biology | volume = 124 | issue = 2 | pages = 343–358 | pmid = 712841 | doi = 10.1016/0022-2836(78)90303-0 }}</ref> Međutim, ovi metodi izazivanja mutageneze ograničene su tipom mutacije, koju mogu postići i nisu tako specifične kao kasnije metode mutageneze usmjerene na mjesto. U 1971. godini, [[Clyde Hutchison]] i Marshall Edgell pokazali su da je moguće proizvesti mutante s malim fragmentima [[Phi X 174|faga ϕX174]] i [[restrikcijske nukleaze]].<ref>{{Cite journal | last1 = Hutchison Ca | first1 = 3. | last2 = Edgell | first2 = M. H. | title = Genetic Assay for Small Fragments of Bacteriophage φX174 Deoxyribonucleic Acid | journal = Journal of Virology | volume = 8 | issue = 2 | pages = 181–189 | year = 1971 | doi = 10.1128/JVI.8.2.181-189.1971 | pmid = 4940243 | pmc = 356229 }}</ref><ref>{{cite journal | author = Marshall H. Edgell, Clyde A. Hutchison, III, and Morton Sclair | year = 1972 | title = Specific Endonuclease R Fragments of Bacteriophage X174 Deoxyribonucleic Acid | journal = Journal of Virology | volume = 9 | issue = 4 | pages = 574–582 | doi = 10.1128/JVI.9.4.574-582.1972 | pmid = 4553678 | pmc =356341 }}</ref> Hutchison je kasnije sa svojim suradnikom [[Michael Smith|Michaelom Smithom]] proizveo fleksibilniji pristup lokusno usmjerenoj mutagenezi, korištenjem [[oligonukleotid]]a, metodom produženja [[prajmer]]a s [[DNK-polimeraza|DNK polimerazom]].<ref name="Hutchison et al.">{{cite journal |vauthors=Hutchison CA, Phillips S, Edgell MH, Gillam S, Jahnke P, Smith M |title=Mutagenesis at a specific position in a DNA sequence |journal=J. Biol. Chem. |volume=253 |issue=18 |pages=6551–60 |date=septembar 1978 |pmid=681366 |url=http://www.jbc.org/content/253/18/6551.full.pdf }}</ref> Kao svoj dio u razvoju ovog procesa, Michael Smith je kasnije podijelio [[Nobelova nagrada za hemiju|Nobelovu nagradu za hemiju]] sa [[Kary B. Mullis|Karyjem B. Mullisom]], u oktobru 1993., koji je izumio [[PCR|lančanu polimeraznu reakciju]]. == Osnovni mehanizam == Osnovni postupak zahtijeva sinteza kratkog DNA prajmera. Ovaj sintetski prajmer sadrži željenu mutaciju i komplementaran je s uzorkom DNK oko mjesta mutacije, tako da može [[hibridizacija nukleinske kiseline|hibridizirati]] sa DNK u genu od interesa. Mutacija može biti promjena jedne baze ([[tačkasta mutacija]]), promjena više baza, [[delecija (genetika)|delecija]] ili [[insercija (genetika)|insercija]]. Jednolančana začetnica (prajmer) se zatim produžava pomoću [[DNK-polimeraza|DNK-polimeraze]], koja kopira ostatak gena. Tako kopirani gen sadrži mutirano mjesto, a zatim se uvodi u ćeliju domaćina u vektoru i [[kloniranje|klonira]]. Konačno, mutanti se biraju pomoću [[sekvenciranje DNK|sekvenciranja DNK]], kako bi se provjerilo sadrže li željenu mutaciju. == Pristupi == Prvobitni metod koji je koristio jednosmjerno produženje bio je neučinkovit zbog malog prinosa mutanata. Ova rezultirajuća smjesa sadrži i izvorni nemutirani uzorak, kao i mutirani lanac, stvarajući mješovitu skupinu mutiranih i nemutiranih potomaka. Nadalje, predložak koji se koristi je [[metilacija DNK|metiliran]], dok je mutantni lanac nemetiliran, a mutanti se mogu odabrati suprotno zbog prisustva sistema reparacije neusklađenosti, koji favorizira metiliranu matricu DNK, što rezultira manjim brojem mutanata. Od tada su razvijeni mnogi pristupi za poboljšanje efikasnosti mutageneze. Dostupan je veliki broj metoda za vršenje lokusno usmjerene mutageneze,<ref>{{cite book |editor-first=Jeff |editor-last=Braman |title=In Vitro Mutagenesis Protocols |publisher=Humana Press |edition=2nd |year=2002 |isbn=978-0896039100 |series=Methods in Molecular Biology |volume=182 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/invitromutagenes00bram }}</ref> iako se većina njih rijetko koristi u laboratorijama od ranih 2000-ih, jer novije tehnike omogućavaju jednostavnije i lakše načine uvođenja mutacija specifičnih za mjesto u genima. ==Također pogledajte== * [[Mutageneza]] * [[Usmjerena mutageneza]] * [[Analiza Phi vrijednosti]] == Reference == {{reflist | 2}} ==Vanjski linkovi== * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1993/smith-lecture.html Nobel Lecture on Invention of Site-Directed Mutagenesis] * [http://openwetware.org/wiki/Site-directed_mutagenesis OpenWetWare] * [https://web.archive.org/web/20081217012223/http://bioweb.wku.edu/courses/biol350/Mutagenesis18/Images/Ch9E2.gif Diagram summarizing site-directed mutagenesis] [[Kategorija:Molekularna genetika]] [[Kategorija:Mutageneza]] [[Kategorija:Mutacije]] [[Kategorija:Proteinsko inženjerstvo]] o3gybgk19216gbd0rdhxm49ns9u72d6 3428782 3428763 2022-08-24T10:09:41Z KWiki 9400 Vraćene izmjene korisnika [[Special:Contributions/46.188.157.181|46.188.157.181]] ([[User talk:46.188.157.181|razgovor]]) na posljednju izmjenu korisnika [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] wikitext text/x-wiki '''Lokusno usmjerena mutageneza''' je [[molekularna biologija|molekulskobiološki]] metod koji se koristi za izazivanje specifičnih i namjernih promjena u [[sekvenca DNK|sekvenci DNK]] u [[gen]]u i bilo kojem [[genski proizvod|genskom proizvodu]]. Označava se i kao '''mutageneza specifična za sajt''' ili '''olgonukleotidno usmjerena mutageneza'''. Primjenjuje se za istraživanje strukture i biološke aktivnosti molekula [[DNK]], [[RNK]] i [[protein]]a i za [[proteinsko inženjerstvo]]. Mutageneza usmerena na lokaciju jedna je od najvažnijih laboratorijskih tehnika za stvaranje biblioteke DNK, uvođenjem mutacija u sekvence DNK. Postoje brojne metode za postizanje mutageneze usmerene na lokaciju, ali sa sve manjim troškovima [[sinteza oligonukleotida|sinteze oligonukleotida]], a [[vještačka sinteza gena]] sada se povremeno koristi kao alternativa lokusno usmerenoj mutagenezi. Od 2013., razvoj [[CRISPR]]/Cas9 tehnologije, zasnovan na [[prokariot]]skom [[virus]]nom odbrambenom sistemu, također omogućava [[genom|uređivanje genoma]], a [[mutageneza]] može se izvoditi ''[[in vivo]]'' s relativnom lahkoćom.<ref>{{cite journal | vauthors = Hsu PD, Lander ES, Zhang F | title = Development and applications of CRISPR-Cas9 for genome engineering | journal = Cell | volume = 157 | issue = 6 | pages = 1262–78 | date = juni 2014 | pmid = 24906146 | pmc = 4343198 | doi = 10.1016/j.cell.2014.05.010 }}</ref> ==Historija== Rani pokušaji izazivanja [[mutageneza|mutageneze]] pomoću zračenja ili hemijskih mutagena nisu bili specifični za lokaciju, što je stvorilo slučajne mutacije.<ref>{{Cite journal | last1 = Kilbey | first1 = B. J. | title = Charlotte Auerbach (1899-1994) | journal = Genetics | volume = 141 | issue = 1 | pages = 1–5 | year = 1995 | pmid = 8536959 | pmc = 1206709 }}</ref> Kasnije su korišteni analozi [[nukleotid]]a i drugih hemikalija za stvaranje lokaliziranih [[tačkasta mutacija|tačkastih mutacija]],<ref>{{Cite journal | last1 = Shortle | first1 = D. | last2 = Dimaio | first2 = D. | last3 = Nathans | first3 = D. | title = Directed Mutagenesis | url = https://archive.org/details/sim_annual-review-of-genetics_1981_15/page/265 | doi = 10.1146/annurev.ge.15.120181.001405 | journal = Annual Review of Genetics | volume = 15 | pages = 265–294 | year = 1981 | pmid = 6279018 }}</ref> a primjeri takvih su [[aminopurin]],<ref>{{Cite journal | last1 = Caras | first1 = I. W. | last2 = MacInnes | first2 = M. A. | last3 = Persing | first3 = D. H. | last4 = Coffino | first4 = P. | last5 = Martin Jr | first5 = D. W. | title = Mechanism of 2-aminopurine mutagenesis in mouse T-lymphosarcoma cells | journal = Molecular and Cellular Biology | volume = 2 | issue = 9 | pages = 1096–1103 | year = 1982 | pmid = 6983647 | pmc = 369902 | doi = 10.1128/MCB.2.9.1096 }}</ref> [[Metilnitronitrozogvanidin|nitrozogvanidin]],<ref>{{Cite journal | last1 = McHugh | first1 = G. L. | last2 = Miller | first2 = C. G. | title = Isolation and Characterization of Proline Peptidase Mutants of Salmonella typhimurium | journal = Journal of Bacteriology | volume = 120 | issue = 1 | pages = 364–371 | year = 1974 | doi = 10.1128/JB.120.1.364-371.1974 | pmid = 4607625 | pmc = 245771 }}</ref> i [[bisulfit]].<ref>{{cite journal |author1=D Shortle |author2=D Nathans | year = 1978 | title = Local mutagenesis: a method for generating viral mutants with base substitutions in preselected regions of the viral genome. | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences | volume = 75 | issue = 5 | pages = 2170–2174 | pmid = 209457 | pmc = 392513 | doi=10.1073/pnas.75.5.2170 }}</ref> Mutageneza usmjerena na lokaciju postignuta je 1974., u laboratoriji [[Charles Weissmann|Charlesa Weissmanna]], upotrebom nukleotidnog analoga N<sup>4</sup>-hidroksicitidina, koji inducira [[Tranzicija (genetika)|tranziciju]] G-C u A-T.<ref>{{cite journal |author1=R A Flavell |author2=D L Sabo |author3=E F Bandle |author4=C Weissmann| year = 1975 | title = Site-directed mutagenesis: effect of an extracistronic mutation on the in vitro propagation of bacteriophage Qbeta RNA | journal = Proc Natl Acad Sci U S A | volume = 72 | issue = 1 | pages = 367–371 | pmid = 47176 | pmc = 432306 | doi=10.1073/pnas.72.1.367 }}</ref><ref>{{cite journal |author1=Willi Müller |author2=Hans Weber |author3=François Meyer |author4=Charles Weissmann | year = 1978 | title = Site-directed mutagenesis in DNA: Generation of point mutations in cloned β globin complementary DNA at the positions corresponding to amino acids 121 to 123 | journal = Journal of Molecular Biology | volume = 124 | issue = 2 | pages = 343–358 | pmid = 712841 | doi = 10.1016/0022-2836(78)90303-0 }}</ref> Međutim, ovi metodi izazivanja mutageneze ograničene su tipom mutacije, koju mogu postići i nisu tako specifične kao kasnije metode mutageneze usmjerene na mjesto. U 1971. godini, [[Clyde Hutchison]] i Marshall Edgell pokazali su da je moguće proizvesti mutante s malim fragmentima [[Phi X 174|faga ϕX174]] i [[restrikcijske nukleaze]].<ref>{{Cite journal | last1 = Hutchison Ca | first1 = 3. | last2 = Edgell | first2 = M. H. | title = Genetic Assay for Small Fragments of Bacteriophage φX174 Deoxyribonucleic Acid | journal = Journal of Virology | volume = 8 | issue = 2 | pages = 181–189 | year = 1971 | doi = 10.1128/JVI.8.2.181-189.1971 | pmid = 4940243 | pmc = 356229 }}</ref><ref>{{cite journal | author = Marshall H. Edgell, Clyde A. Hutchison, III, and Morton Sclair | year = 1972 | title = Specific Endonuclease R Fragments of Bacteriophage X174 Deoxyribonucleic Acid | journal = Journal of Virology | volume = 9 | issue = 4 | pages = 574–582 | doi = 10.1128/JVI.9.4.574-582.1972 | pmid = 4553678 | pmc =356341 }}</ref> Hutchison je kasnije sa svojim suradnikom [[Michael Smith|Michaelom Smithom]] proizveo fleksibilniji pristup lokusno usmjerenoj mutagenezi, korištenjem [[oligonukleotid]]a, metodom produženja [[prajmer]]a s [[DNK-polimeraza|DNK polimerazom]].<ref name="Hutchison et al.">{{cite journal |vauthors=Hutchison CA, Phillips S, Edgell MH, Gillam S, Jahnke P, Smith M |title=Mutagenesis at a specific position in a DNA sequence |journal=J. Biol. Chem. |volume=253 |issue=18 |pages=6551–60 |date=septembar 1978 |pmid=681366 |url=http://www.jbc.org/content/253/18/6551.full.pdf }}</ref> Kao svoj dio u razvoju ovog procesa, Michael Smith je kasnije podijelio [[Nobelova nagrada za hemiju|Nobelovu nagradu za hemiju]] sa [[Kary B. Mullis|Karyjem B. Mullisom]], u oktobru 1993., koji je izumio [[PCR|lančanu polimeraznu reakciju]]. == Osnovni mehanizam == Osnovni postupak zahtijeva sinteza kratkog DNA prajmera. Ovaj sintetski prajmer sadrži željenu mutaciju i komplementaran je s uzorkom DNK oko mjesta mutacije, tako da može [[hibridizacija nukleinske kiseline|hibridizirati]] sa DNK u genu od interesa. Mutacija može biti promjena jedne baze ([[tačkasta mutacija]]), promjena više baza, [[delecija (genetika)|delecija]] ili [[insercija (genetika)|insercija]]. Jednolančana začetnica (prajmer) se zatim produžava pomoću [[DNK-polimeraza|DNK-polimeraze]], koja kopira ostatak gena. Tako kopirani gen sadrži mutirano mjesto, a zatim se uvodi u ćeliju domaćina u vektoru i [[kloniranje|klonira]]. Konačno, mutanti se biraju pomoću [[sekvenciranje DNK|sekvenciranja DNK]], kako bi se provjerilo sadrže li željenu mutaciju. == Pristupi == Prvobitni metod koji je koristio jednosmjerno produženje bio je neučinkovit zbog malog prinosa mutanata. Ova rezultirajuća smjesa sadrži i izvorni nemutirani uzorak, kao i mutirani lanac, stvarajući mješovitu skupinu mutiranih i nemutiranih potomaka. Nadalje, predložak koji se koristi je [[metilacija DNK|metiliran]], dok je mutantni lanac nemetiliran, a mutanti se mogu odabrati suprotno zbog prisustva sistema reparacije neusklađenosti, koji favorizira metiliranu matricu DNK, što rezultira manjim brojem mutanata. Od tada su razvijeni mnogi pristupi za poboljšanje efikasnosti mutageneze. Dostupan je veliki broj metoda za vršenje lokusno usmjerene mutageneze,<ref>{{cite book |editor-first=Jeff |editor-last=Braman |title=In Vitro Mutagenesis Protocols |publisher=Humana Press |edition=2nd |year=2002 |isbn=978-0896039100 |series=Methods in Molecular Biology |volume=182 |url-access=registration |url=https://archive.org/details/invitromutagenes00bram }}</ref> iako se većina njih rijetko koristi u laboratorijama od ranih 2000-ih, jer novije tehnike omogućavaju jednostavnije i lakše načine uvođenja mutacija specifičnih za mjesto u genima. ==Također pogledajte== * [[Mutageneza]] * [[Usmjerena mutageneza]] * [[Analiza Phi vrijednosti]] == Reference == {{reflist | 2}} ==Vanjski linkovi== * [http://nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1993/smith-lecture.html Nobel Lecture on Invention of Site-Directed Mutagenesis] * [http://openwetware.org/wiki/Site-directed_mutagenesis OpenWetWare] * [https://web.archive.org/web/20081217012223/http://bioweb.wku.edu/courses/biol350/Mutagenesis18/Images/Ch9E2.gif Diagram summarizing site-directed mutagenesis] [[Kategorija:Molekularna genetika]] [[Kategorija:Mutageneza]] [[Kategorija:Mutacije]] [[Kategorija:Proteinsko inženjerstvo]] s4j6dec2y8str3666ihw8wyqf9ussko Predsjednik Malte 0 477637 3428751 3399448 2022-08-23T18:25:53Z Bakir123 110053 /* Živi bivši predsjednici */ wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | osnivač = | imenujega = [[Predstavnički dom Malte]] | imenujega_kvalificiran = | mandat = Pet godina | mandat_kvalificiran = | konstituirani_instrument = [[Ustav Malte]] | prethodnik = | inauguralni = | osnivanje = 13. decembar 1974. | imenovano_po = | sjedište = [[Valletta]], [[Malta]] | prvi = [[Anthony Mamo]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = [[euro|€]]65,778 / godišnje<ref>[https://legislation.mt/eli/ln/2021/11/eng]</ref> | veb-sajt = {{URL|https://president.gov.mt/}} | predlagač = | prebivalište = [[Velemajstorska palača (Valletta)|Velemajstorska palača]] | tijelo = Malte | slikavel = | nativni_naziv = President ta' Malta | oznaka = | oznakavel = | oznakatekst = | zastava = Flag of the President of Malta.svg | zastavavel = | zastavatekst = Zastava predsjednika | slika = Sebastian Kurz George Vella Federica Mogherini April 2017 (34279674916) (cropped).jpg | tekst = | izvještava = | trenutno = [[George Vella]] | trenutnood = 4. aprila 2019. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | fusnote = }} [[Datoteka:Malta_-_Attard_-_San_Anton_Gardens_-_Palace_19_ies.jpg|mini|Spisak predsjednika Malte na [[Palata San Anton|palači San Anton]] 2014.]] '''Predsjednik Malte''' ({{Jez-mt|President ta' Malta}}) je ustavni [[šef države]] [[Malta|Malte]]. Predsjednika [[Indirektni izbori|neizravno bira]] [[Predstavnički dom Malte]], koji predsjednika imenuje na petogodišnji mandat i zahtijeva od njih da polože zakletvu da će "čuvati, štititi i braniti" Ustav.<ref>Article 50 and the Second Schedule of the [http://www.justiceservices.gov.mt/DownloadDocument.aspx?app=lom&itemid=8566&l=1 Constitution of Malta]</ref> Predsjednik Malte također boravi direktno ili indirektno u sve tri grane države. Oni su dio parlamenta i odgovorni su za imenovanje [[Sudska vlast|sudstva]]. [[Izvršna vlast|Izvršnu vlast]] nominalno ima predsjednik, ali je u praksi vrši [[Premijer Malte|premijer]].<ref>Articles 51, 96 and 78 of the [http://www.justiceservices.gov.mt/DownloadDocument.aspx?app=lom&itemid=8566 Constitution of Malta]</ref> ==Osnivanje ureda== Ured predsjednika Malte nastao je 13. decembra 1974, kada je [[Malta]] postala [[Republika Commonwealth|republika]] u okviru [[Commonwealth nacija]]. [[Elizabeta II, kraljica Ujedinjenog Kraljevstva|Kraljica Elizabeta II]] prestala je biti [[šef države]] i [[kraljica Malte]] ({{Jez-mt|Reġina ta' Malta}}), a posljednji [[Generalni guverner Malte|generalni guverner]], [[Sir Anthony Mamo]], postao je prvi predsjednik Malte. ==Kvalifikacije== Osoba neće i ne može biti kvalifikovana za imenovanje predsjednikom ako: *nije državljanin Malte; *ne obnaša ili nije obnašala dužnost vrhovnog sudije ili drugog sudije viših sudova; *nije podobna za imenovanje na bilo koju javnu funkciju ili za obavljanje bilo koje javne funkcije u skladu sa članovima 109, 118 i 120 Ustava. ==Preuzimanje funkcije== Prije stupanja na dužnost, kandidat mora položiti zakletvu pred [[Predstavnički dom Malte|Predstavničkim domom Malte]]. Zakletva glasi: ''Ja, (ime nominiranog), svečano se zaklinjem / potvrđujem da ću vjerno obnašati dužnost predsjednika (obavljati funkcije predsjednika) Malte i da ću, koliko je u mojoj moći, čuvati, štititi i braniti Ustav Malte.'' ''(Pa pomozi mi Bože).'' ==Privremeni natječaj== Kad god je funkcija predsjednika privremeno upražnjena; do imenovanja novog predsjednika; i kad god je nosilac funkcije odsutan s Malte, na odmoru ili iz bilo kojeg razloga nije u stanju obavljati funkcije koje su im dodijeljene Ustavom, te funkcije obavlja osoba koju je imenovao premijer, nakon savjetovanja s vođom opozicije. ==Uloga predsjednika== Ovlasti predsjednika su: *Predsjednik proglašava zakone. *Predsjednik može raspustiti [[Predstavnički dom Malte]] postupajući na zahtjev [[Premijer Malte|premijera Malte]] ili nakon usvajanja zahtjeva za izglasavanje nepovjerenja Vladi. *Predsjednik imenuje premijera sa predsjednikom koji donosi njegovu odluku na osnovu situacije u malteškom parlamentu. *Predsjednik imenuje većinu članova ustavnih tijela (uz pristanak [[Premijer Malte|premijera]]). *Predsjednik prima strane ambasadore. *Predsjednik može odobriti pomilovanje (ali ne i amnestiju) osuđenim kriminalcima; predsjednik također može umanjiti ili suzbiti krivične kazne, postupajući po savjetu kabineta ili ministra kojeg je kabinet delegirao s takvom odgovornošću. *Predsjednik je ''[[po službenoj dužnosti]]'' predsjednik [[Komisija za provođenje pravde na Malti|Komisije za provođenje pravde na Malti]]. *Predsjednik je ''po službenoj dužnosti'' šef malteške časti. *Predsjednik je ''po službenoj dužnosti'' predsjednik Fonda za zajednicu Malte, dobrotvorne nevladine institucije čiji je cilj pomoć filantropskim institucijama i pojedincima. Supružnik predsjednika je zamjenik predsjedavajućeg. *Predsjednik odobrava priznanje na Malti počasti, nagrada i odlikovanja. Nijedna titula plemića, časti, nagrade, odlikovanja, članstva ili funkcije na Malti ne može se koristiti ako to ne odobri predsjednik. Imena tako ovlaštenih osoba objavljuju se u Vladinom glasniku. Uloga predsjednika detaljno je opisana u publikaciji (na [[Malteški jezik|malteškom jeziku]]) nazvanoj ''Il-Manwal tal-President tar-Repubblika'' koju je napisao bivši predsjednik [[Ugo Mifsud Bonnici]] .<ref>[http://president.gov.mt/wp-content/uploads/2015/05/Il-Manwal-Tal-President.pdf ''Il-Manwal tal-President tar-Repubblika'']</ref> ==Službene rezidencije== Službeni ured predsjednika je [[Velemajstorska palača (Valletta)|Velemajstorska palata]] u [[Valletta|Valeti]]. Ostale predsjedničke rezidencije uključuju: *[[Palata San Anton]] u [[Attard]]<nowiki/>u - službena rezidencija. *[[Palata Verdala|Verdala Palace]] u [[Buskett]]<nowiki/>u - ljetna rezidencija. ==Predsjednikova zastava== Predsjednici Malte koristili su nacionalnu zastavu kao svoj predsjednički standard prije 12. decembra 1998. godine, kada je proglašenjem uspostavljena predsjednička zastava Malte. Zastava se vijori na predsjednikovim službenim rezidencijama i uredima i u svim prilikama u kojima su prisutni.<ref>{{Cite web|url=http://www.gov.mt/en/About%20Malta/Pages/Flags-Symbols-and-their-use.aspx|title=Flags, Symbols, and their uses|website=About Malta|publisher=Government of Malta|access-date=10. 4. 2014}}</ref> ==Prestanak imenovanja== Funkcija predsjednika postaje upražnjena: *Ako predsjednik odstupi sa svoje funkcije; *Istekom pet godina od datuma imenovanja na tu funkciju; *Ako se nosilac funkcije razriješi dužnosti Rezolucijom ne manje od dvije trećine [[Predstavnički dom Malte|Predstavničkog doma Malte]] zbog nemogućnosti obavljanja svoje funkcije (bilo da proizlaze iz nemoći tijela ili uma ili bilo koje druge uzrok) ili loše ponašanje; *Ako predsjednik umre na funkciji. ==Živi bivši predsjednici== Od augusta 2022. žive četiri bivša predsjednika: {{Galerija|Dr Ugo Mifsud Bonnici.jpg|'''[[Ugo Mifsud Bonnici]]'''<br>(1994–1999)<br><small>{{datum rođenja i godine|df=yes|1932|11|8}}</small>|Edward Fenech Adami (cropped).jpg|'''[[Eddie Fenech Adami]]'''<br>(2004–2009)<br><small>{{datum rođenja i godine|df=yes|1934|2|7}}</small>|Photo-president-malta-abela.JPG|'''[[George Abela]]'''<br>(2009–2014)<br><small>{{datum rođenja i godine|df=yes|1948|4|22}}</small>|Marie-Louise Coleiro Preca.jpg|'''[[Marie-Louise Coleiro Preca]]'''<br>(2014–2019)<br><small>{{datum rođenja i godine|df=yes|1958|12|7}}</small>|align=center|mode=packed}} ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *[https://president.gov.mt/ Službeni veb-sajt] *[http://justiceservices.gov.mt/DownloadDocument.aspx?app=lom&itemid=8745&l=1 Malteški sistem počasti] {{Vođe evropskih država}} [[Kategorija:Predsjednik Malte]] [[Kategorija:Vlada Malte]] [[Kategorija:Malta]] [[Kategorija:Institucije Malte]] [[Kategorija:Pages with unreviewed translations]] tllj7ovm9tixb9ok6d0c8a820djvjx6 Predsjednik Armenije 0 477697 3428740 3399446 2022-08-23T17:11:51Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija službena pozicija | pozicija = Predsjednik | osnivač = | imenujega = | imenujega_kvalificiran = | mandat = 7 godina | mandat_kvalificiran = {{small|samo jednom}} | konstituirani_instrument = [[Ustav Armenije]] | prethodnik = [[Serzh Sargsyan]] | inauguralni = | osnivanje = 11. novembra 1991. | imenovano_po = | sjedište = Avenija Baghramyan 26 | prvi = [[Levon Ter-Petrosyan]] | posljednji = | ukinuto = | sukcesija = | neslužbeni_nazivi = | zamjenik = | plata = [[Armenski dram|AMD]] 15,873,600 godišnje | veb-sajt = {{URL|http://www.president.am/}} | predlagač = [[Narodna skupština Armenije]] | prebivalište = [[Jerevan]], [[Armenija]] | tijelo = Armenije | slikavel = | nativni_naziv = Հայաստանի Հանրապետության նախագահ | oznaka = | oznakavel = | oznakatekst = | zastava = Flag of the President of Armenia.svg | zastavavel = | zastavatekst = Zastava predsjednika | slika = Vahagn Khachaturyan portrait.jpg | tekst = | izvještava = | trenutno = [[Vahagn Khachaturyan]] | trenutnood = 13. marta 2022. | odjel = | stil = | vrsta = | status = | skraćenica = | član = | fusnote = }}'''Predsjednik Armenije''' ({{Jez-hy|Հայաստանի Նախագահ, Hayastani Nakhagah}}) je [[šef države]] i garant nezavisnosti i teritorijalnog integriteta [[Armenija|Armenije]] koga je [[Narodna skupština Armenije]] izabrala na jedinstveni sedmogodišnji mandat. Prema parlamentarnom sistemu Armenije, predsjednik je jednostavno politička figura i obavlja ceremonijalne dužnosti, s većinom političke moći koja pripada [[Narodna skupština Armenije|Parlamentu]] i [[Premijer Jermenije|premijeru]]. [[Vahagn Khachaturyan]] trenutni je nositelj funkcije i na dužnost je stupio 13. marta 2022. godine. ==Historija i pozadina pozicije== Predsjednik republike nastoji da održi ustav i osigura redovno funkcionisanje [[Izvršna vlast|izvršne]] i [[Sudska vlast|sudske vlasti]]. On je garant nezavisnosti, teritorijalnog integriteta i sigurnosti republike. Predsjednik republike je imun: ne može biti krivično gonjen ili odgovoran za radnje koje proizilaze iz njegovog / njenog statusa tokom i nakon njegovog / njenog mandata. Za radnje koje nisu povezane sa njegovim statusom, predsjednik Republike može biti krivično gonjen kada mu istekne mandat. Prema članu 60 [[Ustav Armenije|Ustava Armenije]], u slučaju da je funkcija predsjednika Republike upražnjena i prije nego što novoizabrani predsjednik preuzme dužnost, predsjedavajući Narodne skupštine ili, ako je to nemoguće, premijer obavlja dužnosti predsjednika. ===Historija nakon osnivanja pozicije=== Mjesto predsjednika Armenije osnovano je odlukom Vrhovnog vijeća [[Armenska SSR|Armenske SSR]] od 3. maja 1990.<ref>{{Cite web|url=http://www.irtek.am/views/act.aspx?aid=1508&m=%27%27&sc=#|title=The Decision of the Supreme Council of Armenian SSR upon the foundation of the post of the President of Armenia|website=www.irtek.am}}</ref> Dana 21. juna 1991. godine, Vrhovno vijeće RA donijelo je odluku kojom je utvrđeno da će se izbori zasnovani na zajedničkim i jednakim izbornim pravima građana RA održati prije 31. decembra 1991. godine. Na osnovu odluke Vrhovnog vijeća RA od 25. juna 1991. godine, izbori za predsjednika Republike Armenije trebali su se održati u srijedu, 16. oktobra 1991. Armenija je postala nezavisna država 21. septembra 1991. [[Referendum o nezavisnosti Jermenije 1991. godine|nacionalnim referendumom]]. [[Predsjednički izbori u Armeniji 1991. godine|Prvi predsjednički izbori]] održani su 17. oktobra 1991. [[Levon Ter-Petrosyan]] osvojio je većinu glasova i postao prvi predsjednik nezavisne Armenije. Ponovno je izabran 1996. godine, međutim, nije završio svoj drugi mandat predsjednika i podnio je ostavku 1998. godine. [[Robert Kocharian|Robert Kocharyan]] ga je naslijedio u uredu do 2008. godine. Predsjednik [[Serzh Sargsyan]] izabran je u februaru 2008. i ponovo je izabran u februaru 2013. na drugi mandat do 2018. godine. ==Preuzimanje dužnosti== Predsjednik Republike preuzima svoje dužnosti kako je navedeno u zakonu. Na posebnom zasjedanju Narodne skupštine predsjednik bi trebao položiti sljedeću zakletvu narodu: "Preuzimanjem funkcije predsjednika Republike Armenije zaklinjem se da ću bezrezervno ispunjavati zahtjeve Ustava, poštivati temeljna ljudska i građanska prava i slobode, kako bi se osigurala zaštita, neovisnost, teritorijalni integritet i sigurnost Republike na slavu Republike Armenije i na dobrobit naroda Republike Armenije ".<ref>{{Cite web|url=http://concourt.am/english/constitutions/#3|title=Chapter 3, Article 54 of the Constitution of the Republic of Armenia|publisher=Constitutional Court of the Republic of Armenia|access-date=3. 3. 2015|archive-date=2. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402093527/http://concourt.am/english/constitutions/#3|url-status=dead}}</ref> ==Ustavne ovlasti i dužnosti== Ovlasti predsjednika Armenije utvrđene su Ustavom.<ref>{{Cite web|url=http://concourt.am/english/constitutions/#3|title=Chapter 3 of the Constitution of the Republic of Armenia|publisher=Constitutional Court of the Republic of Armenia|access-date=3. 3. 2015|archive-date=2. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402093527/http://concourt.am/english/constitutions/#3|url-status=dead}}</ref> Predsjednik je taj koji će osigurati redovno funkcioniranje izvršne, zakonodavne i sudske vlasti Republike Armenije. On ne kontrolira niti jednu od tih grana, ali ima moć da se miješa u njihove akcije. ===Uloge u izvršnoj vlasti=== Prema članu 1. Zakona <ref>{{Cite web|url=http://www.arlis.am/DocumentView.aspx?DocID=85|title=Law of the Republic of Armenia on the President|website=www.arlis.am}}</ref> o predsjedniku Republike Armenije usvojenom 1. avgusta 1991. godine, predsjednik je šef izvršne vlasti. Međutim, ovaj je termin prestao postojati 2007. godine. Predsjednik Republike trebao bi se obratiti narodu i Narodnoj skupštini. ====Vanjska politika==== Predsjednik Republike je taj koji: *Predstavlja Republiku Armeniju u međunarodnim odnosima, provodi opće smjernice vanjske politike, zaključuje međunarodne sporazume, prosljeđuje međunarodne sporazume Nacionalnoj skupštini na ratifikaciju i potpisuje njihove instrumente ratifikacije; *Odobrava, suspenduje ili poništava međunarodne sporazume za koje nije potrebna ratifikacija; *Imenuje i opoziva iz ureda diplomatske predstavnike Republike Armenije u stranim zemljama i međunarodnim organizacijama. ====Formiranje vlade==== Predsjednik imenuje za premijera osobu koja uživa povjerenje većine poslanika. To se radi na osnovu raspodjele mjesta u Narodnoj skupštini i konsultacija održanih sa parlamentarnim frakcijama. Ako je imenovanje premijera prema gore navedenim postupcima nemoguće, predsjednik Republike može za premijera imenovati osobu koja uživa povjerenje maksimalnog broja poslanika. Vlada se formira u roku od 20 dana nakon imenovanja premijera. Na preporuku premijera, predsjednik Republike može da imenuje i razrješava članove vlade. Također može imenovati jednog od ministara za potpredsjednika vlade, na prijedlog premijera. Predsjednik imenuje položaje u državnim uredima, formira i predsjedava [[Vijeće sigurnosti Armenije|Vijećem za nacionalnu sigurnost]] i po potrebi može uspostaviti druga savjetodavna tijela. ====Vladine operacije==== Procedura za organizaciju poslovanja Vlade i drugih organa javne uprave u okviru Vlade definisana je ukazom predsjednika.<ref>{{Cite web|url=http://www.arlis.am/documentview.aspx?docID=70038|title=Presidential Order No. 174 N of 2007 on the Procedures of the organization of operations of the Government and other administration bodies|website=www.arlis.am|access-date=13. 3. 2015}}</ref> Predsjednik može otkazati postupak vladine odluke na mjesec dana i podnijeti zahtjev Ustavnom sudu da se pozabavi problemom. Predsjednik je taj koji potvrđuje odluke vlade o imenovanju i odbijanju guvernera. Vladine sjednice o pitanjima vezanim za vanjsku politiku i nacionalnu sigurnost također inicira predsjednik. Prema članu 111 ustava, predsjednik je taj koji može sazvati referendum za izmjene Ustava Republike Armenije <ref>{{Cite web|url=http://concourt.am/english/constitutions/#8|title=Chapter 8, Article 111|website=www.concourt.am|publisher=Constitutional Court of the Republic of Armenia|access-date=3. 3. 2015|archive-date=2. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402093527/http://concourt.am/english/constitutions/#8|url-status=dead}}</ref> ====Ostavka vlade==== Predsjednik Republike prihvaća ostavku Vlade samo u jednom od sljedećih dana / slučajeva: #Kada se održi prvo zasjedanje novoizabrane Narodne skupštine #Kada predsjednik Republike preuzme svoju funkciju #Kada Narodna skupština izrazi nepovjerenje Vladi #Kada Narodna skupština ne da saglasnost na Program Vlade. #Kada premijer podnese ostavku ili kada premijerska funkcija ostane upražnjena Nakon što je predsjednik Republike prihvatio ostavku Vlade, članovi vlade nastavljaju da obavljaju svoje dužnosti sve dok se ne formira nova vlada. ====Vojna politika==== Predsjednik Republike je vrhovni zapovjednik oružanih snaga republike, koji koordinira operacijama državnih organa u području odbrane, imenuje i razrješava najvišeg zapovjednika oružanih snaga i drugih trupa. U slučaju oružanog napada na Republiku, neposredne opasnosti ili objave rata, predsjednik može proglasiti vojno stanje, može zatražiti opću ili djelomičnu mobilizaciju i odlučiti o upotrebi oružanih snaga. Tokom ratovanja može imenovati ili razriješiti dužnost zapovjednika oružanih snaga. Predsjednik je taj koji dodjeljuje ordene i medalje Republike Armenije, unapređuje se u najviše vojne činove i dodjeljuje počasne titule. ====Policijski sat i vanredno stanje==== Jedna od jedinstvenih ovlaštenja koja su predsjedniku republike Ustavom dodijeljena je moć proglašenja ratnog stanja. Ali u ovom slučaju u republici se ne mogu održati novi izbori, pa vlast može biti predmet uzurpacije dosadašnjeg predsjednika, zbog čega Narodna skupština razmatra slučaj i odlučuje jesu li razlozi koje je predsjednik iznio dovoljni proglašavajući vanredno stanje ili vanredno stanje. U slučaju neposredne opasnosti za ustavni poredak, predsjednik, nakon savjetovanja s predsjedavajućim Narodne skupštine i premijerom, proglašava vanredno stanje i poduzima odgovarajuće mjere i obraća se narodu o situaciji. ====Utjecaj na nezavisne agencije==== Predsjednik republike igra značajnu ulogu u formiranju različitih nezavisnih agencija. On je taj koji Narodnoj skupštini preporučuje kandidaturu generalnog tužioca, predsjednika Centralne banke i predsjednika Kontrolne komore. Na preporuku generalnog tužioca imenuje i / ili razrješava zamjenike glavnog tužioca. Također imenuje Vijeće kontrolne komore na preporuku predsjednika kontrolne komore. Članove Vijeća Centralne banke također imenuje predsjednik. ====Formiranje i nagrađivanje osoblja==== Predsjednik formira svoje osoblje u skladu sa procedurama definisanim zakonom. Njegova naknada, servisiranje i osiguranje također su propisani zakonom. ====Ostala pitanja==== Predsjednik rješava pitanja u vezi s davanjem državljanstva Republike Armenije i političkim azilom. Također unapređuje u najviše diplomatske i druge klasifikacione činove. ===Uloge u zakonodavnoj vlasti=== Predsjednik Republike potpisuje i proglašava zakone koje je donijela Narodna skupština. U roku od dvadeset i jednog dana može vratiti zakon koji je donijela Narodna skupština i vratiti ga u obliku pisma, gdje primjećuje svoje primjedbe i preporuke i zahtjeva nova razmatranja o tom pitanju. Nakon razmatranja preporuka i prigovora predsjednika, on bi u roku od pet dana trebalo da potpiše i objavi zakon koji je ponovo usvojila Narodna skupština. Predsjednik ima moć raspuštanja Narodne skupštine <ref>{{Cite web|url=http://concourt.am/english/constitutions/#4|title=Chapter 4, Article 74.1 of the Constitution of the Republic of Armenia|website=www.concourt.am|access-date=3. 3. 2015|archive-date=2. 4. 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150402093527/http://concourt.am/english/constitutions/#4|url-status=dead}}</ref> i održavanja vanrednih izbora ako Narodna skupština ne odobri program Vlade dva puta zaredom u roku od dva mjeseca. Predsjednik Republike također može raspustiti Narodnu skupštinu na preporuku predsedavajućeg Narodne skupštine ili premijera u sledećim slučajevima: #Ako Narodna skupština u roku od tri mjeseca ne donese odluku o nacrtu zakona koji je odlukom Vlade smatran hitnim; #Ako se tokom redovnog zasjedanja u roku od tri mjeseca ne sazovu sjednice Narodne skupštine; #Ako tokom redovnog zasjedanja Narodna skupština ne usvoji, više od tri mjeseca, rezoluciju o pitanjima koja se razmatraju. Predsjednik Republike također ima moć da: *Stavi veto na odluku Narodne skupštine da usvoji zakon; *Inicirati izmjene ustava. ====Pravni akti koje je izdao predsjednik==== Prema Zakonu o pravnim aktima,<ref>{{Cite web|url=http://www.translation-centre.am/pdf/Translat/HH_orenk/Legal_Acts/Legal_Acts_en.pdf|title=Law of the Republic of Armenia on Legal Acts|website=Translation Centre}}</ref> predsjednik Republike Armenije može donijeti samo regulatorne ili pojedinačne uredbe ili izvršne naloge. Ukazi i naredbe koje je izdao predsjednik ne mogu biti u suprotnosti sa Ustavom i zakonima Republike Jermenije i podliježu provedbi na cijelom teritoriju Republike. ===Uloge u sudskoj vlasti=== Predsjednik Republike Armenije imenuje 4 člana Ustavnog suda i, ako Nacionalna skupština ne uspije imenovati predsjednika Ustavnog suda u roku propisanom članom 83. stav 1. Ustava,<ref>{{Cite web|url=http://www.concourt.am/english/constitutions/index.htm#3|title=Chapter 3, Article 83 of the Constitution of the Republic of Armenia|website=www.concourt.am|publisher=Constitutional Court of Armenia|access-date=13. 3. 2015}}</ref> imenuje predsjednika Ustavnog suda. Ustavni sud iz reda članova Ustavnog suda. On može, na osnovu zaključka Ustavnog suda, ukinuti ovlaštenja bilo kog od njegovih / njenih imenovanih u Ustavnom sudu ili dati saglasnost za uključivanje člana kao optuženog, pritvoriti ga, odobriti pokretanje sudskog postupka da ga podvrgne administrativnoj odgovornosti. Na preporuku Vijeća pravde, predsjednik imenuje predsjednike i sudije Kasacionog suda i njegovih vijeća, Apelacionog suda, Prvostepenog suda i specijaliziranih sudova. Predsjednik imenuje dva pravnika za članove Vijeća pravde. Također može pomilovati osuđena lica i predložiti Narodnoj skupštini da proglasi amnestiju. ==Rezidencija== Službena rezidencija predsjednika Armenije nalazi se u aveniji Baghramyan 26 u [[Jerevan]]u. Od 2018. godine [[Bataljon počasne straže (Armenija)|počasni stražarski bataljon Ministarstva obrane]] obavlja [[javne dužnosti]] u rezidenciji, čija su vrata posjetiteljima obično otvorena vikendom i na kraći radni dan.<ref>{{Cite web|url=http://arka.am/ru/news/society/izmeneny_chasy_svobodnogo_vkhoda_i_vykhoda_grazhdan_na_territoriyu_rezidentsii_prezidenta_armenii/|title=Изменены часы свободного входа и выхода граждан на территорию резиденции президента Армении|website=ARKA News Agency|access-date=11. 6. 2019}}</ref> ==Sekretari== Sljedeći su obnašali dužnost sekretara za štampu predsjednika: *Ruben Shugaryan (1992–1993) *Aram Abrahamyan (1993–1995) *Levon Zurabyan (1995–1995) *Kasia Abgaryan (1998–1999) *Vahe Gabrielyan (1999–2003) *Ashot Kocharyan (2003–2005) *Viktor Soghomonyan (2005–2008) *Samvel Farmanyan (2008—2010) *Armen Arzumanyan (2010—2013) *Arman Saghatelyan (2013—2015) *Vladimir Hakobyan (od 2015)<ref>[https://armenpress.am/rus/news/812609/press-sekretarem-prezidenta-armenii-naznachen-vladimir.html Пресс-секретарем президента Армении назначен Владимир Акопян]</ref> ==Predsjedničke nagrade== Predsjednik Armenije dodjeljuje sljedeće nagrade:<ref>{{Cite web|url=http://www.president.am/en/president-awards/|title=RA Presidential Awards|website=www.president.am}}</ref> *Predsjednička nagrada Republike Armenije *Predsjednička nagrada za mlade Republike Armenije u oblasti klasične muzike *Predsjednička nagrada za mlade Republike Armenije *Predsjednička nagrada Republike Armenije za značajan doprinos procesu priznavanja [[Armenski genocid|armenskog genocida]] *Globalna nagrada predsjednika Republike Armenije za izuzetan doprinos čovječanstvu kroz IT (Global IT Award) *Obrazovne nagrade predsjednika Republike Armenije u sferi informacionih tehnologija ==Reference== {{Refspisak|2}} ==Vanjski linkovi== *[http://www.president.am/en/history/ Historija rezidencije predsjednika Armenije] {{Vođe evropskih država}} [[Kategorija:Armenija]] [[Kategorija:Predsjednici po državama|Armenija]] ngn18i8cyrar7v2ihbb5zb8e70figbg Spisak predsjednika Francuske 0 480398 3428749 3421553 2022-08-23T18:09:50Z Bakir123 110053 /* Spisak */ wikitext text/x-wiki [[Predsjednik Francuske]] je [[šef države]] [[Francuska|Francuske]]. Smatra se da je prvi predsjednik bio [[Napoleon III, car Francuske|Louis-Napoléon Bonaparte]], koji je izabran 1848. godine i izazvao sam državni udar 1851. da bi se kasnije proglasio [[Spisak francuskih kraljeva|carem]] kao Napoleon III. Njegov udar, koji se pokazao popularnim jer je tražio obnovu općeg muškog prava koje je zakonodavno tijelo prethodno ukinulo, dao je novoosnovanom čvrstom tlu Drugog carstva. Republikanski režim ponovo je ustupljen 1870. godine kroz Treću republiku, nakon pada Napoleona III. Referendum 1962. godine, održan pod Petom republikom na zahtjev predsjednika [[Charles de Gaulle|Charlesa de Gaullea]], prenio je izbor predsjednika Francuske sa izbornog koledža na narodno glasanje. Od tada je održano deset predsjedničkih izbora. Trenutni, 25. po redu predsjednik je [[Emmanuel Macron]], koji vrši tu dužnost od 14. maja 2017.<ref>{{cite web |title=Emmanuel Macron defeats Le Pen to become French president |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-39839349 |website=BBC News |access-date=8. 8. 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170606065906/https://www.bbc.com/news/world-europe-39839349 |archive-date=6. 6. 2017 |language=en |date=8. 5. 2017 |url-status=live }}</ref> ==Spisak== {| class="wikitable" |- ! # !! colspan=2|Predsjednik !! Vrijeme na vlasti !! colspan=2|Stranka |- |align=center| 1. | [[Datoteka:Portrait de Louis-Napoléon Bonaparte.jpg|70p]] | [[Napoleon III, car Francuske|Louis-Napoléon Bonaparte]] | 20. decembar 1848 – 2. decembar 1852. |style="background-color:#008000 | | [[Bonapartizam|Bonapartist]] |- |align=center| 2. | [[Datoteka:Portrait officiel d'Adolphe Thiers (cropped).jpg|70p]] | [[Adolphe Thiers]] | 31. august 1871 – 24. maj 1873. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Oportunistički republikanci|Oportunistički republikanac]] |- |align=center| 3. | [[Datoteka:Patrice de Mac Mahon crop.jpg|70p]] | [[Patrice de Mac-Mahon]] | 24. maj 1873 – 30. januar 1879. |style="background-color:#ADC1FD | | [[Monarhizam u Francuskoj|Monarhist]] |- |align=center| 4. | [[Datoteka:Portrait Jules Grévy (cropped 2).jpg|70p]] | [[Jules Grévy]] | 30. januar 1879 – 2. decembar 1887. |style="background-color:#E6AF00 | | [[Oportunistički republikanci|Oportunistički republikanac]] |- |align=center| 5. | [[Datoteka:Portrait officiel de Sadi Carnot.jpg|70p]] | [[Marie François Sadi Carnot|Sadi Carnot]] | 3. decembar 1887 – 25. juni 1894. |style="background-color:#E6AF00 | | [[Oportunistički republikanci|Oportunistički republikanac]] |- |align=center| 6. | [[Datoteka:Jean Casimir-Perier.jpg|70p]] | [[Jean Casimir-Perier]] | 27. juni 1894 – 16. januar 1895. |style="background-color:#E6AF00 | | [[Oportunistički republikanci|Oportunistički republikanac]] |- |align=center| 7. | [[Datoteka:Felix Faure.jpg|70p]] | [[Félix Faure]] | 17. januar 1895 – 16. februar 1899. |style="background-color:#E6AF00 | | [[Oportunistički republikanci|Oportunistički republikanac]] |- |align=center| 8. | [[Datoteka:Émile Loubet.jpg|70p]] | [[Émile Loubet]] | 18. februar 1899 – 18. februar 1906. |style="background-color:#FFBF00 | | [[Demokratski republikanski savez]] |- |align=center| 9. | [[Datoteka:Armand Fallieres.jpg|70p]] | [[Armand Fallières]] | 18. februar 1906 – 18. februar 1913. |style="background-color:#FFBF00 | | [[Demokratski republikanski savez]] |- |align=center| 10. | [[Datoteka:Raymond Poincaré officiel (cropped).jpg|70p]] | [[Raymond Poincaré]] | 18. februar 1913 – 18. februar 1920. |style="background-color:#FFBF00 | | [[Demokratski republikanski savez]] |- |align=center| 11. | [[Datoteka:Portrait officiel P. Deschanel.jpg|70p]] | [[Paul Deschanel]] | 18. februar 1920 – 21. septembar 1920. |style="background-color:#FFBF00 | | [[Demokratski republikanski savez]] |- |align=center| 12. | [[Datoteka:Alexandre Millerand (cropped).jpg|70p]] | [[Alexandre Millerand]] | 23. septembar 1920 – 11. juni 1924. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |- |align=center| 13. | [[Datoteka:Gaston Doumergue 1924 crop.jpg|70p]] | [[Gaston Doumergue]] | 13. juni 1924 – 13. juni 1931. |style="background-color:#E0B0FF | | [[Radikalna stranka (Francuska)|Radikalno-socijalistička i Radikalna republikanska stranka]] |- |align=center| 14. | [[Datoteka:Paul-Doumer (cropped).jpg|70p]] | [[Paul Doumer]] | 13. juni 1931 – 7. maj 1932. |style="background-color:#DDDDDD | | [[Nezavisni kandidat|Nezavisan]] |- |align=center| 15. | [[Datoteka:Albert Lebrun 1932 (2) (cropped 2).jpg|70p]] | [[Albert Lebrun]] | 10. maj 1932 – 11. juli 1940. |style="background-color:#FFBF00 | | [[Demokratski republikanski savez|Demokratski savez]] |- |align=center| 16. | [[Datoteka:Portrait officiel Vincent Auriol (cropped).jpg|70p]] | [[Vincent Auriol]] | 16. januar 1947 – 16. januar 1954. |style="background-color:#F0001C | | [[Francuska sekcija Radničke internacionale]] |- |align=center| 17. | [[Datoteka:René Coty - 1954.jpg|70p]] | [[René Coty]] | 16. januar 1954 – 8. januar 1959. |style="background-color:#26C4EC | | [[Nacionalni centar nezavisnih i seljaka]] |- |align=center| 18. | [[Datoteka:Bundesarchiv B 145 Bild-F015892-0010, Charles de Gaulle (cropped 2).jpg|70p]] | [[Charles de Gaulle]] | 8. januar 1959 – 28. april 1969. |style="background-color:#1935D0 | | [[Savez za novu republiku]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:23.04.1969. A Poher. (1969) - 53Fi3443 (cropped).jpg|70p]] | [[Alain Poher]] | 28. april 1969 – 20. juni 1969. |style="background-color:#00CCCC | | [[Demokratski centar (Francuska)|Demokratski centar]] |- |align=center| 19. | [[Datoteka:Georges Pompidou 1969 (cropped).jpg|70p]] | [[Georges Pompidou]] | 20. juni 1969 – 2. april 1974. |style="background-color:#1935D0 | | [[Savez demokrata za Republiku]] |- |align=center| <small>N/D</small> | [[Datoteka:23.04.1969. A Poher. (1969) - 53Fi3443 (cropped).jpg|70p]] | [[Alain Poher]] | 2. april 1974 – 27. maj 1974. |style="background-color:#00CCCC | | [[Demokratski centar (Francuska)|Demokratski centar]] |- |align=center| 20. | [[Datoteka:Valéry Giscard d'Estaing (1975).jpg|70p]] | [[Valéry Giscard d'Estaing]] | 27. maj 1974 – 21. maj 1981. |style="background-color:#00CCCC | | [[Republikanska stranka (Francuska)|Republikanska stranka]] |- |align=center| 21. | [[Datoteka:President François Mitterrand in 1983.jpg|70p]] | [[François Mitterrand]] | 21. maj 1981 – 17. maj 1995. |style="background-color:#ED1651 | | [[Socijalistička partija (Francuska)|Socijalistička partija]] |- |align=center| 22. | [[Datoteka:Jacques Chirac (1997) (cropped).jpg|70p]] | [[Jacques Chirac]] | 17. maj 1995 – 16. maj 2007. |style="background-color:#0066CC | | [[Savez za narodni pokret]] |- |align=center| 23. | [[Datoteka:Nicolas Sarkozy in 2010.jpg|70p]] | [[Nicolas Sarkozy]] | 16. maj 2007 – 15. maj 2012. |style="background-color:#0066CC | | [[Savez za narodni pokret]] |- |align=center| 24. | [[Datoteka:François Hollande - 2017 (27869823159) (cropped 2).jpg|70p]] | [[François Hollande]] | 15. maj 2012 – 14. maj 2017. |style="background-color:#ED1651 | | [[Socijalistička partija (Francuska)|Socijalistička partija]] |- |align=center| 25. | [[Datoteka:Зустріч Президента України з президентами Франції та Румунії, а також головами урядів Німеччини та Італії 76 (cropped).jpg|70p]] | [[Emmanuel Macron]] | 14. maj 2017 – ''trenutni'' |style="background-color:#FFD600 | | [[La République En Marche!]] |} ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Presidents of France}} {{Predsjednici Francuske}} [[Kategorija:Predsjednici po državama|Francuska]] an85klkq3r4ixmwo83g7lys6pj231fg Volodimir Zelenski 0 488830 3428756 3403148 2022-08-23T18:56:02Z Bakir123 110053 wikitext text/x-wiki {{Infokutija politički vođa | ime = Volodimir Zelenski | slika = Volodymyr Zelensky Official portrait.jpg | tekst = Službeni portret, 2019. | redoslijed = 6. predsjednik Ukrajine | vrijeme_na_vlasti = 20. maj 2019 – | prethodnik = [[Petro Porošenko]] | nasljednik = | puno_ime = Volodimir Oleksandrovič Zelenski | datum_rođenja = {{datum rođenja i godine|1978|1|25}} | mjesto_rođenja = [[Krivi Rog]], [[Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika|Ukrajinska SSR]], [[Sovjetski Savez]] (današnja [[Ukrajina]]) | obrazovanje = [[Kijevski nacionalni ekonomski univerzitet]] | politička_stranka = [[Nezavisni kandidat|Nezavisni]]<br>[[Sluga naroda (politička stranka)|Sluga naroda]] (2018–) | supruga = {{brak|[[Olena Zelenska|Olena Kijaško]]|2003}} | djeca = 2 | potpis = [[Datoteka:Autograph-VolodymyrZelensky.png|120px]] }} '''Volodimir Oleksandrovič Zelenski''' ({{Jez-uk|Володимир Олександрович Зеленський}}; rođen 25. januara 1978) [[Ukrajina|ukrajinski]] je političar, bivši glumac i komičar koji je na funkciji [[Predsjednik Ukrajine|predsjednika Ukrajine]] od 2019. Zelenski je odrastao u [[Krivi Rog|Krivom Rogu]], regionu [[Ruski jezik u Ukrajini|ruskog govornog]] područja na jugoistoku Ukrajine.<ref name="Fr24_Seibt">{{Cite news|last=Seibt|first=Sébastian|date=18. 2. 2022|title=Military tactics: Zelensky plays both sides in Ukrainian crisis|language=en|work=France 24|url=https://www.france24.com/en/europe/20220218-military-tactics-zelensky-plays-both-sides-in-ukrainian-crisis|access-date=19. 2. 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218235849/https://www.france24.com/en/europe/20220218-military-tactics-zelensky-plays-both-sides-in-ukrainian-crisis|archive-date=18. 2. 2022}}</ref> Prije svoje glumačke karijere, Zelenski je diplomirao pravo na [[Kijevski nacionalni ekonomski univerzitet|Kijevskom nacionalnom ekonomskom univerzitetu]]. Zatim se bavio komedijom i osnovao produkcijsku kuću [[Kvartal 95 Studio|Kvartal 95]], koja proizvodi filmove, crtane filmove i TV-emisije, uključujući ''[[Sluga naroda|Slugu naroda]]'', u kojoj je Zelenski igrao ulogu predsjednika Ukrajine. Serija se emitovala od 2015. do 2019. godine i bila je izuzetno popularna. [[Sluga naroda (politička stranka)|Političku stranku koja nosi isto ime kao televizijska emisija]] osnovali su u martu 2018. zaposleni u Kvartalu 95. Zelenski je najavio svoju kandidaturu za [[Predsjednički izbori u Ukrajini 2019|ukrajinske predsjedničke izbore 2019.]] uvečer 31. decembra 2018, uz novogodišnje obraćanje predsjednika [[Petro Porošenko|Petra Porošenka]] na [[1+1 (TV kanal)|TV kanalu 1+1]]. Politički autsajder, on je već postao jedan od favorita u [[Ispitivanje javnog mnijenja za ukrajinske predsjedničke izbore 2019|anketama za izbore]]. Pobijedio je na izborima sa 73,2% glasova u drugom krugu, pobijedivši Porošenka. Identificirajući se kao [[populizam|populista]], on se pozicionirao kao [[Anti-establišment|antiestablišment]] [[Antikorupcija|i antikorupcijska]] figura. ==Reference== {{Refspisak}} ==Vanjski linkovi== *{{Commonscat-inline|Volodymyr Zelenskyy}} {{DEFAULTSORT:Zelenski, Volodimir}} [[Kategorija:Rođeni 1978.]] [[Kategorija:Živi ljudi]] [[Kategorija:Biografije, Krivi Rog]] [[Kategorija:Ukrajinski predsjednici]] [[Kategorija:Ukrajinski glumci]] [[Kategorija:Ukrajinski političari]] [[Kategorija:Ukrajinski producenti]] [[Kategorija:Ukrajinski scenaristi]] gtp4di2exthah9038ps0t7l9b1msm2m Šablon:Sudije u finalima SP u nogometu 10 492707 3428700 2022-08-23T12:03:23Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija |ime = Sudije u finalima SP u nogometu |naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] u finalima [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|svjetskih prvenstava u nogometu]] |podaciklasa = hlist |podaci1 = *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1930.|1930]]: {{ZD|BEL|veličina=18px}} [[John Langenus]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1934.|1934]]: {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Ivan Eklind]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1938.|1938]]: {{ZD|FRA|veliči... wikitext text/x-wiki {{Navkutija |ime = Sudije u finalima SP u nogometu |naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] u finalima [[Svjetsko prvenstvo u nogometu|svjetskih prvenstava u nogometu]] |podaciklasa = hlist |podaci1 = *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1930.|1930]]: {{ZD|BEL|veličina=18px}} [[John Langenus]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1934.|1934]]: {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Ivan Eklind]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1938.|1938]]: {{ZD|FRA|veličina=18px}} [[Georges Capdeville]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1950.|1950]]: {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[George Reader]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1954.|1954]]: {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Wliiam Ling (nogometni sudija)|William Ling]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1958.|1958]]: {{ZD|FRA|veličina=18px}} [[Maurice Guigue]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1962.|1962]]: {{ZD|SSSR|veličina=18px}} [[Nikolaj Latišev]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1966.|1966]]: {{ZD|ŠVI|veličina=18px}} [[Gottfried Dienst]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1970.|1970]]: {{ZD|NJDR|veličina=18px}} [[Rudi Glöckner]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1974.|1974]]: {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Jack Taylor (nogometni sudija)|Jack Taylor]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1978.|1978]]: {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Sergio Gonella]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1982.|1982]]: {{ZD|BRA|veličina=18px}} [[Arnaldo Cézar Coelho]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1986.|1986]]: {{ZD|BRA|veličina=18px}} [[Romualdo Arppi Filho]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1990.|1990]]: {{ZD|MEKS|veličina=18px}} [[Edgardo Codesal]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1994.|1994]]: {{ZD|MAĐ|veličina=18px}} [[Sándor Puhl]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 1998.|1998]]: {{ZD|MAR|veličina=18px}} [[Said Belqola]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2002.|2002]]: {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Pierluigi Collina]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2006.|2006]]: {{ZD|ARG|veličina=18px}} [[Horacio Elizondo]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2010.|2010]]: {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Howard Webb]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2014.|2014]]: {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Nicola Rizzoli]] *[[Finale Svjetskog prvenstva u nogometu 2018.|2018]]: {{ZD|ARG|veličina=18px}} [[Néstor Pitana]] }}<noinclude> [[Kategorija:Šabloni za sudije na svjetskim prvenstvima u nogometu|Finala]] [[Kategorija:Navkutije Svjetskog prvenstva u nogometu|Sudije u finalima]] </noinclude> 9l1tv3nx7rq6dg3y26jk6r6wop7ruul Volim te živote kakav jesi 0 492708 3428704 2022-08-23T14:45:57Z Nerko65 55647 Nova stranica: {{Infokutija album | | Ime = Volim te živote kakav jesi<br>Kemal Monteno | Tip izdanja = Studijski album | Artist = Kemala Montena | Cover = | Background = orange | Izdat = 1978. | Produciran = | Žanr = [[Pop-muzika|pop]], [[šansona]] | Dužina = | Kuća = [[Jugoton]] | Producent(i) = | Kritike = | Prošli album = [[Moje pjesme, moji snovi (album)|Moje pjesme, moji snovi]]<br />(1... wikitext text/x-wiki {{Infokutija album | | Ime = Volim te živote kakav jesi<br>Kemal Monteno | Tip izdanja = Studijski album | Artist = Kemala Montena | Cover = | Background = orange | Izdat = 1978. | Produciran = | Žanr = [[Pop-muzika|pop]], [[šansona]] | Dužina = | Kuća = [[Jugoton]] | Producent(i) = | Kritike = | Prošli album = [[Moje pjesme, moji snovi (album)|Moje pjesme, moji snovi]]<br />(1977) | Ovaj album = '''''Volim te živote kakav jesi'''''<br />(1978) | Sljedeći album = [[Za svoju dušu]]<br />(1980) }} '''''Volim te živote kakav jesi''''' jeste prvi kompilacijski album [[Kemal Monteno|Kemala Montena]]. Objavila ga je izdavačka kuća ''[[Jugoton]]'' iz [[Zagreb]]a na kaseti 1978. godine. Album sadrži dvanaest pjesama, koje predstavljaju pregled nekih od njegovih značajnijih radova snimljenih tokom njegove dugogodišnje pjevačke karijere. Ovaj kompilacijski album sastavljen je od kombinacije [[Pop-muzika|pop muzike]] i laganih [[šansona]], koje su uvijek bile dio pjevačkog repertoara Kemala Montena. Muziku i tekstove za većinu pjesama napisao je Kemal Monteno, a aranžmane [[Stipica Kalođera]]. Album ''"Volim te živote kakav jesi"'' objavljen je godinu nakon studijskog albuma pod nazivom ''"[[Moje pjesme, moji snovi (album)|Moje pjesme, moji snovi]]"''. <ref name="discogs">{{Cite web|url= https://www.discogs.com/master/1293608-Kemal-Monteno-Volim-Te-%C5%BDivote-Kakav-Jesi|title= ''Kemal Monteno - Volim te živote kakav jesi''|work= discogs.com|access-date= 22. 8. 2022}}</ref> == Spisak pjesama == {{div col|2}} # Jedne Noći u decembru # Kad smo pošli mi u šumu # Napiši jednu ljubavnu # Sviraj gitaro moja # Sarajevo, ljubavi moja # Volim te živote kakav jesi # Hiljade bijelih marama # Tajna žena # Cvite bili iz đardina # Sviraj mi o njoj # Adrijana # Pahuljice moja <ref name="discogs"/> {{div col end}} == Izvori == {{Refspisak}} {{Zdravko Čolić}} [[Kategorija:Albumi Kemala Montena]] [[Kategorija:Albumi iz 1978.]] 9y16sdg9m6h32rvunu4ojxc7g0nb23j Arthur Ashkin 0 492709 3428705 2022-08-23T15:00:28Z Palapa 383 Napravljeno prevođenjem stranice "[[:en:Special:Redirect/revision/1105548932|Arthur Ashkin]]" wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date |1922|9|2}} | nagrade = [[Nobelova nagrada za fiziku]] {{small|(2018)}} | akademski_savjetnici = | doktorski_studenti = }} [[Category:Articles with hCards]] '''Arthur Ashkin''' (2. septembar 1922. – 21. septembar 2020.) bio je američki naučnik i nobelovac koji je radio u [[Bell Laboratories]] i [[Lucent Technologies]]. Ashkina mnogi smatraju ocem [[Optička pinceta|optičkih pinceta]], <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}} "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="mcgloin">{{Cite journal|last=McGloin|first=David|last2=Reid|first2=J. P.|date=February 1, 2010|title=Forty Years of Optical Manipulation|url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?Id=11465|journal=Optics and Photonics News|volume=21|issue=3|page=20|doi=10.1364/opn.21.3.000020|issn=1047-6938}}</ref> <ref name="bjorkholm">{{Cite conference|location=Washington, D.C.}}</ref> za koje je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 2018. u dobi od 96 godina, postavši najstariji nobelovac do 2019. godine kada je [[John B. Goodenough]] bio nagrađen sa 97. Živio je u [[Rumson, New Jersey|Rumsonu, New Jersey]] . <ref>[https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/nj_man_96_wins_nobel_prize_for_work_with_lasers.html Former Bell Labs scientist, 96, wins Nobel Prize for laser 'optical tweezers' October 2, 2018]</ref> Ashkin je započeo svoj rad na manipulaciji mikročestica laserskom svjetlošću kasnih 1960-ih, što je rezultiralo izumom [[Optička pinceta|optičke pincete]] 1986. godine. On je također bio pionir u procesu optičkog hvatanja koji je na kraju korišten za manipulaciju atomima, molekulima i biološkim ćelijama. Ključni fenomen je [[Pritisak zračenja|radijacijski pritisak]] svjetlosti; ovaj pritisak se može secirati na optički gradijent i sile raspršenja. Arthur Ashkin je rođen u Bruklinu u Njujorku 1922. godine u porodici [[Istorija Jevreja u Ukrajini|ukrajinsko-jevrejskog]] porijekla. <ref name="osa">{{Cite web|url=http://www.osa.org/history/biographies/arthur-ashkin/|title=Arthur Ashkin|publisher=The Optical Society|access-date=November 20, 2013}}</ref> <ref name="Lindinger">{{Cite news|last=Lindinger|first=Manfred|date=October 2, 2018|title=Eine Zange aus lauter Licht|url=https://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html|work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]|language=de|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref name="Nobel">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/ashkin/facts/|title=Arthur Ashkin – Facts – 2018|date=October 6, 2018|publisher=Nobel Foundation|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/96-year-old-arthur-ashkin-wins-physics-nobel-for-laser-tweezers/|title=96-year-old Arthur Ashkin wins physics Nobel for laser 'tweezers'|date=October 2, 2018|website=The Times of Israel}}</ref> Njegovi roditelji su bili Isador i Anna Ashkin. Imao je dvoje braće i sestara, brata [[Julius Ashkin|Julija]], također fizičara, i sestru Ruth. Jedna starija sestra, Gertruda, umrla je dok je bila mlada. Porodična kuća bila je u Bruklinu, Njujork, u ulici 983 E 27. Isadore (rođena Aschkinase) <ref name=":0" /> <ref name=":0">{{Cite web|url=http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/119040_O_7cbeb97P3oLnwEDlp7BnRxO.pdf|title=How the Ashkin Family Came to America|access-date=October 2, 2018}}</ref> emigrirala u Sjedinjene Države iz [[Odesa|Odese]] (tada [[Ruska imperija|Rusko carstvo]], sada [[Ukrajina]]), u dobi od 18 godina. Ana, pet godina mlađa, također je došla iz današnje Ukrajine, tadašnje [[Istorija Jevreja u Galiciji (Istočna Evropa)|Galicije]], [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]].<ref>"United States Census, 1930", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X7X3-3YL : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, Brooklyn (Districts 1251–1500), Kings, New York, United States; citing enumeration district (ED) 1261, sheet, family 298, NARA microfilm publication.</ref> <ref>"United States World War I Draft Registration Cards, 1917–1918", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/KXY5-7XY : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1917–1918; citing New York City no 86, New York, United States, NARA microfilm publication M1509, (Washington D.C.: National Archives and Records Administration, n.d); FHL microfilm 001765586.</ref> <ref>"United States World War II Draft Registration Cards, 1942", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/F3CQ-T4W : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1942.</ref> <ref>"United States Census, 1920", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/MJRV-1VW : accessed December 23, 2013), Isdor Ashkin, Brooklyn Assembly District 18, Kings, New York, United States; citing sheet, family 342, NARA microfilm publication T625, FHL microfilm 1821173.</ref> U roku od jedne decenije nakon što je sletio u Njujork, Isadore je postao američki državljanin i vodio je zubotehničku laboratoriju u ulici Delansi 139 na Menhetnu. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6hRAAAAYAAJ&pg=PA139|title=White-Orr's Reference Register|year=1918|pages=139–}}</ref> Ashkin je upoznao svoju suprugu Aline na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]], i bili su u braku preko 60 godina sa troje djece i petoro unučadi. <ref>{{Cite web|url=https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/njs_old_geezer_nobel_prize_winner_says_he_won_in_t.html|title=At 96 this Jersey guy can't 'get all excited' about his Nobel Prize win|last=Heyboer|first=Kelly|date=October 2, 2018|website=The Star-Ledger}}</ref> Bila je profesorica hemije u [[Srednja škola Holmdel|srednjoj školi Holmdel]], a njihov sin [[Michael Ashkin]] je profesor umjetnosti na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]]. <ref>{{Cite web|url=http://news.cornell.edu/stories/2018/10/arthur-ashkin-phd-52-shares-nobel-prize-physics|title=Arthur Ashkin, PhD '52, shares Nobel Prize in physics|last=Fleischman|first=Tom|date=October 2, 2018|website=Cornell Chronicle}}</ref> Ashkin je završio [[Srednja škola James Madison (Bruklin)|srednju školu James Madison]] u Bruklinu 1940. <ref name="dailyeagle">{{Cite news|title=2,291 Are Graduated by Boro High Schools|date=June 26, 1940|url=https://bklyn.newspapers.com/image/53864766/|work=Brooklyn Daily Eagle|page=6|access-date=October 3, 2018}}</ref> Zatim je pohađao [[Univerzitet Columbia|Univerzitet Kolumbija,]] a bio je i tehničar u Kolumbijskoj laboratoriji za radijaciju koja je imala zadatak da napravi [[Magnetron|magnetrone]] za američke vojne radarske sisteme. Pridružio se rezervnom sastavu američke vojske 31. jula 1945. <ref>"Index Record for Arthur Ashkin WWII Army Enlistment Records", (Army Serial Number 32977486), ''Fold3 by Ancestry.com website''. Retrieved November 8, 2020.</ref> Nastavio je da radi u laboratoriji Univerziteta Kolumbija. Tokom ovog perioda, prema Ashkinovom sopstvenom izveštaju, prisustvovala su tri [[Nobelovac|nobelovca]] . <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}</ref> Ashkin je završio kurs i stekao [[Bachelor of Science|diplomu]] iz fizike na Univerzitetu Kolumbija 1947. Zatim je pohađao [[Cornell University|Univerzitet Cornell]], gdje je studirao [[Nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]]. To je bilo u eri [[Projekt "Manhattan"|Manhattan projekta]], a Ashkinov brat, [[Julius Ashkin]], uspješno je bio dio toga. Ovo je dovelo do upoznavanja Arthura Ashkina sa [[Hans Bethe|Hansom Betheom]], [[Richard Feynman|Richardom Feynmanom]] i drugima koji su u to vrijeme bili u Cornell-u. <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBell_Labs_–_Murray_Hill1997">Bell Labs – Murray Hill (November 1997). [https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ "He Wrote the Book on Atom Trapping"]. Lucent Technologies 2002. Archived from [http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ the original] on April 11, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>. <q>Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize</q></cite></ref> Doktorirao je na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]] 1952, <ref name="thesis-ashkin-1953">{{Cite thesis}} </ref> a zatim je otišao da radi za [[Bell Laboratories|Bell Labs]] na zahtjev i preporuku Sidneya Millmana, koji je bio Aškinov supervizor na Univerzitetu Columbia. <ref>{{Cite web|url=https://news.columbia.edu/content/arthur-ashkin-cc47-wins-nobel-prize-in-physics|title=Arthur Ashkin, CC'47, Wins Nobel Prize in Physics|last=Cantor|first=Carla|date=October 2, 2018|publisher=Columbia News}}</ref> == Reference == {{Refspisak}}{{Nobelova nagrada za fiziku}} <nowiki> [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2020.]] [[Kategorija:Rođeni 1922.]]</nowiki> jwf503v61him3lxis0kox2vrcn3aidj 3428706 3428705 2022-08-23T15:01:31Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date |1922|9|2}} | nagrade = [[Nobelova nagrada za fiziku]] {{small|(2018)}} | akademski_savjetnici = | doktorski_studenti = }} [[Category:Articles with hCards]] '''Arthur Ashkin''' (2. septembar 1922. – 21. septembar 2020.) bio je američki naučnik i nobelovac koji je radio u [[Bell Laboratories]] i [[Lucent Technologies]]. Ashkina mnogi smatraju ocem [[Optička pinceta|optičkih pinceta]], <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}} "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="mcgloin">{{Cite journal|last=McGloin|first=David|last2=Reid|first2=J. P.|date=February 1, 2010|title=Forty Years of Optical Manipulation|url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?Id=11465|journal=Optics and Photonics News|volume=21|issue=3|page=20|doi=10.1364/opn.21.3.000020|issn=1047-6938}}</ref> <ref name="bjorkholm">{{Cite conference|location=Washington, D.C.}}</ref> za koje je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 2018. u dobi od 96 godina, postavši najstariji nobelovac do 2019. godine kada je [[John B. Goodenough]] bio nagrađen sa 97. Živio je u [[Rumson, New Jersey|Rumsonu, New Jersey]] . <ref>[https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/nj_man_96_wins_nobel_prize_for_work_with_lasers.html Former Bell Labs scientist, 96, wins Nobel Prize for laser 'optical tweezers' October 2, 2018]</ref> Ashkin je započeo svoj rad na manipulaciji mikročestica laserskom svjetlošću kasnih 1960-ih, što je rezultiralo izumom [[Optička pinceta|optičke pincete]] 1986. godine. On je također bio pionir u procesu optičkog hvatanja koji je na kraju korišten za manipulaciju atomima, molekulima i biološkim ćelijama. Ključni fenomen je [[Pritisak zračenja|radijacijski pritisak]] svjetlosti; ovaj pritisak se može secirati na optički gradijent i sile raspršenja. Arthur Ashkin je rođen u Bruklinu u Njujorku 1922. godine u porodici [[Istorija Jevreja u Ukrajini|ukrajinsko-jevrejskog]] porijekla. <ref name="osa">{{Cite web|url=http://www.osa.org/history/biographies/arthur-ashkin/|title=Arthur Ashkin|publisher=The Optical Society|access-date=November 20, 2013}}</ref> <ref name="Lindinger">{{Cite news|last=Lindinger|first=Manfred|date=October 2, 2018|title=Eine Zange aus lauter Licht|url=https://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html|work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]|language=de|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref name="Nobel">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/ashkin/facts/|title=Arthur Ashkin – Facts – 2018|date=October 6, 2018|publisher=Nobel Foundation|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/96-year-old-arthur-ashkin-wins-physics-nobel-for-laser-tweezers/|title=96-year-old Arthur Ashkin wins physics Nobel for laser 'tweezers'|date=October 2, 2018|website=The Times of Israel}}</ref> Njegovi roditelji su bili Isador i Anna Ashkin. Imao je dvoje braće i sestara, brata [[Julius Ashkin|Julija]], također fizičara, i sestru Ruth. Jedna starija sestra, Gertruda, umrla je dok je bila mlada. Porodična kuća bila je u Bruklinu, Njujork, u ulici 983 E 27. Isadore (rođena Aschkinase) <ref name=":0" /> <ref name=":0">{{Cite web|url=http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/119040_O_7cbeb97P3oLnwEDlp7BnRxO.pdf|title=How the Ashkin Family Came to America|access-date=October 2, 2018}}</ref> emigrirala u Sjedinjene Države iz [[Odesa|Odese]] (tada [[Ruska imperija|Rusko carstvo]], sada [[Ukrajina]]), u dobi od 18 godina. Ana, pet godina mlađa, također je došla iz današnje Ukrajine, tadašnje [[Istorija Jevreja u Galiciji (Istočna Evropa)|Galicije]], [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]].<ref>"United States Census, 1930", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X7X3-3YL : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, Brooklyn (Districts 1251–1500), Kings, New York, United States; citing enumeration district (ED) 1261, sheet, family 298, NARA microfilm publication.</ref> <ref>"United States World War I Draft Registration Cards, 1917–1918", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/KXY5-7XY : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1917–1918; citing New York City no 86, New York, United States, NARA microfilm publication M1509, (Washington D.C.: National Archives and Records Administration, n.d); FHL microfilm 001765586.</ref> <ref>"United States World War II Draft Registration Cards, 1942", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/F3CQ-T4W : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1942.</ref> <ref>"United States Census, 1920", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/MJRV-1VW : accessed December 23, 2013), Isdor Ashkin, Brooklyn Assembly District 18, Kings, New York, United States; citing sheet, family 342, NARA microfilm publication T625, FHL microfilm 1821173.</ref> U roku od jedne decenije nakon što je sletio u Njujork, Isadore je postao američki državljanin i vodio je zubotehničku laboratoriju u ulici Delansi 139 na Menhetnu. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6hRAAAAYAAJ&pg=PA139|title=White-Orr's Reference Register|year=1918|pages=139–}}</ref> Ashkin je upoznao svoju suprugu Aline na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]], i bili su u braku preko 60 godina sa troje djece i petoro unučadi. <ref>{{Cite web|url=https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/njs_old_geezer_nobel_prize_winner_says_he_won_in_t.html|title=At 96 this Jersey guy can't 'get all excited' about his Nobel Prize win|last=Heyboer|first=Kelly|date=October 2, 2018|website=The Star-Ledger}}</ref> Bila je profesorica hemije u [[Srednja škola Holmdel|srednjoj školi Holmdel]], a njihov sin [[Michael Ashkin]] je profesor umjetnosti na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]]. <ref>{{Cite web|url=http://news.cornell.edu/stories/2018/10/arthur-ashkin-phd-52-shares-nobel-prize-physics|title=Arthur Ashkin, PhD '52, shares Nobel Prize in physics|last=Fleischman|first=Tom|date=October 2, 2018|website=Cornell Chronicle}}</ref> Ashkin je završio [[Srednja škola James Madison (Bruklin)|srednju školu James Madison]] u Bruklinu 1940. <ref name="dailyeagle">{{Cite news|title=2,291 Are Graduated by Boro High Schools|date=June 26, 1940|url=https://bklyn.newspapers.com/image/53864766/|work=Brooklyn Daily Eagle|page=6|access-date=October 3, 2018}}</ref> Zatim je pohađao [[Univerzitet Columbia|Univerzitet Kolumbija,]] a bio je i tehničar u Kolumbijskoj laboratoriji za radijaciju koja je imala zadatak da napravi [[Magnetron|magnetrone]] za američke vojne radarske sisteme. Pridružio se rezervnom sastavu američke vojske 31. jula 1945. <ref>"Index Record for Arthur Ashkin WWII Army Enlistment Records", (Army Serial Number 32977486), ''Fold3 by Ancestry.com website''. Retrieved November 8, 2020.</ref> Nastavio je da radi u laboratoriji Univerziteta Kolumbija. Tokom ovog perioda, prema Ashkinovom sopstvenom izveštaju, prisustvovala su tri [[Nobelovac|nobelovca]] . <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}</ref> Ashkin je završio kurs i stekao [[Bachelor of Science|diplomu]] iz fizike na Univerzitetu Kolumbija 1947. Zatim je pohađao [[Cornell University|Univerzitet Cornell]], gdje je studirao [[Nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]]. To je bilo u eri [[Projekt "Manhattan"|Manhattan projekta]], a Ashkinov brat, [[Julius Ashkin]], uspješno je bio dio toga. Ovo je dovelo do upoznavanja Arthura Ashkina sa [[Hans Bethe|Hansom Betheom]], [[Richard Feynman|Richardom Feynmanom]] i drugima koji su u to vrijeme bili u Cornell-u. <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBell_Labs_–_Murray_Hill1997">Bell Labs – Murray Hill (November 1997). [https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ "He Wrote the Book on Atom Trapping"]. Lucent Technologies 2002. Archived from [http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ the original] on April 11, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>. <q>Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize</q></cite></ref> Doktorirao je na [[Univerzitet Cornell|Univerzitetu Cornell]] 1952, <ref name="thesis-ashkin-1953">{{Cite thesis}} </ref> a zatim je otišao da radi za [[Bell Laboratories|Bell Labs]] na zahtjev i preporuku Sidneya Millmana, koji je bio Aškinov supervizor na Univerzitetu Columbia. <ref>{{Cite web|url=https://news.columbia.edu/content/arthur-ashkin-cc47-wins-nobel-prize-in-physics|title=Arthur Ashkin, CC'47, Wins Nobel Prize in Physics|last=Cantor|first=Carla|date=October 2, 2018|publisher=Columbia News}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2020.]] [[Kategorija:Rođeni 1922.]] r8kjjoo5rzer1k4z7xeoy3cjkx57dkx 3428707 3428706 2022-08-23T15:02:37Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date |1922|9|2}} | nagrade = [[Nobelova nagrada za fiziku]] {{small|(2018)}} | akademski_savjetnici = | doktorski_studenti = | slika =Arthur Ashkin EM1B5678 (44417135450).jpg }} [[Category:Articles with hCards]] '''Arthur Ashkin''' (2. septembar 1922. – 21. septembar 2020.) bio je američki naučnik i nobelovac koji je radio u [[Bell Laboratories]] i [[Lucent Technologies]]. Ashkina mnogi smatraju ocem [[Optička pinceta|optičkih pinceta]], <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}} "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="mcgloin">{{Cite journal|last=McGloin|first=David|last2=Reid|first2=J. P.|date=February 1, 2010|title=Forty Years of Optical Manipulation|url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?Id=11465|journal=Optics and Photonics News|volume=21|issue=3|page=20|doi=10.1364/opn.21.3.000020|issn=1047-6938}}</ref> <ref name="bjorkholm">{{Cite conference|location=Washington, D.C.}}</ref> za koje je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 2018. u dobi od 96 godina, postavši najstariji nobelovac do 2019. godine kada je [[John B. Goodenough]] bio nagrađen sa 97. Živio je u [[Rumson, New Jersey|Rumsonu, New Jersey]] . <ref>[https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/nj_man_96_wins_nobel_prize_for_work_with_lasers.html Former Bell Labs scientist, 96, wins Nobel Prize for laser 'optical tweezers' October 2, 2018]</ref> Ashkin je započeo svoj rad na manipulaciji mikročestica laserskom svjetlošću kasnih 1960-ih, što je rezultiralo izumom [[Optička pinceta|optičke pincete]] 1986. godine. On je također bio pionir u procesu optičkog hvatanja koji je na kraju korišten za manipulaciju atomima, molekulima i biološkim ćelijama. Ključni fenomen je [[Pritisak zračenja|radijacijski pritisak]] svjetlosti; ovaj pritisak se može secirati na optički gradijent i sile raspršenja. Arthur Ashkin je rođen u Bruklinu u Njujorku 1922. godine u porodici [[Istorija Jevreja u Ukrajini|ukrajinsko-jevrejskog]] porijekla. <ref name="osa">{{Cite web|url=http://www.osa.org/history/biographies/arthur-ashkin/|title=Arthur Ashkin|publisher=The Optical Society|access-date=November 20, 2013}}</ref> <ref name="Lindinger">{{Cite news|last=Lindinger|first=Manfred|date=October 2, 2018|title=Eine Zange aus lauter Licht|url=https://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html|work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]|language=de|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref name="Nobel">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/ashkin/facts/|title=Arthur Ashkin – Facts – 2018|date=October 6, 2018|publisher=Nobel Foundation|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/96-year-old-arthur-ashkin-wins-physics-nobel-for-laser-tweezers/|title=96-year-old Arthur Ashkin wins physics Nobel for laser 'tweezers'|date=October 2, 2018|website=The Times of Israel}}</ref> Njegovi roditelji su bili Isador i Anna Ashkin. Imao je dvoje braće i sestara, brata [[Julius Ashkin|Julija]], također fizičara, i sestru Ruth. Jedna starija sestra, Gertruda, umrla je dok je bila mlada. Porodična kuća bila je u Bruklinu, Njujork, u ulici 983 E 27. Isadore (rođena Aschkinase) <ref name=":0" /> <ref name=":0">{{Cite web|url=http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/119040_O_7cbeb97P3oLnwEDlp7BnRxO.pdf|title=How the Ashkin Family Came to America|access-date=October 2, 2018}}</ref> emigrirala u Sjedinjene Države iz [[Odesa|Odese]] (tada [[Ruska imperija|Rusko carstvo]], sada [[Ukrajina]]), u dobi od 18 godina. Ana, pet godina mlađa, također je došla iz današnje Ukrajine, tadašnje [[Istorija Jevreja u Galiciji (Istočna Evropa)|Galicije]], [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]].<ref>"United States Census, 1930", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X7X3-3YL : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, Brooklyn (Districts 1251–1500), Kings, New York, United States; citing enumeration district (ED) 1261, sheet, family 298, NARA microfilm publication.</ref> <ref>"United States World War I Draft Registration Cards, 1917–1918", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/KXY5-7XY : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1917–1918; citing New York City no 86, New York, United States, NARA microfilm publication M1509, (Washington D.C.: National Archives and Records Administration, n.d); FHL microfilm 001765586.</ref> <ref>"United States World War II Draft Registration Cards, 1942", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/F3CQ-T4W : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1942.</ref> <ref>"United States Census, 1920", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/MJRV-1VW : accessed December 23, 2013), Isdor Ashkin, Brooklyn Assembly District 18, Kings, New York, United States; citing sheet, family 342, NARA microfilm publication T625, FHL microfilm 1821173.</ref> U roku od jedne decenije nakon što je sletio u Njujork, Isadore je postao američki državljanin i vodio je zubotehničku laboratoriju u ulici Delansi 139 na Menhetnu. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6hRAAAAYAAJ&pg=PA139|title=White-Orr's Reference Register|year=1918|pages=139–}}</ref> Ashkin je upoznao svoju suprugu Aline na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]], i bili su u braku preko 60 godina sa troje djece i petoro unučadi. <ref>{{Cite web|url=https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/njs_old_geezer_nobel_prize_winner_says_he_won_in_t.html|title=At 96 this Jersey guy can't 'get all excited' about his Nobel Prize win|last=Heyboer|first=Kelly|date=October 2, 2018|website=The Star-Ledger}}</ref> Bila je profesorica hemije u [[Srednja škola Holmdel|srednjoj školi Holmdel]], a njihov sin [[Michael Ashkin]] je profesor umjetnosti na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]]. <ref>{{Cite web|url=http://news.cornell.edu/stories/2018/10/arthur-ashkin-phd-52-shares-nobel-prize-physics|title=Arthur Ashkin, PhD '52, shares Nobel Prize in physics|last=Fleischman|first=Tom|date=October 2, 2018|website=Cornell Chronicle}}</ref> Ashkin je završio [[Srednja škola James Madison (Bruklin)|srednju školu James Madison]] u Bruklinu 1940. <ref name="dailyeagle">{{Cite news|title=2,291 Are Graduated by Boro High Schools|date=June 26, 1940|url=https://bklyn.newspapers.com/image/53864766/|work=Brooklyn Daily Eagle|page=6|access-date=October 3, 2018}}</ref> Zatim je pohađao [[Univerzitet Columbia|Univerzitet Kolumbija,]] a bio je i tehničar u Kolumbijskoj laboratoriji za radijaciju koja je imala zadatak da napravi [[Magnetron|magnetrone]] za američke vojne radarske sisteme. Pridružio se rezervnom sastavu američke vojske 31. jula 1945. <ref>"Index Record for Arthur Ashkin WWII Army Enlistment Records", (Army Serial Number 32977486), ''Fold3 by Ancestry.com website''. Retrieved November 8, 2020.</ref> Nastavio je da radi u laboratoriji Univerziteta Kolumbija. Tokom ovog perioda, prema Ashkinovom sopstvenom izveštaju, prisustvovala su tri [[Nobelovac|nobelovca]] . <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}</ref> Ashkin je završio kurs i stekao [[Bachelor of Science|diplomu]] iz fizike na Univerzitetu Kolumbija 1947. Zatim je pohađao [[Cornell University|Univerzitet Cornell]], gdje je studirao [[Nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]]. To je bilo u eri [[Projekt "Manhattan"|Manhattan projekta]], a Ashkinov brat, [[Julius Ashkin]], uspješno je bio dio toga. Ovo je dovelo do upoznavanja Arthura Ashkina sa [[Hans Bethe|Hansom Betheom]], [[Richard Feynman|Richardom Feynmanom]] i drugima koji su u to vrijeme bili u Cornell-u. <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBell_Labs_–_Murray_Hill1997">Bell Labs – Murray Hill (November 1997). [https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ "He Wrote the Book on Atom Trapping"]. Lucent Technologies 2002. Archived from [http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ the original] on April 11, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>. <q>Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize</q></cite></ref> Doktorirao je na [[Univerzitet Cornell|Univerzitetu Cornell]] 1952, <ref name="thesis-ashkin-1953">{{Cite thesis}} </ref> a zatim je otišao da radi za [[Bell Laboratories|Bell Labs]] na zahtjev i preporuku Sidneya Millmana, koji je bio Aškinov supervizor na Univerzitetu Columbia. <ref>{{Cite web|url=https://news.columbia.edu/content/arthur-ashkin-cc47-wins-nobel-prize-in-physics|title=Arthur Ashkin, CC'47, Wins Nobel Prize in Physics|last=Cantor|first=Carla|date=October 2, 2018|publisher=Columbia News}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2020.]] [[Kategorija:Rođeni 1922.]] fhanlogjux2sir0w47g2t5u3ls43evl 3428708 3428707 2022-08-23T15:04:03Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date |1922|9|2}} | nagrade = [[Nobelova nagrada za fiziku]] {{small|(2018)}} | akademski_savjetnici = | doktorski_studenti = | slika =Arthur Ashkin EM1B5678 (44417135450).jpg }} [[Category:Articles with hCards]] '''Arthur Ashkin''' (2. septembar 1922. – 21. septembar 2020.) bio je američki naučnik i nobelovac koji je radio u [[Bell Laboratories]] i [[Lucent Technologies]]. Ashkina mnogi smatraju ocem [[Optička pinceta|optičkih pinceta]], <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}} "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="mcgloin">{{Cite journal|last=McGloin|first=David|last2=Reid|first2=J. P.|date=February 1, 2010|title=Forty Years of Optical Manipulation|url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?Id=11465|journal=Optics and Photonics News|volume=21|issue=3|page=20|doi=10.1364/opn.21.3.000020|issn=1047-6938}}</ref> <ref name="bjorkholm">{{Cite conference|location=Washington, D.C.}}</ref> za koje je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 2018. u dobi od 96 godina, postavši najstariji nobelovac do 2019. godine kada je [[John B. Goodenough]] bio nagrađen sa 97. Živio je u [[Rumson, New Jersey|Rumsonu, New Jersey]] . <ref>[https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/nj_man_96_wins_nobel_prize_for_work_with_lasers.html Former Bell Labs scientist, 96, wins Nobel Prize for laser 'optical tweezers' October 2, 2018]</ref> Ashkin je započeo svoj rad na manipulaciji mikročestica laserskom svjetlošću kasnih 1960-ih, što je rezultiralo izumom [[Optička pinceta|optičke pincete]] 1986. godine. On je također bio pionir u procesu optičkog hvatanja koji je na kraju korišten za manipulaciju atomima, molekulima i biološkim ćelijama. Ključni fenomen je [[Pritisak zračenja|radijacijski pritisak]] svjetlosti; ovaj pritisak se može secirati na optički gradijent i sile raspršenja. Arthur Ashkin je rođen u Bruklinu u Njujorku 1922. godine u porodici [[Istorija Jevreja u Ukrajini|ukrajinsko-jevrejskog]] porijekla. <ref name="osa">{{Cite web|url=http://www.osa.org/history/biographies/arthur-ashkin/|title=Arthur Ashkin|publisher=The Optical Society|access-date=November 20, 2013}}</ref> <ref name="Lindinger">{{Cite news|last=Lindinger|first=Manfred|date=October 2, 2018|title=Eine Zange aus lauter Licht|url=https://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html|work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]|language=de|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref name="Nobel">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/ashkin/facts/|title=Arthur Ashkin – Facts – 2018|date=October 6, 2018|publisher=Nobel Foundation|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/96-year-old-arthur-ashkin-wins-physics-nobel-for-laser-tweezers/|title=96-year-old Arthur Ashkin wins physics Nobel for laser 'tweezers'|date=October 2, 2018|website=The Times of Israel}}</ref> Njegovi roditelji su bili Isador i Anna Ashkin. Imao je dvoje braće i sestara, brata [[Julius Ashkin|Julija]], također fizičara, i sestru Ruth. Jedna starija sestra, Gertruda, umrla je dok je bila mlada. Porodična kuća bila je u Bruklinu, Njujork, u ulici 983 E 27. Isadore (rođena Aschkinase) <ref name=":0" /> <ref name=":0">{{Cite web|url=http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/119040_O_7cbeb97P3oLnwEDlp7BnRxO.pdf|title=How the Ashkin Family Came to America|access-date=October 2, 2018}}</ref> emigrirala u Sjedinjene Države iz [[Odesa|Odese]] (tada [[Ruska imperija|Rusko carstvo]], sada [[Ukrajina]]), u dobi od 18 godina. Ana, pet godina mlađa, također je došla iz današnje Ukrajine, tadašnje [[Istorija Jevreja u Galiciji (Istočna Evropa)|Galicije]], [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]].<ref>"United States Census, 1930", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X7X3-3YL : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, Brooklyn (Districts 1251–1500), Kings, New York, United States; citing enumeration district (ED) 1261, sheet, family 298, NARA microfilm publication.</ref> <ref>"United States World War I Draft Registration Cards, 1917–1918", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/KXY5-7XY : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1917–1918; citing New York City no 86, New York, United States, NARA microfilm publication M1509, (Washington D.C.: National Archives and Records Administration, n.d); FHL microfilm 001765586.</ref> <ref>"United States World War II Draft Registration Cards, 1942", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/F3CQ-T4W : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1942.</ref> <ref>"United States Census, 1920", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/MJRV-1VW : accessed December 23, 2013), Isdor Ashkin, Brooklyn Assembly District 18, Kings, New York, United States; citing sheet, family 342, NARA microfilm publication T625, FHL microfilm 1821173.</ref> U roku od jedne decenije nakon što je sletio u Njujork, Isadore je postao američki državljanin i vodio je zubotehničku laboratoriju u ulici Delansi 139 na Menhetnu. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6hRAAAAYAAJ&pg=PA139|title=White-Orr's Reference Register|year=1918|pages=139–}}</ref> Ashkin je upoznao svoju suprugu Aline na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]], i bili su u braku preko 60 godina sa troje djece i petoro unučadi. <ref>{{Cite web|url=https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/njs_old_geezer_nobel_prize_winner_says_he_won_in_t.html|title=At 96 this Jersey guy can't 'get all excited' about his Nobel Prize win|last=Heyboer|first=Kelly|date=October 2, 2018|website=The Star-Ledger}}</ref> Bila je profesorica hemije u [[Srednja škola Holmdel|srednjoj školi Holmdel]], a njihov sin [[Michael Ashkin]] je profesor umjetnosti na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]]. <ref>{{Cite web|url=http://news.cornell.edu/stories/2018/10/arthur-ashkin-phd-52-shares-nobel-prize-physics|title=Arthur Ashkin, PhD '52, shares Nobel Prize in physics|last=Fleischman|first=Tom|date=October 2, 2018|website=Cornell Chronicle}}</ref> Ashkin je završio [[Srednja škola James Madison (Bruklin)|srednju školu James Madison]] u Bruklinu 1940. <ref name="dailyeagle">{{Cite news|title=2,291 Are Graduated by Boro High Schools|date=June 26, 1940|url=https://bklyn.newspapers.com/image/53864766/|work=Brooklyn Daily Eagle|page=6|access-date=October 3, 2018}}</ref> Zatim je pohađao [[Univerzitet Columbia|Univerzitet Kolumbija,]] a bio je i tehničar u Kolumbijskoj laboratoriji za radijaciju koja je imala zadatak da napravi [[Magnetron|magnetrone]] za američke vojne radarske sisteme. Pridružio se rezervnom sastavu američke vojske 31. jula 1945. <ref>"Index Record for Arthur Ashkin WWII Army Enlistment Records", (Army Serial Number 32977486), ''Fold3 by Ancestry.com website''. Retrieved November 8, 2020.</ref> Nastavio je da radi u laboratoriji Univerziteta Kolumbija. Tokom ovog perioda, prema Ashkinovom sopstvenom izveštaju, prisustvovala su tri [[Nobelovac|nobelovca]] . <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}</ref> Ashkin je završio kurs i stekao [[Bachelor of Science|diplomu]] iz fizike na Univerzitetu Kolumbija 1947. Zatim je pohađao [[Cornell University|Univerzitet Cornell]], gdje je studirao [[Nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]]. To je bilo u eri [[Projekt "Manhattan"|Manhattan projekta]], a Ashkinov brat, [[Julius Ashkin]], uspješno je bio dio toga. Ovo je dovelo do upoznavanja Arthura Ashkina sa [[Hans Bethe|Hansom Betheom]], [[Richard Feynman|Richardom Feynmanom]] i drugima koji su u to vrijeme bili u Cornell-u. <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBell_Labs_–_Murray_Hill1997">Bell Labs – Murray Hill (November 1997). [https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ "He Wrote the Book on Atom Trapping"]. Lucent Technologies 2002. Archived from [http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ the original] on April 11, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>. <q>Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize</q></cite></ref> Doktorirao je na [[Univerzitet Cornell|Univerzitetu Cornell]] 1952, <ref name="thesis-ashkin-1953">{{cite thesis|url=https://search.proquest.com/docview/302035255/|title=A measurement of positron-electron scattering and electron-electron scattering|year=1953|publisher=[[Cornell University]]|type=PhD|last=Ashkin|first=Arthur|via=[[ProQuest]]|url-access=subscription|oclc=743354648}} </ref> a zatim je otišao da radi za [[Bell Laboratories|Bell Labs]] na zahtjev i preporuku Sidneya Millmana, koji je bio Aškinov supervizor na Univerzitetu Columbia. <ref>{{Cite web|url=https://news.columbia.edu/content/arthur-ashkin-cc47-wins-nobel-prize-in-physics|title=Arthur Ashkin, CC'47, Wins Nobel Prize in Physics|last=Cantor|first=Carla|date=October 2, 2018|publisher=Columbia News}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2020.]] [[Kategorija:Rođeni 1922.]] tessveg14lvuqrdw57bykldsvqxgopx 3428709 3428708 2022-08-23T15:04:29Z Palapa 383 Palapa premjestio je stranicu [[Korisnik:Palapa/Arthur Ashkin]] na [[Arthur Ashkin]] bez ostavljanja preusmjerenja wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date |1922|9|2}} | nagrade = [[Nobelova nagrada za fiziku]] {{small|(2018)}} | akademski_savjetnici = | doktorski_studenti = | slika =Arthur Ashkin EM1B5678 (44417135450).jpg }} [[Category:Articles with hCards]] '''Arthur Ashkin''' (2. septembar 1922. – 21. septembar 2020.) bio je američki naučnik i nobelovac koji je radio u [[Bell Laboratories]] i [[Lucent Technologies]]. Ashkina mnogi smatraju ocem [[Optička pinceta|optičkih pinceta]], <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}} "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="mcgloin">{{Cite journal|last=McGloin|first=David|last2=Reid|first2=J. P.|date=February 1, 2010|title=Forty Years of Optical Manipulation|url=http://www.osa-opn.org/Content/ViewFile.aspx?Id=11465|journal=Optics and Photonics News|volume=21|issue=3|page=20|doi=10.1364/opn.21.3.000020|issn=1047-6938}}</ref> <ref name="bjorkholm">{{Cite conference|location=Washington, D.C.}}</ref> za koje je dobio Nobelovu nagradu za fiziku 2018. u dobi od 96 godina, postavši najstariji nobelovac do 2019. godine kada je [[John B. Goodenough]] bio nagrađen sa 97. Živio je u [[Rumson, New Jersey|Rumsonu, New Jersey]] . <ref>[https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/nj_man_96_wins_nobel_prize_for_work_with_lasers.html Former Bell Labs scientist, 96, wins Nobel Prize for laser 'optical tweezers' October 2, 2018]</ref> Ashkin je započeo svoj rad na manipulaciji mikročestica laserskom svjetlošću kasnih 1960-ih, što je rezultiralo izumom [[Optička pinceta|optičke pincete]] 1986. godine. On je također bio pionir u procesu optičkog hvatanja koji je na kraju korišten za manipulaciju atomima, molekulima i biološkim ćelijama. Ključni fenomen je [[Pritisak zračenja|radijacijski pritisak]] svjetlosti; ovaj pritisak se može secirati na optički gradijent i sile raspršenja. Arthur Ashkin je rođen u Bruklinu u Njujorku 1922. godine u porodici [[Istorija Jevreja u Ukrajini|ukrajinsko-jevrejskog]] porijekla. <ref name="osa">{{Cite web|url=http://www.osa.org/history/biographies/arthur-ashkin/|title=Arthur Ashkin|publisher=The Optical Society|access-date=November 20, 2013}}</ref> <ref name="Lindinger">{{Cite news|last=Lindinger|first=Manfred|date=October 2, 2018|title=Eine Zange aus lauter Licht|url=https://www.faz.net/aktuell/wissen/nobelpreise/physik-nobelpreis-2018-praezisionswerkzeuge-aus-laserlicht-15818493.html|work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]]|language=de|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref name="Nobel">{{Cite web|url=https://www.nobelprize.org/prizes/physics/2018/ashkin/facts/|title=Arthur Ashkin – Facts – 2018|date=October 6, 2018|publisher=Nobel Foundation|access-date=October 6, 2018}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.timesofisrael.com/liveblog_entry/96-year-old-arthur-ashkin-wins-physics-nobel-for-laser-tweezers/|title=96-year-old Arthur Ashkin wins physics Nobel for laser 'tweezers'|date=October 2, 2018|website=The Times of Israel}}</ref> Njegovi roditelji su bili Isador i Anna Ashkin. Imao je dvoje braće i sestara, brata [[Julius Ashkin|Julija]], također fizičara, i sestru Ruth. Jedna starija sestra, Gertruda, umrla je dok je bila mlada. Porodična kuća bila je u Bruklinu, Njujork, u ulici 983 E 27. Isadore (rođena Aschkinase) <ref name=":0" /> <ref name=":0">{{Cite web|url=http://s3images.coroflot.com/user_files/individual_files/119040_O_7cbeb97P3oLnwEDlp7BnRxO.pdf|title=How the Ashkin Family Came to America|access-date=October 2, 2018}}</ref> emigrirala u Sjedinjene Države iz [[Odesa|Odese]] (tada [[Ruska imperija|Rusko carstvo]], sada [[Ukrajina]]), u dobi od 18 godina. Ana, pet godina mlađa, također je došla iz današnje Ukrajine, tadašnje [[Istorija Jevreja u Galiciji (Istočna Evropa)|Galicije]], [[Austro-Ugarska|Austro-Ugarske]].<ref>"United States Census, 1930", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/X7X3-3YL : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, Brooklyn (Districts 1251–1500), Kings, New York, United States; citing enumeration district (ED) 1261, sheet, family 298, NARA microfilm publication.</ref> <ref>"United States World War I Draft Registration Cards, 1917–1918", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/KXY5-7XY : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1917–1918; citing New York City no 86, New York, United States, NARA microfilm publication M1509, (Washington D.C.: National Archives and Records Administration, n.d); FHL microfilm 001765586.</ref> <ref>"United States World War II Draft Registration Cards, 1942", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/F3CQ-T4W : accessed December 23, 2013), Isadore Ashkin, 1942.</ref> <ref>"United States Census, 1920", index and images, FamilySearch (https://familysearch.org/pal:/MM9.1.1/MJRV-1VW : accessed December 23, 2013), Isdor Ashkin, Brooklyn Assembly District 18, Kings, New York, United States; citing sheet, family 342, NARA microfilm publication T625, FHL microfilm 1821173.</ref> U roku od jedne decenije nakon što je sletio u Njujork, Isadore je postao američki državljanin i vodio je zubotehničku laboratoriju u ulici Delansi 139 na Menhetnu. <ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S6hRAAAAYAAJ&pg=PA139|title=White-Orr's Reference Register|year=1918|pages=139–}}</ref> Ashkin je upoznao svoju suprugu Aline na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]], i bili su u braku preko 60 godina sa troje djece i petoro unučadi. <ref>{{Cite web|url=https://www.nj.com/news/index.ssf/2018/10/njs_old_geezer_nobel_prize_winner_says_he_won_in_t.html|title=At 96 this Jersey guy can't 'get all excited' about his Nobel Prize win|last=Heyboer|first=Kelly|date=October 2, 2018|website=The Star-Ledger}}</ref> Bila je profesorica hemije u [[Srednja škola Holmdel|srednjoj školi Holmdel]], a njihov sin [[Michael Ashkin]] je profesor umjetnosti na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]]. <ref>{{Cite web|url=http://news.cornell.edu/stories/2018/10/arthur-ashkin-phd-52-shares-nobel-prize-physics|title=Arthur Ashkin, PhD '52, shares Nobel Prize in physics|last=Fleischman|first=Tom|date=October 2, 2018|website=Cornell Chronicle}}</ref> Ashkin je završio [[Srednja škola James Madison (Bruklin)|srednju školu James Madison]] u Bruklinu 1940. <ref name="dailyeagle">{{Cite news|title=2,291 Are Graduated by Boro High Schools|date=June 26, 1940|url=https://bklyn.newspapers.com/image/53864766/|work=Brooklyn Daily Eagle|page=6|access-date=October 3, 2018}}</ref> Zatim je pohađao [[Univerzitet Columbia|Univerzitet Kolumbija,]] a bio je i tehničar u Kolumbijskoj laboratoriji za radijaciju koja je imala zadatak da napravi [[Magnetron|magnetrone]] za američke vojne radarske sisteme. Pridružio se rezervnom sastavu američke vojske 31. jula 1945. <ref>"Index Record for Arthur Ashkin WWII Army Enlistment Records", (Army Serial Number 32977486), ''Fold3 by Ancestry.com website''. Retrieved November 8, 2020.</ref> Nastavio je da radi u laboratoriji Univerziteta Kolumbija. Tokom ovog perioda, prema Ashkinovom sopstvenom izveštaju, prisustvovala su tri [[Nobelovac|nobelovca]] . <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}</ref> Ashkin je završio kurs i stekao [[Bachelor of Science|diplomu]] iz fizike na Univerzitetu Kolumbija 1947. Zatim je pohađao [[Cornell University|Univerzitet Cornell]], gdje je studirao [[Nuklearna fizika|nuklearnu fiziku]]. To je bilo u eri [[Projekt "Manhattan"|Manhattan projekta]], a Ashkinov brat, [[Julius Ashkin]], uspješno je bio dio toga. Ovo je dovelo do upoznavanja Arthura Ashkina sa [[Hans Bethe|Hansom Betheom]], [[Richard Feynman|Richardom Feynmanom]] i drugima koji su u to vrijeme bili u Cornell-u. <ref name="lfest">{{Cite web|url=http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm|title=Arthur Ashkin (biography)|website=LaserFest|publisher=[[American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]|access-date=August 13, 2013}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[http://www.laserfest.org/lasers/pioneers/ashkin.cfm "Arthur Ashkin (biography)"]. ''LaserFest''. [[Američko fizičko društvo|American Physical Society]], [[Optical Society]], [[SPIE]], and the [[IEEE Photonics Society]]<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>.</cite> "LaserFest – the 50th anniversary of the first laser"</ref> <ref name="lucen">{{Cite web|url=http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|title=He Wrote the Book on Atom Trapping|last=Bell Labs – Murray Hill|date=November 1997|publisher=Lucent Technologies 2002|archive-url=https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/|archive-date=April 11, 2005|url-status=dead|access-date=August 13, 2013|quote=Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBell_Labs_–_Murray_Hill1997">Bell Labs – Murray Hill (November 1997). [https://web.archive.org/web/20050411192741/http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ "He Wrote the Book on Atom Trapping"]. Lucent Technologies 2002. Archived from [http://www.bell-labs.com/user/feature/archives/ashkin/ the original] on April 11, 2005<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">August 13,</span> 2013</span>. <q>Retired Bell Labs scientist Arthur Ashkin discusses his years as a physicist and how he discovered that light could trap atoms – the discovery that led Steven Chu and two others to the Nobel Prize</q></cite></ref> Doktorirao je na [[Univerzitet Cornell|Univerzitetu Cornell]] 1952, <ref name="thesis-ashkin-1953">{{cite thesis|url=https://search.proquest.com/docview/302035255/|title=A measurement of positron-electron scattering and electron-electron scattering|year=1953|publisher=[[Cornell University]]|type=PhD|last=Ashkin|first=Arthur|via=[[ProQuest]]|url-access=subscription|oclc=743354648}} </ref> a zatim je otišao da radi za [[Bell Laboratories|Bell Labs]] na zahtjev i preporuku Sidneya Millmana, koji je bio Aškinov supervizor na Univerzitetu Columbia. <ref>{{Cite web|url=https://news.columbia.edu/content/arthur-ashkin-cc47-wins-nobel-prize-in-physics|title=Arthur Ashkin, CC'47, Wins Nobel Prize in Physics|last=Cantor|first=Carla|date=October 2, 2018|publisher=Columbia News}}</ref> == Reference == {{Refspisak}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2020.]] [[Kategorija:Rođeni 1922.]] tessveg14lvuqrdw57bykldsvqxgopx Ruska imperija 0 492710 3428717 2022-08-23T15:18:33Z Palapa 383 Napravljeno prevođenjem stranice "[[:en:Special:Redirect/revision/1105442275|Russian Empire]]" wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusko carstvo u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] <nowiki> [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] [[Kategorija:Članci koji sadrže video klipove]] [[Kategorija:Članci sa hAudio mikroformatima]]</nowiki> f30psg1d97ulesl3l2buf1x8jtrx0dq 3428718 3428717 2022-08-23T15:32:19Z Palapa 383 Napravljeno prevođenjem stranice "[[:en:Special:Redirect/revision/1105442275|Russian Empire]]" wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusko carstvo u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] == Bilješke == {{Spisaknapomena}} == Reference == {{Refspisak}} <nowiki> [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] [[Kategorija:Članci koji sadrže video klipove]] [[Kategorija:Članci sa hAudio mikroformatima]]</nowiki> 8mlb4fekvdfc2e4vsydhsi0btp49ptb 3428719 3428718 2022-08-23T15:32:32Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusko carstvo u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] 0t1qx90gndogbqbup6ff1j6z4jxt1n7 3428720 3428719 2022-08-23T15:36:29Z Palapa 383 Napravljeno prevođenjem stranice "[[:en:Special:Redirect/revision/1105442275|Russian Empire]]" wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. Od 10. do 17. vijeka, zemljom je vladao plemićki sloj, [[Boyar|bojari]], iznad kojih je bio [[car]], koji je kasnije postao Imperator. [[Ivan III, veliki knez Moskve|Car Ivan III]] (1462–1505) postavio je temelje za carstvo koje je kasnije nastalo. Utrostručio je teritoriju svoje države, okončao dominaciju [[Zlatna Horda|Zlatne Horde]], obnovio [[Moskovski kremlj|Moskovski Kremlj]] i postavio temelje ruske države. [[Dinastija Romanov|Kuća Romanova]] vladala je Ruskim carstvom od njegovog početka 1721. do 1762. godine. Njena matrilinearna grana patrilinearnog njemačkog porijekla, [[Dinastija Romanov|kuća Holstein-Gottorp-Romanov]], vladala je od 1762. do kraja carstva. Početkom 19. stoljeća carstvo se prostiralo od [[Arktički okean|Arktičkog okeana]] na sjeveru do [[Crno more|Crnog mora]] na jugu, od [[Baltičko more|Baltičkog mora]] na zapadu do [[Russian Alaska|Aljaske]] i [[Fort Ross, Kalifornija|Sjeverne Kalifornije]], u Sjevernoj Americi, na istoku. Do kraja 19. vijeka zauzeće [[Srednja Azija|Centralnu Aziju]] i dijelove [[Sjeveroistočna Azija|sjeveroistočne Azije]]. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusko carstvo u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] == Bilješke == {{Spisaknapomena}} == Reference == {{Refspisak}} <nowiki> [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] [[Kategorija:Članci koji sadrže video klipove]] [[Kategorija:Članci sa hAudio mikroformatima]]</nowiki> lgdjsjpo2ery4o1i9l4n8xwxvk6iqcy 3428721 3428720 2022-08-23T15:37:42Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. Od 10. do 17. vijeka, zemljom je vladao plemićki sloj, [[Boyar|bojari]], iznad kojih je bio [[car]], koji je kasnije postao Imperator. [[Ivan III, veliki knez Moskve|Car Ivan III]] (1462–1505) postavio je temelje za carstvo koje je kasnije nastalo. Utrostručio je teritoriju svoje države, okončao dominaciju [[Zlatna Horda|Zlatne Horde]], obnovio [[Moskovski kremlj|Moskovski Kremlj]] i postavio temelje ruske države. [[Dinastija Romanov|Kuća Romanova]] vladala je Ruskim carstvom od njegovog početka 1721. do 1762. godine. Njena matrilinearna grana patrilinearnog njemačkog porijekla, [[Dinastija Romanov|kuća Holstein-Gottorp-Romanov]], vladala je od 1762. do kraja carstva. Početkom 19. stoljeća carstvo se prostiralo od [[Arktički okean|Arktičkog okeana]] na sjeveru do [[Crno more|Crnog mora]] na jugu, od [[Baltičko more|Baltičkog mora]] na zapadu do [[Russian Alaska|Aljaske]] i [[Fort Ross, Kalifornija|Sjeverne Kalifornije]], u Sjevernoj Americi, na istoku. Do kraja 19. vijeka zauzeće [[Srednja Azija|Centralnu Aziju]] i dijelove [[Sjeveroistočna Azija|sjeveroistočne Azije]]. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusku carevinu u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] == Bilješke == {{Spisaknapomena}} == Reference == {{Refspisak}} <nowiki> [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] [[Kategorija:Članci koji sadrže video klipove]] [[Kategorija:Članci sa hAudio mikroformatima]]</nowiki> 0472airlirk46rx4vy51topn1800udx 3428724 3428721 2022-08-23T15:41:41Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. Od 10. do 17. vijeka, zemljom je vladao plemićki sloj, [[Boyar|bojari]], iznad kojih je bio [[car]], koji je kasnije postao Imperator. [[Ivan III, veliki knez Moskve|Car Ivan III]] (1462–1505) postavio je temelje za carstvo koje je kasnije nastalo. Utrostručio je teritoriju svoje države, okončao dominaciju [[Zlatna Horda|Zlatne Horde]], obnovio [[Moskovski kremlj|Moskovski Kremlj]] i postavio temelje ruske države. [[Dinastija Romanov|Kuća Romanova]] vladala je Ruskim carstvom od njegovog početka 1721. do 1762. godine. Njena matrilinearna grana patrilinearnog njemačkog porijekla, [[Dinastija Romanov|kuća Holstein-Gottorp-Romanov]], vladala je od 1762. do kraja carstva. Početkom 19. stoljeća carstvo se prostiralo od [[Arktički okean|Arktičkog okeana]] na sjeveru do [[Crno more|Crnog mora]] na jugu, od [[Baltičko more|Baltičkog mora]] na zapadu do [[Russian Alaska|Aljaske]] i [[Fort Ross, Kalifornija|Sjeverne Kalifornije]], u Sjevernoj Americi, na istoku. Do kraja 19. vijeka zauzeće [[Srednja Azija|Centralnu Aziju]] i dijelove [[Sjeveroistočna Azija|sjeveroistočne Azije]]. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusku carevinu u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] == Bilješke == {{Spisaknapomena}} == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] jvhwsvgo9v3nk9kraq2c60owwb78b01 3428725 3428724 2022-08-23T15:42:16Z Palapa 383 Palapa premjestio je stranicu [[Korisnik:Palapa/Ruska imperija]] na [[Ruska imperija]] bez ostavljanja preusmjerenja wikitext text/x-wiki '''Rusko carstvo''', {{Efn|{{lang-rus|Российская Империя|Rossiyskaya Imperiya|p=rɐˈsʲijskəjə ɪmˈpʲerʲɪjə|a=Ru-Российская империя.ogg}}; spells {{lang-rus|Россійская Имперія}} in [[Reforms of Russian orthography#The post-revolution reform|pre-1918 spelling]].}} također poznato kao '''Imperijalna Rusija''', bilo je [[carstvo]] koje se proširilo [[Evroazija|Euroazijom]] od 1721. godine, naslijedivši [[Rusko Carstvo|Rusko carstvo]] nakon [[Ugovor iz Nystad-a|Nistadskog sporazuma]] kojim je okončan [[Veliki severni rat|Veliki sjeverni rat]]. Uspon Ruskog carstva poklopio se sa padom susjednih suparničkih sila: [[Swedish Empire|Švedskog carstva]], [[Poljsko-litvanski savez|Poljske-Litvanije]], [[Qajar Iran|Perzije]], [[Osmanlijsko Carstvo|Osmanlijskog carstva]] i [[Dinastija Qing|Qing Kine]]. Carstvo je trajalo sve dok [[Ruska Republika|Republiku]] nije proglasila [[Ruska privremena vlada|Privremena vlada]] koja je preuzela vlast nakon [[Februarska revolucija|Februarske revolucije]] 1917. <ref name="geoffreyswain">{{Cite book|last=Geoffrey Swain|url=https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|title=Trotsky and the Russian Revolution|publisher=Routledge|year=2014|isbn=9781317812784|page=15|quote=The first government to be formed after the February Revolution of 1917 had, with one exception, been composed of liberals.|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150919081708/https://books.google.com/books?id=_a3pAgAAQBAJ&pg=PR15|archive-date=19 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> <ref name="alexanderrabinowitch">{{Cite book|last=Alexander Rabinowitch|url=https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|title=The Bolsheviks in Power: The First Year of Soviet Rule in Petrograd|publisher=Indiana UP|year=2008|isbn=978-0253220424|page=1|access-date=20 June 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910221609/https://books.google.com/books?id=BEoBCGJ4VqYC&pg=PA1|archive-date=10 September 2015|url-status=live|df=dmy-all}}</ref> [[Najveća carstva svijeta|Treće po veličini carstvo]] u historiji, koje se u jednom trenutku protezalo na tri kontinenta – Evropu, Aziju i Sjevernu Ameriku – Rusko carstvo nadmašilo je po veličini samo [[Britansko Carstvo|Britansko]] i [[Mongolsko Carstvo|Mongolsko carstvo]]. Imalo je 125,6&nbsp;miliona stanovnika prema [[Popis stanovništva Ruskog carstva|popisu iz 1897]]. Kao i sva carstva, odlikovala ga je velika ekonomska, etnička, jezička i vjerska raznolikost. Od 10. do 17. vijeka, zemljom je vladao plemićki sloj, [[Boyar|bojari]], iznad kojih je bio [[car]], koji je kasnije postao Imperator. [[Ivan III, veliki knez Moskve|Car Ivan III]] (1462–1505) postavio je temelje za carstvo koje je kasnije nastalo. Utrostručio je teritoriju svoje države, okončao dominaciju [[Zlatna Horda|Zlatne Horde]], obnovio [[Moskovski kremlj|Moskovski Kremlj]] i postavio temelje ruske države. [[Dinastija Romanov|Kuća Romanova]] vladala je Ruskim carstvom od njegovog početka 1721. do 1762. godine. Njena matrilinearna grana patrilinearnog njemačkog porijekla, [[Dinastija Romanov|kuća Holstein-Gottorp-Romanov]], vladala je od 1762. do kraja carstva. Početkom 19. stoljeća carstvo se prostiralo od [[Arktički okean|Arktičkog okeana]] na sjeveru do [[Crno more|Crnog mora]] na jugu, od [[Baltičko more|Baltičkog mora]] na zapadu do [[Russian Alaska|Aljaske]] i [[Fort Ross, Kalifornija|Sjeverne Kalifornije]], u Sjevernoj Americi, na istoku. Do kraja 19. vijeka zauzeće [[Srednja Azija|Centralnu Aziju]] i dijelove [[Sjeveroistočna Azija|sjeveroistočne Azije]]. [[Datoteka:Narva_1700.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Narva_1700.png/220px-Narva_1700.png|mini| Slika koja prikazuje [[Bitka kod Narve (1700.)|bitku kod Narve (1700.)]] u [[Veliki severni rat|Velikom sjevernom ratu]]]] [[Datoteka:Peter_de_Grote.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Peter_de_Grote.jpg/220px-Peter_de_Grote.jpg|mini| [[Petar I, car Rusije|Petar Veliki je]] zvanično preimenovao Rusku carevinu u Rusko carstvo 1721. godine i postao njegov prvi car. On je pokrenuo sveobuhvatne reforme i nadgledao transformaciju Rusije u veliku evropsku silu. (Slika nastala nakon 1717. )]] == Bilješke == {{Spisaknapomena}} == Reference == {{Refspisak}} [[Kategorija:Bivše države]] [[Kategorija:Bivše države u Evropi]] [[Kategorija:Bivše države u Sjevernoj Americi]] [[Kategorija:Bivše monarhije]] jvhwsvgo9v3nk9kraq2c60owwb78b01 Šablon:Lang-rus 10 492711 3428722 2022-08-23T15:39:03Z Palapa 383 Nova stranica: <includeonly>{{Language with name|ru|Russian|links={{{links|no}}}|{{{1|}}}|italic={{{italic|unset}}}}}{{#if:{{{r|{{{2|}}}}}}|, <small>[[Romanization of Russian|tr.]]</small> {{lang|ru-Latn|{{{r|{{{2}}}}}}}}}}{{#if:{{{p|{{{3|}}}}}}|{{#if:{{{a|{{{4|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA|{{{a|{{{4}}}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA}}}}}}{{#if:{{{t|{{{5|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> <small>[[Literal translation|lit.]]</small> '{{{t|{{{5|}}}}}}'}}<... wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Language with name|ru|Russian|links={{{links|no}}}|{{{1|}}}|italic={{{italic|unset}}}}}{{#if:{{{r|{{{2|}}}}}}|, <small>[[Romanization of Russian|tr.]]</small> {{lang|ru-Latn|{{{r|{{{2}}}}}}}}}}{{#if:{{{p|{{{3|}}}}}}|{{#if:{{{a|{{{4|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA|{{{a|{{{4}}}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA}}}}}}{{#if:{{{t|{{{5|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> <small>[[Literal translation|lit.]]</small> '{{{t|{{{5|}}}}}}'}}</includeonly><noinclude> {{documentation}} </noinclude> hsazbigfnoxxm0jclq7vsahrt7iq5gl 3428723 3428722 2022-08-23T15:39:50Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{Language with name|ru|ruski|links={{{links|no}}}|{{{1|}}}|italic={{{italic|unset}}}}}{{#if:{{{r|{{{2|}}}}}}|, <small>[[Romanization of Russian|tr.]]</small> {{lang|ru-Latn|{{{r|{{{2}}}}}}}}}}{{#if:{{{p|{{{3|}}}}}}|{{#if:{{{a|{{{4|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA|{{{a|{{{4}}}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> {{IPA-ru|{{{p|{{{3}}}}}}|IPA}}}}}}{{#if:{{{t|{{{5|}}}}}}|<nowiki>,</nowiki> <small>[[Literal translation|lit.]]</small> '{{{t|{{{5|}}}}}}'}}</includeonly><noinclude> {{dokumentacija}} </noinclude> l9j7a2x69d67vbcbdxu6yfrnvroniok Hans Bethe 0 492712 3428726 2022-08-23T15:49:36Z Palapa 383 Napravljeno prevođenjem stranice "[[:en:Special:Redirect/revision/1104576405|Hans Bethe]]" wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date|1906|7|2}} | doktorski_studenti = {{unbulleted list | [[Michel Baranger]] | [[David Breed Beard|David B. Beard]] | [[Peter A. Carruthers]] | [[Ajoy Ghatak]] | [[Asoke Nath Mitra]] | [[Jeffrey Goldstone]] | [[Roman Jackiw]] | [[Francis E. Low]] | [[Robert Eugene Marshak]] | [[Walter McAfee]] | [[Boyce McDaniel]] | [[Michael Nauenberg]] | [[John W. Negele]] | [[Mark Nelkin]] | [[Ramamurti Rajaraman]] | [[J. J. Sakurai]] | {{Interlanguage link multi|Gordon Shaw|it}} | [[David J. Thouless]]}} | slika = Hans Bethe.jpg }} [[Category:Biography with signature]] [[Category:Articles with hCards]] '''Hans Albrecht Bethe''' ( {{IPA-de|ˈhans ˈbeːtə|-|De-Hans Bethe.ogg}}</img> ; 2. jula 1906. – 6. marta 2005.) bio je [[njemačko-američki]] [[Teorijska fizika|teorijski]] [[fizičar]] koji je dao veliki doprinos [[Nuklearna fizika|nuklearnoj fizici]], [[Astrofizika|astrofizici]], [[Kvantna elektrodinamika|kvantnoj elektrodinamici]] i [[Fizika čvrstog stanja|fizici čvrstog stanja]], i koji je 1967. [[Nobelova nagrada za fiziku|godine dobio Nobelovu nagradu za fiziku]] za svoj rad na teorija [[Zvezdana nukleosinteza|zvjezdane nukleosinteze]]. <ref name="frs">{{Cite journal|last=Lee|first=S.|last2=Brown|first2=G. E.|date=2007|title=Hans Albrecht Bethe. 2 July 1906 -- 6 March 2005: Elected ForMemRS 1957|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=53|pages=1|doi=10.1098/rsbm.2007.0018}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Horgan|first=John|date=1992|title=Illuminator of the Stars|journal=Scientific American|volume=267|issue=4|pages=32–40|bibcode=1992SciAm.267d..32H|doi=10.1038/scientificamerican1092-32}}</ref> Veći dio svoje karijere, Bethe je bio profesor na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]] . <ref name="Keck1947">Available at www.JamesKeckCollectedWorks.org {{Webarchive}} are the class notes taken by one of his students at Cornell from the graduate courses on Nuclear Physics and on Applications of Quantum Mechanics he taught in the spring of 1947. </ref> Tokom Drugog svjetskog rata, bio je šef teoretskog odjeljenja u tajnoj [[Los Alamos National Laboratory|laboratoriji u Los Alamosu]] koja je razvila prve [[Nuklearno oružje|atomske bombe]]. Tamo je odigrao ključnu ulogu u izračunavanju [[kritična masa (nuklearna)|kritične mase]] oružja i razvoju teorije koja stoji iza [[Nuklearno oružje implozijskog tipa|metode implozije]] korišćene i u [[Trinity test|Trinity testu]] i u oružju "[[Fat Man]]" bačenom [[Atomski napad na Hiroshimu i Nagasaki|na Nagasaki u avgustu 1945. godine]]. Nakon rata, Bethe je također igrao važnu ulogu u razvoju [[Vodikova bomba|hidrogenske bombe]], iako se prvobitno pridružio projektu s nadom da će dokazati da nije moguće napraviti. Bethe je kasnije s [[Albert Einstein|Albertom Ajnštajnom]] i [[Komitet za hitne slučajeve atomskih naučnika|Komitetom za hitne slučajeve atomskih naučnika]] vodio kampanju protiv [[Nuklearna ispitivanja|nuklearnog testiranja]] i trke u [[Trka u nuklearnom naoružanju|nuklearnom naoružanju]]. Pomogao je u uvjeravanju administracije [[Kennedyjeva administracija|Kennedyja]] i [[Nixonova administracija|Nixona]] da potpišu, respektivno, [[Ugovor o djelomičnoj zabrani nuklearnih proba|Ugovor o djelimičnoj zabrani nuklearnih proba]] iz 1963. i Ugovor [[Ugovor o antibalističkim raketama|o antibalističkim raketama iz]] 1972. ([[SO I|SALT I]]). Njegova naučna istraživanja nikada nisu prestajala i on je objavljivao radove sve do svojih devedesetih, što ga čini jednim od rijetkih naučnika koji je objavio barem jedan veliki rad u svojoj oblasti tokom svake decenije svoje karijere, koja je u Betheinom slučaju trajala skoro sedamdeset godina. [[Freeman Dyson]], nekada njegov student doktorskih studija, nazvao ga je "vrhovnim rješavačem problema 20. stoljeća". <ref name="Wark2007">{{Cite journal|last=Wark|first=David|date=January 11, 2007|title=The Supreme Problem Solver|journal=Nature|volume=445|issue=7124|pages=149–150|bibcode=2007Natur.445..149W|doi=10.1038/445149a}}</ref> == Bilješke == {{Spisaknapomena-ua}} == Citati == {{Refspisak|30em}} == Reference == * {{Cite book|last=Bernstein|first=Jeremy|title=Hans Bethe, Prophet of Energy|date=1980|publisher=Basic Books|isbn=978-0-465-02903-7|location=New York|author-link=Jeremy Bernstein}} * {{Cite book|last=Bethe|first=Hans A.|url=https://archive.org/details/roadfromlosalamo00beth|title=The Road from Los Alamos|date=1991|publisher=American Institute of Physics|isbn=978-0-88318-707-4|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Brian|first=Denis|title=The Voice Of Genius: Conversations With Nobel Scientists And Other Luminaries|date=2001|publisher=Perseus Pub|isbn=978-0-7382-0447-5|location=Cambridge, Massachusetts|author-link=Denis Brian}} * {{Cite book|last=Brown|first=Gerald E.|url=http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/bethe-hans.pdf|title=Hans Albrecht Bethe|last2=Lee|first2=Sabine|date=2009|publisher=National Academy of Sciences|series=Biographical Memoirs|location=Washington, D.C.|author-link=Gerald E. Brown}} * {{Cite book|title=Hans Bethe and his Physics|date=2006|publisher=World Scientific Publishing|isbn=981-256-609-0|editor-last=Brown|editor-first=Gerald E.|editor-link=Gerald E. Brown|location=New Jersey|editor-last2=Lee|editor-first2=Chang-Hwan}} * {{Cite book|last=Herken|first=Gregg|url=https://archive.org/details/brotherhoodofbom0000herk|title=Brotherhood of the Bomb: The Tangled Lives and Loyalties of Robert Oppenheimer, Ernest Lawrence, and Edward Teller|date=2002|publisher=Henry Holt and Company|isbn=0-8050-6588-1|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Hoddeson|first=Lillian|url=https://archive.org/details/criticalassembly0000unse|title=Critical Assembly: A Technical History of Los Alamos During the Oppenheimer Years, 1943–1945|last2=Henriksen|first2=Paul W.|last3=Meade|first3=Roger A.|last4=Westfall|first4=Catherine L.|date=1993|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-44132-3|location=New York|oclc=26764320|author-link=Lillian Hoddeson|author-link4=Catherine Westfall|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|url=https://archive.org/details/inshadowofbombbe00schw|title=In the Shadow of the Bomb: Bethe, Oppenheimer, and the Moral Responsibility of the Scientist|date=2000|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-04989-2|location=Princeton|author-link=Silvan S. Schweber|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|title=Nuclear Forces: The Making of the Physicist Hans Bethe|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06587-1|location=Cambridge, Massachusetts}} * {{Cite book|last=Szasz|first=Ferenc Morton|title=British Scientists and the Manhattan Project: the Los Alamos Years|date=1992|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-0-312-06167-8|location=New York|oclc=23901666}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} <nowiki> [[Kategorija:Teorijski fizičari]] [[Kategorija:Inozemni članovi Kraljevskog društva]] [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2005.]] [[Kategorija:Rođeni 1906.]] [[Kategorija:Članci sa hAudio mikroformatima]]</nowiki> kpi2us8jtojfaghczzshwaimbn3g1g5 3428727 3428726 2022-08-23T16:00:57Z Palapa 383 wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date|1906|7|2}} | doktorski_studenti = {{unbulleted list | [[Michel Baranger]] | [[David Breed Beard|David B. Beard]] | [[Peter A. Carruthers]] | [[Ajoy Ghatak]] | [[Asoke Nath Mitra]] | [[Jeffrey Goldstone]] | [[Roman Jackiw]] | [[Francis E. Low]] | [[Robert Eugene Marshak]] | [[Walter McAfee]] | [[Boyce McDaniel]] | [[Michael Nauenberg]] | [[John W. Negele]] | [[Mark Nelkin]] | [[Ramamurti Rajaraman]] | [[J. J. Sakurai]] | {{Interlanguage link multi|Gordon Shaw|it}} | [[David J. Thouless]]}} | slika = Hans Bethe.jpg }} '''Hans Albrecht Bethe''' ( {{IPA-de|ˈhans ˈbeːtə|-|De-Hans Bethe.ogg}}; 2. jula 1906. – 6. marta 2005.) bio je [[njemačko-američki]] [[Teorijska fizika|teorijski]] [[fizičar]] koji je dao veliki doprinos [[Nuklearna fizika|nuklearnoj fizici]], [[Astrofizika|astrofizici]], [[Kvantna elektrodinamika|kvantnoj elektrodinamici]] i [[Fizika čvrstog stanja|fizici čvrstog stanja]], i koji je 1967. [[Nobelova nagrada za fiziku|godine dobio Nobelovu nagradu za fiziku]] za svoj rad na teorija [[Zvezdana nukleosinteza|zvjezdane nukleosinteze]]. <ref name="frs">{{Cite journal|last=Lee|first=S.|last2=Brown|first2=G. E.|date=2007|title=Hans Albrecht Bethe. 2 July 1906 -- 6 March 2005: Elected ForMemRS 1957|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=53|pages=1|doi=10.1098/rsbm.2007.0018}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Horgan|first=John|date=1992|title=Illuminator of the Stars|journal=Scientific American|volume=267|issue=4|pages=32–40|bibcode=1992SciAm.267d..32H|doi=10.1038/scientificamerican1092-32}}</ref> Veći dio svoje karijere, Bethe je bio profesor na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]] . <ref name="Keck1947">Available at www.JamesKeckCollectedWorks.org {{Webarchive}} are the class notes taken by one of his students at Cornell from the graduate courses on Nuclear Physics and on Applications of Quantum Mechanics he taught in the spring of 1947. </ref> Tokom Drugog svjetskog rata, bio je šef teoretskog odjeljenja u tajnoj [[Los Alamos National Laboratory|laboratoriji u Los Alamosu]] koja je razvila prve [[Nuklearno oružje|atomske bombe]]. Tamo je odigrao ključnu ulogu u izračunavanju [[kritična masa (nuklearna)|kritične mase]] oružja i razvoju teorije koja stoji iza [[Nuklearno oružje implozijskog tipa|metode implozije]] korišćene i u [[Trinity test|Trinity testu]] i u oružju "[[Fat Man]]" bačenom [[Atomski napad na Hiroshimu i Nagasaki|na Nagasaki u avgustu 1945. godine]]. Nakon rata, Bethe je također igrao važnu ulogu u razvoju [[Vodikova bomba|hidrogenske bombe]], iako se prvobitno pridružio projektu s nadom da će dokazati da nije moguće napraviti. Bethe je kasnije s [[Albert Einstein|Albertom Ajnštajnom]] i [[Komitet za hitne slučajeve atomskih naučnika|Komitetom za hitne slučajeve atomskih naučnika]] vodio kampanju protiv [[Nuklearna ispitivanja|nuklearnog testiranja]] i trke u [[Trka u nuklearnom naoružanju|nuklearnom naoružanju]]. Pomogao je u uvjeravanju administracije [[Kennedyjeva administracija|Kennedyja]] i [[Nixonova administracija|Nixona]] da potpišu, respektivno, [[Ugovor o djelomičnoj zabrani nuklearnih proba|Ugovor o djelimičnoj zabrani nuklearnih proba]] iz 1963. i Ugovor [[Ugovor o antibalističkim raketama|o antibalističkim raketama iz]] 1972. ([[SO I|SALT I]]). Njegova naučna istraživanja nikada nisu prestajala i on je objavljivao radove sve do svojih devedesetih, što ga čini jednim od rijetkih naučnika koji je objavio barem jedan veliki rad u svojoj oblasti tokom svake decenije svoje karijere, koja je u Betheinom slučaju trajala skoro sedamdeset godina. [[Freeman Dyson]], nekada njegov student doktorskih studija, nazvao ga je "vrhovnim rješavačem problema 20. stoljeća". <ref name="Wark2007">{{Cite journal|last=Wark|first=David|date=January 11, 2007|title=The Supreme Problem Solver|journal=Nature|volume=445|issue=7124|pages=149–150|bibcode=2007Natur.445..149W|doi=10.1038/445149a}}</ref> == Bilješke == {{Spisaknapomena-ua}} == Citati == {{Refspisak|30em}} == Reference == * {{Cite book|last=Bernstein|first=Jeremy|title=Hans Bethe, Prophet of Energy|date=1980|publisher=Basic Books|isbn=978-0-465-02903-7|location=New York|author-link=Jeremy Bernstein}} * {{Cite book|last=Bethe|first=Hans A.|url=https://archive.org/details/roadfromlosalamo00beth|title=The Road from Los Alamos|date=1991|publisher=American Institute of Physics|isbn=978-0-88318-707-4|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Brian|first=Denis|title=The Voice Of Genius: Conversations With Nobel Scientists And Other Luminaries|date=2001|publisher=Perseus Pub|isbn=978-0-7382-0447-5|location=Cambridge, Massachusetts|author-link=Denis Brian}} * {{Cite book|last=Brown|first=Gerald E.|url=http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/bethe-hans.pdf|title=Hans Albrecht Bethe|last2=Lee|first2=Sabine|date=2009|publisher=National Academy of Sciences|series=Biographical Memoirs|location=Washington, D.C.|author-link=Gerald E. Brown}} * {{Cite book|title=Hans Bethe and his Physics|date=2006|publisher=World Scientific Publishing|isbn=981-256-609-0|editor-last=Brown|editor-first=Gerald E.|editor-link=Gerald E. Brown|location=New Jersey|editor-last2=Lee|editor-first2=Chang-Hwan}} * {{Cite book|last=Herken|first=Gregg|url=https://archive.org/details/brotherhoodofbom0000herk|title=Brotherhood of the Bomb: The Tangled Lives and Loyalties of Robert Oppenheimer, Ernest Lawrence, and Edward Teller|date=2002|publisher=Henry Holt and Company|isbn=0-8050-6588-1|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Hoddeson|first=Lillian|url=https://archive.org/details/criticalassembly0000unse|title=Critical Assembly: A Technical History of Los Alamos During the Oppenheimer Years, 1943–1945|last2=Henriksen|first2=Paul W.|last3=Meade|first3=Roger A.|last4=Westfall|first4=Catherine L.|date=1993|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-44132-3|location=New York|oclc=26764320|author-link=Lillian Hoddeson|author-link4=Catherine Westfall|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|url=https://archive.org/details/inshadowofbombbe00schw|title=In the Shadow of the Bomb: Bethe, Oppenheimer, and the Moral Responsibility of the Scientist|date=2000|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-04989-2|location=Princeton|author-link=Silvan S. Schweber|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|title=Nuclear Forces: The Making of the Physicist Hans Bethe|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06587-1|location=Cambridge, Massachusetts}} * {{Cite book|last=Szasz|first=Ferenc Morton|title=British Scientists and the Manhattan Project: the Los Alamos Years|date=1992|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-0-312-06167-8|location=New York|oclc=23901666}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Teorijski fizičari]] [[Kategorija:Inozemni članovi Kraljevskog društva]] [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2005.]] [[Kategorija:Rođeni 1906.]] ql8a9ldqx5l6u8jv6kj5wddnu5is3h9 3428728 3428727 2022-08-23T16:01:26Z Palapa 383 Palapa premjestio je stranicu [[Korisnik:Palapa/Hans Bethe]] na [[Hans Bethe]] bez ostavljanja preusmjerenja wikitext text/x-wiki {{Infokutija naučnik | datum_rođenja = {{birth date|1906|7|2}} | doktorski_studenti = {{unbulleted list | [[Michel Baranger]] | [[David Breed Beard|David B. Beard]] | [[Peter A. Carruthers]] | [[Ajoy Ghatak]] | [[Asoke Nath Mitra]] | [[Jeffrey Goldstone]] | [[Roman Jackiw]] | [[Francis E. Low]] | [[Robert Eugene Marshak]] | [[Walter McAfee]] | [[Boyce McDaniel]] | [[Michael Nauenberg]] | [[John W. Negele]] | [[Mark Nelkin]] | [[Ramamurti Rajaraman]] | [[J. J. Sakurai]] | {{Interlanguage link multi|Gordon Shaw|it}} | [[David J. Thouless]]}} | slika = Hans Bethe.jpg }} '''Hans Albrecht Bethe''' ( {{IPA-de|ˈhans ˈbeːtə|-|De-Hans Bethe.ogg}}; 2. jula 1906. – 6. marta 2005.) bio je [[njemačko-američki]] [[Teorijska fizika|teorijski]] [[fizičar]] koji je dao veliki doprinos [[Nuklearna fizika|nuklearnoj fizici]], [[Astrofizika|astrofizici]], [[Kvantna elektrodinamika|kvantnoj elektrodinamici]] i [[Fizika čvrstog stanja|fizici čvrstog stanja]], i koji je 1967. [[Nobelova nagrada za fiziku|godine dobio Nobelovu nagradu za fiziku]] za svoj rad na teorija [[Zvezdana nukleosinteza|zvjezdane nukleosinteze]]. <ref name="frs">{{Cite journal|last=Lee|first=S.|last2=Brown|first2=G. E.|date=2007|title=Hans Albrecht Bethe. 2 July 1906 -- 6 March 2005: Elected ForMemRS 1957|journal=[[Biographical Memoirs of Fellows of the Royal Society]]|volume=53|pages=1|doi=10.1098/rsbm.2007.0018}}</ref> <ref>{{Cite journal|last=Horgan|first=John|date=1992|title=Illuminator of the Stars|journal=Scientific American|volume=267|issue=4|pages=32–40|bibcode=1992SciAm.267d..32H|doi=10.1038/scientificamerican1092-32}}</ref> Veći dio svoje karijere, Bethe je bio profesor na [[Cornell University|Univerzitetu Cornell]] . <ref name="Keck1947">Available at www.JamesKeckCollectedWorks.org {{Webarchive}} are the class notes taken by one of his students at Cornell from the graduate courses on Nuclear Physics and on Applications of Quantum Mechanics he taught in the spring of 1947. </ref> Tokom Drugog svjetskog rata, bio je šef teoretskog odjeljenja u tajnoj [[Los Alamos National Laboratory|laboratoriji u Los Alamosu]] koja je razvila prve [[Nuklearno oružje|atomske bombe]]. Tamo je odigrao ključnu ulogu u izračunavanju [[kritična masa (nuklearna)|kritične mase]] oružja i razvoju teorije koja stoji iza [[Nuklearno oružje implozijskog tipa|metode implozije]] korišćene i u [[Trinity test|Trinity testu]] i u oružju "[[Fat Man]]" bačenom [[Atomski napad na Hiroshimu i Nagasaki|na Nagasaki u avgustu 1945. godine]]. Nakon rata, Bethe je također igrao važnu ulogu u razvoju [[Vodikova bomba|hidrogenske bombe]], iako se prvobitno pridružio projektu s nadom da će dokazati da nije moguće napraviti. Bethe je kasnije s [[Albert Einstein|Albertom Ajnštajnom]] i [[Komitet za hitne slučajeve atomskih naučnika|Komitetom za hitne slučajeve atomskih naučnika]] vodio kampanju protiv [[Nuklearna ispitivanja|nuklearnog testiranja]] i trke u [[Trka u nuklearnom naoružanju|nuklearnom naoružanju]]. Pomogao je u uvjeravanju administracije [[Kennedyjeva administracija|Kennedyja]] i [[Nixonova administracija|Nixona]] da potpišu, respektivno, [[Ugovor o djelomičnoj zabrani nuklearnih proba|Ugovor o djelimičnoj zabrani nuklearnih proba]] iz 1963. i Ugovor [[Ugovor o antibalističkim raketama|o antibalističkim raketama iz]] 1972. ([[SO I|SALT I]]). Njegova naučna istraživanja nikada nisu prestajala i on je objavljivao radove sve do svojih devedesetih, što ga čini jednim od rijetkih naučnika koji je objavio barem jedan veliki rad u svojoj oblasti tokom svake decenije svoje karijere, koja je u Betheinom slučaju trajala skoro sedamdeset godina. [[Freeman Dyson]], nekada njegov student doktorskih studija, nazvao ga je "vrhovnim rješavačem problema 20. stoljeća". <ref name="Wark2007">{{Cite journal|last=Wark|first=David|date=January 11, 2007|title=The Supreme Problem Solver|journal=Nature|volume=445|issue=7124|pages=149–150|bibcode=2007Natur.445..149W|doi=10.1038/445149a}}</ref> == Bilješke == {{Spisaknapomena-ua}} == Citati == {{Refspisak|30em}} == Reference == * {{Cite book|last=Bernstein|first=Jeremy|title=Hans Bethe, Prophet of Energy|date=1980|publisher=Basic Books|isbn=978-0-465-02903-7|location=New York|author-link=Jeremy Bernstein}} * {{Cite book|last=Bethe|first=Hans A.|url=https://archive.org/details/roadfromlosalamo00beth|title=The Road from Los Alamos|date=1991|publisher=American Institute of Physics|isbn=978-0-88318-707-4|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Brian|first=Denis|title=The Voice Of Genius: Conversations With Nobel Scientists And Other Luminaries|date=2001|publisher=Perseus Pub|isbn=978-0-7382-0447-5|location=Cambridge, Massachusetts|author-link=Denis Brian}} * {{Cite book|last=Brown|first=Gerald E.|url=http://www.nasonline.org/publications/biographical-memoirs/memoir-pdfs/bethe-hans.pdf|title=Hans Albrecht Bethe|last2=Lee|first2=Sabine|date=2009|publisher=National Academy of Sciences|series=Biographical Memoirs|location=Washington, D.C.|author-link=Gerald E. Brown}} * {{Cite book|title=Hans Bethe and his Physics|date=2006|publisher=World Scientific Publishing|isbn=981-256-609-0|editor-last=Brown|editor-first=Gerald E.|editor-link=Gerald E. Brown|location=New Jersey|editor-last2=Lee|editor-first2=Chang-Hwan}} * {{Cite book|last=Herken|first=Gregg|url=https://archive.org/details/brotherhoodofbom0000herk|title=Brotherhood of the Bomb: The Tangled Lives and Loyalties of Robert Oppenheimer, Ernest Lawrence, and Edward Teller|date=2002|publisher=Henry Holt and Company|isbn=0-8050-6588-1|location=New York|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Hoddeson|first=Lillian|url=https://archive.org/details/criticalassembly0000unse|title=Critical Assembly: A Technical History of Los Alamos During the Oppenheimer Years, 1943–1945|last2=Henriksen|first2=Paul W.|last3=Meade|first3=Roger A.|last4=Westfall|first4=Catherine L.|date=1993|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-44132-3|location=New York|oclc=26764320|author-link=Lillian Hoddeson|author-link4=Catherine Westfall|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|url=https://archive.org/details/inshadowofbombbe00schw|title=In the Shadow of the Bomb: Bethe, Oppenheimer, and the Moral Responsibility of the Scientist|date=2000|publisher=Princeton University Press|isbn=978-0-691-04989-2|location=Princeton|author-link=Silvan S. Schweber|url-access=registration}} * {{Cite book|last=Schweber|first=Silvan S.|title=Nuclear Forces: The Making of the Physicist Hans Bethe|date=2012|publisher=Harvard University Press|isbn=978-0-674-06587-1|location=Cambridge, Massachusetts}} * {{Cite book|last=Szasz|first=Ferenc Morton|title=British Scientists and the Manhattan Project: the Los Alamos Years|date=1992|publisher=St. Martin's Press|isbn=978-0-312-06167-8|location=New York|oclc=23901666}} {{Nobelova nagrada za fiziku}} [[Kategorija:Teorijski fizičari]] [[Kategorija:Inozemni članovi Kraljevskog društva]] [[Kategorija:Dobitnici Nobelove nagrade za fiziku]] [[Kategorija:Umrli 2005.]] [[Kategorija:Rođeni 1906.]] ql8a9ldqx5l6u8jv6kj5wddnu5is3h9 Klasifikacija 0 492713 3428731 2022-08-23T16:33:48Z 21775198.138-dopisnik 131410 Nova stranica: [[slika:Hominidae chart.svg|thumb|280px|Hijerarhijska klasifikacija natporodice [[Hominoidea]]]] '''Klasifikacija''', tipizacija ili sistematika (od [[grčki|grčkog]] pridjeva συστηματική [τέχνη], ''systēmatikē'' [technē] = sistematski [postupak]") je postupak razvrstavanja kojim se skup podataka, npr. ljudi, predmeta, pojmova, rezultata, pogodaka, usluga, ocjenjivanja i sl., prema određenim načelima ili kriterijima dijeli u razrede (klase), na vrste, t... wikitext text/x-wiki [[slika:Hominidae chart.svg|thumb|280px|Hijerarhijska klasifikacija natporodice [[Hominoidea]]]] '''Klasifikacija''', tipizacija ili sistematika (od [[grčki|grčkog]] pridjeva συστηματική [τέχνη], ''systēmatikē'' [technē] = sistematski [postupak]") je postupak razvrstavanja kojim se skup podataka, npr. ljudi, predmeta, pojmova, rezultata, pogodaka, usluga, ocjenjivanja i sl., prema određenim načelima ili kriterijima dijeli u razrede (klase), na vrste, tipove, rodove, skupine radi lakšeg pregleda svojstava skupa (po abecedi, hijerarhiji, prema tematici ili sadržaju, hronološki itd.), ovisno o predmetu i svrsi. Drugim riječima, klasifikacija''' je proces vezan za [[kategorizacija|kategorizaciju]], proces u kojem se ideje i objekti prepoznaju, razlikuju i razumiju. Klasifikacija je grupisanje povezanih činjenica u klase. Može se odnositi i na: {{clear}} {{TOC right}} ==Posao, organizacije i ekonomija== * Klasifikacija kupaca, za marketing (kao u [[Upravljanje glavnim podacima]]) ili za profitabilnost (npr. [[Obračun troškova na osnovu aktivnosti]]) * [[Povjerljivi podaci]], kao u pravnoj ili vladinoj dokumentaciji * Klasifikacija poslova, kao u [[analiza poslova]] * [[Standardna industrijska klasifikacija]], ekonomske djelatnosti ==Matematika== * [[Sistem vrijednosti-atributa]], okvir za predstavljanje osnovnog znanja * [[Teorema o klasifikaciji]]s u matematici * [[Klasa (teorija skupova)|Matematička klasifikacija]], grupisanje matematičkih objekata na osnovu svojstva koje svi ti objekti dijele * [[Statistička klasifikacija]], identifikujući kojoj od skupa kategorija pripada novo zapažanje, na osnovu skupa podataka za obuku ==Mediji== * [[Klasifikacija (literatura)]], figura govora koja povezuje vlastitu imenicu sa zajedničkom imenicom koristeći ''the'' ili druge članke * [[Decimalna klasifikacija]], sistemi decimalne klasifikacije * [[Klasifikacija dokumenata]], problem u bibliotekarstvu, informatici i računarstvu ** [[Povjerljive informacije]], osjetljive informacije kojima je pristup zakonom ili uredbom ograničen na određene klase ljudi ** [[Bibliotečka klasifikacija]], sistem kodiranja, sortiranja i organiziranja bibliotečke građe prema predmetu * [[Klasifikacija slika]] u kompjuterskom vidu * [[Sistem ocjenjivanja filmova]], za klasifikaciju filma ==Nauka== * [[Naučna klasifikacija (višeznačna odrednica)]] ** [[Biološka klasifikacija]] organizama ** [[Hemijska klasifikacija]] ** [[Medicinska klasifikacija]], proces transformacije opisa medicinskih dijagnoza i procedura u univerzalne medicinske kodne brojeve ** [[Taksonomija|Taksonomska klasifikacija]], poznata i kao klasifikacija vrsta ***[[Kladistika]], pristup koji koristi sličnosti ==Organizacije uključene u klasifikaciju== * [[Međunarodno društvo za organizaciju znanja]] ==Ostale upotrebe== * Industrijski [[Proces (inženjerstvo)|procesi]] kao što je [[mehaničko prosijavanje]] za sortiranje materijala po veličini, obliku i gustoći, itd. * [[Državna služba|Službena]] klasifikacija, ocjene osoblja u vladi * [[Klasifikacija mačeva]] * [[Klasifikacija vina]] * [[Klasifikacija društva]], nevladina organizacija koja uspostavlja i održava tehničke standarde za izgradnju i rad brodova i priobalnih objekata * [[Klasifikacija lokomotiva]] * [[Klasifikacija proizvoda]] * [[Sigurnosna klasifikacija]], informacije kojima je pristup ograničen zakonom ili propisom ==Također pogledajte== * [[Razred (čvor)]] * [[Klasificirano (višeznačna odrednica)]] * [[Klasifikator (čvor)]] * [[Klasifikacija podataka (čvor)]] * [[Fitosociologija|Red]] * [[Taksonomija]] ==Vanjski linkovi== {{wiktionary|classification|classifications|classifies|classify|classifying}} *{{Commonscat|Classification}} {{Postavi indeksni članak}} <!-- admin cat, pls keep even if this becomes non-SIA ---> [[Kategorija:Klasifikacijski sistemi| ]] [[Kategorija:Statistika]] 4d8svoxrh466bc2s7btlzf1wluywscm 3428732 3428731 2022-08-23T16:35:28Z 21775198.138-dopisnik 131410 /* Matematika */ wikitext text/x-wiki [[slika:Hominidae chart.svg|thumb|280px|Hijerarhijska klasifikacija natporodice [[Hominoidea]]]] '''Klasifikacija''', tipizacija ili sistematika (od [[grčki|grčkog]] pridjeva συστηματική [τέχνη], ''systēmatikē'' [technē] = sistematski [postupak]") je postupak razvrstavanja kojim se skup podataka, npr. ljudi, predmeta, pojmova, rezultata, pogodaka, usluga, ocjenjivanja i sl., prema određenim načelima ili kriterijima dijeli u razrede (klase), na vrste, tipove, rodove, skupine radi lakšeg pregleda svojstava skupa (po abecedi, hijerarhiji, prema tematici ili sadržaju, hronološki itd.), ovisno o predmetu i svrsi. Drugim riječima, klasifikacija''' je proces vezan za [[kategorizacija|kategorizaciju]], proces u kojem se ideje i objekti prepoznaju, razlikuju i razumiju. Klasifikacija je grupisanje povezanih činjenica u klase. Može se odnositi i na: {{clear}} {{TOC right}} ==Posao, organizacije i ekonomija== * Klasifikacija kupaca, za marketing (kao u [[Upravljanje glavnim podacima]]) ili za profitabilnost (npr. [[Obračun troškova na osnovu aktivnosti]]) * [[Povjerljivi podaci]], kao u pravnoj ili vladinoj dokumentaciji * Klasifikacija poslova, kao u [[analiza poslova]] * [[Standardna industrijska klasifikacija]], ekonomske djelatnosti ==Matematika== * [[Sistem vrijednosti-atributa]], okvir za predstavljanje osnovnog znanja * [[Teorema o klasifikaciji]] u matematici * [[Klasa (teorija skupova)|Matematička klasifikacija]], grupisanje matematičkih objekata na osnovu svojstva koje svi ti objekti dijele * [[Statistička klasifikacija]], identifikujući kojoj od skupa kategorija pripada novo zapažanje, na osnovu skupa podataka za obuku ==Mediji== * [[Klasifikacija (literatura)]], figura govora koja povezuje vlastitu imenicu sa zajedničkom imenicom koristeći ''the'' ili druge članke * [[Decimalna klasifikacija]], sistemi decimalne klasifikacije * [[Klasifikacija dokumenata]], problem u bibliotekarstvu, informatici i računarstvu ** [[Povjerljive informacije]], osjetljive informacije kojima je pristup zakonom ili uredbom ograničen na određene klase ljudi ** [[Bibliotečka klasifikacija]], sistem kodiranja, sortiranja i organiziranja bibliotečke građe prema predmetu * [[Klasifikacija slika]] u kompjuterskom vidu * [[Sistem ocjenjivanja filmova]], za klasifikaciju filma ==Nauka== * [[Naučna klasifikacija (višeznačna odrednica)]] ** [[Biološka klasifikacija]] organizama ** [[Hemijska klasifikacija]] ** [[Medicinska klasifikacija]], proces transformacije opisa medicinskih dijagnoza i procedura u univerzalne medicinske kodne brojeve ** [[Taksonomija|Taksonomska klasifikacija]], poznata i kao klasifikacija vrsta ***[[Kladistika]], pristup koji koristi sličnosti ==Organizacije uključene u klasifikaciju== * [[Međunarodno društvo za organizaciju znanja]] ==Ostale upotrebe== * Industrijski [[Proces (inženjerstvo)|procesi]] kao što je [[mehaničko prosijavanje]] za sortiranje materijala po veličini, obliku i gustoći, itd. * [[Državna služba|Službena]] klasifikacija, ocjene osoblja u vladi * [[Klasifikacija mačeva]] * [[Klasifikacija vina]] * [[Klasifikacija društva]], nevladina organizacija koja uspostavlja i održava tehničke standarde za izgradnju i rad brodova i priobalnih objekata * [[Klasifikacija lokomotiva]] * [[Klasifikacija proizvoda]] * [[Sigurnosna klasifikacija]], informacije kojima je pristup ograničen zakonom ili propisom ==Također pogledajte== * [[Razred (čvor)]] * [[Klasificirano (višeznačna odrednica)]] * [[Klasifikator (čvor)]] * [[Klasifikacija podataka (čvor)]] * [[Fitosociologija|Red]] * [[Taksonomija]] ==Vanjski linkovi== {{wiktionary|classification|classifications|classifies|classify|classifying}} *{{Commonscat|Classification}} {{Postavi indeksni članak}} <!-- admin cat, pls keep even if this becomes non-SIA ---> [[Kategorija:Klasifikacijski sistemi| ]] [[Kategorija:Statistika]] t8lnjpfy6jd62083dy7mwzljp0o6oy8 3428733 3428732 2022-08-23T16:36:35Z 21775198.138-dopisnik 131410 /* Ostale upotrebe */ wikitext text/x-wiki [[slika:Hominidae chart.svg|thumb|280px|Hijerarhijska klasifikacija natporodice [[Hominoidea]]]] '''Klasifikacija''', tipizacija ili sistematika (od [[grčki|grčkog]] pridjeva συστηματική [τέχνη], ''systēmatikē'' [technē] = sistematski [postupak]") je postupak razvrstavanja kojim se skup podataka, npr. ljudi, predmeta, pojmova, rezultata, pogodaka, usluga, ocjenjivanja i sl., prema određenim načelima ili kriterijima dijeli u razrede (klase), na vrste, tipove, rodove, skupine radi lakšeg pregleda svojstava skupa (po abecedi, hijerarhiji, prema tematici ili sadržaju, hronološki itd.), ovisno o predmetu i svrsi. Drugim riječima, klasifikacija''' je proces vezan za [[kategorizacija|kategorizaciju]], proces u kojem se ideje i objekti prepoznaju, razlikuju i razumiju. Klasifikacija je grupisanje povezanih činjenica u klase. Može se odnositi i na: {{clear}} {{TOC right}} ==Posao, organizacije i ekonomija== * Klasifikacija kupaca, za marketing (kao u [[Upravljanje glavnim podacima]]) ili za profitabilnost (npr. [[Obračun troškova na osnovu aktivnosti]]) * [[Povjerljivi podaci]], kao u pravnoj ili vladinoj dokumentaciji * Klasifikacija poslova, kao u [[analiza poslova]] * [[Standardna industrijska klasifikacija]], ekonomske djelatnosti ==Matematika== * [[Sistem vrijednosti-atributa]], okvir za predstavljanje osnovnog znanja * [[Teorema o klasifikaciji]] u matematici * [[Klasa (teorija skupova)|Matematička klasifikacija]], grupisanje matematičkih objekata na osnovu svojstva koje svi ti objekti dijele * [[Statistička klasifikacija]], identifikujući kojoj od skupa kategorija pripada novo zapažanje, na osnovu skupa podataka za obuku ==Mediji== * [[Klasifikacija (literatura)]], figura govora koja povezuje vlastitu imenicu sa zajedničkom imenicom koristeći ''the'' ili druge članke * [[Decimalna klasifikacija]], sistemi decimalne klasifikacije * [[Klasifikacija dokumenata]], problem u bibliotekarstvu, informatici i računarstvu ** [[Povjerljive informacije]], osjetljive informacije kojima je pristup zakonom ili uredbom ograničen na određene klase ljudi ** [[Bibliotečka klasifikacija]], sistem kodiranja, sortiranja i organiziranja bibliotečke građe prema predmetu * [[Klasifikacija slika]] u kompjuterskom vidu * [[Sistem ocjenjivanja filmova]], za klasifikaciju filma ==Nauka== * [[Naučna klasifikacija (višeznačna odrednica)]] ** [[Biološka klasifikacija]] organizama ** [[Hemijska klasifikacija]] ** [[Medicinska klasifikacija]], proces transformacije opisa medicinskih dijagnoza i procedura u univerzalne medicinske kodne brojeve ** [[Taksonomija|Taksonomska klasifikacija]], poznata i kao klasifikacija vrsta ***[[Kladistika]], pristup koji koristi sličnosti ==Organizacije uključene u klasifikaciju== * [[Međunarodno društvo za organizaciju znanja]] ==Ostale upotrebe== * Industrijski [[Proces (inženjerstvo)|procesi]] kao što je [[mehaničko prosijavanje]] za sortiranje materijala po veličini, obliku i gustoći, itd. * [[Državna služba|Službena]] klasifikacija, ocjene osoblja u vladi * [[Klasifikacija mačeva]] * [[Klasifikacija vina]] * [[Klasifikacija društva]], nevladina organizacija koja uspostavlja i održava tehničke standarde za izgradnju i rad brodova i priobalnih objekata * [[Klasifikacija lokomotiva]] * [[Klasifikacija proizvoda]] * [[Sigurnosna klasifikacija]], informacije kojima je pristup ograničen zakonom ili propisom *[[Klasifikacija enzima]] ==Također pogledajte== * [[Razred (čvor)]] * [[Klasificirano (višeznačna odrednica)]] * [[Klasifikator (čvor)]] * [[Klasifikacija podataka (čvor)]] * [[Fitosociologija|Red]] * [[Taksonomija]] ==Vanjski linkovi== {{wiktionary|classification|classifications|classifies|classify|classifying}} *{{Commonscat|Classification}} {{Postavi indeksni članak}} <!-- admin cat, pls keep even if this becomes non-SIA ---> [[Kategorija:Klasifikacijski sistemi| ]] [[Kategorija:Statistika]] m4vmp8jmpv3ck22bm0fbwv3chf8qnxd Tipizacija 0 492714 3428734 2022-08-23T16:38:53Z 21775198.138-dopisnik 131410 Preusmjereno na [[Klasifikacija]] wikitext text/x-wiki #PREUSMJERI [[Klasifikacija]] 27cqo5t503nz0zt8olgbmad7j4qasay Šablon:Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009. 10 492715 3428768 2022-08-23T22:06:26Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija | ime = Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[FIFA Kup konfederacija 2009.|FIFA Kupu konfederacija 2009.]] | podaciklasa = hlist | grupa1 = [[Azijska nogometna konfederacija|AFC]] | podaci1 = * [[Matthew Breeze]] | grupa2 = [[CAF]] | podaci2 = * [[Coffi Codjia]] | grupa3 = [[CONCACAF]] | podaci3 = * [[Benito Archundia]] | grupa4 = [[CONMEBOL]] | podaci4 = * [[Pablo Pozo]] * Jorge Larriond... wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na FIFA Kupu konfederacija 2009. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[FIFA Kup konfederacija 2009.|FIFA Kupu konfederacija 2009.]] | podaciklasa = hlist | grupa1 = [[Azijska nogometna konfederacija|AFC]] | podaci1 = * [[Matthew Breeze]] | grupa2 = [[CAF]] | podaci2 = * [[Coffi Codjia]] | grupa3 = [[CONCACAF]] | podaci3 = * [[Benito Archundia]] | grupa4 = [[CONMEBOL]] | podaci4 = * [[Pablo Pozo]] * [[Jorge Larrionda]] | grupa5 = [[OFC]] | podaci5 = * [[Michael Hester]] | grupa6 = [[UEFA]] | podaci6 = * [[Massimo Busacca]] * [[Martin Hansson (nogometni sudija)|Martin Hansson]] * [[Howard Webb]] }} <noinclude> [[Kategorija:Sudije na FIFA Kupu konfederacija|{{PAGENAME}}]] </noinclude> tdb7a7lwjc5hevextye3jnct30ge0ol Šablon:Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010. 10 492716 3428769 2022-08-23T22:13:27Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija | ime = Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010. | naslov = [[Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.|Sudije]] na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|SP-u u nogometu 2010.]] | podaciklasa = hlist | grupa1 = [[Azijska nogometna konfederacija|AFC]] | podaci1 = * [[Khalil Al Ghamdi]] * [[Ravshan Irmatov]] * [[Subkhiddin Mohd Salleh]] * [[Yuichi Nishimura]] | grupa2 = [[CAF]] | podaci2 = * [[Koman Coulibaly]] * [[Jerome Damon]] * ... wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010. | naslov = [[Sudije na Svjetskom prvenstvu u nogometu 2010.|Sudije]] na [[Svjetsko prvenstvo u nogometu 2010.|SP-u u nogometu 2010.]] | podaciklasa = hlist | grupa1 = [[Azijska nogometna konfederacija|AFC]] | podaci1 = * [[Khalil Al Ghamdi]] * [[Ravshan Irmatov]] * [[Subkhiddin Mohd Salleh]] * [[Yuichi Nishimura]] | grupa2 = [[CAF]] | podaci2 = * [[Koman Coulibaly]] * [[Jerome Damon]] * [[Eddy Maillet]] | grupa3 = [[CONCACAF]] | podaci3 = * [[Joel Aguilar]] * [[Benito Archundia]] * [[Carlos Batres]] * [[Marco Antonio Rodríguez]] | grupa4 = [[CONMEBOL]] | podaci4 = * [[Héctor Baldassi]] * [[Jorge Larrionda]] * [[Pablo Pozo]] * [[Óscar Ruiz]] * [[Carlos Eugênio Simon]] * [[Martín Vázquez (nogometni sudija)|Martín Vázquez]] | grupa5 = [[OFC]] | podaci5 = * [[Michael Hester]] * [[Peter O'Leary (nogometni sudija)|Peter O'Leary]] | grupa6 = [[UEFA]] | podaci6 = * [[Olegário Benquerença]] * [[Massimo Busacca]] * [[Frank De Bleeckere]] * [[Martin Hansson (nogometni sudija)|Martin Hansson]] * [[Viktor Kassai]] * [[Stéphane Lannoy]] * [[Roberto Rosetti]] * [[Wolfgang Stark]] * [[Alberto Undiano Mallenco]] * [[Howard Webb]] }}<includeonly>[[Kategorija:Sudije Svjetskog prvenstva u nogometu 2010.]]</includeonly> <noinclude> [[Kategorija:Šabloni Svjetskog prvenstva u nogometu 2010.|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 7kpdzhnubckw2phl9b8wa2mn05jiuh5 Šablon:Sudije na Euru 2012. 10 492717 3428770 2022-08-23T22:20:26Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2012. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2012.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|TUR|veličina=18px}} [[Cüneyt Çakır]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Jonas Eriksson (nogometni sudija)|Jonas Eriksson]] * {{ZD|MAĐ|veličina=18px}} [[Viktor Kassai]] * {{ZD|NIZ|veličina=18px}} [[Björn Kuipers]] * {{ZD|FRA|veličina=18px}} [[Stéphane Lannoy]]... wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2012. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2012.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|TUR|veličina=18px}} [[Cüneyt Çakır]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Jonas Eriksson (nogometni sudija)|Jonas Eriksson]] * {{ZD|MAĐ|veličina=18px}} [[Viktor Kassai]] * {{ZD|NIZ|veličina=18px}} [[Björn Kuipers]] * {{ZD|FRA|veličina=18px}} [[Stéphane Lannoy]] * {{ZD|POR|veličina=18px}} [[Pedro Proença]] * {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Nicola Rizzoli]] * {{ZD|SLO|veličina=18px}} [[Damir Skomina]] * {{ZD|NJE|veličina=18px}} [[Wolfgang Stark]] * {{ZD|ŠKO|veličina=18px}} [[Craig Thomson (nogometni sudija)|Craig Thomson]] * {{ZD|ŠPA|veličina=18px}} [[Carlos Velasco Carballo]] * {{ZD|ENG|veličina=18px}}[[Howard Webb]] }}<includeonly>[[Kategorija:Sudije na Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]]</includeonly> <noinclude> [[Kategorija:Šabloni Evropskog prvenstva u nogometu 2012.|{{PAGENAME}}]] </noinclude> drcldn1fg42cshc2rva4qugourle2z4 3428773 3428770 2022-08-23T22:26:41Z KWiki 9400 wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2012. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2012.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|TUR|veličina=18px}} [[Cüneyt Çakır]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Jonas Eriksson (nogometni sudija)|Jonas Eriksson]] * {{ZD|MAĐ|veličina=18px}} [[Viktor Kassai]] * {{ZD|NIZ|veličina=18px}} [[Björn Kuipers]] * {{ZD|FRA|veličina=18px}} [[Stéphane Lannoy]] * {{ZD|POR|veličina=18px}} [[Pedro Proença]] * {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Nicola Rizzoli]] * {{ZD|SLO|veličina=18px}} [[Damir Skomina]] * {{ZD|NJE|veličina=18px}} [[Wolfgang Stark]] * {{ZD|ŠKO|veličina=18px}} [[Craig Thomson (nogometni sudija)|Craig Thomson]] * {{ZD|ŠPA|veličina=18px}} [[Carlos Velasco Carballo]] * {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Howard Webb]] }}<includeonly>[[Kategorija:Sudije na Evropskom prvenstvu u nogometu 2012.]]</includeonly> <noinclude> [[Kategorija:Šabloni Evropskog prvenstva u nogometu 2012.|{{PAGENAME}}]] </noinclude> rgjo2xkn8it4i0tsd1fsk67circjt68 Šablon:Sudije na Euru 2008. 10 492718 3428771 2022-08-23T22:24:44Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2008. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2008.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|ŠVI|veličina=18px}} [[Massimo Busacca]] * {{ZD|BEL|veličina=18px}} [[Frank De Bleeckere]] * {{ZD|NJE|veličina=18px}} [[Herbert Fandel]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Peter Fröjdfeldt]] * {{ZD|ŠPA|veličina=18px}} [[Manuel Mejuto González]] * {{ZD|SLK|velič... wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2008. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2008.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|ŠVI|veličina=18px}} [[Massimo Busacca]] * {{ZD|BEL|veličina=18px}} [[Frank De Bleeckere]] * {{ZD|NJE|veličina=18px}} [[Herbert Fandel]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Peter Fröjdfeldt]] * {{ZD|ŠPA|veličina=18px}} [[Manuel Mejuto González]] * {{ZD|SLK|veličina=18px}} [[Ľuboš Micheľ]] * {{ZD|NOR|veličina=18px}} [[Tom Henning Øvrebø]] * {{ZD|AUT|veličina=18px}} [[Konrad Plautz]] * {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Roberto Rosetti]] * {{ZD|GRČ|veličina=18px}} [[Kyros Vassaras]] * {{ZD|NIZ|veličina=18px}} [[Pieter Vink]] * {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Howard Webb]] }}<includeonly>[[Kategorija:Sudije na Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]]</includeonly> <noinclude> [[Kategorija:Šabloni Evropskog prvenstva u nogometu 2008.|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 1miod4c0q8lypolgog2fizq8tdn3904 3428772 3428771 2022-08-23T22:26:26Z KWiki 9400 wikitext text/x-wiki {{Navkutija | ime = Sudije na Euru 2008. | naslov = [[Nogometni sudija|Sudije]] na [[Evropsko prvenstvo u nogometu 2008.|Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]] | podaciklasa = hlist |podaci1 = * {{ZD|ŠVI|veličina=18px}} [[Massimo Busacca]] * {{ZD|BEL|veličina=18px}} [[Frank De Bleeckere]] * {{ZD|NJE|veličina=18px}} [[Herbert Fandel]] * {{ZD|ŠVE|veličina=18px}} [[Peter Fröjdfeldt]] * {{ZD|ŠPA|veličina=18px}} [[Manuel Mejuto González]] * {{ZD|SLK|veličina=18px}} [[Ľuboš Micheľ]] * {{ZD|NOR|veličina=18px}} [[Tom Henning Øvrebø]] * {{ZD|AUT|veličina=18px}} [[Konrad Plautz]] * {{ZD|ITA|veličina=18px}} [[Roberto Rosetti]] * {{ZD|GRČ|veličina=18px}} [[Kyros Vassaras]] * {{ZD|NIZ|veličina=18px}} [[Pieter Vink]] * {{ZD|ENG|veličina=18px}} [[Howard Webb]] }}<includeonly>[[Kategorija:Sudije na Evropskom prvenstvu u nogometu 2008.]]</includeonly> <noinclude> [[Kategorija:Šabloni za Evropsko prvenstvo u nogometu 2008.|{{PAGENAME}}]] </noinclude> 12f2z8zeyhq0p9ar74481yjy3zh6do9 Šablon:IFFHS najbolji svjetski sudija 10 492719 3428783 2022-08-24T10:22:35Z KWiki 9400 Nova stranica: {{Navkutija |ime = IFFHS najbolji svjetski sudija |naslov = [[IFFHS najbolji svjetski sudija]] |tijeloklasa = hlist |osnovastil = background: gold; |grupa1 = Muškarci |podaci1 = * 1987: {{ZD|BRA|veličina=15px}} [[Romualdo Arppi Filho|Filho]] * 1988–1989: {{ZD|FRA|veličina=15px}} [[Michel Vautrot|Vautrot]] * 1990: {{ZD|BRA|veličina=15px}} [[José Roberto Wright|Wright]] * 1991: {{ZD|DAN|veličina=15px}} [[Peter Mikkelsen (nogometni sudija)|Mikkelsen]] * 19... wikitext text/x-wiki {{Navkutija |ime = IFFHS najbolji svjetski sudija |naslov = [[IFFHS najbolji svjetski sudija]] |tijeloklasa = hlist |osnovastil = background: gold; |grupa1 = Muškarci |podaci1 = * 1987: {{ZD|BRA|veličina=15px}} [[Romualdo Arppi Filho|Filho]] * 1988–1989: {{ZD|FRA|veličina=15px}} [[Michel Vautrot|Vautrot]] * 1990: {{ZD|BRA|veličina=15px}} [[José Roberto Wright|Wright]] * 1991: {{ZD|DAN|veličina=15px}} [[Peter Mikkelsen (nogometni sudija)|Mikkelsen]] * 1992: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Aron Schmidhuber|Schmidhuber]] * 1993: {{ZD|DAN|veličina=15px}} [[Peter Mikkelsen (nogometni sudija)|Mikkelsen]] * 1994–1997: {{ZD|MAĐ|veličina=15px}} [[Sándor Puhl|Puhl]] * 1998–2003: {{ZD|ITA|veličina=15px}} [[Pierluigi Collina|Collina]] * 2004–2005: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Markus Merk|Merk]] * 2006: {{ZD|ARG|veličina=15px}} [[Horacio Elizondo|Elizondo]] * 2007: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Markus Merk|Merk]] * 2008: {{ZD|ITA|veličina=15px}} [[Roberto Rosetti|Rosetti]] * 2009: {{ZD|ŠVI|veličina=15px}} [[Massimo Busacca|Busacca]] * 2010: {{ZD|ENG|veličina=15px}} [[Howard Webb|Webb]] * 2011: {{ZD|MAĐ|veličina=15px}} [[Viktor Kassai|Kassai]] * 2012: {{ZD|POR|veličina=15px}} [[Pedro Proença|Proença]] * 2013: {{ZD|ENG|veličina=15px}} [[Howard Webb|Webb]] * 2014–2015: {{ZD|ITA|veličina=15px}} [[Nicola Rizzoli|Rizzoli]] * 2016: {{ZD|ENG|veličina=15px}} [[Mark Clattenburg|Clattenburg]] * 2017: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Felix Brych|Brych]] * 2018: {{ZD|ARG|veličina=15px}} [[Néstor Pitana|Pitana]] * 2019: {{ZD|SLO|veličina=15px}} [[Damir Skomina|Skomina]] * 2020: {{ZD|ITA|veličina=15px}} [[Daniele Orsato|Orsato]] * 2021: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Felix Brych|Brych]] |grupa2 = Žene |podaci2 = * 2012: {{ZD|ŠVE|veličina=15px}} [[Jenny Palmqvist|Palmqvist]] * 2013–2014: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Bibiana Steinhaus|Steinhaus]] * 2015: {{ZD|UKR|veličina=15px}} [[Katerina Monzul|Monzul]] * 2016: {{ZD|MAĐ|veličina=15px}} [[Katalin Kulcsar|Kulcsar]] * 2017–2018: {{ZD|NJE|veličina=15px}} [[Bibiana Steinhaus|Steinhaus]] * 2019–2021: {{ZD|FRA|veličina=15px}} [[Stéphanie Frappart|Frappart]] }}<noinclude> [[Kategorija:Šabloni nogometnih nagrada|IFFHS sudija godine]] </noinclude> hyzoe54jfhpubjz12h752vxok0pxkt1