Wicipedia
cywiki
https://cy.wikipedia.org/wiki/Hafan
MediaWiki 1.39.0-wmf.25
first-letter
Media
Arbennig
Sgwrs
Defnyddiwr
Sgwrs Defnyddiwr
Wicipedia
Sgwrs Wicipedia
Delwedd
Sgwrs Delwedd
MediaWici
Sgwrs MediaWici
Nodyn
Sgwrs Nodyn
Cymorth
Sgwrs Cymorth
Categori
Sgwrs Categori
Porth
Sgwrs Porth
TimedText
TimedText talk
Modiwl
Sgwrs modiwl
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Wicipedia:Y Caffi
4
53
11102468
11102458
2022-08-18T13:58:10Z
Llywelyn2000
796
/* Ffilmiau */ cromfachai (ffilm, 1878)
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
h7rp50dn72nau10s4s2nv5i3p18jkf1
11102473
11102468
2022-08-18T14:12:52Z
Llywelyn2000
796
/* Ffilmiau */
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
Iaith ffilmiau tramor - mae'r rhain naill ai yn yr iaith wreiddiol (ee Tsieineeg a Ladineiddiwyd), neu yn y Gymraeg. Hyd nes fod erthygl newydd yn cael ei chreu, mae'n ymddangos mewn Saesneg ar adegau, gan mai dyna a roddwyd ar WD fel arfer. Er enghraifft - y tabl ar waeld [[Dwrn y Ddraig]]. Bydd y rhain yn newid wrth i deitlau'r erthyglau newydd gael eu rhoi ar WD. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
rpjy3eemor2ynojjocrwf6tedq49z3n
11102474
11102473
2022-08-18T14:13:44Z
Deb
7
/* Ffilmiau */
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
Iaith ffilmiau tramor - mae'r rhain naill ai yn yr iaith wreiddiol (ee Tsieineeg a Ladineiddiwyd), neu yn y Gymraeg. Hyd nes fod erthygl newydd yn cael ei chreu, mae'n ymddangos mewn Saesneg ar adegau, gan mai dyna a roddwyd ar WD fel arfer. Er enghraifft - y tabl ar waeld [[Dwrn y Ddraig]]. Bydd y rhain yn newid wrth i deitlau'r erthyglau newydd gael eu rhoi ar WD. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 18 Awst 2022 (UTC)
{{ping|Llywelyn2000}} Dw i'n gallu ddeall eich rhesymu ond dw i ddim yn siŵr ei fod yn syniad da i ychwanegu "disambiguator" i deitl yr erthygl Cymraeg os nad yw'n hanfodol. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 14:13, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
e7vo1qblx80kev0vsg03cebw7pnzhne
11102486
11102474
2022-08-18T14:37:16Z
Llywelyn2000
796
/* Ffilmiau */
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! ON - fe'i cywirwyd mewn un db ond nid y llall! Mae'r ddwy yn gywir rwan, diolch i ti! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
Iaith ffilmiau tramor - mae'r rhain naill ai yn yr iaith wreiddiol (ee Tsieineeg a Ladineiddiwyd), neu yn y Gymraeg. Hyd nes fod erthygl newydd yn cael ei chreu, mae'n ymddangos mewn Saesneg ar adegau, gan mai dyna a roddwyd ar WD fel arfer. Er enghraifft - y tabl ar waeld [[Dwrn y Ddraig]]. Bydd y rhain yn newid wrth i deitlau'r erthyglau newydd gael eu rhoi ar WD. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 18 Awst 2022 (UTC)
{{ping|Llywelyn2000}} Dw i'n gallu ddeall eich rhesymu ond dw i ddim yn siŵr ei fod yn syniad da i ychwanegu "disambiguator" i deitl yr erthygl Cymraeg os nad yw'n hanfodol. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 14:13, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
d2x4sulcd8fsi89fgtml9hupql6qy7w
11102487
11102486
2022-08-18T14:49:54Z
Llywelyn2000
796
/* Ffilmiau */ dileu cromfachau
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! ON - fe'i cywirwyd mewn un db ond nid y llall! Mae'r ddwy yn gywir rwan, diolch i ti! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
Iaith ffilmiau tramor - mae'r rhain naill ai yn yr iaith wreiddiol (ee Tsieineeg a Ladineiddiwyd), neu yn y Gymraeg. Hyd nes fod erthygl newydd yn cael ei chreu, mae'n ymddangos mewn Saesneg ar adegau, gan mai dyna a roddwyd ar WD fel arfer. Er enghraifft - y tabl ar waeld [[Dwrn y Ddraig]]. Bydd y rhain yn newid wrth i deitlau'r erthyglau newydd gael eu rhoi ar WD. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 18 Awst 2022 (UTC)
{{ping|Llywelyn2000}} Dw i'n gallu ddeall eich rhesymu ond dw i ddim yn siŵr ei fod yn syniad da i ychwanegu "disambiguator" i deitl yr erthygl Cymraeg os nad yw'n hanfodol. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 14:13, 18 Awst 2022 (UTC)
:O ce, Deb, dim problem. Allan a nhw! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:49, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
tbjzkzjoqv7myg4ntkgie2htw9kk3yq
11102498
11102487
2022-08-18T19:01:30Z
Craigysgafn
40536
/* Ffilmiau */
wikitext
text/x-wiki
{| style="width:280px; border:none; background:none;"
| style="width:280px; text-align:left; white-space:nowrap; color:#000;" |
<div style="font-size:162%; border:none; margin:0; padding:.1em; color:#000;">Croeso i'r '''Caffi'''</div>
<div style="top:+0.2em; font-size:115%;">Dyma'r lle i chi drafod sut mae pethau'n gweithio yma, polisïau, a phroblemau technegol a gofyn cwestiynau ynglŷn â [[Wicipedia]].</div>
<div id="mf-articlecount" style="font-size:115%;>I ychwanegu cwestiwn, [{{fullurl:Wicipedia:Y_Caffi|action=edit§ion=new}} cliciwch yma] i ddechrau pennawd newydd, a theipiwch eich neges. Cofiwch lofnodi'r neges drwy ychwanegu pedair sgwigl (''tilde'') (<nowiki>~~~~</nowiki>) ar y diwedd.</div>
|}{{#ifexpr: ({{CURRENTMONTH}} = 5) and ({{CURRENTDAY}} = 1) | [[Delwedd:Narcissus-closeup.jpg|de|bawd|250px|]] | [[Delwedd:Espresso.jpg|de|Coffi]]}}
<div style="margin-top:2em; border:1px #FFFFFF solid; text-align:center;">
{| role="presentation" class="wikitable" style="white-space:nowrap; margin-left:auto; margin-right:auto; margin-bottom:0;"
|-style="font-weight: bold;"
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-flag.svg|link=Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|45px]]<br>[[Wicipedia:Cwestiynau Cyffredin|Cwestiynau<br> Cyffredin]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-bookshelf.svg|link=Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Ddesg Gyfeirio|Y Ddesg<br> Gyfeirio]]
|style="width:60px; vertical-align:bottom;"|[[Delwedd:Circle-icons-typography.svg|link=Wicipedia:Cymorth iaith|45px]]<br>[[Wicipedia:Cymorth iaith|Cymorth<br> iaith]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-clipboard.svg|link=Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|45px]]<br>[[Wicipedia:Negesfwrdd gweinyddiaeth|Negesfwrdd<br> gweinyddiaeth]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-chat.svg|link=Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|45px]]<br>[[Wicipedia:Sgyrsiau cyfoes|Sgyrsiau<br> cyfoes]]
|style="width:60px;"|[[Delwedd:Circle-icons-folder.svg|link=Wicipedia:Y Caffi/archif|45px]]<br>[[Wicipedia:Y Caffi/archif|Archifau'r<br> Caffi]]
|-
|colspan="6"| [[Delwedd:Circle-icons-caution.svg|link=Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|45px]] <span>''Please leave all English-language messages '''[[Wicipedia:Negeseuon Saesneg y Caffi|here]]'''.''</span> <!-- span is required for correct display in Safari -->
|}
</div>
{{/dogfennaeth}}
_CYSWLLTADRANNEWYDD_
{{clirio}}
== Cwlwm Celtaidd 2022 ==
Bydd Wikimedia UK a Wikimedia Deutschland yn trefnu Cynhadledd y Cwlwm Celtaidd eleni. I gynorthwyo gyda'r cynllunio, hoffem dderbyn eich adborth ar sut fath o weithdai fyddai'n ddefnyddiol i chi a'r gymuned cywici. [https://wolke.wikimedia.de/apps/forms/yrnHWyBZCY4TWjag Dyma arolwg byr], fydd ar ar agor tan 17 Ionawr. Diolch! [[Defnyddiwr:Richard Nevell|Richard Nevell]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell|sgwrs]]) 09:16, 14 Ionawr 2022 (UTC)
:Bendigedig Richard! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:27, 14 Ionawr 2022 (UTC)
::Hi, dwi newydd weld yr hysbysiad yma. Dwi'n gweithio yn bennaf efo wikipedia Cernyweg. Fedra i ddim cael hyd i unrhyw hysbysiad am y gynhadledd ar dudalenni caffis/tafarndai yn yr un o'r wikipedias Celtaidd eraill. Ga i ofyn faint o gyfranogi rydych yn disgwyl gan golygyddion y cymunedau hynny? [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 17:56, 7 Mawrth 2022 (UTC)
:::Haia {{ping|Brwynog}}. Mi hola i Richard; mi gredais fod yr hysbys yn mynd ar bob wici, gan fod barn y golygyddion Celtaidd hyn yn holl-bwysig mewn arolwg o'r fath. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:45, 19 Mawrth 2022 (UTC)
::::Diolch [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 20:22, 26 Mawrth 2022 (UTC)
:::::Hello Brwynog. I think I need to apologise on a couple of counts here. Firstly, sorry for taking so long to reply, I was off last week and this week was rather busy. Secondly, for my inadequate communication with the Cornish Wikipedia community. I had to double check whether I left a message on the Cornish Wikipedia as I thought I had, and was disappointed to find that I hadn't. This was my failure, and does not reflect how the Celtic Knot organising team wants to involve Celtic language communities.
:::::We shared the survey with a few groups the Celtic Knot has engaged with previously: past speakers, previous attendees, a couple of groups on Telegram including the Wikimedia Language Diversity group. While this gives some coverage, it can miss out groups we've not engaged with strongly enough previously or who we'd like to work with more closely. I regret not contacting the Cornish Wikipedia to get the feedback of editors.
:::::We would very much like members of the Cornish Wikipedia and other Celtic language Wikipedias to join the conference when it runs this year and take an active part in the community. We hope that the programme will have a lot to offer for the editing community, and a chance to connect with people. [[Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|Richard Nevell (WMUK)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Richard Nevell (WMUK)|sgwrs]]) 16:19, 1 Ebrill 2022 (UTC)
::::::Thanks for the reply Richard, I received a direct invitation to a meeting in the meanwhile. I appreciate your apology. [[Defnyddiwr:Brwynog|Brwynog]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Brwynog|sgwrs]]) 19:31, 2 Mai 2022 (UTC)
== Diweddaru lluniau ==
Un peth dwi'n sylw o bryd i bryd yw'r lluniau a ddefnyddir ar dudalenau. Yn amlwg mae trwydded yn cyfyngu ar be sydd ar gael - e.e. defnyddio llun sydd eisoes ar Wikimedia neu Wikipedia English, neu Geograph.
Oes modd yma ac acw awgrymu tudalenau sydd angen llun 'gwell'?
Felly gall rhywun sydd awydd mynd am dro gynnwys cymryd llun gwell i dudalen fel rhan ohoni.
Hwyl,
Huw
:Yn sicr. Pob blwyddyn bydd Wici rhyngwladol yn creu cystadlaethau byd eang i geisio cael lluniau amgenach a gwell. Yn ystod y cyfnod clo mae'r Llyfrgell Genedlaethol wedi creu cystadlaethau i greu lluniau lleol amgen yng Nghymru. Un o'r pethau rwy'n gweld ei angen yng Nghymru yw lluniau o gerrig beddau enwogion. Mae'r ffaith bod llun ar gael ddim yn rhwystr i'w cyfnewid am un gwell, ac os wyt yn gweld llun gwael, does dim oll yn bod a gwneud cais am lun gwell, yma neu ar y cyfryngau cymdeithasol ehangach. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 06:13, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Diolch am ymateb.
:Dylwn i fod yn fwy eglur yn fy neges gwreiddiol: oes posib creu restr o luniau a all cael eu diweddaru? Gan gychwyn gyda beddfeini, pa rai sydd eu hangen fel blaenoriaeth?
:Hwyl,
:Huw [[Defnyddiwr:Huwwaters|Huw Waters]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Huwwaters|sgwrs]]) 16:52, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:::Haia Huw! Beth am greu categori '''Categori:Erthyglau sydd angen delwedd neu ddelweddau gwell'''? Efallai mai'r flaenoriaeth fyddai erthygl heb lun o gwbwl? Efallai y gellid creu rhestr o'r rhain yn otomatig. Ffordd arall ydy mynd at grwp (ee yr Eglwys yng Nghymru, Cymdeithas Ffynhonnau Cymru) a gofyn iddyn nhw roi eu lluniau ar Comin? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:05, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Castell / Château ==
Heddiw crëwyd dwy erthygl newydd gan [[Defnyddiwr:JeanGree|JeanGree]], sef [[Castell Chaban]] a [[Castell Fenelon]]. Mae angen ychydig o waith arnyn nhw, ac roeddwn yn paratoi i wneud hynny. Ond mae yna broblem. Yn fy marn i, dylai fod gan yr erthyglau hyn y teitlau "Château de Chaban" a "Château de Fénelon". Mae gan y gair Ffrangeg ''château'' ystyr ehangach na'r "castell": mae'n cynnwys adeiladau y byddem ni'n eu galw'n balasau, plastai neu winllannoedd hyd yn oed. Mae gennym ni nifer o erthyglau sydd ag enwau o'r math hwn eisoes, e.g. [[Château de Castelnaud]]. Ond mae gennym ni bethau fel [[Castell Chinon]] hefyd. Rwy'n awgrymu defnyddio'r fformat " "Château de X" amdanyn nhw i gyd. (Y dewis arall fyddai defnyddio "Castell X" bob tro.) A oes gwrthwynebiadau? --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:14, 25 Ionawr 2022 (UTC)
:Cyfieithiadau peirianyddol ydy'r ddwy erthygl o'r rhagarweiniad Ffrangeg i'r erthyglau ar y ddwy Château. Mae 'na arfer (rheol o bosib), ein bod yn defnyddio enwau llefydd yn yr iaith frodorol oni bai bod enw Cymraeg cyffredin i'r lle: Llundain, Efrog Newydd, San Steffan, Côr y Cewri ac ati, felly '''''Château''''' sy'n gywir o ran ein harfer ni. Erthyglau eithaf ber yn y gwreiddiol efo orielau o luniau, digon diddorol i'w cynnwys yma. Mae angen gwybodaeth o'r ddwy iaith, wrth gwrs, i gyfieithu erthyglau. Os nad wyt ti am eu cyfieithu neu'u haddasu, rwy'n ddigon bodlon i grafu pen yn ôl i CSE gradd 2, 1974 i'w gwella. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:10, 26 Ionawr 2022 (UTC)
::Cytuno efo'r Ffrangeg. Mae'n rhaid fod gynnoch chi fynedd Job hogia, eu dileu nhw faswn i, gan nad yw'r 'golygydd' wedi parchu'r hanfodion ee dim categori, dim cyfeiriadaeth, dim gwybodlen, a dim parch at ein harddull arferol! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 26 Ionawr 2022 (UTC)
:::Diolch gyfeillion! Iawn, byddaf i'n mynd ati i gwneud y gwaith caib a rhaw, sef newid y teitlau, cyflenwi gwybodlenni a chategoriau ayyb. Pe baet ti'n bwrw llygad drostyn nhw wedyn, Alwyn, byddai hynny'n wych. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 21:57, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Alwyn ar Radio Cymru ==
Newydd glywed [https://www.bbc.co.uk/sounds/play/live:bbc_radio_cymru cyfweliad gwych iawn ar raglen Aled Llanbedrog gydag Alwyn ap Huw yn cael ei holi] am ei waith ar Wicidestun. Ardderchog iawn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:58, 26 Ionawr 2022 (UTC)
== Gwybodleni Data==
Rwyf yn ailgydio yn y [[Wicipedia: WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad|WiciBrosiect Gemau'r Gymanwlad]] wedi amser maith i ffwrdd o Wici am amryw resymau. Oes unrhyw un yn gallu egluro pwrpas y gwybodlenau data cyffredinol sydd wedi ymddangos ar pob tudalen. Mae bron pob un yn restr uniaith Saesneg ac yn edrych i mi fel "cut and paste" o'r ochr Saesneg heb fath o ystyriaeth os byddent yn gweithio yn y Gymraeg. Diolch [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 16:15, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:Gwaith ar y gweill yw'r gwybodlennau. Maen nhw'n casglu gwybodaeth o Wikidata yn hytrach nag Enwiki. Os yw deunydd Saesneg yn ymddangos y rheswm yw nad oes neb eto wedi rhoi'r fersiwn Cymraeg cyfatebol ar Wikidata. Rwy'n ceisio gwneud hyn hyd eithaf fy ngallu pryd bynnag y byddaf yn sylwi arnyn nhw. (Gallwch glicio ar y symbol pensil wrth ymyl y term dan sylw a'i olygu.) Yn sicr, ar hyn o bryd mae crin nifer o wybodlennau sy'n braidd yn denau yn y wybodaeth a gyflwynir ganddyn nhw, ond yn y tymor hir rwy'n gobeithio y byddan nhw'n datblygu i fod yn rhywbeth defnyddiol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:50, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::Yn fy marn i, mae nhw'n anymarferol o hir ac yn cymryd i ffwrdd o'r erthyglau gan nad ydyn nhw yn ychwanegu unrhywbeth. Er engraifft, gyda [[Gemau'r Gymanwlad 2014]] mae'n gwthio'r wybodeln sydd efo gwybodaeth ddefnyddiol (yn Gymraeg) ymhell i lawr y dudalen. Oni fyddai'n well ymestyn yr wybodlen Gymraeg sydd yno yn barod? [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 18:14, 30 Ionawr 2022 (UTC)
:::Yn wir, gallaf i weld pam y byddech yn anhapus ynghylch y dudalen honno. Rwyf wedi gwneud dau beth i wella'r sefyllfa ychydig: cyfnewid y ddwy wybodlen (roedd yr un gwreiddiol yn llawer gwell), a gosod y switsh "suppressfield" yn y wybodlen Wicidata i hepgor y rhestr hir wirion honno. Ond rwy'n cytuno, dyw'r blwch hwn ddim yn ychwanegu llawer iawn at werth y dudalen ar hyn o bryd.--[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 20:21, 30 Ionawr 2022 (UTC)
::::Haia, a chroeso'n ol! Sgin ti enghraifft o wybodlen WD sy'n 'rhestr uniaith Saesneg'? Mae'r golygyddion sy'n eu hychwanegu (bob yn un ag un, gyda llaw) yn fod i'w gwiro, a chyfieithu unrhyw Saesneg ar Wicidata. Tydy hyn ddim yn cymryd dim mwy o amser na chyfieithu'r gwybodleni hen ffasiwn a fewnforiwyd o en. Mae llawer o erthyglau am wleidyddion a chwaraewyr HEB y gwybodleni WD yma, gan nad oes digon o wybodaeth (ee dillad y tim) ar WD. Felly yr hen wybodlen statig a fewnforiwyd o enwici flynyddoedd yn ol sy'n dal ar yr erthyglau hyn, a'r dillad heb eu diweddaru ers blynyddoedd. Mae hyn yn biti, oherwydd gogoniant gwybodleni WD ydy eu bod yn fyw, yn newid wrth i wybodaeth newid, yn otomatig. Cytuno efo Craigysgafn: mewn ambell faes, does dim angen rhoi'r wybodlen newydd, neu ddefnyddio "suppressfield" i eoli beth sy'n ymddangos. Gweler y ddogfen / cyfarwyddiadau ar y 3 Nodyn WD am y manylion: Nodyn:Pethau, Nodyn:Person a Nodyn:Lle. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:09, 31 Ionawr 2022 (UTC)
:::::Mae [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]] yn enghraifft dda o restr hirfaith (a dau lun am ryw reswm!) [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 17:48, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::: Fel mae'r cyfawyddiadau'n nodi (gw: Nodyn:Pethau): ''mae suppressfields= * yn atal rhan o'r wybodlen rhag ymddangos...'' Yma, yn [[Gemau Olympaidd yr Haf 1948]], dau air oedd angen eu hychwanegu, sef ''yn_cynnwys''; [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Gemau_Olympaidd_yr_Haf_1948&diff=prev&oldid=11027985 dw i wedi eu hychwanegu]. Dylai'r golygydd fod wedi cyfieithu'r enwau ar Wicidata, neu eu hatal rhag ymddangos fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 21:01, 5 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::Dwi ddim yn meddwl mod i di deall y cyfarwyddiadau na sut i'w cysylltu i Wikidata - dwi'n meddwl mod i'n bod yn hollol dwp! Gweler [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ... GOL. Mae 1920 a 1924 wedi eu cloi ar Wikidata! ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 22:31, 5 Chwefror 2022 (UTC)
::::::::Does dim angen newid Wicidata ei hun. Dim ond i atal y dudalen rhag cydio ym mhob manylyn bach gan Wicidata. Ar hyn o bryd mae tudalen cod [[Gemau Olympaidd yr Haf 1924]] yn dechrau â <nowiki>{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}</nowiki>. Rhaid ichi newid hyn i <nowiki>{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth yn_cynnwys}}</nowiki> a fydd y pethau dydych chi '''ddim''' eu heisiau yn diflannu. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:28, 6 Chwefror 2022 (UTC)
:::::::::Diolch! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 13:45, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:
'''Sut i gysylltu tudalen ar WP efo tudalen WD?''' (Sylw: WD sy'n cysylltu'r holl ieithoedd efo'i gilydd). Ti'n holi am Gemau Olympaidd yr Haf 1924:
# Ar ol ei chreu, mae'n rhaid dweud wrth WD am fodolaeth yr erthygl. Rol i ti greu'r erthygl Gemau Olympaidd yr Haf 1924, fe aeth {{Ping|Dogfennydd}} i Wicidata (WD); yno ffeiniodd yr dudalen gyfatebiol yn yr ieithoedd eraill (mi faswn i'n chwilio yn y Saesneg am ''1924 Summer Olympics'' ar Wicidata.
# Unwaith ti [https://www.wikidata.org/wiki/Q8132 yn y dudalen honno], mae angen ychwanegu pen a chwnffon. Pen = yr enw Cymraeg. [https://www.wikidata.org/w/index.php?title=Q8132&diff=next&oldid=1573714823 Mi wnes i ei adio yn fama o dan '''Label''']. Cwnffon = gwaelod yr erthygl, mae rhestr o gysylltiadau i erthyglau WP (Wicipedia); gelli ychwanegu enw'r erthygl Gymraeg yma fel y gwnaeth Dogfennydd.
# Dos nol i'r erthygl Gym ar Wicipedia i wiro fod y wybodlen yn edrych yn iawn. Os ydy - panad! Os nad, gelli ei newid! Os oes rhestr hir, wirion, hyll, yna gelli ei rhwystro rhag ymddangos yn y modd mae Craigysgafn yn ei nodi uchod. Os oes wybodlen well ar y Wicipedia Saesneg, yna defnyddia honno, ond bydd angen cyfieithu pob gair ohoni!
:
Sorri fod hyn yn gymhleth, mae angen cyfarwyddiadau gwell, a mi ai ati cyn hir i wneud hynny. Be sydd yn dda am gwybodlenni wicidata, Blogdroed, ydy fod pob elfen 'da ni'n wedi'i gyfieithu ar Wicidata, dros y blynyddoedd, yn dal i fod yno, felly mae'r rhan fwyaf o'r gwybodlenni yn Gymraeg yn poblogi ei hunain, yn otomatig! Heb orfod cyfieithu dim! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:59, 7 Chwefror 2022 (UTC)
:Ia, nes i fynd i Wikidata ac nes i ychwanegu y dudalen Gymraeg i Gemau Olympaidd yr Hasf 1916 ond am ryw reswm mae tudalenau Gemau 1920 a 1924 wedi eu cloi. GOL - yn anffodus mae hyn yn wir am Gemau 1904 hefyd! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 14:34, 7 Chwefror 2022 (UTC)
==Testunau cyfansawdd ar Wicidestun==
Mae Wicidestun Ffrangeg, yn cyhoeddi nifer o'i lyfrau dwywaith. Unwaith yn y ffordd draddodiadol efo tudalen trawsgrifio ar gyfer pob pennod / cerdd / erthygl etc ac wedyn eilwaith efo'r llyfr cyfan wedi ei drawsgrifio ar un tudalen. Eu rheswm dros wneud hyn yw er mwyn galluogi chwiliad o fewn llyfr yn fwy hylaw. Er enghraifft os ydwyf yn cofio bod cerdd am "bronfraith" yn Nhelynegion Maes a Môr, heb gofio teitl y gerdd, gallwn fynd at y testun cyfansawdd un tudalen a chwilio am y gair bronfraith trwy ddefnyddio Ctrl/F i gael hyd i'r gerdd yn haws na defnyddio'r chwiliad o bopeth sydd ar safle Wicidestun. Rwyf wedi gwneud arbrawf o'r ymarfer Ffrangeg ar Wicidestun Cymraeg efo testunau cyfansawdd o bedwar llyfr [[s:Categori:Testunau cyfansawdd]]. Hoffwn wybod barn eraill am werth y fath ymarfer cyn bwrw ymlaen i wneud tudalennau tebyg ar gyfer gweddill y llyfrau rwyf wedi trawsgrifio. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 17:39, 9 Chwefror 2022 (UTC)
:Cytuno'n llwyr! Mae dewis o ddwy drefn / dau fformat yn llawer gwell! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:58, 10 Chwefror 2022 (UTC)
==Colli gwaith==
Dwi newydd dreulio dwy awr yn golygu tudalen [[Gemau Olympaidd yr Haf 1936]] ac wrth pwyso "cyhoeddi newidiadau" fe ges i'r neges yma:
''Request from - via cp3058.esams.wmnet, ATS/8.0.8
Error: 502, Next Hop Connection Failed at 2022-02-12 20:32:01 GMT''
Dwi'n ama'n gryf fod modd canfod yr holl waith eto ... ond dim ond dweud yma rhag ofn! [[Defnyddiwr:Blogdroed|Blogdroed]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Blogdroed|sgwrs]]) 20:38, 12 Chwefror 2022 (UTC)
:Cydymdeimlo'n llwyr a thi! Wedi digwydd i minnau hefyd. Mae'r Cymhorthydd Cyfieithu'n cadw popeth pob rhyw ddeg eiliad, ac yn gweithio'n dda! Fel arall, mae gen i ddogfen syml Notepad ar yr ochr i gopio popeth pob rhyw 5 munud! Ond digon hawdd dweud hyn rwan, wedi'r digwyddiad! O ia, cyn cyhoeddi, dw i wastad yn CTR A ac yna'n copio popeth rhag ofn fod rhywun arall wrthi ar yr un pryd! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:51, 14 Chwefror 2022 (UTC)
== Wici Y Cyfryngau Cymraeg ==
Tynnodd Aaron WiciMon fy sylw at y wefan [https://y-cyfryngau-cymraeg.fandom.com/cy/wiki/Category:Ffilmiau_Cymraeg yma] sydd ar drwydded agored. Oes rhywun yn gwybod rhywbeth amdani? Addas ar gyfer mewnforio stwff i wici bach ni? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 10:18, 15 Chwefror 2022 (UTC)
== Ymgyrch Iechyd Meddwl ==
{{Ping|Llywelyn2000 |MathWilliams9|Lesbardd|Craigysgafn|Oergell|Cymrodor|Deb}}{{Ping|AlwynapHuw|Adda'r Yw|Stefanik|Dafyddt|Pwyll|Sian EJ|Jac-y-do}}{{Ping|Duncan Brown|Deri Tomos|Dafyddt|Heulfryn|Bobol Bach}}
Helo pawb!
Mae Llywodraeth Cymru wedi ariannu prosiect bychan tan ddiwedd Mawrth er mwyn gwella ein cynnwys ar Iechyd meddwl. Mi fydd Aaron a Menter Iaith Môn yn arwain ar gyfres o ddigwyddiadau yn ysgolion a byddaf yn trefni Cyfieithathon ar-lein. Bydd e'n wych petai'r holl gymuned yn cymryd rhan trwy helpu i gyfieithu/creu erthyglau newydd am y maes pwysig yma dros y wythnosau nesaf. Gweler isod, rhestr o erthyglau sydd i angen - ond mae croeso i chi ychwanegu at hyn hefyd. [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 13:14, 16 Chwefror 2022 (UTC)
;Erthyglau newydd
*[[Anhwylder gorbryder]]
*[[Anhwylder gorbryder cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_anxiety_disorder en]
*[[Cydberthynas ryngbersonol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Interpersonal_relationship en]
*[[Straen yn y gwaith]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Occupational_stress en]
*[[Archwiliad Gwell Iechyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Wellness_check en]
*[[Gofal Cymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Social_support en]
*[[Anhwylder defnydd sylwedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_use_disorder en]
*[[Camddefnyddio sylweddau]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Substance_abuse en] - ar y gweill
*[[Llesiant goddrychol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Subjective_well-being en]
*[[Euogrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Guilt_(emotion) en]
*[[Edifeirwch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Remorse en]
*[[Anhwylder personoliaeth gwrthgymdeithasol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Antisocial_personality_disorder en]
*[[Diogelwch emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_security en]
*[[Argyfwng hunaniaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Identity_crisis en]
*[[ Diwrnod Iechyd Meddwl y Byd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Mental_Health_Day en]
*[[Ffederasiwn Rhyngwladol Iechyd Meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/World_Federation_for_Mental_Health en]
*[[Llesiant emosiynol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Emotional_well-being en]
*[[Hunan-barch]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Self-esteem en]
*[[Ansawdd bywyd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Quality_of_life en]
*[[Iechyd meddwl a ddigartrefedd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Homelessness_and_mental_health en]
*[[Bwydo ar y fron a iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Breastfeeding_and_mental_health en]
*[[Anghydraddoldeb iechyd meddwl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mental_health_inequality en]
*[[Gorfodaeth anffurfiol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Informal_coercion en]
*[[Sbectrwm awtistiaeth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Autism_spectrum en]
*[[Cysgadrwydd]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Somnolence en]
*[[Anhwylder gordyndra]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Anxiety_disorder en]
*[[Anhwylder panig]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Panic_disorder en]
*[[Bygwth]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Threat en]
*[[Parlys]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Paralysis en]
*[[Anhwylder hwyl]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Mood_disorder en]
*[[Synhwyrol]] [https://en.wikipedia.org/wiki/Common_sense en]
*[[Ioga fel therapi]] [[:en:Yoga as therapy|en]]
*[[Iechyd meddwl a bywyd prifysgol]]
*[[Adferiad Recovery]]
*[[Gorflino]]
*[[Mudandod dethol]]
*[[Camesgoriad]]
*[[Hunan-niweiddio]]
*[[Poen]]
*[[Ynysu Cymdeithasol]]
*[[Iechyd meddwl babanod]]
*[[System imiwnedd]]
*[[Tristwch]]
*[[Llawenydd]]
*[[Hwyliau (seicoleg)]]
*[[Dewrder]]
*[[Syndod (emosiwn)]]
;Cyfoethogi erthyglau
*[[Afiechyd meddwl]]
*[[Dibyniaeth]]
*[[Ethanol]]
*[[Meddygaeth]]
*[[Anhunedd]]
*[[Anhwylder bwyta]]
*[[Ysmygu]]
*[[Cyfundrefn Iechyd y Byd]]
:Gwych! Mi gymerai olwg ar rai ohonyn nhw cyn caniad y ceiliog, fory'r bore, os byw ac iach! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
::Ie, byddaf yn cyfrannu hefyd - da cael rhyw fath o darged a thema. Dwi am orffen cwpl o bostiadau ar symbylwyr addysg Gymraeg yr 20g cynnar yn gyntaf, Siôn J [[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Stefanik|sgwrs]]) 22.22 17 CHwefror 2022 (UTC)
:::Dw i di rhyw gychwyn, Jason. Prun ydy'r gorau gen ti: erthyglau cyfoethog (a llai ohonyn nhw!) neu lawer o erthyglau llai? Hefyd: be di'r daflen amser i hyn? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:46, 19 Chwefror 2022 (UTC)
:::Haia @[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] a @[[Defnyddiwr:Stefanik|Stefanik]]. Diolch am y diddordeb yn hyn! Mae gyda ni tan ddiwedd Mawrth i greu tua 30 erthygl newydd felly does dim pwysau mawr i greu llwyth o erthyglau. Felly mae'n lan i chi faint o amser si'n mynd mewn i bob un. Cywired yw'r peth pwysicaf. Diolch eto! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:55, 21 Chwefror 2022 (UTC)
::::Bore da pawb. Rwy'n cynnal Cyfieithathon bach bore efo Prifysgol Aberystwyth i gyfieithau rhai o'r erthyglau uchod. Byddaf yn gwirio pob erthygl newydd yn ystod y dydd. Diolch! [[Defnyddiwr:Jason.nlw|Jason.nlw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Jason.nlw|sgwrs]]) 08:54, 28 Chwefror 2022 (UTC)
== Teitlau ffilm, llyfrau Almaeneg ayb ==
Dw i newydd newid teitl ffilm a gyhoeddwyd yn yr Almaeneg i'r Almaeneg! Roedd rhyw wag wedi rhoi enw Saesneg i [[Aguirre, der Zorn Gottes]]! Mi fum yn ystyried ei drosi i'r Gymraeg, a fasa ddim gwahaniaeth gen i os oes rhywun yn dymuno ei newid i hynny. Angen polisi bychan ar hyn dw i'n meddwl. Dyma sy'n mynd drwy fy meddwl i:
* Os mai Saesneg yw iaith y cyfrwng, yna (gan ein bod yn ddwyieithog) ei gadw yn yr iaith frodorol (Saesneg).
* Os yw'r cyfrwng mewn iaith arall (hy nid cy nag en) yna gellir dewis naill ai'r iaith frodorol neu'r Gymraeg fel teitl y llyfr, albwm, ffilm...
Unrhyw farn neu opsiwn arall? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:42, 17 Chwefror 2022 (UTC)
:Rwy’n cytuno mai ''Aguirre, der Zorn Gottes'' yw’r ateb cywir yn yr achos hwn. Pryd bynnag y mae'n ymarferol, dylem ni ddefnyddio'r iaith wreiddiol ar gyfer teitl neu enw priodol yn hytrach na fersiwn wedi'i Seisnigeiddio. Ond mi allaf i weld hefyd ei bod yn anodd weithiau osgoi defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg yn hytrach nag un yn yr iaith wreiddiol sy'n anghyfarwydd. Er engraifft, dw i newydd gymryd golwg ar y ffordd mae ffilmiau Studio Ghibli yn cael eu trin yma. Braidd yn fratiog. Mae gennym ni ''[[Tonari no Totoro]]'' yn hytrach na ''My Neighbour Totoro'', sy'n Peth Da yn fy marn i, er braidd yn syndod. Ar y llaw arall, mae gennym ''[[Howl's Moving Castle (ffilm)|Howl's Moving Castle]]'' yn hytrach na ''Hauru no Ugoku Shiro'' – dim syndod o gwbl. Byddai'n braf pe bai popeth yn gyson, ond mae'r byd yn dipyn o lanast, ac weithiau mae'n rhaid i Wicipedia ddal drych i fyny i'r llanast hwnnw. Yr hyn dw i'n meddwl fyddai'n wallgof fyddai dyfeisio teitlau Cymraeg sydd erioed wedi cael eu defnyddio yn y byd go iawn – ''Totoro fy Nghymydog'', ''Castell symudol Hauru'', ayyb. Dyma fagl y mae ein defnyddwyr yn syrthio iddo o bryd i'w gilydd. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 00:07, 18 Chwefror 2022 (UTC)
::100% - cytuno!
::Gallem gynnwys brawddeg neu ddwy at yr uchod:
:
::Sylwer na ddylid cyfieithu teitlau cyfryngau Saesneg i'r Gymraeg; gellir hefyd, defnyddio fersiwn cyfarwydd o deitl yn Saesneg os yw'n un amlwg, cyfarwydd, yn hytrach na'r gwreiddiol, anghyfarwydd.
::Os yw'r cyfieithiad yn un nodedig, ee ''[[Dan y Wenallt]]'', yna byddai'n dda cael dwy erthygl, fel gydag ''[[Under Milk Wood]]''.
::Neu fedri di wella ar hyn Craigysgafn? Can diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:51, 18 Chwefror 2022 (UTC)
:::Na fedraf. Mae hynny'n swnio'n iawn i mi! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 22:41, 18 Chwefror 2022 (UTC)
== Wicidestun ==
Mae na brysurdeb mawr wedi bod ar [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Cael_cyfranwyr Wicidestun], diolch i Alwyn! MAe angen ei greu'n Weinyddwr, gan fod ei waith yn cael ei gyfygu gan ddiffyg hawliau i wneud hyn a llall. Er mwyn newid hyn, fedrwch chi gadw llygad ar y gwaith, a'n cynotrthwyo bob yn hyn a hyn os gwelwch yn dda? Er enghraifft dolenu'r llyfrau mae wedi'i greu ar Wicipedia neu ddefnyddio peth o'r testun? Cadwch eich llygad ar y Sgriptoriwm (y caffi!) er mwyn roi'r hawliau angenrheidiol i Alwyn. Diolch o galon! Robin / [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 4 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Er enghraifft, tybed a wnewch chi arwyddo [https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Hidlydd_camddefnydd yma] i gael gwared a'r bot sy'n gwneud dim! Yna, gallwn gynnig Alwyn yn Weinyddwr. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:43, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
::Dw i di [https://meta.wikimedia.org/wiki/Steward_requests/Permissions#AlwynapHuw@cyws cynnig Alwyn yn Weinyddwr eto]. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 03:50, 27 Ebrill 2022 (UTC)
== Gosod Crop Tool ar prosiectau Wici Cymraeg ==
Mae Crop Tool yn declyn sydd yn galluogi chi i dorri lluniau sydd eisoes ar Gomin, gan gynnwys cropio llun allan o dudalen testun PDF, sydd yn ei wneud o'n hynod handi wrth drawsysgrifio llyfrau ar Wicidestun. Mae'r rhaglen yma [https://croptool.toolforge.org/ Crop Tool]; ac mae degau o enghreifftiau o luniau sydd wedi eu cropio allan o lyfrau efo'r teclyn yma [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Owen_Morgan_Edwards Category:Owen_Morgan_Edwards]. Yn ôl y dudalen yma ar gomin mae modd gosod y rhaglen ym mar offer ym mhrosiectau Wici, er mwyn ei ddefnyddio yn un syth o'r prosiect, [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:CropTool Commons:CropTool] ond mae'n tu hwnt i 'neall i. Gall rhywun sy'n deall y pethau yma cael golwg ar y ddalen naill a gosod y declyn ar Wicidestun neu ar yr holl brosiectau Cymraeg (mae'n bosib gwneud y naill neu'r llall mae'n debyg.) Diolch. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 23:45, 6 Ebrill 2022 (UTC)
:
:Mae hyn yn cael ei wneud yn unigol gan bob golygydd.
:1. Dos i Meta a theipio User:AlwynapHuw/global.js yn y blwch chwilio. Clicia ar yr yr ysgrifen coch a weli er mwyn creu tudalen newydd o'r enw User:AlwynapHuw/global.js.
:2. Copia'r canlynol yn y dudalen a'i safio:
:
// Global CropTool
if (mw.config.get('wgNamespaceNumber') === 6 && mw.config.get('wgIsArticle'))
mw.loader.load( '//commons.wikimedia.org/w/index.php?title=MediaWiki:Gadget-CropTool.js&action=raw&ctype=text/javascript' );
:Dylai edrych [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Llywelyn2000/global.js fel hyn]. Cadwa'r dudalen. Bydd y sgript yma'n creu eicon y teclyn cropio ar BOB prosiect (gan gynnwys wp a wd).
:Oherwydd hyn, bydd angen diffod y teclun ar Comin neu mi gei ddwy eicon. I wneud hyn dos i Dewisiadau, yna Teclunau, a'i ddiffodd.
:Llongyfarcha dy hun am wneud job dda drwy wneud paned.
: [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:44, 7 Ebrill 2022 (UTC)
==Botiau==
@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Ydy'r botiau newid pob tudalen sy'n gweithio yma hefyd yn gweithio ar Wicidestun? Rwyf wedi gwneud camgymeriad sylfaenol wrth greu bron pob dudalen yno, sef heb ystyried golwg ar y ffôn symudol. Os oes modd defnyddio bot, a fyddai modd newid pob <nowiki><div style="margin-left:35%; margin-right:35%;"></nowiki> (neu unrhyw rif % arall ag eithrio 0%) i <nowiki><div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"></nowiki>? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 05:31, 23 Ebrill 2022 (UTC)
:Dim problem. [https://cy.wikisource.org/wiki/Arbennig:Contributions/BOT-Twm_Crys Fedri di wiro'r 3 yma os g yn dda]. Os cywrir yna mi wnaf y gweddill. Ai incraments o 5 yn unig sydd i'w newid ee 30, 35, 40, neu a oedd eraill ee 31, 32, 33? [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:39, 23 Ebrill 2022 (UTC)
::@[[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] Diolch mae'r 3 tudalen yn edrych yn dda ar y ffôn, tabled a'r cyfrifiadur. Efo'r ymylon mawr, mae'r testun yn cael ei gywasgu i ddim ond ychydig eiriau ar bob llinell ar ffôn, sydd yn anodd darllen. Mae modd defnyddio unrhyw rif ac mae ychydig efo 29, 31, 39 a 41, ond does dim yn uwch na 45, mae'r mwyafrif yn 25, 30, 35 a 40. Mae @[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] wedi bod wrthi fel lladd nadroedd yn gwneud yr ail wiriad i dudalennau i droi nhw o "felyn" i "wyrdd", bydd Bot Twm yn golygu miloedd o dudalennau yn creu defnyddiwr hynod weithgar arall yn ystod cyfnod pan mae'r hoelion wyth yn gwirio anghenion y safle [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:11, 24 Ebrill 2022 (UTC)
:::{{Cwbwlhau|Wedi beni! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:44, 25 Ebrill 2022 (UTC)}}
==Cefnogi Alwyn ar Wicidestun==
Mae angen cefnogi Alwyn i fod yn Weinyddwr ar Wicidestun, os gwelwch yn dda (ia, eto! Diolch i reolau Meta!) Mae'r ddolen i'r '''[https://cy.wikisource.org/wiki/Wicidestun:Y_Sgriptoriwm#Creu_Gweinyddwr_arall_ar_cy-wicidestun;_cais_2 fan priodol yn fama]'''. DIOLCH! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 09:01, 27 Ebrill 2022 (UTC)
:Heb i mi gael unrhyw fath o hysbyseb, canfyddes fy mod eto'n weinyddwr ar Wicidestun, boed dros dro, ta hyd fy medd, dw'i ddim yn gwybod. Ond diolch i un ac oll am eich cefnogaeth! [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:54, 13 Mai 2022 (UTC)
==Gwahaniaethu==
Y drefn "dynodi" Cymraeg, traddodiadol, sydd i'w gweld mewn llyfrau, cylchgronau a newyddiaduron Cymraeg yw "enw coma" i ddynodi enw lle i wahaniaethu a chromfachau i ddynodi ffugenw i wahaniaethu. Ee '''y Parch John Jones, Aberdyfi''' am weinidog fu'n gweinidogaethu yn Aberdyfi yn ei anterth, ond '''John Jones (Eos Aberdyfi)''' am gerddor yn defnyddio ffug enw. Does dim cysondeb yn hyn o beth ar y Wicipedia Gymraeg, ac mae enghreifftiau o "symud tudalen" o'r drefn gynhenid i drefn Wikipedia Saesneg o ddynodi, e.e. '''John Jones, Maesygarnedd''' y traddodiad Gymraeg i '''John Jones (Maesygarnedd)''' yr arfer Saesneg. Fel awduron iaith sydd â thraddodiad hir ac ar wahân o ddynodi enwau, does dim rhaid i ni gyfieithu'r drefn Saesneg o ddynodi mewn cromfachau yn unig er mwyn gwahaniaethu erthyglau. Mae hyn yn wir, hefyd, efo erthyglau nad oes angen, eto, gwahaniaethu rhyngddynt. Mae <nowiki>[[Samuel Roberts (SR)]]</nowiki> a <nowiki>[[Catherine Prichard (Buddug)]]</nowiki> yn gywir, nid am fod y cromfachau yn eu gwahaniaethu rhag pobl a'r un enw ar Wicipedia, ond mae dyna eu ''dynodwyr'' cyffredin a thraddodiadol ym mhob cyhoeddiad Cymraeg, cyn bo Wicipedia yn bod. Gwell bod yn driw i'n hiaith na bod yn driw i arfer enwk. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:45, 13 Mai 2022 (UTC)
:Cytuno Alwyn, ac mae hyn yn cael ei nodi mewn dau bolisi sydd gynon ni: [[Wicipedia:Gwahaniaethu]] a [[Wicipedia:Canllawiau iaith]] ac mae'r ddau'n gyson a'i gilydd. A oes angen cryfhau'r rhain? Dw i wedi dadwneud John Jones (Maesygarnedd) i [[John Jones, Maesygarnedd]]. Eiliad o wendid! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:36, 17 Mai 2022 (UTC)
== Wici'r Holl Ddaear ==
[[Delwedd:Ysgyfarnog brown hare in WLE add.png|bawd|chwith]]
Y llynedd, daeth Cymru'n 8fed allan o dros 30 o wledydd yn y gystadleuaeth ffotograffeg '''Wici'r Holl Ddaear'''. Ac am y tro cyntaf, cafodd Cymru herio mawrion y byd, nid fel Wici Henebion, lle'r ydym yn cystadlu o dan y DU. Mae hyn yn chwa o awel iach a ffresh!
Eleni, bydd y Llyfrgell Genedlaethol, WiciMon a ninnau (Wikimedia UK) yn trefnu am yr ail dro. Mae ein gwefan [https://commons.wikimedia.org/wiki/Commons:Wiki_Loves_Earth_2022 yn fama]. Gallwch dynnu lluniau heddiw, a'u lanlwytho drwy gydol Mehefin. Mae na fideo bach da gan Jason ar sut i wneud hynny ar y wefan. Yn fyr - cliciwch ar y botwm gwyrdd ar Hafan y wefan a mi wneith adio categori fod y llun yn y gystadleuaeth. Mwynhewch, a chadwch yn ffit! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:23, 24 Mai 2022 (UTC)
:Newyddion diweddaraf: mae pob un o'r Parciau Cenedlaethol wedi ymuno gyda'r ymgyrch! Rhagor i ddod! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:03, 26 Mai 2022 (UTC)
:: Mae Llywodraeth Cymru hefyd wedi mynegi eu bod yn cefnogi ein hymgyrch! Da ni'n genedl annibynnol o ran wici a phel-droed, felly! A hynny gyda sel bendith ein Llywodraeth ni ein hunain! Ymlaen!
:: Mae'r gystadleuaeth yn para drwy Fehefin. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:40, 2 Mehefin 2022 (UTC)
;Dros 1,361 o luniau wedi eu huwchlwytho!
Mae hi'r 9fed o Fehefin, ac mae na 1,361 o luniau wedi'u huwchlwytho! Cawsom 1,900 y llynedd. Diolch i bawb! Ar ddiwedd Mehefin byddwn yn cael ein hychwanegu i'r [https://wikiloves.toolforge.org/earth/2022 siart yma]. Ar hyn o bryd mi rydan ni'n 5ed allan o tua 30 o wledydd! Un job bach neis wrth fynd ymlaen ydy ychwanegu rhai o'r lluniau i'r erthyglau priodol. Dyma'r unig gystadleuaeth lle rydym yn cael ein hystyried yn wlad cuflawn, yn cyastadlu yn erbyn gweldydd sofran eraill. Chawn ni ddim gwneud hynny yn Wici Henebion - rhan o'r DU ydan ni - ac mae gen i lawer o greithiau'n brawf o'r ymladd a fu i newid hyn! Ond mae Wici'r Holl Ddaear yn ein derbyn am yr hyn yden ni - gwlad, cenedl gyflawn. Ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:49, 9 Mehefin 2022 (UTC)
;3,460 !!!
...ac mae pythefnos i fynd! Da ni'n ail ar hyn o bryd, i'r Almaen! O flaen Sbaen a Rwsia, a'r gweddill a gwledydd bychain! ;-) [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:01, 14 Mehefin 2022 (UTC)
== Cod ar gyfer unrhyw leoliad - llif byw o Wicidata ==
Gallwch ychwanegu'r cod canlynol ar bob erthygl ar leoliad ee pentref, tref, dinas neu wlad:
'''<nowiki>{{Poblogaeth WD}}</nowiki>'''
Does dim rhaid newid unrhyw ran o'r cod! Jyst copio a phastio! Mi ychwanegith gyfeiriad at y ffynhonnell hefyd, lle mae'r canlyniadau diwethaf i'w gweld. Mae'n fersiwn haws a gwell na'r hen un wnes i, gan nad oes raid chwilio am Qid y lle. Mae'n diweddaru'n otomatig. Mae wedi ei banio o'r Wicipedia Saesneg, jyst fel fi. ;-) Mwynhewch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:02, 26 Mai 2022 (UTC)
== Sesiwn Zoom ar gyfer holl olygyddion Wicipedia yr ieithoedd Celtaidd! ==
Helo pawb!
Mae Defnyddiwr:Brwynog (Wikipedia Cernyweg a'r Gymraeg) a minnau'n trefnu cyfarfod Zoom ar '''Ddydd Mawrth 7 Mehefin am 7.00 yh ''', a gwahoddir pob golygydd rheolaidd ym mhob Wicipedia iaith Geltaidd. Byddwn yn trafod syniadau ar gyfer rhoi Golygathon at ei gilydd a fydd yn cael ei gynnal ym mis Medi. Os ydych am ymuno â ni bydd angen i chi anfon e-bost ataf i gael y ddolen.
;Beth yw editathon?
Cynhaliodd y golygyddion Cernywaidd a ninnau olygathon ynghyd a golygyddion Palestina ychydig fisoedd yn ol. [https://meta.wikimedia.org/wiki/2021_Palestine-Wales_Editathon Dyma beth wnaethon ni bryd hynny.]
;Sut i wiki-e-bostio?
Mae fy e-bost wedi'i droi ymlaen. Os yw'ch un chi, yna'r cyfan sydd angen i chi ei wneud yw mynd i fy nhudalen defnyddiwr. Yna ewch i'r ddewislen ar y chwith, ychydig o dan logo WP, ac i lawr i'r Blwch Offer, yna dewch o hyd i '''Ebostiwch y defnyddiwr'''. Yna gallwch ddanfon nodyn sydyn ataf yn gofyn am y ddolen briodol i Zoom.
;Dim e-bost?
I droi eich e-bost ymlaen, ewch i'ch dewis (Top) i'r dde o'ch Enw Defnyddiwr. Yn y dewisiadau, y tab cyntaf yw 'Proffil defnyddiwr': ewch i lawr i e-bost ac ychwanegwch eich e-bost. Reit hawdd a di-lol!
; Methu gwneud hyn?
Ebostiwch fi ar wicipediacymraeg @ gmail.com (dim angen y gofod gwyn)
Edrychaf ymlaen at eich gweld yn y cyfarfod hynod bwysig hwn! Dewch â gwên! Cofion cynnes.. Robin aka... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:15, 30 Mai 2022 (UTC)
:Hoffwn i ddod. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 09:57, 2 Mehefin 2022 (UTC)
::Bril! Mae na dros ddeg yn dod erbyn hyn! Edrych ymlaen! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:35, 3 Mehefin 2022 (UTC)
:::Mae na 15 wedi cofrestru, ond cawn weld faint ddaw nos fory! Mae na nifer da o cywici wedi mynegi diddordeb a dw i'n edrych ymlaen yn arw i'ch cyfarfod! Mae lle i ragor os hoffech ddod! Wici-ebostiwch fi am ddolen Zoom. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 12:32, 6 Mehefin 2022 (UTC)
;DIOLCH i bawb ddaeth i'r cyfarfod!
Braf iawn oedd gweld chi i gyd! Cael rhoi wyneb i enw! Gweld gwen yn lle gair.
Da ni am barhau fel grwp o olygyddion Celtaidd. Os ydych isio ymuno a'r grwp, bydd raid i chi gysylltu efo fi ar ebost. Byddwn yn creu golygathon Geltaidd rhwng y 6 gwlad ar Meta, ac mae croeso i chi ychwanegu erthyglau a ddymunir am Gymru mewn ieithoedd eraill [https://meta.wikimedia.org/wiki/Celtic_Editathon ar y dudalen yma]. Dw i wedi cyflwyno cod Wicidata ym mhob un o'r ieithoedd Celtaidd dros y blynyddoedd diwetha; y diweddaraf yw'r cod ar gyfer poblogaeth. Mae rhai o'r ieithoedd hyn yn gweiddi am help, felly: mewn undod mae nerth; undod sy'n gwerthfawrogi ac yn parchu gwahaniaethau. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:56, 9 Mehefin 2022 (UTC)
== Arglwyddi rhaglaw neu Arglwydd rhaglawiaid ==
Nifer o erthyglau rwyf wedi ysgrifennu am Arglwyddi Rhaglaw wedi eu newid i Arglwydd Rhaglawiaid. Mae hyn yn chwithig i fy nghlust i. Fel arfer yn y Gymraeg pan fo gan enw unigol dau gymal, y cymal gyntaf sydd yn cael ei luosogi ee Gweinidog yr Efengyl - Gweinidogion yr Efengyl; canwr opera - cantorion opera; chwaraewr rygbi - chwaraewyr rygbi. Mae gan farn Arglwydd Rhaglaw yr un grym a phe bai'r farn wedi dod o law (unigol) y brenin ei hun. Gan fod dim ond un brenin, Arglwyddi Rhaglaw yw'r niferoedd sydd awdurdodi pethau fel petaent wedi dod o law unigol ei fawrhydi. Yr '''Arglwyddi''' sy'n lluosog nid y '''''llaw''' brenhinol''. </br>Onid gwell byddid agor sgwrs ar y pwnc yn hytrach na newid cynifer o erthyglau heb drafodaeth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:26, 14 Mehefin 2022 (UTC)
:Beth am ofyn ar Twitter? Os nad oes ateb, ac os nad oes cyfeiriad at y lluosog mewn geiriadur dibynadwy, yna cynnig ein bod yn dilyn dy arweiniad di yn hyn, Alwyn. Mae be ti'n ddweud yn gwneud synnwyr yn tydy. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:21, 15 Mehefin 2022 (UTC)
::Sori, Alwyn, fi sydd ar fai yma. Roedd cryn lawer o erthyglau yn anghyson wrth ddefnyddio'r term(au). O ran y lluosog, dilynais yr arweiniad a roddwyd gan ''Geiriadur yr Academi'' a ''Byd Term Cymru'' (gwefan Llywodraeth Cymru sy'n ddefnyddiol dros ben ynghylch materion o'r fath) yn ogystal â nifer o wefannau swyddogol eraill. Yn wir, mae'r "Arglwydd Raglawiaid" (NB y treiglad) yn swnio braidd yn od, ond mae'n ymddangos mai dyna'r consensws swyddogol. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 11:54, 15 Mehefin 2022 (UTC)
== ffiltro botiau ==
Ces i gipolwg ar y newidiadau diweddar, ac roedd cyfraniadau gan [[Defnyddiwr:ListeriaBot]], hyd yn oed os yn gosod y ffiltr [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:RecentChanges?hidebots=1 "Dynol, nid bot"], er bod y cyfrif hwnnw'n ymddangos yn gywir yn y [https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Arbennig:ListUsers/bot rhestr o fotiau]. Ydy rhywbeth o'i le gyda'r feddalwedd? [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 19:54, 16 Mehefin 2022 (UTC)
:Pa hwyl, a diolch am hwn. Mae ffiltr lleol hwn yn nodi ei fod yn fot, ond mi adawais i neges ar dudalen sgwrs y gwneuthurwr Magnus dro'n ol. Dw i wedi codi'r peth eto ar [https://github.com/magnusmanske/listeria_rs/issues/91 github] ac mae croeso i ti ehangu ar y broblem yn fano. Diolch eto am godi hwn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 07:12, 22 Mehefin 2022 (UTC)
::Diolch am ei godi ar Github. Gwelwn a fydd rhywun yn ei drwsio neu gynghori i ni beth i'w wneud. Dw i'n gweld bod rhywun wedi ymateb i ddweud eu bod nhw'n gweld yr un broblem ar trwiki hefyd. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 20:33, 13 Gorffennaf 2022 (UTC)
==Cymorth i greu Cymorth Wicidestun==
Mae Wicidestun yn adnodd pwysig. Adnodd mor bwysig dylai fod yn ganolog i holl brosiectau'r Wici Gymraeg. Mae'n cynnig llyfrau sy'n gyfeiriadau ''ar gael'' i erthyglau Wicipedia, mae'n cynnwys ffynhonnell dyfyniadau i [[Wiciddyfynu]] Cymraeg a sawl gair anghyfarwydd gellir eu hegluro ar y [[Wiciadur]].
Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf yr wyf wedi llwyddo, efo ychydig o gymorth, i "gyhoeddi" 63 o lyfrau, sydd yn chwiladwy o gais ar Google etc. Rwyf wedi sganio ac uwchlwytho tua 80 o lyfrau eraill sydd heb eu cyffwrdd eto. Mae gennyf fwy na 60 o lyfrau yn fy nghasgliad personol, addewid o 5 llyfr y mis gan lyfrgelloedd gogledd Cymru heb sôn am y cannoedd o lyfrau Cymraeg sydd wedi eu sganio gan Google. Ond mae wedi dod yn fwy o gig na allwn gnoi, bellach. Mae angen imi ofyn cymorth yn y gwaith.
Mae creu tudalennau Wicidestun yn (ddiflas) o hawdd, y broblem yw bod y tudalennau cymorth (Saesneg) yn uffernol o gymhleth i'w dilyn. Da o beth byddai gweld yn htrach nag egluro! Mae gennyf raglen creu fideo i ddangos be dwi'n gwneud, ond fel hynafgwr byddar efo dannedd gosod gwael dydy fy lleferydd ddim yn ddigon eglur i greu fideo sain cymorth
Pe bawn yn creu fideo mud efo sgript a fyddai modd i rywun arall ei drosleisio imi, neu dangos imi sut i ddefnyddio'r sgript fel is deitlau? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 03:58, 8 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Haia Alwyn. Mi gynigiais gwneud fideo fel hwn chwe mis yn ol mewn gohebiaeth atat, ac mae'r cynnig yn dal i sefyll. Uwchlwytha dy fideo i'r cwmwl yn rhywle a danfona ddolen ataf; mi dyna i'r sain oddi arno a'i isdeitlo. Byddai fideo holi-ac-ateb sut mae mynd ati i brawfddarllen y llyfrau ti wedi eu sganio yn ffordd dda hefyd. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:12, 11 Gorffennaf 2022 (UTC)
== Enabling Section Translation: a new mobile translation experience ==
{{int:Hello}} Welsh Wikipedians!
Apologies as this message is not in your native language, {{Int:Please-translate}}.
The [[mw:Wikimedia_Language_engineering|WMF Language team]] is pleased to let you know that we will like to enable the [[mw:Content_translation/Section_translation|Section translation]] tool in Welsh Wikipedia. For this, our team will love you to read about the tool and test it so you can:
<nowiki>*</nowiki> Give us your feedback
<nowiki>*</nowiki> Ask us questions
<nowiki>*</nowiki> Tell us how to improve it.
Below is background information about Section translation, why we have chosen your community, and how to test it.
'''Background information'''
[[mw:Content_translation|Content Translation]] has been a successful tool for editors to create content in their language. More than one million articles have been created across all languages since the tool was released in 2015. The Wikimedia Foundation Language team has improved the translation experience further with the Section Translation. The WMF Language team enabled the early version of the tool in February 2021 in Bengali Wikipedia. Through their feedback, the tool was improved and ready for your community to test and help us with feedback to make it better.
[https://design.wikimedia.org/strategy/section-translation.html Section Translation] extends the capabilities of Content Translation to support mobile devices. On mobile, the tool will:
<nowiki>*</nowiki> Guide you to translate one section at a time in order to expand existing articles or create new ones.
<nowiki>*</nowiki> Make it easy to transfer knowledge across languages anytime from your mobile device.
Welsh Wikipedia seems an ideal candidate to enjoy this new tool since data shows significant mobile editing activity.
We plan to enable the tool on Welsh Wikipedia in the coming weeks if there are no objections from your community. After it is enabled, we’ll monitor the content created with the tool and process all the feedback. In any case, feel free to raise any concerns or questions you may already have in any of the following formats:
<nowiki>*</nowiki> As a reply to this message
<nowiki>*</nowiki> On [[mw:Talk:Content_translation/Section_translation|the project talk page]].
'''Try the tool'''
Before the enablement, you can try the current implementation of the tool in [https://test.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation our testing instance]. Once it is enabled on your Wikipedia, you’ll have access to [[:ts:Special:ContentTranslation|https://cy.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation]] with your mobile device. You can select an article to translate, and machine translation will be provided as a starting point for editors to improve.
'''Provide feedback'''
Please provide feedback about Section translation in any of the formats you are most comfortable with. We want to hear about your impressions on:
<nowiki>*</nowiki> The tool
<nowiki>*</nowiki> What you think about our plans to enable it
<nowiki>*</nowiki> Your ideas for improving the tool.
Thanks, and we look forward to your feedback and questions.
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 02:16, 12 Gorffennaf 2022 (UTC) On behalf of the WMF Language team
'''PS''': Sending your feedback or questions in English is particularly appreciated. But, you can still send them in the language of your choice.
===Section Translation tool enabled in Welsh Wikipedia===
Hello Friends!
The Language team is pleased to let you know that the [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation?from=en&to=cy&sx=true#/ now enabled in Welsh Wikipedia]. It means you can translate real content one section at a time using your mobile devices with ease.
Now you can also start translating an article on your mobile device right when you notice it is missing in Welsh. From a Wikipedia article in any language, switch languages and search for Cymraeg. If the article does not exist, an option to translate it will appear, as shown in the image below.
[[File:Sx-language-selector-invite-th.png|thumb|center|Image of the entry point]]
Content created with the tool will be marked [https://cy.wikipedia.org/wiki/Arbennig:Log?type=&user=&page=&wpdate=&tagfilter=sectiontranslation&wpfilters%5B%5D=newusers with the “sectiontranslation” tag] for the community to review. We’ll monitor the content created, but we are very interested in hearing about your experience using the tool and reviewing the content created with it.
So, [https://cy.m.wikipedia.org/wiki/Special:ContentTranslation enjoy the tool] and [https://www.mediawiki.org/wiki/Talk:Content_translation/Section_translation provide feedback] on improving it.
Thank you!
[[Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|UOzurumba (WMF)]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:UOzurumba (WMF)|sgwrs]]) 18:05, 10 Awst 2022 (UTC)
== Teipo ar dudalen "Canlyniadau'r chwiliad" ==
[[Delwedd:Chhwaer.jpg|bawd]]
Oes modd i rhywun efo'r hawl i olygu y tudalen "Canlyniadau'r chwiliad" cywiro camgymeriad ar y tudalen sydd wedi bod yno am flynyddoedd? Ar ochr dde y dalen ceir awgrymiadau o ganlyniadau chwilio o chwaer prosiectau Wicipedia. Ond mae na h diangen rhwng y "ch" a'r "w" yn chwaer. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 19:25, 23 Gorffennaf 2022 (UTC)
:Fedri di ail-greu hwn a danfon dolen i'r dudalen lle mae'n ymddangos? Dw i newydd chwilio ar TranslateWiki, a dim son amdano. Diolch. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:09, 5 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Rho'r ymchwiliad ''Chwedlau'r Aelwyd'' i mewn i'r blwch CHWILIO ar ben unrhyw dudalen Wicipedia. Does dim erthygl o'r enw ar Wicipedia, ond mae llyfr (uffernol o ddiflas) gyda'r teitl ar Wicidestun. Felly bydd y chwiliad yn creu'r awgrym '''''chhwaer-brosiectau''''' a'r ochr dde'r sgrin gyda linc i'r llyfr Wicidestun (ar gyfrifiadur desg, dim yn gwybod be sy'n digwydd efo'r wedd symudol). Rhyw hanner cof mae::{{Ping|Jason.nlw}} a greodd, neu a osododd y nodwedd, blynyddoedd maith yn ôl yn y cyfnod pan oeddem yn brin iawn o erthyglau ac yn meddwl am ffurf i beidio â chael gormod o chwiliadau cwbl aflwyddiannus. [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 00:44, 6 Awst 2022 (UT
==Diweddaru côd Wiki chwiorydd ==
Problem ar Wicidestun, Wicidyfynu a Wiciadur, yw eu bod wedi eu creu blynyddoedd yn ôl ac wedi eu gadael fel marciau i sefyll bwlch heb eu datblygu o ran cynwys na chôd, erstalwm. O Geisio creu "Opera Infobox" ar Wicipedia, mae'n hawdd, copïo "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera" a chyfieithu ambell i air. Ar y chwaer prosiectau mae bron yn amhosibl; yn rhannol gan nad oes cysylltiad rhwng y rheol "Opera Infobox" i "Nodyn:Opera". Ar Wicidestun mae "Nodyn:Opera yn dal i chwilio am "Opera Infobox" ac yn methu ei chael ac yn dal i chwilio. Rwyf wedi trio defnyddio y drefn sy'n creu } yn ôl ei ddefnydd rheolaidd, heb lwyddiant gan bod pob rheol yn y broses yn alw am reol arall Rwy'n hoff o hel achau, ond mae mynd i ddegfed ach "template" yn mwy na digon i mi. Heb ddeallt sut mae bol y peiriant yn gweithio; a fyddai defnyddio un o'r bots i lawrlwytho pob templed nodyn a themplad o fan hyn i bob chwaer prosiect yn gymorth? [[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 02:48, 6 Awst 2022 (UTC)
: Fy awgrym ydy canolbwyntio ar y testun ac nid yr allanolion, Alwyn. O ran gwybodleni, mae defnyddio'r dair nodyn (Pethau, Person a Lle) yn llawer haws na mewnforio miloedd o nodion o cy-wici / en-wiki; byddai mewnforio gyda bot yn bosib, yn hynod o gymhleth. Pa nodion / templedi ydy'r pwysicaf i'w cael ar Wicidestun, Alwyn? Efallai y byddai rhestr o'r pwysicaf yn rhoi brasamcan o'r gwaith. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:52, 12 Awst 2022 (UTC)
== Ffilmiau ==
Dw i di rhoi trefn ar gronfa o ffilmiau (cofio trafod hyn gyda {{Ping|Dafyddt}} yng Nghaerdydd, flynyddoedd yn ol) a mi fyddaf yn cyhoeddi rhyw ddeg i bymtheg erthygl, o dipyn i beth, er mwyn cael eich awgrymiadau / bendith! Dw i newydd roi un o'r lleiaf yma: ''[[Die Hände Meiner Mutter]]'' a daw rhagor cyn hir! Fel sy'n arferol, os nad oes gwybodaeth, yna mae na sawl Nodyn yn disgwyl ei amser, yn guddiedig, a phan ddaw rhagor ar Wicidata, mi wneith y brawddegau priodol flodeuo'n weledol i'r darllenydd. Diolch!
ON Mae'n amhosib edrych ar bob ffilm ac adolygiad i weld a ydyw'n nodedig, ond fy llinyn mesur ydy hyn: os yw ar Wicipedia iaith arall, yna mae'r iaith honno'n credu ei bod yn nodedig. Dylem gael ffydd yn y wicis erill yn fy marn bach i. Dyma wnaethom ni efo'r erthyglau ar y menywod rhyw 6 mlynedd yn dol.
OON mi wna i'r categoriau wrth fynd ymlaen, ond am y tro mi adawai nhw'n goch hyll! {{Ping|Craigysgafn|Adda'r Yw}}. Cofion... [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:41, 5 Awst 2022 (UTC)
:{{Ping|Craigysgafn}} Diolch - ro'n i'n gweld sawl erthygl heb italeiddio enwau ffilm pan edrychais ryw fythefnos yn ol, ond wedi edrych ymhellach, heddiw, yn dilyn dy olygu, mae'r rhan fwyaf wedi'u hitaleiddio! A does dim gwahaniaeth rhwng ffilm a llyfr yn nagoes? Does fawr o gysondeb ar de-wici chwaith, ond mi ddilynaf dy safon gyda'r gweddill. Diolch yn fawr am d'amser ar hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:08, 6 Awst 2022 (UTC)
::{{Ping|Llywelyn2000}} Dylai enwau llyfrau (ac eithrio llyfrau'r Beibl), cylchgronau, dramâu, ffilmiau, cyfresi teledu, albymau, paentiadau, cerfluniau, llongau, locomotifau a phethau tebyg fod mewn italig. Enwau gweithiau cerddorol hefyd gan mwyaf, ond y mae yna eithriadau (rhy gymleth i'w sgwennu ar gefn paced ffags). Mi dreuliais oes yn trin y math hwn o bethau. 'Sdim syndiad 'da fi pam na ddefnyddiwyd italig gan yr erthygl ''Die Hände meiner Mutter'' ar dewici. Mae ganddyn nhw'r un rheolau. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:17, 6 Awst 2022 (UTC)
:::Ew, bendigedig! Mi wnai gywiro'r gronfa ddata. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 05:03, 7 Awst 2022 (UTC)
Y teitl: fel y cytunwyd dro'n ol, mae teitlau ffilmiau tramor, ar wahan i'r Saesneg wedi eu cyfieithu - i raddau helaeth! Dw i'n siwr fy mod wedi methu rhai, ac mae problem pan fo'r ffilm wedi'i chyhoeddi mewn sawl iaith. Ar y cyfan, mae'r rheol wedi'i pharchu. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:45, 12 Awst 2022 (UTC)
:Gwaith gwych! Ond, ynghylch''Gwobr i'r Gwrthryfelwr'': dyma ffilm Rwseg o'r cyfnod Sofietaidd. O ble daeth y teitl Almaeneg "Kopfgeld für den Aufrührer", tybed? Cyn belled ag y gallaf ganfod, ystyr yr enw Rwseg gwreiddiol - Белый башлык - yw "Cwfl gwyn", gan gyfeirio at benwisg y Cosaciaid. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:19, 12 Awst 2022 (UTC)
::Dylwn fod wedi sylwi ar hyn! Mae'n dangos fod y wybodaeth, hefyd, ar WD yn ddiffygiol weithiau (newydd ei ychwanegu), ond mae'n brosiect sy'n datblygu'n sydyn, a gwallau a bylchau'n lleihau o ddydd i ddydd. Dw i newydd ychwanegu dy awgrym o deitl Cymraeg. Gwell o lawer! Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 06:19, 13 Awst 2022 (UTC)
:::Diolch am yr awgrymiadau {{Ping|Deb|Craigysgafn}} ychwanegwyd y Default Sortcode bondigrbs, a manion eraill! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 08:38, 16 Awst 2022 (UTC)
::::Ychwanegwyd 'Seiliwyd y gwaith ar...' gw. Elle (ffilm, 2016). [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:52, 17 Awst 2022 (UTC)
:::::Cymer ofal! Cynhwyswyd y camsyllafiad "Fflimiau" yn y set ddata! Anodd sylwi arno! --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 17:23, 17 Awst 2022 (UTC)
::::::Do, ond fe'i cywirwyd rhyw 5 diwrnod yn ol! Newydd weld fod rhai heb eu cywiro - diolch am fynd ati! Mae'r i a'r l mor debyg yn aml! ON - fe'i cywirwyd mewn un db ond nid y llall! Mae'r ddwy yn gywir rwan, diolch i ti! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:10, 18 Awst 2022 (UTC)
{{Ping|Deb|Craigysgafn}} I enwau ffilm gyda dim ond un neu ddau gair, a all gael sawl ystyr, sawl erthygl gwahanol, dwi wedi ychwanegu (ffilm, blwyddyn), sy'n diogelu gwarthdaro nes ymlalen. Rheswm arall dros gynnwys y cromfachau yw gan fod sawl ffilm gyda'r un enw'n bod, ac os nad oes gwahaniaethu, chaiff yr ail erthygl ddim ei chreu. Yn drydydd, mae'r cromfach hefyd yn esboniad o beth yw cynnwys yr erthygl, mewn categoriau, gan fod llawer o'r enwau mewn iaith ddiarth. Gallaf ddileu'r cromfachau i gyd, neu eu cadw i gyd; ond does dim modd rhagweld pa rai sydd o'r un enw ar WP neu heb eto eu creu. Dewisiwch chi! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 13:58, 18 Awst 2022 (UTC)
Iaith ffilmiau tramor - mae'r rhain naill ai yn yr iaith wreiddiol (ee Tsieineeg a Ladineiddiwyd), neu yn y Gymraeg. Hyd nes fod erthygl newydd yn cael ei chreu, mae'n ymddangos mewn Saesneg ar adegau, gan mai dyna a roddwyd ar WD fel arfer. Er enghraifft - y tabl ar waeld [[Dwrn y Ddraig]]. Bydd y rhain yn newid wrth i deitlau'r erthyglau newydd gael eu rhoi ar WD. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 18 Awst 2022 (UTC)
{{ping|Llywelyn2000}} Dw i'n gallu ddeall eich rhesymu ond dw i ddim yn siŵr ei fod yn syniad da i ychwanegu "disambiguator" i deitl yr erthygl Cymraeg os nad yw'n hanfodol. [[Defnyddiwr:Deb|Deb]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Deb|sgwrs]]) 14:13, 18 Awst 2022 (UTC)
:O ce, Deb, dim problem. Allan a nhw! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:49, 18 Awst 2022 (UTC)
::Does dim barn gref gen i un ffordd neu'r llall. Yn sicr, mae rhesymau da dros roi'r wybodaeth hon mewn cromfachau ymlaen llaw – anaml y bydd cyfranwyr yn gwneud prawf ar eu holl ddolenni i wneud yn siŵr eu bod yn mynd i'r pen taith cywir. Fyddai rhywbeth mor annelwig ag "Elle" byth yn syniad da heb gronfachau. Byddai "Xalq Nəğməkarı" yn eithaf saff ar y llaw arall. Penderfynu fesyl achos, sbo. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:01, 18 Awst 2022 (UTC)
----
Ffilmiau:
''[[Chingari (ffilm o 2013)]]'', ''[[El Galleguito De La Cara Sucia]]'', ''[[Gwobr i'r Gwrthryfelwr]]'', ''[[12 Angry Men]]'', ''[[2001: A Space Odyssey]]'', ''[[Xalq Nəğməkarı (ffilm, 1963)]]'' (un o'r lleiaf), ''[[14, Fabian Road]]'', ''[[23-F: La Película]]'', ''[[A Poor Wife's Devotion]]'', ''[[Doedden Nhw'n Amser Da?]]'' (un o'r lleiaf), ''[[Rhyfel y Twneli]]'' (y lleiaf un!), ''[[Aah (ffilm, 1953)]]'', ''[[Elle (ffilm, 2016)]]'' (un o'r hiraf) a ''[[37,2 °C Le Matin]]''.
----
== Etholiad Sefydliad Wicimedia: angen cyfaill ==
Mae na bleidlais [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Candidates yn fama] ar gyfer un o brif bwyllgorau Wicimedia canolog (Sefydliad). Fel Grwp Defnyddwyr, mae gennym un bleidlais. Rhowch wybod i mi os ydych yn awyddus i bleidleisio dors un o'r rhain. Yn bersonol, mae na ddau yn dod i'r brig: Mike Peel, gan ei fod wedi cynorthwyo cywici sawl gwaith dros y 10 mlynedd diwethaf, a Farah Jack Mustaklem un o sefydlwyr y Grwp Defnyddwyr Lavant, a fu'n cydweithio gyda ni yn y Golygathon Palesteina-Cymru-Cernyw. Diolch! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 15:54, 6 Awst 2022 (UTC)
:Mae cysylltiadau personol o'r math hyn yn bwysig. Rwy'n hapus i ddilyn dy arweiniad, Robin. --[[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 19:40, 6 Awst 2022 (UTC)
::O'r profiad bychan rwyf wedi cael efo Wici tu allan i Wici Cymraeg, fy argraff yw bod y rhan fwyaf o uwch swyddogion y mudiad yn gwbl anwybodus ac yn gwbl ddi-hid i'r problemau y mae Wicis llai eu defnydd yn eu hwynebu. Mae'r ffaith bod un ohonynt, Farah Jack Mustaklem, wedi cyd weithio a phrosiect efo Wici Cymru a Wici Cernyw, yn awgrymu un a allasai bod a mwy o ddealltwriaeth a chydymdeimlad ag anghenion y Wicis llai.[[Defnyddiwr:AlwynapHuw|AlwynapHuw]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:AlwynapHuw|sgwrs]]) 21:51, 9 Awst 2022 (UTC)
== Delweddau wedi'u huwchlwytho gyda "chaniatâd gan y crëwr" ==
Mae [[:Delwedd:Eisteddfod 2012.gif]] wedi cael ei huwchlwytho dan y drwydded ''"Rhyddhawyd y ddelwedd hon gan Eisteddfod Genedlaethol Cymru, i'w defnyddio mewn erthyglau'r Wicipedia Cymraeg yn unig."'' Mae'n glir, ar sail beth mae [[Nodyn:Caniatâd gan y crëwr]] (sy'n dyddio o 2011) yn ei ddweud, nad yw hyn yn drwydded ddilys ar gyfer defnydd Wicipedia. Dw i wedi tagio'r ddelwedd gyda'r nodyn honno, ac bydd rhaid ei dileu oni bai bod modd rhoi rhyw drwydded dderbyniol yn ei lle - a chyn i ni allu wneud hynny, dw i'n dychmygu y byddai rhaid i rywun fynd nôl i bwyllgor yr Eisteddfod i ofyn am ganiatâd i'w rhyddhau dan y drwydded CC-BY-SA-3.0, gan dynnu eu sylw at destun y drwydded er mwyn iddynt allu gweld y byddai hynny'n rhoi hawliau sy'n ymestyn i drydydd partïon yn ogystal â Wicipedia ei hun, gan gynnwys y rhai masnachol, er mwyn iddynt allu gwneud penderfyniad gwybodus. Ond fyddwn i ddim yn gwybod sut i chwilio am restr lawn o ddelweddau sy wedi cael eu copïo o wefan yr Eisteddfod ac sy'n defnyddio'r drwydded annilys honno - mae'r [[Wicipedia:Y_Caffi/archif/12#Hawlfraint_Lluniau_ar_Wefan_y_Steddfod_Genedlaethol.|drafodaeth]] (a ddigwyddodd yn 2009) yn cyfeirio at ''"rhai o'r lluniau sydd ar eich gwefan"'', felly mae'n debyg bod delweddau eraill y mae hyn yn effeithio arnynt yn bodoli rywle. Ydy unrhyw un yn gwybod sut i chwilio amdanynt?
Gyda llaw, rhywbeth arall dw i'n sylwi arno yma yw bod caniatâd a roddwyd yn 2009, ynglŷn a delweddau oedd ar eu gwefan ar y pryd, wedi cael ei ddefnyddio i gyfiawnhau uwchlwytho ffeil gyda logo Eisteddfod 2012, sy braidd yn sicr i fod heb wedi bodoli eto pan roddwyd y caniatâd. Ni cheir gwneud rhywbeth tebyg oni bai eu bod nhw'n gwneud datganiad diamwys nad yw'r caniatâd yn ymwneud â ffeiliau sy'n bodoli yn unig, ond hefyd i unrhyw ffeil (neu ffeil o ddisgrifiad penodol) a grëir yn y dyfodol. Annhebyg iawn y byddent yn caniatáu â chais fel hynny yn fy marn i. [[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 10:54, 15 Awst 2022 (UTC)
:Croeso i ti leihau unrhyw gydraniad uchel, ac ychwanegu trwydded Defnydd Teg ar luniau fel hyn. [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 14:12, 15 Awst 2022 (UTC)
::Diolch. Gallai hynny weithio fel datrysiad, gan ddibynnu ar sut yn union mae'r ddelwedd yn cael ei defnyddio (mae'r rheolau am Ddefnydd Teg braidd yn gyfyngedig). Ond oes gan unrhyw un yma ateb i'r cwestiwn am sut i gael rhestr o'r delweddau sy wedi cael eu hychwanegu ar sail y caniatâd dan sylw? Anodd cychwyn cyn hynny. --[[Defnyddiwr:Dani di Neudo|Dani di Neudo]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Dani di Neudo|sgwrs]]) 16:38, 15 Awst 2022 (UTC)
:::Llond llaw oedd ohonyn nhw. Os edrychi pa ddelweddau sydd a'r drwydded dan sylw (Beth sy'n cysylltu yma), yna ella y gweli di ragor. Pob hwyl! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 11:54, 17 Awst 2022 (UTC)
hdkimdl8rcfmnwfiamgm61pp5dy1lok
Ynys Wair
0
2445
11102528
10982070
2022-08-18T21:22:22Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Lloegr}} | suppressfields = cylchfa sir }}
Ynys ym [[Môr Hafren]] yw '''Ynys Wair''' (Saesneg: ''Lundy'' neu ''Lundy Island''). Fe'i gweinyddir fel rhan o [[Ardal Torridge]] yn sir seremonïol [[Dyfnaint]], [[De-orllewin Lloegr]]. Hi ydyw ynys fwyaf Môr Hafren - mae hi tua 4.5 km o hyd (o'r gogledd i'r de) a thua 1 km o led. Ynys Wair ydyw'r unig warchodfa natur forol yn Lloegr. Mae 18 o bobl (yn 2006) yn byw ar yr ynys, y rhan fwyaf mewn pentre bach yn y rhan ddeheuol. Ceir hen [[goleudy|oleudy]] yno.
Mae'r llong [[MS Oldenburg]] yn dod â theithwyr i'r ynys tuag at bum gwaith bob dydd yn ystod yr haf. Mae 23 o fythynnod ar gael i deithwyr i'r ynys.<ref>[https://www.landmarktrust.org.uk/Lundyisland/ Gwefan Ymddiriedolaeth Landmark]</ref>. Gwelir tua 140 rhywogaeth o adar ar yr ynys, ac mae hyd at 35 ohonynt yn nythu yno.<ref>[https://www.landmarktrust.org.uk/lundyisland/discovering-lundy/activities/birdwatching/ Tudalen gwylio ar adar ar wefan yr ynddiriodolaeth]</ref>
Perchnog yr ynys yw'r [[Ymddiriedolaeth Genedlaethol]]. Gwarantwyd y pwrcas gan yr [[Ymddiriedolaeth Landmark]], a chyfrannodd [[Jack Hayward]] £150,000 at y cost. Cytunodd yr Ymddiriedolaeth Landmark i adfer yr adeiladau ac yn sicrhau bod yr ynys ar gael i'r cyhoedd. Cyblhawyd y gwaith papur ar 29ain Medi 1969.<ref>[https://www.landmarktrust.org.uk/lundyisland/discovering-lundy/history/landmark-lundy/ Tudalen ymddiriedolaeth Landmark ar eu gwefan]</ref>
[[Delwedd:YnysWair01LB.jpg|bawd|dim|250px|Eglwys Santes Helen]]
[[Delwedd:Alter Leuchtturm Lundy.jpg|250px|dim|bawd|Yr hen oleudy]]
==Gweler hefyd==
* [[Hen oleudy Ynys Wair]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolenni allanol==
* (Saesneg) [http://www.lundyisland.co.uk Ynys Wair]
* (Saesneg) [http://www.lundy.org.uk Lundy Island Field Society]
{{Eginyn Dyfnaint}}
[[Categori:Ardal Torridge]]
[[Categori:Daearyddiaeth Dyfnaint]]
[[Categori:Ynysoedd Môr Hafren]]
[[Categori:Ynysoedd yn Ynysoedd Prydain]]
ah7fogvdevwzskkbjhbrwloax21233l
Nodyn:Erthyglau newydd
10
2768
11102551
11102432
2022-08-19T08:40:16Z
Deb
7
wikitext
text/x-wiki
<!-- Ychwanegwch erthyglau newydd ar y dechrau, a dilëwch yr un ddiwethaf -->
{{Rhestr ddotiog|
* [[12 Angry Men]]
* [[Cwfl gwyn]]
* [[14, Fabian Road]]
* [[Sarah Williams (Sadie)]]
* [[Uwch Gynghrair Bwlgaria]]
* [[Uwch Gynghrair Gwlad yr Iâ]]
* [[2001: A Space Odyssey]]
* [[Castell Whittington]]
* [[Donald Knuth]]
* [[El Galleguito De La Cara Sucia]]
* [[Chingari (ffilm 2013)]]
* [[Sinfonia Amazônica]]
* [[No Cav]]
* [[Gorsaf fysiau Amwythig]]
* [[Rosie Eccles]]
* [[Robin Williams (ffisegydd)]]
* [[Die Hände Meiner Mutter]]
* [[Arthur Hugh Clough]]
* [[Cyfrinach masnach]]
* [[Y Corfflu Cadwraeth Sifil]]
* [[Pencampwriaeth y Chwe Gwlad 2022]]
* [[Esyllt Maelor]]
* [[Cymru yng Ngemau'r Gymanwlad 2022]]
* [[Priodas Wen]]
}}
215c876lfkht711iz8t54bbny0k7yl9
Rhestr adar Prydain
0
3743
11102519
11102175
2022-08-18T21:01:35Z
Craigysgafn
40536
/* Gwalch y Pysgod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Prydain Fawr]]''' yn eu trefn dacsonomegol. Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Adar a nodir fel '''prin''' yw'r rheiny a ystyrir yn adar prin gan y ''British Birds Rarities Committee (BBRC)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus_olor_2_(Marek_Szczepanek).jpg|200px|bawd|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau gwylltion]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
[[Delwedd:Somateria_mollissima_male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''prin'''
*[[Corhwyaden Baical]], Baikal teal, ''Anas formosa'' '''prin'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American Wigeon, ''Anas americana''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''prin'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd eira]], Snow goose, ''Anser caerulescens''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''prin'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden amryliw]], Harlequin duck, ''Histrionicus histrionicus'' '''prin'''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''prin'''
*[[Hwyaden benfras]], Bufflehead, ''Bucephala albeola'' '''prin'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden bengoch America]], Redhead, ''Aythya americana'' '''prin'''
*[[Hwyaden bengoch fawr]], Canvasback, ''Aythya valisineria'' '''prin'''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''prin'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], Hwyaden fwythblu big-goch, King eider, ''Somateria spectabilis'' '''prin'''
*[[Hwyaden fwythblu Steller]], Steller's eider, ''Polysticta stelleri'' '''prin'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''prin'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gycyllog]], Hwyaden benwen, Hooded merganser, ''Lophodytes cucullatus'' '''prin'''
*[[Hwyaden gynffon-hir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygad aur Barrow]], Barrow's goldeneye, ''Bucephala islandica'' '''prin'''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]] neu Hwyaden fraith, Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''prin'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus_lagopus_scoticus_2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar coed]], Capercaillie, ''Tetrao urogallus''
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
*[[Grugiar wen]], Ptarmigan, ''Lagopus mutus''
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''prin'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''prin'''
*[[Albatros ffroenfelyn]], Yellow-nosed albatross, ''Thalassarche chlororhynchos'' '''prin'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''prin'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
*[[Pedryn Cabo Verde]], Fea's petrel, ''Pterodroma feae'' '''prin'''
*[[Pedryn capanog]], Black-capped petrel, ''Pterodroma hasitata'' '''prin'''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Madeira]], Madeiran storm petrel, ''Oceanodroma castro'' '''prin'''
*[[Pedryn drycin Swinhoe]], Swinhoe's storm petrel, ''Oceanodroma monorhis'' '''prin'''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus''
*[[Pedryn drycin wynebwyn]], White-faced storm petrel, ''Pelagodroma marina'' '''prin'''
{{-}}
==[[aderyn trofannol|Adar trofannol]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Aderyn y trofannau|Phaethontidae]]
*[[Aderyn Trofannol Pig-goch]] (Red-billed Tropicbird, ''Phaethon aethereus'') '''prin'''
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Basstoelpel 13.jpg|200px|bawd|Huganod]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gwylanwydd, Mulfran Wen (Gannet, ''Morus bassanus'')
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Morfran, Bilidowcar (Cormorant, ''Phalacrocorax carbo'')
*[[Mulfran Ddeugopog]] (Double-crested Cormorant, ''Phalacrocorax auritus'') '''prin'''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
==[[Aderyn ffrigad|Adar ffrigad]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Aderyn ffrigad|Fregatidae]]
*[[Aderyn Ffrigad Gwych]] (Magnificent Frigatebird, ''Fregata magnificens'') '''prin'''
*[[Aderyn Ffrigad Ynys Ascension]] (Ascension Frigatebird, ''Fregata aquila'') '''prin'''
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''prin'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''prin'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr eirwyn]], Snowy egret, ''Egretta thula'' '''prin'''
*[[Crëyr glas]], Grey heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''prin'''
*[[Crëyr mawr glas]], Great blue heron, ''Ardea herodias'' '''prin'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''prin'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''prin'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''prin'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|bawd|Barcud coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda llwydwyn]], Pallid harrier, ''Circus macrourus'' '''prin'''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr brith]], Spotted eagle, ''Aquila clanga'' '''prin'''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla''
*[[Eryr nadroedd cyffredin]], Short-toed eagle, ''Circaetus gallicus'' '''prin'''
*[[Fwltur yr Aifft]], Egyptian vulture, ''Neophron percnopterus'' '''prin'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
==[[Gwalch y pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y pysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch Lleiaf]] (Lesser Kestrel, ''Falco naumanni'') '''prin'''
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Coch America]], (American Kestrel, ''Falco sparverius'') '''prin'''
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'')
*[[Cudyll Troetgoch y Dwyrain]] (Amur Falcon, ''Falco amurensis'') '''prin'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog Eleonora]] (Eleonora's Falcon, ''Falco eleonorae'') '''prin'''
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''prin'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen y Dŵr]] (Water Rail, ''Rallus aquaticus'')
*[[Rhegen Fraith]] (Spotted Crake, ''Porzana porzana'')
*[[Rhegen Sora]] (Sora, ''Porzana carolina'') '''prin'''
*[[Rhegen Fach]] (Little Crake, ''Porzana parva'') '''prin'''
*[[Rhegen Baillon]] (Baillon's Crake, ''Porzana pusilla'') '''prin'''
*[[Rhegen yr Ŷd]] (Corn Crake, ''Crex crex'')
*[[Iâr Ddŵr]] (Moorhen, ''Gallinula chloropus'')
*[[Iâr Ddŵr Allen]] (Allen's Gallinule, ''Porphyrio alleni'') '''prin'''
*[[Iâr Ddŵr America]] (American Purple Gallinule, ''Porphyrio martinica'') '''prin'''
*[[Cwtiar]] (Coot, ''Fulica atra'')
*[[Cwtiar America]] (American Coot, ''Fulica americana'') '''prin'''
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'')
*[[Garan y Twyni]] (Sandhill Crane, ''Grus canadensis'') '''prin'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''prin'''
*[[Ceiliog gwaun copog]] (Macqueen's Bustard, ''Chlamydotis macqueenii'') '''prin'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''prin'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|de|bawd|Pioden y Môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''prin'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'')
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol y Dwyrain]] (Oriental Pratincole, ''Glareola maldivarum'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''prin'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius_hiaticula_tundrae_Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus''
*[[Cwtiad Caspia]], Caspian plover, ''Charadrius asiaticus'' '''prin'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog America]], Semipalmated plover, ''Charadrius semipalmatus'' '''prin'''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''prin'''
*[[Cwtiad tywod bach]], Lesser sand plover, ''Charadrius mongolus'' '''prin'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''prin'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'')
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''prin'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''prin'''
*[[Cornchwiglen Gynffonwen]] (White-tailed Lapwing, ''Vanellus leucurus'') '''prin'''
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Coegylfinir bach]], Little Curlew, ''Numenius minutus'' '''prin'''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach brongoch]], Short-billed dowitcher, ''Limnodromus griseus'' '''prin'''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]], Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''prin'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago media'' '''prin'''
*[[Gïach Wilson]], Wilson's snipe, ''Gallinago delicata'' '''prin'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Gylfinir y Gogledd]], Eskimo curlew, ''Numenius borealis'' '''prin'''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''prin'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''prin'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''prin'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''prin'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper , ''Calidris minutilla'' '''prin'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted redshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''prin'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''prin'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''prin'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd gyddfgoch]], Red-necked stint, ''Calidris ruficollis'' '''prin'''
*[[Pibydd hirfys]], Long-toed stint, ''Calidris subminuta'' '''prin'''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''prin'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''prin'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''prin'''
*[[Pibydd mawr yr aber]], Great knot, ''Calidris tenuirostris'' '''prin'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''prin'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd unig]], Solitary sandpiper, ''Tringa solitaria'' '''prin'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y Gorllewin]], Western Sandpiper, ''Calidris mauri'' '''prin'''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''prin'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]] (Sanderling, ''Calidris alba'')
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed Godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfraith]], Bar-tailed Godwit, ''Limosa lapponica''
*[[Rhostog Hudson]], Hudsonian Godwit, ''Limosa haemastica'' '''prin'''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''prin'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'')
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua (Stercorarius parasiticus) on an ice floe, Svalbard.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''prin'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Ylfinfain]] (Slender-billed Gull, ''Chroicocephalus genei'') '''prin'''
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''prin'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''prin'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''prin'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''prin'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan Audouin]] (Audouin's Gull, ''Larus audouinii'') '''prin'''
*[[Gwylan Benddu Fwyaf]] (Great Black-headed Gull, ''Larus ichthyaetus'') '''prin'''
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan Caspia]] (Caspian Gull, ''Larus cachinnans'')
*[[Gwylan y Penwaig America]] (American Herring Gull, ''Larus smithsonianus'') '''prin'''
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''prin'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''prin'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida''
*[[Môr-wennol Aleutia]], Aleutian tern ''Onychoprion aleutica'' '''prin'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol Cabot]], Cabot's tern, ''Sterna acuflavida'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''prin'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]], Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''prin'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Gwylog Brünnich]] (Brünnich's Guillemot, ''Uria lomvia'') '''prin'''
*[[Llurs]] (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Carfil Mawr]] (Great Auk, ''Pinguinus impennis'') '''diflanedig'''
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Gwylog Hirbig]] (Long-billed Murrelet, ''Brachyramphus perdix'') '''prin'''
*[[Carfil Hynafol]] (Ancient Murrelet, ''Synthliboramphus antiquus'') '''prin'''
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
*[[Pâl Pentusw]] (Tufted Puffin, ''Fratercula cirrhata'') '''prin'''
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''prin'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
*[[Turtur Ddwyreiniol]] (Oriental Turtle Dove, ''Streptopelia orientalis'') '''prin'''
*[[Colomen Alarus]] (Mourning Dove, ''Zenaida macroura'') '''prin'''
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''prin'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigddu]] (Black-billed Cuckoo, ''Coccyzus erythrophthalmus'') '''prin'''
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''prin'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''prin'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''prin'''
*[[Cudyll-dylluan]] (Hawk Owl, ''Surnia ulula'') '''prin'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
*[[Tylluan Tengmalm]] (Tengmalm's Owl, ''Aegolius funereus'') '''prin'''
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Troellwr Gyddfgoch]], Troellwr Mawr Gyddfgoch (Red-necked Nightjar, ''Caprimulgus ruficollis'') '''prin'''
*[[Troellwr Mawr yr Aifft]] (Egyptian Nightjar, ''Caprimulgus aegyptius'') '''prin'''
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''prin'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''prin'''
*[[Llostfain gyddfwyn]] (White-throated Needletail, ''Hirundapus caudacutus'') '''prin'''
*[[Gwennol ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Coblyn gwelw]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''prin'''
*[[Coblyn y Môr Tawel]] (Pacific Swift, ''Apus pacificus'') '''prin'''
*[[Gwennol ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'')
*[[Gwennol ddu fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''prin'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
*[[Pysgotwr Cylchog]] (Belted Kingfisher, ''Megaceryle alcyon'') '''prin'''
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwenynysor Bochlas]] (Blue-cheeked Bee-eater, ''Merops persicus'') '''prin'''
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''prin'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam (aderyn)|Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Sugnwr Bolfelyn]] (Yellow-bellied Sapsucker, ''Sphyrapicus varius'') '''prin'''
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Teyrnwybedog]]ion==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Tyrannidae]]
*[[Ffibi'r Dwyrain]] (Eastern Phoebe, ''Sayornis phoebe'') '''prin'''
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Fireo Melynfron]] (Yellow-throated Vireo, ''Vireo flavifrons'') '''prin'''
*[[Fireo Philadelphia]] (Philadelphia Vireo, ''Vireo philadelphicus'') '''prin'''
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''prin'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'')
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Brown]] (Brown Shrike, ''Lanius cristatus'') '''prin'''
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''prin'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'')
*[[Cigydd Cynffon-hir]] (Long-tailed Shrike, ''Lanius schach'') '''prin'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''prin'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'')
*[[Cigydd Mygydog]] (Masked Shrike, ''Lanius nubicus'') '''prin'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''prin'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Fflamben]] (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''prin'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Copog]] (Crested Tit, ''Lophophanes cristatus'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Calandra]] (Calandra Lark, ''Melanocorypha calandra'') '''prin'''
*[[Ehedydd Deufannog]] (Bimaculated Lark, ''Melanocorypha bimaculata'') '''prin'''
*[[Ehedydd Asgell Wen]] (White-winged Lark, ''Melanocorypha leucoptera'') '''prin'''
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''prin'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'')
*[[Ehedydd Llwyd Lleiaf]] (Lesser Short-toed Lark, ''Calandrella rufescens'') '''prin'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''prin'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'')
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'')
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Coed]] (Tree Swallow, ''Tachycineta bicolor'') '''prin'''
*[[Gwennol Borffor]] (Purple Martin, ''Progne subis'') '''prin'''
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''prin'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'')
*[[Gwennol y Dibyn]] (Cliff Swallow, ''Petrochelidon pyrrhonota'') '''prin'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Coronog Dwyreiniol]] (Eastern Crowned Warbler, ''Phylloscopus coronatus'') '''prin'''
*[[Telor Gwyrddlachar]] (Green Warbler, ''Phylloscopus nitidus'') '''prin'''
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'')
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''prin'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'')
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'')
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'')
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''prin'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''prin'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'')
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Telor Orffeaidd]] (Orphean Warbler, ''Sylvia hortensis'') '''prin'''
*[[Telor Anialwch Asia]] (Asian Desert Warbler, ''Sylvia nana'') '''prin'''
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Sbectolog]] (Spectacled Warbler, ''Sylvia conspicillata'') '''prin'''
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''prin'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''prin'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'')
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''prin'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Pallas]] (Pallas's Grasshopper Warbler, ''Locustella certhiola'') '''prin'''
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''prin'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''prin'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''prin'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Pigbraff]] (Thick-billed Warbler, ''Iduna aedon'') '''prin'''
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''prin'''
*[[Telor Sykes]] (Sykes's Warbler, ''Iduna rama'') '''prin'''
*[[Telor Llwyd y Dwyrain]] (Eastern Olivaceous Warbler, ''Iduna pallida'') '''prin'''
*[[Telor yr Olewydd]], Telor Pren Olewydd (''Olive-tree Warbler, ''Hippolais olivetorum'') '''prin'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'')
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'')
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'')
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''prin'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''prin'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'')
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''prin'''
==[[Cisticolidae|Teloriaid cynffon wyntyll]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cisticolidae]]
*[[Telor Cynffon Wyntyll]], Telor Cynffondaen (Fan-tailed Warbler, ''Cisticola juncidis'') '''prin'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan y Cedrwydd]] (Cedar Waxwing, ''Bombycilla cedrorum'') '''prin'''
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Dringwr y Muriau]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Dringwr y Muriau|Tichodromadidae]]
*[[Dringwr y Muriau]] (Wallcreeper, ''Tichodroma muraria'') '''prin'''
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor Brongoch y Cnau]] (Red-breasted Nuthatch, ''Sitta canadensis'') '''prin'''
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
[[Delwedd:Certhia familiaris -climbing tree-8 (cropped version).jpg|200px|de|bawd|Dringwr Bach]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
*[[Dringwr Bach Bodiau Cwta]] (Short-toed Treecreeper, ''Certhia brachydactyla'') '''prin'''
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Dynwaredwr Gogleddol]] (Northern Mockingbird, ''Mimus polyglottos'') '''prin'''
*[[Tresglen Gynffonhir]] (Brown Thrasher, ''Toxostoma rufum'') '''prin'''
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''prin'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
[[Delwedd:European Startling (Sturnus vulgaris) RWD.jpg|200px|de|bawd|Drudwen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'')
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Brych White]] (White's Thrush, ''Zoothera dauma'') '''prin'''
*[[Brych Amrywiol]] (Varied Thrush, ''Ixoreus naevius'') '''prin'''
*[[Brych y Goedwig]] (Wood Thrush, ''Hylocochla mustelina'') '''prin'''
*[[Brych Meudwy]], Bronfraith Unig (Hermit Thrush, ''Catharus guttatus'') '''prin'''
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''prin'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''prin'''
*[[Brych Llwyd Bach]] (Veery, ''Catharus fuscescens'') '''prin'''
*[[Brych Siberia]] (Siberian Thrush, ''Geokichla sibirica'') '''prin'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''prin'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''prin'''
*[[Brych Naumann]] (Naumann's Thrush, ''Turdus naumanni'') '''prin'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''prin'''
*[[Brych Gyddfgoch]] (Red-throated Thrush, ''Turdus ruficollis'') '''prin'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''prin'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Robin Gynffon-goch]] (Rufous-tailed Scrub-Robin, ''Cercotrichas galactotes'') '''prin'''
*[[Gwybedog Brown Asia]] (Asian Brown Flycatcher, ''Muscicapa dauurica'') '''prin'''
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Glas Siberia]] (Siberian Blue Robin, ''Larvivora cyane'') '''prin'''
*[[Robin Swinhoe]] (Rufous-tailed Robin, ''Larvivora sibilans'') '''prin'''
*[[Gyddfgoch Siberia]] (Siberian Rubythroat, ''Larvivora calliope'') '''prin'''
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''prin'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''prin'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''prin'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'')
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'')
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'')
*[[Gwybedog Brongoch y Taiga]] (Taiga Flycatcher, ''Ficedula albicilla'') '''prin'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''prin'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''prin'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''prin'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''prin'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''prin'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''prin'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''prin'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''prin'''
*[[Tinwen Ddu Goron-wen]] (White-crowned Wheatear, ''Oenanthe leucopyga'') '''prin'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
[[Delwedd:Dunnock.jpg|200px|de|bawd|Llwyd y Gwrych]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''prin'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''prin'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
*[[Golfan y Graig]] (Rock Sparrow, ''Petronia petronia'') '''prin'''
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''prin'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''prin'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''prin'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''prin'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'')
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
*[[Corhedydd Melynllwyd]] (Buff-bellied Pipit, ''Anthus rubescens'') '''prin'''
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'')
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Llinos Sitron]], Serin Sitron (Citril Finch, ''Carduelis citrinella'') '''prin'''
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'')
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'')
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''prin'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Croesbig yr Alban]], Cambig yr Alban (Scottish Crossbill, ''Loxia scoticus'')
*[[Croesbig Fawr]] (Parrot Crossbill, ''Loxia pytyopsittacus'')
*[[Llinos Utgorn]] (Trumpeter Finch, ''Bucanetes githagineus'') '''prin'''
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'')
*[[Tewbig y Pinwydd]] (Pine Grosbeak, ''Pinicola enucleator'') '''prin'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
*[[Tewbig y Cyfnos]] (Evening Grosbeak, ''Hesperiphona vespertina'') '''prin'''
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''prin'''
*[[Tanagr Coch]] (Scarlet Tanager, ''Piranga olivacea'') '''prin'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''prin'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''prin'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Towhî Ystlys-goch]] (Eastern Towhee, ''Pipilo erythrophthalmus'') '''prin'''
*[[Golfan-ehedydd]] (Lark Sparrow, ''Chondestes grammacus'') '''prin'''
*[[Golfan Savannah]] (Savannah Sparrow, ''Passerculus sandwichensis'') '''prin'''
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''prin'''
*[[Golfan Gorun-gwyn]] (White-crowned Sparrow, ''Zonotrichia leucophrys'') '''prin'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''prin'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''prin'''
*[[Bras Wynepddu]] (Black-faced Bunting, ''Emberiza spodocephala'') '''prin'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''prin'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'')
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''prin'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'')
*[[Bras Cretzschmar]] (Cretzschmar's Bunting, ''Emberiza caesia'') '''prin'''
*[[Bras Aelfelen]] (Yellow-browed Bunting, ''Emberiza chrysophrys'') '''prin'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'')
*[[Bras Clustgoch]] (Chestnut-eared Bunting, ''Emberiza fucata'') '''prin'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'')
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''prin'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Pallas]] (Pallas's Reed Bunting, ''Emberiza pallasi'') '''prin'''
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''prin'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'')
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''prin'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''prin'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''prin'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Aderyn Ffwrn]] (Ovenbird, ''Sieurus aurocapilla'') '''prin'''
*[[Brych Dŵr y Gogledd]] (Northern Waterthrush, ''Parkesia noveboracensis'') '''prin'''
*[[Telor Adeinaur]] (Golden-winged Warbler, ''Vermivora chrysoptera'') '''prin'''
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''prin'''
*[[Telor Tennessee]] (Tennessee Warbler, ''Oreothlypis peregrina'') '''prin'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''prin'''
*[[Telor Cycyllog]] (Hooded Warbler, ''Setophaga citrina'') '''prin'''
*[[Tingoch America]] (American Redstart, ''Setophaga ruticilla'') '''prin'''
*[[Telor Bronfraith]] (Cape May Warbler, ''Setophaga tigrina'') '''prin'''
*[[Pariwla'r Gogledd]] (Northern Parula, ''Setophaga americana'') '''prin'''
*[[Telor Magnolia]] (Magnolia Warbler, ''Setophaga magnolia'') '''prin'''
*[[Telor Bronwinau]] (Bay-breasted Warbler, ''Setophaga castanea'') '''prin'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''prin'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''prin'''
*[[Telor Ystlys-winau]] (Chestnut-sided Warbler, ''Setophaga pensylvanica'') '''prin'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''prin'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''prin'''
*[[Telor Wilson]] (Wilson's Warbler, ''Cardellina pusilla'') '''prin'''
==Gweler hefyd==
* [[Rhestr adar Cymru]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.bbrc.org.uk/index.htm British Birds Rarities Committee] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070421182842/http://www.bbrc.org.uk/index.htm |date=2007-04-21 }}
* {{eicon en}} [http://www.bou.org.uk/recbrlst.html British Ornithologists' Union] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060901222948/http://www.bou.org.uk/recbrlst.html |date=2006-09-01 }}
{{bathu termau|termau_bathedig = Môr-wennol Cabot|termau_gwreiddiol = Cabot's Tern}}
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Prydain]]
[[Categori:Adar|*]]
[[Categori:Adareg]]
rfmwead6903unzrmwockoqlhdzeo18a
11102561
11102519
2022-08-19T09:08:06Z
Craigysgafn
40536
/* Rhegennod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Prydain Fawr]]''' yn eu trefn dacsonomegol. Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Adar a nodir fel '''prin''' yw'r rheiny a ystyrir yn adar prin gan y ''British Birds Rarities Committee (BBRC)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus_olor_2_(Marek_Szczepanek).jpg|200px|bawd|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau gwylltion]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
[[Delwedd:Somateria_mollissima_male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''prin'''
*[[Corhwyaden Baical]], Baikal teal, ''Anas formosa'' '''prin'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American Wigeon, ''Anas americana''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''prin'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd eira]], Snow goose, ''Anser caerulescens''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''prin'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden amryliw]], Harlequin duck, ''Histrionicus histrionicus'' '''prin'''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''prin'''
*[[Hwyaden benfras]], Bufflehead, ''Bucephala albeola'' '''prin'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden bengoch America]], Redhead, ''Aythya americana'' '''prin'''
*[[Hwyaden bengoch fawr]], Canvasback, ''Aythya valisineria'' '''prin'''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''prin'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], Hwyaden fwythblu big-goch, King eider, ''Somateria spectabilis'' '''prin'''
*[[Hwyaden fwythblu Steller]], Steller's eider, ''Polysticta stelleri'' '''prin'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''prin'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gycyllog]], Hwyaden benwen, Hooded merganser, ''Lophodytes cucullatus'' '''prin'''
*[[Hwyaden gynffon-hir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygad aur Barrow]], Barrow's goldeneye, ''Bucephala islandica'' '''prin'''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]] neu Hwyaden fraith, Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''prin'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus_lagopus_scoticus_2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar coed]], Capercaillie, ''Tetrao urogallus''
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
*[[Grugiar wen]], Ptarmigan, ''Lagopus mutus''
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''prin'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''prin'''
*[[Albatros ffroenfelyn]], Yellow-nosed albatross, ''Thalassarche chlororhynchos'' '''prin'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''prin'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
*[[Pedryn Cabo Verde]], Fea's petrel, ''Pterodroma feae'' '''prin'''
*[[Pedryn capanog]], Black-capped petrel, ''Pterodroma hasitata'' '''prin'''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Madeira]], Madeiran storm petrel, ''Oceanodroma castro'' '''prin'''
*[[Pedryn drycin Swinhoe]], Swinhoe's storm petrel, ''Oceanodroma monorhis'' '''prin'''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus''
*[[Pedryn drycin wynebwyn]], White-faced storm petrel, ''Pelagodroma marina'' '''prin'''
{{-}}
==[[aderyn trofannol|Adar trofannol]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Aderyn y trofannau|Phaethontidae]]
*[[Aderyn Trofannol Pig-goch]] (Red-billed Tropicbird, ''Phaethon aethereus'') '''prin'''
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Basstoelpel 13.jpg|200px|bawd|Huganod]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gwylanwydd, Mulfran Wen (Gannet, ''Morus bassanus'')
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Morfran, Bilidowcar (Cormorant, ''Phalacrocorax carbo'')
*[[Mulfran Ddeugopog]] (Double-crested Cormorant, ''Phalacrocorax auritus'') '''prin'''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
==[[Aderyn ffrigad|Adar ffrigad]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Aderyn ffrigad|Fregatidae]]
*[[Aderyn Ffrigad Gwych]] (Magnificent Frigatebird, ''Fregata magnificens'') '''prin'''
*[[Aderyn Ffrigad Ynys Ascension]] (Ascension Frigatebird, ''Fregata aquila'') '''prin'''
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''prin'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''prin'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr eirwyn]], Snowy egret, ''Egretta thula'' '''prin'''
*[[Crëyr glas]], Grey heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''prin'''
*[[Crëyr mawr glas]], Great blue heron, ''Ardea herodias'' '''prin'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''prin'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''prin'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''prin'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|bawd|Barcud coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda llwydwyn]], Pallid harrier, ''Circus macrourus'' '''prin'''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr brith]], Spotted eagle, ''Aquila clanga'' '''prin'''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla''
*[[Eryr nadroedd cyffredin]], Short-toed eagle, ''Circaetus gallicus'' '''prin'''
*[[Fwltur yr Aifft]], Egyptian vulture, ''Neophron percnopterus'' '''prin'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
==[[Gwalch y pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y pysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch Lleiaf]] (Lesser Kestrel, ''Falco naumanni'') '''prin'''
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Coch America]], (American Kestrel, ''Falco sparverius'') '''prin'''
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'')
*[[Cudyll Troetgoch y Dwyrain]] (Amur Falcon, ''Falco amurensis'') '''prin'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog Eleonora]] (Eleonora's Falcon, ''Falco eleonorae'') '''prin'''
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''prin'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Cwtiar]], Coot, ''Fulica atra''
*[[Cwtiar America]], American coot, ''Fulica americana'' '''prin'''
*[[Iâr ddŵr]], Moorhen, ''Gallinula chloropus''
*[[Iâr ddŵr Allen]], Allen's gallinule, ''Porphyrio alleni'' '''prin'''
*[[Iâr ddŵr America]], American purple gallinule, ''Porphyrio martinica'' '''prin'''
*[[Rhegen Baillon]], Baillon's crake, ''Porzana pusilla'' '''prin'''
*[[Rhegen dŵr]], Water rail, ''Rallus aquaticus''
*[[Rhegen fach]], Little crake, ''Porzana parva''
*[[Rhegen fraith]], Spotted crake, ''Porzana porzana''
*[[Rhegen sora]], Sora, ''Porzana carolina'' '''prin'''
*[[Rhegen yr ŷd]], Corn crake, ''Crex crex''
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'')
*[[Garan y Twyni]] (Sandhill Crane, ''Grus canadensis'') '''prin'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''prin'''
*[[Ceiliog gwaun copog]] (Macqueen's Bustard, ''Chlamydotis macqueenii'') '''prin'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''prin'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|de|bawd|Pioden y Môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''prin'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'')
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol y Dwyrain]] (Oriental Pratincole, ''Glareola maldivarum'') '''prin'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''prin'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius_hiaticula_tundrae_Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus''
*[[Cwtiad Caspia]], Caspian plover, ''Charadrius asiaticus'' '''prin'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog America]], Semipalmated plover, ''Charadrius semipalmatus'' '''prin'''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''prin'''
*[[Cwtiad tywod bach]], Lesser sand plover, ''Charadrius mongolus'' '''prin'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''prin'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'')
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''prin'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''prin'''
*[[Cornchwiglen Gynffonwen]] (White-tailed Lapwing, ''Vanellus leucurus'') '''prin'''
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Coegylfinir bach]], Little Curlew, ''Numenius minutus'' '''prin'''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach brongoch]], Short-billed dowitcher, ''Limnodromus griseus'' '''prin'''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]], Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''prin'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago media'' '''prin'''
*[[Gïach Wilson]], Wilson's snipe, ''Gallinago delicata'' '''prin'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Gylfinir y Gogledd]], Eskimo curlew, ''Numenius borealis'' '''prin'''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''prin'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''prin'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''prin'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''prin'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper , ''Calidris minutilla'' '''prin'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted redshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''prin'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''prin'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''prin'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd gyddfgoch]], Red-necked stint, ''Calidris ruficollis'' '''prin'''
*[[Pibydd hirfys]], Long-toed stint, ''Calidris subminuta'' '''prin'''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''prin'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''prin'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''prin'''
*[[Pibydd mawr yr aber]], Great knot, ''Calidris tenuirostris'' '''prin'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''prin'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd unig]], Solitary sandpiper, ''Tringa solitaria'' '''prin'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y Gorllewin]], Western Sandpiper, ''Calidris mauri'' '''prin'''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''prin'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]] (Sanderling, ''Calidris alba'')
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed Godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfraith]], Bar-tailed Godwit, ''Limosa lapponica''
*[[Rhostog Hudson]], Hudsonian Godwit, ''Limosa haemastica'' '''prin'''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''prin'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'')
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua (Stercorarius parasiticus) on an ice floe, Svalbard.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''prin'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Ylfinfain]] (Slender-billed Gull, ''Chroicocephalus genei'') '''prin'''
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''prin'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''prin'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''prin'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''prin'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan Audouin]] (Audouin's Gull, ''Larus audouinii'') '''prin'''
*[[Gwylan Benddu Fwyaf]] (Great Black-headed Gull, ''Larus ichthyaetus'') '''prin'''
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan Caspia]] (Caspian Gull, ''Larus cachinnans'')
*[[Gwylan y Penwaig America]] (American Herring Gull, ''Larus smithsonianus'') '''prin'''
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''prin'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''prin'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida''
*[[Môr-wennol Aleutia]], Aleutian tern ''Onychoprion aleutica'' '''prin'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol Cabot]], Cabot's tern, ''Sterna acuflavida'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''prin'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''prin'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''prin'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]], Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''prin'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Gwylog Brünnich]] (Brünnich's Guillemot, ''Uria lomvia'') '''prin'''
*[[Llurs]] (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Carfil Mawr]] (Great Auk, ''Pinguinus impennis'') '''diflanedig'''
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Gwylog Hirbig]] (Long-billed Murrelet, ''Brachyramphus perdix'') '''prin'''
*[[Carfil Hynafol]] (Ancient Murrelet, ''Synthliboramphus antiquus'') '''prin'''
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
*[[Pâl Pentusw]] (Tufted Puffin, ''Fratercula cirrhata'') '''prin'''
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''prin'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
*[[Turtur Ddwyreiniol]] (Oriental Turtle Dove, ''Streptopelia orientalis'') '''prin'''
*[[Colomen Alarus]] (Mourning Dove, ''Zenaida macroura'') '''prin'''
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''prin'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigddu]] (Black-billed Cuckoo, ''Coccyzus erythrophthalmus'') '''prin'''
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''prin'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''prin'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''prin'''
*[[Cudyll-dylluan]] (Hawk Owl, ''Surnia ulula'') '''prin'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
*[[Tylluan Tengmalm]] (Tengmalm's Owl, ''Aegolius funereus'') '''prin'''
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Troellwr Gyddfgoch]], Troellwr Mawr Gyddfgoch (Red-necked Nightjar, ''Caprimulgus ruficollis'') '''prin'''
*[[Troellwr Mawr yr Aifft]] (Egyptian Nightjar, ''Caprimulgus aegyptius'') '''prin'''
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''prin'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''prin'''
*[[Llostfain gyddfwyn]] (White-throated Needletail, ''Hirundapus caudacutus'') '''prin'''
*[[Gwennol ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Coblyn gwelw]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''prin'''
*[[Coblyn y Môr Tawel]] (Pacific Swift, ''Apus pacificus'') '''prin'''
*[[Gwennol ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'')
*[[Gwennol ddu fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''prin'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
*[[Pysgotwr Cylchog]] (Belted Kingfisher, ''Megaceryle alcyon'') '''prin'''
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwenynysor Bochlas]] (Blue-cheeked Bee-eater, ''Merops persicus'') '''prin'''
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''prin'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam (aderyn)|Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Sugnwr Bolfelyn]] (Yellow-bellied Sapsucker, ''Sphyrapicus varius'') '''prin'''
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Teyrnwybedog]]ion==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Tyrannidae]]
*[[Ffibi'r Dwyrain]] (Eastern Phoebe, ''Sayornis phoebe'') '''prin'''
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Fireo Melynfron]] (Yellow-throated Vireo, ''Vireo flavifrons'') '''prin'''
*[[Fireo Philadelphia]] (Philadelphia Vireo, ''Vireo philadelphicus'') '''prin'''
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''prin'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'')
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Brown]] (Brown Shrike, ''Lanius cristatus'') '''prin'''
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''prin'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'')
*[[Cigydd Cynffon-hir]] (Long-tailed Shrike, ''Lanius schach'') '''prin'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''prin'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'')
*[[Cigydd Mygydog]] (Masked Shrike, ''Lanius nubicus'') '''prin'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''prin'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Fflamben]] (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''prin'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Copog]] (Crested Tit, ''Lophophanes cristatus'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Calandra]] (Calandra Lark, ''Melanocorypha calandra'') '''prin'''
*[[Ehedydd Deufannog]] (Bimaculated Lark, ''Melanocorypha bimaculata'') '''prin'''
*[[Ehedydd Asgell Wen]] (White-winged Lark, ''Melanocorypha leucoptera'') '''prin'''
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''prin'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'')
*[[Ehedydd Llwyd Lleiaf]] (Lesser Short-toed Lark, ''Calandrella rufescens'') '''prin'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''prin'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'')
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'')
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Coed]] (Tree Swallow, ''Tachycineta bicolor'') '''prin'''
*[[Gwennol Borffor]] (Purple Martin, ''Progne subis'') '''prin'''
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''prin'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'')
*[[Gwennol y Dibyn]] (Cliff Swallow, ''Petrochelidon pyrrhonota'') '''prin'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Coronog Dwyreiniol]] (Eastern Crowned Warbler, ''Phylloscopus coronatus'') '''prin'''
*[[Telor Gwyrddlachar]] (Green Warbler, ''Phylloscopus nitidus'') '''prin'''
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'')
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''prin'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'')
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'')
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'')
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''prin'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''prin'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'')
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Telor Orffeaidd]] (Orphean Warbler, ''Sylvia hortensis'') '''prin'''
*[[Telor Anialwch Asia]] (Asian Desert Warbler, ''Sylvia nana'') '''prin'''
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Sbectolog]] (Spectacled Warbler, ''Sylvia conspicillata'') '''prin'''
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''prin'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''prin'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'')
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''prin'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Pallas]] (Pallas's Grasshopper Warbler, ''Locustella certhiola'') '''prin'''
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''prin'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''prin'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''prin'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Pigbraff]] (Thick-billed Warbler, ''Iduna aedon'') '''prin'''
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''prin'''
*[[Telor Sykes]] (Sykes's Warbler, ''Iduna rama'') '''prin'''
*[[Telor Llwyd y Dwyrain]] (Eastern Olivaceous Warbler, ''Iduna pallida'') '''prin'''
*[[Telor yr Olewydd]], Telor Pren Olewydd (''Olive-tree Warbler, ''Hippolais olivetorum'') '''prin'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'')
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'')
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'')
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''prin'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''prin'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'')
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''prin'''
==[[Cisticolidae|Teloriaid cynffon wyntyll]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cisticolidae]]
*[[Telor Cynffon Wyntyll]], Telor Cynffondaen (Fan-tailed Warbler, ''Cisticola juncidis'') '''prin'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan y Cedrwydd]] (Cedar Waxwing, ''Bombycilla cedrorum'') '''prin'''
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Dringwr y Muriau]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Dringwr y Muriau|Tichodromadidae]]
*[[Dringwr y Muriau]] (Wallcreeper, ''Tichodroma muraria'') '''prin'''
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor Brongoch y Cnau]] (Red-breasted Nuthatch, ''Sitta canadensis'') '''prin'''
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
[[Delwedd:Certhia familiaris -climbing tree-8 (cropped version).jpg|200px|de|bawd|Dringwr Bach]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
*[[Dringwr Bach Bodiau Cwta]] (Short-toed Treecreeper, ''Certhia brachydactyla'') '''prin'''
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Dynwaredwr Gogleddol]] (Northern Mockingbird, ''Mimus polyglottos'') '''prin'''
*[[Tresglen Gynffonhir]] (Brown Thrasher, ''Toxostoma rufum'') '''prin'''
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''prin'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
[[Delwedd:European Startling (Sturnus vulgaris) RWD.jpg|200px|de|bawd|Drudwen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'')
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Brych White]] (White's Thrush, ''Zoothera dauma'') '''prin'''
*[[Brych Amrywiol]] (Varied Thrush, ''Ixoreus naevius'') '''prin'''
*[[Brych y Goedwig]] (Wood Thrush, ''Hylocochla mustelina'') '''prin'''
*[[Brych Meudwy]], Bronfraith Unig (Hermit Thrush, ''Catharus guttatus'') '''prin'''
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''prin'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''prin'''
*[[Brych Llwyd Bach]] (Veery, ''Catharus fuscescens'') '''prin'''
*[[Brych Siberia]] (Siberian Thrush, ''Geokichla sibirica'') '''prin'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''prin'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''prin'''
*[[Brych Naumann]] (Naumann's Thrush, ''Turdus naumanni'') '''prin'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''prin'''
*[[Brych Gyddfgoch]] (Red-throated Thrush, ''Turdus ruficollis'') '''prin'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''prin'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Robin Gynffon-goch]] (Rufous-tailed Scrub-Robin, ''Cercotrichas galactotes'') '''prin'''
*[[Gwybedog Brown Asia]] (Asian Brown Flycatcher, ''Muscicapa dauurica'') '''prin'''
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Glas Siberia]] (Siberian Blue Robin, ''Larvivora cyane'') '''prin'''
*[[Robin Swinhoe]] (Rufous-tailed Robin, ''Larvivora sibilans'') '''prin'''
*[[Gyddfgoch Siberia]] (Siberian Rubythroat, ''Larvivora calliope'') '''prin'''
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''prin'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''prin'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''prin'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'')
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'')
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'')
*[[Gwybedog Brongoch y Taiga]] (Taiga Flycatcher, ''Ficedula albicilla'') '''prin'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''prin'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''prin'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''prin'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''prin'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''prin'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''prin'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''prin'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''prin'''
*[[Tinwen Ddu Goron-wen]] (White-crowned Wheatear, ''Oenanthe leucopyga'') '''prin'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
[[Delwedd:Dunnock.jpg|200px|de|bawd|Llwyd y Gwrych]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''prin'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''prin'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
*[[Golfan y Graig]] (Rock Sparrow, ''Petronia petronia'') '''prin'''
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''prin'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''prin'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''prin'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''prin'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'')
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
*[[Corhedydd Melynllwyd]] (Buff-bellied Pipit, ''Anthus rubescens'') '''prin'''
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'')
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Llinos Sitron]], Serin Sitron (Citril Finch, ''Carduelis citrinella'') '''prin'''
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'')
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'')
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''prin'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Croesbig yr Alban]], Cambig yr Alban (Scottish Crossbill, ''Loxia scoticus'')
*[[Croesbig Fawr]] (Parrot Crossbill, ''Loxia pytyopsittacus'')
*[[Llinos Utgorn]] (Trumpeter Finch, ''Bucanetes githagineus'') '''prin'''
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'')
*[[Tewbig y Pinwydd]] (Pine Grosbeak, ''Pinicola enucleator'') '''prin'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
*[[Tewbig y Cyfnos]] (Evening Grosbeak, ''Hesperiphona vespertina'') '''prin'''
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''prin'''
*[[Tanagr Coch]] (Scarlet Tanager, ''Piranga olivacea'') '''prin'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''prin'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''prin'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Towhî Ystlys-goch]] (Eastern Towhee, ''Pipilo erythrophthalmus'') '''prin'''
*[[Golfan-ehedydd]] (Lark Sparrow, ''Chondestes grammacus'') '''prin'''
*[[Golfan Savannah]] (Savannah Sparrow, ''Passerculus sandwichensis'') '''prin'''
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''prin'''
*[[Golfan Gorun-gwyn]] (White-crowned Sparrow, ''Zonotrichia leucophrys'') '''prin'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''prin'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''prin'''
*[[Bras Wynepddu]] (Black-faced Bunting, ''Emberiza spodocephala'') '''prin'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''prin'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'')
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''prin'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'')
*[[Bras Cretzschmar]] (Cretzschmar's Bunting, ''Emberiza caesia'') '''prin'''
*[[Bras Aelfelen]] (Yellow-browed Bunting, ''Emberiza chrysophrys'') '''prin'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'')
*[[Bras Clustgoch]] (Chestnut-eared Bunting, ''Emberiza fucata'') '''prin'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'')
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''prin'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Pallas]] (Pallas's Reed Bunting, ''Emberiza pallasi'') '''prin'''
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''prin'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'')
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''prin'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''prin'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''prin'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Aderyn Ffwrn]] (Ovenbird, ''Sieurus aurocapilla'') '''prin'''
*[[Brych Dŵr y Gogledd]] (Northern Waterthrush, ''Parkesia noveboracensis'') '''prin'''
*[[Telor Adeinaur]] (Golden-winged Warbler, ''Vermivora chrysoptera'') '''prin'''
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''prin'''
*[[Telor Tennessee]] (Tennessee Warbler, ''Oreothlypis peregrina'') '''prin'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''prin'''
*[[Telor Cycyllog]] (Hooded Warbler, ''Setophaga citrina'') '''prin'''
*[[Tingoch America]] (American Redstart, ''Setophaga ruticilla'') '''prin'''
*[[Telor Bronfraith]] (Cape May Warbler, ''Setophaga tigrina'') '''prin'''
*[[Pariwla'r Gogledd]] (Northern Parula, ''Setophaga americana'') '''prin'''
*[[Telor Magnolia]] (Magnolia Warbler, ''Setophaga magnolia'') '''prin'''
*[[Telor Bronwinau]] (Bay-breasted Warbler, ''Setophaga castanea'') '''prin'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''prin'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''prin'''
*[[Telor Ystlys-winau]] (Chestnut-sided Warbler, ''Setophaga pensylvanica'') '''prin'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''prin'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''prin'''
*[[Telor Wilson]] (Wilson's Warbler, ''Cardellina pusilla'') '''prin'''
==Gweler hefyd==
* [[Rhestr adar Cymru]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.bbrc.org.uk/index.htm British Birds Rarities Committee] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070421182842/http://www.bbrc.org.uk/index.htm |date=2007-04-21 }}
* {{eicon en}} [http://www.bou.org.uk/recbrlst.html British Ornithologists' Union] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060901222948/http://www.bou.org.uk/recbrlst.html |date=2006-09-01 }}
{{bathu termau|termau_bathedig = Môr-wennol Cabot|termau_gwreiddiol = Cabot's Tern}}
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Prydain]]
[[Categori:Adar|*]]
[[Categori:Adareg]]
5m3o8b4n72d9g1ad7anmcv107hm4suh
Cwpan Cymru
0
6270
11102485
10985195
2022-08-18T14:30:27Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
1w2x8lpu0vaez45e1ocr7bto1b975lt
11102550
11102485
2022-08-19T08:37:22Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drefnewydd|Y Drefnewydd]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
80wecb5ley0j0meljdx5xiw128ybqwt
11102552
11102550
2022-08-19T08:40:22Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
all0knsgxohnvlmj1dj3xbkurqq0cmo
11102553
11102552
2022-08-19T08:42:10Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
g6ihrkflxet60jpgrvjt20x4brhbd4c
11102554
11102553
2022-08-19T08:44:20Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
dmc63nkhd37742zvqz94v8o4azn7cr2
11102556
11102554
2022-08-19T08:48:26Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2018-19#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2019-20#Cwpan Cymru|2019-20]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2020-21#Cwpan Cymru|2020-21]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2021-22#Cwpan Cymru|2021-22]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Pen-y-bont|Pen-y-bont]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
rt80rjkbqiru9xb0xwi09mjouuztgwt
11102559
11102556
2022-08-19T09:03:40Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
[[File:Bangor City v Cardiff City in the Welsh Cup Competition (14265031583).jpg|thumb|250px|Gêm [[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]] v [[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]], Cwpan Cymru 1 Mai 1964]]
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2018-19#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2019-20#Cwpan Cymru|2019-20]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2020-21#Cwpan Cymru|2020-21]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2021-22#Cwpan Cymru|2021-22]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Pen-y-bont|Pen-y-bont]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
lgd4c6myrhzz5zvxkjkqe18ptgj3sgk
11102560
11102559
2022-08-19T09:06:42Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|200px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
[[File:Newtown White Stars.gif|thumb|250px|Tîm y Newtown White Stars, enillwyr Cwpan Cymru yn 1878-79]]
[[File:Bangor City v Cardiff City in the Welsh Cup Competition (14265031583).jpg|thumb|250px|Gêm [[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]] v [[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]], Cwpan Cymru 1 Mai 1964]]
[[File:Barry fans and players celebrate 2013 Welsh Cup success in Flint.jpg|thumb|250px|Ffans [[C.P.D. Tref Y Barri|Y Barri]] yn dathlu ei buddugoliaeth yn erbyn [[C.P.D. Tref Y Fflint|Y Fflint]] yn 2013]]
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2018-19#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2019-20#Cwpan Cymru|2019-20]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2020-21#Cwpan Cymru|2020-21]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2021-22#Cwpan Cymru|2021-22]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Pen-y-bont|Pen-y-bont]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
1ebx8282ty6fhl5bcg0rm5t9s4fmwf6
11102578
11102560
2022-08-19T10:59:51Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|250px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
[[File:Newtown White Stars.gif|thumb|250px|Tîm y Newtown White Stars, enillwyr Cwpan Cymru yn 1878-79]]
[[File:Bangor City v Cardiff City in the Welsh Cup Competition (14265031583).jpg|thumb|250px|Gêm [[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]] v [[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]], Cwpan Cymru 1 Mai 1964]]
[[File:Barry fans and players celebrate 2013 Welsh Cup success in Flint.jpg|thumb|250px|Ffans [[C.P.D. Tref Y Barri|Y Barri]] yn dathlu ei buddugoliaeth yn erbyn [[C.P.D. Tref Y Fflint|Y Fflint]] yn 2013]]
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2018-19#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2019-20#Cwpan Cymru|2019-20]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2020-21#Cwpan Cymru|2020-21]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2021-22#Cwpan Cymru|2021-22]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Pen-y-bont|Pen-y-bont]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
48f86yh8vb0xcuvmas7tkge251silca
11102579
11102578
2022-08-19T11:00:25Z
Stefanik
413
/* Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013 */
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|250px|bawd|Cwpan Cymru]]
Mae '''Cwpan Cymru''' yn [[Twrnamaint ddileu|gystadleuaeth ddileu]] [[pêl-droed]] flynyddol sydd yn agored i dimau o [[Cymru|Gymru]].
Rheolir y gystadleuaeth gan [[Cymdeithas Pêl-droed Cymru|Gymdeithas Bêl-droed Cymru]] ac fe gynhaliwyd y gystadleuaeth gyntaf ym 1877-78 sy'n golygu mai dim ond [[Cwpan Lloegr]] a [[Cwpan yr Alban|Chwpan yr Alban]] sy'n hŷn na Chwpan Cymru yn y byd pêl-droed.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
Ers [[1961]] cafodd yr enillwyr wahoddiad i gystadlu yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop hyd nes i [[UEFA|Uefa]] ddiddymu'r gystadleuaeth ym [[1999]], ers hynny mae'r clwb buddugol yn cael gwahoddiad i gynrychioli Cymru yng Nghynghrair Europa.
Hyd at 1995, pan fu clybiau o Loegr yn cystadlu, nid oedd clybiau Seisnig yn cael cynrychioli Cymru yng nghystadlaethau Uefa felly petai clwb o Loegr yn ennill, y clwb Cymreig gollodd yn y rownd derfynol fyddai'n derbyn gwahoddiad i chwarae yng Nghwpan Enillwyr Cwpanau Ewrop.
==Canlyniadau Gemau Terfynol Cwpan Cymru 1878-2013==
[[File:Newtown White Stars.gif|thumb|250px|Tîm Sêr Gwyn y Drenewydd, enillwyr Cwpan Cymru yn 1878-79]]
[[File:Bangor City v Cardiff City in the Welsh Cup Competition (14265031583).jpg|thumb|250px|Gêm [[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]] v [[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]], Cwpan Cymru 1 Mai 1964]]
[[File:Barry fans and players celebrate 2013 Welsh Cup success in Flint.jpg|thumb|250px|Ffans [[C.P.D. Tref Y Barri|Y Barri]] yn dathlu ei buddugoliaeth yn erbyn [[C.P.D. Tref Y Fflint|Y Fflint]] yn 2013]]
{|
!Tymor
!Enillwyr
!colspan=2|Sgor
!Tîm ail
|-
|1877-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1878-79||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1879-80||Druids||2||1||[[C.P.D. Rhuthun|Rhuthun]]
|-
|1880-81||Druids||2||0||[[C.P.D. Sêr Gwyn y Drenewydd|Sêr Gwyn y Drenewydd]]
|-
|1881-82||Druids||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1882-83||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Druids
|-
|1883-84||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||3||2||Druids
|-
|1884-85||Druids||2||0||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]
|-
|1885-86||Druids||5||2||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1886-87||Y Waun||4||2||Davenham
|-
|1887-88||Y Waun||5||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1888-89||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||2||1||[[Northwich Victoria F.C.|Northwich Victoria]]
|-
|1889-90||Y Waun||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1890-91||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1891-92||Y Waun||2||1||Westminster Rovers
|-
|1892-93||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||Y Waun
|-
|1893-94||Y Waun||2||0||Westminster Rovers
|-
|1894-95||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]||3||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1895-96||[[C.P.D. Dinas Bangor|Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1896-97||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|-
|1897-98||Druids||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1898-99||Druids||1||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1899-00||Aberystwyth||3||0||Druids
|-
|1900-01||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||1||0||Druids
|-
|1901-02||Wellington||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1902-03||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||8||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberaman]]
|-
|1903-04||Druids||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1904-05||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1905-06||Wellington||3||2||Whitchurch
|-
|1906-07||[[Oswestry United F.C.|Oswestry United]]||2||0||Whitchurch
|-
|1907-08||[[C.P.D. Caer|Caer]]||3||1||Cei Conna
|-
|1908-09||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1909-10||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1910-11||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||6||1||Cei Conna
|-
|1911-12||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||0||Pontypridd
|-
|1912-13||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||1||0||Pontypridd
|-
|1913-14||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||0||Llanelli
|-
|1914-15||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1915-19||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1919-20||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1920-21||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Pontypridd
|-
|1921-22||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||Ton Pentre
|-
|1922-23||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberdâr|Aberdâr]]
|-
|1923-24||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||Merthyr
|-
|1924-25||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||Y Fflint
|-
|1925-26||[[C.P.D. Glynebwy|Glynebwy]]||3||2||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1926-27||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1927-28||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1928-29||Cei Conna||3||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1929-30||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||2||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1930-31||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||7||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1931-32||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1932-33||[[C.P.D. Caer|Caer]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1933-34||[[Bristol City F.C.|Bristol City]]||3||0||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]
|-
|1934-35||[[Tranmere Rovers F.C.|Tranmere Rovers]]||1||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1935-36||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1936-37||[[Crewe Alexandra F.C.|Crewe Alexandra]]||3||1||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1937-38||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1938-39||South Liverpool||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1939-40||Wellington||4||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1940-46||Dim cystadleuaeth||||||
|-
|1946-47||[[C.P.D. Caer|Caer]]||5||1||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1947-48||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]||3||0||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1948-49||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||2||0||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1949-50||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1950-51||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1951-52||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||4||3||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]
|-
|1952-53||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1953-54||[[C.P.D. Tref y Fflint Unedig|Tref y Fflint Unedig]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1954-55||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||3||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1955-56||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1956-57||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Tref Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1957-58||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||0||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1958-59||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Lovells Athletic F.C.|Lovells Athletic]]
|-
|1959-60||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||1||0||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1960-61||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1961-62||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1962-63||[[Borough United F.C.|Borough United]]||2||1||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]
|-
|1963-64||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||3||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1964-65||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||8||2||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1965-66||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1966-67||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1967-68||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1968-69||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Abertawe|Tref Abertawe]]
|-
|1969-70||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Caer|Caer]]
|-
|1970-71||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1971-72||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1972-73||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1973-74||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[Stourbridge F.C.|Stourbridge]]
|-
|1974-75||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||5||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1975-76||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||6||5||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1976-77||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||4||2||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1977-78||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1978-79||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1979-80||[[C.P.D. Swydd Casnewydd|Swydd Casnewydd]]||5||1||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]
|-
|1980-81||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]
|-
|1981-82||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1982-83||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||4||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1983-84||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1984-85||[[Shrewsbury Town F.C.|Shrewsbury Town]]||5||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|1985-86||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1986-87||[[C.P.D. Merthyr Tydfil|Merthyr Tydfil]]||1||0||[[Swydd Casnewydd F.C.|Swydd Casnewydd]]
|-
|1987-88||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1988-89||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||5||0||[[Kidderminster Harriers F.C.|Kidderminster Harriers]]
|-
|1989-90||[[Hereford United F.C.|Hereford United]]||2||1||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1990-91||[[C.P.D. Abertawe|Dinas Abertawe]]||2||0||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]
|-
|1991-92||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||1||0||[[Hednesford Town F.C.|Hednesford Town]]
|-
|1992-93||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]||5||0||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]
|-
|1993-94||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1994-95||[[C.P.D. Wrecsam|Wrecsam]]||2||1||[[C.P.D. Dinas Caerdydd|Dinas Caerdydd]]
|-
|1995-96||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Llansantffraid]]*||3||3||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]
|-
|1996-97||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||1||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|1997-98||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]*||1||1||[[C.P.D. Nomadau Cei Conna|Nomadau Cei Conna]]
|-
|1998-99||[[C.P.D. Inter Caerdydd|Inter Caerdydd]]*||1||1||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|1999-00||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||1||0||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2000-01||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||2||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]
|-
|2001-02||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2002-03||[[C.P.D. Tref Y Barri|Tref Y Barri]]*||2||2||[[C.P.D. Tref Cwmbrân|Tref Cwmbrân]]
|-
|2003-04||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||1||0||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]] (aay)
|-
|2004-05||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||1||0||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]
|-
|2005-06||[[C.P.D. Y Rhyl|Y Rhyl]]||2||0||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|-
|2006-07||[[C.P.D. Tref Caerfyrddin|Tref Caerfyrddin]]||3||2||[[CP Afan Lido|Afan Lido]]
|-
|2007-08||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||4||2||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]] (aay)
|-
|2008-09||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||2||0||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|2009-10||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]||3||2||[[C.P.D. Tref Port Talbot|Tref Port Talbot]]
|
|-
|2010-11||[[C.P.D. Llanelli|Llanelli]]||4||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[2011-12]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Total Network Solutions]]||2||0||[[C.P.D. Derwyddon Cefn|Derwyddon Cefn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2012-13#Cwpan Cymru|2012-13]]||[[C.P.D. Tref Prestatyn|Tref Prestatyn]]||3||1||[[C.P.D. Dinas Bangor|Dinas Bangor]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2013-14#Cwpan Cymru|2013-14]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Tref Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2014-15#Cwpan Cymru|2014-15]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Y Drenewydd|Y Drenewydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2015-16#Cwpan Cymru|2015-16]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||2||0||[[C.P.D. Airbus UK Brychdyn|Airbus UK Brychdyn]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2016-17#Cwpan Cymru|2016-17]]||[[C.P.D. Tref Y Bala|Y Bala]]||2||1||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2017-18#Cwpan Cymru|2017-18]]||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]||4||1||[[C.P.D. Tref Aberystwyth|Aberystwyth]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2018-19#Cwpan Cymru|2018-19]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||0||[[C.P.D. Cei Connah|Cei Connah]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2019-20#Cwpan Cymru|2019-20]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2020-21#Cwpan Cymru|2020-21]]||Dim Cystadleuaeth oherwydd [[Y Gofid Mawr (COVID-19) yng Nghymru|Covid-19]]
|
|-
|[[Pêl-droed yng Nghymru 2021-22#Cwpan Cymru|2021-22]]||[[C.P.D. y Seintiau Newydd|Y Seintiau Newydd]]||3||2||[[C.P.D. Pen-y-bont|Pen-y-bont]]
|}
<nowiki>*</nowiki> ''enillodd efo [[ciciau o'r smotyn]]''
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Pêl-droed yng Nghymru]]
atbv9r60u8ojinpo89ka9z2v0cprjfc
Rhodri Mawr
0
8006
11102505
10896037
2022-08-18T19:35:58Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Person|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields=dinasyddiaeth|nationality={{banergwlad|Cymru}}|dateformat=dmy|image=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/2/21/Rhodri_Mawr.png}}
'''Rhodri ap Merfyn''' neu '''Rhodri Mawr''' (c. [[820]]–877) fel yr adnabuwyd ef yn ddiweddarach, oedd y [[brenin]] cyntaf i reoli'r rhan fwyaf o [[Cymru|Gymru]] a'r cyntaf hefyd i gael ei alw'n "Fawr".<ref name=":0">{{Cite book|title=Hanes cymru.|url=https://www.worldcat.org/oclc/153576256|publisher=Penguin Books Ltd|date=2007|location=|isbn=0-14-028476-1|oclc=153576256|last=Davies, John.|first=|year=|pages=79,82}}</ref>
Rhoddwyd y teitl hwn iddo oherwydd ei fod yn perthyn i genhedlaeth o reolwyr a oedd wedi ceisio creu (ac wedi llwyddo i greu) undod gwleidyddol yn eu gwledydd eu hunain. Roedd cyfoedion iddo, fel [[Siarlymaen]] (fr:''Charlemagne'') a’r [[Alffred Fawr|Brenin Alffred]], neu Alffred Fawr, wedi llwyddo i greu ymdeimlad o genedligrwydd ymhlith eu pobloedd eu hunain yn [[Ffrainc]] ac yn [[Lloegr]].<ref name=":1">{{Cite book|title=Hanes cymru.|url=https://www.worldcat.org/oclc/153576256|publisher=Penguin Books Ltd|date=2007|location=|isbn=0-14-028476-1|oclc=153576256|last=Davies, John.|first=|year=|pages=79}}</ref> Yn yr un modd, roedd Rhodri wedi uno prif deyrnasoedd Cymru o dan ei arweinyddiaeth, sef [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]], [[Teyrnas Powys|Powys]] a'r [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] (a oedd yn cynnwys [[Seisyllwg]]) ac wedi cyfarwyddo’r Cymry gyda’r syniad o uno o dan un arweinydd yn hytrach na pharhau i fod yn glytwaith o deyrnasoedd bychan.
Daeth yn Frenin Gwynedd yn [[844]] ar farwolaeth ei dad, [[Merfyn Frych]], yn rheolwr Powys yn [[855]] a Seisyllwg yn [[871]]. Roedd yn awr yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru, gyda’i deyrnas yn ymestyn o [[Ynys Môn]] i Benrhyn Gŵyr.<ref name=":2">{{Cite book|title=Seiri cenedl y Cymry|url=https://www.worldcat.org/oclc/16692917|publisher=Gwasg Gomer|date=1986|location=Llandysul|isbn=0-86383-244-X|oclc=16692917|last=Evans, Gwynfor, 1912-|first=|year=|pages=43-47}}</ref>
== Etifeddiaeth a Llinach ==
Llwyddodd Merfyn Frych a’i fab, Rhodri, i gael eu gafael ar rai o brif deyrnasoedd Cymru drwy gyfrwng cyfres o [[Priodas|briodasau]] gwleidyddol yn hytrach na lansio cyfres o ymgyrchoedd milwrol. Roedd Merfyn ei hun wedi etifeddu Gwynedd yn 825 pan fu farw ei ewythr ar ochr ei fam, [[Hywel ap Rhodri Molwynog|Hywel ap Rhodri]], yn ddi-etifedd ac yn aelod gwrywaidd olaf teulu Maelgwn. Wedyn, priododd Merfyn â [[Nest ferch Cadell]], o deulu brenhinol Powys, a phriododd Rhodri eu mab ag Angharad, chwaer [[Gwgon ap Meurig|Gwgon]], brenin Ceredigion.<ref name=":2" />
Er bod Cyfraith Cymru yn gwahardd trosglwyddo unrhyw etifeddiaeth drwy linell deuluol y fam, defnyddiwyd cysylltiad Rhodri â Phowys, drwy ei fam, i gyfiawnhau bod Powys yn dod i’w feddiant yn 855 yn dilyn marwolaeth ei ewythr [[Cyngen ap Cadell]] tra'r oedd ar [[Pererindod|bererindod]] i [[Rhufain|Rufain]]. Roedd hynny ar draul y ffaith bod gan Cadell etifeddion.<ref name=":1" />
Yn yr un ffordd, defnyddiodd ei briodas ag [[Angharad ferch Meurig]] i gyfiawnhau ei hawl i olynu Gwgon, ei frawd-yng-nghyfraith, yn rheolwr teyrnas Seisyllwg (cyfuniad o Geredigion, Ystrad Tywi a Gŵyr) yn 871. Camp ei deyrnasiad oedd llwyddo i glymu teyrnasoedd Gwynedd, Powys a'r Deheubarth mewn undod fel bod y rhan helaethaf o Gymru o dan ei awdurdod erbyn 878.<ref>{{Cite web|title=RHODRI MAWR (bu farw 877), brenin Gwynedd, Powys, a Deheubarth {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c-RHOD-MAW-0877|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2020-09-28}}</ref>
== Teyrnasiad ==
Amlygodd Rhodri ei hun nid yn unig yn arweinydd craff ond hefyd fel milwr medrus a dewr. Wynebai fygythiadau ac ymosodiadau o sawl cyfeiriad, oddi wrth y [[Saeson]], y [[Daniaid]] a theyrnasoedd eraill yng Nghymru.
Roedd yn gorfod wynebu pwysau gan yr [[Eingl-Sacsoniaid|Eingl-sacsoniaid]] ac yn gynyddol gan y [[Daniaid]] hefyd, a fu'n anrheithio [[Môn]] yn [[854]] yn ôl y [[Brut y Tywysogion|croniclau]]. Yn [[856]] enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ger y Gogarth, [[Brwydr Llandudno|Llandudno]], gan ladd eu harweinydd [[Gorm]] (a elwid weithiau yn Horm).<ref name=":0" />
Roedd ei fuddugoliaeth dros y Northmyn yn nodedig, a soniwyd amdani yn llenyddiaeth y cyfnod. Roedd ei fuddugoliaeth yn hysbys ar draws y Cyfandir. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], y bardd ac ysgolhaig Gwyddelig, wedi eu hysgrifennu yn llys [[Siarl Foel]], brenin y [[Ffranciaid]] Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cyfeiriwyd at y fuddugoliaeth yn y Brut Gwyddelig hefyd. Roedd hon yn fuddugoliaeth filwrol bwysig gan fod pŵer milwrol y Northmyn yn gryf ac yn ddidrugaredd. Erbyn 865 roeddent wedi cyrraedd ynysoedd [[yr Alban]] a sefydlu trefedigaethau yn [[Iwerddon]], gan gynnwys un yn [[Dulyn|Nulyn]]. Aethant ymlaen wedyn i feddiannu teyrnasoedd brenhinol Lloegr oni bai am [[Wessex]], a chipio tiroedd yng ngogledd Ffrainc. Cymaint oedd eu henwogrwydd bu'n rhaid i Alffred Fawr ffoi i [[Gwlad yr Haf|Wlad yr Haf]] a Rhodri i Iwerddon ar un adeg er mwyn dianc rhag rhaib y Northmyn.<ref name=":2" />
Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym [[Brwydr Parciau|Mrwydr Parciau]] yn 872. Mae Cronicl y Tywysogion yn nodi buddugoliaeth mewn dau le, sef Bangolau (Bann Guolou neu Bannoleu) lle trechodd y Llychlynwyr yn Ynys Môn mewn brwydr galed, a’r ail ym Manegid neu Enegyd, lle cafodd y Llychlynwyr eu dinistrio.<ref>{{Cite book|title=The Chronicle of the SaxonsorBrut y Saeson|url=https://en.wikisource.org/wiki/The_Chronicle_of_the_Saxons|last=Anhysbys|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref>
Yn 876 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i [[Iwerddon]]. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn yn 877, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan y Saeson, sef [[Mercia|gwŷr Mersia]], er nad yw'r manylion yn hysbys.<ref name=":0" /> Sonia rhywfaint o ffynonellau’r cyfnod mai Ceolwulf o [[Mercia]] a’i filwyr a’u lladdodd gan fod Alffred Fawr yn ymladd yn erbyn y [[Llychlynwyr]] yn [[Dwyrain Anglia|Nwyrain Anglia]] ar y pryd. Pan enillodd ei fab, [[Anarawd ap Rhodri]], fuddugoliaeth dros wŷr Mersia ym Mrwydr Conwy yn 881 fe'i dathlwyd yn y [[brut]]iau fel "dial Duw am Rhodri".<ref name=":0" />
Roedd Rhodri Fawr yn gefnogwr brwdfrydig i ddiwylliant y [[Bardd|beirdd]] - traddodiad a oedd yn cofnodi hanesion y Cymry, ac mae cerdd gan yr ysgolhaig [[Iwerddon|Gwyddelig]], Sedulus Scottus, i Rhodri yn dangos ei bwysigrwydd fel noddwr a chefnogwr diwylliant. Hwn oedd cyfnod Canu Heledd a [[Llywarch Hen]]<ref>{{Cite book|edition=Arg. newydd|title=Cydymaith i lenyddiaeth Cymru|url=https://www.worldcat.org/oclc/38068896|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|date=1997|location=Caerdydd|isbn=0-7083-1382-5|oclc=38068896|others=Stephens, Meic, 1938-|last=|first=|year=|pages=86-7}}</ref> a’r cyfnod pan fu diddordeb yn y cysylltiad brenhinol rhwng yr [[Yr Hen Ogledd|Hen Ogledd]] a llinach frenhinol teyrnasoedd Cymru. Mae’n amlwg bod safon dysg yng Nghymru’r cyfnod yn cael ei gydnabod gan Loegr, oherwydd gwahoddwyd yr ysgolhaig [[Asser]] o [[Tyddewi|Dyddewi]] draw i Wessex gan Alffred Fawr i ysgrifennu ei gofiant.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
== Yr olyniaeth ==
Yn ôl rhai haneswyr roedd pedwar o feibion gan Rhodri, ond dywedai eraill bod chwech ganddo. Ymhlith y meibion hynny roedd ei fab hynaf, sef Anarawd, a etifeddodd Wynedd a Phowys. Y gangen hon o’r teulu sefydlodd [[Aberffraw|llys Aberffraw]], ac roedd [[Gruffudd ap Cynan]] a [[Llywelyn Fawr]] ymhlith ei ddisgynyddion. Cadell oedd un o’r meibion eraill, a thad [[Hywel Dda]], a’r gangen hon a ymsefydlodd gangen frenhinol teulu [[Castell Dinefwr|Dinefwr]], a ddaeth yn bencadlys i deyrnas y Deheubarth.
=== Plant ===
* [[Anarawd ap Rhodri]] (bu farw 913)
* [[Cadell ap Rhodri]] (854 -907)
* Gwriad ap Rhodri: a laddwyd mewn brwydr yn erbyn y Saeson gyda’i dad, Rhodri yn 877. Lladdwyd ei fab, Gwgawn yn 955.
* Tudwal ap Rhodri (ganwyd 860)
== Cyfeiriadau ==
<references />
== Llyfryddiaeth ==
* [[John Edward Lloyd]], ''A history of Wales: from the earliest times to the Edwardian conquest''(Longmans, Green & Co, 1911)
* Ceinwen H. Thomas, "Rhodri Mawr", yn ''Ein Tywysogion'' (1954)
{{dechrau-bocs}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Merfyn Frych|Merfyn Frych ap Gwriad]]|teitl=[[Teyrnas Gwynedd|Brenin Gwynedd]]|blynyddoedd=[[844]]–[[878]]|ar ôl=[[Anarawd ap Rhodri]]}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Cyngen ap Cadell]]|teitl=[[Teyrnas Powys|Brenin Powys]]|blynyddoedd=[[855]]–[[878]]|ar ôl=[[Merfyn ap Rhodri]]}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Gwgon]]|teitl=[[Seisyllwg|Brenin Seisyllwg]]|blynyddoedd=[[872]]–[[878]]|ar ôl=[[Cadell ap Rhodri]]}}
{{diwedd-bocs}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Hywel Dda}}
[[Categori:Cymry'r 9fed ganrif]]
[[Categori:Genedigaethau'r 820au]]
[[Categori:Marwolaethau 878]]
[[Categori:Teyrnoedd Ceredigion]]
[[Categori:Teyrnoedd Gwynedd]]
[[Categori:Teyrnoedd Powys]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
tig4jh2jca0wt8pe9n2oedx49wk07f4
11102506
11102505
2022-08-18T19:37:20Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Person|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields=dinasyddiaeth|nationality={{banergwlad|Cymru}}|dateformat=dmy|image=Rhodri Mawr.png}}
'''Rhodri ap Merfyn''' neu '''Rhodri Mawr''' (c. [[820]]–877) fel yr adnabuwyd ef yn ddiweddarach, oedd y [[brenin]] cyntaf i reoli'r rhan fwyaf o [[Cymru|Gymru]] a'r cyntaf hefyd i gael ei alw'n "Fawr".<ref name=":0">{{Cite book|title=Hanes cymru.|url=https://www.worldcat.org/oclc/153576256|publisher=Penguin Books Ltd|date=2007|location=|isbn=0-14-028476-1|oclc=153576256|last=Davies, John.|first=|year=|pages=79,82}}</ref>
Rhoddwyd y teitl hwn iddo oherwydd ei fod yn perthyn i genhedlaeth o reolwyr a oedd wedi ceisio creu (ac wedi llwyddo i greu) undod gwleidyddol yn eu gwledydd eu hunain. Roedd cyfoedion iddo, fel [[Siarlymaen]] (fr:''Charlemagne'') a’r [[Alffred Fawr|Brenin Alffred]], neu Alffred Fawr, wedi llwyddo i greu ymdeimlad o genedligrwydd ymhlith eu pobloedd eu hunain yn [[Ffrainc]] ac yn [[Lloegr]].<ref name=":1">{{Cite book|title=Hanes cymru.|url=https://www.worldcat.org/oclc/153576256|publisher=Penguin Books Ltd|date=2007|location=|isbn=0-14-028476-1|oclc=153576256|last=Davies, John.|first=|year=|pages=79}}</ref> Yn yr un modd, roedd Rhodri wedi uno prif deyrnasoedd Cymru o dan ei arweinyddiaeth, sef [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]], [[Teyrnas Powys|Powys]] a'r [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] (a oedd yn cynnwys [[Seisyllwg]]) ac wedi cyfarwyddo’r Cymry gyda’r syniad o uno o dan un arweinydd yn hytrach na pharhau i fod yn glytwaith o deyrnasoedd bychan.
Daeth yn Frenin Gwynedd yn [[844]] ar farwolaeth ei dad, [[Merfyn Frych]], yn rheolwr Powys yn [[855]] a Seisyllwg yn [[871]]. Roedd yn awr yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru, gyda’i deyrnas yn ymestyn o [[Ynys Môn]] i Benrhyn Gŵyr.<ref name=":2">{{Cite book|title=Seiri cenedl y Cymry|url=https://www.worldcat.org/oclc/16692917|publisher=Gwasg Gomer|date=1986|location=Llandysul|isbn=0-86383-244-X|oclc=16692917|last=Evans, Gwynfor, 1912-|first=|year=|pages=43-47}}</ref>
== Etifeddiaeth a Llinach ==
Llwyddodd Merfyn Frych a’i fab, Rhodri, i gael eu gafael ar rai o brif deyrnasoedd Cymru drwy gyfrwng cyfres o [[Priodas|briodasau]] gwleidyddol yn hytrach na lansio cyfres o ymgyrchoedd milwrol. Roedd Merfyn ei hun wedi etifeddu Gwynedd yn 825 pan fu farw ei ewythr ar ochr ei fam, [[Hywel ap Rhodri Molwynog|Hywel ap Rhodri]], yn ddi-etifedd ac yn aelod gwrywaidd olaf teulu Maelgwn. Wedyn, priododd Merfyn â [[Nest ferch Cadell]], o deulu brenhinol Powys, a phriododd Rhodri eu mab ag Angharad, chwaer [[Gwgon ap Meurig|Gwgon]], brenin Ceredigion.<ref name=":2" />
Er bod Cyfraith Cymru yn gwahardd trosglwyddo unrhyw etifeddiaeth drwy linell deuluol y fam, defnyddiwyd cysylltiad Rhodri â Phowys, drwy ei fam, i gyfiawnhau bod Powys yn dod i’w feddiant yn 855 yn dilyn marwolaeth ei ewythr [[Cyngen ap Cadell]] tra'r oedd ar [[Pererindod|bererindod]] i [[Rhufain|Rufain]]. Roedd hynny ar draul y ffaith bod gan Cadell etifeddion.<ref name=":1" />
Yn yr un ffordd, defnyddiodd ei briodas ag [[Angharad ferch Meurig]] i gyfiawnhau ei hawl i olynu Gwgon, ei frawd-yng-nghyfraith, yn rheolwr teyrnas Seisyllwg (cyfuniad o Geredigion, Ystrad Tywi a Gŵyr) yn 871. Camp ei deyrnasiad oedd llwyddo i glymu teyrnasoedd Gwynedd, Powys a'r Deheubarth mewn undod fel bod y rhan helaethaf o Gymru o dan ei awdurdod erbyn 878.<ref>{{Cite web|title=RHODRI MAWR (bu farw 877), brenin Gwynedd, Powys, a Deheubarth {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c-RHOD-MAW-0877|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2020-09-28}}</ref>
== Teyrnasiad ==
Amlygodd Rhodri ei hun nid yn unig yn arweinydd craff ond hefyd fel milwr medrus a dewr. Wynebai fygythiadau ac ymosodiadau o sawl cyfeiriad, oddi wrth y [[Saeson]], y [[Daniaid]] a theyrnasoedd eraill yng Nghymru.
Roedd yn gorfod wynebu pwysau gan yr [[Eingl-Sacsoniaid|Eingl-sacsoniaid]] ac yn gynyddol gan y [[Daniaid]] hefyd, a fu'n anrheithio [[Môn]] yn [[854]] yn ôl y [[Brut y Tywysogion|croniclau]]. Yn [[856]] enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ger y Gogarth, [[Brwydr Llandudno|Llandudno]], gan ladd eu harweinydd [[Gorm]] (a elwid weithiau yn Horm).<ref name=":0" />
Roedd ei fuddugoliaeth dros y Northmyn yn nodedig, a soniwyd amdani yn llenyddiaeth y cyfnod. Roedd ei fuddugoliaeth yn hysbys ar draws y Cyfandir. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], y bardd ac ysgolhaig Gwyddelig, wedi eu hysgrifennu yn llys [[Siarl Foel]], brenin y [[Ffranciaid]] Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cyfeiriwyd at y fuddugoliaeth yn y Brut Gwyddelig hefyd. Roedd hon yn fuddugoliaeth filwrol bwysig gan fod pŵer milwrol y Northmyn yn gryf ac yn ddidrugaredd. Erbyn 865 roeddent wedi cyrraedd ynysoedd [[yr Alban]] a sefydlu trefedigaethau yn [[Iwerddon]], gan gynnwys un yn [[Dulyn|Nulyn]]. Aethant ymlaen wedyn i feddiannu teyrnasoedd brenhinol Lloegr oni bai am [[Wessex]], a chipio tiroedd yng ngogledd Ffrainc. Cymaint oedd eu henwogrwydd bu'n rhaid i Alffred Fawr ffoi i [[Gwlad yr Haf|Wlad yr Haf]] a Rhodri i Iwerddon ar un adeg er mwyn dianc rhag rhaib y Northmyn.<ref name=":2" />
Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym [[Brwydr Parciau|Mrwydr Parciau]] yn 872. Mae Cronicl y Tywysogion yn nodi buddugoliaeth mewn dau le, sef Bangolau (Bann Guolou neu Bannoleu) lle trechodd y Llychlynwyr yn Ynys Môn mewn brwydr galed, a’r ail ym Manegid neu Enegyd, lle cafodd y Llychlynwyr eu dinistrio.<ref>{{Cite book|title=The Chronicle of the SaxonsorBrut y Saeson|url=https://en.wikisource.org/wiki/The_Chronicle_of_the_Saxons|last=Anhysbys|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=}}</ref>
Yn 876 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i [[Iwerddon]]. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn yn 877, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan y Saeson, sef [[Mercia|gwŷr Mersia]], er nad yw'r manylion yn hysbys.<ref name=":0" /> Sonia rhywfaint o ffynonellau’r cyfnod mai Ceolwulf o [[Mercia]] a’i filwyr a’u lladdodd gan fod Alffred Fawr yn ymladd yn erbyn y [[Llychlynwyr]] yn [[Dwyrain Anglia|Nwyrain Anglia]] ar y pryd. Pan enillodd ei fab, [[Anarawd ap Rhodri]], fuddugoliaeth dros wŷr Mersia ym Mrwydr Conwy yn 881 fe'i dathlwyd yn y [[brut]]iau fel "dial Duw am Rhodri".<ref name=":0" />
Roedd Rhodri Fawr yn gefnogwr brwdfrydig i ddiwylliant y [[Bardd|beirdd]] - traddodiad a oedd yn cofnodi hanesion y Cymry, ac mae cerdd gan yr ysgolhaig [[Iwerddon|Gwyddelig]], Sedulus Scottus, i Rhodri yn dangos ei bwysigrwydd fel noddwr a chefnogwr diwylliant. Hwn oedd cyfnod Canu Heledd a [[Llywarch Hen]]<ref>{{Cite book|edition=Arg. newydd|title=Cydymaith i lenyddiaeth Cymru|url=https://www.worldcat.org/oclc/38068896|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|date=1997|location=Caerdydd|isbn=0-7083-1382-5|oclc=38068896|others=Stephens, Meic, 1938-|last=|first=|year=|pages=86-7}}</ref> a’r cyfnod pan fu diddordeb yn y cysylltiad brenhinol rhwng yr [[Yr Hen Ogledd|Hen Ogledd]] a llinach frenhinol teyrnasoedd Cymru. Mae’n amlwg bod safon dysg yng Nghymru’r cyfnod yn cael ei gydnabod gan Loegr, oherwydd gwahoddwyd yr ysgolhaig [[Asser]] o [[Tyddewi|Dyddewi]] draw i Wessex gan Alffred Fawr i ysgrifennu ei gofiant.<ref name=":0" /><ref name=":2" />
== Yr olyniaeth ==
Yn ôl rhai haneswyr roedd pedwar o feibion gan Rhodri, ond dywedai eraill bod chwech ganddo. Ymhlith y meibion hynny roedd ei fab hynaf, sef Anarawd, a etifeddodd Wynedd a Phowys. Y gangen hon o’r teulu sefydlodd [[Aberffraw|llys Aberffraw]], ac roedd [[Gruffudd ap Cynan]] a [[Llywelyn Fawr]] ymhlith ei ddisgynyddion. Cadell oedd un o’r meibion eraill, a thad [[Hywel Dda]], a’r gangen hon a ymsefydlodd gangen frenhinol teulu [[Castell Dinefwr|Dinefwr]], a ddaeth yn bencadlys i deyrnas y Deheubarth.
=== Plant ===
* [[Anarawd ap Rhodri]] (bu farw 913)
* [[Cadell ap Rhodri]] (854 -907)
* Gwriad ap Rhodri: a laddwyd mewn brwydr yn erbyn y Saeson gyda’i dad, Rhodri yn 877. Lladdwyd ei fab, Gwgawn yn 955.
* Tudwal ap Rhodri (ganwyd 860)
== Cyfeiriadau ==
<references />
== Llyfryddiaeth ==
* [[John Edward Lloyd]], ''A history of Wales: from the earliest times to the Edwardian conquest''(Longmans, Green & Co, 1911)
* Ceinwen H. Thomas, "Rhodri Mawr", yn ''Ein Tywysogion'' (1954)
{{dechrau-bocs}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Merfyn Frych|Merfyn Frych ap Gwriad]]|teitl=[[Teyrnas Gwynedd|Brenin Gwynedd]]|blynyddoedd=[[844]]–[[878]]|ar ôl=[[Anarawd ap Rhodri]]}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Cyngen ap Cadell]]|teitl=[[Teyrnas Powys|Brenin Powys]]|blynyddoedd=[[855]]–[[878]]|ar ôl=[[Merfyn ap Rhodri]]}}
{{bocs-olyniaeth|cyn=[[Gwgon]]|teitl=[[Seisyllwg|Brenin Seisyllwg]]|blynyddoedd=[[872]]–[[878]]|ar ôl=[[Cadell ap Rhodri]]}}
{{diwedd-bocs}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Hywel Dda}}
[[Categori:Cymry'r 9fed ganrif]]
[[Categori:Genedigaethau'r 820au]]
[[Categori:Marwolaethau 878]]
[[Categori:Teyrnoedd Ceredigion]]
[[Categori:Teyrnoedd Gwynedd]]
[[Categori:Teyrnoedd Powys]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
id8mnj3buifbzuvycirjw0eckdg1xt8
Yr Oesoedd Canol yng Nghymru
0
8007
11102499
10883082
2022-08-18T19:03:16Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau}}
{{gwybodlen Adnoddau Addysg|delwedd=[[File:Cymru yn yr Oesoedd Canol.webm|250px]]|Header1=HWB|testun1=<br>
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e Trosolwg: Oes y Tywysogion]
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518 Oes y Tywysogion: Gorchfygu Cymru]|Header2=|testun2=|Header3=|testun3=}}
Mae'r '''Oesoedd Canol yng Nghymru''' yn gyfnod sy'n ymestyn o tua 600 hyd at 1485.
Ymadawiad y [[Rhufeiniaid]] o Brydain sy'n nodi dechreuad yr oesoedd canol yng Nghymru. Rhannwyd tiroedd y Cymry yn deyrnasoedd bach, ac am gannoedd o flynyddoedd bu'r teyrnasoedd hyn yn ymladd yn erbyn goresgynwyr ac yn erbyn ei gilydd er mwyn sefydlu awdurdod dros ardal mor eang â phosibl o Gymru.
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o [[Cymru|Gymru]] oedd [[Rhodri Mawr]], a oedd yn wreiddiol yn frenin [[Teyrnas Gwynedd]], ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion|Cheredigion]] hefyd. Pan fu farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond llwyddodd ei ŵyr, [[Hywel Dda]], i ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]] drwy alw cyfarfod yn [[Hendy-gwyn ar Daf]]. Pan fu farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth, ond adfeddiannwyd Gwynedd gan y frenhinllin draddodiadol.
Yn 1066, gydag ymosodiad y [[Normaniaid]] ar Loegr ar y gorwel, gwelwyd tywysogion y [[Deheubarth]] a [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn amlygu eu hunain fel arweinyddion y frwydr hon rhwng diwedd y 11g hyd at ddiwedd y 13g.
Roedd yn wlad lle'r oedd y mwyafrif helaeth o'r bobl yn siarad un iaith yn unig, sef [[Cymraeg]], ac roedd trefn arbennig i bwysigrwydd gwahanol grwpiau o bobl yn y gymdeithas. Roedd [[crefydd]] yn bwysig iawn ym mywydau pobl ac roedd rôl allweddol gan yr abatai a'r mynachlogydd ym mywydau bob dydd pobl.
Roedd lladd [[Llywelyn ap Gruffydd]] a’i frawd [[Dafydd ap Gruffudd]] yn 1282/3 yn dynodi cyfnod newydd yn [[hanes Cymru]], gyda’r Goncwest [[Edwardaidd]] yn nodi mai awdurdod coron Lloegr oedd bellach yn teyrnasu yng Nghymru. Bu gweddill y 13g hyd at ddiwedd y 15g yn un ansefydlog a helbulus yn hanes Cymru. Ar ddechrau’r 15g amlygodd [[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]] ei hun fel ffigwr amlwg ym mrwydr Cymru i ennill annibyniaeth eto wedi Concwest Edward. Bu nifer o wrthryfeloedd eraill yn ystod y cyfnod hwn o dan arweinyddion eraill a ddangosai’r ymdeimlad cenedlaethol oedd ar gynnydd yng Nghymru wedi’r Goncwest. Yn 1485 enillodd [[Harri Tudur]], oedd â’i wreiddiau yn nheulu’r [[Tuduriaid Penmynydd|Tuduriaid]], Ynys Môn, [[Brwydr Maes Bosworth|Frwydr Maes Bosworth]], gan gychwyn ar gyfnod mwy sefydlog yn hanes Prydain. Gyda’r fuddugoliaeth honno cychwynnodd cyfnod y [[Tuduriaid]].
== Arweinwyr nodedig ==
[[Delwedd:Flag_of_Gwynedd.png|alt=|bawd|150x150px|Baner Teyrnas Gwynedd]]
Roedd teyrnasoedd Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn y gogledd, y [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] yn y Gorllewin a [[Teyrnas Powys|Phowys]] a [[Teyrnas Brycheiniog|Brycheiniog]] yn y dwyrain. Roedd cydbwysedd y pŵer yn aml yn symud yn gyflym rhwng y Teyrnasoedd, gyda brenhinoedd yn cystadlu am bŵer. Ffurfiwyd cynghreiriau rhwng Teyrnasoedd a chyda'r Saeson, ond roedd pŵer fel arfer yn cael ei ennill drwy frwydr neu [[Priodas|briodas]]. Tra ymladdai llywodraethwyr Cymru ymysg ei gilydd roeddent hefyd yn wynebu bygythiadau gan y Daniaid, a ymosododd ar hyd yr arfordir, ac oddi wrth y Saeson, ac yn ddiweddarach y Normaniaid, a ymosododd o'r dwyrain. Yn gynyddol, gweithiodd y Cymry gyda'i gilydd er mwyn amddiffyn eu hunain a'u tir rhag y goresgynwyr.
'''Rheolwyr pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol'''
* '''m.547''' - '''[[Maelgwn Gwynedd]].''' Sylfaenydd Teyrnas Gwynedd a Brenin y Brythoniaid
* '''c.625 – 634 - [[Cadwallon ap Cadfan]]'''. Cofiwyd fel Brenin y Brythoniaid a oresgynodd teyrnas Northumbria felly'n atal uchelgais imperialaidd ei brenin Edwin.
* '''c.655''' '''– 682 - [[Cadwaladr|Cadwaladr ap Cadwallon]].''' Brenin olaf y Brythoniaid a ffiwgwr chwedlonol mewn cerddi hwyrach.
* '''<abbr>c.</abbr>820 – 878''' '''-''' '''[[Rhodri Mawr]].''' Llwyddodd i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a threchu'r [[Daniaid]] ym [[Brwydr Llandudno|Mrwydr Llandudno]].
* '''c.880 – 948''' '''-''' '''[[Hywel Dda]].''' Mae e'n nodedig yn bennaf am greu [[cyfraith]] unffurf gyntaf y wlad, ac am uno Cymru gyfan.
* '''1055 – 1137 -''' '''[[Gruffudd ap Cynan]].''' Brenin Gwynedd a ffigwr allweddol yn y gwrthwynebiad i'r Normaniaid.
* '''1100 – 1170''' '''-''' '''[[Owain Gwynedd]].''' Ystyried yn un o dywysogion mwyaf llwyddiannus gogledd Cymru ac ef oedd y cyntaf i gael ei enwi'n '<nowiki/>''Princeps Walliae'''
* '''1132 – 1197''' '''-''' '''[[Yr Arglwydd Rhys]].''' Tywysog y Deheubarth a'r rheolwr brodorol mwyaf pwerus ar ôl marwolaeth Owain Gwynedd.
* '''1173 – 1240''' '''-''' '''[[Llywelyn Fawr]].''' Brenin Gwynedd a rheolwr Gymru gyfan. Drwy gyfuniad o ryfel a diplomyddiaeth bu'n dominyddu Cymru am 45 mlynedd.
* '''1225 – 1282''' '''-''' '''[[Llywelyn ein Llyw Olaf]].''' Yn ŵyr i Llywelyn Fawr, ef oedd tywysog sofran olaf Cymru cyn concwest Edward I o Loegr.
* '''c.1359 – c.1415''' '''-''' '''[[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]].''' Ef oedd y Cymro brodorol olaf i arddel y teitl Tywysog Cymru.
{{chart top|Coeden deulu o deuluoedd Brenhinol Cymru}}
{{familytree/start}}
{{familytree||||Cun|Cun='''[[Cunedda]]'''<br>Gwynedd}}
{{familytree||11=|17=|16=|15=|14=|13=|12=|10=|,|9=|8=.|7=-|6=-|5=^|4=-|-|18=}}
{{familytree|Cer||||Ein||||||||Cer='''[[Ceredig ap Cunedda]]'''<br>Ceredigion –453|Ein='''[[Einion Yrth ap Cunedda]]'''<br>Gwynedd c.470–500}}
{{familytree||10=.|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=-|!|8=^|7=-|6=,|5=|4=||17=}}
{{familytree|Usa||Cad||Owa||||||Usa='''[[Usai ap Ceredig]]'''<br>Ceredigion 453–490|Cad='''[[Cadwallon Lawhir ap Einion]]'''<br>Gwynedd<br>500–534|Owa=[[Owain Ddantgwyn]]}}
{{familytree||!||||!||||!|||}}
{{familytree|Ser||Mae||Cun||||||Ser='''[[Serwyl ap Usai]]'''<br>Ceredigion 490–523|Cun=[[Cuneglas]]|Mae='''[[Maelgwn Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>534–547}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Bod||Rhu||||||||||Bod='''[[Boddw ap Serwyl]]'''<br>Ceredigion 523–560|Rhu='''[[Rhun Hir ap Maelgwn]]'''<br>Gwynedd<br>547–586}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Art||Bel||||||||||Art='''[[Arthfoddw ap Boddw]]'''<br>Ceredigion 560–595|Bel='''[[Beli ap Rhun]]'''<br>Gwynedd 586–599}}
{{familytree||!||||!||||||}}
{{familytree|Art||Iag||||||||||Art='''[[Arthlwys ap Arthwfoddw]]'''<br>Ceredigion 595–630|Iag='''[[Iago ap Beli]]'''<br>Gwynedd<br>599–616}}
{{familytree||10=|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=|!|8=|7=|6=!|5=|4=||17=}}
{{familytree||13=|Cad='''[[Cadfan ap Iago]]'''<br>Gwynedd<br>616–625|Eil='''[[Eiludd Powys]]'''<br>Powys<br>613–642|19=Clo|18=|17=|16=|15=|14=|12=|!|11=Eil|10=|9=|8=|7=|6=|5=Cad|4=||Clo='''[[Cloten ap Nowy]]'''<br>Dyfed<br>650–670<br>Brycheiniog<br>655–670}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Cly|12=|Cly='''[[Clydog ap Arthlwys]]'''<br>Ceredigion 630–665|Cdw='''[[Cadwallon ap Cadfan]]'''<br>Gwynedd<br>625–634|Caf='''[[Cadafael Cadomedd ap Cynfeddw]]'''<br>Gwynedd<br>634–655|Bel='''[[Beli ap Eiludd]]'''<br>Powys<br>655–695|15=Cat|14=|13=|11=||10=|9=|8=|7=Bel|6=|5=Caf|4=|Cdw|Cat='''[[Caten ap Cloten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>670–690}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Sei|12=|Sei='''[[Seisyll ap Clydog]]'''<br>Ceredigion 665–700|Cwr='''[[Cadwaladr]]'''<br>Gwynedd<br>655–682|Gwy='''[[Gwylog ap Beli]]'''<br>Powys<br>695–725|17=Cad|16=|15=|14=|13=|11=||10=|9=Gwy|8=|7=|6=|5=|4=|Cwr|Cad='''[[Cadwgan ap Caten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>690–710}}
{{familytree||15=|25=-|24=^|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=.}}
{{familytree|Art|13=|Art='''[[Arthwyr ap Seisyll]]'''<br>Seisyllwg 700–735|Idw='''[[Idwal Iwrch]]'''<br>Gwynedd<br>682–720|Eli='''[[Elisedd ap Gwylog]]'''<br>Powys<br>725–755|Rha='''[[Rhain ap Cadwgan]]'''<br>Dyfed<br>710–730<br>Brycheiniog<br>710–720|17=Aws|16=|15=Rha|14=|12=||11=|10=|9=Eli|8=|7=|6=|5=|4=|Idw|Aws='''[[Awst ap Cadwgan]]'''<br>Brycheiniog<br>720–735}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree|Dyf|12=|Dyf='''[[Dyfnwal ap Arthwyr]]'''<br>Seisyllwg 735–770|Rho='''[[Rhodri Molwynog ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>720–754|Car='''[[Caradog ap Meirion]]'''<br>Gwynedd<br>754–798|Bro='''[[Brochfael ap Elisedd]]'''<br>Powys<br>755–773|Tew='''[[Tewdwr ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>730–760|15=Elw|14=|13=Tew|11=||10=|9=|8=|7=Bro|6=|5=Car|4=|Rho|Elw='''[[Elwystl ap Awst]]'''<br>Brycheiniog<br>735–750}}
{{familytree||13=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|14=!|12=|!|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=)|5=|4=||22=!}}
{{familytree|Meu|11=|Meu='''[[Meurig ap Dyfnwal]]'''<br>Seisyllwg 770–807|Cyn='''[[Cynan Dindaethwy ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>798–816|Hyw='''[[Hywel ap Rhodri Molwynog]]'''<br>Gwynedd<br>816–825|Cae='''[[Cadell ap Brochfael]]'''<br>Powys<br>773–808|13=Mar|12=|10=||9=|8=|7=Cae|6=|5=Hyw|4=|Cyn|Mar='''[[Maredudd ap Tewdwr]]'''<br>Dyfed<br>760–797}}
{{familytree||14=!|23=-|22=^|21=-|20=,|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=.}}
{{familytree||12=|Eth=[[Ethyllt ferch Cynan]]|Gwr=[[Gwriad ap Elidyr]]|Rha='''[[Rhain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>797–808|17=Owa|16=|15=Rha|14=|13=|11=|!|10=!|9=|8=|7=Gwr|6=v|5=Eth|4=||Owa='''[[Owain ap Maredudd (Dyfed)|Owain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>808–810}}
{{familytree||14=^|23=|22=|21=|20=!|19=|18=|17=|16=.|15=-|13=-|)|12=,|11=|10=|9=|8=!|7=|6=.|5=-|4=-|-|24=!}}
{{familytree|Gwg|13=Tan|Gwg='''[[Gwgon ap Meurig]]'''<br>Seisyllwg 808–872|Mer='''[[Merfyn Frych]]'''<br>Gwynedd<br>825–844|Nes=[[Nest ferch Cadell]]|Cyn='''[[Cyngen ap Cadell]]'''<br>Powys<br>808–855|Try='''[[Triffyn ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>810–814|Tan=Tangwystl|15=Ble|14=y|12=||11=Try|10=|9=Cyn|8=|7=Nes|6=v|5=Mer|4=!||Ble=Bleddri}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=!|14=||13=|12=|11=|10=!|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree||13=|Rho='''[[Rhodri the Great]]''' g.820<br>Gwynedd<br>844–878<br>Powys 855–878|Ang=[[Angharad ferch Meurig]]|Eli=[[Elisedd ap Cyngen]]|19=Hyf|18=|17=|16=|15=|14=|12=||11=Eli|10=|9=|8=|7=Rho|6=v|5=Ang|4=||Hyf='''[[Hyfaidd|Hyfaidd ap Bleddri]]'''<br>Dyfed}}
{{familytree||15=-|26=(|25=-|24=-|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=.|17=-|16=-|14=v||13=-|12=-|11=-|10=-|9=-|8=^|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree||13=Cad|Ana='''[[Anarawd ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>878–916|Cad='''[[Cadell ap Rhodri]]''' g.854<br>Seisyllwg<br>878–909|Mer='''[[Merfyn ap Rhodri]]'''<br>Powys<br>878–900|Lly='''[[Llywarch ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>893–904|18=|17=Rhd|16=|15=Lly|14=|12=||11=Mer|10=|9=|8=|7=|6=|5=Ana|4=||Rhd='''[[Rhodri ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>904–905}}
{{familytree||13=|22=!|21=|20=|19=|18=!|17=|16=|15=|14=!|12=||11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||23=}}
{{familytree||11=Lly|Idw='''[[Idwal Foel]]'''<br>Gwynedd<br>916–942|Hyw='''[[Hywel Dda]]''' g.880<br>Dyfed<br>905–909<br>Deheubarth<br>909–950<br>Gwynedd<br>942–950<br>Powys<br>942–950|Lly='''[[Llywelyn ap Merfyn]]'''<br>Powys<br>900–942|15=Ele|14=v|13=Hyw|12=|10=||9=|8=|7=|6=|5=Idw|4=||Ele=Elen ferch Llywarch}}
{{familytree||13=|22=.|21=-|20=^|19=-|18=v|17=-|16=-|15=-|14=,|12=|,|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=+|5=-|4=-|-|23=}}
{{familytree|Meu|10=|Iag='''[[Iago ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–979|Ieu='''[[Ieuaf ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–969|Owa='''[[Owain ap Hywel Dda|Owain ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–987|Meu=Meurig ap Idwal|Edw='''[[Edwin ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–954|11=Edw|9=Owa||8=|7=Rho|6=|5=Ieu|4=|Iag|Rho='''[[Rhodri ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–953}}
{{familytree||15=-|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|19=-|18=^|17=-|16=-|14=,|!|13=|12=|11=|10=(|9=-|8=-|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree|Idw|15=|Hyw='''[[Hywel ap Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>979–985|Cad='''[[Cadwallon ab Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>985–986|Mar='''[[Maredudd ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>987–999<br>Gwynedd<br>986–999|Idw=Idwal ap Meurig|21=|20=|19=|18=|17=Mar|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=Ein|6=|5=Cad|4=|Hyw|Ein=Einion ab Owain<br>m.984}}
{{familytree||18=.|32=|31=|30=|29=|28=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=-|!|16=-|15=-|14=)|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||33=}}
{{familytree|Iag|16=v|Iag='''[[Iago ab Idwal ap Meurig]]'''<br>Gwynedd<br>1023–1039|Lle='''[[Llywelyn ap Seisyll]]'''<br>Gwynedd<br>1018–1023<br>Deheubarth<br>1018–1023|Ang=Angharad ferch Maredudd|Cyn=[[Cynfyn ap Gwerstan]]|Cad='''Cadell ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Edw='''Edwin ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Rdd='''[[Rhydderch ap Iestyn]]'''<br>Deheubarth<br>1023–1033|Cyh='''[[Cynan ap Hywel]]'''<br>Gwynedd<br>999–1005|19=Rdd|18=|17=Lle|15=-||14=-|13=Ang|12=v|11=Cyn|10=|9=Cad|8=|7=Edw|6=|5=Aed|4=|Cyh|Aed='''[[Aeddan ap Blegywryd]]'''<br>Gwynedd<br>1005–1018}}
{{familytree||28=|22=,|23=-|24=^|25=-|26=.|27=|29=|20=|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=|19=|!|9=|||||||10=,|18=!|11=-|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Cyn|16=|Cyn=[[Cynan ab Iago]]<br>1014–1063|Gru='''[[Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>Gwynedd<br>1039–1063<br>Powys<br>1039–1063<br>Deheubarth<br>1055–1063|Ble='''[[Bleddyn ap Cynfyn]]'''<br>Gwynedd<br>1063–1075<br>Powys<br>1063–1075|Tra='''[[Trahaearn ap Caradog]]'''<br>Gwynedd<br>1075–1081|Tew=Tewdwr ap Cadell|Hyw='''[[Hywel ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1033–1044|Owa=Owain ab Edwin|Grf='''[[Gruffydd ap Rhydderch]]'''<br>Deheubarth<br>1045–1055|19=Grf|18=|17=|15=Gru||14=|13=Ble|12=|11=Rhi|10=|9=Tew|8=|7=Hyw|6=|5=Owa|4=|Tra|Rhi=[[Rhiwallon ap Cynfyn]]<br>1020–1069}}
{{familytree||28=-|22=!|23=|24=|25=|26=)|27=-|29=-|20=|30=v|31=-|32=-|33=-|34=-|35=-|36=.|21=|19=|!|9=-||||,|-|-|10=+|18=!|11=-|12=-|13=-|14=.|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Grc|17=|Grc='''[[Gruffudd ap Cynan]]''' g.1055<br>Gwynedd<br>1081–1137|Rhy='''[[Rhys ap Tewdwr]]'''<br>Deheubarth<br>1078–1093|Mar='''[[Maredudd ab Owain ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1063–1072|Rho='''[[Rhys ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>1072–1078|Ior='''[[Iorwerth ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1103|Cad='''[[Cadwgan ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1111|Mad='''[[Maredudd ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1116–1132|Ang=Angharad ferch Owain|21=|20=|19=Cad|18=|16=|v|15=Mad|14=|13=Ior|12=|11=Gwl|10=v|9=Rhy|8=|7=Rho|6=|5=Mar|4=|Ang|Gwl=Gwladys ferch Rhiwallon}}
{{familytree||28=|22=-|23=-|24=.|25=|26=|27=|29=|20=!|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=-|19=-|,|9=-|-|+|-|-|-|v|10=-|18=-|11=-|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17=-|37=}}
{{familytree||28=,|22=|23=|24=!|25=|26=|27=|29=-|20='|30=^|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|21=|19=-|!|9=||!||||!|10=|18=-|11=|12=,|13=-|14=-|15=-|16=v|17=-|37=}}
{{familytree||17=Mag|Gar='''[[Gruffydd ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1116–1137|Owa='''[[Owain ap Cadwgan]]'''<br>Powys<br>1111–1116|Mag='''[[Madog ap Maredudd]]'''<br>Powys <br>1132–1160|Sus=Susanna ferch Gruffydd|Nes=[[Nest ferch Rhys]]<br>1085–1136|Gwe=[[Gwenllian ferch Gruffydd]]<br>1097–1136|Gru=Gruffydd ap Maredudd|23=|22=|21=Owa|20=|19=Gru|18=|16=v|!|15=Sus|14=|13=|12=|11=|10=|9=Nes|8=|7=Gar|6=v|5=Gwe|4=|Caw|Caw=[[Cadwaladr ap Gruffydd]]<br>1096–1172}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=(|27=|28=|29=|30=|32=!|22=-|33=|34=|35=|36=|37=|38=|39=|40=|23=-|21=-|!|10=!||||||||11=|20=-|12=|13=|14=|15=|16=|17=,|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=!|27=|28=|29=|30=|32=`|22=|33=-|34=-|35=-|36=-|37=-|38=-|39=-|40=.|23=|21=|!|10=+||||,|-|-|-|11=-|20=.|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree|Owa|19=-|Owa='''[[Owain Gwynedd]]''' g.1100<br>Gwynedd<br>1137–1170|Ana='''[[Anarawd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1137–1143|Cad='''[[Cadell ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1143–1153|Mar='''[[Maredudd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1153–1155|Rhy='''[[Rhys ap Gruffydd]]''' g.1132<br>Deheubarth<br>1155–1197|Gwe=Gwenllian ferch Madog|27=Owc|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|18=-||9=!|Cad||Mar||Ana||10=|17=-|11=Rhy|12=v|13=Gwe|14=`|15=-|16=-|Owc='''[[Owain Cyfeiliog]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1160–1197}}
{{familytree||31=|24=|25=|26=|27=|28=|29=|30=|32=|22=!|33=|34=|35=|36=|37=|38=!|39=|40=!|23=|21=|!|10=-||||||,|-|11=-|20=|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17='|18=|19=|41=}}
{{familytree||31=-|24=-|25=-|26=-|27=-|28=-|29=-|30=-|32=-|22=!|33=-|34=.|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=-|)|10=v|-|v|-|v|-|-|-|11=-|20=-|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=v|19=-|40=!}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=v|27=-|28=v|29=-|30=.|32=|22=)|33=|34=!|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=|!|10=!||!||!||!||11=|20=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|40=!}}
{{familytree|Hyw|17=Ang|Hyw='''[[Hywel ab Owain Gwynedd]]''' g.1120<br>Gwynedd<br>1170|Daf='''[[Dafydd ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1195<br>m. 1203|Rho=[[Rhodri ab Owain Gwynedd]]<br>1135–1195|Mae='''[[Maelgwn ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1173|Gwe=Gwenllian ferch Rhys|Gr2='''[[Gruffydd ap Rhys II]]'''<br>Deheubarth<br>1197–1201|Rhy='''[[Rhys Gryg]]'''<br>Deheubarth<br>1216–1234|Cyn=Cynan ab Owain Gwynedd|Ang=Angharad ferch Owain Gwynedd|20=!|19=Mal|18=v|16=|!|15=Rhy|14=!|13=Gr2|12=!|11=Gwe|10=v|9=Rho|8=|7=Cyn|6=|5=Mae|4=!|Daf|Mal='''[[Gruffydd Maelor I]]'''<br>Powys Fadog<br>1160–1191}}
{{familytree||31=-|24='|25=|26=!|27=|28=!|29=|30=`|32=-|22=,|33=-|34=.|35=|36=!|37=|38=|39=|23=-|21=|,|10=,|-|'||,|-|'||11=-|20='|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|18=,|19=-|40=!}}
{{familytree|Ior|17=Edn|Gru=[[Gruffudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1200|Mau=[[Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1212|Ior=[[Iorwerth Drwyndwn]]<br>1145–1174|Mar=Marared ferch Madog|Tom=Tomas ap Rhodri ab Owain Gwynedd|May='''[[Maelgwn ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1201–1230|Mad='''[[Madog ap Gruffydd Maelor]]'''<br>Powys Fadog<br>1191–1236|Gwe=[[Gwenwynwyn ap Owain]]<br>Powys Wenwynwyn<br>1197–1216|Gwl=Gwenllian ferch Rhys|21=Gwe|20=|19=Mad|18=!|16=v|v|15=Gwl|14=!|13=|12=|11=May|10=|9=Tom|8=|7=Mau|6=|5=Gru|4=|Mar|Edn=[[Ednyfed Fychan]]<br>1170–1246}}
{{familytree||31=|24=,|25=-|26=!|27=-|28=-|29=-|30='|32=|22=|33=|34=!|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=||`|-|-|.|||11=|20=.|12=|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=`|27=-|28=.|29=|30=|32=,|22=|33=-|34='|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=|||||!|||11=|20=!|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|41=}}
{{familytree|Tan|18=|Ltg='''[[Llywelyn the Great]]''' g.1173<br>Gwynedd<br>1195–1240<br>Powys<br>1216–1240|Mar=Maredudd ap Rhys Grug<br>m.1271|Lle=[[Llywelyn the Elder ap Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd|Llywelyn the Elder ap Maredudd]]|Gr2='''[[Gruffydd II ap Madog, Lord of Dinas Bran|Gruffydd II ap Madog]]'''<br>Powys Fadog<br>1236–1269|Tud=[[Goronwy ab Ednyfed]]<br>1205–1268|Gfg='''[[Gruffydd ap Gwenwynwyn]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1241–1287|Owa=Owain ap Gruffudd|Joa=[[Y Dywysoges Siwan]]|24=|23=Gfg|22=|21=Gr2|20=|19=Mar|17=Owa|v|16=|15=Tud|14=|13=Lle|12=|11=|10=|9=|8=|7=Joa|6=v|5=-|4=Ltg|-|Tan=Tangwystl Goch}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=||11=-||!||||,|-|^|12=.|21=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|20=!|42=}}
{{familytree||27=Owe|21=Rhy|22=|23=|24=!|25=|26=|Gaf='''[[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>1200–1244|19=|Daf='''[[Dafydd ap Llywelyn]]''' g.1215 <br>Cymru<br>1240–1246|Ang=[[Angharad ferch Llywelyn]]|Mae=Maelgwn Fychan|Car=Caradog ap Tomas|Rhy='''[[Rhys ap Maredudd]]'''<br>1250–1292|Mar=[[Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Maredudd ap Llywelyn]]<br>m. 1255|20=|18=!||9=Mae|Gaf||Daf||Ang|v|10=|17=|11=Mar|12=|13=|14=!|15=|16=|Owe=[[Owen de la Pole]]<br>1257–1293}}
{{familytree||32=.|25=-|26=-|27=-|28=!|29=-|30=-|31=-|33=|23=-|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=-||11=||!|||||||12=|21=-|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|20=!|42=}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=|,|11=-|-|^|-|v|-|-|-|v|12=-|21=|13=-|14=.|15=|16=|17=|18=,|19=-|20='|42=}}
{{familytree|Lll|18=|Owg=[[Owain Goch ap Gruffydd]] m. 1282<br>Gwynedd<br>1246–1255|Lll='''[[Llywelyn ap Gruffudd]]''' g.1223<br>Cymru<br>1246–1282|Dag='''[[Dafydd ap Gruffydd]]'''<br>1238–1283|Rag=[[Rhodri ap Gruffudd]]<br>1230–1315|Lle=[[Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Llywelyn ap Maredudd]]<br>m.1263|Gru=Gruffydd de la Pole<br>m.1309|Mae=Maredydd ab Owain|Ele=Elen ferch Maelgwn|23=Gru|22=|21=|20=!|19=|17=Ele||16=v|15=Mae|14=|13=Tud|12=|11=|10=|9=Lle|8=|7=Rag|6=|5=Dag|4=|Owg|Tud=[[Tudur Hen]]<br>m.1311}}
{{familytree||32=|25=|26=|27=|28=|29=|30=!|31=|33=|23=|34=|35=|36=)|37=-|38=-|39=-|40=.|41=|24=!|22=|!|11=||||,|-|-|-|(|12=|21=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|20=|42=}}
{{familytree|Gow|18=|Tar=[[Tomas ap Rhodri]]<br>1300–1363|Gow=[[Y Dywysoges Gwenllian]]<br>1282–1337|Lad='''[[Llywelyn ap Dafydd]]'''<br>1267–1287|Oad='''[[Owain ap Dafydd]]'''<br>1265–1325|Mad=[[Madog ap Llywelyn]]<br>''hawlydd''<br>1294–1295|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|Gru='''[[Gruffudd Fychan I]]'''<br>Powys Fadog<br>1277–1283|Md2='''[[Madog II ap Gruffydd, Lord of Dinas Bran|Madog II ap Gruffydd]]'''<br>Powys Fadog<br>1269–1277|Gat=[[Goronwy ap Tudur Hen]]<br>m.1331|23=Md2|22=|21=Gru|20=|19=|17=Owa||16=|15=|14=|13=Gat|12=|11=|10=|9=Mad|8=|7=Tar|6=|5=Oad|4=|Lad|Owa=Owain ap Maredydd}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Olg=[[Owain Lawgoch]]<br>1330–1378|Mac=[[Madog Crypl]]<br>1275–1304|31=Mac|30=|29=|28=|27=Lly|26=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=Olg|14=|15=|16=|Lly=Llywelyn ab Owain}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||27=|21=|22=|23=|24=!|25=|26=|28=|19=|29=Tom|30=|31=|32=|33=Gor|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Tom=Tomas ap Llewelyn}}
{{familytree||29=-|23=|24=!|25=|26=|27=|28=,|30=^|21=|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Jeu=Jeuan ap Maredudd|Tud=[[Tudur ap Goronwy]]<br>m.1367|Gru=[[Gruffudd Fychan II]]<br>m. 1369|Mag=Marged ferch Tomos|29=Gru|28=v|27=Ele|26=|25=Mag|24=v|23=Tud|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Ele=Elen ferch Tomos}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||19=|33=|32=!|31=|30=|29=|28=|27=|26=|25=Mar|24=|23=|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Mar=[[Maredudd ap Tudur]]<br>m.1406}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||18=|Owe=[[Owen Tudor]]<br>1400–1461|31=Owg|30=|29=|28=|27=|26=|25=Owe|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=||16=|15=|14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||Owg=[[Owain Glyndŵr]]<br>''hawlydd''<br>1400–1416}}
{{familytree||16=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|15=||14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||28=}}
{{familytree||15=|25=HoT|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||HoT=''[[Tuduriaid|Oes y Tuduriaid]]''}}
{{familytree/end}}
{{chart bottom}}
== Yr oesoedd canol cynnar (600-1066) ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Hywell_Dda_(PB02300).jpg|bawd|226x226px|Darlun olew o Hywel gan Hugh Williams; c. 1909]]
[[Delwedd:Wales_1039-63_(Gruffudd_ap_Llywelyn).svg|bawd|212x212px|Teyrnas Gruffudd ap Llywelyn]]
Mae'r Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru yn ymestyn o tua [[600]] hyd at [[1067|1066]] pan ddechreuodd ymosodiadau'r [[Normaniaid]] ar ororau [[Cymru]].
Yn nechrau'r cyfnod roedd rhai rhannau o Gymru, yn enwedig [[Teyrnas Powys|Powys]], yn dod o dan bwysau cynyddol oddi wrth yr [[Eingl-Sacsoniaid]], yn enwedig teyrnas [[Mercia]]. Collodd Powys gryn dipyn o'i thiriogaeth, a oedd yn arfer ymestyn i'r dwyrain o'r ffin bresennol. Yn yr 8g adeiladodd y brenin Eingl-sacsonaidd Offa glawdd a ffos ([[Clawdd Offa]]) sy'n rhedeg yn gyfochrog â'r [[Y ffin rhwng Cymru a Lloegr|ffin bresennol]] rhwng [[Cymru]] a [[Lloegr]]. Mae'n ymestyn o [[aber]] [[Afon Dyfrdwy]] yn y gogledd i aber [[Afon Hafren]] yn y de am 150 [[milltir]]; dyma oedd y clawdd hwyaf neu hiraf a wnaed gan ddyn yng ngorllewin [[Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol]].<ref>References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.</ref>
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o Gymru oedd Rhodri Mawr, a oedd yn frenin Teyrnas Gwynedd yn wreiddiol, ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion]] hefyd. Bu'n rhaid i Rhodri wynebu pwysau gan yr Eingl-Sacsoniaid ac yn gynyddol gan y Daniaid hefyd, a fu'n anrheithio Môn yn 854 yn ôl yr hanes. Yn 856 enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ym Mrwydr Llandudno, gan ladd eu harweinydd Gorm. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], a ysgrifennwyd yn llys [[Siarl Foel]], brenin y Ffranciaid Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym Mrwydr Parciau yn 872.
Yn 877 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i Iwerddon. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan wŷr Mersia, er nad yw'r manylion yn hysbys. Pan fu ef farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond bu modd i'w ŵyr, [[Hywel Dda]], ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai y de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]], pan alwodd gyfarfod er mwyn casglu, diwygio, dileu a chreu cyfreithiau newydd.
Dilynodd Hywel bolisi o gyfeillgarwch gydag [[Athelstan]], brenin y [[Wessex|Sacsoniaid Gorllewinol]] a'r grym mwyaf ar [[Ynys Prydain]] yn y cyfnod hwnnw. Cofnodir iddo ymweld â llys Athelstan nifer o weithiau, ac arwyddo nifer o ddogfennau gydag Athelstan. Mewn rhai ohonynt disgrifir ef fel ''Subregulus'' neu "is-frenin". Pan fu ef farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth ac ar Gymru.
[[Gruffudd ap Llywelyn]] oedd y teyrn nesaf i allu uno'r teyrnasodd Cymreig. Brenin Gwynedd ydoedd yn wreiddiol, ond erbyn [[1055]] roedd wedi gwneud ei hun yn frenin bron y cyfan o Gymru ac wedi cipio rhannau o Loegr ger y ffin. Yn [[1063]] gorchfygwyd ef gan [[Harold Godwinson]] ac fe'i lladdwyd gan ei ŵyr ei hun. Rhannwyd ei deyrnas unwaith eto, gyda [[Bleddyn ap Cynfyn]] a'i frawd [[Rhiwallon ap Cynfyn|Rhiwallon]] yn dod yn frenhinoedd Gwynedd a Phowys.
== Oes y Tywysogion (1066-1282) ==
{{Prif|Oes y Tywysogion}}
[[Delwedd:Bayeuxtapestryscene53.jpg|bawd|155x155px|[[Brwydr Hastings]] o [[Brodwaith Bayeux|Frodwaith Bayeux]]]]
Ar drothwy'r Goncwest Normanaidd roedd Cymru yn 1063 wedi ei gwahanu yn wahanol ranbarthau, sef Gwynedd, Powys, Ceredigion, [[Buellt]], y Deheubarth, [[Teyrnas Morgannwg|Morgannwg]] a [[Teyrnas Gwent|Gwent]]. Gyda marwolaeth Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, dechreuodd tywysogion ardaloedd fel Gwynedd a'r Deheubarth frwydro i gael teyrnasu dros fwy o dir. Roedd y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn newid yn aml yn ystod y cyfnod hwn, gyda’r Saeson ar ochr ddwyreiniol Cymru yn chwilio'n gyson am gyfle i ennill tir.
Dechreuwyd pennod newydd yn hanes Lloegr a Chymru yn [[1066]] pan gipiodd [[Wiliam I, brenin Lloegr|Gwilym y Gorchfygwr]], o [[Normandi]], goron Lloegr ym [[Brwydr Hastings|Mrwydr Hastings]]. Yn fuan iawn roedd y Cymry yn ymosod ar drefi yn Lloegr ac yn achosi tipyn o drafferthion i William. Penderfynodd William felly bod yn rhaid iddo sefydlu rhyw fath o reolaeth dros Gymru, ac felly erbyn 1086 roedd arglwyddi Normanaidd wedi eu lleoli ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr i reoli’r Cymry. Enw’r Arglwyddi hyn oedd [[Y Mers|Arglwyddi’r Mers]]. Lleolwyd nhw mewn tri safle penodol fel eu bod yn medru lansio ymosodiadau a chipio tiroedd yng Nghymru. Gosodwyd [[Hugh d'Avranches, Iarll 1af Caer|Hugh D’Avranches]] yn ardal [[Caer]] ac ar y ffin ogledd-ddwyreiniol gyda Chymru; roedd [[Roger o Drefaldwyn, Iarll 1af Amwythig|Roger de Montgomery]] wedi ei leoli yn ardal yr [[Amwythig]] fel ei fod yn troi ei olygon tuag at ganolbarth Cymru, ac roedd [[William FitzOsbern]] wedi ei leoli ar ochr de-ddwyrain Cymru.
Defnyddiodd Rhys ap Tewdwr, Brenin y Deheubarth yn ne Cymru, ei sgiliau gwleidyddol a milwrol i gadw rheolaeth ar y Deheubarth yn ystod ei deyrnasiad rhwng c.1040 a 1093. Ond yn 1093 lladdwyd ef gan y Normaniaid a dyma oedd dechrau concwest y Normaniaid yn ne Cymru.
Roedd yr arglwyddi Normanaidd hyn fwy neu lai yn frenhinoedd ar eu tiroedd eu hunain gan eu bod yn medru codi trethi eu hunain, codi byddin eu hunain ac yn medru codi [[Castell|cestyll]] eu hunain. Roedd adeiladu cestyll yn un o’r rhesymau pam y llwyddodd y Goncwest Normanaidd i sefydlu rheolaeth ar Loegr mor gyflym.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://hwb-live-storage.s3.eu-west-1.amazonaws.com/7d/74/e1/6d/01f445709ffc80822f24434e/5.%20twitter_brut_cy.pdf?X-Amz-Expires=60&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJJDVDVTJ2MKDVDWA%2f20200403%2feu-west-1%2fs3%2faws4_request&X-Amz-Date=20200403T092542Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=8d7629551b5e062ba90f59ff990ea6bd90f1973811983b4c9db9be0c46b47db9|title=Braslun o Gymru, 1063 - 1282|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Delwedd:Gruffydd_ap_Cynan.jpg|chwith|bawd|212x212px|Gruffudd ap Cynan yng ngharchar Hugh d'Avranches yng Nghaer (llun gan T. Prytherch, tua 1900)]]
Erbyn 1101 roedd y Normaniaid wedi ennill llawer o dir yng Nghymru ac roeddent yn defnyddio cestyll cerrig i sicrhau rheolaeth dros y tir roedden nhw’n ei feddiannu. Y Normaniaid adeiladodd y cestyll cerrig cyntaf yng Nghymru, a bu'r cestyll hyn yn allweddol o ran helpu’r Normaniaid i wrthsefyll ymosodiadau gan y Cymry. Dechreuodd y Normaniaid ymosod ar y Deheubarth yn ne Cymru yn 1136 pan aeth gŵr Gwenllian, [[Gruffudd ap Rhys]], i’r gogledd i ymladd yn erbyn y Normaniaid gyda thad Gwenllian, [[Gruffudd ap Cynan]]. Casglodd Gwenllian fyddin i’w hymladd, ond cafodd ei dal a’i dienyddio gan y Normaniaid, ynghyd â’i meibion, Morgan a Maelgwyn. Serch hynny, roedd arwyddion bod y Cymry yn dechrau brwydro'n ôl gyda Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, wedi llwyddo i adennill tir yng ngorllewin Cymru gyda chymorth y [[Magnus III, brenin Norwy|Brenin Magnus o Norwy]]. Gruffudd osododd y sylfaen i dywysogion fel ei fab, Owain Gwynedd, i reoli ar ei ôl.
Erbyn 1200 roedd tir Cymru wedi ei rhannu’n ddwy ran, sef y [[Pura Wallia|''Pura Walia'']] a oedd o dan reolaeth y Cymry a ''Marchia Walia'' a oedd o dan reolaeth y Normaniaid. Roedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd, yn ffigurau allweddol yn hanes Cymru yn y cyfnod hwn, gan adennill llawer o dir a chipio cestyll y Normaniaid ar ddiwedd y 12g. Cipiodd yr Arglwydd Rhys [[Castell Aberteifi|Gastell Aberteifi]] yn 1165 a’i ail-adeiladu yn 1171, gan gynnal [[eisteddfod]] gyntaf Cymru yno yn 1176.
[[Delwedd:Death_of_Llywelyn.jpg|bawd|204x204px|Marwolaeth Llywelyn Fawr yn 1282]]
Owain Gwynedd oedd Tywysog Gwynedd yng ngogledd Cymru, a oedd yn cynnwys Gwynedd a Phowys, o 1137 hyd at ei farw yn 1170. Ymladdodd yn erbyn tywysogion Cymreig eraill, y Normaniaid a brenhinoedd Lloegr i ennill yr hawl i fod yr un cyntaf i ddefnyddio teitl ‘Tywysog Cymru’.
Erbyn 1258 roedd Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd, wedi sefydlu ei hun fel rheolwr y rhan fwyaf o Gymru. Atgyfnerthodd ei awdurdod yn 1267 pan ffurfiodd gytundeb gyda Harri III, brenin Lloegr, sef [[Cytundeb Trefaldwyn]]. Enwyd y cytundeb ar ôl y man lle cyfarfu’r ddau ger y rhyd ger tref [[Trefaldwyn]]. Roedd Harri III yn cydnabod yn y cytundeb mai Llywelyn oedd Tywysog swyddogol Cymru. Drwy gael yr hawl i ddefnyddio’r teitl ‘Tywysog Cymru’ roedd Llywelyn yn gorfod talu gwrogaeth i Harri III a swm o 30,000 marc.
Nid oedd perthynas cystal rhwng Llywelyn ag [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]], a ddaeth yn frenin Lloegr yn 1272. Roedd Edward yn awyddus i ehangu awdurdod coron Lloegr, ac er mwyn gwneud hynny, roedd rhaid yn ei olwg ef reoli’r Cymry afreolus. Gwrthododd Llywelyn dalu gwrogaeth i Edward ac achosodd hyn i Edward ymosod ar Lywelyn a Chymru yn 1276 ac yna yn nes ymlaen yn 1282.
Lladdwyd Llywelyn Ein Llyw Olaf yng [[Cilmeri|Nghilmeri]] yn 1282, a gyda hynny daeth llinach tywysogion Cymru i ben.
== Yr Oesoedd Canol Diweddar 1282 - 1485 ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Eagle_Tower,_Caernarvon_Castle.jpg|alt=|bawd|175x175px|Castell Caernarfon. Un o'r Cestyll Edward I]]
Anfonwyd unig etifedd Llywelyn, sef ei ferch Gwenllian, i’r [[lleiandy]] yn [[Sempringham]], swydd Lincoln, fel na fyddai disgynyddion o waed brenhinol Cymru yn medru codi yn erbyn coron Lloegr eto. Ar hynny, crewyd teitl newydd ‘Tywysog Cymru’ gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] a fyddai’n cael ei roi i fab cyntafanedig brenin Lloegr o hynny ymlaen. Cyflwynodd Edward ei fab hynaf fel Tywysog Cymru i bobl Cymru yng [[Castell Caernarfon|Nghastell Caernarfon]] yn 1301. Roedd yr arwisgiad yn weithred symbolaidd, gan ei fod yn dangos mai coron Lloegr bellach oedd yn rheoli Cymru.
Er mwyn sefydlogi ei bŵer aeth Edward ati yn syth i adeiladu cyfres o gestyll ar hyd arfordir gogledd-orllewin Cymru, er enghraifft, yn [[Harlech]], [[Caernarfon]] a [[Conwy (tref)|Chonwy]] a [[Biwmares]]. Roedd y rhain yn gestyll consentrig ac wedi eu llunio ar batrwm y cestyll cadarn a oedd yn gyffredin yng ngwledydd y Dwyrain Canol lle ymladdwyd y Croesgadau.
Yn y cyfnod ar ôl 1282 bu gwrthryfeloedd achlysurol yn erbyn y gyfundrefn newydd, er enghraifft, Gwrthryfel [[Maelgwn ap Rhys|Maelgwn ap Rhys Fychan]] yng [[Ceredigion|Ngheredigion]] yn 1294-95, a Gwrthryfel [[Llywelyn Bren]], Arglwydd Senghennydd, a gychwynnodd yn 1316. Cyhoeddodd Owain Glyn Dŵr ei hun yn Dywysog Cymru ar 16 Medi 1400 yng [[Glyndyfrdwy|Nglyndyfrdwy]], Corwen, ac arweiniodd nifer o wrthryfeloedd yn erbyn brenin Lloegr ar ddechrau’r 15g.<ref name=":0" />
== Cymdeithas a gwaith ==
[[Delwedd:Cantrefi.Medieval.Wales_cy.png|alt=|bawd|424x424px|Cantrefi Cymru yn yr oesoedd canol]]
Tywysogion oedd yn rheoli rhanbarthau mawr yng Nghymru fel Gwynedd, Morgannwg a'r Deheubarth yn ystod yr Oesoedd Canol. O fewn y rhanbarthau hyn roedd rhanbarthau llai oedd yn cael eu galw'n [[Cantref|gantrefi]]. Ac o fewn y rhanbarthau llai hynny roedd rhanbarthau llai eto o’r enw [[Cwmwd|cymydau]]. Roedd gan bob cwmwd arweinydd oedd yn ffyddlon i dywysog ei ranbarth.
Rhannwyd y gymdeithas yn grwpiau gwahanol o bobl, gyda’r tywysog neu’r brenin yn bennaeth, wedyn yr uchelwyr, yna’r gwŷr rhydd a’r [[Taeog|taeogion.]] Roedd y tywysog yn rheoli'r deyrnas tra byddai’r uchelwyr yn rheoli’r cymydau. Roedd cwmwd yn debyg i ardal.
Canran fach iawn o’r boblogaeth oedd yn uchelwyr, ond roeddent yn rheoli canran uchel o’r tir. Roedd y gwŷr rhydd yn annibynnol a chanddynt hawliau rhydd, tra bod y taeogion yn cael eu gweld fel eiddo rhywun arall. Byddai’r tywysog a’i deulu yn symud o un cwmwd i’r llall ac yn aros am gyfnod yn y cwmwd hwnnw. Prif lys Llywelyn Fawr oedd [[Llys Rhosyr]], ar Ynys Môn.
Fel uchelwr roeddech yn etifeddu statws eich teulu – ni allech ddod yn uchelwr. Byddent yn rheoli’r tir ac yn penderfynu pa waith roedd yn rhaid i’r taeogion ei wneud. Byddai’r werin, neu’r taeogion, yn talu treth i’r uchelwr am ofalu amdanynt. Roedd y gwŷr rhydd yn rhentu eu tir eu hunain ac yn cael yr hawl i hela a theithio ar hyd y wlad fel y mynnent. Roedden nhw hefyd yn talu [[treth]]i i’r uchelwyr am eu gwarchod. Roedd y taeogion a’r caethweision ymhlith grwpiau isaf y gymdeithas. Doedd dim hawliau o gwbl gan y caethweision, ac nid oedd y taeog yn medru gadael y pentref heb ganiatâd yr uchelwr. Nid oeddent yn berchen tir eu hunain, a byddent yn gofalu am gaeau’r uchelwr. Roedd y taeog a’r caethwas yn dlawd iawn.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=LlGC&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymdeithas yn yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfraith Cymru yn yr Oesoedd Canol ==
[[Delwedd:Laws_of_Hywel_Dda_(f.4.r)_Judge_cropped.jpg|alt=|bawd|150x150px|Llun o farnwr o lawysgrif ''Cyfraith Hywel'']]
Hywel ‘Dda’ ap Cadell (880-950) oedd brenin cyntaf teyrnas y Deheubarth yn ne-orllewin Cymru. Llwyddodd i greu’r deyrnas drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd wedi cipio Gwynedd hefyd. Meddiannodd Bowys tua’r un adeg gan ddod yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Mae’n bwysig yn hanes Cymru’r Oesoedd Canol oherwydd mai ef greodd y gyfres gyntaf o gyfreithiau i Gymru, sef [[Cyfraith Hywel|Cyfraith Hywel Dda]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru yn 1063|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
[[Delwedd:Statute_of_Rhuddlan.jpg|chwith|bawd|208x208px|Testun o gopi o Statud Rhuddlan o'r 15fed ganrif]]
Elfen bwysig yn y gyfraith o ran [[Hanes Cymru]] oedd y gyfraith a oedd yn pennu etifeddiaeth. Roedd gan bob mab cydnabyddedig hawl i gyfran o eiddo’r tad. Bu hyn yn arwyddocaol ar gyfer tywysogion y Cymry, gan ei fod yn golygu bod teyrnasoedd yn cael eu rhannu'n gyson heb obaith am undod parhaol. Roedd hyn yn wahanol i deyrnas brenin Lloegr, lle etifeddai’r mab hynaf y deyrnas gyfan.
Gyda goresgyniad Cymru gan Loegr yn 1282 aeth Edward I ati i basio cyfres o gyfreithiau a oedd yn cael gwared ar yr hen gyfreithiau Cymreig. Yn eu lle rhoddwyd cyfreithiau Lloegr ar waith. Dyma oedd [[Statud Rhuddlan]], a basiwyd yn 1284. Bwriad gwleidyddol Edward oedd sefydlu rheolaeth Lloegr yng Nghymru, ac i bob pwrpas roedd y cyfreithiau hyn yn gwneud Cymru yn dalaith o fewn Lloegr.
Ond er mai bwriad Edward oedd rheoli Cymru gyfan, ni lwyddodd i wneud hynny. Gelwid y tir lle mai ‘cyfraith y brenin’ oedd mewn grym yn ‘Dywysogaeth’. Roedd gweddill tir Cymru yn cael ei hadnabod fel y Mers ac o dan reolaeth Arglwyddi’r Mers, sef disgynyddion yr hen arglwyddi Normanaidd. Gan hynny, roedd dwy fath o gyfraith yn bodoli ochr yn ochr â’i gilydd yng Nghymru. Dyma fu’r sefyllfa nes pasio’r [[Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542|Deddfau Uno]] rhwng Cymru a Lloegr yn 1536 a 1542 pan unwyd Cymru gyfan o dan reolaeth [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]]. Wedi hynny, roedd cyfraith Lloegr yn cael ei gweithredu ar draws Cymru gyfan.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518|title=Gorchfygu Cymru|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Crefydd a Diwylliant ==
[[Delwedd:DSCN4297-strata-florida-arch.JPG|bawd|200x200px|Adfeilion mynachlog Ystrad Fflur]]
Roedd crefydd yn bwysig iawn ym mywyd pobl yr Oesoedd Canol, gyda’r [[Eglwys]] a’r mynachlogydd yn chwarae rôl bwysig yn y gymdeithas. Roedd y mynachlogydd yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau oddi mewn i'r gymuned - er enghraifft, fel [[ysbyty]] ar gyfer cleifion, lloches a llety i bererinion ac roeddent hefyd yn ganolfannau dysgedig iawn. Mewn cyfnod pan nad oedd gweisg yn bodoli, roedd y mynachod yn gyfrifol am ysgrifennu nifer o lawysgrifau pwysig â llaw. Roedd y mynachlogydd yn hollbwysig i economi Cymru hefyd gan eu bod yn berchen ar diroedd eang, ac roedd y [[Sistersiaid]] yn enwedig yn enwog am fagu defaid a chynhyrchu gwlân.
[[Delwedd:Chronical_of_the_Princes_(f.260).jpg|chwith|bawd|202x202px|Y llawysgrif hon yw'r copi cynharaf o ''Frut y Tywysogion''.]]
Gyda dyfodiad y Normaniaid i Loegr a Chymru ar ddiwedd yr 11g sefydlwyd [[Urdd y Sistersiaid]] yng Nghymru a Lloegr. Yn ystod y 12g sefydlwyd llawer o fynachlogydd Sistersaidd - er enghraifft, [[Ystrad Fflur]] yn 1186, a Llywelyn Fawr oedd ei noddwr; [[Hendy-gwyn]], [[Abaty Nedd|Nedd]], [[Abaty Tyndyrn|Tyndyrn]] yn hanner cyntaf y 12g a [[Abaty Glyn y Groes|Glyn y Groes]] ar ddechrau’r 13g. Roedd Ystrad Fflur yn bwysig yn hanes llenyddiaeth a diwylliant Cymru yn ystod y cyfnod hwn oherwydd ei chysylltiad â ''[[Brut y Tywysogion]]'', sef un o’r ffynonellau pwysicaf am hanes Cymru cyn y Goncwest Edwardaidd.<ref>{{Cite book|title=Yr Oesoedd Canol|last=|first=|publisher=Canolfan Astudiaethau Addysg|year=1993|isbn=|location=|pages=23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|title=Brut y Tywysogion|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Sefydlwyd Ystrad Fflur gan [[yr Arglwydd Rhys]] ac roedd hefyd yn ganolfan wleidyddol bwysig, gyda Llywelyn Fawr yn galw ynghyd arweinyddion Cymru i Ystrad Fflur yn 1138 er mwyn tyngu llw o ffyddlondeb i’w fab, Dafydd, fel ei olynydd.<ref>{{Cite web|title=Brut y Tywysogion {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref>
Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] (c.1146-1223) ag Ystrad Fflur tra bu ar ei daith drwy Gymru yn 1188 yn recriwtio milwyr ar gyfer y [[Croesgadau]]. Ymwelodd hefyd â'i gefnder, Yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth, yng Nghastell Aberteifi. Ysgrifennodd Gerallt am ei daith drwy Gymru yn ei lyfrau ‘Y Daith drwy Gymru’ a ‘Disgrifiad o Gymru’, lle mae’n rhoi cipolwg i ni ar ffordd o fyw, arferion, a daearyddiaeth Cymru yn y cyfnod hwnnw.
Yn Abaty Ystrad Fflur hefyd y copïwyd [[Llawysgrif Hendregadredd]]. Dyma’r casgliad hynaf o waith [[Beirdd y Tywysogion|beirdd Oes y Tywysogion]], sef beirdd a fu’n barddoni rhwng dyfodiad y Normaniaid a lladd Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg y cychwynnwyd cofnodi'r gwaith rywbryd ar ôl 1282. Mae’n ddigon posib hefyd bod un gerdd, a blith nifer o gerddi a ychwanegwyd tua 1330, wedi cael ei hysgrifennu yn llaw [[Dafydd ap Gwilym]], un o feirdd pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol. Roedd Dafydd yn ôl yr hanes wedi cael rhywfaint o’i addysg gyda’r mynachod yn Ystrad Fflur, ac yno, yn ôl yr hanes, y claddwyd ef, o dan yr [[ywen]].<ref name=":1">{{Cite web|title=Llawysgrif Hendregadredd {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/llawysgrif-hendregadredd/#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-146,-658,6556,5575|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref> Roedd gan feirdd statws uchel yng nghymdeithas Cymru. Noddwyd beirdd gan lawer o dywysogion Cymru, cyn y Goncwest Edwardaidd. Gruffudd ab yr Ynad Coch oedd un o feirdd amlycaf oes y Tywysogion gan mai ef a gyfansoddodd y farwnad i Lywelyn ap Gruffudd wedi iddo gael ei ladd yng Nghilmeri yn 1282.<ref>{{Cite book|title=Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig|last=Peredur Lynch|first=John Davies, Nigel Jenkins, Menna Baines|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|year=2008|isbn=|location=|pages=395}}</ref> Parhawyd â'r traddodiad o noddi beirdd yng Nghymru yn y mynachlogydd, nes iddynt gael eu diddymu gan Harri VIII yn 1536 a 1539, gan eu bod hwythau hefyd yn gefnogwyr pwysig i ddysg a diwylliant Cymru.<ref name=":1" />
== Cysylltiad ag Ewrop ==
[[Delwedd:Rice_ap_Gryffydd,_Prince_of_Wales.jpg|bawd|Paentiad modern o'r Arglwydd Rhys]]
Un o reolwyr pwysicaf a dylanwadol Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol oedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth. Ef oedd yn gyfrifol am drefnu cynnal yr Eisteddfod gyntaf erioed yng Nghastell Aberteifi yn 1176. Roedd beirdd o [[Iwerddon]], [[yr Alban]] a [[Ffrainc]] wedi dod yno i gystadlu. Er mai gŵyl Gymraeg yw’r Eisteddfod mae rhai haneswyr yn meddwl mai o Ffrainc y daw’r syniad yn wreiddiol. Roedd gan yr Arglwydd Rhys gysylltiadau cryf â’r Normaniaid o Ffrainc, ac roedd gŵyl debyg i’r Eisteddfod yn cael ei chynnal yn Auvernge yng Nghanolbarth Ffrainc.
Er bod gan Gymru gysylltiad cryf â Lloegr roedd hefyd yn wlad annibynnol oedd â chysylltiadau cryf â gweddill [[Ewrop]] - er enghraifft, mewn masnach, rhannu syniadau, ac roedd yr iaith Gymraeg i’w chlywed mewn mannau ar draws Ewrop.
Dechreuodd y Llychlynwyr ymosod ar ardaloedd yng Nghymru yn y 9g, ac ymhen amser roeddent yn masnachu gyda’r Cymry mewn canolfannau masnach arbennig. Y Llychlynwyr sydd yn gyfrifol am nifer o enwau llefydd yng Nghymru fel:
* [[Ynys Môn]] (Anglesey) - ''Önguls-ey''
* [[Abertawe]] (Swansea) - ''Svein’s-ey''
* [[Abergwaun]] (Fishguard) – ''Fiskigarốr''
Mae [[Archaeoleg|archeolegwyr]] wedi darganfod canolfan fasnachu oedd yn bodoli yn ystod y 9fed a’r 10g yn [[Llanbedrgoch]], Ynys Môn. Mae’n debyg ei bod yn ganolfan ar gyfer creu a chyfnewid [[nwyddau]]. Mae archeolegwyr wedi darganfod nwyddau fel bwcl belt a thlws o [[Sgandinafia]] ac [[Iwerddon]] yma.
Sefydlwyd nifer o fynachlogydd Cymru gan fynachod o Ffrainc, fel y [[Benedictiaid]] a’r Sistersiaid. Byddai’r mynachod hyn yn teithio i Ffrainc am gyfnod bron bob blwyddyn, ac yn dychwelyd gyda syniadau a thechnegau newydd am bob math o bethau, fel [[Ffermio a'r Tirwedd Cymreig|ffermio]] a [[Pysgota yng Nghymru|physgota]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru Ewropeaidd yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Oesoedd Canol yng Nghymru}}
[[Categori:Hanes Cymru yn ôl cyfnod]]
[[Categori:Yr Oesoedd Canol yng Nghymru| ]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
k8tv78xe8gafkd11qk1vlwe5go3e7py
11102500
11102499
2022-08-18T19:05:56Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau}}
{{gwybodlen Adnoddau Addysg|delwedd=[[File:Cymru yn yr Oesoedd Canol.webm|250px]]|Header1=HWB|testun1=<br>
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e Trosolwg: Oes y Tywysogion]
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518 Oes y Tywysogion: Gorchfygu Cymru]|Header2=|testun2=|Header3=|testun3=}}
Mae'r '''Oesoedd Canol yng Nghymru''' yn gyfnod sy'n ymestyn o tua 600 hyd at 1485.
Ymadawiad y [[Rhufeiniaid]] o Brydain sy'n nodi dechreuad yr oesoedd canol yng Nghymru. Rhannwyd tiroedd y Cymry yn deyrnasoedd bach, ac am gannoedd o flynyddoedd bu'r teyrnasoedd hyn yn ymladd yn erbyn goresgynwyr ac yn erbyn ei gilydd er mwyn sefydlu awdurdod dros ardal mor eang â phosibl o Gymru.
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o [[Cymru|Gymru]] oedd [[Rhodri Mawr]], a oedd yn wreiddiol yn frenin [[Teyrnas Gwynedd]], ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion|Cheredigion]] hefyd. Pan fu farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond llwyddodd ei ŵyr, [[Hywel Dda]], i ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]] drwy alw cyfarfod yn [[Hendy-gwyn ar Daf]]. Pan fu farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth, ond adfeddiannwyd Gwynedd gan y frenhinllin draddodiadol.
Yn 1066, gydag ymosodiad y [[Normaniaid]] ar Loegr ar y gorwel, gwelwyd tywysogion y [[Deheubarth]] a [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn amlygu eu hunain fel arweinyddion y frwydr hon rhwng diwedd y 11g hyd at ddiwedd y 13g.
Roedd yn wlad lle'r oedd y mwyafrif helaeth o'r bobl yn siarad un iaith yn unig, sef [[Cymraeg]], ac roedd trefn arbennig i bwysigrwydd gwahanol grwpiau o bobl yn y gymdeithas. Roedd [[crefydd]] yn bwysig iawn ym mywydau pobl ac roedd rôl allweddol gan yr abatai a'r mynachlogydd ym mywydau bob dydd pobl.
Roedd lladd [[Llywelyn ap Gruffydd]] a’i frawd [[Dafydd ap Gruffudd]] yn 1282/3 yn dynodi cyfnod newydd yn [[hanes Cymru]], gyda’r Goncwest [[Edwardaidd]] yn nodi mai awdurdod coron Lloegr oedd bellach yn teyrnasu yng Nghymru. Bu gweddill y 13g hyd at ddiwedd y 15g yn un ansefydlog a helbulus yn hanes Cymru. Ar ddechrau’r 15g amlygodd [[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]] ei hun fel ffigwr amlwg ym mrwydr Cymru i ennill annibyniaeth eto wedi Concwest Edward. Bu nifer o wrthryfeloedd eraill yn ystod y cyfnod hwn o dan arweinyddion eraill a ddangosai’r ymdeimlad cenedlaethol oedd ar gynnydd yng Nghymru wedi’r Goncwest. Yn 1485 enillodd [[Harri Tudur]], oedd â’i wreiddiau yn nheulu’r [[Tuduriaid Penmynydd|Tuduriaid]], Ynys Môn, [[Brwydr Maes Bosworth|Frwydr Maes Bosworth]], gan gychwyn ar gyfnod mwy sefydlog yn hanes Prydain. Gyda’r fuddugoliaeth honno cychwynnodd cyfnod y [[Tuduriaid]].
== Arweinwyr nodedig ==
[[Delwedd:Flag_of_Gwynedd.png|alt=|bawd|150x150px|Baner Teyrnas Gwynedd]]
Roedd teyrnasoedd Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn y gogledd, y [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] yn y Gorllewin a [[Teyrnas Powys|Phowys]] a [[Teyrnas Brycheiniog|Brycheiniog]] yn y dwyrain. Roedd cydbwysedd y pŵer yn aml yn symud yn gyflym rhwng y Teyrnasoedd, gyda brenhinoedd yn cystadlu am bŵer. Ffurfiwyd cynghreiriau rhwng Teyrnasoedd a chyda'r Saeson, ond roedd pŵer fel arfer yn cael ei ennill drwy frwydr neu [[Priodas|briodas]]. Tra ymladdai llywodraethwyr Cymru ymysg ei gilydd roeddent hefyd yn wynebu bygythiadau gan y Daniaid, a ymosododd ar hyd yr arfordir, ac oddi wrth y Saeson, ac yn ddiweddarach y Normaniaid, a ymosododd o'r dwyrain. Yn gynyddol, gweithiodd y Cymry gyda'i gilydd er mwyn amddiffyn eu hunain a'u tir rhag y goresgynwyr.
'''Rheolwyr pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol'''
* '''m.547''' - '''[[Maelgwn Gwynedd]].''' Sylfaenydd Teyrnas Gwynedd a Brenin y Brythoniaid
* '''c.625 – 634 - [[Cadwallon ap Cadfan]]'''. Cofiwyd fel Brenin y Brythoniaid a oresgynodd teyrnas Northumbria felly'n atal uchelgais imperialaidd ei brenin Edwin.
* '''c.655''' '''– 682 - [[Cadwaladr|Cadwaladr ap Cadwallon]].''' Brenin olaf y Brythoniaid a ffiwgwr chwedlonol mewn cerddi hwyrach.
* '''<abbr>c.</abbr>820 – 878''' '''-''' '''[[Rhodri Mawr]].''' Llwyddodd i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a threchu'r [[Daniaid]] ym [[Brwydr Llandudno|Mrwydr Llandudno]].
* '''c.880 – 948''' '''-''' '''[[Hywel Dda]].''' Mae e'n nodedig yn bennaf am greu [[cyfraith]] unffurf gyntaf y wlad, ac am uno Cymru gyfan.
* '''1055 – 1137 -''' '''[[Gruffudd ap Cynan]].''' Brenin Gwynedd a ffigwr allweddol yn y gwrthwynebiad i'r Normaniaid.
* '''1100 – 1170''' '''<nowiki/>''-''' '''''<nowiki/>'''[[Owain Gwynedd]].''' Ystyried yn un o dywysogion mwyaf llwyddiannus gogledd Cymru ac ef oedd y cyntaf i gael ei enwi'n ''<nowiki/>'<nowiki/>'''<nowiki/>'''Princeps Walliae'.''
* '''1132 – 1197''' '''-''' '''[[Yr Arglwydd Rhys]].''' Tywysog y Deheubarth a'r rheolwr brodorol mwyaf pwerus ar ôl marwolaeth Owain Gwynedd.
* '''1173 – 1240''' '''-''' '''[[Llywelyn Fawr]].''' Brenin Gwynedd a rheolwr Gymru gyfan. Drwy gyfuniad o ryfel a diplomyddiaeth bu'n dominyddu Cymru am 45 mlynedd.
* '''1225 – 1282''' '''-''' '''[[Llywelyn ein Llyw Olaf]].''' Yn ŵyr i Llywelyn Fawr, ef oedd tywysog sofran olaf Cymru cyn concwest Edward I o Loegr.
* '''c.1359 – c.1415''' '''-''' '''[[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]].''' Ef oedd y Cymro brodorol olaf i arddel y teitl Tywysog Cymru.
{{chart top|Coeden deulu o deuluoedd Brenhinol Cymru}}
{{familytree/start}}
{{familytree||||Cun|Cun='''[[Cunedda]]'''<br>Gwynedd}}
{{familytree||11=|17=|16=|15=|14=|13=|12=|10=|,|9=|8=.|7=-|6=-|5=^|4=-|-|18=}}
{{familytree|Cer||||Ein||||||||Cer='''[[Ceredig ap Cunedda]]'''<br>Ceredigion –453|Ein='''[[Einion Yrth ap Cunedda]]'''<br>Gwynedd c.470–500}}
{{familytree||10=.|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=-|!|8=^|7=-|6=,|5=|4=||17=}}
{{familytree|Usa||Cad||Owa||||||Usa='''[[Usai ap Ceredig]]'''<br>Ceredigion 453–490|Cad='''[[Cadwallon Lawhir ap Einion]]'''<br>Gwynedd<br>500–534|Owa=[[Owain Ddantgwyn]]}}
{{familytree||!||||!||||!|||}}
{{familytree|Ser||Mae||Cun||||||Ser='''[[Serwyl ap Usai]]'''<br>Ceredigion 490–523|Cun=[[Cuneglas]]|Mae='''[[Maelgwn Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>534–547}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Bod||Rhu||||||||||Bod='''[[Boddw ap Serwyl]]'''<br>Ceredigion 523–560|Rhu='''[[Rhun Hir ap Maelgwn]]'''<br>Gwynedd<br>547–586}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Art||Bel||||||||||Art='''[[Arthfoddw ap Boddw]]'''<br>Ceredigion 560–595|Bel='''[[Beli ap Rhun]]'''<br>Gwynedd 586–599}}
{{familytree||!||||!||||||}}
{{familytree|Art||Iag||||||||||Art='''[[Arthlwys ap Arthwfoddw]]'''<br>Ceredigion 595–630|Iag='''[[Iago ap Beli]]'''<br>Gwynedd<br>599–616}}
{{familytree||10=|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=|!|8=|7=|6=!|5=|4=||17=}}
{{familytree||13=|Cad='''[[Cadfan ap Iago]]'''<br>Gwynedd<br>616–625|Eil='''[[Eiludd Powys]]'''<br>Powys<br>613–642|19=Clo|18=|17=|16=|15=|14=|12=|!|11=Eil|10=|9=|8=|7=|6=|5=Cad|4=||Clo='''[[Cloten ap Nowy]]'''<br>Dyfed<br>650–670<br>Brycheiniog<br>655–670}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Cly|12=|Cly='''[[Clydog ap Arthlwys]]'''<br>Ceredigion 630–665|Cdw='''[[Cadwallon ap Cadfan]]'''<br>Gwynedd<br>625–634|Caf='''[[Cadafael Cadomedd ap Cynfeddw]]'''<br>Gwynedd<br>634–655|Bel='''[[Beli ap Eiludd]]'''<br>Powys<br>655–695|15=Cat|14=|13=|11=||10=|9=|8=|7=Bel|6=|5=Caf|4=|Cdw|Cat='''[[Caten ap Cloten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>670–690}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Sei|12=|Sei='''[[Seisyll ap Clydog]]'''<br>Ceredigion 665–700|Cwr='''[[Cadwaladr]]'''<br>Gwynedd<br>655–682|Gwy='''[[Gwylog ap Beli]]'''<br>Powys<br>695–725|17=Cad|16=|15=|14=|13=|11=||10=|9=Gwy|8=|7=|6=|5=|4=|Cwr|Cad='''[[Cadwgan ap Caten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>690–710}}
{{familytree||15=|25=-|24=^|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=.}}
{{familytree|Art|13=|Art='''[[Arthwyr ap Seisyll]]'''<br>Seisyllwg 700–735|Idw='''[[Idwal Iwrch]]'''<br>Gwynedd<br>682–720|Eli='''[[Elisedd ap Gwylog]]'''<br>Powys<br>725–755|Rha='''[[Rhain ap Cadwgan]]'''<br>Dyfed<br>710–730<br>Brycheiniog<br>710–720|17=Aws|16=|15=Rha|14=|12=||11=|10=|9=Eli|8=|7=|6=|5=|4=|Idw|Aws='''[[Awst ap Cadwgan]]'''<br>Brycheiniog<br>720–735}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree|Dyf|12=|Dyf='''[[Dyfnwal ap Arthwyr]]'''<br>Seisyllwg 735–770|Rho='''[[Rhodri Molwynog ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>720–754|Car='''[[Caradog ap Meirion]]'''<br>Gwynedd<br>754–798|Bro='''[[Brochfael ap Elisedd]]'''<br>Powys<br>755–773|Tew='''[[Tewdwr ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>730–760|15=Elw|14=|13=Tew|11=||10=|9=|8=|7=Bro|6=|5=Car|4=|Rho|Elw='''[[Elwystl ap Awst]]'''<br>Brycheiniog<br>735–750}}
{{familytree||13=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|14=!|12=|!|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=)|5=|4=||22=!}}
{{familytree|Meu|11=|Meu='''[[Meurig ap Dyfnwal]]'''<br>Seisyllwg 770–807|Cyn='''[[Cynan Dindaethwy ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>798–816|Hyw='''[[Hywel ap Rhodri Molwynog]]'''<br>Gwynedd<br>816–825|Cae='''[[Cadell ap Brochfael]]'''<br>Powys<br>773–808|13=Mar|12=|10=||9=|8=|7=Cae|6=|5=Hyw|4=|Cyn|Mar='''[[Maredudd ap Tewdwr]]'''<br>Dyfed<br>760–797}}
{{familytree||14=!|23=-|22=^|21=-|20=,|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=.}}
{{familytree||12=|Eth=[[Ethyllt ferch Cynan]]|Gwr=[[Gwriad ap Elidyr]]|Rha='''[[Rhain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>797–808|17=Owa|16=|15=Rha|14=|13=|11=|!|10=!|9=|8=|7=Gwr|6=v|5=Eth|4=||Owa='''[[Owain ap Maredudd (Dyfed)|Owain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>808–810}}
{{familytree||14=^|23=|22=|21=|20=!|19=|18=|17=|16=.|15=-|13=-|)|12=,|11=|10=|9=|8=!|7=|6=.|5=-|4=-|-|24=!}}
{{familytree|Gwg|13=Tan|Gwg='''[[Gwgon ap Meurig]]'''<br>Seisyllwg 808–872|Mer='''[[Merfyn Frych]]'''<br>Gwynedd<br>825–844|Nes=[[Nest ferch Cadell]]|Cyn='''[[Cyngen ap Cadell]]'''<br>Powys<br>808–855|Try='''[[Triffyn ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>810–814|Tan=Tangwystl|15=Ble|14=y|12=||11=Try|10=|9=Cyn|8=|7=Nes|6=v|5=Mer|4=!||Ble=Bleddri}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=!|14=||13=|12=|11=|10=!|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree||13=|Rho='''[[Rhodri the Great]]''' g.820<br>Gwynedd<br>844–878<br>Powys 855–878|Ang=[[Angharad ferch Meurig]]|Eli=[[Elisedd ap Cyngen]]|19=Hyf|18=|17=|16=|15=|14=|12=||11=Eli|10=|9=|8=|7=Rho|6=v|5=Ang|4=||Hyf='''[[Hyfaidd|Hyfaidd ap Bleddri]]'''<br>Dyfed}}
{{familytree||15=-|26=(|25=-|24=-|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=.|17=-|16=-|14=v||13=-|12=-|11=-|10=-|9=-|8=^|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree||13=Cad|Ana='''[[Anarawd ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>878–916|Cad='''[[Cadell ap Rhodri]]''' g.854<br>Seisyllwg<br>878–909|Mer='''[[Merfyn ap Rhodri]]'''<br>Powys<br>878–900|Lly='''[[Llywarch ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>893–904|18=|17=Rhd|16=|15=Lly|14=|12=||11=Mer|10=|9=|8=|7=|6=|5=Ana|4=||Rhd='''[[Rhodri ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>904–905}}
{{familytree||13=|22=!|21=|20=|19=|18=!|17=|16=|15=|14=!|12=||11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||23=}}
{{familytree||11=Lly|Idw='''[[Idwal Foel]]'''<br>Gwynedd<br>916–942|Hyw='''[[Hywel Dda]]''' g.880<br>Dyfed<br>905–909<br>Deheubarth<br>909–950<br>Gwynedd<br>942–950<br>Powys<br>942–950|Lly='''[[Llywelyn ap Merfyn]]'''<br>Powys<br>900–942|15=Ele|14=v|13=Hyw|12=|10=||9=|8=|7=|6=|5=Idw|4=||Ele=Elen ferch Llywarch}}
{{familytree||13=|22=.|21=-|20=^|19=-|18=v|17=-|16=-|15=-|14=,|12=|,|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=+|5=-|4=-|-|23=}}
{{familytree|Meu|10=|Iag='''[[Iago ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–979|Ieu='''[[Ieuaf ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–969|Owa='''[[Owain ap Hywel Dda|Owain ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–987|Meu=Meurig ap Idwal|Edw='''[[Edwin ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–954|11=Edw|9=Owa||8=|7=Rho|6=|5=Ieu|4=|Iag|Rho='''[[Rhodri ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–953}}
{{familytree||15=-|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|19=-|18=^|17=-|16=-|14=,|!|13=|12=|11=|10=(|9=-|8=-|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree|Idw|15=|Hyw='''[[Hywel ap Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>979–985|Cad='''[[Cadwallon ab Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>985–986|Mar='''[[Maredudd ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>987–999<br>Gwynedd<br>986–999|Idw=Idwal ap Meurig|21=|20=|19=|18=|17=Mar|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=Ein|6=|5=Cad|4=|Hyw|Ein=Einion ab Owain<br>m.984}}
{{familytree||18=.|32=|31=|30=|29=|28=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=-|!|16=-|15=-|14=)|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||33=}}
{{familytree|Iag|16=v|Iag='''[[Iago ab Idwal ap Meurig]]'''<br>Gwynedd<br>1023–1039|Lle='''[[Llywelyn ap Seisyll]]'''<br>Gwynedd<br>1018–1023<br>Deheubarth<br>1018–1023|Ang=Angharad ferch Maredudd|Cyn=[[Cynfyn ap Gwerstan]]|Cad='''Cadell ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Edw='''Edwin ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Rdd='''[[Rhydderch ap Iestyn]]'''<br>Deheubarth<br>1023–1033|Cyh='''[[Cynan ap Hywel]]'''<br>Gwynedd<br>999–1005|19=Rdd|18=|17=Lle|15=-||14=-|13=Ang|12=v|11=Cyn|10=|9=Cad|8=|7=Edw|6=|5=Aed|4=|Cyh|Aed='''[[Aeddan ap Blegywryd]]'''<br>Gwynedd<br>1005–1018}}
{{familytree||28=|22=,|23=-|24=^|25=-|26=.|27=|29=|20=|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=|19=|!|9=|||||||10=,|18=!|11=-|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Cyn|16=|Cyn=[[Cynan ab Iago]]<br>1014–1063|Gru='''[[Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>Gwynedd<br>1039–1063<br>Powys<br>1039–1063<br>Deheubarth<br>1055–1063|Ble='''[[Bleddyn ap Cynfyn]]'''<br>Gwynedd<br>1063–1075<br>Powys<br>1063–1075|Tra='''[[Trahaearn ap Caradog]]'''<br>Gwynedd<br>1075–1081|Tew=Tewdwr ap Cadell|Hyw='''[[Hywel ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1033–1044|Owa=Owain ab Edwin|Grf='''[[Gruffydd ap Rhydderch]]'''<br>Deheubarth<br>1045–1055|19=Grf|18=|17=|15=Gru||14=|13=Ble|12=|11=Rhi|10=|9=Tew|8=|7=Hyw|6=|5=Owa|4=|Tra|Rhi=[[Rhiwallon ap Cynfyn]]<br>1020–1069}}
{{familytree||28=-|22=!|23=|24=|25=|26=)|27=-|29=-|20=|30=v|31=-|32=-|33=-|34=-|35=-|36=.|21=|19=|!|9=-||||,|-|-|10=+|18=!|11=-|12=-|13=-|14=.|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Grc|17=|Grc='''[[Gruffudd ap Cynan]]''' g.1055<br>Gwynedd<br>1081–1137|Rhy='''[[Rhys ap Tewdwr]]'''<br>Deheubarth<br>1078–1093|Mar='''[[Maredudd ab Owain ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1063–1072|Rho='''[[Rhys ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>1072–1078|Ior='''[[Iorwerth ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1103|Cad='''[[Cadwgan ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1111|Mad='''[[Maredudd ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1116–1132|Ang=Angharad ferch Owain|21=|20=|19=Cad|18=|16=|v|15=Mad|14=|13=Ior|12=|11=Gwl|10=v|9=Rhy|8=|7=Rho|6=|5=Mar|4=|Ang|Gwl=Gwladys ferch Rhiwallon}}
{{familytree||28=|22=-|23=-|24=.|25=|26=|27=|29=|20=!|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=-|19=-|,|9=-|-|+|-|-|-|v|10=-|18=-|11=-|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17=-|37=}}
{{familytree||28=,|22=|23=|24=!|25=|26=|27=|29=-|20='|30=^|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|21=|19=-|!|9=||!||||!|10=|18=-|11=|12=,|13=-|14=-|15=-|16=v|17=-|37=}}
{{familytree||17=Mag|Gar='''[[Gruffydd ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1116–1137|Owa='''[[Owain ap Cadwgan]]'''<br>Powys<br>1111–1116|Mag='''[[Madog ap Maredudd]]'''<br>Powys <br>1132–1160|Sus=Susanna ferch Gruffydd|Nes=[[Nest ferch Rhys]]<br>1085–1136|Gwe=[[Gwenllian ferch Gruffydd]]<br>1097–1136|Gru=Gruffydd ap Maredudd|23=|22=|21=Owa|20=|19=Gru|18=|16=v|!|15=Sus|14=|13=|12=|11=|10=|9=Nes|8=|7=Gar|6=v|5=Gwe|4=|Caw|Caw=[[Cadwaladr ap Gruffydd]]<br>1096–1172}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=(|27=|28=|29=|30=|32=!|22=-|33=|34=|35=|36=|37=|38=|39=|40=|23=-|21=-|!|10=!||||||||11=|20=-|12=|13=|14=|15=|16=|17=,|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=!|27=|28=|29=|30=|32=`|22=|33=-|34=-|35=-|36=-|37=-|38=-|39=-|40=.|23=|21=|!|10=+||||,|-|-|-|11=-|20=.|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree|Owa|19=-|Owa='''[[Owain Gwynedd]]''' g.1100<br>Gwynedd<br>1137–1170|Ana='''[[Anarawd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1137–1143|Cad='''[[Cadell ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1143–1153|Mar='''[[Maredudd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1153–1155|Rhy='''[[Rhys ap Gruffydd]]''' g.1132<br>Deheubarth<br>1155–1197|Gwe=Gwenllian ferch Madog|27=Owc|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|18=-||9=!|Cad||Mar||Ana||10=|17=-|11=Rhy|12=v|13=Gwe|14=`|15=-|16=-|Owc='''[[Owain Cyfeiliog]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1160–1197}}
{{familytree||31=|24=|25=|26=|27=|28=|29=|30=|32=|22=!|33=|34=|35=|36=|37=|38=!|39=|40=!|23=|21=|!|10=-||||||,|-|11=-|20=|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17='|18=|19=|41=}}
{{familytree||31=-|24=-|25=-|26=-|27=-|28=-|29=-|30=-|32=-|22=!|33=-|34=.|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=-|)|10=v|-|v|-|v|-|-|-|11=-|20=-|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=v|19=-|40=!}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=v|27=-|28=v|29=-|30=.|32=|22=)|33=|34=!|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=|!|10=!||!||!||!||11=|20=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|40=!}}
{{familytree|Hyw|17=Ang|Hyw='''[[Hywel ab Owain Gwynedd]]''' g.1120<br>Gwynedd<br>1170|Daf='''[[Dafydd ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1195<br>m. 1203|Rho=[[Rhodri ab Owain Gwynedd]]<br>1135–1195|Mae='''[[Maelgwn ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1173|Gwe=Gwenllian ferch Rhys|Gr2='''[[Gruffydd ap Rhys II]]'''<br>Deheubarth<br>1197–1201|Rhy='''[[Rhys Gryg]]'''<br>Deheubarth<br>1216–1234|Cyn=Cynan ab Owain Gwynedd|Ang=Angharad ferch Owain Gwynedd|20=!|19=Mal|18=v|16=|!|15=Rhy|14=!|13=Gr2|12=!|11=Gwe|10=v|9=Rho|8=|7=Cyn|6=|5=Mae|4=!|Daf|Mal='''[[Gruffydd Maelor I]]'''<br>Powys Fadog<br>1160–1191}}
{{familytree||31=-|24='|25=|26=!|27=|28=!|29=|30=`|32=-|22=,|33=-|34=.|35=|36=!|37=|38=|39=|23=-|21=|,|10=,|-|'||,|-|'||11=-|20='|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|18=,|19=-|40=!}}
{{familytree|Ior|17=Edn|Gru=[[Gruffudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1200|Mau=[[Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1212|Ior=[[Iorwerth Drwyndwn]]<br>1145–1174|Mar=Marared ferch Madog|Tom=Tomas ap Rhodri ab Owain Gwynedd|May='''[[Maelgwn ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1201–1230|Mad='''[[Madog ap Gruffydd Maelor]]'''<br>Powys Fadog<br>1191–1236|Gwe=[[Gwenwynwyn ap Owain]]<br>Powys Wenwynwyn<br>1197–1216|Gwl=Gwenllian ferch Rhys|21=Gwe|20=|19=Mad|18=!|16=v|v|15=Gwl|14=!|13=|12=|11=May|10=|9=Tom|8=|7=Mau|6=|5=Gru|4=|Mar|Edn=[[Ednyfed Fychan]]<br>1170–1246}}
{{familytree||31=|24=,|25=-|26=!|27=-|28=-|29=-|30='|32=|22=|33=|34=!|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=||`|-|-|.|||11=|20=.|12=|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=`|27=-|28=.|29=|30=|32=,|22=|33=-|34='|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=|||||!|||11=|20=!|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|41=}}
{{familytree|Tan|18=|Ltg='''[[Llywelyn the Great]]''' g.1173<br>Gwynedd<br>1195–1240<br>Powys<br>1216–1240|Mar=Maredudd ap Rhys Grug<br>m.1271|Lle=[[Llywelyn the Elder ap Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd|Llywelyn the Elder ap Maredudd]]|Gr2='''[[Gruffydd II ap Madog, Lord of Dinas Bran|Gruffydd II ap Madog]]'''<br>Powys Fadog<br>1236–1269|Tud=[[Goronwy ab Ednyfed]]<br>1205–1268|Gfg='''[[Gruffydd ap Gwenwynwyn]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1241–1287|Owa=Owain ap Gruffudd|Joa=[[Y Dywysoges Siwan]]|24=|23=Gfg|22=|21=Gr2|20=|19=Mar|17=Owa|v|16=|15=Tud|14=|13=Lle|12=|11=|10=|9=|8=|7=Joa|6=v|5=-|4=Ltg|-|Tan=Tangwystl Goch}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=||11=-||!||||,|-|^|12=.|21=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|20=!|42=}}
{{familytree||27=Owe|21=Rhy|22=|23=|24=!|25=|26=|Gaf='''[[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>1200–1244|19=|Daf='''[[Dafydd ap Llywelyn]]''' g.1215 <br>Cymru<br>1240–1246|Ang=[[Angharad ferch Llywelyn]]|Mae=Maelgwn Fychan|Car=Caradog ap Tomas|Rhy='''[[Rhys ap Maredudd]]'''<br>1250–1292|Mar=[[Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Maredudd ap Llywelyn]]<br>m. 1255|20=|18=!||9=Mae|Gaf||Daf||Ang|v|10=|17=|11=Mar|12=|13=|14=!|15=|16=|Owe=[[Owen de la Pole]]<br>1257–1293}}
{{familytree||32=.|25=-|26=-|27=-|28=!|29=-|30=-|31=-|33=|23=-|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=-||11=||!|||||||12=|21=-|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|20=!|42=}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=|,|11=-|-|^|-|v|-|-|-|v|12=-|21=|13=-|14=.|15=|16=|17=|18=,|19=-|20='|42=}}
{{familytree|Lll|18=|Owg=[[Owain Goch ap Gruffydd]] m. 1282<br>Gwynedd<br>1246–1255|Lll='''[[Llywelyn ap Gruffudd]]''' g.1223<br>Cymru<br>1246–1282|Dag='''[[Dafydd ap Gruffydd]]'''<br>1238–1283|Rag=[[Rhodri ap Gruffudd]]<br>1230–1315|Lle=[[Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Llywelyn ap Maredudd]]<br>m.1263|Gru=Gruffydd de la Pole<br>m.1309|Mae=Maredydd ab Owain|Ele=Elen ferch Maelgwn|23=Gru|22=|21=|20=!|19=|17=Ele||16=v|15=Mae|14=|13=Tud|12=|11=|10=|9=Lle|8=|7=Rag|6=|5=Dag|4=|Owg|Tud=[[Tudur Hen]]<br>m.1311}}
{{familytree||32=|25=|26=|27=|28=|29=|30=!|31=|33=|23=|34=|35=|36=)|37=-|38=-|39=-|40=.|41=|24=!|22=|!|11=||||,|-|-|-|(|12=|21=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|20=|42=}}
{{familytree|Gow|18=|Tar=[[Tomas ap Rhodri]]<br>1300–1363|Gow=[[Y Dywysoges Gwenllian]]<br>1282–1337|Lad='''[[Llywelyn ap Dafydd]]'''<br>1267–1287|Oad='''[[Owain ap Dafydd]]'''<br>1265–1325|Mad=[[Madog ap Llywelyn]]<br>''hawlydd''<br>1294–1295|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|Gru='''[[Gruffudd Fychan I]]'''<br>Powys Fadog<br>1277–1283|Md2='''[[Madog II ap Gruffydd, Lord of Dinas Bran|Madog II ap Gruffydd]]'''<br>Powys Fadog<br>1269–1277|Gat=[[Goronwy ap Tudur Hen]]<br>m.1331|23=Md2|22=|21=Gru|20=|19=|17=Owa||16=|15=|14=|13=Gat|12=|11=|10=|9=Mad|8=|7=Tar|6=|5=Oad|4=|Lad|Owa=Owain ap Maredydd}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Olg=[[Owain Lawgoch]]<br>1330–1378|Mac=[[Madog Crypl]]<br>1275–1304|31=Mac|30=|29=|28=|27=Lly|26=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=Olg|14=|15=|16=|Lly=Llywelyn ab Owain}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||27=|21=|22=|23=|24=!|25=|26=|28=|19=|29=Tom|30=|31=|32=|33=Gor|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Tom=Tomas ap Llewelyn}}
{{familytree||29=-|23=|24=!|25=|26=|27=|28=,|30=^|21=|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Jeu=Jeuan ap Maredudd|Tud=[[Tudur ap Goronwy]]<br>m.1367|Gru=[[Gruffudd Fychan II]]<br>m. 1369|Mag=Marged ferch Tomos|29=Gru|28=v|27=Ele|26=|25=Mag|24=v|23=Tud|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Ele=Elen ferch Tomos}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||19=|33=|32=!|31=|30=|29=|28=|27=|26=|25=Mar|24=|23=|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Mar=[[Maredudd ap Tudur]]<br>m.1406}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||18=|Owe=[[Owen Tudor]]<br>1400–1461|31=Owg|30=|29=|28=|27=|26=|25=Owe|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=||16=|15=|14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||Owg=[[Owain Glyndŵr]]<br>''hawlydd''<br>1400–1416}}
{{familytree||16=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|15=||14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||28=}}
{{familytree||15=|25=HoT|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||HoT=''[[Tuduriaid|Oes y Tuduriaid]]''}}
{{familytree/end}}
{{chart bottom}}
== Yr oesoedd canol cynnar (600-1066) ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Hywell_Dda_(PB02300).jpg|bawd|226x226px|Darlun olew o Hywel gan Hugh Williams; c. 1909]]
[[Delwedd:Wales_1039-63_(Gruffudd_ap_Llywelyn).svg|bawd|212x212px|Teyrnas Gruffudd ap Llywelyn]]
Mae'r Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru yn ymestyn o tua [[600]] hyd at [[1067|1066]] pan ddechreuodd ymosodiadau'r [[Normaniaid]] ar ororau [[Cymru]].
Yn nechrau'r cyfnod roedd rhai rhannau o Gymru, yn enwedig [[Teyrnas Powys|Powys]], yn dod o dan bwysau cynyddol oddi wrth yr [[Eingl-Sacsoniaid]], yn enwedig teyrnas [[Mercia]]. Collodd Powys gryn dipyn o'i thiriogaeth, a oedd yn arfer ymestyn i'r dwyrain o'r ffin bresennol. Yn yr 8g adeiladodd y brenin Eingl-sacsonaidd Offa glawdd a ffos ([[Clawdd Offa]]) sy'n rhedeg yn gyfochrog â'r [[Y ffin rhwng Cymru a Lloegr|ffin bresennol]] rhwng [[Cymru]] a [[Lloegr]]. Mae'n ymestyn o [[aber]] [[Afon Dyfrdwy]] yn y gogledd i aber [[Afon Hafren]] yn y de am 150 [[milltir]]; dyma oedd y clawdd hwyaf neu hiraf a wnaed gan ddyn yng ngorllewin [[Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol]].<ref>References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.</ref>
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o Gymru oedd Rhodri Mawr, a oedd yn frenin Teyrnas Gwynedd yn wreiddiol, ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion]] hefyd. Bu'n rhaid i Rhodri wynebu pwysau gan yr Eingl-Sacsoniaid ac yn gynyddol gan y Daniaid hefyd, a fu'n anrheithio Môn yn 854 yn ôl yr hanes. Yn 856 enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ym Mrwydr Llandudno, gan ladd eu harweinydd Gorm. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], a ysgrifennwyd yn llys [[Siarl Foel]], brenin y Ffranciaid Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym Mrwydr Parciau yn 872.
Yn 877 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i Iwerddon. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan wŷr Mersia, er nad yw'r manylion yn hysbys. Pan fu ef farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond bu modd i'w ŵyr, [[Hywel Dda]], ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai y de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]], pan alwodd gyfarfod er mwyn casglu, diwygio, dileu a chreu cyfreithiau newydd.
Dilynodd Hywel bolisi o gyfeillgarwch gydag [[Athelstan]], brenin y [[Wessex|Sacsoniaid Gorllewinol]] a'r grym mwyaf ar [[Ynys Prydain]] yn y cyfnod hwnnw. Cofnodir iddo ymweld â llys Athelstan nifer o weithiau, ac arwyddo nifer o ddogfennau gydag Athelstan. Mewn rhai ohonynt disgrifir ef fel ''Subregulus'' neu "is-frenin". Pan fu ef farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth ac ar Gymru.
[[Gruffudd ap Llywelyn]] oedd y teyrn nesaf i allu uno'r teyrnasodd Cymreig. Brenin Gwynedd ydoedd yn wreiddiol, ond erbyn [[1055]] roedd wedi gwneud ei hun yn frenin bron y cyfan o Gymru ac wedi cipio rhannau o Loegr ger y ffin. Yn [[1063]] gorchfygwyd ef gan [[Harold Godwinson]] ac fe'i lladdwyd gan ei ŵyr ei hun. Rhannwyd ei deyrnas unwaith eto, gyda [[Bleddyn ap Cynfyn]] a'i frawd [[Rhiwallon ap Cynfyn|Rhiwallon]] yn dod yn frenhinoedd Gwynedd a Phowys.
== Oes y Tywysogion (1066-1282) ==
{{Prif|Oes y Tywysogion}}
[[Delwedd:Bayeuxtapestryscene53.jpg|bawd|155x155px|[[Brwydr Hastings]] o [[Brodwaith Bayeux|Frodwaith Bayeux]]]]
Ar drothwy'r Goncwest Normanaidd roedd Cymru yn 1063 wedi ei gwahanu yn wahanol ranbarthau, sef Gwynedd, Powys, Ceredigion, [[Buellt]], y Deheubarth, [[Teyrnas Morgannwg|Morgannwg]] a [[Teyrnas Gwent|Gwent]]. Gyda marwolaeth Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, dechreuodd tywysogion ardaloedd fel Gwynedd a'r Deheubarth frwydro i gael teyrnasu dros fwy o dir. Roedd y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn newid yn aml yn ystod y cyfnod hwn, gyda’r Saeson ar ochr ddwyreiniol Cymru yn chwilio'n gyson am gyfle i ennill tir.
Dechreuwyd pennod newydd yn hanes Lloegr a Chymru yn [[1066]] pan gipiodd [[Wiliam I, brenin Lloegr|Gwilym y Gorchfygwr]], o [[Normandi]], goron Lloegr ym [[Brwydr Hastings|Mrwydr Hastings]]. Yn fuan iawn roedd y Cymry yn ymosod ar drefi yn Lloegr ac yn achosi tipyn o drafferthion i William. Penderfynodd William felly bod yn rhaid iddo sefydlu rhyw fath o reolaeth dros Gymru, ac felly erbyn 1086 roedd arglwyddi Normanaidd wedi eu lleoli ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr i reoli’r Cymry. Enw’r Arglwyddi hyn oedd [[Y Mers|Arglwyddi’r Mers]]. Lleolwyd nhw mewn tri safle penodol fel eu bod yn medru lansio ymosodiadau a chipio tiroedd yng Nghymru. Gosodwyd [[Hugh d'Avranches, Iarll 1af Caer|Hugh D’Avranches]] yn ardal [[Caer]] ac ar y ffin ogledd-ddwyreiniol gyda Chymru; roedd [[Roger o Drefaldwyn, Iarll 1af Amwythig|Roger de Montgomery]] wedi ei leoli yn ardal yr [[Amwythig]] fel ei fod yn troi ei olygon tuag at ganolbarth Cymru, ac roedd [[William FitzOsbern]] wedi ei leoli ar ochr de-ddwyrain Cymru.
Defnyddiodd Rhys ap Tewdwr, Brenin y Deheubarth yn ne Cymru, ei sgiliau gwleidyddol a milwrol i gadw rheolaeth ar y Deheubarth yn ystod ei deyrnasiad rhwng c.1040 a 1093. Ond yn 1093 lladdwyd ef gan y Normaniaid a dyma oedd dechrau concwest y Normaniaid yn ne Cymru.
Roedd yr arglwyddi Normanaidd hyn fwy neu lai yn frenhinoedd ar eu tiroedd eu hunain gan eu bod yn medru codi trethi eu hunain, codi byddin eu hunain ac yn medru codi [[Castell|cestyll]] eu hunain. Roedd adeiladu cestyll yn un o’r rhesymau pam y llwyddodd y Goncwest Normanaidd i sefydlu rheolaeth ar Loegr mor gyflym.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://hwb-live-storage.s3.eu-west-1.amazonaws.com/7d/74/e1/6d/01f445709ffc80822f24434e/5.%20twitter_brut_cy.pdf?X-Amz-Expires=60&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJJDVDVTJ2MKDVDWA%2f20200403%2feu-west-1%2fs3%2faws4_request&X-Amz-Date=20200403T092542Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=8d7629551b5e062ba90f59ff990ea6bd90f1973811983b4c9db9be0c46b47db9|title=Braslun o Gymru, 1063 - 1282|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Delwedd:Gruffydd_ap_Cynan.jpg|chwith|bawd|212x212px|Gruffudd ap Cynan yng ngharchar Hugh d'Avranches yng Nghaer (llun gan T. Prytherch, tua 1900)]]
Erbyn 1101 roedd y Normaniaid wedi ennill llawer o dir yng Nghymru ac roeddent yn defnyddio cestyll cerrig i sicrhau rheolaeth dros y tir roedden nhw’n ei feddiannu. Y Normaniaid adeiladodd y cestyll cerrig cyntaf yng Nghymru, a bu'r cestyll hyn yn allweddol o ran helpu’r Normaniaid i wrthsefyll ymosodiadau gan y Cymry. Dechreuodd y Normaniaid ymosod ar y Deheubarth yn ne Cymru yn 1136 pan aeth gŵr Gwenllian, [[Gruffudd ap Rhys]], i’r gogledd i ymladd yn erbyn y Normaniaid gyda thad Gwenllian, [[Gruffudd ap Cynan]]. Casglodd Gwenllian fyddin i’w hymladd, ond cafodd ei dal a’i dienyddio gan y Normaniaid, ynghyd â’i meibion, Morgan a Maelgwyn. Serch hynny, roedd arwyddion bod y Cymry yn dechrau brwydro'n ôl gyda Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, wedi llwyddo i adennill tir yng ngorllewin Cymru gyda chymorth y [[Magnus III, brenin Norwy|Brenin Magnus o Norwy]]. Gruffudd osododd y sylfaen i dywysogion fel ei fab, Owain Gwynedd, i reoli ar ei ôl.
Erbyn 1200 roedd tir Cymru wedi ei rhannu’n ddwy ran, sef y [[Pura Wallia|''Pura Walia'']] a oedd o dan reolaeth y Cymry a ''Marchia Walia'' a oedd o dan reolaeth y Normaniaid. Roedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd, yn ffigurau allweddol yn hanes Cymru yn y cyfnod hwn, gan adennill llawer o dir a chipio cestyll y Normaniaid ar ddiwedd y 12g. Cipiodd yr Arglwydd Rhys [[Castell Aberteifi|Gastell Aberteifi]] yn 1165 a’i ail-adeiladu yn 1171, gan gynnal [[eisteddfod]] gyntaf Cymru yno yn 1176.
[[Delwedd:Death_of_Llywelyn.jpg|bawd|204x204px|Marwolaeth Llywelyn Fawr yn 1282]]
Owain Gwynedd oedd Tywysog Gwynedd yng ngogledd Cymru, a oedd yn cynnwys Gwynedd a Phowys, o 1137 hyd at ei farw yn 1170. Ymladdodd yn erbyn tywysogion Cymreig eraill, y Normaniaid a brenhinoedd Lloegr i ennill yr hawl i fod yr un cyntaf i ddefnyddio teitl ‘Tywysog Cymru’.
Erbyn 1258 roedd Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd, wedi sefydlu ei hun fel rheolwr y rhan fwyaf o Gymru. Atgyfnerthodd ei awdurdod yn 1267 pan ffurfiodd gytundeb gyda Harri III, brenin Lloegr, sef [[Cytundeb Trefaldwyn]]. Enwyd y cytundeb ar ôl y man lle cyfarfu’r ddau ger y rhyd ger tref [[Trefaldwyn]]. Roedd Harri III yn cydnabod yn y cytundeb mai Llywelyn oedd Tywysog swyddogol Cymru. Drwy gael yr hawl i ddefnyddio’r teitl ‘Tywysog Cymru’ roedd Llywelyn yn gorfod talu gwrogaeth i Harri III a swm o 30,000 marc.
Nid oedd perthynas cystal rhwng Llywelyn ag [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]], a ddaeth yn frenin Lloegr yn 1272. Roedd Edward yn awyddus i ehangu awdurdod coron Lloegr, ac er mwyn gwneud hynny, roedd rhaid yn ei olwg ef reoli’r Cymry afreolus. Gwrthododd Llywelyn dalu gwrogaeth i Edward ac achosodd hyn i Edward ymosod ar Lywelyn a Chymru yn 1276 ac yna yn nes ymlaen yn 1282.
Lladdwyd Llywelyn Ein Llyw Olaf yng [[Cilmeri|Nghilmeri]] yn 1282, a gyda hynny daeth llinach tywysogion Cymru i ben.
== Yr Oesoedd Canol Diweddar 1282 - 1485 ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Eagle_Tower,_Caernarvon_Castle.jpg|alt=|bawd|175x175px|Castell Caernarfon. Un o'r Cestyll Edward I]]
Anfonwyd unig etifedd Llywelyn, sef ei ferch Gwenllian, i’r [[lleiandy]] yn [[Sempringham]], swydd Lincoln, fel na fyddai disgynyddion o waed brenhinol Cymru yn medru codi yn erbyn coron Lloegr eto. Ar hynny, crewyd teitl newydd ‘Tywysog Cymru’ gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] a fyddai’n cael ei roi i fab cyntafanedig brenin Lloegr o hynny ymlaen. Cyflwynodd Edward ei fab hynaf fel Tywysog Cymru i bobl Cymru yng [[Castell Caernarfon|Nghastell Caernarfon]] yn 1301. Roedd yr arwisgiad yn weithred symbolaidd, gan ei fod yn dangos mai coron Lloegr bellach oedd yn rheoli Cymru.
Er mwyn sefydlogi ei bŵer aeth Edward ati yn syth i adeiladu cyfres o gestyll ar hyd arfordir gogledd-orllewin Cymru, er enghraifft, yn [[Harlech]], [[Caernarfon]] a [[Conwy (tref)|Chonwy]] a [[Biwmares]]. Roedd y rhain yn gestyll consentrig ac wedi eu llunio ar batrwm y cestyll cadarn a oedd yn gyffredin yng ngwledydd y Dwyrain Canol lle ymladdwyd y Croesgadau.
Yn y cyfnod ar ôl 1282 bu gwrthryfeloedd achlysurol yn erbyn y gyfundrefn newydd, er enghraifft, Gwrthryfel [[Maelgwn ap Rhys|Maelgwn ap Rhys Fychan]] yng [[Ceredigion|Ngheredigion]] yn 1294-95, a Gwrthryfel [[Llywelyn Bren]], Arglwydd Senghennydd, a gychwynnodd yn 1316. Cyhoeddodd Owain Glyn Dŵr ei hun yn Dywysog Cymru ar 16 Medi 1400 yng [[Glyndyfrdwy|Nglyndyfrdwy]], Corwen, ac arweiniodd nifer o wrthryfeloedd yn erbyn brenin Lloegr ar ddechrau’r 15g.<ref name=":0" />
== Cymdeithas a gwaith ==
[[Delwedd:Cantrefi.Medieval.Wales_cy.png|alt=|bawd|424x424px|Cantrefi Cymru yn yr oesoedd canol]]
Tywysogion oedd yn rheoli rhanbarthau mawr yng Nghymru fel Gwynedd, Morgannwg a'r Deheubarth yn ystod yr Oesoedd Canol. O fewn y rhanbarthau hyn roedd rhanbarthau llai oedd yn cael eu galw'n [[Cantref|gantrefi]]. Ac o fewn y rhanbarthau llai hynny roedd rhanbarthau llai eto o’r enw [[Cwmwd|cymydau]]. Roedd gan bob cwmwd arweinydd oedd yn ffyddlon i dywysog ei ranbarth.
Rhannwyd y gymdeithas yn grwpiau gwahanol o bobl, gyda’r tywysog neu’r brenin yn bennaeth, wedyn yr uchelwyr, yna’r gwŷr rhydd a’r [[Taeog|taeogion.]] Roedd y tywysog yn rheoli'r deyrnas tra byddai’r uchelwyr yn rheoli’r cymydau. Roedd cwmwd yn debyg i ardal.
Canran fach iawn o’r boblogaeth oedd yn uchelwyr, ond roeddent yn rheoli canran uchel o’r tir. Roedd y gwŷr rhydd yn annibynnol a chanddynt hawliau rhydd, tra bod y taeogion yn cael eu gweld fel eiddo rhywun arall. Byddai’r tywysog a’i deulu yn symud o un cwmwd i’r llall ac yn aros am gyfnod yn y cwmwd hwnnw. Prif lys Llywelyn Fawr oedd [[Llys Rhosyr]], ar Ynys Môn.
Fel uchelwr roeddech yn etifeddu statws eich teulu – ni allech ddod yn uchelwr. Byddent yn rheoli’r tir ac yn penderfynu pa waith roedd yn rhaid i’r taeogion ei wneud. Byddai’r werin, neu’r taeogion, yn talu treth i’r uchelwr am ofalu amdanynt. Roedd y gwŷr rhydd yn rhentu eu tir eu hunain ac yn cael yr hawl i hela a theithio ar hyd y wlad fel y mynnent. Roedden nhw hefyd yn talu [[treth]]i i’r uchelwyr am eu gwarchod. Roedd y taeogion a’r caethweision ymhlith grwpiau isaf y gymdeithas. Doedd dim hawliau o gwbl gan y caethweision, ac nid oedd y taeog yn medru gadael y pentref heb ganiatâd yr uchelwr. Nid oeddent yn berchen tir eu hunain, a byddent yn gofalu am gaeau’r uchelwr. Roedd y taeog a’r caethwas yn dlawd iawn.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=LlGC&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymdeithas yn yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfraith Cymru yn yr Oesoedd Canol ==
[[Delwedd:Laws_of_Hywel_Dda_(f.4.r)_Judge_cropped.jpg|alt=|bawd|150x150px|Llun o farnwr o lawysgrif ''Cyfraith Hywel'']]
Hywel ‘Dda’ ap Cadell (880-950) oedd brenin cyntaf teyrnas y Deheubarth yn ne-orllewin Cymru. Llwyddodd i greu’r deyrnas drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd wedi cipio Gwynedd hefyd. Meddiannodd Bowys tua’r un adeg gan ddod yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Mae’n bwysig yn hanes Cymru’r Oesoedd Canol oherwydd mai ef greodd y gyfres gyntaf o gyfreithiau i Gymru, sef [[Cyfraith Hywel|Cyfraith Hywel Dda]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru yn 1063|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
[[Delwedd:Statute_of_Rhuddlan.jpg|chwith|bawd|208x208px|Testun o gopi o Statud Rhuddlan o'r 15fed ganrif]]
Elfen bwysig yn y gyfraith o ran [[Hanes Cymru]] oedd y gyfraith a oedd yn pennu etifeddiaeth. Roedd gan bob mab cydnabyddedig hawl i gyfran o eiddo’r tad. Bu hyn yn arwyddocaol ar gyfer tywysogion y Cymry, gan ei fod yn golygu bod teyrnasoedd yn cael eu rhannu'n gyson heb obaith am undod parhaol. Roedd hyn yn wahanol i deyrnas brenin Lloegr, lle etifeddai’r mab hynaf y deyrnas gyfan.
Gyda goresgyniad Cymru gan Loegr yn 1282 aeth Edward I ati i basio cyfres o gyfreithiau a oedd yn cael gwared ar yr hen gyfreithiau Cymreig. Yn eu lle rhoddwyd cyfreithiau Lloegr ar waith. Dyma oedd [[Statud Rhuddlan]], a basiwyd yn 1284. Bwriad gwleidyddol Edward oedd sefydlu rheolaeth Lloegr yng Nghymru, ac i bob pwrpas roedd y cyfreithiau hyn yn gwneud Cymru yn dalaith o fewn Lloegr.
Ond er mai bwriad Edward oedd rheoli Cymru gyfan, ni lwyddodd i wneud hynny. Gelwid y tir lle mai ‘cyfraith y brenin’ oedd mewn grym yn ‘Dywysogaeth’. Roedd gweddill tir Cymru yn cael ei hadnabod fel y Mers ac o dan reolaeth Arglwyddi’r Mers, sef disgynyddion yr hen arglwyddi Normanaidd. Gan hynny, roedd dwy fath o gyfraith yn bodoli ochr yn ochr â’i gilydd yng Nghymru. Dyma fu’r sefyllfa nes pasio’r [[Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542|Deddfau Uno]] rhwng Cymru a Lloegr yn 1536 a 1542 pan unwyd Cymru gyfan o dan reolaeth [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]]. Wedi hynny, roedd cyfraith Lloegr yn cael ei gweithredu ar draws Cymru gyfan.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518|title=Gorchfygu Cymru|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Crefydd a Diwylliant ==
[[Delwedd:DSCN4297-strata-florida-arch.JPG|bawd|200x200px|Adfeilion mynachlog Ystrad Fflur]]
Roedd crefydd yn bwysig iawn ym mywyd pobl yr Oesoedd Canol, gyda’r [[Eglwys]] a’r mynachlogydd yn chwarae rôl bwysig yn y gymdeithas. Roedd y mynachlogydd yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau oddi mewn i'r gymuned - er enghraifft, fel [[ysbyty]] ar gyfer cleifion, lloches a llety i bererinion ac roeddent hefyd yn ganolfannau dysgedig iawn. Mewn cyfnod pan nad oedd gweisg yn bodoli, roedd y mynachod yn gyfrifol am ysgrifennu nifer o lawysgrifau pwysig â llaw. Roedd y mynachlogydd yn hollbwysig i economi Cymru hefyd gan eu bod yn berchen ar diroedd eang, ac roedd y [[Sistersiaid]] yn enwedig yn enwog am fagu defaid a chynhyrchu gwlân.
[[Delwedd:Chronical_of_the_Princes_(f.260).jpg|chwith|bawd|202x202px|Y llawysgrif hon yw'r copi cynharaf o ''Frut y Tywysogion''.]]
Gyda dyfodiad y Normaniaid i Loegr a Chymru ar ddiwedd yr 11g sefydlwyd [[Urdd y Sistersiaid]] yng Nghymru a Lloegr. Yn ystod y 12g sefydlwyd llawer o fynachlogydd Sistersaidd - er enghraifft, [[Ystrad Fflur]] yn 1186, a Llywelyn Fawr oedd ei noddwr; [[Hendy-gwyn]], [[Abaty Nedd|Nedd]], [[Abaty Tyndyrn|Tyndyrn]] yn hanner cyntaf y 12g a [[Abaty Glyn y Groes|Glyn y Groes]] ar ddechrau’r 13g. Roedd Ystrad Fflur yn bwysig yn hanes llenyddiaeth a diwylliant Cymru yn ystod y cyfnod hwn oherwydd ei chysylltiad â ''[[Brut y Tywysogion]]'', sef un o’r ffynonellau pwysicaf am hanes Cymru cyn y Goncwest Edwardaidd.<ref>{{Cite book|title=Yr Oesoedd Canol|last=|first=|publisher=Canolfan Astudiaethau Addysg|year=1993|isbn=|location=|pages=23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|title=Brut y Tywysogion|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Sefydlwyd Ystrad Fflur gan [[yr Arglwydd Rhys]] ac roedd hefyd yn ganolfan wleidyddol bwysig, gyda Llywelyn Fawr yn galw ynghyd arweinyddion Cymru i Ystrad Fflur yn 1138 er mwyn tyngu llw o ffyddlondeb i’w fab, Dafydd, fel ei olynydd.<ref>{{Cite web|title=Brut y Tywysogion {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref>
Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] (c.1146-1223) ag Ystrad Fflur tra bu ar ei daith drwy Gymru yn 1188 yn recriwtio milwyr ar gyfer y [[Croesgadau]]. Ymwelodd hefyd â'i gefnder, Yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth, yng Nghastell Aberteifi. Ysgrifennodd Gerallt am ei daith drwy Gymru yn ei lyfrau ‘Y Daith drwy Gymru’ a ‘Disgrifiad o Gymru’, lle mae’n rhoi cipolwg i ni ar ffordd o fyw, arferion, a daearyddiaeth Cymru yn y cyfnod hwnnw.
Yn Abaty Ystrad Fflur hefyd y copïwyd [[Llawysgrif Hendregadredd]]. Dyma’r casgliad hynaf o waith [[Beirdd y Tywysogion|beirdd Oes y Tywysogion]], sef beirdd a fu’n barddoni rhwng dyfodiad y Normaniaid a lladd Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg y cychwynnwyd cofnodi'r gwaith rywbryd ar ôl 1282. Mae’n ddigon posib hefyd bod un gerdd, a blith nifer o gerddi a ychwanegwyd tua 1330, wedi cael ei hysgrifennu yn llaw [[Dafydd ap Gwilym]], un o feirdd pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol. Roedd Dafydd yn ôl yr hanes wedi cael rhywfaint o’i addysg gyda’r mynachod yn Ystrad Fflur, ac yno, yn ôl yr hanes, y claddwyd ef, o dan yr [[ywen]].<ref name=":1">{{Cite web|title=Llawysgrif Hendregadredd {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/llawysgrif-hendregadredd/#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-146,-658,6556,5575|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref> Roedd gan feirdd statws uchel yng nghymdeithas Cymru. Noddwyd beirdd gan lawer o dywysogion Cymru, cyn y Goncwest Edwardaidd. Gruffudd ab yr Ynad Coch oedd un o feirdd amlycaf oes y Tywysogion gan mai ef a gyfansoddodd y farwnad i Lywelyn ap Gruffudd wedi iddo gael ei ladd yng Nghilmeri yn 1282.<ref>{{Cite book|title=Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig|last=Peredur Lynch|first=John Davies, Nigel Jenkins, Menna Baines|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|year=2008|isbn=|location=|pages=395}}</ref> Parhawyd â'r traddodiad o noddi beirdd yng Nghymru yn y mynachlogydd, nes iddynt gael eu diddymu gan Harri VIII yn 1536 a 1539, gan eu bod hwythau hefyd yn gefnogwyr pwysig i ddysg a diwylliant Cymru.<ref name=":1" />
== Cysylltiad ag Ewrop ==
[[Delwedd:Rice_ap_Gryffydd,_Prince_of_Wales.jpg|bawd|Paentiad modern o'r Arglwydd Rhys]]
Un o reolwyr pwysicaf a dylanwadol Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol oedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth. Ef oedd yn gyfrifol am drefnu cynnal yr Eisteddfod gyntaf erioed yng Nghastell Aberteifi yn 1176. Roedd beirdd o [[Iwerddon]], [[yr Alban]] a [[Ffrainc]] wedi dod yno i gystadlu. Er mai gŵyl Gymraeg yw’r Eisteddfod mae rhai haneswyr yn meddwl mai o Ffrainc y daw’r syniad yn wreiddiol. Roedd gan yr Arglwydd Rhys gysylltiadau cryf â’r Normaniaid o Ffrainc, ac roedd gŵyl debyg i’r Eisteddfod yn cael ei chynnal yn Auvernge yng Nghanolbarth Ffrainc.
Er bod gan Gymru gysylltiad cryf â Lloegr roedd hefyd yn wlad annibynnol oedd â chysylltiadau cryf â gweddill [[Ewrop]] - er enghraifft, mewn masnach, rhannu syniadau, ac roedd yr iaith Gymraeg i’w chlywed mewn mannau ar draws Ewrop.
Dechreuodd y Llychlynwyr ymosod ar ardaloedd yng Nghymru yn y 9g, ac ymhen amser roeddent yn masnachu gyda’r Cymry mewn canolfannau masnach arbennig. Y Llychlynwyr sydd yn gyfrifol am nifer o enwau llefydd yng Nghymru fel:
* [[Ynys Môn]] (Anglesey) - ''Önguls-ey''
* [[Abertawe]] (Swansea) - ''Svein’s-ey''
* [[Abergwaun]] (Fishguard) – ''Fiskigarốr''
Mae [[Archaeoleg|archeolegwyr]] wedi darganfod canolfan fasnachu oedd yn bodoli yn ystod y 9fed a’r 10g yn [[Llanbedrgoch]], Ynys Môn. Mae’n debyg ei bod yn ganolfan ar gyfer creu a chyfnewid [[nwyddau]]. Mae archeolegwyr wedi darganfod nwyddau fel bwcl belt a thlws o [[Sgandinafia]] ac [[Iwerddon]] yma.
Sefydlwyd nifer o fynachlogydd Cymru gan fynachod o Ffrainc, fel y [[Benedictiaid]] a’r Sistersiaid. Byddai’r mynachod hyn yn teithio i Ffrainc am gyfnod bron bob blwyddyn, ac yn dychwelyd gyda syniadau a thechnegau newydd am bob math o bethau, fel [[Ffermio a'r Tirwedd Cymreig|ffermio]] a [[Pysgota yng Nghymru|physgota]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru Ewropeaidd yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Oesoedd Canol yng Nghymru}}
[[Categori:Hanes Cymru yn ôl cyfnod]]
[[Categori:Yr Oesoedd Canol yng Nghymru| ]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
9o8es95hx4jccpt4ny9fk5byk5j4wm8
11102501
11102500
2022-08-18T19:06:39Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau}}
{{gwybodlen Adnoddau Addysg|delwedd=[[File:Cymru yn yr Oesoedd Canol.webm|250px]]|Header1=HWB|testun1=<br>
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e Trosolwg: Oes y Tywysogion]
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518 Oes y Tywysogion: Gorchfygu Cymru]|Header2=|testun2=|Header3=|testun3=}}
Mae'r '''Oesoedd Canol yng Nghymru''' yn gyfnod sy'n ymestyn o tua 600 hyd at 1485.
Ymadawiad y [[Rhufeiniaid]] o Brydain sy'n nodi dechreuad yr oesoedd canol yng Nghymru. Rhannwyd tiroedd y Cymry yn deyrnasoedd bach, ac am gannoedd o flynyddoedd bu'r teyrnasoedd hyn yn ymladd yn erbyn goresgynwyr ac yn erbyn ei gilydd er mwyn sefydlu awdurdod dros ardal mor eang â phosibl o Gymru.
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o [[Cymru|Gymru]] oedd [[Rhodri Mawr]], a oedd yn wreiddiol yn frenin [[Teyrnas Gwynedd]], ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion|Cheredigion]] hefyd. Pan fu farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond llwyddodd ei ŵyr, [[Hywel Dda]], i ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]] drwy alw cyfarfod yn [[Hendy-gwyn ar Daf]]. Pan fu farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth, ond adfeddiannwyd Gwynedd gan y frenhinllin draddodiadol.
Yn 1066, gydag ymosodiad y [[Normaniaid]] ar Loegr ar y gorwel, gwelwyd tywysogion y [[Deheubarth]] a [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn amlygu eu hunain fel arweinyddion y frwydr hon rhwng diwedd y 11g hyd at ddiwedd y 13g.
Roedd yn wlad lle'r oedd y mwyafrif helaeth o'r bobl yn siarad un iaith yn unig, sef [[Cymraeg]], ac roedd trefn arbennig i bwysigrwydd gwahanol grwpiau o bobl yn y gymdeithas. Roedd [[crefydd]] yn bwysig iawn ym mywydau pobl ac roedd rôl allweddol gan yr abatai a'r mynachlogydd ym mywydau bob dydd pobl.
Roedd lladd [[Llywelyn ap Gruffydd]] a’i frawd [[Dafydd ap Gruffudd]] yn 1282/3 yn dynodi cyfnod newydd yn [[hanes Cymru]], gyda’r Goncwest [[Edwardaidd]] yn nodi mai awdurdod coron Lloegr oedd bellach yn teyrnasu yng Nghymru. Bu gweddill y 13g hyd at ddiwedd y 15g yn un ansefydlog a helbulus yn hanes Cymru. Ar ddechrau’r 15g amlygodd [[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]] ei hun fel ffigwr amlwg ym mrwydr Cymru i ennill annibyniaeth eto wedi Concwest Edward. Bu nifer o wrthryfeloedd eraill yn ystod y cyfnod hwn o dan arweinyddion eraill a ddangosai’r ymdeimlad cenedlaethol oedd ar gynnydd yng Nghymru wedi’r Goncwest. Yn 1485 enillodd [[Harri Tudur]], oedd â’i wreiddiau yn nheulu’r [[Tuduriaid Penmynydd|Tuduriaid]], Ynys Môn, [[Brwydr Maes Bosworth|Frwydr Maes Bosworth]], gan gychwyn ar gyfnod mwy sefydlog yn hanes Prydain. Gyda’r fuddugoliaeth honno cychwynnodd cyfnod y [[Tuduriaid]].
== Arweinwyr nodedig ==
[[Delwedd:Flag_of_Gwynedd.png|alt=|bawd|150x150px|Baner Teyrnas Gwynedd]]
Roedd teyrnasoedd Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn y gogledd, y [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] yn y Gorllewin a [[Teyrnas Powys|Phowys]] a [[Teyrnas Brycheiniog|Brycheiniog]] yn y dwyrain. Roedd cydbwysedd y pŵer yn aml yn symud yn gyflym rhwng y Teyrnasoedd, gyda brenhinoedd yn cystadlu am bŵer. Ffurfiwyd cynghreiriau rhwng Teyrnasoedd a chyda'r Saeson, ond roedd pŵer fel arfer yn cael ei ennill drwy frwydr neu [[Priodas|briodas]]. Tra ymladdai llywodraethwyr Cymru ymysg ei gilydd roeddent hefyd yn wynebu bygythiadau gan y Daniaid, a ymosododd ar hyd yr arfordir, ac oddi wrth y Saeson, ac yn ddiweddarach y Normaniaid, a ymosododd o'r dwyrain. Yn gynyddol, gweithiodd y Cymry gyda'i gilydd er mwyn amddiffyn eu hunain a'u tir rhag y goresgynwyr.
'''Rheolwyr pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol'''
* '''m.547''' - '''[[Maelgwn Gwynedd]].''' Sylfaenydd Teyrnas Gwynedd a Brenin y Brythoniaid
* '''c.625 – 634 - [[Cadwallon ap Cadfan]]'''. Cofiwyd fel Brenin y Brythoniaid a oresgynodd teyrnas Northumbria felly'n atal uchelgais imperialaidd ei brenin Edwin.
* '''c.655''' '''– 682 - [[Cadwaladr|Cadwaladr ap Cadwallon]].''' Brenin olaf y Brythoniaid a ffiwgwr chwedlonol mewn cerddi hwyrach.
* '''<abbr>c.</abbr>820 – 878''' '''-''' '''[[Rhodri Mawr]].''' Llwyddodd i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a threchu'r [[Daniaid]] ym [[Brwydr Llandudno|Mrwydr Llandudno]].
* '''c.880 – 948''' '''-''' '''[[Hywel Dda]].''' Mae e'n nodedig yn bennaf am greu [[cyfraith]] unffurf gyntaf y wlad, ac am uno Cymru gyfan.
* '''1055 – 1137 -''' '''[[Gruffudd ap Cynan]].''' Brenin Gwynedd a ffigwr allweddol yn y gwrthwynebiad i'r Normaniaid.
* '''1100 – 1170''' '''<nowiki/>''-''' '''''<nowiki/>[[Owain Gwynedd]].''' Ystyrwyd yn un o dywysogion mwyaf llwyddiannus gogledd Cymru ac ef oedd y cyntaf i gael ei enwi'n '''''<nowiki/>'''''<nowiki/>'<nowiki/>'''''<nowiki/>'''<nowiki/>''Princeps Walliae'.
* '''1132 – 1197''' '''-''' '''[[Yr Arglwydd Rhys]].''' Tywysog y Deheubarth a'r rheolwr brodorol mwyaf pwerus ar ôl marwolaeth Owain Gwynedd.
* '''1173 – 1240''' '''-''' '''[[Llywelyn Fawr]].''' Brenin Gwynedd a rheolwr Gymru gyfan. Drwy gyfuniad o ryfel a diplomyddiaeth bu'n dominyddu Cymru am 45 mlynedd.
* '''1225 – 1282''' '''-''' '''[[Llywelyn ein Llyw Olaf]].''' Yn ŵyr i Llywelyn Fawr, ef oedd tywysog sofran olaf Cymru cyn concwest Edward I o Loegr.
* '''c.1359 – c.1415''' '''-''' '''[[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]].''' Ef oedd y Cymro brodorol olaf i arddel y teitl Tywysog Cymru.
{{chart top|Coeden deulu o deuluoedd Brenhinol Cymru}}
{{familytree/start}}
{{familytree||||Cun|Cun='''[[Cunedda]]'''<br>Gwynedd}}
{{familytree||11=|17=|16=|15=|14=|13=|12=|10=|,|9=|8=.|7=-|6=-|5=^|4=-|-|18=}}
{{familytree|Cer||||Ein||||||||Cer='''[[Ceredig ap Cunedda]]'''<br>Ceredigion –453|Ein='''[[Einion Yrth ap Cunedda]]'''<br>Gwynedd c.470–500}}
{{familytree||10=.|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=-|!|8=^|7=-|6=,|5=|4=||17=}}
{{familytree|Usa||Cad||Owa||||||Usa='''[[Usai ap Ceredig]]'''<br>Ceredigion 453–490|Cad='''[[Cadwallon Lawhir ap Einion]]'''<br>Gwynedd<br>500–534|Owa=[[Owain Ddantgwyn]]}}
{{familytree||!||||!||||!|||}}
{{familytree|Ser||Mae||Cun||||||Ser='''[[Serwyl ap Usai]]'''<br>Ceredigion 490–523|Cun=[[Cuneglas]]|Mae='''[[Maelgwn Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>534–547}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Bod||Rhu||||||||||Bod='''[[Boddw ap Serwyl]]'''<br>Ceredigion 523–560|Rhu='''[[Rhun Hir ap Maelgwn]]'''<br>Gwynedd<br>547–586}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Art||Bel||||||||||Art='''[[Arthfoddw ap Boddw]]'''<br>Ceredigion 560–595|Bel='''[[Beli ap Rhun]]'''<br>Gwynedd 586–599}}
{{familytree||!||||!||||||}}
{{familytree|Art||Iag||||||||||Art='''[[Arthlwys ap Arthwfoddw]]'''<br>Ceredigion 595–630|Iag='''[[Iago ap Beli]]'''<br>Gwynedd<br>599–616}}
{{familytree||10=|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=|!|8=|7=|6=!|5=|4=||17=}}
{{familytree||13=|Cad='''[[Cadfan ap Iago]]'''<br>Gwynedd<br>616–625|Eil='''[[Eiludd Powys]]'''<br>Powys<br>613–642|19=Clo|18=|17=|16=|15=|14=|12=|!|11=Eil|10=|9=|8=|7=|6=|5=Cad|4=||Clo='''[[Cloten ap Nowy]]'''<br>Dyfed<br>650–670<br>Brycheiniog<br>655–670}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Cly|12=|Cly='''[[Clydog ap Arthlwys]]'''<br>Ceredigion 630–665|Cdw='''[[Cadwallon ap Cadfan]]'''<br>Gwynedd<br>625–634|Caf='''[[Cadafael Cadomedd ap Cynfeddw]]'''<br>Gwynedd<br>634–655|Bel='''[[Beli ap Eiludd]]'''<br>Powys<br>655–695|15=Cat|14=|13=|11=||10=|9=|8=|7=Bel|6=|5=Caf|4=|Cdw|Cat='''[[Caten ap Cloten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>670–690}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Sei|12=|Sei='''[[Seisyll ap Clydog]]'''<br>Ceredigion 665–700|Cwr='''[[Cadwaladr]]'''<br>Gwynedd<br>655–682|Gwy='''[[Gwylog ap Beli]]'''<br>Powys<br>695–725|17=Cad|16=|15=|14=|13=|11=||10=|9=Gwy|8=|7=|6=|5=|4=|Cwr|Cad='''[[Cadwgan ap Caten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>690–710}}
{{familytree||15=|25=-|24=^|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=.}}
{{familytree|Art|13=|Art='''[[Arthwyr ap Seisyll]]'''<br>Seisyllwg 700–735|Idw='''[[Idwal Iwrch]]'''<br>Gwynedd<br>682–720|Eli='''[[Elisedd ap Gwylog]]'''<br>Powys<br>725–755|Rha='''[[Rhain ap Cadwgan]]'''<br>Dyfed<br>710–730<br>Brycheiniog<br>710–720|17=Aws|16=|15=Rha|14=|12=||11=|10=|9=Eli|8=|7=|6=|5=|4=|Idw|Aws='''[[Awst ap Cadwgan]]'''<br>Brycheiniog<br>720–735}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree|Dyf|12=|Dyf='''[[Dyfnwal ap Arthwyr]]'''<br>Seisyllwg 735–770|Rho='''[[Rhodri Molwynog ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>720–754|Car='''[[Caradog ap Meirion]]'''<br>Gwynedd<br>754–798|Bro='''[[Brochfael ap Elisedd]]'''<br>Powys<br>755–773|Tew='''[[Tewdwr ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>730–760|15=Elw|14=|13=Tew|11=||10=|9=|8=|7=Bro|6=|5=Car|4=|Rho|Elw='''[[Elwystl ap Awst]]'''<br>Brycheiniog<br>735–750}}
{{familytree||13=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|14=!|12=|!|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=)|5=|4=||22=!}}
{{familytree|Meu|11=|Meu='''[[Meurig ap Dyfnwal]]'''<br>Seisyllwg 770–807|Cyn='''[[Cynan Dindaethwy ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>798–816|Hyw='''[[Hywel ap Rhodri Molwynog]]'''<br>Gwynedd<br>816–825|Cae='''[[Cadell ap Brochfael]]'''<br>Powys<br>773–808|13=Mar|12=|10=||9=|8=|7=Cae|6=|5=Hyw|4=|Cyn|Mar='''[[Maredudd ap Tewdwr]]'''<br>Dyfed<br>760–797}}
{{familytree||14=!|23=-|22=^|21=-|20=,|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=.}}
{{familytree||12=|Eth=[[Ethyllt ferch Cynan]]|Gwr=[[Gwriad ap Elidyr]]|Rha='''[[Rhain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>797–808|17=Owa|16=|15=Rha|14=|13=|11=|!|10=!|9=|8=|7=Gwr|6=v|5=Eth|4=||Owa='''[[Owain ap Maredudd (Dyfed)|Owain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>808–810}}
{{familytree||14=^|23=|22=|21=|20=!|19=|18=|17=|16=.|15=-|13=-|)|12=,|11=|10=|9=|8=!|7=|6=.|5=-|4=-|-|24=!}}
{{familytree|Gwg|13=Tan|Gwg='''[[Gwgon ap Meurig]]'''<br>Seisyllwg 808–872|Mer='''[[Merfyn Frych]]'''<br>Gwynedd<br>825–844|Nes=[[Nest ferch Cadell]]|Cyn='''[[Cyngen ap Cadell]]'''<br>Powys<br>808–855|Try='''[[Triffyn ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>810–814|Tan=Tangwystl|15=Ble|14=y|12=||11=Try|10=|9=Cyn|8=|7=Nes|6=v|5=Mer|4=!||Ble=Bleddri}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=!|14=||13=|12=|11=|10=!|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree||13=|Rho='''[[Rhodri the Great]]''' g.820<br>Gwynedd<br>844–878<br>Powys 855–878|Ang=[[Angharad ferch Meurig]]|Eli=[[Elisedd ap Cyngen]]|19=Hyf|18=|17=|16=|15=|14=|12=||11=Eli|10=|9=|8=|7=Rho|6=v|5=Ang|4=||Hyf='''[[Hyfaidd|Hyfaidd ap Bleddri]]'''<br>Dyfed}}
{{familytree||15=-|26=(|25=-|24=-|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=.|17=-|16=-|14=v||13=-|12=-|11=-|10=-|9=-|8=^|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree||13=Cad|Ana='''[[Anarawd ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>878–916|Cad='''[[Cadell ap Rhodri]]''' g.854<br>Seisyllwg<br>878–909|Mer='''[[Merfyn ap Rhodri]]'''<br>Powys<br>878–900|Lly='''[[Llywarch ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>893–904|18=|17=Rhd|16=|15=Lly|14=|12=||11=Mer|10=|9=|8=|7=|6=|5=Ana|4=||Rhd='''[[Rhodri ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>904–905}}
{{familytree||13=|22=!|21=|20=|19=|18=!|17=|16=|15=|14=!|12=||11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||23=}}
{{familytree||11=Lly|Idw='''[[Idwal Foel]]'''<br>Gwynedd<br>916–942|Hyw='''[[Hywel Dda]]''' g.880<br>Dyfed<br>905–909<br>Deheubarth<br>909–950<br>Gwynedd<br>942–950<br>Powys<br>942–950|Lly='''[[Llywelyn ap Merfyn]]'''<br>Powys<br>900–942|15=Ele|14=v|13=Hyw|12=|10=||9=|8=|7=|6=|5=Idw|4=||Ele=Elen ferch Llywarch}}
{{familytree||13=|22=.|21=-|20=^|19=-|18=v|17=-|16=-|15=-|14=,|12=|,|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=+|5=-|4=-|-|23=}}
{{familytree|Meu|10=|Iag='''[[Iago ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–979|Ieu='''[[Ieuaf ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–969|Owa='''[[Owain ap Hywel Dda|Owain ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–987|Meu=Meurig ap Idwal|Edw='''[[Edwin ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–954|11=Edw|9=Owa||8=|7=Rho|6=|5=Ieu|4=|Iag|Rho='''[[Rhodri ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–953}}
{{familytree||15=-|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|19=-|18=^|17=-|16=-|14=,|!|13=|12=|11=|10=(|9=-|8=-|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree|Idw|15=|Hyw='''[[Hywel ap Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>979–985|Cad='''[[Cadwallon ab Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>985–986|Mar='''[[Maredudd ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>987–999<br>Gwynedd<br>986–999|Idw=Idwal ap Meurig|21=|20=|19=|18=|17=Mar|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=Ein|6=|5=Cad|4=|Hyw|Ein=Einion ab Owain<br>m.984}}
{{familytree||18=.|32=|31=|30=|29=|28=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=-|!|16=-|15=-|14=)|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||33=}}
{{familytree|Iag|16=v|Iag='''[[Iago ab Idwal ap Meurig]]'''<br>Gwynedd<br>1023–1039|Lle='''[[Llywelyn ap Seisyll]]'''<br>Gwynedd<br>1018–1023<br>Deheubarth<br>1018–1023|Ang=Angharad ferch Maredudd|Cyn=[[Cynfyn ap Gwerstan]]|Cad='''Cadell ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Edw='''Edwin ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Rdd='''[[Rhydderch ap Iestyn]]'''<br>Deheubarth<br>1023–1033|Cyh='''[[Cynan ap Hywel]]'''<br>Gwynedd<br>999–1005|19=Rdd|18=|17=Lle|15=-||14=-|13=Ang|12=v|11=Cyn|10=|9=Cad|8=|7=Edw|6=|5=Aed|4=|Cyh|Aed='''[[Aeddan ap Blegywryd]]'''<br>Gwynedd<br>1005–1018}}
{{familytree||28=|22=,|23=-|24=^|25=-|26=.|27=|29=|20=|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=|19=|!|9=|||||||10=,|18=!|11=-|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Cyn|16=|Cyn=[[Cynan ab Iago]]<br>1014–1063|Gru='''[[Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>Gwynedd<br>1039–1063<br>Powys<br>1039–1063<br>Deheubarth<br>1055–1063|Ble='''[[Bleddyn ap Cynfyn]]'''<br>Gwynedd<br>1063–1075<br>Powys<br>1063–1075|Tra='''[[Trahaearn ap Caradog]]'''<br>Gwynedd<br>1075–1081|Tew=Tewdwr ap Cadell|Hyw='''[[Hywel ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1033–1044|Owa=Owain ab Edwin|Grf='''[[Gruffydd ap Rhydderch]]'''<br>Deheubarth<br>1045–1055|19=Grf|18=|17=|15=Gru||14=|13=Ble|12=|11=Rhi|10=|9=Tew|8=|7=Hyw|6=|5=Owa|4=|Tra|Rhi=[[Rhiwallon ap Cynfyn]]<br>1020–1069}}
{{familytree||28=-|22=!|23=|24=|25=|26=)|27=-|29=-|20=|30=v|31=-|32=-|33=-|34=-|35=-|36=.|21=|19=|!|9=-||||,|-|-|10=+|18=!|11=-|12=-|13=-|14=.|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Grc|17=|Grc='''[[Gruffudd ap Cynan]]''' g.1055<br>Gwynedd<br>1081–1137|Rhy='''[[Rhys ap Tewdwr]]'''<br>Deheubarth<br>1078–1093|Mar='''[[Maredudd ab Owain ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1063–1072|Rho='''[[Rhys ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>1072–1078|Ior='''[[Iorwerth ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1103|Cad='''[[Cadwgan ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1111|Mad='''[[Maredudd ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1116–1132|Ang=Angharad ferch Owain|21=|20=|19=Cad|18=|16=|v|15=Mad|14=|13=Ior|12=|11=Gwl|10=v|9=Rhy|8=|7=Rho|6=|5=Mar|4=|Ang|Gwl=Gwladys ferch Rhiwallon}}
{{familytree||28=|22=-|23=-|24=.|25=|26=|27=|29=|20=!|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=-|19=-|,|9=-|-|+|-|-|-|v|10=-|18=-|11=-|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17=-|37=}}
{{familytree||28=,|22=|23=|24=!|25=|26=|27=|29=-|20='|30=^|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|21=|19=-|!|9=||!||||!|10=|18=-|11=|12=,|13=-|14=-|15=-|16=v|17=-|37=}}
{{familytree||17=Mag|Gar='''[[Gruffydd ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1116–1137|Owa='''[[Owain ap Cadwgan]]'''<br>Powys<br>1111–1116|Mag='''[[Madog ap Maredudd]]'''<br>Powys <br>1132–1160|Sus=Susanna ferch Gruffydd|Nes=[[Nest ferch Rhys]]<br>1085–1136|Gwe=[[Gwenllian ferch Gruffydd]]<br>1097–1136|Gru=Gruffydd ap Maredudd|23=|22=|21=Owa|20=|19=Gru|18=|16=v|!|15=Sus|14=|13=|12=|11=|10=|9=Nes|8=|7=Gar|6=v|5=Gwe|4=|Caw|Caw=[[Cadwaladr ap Gruffydd]]<br>1096–1172}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=(|27=|28=|29=|30=|32=!|22=-|33=|34=|35=|36=|37=|38=|39=|40=|23=-|21=-|!|10=!||||||||11=|20=-|12=|13=|14=|15=|16=|17=,|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=!|27=|28=|29=|30=|32=`|22=|33=-|34=-|35=-|36=-|37=-|38=-|39=-|40=.|23=|21=|!|10=+||||,|-|-|-|11=-|20=.|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree|Owa|19=-|Owa='''[[Owain Gwynedd]]''' g.1100<br>Gwynedd<br>1137–1170|Ana='''[[Anarawd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1137–1143|Cad='''[[Cadell ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1143–1153|Mar='''[[Maredudd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1153–1155|Rhy='''[[Rhys ap Gruffydd]]''' g.1132<br>Deheubarth<br>1155–1197|Gwe=Gwenllian ferch Madog|27=Owc|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|18=-||9=!|Cad||Mar||Ana||10=|17=-|11=Rhy|12=v|13=Gwe|14=`|15=-|16=-|Owc='''[[Owain Cyfeiliog]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1160–1197}}
{{familytree||31=|24=|25=|26=|27=|28=|29=|30=|32=|22=!|33=|34=|35=|36=|37=|38=!|39=|40=!|23=|21=|!|10=-||||||,|-|11=-|20=|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17='|18=|19=|41=}}
{{familytree||31=-|24=-|25=-|26=-|27=-|28=-|29=-|30=-|32=-|22=!|33=-|34=.|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=-|)|10=v|-|v|-|v|-|-|-|11=-|20=-|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=v|19=-|40=!}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=v|27=-|28=v|29=-|30=.|32=|22=)|33=|34=!|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=|!|10=!||!||!||!||11=|20=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|40=!}}
{{familytree|Hyw|17=Ang|Hyw='''[[Hywel ab Owain Gwynedd]]''' g.1120<br>Gwynedd<br>1170|Daf='''[[Dafydd ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1195<br>m. 1203|Rho=[[Rhodri ab Owain Gwynedd]]<br>1135–1195|Mae='''[[Maelgwn ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1173|Gwe=Gwenllian ferch Rhys|Gr2='''[[Gruffydd ap Rhys II]]'''<br>Deheubarth<br>1197–1201|Rhy='''[[Rhys Gryg]]'''<br>Deheubarth<br>1216–1234|Cyn=Cynan ab Owain Gwynedd|Ang=Angharad ferch Owain Gwynedd|20=!|19=Mal|18=v|16=|!|15=Rhy|14=!|13=Gr2|12=!|11=Gwe|10=v|9=Rho|8=|7=Cyn|6=|5=Mae|4=!|Daf|Mal='''[[Gruffydd Maelor I]]'''<br>Powys Fadog<br>1160–1191}}
{{familytree||31=-|24='|25=|26=!|27=|28=!|29=|30=`|32=-|22=,|33=-|34=.|35=|36=!|37=|38=|39=|23=-|21=|,|10=,|-|'||,|-|'||11=-|20='|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|18=,|19=-|40=!}}
{{familytree|Ior|17=Edn|Gru=[[Gruffudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1200|Mau=[[Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1212|Ior=[[Iorwerth Drwyndwn]]<br>1145–1174|Mar=Marared ferch Madog|Tom=Tomas ap Rhodri ab Owain Gwynedd|May='''[[Maelgwn ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1201–1230|Mad='''[[Madog ap Gruffydd Maelor]]'''<br>Powys Fadog<br>1191–1236|Gwe=[[Gwenwynwyn ap Owain]]<br>Powys Wenwynwyn<br>1197–1216|Gwl=Gwenllian ferch Rhys|21=Gwe|20=|19=Mad|18=!|16=v|v|15=Gwl|14=!|13=|12=|11=May|10=|9=Tom|8=|7=Mau|6=|5=Gru|4=|Mar|Edn=[[Ednyfed Fychan]]<br>1170–1246}}
{{familytree||31=|24=,|25=-|26=!|27=-|28=-|29=-|30='|32=|22=|33=|34=!|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=||`|-|-|.|||11=|20=.|12=|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=`|27=-|28=.|29=|30=|32=,|22=|33=-|34='|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=|||||!|||11=|20=!|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|41=}}
{{familytree|Tan|18=|Ltg='''[[Llywelyn the Great]]''' g.1173<br>Gwynedd<br>1195–1240<br>Powys<br>1216–1240|Mar=Maredudd ap Rhys Grug<br>m.1271|Lle=[[Llywelyn the Elder ap Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd|Llywelyn the Elder ap Maredudd]]|Gr2='''[[Gruffydd II ap Madog, Lord of Dinas Bran|Gruffydd II ap Madog]]'''<br>Powys Fadog<br>1236–1269|Tud=[[Goronwy ab Ednyfed]]<br>1205–1268|Gfg='''[[Gruffydd ap Gwenwynwyn]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1241–1287|Owa=Owain ap Gruffudd|Joa=[[Y Dywysoges Siwan]]|24=|23=Gfg|22=|21=Gr2|20=|19=Mar|17=Owa|v|16=|15=Tud|14=|13=Lle|12=|11=|10=|9=|8=|7=Joa|6=v|5=-|4=Ltg|-|Tan=Tangwystl Goch}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=||11=-||!||||,|-|^|12=.|21=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|20=!|42=}}
{{familytree||27=Owe|21=Rhy|22=|23=|24=!|25=|26=|Gaf='''[[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>1200–1244|19=|Daf='''[[Dafydd ap Llywelyn]]''' g.1215 <br>Cymru<br>1240–1246|Ang=[[Angharad ferch Llywelyn]]|Mae=Maelgwn Fychan|Car=Caradog ap Tomas|Rhy='''[[Rhys ap Maredudd]]'''<br>1250–1292|Mar=[[Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Maredudd ap Llywelyn]]<br>m. 1255|20=|18=!||9=Mae|Gaf||Daf||Ang|v|10=|17=|11=Mar|12=|13=|14=!|15=|16=|Owe=[[Owen de la Pole]]<br>1257–1293}}
{{familytree||32=.|25=-|26=-|27=-|28=!|29=-|30=-|31=-|33=|23=-|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=-||11=||!|||||||12=|21=-|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|20=!|42=}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=|,|11=-|-|^|-|v|-|-|-|v|12=-|21=|13=-|14=.|15=|16=|17=|18=,|19=-|20='|42=}}
{{familytree|Lll|18=|Owg=[[Owain Goch ap Gruffydd]] m. 1282<br>Gwynedd<br>1246–1255|Lll='''[[Llywelyn ap Gruffudd]]''' g.1223<br>Cymru<br>1246–1282|Dag='''[[Dafydd ap Gruffydd]]'''<br>1238–1283|Rag=[[Rhodri ap Gruffudd]]<br>1230–1315|Lle=[[Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Llywelyn ap Maredudd]]<br>m.1263|Gru=Gruffydd de la Pole<br>m.1309|Mae=Maredydd ab Owain|Ele=Elen ferch Maelgwn|23=Gru|22=|21=|20=!|19=|17=Ele||16=v|15=Mae|14=|13=Tud|12=|11=|10=|9=Lle|8=|7=Rag|6=|5=Dag|4=|Owg|Tud=[[Tudur Hen]]<br>m.1311}}
{{familytree||32=|25=|26=|27=|28=|29=|30=!|31=|33=|23=|34=|35=|36=)|37=-|38=-|39=-|40=.|41=|24=!|22=|!|11=||||,|-|-|-|(|12=|21=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|20=|42=}}
{{familytree|Gow|18=|Tar=[[Tomas ap Rhodri]]<br>1300–1363|Gow=[[Y Dywysoges Gwenllian]]<br>1282–1337|Lad='''[[Llywelyn ap Dafydd]]'''<br>1267–1287|Oad='''[[Owain ap Dafydd]]'''<br>1265–1325|Mad=[[Madog ap Llywelyn]]<br>''hawlydd''<br>1294–1295|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|Gru='''[[Gruffudd Fychan I]]'''<br>Powys Fadog<br>1277–1283|Md2='''[[Madog II ap Gruffydd, Lord of Dinas Bran|Madog II ap Gruffydd]]'''<br>Powys Fadog<br>1269–1277|Gat=[[Goronwy ap Tudur Hen]]<br>m.1331|23=Md2|22=|21=Gru|20=|19=|17=Owa||16=|15=|14=|13=Gat|12=|11=|10=|9=Mad|8=|7=Tar|6=|5=Oad|4=|Lad|Owa=Owain ap Maredydd}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Olg=[[Owain Lawgoch]]<br>1330–1378|Mac=[[Madog Crypl]]<br>1275–1304|31=Mac|30=|29=|28=|27=Lly|26=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=Olg|14=|15=|16=|Lly=Llywelyn ab Owain}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||27=|21=|22=|23=|24=!|25=|26=|28=|19=|29=Tom|30=|31=|32=|33=Gor|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Tom=Tomas ap Llewelyn}}
{{familytree||29=-|23=|24=!|25=|26=|27=|28=,|30=^|21=|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Jeu=Jeuan ap Maredudd|Tud=[[Tudur ap Goronwy]]<br>m.1367|Gru=[[Gruffudd Fychan II]]<br>m. 1369|Mag=Marged ferch Tomos|29=Gru|28=v|27=Ele|26=|25=Mag|24=v|23=Tud|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Ele=Elen ferch Tomos}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||19=|33=|32=!|31=|30=|29=|28=|27=|26=|25=Mar|24=|23=|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Mar=[[Maredudd ap Tudur]]<br>m.1406}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||18=|Owe=[[Owen Tudor]]<br>1400–1461|31=Owg|30=|29=|28=|27=|26=|25=Owe|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=||16=|15=|14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||Owg=[[Owain Glyndŵr]]<br>''hawlydd''<br>1400–1416}}
{{familytree||16=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|15=||14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||28=}}
{{familytree||15=|25=HoT|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||HoT=''[[Tuduriaid|Oes y Tuduriaid]]''}}
{{familytree/end}}
{{chart bottom}}
== Yr oesoedd canol cynnar (600-1066) ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Hywell_Dda_(PB02300).jpg|bawd|226x226px|Darlun olew o Hywel gan Hugh Williams; c. 1909]]
[[Delwedd:Wales_1039-63_(Gruffudd_ap_Llywelyn).svg|bawd|212x212px|Teyrnas Gruffudd ap Llywelyn]]
Mae'r Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru yn ymestyn o tua [[600]] hyd at [[1067|1066]] pan ddechreuodd ymosodiadau'r [[Normaniaid]] ar ororau [[Cymru]].
Yn nechrau'r cyfnod roedd rhai rhannau o Gymru, yn enwedig [[Teyrnas Powys|Powys]], yn dod o dan bwysau cynyddol oddi wrth yr [[Eingl-Sacsoniaid]], yn enwedig teyrnas [[Mercia]]. Collodd Powys gryn dipyn o'i thiriogaeth, a oedd yn arfer ymestyn i'r dwyrain o'r ffin bresennol. Yn yr 8g adeiladodd y brenin Eingl-sacsonaidd Offa glawdd a ffos ([[Clawdd Offa]]) sy'n rhedeg yn gyfochrog â'r [[Y ffin rhwng Cymru a Lloegr|ffin bresennol]] rhwng [[Cymru]] a [[Lloegr]]. Mae'n ymestyn o [[aber]] [[Afon Dyfrdwy]] yn y gogledd i aber [[Afon Hafren]] yn y de am 150 [[milltir]]; dyma oedd y clawdd hwyaf neu hiraf a wnaed gan ddyn yng ngorllewin [[Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol]].<ref>References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.</ref>
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o Gymru oedd Rhodri Mawr, a oedd yn frenin Teyrnas Gwynedd yn wreiddiol, ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion]] hefyd. Bu'n rhaid i Rhodri wynebu pwysau gan yr Eingl-Sacsoniaid ac yn gynyddol gan y Daniaid hefyd, a fu'n anrheithio Môn yn 854 yn ôl yr hanes. Yn 856 enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ym Mrwydr Llandudno, gan ladd eu harweinydd Gorm. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], a ysgrifennwyd yn llys [[Siarl Foel]], brenin y Ffranciaid Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym Mrwydr Parciau yn 872.
Yn 877 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i Iwerddon. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan wŷr Mersia, er nad yw'r manylion yn hysbys. Pan fu ef farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond bu modd i'w ŵyr, [[Hywel Dda]], ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai y de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]], pan alwodd gyfarfod er mwyn casglu, diwygio, dileu a chreu cyfreithiau newydd.
Dilynodd Hywel bolisi o gyfeillgarwch gydag [[Athelstan]], brenin y [[Wessex|Sacsoniaid Gorllewinol]] a'r grym mwyaf ar [[Ynys Prydain]] yn y cyfnod hwnnw. Cofnodir iddo ymweld â llys Athelstan nifer o weithiau, ac arwyddo nifer o ddogfennau gydag Athelstan. Mewn rhai ohonynt disgrifir ef fel ''Subregulus'' neu "is-frenin". Pan fu ef farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth ac ar Gymru.
[[Gruffudd ap Llywelyn]] oedd y teyrn nesaf i allu uno'r teyrnasodd Cymreig. Brenin Gwynedd ydoedd yn wreiddiol, ond erbyn [[1055]] roedd wedi gwneud ei hun yn frenin bron y cyfan o Gymru ac wedi cipio rhannau o Loegr ger y ffin. Yn [[1063]] gorchfygwyd ef gan [[Harold Godwinson]] ac fe'i lladdwyd gan ei ŵyr ei hun. Rhannwyd ei deyrnas unwaith eto, gyda [[Bleddyn ap Cynfyn]] a'i frawd [[Rhiwallon ap Cynfyn|Rhiwallon]] yn dod yn frenhinoedd Gwynedd a Phowys.
== Oes y Tywysogion (1066-1282) ==
{{Prif|Oes y Tywysogion}}
[[Delwedd:Bayeuxtapestryscene53.jpg|bawd|155x155px|[[Brwydr Hastings]] o [[Brodwaith Bayeux|Frodwaith Bayeux]]]]
Ar drothwy'r Goncwest Normanaidd roedd Cymru yn 1063 wedi ei gwahanu yn wahanol ranbarthau, sef Gwynedd, Powys, Ceredigion, [[Buellt]], y Deheubarth, [[Teyrnas Morgannwg|Morgannwg]] a [[Teyrnas Gwent|Gwent]]. Gyda marwolaeth Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, dechreuodd tywysogion ardaloedd fel Gwynedd a'r Deheubarth frwydro i gael teyrnasu dros fwy o dir. Roedd y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn newid yn aml yn ystod y cyfnod hwn, gyda’r Saeson ar ochr ddwyreiniol Cymru yn chwilio'n gyson am gyfle i ennill tir.
Dechreuwyd pennod newydd yn hanes Lloegr a Chymru yn [[1066]] pan gipiodd [[Wiliam I, brenin Lloegr|Gwilym y Gorchfygwr]], o [[Normandi]], goron Lloegr ym [[Brwydr Hastings|Mrwydr Hastings]]. Yn fuan iawn roedd y Cymry yn ymosod ar drefi yn Lloegr ac yn achosi tipyn o drafferthion i William. Penderfynodd William felly bod yn rhaid iddo sefydlu rhyw fath o reolaeth dros Gymru, ac felly erbyn 1086 roedd arglwyddi Normanaidd wedi eu lleoli ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr i reoli’r Cymry. Enw’r Arglwyddi hyn oedd [[Y Mers|Arglwyddi’r Mers]]. Lleolwyd nhw mewn tri safle penodol fel eu bod yn medru lansio ymosodiadau a chipio tiroedd yng Nghymru. Gosodwyd [[Hugh d'Avranches, Iarll 1af Caer|Hugh D’Avranches]] yn ardal [[Caer]] ac ar y ffin ogledd-ddwyreiniol gyda Chymru; roedd [[Roger o Drefaldwyn, Iarll 1af Amwythig|Roger de Montgomery]] wedi ei leoli yn ardal yr [[Amwythig]] fel ei fod yn troi ei olygon tuag at ganolbarth Cymru, ac roedd [[William FitzOsbern]] wedi ei leoli ar ochr de-ddwyrain Cymru.
Defnyddiodd Rhys ap Tewdwr, Brenin y Deheubarth yn ne Cymru, ei sgiliau gwleidyddol a milwrol i gadw rheolaeth ar y Deheubarth yn ystod ei deyrnasiad rhwng c.1040 a 1093. Ond yn 1093 lladdwyd ef gan y Normaniaid a dyma oedd dechrau concwest y Normaniaid yn ne Cymru.
Roedd yr arglwyddi Normanaidd hyn fwy neu lai yn frenhinoedd ar eu tiroedd eu hunain gan eu bod yn medru codi trethi eu hunain, codi byddin eu hunain ac yn medru codi [[Castell|cestyll]] eu hunain. Roedd adeiladu cestyll yn un o’r rhesymau pam y llwyddodd y Goncwest Normanaidd i sefydlu rheolaeth ar Loegr mor gyflym.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://hwb-live-storage.s3.eu-west-1.amazonaws.com/7d/74/e1/6d/01f445709ffc80822f24434e/5.%20twitter_brut_cy.pdf?X-Amz-Expires=60&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJJDVDVTJ2MKDVDWA%2f20200403%2feu-west-1%2fs3%2faws4_request&X-Amz-Date=20200403T092542Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=8d7629551b5e062ba90f59ff990ea6bd90f1973811983b4c9db9be0c46b47db9|title=Braslun o Gymru, 1063 - 1282|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Delwedd:Gruffydd_ap_Cynan.jpg|chwith|bawd|212x212px|Gruffudd ap Cynan yng ngharchar Hugh d'Avranches yng Nghaer (llun gan T. Prytherch, tua 1900)]]
Erbyn 1101 roedd y Normaniaid wedi ennill llawer o dir yng Nghymru ac roeddent yn defnyddio cestyll cerrig i sicrhau rheolaeth dros y tir roedden nhw’n ei feddiannu. Y Normaniaid adeiladodd y cestyll cerrig cyntaf yng Nghymru, a bu'r cestyll hyn yn allweddol o ran helpu’r Normaniaid i wrthsefyll ymosodiadau gan y Cymry. Dechreuodd y Normaniaid ymosod ar y Deheubarth yn ne Cymru yn 1136 pan aeth gŵr Gwenllian, [[Gruffudd ap Rhys]], i’r gogledd i ymladd yn erbyn y Normaniaid gyda thad Gwenllian, [[Gruffudd ap Cynan]]. Casglodd Gwenllian fyddin i’w hymladd, ond cafodd ei dal a’i dienyddio gan y Normaniaid, ynghyd â’i meibion, Morgan a Maelgwyn. Serch hynny, roedd arwyddion bod y Cymry yn dechrau brwydro'n ôl gyda Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, wedi llwyddo i adennill tir yng ngorllewin Cymru gyda chymorth y [[Magnus III, brenin Norwy|Brenin Magnus o Norwy]]. Gruffudd osododd y sylfaen i dywysogion fel ei fab, Owain Gwynedd, i reoli ar ei ôl.
Erbyn 1200 roedd tir Cymru wedi ei rhannu’n ddwy ran, sef y [[Pura Wallia|''Pura Walia'']] a oedd o dan reolaeth y Cymry a ''Marchia Walia'' a oedd o dan reolaeth y Normaniaid. Roedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd, yn ffigurau allweddol yn hanes Cymru yn y cyfnod hwn, gan adennill llawer o dir a chipio cestyll y Normaniaid ar ddiwedd y 12g. Cipiodd yr Arglwydd Rhys [[Castell Aberteifi|Gastell Aberteifi]] yn 1165 a’i ail-adeiladu yn 1171, gan gynnal [[eisteddfod]] gyntaf Cymru yno yn 1176.
[[Delwedd:Death_of_Llywelyn.jpg|bawd|204x204px|Marwolaeth Llywelyn Fawr yn 1282]]
Owain Gwynedd oedd Tywysog Gwynedd yng ngogledd Cymru, a oedd yn cynnwys Gwynedd a Phowys, o 1137 hyd at ei farw yn 1170. Ymladdodd yn erbyn tywysogion Cymreig eraill, y Normaniaid a brenhinoedd Lloegr i ennill yr hawl i fod yr un cyntaf i ddefnyddio teitl ‘Tywysog Cymru’.
Erbyn 1258 roedd Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd, wedi sefydlu ei hun fel rheolwr y rhan fwyaf o Gymru. Atgyfnerthodd ei awdurdod yn 1267 pan ffurfiodd gytundeb gyda Harri III, brenin Lloegr, sef [[Cytundeb Trefaldwyn]]. Enwyd y cytundeb ar ôl y man lle cyfarfu’r ddau ger y rhyd ger tref [[Trefaldwyn]]. Roedd Harri III yn cydnabod yn y cytundeb mai Llywelyn oedd Tywysog swyddogol Cymru. Drwy gael yr hawl i ddefnyddio’r teitl ‘Tywysog Cymru’ roedd Llywelyn yn gorfod talu gwrogaeth i Harri III a swm o 30,000 marc.
Nid oedd perthynas cystal rhwng Llywelyn ag [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]], a ddaeth yn frenin Lloegr yn 1272. Roedd Edward yn awyddus i ehangu awdurdod coron Lloegr, ac er mwyn gwneud hynny, roedd rhaid yn ei olwg ef reoli’r Cymry afreolus. Gwrthododd Llywelyn dalu gwrogaeth i Edward ac achosodd hyn i Edward ymosod ar Lywelyn a Chymru yn 1276 ac yna yn nes ymlaen yn 1282.
Lladdwyd Llywelyn Ein Llyw Olaf yng [[Cilmeri|Nghilmeri]] yn 1282, a gyda hynny daeth llinach tywysogion Cymru i ben.
== Yr Oesoedd Canol Diweddar 1282 - 1485 ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Eagle_Tower,_Caernarvon_Castle.jpg|alt=|bawd|175x175px|Castell Caernarfon. Un o'r Cestyll Edward I]]
Anfonwyd unig etifedd Llywelyn, sef ei ferch Gwenllian, i’r [[lleiandy]] yn [[Sempringham]], swydd Lincoln, fel na fyddai disgynyddion o waed brenhinol Cymru yn medru codi yn erbyn coron Lloegr eto. Ar hynny, crewyd teitl newydd ‘Tywysog Cymru’ gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] a fyddai’n cael ei roi i fab cyntafanedig brenin Lloegr o hynny ymlaen. Cyflwynodd Edward ei fab hynaf fel Tywysog Cymru i bobl Cymru yng [[Castell Caernarfon|Nghastell Caernarfon]] yn 1301. Roedd yr arwisgiad yn weithred symbolaidd, gan ei fod yn dangos mai coron Lloegr bellach oedd yn rheoli Cymru.
Er mwyn sefydlogi ei bŵer aeth Edward ati yn syth i adeiladu cyfres o gestyll ar hyd arfordir gogledd-orllewin Cymru, er enghraifft, yn [[Harlech]], [[Caernarfon]] a [[Conwy (tref)|Chonwy]] a [[Biwmares]]. Roedd y rhain yn gestyll consentrig ac wedi eu llunio ar batrwm y cestyll cadarn a oedd yn gyffredin yng ngwledydd y Dwyrain Canol lle ymladdwyd y Croesgadau.
Yn y cyfnod ar ôl 1282 bu gwrthryfeloedd achlysurol yn erbyn y gyfundrefn newydd, er enghraifft, Gwrthryfel [[Maelgwn ap Rhys|Maelgwn ap Rhys Fychan]] yng [[Ceredigion|Ngheredigion]] yn 1294-95, a Gwrthryfel [[Llywelyn Bren]], Arglwydd Senghennydd, a gychwynnodd yn 1316. Cyhoeddodd Owain Glyn Dŵr ei hun yn Dywysog Cymru ar 16 Medi 1400 yng [[Glyndyfrdwy|Nglyndyfrdwy]], Corwen, ac arweiniodd nifer o wrthryfeloedd yn erbyn brenin Lloegr ar ddechrau’r 15g.<ref name=":0" />
== Cymdeithas a gwaith ==
[[Delwedd:Cantrefi.Medieval.Wales_cy.png|alt=|bawd|424x424px|Cantrefi Cymru yn yr oesoedd canol]]
Tywysogion oedd yn rheoli rhanbarthau mawr yng Nghymru fel Gwynedd, Morgannwg a'r Deheubarth yn ystod yr Oesoedd Canol. O fewn y rhanbarthau hyn roedd rhanbarthau llai oedd yn cael eu galw'n [[Cantref|gantrefi]]. Ac o fewn y rhanbarthau llai hynny roedd rhanbarthau llai eto o’r enw [[Cwmwd|cymydau]]. Roedd gan bob cwmwd arweinydd oedd yn ffyddlon i dywysog ei ranbarth.
Rhannwyd y gymdeithas yn grwpiau gwahanol o bobl, gyda’r tywysog neu’r brenin yn bennaeth, wedyn yr uchelwyr, yna’r gwŷr rhydd a’r [[Taeog|taeogion.]] Roedd y tywysog yn rheoli'r deyrnas tra byddai’r uchelwyr yn rheoli’r cymydau. Roedd cwmwd yn debyg i ardal.
Canran fach iawn o’r boblogaeth oedd yn uchelwyr, ond roeddent yn rheoli canran uchel o’r tir. Roedd y gwŷr rhydd yn annibynnol a chanddynt hawliau rhydd, tra bod y taeogion yn cael eu gweld fel eiddo rhywun arall. Byddai’r tywysog a’i deulu yn symud o un cwmwd i’r llall ac yn aros am gyfnod yn y cwmwd hwnnw. Prif lys Llywelyn Fawr oedd [[Llys Rhosyr]], ar Ynys Môn.
Fel uchelwr roeddech yn etifeddu statws eich teulu – ni allech ddod yn uchelwr. Byddent yn rheoli’r tir ac yn penderfynu pa waith roedd yn rhaid i’r taeogion ei wneud. Byddai’r werin, neu’r taeogion, yn talu treth i’r uchelwr am ofalu amdanynt. Roedd y gwŷr rhydd yn rhentu eu tir eu hunain ac yn cael yr hawl i hela a theithio ar hyd y wlad fel y mynnent. Roedden nhw hefyd yn talu [[treth]]i i’r uchelwyr am eu gwarchod. Roedd y taeogion a’r caethweision ymhlith grwpiau isaf y gymdeithas. Doedd dim hawliau o gwbl gan y caethweision, ac nid oedd y taeog yn medru gadael y pentref heb ganiatâd yr uchelwr. Nid oeddent yn berchen tir eu hunain, a byddent yn gofalu am gaeau’r uchelwr. Roedd y taeog a’r caethwas yn dlawd iawn.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=LlGC&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymdeithas yn yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfraith Cymru yn yr Oesoedd Canol ==
[[Delwedd:Laws_of_Hywel_Dda_(f.4.r)_Judge_cropped.jpg|alt=|bawd|150x150px|Llun o farnwr o lawysgrif ''Cyfraith Hywel'']]
Hywel ‘Dda’ ap Cadell (880-950) oedd brenin cyntaf teyrnas y Deheubarth yn ne-orllewin Cymru. Llwyddodd i greu’r deyrnas drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd wedi cipio Gwynedd hefyd. Meddiannodd Bowys tua’r un adeg gan ddod yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Mae’n bwysig yn hanes Cymru’r Oesoedd Canol oherwydd mai ef greodd y gyfres gyntaf o gyfreithiau i Gymru, sef [[Cyfraith Hywel|Cyfraith Hywel Dda]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru yn 1063|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
[[Delwedd:Statute_of_Rhuddlan.jpg|chwith|bawd|208x208px|Testun o gopi o Statud Rhuddlan o'r 15fed ganrif]]
Elfen bwysig yn y gyfraith o ran [[Hanes Cymru]] oedd y gyfraith a oedd yn pennu etifeddiaeth. Roedd gan bob mab cydnabyddedig hawl i gyfran o eiddo’r tad. Bu hyn yn arwyddocaol ar gyfer tywysogion y Cymry, gan ei fod yn golygu bod teyrnasoedd yn cael eu rhannu'n gyson heb obaith am undod parhaol. Roedd hyn yn wahanol i deyrnas brenin Lloegr, lle etifeddai’r mab hynaf y deyrnas gyfan.
Gyda goresgyniad Cymru gan Loegr yn 1282 aeth Edward I ati i basio cyfres o gyfreithiau a oedd yn cael gwared ar yr hen gyfreithiau Cymreig. Yn eu lle rhoddwyd cyfreithiau Lloegr ar waith. Dyma oedd [[Statud Rhuddlan]], a basiwyd yn 1284. Bwriad gwleidyddol Edward oedd sefydlu rheolaeth Lloegr yng Nghymru, ac i bob pwrpas roedd y cyfreithiau hyn yn gwneud Cymru yn dalaith o fewn Lloegr.
Ond er mai bwriad Edward oedd rheoli Cymru gyfan, ni lwyddodd i wneud hynny. Gelwid y tir lle mai ‘cyfraith y brenin’ oedd mewn grym yn ‘Dywysogaeth’. Roedd gweddill tir Cymru yn cael ei hadnabod fel y Mers ac o dan reolaeth Arglwyddi’r Mers, sef disgynyddion yr hen arglwyddi Normanaidd. Gan hynny, roedd dwy fath o gyfraith yn bodoli ochr yn ochr â’i gilydd yng Nghymru. Dyma fu’r sefyllfa nes pasio’r [[Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542|Deddfau Uno]] rhwng Cymru a Lloegr yn 1536 a 1542 pan unwyd Cymru gyfan o dan reolaeth [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]]. Wedi hynny, roedd cyfraith Lloegr yn cael ei gweithredu ar draws Cymru gyfan.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518|title=Gorchfygu Cymru|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Crefydd a Diwylliant ==
[[Delwedd:DSCN4297-strata-florida-arch.JPG|bawd|200x200px|Adfeilion mynachlog Ystrad Fflur]]
Roedd crefydd yn bwysig iawn ym mywyd pobl yr Oesoedd Canol, gyda’r [[Eglwys]] a’r mynachlogydd yn chwarae rôl bwysig yn y gymdeithas. Roedd y mynachlogydd yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau oddi mewn i'r gymuned - er enghraifft, fel [[ysbyty]] ar gyfer cleifion, lloches a llety i bererinion ac roeddent hefyd yn ganolfannau dysgedig iawn. Mewn cyfnod pan nad oedd gweisg yn bodoli, roedd y mynachod yn gyfrifol am ysgrifennu nifer o lawysgrifau pwysig â llaw. Roedd y mynachlogydd yn hollbwysig i economi Cymru hefyd gan eu bod yn berchen ar diroedd eang, ac roedd y [[Sistersiaid]] yn enwedig yn enwog am fagu defaid a chynhyrchu gwlân.
[[Delwedd:Chronical_of_the_Princes_(f.260).jpg|chwith|bawd|202x202px|Y llawysgrif hon yw'r copi cynharaf o ''Frut y Tywysogion''.]]
Gyda dyfodiad y Normaniaid i Loegr a Chymru ar ddiwedd yr 11g sefydlwyd [[Urdd y Sistersiaid]] yng Nghymru a Lloegr. Yn ystod y 12g sefydlwyd llawer o fynachlogydd Sistersaidd - er enghraifft, [[Ystrad Fflur]] yn 1186, a Llywelyn Fawr oedd ei noddwr; [[Hendy-gwyn]], [[Abaty Nedd|Nedd]], [[Abaty Tyndyrn|Tyndyrn]] yn hanner cyntaf y 12g a [[Abaty Glyn y Groes|Glyn y Groes]] ar ddechrau’r 13g. Roedd Ystrad Fflur yn bwysig yn hanes llenyddiaeth a diwylliant Cymru yn ystod y cyfnod hwn oherwydd ei chysylltiad â ''[[Brut y Tywysogion]]'', sef un o’r ffynonellau pwysicaf am hanes Cymru cyn y Goncwest Edwardaidd.<ref>{{Cite book|title=Yr Oesoedd Canol|last=|first=|publisher=Canolfan Astudiaethau Addysg|year=1993|isbn=|location=|pages=23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|title=Brut y Tywysogion|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Sefydlwyd Ystrad Fflur gan [[yr Arglwydd Rhys]] ac roedd hefyd yn ganolfan wleidyddol bwysig, gyda Llywelyn Fawr yn galw ynghyd arweinyddion Cymru i Ystrad Fflur yn 1138 er mwyn tyngu llw o ffyddlondeb i’w fab, Dafydd, fel ei olynydd.<ref>{{Cite web|title=Brut y Tywysogion {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref>
Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] (c.1146-1223) ag Ystrad Fflur tra bu ar ei daith drwy Gymru yn 1188 yn recriwtio milwyr ar gyfer y [[Croesgadau]]. Ymwelodd hefyd â'i gefnder, Yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth, yng Nghastell Aberteifi. Ysgrifennodd Gerallt am ei daith drwy Gymru yn ei lyfrau ‘Y Daith drwy Gymru’ a ‘Disgrifiad o Gymru’, lle mae’n rhoi cipolwg i ni ar ffordd o fyw, arferion, a daearyddiaeth Cymru yn y cyfnod hwnnw.
Yn Abaty Ystrad Fflur hefyd y copïwyd [[Llawysgrif Hendregadredd]]. Dyma’r casgliad hynaf o waith [[Beirdd y Tywysogion|beirdd Oes y Tywysogion]], sef beirdd a fu’n barddoni rhwng dyfodiad y Normaniaid a lladd Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg y cychwynnwyd cofnodi'r gwaith rywbryd ar ôl 1282. Mae’n ddigon posib hefyd bod un gerdd, a blith nifer o gerddi a ychwanegwyd tua 1330, wedi cael ei hysgrifennu yn llaw [[Dafydd ap Gwilym]], un o feirdd pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol. Roedd Dafydd yn ôl yr hanes wedi cael rhywfaint o’i addysg gyda’r mynachod yn Ystrad Fflur, ac yno, yn ôl yr hanes, y claddwyd ef, o dan yr [[ywen]].<ref name=":1">{{Cite web|title=Llawysgrif Hendregadredd {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/llawysgrif-hendregadredd/#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-146,-658,6556,5575|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref> Roedd gan feirdd statws uchel yng nghymdeithas Cymru. Noddwyd beirdd gan lawer o dywysogion Cymru, cyn y Goncwest Edwardaidd. Gruffudd ab yr Ynad Coch oedd un o feirdd amlycaf oes y Tywysogion gan mai ef a gyfansoddodd y farwnad i Lywelyn ap Gruffudd wedi iddo gael ei ladd yng Nghilmeri yn 1282.<ref>{{Cite book|title=Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig|last=Peredur Lynch|first=John Davies, Nigel Jenkins, Menna Baines|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|year=2008|isbn=|location=|pages=395}}</ref> Parhawyd â'r traddodiad o noddi beirdd yng Nghymru yn y mynachlogydd, nes iddynt gael eu diddymu gan Harri VIII yn 1536 a 1539, gan eu bod hwythau hefyd yn gefnogwyr pwysig i ddysg a diwylliant Cymru.<ref name=":1" />
== Cysylltiad ag Ewrop ==
[[Delwedd:Rice_ap_Gryffydd,_Prince_of_Wales.jpg|bawd|Paentiad modern o'r Arglwydd Rhys]]
Un o reolwyr pwysicaf a dylanwadol Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol oedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth. Ef oedd yn gyfrifol am drefnu cynnal yr Eisteddfod gyntaf erioed yng Nghastell Aberteifi yn 1176. Roedd beirdd o [[Iwerddon]], [[yr Alban]] a [[Ffrainc]] wedi dod yno i gystadlu. Er mai gŵyl Gymraeg yw’r Eisteddfod mae rhai haneswyr yn meddwl mai o Ffrainc y daw’r syniad yn wreiddiol. Roedd gan yr Arglwydd Rhys gysylltiadau cryf â’r Normaniaid o Ffrainc, ac roedd gŵyl debyg i’r Eisteddfod yn cael ei chynnal yn Auvernge yng Nghanolbarth Ffrainc.
Er bod gan Gymru gysylltiad cryf â Lloegr roedd hefyd yn wlad annibynnol oedd â chysylltiadau cryf â gweddill [[Ewrop]] - er enghraifft, mewn masnach, rhannu syniadau, ac roedd yr iaith Gymraeg i’w chlywed mewn mannau ar draws Ewrop.
Dechreuodd y Llychlynwyr ymosod ar ardaloedd yng Nghymru yn y 9g, ac ymhen amser roeddent yn masnachu gyda’r Cymry mewn canolfannau masnach arbennig. Y Llychlynwyr sydd yn gyfrifol am nifer o enwau llefydd yng Nghymru fel:
* [[Ynys Môn]] (Anglesey) - ''Önguls-ey''
* [[Abertawe]] (Swansea) - ''Svein’s-ey''
* [[Abergwaun]] (Fishguard) – ''Fiskigarốr''
Mae [[Archaeoleg|archeolegwyr]] wedi darganfod canolfan fasnachu oedd yn bodoli yn ystod y 9fed a’r 10g yn [[Llanbedrgoch]], Ynys Môn. Mae’n debyg ei bod yn ganolfan ar gyfer creu a chyfnewid [[nwyddau]]. Mae archeolegwyr wedi darganfod nwyddau fel bwcl belt a thlws o [[Sgandinafia]] ac [[Iwerddon]] yma.
Sefydlwyd nifer o fynachlogydd Cymru gan fynachod o Ffrainc, fel y [[Benedictiaid]] a’r Sistersiaid. Byddai’r mynachod hyn yn teithio i Ffrainc am gyfnod bron bob blwyddyn, ac yn dychwelyd gyda syniadau a thechnegau newydd am bob math o bethau, fel [[Ffermio a'r Tirwedd Cymreig|ffermio]] a [[Pysgota yng Nghymru|physgota]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru Ewropeaidd yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Oesoedd Canol yng Nghymru}}
[[Categori:Hanes Cymru yn ôl cyfnod]]
[[Categori:Yr Oesoedd Canol yng Nghymru| ]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
0ze4uc1m4rp09opdh4k7imas8wy5kir
11102503
11102501
2022-08-18T19:25:03Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau}}
{{gwybodlen Adnoddau Addysg|delwedd=[[File:Cymru yn yr Oesoedd Canol.webm|250px]]|Header1=HWB|testun1=<br>
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e Trosolwg: Oes y Tywysogion]
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518 Oes y Tywysogion: Gorchfygu Cymru]|Header2=|testun2=|Header3=|testun3=}}
Mae'r '''Oesoedd Canol yng Nghymru''' yn gyfnod sy'n ymestyn o tua 600 hyd at 1485.
Ymadawiad y [[Rhufeiniaid]] o Brydain sy'n nodi dechreuad yr oesoedd canol yng Nghymru. Rhannwyd tiroedd y Cymry yn deyrnasoedd bach, ac am gannoedd o flynyddoedd bu'r teyrnasoedd hyn yn ymladd yn erbyn goresgynwyr ac yn erbyn ei gilydd er mwyn sefydlu awdurdod dros ardal mor eang â phosibl o Gymru.
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o [[Cymru|Gymru]] oedd [[Rhodri Mawr]], a oedd yn wreiddiol yn frenin [[Teyrnas Gwynedd]], ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion|Cheredigion]] hefyd. Pan fu farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond llwyddodd ei ŵyr, [[Hywel Dda]], i ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]] drwy alw cyfarfod yn [[Hendy-gwyn ar Daf]]. Pan fu farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth, ond adfeddiannwyd Gwynedd gan y frenhinllin draddodiadol.
Yn 1066, gydag ymosodiad y [[Normaniaid]] ar Loegr ar y gorwel, gwelwyd tywysogion y [[Deheubarth]] a [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn amlygu eu hunain fel arweinyddion y frwydr hon rhwng diwedd y 11g hyd at ddiwedd y 13g.
Roedd yn wlad lle'r oedd y mwyafrif helaeth o'r bobl yn siarad un iaith yn unig, sef [[Cymraeg]], ac roedd trefn arbennig i bwysigrwydd gwahanol grwpiau o bobl yn y gymdeithas. Roedd [[crefydd]] yn bwysig iawn ym mywydau pobl ac roedd rôl allweddol gan yr abatai a'r mynachlogydd ym mywydau bob dydd pobl.
Roedd lladd [[Llywelyn ap Gruffydd]] a’i frawd [[Dafydd ap Gruffudd]] yn 1282/3 yn dynodi cyfnod newydd yn [[hanes Cymru]], gyda’r Goncwest [[Edwardaidd]] yn nodi mai awdurdod coron Lloegr oedd bellach yn teyrnasu yng Nghymru. Bu gweddill y 13g hyd at ddiwedd y 15g yn un ansefydlog a helbulus yn hanes Cymru. Ar ddechrau’r 15g amlygodd [[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]] ei hun fel ffigwr amlwg ym mrwydr Cymru i ennill annibyniaeth eto wedi Concwest Edward. Bu nifer o wrthryfeloedd eraill yn ystod y cyfnod hwn o dan arweinyddion eraill a ddangosai’r ymdeimlad cenedlaethol oedd ar gynnydd yng Nghymru wedi’r Goncwest. Yn 1485 enillodd [[Harri Tudur]], oedd â’i wreiddiau yn nheulu’r [[Tuduriaid Penmynydd|Tuduriaid]], Ynys Môn, [[Brwydr Maes Bosworth|Frwydr Maes Bosworth]], gan gychwyn ar gyfnod mwy sefydlog yn hanes Prydain. Gyda’r fuddugoliaeth honno cychwynnodd cyfnod y [[Tuduriaid]].
== Arweinwyr nodedig ==
[[Delwedd:Flag_of_Gwynedd.png|alt=|bawd|150x150px|Baner Teyrnas Gwynedd]]
Roedd teyrnasoedd Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn y gogledd, y [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] yn y Gorllewin a [[Teyrnas Powys|Phowys]] a [[Teyrnas Brycheiniog|Brycheiniog]] yn y dwyrain. Roedd cydbwysedd y pŵer yn aml yn symud yn gyflym rhwng y Teyrnasoedd, gyda brenhinoedd yn cystadlu am bŵer. Ffurfiwyd cynghreiriau rhwng Teyrnasoedd a chyda'r Saeson, ond roedd pŵer fel arfer yn cael ei ennill drwy frwydr neu [[Priodas|briodas]]. Tra ymladdai llywodraethwyr Cymru ymysg ei gilydd roeddent hefyd yn wynebu bygythiadau gan y Daniaid, a ymosododd ar hyd yr arfordir, ac oddi wrth y Saeson, ac yn ddiweddarach y Normaniaid, a ymosododd o'r dwyrain. Yn gynyddol, gweithiodd y Cymry gyda'i gilydd er mwyn amddiffyn eu hunain a'u tir rhag y goresgynwyr.
'''Rheolwyr pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol'''
* '''m.547''' - '''[[Maelgwn Gwynedd|Maelgwn ap Cadwallon]].''' Sylfaenydd Teyrnas Gwynedd a Brenin y Brythoniaid
* '''c.625 – 634 - [[Cadwallon ap Cadfan]]'''. Cofiwyd fel Brenin y Brythoniaid a oresgynodd teyrnas Northumbria felly'n atal uchelgais imperialaidd ei brenin Edwin.
* '''c.655''' '''– 682 - [[Cadwaladr|Cadwaladr ap Cadwallon]].''' Brenin olaf y Brythoniaid a ffiwgwr chwedlonol mewn cerddi hwyrach.
* '''<abbr>c.</abbr>820 – 878''' '''-''' '''[[Rhodri Mawr|Rhodri ap Merfyn]].''' Llwyddodd i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a threchu'r [[Daniaid]] ym [[Brwydr Llandudno|Mrwydr Llandudno]].
* '''c.880 – 948''' '''-''' '''[[Hywel Dda|Hywel ap Cadell]].''' Mae e'n nodedig yn bennaf am greu [[cyfraith]] unffurf gyntaf y wlad, ac am uno Cymru gyfan.
* '''c.1055 – 1063 - [[Gruffudd ap Llywelyn]].''' Yr unig arweinydd Ffrythonaidd i fod yn berchen ar holl diriogaeth Cymru fodern.
* '''1055 – 1137 -''' '''[[Gruffudd ap Cynan]].''' Brenin Gwynedd a ffigwr allweddol yn y gwrthwynebiad i'r Normaniaid.
* '''1100 – 1170''' '''<nowiki/>''-''' '''''<nowiki/>[[Owain Gwynedd|Owain ap Gruffudd]].''' Ystyrwyd yn un o dywysogion mwyaf llwyddiannus gogledd Cymru ac ef oedd y cyntaf i gael ei enw'''''<nowiki/>'''''<nowiki/>i<nowiki/>'''''<nowiki/>'''<nowiki/>'''n 'Princeps Walliae'.
* '''1132 – 1197''' '''-''' '''[[Yr Arglwydd Rhys|Rhys ap Gruffudd]].''' Tywysog y Deheubarth a'r rheolwr brodorol mwyaf pwerus ar ôl marwolaeth Owain Gwynedd.
* '''1173 – 1240''' '''-''' '''[[Llywelyn Fawr|Llywelyn ap Iorweth]].''' Brenin Gwynedd a rheolwr Gymru gyfan. Drwy gyfuniad o ryfel a diplomyddiaeth bu'n dominyddu Cymru am 45 mlynedd.
* '''1225 – 1282''' '''-''' '''[[Llywelyn ein Llyw Olaf|Llywelyn ap Gruffudd]].''' Yr unig 'Princeps Walliae' a adnabyddwyd gan Goronoiaeth Lloegr yn ogystal â Brenin ar ran fwyaf o Gymru.
* '''1282 – 1283''' '''-''' '''[[Dafydd ap Gruffudd]].''' Brawd Llywelyn a Brenin olaf Gwynedd.
* '''c.1359 – c.1415''' '''-''' '''[[Owain Glyndwr|Owain ap Gruffudd]].''' Ef oedd y Cymro brodorol olaf i arddel y teitl Tywysog Cymru.
{{chart top|Coeden deulu o deuluoedd Brenhinol Cymru}}
{{familytree/start}}
{{familytree||||Cun|Cun='''[[Cunedda]]'''<br>Gwynedd}}
{{familytree||11=|17=|16=|15=|14=|13=|12=|10=|,|9=|8=.|7=-|6=-|5=^|4=-|-|18=}}
{{familytree|Cer||||Ein||||||||Cer='''[[Ceredig ap Cunedda]]'''<br>Ceredigion –453|Ein='''[[Einion Yrth ap Cunedda]]'''<br>Gwynedd c.470–500}}
{{familytree||10=.|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=-|!|8=^|7=-|6=,|5=|4=||17=}}
{{familytree|Usa||Cad||Owa||||||Usa='''[[Usai ap Ceredig]]'''<br>Ceredigion 453–490|Cad='''[[Cadwallon Lawhir ap Einion]]'''<br>Gwynedd<br>500–534|Owa=[[Owain Ddantgwyn]]}}
{{familytree||!||||!||||!|||}}
{{familytree|Ser||Mae||Cun||||||Ser='''[[Serwyl ap Usai]]'''<br>Ceredigion 490–523|Cun=[[Cuneglas]]|Mae='''[[Maelgwn Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>534–547}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Bod||Rhu||||||||||Bod='''[[Boddw ap Serwyl]]'''<br>Ceredigion 523–560|Rhu='''[[Rhun Hir ap Maelgwn]]'''<br>Gwynedd<br>547–586}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Art||Bel||||||||||Art='''[[Arthfoddw ap Boddw]]'''<br>Ceredigion 560–595|Bel='''[[Beli ap Rhun]]'''<br>Gwynedd 586–599}}
{{familytree||!||||!||||||}}
{{familytree|Art||Iag||||||||||Art='''[[Arthlwys ap Arthwfoddw]]'''<br>Ceredigion 595–630|Iag='''[[Iago ap Beli]]'''<br>Gwynedd<br>599–616}}
{{familytree||10=|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=|!|8=|7=|6=!|5=|4=||17=}}
{{familytree||13=|Cad='''[[Cadfan ap Iago]]'''<br>Gwynedd<br>616–625|Eil='''[[Eiludd Powys]]'''<br>Powys<br>613–642|19=Clo|18=|17=|16=|15=|14=|12=|!|11=Eil|10=|9=|8=|7=|6=|5=Cad|4=||Clo='''[[Cloten ap Nowy]]'''<br>Dyfed<br>650–670<br>Brycheiniog<br>655–670}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Cly|12=|Cly='''[[Clydog ap Arthlwys]]'''<br>Ceredigion 630–665|Cdw='''[[Cadwallon ap Cadfan]]'''<br>Gwynedd<br>625–634|Caf='''[[Cadafael Cadomedd ap Cynfeddw]]'''<br>Gwynedd<br>634–655|Bel='''[[Beli ap Eiludd]]'''<br>Powys<br>655–695|15=Cat|14=|13=|11=||10=|9=|8=|7=Bel|6=|5=Caf|4=|Cdw|Cat='''[[Caten ap Cloten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>670–690}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Sei|12=|Sei='''[[Seisyll ap Clydog]]'''<br>Ceredigion 665–700|Cwr='''[[Cadwaladr]]'''<br>Gwynedd<br>655–682|Gwy='''[[Gwylog ap Beli]]'''<br>Powys<br>695–725|17=Cad|16=|15=|14=|13=|11=||10=|9=Gwy|8=|7=|6=|5=|4=|Cwr|Cad='''[[Cadwgan ap Caten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>690–710}}
{{familytree||15=|25=-|24=^|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=.}}
{{familytree|Art|13=|Art='''[[Arthwyr ap Seisyll]]'''<br>Seisyllwg 700–735|Idw='''[[Idwal Iwrch]]'''<br>Gwynedd<br>682–720|Eli='''[[Elisedd ap Gwylog]]'''<br>Powys<br>725–755|Rha='''[[Rhain ap Cadwgan]]'''<br>Dyfed<br>710–730<br>Brycheiniog<br>710–720|17=Aws|16=|15=Rha|14=|12=||11=|10=|9=Eli|8=|7=|6=|5=|4=|Idw|Aws='''[[Awst ap Cadwgan]]'''<br>Brycheiniog<br>720–735}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree|Dyf|12=|Dyf='''[[Dyfnwal ap Arthwyr]]'''<br>Seisyllwg 735–770|Rho='''[[Rhodri Molwynog ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>720–754|Car='''[[Caradog ap Meirion]]'''<br>Gwynedd<br>754–798|Bro='''[[Brochfael ap Elisedd]]'''<br>Powys<br>755–773|Tew='''[[Tewdwr ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>730–760|15=Elw|14=|13=Tew|11=||10=|9=|8=|7=Bro|6=|5=Car|4=|Rho|Elw='''[[Elwystl ap Awst]]'''<br>Brycheiniog<br>735–750}}
{{familytree||13=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|14=!|12=|!|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=)|5=|4=||22=!}}
{{familytree|Meu|11=|Meu='''[[Meurig ap Dyfnwal]]'''<br>Seisyllwg 770–807|Cyn='''[[Cynan Dindaethwy ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>798–816|Hyw='''[[Hywel ap Rhodri Molwynog]]'''<br>Gwynedd<br>816–825|Cae='''[[Cadell ap Brochfael]]'''<br>Powys<br>773–808|13=Mar|12=|10=||9=|8=|7=Cae|6=|5=Hyw|4=|Cyn|Mar='''[[Maredudd ap Tewdwr]]'''<br>Dyfed<br>760–797}}
{{familytree||14=!|23=-|22=^|21=-|20=,|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=.}}
{{familytree||12=|Eth=[[Ethyllt ferch Cynan]]|Gwr=[[Gwriad ap Elidyr]]|Rha='''[[Rhain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>797–808|17=Owa|16=|15=Rha|14=|13=|11=|!|10=!|9=|8=|7=Gwr|6=v|5=Eth|4=||Owa='''[[Owain ap Maredudd (Dyfed)|Owain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>808–810}}
{{familytree||14=^|23=|22=|21=|20=!|19=|18=|17=|16=.|15=-|13=-|)|12=,|11=|10=|9=|8=!|7=|6=.|5=-|4=-|-|24=!}}
{{familytree|Gwg|13=Tan|Gwg='''[[Gwgon ap Meurig]]'''<br>Seisyllwg 808–872|Mer='''[[Merfyn Frych]]'''<br>Gwynedd<br>825–844|Nes=[[Nest ferch Cadell]]|Cyn='''[[Cyngen ap Cadell]]'''<br>Powys<br>808–855|Try='''[[Triffyn ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>810–814|Tan=Tangwystl|15=Ble|14=y|12=||11=Try|10=|9=Cyn|8=|7=Nes|6=v|5=Mer|4=!||Ble=Bleddri}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=!|14=||13=|12=|11=|10=!|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree||13=|Rho='''[[Rhodri the Great]]''' g.820<br>Gwynedd<br>844–878<br>Powys 855–878|Ang=[[Angharad ferch Meurig]]|Eli=[[Elisedd ap Cyngen]]|19=Hyf|18=|17=|16=|15=|14=|12=||11=Eli|10=|9=|8=|7=Rho|6=v|5=Ang|4=||Hyf='''[[Hyfaidd|Hyfaidd ap Bleddri]]'''<br>Dyfed}}
{{familytree||15=-|26=(|25=-|24=-|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=.|17=-|16=-|14=v||13=-|12=-|11=-|10=-|9=-|8=^|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree||13=Cad|Ana='''[[Anarawd ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>878–916|Cad='''[[Cadell ap Rhodri]]''' g.854<br>Seisyllwg<br>878–909|Mer='''[[Merfyn ap Rhodri]]'''<br>Powys<br>878–900|Lly='''[[Llywarch ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>893–904|18=|17=Rhd|16=|15=Lly|14=|12=||11=Mer|10=|9=|8=|7=|6=|5=Ana|4=||Rhd='''[[Rhodri ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>904–905}}
{{familytree||13=|22=!|21=|20=|19=|18=!|17=|16=|15=|14=!|12=||11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||23=}}
{{familytree||11=Lly|Idw='''[[Idwal Foel]]'''<br>Gwynedd<br>916–942|Hyw='''[[Hywel Dda]]''' g.880<br>Dyfed<br>905–909<br>Deheubarth<br>909–950<br>Gwynedd<br>942–950<br>Powys<br>942–950|Lly='''[[Llywelyn ap Merfyn]]'''<br>Powys<br>900–942|15=Ele|14=v|13=Hyw|12=|10=||9=|8=|7=|6=|5=Idw|4=||Ele=Elen ferch Llywarch}}
{{familytree||13=|22=.|21=-|20=^|19=-|18=v|17=-|16=-|15=-|14=,|12=|,|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=+|5=-|4=-|-|23=}}
{{familytree|Meu|10=|Iag='''[[Iago ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–979|Ieu='''[[Ieuaf ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–969|Owa='''[[Owain ap Hywel Dda|Owain ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–987|Meu=Meurig ap Idwal|Edw='''[[Edwin ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–954|11=Edw|9=Owa||8=|7=Rho|6=|5=Ieu|4=|Iag|Rho='''[[Rhodri ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–953}}
{{familytree||15=-|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|19=-|18=^|17=-|16=-|14=,|!|13=|12=|11=|10=(|9=-|8=-|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree|Idw|15=|Hyw='''[[Hywel ap Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>979–985|Cad='''[[Cadwallon ab Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>985–986|Mar='''[[Maredudd ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>987–999<br>Gwynedd<br>986–999|Idw=Idwal ap Meurig|21=|20=|19=|18=|17=Mar|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=Ein|6=|5=Cad|4=|Hyw|Ein=Einion ab Owain<br>m.984}}
{{familytree||18=.|32=|31=|30=|29=|28=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=-|!|16=-|15=-|14=)|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||33=}}
{{familytree|Iag|16=v|Iag='''[[Iago ab Idwal ap Meurig]]'''<br>Gwynedd<br>1023–1039|Lle='''[[Llywelyn ap Seisyll]]'''<br>Gwynedd<br>1018–1023<br>Deheubarth<br>1018–1023|Ang=Angharad ferch Maredudd|Cyn=[[Cynfyn ap Gwerstan]]|Cad='''Cadell ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Edw='''Edwin ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Rdd='''[[Rhydderch ap Iestyn]]'''<br>Deheubarth<br>1023–1033|Cyh='''[[Cynan ap Hywel]]'''<br>Gwynedd<br>999–1005|19=Rdd|18=|17=Lle|15=-||14=-|13=Ang|12=v|11=Cyn|10=|9=Cad|8=|7=Edw|6=|5=Aed|4=|Cyh|Aed='''[[Aeddan ap Blegywryd]]'''<br>Gwynedd<br>1005–1018}}
{{familytree||28=|22=,|23=-|24=^|25=-|26=.|27=|29=|20=|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=|19=|!|9=|||||||10=,|18=!|11=-|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Cyn|16=|Cyn=[[Cynan ab Iago]]<br>1014–1063|Gru='''[[Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>Gwynedd<br>1039–1063<br>Powys<br>1039–1063<br>Deheubarth<br>1055–1063|Ble='''[[Bleddyn ap Cynfyn]]'''<br>Gwynedd<br>1063–1075<br>Powys<br>1063–1075|Tra='''[[Trahaearn ap Caradog]]'''<br>Gwynedd<br>1075–1081|Tew=Tewdwr ap Cadell|Hyw='''[[Hywel ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1033–1044|Owa=Owain ab Edwin|Grf='''[[Gruffydd ap Rhydderch]]'''<br>Deheubarth<br>1045–1055|19=Grf|18=|17=|15=Gru||14=|13=Ble|12=|11=Rhi|10=|9=Tew|8=|7=Hyw|6=|5=Owa|4=|Tra|Rhi=[[Rhiwallon ap Cynfyn]]<br>1020–1069}}
{{familytree||28=-|22=!|23=|24=|25=|26=)|27=-|29=-|20=|30=v|31=-|32=-|33=-|34=-|35=-|36=.|21=|19=|!|9=-||||,|-|-|10=+|18=!|11=-|12=-|13=-|14=.|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Grc|17=|Grc='''[[Gruffudd ap Cynan]]''' g.1055<br>Gwynedd<br>1081–1137|Rhy='''[[Rhys ap Tewdwr]]'''<br>Deheubarth<br>1078–1093|Mar='''[[Maredudd ab Owain ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1063–1072|Rho='''[[Rhys ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>1072–1078|Ior='''[[Iorwerth ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1103|Cad='''[[Cadwgan ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1111|Mad='''[[Maredudd ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1116–1132|Ang=Angharad ferch Owain|21=|20=|19=Cad|18=|16=|v|15=Mad|14=|13=Ior|12=|11=Gwl|10=v|9=Rhy|8=|7=Rho|6=|5=Mar|4=|Ang|Gwl=Gwladys ferch Rhiwallon}}
{{familytree||28=|22=-|23=-|24=.|25=|26=|27=|29=|20=!|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=-|19=-|,|9=-|-|+|-|-|-|v|10=-|18=-|11=-|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17=-|37=}}
{{familytree||28=,|22=|23=|24=!|25=|26=|27=|29=-|20='|30=^|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|21=|19=-|!|9=||!||||!|10=|18=-|11=|12=,|13=-|14=-|15=-|16=v|17=-|37=}}
{{familytree||17=Mag|Gar='''[[Gruffydd ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1116–1137|Owa='''[[Owain ap Cadwgan]]'''<br>Powys<br>1111–1116|Mag='''[[Madog ap Maredudd]]'''<br>Powys <br>1132–1160|Sus=Susanna ferch Gruffydd|Nes=[[Nest ferch Rhys]]<br>1085–1136|Gwe=[[Gwenllian ferch Gruffydd]]<br>1097–1136|Gru=Gruffydd ap Maredudd|23=|22=|21=Owa|20=|19=Gru|18=|16=v|!|15=Sus|14=|13=|12=|11=|10=|9=Nes|8=|7=Gar|6=v|5=Gwe|4=|Caw|Caw=[[Cadwaladr ap Gruffydd]]<br>1096–1172}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=(|27=|28=|29=|30=|32=!|22=-|33=|34=|35=|36=|37=|38=|39=|40=|23=-|21=-|!|10=!||||||||11=|20=-|12=|13=|14=|15=|16=|17=,|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=!|27=|28=|29=|30=|32=`|22=|33=-|34=-|35=-|36=-|37=-|38=-|39=-|40=.|23=|21=|!|10=+||||,|-|-|-|11=-|20=.|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree|Owa|19=-|Owa='''[[Owain Gwynedd]]''' g.1100<br>Gwynedd<br>1137–1170|Ana='''[[Anarawd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1137–1143|Cad='''[[Cadell ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1143–1153|Mar='''[[Maredudd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1153–1155|Rhy='''[[Rhys ap Gruffydd]]''' g.1132<br>Deheubarth<br>1155–1197|Gwe=Gwenllian ferch Madog|27=Owc|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|18=-||9=!|Cad||Mar||Ana||10=|17=-|11=Rhy|12=v|13=Gwe|14=`|15=-|16=-|Owc='''[[Owain Cyfeiliog]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1160–1197}}
{{familytree||31=|24=|25=|26=|27=|28=|29=|30=|32=|22=!|33=|34=|35=|36=|37=|38=!|39=|40=!|23=|21=|!|10=-||||||,|-|11=-|20=|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17='|18=|19=|41=}}
{{familytree||31=-|24=-|25=-|26=-|27=-|28=-|29=-|30=-|32=-|22=!|33=-|34=.|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=-|)|10=v|-|v|-|v|-|-|-|11=-|20=-|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=v|19=-|40=!}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=v|27=-|28=v|29=-|30=.|32=|22=)|33=|34=!|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=|!|10=!||!||!||!||11=|20=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|40=!}}
{{familytree|Hyw|17=Ang|Hyw='''[[Hywel ab Owain Gwynedd]]''' g.1120<br>Gwynedd<br>1170|Daf='''[[Dafydd ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1195<br>m. 1203|Rho=[[Rhodri ab Owain Gwynedd]]<br>1135–1195|Mae='''[[Maelgwn ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1173|Gwe=Gwenllian ferch Rhys|Gr2='''[[Gruffydd ap Rhys II]]'''<br>Deheubarth<br>1197–1201|Rhy='''[[Rhys Gryg]]'''<br>Deheubarth<br>1216–1234|Cyn=Cynan ab Owain Gwynedd|Ang=Angharad ferch Owain Gwynedd|20=!|19=Mal|18=v|16=|!|15=Rhy|14=!|13=Gr2|12=!|11=Gwe|10=v|9=Rho|8=|7=Cyn|6=|5=Mae|4=!|Daf|Mal='''[[Gruffydd Maelor I]]'''<br>Powys Fadog<br>1160–1191}}
{{familytree||31=-|24='|25=|26=!|27=|28=!|29=|30=`|32=-|22=,|33=-|34=.|35=|36=!|37=|38=|39=|23=-|21=|,|10=,|-|'||,|-|'||11=-|20='|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|18=,|19=-|40=!}}
{{familytree|Ior|17=Edn|Gru=[[Gruffudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1200|Mau=[[Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1212|Ior=[[Iorwerth Drwyndwn]]<br>1145–1174|Mar=Marared ferch Madog|Tom=Tomas ap Rhodri ab Owain Gwynedd|May='''[[Maelgwn ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1201–1230|Mad='''[[Madog ap Gruffydd Maelor]]'''<br>Powys Fadog<br>1191–1236|Gwe=[[Gwenwynwyn ap Owain]]<br>Powys Wenwynwyn<br>1197–1216|Gwl=Gwenllian ferch Rhys|21=Gwe|20=|19=Mad|18=!|16=v|v|15=Gwl|14=!|13=|12=|11=May|10=|9=Tom|8=|7=Mau|6=|5=Gru|4=|Mar|Edn=[[Ednyfed Fychan]]<br>1170–1246}}
{{familytree||31=|24=,|25=-|26=!|27=-|28=-|29=-|30='|32=|22=|33=|34=!|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=||`|-|-|.|||11=|20=.|12=|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=`|27=-|28=.|29=|30=|32=,|22=|33=-|34='|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=|||||!|||11=|20=!|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|41=}}
{{familytree|Tan|18=|Ltg='''[[Llywelyn the Great]]''' g.1173<br>Gwynedd<br>1195–1240<br>Powys<br>1216–1240|Mar=Maredudd ap Rhys Grug<br>m.1271|Lle=[[Llywelyn the Elder ap Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd|Llywelyn the Elder ap Maredudd]]|Gr2='''[[Gruffydd II ap Madog, Lord of Dinas Bran|Gruffydd II ap Madog]]'''<br>Powys Fadog<br>1236–1269|Tud=[[Goronwy ab Ednyfed]]<br>1205–1268|Gfg='''[[Gruffydd ap Gwenwynwyn]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1241–1287|Owa=Owain ap Gruffudd|Joa=[[Y Dywysoges Siwan]]|24=|23=Gfg|22=|21=Gr2|20=|19=Mar|17=Owa|v|16=|15=Tud|14=|13=Lle|12=|11=|10=|9=|8=|7=Joa|6=v|5=-|4=Ltg|-|Tan=Tangwystl Goch}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=||11=-||!||||,|-|^|12=.|21=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|20=!|42=}}
{{familytree||27=Owe|21=Rhy|22=|23=|24=!|25=|26=|Gaf='''[[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>1200–1244|19=|Daf='''[[Dafydd ap Llywelyn]]''' g.1215 <br>Cymru<br>1240–1246|Ang=[[Angharad ferch Llywelyn]]|Mae=Maelgwn Fychan|Car=Caradog ap Tomas|Rhy='''[[Rhys ap Maredudd]]'''<br>1250–1292|Mar=[[Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Maredudd ap Llywelyn]]<br>m. 1255|20=|18=!||9=Mae|Gaf||Daf||Ang|v|10=|17=|11=Mar|12=|13=|14=!|15=|16=|Owe=[[Owen de la Pole]]<br>1257–1293}}
{{familytree||32=.|25=-|26=-|27=-|28=!|29=-|30=-|31=-|33=|23=-|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=-||11=||!|||||||12=|21=-|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|20=!|42=}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=|,|11=-|-|^|-|v|-|-|-|v|12=-|21=|13=-|14=.|15=|16=|17=|18=,|19=-|20='|42=}}
{{familytree|Lll|18=|Owg=[[Owain Goch ap Gruffydd]] m. 1282<br>Gwynedd<br>1246–1255|Lll='''[[Llywelyn ap Gruffudd]]''' g.1223<br>Cymru<br>1246–1282|Dag='''[[Dafydd ap Gruffydd]]'''<br>1238–1283|Rag=[[Rhodri ap Gruffudd]]<br>1230–1315|Lle=[[Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Llywelyn ap Maredudd]]<br>m.1263|Gru=Gruffydd de la Pole<br>m.1309|Mae=Maredydd ab Owain|Ele=Elen ferch Maelgwn|23=Gru|22=|21=|20=!|19=|17=Ele||16=v|15=Mae|14=|13=Tud|12=|11=|10=|9=Lle|8=|7=Rag|6=|5=Dag|4=|Owg|Tud=[[Tudur Hen]]<br>m.1311}}
{{familytree||32=|25=|26=|27=|28=|29=|30=!|31=|33=|23=|34=|35=|36=)|37=-|38=-|39=-|40=.|41=|24=!|22=|!|11=||||,|-|-|-|(|12=|21=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|20=|42=}}
{{familytree|Gow|18=|Tar=[[Tomas ap Rhodri]]<br>1300–1363|Gow=[[Y Dywysoges Gwenllian]]<br>1282–1337|Lad='''[[Llywelyn ap Dafydd]]'''<br>1267–1287|Oad='''[[Owain ap Dafydd]]'''<br>1265–1325|Mad=[[Madog ap Llywelyn]]<br>''hawlydd''<br>1294–1295|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|Gru='''[[Gruffudd Fychan I]]'''<br>Powys Fadog<br>1277–1283|Md2='''[[Madog II ap Gruffydd, Lord of Dinas Bran|Madog II ap Gruffydd]]'''<br>Powys Fadog<br>1269–1277|Gat=[[Goronwy ap Tudur Hen]]<br>m.1331|23=Md2|22=|21=Gru|20=|19=|17=Owa||16=|15=|14=|13=Gat|12=|11=|10=|9=Mad|8=|7=Tar|6=|5=Oad|4=|Lad|Owa=Owain ap Maredydd}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Olg=[[Owain Lawgoch]]<br>1330–1378|Mac=[[Madog Crypl]]<br>1275–1304|31=Mac|30=|29=|28=|27=Lly|26=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=Olg|14=|15=|16=|Lly=Llywelyn ab Owain}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||27=|21=|22=|23=|24=!|25=|26=|28=|19=|29=Tom|30=|31=|32=|33=Gor|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Tom=Tomas ap Llewelyn}}
{{familytree||29=-|23=|24=!|25=|26=|27=|28=,|30=^|21=|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Jeu=Jeuan ap Maredudd|Tud=[[Tudur ap Goronwy]]<br>m.1367|Gru=[[Gruffudd Fychan II]]<br>m. 1369|Mag=Marged ferch Tomos|29=Gru|28=v|27=Ele|26=|25=Mag|24=v|23=Tud|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Ele=Elen ferch Tomos}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||19=|33=|32=!|31=|30=|29=|28=|27=|26=|25=Mar|24=|23=|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Mar=[[Maredudd ap Tudur]]<br>m.1406}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||18=|Owe=[[Owen Tudor]]<br>1400–1461|31=Owg|30=|29=|28=|27=|26=|25=Owe|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=||16=|15=|14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||Owg=[[Owain Glyndŵr]]<br>''hawlydd''<br>1400–1416}}
{{familytree||16=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|15=||14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||28=}}
{{familytree||15=|25=HoT|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||HoT=''[[Tuduriaid|Oes y Tuduriaid]]''}}
{{familytree/end}}
{{chart bottom}}
== Yr oesoedd canol cynnar (600-1066) ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Hywell_Dda_(PB02300).jpg|bawd|226x226px|Darlun olew o Hywel gan Hugh Williams; c. 1909]]
[[Delwedd:Wales_1039-63_(Gruffudd_ap_Llywelyn).svg|bawd|212x212px|Teyrnas Gruffudd ap Llywelyn]]
Mae'r Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru yn ymestyn o tua [[600]] hyd at [[1067|1066]] pan ddechreuodd ymosodiadau'r [[Normaniaid]] ar ororau [[Cymru]].
Yn nechrau'r cyfnod roedd rhai rhannau o Gymru, yn enwedig [[Teyrnas Powys|Powys]], yn dod o dan bwysau cynyddol oddi wrth yr [[Eingl-Sacsoniaid]], yn enwedig teyrnas [[Mercia]]. Collodd Powys gryn dipyn o'i thiriogaeth, a oedd yn arfer ymestyn i'r dwyrain o'r ffin bresennol. Yn yr 8g adeiladodd y brenin Eingl-sacsonaidd Offa glawdd a ffos ([[Clawdd Offa]]) sy'n rhedeg yn gyfochrog â'r [[Y ffin rhwng Cymru a Lloegr|ffin bresennol]] rhwng [[Cymru]] a [[Lloegr]]. Mae'n ymestyn o [[aber]] [[Afon Dyfrdwy]] yn y gogledd i aber [[Afon Hafren]] yn y de am 150 [[milltir]]; dyma oedd y clawdd hwyaf neu hiraf a wnaed gan ddyn yng ngorllewin [[Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol]].<ref>References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.</ref>
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o Gymru oedd Rhodri Mawr, a oedd yn frenin Teyrnas Gwynedd yn wreiddiol, ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion]] hefyd. Bu'n rhaid i Rhodri wynebu pwysau gan yr Eingl-Sacsoniaid ac yn gynyddol gan y Daniaid hefyd, a fu'n anrheithio Môn yn 854 yn ôl yr hanes. Yn 856 enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ym Mrwydr Llandudno, gan ladd eu harweinydd Gorm. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], a ysgrifennwyd yn llys [[Siarl Foel]], brenin y Ffranciaid Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym Mrwydr Parciau yn 872.
Yn 877 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i Iwerddon. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan wŷr Mersia, er nad yw'r manylion yn hysbys. Pan fu ef farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond bu modd i'w ŵyr, [[Hywel Dda]], ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai y de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]], pan alwodd gyfarfod er mwyn casglu, diwygio, dileu a chreu cyfreithiau newydd.
Dilynodd Hywel bolisi o gyfeillgarwch gydag [[Athelstan]], brenin y [[Wessex|Sacsoniaid Gorllewinol]] a'r grym mwyaf ar [[Ynys Prydain]] yn y cyfnod hwnnw. Cofnodir iddo ymweld â llys Athelstan nifer o weithiau, ac arwyddo nifer o ddogfennau gydag Athelstan. Mewn rhai ohonynt disgrifir ef fel ''Subregulus'' neu "is-frenin". Pan fu ef farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth ac ar Gymru.
[[Gruffudd ap Llywelyn]] oedd y teyrn nesaf i allu uno'r teyrnasodd Cymreig. Brenin Gwynedd ydoedd yn wreiddiol, ond erbyn [[1055]] roedd wedi gwneud ei hun yn frenin bron y cyfan o Gymru ac wedi cipio rhannau o Loegr ger y ffin. Yn [[1063]] gorchfygwyd ef gan [[Harold Godwinson]] ac fe'i lladdwyd gan ei ŵyr ei hun. Rhannwyd ei deyrnas unwaith eto, gyda [[Bleddyn ap Cynfyn]] a'i frawd [[Rhiwallon ap Cynfyn|Rhiwallon]] yn dod yn frenhinoedd Gwynedd a Phowys.
== Oes y Tywysogion (1066-1282) ==
{{Prif|Oes y Tywysogion}}
[[Delwedd:Bayeuxtapestryscene53.jpg|bawd|155x155px|[[Brwydr Hastings]] o [[Brodwaith Bayeux|Frodwaith Bayeux]]]]
Ar drothwy'r Goncwest Normanaidd roedd Cymru yn 1063 wedi ei gwahanu yn wahanol ranbarthau, sef Gwynedd, Powys, Ceredigion, [[Buellt]], y Deheubarth, [[Teyrnas Morgannwg|Morgannwg]] a [[Teyrnas Gwent|Gwent]]. Gyda marwolaeth Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, dechreuodd tywysogion ardaloedd fel Gwynedd a'r Deheubarth frwydro i gael teyrnasu dros fwy o dir. Roedd y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn newid yn aml yn ystod y cyfnod hwn, gyda’r Saeson ar ochr ddwyreiniol Cymru yn chwilio'n gyson am gyfle i ennill tir.
Dechreuwyd pennod newydd yn hanes Lloegr a Chymru yn [[1066]] pan gipiodd [[Wiliam I, brenin Lloegr|Gwilym y Gorchfygwr]], o [[Normandi]], goron Lloegr ym [[Brwydr Hastings|Mrwydr Hastings]]. Yn fuan iawn roedd y Cymry yn ymosod ar drefi yn Lloegr ac yn achosi tipyn o drafferthion i William. Penderfynodd William felly bod yn rhaid iddo sefydlu rhyw fath o reolaeth dros Gymru, ac felly erbyn 1086 roedd arglwyddi Normanaidd wedi eu lleoli ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr i reoli’r Cymry. Enw’r Arglwyddi hyn oedd [[Y Mers|Arglwyddi’r Mers]]. Lleolwyd nhw mewn tri safle penodol fel eu bod yn medru lansio ymosodiadau a chipio tiroedd yng Nghymru. Gosodwyd [[Hugh d'Avranches, Iarll 1af Caer|Hugh D’Avranches]] yn ardal [[Caer]] ac ar y ffin ogledd-ddwyreiniol gyda Chymru; roedd [[Roger o Drefaldwyn, Iarll 1af Amwythig|Roger de Montgomery]] wedi ei leoli yn ardal yr [[Amwythig]] fel ei fod yn troi ei olygon tuag at ganolbarth Cymru, ac roedd [[William FitzOsbern]] wedi ei leoli ar ochr de-ddwyrain Cymru.
Defnyddiodd Rhys ap Tewdwr, Brenin y Deheubarth yn ne Cymru, ei sgiliau gwleidyddol a milwrol i gadw rheolaeth ar y Deheubarth yn ystod ei deyrnasiad rhwng c.1040 a 1093. Ond yn 1093 lladdwyd ef gan y Normaniaid a dyma oedd dechrau concwest y Normaniaid yn ne Cymru.
Roedd yr arglwyddi Normanaidd hyn fwy neu lai yn frenhinoedd ar eu tiroedd eu hunain gan eu bod yn medru codi trethi eu hunain, codi byddin eu hunain ac yn medru codi [[Castell|cestyll]] eu hunain. Roedd adeiladu cestyll yn un o’r rhesymau pam y llwyddodd y Goncwest Normanaidd i sefydlu rheolaeth ar Loegr mor gyflym.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://hwb-live-storage.s3.eu-west-1.amazonaws.com/7d/74/e1/6d/01f445709ffc80822f24434e/5.%20twitter_brut_cy.pdf?X-Amz-Expires=60&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJJDVDVTJ2MKDVDWA%2f20200403%2feu-west-1%2fs3%2faws4_request&X-Amz-Date=20200403T092542Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=8d7629551b5e062ba90f59ff990ea6bd90f1973811983b4c9db9be0c46b47db9|title=Braslun o Gymru, 1063 - 1282|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Delwedd:Gruffydd_ap_Cynan.jpg|chwith|bawd|212x212px|Gruffudd ap Cynan yng ngharchar Hugh d'Avranches yng Nghaer (llun gan T. Prytherch, tua 1900)]]
Erbyn 1101 roedd y Normaniaid wedi ennill llawer o dir yng Nghymru ac roeddent yn defnyddio cestyll cerrig i sicrhau rheolaeth dros y tir roedden nhw’n ei feddiannu. Y Normaniaid adeiladodd y cestyll cerrig cyntaf yng Nghymru, a bu'r cestyll hyn yn allweddol o ran helpu’r Normaniaid i wrthsefyll ymosodiadau gan y Cymry. Dechreuodd y Normaniaid ymosod ar y Deheubarth yn ne Cymru yn 1136 pan aeth gŵr Gwenllian, [[Gruffudd ap Rhys]], i’r gogledd i ymladd yn erbyn y Normaniaid gyda thad Gwenllian, [[Gruffudd ap Cynan]]. Casglodd Gwenllian fyddin i’w hymladd, ond cafodd ei dal a’i dienyddio gan y Normaniaid, ynghyd â’i meibion, Morgan a Maelgwyn. Serch hynny, roedd arwyddion bod y Cymry yn dechrau brwydro'n ôl gyda Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, wedi llwyddo i adennill tir yng ngorllewin Cymru gyda chymorth y [[Magnus III, brenin Norwy|Brenin Magnus o Norwy]]. Gruffudd osododd y sylfaen i dywysogion fel ei fab, Owain Gwynedd, i reoli ar ei ôl.
Erbyn 1200 roedd tir Cymru wedi ei rhannu’n ddwy ran, sef y [[Pura Wallia|''Pura Walia'']] a oedd o dan reolaeth y Cymry a ''Marchia Walia'' a oedd o dan reolaeth y Normaniaid. Roedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd, yn ffigurau allweddol yn hanes Cymru yn y cyfnod hwn, gan adennill llawer o dir a chipio cestyll y Normaniaid ar ddiwedd y 12g. Cipiodd yr Arglwydd Rhys [[Castell Aberteifi|Gastell Aberteifi]] yn 1165 a’i ail-adeiladu yn 1171, gan gynnal [[eisteddfod]] gyntaf Cymru yno yn 1176.
[[Delwedd:Death_of_Llywelyn.jpg|bawd|204x204px|Marwolaeth Llywelyn Fawr yn 1282]]
Owain Gwynedd oedd Tywysog Gwynedd yng ngogledd Cymru, a oedd yn cynnwys Gwynedd a Phowys, o 1137 hyd at ei farw yn 1170. Ymladdodd yn erbyn tywysogion Cymreig eraill, y Normaniaid a brenhinoedd Lloegr i ennill yr hawl i fod yr un cyntaf i ddefnyddio teitl ‘Tywysog Cymru’.
Erbyn 1258 roedd Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd, wedi sefydlu ei hun fel rheolwr y rhan fwyaf o Gymru. Atgyfnerthodd ei awdurdod yn 1267 pan ffurfiodd gytundeb gyda Harri III, brenin Lloegr, sef [[Cytundeb Trefaldwyn]]. Enwyd y cytundeb ar ôl y man lle cyfarfu’r ddau ger y rhyd ger tref [[Trefaldwyn]]. Roedd Harri III yn cydnabod yn y cytundeb mai Llywelyn oedd Tywysog swyddogol Cymru. Drwy gael yr hawl i ddefnyddio’r teitl ‘Tywysog Cymru’ roedd Llywelyn yn gorfod talu gwrogaeth i Harri III a swm o 30,000 marc.
Nid oedd perthynas cystal rhwng Llywelyn ag [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]], a ddaeth yn frenin Lloegr yn 1272. Roedd Edward yn awyddus i ehangu awdurdod coron Lloegr, ac er mwyn gwneud hynny, roedd rhaid yn ei olwg ef reoli’r Cymry afreolus. Gwrthododd Llywelyn dalu gwrogaeth i Edward ac achosodd hyn i Edward ymosod ar Lywelyn a Chymru yn 1276 ac yna yn nes ymlaen yn 1282.
Lladdwyd Llywelyn Ein Llyw Olaf yng [[Cilmeri|Nghilmeri]] yn 1282, a gyda hynny daeth llinach tywysogion Cymru i ben.
== Yr Oesoedd Canol Diweddar 1282 - 1485 ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Eagle_Tower,_Caernarvon_Castle.jpg|alt=|bawd|175x175px|Castell Caernarfon. Un o'r Cestyll Edward I]]
Anfonwyd unig etifedd Llywelyn, sef ei ferch Gwenllian, i’r [[lleiandy]] yn [[Sempringham]], swydd Lincoln, fel na fyddai disgynyddion o waed brenhinol Cymru yn medru codi yn erbyn coron Lloegr eto. Ar hynny, crewyd teitl newydd ‘Tywysog Cymru’ gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] a fyddai’n cael ei roi i fab cyntafanedig brenin Lloegr o hynny ymlaen. Cyflwynodd Edward ei fab hynaf fel Tywysog Cymru i bobl Cymru yng [[Castell Caernarfon|Nghastell Caernarfon]] yn 1301. Roedd yr arwisgiad yn weithred symbolaidd, gan ei fod yn dangos mai coron Lloegr bellach oedd yn rheoli Cymru.
Er mwyn sefydlogi ei bŵer aeth Edward ati yn syth i adeiladu cyfres o gestyll ar hyd arfordir gogledd-orllewin Cymru, er enghraifft, yn [[Harlech]], [[Caernarfon]] a [[Conwy (tref)|Chonwy]] a [[Biwmares]]. Roedd y rhain yn gestyll consentrig ac wedi eu llunio ar batrwm y cestyll cadarn a oedd yn gyffredin yng ngwledydd y Dwyrain Canol lle ymladdwyd y Croesgadau.
Yn y cyfnod ar ôl 1282 bu gwrthryfeloedd achlysurol yn erbyn y gyfundrefn newydd, er enghraifft, Gwrthryfel [[Maelgwn ap Rhys|Maelgwn ap Rhys Fychan]] yng [[Ceredigion|Ngheredigion]] yn 1294-95, a Gwrthryfel [[Llywelyn Bren]], Arglwydd Senghennydd, a gychwynnodd yn 1316. Cyhoeddodd Owain Glyn Dŵr ei hun yn Dywysog Cymru ar 16 Medi 1400 yng [[Glyndyfrdwy|Nglyndyfrdwy]], Corwen, ac arweiniodd nifer o wrthryfeloedd yn erbyn brenin Lloegr ar ddechrau’r 15g.<ref name=":0" />
== Cymdeithas a gwaith ==
[[Delwedd:Cantrefi.Medieval.Wales_cy.png|alt=|bawd|424x424px|Cantrefi Cymru yn yr oesoedd canol]]
Tywysogion oedd yn rheoli rhanbarthau mawr yng Nghymru fel Gwynedd, Morgannwg a'r Deheubarth yn ystod yr Oesoedd Canol. O fewn y rhanbarthau hyn roedd rhanbarthau llai oedd yn cael eu galw'n [[Cantref|gantrefi]]. Ac o fewn y rhanbarthau llai hynny roedd rhanbarthau llai eto o’r enw [[Cwmwd|cymydau]]. Roedd gan bob cwmwd arweinydd oedd yn ffyddlon i dywysog ei ranbarth.
Rhannwyd y gymdeithas yn grwpiau gwahanol o bobl, gyda’r tywysog neu’r brenin yn bennaeth, wedyn yr uchelwyr, yna’r gwŷr rhydd a’r [[Taeog|taeogion.]] Roedd y tywysog yn rheoli'r deyrnas tra byddai’r uchelwyr yn rheoli’r cymydau. Roedd cwmwd yn debyg i ardal.
Canran fach iawn o’r boblogaeth oedd yn uchelwyr, ond roeddent yn rheoli canran uchel o’r tir. Roedd y gwŷr rhydd yn annibynnol a chanddynt hawliau rhydd, tra bod y taeogion yn cael eu gweld fel eiddo rhywun arall. Byddai’r tywysog a’i deulu yn symud o un cwmwd i’r llall ac yn aros am gyfnod yn y cwmwd hwnnw. Prif lys Llywelyn Fawr oedd [[Llys Rhosyr]], ar Ynys Môn.
Fel uchelwr roeddech yn etifeddu statws eich teulu – ni allech ddod yn uchelwr. Byddent yn rheoli’r tir ac yn penderfynu pa waith roedd yn rhaid i’r taeogion ei wneud. Byddai’r werin, neu’r taeogion, yn talu treth i’r uchelwr am ofalu amdanynt. Roedd y gwŷr rhydd yn rhentu eu tir eu hunain ac yn cael yr hawl i hela a theithio ar hyd y wlad fel y mynnent. Roedden nhw hefyd yn talu [[treth]]i i’r uchelwyr am eu gwarchod. Roedd y taeogion a’r caethweision ymhlith grwpiau isaf y gymdeithas. Doedd dim hawliau o gwbl gan y caethweision, ac nid oedd y taeog yn medru gadael y pentref heb ganiatâd yr uchelwr. Nid oeddent yn berchen tir eu hunain, a byddent yn gofalu am gaeau’r uchelwr. Roedd y taeog a’r caethwas yn dlawd iawn.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=LlGC&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymdeithas yn yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfraith Cymru yn yr Oesoedd Canol ==
[[Delwedd:Laws_of_Hywel_Dda_(f.4.r)_Judge_cropped.jpg|alt=|bawd|150x150px|Llun o farnwr o lawysgrif ''Cyfraith Hywel'']]
Hywel ‘Dda’ ap Cadell (880-950) oedd brenin cyntaf teyrnas y Deheubarth yn ne-orllewin Cymru. Llwyddodd i greu’r deyrnas drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd wedi cipio Gwynedd hefyd. Meddiannodd Bowys tua’r un adeg gan ddod yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Mae’n bwysig yn hanes Cymru’r Oesoedd Canol oherwydd mai ef greodd y gyfres gyntaf o gyfreithiau i Gymru, sef [[Cyfraith Hywel|Cyfraith Hywel Dda]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru yn 1063|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
[[Delwedd:Statute_of_Rhuddlan.jpg|chwith|bawd|208x208px|Testun o gopi o Statud Rhuddlan o'r 15fed ganrif]]
Elfen bwysig yn y gyfraith o ran [[Hanes Cymru]] oedd y gyfraith a oedd yn pennu etifeddiaeth. Roedd gan bob mab cydnabyddedig hawl i gyfran o eiddo’r tad. Bu hyn yn arwyddocaol ar gyfer tywysogion y Cymry, gan ei fod yn golygu bod teyrnasoedd yn cael eu rhannu'n gyson heb obaith am undod parhaol. Roedd hyn yn wahanol i deyrnas brenin Lloegr, lle etifeddai’r mab hynaf y deyrnas gyfan.
Gyda goresgyniad Cymru gan Loegr yn 1282 aeth Edward I ati i basio cyfres o gyfreithiau a oedd yn cael gwared ar yr hen gyfreithiau Cymreig. Yn eu lle rhoddwyd cyfreithiau Lloegr ar waith. Dyma oedd [[Statud Rhuddlan]], a basiwyd yn 1284. Bwriad gwleidyddol Edward oedd sefydlu rheolaeth Lloegr yng Nghymru, ac i bob pwrpas roedd y cyfreithiau hyn yn gwneud Cymru yn dalaith o fewn Lloegr.
Ond er mai bwriad Edward oedd rheoli Cymru gyfan, ni lwyddodd i wneud hynny. Gelwid y tir lle mai ‘cyfraith y brenin’ oedd mewn grym yn ‘Dywysogaeth’. Roedd gweddill tir Cymru yn cael ei hadnabod fel y Mers ac o dan reolaeth Arglwyddi’r Mers, sef disgynyddion yr hen arglwyddi Normanaidd. Gan hynny, roedd dwy fath o gyfraith yn bodoli ochr yn ochr â’i gilydd yng Nghymru. Dyma fu’r sefyllfa nes pasio’r [[Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542|Deddfau Uno]] rhwng Cymru a Lloegr yn 1536 a 1542 pan unwyd Cymru gyfan o dan reolaeth [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]]. Wedi hynny, roedd cyfraith Lloegr yn cael ei gweithredu ar draws Cymru gyfan.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518|title=Gorchfygu Cymru|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Crefydd a Diwylliant ==
[[Delwedd:DSCN4297-strata-florida-arch.JPG|bawd|200x200px|Adfeilion mynachlog Ystrad Fflur]]
Roedd crefydd yn bwysig iawn ym mywyd pobl yr Oesoedd Canol, gyda’r [[Eglwys]] a’r mynachlogydd yn chwarae rôl bwysig yn y gymdeithas. Roedd y mynachlogydd yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau oddi mewn i'r gymuned - er enghraifft, fel [[ysbyty]] ar gyfer cleifion, lloches a llety i bererinion ac roeddent hefyd yn ganolfannau dysgedig iawn. Mewn cyfnod pan nad oedd gweisg yn bodoli, roedd y mynachod yn gyfrifol am ysgrifennu nifer o lawysgrifau pwysig â llaw. Roedd y mynachlogydd yn hollbwysig i economi Cymru hefyd gan eu bod yn berchen ar diroedd eang, ac roedd y [[Sistersiaid]] yn enwedig yn enwog am fagu defaid a chynhyrchu gwlân.
[[Delwedd:Chronical_of_the_Princes_(f.260).jpg|chwith|bawd|202x202px|Y llawysgrif hon yw'r copi cynharaf o ''Frut y Tywysogion''.]]
Gyda dyfodiad y Normaniaid i Loegr a Chymru ar ddiwedd yr 11g sefydlwyd [[Urdd y Sistersiaid]] yng Nghymru a Lloegr. Yn ystod y 12g sefydlwyd llawer o fynachlogydd Sistersaidd - er enghraifft, [[Ystrad Fflur]] yn 1186, a Llywelyn Fawr oedd ei noddwr; [[Hendy-gwyn]], [[Abaty Nedd|Nedd]], [[Abaty Tyndyrn|Tyndyrn]] yn hanner cyntaf y 12g a [[Abaty Glyn y Groes|Glyn y Groes]] ar ddechrau’r 13g. Roedd Ystrad Fflur yn bwysig yn hanes llenyddiaeth a diwylliant Cymru yn ystod y cyfnod hwn oherwydd ei chysylltiad â ''[[Brut y Tywysogion]]'', sef un o’r ffynonellau pwysicaf am hanes Cymru cyn y Goncwest Edwardaidd.<ref>{{Cite book|title=Yr Oesoedd Canol|last=|first=|publisher=Canolfan Astudiaethau Addysg|year=1993|isbn=|location=|pages=23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|title=Brut y Tywysogion|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Sefydlwyd Ystrad Fflur gan [[yr Arglwydd Rhys]] ac roedd hefyd yn ganolfan wleidyddol bwysig, gyda Llywelyn Fawr yn galw ynghyd arweinyddion Cymru i Ystrad Fflur yn 1138 er mwyn tyngu llw o ffyddlondeb i’w fab, Dafydd, fel ei olynydd.<ref>{{Cite web|title=Brut y Tywysogion {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref>
Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] (c.1146-1223) ag Ystrad Fflur tra bu ar ei daith drwy Gymru yn 1188 yn recriwtio milwyr ar gyfer y [[Croesgadau]]. Ymwelodd hefyd â'i gefnder, Yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth, yng Nghastell Aberteifi. Ysgrifennodd Gerallt am ei daith drwy Gymru yn ei lyfrau ‘Y Daith drwy Gymru’ a ‘Disgrifiad o Gymru’, lle mae’n rhoi cipolwg i ni ar ffordd o fyw, arferion, a daearyddiaeth Cymru yn y cyfnod hwnnw.
Yn Abaty Ystrad Fflur hefyd y copïwyd [[Llawysgrif Hendregadredd]]. Dyma’r casgliad hynaf o waith [[Beirdd y Tywysogion|beirdd Oes y Tywysogion]], sef beirdd a fu’n barddoni rhwng dyfodiad y Normaniaid a lladd Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg y cychwynnwyd cofnodi'r gwaith rywbryd ar ôl 1282. Mae’n ddigon posib hefyd bod un gerdd, a blith nifer o gerddi a ychwanegwyd tua 1330, wedi cael ei hysgrifennu yn llaw [[Dafydd ap Gwilym]], un o feirdd pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol. Roedd Dafydd yn ôl yr hanes wedi cael rhywfaint o’i addysg gyda’r mynachod yn Ystrad Fflur, ac yno, yn ôl yr hanes, y claddwyd ef, o dan yr [[ywen]].<ref name=":1">{{Cite web|title=Llawysgrif Hendregadredd {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/llawysgrif-hendregadredd/#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-146,-658,6556,5575|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref> Roedd gan feirdd statws uchel yng nghymdeithas Cymru. Noddwyd beirdd gan lawer o dywysogion Cymru, cyn y Goncwest Edwardaidd. Gruffudd ab yr Ynad Coch oedd un o feirdd amlycaf oes y Tywysogion gan mai ef a gyfansoddodd y farwnad i Lywelyn ap Gruffudd wedi iddo gael ei ladd yng Nghilmeri yn 1282.<ref>{{Cite book|title=Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig|last=Peredur Lynch|first=John Davies, Nigel Jenkins, Menna Baines|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|year=2008|isbn=|location=|pages=395}}</ref> Parhawyd â'r traddodiad o noddi beirdd yng Nghymru yn y mynachlogydd, nes iddynt gael eu diddymu gan Harri VIII yn 1536 a 1539, gan eu bod hwythau hefyd yn gefnogwyr pwysig i ddysg a diwylliant Cymru.<ref name=":1" />
== Cysylltiad ag Ewrop ==
[[Delwedd:Rice_ap_Gryffydd,_Prince_of_Wales.jpg|bawd|Paentiad modern o'r Arglwydd Rhys]]
Un o reolwyr pwysicaf a dylanwadol Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol oedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth. Ef oedd yn gyfrifol am drefnu cynnal yr Eisteddfod gyntaf erioed yng Nghastell Aberteifi yn 1176. Roedd beirdd o [[Iwerddon]], [[yr Alban]] a [[Ffrainc]] wedi dod yno i gystadlu. Er mai gŵyl Gymraeg yw’r Eisteddfod mae rhai haneswyr yn meddwl mai o Ffrainc y daw’r syniad yn wreiddiol. Roedd gan yr Arglwydd Rhys gysylltiadau cryf â’r Normaniaid o Ffrainc, ac roedd gŵyl debyg i’r Eisteddfod yn cael ei chynnal yn Auvernge yng Nghanolbarth Ffrainc.
Er bod gan Gymru gysylltiad cryf â Lloegr roedd hefyd yn wlad annibynnol oedd â chysylltiadau cryf â gweddill [[Ewrop]] - er enghraifft, mewn masnach, rhannu syniadau, ac roedd yr iaith Gymraeg i’w chlywed mewn mannau ar draws Ewrop.
Dechreuodd y Llychlynwyr ymosod ar ardaloedd yng Nghymru yn y 9g, ac ymhen amser roeddent yn masnachu gyda’r Cymry mewn canolfannau masnach arbennig. Y Llychlynwyr sydd yn gyfrifol am nifer o enwau llefydd yng Nghymru fel:
* [[Ynys Môn]] (Anglesey) - ''Önguls-ey''
* [[Abertawe]] (Swansea) - ''Svein’s-ey''
* [[Abergwaun]] (Fishguard) – ''Fiskigarốr''
Mae [[Archaeoleg|archeolegwyr]] wedi darganfod canolfan fasnachu oedd yn bodoli yn ystod y 9fed a’r 10g yn [[Llanbedrgoch]], Ynys Môn. Mae’n debyg ei bod yn ganolfan ar gyfer creu a chyfnewid [[nwyddau]]. Mae archeolegwyr wedi darganfod nwyddau fel bwcl belt a thlws o [[Sgandinafia]] ac [[Iwerddon]] yma.
Sefydlwyd nifer o fynachlogydd Cymru gan fynachod o Ffrainc, fel y [[Benedictiaid]] a’r Sistersiaid. Byddai’r mynachod hyn yn teithio i Ffrainc am gyfnod bron bob blwyddyn, ac yn dychwelyd gyda syniadau a thechnegau newydd am bob math o bethau, fel [[Ffermio a'r Tirwedd Cymreig|ffermio]] a [[Pysgota yng Nghymru|physgota]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru Ewropeaidd yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Oesoedd Canol yng Nghymru}}
[[Categori:Hanes Cymru yn ôl cyfnod]]
[[Categori:Yr Oesoedd Canol yng Nghymru| ]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
luh502noxmnrm2756atclnwpyqru5l6
11102504
11102503
2022-08-18T19:27:13Z
2A00:23C6:7987:3701:F5F8:D756:268A:2EA9
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau}}
{{gwybodlen Adnoddau Addysg|delwedd=[[File:Cymru yn yr Oesoedd Canol.webm|250px]]|Header1=HWB|testun1=<br>
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e Trosolwg: Oes y Tywysogion]
*[https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518 Oes y Tywysogion: Gorchfygu Cymru]|Header2=|testun2=|Header3=|testun3=}}
Mae'r '''Oesoedd Canol yng Nghymru''' yn gyfnod sy'n ymestyn o tua 600 hyd at 1485.
Ymadawiad y [[Rhufeiniaid]] o Brydain sy'n nodi dechreuad yr oesoedd canol yng Nghymru. Rhannwyd tiroedd y Cymry yn deyrnasoedd bach, ac am gannoedd o flynyddoedd bu'r teyrnasoedd hyn yn ymladd yn erbyn goresgynwyr ac yn erbyn ei gilydd er mwyn sefydlu awdurdod dros ardal mor eang â phosibl o Gymru.
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o [[Cymru|Gymru]] oedd [[Rhodri Mawr]], a oedd yn wreiddiol yn frenin [[Teyrnas Gwynedd]], ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion|Cheredigion]] hefyd. Pan fu farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond llwyddodd ei ŵyr, [[Hywel Dda]], i ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]] drwy alw cyfarfod yn [[Hendy-gwyn ar Daf]]. Pan fu farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth, ond adfeddiannwyd Gwynedd gan y frenhinllin draddodiadol.
Yn 1066, gydag ymosodiad y [[Normaniaid]] ar Loegr ar y gorwel, gwelwyd tywysogion y [[Deheubarth]] a [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn amlygu eu hunain fel arweinyddion y frwydr hon rhwng diwedd y 11g hyd at ddiwedd y 13g.
Roedd yn wlad lle'r oedd y mwyafrif helaeth o'r bobl yn siarad un iaith yn unig, sef [[Cymraeg]], ac roedd trefn arbennig i bwysigrwydd gwahanol grwpiau o bobl yn y gymdeithas. Roedd [[crefydd]] yn bwysig iawn ym mywydau pobl ac roedd rôl allweddol gan yr abatai a'r mynachlogydd ym mywydau bob dydd pobl.
Roedd lladd [[Llywelyn ap Gruffydd]] a’i frawd [[Dafydd ap Gruffudd]] yn 1282/3 yn dynodi cyfnod newydd yn [[hanes Cymru]], gyda’r Goncwest [[Edwardaidd]] yn nodi mai awdurdod coron Lloegr oedd bellach yn teyrnasu yng Nghymru. Bu gweddill y 13g hyd at ddiwedd y 15g yn un ansefydlog a helbulus yn hanes Cymru. Ar ddechrau’r 15g amlygodd [[Owain Glyndwr|Owain Glyndŵr]] ei hun fel ffigwr amlwg ym mrwydr Cymru i ennill annibyniaeth eto wedi Concwest Edward. Bu nifer o wrthryfeloedd eraill yn ystod y cyfnod hwn o dan arweinyddion eraill a ddangosai’r ymdeimlad cenedlaethol oedd ar gynnydd yng Nghymru wedi’r Goncwest. Yn 1485 enillodd [[Harri Tudur]], oedd â’i wreiddiau yn nheulu’r [[Tuduriaid Penmynydd|Tuduriaid]], Ynys Môn, [[Brwydr Maes Bosworth|Frwydr Maes Bosworth]], gan gychwyn ar gyfnod mwy sefydlog yn hanes Prydain. Gyda’r fuddugoliaeth honno cychwynnodd cyfnod y [[Tuduriaid]].
== Arweinwyr nodedig ==
[[Delwedd:Flag_of_Gwynedd.png|alt=|bawd|150x150px|Baner Teyrnas Gwynedd]]
Roedd teyrnasoedd Cymru yn cynnwys [[Teyrnas Gwynedd|Gwynedd]] yn y gogledd, y [[Teyrnas Deheubarth|Deheubarth]] yn y Gorllewin a [[Teyrnas Powys|Phowys]] a [[Teyrnas Brycheiniog|Brycheiniog]] yn y dwyrain. Roedd cydbwysedd y pŵer yn aml yn symud yn gyflym rhwng y Teyrnasoedd, gyda brenhinoedd yn cystadlu am bŵer. Ffurfiwyd cynghreiriau rhwng Teyrnasoedd a chyda'r Saeson, ond roedd pŵer fel arfer yn cael ei ennill drwy frwydr neu [[Priodas|briodas]]. Tra ymladdai llywodraethwyr Cymru ymysg ei gilydd roeddent hefyd yn wynebu bygythiadau gan y Daniaid, a ymosododd ar hyd yr arfordir, ac oddi wrth y Saeson, ac yn ddiweddarach y Normaniaid, a ymosododd o'r dwyrain. Yn gynyddol, gweithiodd y Cymry gyda'i gilydd er mwyn amddiffyn eu hunain a'u tir rhag y goresgynwyr.
'''Rheolwyr pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol'''
* '''m.547''' - '''[[Maelgwn Gwynedd|Maelgwn ap Cadwallon]].''' Sylfaenydd Teyrnas Gwynedd a Brenin y Brythoniaid
* '''c.625 – 634 - [[Cadwallon ap Cadfan]]'''. Cofiwyd fel Brenin y Brythoniaid a oresgynodd teyrnas Northumbria felly'n atal uchelgais imperialaidd ei brenin Edwin.
* '''c.655''' '''– 682 - [[Cadwaladr|Cadwaladr ap Cadwallon]].''' Brenin olaf y Brythoniaid a ffiwgwr chwedlonol mewn cerddi hwyrach.
* '''<abbr>c.</abbr>820 – 878''' '''-''' '''[[Rhodri Mawr|Rhodri ap Merfyn]].''' Llwyddodd i reoli'r rhan fwyaf o Gymru a threchu'r [[Daniaid]] ym [[Brwydr Llandudno|Mrwydr Llandudno]].
* '''c.880 – 948''' '''-''' '''[[Hywel Dda|Hywel ap Cadell]].''' Mae e'n nodedig yn bennaf am greu [[cyfraith]] unffurf gyntaf y wlad, ac am uno Cymru gyfan.
* '''c.1055 – 1063 - [[Gruffudd ap Llywelyn]].''' Yr unig arweinydd Ffrythonaidd i fod yn berchen ar holl diriogaeth Cymru fodern.
* '''1055 – 1137 -''' '''[[Gruffudd ap Cynan]].''' Brenin Gwynedd a ffigwr allweddol yn y gwrthwynebiad i'r Normaniaid.
* '''1100 – 1170''' '''<nowiki/>''-''' '''''<nowiki/>''[[Owain Gwynedd|'''Owain ap Gruffudd''']]''.'' Ystyrwyd yn un o dywysogion mwyaf llwyddiannus gogledd Cymru ac ef oedd y cyntaf i gael ei enw<nowiki/>'''''<nowiki/>'''''i'''''<nowiki/>'''''<nowiki/>'''<nowiki/>''''n 'Princeps Walliae'.
* '''1132 – 1197''' '''-''' '''[[Yr Arglwydd Rhys|Rhys ap Gruffudd]].''' Tywysog y Deheubarth a'r rheolwr brodorol mwyaf pwerus ar ôl marwolaeth Owain Gwynedd.
* '''1173 – 1240''' '''-''' '''[[Llywelyn Fawr|Llywelyn ap Iorweth]].''' Brenin Gwynedd a rheolwr Gymru gyfan. Drwy gyfuniad o ryfel a diplomyddiaeth bu'n dominyddu Cymru am 45 mlynedd.
* '''1225 – 1282''' '''-''' '''[[Llywelyn ein Llyw Olaf|Llywelyn ap Gruffudd]].''' Yr unig 'Princeps Walliae' a adnabyddwyd gan Goronoiaeth Lloegr yn ogystal â Brenin ar ran fwyaf o Gymru.
* '''1282 – 1283''' '''-''' '''[[Dafydd ap Gruffudd]].''' Brawd Llywelyn a Brenin olaf Gwynedd.
* '''c.1359 – c.1415''' '''-''' '''[[Owain Glyndwr|Owain ap Gruffudd]].''' Ef oedd y Cymro brodorol olaf i arddel y teitl Tywysog Cymru.
{{chart top|Coeden deulu o deuluoedd Brenhinol Cymru}}
{{familytree/start}}
{{familytree||||Cun|Cun='''[[Cunedda]]'''<br>Gwynedd}}
{{familytree||11=|17=|16=|15=|14=|13=|12=|10=|,|9=|8=.|7=-|6=-|5=^|4=-|-|18=}}
{{familytree|Cer||||Ein||||||||Cer='''[[Ceredig ap Cunedda]]'''<br>Ceredigion –453|Ein='''[[Einion Yrth ap Cunedda]]'''<br>Gwynedd c.470–500}}
{{familytree||10=.|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=-|!|8=^|7=-|6=,|5=|4=||17=}}
{{familytree|Usa||Cad||Owa||||||Usa='''[[Usai ap Ceredig]]'''<br>Ceredigion 453–490|Cad='''[[Cadwallon Lawhir ap Einion]]'''<br>Gwynedd<br>500–534|Owa=[[Owain Ddantgwyn]]}}
{{familytree||!||||!||||!|||}}
{{familytree|Ser||Mae||Cun||||||Ser='''[[Serwyl ap Usai]]'''<br>Ceredigion 490–523|Cun=[[Cuneglas]]|Mae='''[[Maelgwn Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>534–547}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Bod||Rhu||||||||||Bod='''[[Boddw ap Serwyl]]'''<br>Ceredigion 523–560|Rhu='''[[Rhun Hir ap Maelgwn]]'''<br>Gwynedd<br>547–586}}
{{familytree||!||||!|||||||}}
{{familytree|Art||Bel||||||||||Art='''[[Arthfoddw ap Boddw]]'''<br>Ceredigion 560–595|Bel='''[[Beli ap Rhun]]'''<br>Gwynedd 586–599}}
{{familytree||!||||!||||||}}
{{familytree|Art||Iag||||||||||Art='''[[Arthlwys ap Arthwfoddw]]'''<br>Ceredigion 595–630|Iag='''[[Iago ap Beli]]'''<br>Gwynedd<br>599–616}}
{{familytree||10=|16=|15=|14=|13=|12=|11=|9=|!|8=|7=|6=!|5=|4=||17=}}
{{familytree||13=|Cad='''[[Cadfan ap Iago]]'''<br>Gwynedd<br>616–625|Eil='''[[Eiludd Powys]]'''<br>Powys<br>613–642|19=Clo|18=|17=|16=|15=|14=|12=|!|11=Eil|10=|9=|8=|7=|6=|5=Cad|4=||Clo='''[[Cloten ap Nowy]]'''<br>Dyfed<br>650–670<br>Brycheiniog<br>655–670}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Cly|12=|Cly='''[[Clydog ap Arthlwys]]'''<br>Ceredigion 630–665|Cdw='''[[Cadwallon ap Cadfan]]'''<br>Gwynedd<br>625–634|Caf='''[[Cadafael Cadomedd ap Cynfeddw]]'''<br>Gwynedd<br>634–655|Bel='''[[Beli ap Eiludd]]'''<br>Powys<br>655–695|15=Cat|14=|13=|11=||10=|9=|8=|7=Bel|6=|5=Caf|4=|Cdw|Cat='''[[Caten ap Cloten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>670–690}}
{{familytree||14=!|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=!}}
{{familytree|Sei|12=|Sei='''[[Seisyll ap Clydog]]'''<br>Ceredigion 665–700|Cwr='''[[Cadwaladr]]'''<br>Gwynedd<br>655–682|Gwy='''[[Gwylog ap Beli]]'''<br>Powys<br>695–725|17=Cad|16=|15=|14=|13=|11=||10=|9=Gwy|8=|7=|6=|5=|4=|Cwr|Cad='''[[Cadwgan ap Caten]]'''<br>Dyfed a Brycheiniog<br>690–710}}
{{familytree||15=|25=-|24=^|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=.}}
{{familytree|Art|13=|Art='''[[Arthwyr ap Seisyll]]'''<br>Seisyllwg 700–735|Idw='''[[Idwal Iwrch]]'''<br>Gwynedd<br>682–720|Eli='''[[Elisedd ap Gwylog]]'''<br>Powys<br>725–755|Rha='''[[Rhain ap Cadwgan]]'''<br>Dyfed<br>710–730<br>Brycheiniog<br>710–720|17=Aws|16=|15=Rha|14=|12=||11=|10=|9=Eli|8=|7=|6=|5=|4=|Idw|Aws='''[[Awst ap Cadwgan]]'''<br>Brycheiniog<br>720–735}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=!|!|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree|Dyf|12=|Dyf='''[[Dyfnwal ap Arthwyr]]'''<br>Seisyllwg 735–770|Rho='''[[Rhodri Molwynog ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>720–754|Car='''[[Caradog ap Meirion]]'''<br>Gwynedd<br>754–798|Bro='''[[Brochfael ap Elisedd]]'''<br>Powys<br>755–773|Tew='''[[Tewdwr ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>730–760|15=Elw|14=|13=Tew|11=||10=|9=|8=|7=Bro|6=|5=Car|4=|Rho|Elw='''[[Elwystl ap Awst]]'''<br>Brycheiniog<br>735–750}}
{{familytree||13=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|15=|14=!|12=|!|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=)|5=|4=||22=!}}
{{familytree|Meu|11=|Meu='''[[Meurig ap Dyfnwal]]'''<br>Seisyllwg 770–807|Cyn='''[[Cynan Dindaethwy ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>798–816|Hyw='''[[Hywel ap Rhodri Molwynog]]'''<br>Gwynedd<br>816–825|Cae='''[[Cadell ap Brochfael]]'''<br>Powys<br>773–808|13=Mar|12=|10=||9=|8=|7=Cae|6=|5=Hyw|4=|Cyn|Mar='''[[Maredudd ap Tewdwr]]'''<br>Dyfed<br>760–797}}
{{familytree||14=!|23=-|22=^|21=-|20=,|19=|18=|17=|16=|15=|13=|!|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||24=.}}
{{familytree||12=|Eth=[[Ethyllt ferch Cynan]]|Gwr=[[Gwriad ap Elidyr]]|Rha='''[[Rhain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>797–808|17=Owa|16=|15=Rha|14=|13=|11=|!|10=!|9=|8=|7=Gwr|6=v|5=Eth|4=||Owa='''[[Owain ap Maredudd (Dyfed)|Owain ap Maredudd]]'''<br>Dyfed<br>808–810}}
{{familytree||14=^|23=|22=|21=|20=!|19=|18=|17=|16=.|15=-|13=-|)|12=,|11=|10=|9=|8=!|7=|6=.|5=-|4=-|-|24=!}}
{{familytree|Gwg|13=Tan|Gwg='''[[Gwgon ap Meurig]]'''<br>Seisyllwg 808–872|Mer='''[[Merfyn Frych]]'''<br>Gwynedd<br>825–844|Nes=[[Nest ferch Cadell]]|Cyn='''[[Cyngen ap Cadell]]'''<br>Powys<br>808–855|Try='''[[Triffyn ap Rhain]]'''<br>Dyfed<br>810–814|Tan=Tangwystl|15=Ble|14=y|12=||11=Try|10=|9=Cyn|8=|7=Nes|6=v|5=Mer|4=!||Ble=Bleddri}}
{{familytree||15=|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=!|14=||13=|12=|11=|10=!|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||26=!}}
{{familytree||13=|Rho='''[[Rhodri the Great]]''' g.820<br>Gwynedd<br>844–878<br>Powys 855–878|Ang=[[Angharad ferch Meurig]]|Eli=[[Elisedd ap Cyngen]]|19=Hyf|18=|17=|16=|15=|14=|12=||11=Eli|10=|9=|8=|7=Rho|6=v|5=Ang|4=||Hyf='''[[Hyfaidd|Hyfaidd ap Bleddri]]'''<br>Dyfed}}
{{familytree||15=-|26=(|25=-|24=-|23=-|22=,|21=|20=|19=|18=.|17=-|16=-|14=v||13=-|12=-|11=-|10=-|9=-|8=^|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree||13=Cad|Ana='''[[Anarawd ap Rhodri]]'''<br>Gwynedd<br>878–916|Cad='''[[Cadell ap Rhodri]]''' g.854<br>Seisyllwg<br>878–909|Mer='''[[Merfyn ap Rhodri]]'''<br>Powys<br>878–900|Lly='''[[Llywarch ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>893–904|18=|17=Rhd|16=|15=Lly|14=|12=||11=Mer|10=|9=|8=|7=|6=|5=Ana|4=||Rhd='''[[Rhodri ap Hyfaidd]]'''<br>Dyfed<br>904–905}}
{{familytree||13=|22=!|21=|20=|19=|18=!|17=|16=|15=|14=!|12=||11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||23=}}
{{familytree||11=Lly|Idw='''[[Idwal Foel]]'''<br>Gwynedd<br>916–942|Hyw='''[[Hywel Dda]]''' g.880<br>Dyfed<br>905–909<br>Deheubarth<br>909–950<br>Gwynedd<br>942–950<br>Powys<br>942–950|Lly='''[[Llywelyn ap Merfyn]]'''<br>Powys<br>900–942|15=Ele|14=v|13=Hyw|12=|10=||9=|8=|7=|6=|5=Idw|4=||Ele=Elen ferch Llywarch}}
{{familytree||13=|22=.|21=-|20=^|19=-|18=v|17=-|16=-|15=-|14=,|12=|,|11=|10=.|9=-|8=-|7=-|6=+|5=-|4=-|-|23=}}
{{familytree|Meu|10=|Iag='''[[Iago ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–979|Ieu='''[[Ieuaf ap Idwal]]'''<br>Gwynedd<br>950–969|Owa='''[[Owain ap Hywel Dda|Owain ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–987|Meu=Meurig ap Idwal|Edw='''[[Edwin ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–954|11=Edw|9=Owa||8=|7=Rho|6=|5=Ieu|4=|Iag|Rho='''[[Rhodri ap Hywel]]'''<br>Deheubarth<br>950–953}}
{{familytree||15=-|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|19=-|18=^|17=-|16=-|14=,|!|13=|12=|11=|10=(|9=-|8=-|7=-|6=,|5=|4=||27=}}
{{familytree|Idw|15=|Hyw='''[[Hywel ap Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>979–985|Cad='''[[Cadwallon ab Ieuaf]]'''<br>Gwynedd<br>985–986|Mar='''[[Maredudd ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>987–999<br>Gwynedd<br>986–999|Idw=Idwal ap Meurig|21=|20=|19=|18=|17=Mar|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=Ein|6=|5=Cad|4=|Hyw|Ein=Einion ab Owain<br>m.984}}
{{familytree||18=.|32=|31=|30=|29=|28=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=-|!|16=-|15=-|14=)|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=!|5=|4=||33=}}
{{familytree|Iag|16=v|Iag='''[[Iago ab Idwal ap Meurig]]'''<br>Gwynedd<br>1023–1039|Lle='''[[Llywelyn ap Seisyll]]'''<br>Gwynedd<br>1018–1023<br>Deheubarth<br>1018–1023|Ang=Angharad ferch Maredudd|Cyn=[[Cynfyn ap Gwerstan]]|Cad='''Cadell ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Edw='''Edwin ab Einion'''<br>Deheubarth<br>1005–1018|Rdd='''[[Rhydderch ap Iestyn]]'''<br>Deheubarth<br>1023–1033|Cyh='''[[Cynan ap Hywel]]'''<br>Gwynedd<br>999–1005|19=Rdd|18=|17=Lle|15=-||14=-|13=Ang|12=v|11=Cyn|10=|9=Cad|8=|7=Edw|6=|5=Aed|4=|Cyh|Aed='''[[Aeddan ap Blegywryd]]'''<br>Gwynedd<br>1005–1018}}
{{familytree||28=|22=,|23=-|24=^|25=-|26=.|27=|29=|20=|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=|19=|!|9=|||||||10=,|18=!|11=-|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Cyn|16=|Cyn=[[Cynan ab Iago]]<br>1014–1063|Gru='''[[Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>Gwynedd<br>1039–1063<br>Powys<br>1039–1063<br>Deheubarth<br>1055–1063|Ble='''[[Bleddyn ap Cynfyn]]'''<br>Gwynedd<br>1063–1075<br>Powys<br>1063–1075|Tra='''[[Trahaearn ap Caradog]]'''<br>Gwynedd<br>1075–1081|Tew=Tewdwr ap Cadell|Hyw='''[[Hywel ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1033–1044|Owa=Owain ab Edwin|Grf='''[[Gruffydd ap Rhydderch]]'''<br>Deheubarth<br>1045–1055|19=Grf|18=|17=|15=Gru||14=|13=Ble|12=|11=Rhi|10=|9=Tew|8=|7=Hyw|6=|5=Owa|4=|Tra|Rhi=[[Rhiwallon ap Cynfyn]]<br>1020–1069}}
{{familytree||28=-|22=!|23=|24=|25=|26=)|27=-|29=-|20=|30=v|31=-|32=-|33=-|34=-|35=-|36=.|21=|19=|!|9=-||||,|-|-|10=+|18=!|11=-|12=-|13=-|14=.|15=|16=|17=|37=}}
{{familytree|Grc|17=|Grc='''[[Gruffudd ap Cynan]]''' g.1055<br>Gwynedd<br>1081–1137|Rhy='''[[Rhys ap Tewdwr]]'''<br>Deheubarth<br>1078–1093|Mar='''[[Maredudd ab Owain ab Edwin]]'''<br>Deheubarth<br>1063–1072|Rho='''[[Rhys ab Owain]]'''<br>Deheubarth<br>1072–1078|Ior='''[[Iorwerth ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1103|Cad='''[[Cadwgan ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1075–1111|Mad='''[[Maredudd ap Bleddyn]]'''<br>Powys<br>1116–1132|Ang=Angharad ferch Owain|21=|20=|19=Cad|18=|16=|v|15=Mad|14=|13=Ior|12=|11=Gwl|10=v|9=Rhy|8=|7=Rho|6=|5=Mar|4=|Ang|Gwl=Gwladys ferch Rhiwallon}}
{{familytree||28=|22=-|23=-|24=.|25=|26=|27=|29=|20=!|30=!|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|21=-|19=-|,|9=-|-|+|-|-|-|v|10=-|18=-|11=-|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17=-|37=}}
{{familytree||28=,|22=|23=|24=!|25=|26=|27=|29=-|20='|30=^|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|21=|19=-|!|9=||!||||!|10=|18=-|11=|12=,|13=-|14=-|15=-|16=v|17=-|37=}}
{{familytree||17=Mag|Gar='''[[Gruffydd ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1116–1137|Owa='''[[Owain ap Cadwgan]]'''<br>Powys<br>1111–1116|Mag='''[[Madog ap Maredudd]]'''<br>Powys <br>1132–1160|Sus=Susanna ferch Gruffydd|Nes=[[Nest ferch Rhys]]<br>1085–1136|Gwe=[[Gwenllian ferch Gruffydd]]<br>1097–1136|Gru=Gruffydd ap Maredudd|23=|22=|21=Owa|20=|19=Gru|18=|16=v|!|15=Sus|14=|13=|12=|11=|10=|9=Nes|8=|7=Gar|6=v|5=Gwe|4=|Caw|Caw=[[Cadwaladr ap Gruffydd]]<br>1096–1172}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=(|27=|28=|29=|30=|32=!|22=-|33=|34=|35=|36=|37=|38=|39=|40=|23=-|21=-|!|10=!||||||||11=|20=-|12=|13=|14=|15=|16=|17=,|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=!|27=|28=|29=|30=|32=`|22=|33=-|34=-|35=-|36=-|37=-|38=-|39=-|40=.|23=|21=|!|10=+||||,|-|-|-|11=-|20=.|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree|Owa|19=-|Owa='''[[Owain Gwynedd]]''' g.1100<br>Gwynedd<br>1137–1170|Ana='''[[Anarawd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1137–1143|Cad='''[[Cadell ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1143–1153|Mar='''[[Maredudd ap Gruffydd]]'''<br>Deheubarth<br>1153–1155|Rhy='''[[Rhys ap Gruffydd]]''' g.1132<br>Deheubarth<br>1155–1197|Gwe=Gwenllian ferch Madog|27=Owc|26=.|25=-|24=-|23=-|22=-|21=-|20=-|18=-||9=!|Cad||Mar||Ana||10=|17=-|11=Rhy|12=v|13=Gwe|14=`|15=-|16=-|Owc='''[[Owain Cyfeiliog]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1160–1197}}
{{familytree||31=|24=|25=|26=|27=|28=|29=|30=|32=|22=!|33=|34=|35=|36=|37=|38=!|39=|40=!|23=|21=|!|10=-||||||,|-|11=-|20=|12=-|13=-|14=-|15=-|16=-|17='|18=|19=|41=}}
{{familytree||31=-|24=-|25=-|26=-|27=-|28=-|29=-|30=-|32=-|22=!|33=-|34=.|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=-|)|10=v|-|v|-|v|-|-|-|11=-|20=-|12=-|13=-|14=v|15=-|16=-|17=-|18=v|19=-|40=!}}
{{familytree||31=|24=v|25=-|26=v|27=-|28=v|29=-|30=.|32=|22=)|33=|34=!|35=|36=|37=|38=!|39=|23=-|21=|!|10=!||!||!||!||11=|20=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|40=!}}
{{familytree|Hyw|17=Ang|Hyw='''[[Hywel ab Owain Gwynedd]]''' g.1120<br>Gwynedd<br>1170|Daf='''[[Dafydd ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1195<br>m. 1203|Rho=[[Rhodri ab Owain Gwynedd]]<br>1135–1195|Mae='''[[Maelgwn ab Owain Gwynedd]]'''<br>Gwynedd<br>1170–1173|Gwe=Gwenllian ferch Rhys|Gr2='''[[Gruffydd ap Rhys II]]'''<br>Deheubarth<br>1197–1201|Rhy='''[[Rhys Gryg]]'''<br>Deheubarth<br>1216–1234|Cyn=Cynan ab Owain Gwynedd|Ang=Angharad ferch Owain Gwynedd|20=!|19=Mal|18=v|16=|!|15=Rhy|14=!|13=Gr2|12=!|11=Gwe|10=v|9=Rho|8=|7=Cyn|6=|5=Mae|4=!|Daf|Mal='''[[Gruffydd Maelor I]]'''<br>Powys Fadog<br>1160–1191}}
{{familytree||31=-|24='|25=|26=!|27=|28=!|29=|30=`|32=-|22=,|33=-|34=.|35=|36=!|37=|38=|39=|23=-|21=|,|10=,|-|'||,|-|'||11=-|20='|12=-|13=-|14=(|15=|16=|17=|18=,|19=-|40=!}}
{{familytree|Ior|17=Edn|Gru=[[Gruffudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1200|Mau=[[Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd]]<br>1150–1212|Ior=[[Iorwerth Drwyndwn]]<br>1145–1174|Mar=Marared ferch Madog|Tom=Tomas ap Rhodri ab Owain Gwynedd|May='''[[Maelgwn ap Rhys]]'''<br>Deheubarth<br>1201–1230|Mad='''[[Madog ap Gruffydd Maelor]]'''<br>Powys Fadog<br>1191–1236|Gwe=[[Gwenwynwyn ap Owain]]<br>Powys Wenwynwyn<br>1197–1216|Gwl=Gwenllian ferch Rhys|21=Gwe|20=|19=Mad|18=!|16=v|v|15=Gwl|14=!|13=|12=|11=May|10=|9=Tom|8=|7=Mau|6=|5=Gru|4=|Mar|Edn=[[Ednyfed Fychan]]<br>1170–1246}}
{{familytree||31=|24=,|25=-|26=!|27=-|28=-|29=-|30='|32=|22=|33=|34=!|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=||`|-|-|.|||11=|20=.|12=|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|41=}}
{{familytree||31=|24=!|25=|26=`|27=-|28=.|29=|30=|32=,|22=|33=-|34='|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|23=|21=||10=|||||!|||11=|20=!|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|41=}}
{{familytree|Tan|18=|Ltg='''[[Llywelyn the Great]]''' g.1173<br>Gwynedd<br>1195–1240<br>Powys<br>1216–1240|Mar=Maredudd ap Rhys Grug<br>m.1271|Lle=[[Llywelyn the Elder ap Maredudd ap Cynan ab Owain Gwynedd|Llywelyn the Elder ap Maredudd]]|Gr2='''[[Gruffydd II ap Madog, Lord of Dinas Bran|Gruffydd II ap Madog]]'''<br>Powys Fadog<br>1236–1269|Tud=[[Goronwy ab Ednyfed]]<br>1205–1268|Gfg='''[[Gruffydd ap Gwenwynwyn]]'''<br>Powys Wenwynwyn<br>1241–1287|Owa=Owain ap Gruffudd|Joa=[[Y Dywysoges Siwan]]|24=|23=Gfg|22=|21=Gr2|20=|19=Mar|17=Owa|v|16=|15=Tud|14=|13=Lle|12=|11=|10=|9=|8=|7=Joa|6=v|5=-|4=Ltg|-|Tan=Tangwystl Goch}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=||11=-||!||||,|-|^|12=.|21=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|19=|20=!|42=}}
{{familytree||27=Owe|21=Rhy|22=|23=|24=!|25=|26=|Gaf='''[[Gruffydd ap Llywelyn Fawr|Gruffydd ap Llywelyn]]'''<br>1200–1244|19=|Daf='''[[Dafydd ap Llywelyn]]''' g.1215 <br>Cymru<br>1240–1246|Ang=[[Angharad ferch Llywelyn]]|Mae=Maelgwn Fychan|Car=Caradog ap Tomas|Rhy='''[[Rhys ap Maredudd]]'''<br>1250–1292|Mar=[[Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Maredudd ap Llywelyn]]<br>m. 1255|20=|18=!||9=Mae|Gaf||Daf||Ang|v|10=|17=|11=Mar|12=|13=|14=!|15=|16=|Owe=[[Owen de la Pole]]<br>1257–1293}}
{{familytree||32=.|25=-|26=-|27=-|28=!|29=-|30=-|31=-|33=|23=-|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=-||11=||!|||||||12=|21=-|13=|14=`|15=-|16=-|17=-|18=-|19=-|20=!|42=}}
{{familytree||32=!|25=|26=|27=|28=!|29=|30=|31=|33=|23=|34=|35=|36=!|37=|38=|39=|40=!|41=|24=!|22=|,|11=-|-|^|-|v|-|-|-|v|12=-|21=|13=-|14=.|15=|16=|17=|18=,|19=-|20='|42=}}
{{familytree|Lll|18=|Owg=[[Owain Goch ap Gruffydd]] m. 1282<br>Gwynedd<br>1246–1255|Lll='''[[Llywelyn ap Gruffudd]]''' g.1223<br>Cymru<br>1246–1282|Dag='''[[Dafydd ap Gruffydd]]'''<br>1238–1283|Rag=[[Rhodri ap Gruffudd]]<br>1230–1315|Lle=[[Llywelyn ap Maredudd ap Llywelyn ap Maredudd ap Cynan|Llywelyn ap Maredudd]]<br>m.1263|Gru=Gruffydd de la Pole<br>m.1309|Mae=Maredydd ab Owain|Ele=Elen ferch Maelgwn|23=Gru|22=|21=|20=!|19=|17=Ele||16=v|15=Mae|14=|13=Tud|12=|11=|10=|9=Lle|8=|7=Rag|6=|5=Dag|4=|Owg|Tud=[[Tudur Hen]]<br>m.1311}}
{{familytree||32=|25=|26=|27=|28=|29=|30=!|31=|33=|23=|34=|35=|36=)|37=-|38=-|39=-|40=.|41=|24=!|22=|!|11=||||,|-|-|-|(|12=|21=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=!|19=|20=|42=}}
{{familytree|Gow|18=|Tar=[[Tomas ap Rhodri]]<br>1300–1363|Gow=[[Y Dywysoges Gwenllian]]<br>1282–1337|Lad='''[[Llywelyn ap Dafydd]]'''<br>1267–1287|Oad='''[[Owain ap Dafydd]]'''<br>1265–1325|Mad=[[Madog ap Llywelyn]]<br>''hawlydd''<br>1294–1295|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|Gru='''[[Gruffudd Fychan I]]'''<br>Powys Fadog<br>1277–1283|Md2='''[[Madog II ap Gruffydd, Lord of Dinas Bran|Madog II ap Gruffydd]]'''<br>Powys Fadog<br>1269–1277|Gat=[[Goronwy ap Tudur Hen]]<br>m.1331|23=Md2|22=|21=Gru|20=|19=|17=Owa||16=|15=|14=|13=Gat|12=|11=|10=|9=Mad|8=|7=Tar|6=|5=Oad|4=|Lad|Owa=Owain ap Maredydd}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=!|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Olg=[[Owain Lawgoch]]<br>1330–1378|Mac=[[Madog Crypl]]<br>1275–1304|31=Mac|30=|29=|28=|27=Lly|26=|25=|24=|23=|22=!|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=Olg|14=|15=|16=|Lly=Llywelyn ab Owain}}
{{familytree||29=|23=|24=!|25=|26=|27=|28=|30=!|21=|31=|32=|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||27=|21=|22=|23=|24=!|25=|26=|28=|19=|29=Tom|30=|31=|32=|33=Gor|Gor=Gruffydd of Rhuddallt<br>1296–1343|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Tom=Tomas ap Llewelyn}}
{{familytree||29=-|23=|24=!|25=|26=|27=|28=,|30=^|21=|31=-|32=.|33=|34=|35=|36=!|37=|22=|20=||10=||||||||11=|19=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|18=|38=}}
{{familytree||19=|Jeu=Jeuan ap Maredudd|Tud=[[Tudur ap Goronwy]]<br>m.1367|Gru=[[Gruffudd Fychan II]]<br>m. 1369|Mag=Marged ferch Tomos|29=Gru|28=v|27=Ele|26=|25=Mag|24=v|23=Tud|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Ele=Elen ferch Tomos}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||19=|33=|32=!|31=|30=|29=|28=|27=|26=|25=Mar|24=|23=|22=|21=|20=|18=||9=|||||||10=|17=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|Mar=[[Maredudd ap Tudur]]<br>m.1406}}
{{familytree||28=|22=|23=|24=|25=|26=!|27=|29=|20=|30=|31=|32=|33=|34=!|35=|21=|19=||9=|||||||10=|18=|11=|12=|13=|14=|15=|16=|17=|36=}}
{{familytree||18=|Owe=[[Owen Tudor]]<br>1400–1461|31=Owg|30=|29=|28=|27=|26=|25=Owe|24=|23=|22=|21=|20=|19=|17=||16=|15=|14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||Owg=[[Owain Glyndŵr]]<br>''hawlydd''<br>1400–1416}}
{{familytree||16=|27=|26=!|25=|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|15=||14=|13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||28=}}
{{familytree||15=|25=HoT|24=|23=|22=|21=|20=|19=|18=|17=|16=|14=||13=|12=|11=|10=|9=|8=|7=|6=|5=|4=||HoT=''[[Tuduriaid|Oes y Tuduriaid]]''}}
{{familytree/end}}
{{chart bottom}}
== Yr oesoedd canol cynnar (600-1066) ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Hywell_Dda_(PB02300).jpg|bawd|226x226px|Darlun olew o Hywel gan Hugh Williams; c. 1909]]
[[Delwedd:Wales_1039-63_(Gruffudd_ap_Llywelyn).svg|bawd|212x212px|Teyrnas Gruffudd ap Llywelyn]]
Mae'r Oesoedd Canol Cynnar yng Nghymru yn ymestyn o tua [[600]] hyd at [[1067|1066]] pan ddechreuodd ymosodiadau'r [[Normaniaid]] ar ororau [[Cymru]].
Yn nechrau'r cyfnod roedd rhai rhannau o Gymru, yn enwedig [[Teyrnas Powys|Powys]], yn dod o dan bwysau cynyddol oddi wrth yr [[Eingl-Sacsoniaid]], yn enwedig teyrnas [[Mercia]]. Collodd Powys gryn dipyn o'i thiriogaeth, a oedd yn arfer ymestyn i'r dwyrain o'r ffin bresennol. Yn yr 8g adeiladodd y brenin Eingl-sacsonaidd Offa glawdd a ffos ([[Clawdd Offa]]) sy'n rhedeg yn gyfochrog â'r [[Y ffin rhwng Cymru a Lloegr|ffin bresennol]] rhwng [[Cymru]] a [[Lloegr]]. Mae'n ymestyn o [[aber]] [[Afon Dyfrdwy]] yn y gogledd i aber [[Afon Hafren]] yn y de am 150 [[milltir]]; dyma oedd y clawdd hwyaf neu hiraf a wnaed gan ddyn yng ngorllewin [[Ewrop]] yn yr [[Oesoedd Canol]].<ref>References Wales gan John May; Gwasg Prifysgol Cymru.</ref>
Y cyntaf i deyrnasu dros ran helaeth o Gymru oedd Rhodri Mawr, a oedd yn frenin Teyrnas Gwynedd yn wreiddiol, ac a ddaeth yn frenin Powys a [[Ceredigion]] hefyd. Bu'n rhaid i Rhodri wynebu pwysau gan yr Eingl-Sacsoniaid ac yn gynyddol gan y Daniaid hefyd, a fu'n anrheithio Môn yn 854 yn ôl yr hanes. Yn 856 enillodd Rhodri fuddugoliaeth nodedig dros y Daniaid ym Mrwydr Llandudno, gan ladd eu harweinydd Gorm. Mae dwy gerdd gan [[Sedulius Scotus]], a ysgrifennwyd yn llys [[Siarl Foel]], brenin y Ffranciaid Gorllewinol, yn dathlu buddugoliaeth "Roricus" dros y [[Llychlynwyr]]. Cafodd Rhodri fuddugoliaeth arall yn erbyn y Daniaid ym Mrwydr Parciau yn 872.
Yn 877 ymladdodd Rhodri frwydr arall yn erbyn y Daniaid, ond y tro hwn bu'n rhaid iddo ffoi i Iwerddon. Pan ddychwelodd y flwyddyn wedyn, dywedir iddo ef a'i fab Gwriad gael eu lladd gan wŷr Mersia, er nad yw'r manylion yn hysbys. Pan fu ef farw, rhannwyd ei deyrnas rhwng ei feibion, ond bu modd i'w ŵyr, [[Hywel Dda]], ffurfio teyrnas y [[Deheubarth]] drwy uno teyrnasoedd llai y de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Yn draddodiadol, cysylltir ef â ffurfio [[Cyfraith Hywel]], pan alwodd gyfarfod er mwyn casglu, diwygio, dileu a chreu cyfreithiau newydd.
Dilynodd Hywel bolisi o gyfeillgarwch gydag [[Athelstan]], brenin y [[Wessex|Sacsoniaid Gorllewinol]] a'r grym mwyaf ar [[Ynys Prydain]] yn y cyfnod hwnnw. Cofnodir iddo ymweld â llys Athelstan nifer o weithiau, ac arwyddo nifer o ddogfennau gydag Athelstan. Mewn rhai ohonynt disgrifir ef fel ''Subregulus'' neu "is-frenin". Pan fu ef farw yn [[950]] llwyddodd ei feibion i ddal eu gafael ar y Deheubarth ac ar Gymru.
[[Gruffudd ap Llywelyn]] oedd y teyrn nesaf i allu uno'r teyrnasodd Cymreig. Brenin Gwynedd ydoedd yn wreiddiol, ond erbyn [[1055]] roedd wedi gwneud ei hun yn frenin bron y cyfan o Gymru ac wedi cipio rhannau o Loegr ger y ffin. Yn [[1063]] gorchfygwyd ef gan [[Harold Godwinson]] ac fe'i lladdwyd gan ei ŵyr ei hun. Rhannwyd ei deyrnas unwaith eto, gyda [[Bleddyn ap Cynfyn]] a'i frawd [[Rhiwallon ap Cynfyn|Rhiwallon]] yn dod yn frenhinoedd Gwynedd a Phowys.
== Oes y Tywysogion (1066-1282) ==
{{Prif|Oes y Tywysogion}}
[[Delwedd:Bayeuxtapestryscene53.jpg|bawd|155x155px|[[Brwydr Hastings]] o [[Brodwaith Bayeux|Frodwaith Bayeux]]]]
Ar drothwy'r Goncwest Normanaidd roedd Cymru yn 1063 wedi ei gwahanu yn wahanol ranbarthau, sef Gwynedd, Powys, Ceredigion, [[Buellt]], y Deheubarth, [[Teyrnas Morgannwg|Morgannwg]] a [[Teyrnas Gwent|Gwent]]. Gyda marwolaeth Gruffudd ap Llywelyn yn 1063, dechreuodd tywysogion ardaloedd fel Gwynedd a'r Deheubarth frwydro i gael teyrnasu dros fwy o dir. Roedd y ffin rhwng Cymru a Lloegr yn newid yn aml yn ystod y cyfnod hwn, gyda’r Saeson ar ochr ddwyreiniol Cymru yn chwilio'n gyson am gyfle i ennill tir.
Dechreuwyd pennod newydd yn hanes Lloegr a Chymru yn [[1066]] pan gipiodd [[Wiliam I, brenin Lloegr|Gwilym y Gorchfygwr]], o [[Normandi]], goron Lloegr ym [[Brwydr Hastings|Mrwydr Hastings]]. Yn fuan iawn roedd y Cymry yn ymosod ar drefi yn Lloegr ac yn achosi tipyn o drafferthion i William. Penderfynodd William felly bod yn rhaid iddo sefydlu rhyw fath o reolaeth dros Gymru, ac felly erbyn 1086 roedd arglwyddi Normanaidd wedi eu lleoli ar hyd y ffin rhwng Cymru a Lloegr i reoli’r Cymry. Enw’r Arglwyddi hyn oedd [[Y Mers|Arglwyddi’r Mers]]. Lleolwyd nhw mewn tri safle penodol fel eu bod yn medru lansio ymosodiadau a chipio tiroedd yng Nghymru. Gosodwyd [[Hugh d'Avranches, Iarll 1af Caer|Hugh D’Avranches]] yn ardal [[Caer]] ac ar y ffin ogledd-ddwyreiniol gyda Chymru; roedd [[Roger o Drefaldwyn, Iarll 1af Amwythig|Roger de Montgomery]] wedi ei leoli yn ardal yr [[Amwythig]] fel ei fod yn troi ei olygon tuag at ganolbarth Cymru, ac roedd [[William FitzOsbern]] wedi ei leoli ar ochr de-ddwyrain Cymru.
Defnyddiodd Rhys ap Tewdwr, Brenin y Deheubarth yn ne Cymru, ei sgiliau gwleidyddol a milwrol i gadw rheolaeth ar y Deheubarth yn ystod ei deyrnasiad rhwng c.1040 a 1093. Ond yn 1093 lladdwyd ef gan y Normaniaid a dyma oedd dechrau concwest y Normaniaid yn ne Cymru.
Roedd yr arglwyddi Normanaidd hyn fwy neu lai yn frenhinoedd ar eu tiroedd eu hunain gan eu bod yn medru codi trethi eu hunain, codi byddin eu hunain ac yn medru codi [[Castell|cestyll]] eu hunain. Roedd adeiladu cestyll yn un o’r rhesymau pam y llwyddodd y Goncwest Normanaidd i sefydlu rheolaeth ar Loegr mor gyflym.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://hwb-live-storage.s3.eu-west-1.amazonaws.com/7d/74/e1/6d/01f445709ffc80822f24434e/5.%20twitter_brut_cy.pdf?X-Amz-Expires=60&X-Amz-Algorithm=AWS4-HMAC-SHA256&X-Amz-Credential=AKIAJJDVDVTJ2MKDVDWA%2f20200403%2feu-west-1%2fs3%2faws4_request&X-Amz-Date=20200403T092542Z&X-Amz-SignedHeaders=host&X-Amz-Signature=8d7629551b5e062ba90f59ff990ea6bd90f1973811983b4c9db9be0c46b47db9|title=Braslun o Gymru, 1063 - 1282|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}{{Dolen marw|date=February 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Delwedd:Gruffydd_ap_Cynan.jpg|chwith|bawd|212x212px|Gruffudd ap Cynan yng ngharchar Hugh d'Avranches yng Nghaer (llun gan T. Prytherch, tua 1900)]]
Erbyn 1101 roedd y Normaniaid wedi ennill llawer o dir yng Nghymru ac roeddent yn defnyddio cestyll cerrig i sicrhau rheolaeth dros y tir roedden nhw’n ei feddiannu. Y Normaniaid adeiladodd y cestyll cerrig cyntaf yng Nghymru, a bu'r cestyll hyn yn allweddol o ran helpu’r Normaniaid i wrthsefyll ymosodiadau gan y Cymry. Dechreuodd y Normaniaid ymosod ar y Deheubarth yn ne Cymru yn 1136 pan aeth gŵr Gwenllian, [[Gruffudd ap Rhys]], i’r gogledd i ymladd yn erbyn y Normaniaid gyda thad Gwenllian, [[Gruffudd ap Cynan]]. Casglodd Gwenllian fyddin i’w hymladd, ond cafodd ei dal a’i dienyddio gan y Normaniaid, ynghyd â’i meibion, Morgan a Maelgwyn. Serch hynny, roedd arwyddion bod y Cymry yn dechrau brwydro'n ôl gyda Gruffudd ap Cynan, tywysog Gwynedd, wedi llwyddo i adennill tir yng ngorllewin Cymru gyda chymorth y [[Magnus III, brenin Norwy|Brenin Magnus o Norwy]]. Gruffudd osododd y sylfaen i dywysogion fel ei fab, Owain Gwynedd, i reoli ar ei ôl.
Erbyn 1200 roedd tir Cymru wedi ei rhannu’n ddwy ran, sef y [[Pura Wallia|''Pura Walia'']] a oedd o dan reolaeth y Cymry a ''Marchia Walia'' a oedd o dan reolaeth y Normaniaid. Roedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth ac Owain Gwynedd, tywysog Gwynedd, yn ffigurau allweddol yn hanes Cymru yn y cyfnod hwn, gan adennill llawer o dir a chipio cestyll y Normaniaid ar ddiwedd y 12g. Cipiodd yr Arglwydd Rhys [[Castell Aberteifi|Gastell Aberteifi]] yn 1165 a’i ail-adeiladu yn 1171, gan gynnal [[eisteddfod]] gyntaf Cymru yno yn 1176.
[[Delwedd:Death_of_Llywelyn.jpg|bawd|204x204px|Marwolaeth Llywelyn Fawr yn 1282]]
Owain Gwynedd oedd Tywysog Gwynedd yng ngogledd Cymru, a oedd yn cynnwys Gwynedd a Phowys, o 1137 hyd at ei farw yn 1170. Ymladdodd yn erbyn tywysogion Cymreig eraill, y Normaniaid a brenhinoedd Lloegr i ennill yr hawl i fod yr un cyntaf i ddefnyddio teitl ‘Tywysog Cymru’.
Erbyn 1258 roedd Llywelyn ap Gruffudd, tywysog Gwynedd, wedi sefydlu ei hun fel rheolwr y rhan fwyaf o Gymru. Atgyfnerthodd ei awdurdod yn 1267 pan ffurfiodd gytundeb gyda Harri III, brenin Lloegr, sef [[Cytundeb Trefaldwyn]]. Enwyd y cytundeb ar ôl y man lle cyfarfu’r ddau ger y rhyd ger tref [[Trefaldwyn]]. Roedd Harri III yn cydnabod yn y cytundeb mai Llywelyn oedd Tywysog swyddogol Cymru. Drwy gael yr hawl i ddefnyddio’r teitl ‘Tywysog Cymru’ roedd Llywelyn yn gorfod talu gwrogaeth i Harri III a swm o 30,000 marc.
Nid oedd perthynas cystal rhwng Llywelyn ag [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]], a ddaeth yn frenin Lloegr yn 1272. Roedd Edward yn awyddus i ehangu awdurdod coron Lloegr, ac er mwyn gwneud hynny, roedd rhaid yn ei olwg ef reoli’r Cymry afreolus. Gwrthododd Llywelyn dalu gwrogaeth i Edward ac achosodd hyn i Edward ymosod ar Lywelyn a Chymru yn 1276 ac yna yn nes ymlaen yn 1282.
Lladdwyd Llywelyn Ein Llyw Olaf yng [[Cilmeri|Nghilmeri]] yn 1282, a gyda hynny daeth llinach tywysogion Cymru i ben.
== Yr Oesoedd Canol Diweddar 1282 - 1485 ==
{{Prif|Yr Oesoedd Canol Diweddar yng Nghymru}}
[[Delwedd:Eagle_Tower,_Caernarvon_Castle.jpg|alt=|bawd|175x175px|Castell Caernarfon. Un o'r Cestyll Edward I]]
Anfonwyd unig etifedd Llywelyn, sef ei ferch Gwenllian, i’r [[lleiandy]] yn [[Sempringham]], swydd Lincoln, fel na fyddai disgynyddion o waed brenhinol Cymru yn medru codi yn erbyn coron Lloegr eto. Ar hynny, crewyd teitl newydd ‘Tywysog Cymru’ gan [[Edward I, brenin Lloegr|Edward I]] a fyddai’n cael ei roi i fab cyntafanedig brenin Lloegr o hynny ymlaen. Cyflwynodd Edward ei fab hynaf fel Tywysog Cymru i bobl Cymru yng [[Castell Caernarfon|Nghastell Caernarfon]] yn 1301. Roedd yr arwisgiad yn weithred symbolaidd, gan ei fod yn dangos mai coron Lloegr bellach oedd yn rheoli Cymru.
Er mwyn sefydlogi ei bŵer aeth Edward ati yn syth i adeiladu cyfres o gestyll ar hyd arfordir gogledd-orllewin Cymru, er enghraifft, yn [[Harlech]], [[Caernarfon]] a [[Conwy (tref)|Chonwy]] a [[Biwmares]]. Roedd y rhain yn gestyll consentrig ac wedi eu llunio ar batrwm y cestyll cadarn a oedd yn gyffredin yng ngwledydd y Dwyrain Canol lle ymladdwyd y Croesgadau.
Yn y cyfnod ar ôl 1282 bu gwrthryfeloedd achlysurol yn erbyn y gyfundrefn newydd, er enghraifft, Gwrthryfel [[Maelgwn ap Rhys|Maelgwn ap Rhys Fychan]] yng [[Ceredigion|Ngheredigion]] yn 1294-95, a Gwrthryfel [[Llywelyn Bren]], Arglwydd Senghennydd, a gychwynnodd yn 1316. Cyhoeddodd Owain Glyn Dŵr ei hun yn Dywysog Cymru ar 16 Medi 1400 yng [[Glyndyfrdwy|Nglyndyfrdwy]], Corwen, ac arweiniodd nifer o wrthryfeloedd yn erbyn brenin Lloegr ar ddechrau’r 15g.<ref name=":0" />
== Cymdeithas a gwaith ==
[[Delwedd:Cantrefi.Medieval.Wales_cy.png|alt=|bawd|424x424px|Cantrefi Cymru yn yr oesoedd canol]]
Tywysogion oedd yn rheoli rhanbarthau mawr yng Nghymru fel Gwynedd, Morgannwg a'r Deheubarth yn ystod yr Oesoedd Canol. O fewn y rhanbarthau hyn roedd rhanbarthau llai oedd yn cael eu galw'n [[Cantref|gantrefi]]. Ac o fewn y rhanbarthau llai hynny roedd rhanbarthau llai eto o’r enw [[Cwmwd|cymydau]]. Roedd gan bob cwmwd arweinydd oedd yn ffyddlon i dywysog ei ranbarth.
Rhannwyd y gymdeithas yn grwpiau gwahanol o bobl, gyda’r tywysog neu’r brenin yn bennaeth, wedyn yr uchelwyr, yna’r gwŷr rhydd a’r [[Taeog|taeogion.]] Roedd y tywysog yn rheoli'r deyrnas tra byddai’r uchelwyr yn rheoli’r cymydau. Roedd cwmwd yn debyg i ardal.
Canran fach iawn o’r boblogaeth oedd yn uchelwyr, ond roeddent yn rheoli canran uchel o’r tir. Roedd y gwŷr rhydd yn annibynnol a chanddynt hawliau rhydd, tra bod y taeogion yn cael eu gweld fel eiddo rhywun arall. Byddai’r tywysog a’i deulu yn symud o un cwmwd i’r llall ac yn aros am gyfnod yn y cwmwd hwnnw. Prif lys Llywelyn Fawr oedd [[Llys Rhosyr]], ar Ynys Môn.
Fel uchelwr roeddech yn etifeddu statws eich teulu – ni allech ddod yn uchelwr. Byddent yn rheoli’r tir ac yn penderfynu pa waith roedd yn rhaid i’r taeogion ei wneud. Byddai’r werin, neu’r taeogion, yn talu treth i’r uchelwr am ofalu amdanynt. Roedd y gwŷr rhydd yn rhentu eu tir eu hunain ac yn cael yr hawl i hela a theithio ar hyd y wlad fel y mynnent. Roedden nhw hefyd yn talu [[treth]]i i’r uchelwyr am eu gwarchod. Roedd y taeogion a’r caethweision ymhlith grwpiau isaf y gymdeithas. Doedd dim hawliau o gwbl gan y caethweision, ac nid oedd y taeog yn medru gadael y pentref heb ganiatâd yr uchelwr. Nid oeddent yn berchen tir eu hunain, a byddent yn gofalu am gaeau’r uchelwr. Roedd y taeog a’r caethwas yn dlawd iawn.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=LlGC&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymdeithas yn yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfraith Cymru yn yr Oesoedd Canol ==
[[Delwedd:Laws_of_Hywel_Dda_(f.4.r)_Judge_cropped.jpg|alt=|bawd|150x150px|Llun o farnwr o lawysgrif ''Cyfraith Hywel'']]
Hywel ‘Dda’ ap Cadell (880-950) oedd brenin cyntaf teyrnas y Deheubarth yn ne-orllewin Cymru. Llwyddodd i greu’r deyrnas drwy uno teyrnasoedd llai'r de-orllewin, ac erbyn [[942]] roedd wedi cipio Gwynedd hefyd. Meddiannodd Bowys tua’r un adeg gan ddod yn frenin ar y rhan fwyaf o Gymru. Mae’n bwysig yn hanes Cymru’r Oesoedd Canol oherwydd mai ef greodd y gyfres gyntaf o gyfreithiau i Gymru, sef [[Cyfraith Hywel|Cyfraith Hywel Dda]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru yn 1063|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
[[Delwedd:Statute_of_Rhuddlan.jpg|chwith|bawd|208x208px|Testun o gopi o Statud Rhuddlan o'r 15fed ganrif]]
Elfen bwysig yn y gyfraith o ran [[Hanes Cymru]] oedd y gyfraith a oedd yn pennu etifeddiaeth. Roedd gan bob mab cydnabyddedig hawl i gyfran o eiddo’r tad. Bu hyn yn arwyddocaol ar gyfer tywysogion y Cymry, gan ei fod yn golygu bod teyrnasoedd yn cael eu rhannu'n gyson heb obaith am undod parhaol. Roedd hyn yn wahanol i deyrnas brenin Lloegr, lle etifeddai’r mab hynaf y deyrnas gyfan.
Gyda goresgyniad Cymru gan Loegr yn 1282 aeth Edward I ati i basio cyfres o gyfreithiau a oedd yn cael gwared ar yr hen gyfreithiau Cymreig. Yn eu lle rhoddwyd cyfreithiau Lloegr ar waith. Dyma oedd [[Statud Rhuddlan]], a basiwyd yn 1284. Bwriad gwleidyddol Edward oedd sefydlu rheolaeth Lloegr yng Nghymru, ac i bob pwrpas roedd y cyfreithiau hyn yn gwneud Cymru yn dalaith o fewn Lloegr.
Ond er mai bwriad Edward oedd rheoli Cymru gyfan, ni lwyddodd i wneud hynny. Gelwid y tir lle mai ‘cyfraith y brenin’ oedd mewn grym yn ‘Dywysogaeth’. Roedd gweddill tir Cymru yn cael ei hadnabod fel y Mers ac o dan reolaeth Arglwyddi’r Mers, sef disgynyddion yr hen arglwyddi Normanaidd. Gan hynny, roedd dwy fath o gyfraith yn bodoli ochr yn ochr â’i gilydd yng Nghymru. Dyma fu’r sefyllfa nes pasio’r [[Deddfau'r Cyfreithiau yng Nghymru 1536 a 1542|Deddfau Uno]] rhwng Cymru a Lloegr yn 1536 a 1542 pan unwyd Cymru gyfan o dan reolaeth [[Harri VIII, brenin Lloegr|Harri VIII]]. Wedi hynny, roedd cyfraith Lloegr yn cael ei gweithredu ar draws Cymru gyfan.<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Fb8153ca1-db7a-4df7-a1df-e6fe66ad3518|title=Gorchfygu Cymru|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Crefydd a Diwylliant ==
[[Delwedd:DSCN4297-strata-florida-arch.JPG|bawd|200x200px|Adfeilion mynachlog Ystrad Fflur]]
Roedd crefydd yn bwysig iawn ym mywyd pobl yr Oesoedd Canol, gyda’r [[Eglwys]] a’r mynachlogydd yn chwarae rôl bwysig yn y gymdeithas. Roedd y mynachlogydd yn cynnig amrywiaeth o wasanaethau oddi mewn i'r gymuned - er enghraifft, fel [[ysbyty]] ar gyfer cleifion, lloches a llety i bererinion ac roeddent hefyd yn ganolfannau dysgedig iawn. Mewn cyfnod pan nad oedd gweisg yn bodoli, roedd y mynachod yn gyfrifol am ysgrifennu nifer o lawysgrifau pwysig â llaw. Roedd y mynachlogydd yn hollbwysig i economi Cymru hefyd gan eu bod yn berchen ar diroedd eang, ac roedd y [[Sistersiaid]] yn enwedig yn enwog am fagu defaid a chynhyrchu gwlân.
[[Delwedd:Chronical_of_the_Princes_(f.260).jpg|chwith|bawd|202x202px|Y llawysgrif hon yw'r copi cynharaf o ''Frut y Tywysogion''.]]
Gyda dyfodiad y Normaniaid i Loegr a Chymru ar ddiwedd yr 11g sefydlwyd [[Urdd y Sistersiaid]] yng Nghymru a Lloegr. Yn ystod y 12g sefydlwyd llawer o fynachlogydd Sistersaidd - er enghraifft, [[Ystrad Fflur]] yn 1186, a Llywelyn Fawr oedd ei noddwr; [[Hendy-gwyn]], [[Abaty Nedd|Nedd]], [[Abaty Tyndyrn|Tyndyrn]] yn hanner cyntaf y 12g a [[Abaty Glyn y Groes|Glyn y Groes]] ar ddechrau’r 13g. Roedd Ystrad Fflur yn bwysig yn hanes llenyddiaeth a diwylliant Cymru yn ystod y cyfnod hwn oherwydd ei chysylltiad â ''[[Brut y Tywysogion]]'', sef un o’r ffynonellau pwysicaf am hanes Cymru cyn y Goncwest Edwardaidd.<ref>{{Cite book|title=Yr Oesoedd Canol|last=|first=|publisher=Canolfan Astudiaethau Addysg|year=1993|isbn=|location=|pages=23}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|title=Brut y Tywysogion|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=Llyfrgell Genedlaethol Cymru|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref> Sefydlwyd Ystrad Fflur gan [[yr Arglwydd Rhys]] ac roedd hefyd yn ganolfan wleidyddol bwysig, gyda Llywelyn Fawr yn galw ynghyd arweinyddion Cymru i Ystrad Fflur yn 1138 er mwyn tyngu llw o ffyddlondeb i’w fab, Dafydd, fel ei olynydd.<ref>{{Cite web|title=Brut y Tywysogion {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/brut-y-tywysogion/|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref>
Ymwelodd [[Gerallt Gymro]] (c.1146-1223) ag Ystrad Fflur tra bu ar ei daith drwy Gymru yn 1188 yn recriwtio milwyr ar gyfer y [[Croesgadau]]. Ymwelodd hefyd â'i gefnder, Yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth, yng Nghastell Aberteifi. Ysgrifennodd Gerallt am ei daith drwy Gymru yn ei lyfrau ‘Y Daith drwy Gymru’ a ‘Disgrifiad o Gymru’, lle mae’n rhoi cipolwg i ni ar ffordd o fyw, arferion, a daearyddiaeth Cymru yn y cyfnod hwnnw.
Yn Abaty Ystrad Fflur hefyd y copïwyd [[Llawysgrif Hendregadredd]]. Dyma’r casgliad hynaf o waith [[Beirdd y Tywysogion|beirdd Oes y Tywysogion]], sef beirdd a fu’n barddoni rhwng dyfodiad y Normaniaid a lladd Llywelyn ap Gruffydd. Mae’n debyg y cychwynnwyd cofnodi'r gwaith rywbryd ar ôl 1282. Mae’n ddigon posib hefyd bod un gerdd, a blith nifer o gerddi a ychwanegwyd tua 1330, wedi cael ei hysgrifennu yn llaw [[Dafydd ap Gwilym]], un o feirdd pwysicaf Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol. Roedd Dafydd yn ôl yr hanes wedi cael rhywfaint o’i addysg gyda’r mynachod yn Ystrad Fflur, ac yno, yn ôl yr hanes, y claddwyd ef, o dan yr [[ywen]].<ref name=":1">{{Cite web|title=Llawysgrif Hendregadredd {{!}} Llyfrgell Genedlaethol Cymru|url=https://www.llyfrgell.cymru/darganfod/oriel-ddigidol/llawysgrifau/yr-oesoedd-canol/llawysgrif-hendregadredd/#?c=&m=&s=&cv=&xywh=-146,-658,6556,5575|website=www.llyfrgell.cymru|access-date=2020-04-03}}</ref> Roedd gan feirdd statws uchel yng nghymdeithas Cymru. Noddwyd beirdd gan lawer o dywysogion Cymru, cyn y Goncwest Edwardaidd. Gruffudd ab yr Ynad Coch oedd un o feirdd amlycaf oes y Tywysogion gan mai ef a gyfansoddodd y farwnad i Lywelyn ap Gruffudd wedi iddo gael ei ladd yng Nghilmeri yn 1282.<ref>{{Cite book|title=Gwyddoniadur Cymru yr Academi Gymreig|last=Peredur Lynch|first=John Davies, Nigel Jenkins, Menna Baines|publisher=Gwasg Prifysgol Cymru|year=2008|isbn=|location=|pages=395}}</ref> Parhawyd â'r traddodiad o noddi beirdd yng Nghymru yn y mynachlogydd, nes iddynt gael eu diddymu gan Harri VIII yn 1536 a 1539, gan eu bod hwythau hefyd yn gefnogwyr pwysig i ddysg a diwylliant Cymru.<ref name=":1" />
== Cysylltiad ag Ewrop ==
[[Delwedd:Rice_ap_Gryffydd,_Prince_of_Wales.jpg|bawd|Paentiad modern o'r Arglwydd Rhys]]
Un o reolwyr pwysicaf a dylanwadol Cymru yn ystod yr Oesoedd Canol oedd yr Arglwydd Rhys o'r Deheubarth. Ef oedd yn gyfrifol am drefnu cynnal yr Eisteddfod gyntaf erioed yng Nghastell Aberteifi yn 1176. Roedd beirdd o [[Iwerddon]], [[yr Alban]] a [[Ffrainc]] wedi dod yno i gystadlu. Er mai gŵyl Gymraeg yw’r Eisteddfod mae rhai haneswyr yn meddwl mai o Ffrainc y daw’r syniad yn wreiddiol. Roedd gan yr Arglwydd Rhys gysylltiadau cryf â’r Normaniaid o Ffrainc, ac roedd gŵyl debyg i’r Eisteddfod yn cael ei chynnal yn Auvernge yng Nghanolbarth Ffrainc.
Er bod gan Gymru gysylltiad cryf â Lloegr roedd hefyd yn wlad annibynnol oedd â chysylltiadau cryf â gweddill [[Ewrop]] - er enghraifft, mewn masnach, rhannu syniadau, ac roedd yr iaith Gymraeg i’w chlywed mewn mannau ar draws Ewrop.
Dechreuodd y Llychlynwyr ymosod ar ardaloedd yng Nghymru yn y 9g, ac ymhen amser roeddent yn masnachu gyda’r Cymry mewn canolfannau masnach arbennig. Y Llychlynwyr sydd yn gyfrifol am nifer o enwau llefydd yng Nghymru fel:
* [[Ynys Môn]] (Anglesey) - ''Önguls-ey''
* [[Abertawe]] (Swansea) - ''Svein’s-ey''
* [[Abergwaun]] (Fishguard) – ''Fiskigarốr''
Mae [[Archaeoleg|archeolegwyr]] wedi darganfod canolfan fasnachu oedd yn bodoli yn ystod y 9fed a’r 10g yn [[Llanbedrgoch]], Ynys Môn. Mae’n debyg ei bod yn ganolfan ar gyfer creu a chyfnewid [[nwyddau]]. Mae archeolegwyr wedi darganfod nwyddau fel bwcl belt a thlws o [[Sgandinafia]] ac [[Iwerddon]] yma.
Sefydlwyd nifer o fynachlogydd Cymru gan fynachod o Ffrainc, fel y [[Benedictiaid]] a’r Sistersiaid. Byddai’r mynachod hyn yn teithio i Ffrainc am gyfnod bron bob blwyddyn, ac yn dychwelyd gyda syniadau a thechnegau newydd am bob math o bethau, fel [[Ffermio a'r Tirwedd Cymreig|ffermio]] a [[Pysgota yng Nghymru|physgota]].<ref>{{Cite web|url=https://hwb.gov.wales/search?query=Oes%20y%20Tywysogion&strict=true&popupUri=%2FResource%2Ff2b3ae86-7de5-493a-8d99-165b7c36525e|title=Cymru Ewropeaidd yr Oesoedd Canol|date=|access-date=3 Ebrill 2020|website=HWB|last=|first=|archiveurl=|archivedate=|deadurl=}}</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{Cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Oesoedd Canol yng Nghymru}}
[[Categori:Hanes Cymru yn ôl cyfnod]]
[[Categori:Yr Oesoedd Canol yng Nghymru| ]]
[[Categori:Prosiect WiciAddysg]]
a7ksreayx3ntm1bmp0ktgwokzgua2o8
Nodyn:Marwolaethau diweddar
10
10478
11102465
11101187
2022-08-18T13:46:27Z
Deb
7
wikitext
text/x-wiki
<!-- Ychwanegwch erthyglau newydd ar y dechrau, a dilëwch yr un ddiwethaf -->
{{Rhestr ddotiog|
* [[Wolfgang Petersen]]
* [[Anne Heche]]
* [[Raymond Briggs]]
* [[Issey Miyake]]
}}
<noinclude>[[Categori:Nodiadau|Marwolaethau diweddar]]</noinclude>
5ovey1iu0mi4jnfl48vfys0m9yn6vyt
Hirohito
0
22438
11102502
11024495
2022-08-18T19:20:15Z
CommonsDelinker
458
Yn gosod [[File:Emperor_Shōwa_official_portrait_1_(cropped2).jpg]] yn lle Hirohito_wartime.jpg (gan [[commons:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] achos: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR4|Criterion 4]] (harmonizing names of file set)).
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth cenedl}}
[[Delwedd:Emperor Shōwa official portrait 1 (cropped2).jpg|bawd|dde||Delwedd Hirohito o'r [[Ail Ryfel Byd]]]]
Yr '''Ymerawdwr Shōwa''' (昭和天皇 ''Shōwa Tennō'') ([[29 Ebrill]] [[1901]] – [[7 Ionawr]] [[1989]]) oedd 124fed [[Rhestr Ymerawdwyr Siapan|ymerawdwr Japan]]. Fe deyrnasodd rhwng 25 Rhagfyr 1926, hyd ei farwolaeth yn [[1989]]. Adnabyddir ef oddi allan i Japan gan yr enw '''Hirohito''' (裕仁), sef "benthyciadau gorfodol, niferus". Rhoddwyd yr enw ''Ymerawdwr Shōwa'' iddo ar ôl iddo farw a gelwir yr amser pan deyrnasodd y [[Cyfnod Shôwa]] (昭和時代 ''Cyfnod Hedd Goleuedig'') yn [[Siapan]]. Fe oedd yn rheoli Siapan drwy gydol yr [[Ail Ryfel Byd]]. Ei deyrnasiad oedd yr un mwyaf hir o bob ymerawdwr. Ei fab hynaf, a'r ymerawdwr heddiw, yw [[Akihito]].
Ar ddechrau ei deyrnasiad, roedd Japan yn un o bwerau mawr y byd: y 9fed ar ôl yr Eidal o ran economi a'r trydydd o ran llynges arfog.
Roedd hefyd yn aelod o [[Cynghrair y Cenhedloedd|Gynghrair y Cenhedloedd]].<ref>{{cite book| last = Northedge| first = Frederick S.| authorlink = F. S. Northedge| title = ''The League of Nations: Its Life and Times, 1920-1946''| year = 1986| publisher = Holmes & Meier| location = New York| isbn = 978-0841910652| pages = 42–48 }}</ref> Ar ddiwedd yr Ail Ryfel Byd, ni chafodd mo'i erlyn am droseddau rhyfel. Ceir llawer o ddadlau am ei ran ym mhenderfyniadau milwrol ei wlad, ac osgodd farwolaeth ar ddiwedd y rhyfel.<ref name="S. Matsuno, 1997, p.27-29">Y. Yoshimi and S. Matsuno, ''Dokugasusen Kankei Shiryô II, Kaisetsu, Jugonen Sensô Gokuhi Shiryoshu'', 1997, t. 27–29</ref> Wedi'r rhyfel daeth yn symbol o'r wlad newydd ac erbyn diwedd ei deyrnasiad, roedd Japan yn ail economi mwyaf y byd.
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Hirohito}}
[[Categori:Genedigaethau 1901]]
[[Categori:Marwolaethau 1989]]
[[Categori:Ymerodron Siapan]]
bwlwakg0igsm5e049d2ug189ohy4loz
Gwenno Saunders
0
30030
11102467
10986243
2022-08-18T13:52:29Z
Ælfgar
8609
/* Albymau ac EPs */
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Cymru}} | dateformat = dmy }}
[[Delwedd:Gwenno yn tafarn y Parrot, Caerfyrddin.jpg|bawd|270px|Gwenno yn tafarn y Parrot, Caerfyrddin]]
Cantores a chwaraewr allweddellau [[Cymry|Gymreig]] ydy '''Gwenno Mererid Saunders'''<ref>{{Cite web |url=http://www.ascap.com/ace/search.cfm?requesttimeout=300&mode=results&searchstr=1756325&search_in=c&search_type=exact&search_det=t,s,w,p,b,v&results_pp=20&start=1 |title=ASCAP: American Society of Composers, Authors and Publishers |access-date=2010-03-04 |archive-date=2011-05-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110523060906/http://www.ascap.com/ace/search.cfm?requesttimeout=300&mode=results&searchstr=1756325&search_in=c&search_type=exact&search_det=t,s,w,p,b,v&results_pp=20&start=1 |url-status=dead }}</ref> (ganed [[23 Mai]] [[1981]]). Mae wedi teithio'r byd efo [[Pnau]] (Empire Of The Sun) ac [[Elton John]]. Cyn hynny bu'n aelod o fand pop [[The Pipettes]]. Mae hi'n siaradwraig [[Cymraeg]] rugl a hefyd yn siarad [[Cernyweg]].<ref>{{Cite web |url=http://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |title=BBC.co.uk: ''Gwenno - in tune, in Cornish!'' |access-date=2010-03-04 |archive-date=2012-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121113011208/http://www.bbc.co.uk/cornwall/connected/stories/gwennointuneincornish.shtml |url-status=dead }}</ref> Caiff Gwenno ei hadnabod weithiau fel '''Gwenno Pipette'''. Cyhoeddodd albwm o'r enw'r [[Y Dydd Olaf (albwm)|Y ''Dydd Olaf'']] yn Awst 2014, sydd wedi'i sylfaenu ar themâu ffug-wyddonol [[Y Dydd Olaf|nofel o'r un enw]] a gyhoeddwyd yn 1976 gan Owain Owain.<ref>[http://www.peski.co.uk/artist/303/gwenno Gwefan Gwenno Saunders;] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150811074519/http://www.peski.co.uk/artist/303/gwenno |date=2015-08-11 }} adalwyd 8 Medi 2014</ref>
== Bywgraffiad ==
Ganed Saunders yng [[Caerdydd|Nghaerdydd]],<ref>[http://sweepingthenation.blogspot.com/2006/07/friendly-chat-with-gwenno.html Sweeping The Nation: ''A Friendly Chat With Gwenno'']</ref> yn ferch i'r ieithydd a bardd Cernyweg nodweddiadol, [[Tim Saunders]],<ref>{{Cite web |url=http://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |title=BBC Wales: Gwenno |access-date=2006-03-22 |archive-date=2006-03-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060322180029/http://www.bbc.co.uk/wales/music/sites/gwenno/ |url-status=live }}</ref> a Lyn Mererid, sy'n aelod o'r côr sosialaidd Cymreig adnabyddus, Côr Cochion Caerdydd, ac yn gweithio fel cyfieithydd.
Bu Saunders yn mynychu Academi Dawns Wyddelig Seán Éireann-McMahon ers oedd hi'n bump oed,<ref>{{Cite web |url=http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html |title=Lord of the Dance biographies |access-date=2010-03-04 |archive-date=2003-08-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030819093618/http://hjem.get2net.dk/theplace/bio3.html |url-status=dead }}</ref> roedd Gwenno hefyd yn aelod o gast gynhyrchiadau [[Michael Flatley]], ''[[Lord Of The Dance]]''<ref>[http://www.manchestereveningnews.co.uk/entertainment/music/rock_and_pop/s/218/218018_dotty_about_the_pipettes.html Manchester Evening News: ''Dotty about The Pipettes'']</ref> a ''[[Feet of Flames]]'', tra roedd hi yn ei harddegau, a chwaraeodd y rhan arweiniol yng nghynyrchiad [[Las Vegas]] ''Lord Of The Dance''.{{Cyfs personol}} Yn [[2001]], cafodd ran yn y gyfres teledu ''[[Pobol y Cwm]]'' ar [[S4C]], ac yn hwyrach cyflwynodd y rhaglen ''"Ydy Gwenno'n Gallu... ?"''.
=== Gyrfa gerddorol ===
<gallery>
Gwenno Saunders 2014.jpg|2014
Gwenno Saunders.jpg|2016
</gallery>
Yn ystod y blynyddoedd cyn ymaelodi â'r Pipettes, bu Gwenno yn gantores bop unigol, yn canu y rhan fwyaf drwy gyfrwng y Gymraeg a Chernyweg, gan ryddhau dwy EP unigol, ''[[Môr Hud]]''<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=MP1N9vg2v9k Môr Hud]</ref> a ryddhawyd yn [[2002]], a ''[[Vodya]]''<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=E8pq73q2-48 Vodya]</ref> yn [[2004]]. Yn ddiweddarach, cynrychiolodd Saunders [[Cernyw|Gernyw]] yn y [[Cystadleuaeth Cân Eurovision Amgen|Gystadleuaeth Cân Eurovision Amgen]] yn 2003, ac enillodd Wobr Dewis y Bobl am ei pherfformiad o ''Vodya''.
Ymaelododd Gwenno â'r Pipettes ym mis Ebrill [[2005]] wedi i'r aelod cychwynnol, Julia, adael. Mae hi'n nodweddiadol yn bennaf am ei llais arweiniol ar y sengl ''[[Pull Shapes]]'' a chytgan ''[[Your Kisses Are Wasted on Me]]''. Fe gyhoeddoedd gwaith unigol ar ei gwefan [[MySpace]]. Rhyddhaodd albwm unigol fechain ''U & I'' ym mis Hydref 2007. Wedi ymadawiad [[Rose Dougall|Rosay]] a [[Rebecca Stephens|RiotBecki]] o'r Pipettes, ymunodd chwaef ieuengaf Saunders, Ani â'r band ym mis Ebrill 2008.
Yn Rhagfyr 2005 cyrhaeddodd ei albwm ''[[Y Dydd Olaf (albwm)|Y Dydd Olaf]]'' restr fer un o brig siartiau cerddoriaeth Prydain. Dyma'r tro cyntaf i albwm Cymraeg ei hiaith gyrraedd y safle hwn.
== Disgyddiaeth ==
===Albymau ac EPs===
{| class="wikitable"
!Fformat
! Teitl
! Blwyddyn
|-
|EP
|''[[Vodya]]''
|2002
|-
|EP
|''[[Ymbelydredd (albwm)|Ymbelydredd]]''
|2012
|-
|Albwm
|''[[Y Dydd Olaf (albwm)|Y Dydd Olaf]]''
|2014
|-
|Albwm
|''[[Le kov]]''
|2018
|-
|Albwm
|''[[Tresor]]''
|2022
|}
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
== Dolenni allanol ==
* [http://myspace.com/gwenno Safle MySpace Gwenno]
* [http://www.seaneireannmcmahon.co.uk/ Academi Dawns Wyddelig Seán Éireann-McMahon] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090528094123/http://www.seaneireannmcmahon.co.uk/ |date=2009-05-28 }}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Saunders, Gwenno}}
[[Categori:Genedigaethau 1981]]
[[Categori:Merched yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Merched yr 21ain ganrif]]
[[Categori:Cantorion Cymreig]]
[[Categori:Cantorion Cernyweg]]
[[Categori:Cantorion Saesneg]]
[[Categori:Pobl o Gaerdydd]]
[[Categori:Pobl addysgwyd yn Ysgol Gyfun Gymraeg Glantaf]]
7q3ib1ih4oiywxtcai2hcawpjez5vdl
Wicipedia:Erthyglau a geisir
4
40206
11102538
11045155
2022-08-18T23:22:30Z
86.146.244.99
/* Y rhestr */
wikitext
text/x-wiki
Ydych chi wedi sylwi bod erthygl yn eisiau, yr hoffech ei gweld? Gofynnwch amdani hi yma!
== Y rhestr ==
* [[Y Bathdy Brenhinol]]
* [[Modular Audio Recognition Framework]], gweler [[:en:Modular Audio Recognition Framework]]
* [[Atgyfodiad]] - athrawiaeth bwysig mewn Cristnogaeth (a chredoau eraill?)
*[[Neomura]], gweler [[:en:Neomura]]
* [[Reis cyflawn]] (a porc, bresych, burum, ham, wyau ayyb a llawer o ffrwythau)
* [[:en:Cow (public service announcement)]]
* [[Pwca]]
* [[Ar Dywysog Gwlad y Bryniau]] ([[:en:God Bless the Prince of Wales|en]])
* [[Sili go Dwt]], [[Twti Glyn Hec]]
* [[Cymry ar wasgar]]: [[Cymry Chicago]] ([[:en:Welsh history in Chicago|en]]), [[Y Tract Cymreig]] ([[:en:Welsh Tract|en]]), [[Archentwyr Cymreig]], [[Jamaicaid Cymreig]] ([[:en:Welsh settlement in Jamaica|en]]), [[Chileaid Cymreig]] ([[:en:Welsh Chilean|en]])
* [[Romani Gymreig]] ([[:en:Welsh-Romani language|en]])
* [[Safwy]] ([[:en:Savoy|en]], [[:fr:Savoie|fr]])
* [[Cambro-Normaniaid]] ([[:en:Cambro-Norman|en]])
* [[Comics Cymraeg]] ([[:en:Welsh-language comics|en]])
* [[Dawnsio Nantgarw]] ([[:en:Nantgarw tradition|en]])
* [[Hanes traddodiadol Cymru]] (gweler [[:Categori:Hanes traddodiadol Cymru]])
* [[Cyfriniaeth]]
* [[Hosbis]]
* [[Pedol]]
* [[Wicipedia:Y Golygydd Gweledol]] - golygydd newydd sydd ddim yn dangos y wicicod. Dylid bod rhywbeth am hyn. [[:en:Wikipedia:VisualEditor]]
* [[Adfer iaith]] ([[:en:Language revitalization|en]])
* [[Hawliau iaith]] ([[:en:Linguistic rights|en]])
* [[Llofruddiaeth Edna Phillips]] ([[:en:Murder of Edna Phillips|en]])
* [[Pêl-law Cymreig]] ([[:en:Welsh handball|en]])
* [[Interlingue]] ([[:en:Interlingue|en]], [[:simple:Interlingue|simple]])
* [[Rhyng-Slafeg]] neu [[Rhyng-Slafoneg|Ryng-Slafoneg]] ([[:en:Interslavic language|en]], [[:simple:Interslavic language|simple]])
* [[Diawl bach]] ([[:en:Diawl bach|en]])
* [[Cyfraith Dyfnwal Moelmud]]
* [[BYD Auto]] ([[:en:BYD Auto|en]])
* [[Plas Glyn-y-weddw]], Llanbedrog, Gwynedd
* {{dai|Tŷ Siamas|en}}, Dolgellau, Gwynedd
* [http://croniclau.bangor.ac.uk/chronicles.php.cy Croniclau Cymreig]
**''[[Epitome Historiae Britanniae]]''
**''[[Chronica ante aduentum domini]]''
**{{dai|O Oes Gwrtheyrn|en|O Oes Gwrtheyrn Gwrtheneu}}
**{{dai|Brenhinedd y Saesson|en|Brenhinoedd y Saeson}}
*{{dai|Tŷ Pawb|WD=Q86105972}}, Wrecsam
*[[Dwyn sberm]] ([[:de:Samenraub|de]], [[:en:Sperm theft|en]])
===Pobl===
* {{dai|Achraf Baznani|WD=Q18071715}}, ffotograffydd o Foroco
* [[Saraṇa Bhikkhu]] ([[:br:Saraṇa Bhikkhu|br]])
* {{dai|Cneppyn Gwerthrynion|en}}, bardd a gramadegydd o'r 13g
* [[William Cragh]]/William ap Rhys (erthygl ddethol ar [[:en:William Cragh|en]])
* [[Pumpuang Duangjan]] ([[:en:Pumpuang Duangjan|en]], [[:simple:Pumpuang Duangjan|simple]])
* [[Dale Earnhardt, Jr.]] ([[:en:Dale Earnhardt, Jr.|en]])
* [[Timothy Everest]] ([[:en:Timothy Everest|en]])
* {{dai|Meinir Ffransis|en}}, ymgyrchydd iaith
* [[Rick Hendrick]] ([[:en:Rick Hendrick|en]])
* [[Jimmie Johnson]] ([[:en:Jimmie Johnson|en]])
* [[Steve Jones (athletwr)]] ([[:en:Steve Jones (athlete)|en]])
* [[Kasey Kahne]] ([[:en:Kasey Kahne|en]])
* [[Per Kirkeby]], [[:de:Per Kirkeby|(de)]],[[:es:Per Kirkeby|(es)]],[[:en:Per Kirkeby|(en)]],[[:fr:Per Kirkeby|(fr)]]
*: ''sylw: mae erthyglau mewn rhai ieithoedd eraill, gan gynnwys Saesneg, ond dydy'r erthygl Saesneg ddim yn ymddangos yn dda (dim ond rhestr), tra bod y rhan fwyaf o'r lleill yn dangos cynnwys paragraffau go iawn...'' [[Defnyddiwr:Alan012|Alan]] 21:08, 17 Hydref 2008 (UTC)
* [[Harry Mulisch]]
* {{dai|Dani Rodrik|en}}
* [[Suraphol Sombatcharoen]] ([[:en:Suraphol Sombatcharoen|en]], [[:simple:Suraphol Sombatcharoen|simple]])
* [[Honey Sri-Isan]] ([[:en:Honey Sri-Isan|en]])
* [[Angelo Tartaglia]] ([[w:it:Angelo Tartaglia|it]], [[w:en:Angelo Tartaglia|en]], [[w:fr:Angelo Tartaglia|fr]])
* [[Jan Voss]] [[:de:Jan Voss|(de)]],[[:fr:Jan Voss|(fr)]]
== Gweler hefyd ==
* [[Arbennig:Wantedpages|Erthyglau sydd eu hangen]] - rhestr awtomatig (dolenni sy ddim yn cyrraedd tudalen)
[[Categori:Wicipedia|Erthyglau a geisir]]
acqjq8mf5wkcjg8cwx2ixt3sc3vzkt8
Cors Crymlyn
0
56118
11102563
11101614
2022-08-19T09:10:04Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle
| ynganiad = {{wikidata|property|P443}}
| gwlad = {{banergwlad|Cymru}}
}}
[[Gwarchodfa Natur Genedlaethol]] gerllaw dinas [[Abertawe]] yw '''Cors Crymlyn''' (cyfeirir ati yn Saesneg fel ''Crymlyn Bog''). Hi yw'r esiampl fwyaf yng Nghymru o gors alcalin ar yr iseldir neu [[ffen]].
Saif y gors i'r dwyrain o ganol Abertawe, mewn ardal oedd unwaith yn aber [[Afon Clydach]] ac [[Afon Nedd]]. Ar un adeg roedd purfa olew ar ran o'r safle, ac mae hen gamlas Glan-y-wern yn arwain trwy'r warchodfa. Heblaw'r gors ei hun, ceir amrywiaeth o gynefinoedd a rhai planhigion sy'n brin ym Mhrydain, yn cynnwys Plu'r Gweunydd Eiddil, Rhedynen Wyfrdwy, Gwlithlys, Llymfrwynen a Swigenddail Lleiaf. Ceir amrywiaeth o adar yno hefyd, yn cynnwys [[Rhegen dŵr]] ac [[Aderyn y bwn]].
[[Delwedd:Penisa'r-coed - geograph.org.uk - 95118.jpg|bawd|dim|Cors Crymlyn (yn y pellter)]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolenni allanol==
* [http://www.bbc.co.uk/cymru/deorllewin/papurau_bro/llais/newyddion/mawrth03.shtml Cors Crymlyn, Cornel Natur, BBC Cymru]
[[Categori:Ardaloedd Cadwraeth Arbennig yng Nghymru]]
[[Categori:Corsydd Abertawe|Crymlyn]]
[[Categori:Gwarchodfeydd Natur Cenedlaethol yng Nghymru]]
cnzm3g1wa2x4curnbsjr599gspsare7
Rhestr adar Llydaw
0
70655
11102521
11102067
2022-08-18T21:02:42Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
Yn y rhestr hon mae holl '''[[adar]] [[Llydaw]]''' wedi eu rhestru - yn [[Gymraeg]], [[Lladin]] ac yn [[Llydaweg]]. Mae hefyd yn nodi'r rhanbarthau ([[département]]) lle cawsant eu cofnodi: [[Aodoù-an-Arvor]] (A), [[Penn-ar-Bed]] (P), [[Il-ha-Gwilun]] (I), [[Liger-Atlantel]] (L) a [[Morbihan]] (M).
Enwir yn ei dro :
*enw cyffredin Cymraeg
*enw cyffredin Llydaweg
* yr enw gwyddonol
*enw cyffredin Llydaweg arall, (br.) neu [[Ffrangeg]] (ga.)
*statws y rhywogaeth:
: [[Adar sy'n bridio|nythio]] "n"
: [[Adar mudol|mudol]]
: haf
: gaeaf
Defnyddir y drefn [[Sibley, Monroe ac Ahlquist]].
==Rhestr yn ôl Teulu==
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Petrisen goesgoch]], Klujar ruz (''[[Alectoris rufa]]'') - Nythio ('''A<sub>n</sub>,I,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Petrisen]], Klujar c'hris (''[[Perdix perdix]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>''' - Teip cyffredin yn Llydaw o'r enw (''Perdix perdix armoricana'')
*[[Sofliar]], Koailh (''[[Coturnix coturnix]]'') - mudol ('''A<sub>n?</sub>,P,I,L,M''')
*[[Ffesant]], Fazan Kolc'his (''[[Phasianus colchicus]]'') - br. '''fesant'''- ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|de|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|de|bawd|Hwyaden wyllt]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|de|bawd|Hwyaden fwythblu]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch dof]], Alarc'h roueel (''[[Cygnus olor]]'') - br. '''''sign''''' - nythio ('''A,L''')
*[[Alarch Bewick]], Alarc'h Bewick (''[[Cygnus bewickii]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Alarch y Gogledd]], Alarc'h kristilh (''[[Cygnus cygnus]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Corhwyaden]], Krag-goañv (''[[Anas crecca]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Chwiwell]], Houad penn ruz (''[[Anas penelope]]'') - ('''L''')
*[[Gŵydd dalcenwen]], Gwaz vailh (''[[Anser albifrons]]'')
*[[Gŵydd ddu]], Garreli du (''[[Branta bernicla]]'') - mudol a gaeaf, rheolaidd ('''A,P,I,L,M''')
*[[Gŵydd lwyd]], Gwaz louet (''[[Anser anser]]'') - mudol a gaeaf
*[[Hwyaden addfain]], Krag-hañv (''[[Anas querquedula]]'') - nythio a mudol ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden benddu]], Morilhon louet (''[[Aythya marila]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden bengoch]], Morilhon penn ruz (''[[Aythya ferina]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''A, P<sub>n</sub>, I<sub>n</sub>, L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden ddanheddog]], Heskenneg bras (''[[Mergus merganser]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden frongoch]], Heskenneg kuch (''[[Mergus serrator]]'') - mudol a gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider-dum (''[[Somateria mollissima]]'') - nythio ('''A<sub>n</sub>,L''')
*[[Hwyaden gopog]], Morilhon kabellek (''[[Aythya fuligula]]'') - nythio ('''P<sub>n</sub>, L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden gribgoch]], Penndog ruz (''[[Netta rufina]]'') - mudol ('''L''')
*[[Hwyaden gynffonhir]], Morhouad-kerregi (''[[Clangula hyemalis]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden lostfain]], Houad lostek (''[[Anas acuta]]'') - mudol a gaeaf ('''I,L''')
*[[Hwyaden lwyd]], Houad louet (''[[Anas strepera]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M''')
*[[Hwyaden lydanbig]], Houad beg-golvazh (''[[Anas clypeata]]'') - br. '''Houad beg-loa''' nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,I,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden lygad-aur]], Garv lagad aour (''[[Bucephala clangula]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden lygadwen]], Morilhon gellruz (''[[Aythya nyroca]]'') - mudol ('''L''')
*[[Hwyaden wyllt]], Houad-korz (''[[Anas platyrhynchos]])'' - nythio a gaeaf ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>
*[[Hwyaden yr eithin]], Tadorn roueel (''[[Tadorna tadorna]]'') - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Lleian wen]], Heskenneg bihan (''[[Mergellus albellus]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Duanenn vras (''[[Melanitta fusca]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Môr-hwyaden ddu]], Duanenn voutin (''[[Melanitta nigra]]'') - gaeaf ('''L''')
==[[Cnocell]]od==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell fraith fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Cnocell benllwyd Asia]], Speg louet (''[[Picus canus]]'')
*[[Cnocell werdd]], Kazeg-koad (''[[Picus viridis]]'') - br. '''''speg gwer''''', ga. '''''vert-picoura''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell ddu]], Speg du (''[[Dryocopus martius]]'') - nythio ('''A''')
*[[Cnocell fraith fawr]], Speg brizh bras (''[[Dendrocopos major]]'') - br. '''''poker-koad''''', '''''pilkoad bras''''', '''''drailher-koad''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell Fraith Ganolig|Cnocell fraith ganolig]], Speg krenn (''[[Dendrocopos medius]]'') - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell fraith fach]], Speg brizh bihan (''[[Picoides minor]]'') - br. '''''pilkoad bihan''''', '''''marc'h-koad bihan''''' - Neizher ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Pengam (aderyn)|Pengam]], Penngamm Eurazia (''[[Jynx torquilla]]'')
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]], Houperig (''[[Upupa epops]]'') - br. '''''kogenan''''', '''''toupenn''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]], Diredig boutin (''[[Alcedo atthis]]'') - br. '''''evn sant-Nikolaz''''', '''''diredig sant-Gwennole''''', '''''labous glas''''', '''''pesketaer''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]], Gwespetaer boutin (''[[Merops apiaster]]'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog]], Cwcw; Koukoug (''[[Cuculus canorus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Gwennol Ddu]], Glaouer du (''[[Apus apus]]'') - br. '''''glaouer, perou''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Glustiog]], Toud-lann (''[[Asio flammeus]]'')
*[[Tylluan Gorniog]], Toud (''[[Asio otus]]'') - br. '''''penn-kazh''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Fach]], Kaouenn vihan (''[[Athene noctua]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Scops]], Toud korr (''[[Otus scops]]'')
*[[Tylluan Frech]], Kaouenn penn tev (''[[Strix aluco]]'') - br. '''''kaouenn''''', ga. '''''chouan''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Wen]], Grell wenn (''[[Tyto alba]]'') - br. '''''labous an Ankoù''''', ga. '''''ferzaie''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]], Adren (''[[Caprimulgus europaeus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen Wyllt]], Koulm (''[[Columba oenas]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Ysguthan]], Kudon (''[[Columba palumbus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Turtur Dorchog]], Turzhunell durk (''[[Streptopelia decaocto]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Turtur]], Turzhunell ar c'hoadoù (''[[Streptopelia turtur]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen y Dŵr]], Rakig-dour (''[[Rallus aquaticus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Rhegen Fach]], Rakig bihan (''[[Porzana parva]]'')
*[[Rhegen Fraith]], Rakig brizhellek (''[[Porzana porzana]]'')
*[[Rhegen Baillon]], Rakig korr (''[[Porzana pusilla]]'')
*[[Iâr Ddŵr]], Douryar (''[[Gallinula chloropus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cwtiar]], Jualenn vailh (''[[Fulica atra]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|bawd|Barcud coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Gwalch Marth]], Sparfell voan (''[[Accipiter gentilis]]'') - br. '''''Gwazsparfell''''' - Nythio ('''A<sub>n</sub>, L, M<sub>n</sub>''')
*[[Gwalch glas]], Sparfell c'hlas (''[[Accipiter nisus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Bwncath]], Baou voutin (''[[Buteo buteo]]'') - Nythio ('''A,I,L''')
*[[Eryr nadroedd cyffredin]], Eryr Nadroedd Cyffredin; Skoulerer-hañv (''[[Circaetus gallicus]]'') - Nythio hyd at XIX ganrif yn Liger-Atlantel
*[[Boda gwerni]], Skoul-korz (''[[Circus aeruginosus]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Boda tinwyn]], Skoul louet (''[[Circus cyaneus]]'') - Nythio ('''A<sub>n</sub>, I<sub>n</sub>, L''')
*[[Boda Montagu]], Skoul glas (''[[Circus pygargus]]'') - br. '''''sparfell al lannoù''''' - Nythio ('''A, P, I, L, M''')<sub>n</sub>
*[[Barcud du]], Barged du (''[[Milvus migrans]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Barcud coch]], Barged ruz (''[[Milvus milvus]]'') - Mudol ('''L''')
*[[Eryr môr]], Morerer lost gwenn (''[[Haliaeetus albicilla]]'') - Gaeaf ('''L''')
*[[Boda mêl]], Bondrask (''[[Pernis apivorus]]'') - br. '''''Skilvaou-wesped''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Gwalcheryr bacsiog]], Erer korr (''[[Hieraaetus pennatus]]'' neu ''Aquila pennata'') - Nythio hyd at XIX ganrif yn Liger-Atlantel
*[[Gwalch y pysgod]], Erer-spluj (''[[Pandion haliaetus]]'') - Mudol ('''L''')
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Bach]], Falc'hun moan (''[[Falco columbarius]]'') - Mudol a gaeaf ('''L''')
*[[Hebog Tramor]], Falc'hun pirc'hirin (''[[Falco peregrinus]]'') - br. '''''falc'hun kantreat''''' - Tremeniad ('''L''')
*[[Hebog yr Ehedydd]], Falc'hun-gwez (''[[Falco subbuteo]]'') - Nythio ('''A,L''')
*[[Cudyll Coch]], Falc'hun logotaer (''[[Falco tinnunculus]]'') - br. '''''logotaer''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Plomerig rous (''[[Tachybaptus ruficollis]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')
*[[Gwyach fawr gopog]], Plomer-kuchenn (''[[Podiceps cristatus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')<sub>n</sub>
*[[Gwyach gorniog]], Plomer bougennek (''[[Podiceps auritus]]'') - Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
*[[Gwyach yddfddu]], Plomer gouzoug du (''[[Podiceps nigricollis]]'') - Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
*[[Gwyach yddfgoch]] Plomer gouzoug ruz (''[[Podiceps grisegena]]'') - mudol, Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Basstoelpel 13.jpg|200px|de|bawd|Huganod]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gwylanwydd, Mulfran Wen; Morskoul (''[[Morus bassanus]]'') - Nythio, mudol a haf ('''C''')
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran werdd]], Morvran-guchenn (''[[Phalacrocorax aristotelis]]'') - Nythio a Gaeaf ('''A,L''')
*[[Mulfran]], Morfran, Bilidowcar; Morvran vras (''[[Phalacrocorax carbo]]'') - Nythio a Gaeaf ('''A,L''')
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|de|bawd|Crëyr Bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Crëyr glas]], Crychydd; Kerc'heiz louet (''[[Ardea cinerea]]'') - br. '''''kerc'heiz''''', ga. '''''égron''''' - Nythio ('''P,L<sub>n</sub>M<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr porffor]], Kerc'heiz rous (''[[Ardea purpurea]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr mawr gwyn]], Herlegon bras (''[[Ardea alba]]'') - Gaeaf ('''L''')
*[[Crëyr melyn]] (''[[Ardeola ralloides]]'') - Nythio (?) a haf ('''L''')
*[[Crëyr gwartheg]], Bugerc'heiz (''[[Bubulcus ibis]]'') - Nythio achlysurol ers 1981('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr bach]], Herlegon bihan (''[[Egretta garzetta]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr traethau gorllewinol]], (''[[Egretta gularis]]'') - Mudol ond ar goll ( O gefnfor India) ('''L''')
*[[Aderyn y bwn]], Bongorz bras (''[[Botaurus stellaris]]'') - Nythio ('''L''')
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Bongorz bihan (''[[Ixobrychus minutus]]'') - Nythio ('''L''')
*[[Crëyr nos]], Kerc'heiz-noz kein du, (''[[Nycticorax nycticorax]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Llwybig]], Spanell wenn (''[[Platalea leucorodia]]'') - Nythio a mudol ('''L''')
*[[Ibis cysegredig]], Ibiz sakr (''[[Threskiornis aethiopicus]]'') - yn ardal Morbihan yn y 1970au ('''I,L,M''')
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia gwyn]], C'hwibon wenn (''[[Ciconia ciconia]]'') - br. '''''c'hwibon''''' - Nythio, mudol, haf ('''I<sub>n</sub>,L''')
*[[Ciconia du]], C'hwibon zu (''[[Ciconia nigra]]'') - mudol reolaidd ('''L''')
[[Categori:Adar|* Llydaw]]
[[Categori:Llydaw]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Llydaw]]
ijk2owtnra3fawtfmylu25bcvwr4ud5
11102562
11102521
2022-08-19T09:08:45Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
Yn y rhestr hon mae holl '''[[adar]] [[Llydaw]]''' wedi eu rhestru - yn [[Gymraeg]], [[Lladin]] ac yn [[Llydaweg]]. Mae hefyd yn nodi'r rhanbarthau ([[département]]) lle cawsant eu cofnodi: [[Aodoù-an-Arvor]] (A), [[Penn-ar-Bed]] (P), [[Il-ha-Gwilun]] (I), [[Liger-Atlantel]] (L) a [[Morbihan]] (M).
Enwir yn ei dro :
*enw cyffredin Cymraeg
*enw cyffredin Llydaweg
* yr enw gwyddonol
*enw cyffredin Llydaweg arall, (br.) neu [[Ffrangeg]] (ga.)
*statws y rhywogaeth:
: [[Adar sy'n bridio|nythio]] "n"
: [[Adar mudol|mudol]]
: haf
: gaeaf
Defnyddir y drefn [[Sibley, Monroe ac Ahlquist]].
==Rhestr yn ôl Teulu==
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Petrisen goesgoch]], Klujar ruz (''[[Alectoris rufa]]'') - Nythio ('''A<sub>n</sub>,I,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Petrisen]], Klujar c'hris (''[[Perdix perdix]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>''' - Teip cyffredin yn Llydaw o'r enw (''Perdix perdix armoricana'')
*[[Sofliar]], Koailh (''[[Coturnix coturnix]]'') - mudol ('''A<sub>n?</sub>,P,I,L,M''')
*[[Ffesant]], Fazan Kolc'his (''[[Phasianus colchicus]]'') - br. '''fesant'''- ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|de|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|de|bawd|Hwyaden wyllt]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|de|bawd|Hwyaden fwythblu]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch dof]], Alarc'h roueel (''[[Cygnus olor]]'') - br. '''''sign''''' - nythio ('''A,L''')
*[[Alarch Bewick]], Alarc'h Bewick (''[[Cygnus bewickii]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Alarch y Gogledd]], Alarc'h kristilh (''[[Cygnus cygnus]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Corhwyaden]], Krag-goañv (''[[Anas crecca]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Chwiwell]], Houad penn ruz (''[[Anas penelope]]'') - ('''L''')
*[[Gŵydd dalcenwen]], Gwaz vailh (''[[Anser albifrons]]'')
*[[Gŵydd ddu]], Garreli du (''[[Branta bernicla]]'') - mudol a gaeaf, rheolaidd ('''A,P,I,L,M''')
*[[Gŵydd lwyd]], Gwaz louet (''[[Anser anser]]'') - mudol a gaeaf
*[[Hwyaden addfain]], Krag-hañv (''[[Anas querquedula]]'') - nythio a mudol ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden benddu]], Morilhon louet (''[[Aythya marila]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden bengoch]], Morilhon penn ruz (''[[Aythya ferina]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''A, P<sub>n</sub>, I<sub>n</sub>, L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden ddanheddog]], Heskenneg bras (''[[Mergus merganser]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden frongoch]], Heskenneg kuch (''[[Mergus serrator]]'') - mudol a gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider-dum (''[[Somateria mollissima]]'') - nythio ('''A<sub>n</sub>,L''')
*[[Hwyaden gopog]], Morilhon kabellek (''[[Aythya fuligula]]'') - nythio ('''P<sub>n</sub>, L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden gribgoch]], Penndog ruz (''[[Netta rufina]]'') - mudol ('''L''')
*[[Hwyaden gynffonhir]], Morhouad-kerregi (''[[Clangula hyemalis]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden lostfain]], Houad lostek (''[[Anas acuta]]'') - mudol a gaeaf ('''I,L''')
*[[Hwyaden lwyd]], Houad louet (''[[Anas strepera]]'') - nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,L<sub>n</sub>,M''')
*[[Hwyaden lydanbig]], Houad beg-golvazh (''[[Anas clypeata]]'') - br. '''Houad beg-loa''' nythio, mudol a gaeaf ('''P<sub>n</sub>,I,L<sub>n</sub>,M<sub>n</sub>''')
*[[Hwyaden lygad-aur]], Garv lagad aour (''[[Bucephala clangula]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Hwyaden lygadwen]], Morilhon gellruz (''[[Aythya nyroca]]'') - mudol ('''L''')
*[[Hwyaden wyllt]], Houad-korz (''[[Anas platyrhynchos]])'' - nythio a gaeaf ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>
*[[Hwyaden yr eithin]], Tadorn roueel (''[[Tadorna tadorna]]'') - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Lleian wen]], Heskenneg bihan (''[[Mergellus albellus]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Duanenn vras (''[[Melanitta fusca]]'') - gaeaf ('''L''')
*[[Môr-hwyaden ddu]], Duanenn voutin (''[[Melanitta nigra]]'') - gaeaf ('''L''')
==[[Cnocell]]od==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell fraith fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Cnocell benllwyd Asia]], Speg louet (''[[Picus canus]]'')
*[[Cnocell werdd]], Kazeg-koad (''[[Picus viridis]]'') - br. '''''speg gwer''''', ga. '''''vert-picoura''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell ddu]], Speg du (''[[Dryocopus martius]]'') - nythio ('''A''')
*[[Cnocell fraith fawr]], Speg brizh bras (''[[Dendrocopos major]]'') - br. '''''poker-koad''''', '''''pilkoad bras''''', '''''drailher-koad''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell Fraith Ganolig|Cnocell fraith ganolig]], Speg krenn (''[[Dendrocopos medius]]'') - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cnocell fraith fach]], Speg brizh bihan (''[[Picoides minor]]'') - br. '''''pilkoad bihan''''', '''''marc'h-koad bihan''''' - Neizher ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Pengam (aderyn)|Pengam]], Penngamm Eurazia (''[[Jynx torquilla]]'')
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]], Houperig (''[[Upupa epops]]'') - br. '''''kogenan''''', '''''toupenn''''' - nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]], Diredig boutin (''[[Alcedo atthis]]'') - br. '''''evn sant-Nikolaz''''', '''''diredig sant-Gwennole''''', '''''labous glas''''', '''''pesketaer''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]], Gwespetaer boutin (''[[Merops apiaster]]'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog]], Cwcw; Koukoug (''[[Cuculus canorus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Gwennol Ddu]], Glaouer du (''[[Apus apus]]'') - br. '''''glaouer, perou''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Glustiog]], Toud-lann (''[[Asio flammeus]]'')
*[[Tylluan Gorniog]], Toud (''[[Asio otus]]'') - br. '''''penn-kazh''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Fach]], Kaouenn vihan (''[[Athene noctua]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Scops]], Toud korr (''[[Otus scops]]'')
*[[Tylluan Frech]], Kaouenn penn tev (''[[Strix aluco]]'') - br. '''''kaouenn''''', ga. '''''chouan''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Tylluan Wen]], Grell wenn (''[[Tyto alba]]'') - br. '''''labous an Ankoù''''', ga. '''''ferzaie''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]], Adren (''[[Caprimulgus europaeus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen Wyllt]], Koulm (''[[Columba oenas]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Ysguthan]], Kudon (''[[Columba palumbus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Turtur Dorchog]], Turzhunell durk (''[[Streptopelia decaocto]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Turtur]], Turzhunell ar c'hoadoù (''[[Streptopelia turtur]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen dŵr]], Rakig-dour (''[[Rallus aquaticus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Rhegen fach]], Rakig bihan (''[[Porzana parva]]'')
*[[Rhegen fraith]], Rakig brizhellek (''[[Porzana porzana]]'')
*[[Rhegen Baillon]], Rakig korr (''[[Porzana pusilla]]'')
*[[Iâr ddŵr]], Douryar (''[[Gallinula chloropus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Cwtiar]], Jualenn vailh (''[[Fulica atra]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|bawd|Barcud coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Gwalch Marth]], Sparfell voan (''[[Accipiter gentilis]]'') - br. '''''Gwazsparfell''''' - Nythio ('''A<sub>n</sub>, L, M<sub>n</sub>''')
*[[Gwalch glas]], Sparfell c'hlas (''[[Accipiter nisus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Bwncath]], Baou voutin (''[[Buteo buteo]]'') - Nythio ('''A,I,L''')
*[[Eryr nadroedd cyffredin]], Eryr Nadroedd Cyffredin; Skoulerer-hañv (''[[Circaetus gallicus]]'') - Nythio hyd at XIX ganrif yn Liger-Atlantel
*[[Boda gwerni]], Skoul-korz (''[[Circus aeruginosus]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>, M<sub>n</sub>''')
*[[Boda tinwyn]], Skoul louet (''[[Circus cyaneus]]'') - Nythio ('''A<sub>n</sub>, I<sub>n</sub>, L''')
*[[Boda Montagu]], Skoul glas (''[[Circus pygargus]]'') - br. '''''sparfell al lannoù''''' - Nythio ('''A, P, I, L, M''')<sub>n</sub>
*[[Barcud du]], Barged du (''[[Milvus migrans]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Barcud coch]], Barged ruz (''[[Milvus milvus]]'') - Mudol ('''L''')
*[[Eryr môr]], Morerer lost gwenn (''[[Haliaeetus albicilla]]'') - Gaeaf ('''L''')
*[[Boda mêl]], Bondrask (''[[Pernis apivorus]]'') - br. '''''Skilvaou-wesped''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
*[[Gwalcheryr bacsiog]], Erer korr (''[[Hieraaetus pennatus]]'' neu ''Aquila pennata'') - Nythio hyd at XIX ganrif yn Liger-Atlantel
*[[Gwalch y pysgod]], Erer-spluj (''[[Pandion haliaetus]]'') - Mudol ('''L''')
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Bach]], Falc'hun moan (''[[Falco columbarius]]'') - Mudol a gaeaf ('''L''')
*[[Hebog Tramor]], Falc'hun pirc'hirin (''[[Falco peregrinus]]'') - br. '''''falc'hun kantreat''''' - Tremeniad ('''L''')
*[[Hebog yr Ehedydd]], Falc'hun-gwez (''[[Falco subbuteo]]'') - Nythio ('''A,L''')
*[[Cudyll Coch]], Falc'hun logotaer (''[[Falco tinnunculus]]'') - br. '''''logotaer''''' - Nythio ('''A,P,I,L,M''')'''<sub>n</sub>'''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Plomerig rous (''[[Tachybaptus ruficollis]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')
*[[Gwyach fawr gopog]], Plomer-kuchenn (''[[Podiceps cristatus]]'') - Nythio ('''A,P,I,L,M''')<sub>n</sub>
*[[Gwyach gorniog]], Plomer bougennek (''[[Podiceps auritus]]'') - Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
*[[Gwyach yddfddu]], Plomer gouzoug du (''[[Podiceps nigricollis]]'') - Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
*[[Gwyach yddfgoch]] Plomer gouzoug ruz (''[[Podiceps grisegena]]'') - mudol, Gaeaf rheolaidd - ('''L''')
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Basstoelpel 13.jpg|200px|de|bawd|Huganod]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gwylanwydd, Mulfran Wen; Morskoul (''[[Morus bassanus]]'') - Nythio, mudol a haf ('''C''')
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran werdd]], Morvran-guchenn (''[[Phalacrocorax aristotelis]]'') - Nythio a Gaeaf ('''A,L''')
*[[Mulfran]], Morfran, Bilidowcar; Morvran vras (''[[Phalacrocorax carbo]]'') - Nythio a Gaeaf ('''A,L''')
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|de|bawd|Crëyr Bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Crëyr glas]], Crychydd; Kerc'heiz louet (''[[Ardea cinerea]]'') - br. '''''kerc'heiz''''', ga. '''''égron''''' - Nythio ('''P,L<sub>n</sub>M<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr porffor]], Kerc'heiz rous (''[[Ardea purpurea]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr mawr gwyn]], Herlegon bras (''[[Ardea alba]]'') - Gaeaf ('''L''')
*[[Crëyr melyn]] (''[[Ardeola ralloides]]'') - Nythio (?) a haf ('''L''')
*[[Crëyr gwartheg]], Bugerc'heiz (''[[Bubulcus ibis]]'') - Nythio achlysurol ers 1981('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr bach]], Herlegon bihan (''[[Egretta garzetta]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
*[[Crëyr traethau gorllewinol]], (''[[Egretta gularis]]'') - Mudol ond ar goll ( O gefnfor India) ('''L''')
*[[Aderyn y bwn]], Bongorz bras (''[[Botaurus stellaris]]'') - Nythio ('''L''')
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Bongorz bihan (''[[Ixobrychus minutus]]'') - Nythio ('''L''')
*[[Crëyr nos]], Kerc'heiz-noz kein du, (''[[Nycticorax nycticorax]]'') - Nythio ('''L<sub>n</sub>''')
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Llwybig]], Spanell wenn (''[[Platalea leucorodia]]'') - Nythio a mudol ('''L''')
*[[Ibis cysegredig]], Ibiz sakr (''[[Threskiornis aethiopicus]]'') - yn ardal Morbihan yn y 1970au ('''I,L,M''')
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia gwyn]], C'hwibon wenn (''[[Ciconia ciconia]]'') - br. '''''c'hwibon''''' - Nythio, mudol, haf ('''I<sub>n</sub>,L''')
*[[Ciconia du]], C'hwibon zu (''[[Ciconia nigra]]'') - mudol reolaidd ('''L''')
[[Categori:Adar|* Llydaw]]
[[Categori:Llydaw]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Llydaw]]
rwo57gwkchdsyoop4t6elnk4hprsoqv
Rhestr adar Cymru
0
71679
11102516
11102188
2022-08-18T20:59:14Z
Craigysgafn
40536
/* Gwalch y Pysgod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Cymru]]''' yn eu trefn dacsonomegol.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/Welsh%20species%20list.pdf|teitl= Welsh species list|awdur= Prater, Tony & Reg Thorpe|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Mae '''P''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin ym Mhrydain<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> ac mae '''C''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin yng Nghymru.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/WRP%20scarce%20species.pdf|teitl= WRP scarce species|awdur= Welsh Records Panel|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Alarch ddof|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''P'''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis'' '''C'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American wigeon, ''Anas americana'' '''C'''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''P'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''P'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis'' '''C'''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''P'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris'' '''C'''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''P'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], King eider, ''Somateria spectabilis'' '''P'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''P'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gynffonhir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad-aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca'' '''C'''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]], Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''P'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata'' '''C'''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus lagopus scoticus 2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
{{-}}
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
{{-}}
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii'' '''C'''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''P'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''P'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''P'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea'' '''C'''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis'' '''C'''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin. Mae'n nythu ar nifer o ynysoedd Cymru.]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus'' '''C'''
{{-}}
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Gannet (28048706485).jpg|bawd|Hugan]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gannet, ''Morus bassanus''
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo ja01.jpg|bawd|Mulfran]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Cormorant, ''Phalacrocorax carbo''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
{{-}}
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''P'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''P'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr glas]], Crychydd (Grey Heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis'' '''C'''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''P'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba'' '''C'''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''P'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax'' '''C'''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea'' '''C'''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''P'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia'' '''C'''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''P'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps'' '''P'''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|de|bawd|Barcud Coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans'' '''C'''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus'' '''C'''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus'' '''C'''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos'' '''C'''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla'' '''C'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
{{-}}
==[[Gwalch y Pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y Pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y [ysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'') '''C'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''P'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen y Dŵr]] (Water Rail, ''Rallus aquaticus'')
*[[Rhegen Fraith]] (Spotted Crake, ''Porzana porzana'') '''C'''
*[[Rhegen Sora]] (Sora, ''Porzana carolina'') '''P'''
*[[Rhegen Fach]] (Little Crake, ''Porzana parva'') '''P'''
*[[Rhegen Baillon]] (Baillon's Crake, ''Porzana pusilla'') '''P'''
*[[Rhegen yr Ŷd]] (Corn Crake, ''Crex crex'') '''C'''
*[[Iâr Ddŵr]] (Moorhen, ''Gallinula chloropus'')
*[[Cwtiar]] (Coot, ''Fulica atra'')
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'') '''C'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''P'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''P'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|bawd|Pioden y môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''P'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'') '''C'''
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''P'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius hiaticula tundrae Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus'' '''C'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''P'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''P'''
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'') '''C'''
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''P'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''P'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|de|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|de|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir bach]], Little curlew, ''Numenius minutus'' '''P'''
*[[Coegylfinir Hudson]], Hudsonian whimbrel, ''Numenius hudsonicus'' '''P'''
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]] Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''P'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago minima'' '''P'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''P'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''P'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''P'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis'' '''C'''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''P'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper, ''Calidris minutilla'' '''P'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos'' '''C'''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted tedshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''P'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''P'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''P'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''P'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii'' '''C'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis'' '''C'''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''P'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''P'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]], Sanderling, ''Calidris alba''
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfrith]], Bar-tailed godwit, ''Limosa lapponica''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''P'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'') '''C'''
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua at svalbard norway.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''P'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''P'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''P'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''P'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''P'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''P'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''P'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida'' '''C'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''P'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''P'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''P'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''P'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''P'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''P'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]] , Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''P'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Llurs]], Gwalch y Pysgod (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''P'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen y Graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''P'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''P'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''P'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''P'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''P'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn y Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Gwennol Welw-ddu]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'') '''C'''
*[[Gwennol Ddu Fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''P'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''P'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''P'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'') '''C'''
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''P'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'') '''C'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''P'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'') '''C'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''P'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Penfflamgoch]], Dryw Fflamben (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''P'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''P'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'') '''C'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''P'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'') '''C'''
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'') '''C'''
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''P'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'') '''C'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'') '''C'''
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''P'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'') '''C'''
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Hume]] (Hume's Warbler, ''Phylloscopus humei'') '''P'''
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'') '''P'''
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'') '''P'''
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''P'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''P'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'') '''C'''
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''P'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''P'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'') '''C'''
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''P'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''P'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''P'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''P'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''P'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'') '''C'''
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'') '''C'''
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'') '''C'''
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''P'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''P'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'') '''C'''
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''P'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
[[Delwedd:Zaunkoenig-photo.jpg|200px|de|bawd|Dryw]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''P'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'') '''C'''
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''P'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''P'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''P'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''P'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''P'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''P'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''P'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''P'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''P'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'') '''C'''
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'') '''C'''
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'') '''C'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''P'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''P'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''P'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''P'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''P'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''P'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''P'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''P'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''P'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''P'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''P'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''P'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''P'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''P'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'') '''C'''
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'') '''C'''
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'') '''C'''
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'') '''C'''
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''P'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'') '''C'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''P'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''P'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''P'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''P'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''P'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''P'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''P'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'') '''C'''
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''P'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'') '''C'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'') '''C'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'') '''C'''
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''P'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''P'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'') '''C'''
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''P'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''P'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''P'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''P'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''P'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''P'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''P'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''P'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''P'''
==Gweler hefyd==
*[[Rhestr o greaduriaid morol gwledydd Prydain]]
*[[Rhestr adar Prydain]]
*[[Aderyn mudol|Adar mudol]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.birdsinwales.org.uk/ Cymdeithas Adaryddol Cymru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120124060123/http://www.birdsinwales.org.uk/ |date=2012-01-24 }}
[[Categori:Adar yn ôl gwlad|Cymru]]
[[Categori:Adareg]]
[[Categori:Byd natur Cymru]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Cymru]]
[[Categori:Rhestrau Cymru|Adar Cymru]]
enyjd5lp7c4hoihevytmo68lje96gwh
11102517
11102516
2022-08-18T20:59:29Z
Craigysgafn
40536
/* Gwalch y Pysgod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Cymru]]''' yn eu trefn dacsonomegol.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/Welsh%20species%20list.pdf|teitl= Welsh species list|awdur= Prater, Tony & Reg Thorpe|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Mae '''P''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin ym Mhrydain<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> ac mae '''C''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin yng Nghymru.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/WRP%20scarce%20species.pdf|teitl= WRP scarce species|awdur= Welsh Records Panel|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Alarch ddof|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''P'''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis'' '''C'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American wigeon, ''Anas americana'' '''C'''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''P'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''P'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis'' '''C'''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''P'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris'' '''C'''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''P'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], King eider, ''Somateria spectabilis'' '''P'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''P'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gynffonhir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad-aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca'' '''C'''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]], Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''P'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata'' '''C'''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus lagopus scoticus 2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
{{-}}
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
{{-}}
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii'' '''C'''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''P'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''P'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''P'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea'' '''C'''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis'' '''C'''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin. Mae'n nythu ar nifer o ynysoedd Cymru.]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus'' '''C'''
{{-}}
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Gannet (28048706485).jpg|bawd|Hugan]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gannet, ''Morus bassanus''
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo ja01.jpg|bawd|Mulfran]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Cormorant, ''Phalacrocorax carbo''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
{{-}}
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''P'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''P'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr glas]], Crychydd (Grey Heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis'' '''C'''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''P'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba'' '''C'''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''P'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax'' '''C'''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea'' '''C'''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''P'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia'' '''C'''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''P'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps'' '''P'''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|de|bawd|Barcud Coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans'' '''C'''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus'' '''C'''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus'' '''C'''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos'' '''C'''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla'' '''C'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
{{-}}
==[[Gwalch y Pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y Pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y pysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'') '''C'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''P'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen y Dŵr]] (Water Rail, ''Rallus aquaticus'')
*[[Rhegen Fraith]] (Spotted Crake, ''Porzana porzana'') '''C'''
*[[Rhegen Sora]] (Sora, ''Porzana carolina'') '''P'''
*[[Rhegen Fach]] (Little Crake, ''Porzana parva'') '''P'''
*[[Rhegen Baillon]] (Baillon's Crake, ''Porzana pusilla'') '''P'''
*[[Rhegen yr Ŷd]] (Corn Crake, ''Crex crex'') '''C'''
*[[Iâr Ddŵr]] (Moorhen, ''Gallinula chloropus'')
*[[Cwtiar]] (Coot, ''Fulica atra'')
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'') '''C'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''P'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''P'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|bawd|Pioden y môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''P'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'') '''C'''
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''P'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius hiaticula tundrae Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus'' '''C'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''P'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''P'''
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'') '''C'''
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''P'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''P'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|de|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|de|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir bach]], Little curlew, ''Numenius minutus'' '''P'''
*[[Coegylfinir Hudson]], Hudsonian whimbrel, ''Numenius hudsonicus'' '''P'''
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]] Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''P'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago minima'' '''P'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''P'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''P'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''P'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis'' '''C'''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''P'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper, ''Calidris minutilla'' '''P'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos'' '''C'''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted tedshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''P'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''P'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''P'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''P'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii'' '''C'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis'' '''C'''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''P'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''P'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]], Sanderling, ''Calidris alba''
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfrith]], Bar-tailed godwit, ''Limosa lapponica''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''P'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'') '''C'''
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua at svalbard norway.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''P'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''P'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''P'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''P'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''P'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''P'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''P'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida'' '''C'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''P'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''P'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''P'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''P'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''P'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''P'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]] , Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''P'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Llurs]], Gwalch y Pysgod (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''P'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen y Graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''P'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''P'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''P'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''P'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''P'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn y Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Gwennol Welw-ddu]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'') '''C'''
*[[Gwennol Ddu Fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''P'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''P'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''P'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'') '''C'''
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''P'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'') '''C'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''P'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'') '''C'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''P'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Penfflamgoch]], Dryw Fflamben (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''P'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''P'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'') '''C'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''P'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'') '''C'''
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'') '''C'''
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''P'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'') '''C'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'') '''C'''
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''P'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'') '''C'''
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Hume]] (Hume's Warbler, ''Phylloscopus humei'') '''P'''
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'') '''P'''
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'') '''P'''
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''P'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''P'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'') '''C'''
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''P'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''P'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'') '''C'''
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''P'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''P'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''P'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''P'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''P'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'') '''C'''
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'') '''C'''
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'') '''C'''
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''P'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''P'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'') '''C'''
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''P'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
[[Delwedd:Zaunkoenig-photo.jpg|200px|de|bawd|Dryw]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''P'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'') '''C'''
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''P'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''P'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''P'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''P'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''P'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''P'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''P'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''P'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''P'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'') '''C'''
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'') '''C'''
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'') '''C'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''P'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''P'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''P'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''P'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''P'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''P'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''P'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''P'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''P'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''P'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''P'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''P'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''P'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''P'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'') '''C'''
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'') '''C'''
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'') '''C'''
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'') '''C'''
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''P'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'') '''C'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''P'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''P'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''P'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''P'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''P'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''P'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''P'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'') '''C'''
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''P'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'') '''C'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'') '''C'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'') '''C'''
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''P'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''P'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'') '''C'''
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''P'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''P'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''P'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''P'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''P'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''P'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''P'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''P'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''P'''
==Gweler hefyd==
*[[Rhestr o greaduriaid morol gwledydd Prydain]]
*[[Rhestr adar Prydain]]
*[[Aderyn mudol|Adar mudol]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.birdsinwales.org.uk/ Cymdeithas Adaryddol Cymru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120124060123/http://www.birdsinwales.org.uk/ |date=2012-01-24 }}
[[Categori:Adar yn ôl gwlad|Cymru]]
[[Categori:Adareg]]
[[Categori:Byd natur Cymru]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Cymru]]
[[Categori:Rhestrau Cymru|Adar Cymru]]
5ppmzfg2l7k90ddwh43dcq138sb9nxi
11102520
11102517
2022-08-18T21:02:05Z
Craigysgafn
40536
/* Gwalch y Pysgod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Cymru]]''' yn eu trefn dacsonomegol.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/Welsh%20species%20list.pdf|teitl= Welsh species list|awdur= Prater, Tony & Reg Thorpe|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Mae '''P''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin ym Mhrydain<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> ac mae '''C''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin yng Nghymru.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/WRP%20scarce%20species.pdf|teitl= WRP scarce species|awdur= Welsh Records Panel|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Alarch ddof|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''P'''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis'' '''C'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American wigeon, ''Anas americana'' '''C'''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''P'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''P'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis'' '''C'''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''P'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris'' '''C'''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''P'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], King eider, ''Somateria spectabilis'' '''P'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''P'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gynffonhir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad-aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca'' '''C'''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]], Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''P'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata'' '''C'''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus lagopus scoticus 2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
{{-}}
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
{{-}}
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii'' '''C'''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''P'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''P'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''P'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea'' '''C'''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis'' '''C'''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin. Mae'n nythu ar nifer o ynysoedd Cymru.]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus'' '''C'''
{{-}}
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Gannet (28048706485).jpg|bawd|Hugan]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gannet, ''Morus bassanus''
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo ja01.jpg|bawd|Mulfran]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Cormorant, ''Phalacrocorax carbo''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
{{-}}
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''P'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''P'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr glas]], Crychydd (Grey Heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis'' '''C'''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''P'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba'' '''C'''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''P'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax'' '''C'''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea'' '''C'''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''P'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia'' '''C'''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''P'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps'' '''P'''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|de|bawd|Barcud Coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans'' '''C'''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus'' '''C'''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus'' '''C'''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos'' '''C'''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla'' '''C'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
{{-}}
==[[Gwalch y pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y pysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'') '''C'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''P'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Rhegen y Dŵr]] (Water Rail, ''Rallus aquaticus'')
*[[Rhegen Fraith]] (Spotted Crake, ''Porzana porzana'') '''C'''
*[[Rhegen Sora]] (Sora, ''Porzana carolina'') '''P'''
*[[Rhegen Fach]] (Little Crake, ''Porzana parva'') '''P'''
*[[Rhegen Baillon]] (Baillon's Crake, ''Porzana pusilla'') '''P'''
*[[Rhegen yr Ŷd]] (Corn Crake, ''Crex crex'') '''C'''
*[[Iâr Ddŵr]] (Moorhen, ''Gallinula chloropus'')
*[[Cwtiar]] (Coot, ''Fulica atra'')
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'') '''C'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''P'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''P'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|bawd|Pioden y môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''P'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'') '''C'''
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''P'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius hiaticula tundrae Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus'' '''C'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''P'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''P'''
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'') '''C'''
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''P'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''P'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|de|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|de|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir bach]], Little curlew, ''Numenius minutus'' '''P'''
*[[Coegylfinir Hudson]], Hudsonian whimbrel, ''Numenius hudsonicus'' '''P'''
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]] Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''P'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago minima'' '''P'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''P'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''P'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''P'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis'' '''C'''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''P'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper, ''Calidris minutilla'' '''P'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos'' '''C'''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted tedshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''P'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''P'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''P'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''P'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii'' '''C'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis'' '''C'''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''P'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''P'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]], Sanderling, ''Calidris alba''
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfrith]], Bar-tailed godwit, ''Limosa lapponica''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''P'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'') '''C'''
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua at svalbard norway.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''P'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''P'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''P'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''P'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''P'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''P'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''P'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida'' '''C'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''P'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''P'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''P'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''P'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''P'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''P'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]] , Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''P'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Llurs]], Gwalch y Pysgod (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''P'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen y Graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''P'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''P'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''P'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''P'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''P'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn y Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Gwennol Welw-ddu]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'') '''C'''
*[[Gwennol Ddu Fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''P'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''P'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''P'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'') '''C'''
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''P'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'') '''C'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''P'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'') '''C'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''P'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Penfflamgoch]], Dryw Fflamben (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''P'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''P'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'') '''C'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''P'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'') '''C'''
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'') '''C'''
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''P'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'') '''C'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'') '''C'''
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''P'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'') '''C'''
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Hume]] (Hume's Warbler, ''Phylloscopus humei'') '''P'''
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'') '''P'''
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'') '''P'''
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''P'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''P'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'') '''C'''
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''P'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''P'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'') '''C'''
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''P'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''P'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''P'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''P'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''P'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'') '''C'''
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'') '''C'''
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'') '''C'''
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''P'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''P'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'') '''C'''
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''P'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
[[Delwedd:Zaunkoenig-photo.jpg|200px|de|bawd|Dryw]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''P'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'') '''C'''
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''P'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''P'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''P'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''P'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''P'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''P'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''P'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''P'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''P'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'') '''C'''
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'') '''C'''
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'') '''C'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''P'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''P'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''P'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''P'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''P'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''P'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''P'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''P'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''P'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''P'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''P'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''P'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''P'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''P'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'') '''C'''
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'') '''C'''
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'') '''C'''
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'') '''C'''
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''P'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'') '''C'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''P'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''P'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''P'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''P'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''P'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''P'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''P'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'') '''C'''
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''P'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'') '''C'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'') '''C'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'') '''C'''
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''P'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''P'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'') '''C'''
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''P'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''P'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''P'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''P'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''P'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''P'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''P'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''P'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''P'''
==Gweler hefyd==
*[[Rhestr o greaduriaid morol gwledydd Prydain]]
*[[Rhestr adar Prydain]]
*[[Aderyn mudol|Adar mudol]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.birdsinwales.org.uk/ Cymdeithas Adaryddol Cymru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120124060123/http://www.birdsinwales.org.uk/ |date=2012-01-24 }}
[[Categori:Adar yn ôl gwlad|Cymru]]
[[Categori:Adareg]]
[[Categori:Byd natur Cymru]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Cymru]]
[[Categori:Rhestrau Cymru|Adar Cymru]]
h7pbdd958lu34751h5qw0o9pikre9m0
11102558
11102520
2022-08-19T09:02:40Z
Craigysgafn
40536
/* Rhegennod */
wikitext
text/x-wiki
'''Rhestr [[adar]] [[Cymru]]''' yn eu trefn dacsonomegol.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/Welsh%20species%20list.pdf|teitl= Welsh species list|awdur= Prater, Tony & Reg Thorpe|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> Mae'r drefn a'r enwau gwyddonol yn dilyn y ''British Ornithologist's Union (BOU)''.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bou.org.uk/thebritishlist/British-List-2011.pdf|teitl= The British List|awdur= BOU|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref><ref>Dudley, Steve P.; Mike Gee, Chris Kehoe, Tim M. Melling & the British Ornithologists' Union Records Committee (2006) [http://www.doi.org/10.1111/j.1474-919X.2006.00603.x The British List: A Checklist of Birds of Britain (7th edition)], ''Ibis'' 148 (3), 526–563.</ref> Mae '''P''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin ym Mhrydain<ref>{{dyf gwe |url= http://www.bbrc.org.uk/119|teitl= Current BBRC species and taxa|awdur= BBRC|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref> ac mae '''C''' yn dynodi rhywogaethau sy'n brin yng Nghymru.<ref>{{dyf gwe |url= http://www.birdsinwales.org.uk/downloads/WRP%20scarce%20species.pdf|teitl= WRP scarce species|awdur= Welsh Records Panel|blwyddyn= 2011|dyddiadcyrchiad=18 December 2011}}</ref>
__NOTOC__
{| class="toccolours" style="margin:0 auto; width:55em; clear:both;"
!Cynnwys
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Elyrch, gwyddau a hwyaid|Elyrch, gwyddau a hwyaid]] •
[[#Grugieir|Grugieir]] •
[[#Petris a ffesantod|Petris a ffesantod]] •
[[#Trochyddion|Trochyddion]] •
[[#Albatrosiaid|Albatrosiaid]] •
[[#Adar drycin a phedrynnod|Adar drycin a phedrynnod]] •
[[#Pedrynnod drycin|Pedrynnod drycin]] •
[[#Adar trofannol|Adar trofannol]] •
[[#Huganod|Huganod]] •
[[#Mulfrain|Mulfrain]] •
[[#Adar ffrigad|Adar ffrigad]] •
[[#Crehyrod|Crehyrod]] •
[[#Ciconiaid|Ciconiaid]] •
[[#Crymanbigau a llwybigau|Crymanbigau a llwybigau]] •
[[#Gwyachod|Gwyachod]] •
[[#Eryrod a gweilch|Eryrod a gweilch]] •
[[#Gwalch y Pysgod|Gwalch y Pysgod]] •
[[#Hebogiaid|Hebogiaid]] •
[[#Rhegennod|Rhegennod]] •
[[#Garanod|Garanod]] •
[[#Ceiliogod y waun|Ceiliogod y waun]] •
[[#Piod môr|Piod môr]] •
[[#Cambigau ac hirgoesau|Cambigau ac hirgoesau]] •
[[#Rhedwyr y moelydd|Rhedwyr y moelydd]] •
[[#Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid|Rhedwyr y twyni a chwtiadwenoliaid]] •
[[#Cwtiaid|Cwtiaid]] •
[[#Pibyddion|Pibyddion]] •
[[#Adar llydandroed|Adar llydandroed]] •
[[#Sgiwennod|Sgiwennod]] •
[[#Gwylanod|Gwylanod]] •
[[#Môr-wenoliaid|Môr-wenoliaid]] •
[[#Carfilod|Carfilod]] •
[[#Ieir y diffeithwch|Ieir y diffeithwch]] •
[[#Colomennod|Colomennod]] •
[[#Parotiaid|Parotiaid]] •
[[#Cogau|Cogau]] •
[[#Tylluanod gwynion|Tylluanod gwynion]] •
[[#Tylluanod|Tylluanod]] •
[[#Troellwyr|Troellwyr]] •
[[#Gwenoliaid duon|Gwenoliaid duon]] •
[[#Gleision y dorlan|Gleision y dorlan]] •
[[#Gwybedogion y gwenyn|Gwybedogion y gwenyn]] •
[[#Rholyddion|Rholyddion]] •
[[#Copog|Copog]] •
[[#Cnocellod|Cnocellod]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
[[#Teyrnwybedogion|Teyrnwybedogion]] •
[[#Fireoau|Fireoau]] •
[[#Eurynnod|Eurynnod]] •
[[#Cigyddion|Cigyddion]] •
[[#Brain|Brain]] •
[[#Drywod eurben|Drywod eurben]] •
[[#Titwod pendil|Titwod pendil]] •
[[#Titwod|Titwod]] •
[[#Titw Barfog|Titw Barfog]] •
[[#Ehedyddion|Ehedyddion]] •
[[#Gwenoliaid|Gwenoliaid]] •
[[#Teloriaid y llwyni|Teloriaid y llwyni]] •
[[#Titwod cynffon-hir|Titwod cynffon-hir]] •
[[#Teloriaid y dail|Teloriaid y dail]] •
[[#Teloriaid nodweddiadol|Teloriaid nodweddiadol]] •
[[#Teloriaid y gwair|Teloriaid y gwair]] •
[[#Teloriaid y cyrs|Teloriaid y cyrs]] •
[[#Teloriaid cynffon wyntyll|Teloriaid cynffon wyntyll]] •
[[#Cynffonau sidan|Cynffonau sidan]] •
[[#Dringwr y Muriau|Dringwr y Muriau]] •
[[#Deloriaid|Deloriaid]] •
[[#Dringwyr bach|Dringwyr bach]] •
[[#Drywod|Drywod]] •
[[#Adar gwatwar|Adar gwatwar]] •
[[#Drudwennod|Drudwennod]] •
[[#Bronwennod y dŵr|Bronwennod y dŵr]] •
[[#Bronfreithod|Bronfreithod]] •
[[#Gwybedogion a chlochdarod|Gwybedogion a chlochdarod]] •
[[#Llwydiaid|Llwydiaid]] •
[[#Golfanod|Golfanod]] •
[[#Corhedyddion a siglennod|Corhedyddion a siglennod]] •
[[#Llinosiaid neu bincod|Llinosiaid]] •
[[#Breision y gogledd|Breision y gogledd]] •
[[#Cardinaliaid|Cardinaliaid]] •
[[#Breision a golfanod Americanaidd|Breision a golfanod Americanaidd]] •
[[#Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd|Eurynnod Americanaidd a mwyeilch Americanaidd]] •
[[#Teloriaid Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]
|-
| style="padding:0 2% 0 2%; text-align:center;"|
'''[[#Gweler hefyd|Gweler hefyd]]'''
'''[[#Cyfeiriadau|Cyfeiriadau]]'''
'''[[#Dolenni allanol|Dolenni allanol]]'''
|}
==[[Elyrch]], [[gŵydd|gwyddau]] a [[hwyaden|hwyaid]]==
[[Delwedd:Cygnus olor 2 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Alarch ddof|Elyrch dof]]
[[Delwedd:Greygoose.jpg|200px|bawd|Gwyddau llwydion]]
[[Delwedd:Somateria mollissima male..jpg|200px|bawd|Hwyaden fwythblu]]
[[Delwedd:Male mallard3.jpg|200px|bawd|Hwyaden wyllt]]
'''Urdd''': [[Anseriformes]]
'''Teulu''': [[Anatidae]]
*[[Alarch Bewick]], Bewick's swan, ''Cygnus columbianus''
*[[Alarch dof]], Mute swan, ''Cygnus olor''
*[[Alarch y Gogledd]], Whooper swan, ''Cygnus cygnus''
*[[Corhwyaden]], Teal, ''Anas crecca''
*[[Corhwyaden asgell-las]], Blue-winged teal, ''Anas discors'' '''P'''
*[[Corhwyaden asgellwerdd]], Green-winged teal, ''Anas carolinensis'' '''C'''
*[[Chwiwell]], Wigeon, ''Anas penelope''
*[[Chwiwell America]], American wigeon, ''Anas americana'' '''C'''
*[[Gŵydd Canada]], Canada goose, ''Branta canadensis''
*[[Gŵydd dalcenwen]], White-fronted goose, ''Anser albifrons''
*[[Gŵydd dalcenwen fechan]], Lesser white-fronted goose, ''Anser erythropus'' '''P'''
*[[Gŵydd droedbinc]], Pink-footed goose, ''Anser brachyrhynchus''
*[[Gŵydd ddu]], Brent goose, ''Branta bernicla''
*[[Gŵydd frongoch]], Red-breasted goose, ''Branta ruficollis'' '''P'''
*[[Gŵydd lwyd]], Greylag goose, ''Anser anser''
*[[Gŵydd wyran]], Barnacle goose, ''Branta leucopsis''
*[[Gŵydd y llafur]], Bean goose, ''Anser fabalis'' '''C'''
*[[Gŵydd yr Aifft]], Egyptian goose, ''Alopochen aegyptiaca''
*[[Hwyaden addfain]], Garganey, ''Anas querquedula''
*[[Hwyaden benddu]], Scaup, ''Aythya marila''
*[[Hwyaden benddu fechan]], Lesser scaup, ''Aythya affinis'' '''P'''
*[[Hwyaden bengoch]], Pochard, ''Aythya ferina''
*[[Hwyaden dorchog]], Ring-necked duck, ''Aythya collaris'' '''C'''
*[[Hwyaden ddanheddog]], Goosander, ''Mergus merganser''
*[[Hwyaden ddu]], Black duck, ''Anas rubripes'' '''P'''
*[[Hwyaden frongoch]], Red-breasted merganser, ''Mergus serrator''
*[[Hwyaden fwythblu]], Eider, ''Somateria mollissima''
*[[Hwyaden fwythblu'r Gogledd]], King eider, ''Somateria spectabilis'' '''P'''
*[[Hwyaden goch]], Ruddy duck, ''Oxyura jamaicensis''
*[[Hwyaden goch yr eithin]], Ruddy shelduck, ''Tadorna ferruginea'' '''P'''
*[[Hwyaden gopog]], Tufted duck, ''Aythya fuligula''
*[[Hwyaden gribgoch]], Red-crested pochard, ''Netta rufina''
*[[Hwyaden gribog]], Mandarin duck, ''Aix galericulata''
*[[Hwyaden gynffonhir]], Long-tailed duck, ''Clangula hyemalis''
*[[Hwyaden lostfain]], Pintail, ''Anas acuta''
*[[Hwyaden lwyd]], Gadwall, ''Anas strepera''
*[[Hwyaden lydanbig]], Shoveler, ''Anas clypeata''
*[[Hwyaden lygad-aur]], Goldeneye, ''Bucephala clangula''
*[[Hwyaden lygadwen]], Ferruginous duck, ''Aythya nyroca'' '''C'''
*[[Hwyaden wyllt]], Mallard, ''Anas platyrhynchos''
*[[Hwyaden yr eithin]], Shelduck, ''Tadorna tadorna''
*[[Lleian wen]], Smew, ''Mergellus albellus''
*[[Môr-hwyaden America]], Black scoter, ''Melanitta americana'' '''P'''
*[[Môr-hwyaden ddu]], Common scoter, ''Melanitta nigra''
*[[Môr-hwyaden y Gogledd]], Velvet scoter, ''Melanitta fusca''
*[[Môr-hwyaden yr ewyn]], Surf scoter, ''Melanitta perspicillata'' '''C'''
==[[Grugiar|Grugieir]]==
[[Delwedd:Lagopus lagopus scoticus 2.jpg|200px|bawd|Grugiar goch]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Tetraonidae]]
*[[Grugiar ddu]], Black grouse, ''Tetrao tetrix''
*[[Grugiar goch]], Red grouse, ''Lagopus lagopus scotica''
{{-}}
==[[petrisen|Petris]] a [[ffesant]]od==
[[Delwedd:Phasianus colchicus 2 tom (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Ffesant]]
'''Urdd''': [[Aderyn helwriaeth|Galliformes]]
'''Teulu''': [[Phasianidae]]
*[[Ffesant]], Pheasant, ''Phasianus colchicus''
*[[Ffesant Amherst]], Lady Amherst's pheasant, ''Chrysolophus amherstiae''
*[[Ffesant euraid]], Golden pheasant, ''Chrysolophus pictus''
*[[Petrisen]], Grey partridge, ''Perdix perdix''
*[[Petrisen goesgoch]], Red-legged partridge, ''Alectorix rufa''
*[[Sofliar]], Quail, ''Coturnix coturnix''
{{-}}
==[[Trochydd]]ion==
'''Urdd''': [[Trochydd|Gaviiformes]]
'''Teulu''': [[Trochydd|Gaviidae]]
*[[Trochydd gyddfddu]], Black-throated diver, ''Gavia arctica''
*[[Trochydd gyddfgoch]], Red-throated diver, ''Gavia stellata''
*[[Trochydd mawr]], Great Northern diver, ''Gavia immer''
*[[Trochydd pigwyn]], White-billed diver, ''Gavia adamsii'' '''C'''
*[[Trochydd y Môr Tawel]], Pacific diver, ''Gavia pacifica'' '''P'''
==[[Albatros]]iaid==
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Diomedeidae]]
*[[Albatros aelddu]], Black-browed albatross, ''Thalassarche melanophris'' '''P'''
==[[aderyn drycin|Adar drycin]] a [[pedryn|phedrynnod]]==
[[Delwedd:Northern-Fulmar.jpg|200px|bawd|Aderyn drycin y graig]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Procellariidae]]
*[[Aderyn drycin bach]], Macaronesian shearwater, ''Puffinus baroli'' '''P'''
*[[Aderyn drycin Balearig]], Balearic shearwater, ''Puffinus mauretanicus''
*[[Aderyn drycin Cory]], Cory's shearwater, ''Calonectris diomedea'' '''C'''
*[[Aderyn drycin du]], Sooty shearwater, ''Puffinus griseus''
*[[Aderyn drycin Manaw]], Manx shearwater, ''Puffinus puffinus''
*[[Aderyn drycin mawr]], Great shearwater, ''Puffinus gravis'' '''C'''
*[[Aderyn drycin y graig]], Fulmar, ''Fulmarus glacialis''
==[[Hydrobatidae|Pedrynnod drycin]]==
[[Delwedd:Hydrobates pelagicus.jpg|200px|bawd|Pedryn drycin. Mae'n nythu ar nifer o ynysoedd Cymru.]]
'''Urdd''': [[Procellariiformes]]
'''Teulu''': [[Hydrobatidae]]
*[[Pedryn drycin]], Storm petrel, ''Hydrobates pelagicus''
*[[Pedryn drycin Leach]], Leach's storm petrel, ''Oceanodroma leucorhoa''
*[[Pedryn drycin Wilson]], Wilson's storm petrel, ''Oceanites oceanicus'' '''C'''
{{-}}
==[[Sulidae|Huganod]]==
[[Delwedd:Gannet (28048706485).jpg|bawd|Hugan]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Sulidae]]
*[[Hugan]], Gannet, ''Morus bassanus''
{{-}}
==[[Phalacrocoracidae|Mulfrain]]==
[[Delwedd:Phalacrocorax carbo ja01.jpg|bawd|Mulfran]]
'''Urdd''': [[Pelecaniformes]]
'''Teulu''': [[Phalacrocoracidae]]
*[[Mulfran]], Cormorant, ''Phalacrocorax carbo''
*[[Mulfran werdd]], Shag, ''Phalacrocorax aristotelis''
{{-}}
==[[Crëyr|Crehyrod]]==
[[Delwedd:Bristol.zoo.little.egret.arp.jpg|200px|bawd|Crëyr bach]]
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ardeidae]]
*[[Aderyn y bwn]], Bittern, ''Botaurus stellaris''
*[[Aderyn bwn America]], American bittern, ''Botaurus lentiginosus'' '''P'''
*[[Aderyn bwn lleiaf]], Little bittern, ''Ixobrychus minutus'' '''P'''
*[[Crëyr bach]], Little egret, ''Egretta garzetta''
*[[Crëyr glas]], Crychydd (Grey Heron, ''Ardea cinerea''
*[[Crëyr gwartheg]], Cattle egret, ''Bubulcus ibis'' '''C'''
*[[Crëyr gwyrdd]], Green heron, ''Butorides virescens'' '''P'''
*[[Crëyr mawr gwyn]], Great white egret, ''Ardea alba'' '''C'''
*[[Crëyr melyn]], Squacco heron, ''Ardeola ralloides'' '''P'''
*[[Crëyr nos]], Night heron, ''Nycticorax nycticorax'' '''C'''
*[[Crëyr porffor]], Purple heron, ''Ardea purpurea'' '''C'''
==[[Ciconia]]id==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Ciconia|Ciconiidae]]
*[[Ciconia du]], Black stork, ''Ciconia nigra'' '''P'''
*[[Ciconia gwyn]], White stork, ''Ciconia ciconia'' '''C'''
==[[Crymanbig]]au a [[llwybig]]au==
'''Urdd''': [[Ciconiiformes]]
'''Teulu''': [[Threskiornithidae]]
*[[Ibis du]], Glossy ibis, ''Plegadis falcinellus'' '''P'''
*[[Llwybig]], Spoonbill, ''Platalea leucorodia''
==[[Gwyach]]od==
[[Delwedd:Podiceps cristatus 1 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|bawd|Teulu o Wyachod mawr copog]]
'''Urdd''': [[Gwyach|Podicipediformes]]
'''Teulu''': [[Gwyach|Podicipedidae]]
*[[Gwyach fach]], Little grebe, ''Tachybaptus ruficollis''
*[[Gwyach fawr gopog]], Great crested grebe, ''Podiceps cristatus''
*[[Gwyach gorniog]], Slavonian grebe, ''Podiceps auritus''
*[[Gwyach yddfddu]], Black-necked grebe, ''Podiceps nigricollis''
*[[Gwyach yddfgoch]], Red-necked grebe, ''Podiceps grisegena''
*[[Gwyach ylfinfraith]], Pied-billed grebe, ''Podilymbus podiceps'' '''P'''
{{-}}
==[[Eryr]]od a [[gwalch|gweilch]]==
[[Delwedd:Milvus milvus R(ThKraft).jpg|200px|de|bawd|Barcud Coch]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Accipitridae]]
*[[Barcud coch]], Red kite, ''Milvus milvus''
*[[Barcud du]], Black kite, ''Milvus migrans'' '''C'''
*[[Boda bacsiog]], Rough-legged buzzard, ''Buteo lagopus'' '''C'''
*[[Boda gwerni]], Marsh harrier, ''Circus aeruginosus''
*[[Boda mêl]], Honey buzzard, ''Pernis apivorus''
*[[Boda Montagu]], Montagu's harrier, ''Circus pygargus'' '''C'''
*[[Boda tinwyn]], Hen harrier, ''Circus cyaneus''
*[[Bwncath]], Buzzard, ''Buteo buteo''
*[[Eryr euraid]], Golden eagle, ''Aquila chrysaetos'' '''C'''
*[[Eryr môr]], White-tailed eagle, ''Haliaaetus albicilla'' '''C'''
*[[Gwalch glas]], Sparrowhawk, ''Accipiter nisus''
*[[Gwalch Marthin]], Goshawk, ''Accipiter gentilis''
{{-}}
==[[Gwalch y pysgod]]==
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Gwalch y pysgod|Pandionidae]]
*[[Gwalch y pysgod]], Osprey, ''Pandion haliaetus''
==[[Hebog]]iaid==
[[Delwedd:PeregrineFalcon.jpg|200px|de|bawd|Hebog Tramor]]
'''Urdd''': [[Aderyn ysglyfaethus|Falconiformes]]
'''Teulu''': [[Hebog|Falconidae]]
*[[Cudyll Coch]] (Kestrel, ''Falco tinnunculus'')
*[[Cudyll Troetgoch]], Cudyll Troedgoch (Red-footed Falcon, ''Falco vespertinus'') '''C'''
*[[Cudyll Bach]] (Merlin, ''Falco columbarius'')
*[[Hebog yr Ehedydd]] (Hobby, ''Falco subbuteo'')
*[[Hebog y Gogledd]] (Gyr Falcon, ''Falco rusticolus'') '''P'''
*[[Hebog Tramor]] (Peregrine Falcon, ''Falco peregrinus'')
==[[Rhegen]]nod==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Rhegen|Rallidae]]
*[[Cwtiar]], Coot, ''Fulica atra''
*[[Iâr ddŵr]], Moorhen, ''Gallinula chloropus''
*[[Rhegen Baillon]], Baillon's crake, ''Porzana pusilla'' '''P'''
*[[Rhegen dŵr]], Water rail, ''Rallus aquaticus''
*[[Rhegen fach]], Little crake, ''Porzana parva'' '''P'''
*[[Rhegen fraith]], Spotted crake, ''Porzana porzana'' '''C'''
*[[Rhegen sora]], Sora, ''Porzana carolina'' '''P'''
*[[Rhegen yr ŷd]], Corn crake, ''Crex crex'' '''C'''
==[[Gruidae|Garanod]]==
[[Delwedd:Grus grus 6 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Garan]]
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Gruidae]]
*[[Garan]] (Crane, ''Grus grus'') '''C'''
==[[Otididae|Ceiliogod y waun]]==
'''Urdd''': [[Gruiformes]]
'''Teulu''': [[Otididae]]
*[[Ceiliog y Waun Lleiaf]] (Little Bustard, ''Tetrax tetrax'') '''P'''
*[[Ceiliog y Waun]] (Great Bustard, ''Otis tarda'') '''P'''
==[[Haematopodidae|Piod môr]]==
[[Delwedd:Haematopus ostralegus -parent and chick -Scotland-8.jpg|200px|bawd|Pioden y môr a'i chyw.]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Haematopodidae]]
*[[Pioden y Môr]] (Oystercatcher, ''Haematopus ostralegus'')
==[[Recurvirostra|Cambig]]au ac [[hirgoes]]au==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Recurvirostridae]]
*[[Hirgoes]] (Black-winged Stilt, ''Himantopus himantopus'') '''P'''
*[[Cambig]] (Avocet, ''Recurvirostra avosetta'')
==[[Burhinidae|Rhedwyr y moelydd]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Burhinidae]]
*[[Rhedwr y Moelydd]] (Stone Curlew, ''Burhinus oedicnemus'') '''C'''
==[[Rhedwr y Twyni|Rhedwyr y twyni]] a [[cwtiadwennol|chwtiadwenoliaid]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Glareolidae]]
*[[Rhedwr y Twyni]] (Cream-coloured Courser, ''Cursorius cursor'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Dorchog]] (Collared Pratincole, ''Glareola pratincola'') '''P'''
*[[Cwtiadwennol Aden-ddu]] (Black-winged Pratincole, ''Glareola nordmanni'') '''P'''
==[[cwtiad|Cwtiaid]]==
[[Delwedd:Charadrius hiaticula tundrae Varanger.jpg|200px|bawd|Cwtiad torchog]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Cwtiad|Charadriidae]]
*[[Cornchwiglen]], Lapwing, ''Vanellus vanellus''
*[[Cwtiad aur]], Golden plover, ''Pluvialis apricaria''
*[[Cwtiad Caint]], Kentish plover, ''Charadrius alexandrinus'' '''C'''
*[[Cwtiad llwyd]], Grey plover, ''Pluvialis squatarola''
*[[Cwtiad torchog]], Ringed plover, ''Charadrius hiaticula''
*[[Cwtiad torchog bach]], Little ringed plover, ''Charadrius dubius''
*[[Cwtiad torchog mawr]], Killdeer, ''Charadrius vociferus'' '''P'''
*[[Cwtiad tywod mawr]], Greater sand plover, ''Charadrius leschenaultii'' '''P'''
*[[Corgwtiad Aur]] (American Golden Plover, ''Pluvialis dominica'') '''C'''
*[[Corgwtiad y Môr Tawel]] (Pacific Golden Plover, ''Pluvialis fulva'') '''P'''
*[[Cornchwiglen Heidiol]], Cwtiad Heidiol (Sociable Lapwing, ''Vanellus gregarius'') '''P'''
*[[Hutan y Mynydd]] (Dotterel, ''Charadrius morinellus'')
==[[Pibydd]]ion==
[[Delwedd:Arenaria interpres.jpg|200px|de|bawd|Cwtiad y traeth]]
[[Delwedd:Gallinago gallinago 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|bawd|Gïach cyffredin]]
[[Delwedd:Numenius arquata Reculver.jpg|200px|bawd|Gylfinir]]
[[Delwedd:Actitis hypoleucos0.jpg|200px|de|bawd|Pibydd y dorlan]]
[[Delwedd:Calidris-alba-001.jpg|200px|bawd|Pibydd y tywod]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Scolopacidae]]
*[[Coegylfinir bach]], Little curlew, ''Numenius minutus'' '''P'''
*[[Coegylfinir Hudson]], Hudsonian whimbrel, ''Numenius hudsonicus'' '''P'''
*[[Coegylfinir]], Whimbrel, ''Numenius phaeopus''
*[[Cwtiad y traeth]], Turnstone, ''Arenaria interpres''
*[[Cyffylog]], Woodcock, ''Scolopax rusticola''
*[[Gïach bach]], Jack snipe, ''Lymnocryptes minimus''
*[[Gïach cyffredin]], Snipe, ''Gallinago gallinago''
*[[Gïach gylfinhir]] Long-billed dowitcher, ''Limnodromus scolopaceus'' '''P'''
*[[Gïach mawr]], Great snipe, ''Gallinago minima'' '''P'''
*[[Gylfinir]], Curlew, ''Numenius arquata''
*[[Melyngoes bach]], Lesser yellowlegs, ''Tringa flavipes'' '''P'''
*[[Melyngoes mawr]], Greater yellowlegs, ''Tringa melanoleuca'' '''P'''
*[[Pibydd bach]], Little stint, ''Calidris minuta''
*[[Pibydd Baird]], Baird's sandpiper, ''Calidris bairdii'' '''P'''
*[[Pibydd bronllwyd]], Buff-breasted sandpiper, ''Tryngites subruficollis'' '''C'''
*[[Pibydd brych]], Spotted sandpiper, ''Actitis macularius'' '''P'''
*[[Pibydd bychan]], Least sandpiper, ''Calidris minutilla'' '''P'''
*[[Pibydd cain]], Pectoral sandpiper, ''Calidris melanotos'' '''C'''
*[[Pibydd cambig]], Curlew sandpiper, ''Calidirs ferruginea''
*[[Pibydd coesgoch]], Redshank, ''Tringa totanus''
*[[Pibydd coesgoch mannog]], Spotted tedshank, ''Tringa erythropus''
*[[Pibydd coeswerdd]], Greenshank, ''Tringa nebularia''
*[[Pibydd cynffonfain]], Sharp-tailed sandpiper, ''Calidris acuminata'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonhir]], Upland sandpiper, ''Bartramia longicauda'' '''P'''
*[[Pibydd cynffonlwyd]], Grey-tailed tattler, ''Heteroscelus brevipes'' '''P'''
*[[Pibydd du]], Purple sandpiper, ''Calidris maritima''
*[[Pibydd gwyrdd]], Green sandpiper, ''Tringa ochropus''
*[[Pibydd hirgoes]], Stilt sandpiper, ''Calidris himantopus'' '''P'''
*[[Pibydd llwyd]], Semipalmated sandpiper, ''Calidris pusilla'' '''P'''
*[[Pibydd llydanbig]], Broad-billed sandpiper, ''Limicola falcinellus'' '''P'''
*[[Pibydd Temminck]], Temminck's stint, ''Calidris temminckii'' '''C'''
*[[Pibydd tinwen]], White-rumped sandpiper, ''Calidris fuscicollis'' '''C'''
*[[Pibydd torchog]], Ruff, ''Philomachus pugnax''
*[[Pibydd Terek]], Terek sandpiper, ''Xenus cinerea'' '''P'''
*[[Pibydd y dorlan]], Common sandpiper, ''Actitis hypoleucos''
*[[Pibydd y gors]], Marsh sandpiper, ''Tringa stagnatilis'' '''P'''
*[[Pibydd y graean]], Wood sandpiper, ''Tringa glareola''
*[[Pibydd y mawn]], Dunlin, ''Calidris alpina''
*[[Pibydd y tywod]], Sanderling, ''Calidris alba''
*[[Pibydd yr aber]], Knot, ''Calidris canutus''
*[[Rhostog gynffonddu]], Black-tailed godwit, ''Limosa limosa''
*[[Rhostog gynffonfrith]], Bar-tailed godwit, ''Limosa lapponica''
==[[Llydandroed|Adar llydandroed]]==
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Phalaropidae]]
*[[Llydandroed Wilson]] (Wilson's Phalarope, ''Phalaropus tricolor'') '''P'''
*[[Llydandroed Gyddfgoch]] (Red-necked Phalarope, ''Phalaropus lobatus'') '''C'''
*[[Llydandroed Llwyd]] (Grey Phalarope, ''Phalaropus fulicarius'')
==[[Sgiwen (aderyn)|Sgiwennod]]==
[[Delwedd:Arctic skua at svalbard norway.jpg|200px|de|bawd|Sgiwen y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Stercorariidae]]
*[[Sgiwen Frech]] (Pomarine Skua, ''Stercorarius pomarinus'')
*[[Sgiwen y Gogledd]] (Arctic Skua, ''Stercorarius parasiticus'')
*[[Sgiwen Lostfain]] (Long-tailed Skua, ''Stercorarius longicaudus'')
*[[Sgiwen Fawr]] (Great Skua, ''Stercorarius skua'')
==[[Gwylan (aderyn)|Gwylan]]od==
[[Delwedd:Black-headed Gull - St James's Park, London - Nov 2006.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Benddu]]
[[Delwedd:Lesser black backed gull in flight.jpg|200px|de|bawd|Gwylan Gefnddu Leiaf]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Laridae]]
*[[Gwylan Ifori]] (Ivory Gull, ''Pagophila eburnea'') '''P'''
*[[Gwylan Sabine]] (Sabine's Gull, ''Xema sabini'')
*[[Gwylan Goesddu]] (Kittiwake, ''Rissa tridactyla'')
*[[Gwylan Bonaparte]] (Bonaparte's Gull, ''Chroicocephalus philadelphia'') '''P'''
*[[Gwylan Benddu]] (Black-headed Gull, ''Chroicocephalus ridibundus'')
*[[Gwylan Fechan]] (Little Gull, ''Hydrocoloeus minutus'')
*[[Gwylan Ross]] (Ross's Gull, ''Rhodostethia rosea'') '''P'''
*[[Gwylan Chwerthinog]] (Laughing Gull, ''Larus atricilla'') '''P'''
*[[Gwylan Franklin]] (Franklin's Gull, ''Larus pipixcan'') '''P'''
*[[Gwylan Môr y Canoldir]] (Mediterranean Gull, ''Larus melanocephalus'')
*[[Gwylan y Gweunydd]] (Common Gull, ''Larus canus'')
*[[Gwylan Fodrwybig]] (Ring-billed Gull, ''Larus delawarensis'')
*[[Gwylan Gefnddu Leiaf]] (Lesser Black-backed Gull, ''Larus fuscus'')
*[[Gwylan y Penwaig]] (Herring Gull, ''Larus argentatus'')
*[[Gwylan Goesfelen]] (Yellow-legged Gull, ''Larus michahellis'')
*[[Gwylan yr Arctig]] (Iceland Gull, ''Larus glaucoides'')
*[[Gwylan Adeinlwydlas]] (Glaucous-winged Gull, ''Larus glaucescens'') ''''P'''
*[[Gwylan y Gogledd]] (Glaucous Gull, ''Larus hyperboreus'')
*[[Gwylan Gefnddu Fwyaf]] (Great Black-backed Gull, ''Larus marinus'')
==[[Môr-wennol|Môr-wenoliaid]]==
[[Delwedd:SternaParadisaeaSvalbard.jpg|200px|bawd|Môr-wennol y Gogledd]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Môr-wennol|Sternidae]]
*[[Corswennol adeinwen]], White-winged black tern, ''Chlidonias leucoptera'' '''P'''
*[[Corswennol ddu]], Black tern, ''Chlidonias niger''
*[[Corswennol farfog]], Whiskered tern, ''Chlidonias hybrida'' '''C'''
*[[Môr-wennol bigddu]], Sandwich tern, ''Sterna sandvicensis''
*[[Môr-wennol fawr]], Royal tern, ''Sterna maxima'' '''P'''
*[[Môr-wennol fechan]], Little tern, ''Sternula albifrons''
*[[Môr-wennol Forster]], Forster's tern, ''Sterna forsteri'' '''P'''
*[[Môr-wennol fraith]], Sooty tern, ''Onychoprion fuscata'' '''P'''
*[[Môr-wennol ffrwynog]], Bridled tern, ''Onychoprion anaethetus'' '''P'''
*[[Môr-wennol gawraidd]], Caspian tern, ''Hydroprogne caspia'' '''P'''
*[[Môr-wennol gribog leiaf]], Lesser crested tern, ''Sterna bengalensis'' '''P'''
*[[Môr-wennol gyffredin]], Common tern, ''Sterna hirundo''
*[[Môr-wennol y Gogledd]], Arctic tern, ''Sterna paradisaea''
*[[Môr-wennol wridog]], Roseate tern, ''Sterna dougallii''
*[[Môr-wennol ylfinbraff]] , Gull-billed tern, ''Gelochelidon nilotica'' '''P'''
==[[Carfil]]od==
[[Delwedd:Lundi2.jpg|200px|de|bawd|Pâl]]
'''Urdd''': [[Charadriiformes]]
'''Teulu''': [[Carfil|Alcidae]]
*[[Gwylog]] neu Heligog (Guillemot, ''Uria aalge'')
*[[Llurs]], Gwalch y Pysgod (Razorbill, ''Alca torda'')
*[[Gwylog Ddu]] (Black Guillemot, ''Cepphus grylle'')
*[[Carfil Bach]] (Little Auk, ''Alle alle'')
*[[Pâl]], Aderyn Pâl (Puffin, ''Fratercula arctica'')
==[[Pteroclididae|Ieir y diffeithwch]]==
'''Urdd''': [[Pteroclididae|Pteroclidiformes]]
'''Teulu''': [[Pteroclididae]]
*[[Iâr y Diffeithwch]] (Pallas's Sandgrouse, ''Syrrhaptes paradoxus'') '''P'''
==[[Colomen]]nod==
[[Delwedd:Woodpigeoncloseup.jpg|200px|de|bawd|Ysguthan]]
'''Urdd''': [[Columbiformes]]
'''Teulu''': [[Colomen|Columbidae]]
*[[Colomen y Graig]] (Rock Dove, ''Columba livia'')
*[[Colomen Wyllt]] (Stock Dove, ''Columba oenas'')
*[[Ysguthan]] (Woodpigeon, ''Columba palumbus'')
*[[Turtur Dorchog]] (Collared Dove, ''Streptopelia decaocto'')
*[[Turtur]] (Turtle Dove, ''Streptopelia turtur'')
==[[Parot]]iaid==
'''Urdd''': [[Parot|Psittaciformes]]
'''Teulu''': [[Psittacidae]]
*[[Paracit Torchog]], Corbarot Torchog (Ring-necked Parakeet, ''Psittacula krameri'')
==[[Cuculidae|Cogau]]==
[[Delwedd:Kuckuck im Flug v. J. Schmidt.jpg|200px|de|bawd|Cog]]
'''Urdd''': [[Cuculiformes]]
'''Teulu''': [[Cuculidae]]
*[[Cog Frech]] (Great Spotted Cuckoo, ''Clamator glandarius'') '''P'''
*[[Cog]], Cwcw (Cuckoo, ''Cuculus canorus'')
*[[Cog Bigfelen]] (Yellow-billed Cuckoo, ''Coccyzus americanus'') '''P'''
==[[Tytonidae|Tylluanod gwynion]]==
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Tytonidae]]
*[[Tylluan Wen]] (Barn Owl, ''Tyto alba'')
==[[Tylluan]]od==
[[Delwedd:Strix aluco 3young.jpg|200px|de|bawd|Tylluanod Brych ifainc]]
'''Urdd''': [[Tylluan|Strigiformes]]
'''Teulu''': [[Strigidae]]
*[[Tylluan Scops]] (Scops Owl, ''Otus scops'') '''P'''
*[[Tylluan yr Eira]] (Snowy Owl, ''Bubo scandiaca'') '''P'''
*[[Tylluan Fach]] (Little Owl, ''Athene noctua'')
*[[Tylluan Frech]] (Tawny Owl, ''Strix aluco'')
*[[Tylluan Gorniog]] (Long-eared Owl, ''Asio otus'')
*[[Tylluan Glustiog]] (Short-eared Owl, ''Asio flammeus'')
==[[Caprimulgidae|Troellwyr]]==
[[Delwedd:Paukstelis.jpg|200px|de|bawd|Troellwr Mawr]]
'''Urdd''': [[Caprimulgiformes]]
'''Teulu''': [[Caprimulgidae]]
*[[Troellwr Mawr]] (Nightjar, ''Caprimulgus europaeus'')
*[[Cudyll-droellwr]] (Common Nighthawk, ''Chordeiles minor'') '''P'''
==[[Apodidae|Gwenoliaid duon]]==
'''Urdd''': [[Apodiformes]]
'''Teulu''': [[Apodidae]]
*[[Coblyn y Simdde]], Gwennol Ddu'r Simneiau (Chimney Swift, ''Chaetura pelagica'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu]] (Swift, ''Apus apus'')
*[[Gwennol Welw-ddu]], Gwennol Ddu Welw, Coblyn Gwelw (Pallid Swift, ''Apus pallidus'') '''P'''
*[[Gwennol Ddu'r Alpau]], Coblyn yr Alpau (Alpine Swift, ''Apus melba'') '''C'''
*[[Gwennol Ddu Fach]], Coblyn Bach (Little Swift, ''Apus affinis'') '''P'''
==[[Alcedinidae|Gleision y dorlan]]==
[[Delwedd:Alcedo atthis 2 (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Glas y Dorlan]]
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Alcedinidae]]
*[[Glas y Dorlan]] (Kingfisher, ''Alcedo atthis'')
==[[Meropidae|Gwybedogion y gwenyn]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Meropidae]]
*[[Gwybedog y Gwenyn]] (Bee-eater, ''Merops apiaster'')
==[[Coraciidae|Rholyddion]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Coraciidae]]
*[[Rholydd]] (Roller, ''Coracias garrulus'') '''P'''
==[[Copog]]==
'''Urdd''': [[Coraciiformes]]
'''Teulu''': [[Copog|Upupidae]]
*[[Copog]] (Hoopoe, ''Upupa epops'')
==[[Cnocell]]au==
[[Delwedd:Dendrocopos major 4 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cnocell Fraith Fwyaf]]
'''Urdd''': [[Piciformes]]
'''Teulu''': [[Cnocell|Picidae]]
*[[Pengam]] (Wryneck, ''Jynx tranquila'')
*[[Cnocell Werdd]] (Green Woodpecker, ''Picus viridis'')
*[[Cnocell Fraith Fwyaf]] (Great Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos major'')
*[[Cnocell Fraith Leiaf]] (Lesser Spotted Woodpecker, ''Dendrocopos minor'')
==[[Fireo]]au==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Vireonidae]]
*[[Telor Llygatgoch]], Fireo Llygatgoch (Red-eyed Vireo, ''Vireo olivaceus'') '''P'''
==[[Oriolidae|Eurynnod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Oriolidae]]
*[[Euryn]] (Golden Oriole, ''Oriolus oriolus'') '''C'''
==[[cigydd (aderyn)|Cigyddion]]==
[[Delwedd:Lanius excubitor 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Cigydd Mawr]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Laniidae]]
*[[Cigydd Gwdw]] (Isabelline Shrike, ''Lanius isabellinus'') '''P'''
*[[Cigydd Cefngoch]] (Red-backed Shrike, ''Lanius collurio'') '''C'''
*[[Cigydd Glas]] (Lesser Grey Shrike, ''Lanius minor'') '''P'''
*[[Cigydd Mawr]] (Great Grey Shrike, ''Lanius excubitor'')
*[[Cigydd Pengoch]] (Woodchat Shrike, ''Lanius senator'') '''C'''
==[[Brân|Brain]]==
[[Delwedd:CorvusMonedula.ws.JPG|200px|de|bawd|Jac-y-do]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Corvidae]]
*[[Brân Goesgoch]] (Chough, ''Pyrrhocorax pyrrhocorax'')
*[[Pioden]] (Magpie, ''Pica pica'')
*[[Ysgrech y Coed]] neu Sgrech y Coed (Jay, ''Garrulus glandarius'')
*[[Malwr Cnau]] (Nutcracker, ''Nucifraga caryocatactes'') '''P'''
*[[Jac-y-do]] (Jackdaw, ''Corvus monedula'')
*[[Ydfran]] (Rook, ''Corvus frugilegus'')
*[[Brân Dyddyn]] (Carrion Crow, ''Corvus corone'')
*[[Brân Lwyd]] (Hooded Crow, ''Corvus cornix'')
*[[Cigfran]] (Raven, ''Corvus corax'')
==[[Regulidae|Drywod eurben]]==
[[Delwedd:Regulus regulus 1.jpg|200px|de|bawd|Dryw Eurben]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Regulidae]]
*[[Dryw Eurben]] (Goldcrest, ''Regulus regulus'')
*[[Dryw Penfflamgoch]], Dryw Fflamben (Firecrest, ''Regulus ignicapilla'')
==[[Remizidae|Titwod pendil]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Remizidae]]
*[[Titw Pendil]] (Penduline Tit, ''Remiz pendulinus'') '''P'''
==[[Titw]]od==
[[Delwedd:Blue Tit aka.jpg|200px|de|bawd|Titw Tomos Las]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw|Paridae]]
*[[Titw Tomos Las]] (Blue Tit, ''Cyanistes caeruleus'')
*[[Titw Mawr]] (Great Tit, ''Parus major'')
*[[Titw Penddu]] (Coal Tit, ''Periparus ater'')
*[[Titw'r Helyg]] (Willow Tit, ''Poecile montana'')
*[[Titw'r Wern]] (Marsh Tit, ''Poecile palustris'')
==[[Titw Barfog]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Titw Barfog|Panuridae]]
*[[Titw Barfog]] (Bearded Tit, ''Panurus biarmicus'')
==[[Alaudidae|Ehedyddion]]==
[[Delwedd:Alauda arvensis 2.jpg|200px|de|bawd|Ehedydd]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Alaudidae]]
*[[Ehedydd Du]] (Black Lark, ''Melanocorypha yeltoniensis'') '''P'''
*[[Ehedydd Llwyd]] (Short-toed Lark, ''Calandrella brachydactyla'') '''C'''
*[[Ehedydd Copog]] (Crested Lark, ''Galerida cristata'') '''P'''
*[[Ehedydd y Coed]] (Woodlark, ''Lullula arborea'') '''C'''
*[[Ehedydd]] (Skylark, ''Alauda arvensis'')
*[[Ehedydd y Traeth]] (Shore Lark, ''Eremophila alpestris'') '''C'''
==[[Hirundinidae|Gwenoliaid]]==
[[Delwedd:Landsvale.jpg|200px|de|bawd|Gwennol]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Hirundinidae]]
*[[Gwennol y Glennydd]] (Sand Martin, ''Riparia riparia'')
*[[Gwennol y Clogwyn]], Gwennol y Graig (Crag Martin, ''Ptyonoprogne rupestris'') '''P'''
*[[Gwennol]] (Swallow, ''Hirundo rustica'')
*[[Gwennol y Bondo]] (House Martin, ''Delichon urbicum'')
*[[Gwennol Dingoch]] (Red-rumped Swallow, ''Cecropis daurica'') '''C'''
==[[Cettiidae|Teloriaid y llwyni]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cettiidae]]
*[[Telor Cetti]] (Cetti's Warbler, ''Cettia cetti'')
==[[Aegithalidae|Titwod cynffon-hir]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Aegithalidae]]
*[[Titw Cynffon-hir]] (Long-tailed Tit, ''Aegithalos caudatus'')
==[[Phylloscopidae|Teloriaid y dail]]==
[[Delwedd:Phylloscopus collybita 1.jpg|200px|de|bawd|Siff-saff]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Phylloscopidae]]
*[[Telor Gwyrdd]] (Greenish Warbler, ''Phylloscopus trochiloides'') '''C'''
*[[Telor yr Arctig]] (Arctic Warbler, ''Phylloscopus borealis'') '''P'''
*[[Telor Pallas]] (Pallas's Warbler, ''Phylloscopus proregulus'') '''C'''
*[[Telor Aelfelen]] (Yellow-browed Warbler, ''Phylloscopus inornatus'')
*[[Telor Hume]] (Hume's Warbler, ''Phylloscopus humei'') '''P'''
*[[Telor Radde]] (Radde's Warbler, ''Phylloscopus schwarzi'') '''P'''
*[[Telor Tywyll]] (Dusky Warbler, ''Phylloscopus fuscatus'') '''P'''
*[[Telor Bonelli'r Gorllewin]] (Western Bonelli's Warbler, ''Phylloscopus bonelli'') '''P'''
*[[Telor y Coed]] (Wood Warbler, ''Phylloscopus sibalatrix'')
*[[Siff-saff]] (Chiffchaff, ''Phylloscopus collybita'')
*[[Siff-saff Iberia]] (Iberian Chiffchaff, ''Phylloscopus ibericus'') '''P'''
*[[Telor yr Helyg]] (Willow Warbler, ''Phylloscopus trochilus'')
==[[Sylviidae|Teloriaid nodweddiadol]]==
[[Delwedd:Currucarabilarga.JPG|200px|de|bawd|Telor Dartford]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sylviidae]]
*[[Telor Penddu]] (Blackcap, ''Sylvia atricapilla'')
*[[Telor yr Ardd]] (Garden Warbler, ''Sylvia borin'')
*[[Telor Rhesog]] (Barred Warbler, ''Sylvia nisoria'') '''C'''
*[[Llwydfron Fach]] (Lesser Whitethroat, ''Sylvia curruca'')
*[[Llwydfron]] (Whitethroat, ''Sylvia communis'')
*[[Telor Dartford]] (Dartford Warbler, ''Sylvia undata'')
*[[Telor Marmora]] (Marmora's Warbler, ''Sylvia sarda'') '''P'''
*[[Telor Rüppell]] (Rüppell's Warbler. ''Sylvia rueppelli'') '''P'''
*[[Telor Brongoch]] (Subalpine Warbler, ''Sylvia cantillans'') '''C'''
*[[Telor Sardinia]] (Sardinian Warbler, ''Sylvia melanocephala'') '''P'''
==[[Locustellidae|Teloriaid y gwair]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Locustellidae]]
*[[Troellwr Bach Rhesog]], Telor Gwaywog (Lanceolated Warbler, ''Locustella lanceolata'') '''P'''
*[[Troellwr Bach]], Telor y Gwair (Grasshopper Warbler, ''Locustella naevia'')
*[[Telor yr Afon]] (River Warbler, ''Locustella fluviatilis'') '''P'''
*[[Telor Savi]] (Savi's Warbler, ''Locustella luscinioides '') '''P'''
==[[Acrocephalidae|Teloriaid y cyrs]]==
[[Delwedd:Acrocephalus schoenobaenus 1 (Marek Szczepanek).jpg|200px|de|bawd|Telor yr Hesg]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Acrocephalidae]]
*[[Telor Bacsiog]] (Booted Warbler, ''Iduna caligata'') '''P'''
*[[Telor Aur]] (Icterine Warbler, ''Hippolais icterina'') '''C'''
*[[Telor Pêr]] (Melodious Warbler, ''Hippolais polyglotta'') '''C'''
*[[Telor y Dŵr]] (Aquatic Warbler, ''Acrocephalus paludicola'') '''C'''
*[[Telor yr Hesg]] (Sedge Warbler, ''Acrocephalus schoenobaenus'')
*[[Telor y Caeau Reis]] (Paddyfield Warbler, ''Acrocephalus agricola'') '''P'''
*[[Telor y Cyrs Blyth]] (Blyth's Reed Warbler, ''Acrocephalus dumetorum'') '''P'''
*[[Telor y Gwerni]] (Marsh Warbler, ''Acrocephalus palustris'') '''C'''
*[[Telor y Cyrs]] (Reed Warbler, ''Acrocephalus scirpaceus'')
*[[Telor Mawr y Cyrs]] (Great Reed Warbler, ''Acrocephalus arundinaceus'') '''P'''
==[[Bombycillidae|Cynffonau sidan]]==
[[Delwedd:BohemianWaxwings08.jpg|200px|de|bawd|Cynffonau Sidan]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Bombycillidae]]
*[[Cynffon Sidan]] (Waxwing, ''Bombycilla garrulus'')
==[[Delor]]iaid==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Delor|Sittidae]]
*[[Delor y Cnau]] (Nuthatch, ''Sitta europaea'')
==[[Certhidae|Dringwyr bach]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Certhidae]]
*[[Dringwr Bach]] (Treecreeper, ''Certhia familiaris'')
==[[Troglodytidae|Drywod]]==
[[Delwedd:Zaunkoenig-photo.jpg|200px|de|bawd|Dryw]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Troglodytidae]]
*[[Dryw]] (Wren, ''Troglodytes troglodytes'')
==[[aderyn gwatwar|Adar gwatwar]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Mimidae]]
*[[Cath-aderyn Llwyd]] (Grey Catbird, ''Dumetella carolinensis'') '''P'''
==[[Sturnidae|Drudwennod]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Sturnidae]]
*[[Drudwen]] neu Aderyn yr Eira, Drudwy (Starling, ''Sturnus vulgaris'')
*[[Drudwen Wridog]] (Rose-coloured Starling, ''Sturnus roseus'') '''C'''
==[[Cinclidae|Bronwennod y dŵr]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cinclidae]]
*[[Bronwen y Dŵr]] (Dipper, ''Cinclus cinclus'')
==[[Turdidae|Bronfreithod]]==
[[Delwedd:Turdus philomelos1.jpg|200px|de|bawd|Bronfraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Turdidae]]
*[[Corfronfraith]] (Swainson's Thrush, ''Catharus ustulatus'') '''P'''
*[[Bronfraith Fochlwyd]] (Grey-cheeked Thrush, ''Catharus minimus'') '''P'''
*[[Mwyalchen y Mynydd]] (Ring Ouzel, ''Turdus torquatus'')
*[[Mwyalchen]] neu Aderyn Du (Blackbird, ''Turdus merula'')
*[[Brych Aeliog]] (Eye-browed Thrush, ''Turdus obscurus'') '''P'''
*[[Brych Tywyll]] (Dusky Thrush, ''Turdus eunomus'') '''P'''
*[[Brych Gyddfddu]] (Black-throated Thrush, ''Turdus atrogularis'') '''P'''
*[[Socan Eira]] (Fieldfare, ''Turdus pilaris'')
*[[Bronfraith]] (Song Thrush, ''Turdus philomelos'')
*[[Coch Dan-aden]], Coch Dan Adain (Redwing, ''Turdus iliacus'')
*[[Brych y Coed]], Tresglen (Mistle Thrush, ''Turdus viscivorus'')
*[[Robin America]] (American Robin, ''Turdus viscivorus'') '''P'''
==[[Gwybedog]]ion a [[clochdar (aderyn)|chlochdarod]]==
[[Delwedd:ErithacusRubecula.jpg|200px|de|bawd|Robin Goch]]
[[Delwedd:Ficedula hypoleuca female.jpg|200px|de|bawd|Gwybedog Brith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Muscicapidae]]
*[[Gwybedog Mannog]] (Spotted Flycatcher, ''Muscicapa striata'')
*[[Robin Goch]] (Robin, ''Erithacus rubecula'')
*[[Robin Gyddfwyn]] (White-throated Robin, ''Irania gutturalis'') '''P'''
*[[Cynffonlas Ystlysgoch]] (Red-flanked Bluetail, ''Tarsiger cyanurus'') '''P'''
*[[Eos Fronfraith]] neu Eos Fraith (Thrush Nightingale, ''Luscinia luscinia'') '''P'''
*[[Eos]] (Nightingale, ''Luscinia megarhynchos'') '''C'''
*[[Bronlas]] (Bluethroat, ''Luscinia svecica'') '''C'''
*[[Gwybedog Brongoch]] (Red-breasted Flycatcher, ''Ficedula parva'') '''C'''
*[[Gwybedog Torchog]] (Collared Flycatcher, ''Ficedula albicollis'') '''P'''
*[[Gwybedog Brith]] (Pied Flycatcher, ''Ficedula hypoleuca'')
*[[Tingoch Du]] (Black Redstart, ''Phoenicurus ochruros'')
*[[Tingoch]] (Redstart, ''Phoenicurus phoenicurus'')
*[[Tingoch Moussier]] (Moussier's Redstart, ''Phoenicurus moussieri'') '''P'''
*[[Bronfraith y Graig]], Brych y Graig (Rock Thrush, ''Monticola saxatilis'') '''P'''
*[[Bronfraith Las y Graig]], Brych Glas y Graig (Blue Rock Thrush, ''Monticola solitarius'') '''P'''
*[[Crec yr Eithin]] (Whinchat, ''Saxicola rubetra'')
*[[Clochdar y Cerrig]] (Stonechat, ''Saxicola rubicola'')
*[[Tinwen Isabella]] (Isabelline Wheatear, ''Oenanthe isabellina'') '''P'''
*[[Tinwen y Garn]] (Wheatear, ''Oenanthe oenanthe'')
*[[Tinwen Fraith]] (Pied Wheatear, ''Oenanthe pleschanka'') '''P'''
*[[Tinwen Glustiog Ddu]], Tinwen Glustddu (Black-eared Wheatear, ''Oenanthe hispanica'') '''P'''
*[[Tinwen y Diffeithwch]] (Desert Wheatear, ''Oenanthe deserti'') '''P'''
==[[Prunellidae|Llwydiaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Prunellidae]]
*[[Llwyd y Gwrych]] (Dunnock, ''Prunella modularis'')
*[[Llwyd y Mynydd]] (Alpine Accentor, ''Prunella collaris'') '''P'''
==[[Golfan]]od==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Golfan|Passeridae]]
*[[Aderyn y To]] (House Sparrow, ''Passer domesticus'')
*[[Golfan Sbaen]] (Spanish Sparrow, ''Passer hispaniolensis'') '''P'''
*[[Golfan y Mynydd]] (Tree Sparrow, ''Passer montanus'')
==[[Corhedydd]]ion a [[siglen]]nod==
[[Delwedd:Pied Wagtail rear view 700.jpg|200px|de|bawd|Siglen Fraith]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Motacillidae]]
*[[Siglen Felen]] (Yellow Wagtail, ''Motacilla flava'')
*[[Siglen Sitraidd]] (Citrine Wagtail, ''Motacilla citreola'') '''P'''
*[[Siglen Lwyd]] (Grey Wagtail, ''Motacilla cinerea'')
*[[Siglen Fraith]] (Pied Wagtail, ''Motacilla alba'')
*[[Corhedydd Richard]] (Richard's Pipit, ''Anthus richardi'')
*[[Corhedydd Blyth]] (Blyth's Pipit, ''Anthus godlewskii'') '''P'''
*[[Corhedydd Melyn]] (Tawny Pipit, ''Anthus campestris'')
*[[Corhedydd Gwyrddgefn]] (Olive-backed Pipit, ''Anthus hodgsoni'') '''P'''
*[[Corhedydd y Coed]] (Tree Pipit, ''Anthus trivialis'')
*[[Corhedydd Pechora]] (Pechora Pipit, ''Anthus gustavi'') '''P'''
*[[Corhedydd y Waun]] (Meadow Pipit, ''Anthus pratensis'')
*[[Corhedydd Gyddfgoch]] (Red-throated Pipit, ''Anthus cervinus'') '''C'''
*[[Corhedydd y Graig]] (Rock Pipit, ''Anthus petrosus'')
*[[Corhedydd y Dŵr]] (Water Pipit, ''Anthus spinoletta'')
==[[Fringillidae|Llinosiaid]] neu bincod==
[[Delwedd:AbelTasmanBird.jpg|200px|de|bawd|Ji-binc]]
[[Delwedd:Carduelis carduelis (Lukasz Lukasik).jpg|200px|de|bawd|Nico]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Fringillidae]]
*[[Ji-binc]] neu Asgell Fraith (Chaffinch, ''Fringilla coelebs'')
*[[Pinc y Mynydd]] (Brambling, ''Fringilla montifringilla'')
*[[Llinos Frech]] (Serin, ''Serinus serinus'') '''C'''
*[[Llinos Werdd]] (Greenfinch, ''Chloris chloris'')
*[[Nico]] (Goldfinch, ''Carduelis carduelis'')
*[[Pila Gwyrdd]] (Siskin, ''Carduelis spinus'')
*[[Llinos]] (Linnet, ''Carduelis cannabina'')
*[[Llinos y Mynydd]] (Twite, ''Carduelis flavirostris'')
*[[Llinos Bengoch Leiaf]] (Lesser Redpoll, ''Carduelis cabaret'')
*[[Llinos Bengoch Gyffredin]] (Common Redpoll, ''Carduelis flammea'') '''C'''
*[[Llinos Bengoch yr Arctig]] (Arctic Redpoll, ''Carduelis hornemanni'') '''C'''
*[[Croesbig Wenaden]], Croesbig Adeinwen (Two-barred Crossbill, ''Loxia leucoptera'') '''P'''
*[[Gylfin Groes]] (Crossbill, ''Loxia curvirostris'')
*[[Llinos Goch]] (Common Rosefinch, ''Carpodacus erythrinus'') '''C'''
*[[Coch y Berllan]] (Bullfinch, ''Pyrrhula pyrrhula'')
*[[Gylfinbraff]] (Hawfinch, ''Coccothraustes coccothraustes'')
==[[Calcariidae|Breision y gogledd]]==
[[Delwedd:Snjótittlingur.jpg|200px|de|bawd|Bras yr Eira]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Calcariidae]]
*[[Bras yr Eira]] (Snow Bunting, ''Plectrophenax nivalis'')
*[[Bras y Gogledd]] (Lapland Bunting, ''Calcarius lapponicus'')
==[[Cardinalidae|Cardinaliaid]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Cardinalidae]]
*[[Euryn yr Haf]], Tanagr yr Haf (Summer Tanager, ''Piranga rubra'') '''P'''
*[[Gylfindew Brongoch]] (Rose-breasted Grosbeak, ''Pheucticus ludovicianus'') '''P'''
*[[Bras Dulas]] (Indigo Bunting, ''Passerina cyanea'') '''P'''
==[[bras|Breision]] a [[golfan Americanaidd|golfanod Americanaidd]]==
[[Delwedd:Gulspurv.jpg|200px|de|bawd|Bras Melyn]]
[[Delwedd:Emberiza schoeniclus M.jpg|200px|de|bawd|Bras y Cyrs]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Emberizidae]]
*[[Golfan Bersain]], Llwyd Persain (Song Sparrow, ''Melospiza melodia'') '''P'''
*[[Golfan Yddfwyn]], Llwyd Gyddfwyn (White-throated Sparrow, ''Zonotrichia albicollis'') '''P'''
*[[Jynco Llygeitu]] (Dark-eyed Junco, ''Junco hyemalis'') '''P'''
*[[Bras y Pin]] (Pine Bunting, ''Emberiza leucocephalos'') '''P'''
*[[Bras Melyn]], Melyn yr Eithin (Yellowhammer, ''Emberiza citrinella'')
*[[Bras Ffrainc]] (Cirl Bunting, ''Emberiza cirlus'') '''C'''
*[[Bras y Graig]] (Rock Bunting, ''Emberiza cia'') '''P'''
*[[Bras y Gerddi]] (Ortolan Bunting, ''Emberiza hortulana'') '''C'''
*[[Bras Gwledig]] (Rustic Bunting, ''Emberiza rustica'') '''C'''
*[[Bras Lleiaf]] (Little Bunting, ''Emberiza pusilla'') '''C'''
*[[Bras Bronfelen]] (Yellow-breasted Bunting, ''Emberiza aureola'') '''P'''
*[[Bras y Cyrs]] (Reed Bunting, ''Emberiza schoeniclus'')
*[[Bras Penddu]] (Black-headed Bunting, ''Emberiza melanocephala'') '''P'''
*[[Bras yr Ŷd]] (Corn Bunting, ''Emberiza calandra'') '''C'''
==[[euryn Americanaidd|Eurynnod Americanaidd]] a [[mwyalchen Americanaidd|mwyeilch Americanaidd]]==
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Icteridae]]
*[[Bobolinc]] (Bobolink, ''Dolichonyx oryzivorus'') '''P'''
*[[Tresglen y Gwartheg]] (Brown-headed Cowbird, ''Molothrus ater'') '''P'''
*[[Euryn Baltimore]] (Baltimore Oriole, ''Icterus galbula'') '''P'''
==[[Telor Americanaidd|Teloriaid Americanaidd]]==
[[Delwedd:Dendroica-coronata-001.jpg|200px|de|bawd|Telor Tin-felen]]
'''Urdd''': [[Passeriformes]]
'''Teulu''': [[Parulidae]]
*[[Telor Brith]] (Black-and-white Warbler, ''Mniotilta varia'') '''P'''
*[[Gyddf-felyn]] (Common Yellowthroat, ''Geothlypis trichas'') '''P'''
*[[Telor Blackburn]] (Blackburnian Warbler, ''Setophaga fusca'') '''P'''
*[[Telor Melyn]] (Yellow Warbler, ''Setophaga petechia'') '''P'''
*[[Telor Tinwen]] (Blackpoll Warbler, ''Setophaga striata'') '''P'''
*[[Telor Tin-felen]] (Yellow-rumped Warbler, ''Setophaga coronata'') '''P'''
==Gweler hefyd==
*[[Rhestr o greaduriaid morol gwledydd Prydain]]
*[[Rhestr adar Prydain]]
*[[Aderyn mudol|Adar mudol]]
==Cyfeiriadau==
===Cyffredinol===
{{cyfeiriadau}}
===Enwau Cymraeg===
*[http://www.avionary.info/ Avionary]
*Cymdeithas Edward Llwyd (1994) ''Creaduriaid Asgwrn-cefn''. Gwasg y Lolfa, Talybont. ISBN 0952226405
*Hayman, Peter a Rob Hume (2004) ''Llyfr Adar Iolo Williams''. Gwasg Carreg Gwalch, Pwllheli. ISBN 0863819079
*Hope Jones, Peter ac Edward Breeze Jones (1973) ''Rhestr o Adar Cymru''. Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd. ISBN 0720000378
*Hope Jones, Peter a Paul Whalley (2004) ''Adar Môn'', Menter Môn, Llangefni.
*Lewis, Dewi E (1994) ''Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst. ISBN 0863812783
*Lewis, Dewi E (2006) ''Rhagor o Enwau Adar''. Gwasg Carreg Gwalch, Llanrwst.
*Lovegrove, Roger; Graham Williams a Iolo Williams (1994) ''Birds in Wales''. T & AD Poyser Ltd, Llundain. ISBN 0856610690
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.birdsinwales.org.uk/ Cymdeithas Adaryddol Cymru] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120124060123/http://www.birdsinwales.org.uk/ |date=2012-01-24 }}
[[Categori:Adar yn ôl gwlad|Cymru]]
[[Categori:Adareg]]
[[Categori:Byd natur Cymru]]
[[Categori:Rhestrau anifeiliaid|Adar Cymru]]
[[Categori:Rhestrau Cymru|Adar Cymru]]
ikfeu4orncn6kmuc3bxlck37aymoiln
Peiriant
0
79257
11102489
1499984
2022-08-18T15:13:57Z
Llywelyn2000
796
newydd
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau | image = Bonsack_machine.png | caption = Peiriant rholio sigaréts James Albert Bonsack, a ddyfeisiwyd ym 1880 (patent yn 1881)
}}
[[Delwedd:Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg/220px-Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg|bawd| Injan car rasio Honda F1 .]]
[[Dyfais]] sy'n defnyddio [[egni]] er mwyn cyflawni rhyw weithred ydy '''peiriant'''. Defnyddir y gair i ddisgrifio dyfais sy'n cynorthwyo gydag unrhyw fath o waith. Mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, mae peiriant yn system ffisegol sy'n defnyddio pŵer i gymhwyso [[Grym|grymoedd]] a rheoli [[Mudiant|symudiad]] i gyflawni gweithred. Mae'r term yn cael ei gymhwyso'n gyffredin i ddyfeisiau artiffisial, megis y rhai sy'n defnyddio [[Injan|injans]] neu foduron, a hefyd i facromoleciwlau biolegol naturiol, megis peiriannau moleciwlaidd. Gall peiriannau gael eu gyrru gan anifeiliaid a phobl, gan rymoedd naturiol fel [[Egni gwynt|gwynt]] a [[Egni hydro|dŵr]], a chan bŵer cemegol, thermol neu [[Trydan|drydanol]], ac maent yn cynnwys system o fecanweithiau sy'n siapio mewnbwn yr ysgogwr (''actuator'') i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad. Ymhlith y peiriannau eraill mae [[Cyfrifiadur|cyfrifiaduron]] a synwyryddion sy'n monitro perfformiad ac yn cynllunio symudiad, a elwir yn aml yn [[Peiriant|systemau mecanyddol]].
Nododd [[Athroniaeth|athronwyr]] naturiol [[y Dadeni]] chwe pheiriant syml sef dyfeisiau elfennol a oedd yn symud llwyth, a chyfrifo'r gymhareb o rym allbwn i rym mewnbwn, a elwir heddiw yn [[Mantais fecanyddol|fantais fecanyddol]].<ref name="Usher">{{Cite book|last=Usher|first=Abbott Payson|title=A History of Mechanical Inventions|publisher=Courier Dover Publications|year=1988|location=USA|pages=98|url=https://books.google.com/books?id=xuDDqqa8FlwC&pg=PA196|isbn=978-0-486-25593-4}}</ref>
Mae peiriannau modern yn systemau cymhleth sy'n cynnwys elfennau strwythurol, mecanweithiau a chydrannau rheoli ac sy'n cynnwys rhyngwynebau ar gyfer defnydd cyfleus. Mae'r enghreifftiau'n cynnwys:
* ystod eang o [[Cerbyd|gerbydau]], megis [[Trên|trenau]], [[Car|ceir]], [[Cwch|cychod]] ac [[Eroplen|awyrennau]];
* offer yn y cartref a'r swyddfa, gan gynnwys cyfrifiaduron, adeiladu systemau trin aer a thrin dŵr, yn ogystal â
* pheiriannau fferm, offer peiriannol a systemau awtomeiddio ffatri a [[Robot|robotiaid]].
== Geirdarddiad ==
Gall y gair 'peiriant' gyfeirio at nifer o bethau. Mae'r cofnod ysgrifenedig cyntaf yn cyfeirio at 'beiriant rhyfel', 'Wedi gosod periant wrth y ty, i'w claddu...' https://www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html a gall olygu gorchymyn, fel yn y gerdd enwog yn ''[[Llyfr Aneirin]]: 'Tri chant drwy beiriant yn catau...'.'' Ond yng nghyswllt yr erthygl hon, bonyn y gair yw'r ferf 'peri, paraf', sef ''gwneud'' i rywbeth ddigwydd neu ''achosi'' i rywbeth ddygwydd. ''<nowiki/>'Ef a bair im orffwys mewn porfa esmwyth''' medd [[Morris Kyffin]] yn 1595.
Mae llawer o ieithoedd yn defnyddio amrywiad o'r gair [[Lladin]] ''machina'', gan gynnwys y Ffrangeg gyda'r Saesneg yn benthyca@r gair o'r Ffrangeg,<ref name="AHD">''The American Heritage Dictionary'', Second College Edition. Houghton Mifflin Co., 1985.</ref> Tarddiad y Lladin oedd y [[Hen Roeg (iaith)|Groeg]] (Doric {{Lang|grc|μαχανά}} {{Transl|grc|makhana}}, μηχανή {{Lang|grc|μηχανή}} {{Transl|grc|mekhane}} 'dyfeisgarwch', sy'n deillio o {{Lang|grc|μῆχος}} {{Transl|grc|mekhos}} sef 'dyfais', 'mantais' <ref>Oxford Dictionaries, [https://en.oxforddictionaries.com/definition/machine machine]</ref>).Daw'r geiriau Cymraeg ''mecanyddol'' a ''mecaneg'' o'r un gwraidd Groegaidd yma hefyd.
== Hanes ==
File:Palaeolithic Handaxe (FindID 233991).jpg Bwyell law o Bowys, o [[Hen Oes y Cerrig Isaf]]
Mae'r fwyell law, a wneir trwy naddu fflint i ffurfio [[lletem]] (''wedge'') yn nwylo bod dynol yn trawsnewid grym a symudiad yr offeryn yn rym hollti lletraws a grym symudiad y darn gwaith. Y fwyell law yw'r enghraifft gyntaf o [[Lletem|letem]], yr hynaf o'r chwe pheiriant syml clasurol, y mae'r rhan fwyaf o beiriannau wedi'u seilio arnynt. Yr ail beiriant syml hynaf oedd yr [[Awyren ar oleddf|plân ar oleddf]] (ramp),<ref name="Reuleaux">Karl von Langsdorf (1826) ''Machinenkunde'', quoted in {{Cite book|last=Reuleaux|first=Franz|title=The kinematics of machinery: Outlines of a theory of machines|publisher=MacMillan|year=1876|pages=[https://archive.org/details/kinematicsmachi01reulgoog/page/n524 604]|url=https://archive.org/details/kinematicsmachi01reulgoog}}</ref> sydd wedi cael ei defnyddio ers [[Cynhanes|y cyfnod cynhanesyddol]] i symud gwrthrychau trwm, gan gynnwys o bosib rai o gerrig [[Pentre Ifan|Cromlech Pentre Ifan]] a [[Côr y Cewri|Chôr y Cewri]].<ref name="Conn">Therese McGuire, ''Light on Sacred Stones'', in {{Cite book|last=Conn|first=Marie A.|last2=Therese Benedict McGuire|title=Not etched in stone: essays on ritual memory, soul, and society|publisher=University Press of America|year=2007|pages=23|url=https://books.google.com/books?id=kEPkDyvek3sC&pg=PA23|isbn=978-0-7618-3702-2}}</ref><ref name="Dutch">{{Cite web|last=Dutch|first=Steven|title=Pre-Greek Accomplishments|website=Legacy of the Ancient World|publisher=Prof. Steve Dutch's page, Univ. of Wisconsin at Green Bay|year=1999|url=http://www.uwgb.edu/dutchs/westtech/xancient.htm|access-date=March 13, 2012|archivedate=August 21, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821064729/http://www.uwgb.edu/dutchs/westtech/xancient.htm}}</ref>
Dyfeisiwyd y pedwar peiriant syml arall yn y [[Y Dwyrain Agos|Dwyrain Agos hynafol]]:<ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422}}</ref>
* Dyfeisiwyd yr [[olwyn]], ynghyd â mecanwaith yr olwyn a'r echel, ym [[Mesopotamia]] (Irac modern) yn ystod y 5ed mileniwm CC.<ref>{{Cite book|title=A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East|last=D.T. Potts|year=2012|page=285}}</ref>
* Ymddangosodd y mecanwaith [[Trosol|lifer]] am y tro cyntaf tua 5,000 o flynyddoedd yn ôl ac fe'i defnyddiwyd mewn tafol cydbwyso syml,<ref name="Paipetis">{{Cite book|last=Paipetis|first=S. A.|last2=Ceccarelli|first2=Marco|title=The Genius of Archimedes -- 23 Centuries of Influence on Mathematics, Science and Engineering: Proceedings of an International Conference held at Syracuse, Italy, June 8-10, 2010|date=2010|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9789048190911|page=416}}</ref> ac i symud gwrthrychau mawr yn nhechnoleg yr Hen Aifft.<ref>{{Cite book|last=Clarke|first=Somers|last2=Engelbach|first2=Reginald|title=Ancient Egyptian Construction and Architecture|date=1990|publisher=[[Courier Corporation]]|isbn=9780486264851|pages=86–90}}</ref> Defnyddiwyd y lifer hefyd yn y ddyfais codi dŵr cysgodol, y peiriant craen cyntaf, a ymddangosodd ym Mesopotamia tua 3000 CC,<ref name="Paipetis" /> ac yna mewn technoleg hynafol yr Aifft tua 2000 CC.<ref>{{Cite book|last=Faiella|first=Graham|title=The Technology of Mesopotamia|date=2006|publisher=[[The Rosen Publishing Group]]|isbn=9781404205604|page=27|url=https://books.google.com/books?id=bGMyBTS0-v0C&pg=PA27}}</ref>
* Mae'r dystiolaeth gynharaf o [[Pwli|bwlïau]] yn dyddio'n ôl i [[Mesopotamia|Fesopotamia]] yn gynnar yn yr 2il fileniwm CC,<ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422|page=4}}</ref> a'r [[Yr Hen Aifft|Aifft hynafol]] yn ystod y Ddeuddegfed Brenhinllin (991-1802 CC).<ref>{{Cite book|last=Arnold|first=Dieter|title=Building in Egypt: Pharaonic Stone Masonry|date=1991|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195113747|page=71}}</ref>
* Ymddangosodd y sgriw, yr olaf o'r peiriannau syml i'w dyfeisio, <ref name="Woods">{{Cite book|last=Woods|first=Michael|last2=Mary B. Woods|title=Ancient Machines: From Wedges to Waterwheels|publisher=Twenty-First Century Books|year=2000|location=USA|pages=58|url=https://books.google.com/books?id=E1tzW_aDnxsC&pg=PA58|isbn=0-8225-2994-7}}</ref> gyntaf ym [[Mesopotamia]] yn ystod y cyfnod [[Ymerodraeth Newydd Assyria|Neo-Asyriaidd]] (911-609) CC. <ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422|page=4}}</ref> Adeiladwyd [[pyramidau'r Aifft]] gan ddefnyddio tri o'r chwe pheiriant syml, yr plân, y lletem, a'r lifer.<ref>{{Cite book|title=Ancient Machines: From Grunts to Graffiti|last=Wood|first=Michael|publisher=Runestone Press|year=2000|isbn=0-8225-2996-3|location=Minneapolis, MN|pages=[https://archive.org/details/ancientcommunica00wood/page/35 35, 36]|url=https://archive.org/details/ancientcommunica00wood/page/35}}</ref>
Ymddangosodd y peiriannau wedi'u [[Egni hydro|pweru gan]] ddŵr, yr olwyn ddŵr a'r felin ddŵr, am y tro cyntaf yn Ymerodraeth Persia, yn yr hyn sydd bellach yn Irac ac Iran, erbyn dechrau'r [[4g CC]].<ref>{{Cite book|last=Selin|first=Helaine|title=Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures|date=2013|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9789401714167|page=282}}</ref> Ymddangosodd y peiriannau [[Egni gwynt|gwynt]] ymarferol cynharaf, y [[Melin wynt|felin wynt]] a'r pwmp gwynt, gyntaf yn y [[Y Byd Mwslemaidd|byd Mwslemaidd]] yn ystod yr Oes Aur Islamaidd, yn yr hyn sydd bellach yn Iran, Affganistan a Phacistan, erbyn y [[9fed ganrif|9g OC]].<ref>{{Citation|last=Lucas|first=Adam|title=Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology|page=65|year=2006|publisher=Brill Publishers|isbn=90-04-14649-0}}</ref><ref>{{Cite book|last=Eldridge|first=Frank|title=Wind Machines|date=1980|publisher=Litton Educational Publishing, Inc.|location=New York|isbn=0-442-26134-9|page=[https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15 15]|edition=2nd|url=https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15}}</ref><ref>{{Cite book|last=Shepherd|first=William|title=Electricity Generation Using Wind Power|date=2011|publisher=World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.|location=Singapore|isbn=978-981-4304-13-9|page=4|edition=1}}</ref> Y peiriant [[Injan stêm|stêm]] ymarferol cynharaf oedd jac ager (''steam jack'') a yrrwyd gan dyrbin ager, a ddisgrifiwyd ym 1551 gan Taqi al-Din Muhammad ibn Ma'ruf yn yr Aifft Otomanaidd.<ref>[[Ahmad Y. Hassan]] (1976), ''Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering'', p. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, [[University of Aleppo]]</ref>
Dyfeisiwyd yr injan cotwm yn India cyn y [[6ed ganrif|6g OC]],<ref>{{Cite book|ref=Lakwete|last=Lakwete, Angela|url=https://books.google.com/books?id=uOMaGVnPfBcC|title=Inventing the Cotton Gin: Machine and Myth in Antebellum America|location=Baltimore|publisher=The Johns Hopkins University Press|year=2003|isbn=9780801873942|pages=1–6}}</ref> a dyfeisiwyd yr [[Troell|olwyn nyddu]] yn y [[Y Byd Mwslemaidd|byd Islamaidd]] erbyn dechrau'r [[11g]],<ref name="Pacey">{{Cite book|last=Pacey|first=Arnold|title=Technology in World Civilization: A Thousand-Year History|orig-year=1990|edition=First MIT Press paperback|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge MA|pages=23–24}}</ref> ill dau yn sylfaenol i dwf y [[Cotwm|diwydiant cotwm]]. Roedd y [[Troell|droell]] hefyd yn rhagflaenydd i'r peiriant nyddu, a oedd yn ddatblygiad allweddol yn ystod y [[Y Chwyldro Diwydiannol|Chwyldro Diwydiannol]] cynnar yn y [[18g]].<ref>{{Cite book|last=Žmolek|first=Michael Andrew|title=Rethinking the Industrial Revolution: Five Centuries of Transition from Agrarian to Industrial Capitalism in England|date=2013|publisher=BRILL|isbn=9789004251793|page=328|url=https://books.google.com/books?id=-RKaAAAAQBAJ&pg=PA328|quote=The spinning jenny was basically an adaptation of its precursor the spinning wheel}}</ref> Dyfeisiwyd y crancsiafft a'r camsiafft gan Al-Jazari yng Ngogledd Mesopotamia tua 1206,<ref name="Hill1979">{{Citation|last=[[Banu Musa]] (authors), [[Donald Routledge Hill]] (translator)|title=The book of ingenious devices (Kitāb al-ḥiyal)|pages=23–4|year=1979|publisher=[[Springer Science+Business Media|Springer]]|isbn=90-277-0833-9}}</ref><ref name="Sally Ganchy 2009 41">{{Citation|last=Sally Ganchy|first=Sarah Gancher|title=Islam and Science, Medicine, and Technology|url=https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41|page=[https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41 41]|year=2009|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4358-5066-8}}</ref><ref>Georges Ifrah (2001). ''The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer'', p. 171, Trans. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See )</ref> ac yn ddiweddarach daethant yn ganolog i beiriannau modern megis yr [[Injan stêm|injan stêm, injan]] [[Peiriant tanio mewnol|hylosgi mewnol]] a rheolyddion otomatig.<ref>{{Cite book|last=Hill|first=Donald|author-link=Donald Hill|title=Studies in Medieval Islamic Technology: From Philo to Al-Jazarī, from Alexandria to Diyār Bakr|url=https://books.google.com/books?id=xxvbAAAAMAAJ|year=1998|publisher=Ashgate|isbn=978-0-86078-606-1|pages=231–232}}</ref>
Datblygwyd y peiriannau rhaglenadwy cynharaf hefyd yn y byd Mwslemaidd. Y dilyniannwr cerdd (''music sequencer'') sef [[offeryn cerdd]] y gellid ei raglennu oedd y math cynharaf o beiriant rhaglenadwy. Chwaraewr [[ffliwt]] otomatig oedd y dilyniannwr cerdd cyntaf, a ddyfeisiwyd gan y brodyr Banu Musa, ac a ddisgrifiwyd yn eu ''Llyfr Dyfeisiau Dyfeisgar'', yn y [[9g]].<ref name="Koetsier">{{Citation|last=Koetsier|first=Teun|title=On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators|volume=36|issue=5|pages=589–603|year=2001|postscript=.|periodical=Mechanism and Machine Theory|publisher=Elsevier|doi=10.1016/S0094-114X(01)00005-2}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Kapur|first=Ajay|last2=Carnegie|first2=Dale|last3=Murphy|first3=Jim|last4=Long|first4=Jason|title=Loudspeakers Optional: A history of non-loudspeaker-based electroacoustic music|journal=[[Organised Sound]]|date=2017|volume=22|issue=2|pages=195–205|doi=10.1017/S1355771817000103|publisher=[[Cambridge University Press]]|issn=1355-7718}}</ref> Ym 1206, dyfeisiodd Al-Jazari otomata / [[Robot|robotiaid]] rhaglenadwy. Disgrifiodd bedwar cerddor otomaton, gan gynnwys peiriant drymiau rhaglenadwy, lle gellid eu gorfodi i chwarae gwahanol rythmau a gwahanol batrymau .<ref name="Sharkey">Professor Noel Sharkey, [https://web.archive.org/web/20070629182810/http://www.shef.ac.uk/marcoms/eview/articles58/robot.html A 13th Century Programmable Robot (Archive)], [[University of Sheffield]].</ref>
Yn ystod y [[Dadeni Dysg|Dadeni]], dechreuwyd astudio deinameg y ''Pwerau Mecanyddol'', fel y gelwid peiriannau syml, o safbwynt faint o waith defnyddiol y gallent ei wneud, gan arwain yn y pen draw at y cysyniad newydd o waith mecanyddol. Ym 1586 cafodd y peiriannydd Ffleminaidd Simon Stevin fantais fecanyddol drwy'r plân ar oleddf. Y gwyddonydd Eidalaidd [[Galileo Galilei]] yn 1600 a gyfrifodd theori ddeinamig gyflawn peiriannau syml a hynny yn ''Le Meccaniche'' ("Ar Fecaneg").<ref name="Krebs">{{Cite book|last=Krebs|first=Robert E.|title=Groundbreaking Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages|year=2004|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-32433-8|url=https://books.google.com/books?id=MTXdplfiz-cC&q=%22mechanics+Galileo+analyzed%22&pg=PA163|access-date=2008-05-21|page=163}}</ref><ref name="Stephen">{{Cite book|last=Stephen|first=Donald|last2=Lowell Cardwell|title=Wheels, clocks, and rockets: a history of technology|publisher=W. W. Norton & Company|year=2001|location=USA|pages=85–87|url=https://books.google.com/books?id=BSfpFLV1nkAC&q=%22simple+machine%22+galileo&pg=PA86|isbn=978-0-393-32175-3}}</ref> Ef oedd y cyntaf i ddeall fod peiriannau syml yn trawsnewid [[Egni (gwyddonol)|ynni]] yn hytrach nag yn ei greu.<ref name="Krebs" />
Darganfuwyd rheolau clasurol [[ffrithiant]] llithro mewn peiriannau gan [[Leonardo da Vinci]] (1452-1519), ond arhosodd heb ei gyhoeddi yn ei lyfrau nodiadau. Cawsant eu hailddarganfod gan Guillaume Amontons (1699) a chawsant eu datblygu ymhellach gan Charles-Augustin de Coulomb yn 1785.<ref>{{Cite book|last=Armstrong-Hélouvry|first=Brian|title=Control of machines with friction|publisher=Springer|year=1991|location=USA|pages=10|url=https://books.google.com/books?id=0zk_zI3xACgC&pg=PA10|isbn=978-0-7923-9133-3}}</ref> Metalegwr arall hynod weithgar oedd [[David Thomas (metelegwr)|David Thomas]] a ddyfeisiodd broses o'r enw broses ‘chwyth poeth’, a drawsnewidiodd gwaith o wneud haearn, drwy gynhesu aer cyn ei bwmpio i ffwrnais chwyth. David Thomas oedd lywydd cyntaf Cymdeithas Meteleg America.
Creodd y meistr haearn o Gaerfyrddin, [[Philip Vaughan]], batent ar y peli metel a elwir yn ‘''ball bearings’'' yn 1794. Rhoddodd beli haearn rhwng olwyn ac echel cert gan alluogi i olwynion y cert i droelli’n rhwyddach, drwy leihau't ffrithiant rhyngddynt.
Patentiodd [[James Watt]] ei gysylltiad mudiant cyfochrog ym 1782, a wnaeth yr injan stêm act-ddwbl yn realaeth.<ref>Pennock, G. R., James Watt (1736-1819), ''Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science,'' ed. M. Ceccarelli, Springer, 2007, {{ISBN|978-1-4020-6365-7}} (Print) 978-1-4020-6366-4 (Online).</ref> Daeth injan stêm Boulton a Watt ac yn ddiweddarach [[Locomotif stêm|locomotifau]] ager a llongau ager yn boblogaidd.
[[Delwedd:William Robert Grove 2.jpg|bawd|William Robert Grove, o [[Abertawe]], dyfeisiwr y [[Cell danwydd|gell danwydd]].)
Barnwr a gwyddonydd a aned yn [[Abertawe]] oedd Syr [[William Robert Grove]] (1811-1896). Ef, yn 1842, a ddyfeisiodd y [[Cell danwydd|gell danwydd]]. Roedd ei beiriant yn cyfuno [[hydrogen]] ac [[ocsigen]] i gynhyrchu trydan. [[David Edward Hughes]] (1831-1900) o’r Bala a ddyfeisiodd y [[microffon]]. Mae'n debygol iawn iddo hefyd ddarganfod [[Radio|tonfedd radio]] ddegawd cyn [[Heinrich Hertz]] yn 1888. Credai y dylai pobl y byd cyfan fanteisio o'r microffon, ac felly nid aeth ati i gymryd patent arno.
Roedd mab i weithiwr dur o Abertawe, Edward ‘Taffy’ Bowen (1911-1991) yn allweddol yn y gwaith o ddatblygu [[radar]]. ei arbenigedd oedd eu gosod mewn awyrennau er mwyn canfod awyrennau eraill a llongau tanfor yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ar ôl y rhyfel arloesodd ym maes astronomeg radio.
== Peiriannau syml ==
[[Delwedd:Table_of_Mechanicks,_Cyclopaedia,_Volume_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Table_of_Mechanicks%2C_Cyclopaedia%2C_Volume_2.png/250px-Table_of_Mechanicks%2C_Cyclopaedia%2C_Volume_2.png|bawd|387x387px| Tabl o fecanweithiau syml, o ''Cyclopædia Chambers'', 1728.<ref name="Mechanicks">{{Citation|last=Chambers|first=Ephraim|title=Table of Mechanicks|volume=2|page=528, Plate 11|year=1728|periodical=Cyclopaedia, A Useful Dictionary of Arts and Sciences|place=London, England}}.</ref> Mae peiriannau syml yn darparu "geirfa" ar gyfer deall peiriannau mwy cymhleth.]]
Arweiniodd y syniad y gellir dadelfennu peiriant yn elfennau symudol [[Archimedes]] at ddiffinio'r [[Trosol|lifer]], y [[pwli]] a'r [[sgriw]] fel peiriannau syml. Erbyn cyfnod y Dadeni cynyddodd y rhestr hon i gynnwys yr [[Olwyn ac echel|olwyn a'r echel]], y [[lletem]] a'r plân ar oleddf. Mae'r dull modern o nodweddu peiriannau yn canolbwyntio ar y cydrannau sy'n caniatáu symudiad, a elwir yn uniadau (''joints'').
== Systemau mecanyddol ==
Mae '''system fecanyddol''' yn rheoli pŵer i gyflawni tasg sy'n cynnwys grymoedd a symudiad. Mae peiriannau modern yn systemau sy'n cynnwys (i) ffynhonnell pŵer ac actiwadyddion sy'n cynhyrchu grymoedd a symudiad, (ii) [[Peiriant|system o fecanweithiau]] sy'n siapio mewnbwn yr actiwadydd i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad, (iii) rheolydd gyda synwyryddion sy'n cymharu'r allbwn â nod perfformiad ac yna'n cyfeirio mewnbwn yr actiwadydd, a (iv) rhyngwyneb i weithredwr sy'n cynnwys liferi, switshis, ac arddangosiadau. Mae hyn i'w weld yn injan stêm Watt lle mae'r pŵer yn cael ei ddarparu gan stêm yn ehangu i yrru'r piston. Mae'r trawst cerdded, y cwplwr a'r crank yn trawsnewid symudiad llinellol y piston i gylchdroi'r pwli allbwn. Yn olaf, mae'r cylchdro pwli yn gyrru'r llywodraethwr pêl hedfan sy'n rheoli'r falf ar gyfer y mewnbwn stêm i'r silindr piston.
== Effaith ==
=== Mecaneiddio ac awtomeiddio ===
[[Delwedd:Agricola1.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Agricola1.jpg/220px-Agricola1.jpg|de|bawd| Teclyn mwyngloddi wedi ei bweru gan ddŵr a ddefnyddir i godi mwynau. Daw'r llun bloc pren hwn o ''De re metallica'' gan Georg Bauer (enw Lladin Georgius Agricola, tua 1555), gwerslyfr mwyngloddio cynnar sy'n cynnwys nifer o luniadau a disgrifiadau o offer mwyngloddio.]]
Mae '''mecaneiddio'''<nowiki/>'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol sy'n eu cynorthwyo gyda'u gwaith neu'n disodli eu gwaith.
Mae dyfeisiau sy'n achosi newidiad mewn cyflymder neu newidiad i cilyddol i fudiant cylchdro, fel arfer yn cael eu hystyried yn beiriannau. Ar ôl trydaneiddio, pan nad oedd y rhan fwyaf o beiriannau bach bellach yn cael eu pweru â llaw, roedd mecaneiddio yn gyfystyr â pheiriannau modur.<ref>Jerome (1934) gives the industry classification of machine tools as being "other than hand power". Beginning with the 1900 U.S. census, power use was part of the definition of a factory, distinguishing it from a workshop.</ref>
'''Otomatiaeth''' yw'r defnydd o systemau rheoli a [[Technoleg gwybodaeth|thechnolegau gwybodaeth]] i leihau'r angen am waith dynol (er mwyn lleihau'r costau) wrth gynhyrchu nwyddau a gwasanaethau. O fewn diwydiant, mae otomeiddio yn gam y tu hwnt i fecaneiddio. Tra bod mecaneiddio'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol i'w cynorthwyo gyda gofynion cyhyrol gwaith, mae otomeiddio'n lleihau'n sylweddol y defnydd o'r synhwyrau a'r broses feddyliol, dynol hefyd. Mae otomeiddio'n chwarae rhan gynyddol bwysig yn economi'r byd.
== Mecaneg ==
Mae Usher yn adrodd bod traethawd Arwr Alecsandria ar ''Fecaneg'' yn canolbwyntio ar yr astudiaeth o godi pwysau trwm. Heddiw mae [[Mecaneg|mecaneg yn]] cyfeirio at ddadansoddiad mathemategol grymoedd a symudiad system fecanyddol, ac mae'n cynnwys astudiaeth o sinemateg a dynameg y systemau hyn.
=== Dynameg peiriannau ===
Mae dadansoddiad deinamig o beiriannau'n dechrau gyda model anhyblyg i bennu adweithiau, ac ar yr adeg honno mae'r effeithiau elastigedd yn cael eu cynnwys. Mae dynameg corff anhyblyg yn astudio symudiad systemau cyrff cydgysylltiedig o dan weithrediad grymoedd allanol. Mae'r rhagdybiaeth bod y cyrff yn anhyblyg, sy'n golygu nad ydynt yn anffurfio o dan weithred grymoedd cymhwysol, yn symleiddio'r dadansoddiad trwy leihau'r paramedrau sy'n disgrifio cyfluniad y system i gyfieithu a chylchdroi fframiau cyfeirio sydd ynghlwm wrth bob corff.<ref>B. Paul, Kinematics and Dynamics of Planar Machinery, Prentice-Hall, NJ, 1979</ref><ref>L. W. Tsai, Robot Analysis: The mechanics of serial and parallel manipulators, John-Wiley, NY, 1999.</ref>
Diffinnir deinameg system gorff anhyblyg gan ei [[hafaliadau mudiant]], sy'n deillio o ddefnyddio naill ai [[deddfau mudiant Newton]] neu fecaneg Lagrancian. Mae datrysiad yr hafaliadau mudiant hyn yn diffinio sut mae cyfluniad y system o gyrff anhyblyg yn newid fel swyddogaeth amser. Mae ffurfio a datrysiad deinameg corff anhyblyg yn arf pwysig yn efelychiad cyfrifiadurol [[Peiriant|systemau mecanyddol]].
=== Cinemateg peiriannau ===
Mae dadansoddiad deinamig o beiriant yn gofyn am bennu symudiad, a elwir hefyd yn cinemateg, o'i gydrannau, a elwir yn ddadansoddiad cinematig. Caniateir i leoliad, cyflymder a chyflymiad pob pwynt mewn cydran gael eu pennu o'r priodweddau hyn ar gyfer pwynt cyfeirio, a lleoliad [[Cyflymder onglaidd|onglog, cyflymder]] onglog a chyflymiad onglog y gydran.
== Dylunio peiriannau ==
Mae '''dylunio peiriant''' yn cyfeirio at y gweithdrefnau a'r technegau a ddefnyddir i fynd i'r afael â thri cham yng nghylch bywyd peiriant:
# '''dyfeisio''', sy'n cynnwys nodi angen, datblygu gofynion, cynhyrchu cysyniadau, datblygu prototeip, gweithgynhyrchu, a phrofi'r broses o ddilysu;
# mae '''peirianneg perfformiad''' yn cynnwys gwella effeithlonrwydd gweithgynhyrchu, lleihau gofynion gwasanaeth a chynnal a chadw, ychwanegu nodweddion a gwella effeithiolrwydd, a phrofion dilysu;
# '''ailgylchu''' yw'r cam datgomisiynu a gwaredu ac mae'n cynnwys adfer ac ailddefnyddio deunyddiau a chydrannau.
== Darllen pellach ==
* {{Cite book|first=Erik|last=Oberg|last2=Franklin D. Jones|last3=Holbrook L. Horton|last4=Henry H. Ryffel|year=2000|title=Machinery's Handbook|editor-last=Christopher J. McCauley|editor-last2=Riccardo Heald|editor-last3=Muhammed Iqbal Hussain|edition=26th|publisher=Industrial Press Inc.|location=New York|isbn=978-0-8311-2635-3}}
* {{Cite book|first=Franz|last=Reuleaux|others=Trans. and annotated by A. B. W. Kennedy|year=1876|title=The Kinematics of Machinery|publisher=reprinted by Dover (1963)|location=New York}}
* {{Cite book|first=J. J.|last=Uicker|last2=G. R. Pennock|last3=J. E. Shigley|year=2003|title=Theory of Machines and Mechanisms|publisher=Oxford University Press|location=New York}}
* {{Cite book|first=Erik|last=Oberg|last2=Franklin D. Jones|last3=Holbrook L. Horton|last4=Henry H. Ryffel|year=2000|title=Machinery's Handbook|editor-last=Christopher J. McCauley|editor-last2=Riccardo Heald|editor-last3=Muhammed Iqbal Hussain|edition=30th|publisher=Industrial Press Inc.|location=New York|isbn=9780831130992}}
== Dolenni allanol ==
* [http://kmoddl.library.cornell.edu/model.php?m=reuleaux Reuleaux Collection of Mechanisms and Machines at Cornell University]
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
{{Wiciadur|{{lc:{{PAGENAME}}}}}}
{{Rheoli awdurdod}}
[[Categori:Peiriannau| ]]
[[Categori:Technoleg]]
iaj9cj140ou7salxc04dwakleq3wzep
11102490
11102489
2022-08-18T15:15:31Z
Llywelyn2000
796
/* Hanes */ del
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau | image = Bonsack_machine.png | caption = Peiriant rholio sigaréts James Albert Bonsack, a ddyfeisiwyd ym 1880 (patent yn 1881)
}}
[[Delwedd:Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4b/Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg/220px-Honda_RA168E_engine_rear_Honda_Collection_Hall.jpg|bawd| Injan car rasio Honda F1 .]]
[[Dyfais]] sy'n defnyddio [[egni]] er mwyn cyflawni rhyw weithred ydy '''peiriant'''. Defnyddir y gair i ddisgrifio dyfais sy'n cynorthwyo gydag unrhyw fath o waith. Mewn gwyddoniaeth a thechnoleg, mae peiriant yn system ffisegol sy'n defnyddio pŵer i gymhwyso [[Grym|grymoedd]] a rheoli [[Mudiant|symudiad]] i gyflawni gweithred. Mae'r term yn cael ei gymhwyso'n gyffredin i ddyfeisiau artiffisial, megis y rhai sy'n defnyddio [[Injan|injans]] neu foduron, a hefyd i facromoleciwlau biolegol naturiol, megis peiriannau moleciwlaidd. Gall peiriannau gael eu gyrru gan anifeiliaid a phobl, gan rymoedd naturiol fel [[Egni gwynt|gwynt]] a [[Egni hydro|dŵr]], a chan bŵer cemegol, thermol neu [[Trydan|drydanol]], ac maent yn cynnwys system o fecanweithiau sy'n siapio mewnbwn yr ysgogwr (''actuator'') i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad. Ymhlith y peiriannau eraill mae [[Cyfrifiadur|cyfrifiaduron]] a synwyryddion sy'n monitro perfformiad ac yn cynllunio symudiad, a elwir yn aml yn [[Peiriant|systemau mecanyddol]].
Nododd [[Athroniaeth|athronwyr]] naturiol [[y Dadeni]] chwe pheiriant syml sef dyfeisiau elfennol a oedd yn symud llwyth, a chyfrifo'r gymhareb o rym allbwn i rym mewnbwn, a elwir heddiw yn [[Mantais fecanyddol|fantais fecanyddol]].<ref name="Usher">{{Cite book|last=Usher|first=Abbott Payson|title=A History of Mechanical Inventions|publisher=Courier Dover Publications|year=1988|location=USA|pages=98|url=https://books.google.com/books?id=xuDDqqa8FlwC&pg=PA196|isbn=978-0-486-25593-4}}</ref>
Mae peiriannau modern yn systemau cymhleth sy'n cynnwys elfennau strwythurol, mecanweithiau a chydrannau rheoli ac sy'n cynnwys rhyngwynebau ar gyfer defnydd cyfleus. Mae'r enghreifftiau'n cynnwys:
* ystod eang o [[Cerbyd|gerbydau]], megis [[Trên|trenau]], [[Car|ceir]], [[Cwch|cychod]] ac [[Eroplen|awyrennau]];
* offer yn y cartref a'r swyddfa, gan gynnwys cyfrifiaduron, adeiladu systemau trin aer a thrin dŵr, yn ogystal â
* pheiriannau fferm, offer peiriannol a systemau awtomeiddio ffatri a [[Robot|robotiaid]].
== Geirdarddiad ==
Gall y gair 'peiriant' gyfeirio at nifer o bethau. Mae'r cofnod ysgrifenedig cyntaf yn cyfeirio at 'beiriant rhyfel', 'Wedi gosod periant wrth y ty, i'w claddu...' https://www.geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html a gall olygu gorchymyn, fel yn y gerdd enwog yn ''[[Llyfr Aneirin]]: 'Tri chant drwy beiriant yn catau...'.'' Ond yng nghyswllt yr erthygl hon, bonyn y gair yw'r ferf 'peri, paraf', sef ''gwneud'' i rywbeth ddigwydd neu ''achosi'' i rywbeth ddygwydd. ''<nowiki/>'Ef a bair im orffwys mewn porfa esmwyth''' medd [[Morris Kyffin]] yn 1595.
Mae llawer o ieithoedd yn defnyddio amrywiad o'r gair [[Lladin]] ''machina'', gan gynnwys y Ffrangeg gyda'r Saesneg yn benthyca@r gair o'r Ffrangeg,<ref name="AHD">''The American Heritage Dictionary'', Second College Edition. Houghton Mifflin Co., 1985.</ref> Tarddiad y Lladin oedd y [[Hen Roeg (iaith)|Groeg]] (Doric {{Lang|grc|μαχανά}} {{Transl|grc|makhana}}, μηχανή {{Lang|grc|μηχανή}} {{Transl|grc|mekhane}} 'dyfeisgarwch', sy'n deillio o {{Lang|grc|μῆχος}} {{Transl|grc|mekhos}} sef 'dyfais', 'mantais' <ref>Oxford Dictionaries, [https://en.oxforddictionaries.com/definition/machine machine]</ref>).Daw'r geiriau Cymraeg ''mecanyddol'' a ''mecaneg'' o'r un gwraidd Groegaidd yma hefyd.
== Hanes ==
File:Palaeolithic Handaxe (FindID 233991).jpg Bwyell law o Bowys, o [[Hen Oes y Cerrig Isaf]]
Mae'r fwyell law, a wneir trwy naddu fflint i ffurfio [[lletem]] (''wedge'') yn nwylo bod dynol yn trawsnewid grym a symudiad yr offeryn yn rym hollti lletraws a grym symudiad y darn gwaith. Y fwyell law yw'r enghraifft gyntaf o [[Lletem|letem]], yr hynaf o'r chwe pheiriant syml clasurol, y mae'r rhan fwyaf o beiriannau wedi'u seilio arnynt. Yr ail beiriant syml hynaf oedd yr [[Awyren ar oleddf|plân ar oleddf]] (ramp),<ref name="Reuleaux">Karl von Langsdorf (1826) ''Machinenkunde'', quoted in {{Cite book|last=Reuleaux|first=Franz|title=The kinematics of machinery: Outlines of a theory of machines|publisher=MacMillan|year=1876|pages=[https://archive.org/details/kinematicsmachi01reulgoog/page/n524 604]|url=https://archive.org/details/kinematicsmachi01reulgoog}}</ref> sydd wedi cael ei defnyddio ers [[Cynhanes|y cyfnod cynhanesyddol]] i symud gwrthrychau trwm, gan gynnwys o bosib rai o gerrig [[Pentre Ifan|Cromlech Pentre Ifan]] a [[Côr y Cewri|Chôr y Cewri]].<ref name="Conn">Therese McGuire, ''Light on Sacred Stones'', in {{Cite book|last=Conn|first=Marie A.|last2=Therese Benedict McGuire|title=Not etched in stone: essays on ritual memory, soul, and society|publisher=University Press of America|year=2007|pages=23|url=https://books.google.com/books?id=kEPkDyvek3sC&pg=PA23|isbn=978-0-7618-3702-2}}</ref><ref name="Dutch">{{Cite web|last=Dutch|first=Steven|title=Pre-Greek Accomplishments|website=Legacy of the Ancient World|publisher=Prof. Steve Dutch's page, Univ. of Wisconsin at Green Bay|year=1999|url=http://www.uwgb.edu/dutchs/westtech/xancient.htm|access-date=March 13, 2012|archivedate=August 21, 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160821064729/http://www.uwgb.edu/dutchs/westtech/xancient.htm}}</ref>
Dyfeisiwyd y pedwar peiriant syml arall yn y [[Y Dwyrain Agos|Dwyrain Agos hynafol]]:<ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422}}</ref>
* Dyfeisiwyd yr [[olwyn]], ynghyd â mecanwaith yr olwyn a'r echel, ym [[Mesopotamia]] (Irac modern) yn ystod y 5ed mileniwm CC.<ref>{{Cite book|title=A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East|last=D.T. Potts|year=2012|page=285}}</ref>
* Ymddangosodd y mecanwaith [[Trosol|lifer]] am y tro cyntaf tua 5,000 o flynyddoedd yn ôl ac fe'i defnyddiwyd mewn tafol cydbwyso syml,<ref name="Paipetis">{{Cite book|last=Paipetis|first=S. A.|last2=Ceccarelli|first2=Marco|title=The Genius of Archimedes -- 23 Centuries of Influence on Mathematics, Science and Engineering: Proceedings of an International Conference held at Syracuse, Italy, June 8-10, 2010|date=2010|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9789048190911|page=416}}</ref> ac i symud gwrthrychau mawr yn nhechnoleg yr Hen Aifft.<ref>{{Cite book|last=Clarke|first=Somers|last2=Engelbach|first2=Reginald|title=Ancient Egyptian Construction and Architecture|date=1990|publisher=[[Courier Corporation]]|isbn=9780486264851|pages=86–90}}</ref> Defnyddiwyd y lifer hefyd yn y ddyfais codi dŵr cysgodol, y peiriant craen cyntaf, a ymddangosodd ym Mesopotamia tua 3000 CC,<ref name="Paipetis" /> ac yna mewn technoleg hynafol yr Aifft tua 2000 CC.<ref>{{Cite book|last=Faiella|first=Graham|title=The Technology of Mesopotamia|date=2006|publisher=[[The Rosen Publishing Group]]|isbn=9781404205604|page=27|url=https://books.google.com/books?id=bGMyBTS0-v0C&pg=PA27}}</ref>
* Mae'r dystiolaeth gynharaf o [[Pwli|bwlïau]] yn dyddio'n ôl i [[Mesopotamia|Fesopotamia]] yn gynnar yn yr 2il fileniwm CC,<ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422|page=4}}</ref> a'r [[Yr Hen Aifft|Aifft hynafol]] yn ystod y Ddeuddegfed Brenhinllin (991-1802 CC).<ref>{{Cite book|last=Arnold|first=Dieter|title=Building in Egypt: Pharaonic Stone Masonry|date=1991|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195113747|page=71}}</ref>
* Ymddangosodd y sgriw, yr olaf o'r peiriannau syml i'w dyfeisio, <ref name="Woods">{{Cite book|last=Woods|first=Michael|last2=Mary B. Woods|title=Ancient Machines: From Wedges to Waterwheels|publisher=Twenty-First Century Books|year=2000|location=USA|pages=58|url=https://books.google.com/books?id=E1tzW_aDnxsC&pg=PA58|isbn=0-8225-2994-7}}</ref> gyntaf ym [[Mesopotamia]] yn ystod y cyfnod [[Ymerodraeth Newydd Assyria|Neo-Asyriaidd]] (911-609) CC. <ref>{{Cite book|last=Moorey|first=Peter Roger Stuart|title=Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence|date=1999|publisher=[[Eisenbrauns]]|isbn=9781575060422|page=4}}</ref> Adeiladwyd [[pyramidau'r Aifft]] gan ddefnyddio tri o'r chwe pheiriant syml, yr plân, y lletem, a'r lifer.<ref>{{Cite book|title=Ancient Machines: From Grunts to Graffiti|last=Wood|first=Michael|publisher=Runestone Press|year=2000|isbn=0-8225-2996-3|location=Minneapolis, MN|pages=[https://archive.org/details/ancientcommunica00wood/page/35 35, 36]|url=https://archive.org/details/ancientcommunica00wood/page/35}}</ref>
Ymddangosodd y peiriannau wedi'u [[Egni hydro|pweru gan]] ddŵr, yr olwyn ddŵr a'r felin ddŵr, am y tro cyntaf yn Ymerodraeth Persia, yn yr hyn sydd bellach yn Irac ac Iran, erbyn dechrau'r [[4g CC]].<ref>{{Cite book|last=Selin|first=Helaine|title=Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Westen Cultures|date=2013|publisher=[[Springer Science & Business Media]]|isbn=9789401714167|page=282}}</ref> Ymddangosodd y peiriannau [[Egni gwynt|gwynt]] ymarferol cynharaf, y [[Melin wynt|felin wynt]] a'r pwmp gwynt, gyntaf yn y [[Y Byd Mwslemaidd|byd Mwslemaidd]] yn ystod yr Oes Aur Islamaidd, yn yr hyn sydd bellach yn Iran, Affganistan a Phacistan, erbyn y [[9fed ganrif|9g OC]].<ref>{{Citation|last=Lucas|first=Adam|title=Wind, Water, Work: Ancient and Medieval Milling Technology|page=65|year=2006|publisher=Brill Publishers|isbn=90-04-14649-0}}</ref><ref>{{Cite book|last=Eldridge|first=Frank|title=Wind Machines|date=1980|publisher=Litton Educational Publishing, Inc.|location=New York|isbn=0-442-26134-9|page=[https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15 15]|edition=2nd|url=https://archive.org/details/windmachines00fran/page/15}}</ref><ref>{{Cite book|last=Shepherd|first=William|title=Electricity Generation Using Wind Power|date=2011|publisher=World Scientific Publishing Co. Pte. Ltd.|location=Singapore|isbn=978-981-4304-13-9|page=4|edition=1}}</ref> Y peiriant [[Injan stêm|stêm]] ymarferol cynharaf oedd jac ager (''steam jack'') a yrrwyd gan dyrbin ager, a ddisgrifiwyd ym 1551 gan Taqi al-Din Muhammad ibn Ma'ruf yn yr Aifft Otomanaidd.<ref>[[Ahmad Y. Hassan]] (1976), ''Taqi al-Din and Arabic Mechanical Engineering'', p. 34-35, Institute for the History of Arabic Science, [[University of Aleppo]]</ref>
Dyfeisiwyd yr injan cotwm yn India cyn y [[6ed ganrif|6g OC]],<ref>{{Cite book|ref=Lakwete|last=Lakwete, Angela|url=https://books.google.com/books?id=uOMaGVnPfBcC|title=Inventing the Cotton Gin: Machine and Myth in Antebellum America|location=Baltimore|publisher=The Johns Hopkins University Press|year=2003|isbn=9780801873942|pages=1–6}}</ref> a dyfeisiwyd yr [[Troell|olwyn nyddu]] yn y [[Y Byd Mwslemaidd|byd Islamaidd]] erbyn dechrau'r [[11g]],<ref name="Pacey">{{Cite book|last=Pacey|first=Arnold|title=Technology in World Civilization: A Thousand-Year History|orig-year=1990|edition=First MIT Press paperback|year=1991|publisher=The MIT Press|location=Cambridge MA|pages=23–24}}</ref> ill dau yn sylfaenol i dwf y [[Cotwm|diwydiant cotwm]]. Roedd y [[Troell|droell]] hefyd yn rhagflaenydd i'r peiriant nyddu, a oedd yn ddatblygiad allweddol yn ystod y [[Y Chwyldro Diwydiannol|Chwyldro Diwydiannol]] cynnar yn y [[18g]].<ref>{{Cite book|last=Žmolek|first=Michael Andrew|title=Rethinking the Industrial Revolution: Five Centuries of Transition from Agrarian to Industrial Capitalism in England|date=2013|publisher=BRILL|isbn=9789004251793|page=328|url=https://books.google.com/books?id=-RKaAAAAQBAJ&pg=PA328|quote=The spinning jenny was basically an adaptation of its precursor the spinning wheel}}</ref> Dyfeisiwyd y crancsiafft a'r camsiafft gan Al-Jazari yng Ngogledd Mesopotamia tua 1206,<ref name="Hill1979">{{Citation|last=[[Banu Musa]] (authors), [[Donald Routledge Hill]] (translator)|title=The book of ingenious devices (Kitāb al-ḥiyal)|pages=23–4|year=1979|publisher=[[Springer Science+Business Media|Springer]]|isbn=90-277-0833-9}}</ref><ref name="Sally Ganchy 2009 41">{{Citation|last=Sally Ganchy|first=Sarah Gancher|title=Islam and Science, Medicine, and Technology|url=https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41|page=[https://archive.org/details/islamsciencemedi0000ganc/page/41 41]|year=2009|publisher=The Rosen Publishing Group|isbn=978-1-4358-5066-8}}</ref><ref>Georges Ifrah (2001). ''The Universal History of Computing: From the Abacus to the Quatum Computer'', p. 171, Trans. E.F. Harding, John Wiley & Sons, Inc. (See )</ref> ac yn ddiweddarach daethant yn ganolog i beiriannau modern megis yr [[Injan stêm|injan stêm, injan]] [[Peiriant tanio mewnol|hylosgi mewnol]] a rheolyddion otomatig.<ref>{{Cite book|last=Hill|first=Donald|author-link=Donald Hill|title=Studies in Medieval Islamic Technology: From Philo to Al-Jazarī, from Alexandria to Diyār Bakr|url=https://books.google.com/books?id=xxvbAAAAMAAJ|year=1998|publisher=Ashgate|isbn=978-0-86078-606-1|pages=231–232}}</ref>
Datblygwyd y peiriannau rhaglenadwy cynharaf hefyd yn y byd Mwslemaidd. Y dilyniannwr cerdd (''music sequencer'') sef [[offeryn cerdd]] y gellid ei raglennu oedd y math cynharaf o beiriant rhaglenadwy. Chwaraewr [[ffliwt]] otomatig oedd y dilyniannwr cerdd cyntaf, a ddyfeisiwyd gan y brodyr Banu Musa, ac a ddisgrifiwyd yn eu ''Llyfr Dyfeisiau Dyfeisgar'', yn y [[9g]].<ref name="Koetsier">{{Citation|last=Koetsier|first=Teun|title=On the prehistory of programmable machines: musical automata, looms, calculators|volume=36|issue=5|pages=589–603|year=2001|postscript=.|periodical=Mechanism and Machine Theory|publisher=Elsevier|doi=10.1016/S0094-114X(01)00005-2}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Kapur|first=Ajay|last2=Carnegie|first2=Dale|last3=Murphy|first3=Jim|last4=Long|first4=Jason|title=Loudspeakers Optional: A history of non-loudspeaker-based electroacoustic music|journal=[[Organised Sound]]|date=2017|volume=22|issue=2|pages=195–205|doi=10.1017/S1355771817000103|publisher=[[Cambridge University Press]]|issn=1355-7718}}</ref> Ym 1206, dyfeisiodd Al-Jazari otomata / [[Robot|robotiaid]] rhaglenadwy. Disgrifiodd bedwar cerddor otomaton, gan gynnwys peiriant drymiau rhaglenadwy, lle gellid eu gorfodi i chwarae gwahanol rythmau a gwahanol batrymau .<ref name="Sharkey">Professor Noel Sharkey, [https://web.archive.org/web/20070629182810/http://www.shef.ac.uk/marcoms/eview/articles58/robot.html A 13th Century Programmable Robot (Archive)], [[University of Sheffield]].</ref>
Yn ystod y [[Dadeni Dysg|Dadeni]], dechreuwyd astudio deinameg y ''Pwerau Mecanyddol'', fel y gelwid peiriannau syml, o safbwynt faint o waith defnyddiol y gallent ei wneud, gan arwain yn y pen draw at y cysyniad newydd o waith mecanyddol. Ym 1586 cafodd y peiriannydd Ffleminaidd Simon Stevin fantais fecanyddol drwy'r plân ar oleddf. Y gwyddonydd Eidalaidd [[Galileo Galilei]] yn 1600 a gyfrifodd theori ddeinamig gyflawn peiriannau syml a hynny yn ''Le Meccaniche'' ("Ar Fecaneg").<ref name="Krebs">{{Cite book|last=Krebs|first=Robert E.|title=Groundbreaking Experiments, Inventions, and Discoveries of the Middle Ages|year=2004|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-32433-8|url=https://books.google.com/books?id=MTXdplfiz-cC&q=%22mechanics+Galileo+analyzed%22&pg=PA163|access-date=2008-05-21|page=163}}</ref><ref name="Stephen">{{Cite book|last=Stephen|first=Donald|last2=Lowell Cardwell|title=Wheels, clocks, and rockets: a history of technology|publisher=W. W. Norton & Company|year=2001|location=USA|pages=85–87|url=https://books.google.com/books?id=BSfpFLV1nkAC&q=%22simple+machine%22+galileo&pg=PA86|isbn=978-0-393-32175-3}}</ref> Ef oedd y cyntaf i ddeall fod peiriannau syml yn trawsnewid [[Egni (gwyddonol)|ynni]] yn hytrach nag yn ei greu.<ref name="Krebs" />
[[Delwedd:William Robert Grove 2.jpg|bawd|William Robert Grove, o [[Abertawe]], dyfeisiwr y [[Cell danwydd|gell danwydd]].]]
Darganfuwyd rheolau clasurol [[ffrithiant]] llithro mewn peiriannau gan [[Leonardo da Vinci]] (1452-1519), ond arhosodd heb ei gyhoeddi yn ei lyfrau nodiadau. Cawsant eu hailddarganfod gan Guillaume Amontons (1699) a chawsant eu datblygu ymhellach gan Charles-Augustin de Coulomb yn 1785.<ref>{{Cite book|last=Armstrong-Hélouvry|first=Brian|title=Control of machines with friction|publisher=Springer|year=1991|location=USA|pages=10|url=https://books.google.com/books?id=0zk_zI3xACgC&pg=PA10|isbn=978-0-7923-9133-3}}</ref> Metalegwr arall hynod weithgar oedd [[David Thomas (metelegwr)|David Thomas]] a ddyfeisiodd broses o'r enw broses ‘chwyth poeth’, a drawsnewidiodd gwaith o wneud haearn, drwy gynhesu aer cyn ei bwmpio i ffwrnais chwyth. David Thomas oedd lywydd cyntaf Cymdeithas Meteleg America.
Creodd y meistr haearn o Gaerfyrddin, [[Philip Vaughan]], batent ar y peli metel a elwir yn ‘''ball bearings’'' yn 1794. Rhoddodd beli haearn rhwng olwyn ac echel cert gan alluogi i olwynion y cert i droelli’n rhwyddach, drwy leihau't ffrithiant rhyngddynt.
Patentiodd [[James Watt]] ei gysylltiad mudiant cyfochrog ym 1782, a wnaeth yr injan stêm act-ddwbl yn realaeth.<ref>Pennock, G. R., James Watt (1736-1819), ''Distinguished Figures in Mechanism and Machine Science,'' ed. M. Ceccarelli, Springer, 2007, {{ISBN|978-1-4020-6365-7}} (Print) 978-1-4020-6366-4 (Online).</ref> Daeth injan stêm Boulton a Watt ac yn ddiweddarach [[Locomotif stêm|locomotifau]] ager a llongau ager yn boblogaidd.
Barnwr a gwyddonydd a aned yn [[Abertawe]] oedd Syr [[William Robert Grove]] (1811-1896). Ef, yn 1842, a ddyfeisiodd y [[Cell danwydd|gell danwydd]]. Roedd ei beiriant yn cyfuno [[hydrogen]] ac [[ocsigen]] i gynhyrchu trydan. [[David Edward Hughes]] (1831-1900) o’r Bala a ddyfeisiodd y [[microffon]]. Mae'n debygol iawn iddo hefyd ddarganfod [[Radio|tonfedd radio]] ddegawd cyn [[Heinrich Hertz]] yn 1888. Credai y dylai pobl y byd cyfan fanteisio o'r microffon, ac felly nid aeth ati i gymryd patent arno.
Roedd mab i weithiwr dur o Abertawe, Edward ‘Taffy’ Bowen (1911-1991) yn allweddol yn y gwaith o ddatblygu [[radar]]. ei arbenigedd oedd eu gosod mewn awyrennau er mwyn canfod awyrennau eraill a llongau tanfor yn ystod yr Ail Ryfel Byd. Ar ôl y rhyfel arloesodd ym maes astronomeg radio.
== Peiriannau syml ==
[[Delwedd:Table_of_Mechanicks,_Cyclopaedia,_Volume_2.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ab/Table_of_Mechanicks%2C_Cyclopaedia%2C_Volume_2.png/250px-Table_of_Mechanicks%2C_Cyclopaedia%2C_Volume_2.png|bawd|387x387px| Tabl o fecanweithiau syml, o ''Cyclopædia Chambers'', 1728.<ref name="Mechanicks">{{Citation|last=Chambers|first=Ephraim|title=Table of Mechanicks|volume=2|page=528, Plate 11|year=1728|periodical=Cyclopaedia, A Useful Dictionary of Arts and Sciences|place=London, England}}.</ref> Mae peiriannau syml yn darparu "geirfa" ar gyfer deall peiriannau mwy cymhleth.]]
Arweiniodd y syniad y gellir dadelfennu peiriant yn elfennau symudol [[Archimedes]] at ddiffinio'r [[Trosol|lifer]], y [[pwli]] a'r [[sgriw]] fel peiriannau syml. Erbyn cyfnod y Dadeni cynyddodd y rhestr hon i gynnwys yr [[Olwyn ac echel|olwyn a'r echel]], y [[lletem]] a'r plân ar oleddf. Mae'r dull modern o nodweddu peiriannau yn canolbwyntio ar y cydrannau sy'n caniatáu symudiad, a elwir yn uniadau (''joints'').
== Systemau mecanyddol ==
Mae '''system fecanyddol''' yn rheoli pŵer i gyflawni tasg sy'n cynnwys grymoedd a symudiad. Mae peiriannau modern yn systemau sy'n cynnwys (i) ffynhonnell pŵer ac actiwadyddion sy'n cynhyrchu grymoedd a symudiad, (ii) [[Peiriant|system o fecanweithiau]] sy'n siapio mewnbwn yr actiwadydd i gyflawni cymhwysiad penodol o rymoedd allbwn a symudiad, (iii) rheolydd gyda synwyryddion sy'n cymharu'r allbwn â nod perfformiad ac yna'n cyfeirio mewnbwn yr actiwadydd, a (iv) rhyngwyneb i weithredwr sy'n cynnwys liferi, switshis, ac arddangosiadau. Mae hyn i'w weld yn injan stêm Watt lle mae'r pŵer yn cael ei ddarparu gan stêm yn ehangu i yrru'r piston. Mae'r trawst cerdded, y cwplwr a'r crank yn trawsnewid symudiad llinellol y piston i gylchdroi'r pwli allbwn. Yn olaf, mae'r cylchdro pwli yn gyrru'r llywodraethwr pêl hedfan sy'n rheoli'r falf ar gyfer y mewnbwn stêm i'r silindr piston.
== Effaith ==
=== Mecaneiddio ac awtomeiddio ===
[[Delwedd:Agricola1.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0d/Agricola1.jpg/220px-Agricola1.jpg|de|bawd| Teclyn mwyngloddi wedi ei bweru gan ddŵr a ddefnyddir i godi mwynau. Daw'r llun bloc pren hwn o ''De re metallica'' gan Georg Bauer (enw Lladin Georgius Agricola, tua 1555), gwerslyfr mwyngloddio cynnar sy'n cynnwys nifer o luniadau a disgrifiadau o offer mwyngloddio.]]
Mae '''mecaneiddio'''<nowiki/>'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol sy'n eu cynorthwyo gyda'u gwaith neu'n disodli eu gwaith.
Mae dyfeisiau sy'n achosi newidiad mewn cyflymder neu newidiad i cilyddol i fudiant cylchdro, fel arfer yn cael eu hystyried yn beiriannau. Ar ôl trydaneiddio, pan nad oedd y rhan fwyaf o beiriannau bach bellach yn cael eu pweru â llaw, roedd mecaneiddio yn gyfystyr â pheiriannau modur.<ref>Jerome (1934) gives the industry classification of machine tools as being "other than hand power". Beginning with the 1900 U.S. census, power use was part of the definition of a factory, distinguishing it from a workshop.</ref>
'''Otomatiaeth''' yw'r defnydd o systemau rheoli a [[Technoleg gwybodaeth|thechnolegau gwybodaeth]] i leihau'r angen am waith dynol (er mwyn lleihau'r costau) wrth gynhyrchu nwyddau a gwasanaethau. O fewn diwydiant, mae otomeiddio yn gam y tu hwnt i fecaneiddio. Tra bod mecaneiddio'n darparu peiriannau i weithredwyr dynol i'w cynorthwyo gyda gofynion cyhyrol gwaith, mae otomeiddio'n lleihau'n sylweddol y defnydd o'r synhwyrau a'r broses feddyliol, dynol hefyd. Mae otomeiddio'n chwarae rhan gynyddol bwysig yn economi'r byd.
== Mecaneg ==
Mae Usher yn adrodd bod traethawd Arwr Alecsandria ar ''Fecaneg'' yn canolbwyntio ar yr astudiaeth o godi pwysau trwm. Heddiw mae [[Mecaneg|mecaneg yn]] cyfeirio at ddadansoddiad mathemategol grymoedd a symudiad system fecanyddol, ac mae'n cynnwys astudiaeth o sinemateg a dynameg y systemau hyn.
=== Dynameg peiriannau ===
Mae dadansoddiad deinamig o beiriannau'n dechrau gyda model anhyblyg i bennu adweithiau, ac ar yr adeg honno mae'r effeithiau elastigedd yn cael eu cynnwys. Mae dynameg corff anhyblyg yn astudio symudiad systemau cyrff cydgysylltiedig o dan weithrediad grymoedd allanol. Mae'r rhagdybiaeth bod y cyrff yn anhyblyg, sy'n golygu nad ydynt yn anffurfio o dan weithred grymoedd cymhwysol, yn symleiddio'r dadansoddiad trwy leihau'r paramedrau sy'n disgrifio cyfluniad y system i gyfieithu a chylchdroi fframiau cyfeirio sydd ynghlwm wrth bob corff.<ref>B. Paul, Kinematics and Dynamics of Planar Machinery, Prentice-Hall, NJ, 1979</ref><ref>L. W. Tsai, Robot Analysis: The mechanics of serial and parallel manipulators, John-Wiley, NY, 1999.</ref>
Diffinnir deinameg system gorff anhyblyg gan ei [[hafaliadau mudiant]], sy'n deillio o ddefnyddio naill ai [[deddfau mudiant Newton]] neu fecaneg Lagrancian. Mae datrysiad yr hafaliadau mudiant hyn yn diffinio sut mae cyfluniad y system o gyrff anhyblyg yn newid fel swyddogaeth amser. Mae ffurfio a datrysiad deinameg corff anhyblyg yn arf pwysig yn efelychiad cyfrifiadurol [[Peiriant|systemau mecanyddol]].
=== Cinemateg peiriannau ===
Mae dadansoddiad deinamig o beiriant yn gofyn am bennu symudiad, a elwir hefyd yn cinemateg, o'i gydrannau, a elwir yn ddadansoddiad cinematig. Caniateir i leoliad, cyflymder a chyflymiad pob pwynt mewn cydran gael eu pennu o'r priodweddau hyn ar gyfer pwynt cyfeirio, a lleoliad [[Cyflymder onglaidd|onglog, cyflymder]] onglog a chyflymiad onglog y gydran.
== Dylunio peiriannau ==
Mae '''dylunio peiriant''' yn cyfeirio at y gweithdrefnau a'r technegau a ddefnyddir i fynd i'r afael â thri cham yng nghylch bywyd peiriant:
# '''dyfeisio''', sy'n cynnwys nodi angen, datblygu gofynion, cynhyrchu cysyniadau, datblygu prototeip, gweithgynhyrchu, a phrofi'r broses o ddilysu;
# mae '''peirianneg perfformiad''' yn cynnwys gwella effeithlonrwydd gweithgynhyrchu, lleihau gofynion gwasanaeth a chynnal a chadw, ychwanegu nodweddion a gwella effeithiolrwydd, a phrofion dilysu;
# '''ailgylchu''' yw'r cam datgomisiynu a gwaredu ac mae'n cynnwys adfer ac ailddefnyddio deunyddiau a chydrannau.
== Darllen pellach ==
* {{Cite book|first=Erik|last=Oberg|last2=Franklin D. Jones|last3=Holbrook L. Horton|last4=Henry H. Ryffel|year=2000|title=Machinery's Handbook|editor-last=Christopher J. McCauley|editor-last2=Riccardo Heald|editor-last3=Muhammed Iqbal Hussain|edition=26th|publisher=Industrial Press Inc.|location=New York|isbn=978-0-8311-2635-3}}
* {{Cite book|first=Franz|last=Reuleaux|others=Trans. and annotated by A. B. W. Kennedy|year=1876|title=The Kinematics of Machinery|publisher=reprinted by Dover (1963)|location=New York}}
* {{Cite book|first=J. J.|last=Uicker|last2=G. R. Pennock|last3=J. E. Shigley|year=2003|title=Theory of Machines and Mechanisms|publisher=Oxford University Press|location=New York}}
* {{Cite book|first=Erik|last=Oberg|last2=Franklin D. Jones|last3=Holbrook L. Horton|last4=Henry H. Ryffel|year=2000|title=Machinery's Handbook|editor-last=Christopher J. McCauley|editor-last2=Riccardo Heald|editor-last3=Muhammed Iqbal Hussain|edition=30th|publisher=Industrial Press Inc.|location=New York|isbn=9780831130992}}
== Dolenni allanol ==
* [http://kmoddl.library.cornell.edu/model.php?m=reuleaux Reuleaux Collection of Mechanisms and Machines at Cornell University]
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
{{Wiciadur|{{lc:{{PAGENAME}}}}}}
{{Rheoli awdurdod}}
[[Categori:Peiriannau| ]]
[[Categori:Technoleg]]
i7yxwcmzkg4uaycf3mnweqiwbyjw4md
Aderyn ysglyfaethus
0
86096
11102518
10970169
2022-08-18T21:00:04Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Haliaeetus leucocephalus (Linnaeus 1766).jpg|250px|de|bawd|[[Eryr Moel]] (''Haliaeetus leucocephalus'')]]
[[Delwedd:Tyto alba close up.jpg|200px|de|bawd|[[Tylluan Wen]] (''Tyto alba'')]]
[[Aderyn]] sy'n bwydo ar gnawd anifeiliaid eraill yw '''aderyn ysglyfaethus''' (hefyd '''aderyn rheibus''' neu '''aderyn rheibiol'''). Mae gan adar ysglyfaethus big fachog, crafangau cryf a golwg ardderchog. Mae'r term yn cynnwys [[gwalch|gweilch]], [[eryr]]od, [[fwltur]]iaid, [[hebog]]iaid a'u perthnasau. Weithiau, ystyrir [[tylluan]]od yn adar ysglyfaethus hefyd er nad ydynt yn perthyn i'r lleill.
==Dosbarthiad==
Dosberthir y pum teulu o adar ysglyfaethus sy'n hela yn ystod y dydd mewn un urdd, [[Falconiformes]], yn draddodiadol. Mae rhai tacsonomegwyr yn cydnabod un neu ddwy urdd ychwanegol, Cathartiformes ac Accipitriformes.
*[[Cathartidae]]: fwlturiaid y Byd Newydd
*[[Sagittariidae]]: [[Aderyn y Cwils]]
*[[Pandionidae]]: [[Gwalch y pysgod]]
*[[Accipitridae]]: gweilch, eryrod a fwlturiaid yr Hen Fyd
*[[Falconidae]]: hebogiaid a [[caracara|characaraod]]
Mae'r dau deulu o dylluanod yn perthyn i'r urdd [[Strigiformes]].
*[[Tytonidae]]: tylluanod gwynion
*[[Strigidae]]: tylluanod eraill
==Dolenni allanol==
* {{eicon en}} [http://www.globalraptors.org/grin/indexAlt.asp Global Raptor Information Network]
{{eginyn aderyn}}
[[Categori:Adar ysglyfaethus|*]]
7vpt76dynjx6bk50jwn7kxyiq1kbkd9
Nodyn:Adminstats/Llywelyn2000
10
90506
11102539
11102395
2022-08-19T00:33:05Z
Cyberbot I
19483
Diweddaru Ystadegau Gweinyddol ([[en:WP:PEACHY|Peachy 2.0 (alpha 8)]])
wikitext
text/x-wiki
{{Adminstats/Core
|edits=95917
|ed=97650
|created=2
|deleted=2060
|restored=28
|blocked=306
|protected=32
|unprotected=0
|rights=41
|reblock=29
|unblock=13
|modify=13
|rename=9
|import=0
|style={{{style|}}}}}
mxta1nd6rgzu38tlo4yyxmae7g520ro
Defnyddiwr:Lesbardd
2
95513
11102494
11102172
2022-08-18T17:16:08Z
Lesbardd
21509
/* estyn Thomas Brassey */
wikitext
text/x-wiki
[[Defnyddiwr:Lesbardd/Ffeiliau Dewi Humphreys]]: Hanes lleol Coedpoeth
Ââáàáä Êêëéè Îîï Ôôóòö üûÛ Ŵŵẅ ŷŶ
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Oriel==
<gallery>
Delwedd:PowysCastle01LB.jpg
Delwedd:PowysCastle02LB.jpg
Delwedd:PowysCastle03LB.jpg
Delwedd:PowysCastle04LB.jpg
</gallery>
=estyn Rheilffyrdd Treftadaeth Cambrian=
=estyn Camlas Trefaldwyn=
=lluniau=
=Gardd hen neuadd Wollerton=
=estyn Parc Natural de Ses Salines d’Eivissa i Formentera=
[[Delwedd:SesSalines06LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines07LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines08LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:Blackcap01LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines10LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines11LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines12LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines13LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines14LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
<gallery>
Delwedd:SesSalines01LB.jpg|Fflamingod
Delwedd:SesSalines02LB.jpg|Chwibanogl ddu
Delwedd:SesSalines03LB.jpg|Y cerflun o Pedro Hormigo
Delwedd:SesSalines05LB.jpg|Madfall Pityusig
</gallery>
=estyn Faro=
=estyn Ynysoedd Toronto=
=estyn Audlem=
=estyn Castell Whittington=
2mhz5mgggz962mfukwr2uvmngi3c2cy
11102495
11102494
2022-08-18T17:16:27Z
Lesbardd
21509
/* estyn Castell Whittington */
wikitext
text/x-wiki
[[Defnyddiwr:Lesbardd/Ffeiliau Dewi Humphreys]]: Hanes lleol Coedpoeth
Ââáàáä Êêëéè Îîï Ôôóòö üûÛ Ŵŵẅ ŷŶ
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Oriel==
<gallery>
Delwedd:PowysCastle01LB.jpg
Delwedd:PowysCastle02LB.jpg
Delwedd:PowysCastle03LB.jpg
Delwedd:PowysCastle04LB.jpg
</gallery>
=estyn Rheilffyrdd Treftadaeth Cambrian=
=estyn Camlas Trefaldwyn=
=lluniau=
=Gardd hen neuadd Wollerton=
=estyn Parc Natural de Ses Salines d’Eivissa i Formentera=
[[Delwedd:SesSalines06LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines07LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines08LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:Blackcap01LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines10LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines11LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines12LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines13LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
[[Delwedd:SesSalines14LB.jpg|260px|chwith|bawd]]
<gallery>
Delwedd:SesSalines01LB.jpg|Fflamingod
Delwedd:SesSalines02LB.jpg|Chwibanogl ddu
Delwedd:SesSalines03LB.jpg|Y cerflun o Pedro Hormigo
Delwedd:SesSalines05LB.jpg|Madfall Pityusig
</gallery>
=estyn Faro=
=estyn Ynysoedd Toronto=
=estyn Audlem=
=estyn Castell Whittington=
=estyn Thomas Brassey=
1lvlq0agb2gonm9nikoyegdn3bm7d7t
New Barn
0
112186
11102529
10854757
2022-08-18T22:00:53Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle | ynganiad = {{wikidata|property|P443}} | suppressfields = cylchfa | ardal = {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P131|FETCH_WIKIDATA}}| gwlad = {{banergwlad|Lloegr}} | sir = [[Caint]]<br />([[Swyddi seremonïol Lloegr|Sir seremonïol]]) }}
Pentref yng [[Caint|Nghaint]], [[De-ddwyrain Lloegr]], ydy '''New Barn'''.<ref>[https://www.britishplacenames.uk/new-barn-kent-tq619688#.Yv62Ry8w1_g British Place Names]; adalwyd 17 Awst 2022</ref> Fe'i lleolir ym mhlwyf sifil [[Longfield and New Barn]] yn ardal an-fetropolitan [[Bwrdeistref Dartford]].
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Eginyn Caint}}
[[Categori:Bwrdeistref Dartford]]
[[Categori:Pentrefi Caint]]
t515ybcet2oh3qoq13k3d2w0c5ifrd7
Hoveton
0
115660
11102580
10837986
2022-08-19T11:06:23Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle | ynganiad = {{wikidata|property|P443}} | suppressfields = cylchfa | ardal = {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P131|FETCH_WIKIDATA}} | gwlad = {{banergwlad|Lloegr}} | sir = [[Norfolk]]<br />([[Siroedd seremonïol Lloegr|Sir seremonïol]]) }}
Pentref a phlwyf sifil yn [[Norfolk]], [[Dwyrain Lloegr]], ydy '''Hoveton'''.<ref>[https://www.britishplacenames.uk/hoveton-norfolk-tg304181#.Yv9udi8w1_g British Place Names]; adalwyd 19 Awst 2022</ref> Fe'i lleolir yn ardal an-fetropolitan [[Ardal Gogledd Norfolk|Gogledd Norfolk]].
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Eginyn Norfolk}}
[[Categori:Ardal Gogledd Norfolk]]
[[Categori:Pentrefi Norfolk]]
[[Categori:Plwyfi sifil Norfolk]]
1hwwcq0p1tjlcusoqc2j1vo0yyvjqaa
Images of Wales: Newport Pem. and Fishguard Revisited
0
141566
11102527
9307593
2022-08-18T21:20:25Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Teitl italig}}
{{Pethau | fetchwikidata = ALL | name = Images of Wales: Newport Pem. and Fishguard Revisited | Teitl gwreiddiol =
| cyfieithydd = | image = Archive Photographs Series, The Images of Wales Newport Pem. and Fishguard Revisited.jpg| image_caption = | awdur = Martin Lewis
| golygydd =
| darlunydd = | artist clawr = | gwlad = Cymru| iaith = Saesneg| cyfres = The Archive Photographs Series
| pwnc = | genre = Hanes
| cyhoeddwr = Tempus Publishing Limited
| dyddiad chyhoeddi = 31 Gorffennaf 2003 | math cyfrwng = Clawr Meddal | Tudalennau = 128 | isbn = 9780752430409
| oclc = | dewey = | cyngres = | argaeledd = allan o brint.
| blaenorwyd = | dilynwyd =
}}
Casgliad o ffotograffau o Sir Benfro yn yr iaith Saesneg gan [[Martin Lewis]] yw '''''Images of Wales: Newport Pem. and Fishguard Revisited''''' a gyhoeddwyd gan [[Tempus Publishing Limited]] yn 2003. Yn 2014 roedd y gyfrol allan o brint.<ref>[http://www.gwales.com/goto/biblio/cy/9780752430409 Gwefan Gwales;] adalwyd 28 Mehefin, 2013</ref>
Dilyniant i'r casgliad cyntaf o hen ffotograffau du-a-gwyn yn portreadu amryfal agweddau ar fywyd yn [[Trefdraeth|Nhrefdraeth]], Dinas, [[Abergwaun]] a [[Gwdig]] yng ngogledd [[Sir Benfro]].
==Gweler hefyd==
*[[Rhestr llyfrau Cymraeg]]
*[[Wicipedia:Wicibrosiect Llyfrau Gwales]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Abergwaun]]
[[Categori:Llyfrau hanes yn y Saesneg]]
[[Categori:Llyfrau Cymreig 2003]]
[[Categori:Trefdraeth, Sir Benfro]]
6jlf29nx8ur4sybf126bjliyvvrhini
Roced-y-muriau'r tywod
0
153495
11102524
10784819
2022-08-18T21:09:19Z
Craigysgafn
40536
Symudodd Craigysgafn y dudalen [[Roced-y-muriau`r tywod]] i [[Roced-y-muriau'r tywod]] heb adael dolen ailgyfeirio
wikitext
text/x-wiki
{{Blwch tacson
| name = ''Diplotaxis muralis'' | image = Kleine zandkool R0013711.JPG
| image_width =
| image_alt = Delwedd o'r rhywogaeth
| image_caption =
| image2 =
| image2_width =
| image2_alt =
| image2_caption =
| regnum = [[Planhigyn|Plantae]]
| divisio =
| classis =
| ordo = [[Brassicales]]
| familia = [[Brassicaceae]]
| genus = [[Diplotaxis (planhigyn)|Diplotaxis]]
| species = '''''D. muralis'''''
| unranked_divisio = [[Planhigyn blodeuol|Angiosbermau]]
| unranked_classis = [[Ewdicot]]au
| unranked_ordo = [[Rosid]]au
| status =
| status_system =
| subdivision =
| binomial = Diplotaxis muralis
| binomial_authority = Carl Linnaeus
| range_map =
| range_map_width =
| range_map_alt =
| range_map_caption =
| synonyms = ''Sisymbrium murale''
}}
[[Planhigyn blodeuol]] bychan yw '''Roced-y-muriau'r tywod''' sy'n enw benywaidd. Mae'n perthyn i'r teulu ''[[Brassicaceae]]''. Yr enw gwyddonol ([[Lladin]]) yw ''Diplotaxis muralis'' a'r enw Saesneg yw ''Annual wall-rocket''.<ref>[http://apps.kew.org/wcsp/synonomy.do?name_id=433918 Gerddi Kew;] adalwyd 21 Ionawr 2015</ref> Ceir enwau Cymraeg eraill ar y planhigyn hwn gan gynnwys Cedw Meindwf y Tywod, Cedu.
Mae'r dail ar ffurf 'roset' a chaiff y planhigyn ei flodeuo gan wenyn.
==Gweler hefyd==
*[https://llennatur.cymru/Y-Bywiadur Y Bywiadur] Gwefan [[Llên Natur]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{comin|Category:Brassicaceae|Roced-y-muriau'r tywod}}
[[Categori:Planhigion]]
[[Categori:Brassicaceae]]
snjwxk5717smlpbq3kzwakb76kfzikm
Diplotaxis muralis
0
155621
11102523
1672914
2022-08-18T21:09:01Z
Craigysgafn
40536
Changed redirect target from [[Roced-y-muriau`r tywod]] to [[Roced-y-muriau'r tywod]]
wikitext
text/x-wiki
#ail-cyfeirio [[Roced-y-muriau'r tywod]]
8yxi7lpbbcxxexr9fwvsyfonsrb7dc5
Afon Clydach Uchaf
0
181782
11102525
4399112
2022-08-18T21:12:52Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle
| suppressfields = cylchfa
|gwlad={{banergwlad|Cymru}}
}}
Mae '''Afon Clydach Uchaf''' yn tarddu i'r De o [[Cwmgors|Gwmgors]] ac yn ymuno [[Afon Tawe]] ym [[Pontardawe|Mhontardawe]].
[[Categori:Afonydd Abertawe|Clydach Uchaf]]
[[Categori:Afonydd Cymru|Clydach Uchaf]]
nehbpzpe0yx6m3068fm3st8pdjwhg6c
Lucy Mary Cavanagh
0
201004
11102549
11055946
2022-08-19T08:31:44Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Roedd '''Lucy Mary Cavanagh''' ([[1871]] – [[1936]]) yn [[Botaneg|fotanegydd]] nodedig a aned yn [[Unol Daleithiau America]].<ref>[http://www.ipni.org/ipni/authorsearchpage.do Gellir canfod gwybodaeth am y botanegydd yma ar y Cyfeiriadur Rhyngwladol ar Enwau Planhigion]. Adalwyd 1 Rhagfyr 2016.</ref> <!--WD cadw lle 22 --> <!--WD cadw lle 33 -->
Dynodwr rhyngwladol yr awdur ar [http://www.ipni.org/ipni/advAuthorSearch.do?navig=Show+%3A&chunk_size=100&start_row=0&find_abbreviation=Colden&find_surname=&find_forename=&output_format=normal Gofrestr Rhyngwladol Enwau Planhigion] (''International Plant Names Index'') yw '''{{#invoke:Wikidata|getValue|P586|{{{IPNI author ID|FETCH_WIKIDATA}}}}}'''. Fel sy'n arferol mewn botaneg, ceir byrfodd yn hytrach nag enw llawn, pan ddyfnynir neu pan sonir am y person hwn, sef '''{{#invoke:Wikidata|getValue|P428|{{{IPNI author ID|FETCH_WIKIDATA}}}}}'''.
<!--WD cadw lle 44 -->
==Anrhydeddau==
<!-- {{#invoke:Wikidata|getValue|P463|{{{focal_length|FETCH_WIKIDATA}}}}} -->
==Botanegwyr benywaidd eraill==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P21 wd:Q6581072. ?item wdt:P106 ?occ. ?occ wdt:P279* wd:Q2374149 }
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Enw,p569:Dyddiad geni,p570:Marwolaeth,p27:Gwlad <br /><small>(yn ôl pasport)</small>,p18:Delwedd
|thumb=100
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Enw
! Dyddiad geni
! Marwolaeth
! Gwlad <br /><small>(yn ôl pasport)</small>
! Delwedd
|-
| [[Anne Elizabeth Ball]]
| 1808
| 1872
| [[Gweriniaeth Iwerddon|Yr Iwerddon]]
| [[Delwedd:Q17672.jpg|center|100px]]
|-
| [[Asima Chatterjee]]
| 1917-09-23
| 2006-11-22
| ''[[:d:Q129286|British Raj]]''<br/>''[[:d:Q1775277|Dominion of India]]''<br/>[[India]]
| [[Delwedd:Asima Chatterjee - Calcutta 1993-03-29 35.tif|center|100px]]
|-
| [[Harriet Margaret Louisa Bolus]]
| 1877-07-31
| 1970-04-05
| [[De Affrica]]
|
|-
| [[Helen Porter]]
| 1899-11-10
| 1987-12-07
| [[y Deyrnas Unedig]]<br/>[[Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon]]
| [[Delwedd:Helen Kemp Archbold Porter (1899-1987).jpg|center|100px]]
|-
| [[Loki Schmidt]]
| 1919-03-03
| 2010-10-21
| [[yr Almaen]]
| [[Delwedd:Bundesarchiv B 145 Bild-F055066-0024, Köln, SPD-Parteitag, Schmidt mit Ehefrau Loki cropped.jpg|center|100px]]
|-
| [[Maria Sibylla Merian]]
| 1647-04-02
| 1717-01-13
| [[Gweriniaeth yr Iseldiroedd|Gwladwriaeth yr Iseldiroedd]]<br/>[[yr Almaen]]<br/>''[[:d:Q29999|Brenhiniaeth yr Iseldiroedd]]''
| [[Delwedd:Bildnis der Maria Sibylla Merian, 1679.jpg|center|100px]]
|-
| [[y Dywysoges Therese o Fafaria]]
| 1850-11-12
| 1925-09-19
| [[yr Almaen]]
| [[Delwedd:Princess Therese of Bavaria (1850-1925).jpg|center|100px]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{wikispecies|Lucy Mary Cavanagh}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cavanagh, Lucy Mary}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Merched yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Botanegwyr benywaidd]]
[[Categori:Botanegwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1871]]
[[Categori:Marwolaethau 1936]]
gh195irfaf1lu9lri12sw55croglkog
Eimear Nic Lughadha
0
201943
11102541
11084746
2022-08-19T04:02:10Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Mae '''Eimear Nic Lughadha''' (ganwyd: 1965) yn [[Botaneg|fotanegydd]] nodedig a aned yn [[Iwerddon]].<ref>[http://www.ipni.org/ipni/authorsearchpage.do Gellir canfod gwybodaeth am y botanegydd yma ar y Cyfeiriadur Rhyngwladol ar Enwau Planhigion]. Adalwyd 1 Rhagfyr 2016.</ref> Y sefydliad trydyddol lle y derbyniodd ei haddysg oedd: Coleg y Drindod, Dulyn.<!--WD cadw lle 22 --> Un o'r sefydliadau a'i chyflogodd fel botanegydd oedd Prifysgol Granada.<!--WD cadw lle 33 -->
Dynodwr rhyngwladol yr awdur ar [http://www.ipni.org/ipni/advAuthorSearch.do?navig=Show+%3A&chunk_size=100&start_row=0&find_abbreviation=Colden&find_surname=&find_forename=&output_format=normal Gofrestr Rhyngwladol Enwau Planhigion] (''International Plant Names Index'') yw '''{{#invoke:Wikidata|getValue|P586|{{{IPNI author ID|FETCH_WIKIDATA}}}}}'''. Fel sy'n arferol mewn botaneg, ceir byrfodd yn hytrach nag enw llawn, pan ddyfnynir neu pan sonir am y person hwn, sef '''{{#invoke:Wikidata|getValue|P428|{{{IPNI author ID|FETCH_WIKIDATA}}}}}'''.
<!--WD cadw lle 44 -->
==Anrhydeddau==
<!-- {{#invoke:Wikidata|getValue|P463|{{{focal_length|FETCH_WIKIDATA}}}}} -->
==Botanegwyr benywaidd eraill==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P21 wd:Q6581072. ?item wdt:P106 ?occ. ?occ wdt:P279* wd:Q2374149 }
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Enw,p569:Dyddiad geni,p570:Marwolaeth,p27:Gwlad <br /><small>(yn ôl pasport)</small>,p18:Delwedd
|thumb=100
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Enw
! Dyddiad geni
! Marwolaeth
! Gwlad <br /><small>(yn ôl pasport)</small>
! Delwedd
|-
| [[Anne Elizabeth Ball]]
| 1808
| 1872
| [[Gweriniaeth Iwerddon|Yr Iwerddon]]
| [[Delwedd:Q17672.jpg|center|100px]]
|-
| [[Asima Chatterjee]]
| 1917-09-23
| 2006-11-22
| ''[[:d:Q129286|British Raj]]''<br/>''[[:d:Q1775277|Dominion of India]]''<br/>[[India]]
| [[Delwedd:Asima Chatterjee - Calcutta 1993-03-29 35.tif|center|100px]]
|-
| [[Harriet Margaret Louisa Bolus]]
| 1877-07-31
| 1970-04-05
| [[De Affrica]]
|
|-
| [[Helen Porter]]
| 1899-11-10
| 1987-12-07
| [[y Deyrnas Unedig]]<br/>[[Teyrnas Unedig Prydain Fawr ac Iwerddon]]
| [[Delwedd:Helen Kemp Archbold Porter (1899-1987).jpg|center|100px]]
|-
| [[Loki Schmidt]]
| 1919-03-03
| 2010-10-21
| [[yr Almaen]]
| [[Delwedd:Bundesarchiv B 145 Bild-F055066-0024, Köln, SPD-Parteitag, Schmidt mit Ehefrau Loki cropped.jpg|center|100px]]
|-
| [[Maria Sibylla Merian]]
| 1647-04-02
| 1717-01-13
| [[Gweriniaeth yr Iseldiroedd|Gwladwriaeth yr Iseldiroedd]]<br/>[[yr Almaen]]<br/>''[[:d:Q29999|Brenhiniaeth yr Iseldiroedd]]''
| [[Delwedd:Bildnis der Maria Sibylla Merian, 1679.jpg|center|100px]]
|-
| [[y Dywysoges Therese o Fafaria]]
| 1850-11-12
| 1925-09-19
| [[yr Almaen]]
| [[Delwedd:Princess Therese of Bavaria (1850-1925).jpg|center|100px]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{wikispecies|Eimear Nic Lughadha}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Lughadha, Eimear Nic}}
[[Categori:Merched yr 20fed ganrif]]
[[Categori:Merched yr 21ain ganrif]]
[[Categori:Botanegwyr benywaidd]]
[[Categori:Botanegwyr Gwyddelig]]
[[Categori:Genedigaethau 1965]]
5om3ztfe0weaoacbhik96uci9ssg1mo
Caroline Cranch
0
202296
11102533
11078501
2022-08-18T22:54:49Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn [[Fishkill]], [[Unol Daleithiau America]] oedd '''Caroline Cranch''' ([[1853]] – [[1931]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
Enw'i thad oedd Christopher Pearse Cranch. <!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1783-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Henryka Beyer]]
| 1782-03-07
| [[Szczecin]]
| 1855-11-24
| [[Chrzanów]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| ''[[:d:Q27306|Deyrnas Prwsia]]''
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Johanna Görtz]]
| 1783
|
| 1853-06-05
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cranch, Caroline}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1853]]
[[Categori:Marwolaethau 1931]]
38iu9ar3sekautrz8cvom0s4aw3nhlu
11102534
11102533
2022-08-18T22:54:51Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn [[Fishkill]], [[Unol Daleithiau America]] oedd '''Caroline Cranch''' ([[1853]] – [[1931]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
Enw'i thad oedd Christopher Pearse Cranch. <!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1783-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Henryka Beyer]]
| 1782-03-07
| [[Szczecin]]
| 1855-11-24
| [[Chrzanów]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| ''[[:d:Q27306|Deyrnas Prwsia]]''
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Johanna Görtz]]
| 1783
|
| 1853-06-05
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|-
| [[Mariana De Ron]]
| 1782
| [[Weimar]]
| 1840
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q18018983|Carl von Imhoff]]''
| ''[[:d:Q14906870|Louise Francisca Sophia Imhof]]''
|
| [[Sweden]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cranch, Caroline}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1853]]
[[Categori:Marwolaethau 1931]]
4ih7zfoepfuj68dweq2tzf04dm7ku1t
11102535
11102534
2022-08-18T22:55:00Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn [[Fishkill]], [[Unol Daleithiau America]] oedd '''Caroline Cranch''' ([[1853]] – [[1931]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
Enw'i thad oedd Christopher Pearse Cranch. <!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1783-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Henryka Beyer]]
| 1782-03-07
| [[Szczecin]]
| 1855-11-24
| [[Chrzanów]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| ''[[:d:Q27306|Deyrnas Prwsia]]''
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Johanna Görtz]]
| 1783
|
| 1853-06-05
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cranch, Caroline}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1853]]
[[Categori:Marwolaethau 1931]]
38iu9ar3sekautrz8cvom0s4aw3nhlu
11102536
11102535
2022-08-18T22:55:03Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn [[Fishkill]], [[Unol Daleithiau America]] oedd '''Caroline Cranch''' ([[1853]] – [[1931]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
Enw'i thad oedd Christopher Pearse Cranch. <!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1783-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Henryka Beyer]]
| 1782-03-07
| [[Szczecin]]
| 1855-11-24
| [[Chrzanów]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| ''[[:d:Q27306|Deyrnas Prwsia]]''
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Johanna Görtz]]
| 1783
|
| 1853-06-05
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|-
| [[Mariana De Ron]]
| 1782
| [[Weimar]]
| 1840
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q18018983|Carl von Imhoff]]''
| ''[[:d:Q14906870|Louise Francisca Sophia Imhof]]''
|
| [[Sweden]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cranch, Caroline}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1853]]
[[Categori:Marwolaethau 1931]]
4ih7zfoepfuj68dweq2tzf04dm7ku1t
11102537
11102536
2022-08-18T22:55:11Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn [[Fishkill]], [[Unol Daleithiau America]] oedd '''Caroline Cranch''' ([[1853]] – [[1931]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
Enw'i thad oedd Christopher Pearse Cranch. <!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1783-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Henryka Beyer]]
| 1782-03-07
| [[Szczecin]]
| 1855-11-24
| [[Chrzanów]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| ''[[:d:Q27306|Deyrnas Prwsia]]''
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Johanna Görtz]]
| 1783
|
| 1853-06-05
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Cranch, Caroline}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1853]]
[[Categori:Marwolaethau 1931]]
38iu9ar3sekautrz8cvom0s4aw3nhlu
Hanna Achenbach-Junemann
0
204908
11102491
10980330
2022-08-18T16:40:01Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
Arlunydd benywaidd a anwyd yn Yr Almaen oedd '''Hanna Achenbach-Junemann''' ([[1892]] – [[1982]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}} <!--WD dros dro 1-->
<!--WD Cadw lle 2-->
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1780-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1782-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Caroline Bardua]]
| 1781-11-11
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| 1864-06-02
| ''[[:d:Q50886|Ballenstedt]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q3068305|perchennog salon]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Fanny Charrin]]
| 1781
| [[Lyon]]
| 1854-07-05
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Hannah Cohoon]]
| 1781-02-01
| [[Williamstown, Massachusetts]]
| 1864-01-07
| [[Hancock, Massachusetts]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Lucile Messageot]]
| 1780-09-13
| [[Lons-le-Saunier]]
| 1803-05-23
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[bardd]]<br/>[[ysgrifennwr]]
|
|
|
| ''[[:d:Q739712|Jean-Pierre Franque]]''
| [[Ffrainc]]
|-
| [[Lulu von Thürheim]]
| 1788-03-14<br/>1780-05-14
| ''[[:d:Q456550|Tienen]]''
| 1864-05-22
| ''[[:d:Q267360|Döbling]]''
| [[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q94524285|Joseph Wenzel Franz Thürheim]]''
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Margareta Helena Holmlund]]
| 1781
|
| 1821
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Maria Margaretha van Os]]
| 1780-11-01
| [[Den Haag]]
| 1862-11-17
| [[Den Haag]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
| [[paentio]]
| ''[[:d:Q2242467|Jan van Os]]''
| ''[[:d:Q18701628|Susanna de La Croix]]''
|
| [[Yr Iseldiroedd]]
|-
| [[Mariana De Ron]]
| 1782
| [[Weimar]]
| 1840
| [[Paris]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
| ''[[:d:Q18018983|Carl von Imhoff]]''
| ''[[:d:Q14906870|Louise Francisca Sophia Imhof]]''
|
| [[Sweden]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Achenbach-Junemann, Hanna}}
[[Categori:Merched y 19eg ganrif]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1892]]
[[Categori:Marwolaethau 1982]]
[[Categori:Arlunwyr Almaenig]]
r0st9lplm2gge4hqjqj3orhaob0frcb
Yvonne van Acht
0
205911
11102510
11082721
2022-08-18T20:48:05Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o'r [[Almaen]] yw '''Yvonne van Acht''' ([[1975]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Fe'i ganed yn [[Aue]] a threuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn ddinesydd o'r [[Almaen]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1970-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1975-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Andrea Bender]]
| 1972-11-04
| ''[[:d:Q26368|Schotten]]''
|
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Katrin Fridriks]]
| 1974-08-09
| [[Reykjavík]]
|
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
| [[paentio]]
|
|
|
| [[Gwlad yr Iâ]]
|-
| [[Monika Sosnowska]]
| 1972
| ''[[:d:Q1922307|Ryki]]''
|
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''
| ''[[:d:Q20437094|gosodwaith]]''
|
|
|
| [[Gwlad Pwyl]]
|-
| [[Taraneh Javanbakht]]
| 1974-05-12
| [[Tehran]]
|
|
| [[bardd]]<br/>''[[:d:Q333634|cyfieithydd]]''<br/>[[dramodydd]]<br/>[[ysgrifennwr]]<br/>''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''<br/>''[[:d:Q4964182|athronydd]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q11774202|awdur ysgrifau]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q5428874|aelod o gyfadran]]''<br/>[[cyfansoddwr]]<br/>[[cerddor]]<br/>''[[:d:Q1476215|gweithredydd dros hawliau dynol]]''<br/>''[[:d:Q4263842|beirniad llenyddol]]''
| [[barddoniaeth]]<br/>[[traethawd]]
|
|
|
| [[Iran]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Acht, Yvonne van}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1970au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1975]]
[[Categori:Arlunwyr Almaenig]]
4g7vz1vutbftk5ojt0m1zuqkxoq9zr3
Elfy Haindl-Lapoirie
0
206177
11102584
11059885
2022-08-19T11:27:29Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o [[Ffrainc]] oedd '''Elfy Haindl-Lapoirie''' ([[1907]] - [[1969]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Fe'i ganed yn [[Bad Vöslau]] a threuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn gweithio fel arlunydd yn [[Ffrainc]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
Bu farw ym [[Paris|Mharis]].
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1905-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1907-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Anna-Lisa Thomson]]
| 1905-09-20
| ''[[:d:Q10543880|Karlskrona stadsförsamling]]''
| 1952-02-12
| ''[[:d:Q10710237|Uppsala domkyrkoförsamling]]''
| [[darlunydd]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q7541856|seramegydd]]''<br/>''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''
| ''[[:d:Q13464614|cerameg]]''
|
|
|
| [[Sweden]]
|-
| [[Huguette Marcelle Clark]]
| 1906-06-09
| [[Paris]]
| 2011-05-24
| ''[[:d:Q2575019|Beth Israel Medical Center]]''
| ''[[:d:Q15472169|noddwr y celfyddydau]]''<br/>''[[:d:Q10732476|casglwr celf]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[cerddor]]<br/>[[arlunydd]]
|
| ''[[:d:Q2631638|William A. Clark]]''
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Ithell Colquhoun]]
| 1906-10-09
| [[Shillong]]
| 1988-04-11
| [[Lamorna]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[darlunydd]]<br/>[[bardd]]
| [[paentio]]<br/>[[Ysgrifen]]<br/>[[barddoniaeth]]
|
|
|
| [[y Deyrnas Unedig]]
|-
| [[Jane Winton]]
| 1905-10-10
| [[Philadelphia]]
| 1959-09-22
| [[Dinas Efrog Newydd]]
| ''[[:d:Q2865819|canwr opera]]''<br/>''[[:d:Q5716684|dawnsiwr]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[ysgrifennwr]]<br/>[[canwr]]<br/>''[[:d:Q10800557|actor ffilm]]''
|
|
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Lea Grundig]]
| 1906-03-23
| [[Dresden]]
| 1977-10-10
| [[Y Môr Canoldir]]
| [[gwleidydd]]<br/>[[darlunydd]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q1622272|academydd]]''<br/>''[[:d:Q1925963|arlunydd graffig]]''
| ''[[:d:Q93184|llun]]''<br/>[[Engrafio|argraffu]]
|
|
| ''[[:d:Q65693|Hans Grundig]]''
| [[Gweriniaeth Ddemocrataidd yr Almaen]]
|-
| [[Marie-Louise von Motesiczky]]
| 1906-10-24
| [[Fienna]]
| 1996-06-10
| [[Llundain]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Awstria]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Haindl-Lapoirie, Elfy}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1910au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1907]]
[[Categori:Marwolaethau 1969]]
[[Categori:Arlunwyr Ffrengig]]
rzof7ucwmer2imtmenjqnmhlq5ai2qa
Elin Höglund-Svanholm
0
206677
11102472
11070576
2022-08-18T14:07:43Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o [[Sweden]] oedd '''Elin Höglund-Svanholm''' ([[11 Ebrill]] [[1914]] - [[2010]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Treuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn gweithio fel arlunydd yn [[Sweden]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1914-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1916-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Agnes Muthspiel]]
| 1914-02-08
| [[Salzburg]]
| 1966-05-03
| [[Salzburg]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Alicia Rhett]]
| 1915-02-01<br/>1915
| [[Savannah, Georgia]]
| 2014-01-03<br/>2014
| [[Charleston, De Carolina]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[darlunydd]]<br/>''[[:d:Q2259451|actor llwyfan]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor ffilm]]''<br/>[[arlunydd]]
|
| ''[[:d:Q107982928|Edmund Moore Rhett]]''
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Carmen Herrera]]
| 1915-05-31
| [[La Habana]]
| 2022-02-12
| [[Manhattan]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ciwba]]
|-
| [[Elizabeth Catlett]]
| 1915-04-15<br/>1915
| [[Washington, D.C.|Washington]]
| 2012-04-02<br/>2012
| ''[[:d:Q204245|Cuernavaca]]''
| ''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q329439|engrafwr]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[darlunydd]]<br/>''[[:d:Q11569986|gwneuthurwr printiau]]''<br/>[[athro]]<br/>''[[:d:Q1925963|arlunydd graffig]]''<br/>[[arlunydd]]
| [[cerfluniaeth]]
|
|
| ''[[:d:Q1442122|Francisco Mora]]''<br/>''[[:d:Q5083521|Charles Wilbert White]]''
| [[Mecsico]]<br/>[[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Magda Hagstotz]]
| 1914-01-25<br/>1914
| [[Stuttgart]]
| 2001<br/>2002
| [[Stuttgart]]
| ''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Höglund-Svanholm, Elin}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1910au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1914]]
[[Categori:Marwolaethau 2010]]
[[Categori:Arlunwyr Swedaidd]]
bs06nbrnmtanba0u59s9m1xspjnx215
Tesi de la Plane
0
206785
11102542
11072080
2022-08-19T04:44:52Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o [[Ffrainc]] oedd '''Tesi de la Plane''' ([[1916]] - [[2003]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Fe'i ganed yn [[Port Said]] a threuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn gweithio fel arlunydd yn [[Ffrainc]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
Bu farw yn [[Nice]].
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1914-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1916-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Agnes Muthspiel]]
| 1914-02-08
| [[Salzburg]]
| 1966-05-03
| [[Salzburg]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Awstria]]
|-
| [[Alicia Rhett]]
| 1915-02-01<br/>1915
| [[Savannah, Georgia]]
| 2014-01-03<br/>2014
| [[Charleston, De Carolina]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[darlunydd]]<br/>''[[:d:Q2259451|actor llwyfan]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor ffilm]]''<br/>[[arlunydd]]
|
| ''[[:d:Q107982928|Edmund Moore Rhett]]''
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Carmen Herrera]]
| 1915-05-31
| [[La Habana]]
| 2022-02-12
| [[Manhattan]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''
|
|
|
|
| [[Ciwba]]
|-
| [[Magda Hagstotz]]
| 1914-01-25<br/>1914
| [[Stuttgart]]
| 2001<br/>2002
| [[Stuttgart]]
| ''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''
|
|
|
|
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Susanne Wenger]]
| 1915-07-04
| [[Graz]]
| 2009-01-12
| ''[[:d:Q868203|Osogbo]]''
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q11569986|gwneuthurwr printiau]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''
|
|
|
|
| [[Awstria]]<br/>[[Y Swistir]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Plane, Tesi de la}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1910au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1916]]
[[Categori:Marwolaethau 2003]]
[[Categori:Arlunwyr Ffrengig]]
m3krmjqwdjhrqylov50yggg9fvxnojh
Joan Hill
0
207579
11102548
11057639
2022-08-19T08:07:34Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o [[Unol Daleithiau America]] yw '''Joan Hill''' ([[1930]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Fe'i ganed yn [[Muskogee]] a threuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn gweithio fel arlunydd yn [[Unol Daleithiau America]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1930-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1935-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Bridget Riley]]
| 1931-04-24
| ''[[:d:Q2265962|South Norwood]]''<br/>[[Llundain]]
|
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q15296811|drafftsmon]]''<br/>''[[:d:Q11569986|gwneuthurwr printiau]]''<br/>''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q14623005|drafftsmon]]''<br/>''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''<br/>''[[:d:Q3374326|artist murluniau]]''
|
|
|
|
| [[y Deyrnas Unedig]]
|-
| [[Christiane Kubrick]]
| 1932-05-10
| ''[[:d:Q2773|Braunschweig]]''
|
|
| [[actor]]<br/>[[canwr]]<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q10800557|actor ffilm]]''
|
|
|
| [[Stanley Kubrick]]
| [[yr Almaen]]
|-
| [[Chryssa]]
| 1933-12-31
| [[Athen]]
| 2013-12-23
| [[Athen]]
| ''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artist]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q16007157|Jean Varda]]''
| [[Unol Daleithiau America]]<br/>[[Gwlad Groeg]]
|-
| [[Helena Almeida]]
| 1934
| [[Lisbon]]
| 2018-09-25
| ''[[:d:Q190187|Sintra]]''
| ''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[arlunydd]]
|
| ''[[:d:Q5547306|Leopoldo de Almeida]]''
|
| ''[[:d:Q16494424|Artur Rosa]]''
| [[Portiwgal]]
|-
| [[Lee Lozano]]
| 1930-11-05
| [[Newark, New Jersey]]
| 1999-10-02
| [[Dallas|Dallas, Texas]]
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[darlunydd]]
|
|
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]
|-
| [[Marisol Escobar]]
| 1930-05-22
| [[Paris]]
| 2016-04-30
| [[Dinas Efrog Newydd]]
| ''[[:d:Q1281618|cerflunydd]]''<br/>''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''<br/>[[arlunydd]]<br/>''[[:d:Q5322166|cynllunydd]]''<br/>''[[:d:Q69319917|assemblage artist]]''<br/>''[[:d:Q14623005|drafftsmon]]''
| [[cerfluniaeth]]
|
|
|
| [[Unol Daleithiau America]]<br/>[[Feneswela]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Hill, Joan}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1930au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1930]]
[[Categori:Arlunwyr Americanaidd]]
sg0nzunyoz8czxkr3wdhlfof0qi990g
Mari Slaattelid
0
207938
11102540
10824426
2022-08-19T01:39:11Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no
| suppressfields= cenedl dinasyddiaeth
| dateformat = dmy
}}
[[Arlunydd]] benywaidd o [[Norwy]] yw '''Mari Slaattelid''' ([[23 Gorffennaf]] [[1960]]).<ref>[http://www.theartofpainting.be/AOP-Female_Painters.htm Gwefan theartofpainting.be;] adalwyd Rhagfyr 2016.</ref>{{Cyfs personol}}
Treuliodd y rhan fwyaf o'i hoes yn gweithio fel arlunydd yn [[Norwy]].
<!--WD dros dro 2--><!--WD Cadw lle 2-->
==Anrhydeddau==
* {{Anrhydeddau WD |onlysourced=no}}
<includeonly>Cadw lle i'r bot</includeonly>
==Rhai arlunwyr eraill o'r un cyfnod==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P106 wd:Q1028181 .
?item wdt:P569 ?time0 .
FILTER ( ?time0 >= "1955-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime && ?time0 <= "1960-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
}
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Erthygl,P569,P19,P570,P20,P106,P101,P22,P25,P26,P27
|thumb=60
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Erthygl
! dyddiad geni
! man geni
! dyddiad marw
! man marw
! galwedigaeth
! maes gwaith
! tad
! mam
! priod
! gwlad y ddinasyddiaeth
|-
| [[Isabel Bacardit]]
| 1960
|
|
|
| ''[[:d:Q1028181|arlunydd]]''
|
|
|
|
| [[Sbaen]]
|}
{{Wikidata list end}}
==Gweler hefyd==
*[[Arlunydd]]
*[[Rhestr celf a chrefft]]
*[[Y Bywgraffiadur Cymreig#Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur|Rhestr o ferched yn y Bywgraffiadur Cymreig]]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolennau allanol==
*[http://www.biography.com/people/groups/artists-painters-female Gwefan biography.com]
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Slaattelid, Mari}}
[[Categori:Merched a aned yn y 1960au]]
[[Categori:Arlunwyr benywaidd]]
[[Categori:Genedigaethau 1960]]
[[Categori:Arlunwyr Norwyaidd]]
nlgd074wrs5ty4x2xvgdi4pbyqbooge
Y Dydd Olaf (albwm)
0
210013
11102469
4882692
2022-08-18T14:02:44Z
Ælfgar
8609
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen Albwm
| enw = Y Dydd Olaf
| math = [[Albwm]]
| artist = [[Gwenno]]
| clawr = Clawr albwm y dydd Olaf.PNG|bawd|280px
| rhyddhawyd = Tachwedd [[2014]]
| recordiwyd =
| genre =
| hyd =
| label = [[Recordiau Peski]], [[Recordiau Heavenly]]
| cynhyrchydd =
| rhagflaenydd =
| albwm_hwn = '''''Y Dydd Olaf'''''<br />(2014)
| olynydd = ''[[Le Kov]]''<br>(2018)
}}
:''Erthygl am gasgliad o ganeuon gan Gwenno Saunders yw hon, am y nofel wyddonias gan Owain Owain, gweler [[Y Dydd Olaf|yma]].''
Albwm cyntaf y gantores [[Gwenno Saunders|Gwenno]] yw '''''Y Dydd Olaf'''''. Rhyddhawyd yr albwm yn Nhachwedd 2014 ar y label [[Recordiau Peski]].
Yn dilyn casgliad o EPs dros y ddwy flynedd flaenorol, cafodd albwm cyntaf y frenhines electro-pop ei ryddhau ar ddiwedd 2014. Record gysyniadol wedi’i hysbrydoli gan nofel ffuglen wyddonol Owain Owain, sy’n rhannu enw’r albwm, a ryddhawyd ym 1976. Mae’n record wyddonol, mae’n record alluog, ac mae’n record sy’n torri tir newydd yn y Gymraeg.
Dewiswyd ''Y Dydd Olaf'' yn un o ddeg albwm gorau 2014 gan ddarllenwyr cylchgrawn [[Y Selar]].<ref>[https://issuu.com/y_selar/docs/yselar_mawrth15 10 Uchaf Albyms Gorau 2014 - Y Selar, Mawrth 2015]</ref>
[[Delwedd:Murlun Mural Gwenno Saunders Y Dydd Olaf Caerdydd Cardiff 2017 06.jpg|bawd|chwith|Murlun o Gwenno Saunders a'r ''Dydd Olaf''; Stryd Womanby, Caerdydd; 2017.]]
==Canmoliaeth==
{{Quote|''Mae Y Dydd Olaf yn gasgliad o ganeuon sy’n ymddangos, ar yr wyneb efallai, yn bop synthetig, ond tu mewn i’r haenau cymhleth y mae pwll o emosiynau a syniadau dwfn''|Lois Gwenllian|Lois Gwenllain|source= [https://issuu.com/y_selar/docs/selar_tachwedd_2014 Y Selar]}}
==Traciau==
#Chwyldro - 5:18
#Patriarchaeth - 3:29
#Calon Peiriant - 5:08
#Sisial Y Môr - 5:41
#Dawns Y Blaned Dirion - 1:30
#Golau Arall - 3:31
#Stwff - 4:59
#Y Dydd Olaf - 4:15
#Fratolish Hiang Perpeshki - 4:37
#Amser - 4:44 (yn Cernyweg)
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Dydd Olaf}}
[[Categori:Albymau 2014]]
[[Categori:Albymau Cymraeg]]
[[Categori:Prosiect Wicipop]]
n16zwxgi5ytp8j08zny4wxyfed60bty
Gwarchodfa Natur RSPB Burton Mere
0
211380
11102565
11102050
2022-08-19T09:10:47Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Lloegr}}<br/>{{banergwlad|Cymru}} | ynganiad = {{wikidata|property|P443}} }}
Mae '''Gwarchodfa natur RSPB Burton Mere''' yn warchodfa natur ar aber [[Afon Dyfrdwy]]; mae mwyafrif y warchodfa yn [[Swydd Gaer]], a’r gweddill yn [[Sir y Fflint]]. Mae’n agos i bentref [[Burton]] ar [[Cilgwri|Gilgwri]].
Gwelir [[Pioden y môr]], [[Gylfinir]], [[Crëyr glas]], [[Crëyr bach]], [[Glas y dorlan]], [[Hwyaden wyllt]], [[Iâr ddŵr]], [[Cwtiar]], [[Bwn]], [[Cornchwiglen]], [[Cambig]], [[Rhostog gynffonfrith]], [[Titw Barfog]], [[Titw Tomos Las]], [[Robin Goch]], [[Alarch y Gogledd]], [[Rhostog Gynffonddu]], [[Corhwyaden]], [[Pibydd Bronllwyd]], [[Coch y Berllan]], [[Boncath]], [[Gŵydd Canada]], [[Telor Cetti]], [[Titw Penddu]], [[Pibydd y dorlan]], [[Mulfran]], [[Pibydd y mawn]], [[Hwyaden lwyd]], [[Nico]], [[Boda tinwyn]], [[Boda gwerni]], [[Hwyaden bengoch]], [[Pibydd coesgoch]], [[Hwyaden yr eithin]], [[Tylluan Glustiog]], [[Hwyaden lydanbig]], [[Pila Gwyrdd]], [[Llydanbig]], [[Hwyaden gopog]], [[Rhegen dŵr]], [[Gŵydd droedbinc]], [[Hebog tramor]], [[Cudyll coch]], [[Cudyll bach]], [[Chwiwell]] a [[Gwylan Benddu]].<ref>[https://www.rspb.org.uk/reserves-and-events/find-a-reserve/reserves-a-z/reserves-by-name/d/dee-burtonmerewetlands/ Tudalen y warchodfa ar wefan y gymdeithas]</ref>
Sefydlwyd y warchodfa ym 1986 ar ôl prynu cae o’r cyngor lleol. Crewyd 3 llyn ac agorwyd cuddfan ym 1992. Prynwyd mwy o dir ar ddechrau 2008<ref>[http://www.liverpoolecho.co.uk/sport/other-sport/david-houghtons-angling-burton-mere-3494139 Liverpool Echo, 3 Ionawr 2008]</ref> ac adeiladwyd mwy o gyflysterau i’r ymwelwyr, a daeth y safle ‘Gwlyptir Burton Mere’ yn 2011. Mae’r gymdeithas hefyd yn warchod y morfa cyfagos ar [[Afon Dyfrdwy]] ac mae ardaloedd o gorslwyn rhwng y llynnoedd. Ffermir rhywfaint o’r tir o hyd, yn rhoi bwyd i’r adar, a chedir defaid ar y morfa. Mae gwartheg yn pori’r gwastatir yn yr haf. Codir lefel y dŵr yn y gaeaf ar les yr adar.<ref>[https://www.rspb.org.uk/reserves-and-events/reserves-a-z/dee-estuary-burton-mere-wetlands/ Tudalen Burton Mere ar wefan RSPB]</ref>
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolen allanol==
* [https://www.rspb.org.uk/reserves-and-events/find-a-reserve/reserves-a-z/reserves-by-name/d/dee-burtonmerewetlands/ Tudalen y warchodfa ar wefan y gymdeithas]
{{-}}
<gallery heights="180px" mode="packed">
Burtonmere01LB.jpg|Rhai o'r llynnoedd
Burtonmere02LB.jpg|Y ganolfan
Burton Mere.jpg|Un o'r llynnoedd
</gallery>
==Rhai o rywogaethau'r warchodfa==
<gallery heights="140px" mode="packed">
Delwedd:Burtonmere03LB.jpg|bawd|260px|Malart
Delwedd:Burtonmere04LB.jpg|bawd|260px|Hwyaden gopog
Delwedd:Burtonmere05LB.jpg|bawd|260px|Madfallod
Delwedd:Burtonmere06LB.jpg|bawd|260px|Hwyaden lygad aur
Delwedd:Burtonmere07LB.jpg|bawd|260px|Nico
Delwedd:Burtonmere08LB.jpg|bawd|260px|Corhwyaid
Delwedd:Burtonmere09LB.jpg|bawd|260px|Cornchwiglennod
Delwedd:Burtonmere10LB.jpg|bawd|260px|Gwylan benddu
Delwedd:Burtonmere11LB.jpg|bawd|260px|Gwydd Canada
Delwedd:Burtonmere12LB.jpg|bawd|260px|Crëyr bach a Chrëyr glas
Delwedd:Burtonmere13LB.jpg|bawd|260px|Iâr y ddŵr
Delwedd:Burtonmere14LB.jpg|bawd|260px|Hwyaid yr eithin
Delwedd:Burtonmere15LB.jpg|bawd|260px|Cotiar
</gallery>
[[Categori:RSPB|Burton Mere]]
[[Categori:Sir y Fflint]]
[[Categori:Swydd Gaer]]
[[Categori:Gwarchodfeydd natur yng Nghymru|Burton Mere]]
[[Categori:Gwarchodfeydd natur yn Lloegr|Burton Mere]]
ar1yuunltnx0tnp76xs0nih52ks48l6
Defnyddiwr:Stefanik/Pwll Tywod
2
225611
11102581
11102442
2022-08-19T11:12:01Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
'''Cwpan yr Alban''' yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai Hampden Park ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Terfynwyr || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic FC]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers FC]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park FC]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian FC]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen FC]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian FC]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock FC]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven FC]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde FC]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren FC]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United FC]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell FC]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark AC]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk FC]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton FC]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic FC]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone FC]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton FC]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee FC]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians FC (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife FC]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle FC]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton FC]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's FC]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle FC]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical FC]] || || 2
|-
| [[Clydesdale FC]] || || 1
|-
| [[Thornliebank FC]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang FC]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers FC]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers FC]] || || 1
|-
| [[Gretna FC]] || || 1
|-
| [[Queen of the South FC]] || || 1
|-
| [[Ross County FC]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
ppbadl555cbm6ueo6enwanip06fctpe
11102582
11102581
2022-08-19T11:12:42Z
Stefanik
413
/* Tabl enillwyd */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
'''Cwpan yr Alban''' yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai Hampden Park ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Terfynwyr || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven FC]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde FC]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren FC]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United FC]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell FC]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark AC]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk FC]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton FC]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic FC]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone FC]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton FC]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee FC]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians FC (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife FC]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle FC]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton FC]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's FC]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle FC]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical FC]] || || 2
|-
| [[Clydesdale FC]] || || 1
|-
| [[Thornliebank FC]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang FC]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers FC]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers FC]] || || 1
|-
| [[Gretna FC]] || || 1
|-
| [[Queen of the South FC]] || || 1
|-
| [[Ross County FC]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
6rwsn725u7f10r5mqxbu3ycaypj84h7
11102583
11102582
2022-08-19T11:14:36Z
Stefanik
413
/* Tabl enillwyd */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
'''Cwpan yr Alban''' yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai Hampden Park ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
ltsqsh64alk0klav57xins6x16t73ym
11102585
11102583
2022-08-19T11:29:30Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
'''Cwpan yr Alban''' ([{Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai Hampden Park ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
0m6yfoltq77798zr2isem5zlzcf4brm
11102586
11102585
2022-08-19T11:32:00Z
Stefanik
413
/* Strwythur */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
'''Cwpan yr Alban''' ([{Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
rq35ea39v1lmg5wirjy3hzqsabdgjks
11102587
11102586
2022-08-19T11:41:42Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
[[File:Celtic team 1908.jpg|thumb|250px|[[Celtic F.C.|Celtic]] yw'r tîm sydd â'r mwyaf o fuddugoliaethau yng Nghwpan yr Alban. Mae'r tlws yn ail o'r chwith, ochr yn ochr â thîm 1907-08]]
[[File:Airdriecelticcupfinal.jpg|thumb|250px|[[Airdrieonians F.C.|Airdrie]] v [[Celtic F.C.|Celtic]] yn ffeinal 2007]]
[[File:St Johnstone - Scottish Cup Final 2014 card display.jpg|thumb|250px|Ffans [[St Johnstone F.C.|St Johnstone]] yn ffeinal 2014]]
[[File:Neilson Scottish Cup.jpg|thumb|250px|Robbie Neilson o dîm [[Heart of Midlothian F.C.|Hearts]] yn codi'r Cwpan a enillodd y clwb yn 2006]]
'''Cwpan yr Alban''' ([[Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Termau chwaraeon]]
k54y2p1lgrsa8ra6tymup8w32idsd02
Categori:Cymunedau Guyane
14
227633
11102555
5574476
2022-08-19T08:46:47Z
Craigysgafn
40536
Wedi gwacáu'r dudalen yn llwyr
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
Defnyddiwr:Stefanik/Wici365
2
229465
11102592
11102445
2022-08-19T11:50:38Z
Stefanik
413
/* 2022 --> */
wikitext
text/x-wiki
Mae hafan y Prosiect yma: [[Wicipedia:Wicibrosiect Wici365]]
== 2017 - 2018 ==
# [[Ayande]] - 1 Ebrill 2018 - 3,738
# [[Y Lagŵn Glas]] - 1 Ebrill 2018 - 4,428
# [[Bessastaðir]] - 3 Ebrill 2018 - 2,205
# [[Garðabær]] - 3 Ebrill 2018 - 2,970
# [[Hafnarfjörður]] - 3 Ebrill 2018 - 5,242
# [[Kópavogur]] - 3 Ebrill 2018 - 6,968
# [[Reykjavík Fawr]] - 3 Ebrill 2018 - 7,447
# [[Reykjanesskagi]] - 3 Ebrill 2018 - 3,164
# [[Reykjanes]] - 3 Ebrill 2018 - 543
# [[Njarðvík]] - 3 Ebrill 2018 - 3,857
# [[Haukadalur]] - 4 Ebrill 2018 - 2,316
# [[Þingvellir]] - 4 Ebrill 2018 - 3,360
# [[Gullfoss]] - 4 Ebrill 2018 - 3,748
# [[Kjósarhreppur]] - 4 Ebrill 2018 - 1,851
# [[Mosfellsbær]] - 4 Ebrill 2018 - 6,149
# [[Seltjarnarnes]] - 4 Ebrill 2018 - 3,493
# [[Akranes]] - 5 Ebrill 2018 - 3,226
# [[Ed Holden]] - 5 Ebrill 2018 - 3,516
# [[Gwilym Bowen Rhys]] - 5 Ebrill 2018 - 1,120
# [[Húsavík]] - 7 Ebrill 2018 - 5,231
# [[Ísafjarðarbær]] - 7 Ebrill 2018 - 2,338
# [[Fjarðabyggð]] - 7 Ebrill 2018 - 2,051
# [[Grindavík]] - 7 Ebrill 2018 - 3,080
# [[Landnámabók]] - 7 Ebrill 2018 - 3,395
# [[Vík í Mýrdal]] - 7 Ebrill 2018 - 5,317
# [[Sólheimajökull]] - 7 Ebrill 2018 - 2,169
# [[Vestmannaeyjar]] - 8 Ebrill 2018 - 7,523
# [[Snæfellsnes]] - 9 Ebrill 2018 - 2,415
# [[Grundarfjarðarbær]] - 9 Ebrill 2018 - 2,695
# [[Sheng]] - 10 Ebrill 2018 - 6,581
# [[Dalvíkurbyggð]] - 10 Ebrill 2018 - 2,828
# [[Mýrdalshreppur]] - 10 Ebrill 2018 - 701
# [[Árborg]] - 11 Ebrill 2018 - 2,781
# [[Selfoss]] - 11 Ebrill 2018 - 8,306
# [[Matatu]] - 11 Ebrill 2018 - 6,190
# [[Tro-tro]] - 12 Ebrill 2018 - 3,890
# [[Dala dala]] - 12 Ebrill 2018 - 4,214
# [[Hringvegur, Route 1 (Gwlad yr Iâ)]] - 13 Ebrill 2018 - 5,480
# [[Ffederasiwn Pêl-droed Albania]] - 13 Ebrill 2018 - 4,989
# [[KF Elbasani]] - 15 Ebrill 2018 - 4,654
# [[Elbasan Arena]] - 15 Ebrill 2018 - 2,443
# [[Maes Awyr Ryngwladol y Fam Teresa, Tirana]] - 16 Ebrill 2018 - 8,451
# [[Kategoria Superiore]] - 16 Ebrill 2018 - 6,820
# [[FK Jelgava]] - 17 Ebrill 2018 - 5,522
# [[CP Afan Lido]] - 17 Ebrill 2018 - 5,480
# [[Borgarnes]] - 17 Ebrill 2018 - 6,433
# [[Blönduós]] - 18 Ebrill 2018 - 3,614
# [[Höfn]] - 19 Ebrill 2018 - 3,812
# [[Egilsstaðir]] - 19 Ebrill 2018 - 4,834
# [[Stadiwm Marston]] - 20 Ebrill 2018 - 713
# [[Maes Ffordd Victoria]] - 23 Ebrill 2018 - 1,638
# [[C.P.-D. Goytre United]] - 26 Ebrill 2018 - 2,419
# [[Heol y Wig, Aberystwyth]] - 29 Ebrill 2018 - 1,468
# [[Canolfan y Morlan]] - 2 Mai 2018 - 3,929
# [[Eisteddfod Calan Mai Aberystwyth]] - 2 Mai 2018 - 634
# [[Capel y Morfa, Aberystwyth]] - 8 Mai 2018 - 2,152
# [[Llyfrgell Tref Aberystwyth]] - 9 Mai 2018 - 2,502
# [[Stryd Portland, Aberystwyth]] - 9 Mai 2018 - 2,750
# [[Stryd y Baddon, Aberystwyth]] - 11 Mai 2018 - 1,865
# [[Talat Chaudhri]] - 13 Mai 2018 - 1,877
# [[Maes y Frenhines]] - 13 Mai 2018 - 1,249
# [[Cyngor Cymuned Llanbadarn Fawr]] - 15 Mai 2018 - 6,984
# [[Capel Soar, Llanbadarn Fawr]] - 15 Mai 2018 - 4,689
# [[Amgueddfa Ceredigion]] - 20 Mai 2018 - 3,909
# [[Stryd y Porth Bach, Aberystwyth]] - 20 Mai 2018 - 1,841
# [[Stryd y Popty, Aberystwyth]] - 21 Mai 2018 - 1,422
# [[Carl Hermann Ethé]] - 22 Mai 2018 - 2,043
# [[Ffordd y Môr, Aberystwyth]] - 23 Mai 2018 - 2,882
# [[Ymddiriedolaeth James Pantyfedwen]] - 23 Mai 2018 - 4,993
# [[Stryd y Farchnad, Aberystwyth]] - 23 Mai 2018 - 2,288
# [[Løgting]] - 25 Mai 2018 - 6,206
# [[Gŵyl Seiclo Aberystwyth]] - 28 Mai 2018 - 3,080
# [[Chwaraeon Cymru]] - 29 Mai 2018 - 1,528
# [[Tenis Cymru]] - 29 Mai 2018 - 2,639
# [[Morfa Mawr, Aberystwyth]] - 29 Mai 2018 - 3,254
# [[Clwb Tenis Aberystwyth]] - 29 Mai 2018 - 2,208
# [[Seidr y Mynydd]] - 30 Mai 2018 - 971
# [[Cîfio]] - 31 Mai 2018 - 2,047
# [[Poliffoni]] - 1 Mehefin 2018 - 4,894
# [[Trio Mandili]] - 1 Mehefin 2018 - 3,129
# [[Seyðabrævið]] - 2 Mehefin 2018 - 4,555
# [[Baneri Promenâd Aberystwyth]] - 10 Mehefin 2018 - 2,814
# [[A Lyga]] - 12 Mehefin 2018 - 6,111
# [[Trakai]] - 12 Mehefin 2018 - 4,986
# [[FK Trakai]] - 12 Mehefin 2018 - 7,777
# [[Ffederasiwn Pêl-droed Lithwania]] - 14 Mehefin 2018 - 1,722
# [[Mentrau Iaith Cymru]] - 12 Gorffennaf 2018 - 913
# [[Heledd ap Gwynfor]] - 12 Gorffennaf 2018 - 805
# [[Thermomedr]] - 23 Gorffennaf 2018 - 2,191
# [[Celsius]] - 23 Gorffennaf 2018 - 3,820
# [[Ibrahim Rugova]] - 27 Gorffennaf 2018 - 7,486
# [[Adem Demaçi]] - 27 Gorffennaf 2018 - 6,653
# [[Dyn Indalo]] - 29 Gorffennaf 2018 - 3,614
# [[Dathliadau Geraint Thomas yn Tour de France 2018]] - 2 Awst 2018 - 1,948
# [[Huw Marshall]] - 21 Awst 2018 - 2,172
# [[Radio Yes Cymru]] - 21 Awst 2018 - 2,728
# [[Gareth Bonello]] - 22 Awst 2018 - 2,834
# [[Genootskap van Regte Afrikaners]] - 23 Awst 2018 - 4,785
# [[Eurfyl ap Gwilym]] - 24 Awst 2018 - 4,300
# [[Ysgol Ramadeg Ardwyn]] - 24 Awst 2018 - 2,081
# [[Chwiorydd Loreto]] - 26 Awst 2018 - 1,259
# [[Hiwgenotiaid]] - 28 Awst 2018 - 5,034
# [[Gone Girl]] - 28 Awst 2018 - 4,551
# [[Paarl]] - 28 Awst 2018 - 6,246
# [[Steve Bannon]] - 29 Awst 2018 - 6,421
# [[Julius Evola]] - 29 Awst 2018 - 10,508
# [[Traddodiad Ofnus (band)]] - 30 Awst 2018 - 1,869
# [[Celf tir]] - 30 Awst 2018 - 3,168
# [[Avant-garde]] - 30 Awst 2018 - 6,646
# [[Theo van Doesburg]] - 31 Awst 2018 - 7,008
# [[De Stijl]] - 31 Awst 2018 - 5,741
# [[Lliw primaidd]] - 31 Awst 2018 - 3,077
# [[Lluniadaeth, (Constructivism)]] - 1 Medi 2018 - 7,015
# [[Teachta Dála]] - 3 Medi 2018 - 3,295
# [[Seán Lemass]] - 3 Medi 2018 - 12,581
# [[John Bruton]] - 3 Medi 2018 - 10,402
# [[Gorllewin Dulyn (etholaeth Dáil Éireann)]] - 3 Medi 2018 - 1,571
# [[Miri Mawr]] - 4 Medi 2018 - 2,631
# [[Jacpot (rhaglen deledu)]] - 4 Medi 2018 - 2,911
# [[Kevin Davies]] - 5 Medi 2018 - 1,471
# [[Clive Roberts]] - 5 Medi 2018 - 1,423
# [[Undeb Pêl-droed Denmarc]] - 7 Medi 2018 - 3,623
# [[Cyngor Tref Aberystwyth]] - 13 Medi 2018 - 6,572
# [[Futsal]] - 13 Medi 2018 - 4,430
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gweriniaeth Iwerddon]] - 17 Medi 2018 - 6,615
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gogledd Iwerddon]] - 18 Medi 2018 - 8,616
# [[Ysgol Frankfurt]] - 19 Medi 2018 - 3,337
# [[Ffederasiwn Frenhinol Pêl-droed Sbaen]] - 20 Medi 2018 - 6,633
# [[Ffelaffel]] - 20 Medi 2018 - 4,771
# [[Bara pita]] - 20 Medi 2018 - 3,994
# [[Sesame]] - 21 Medi 2018 - 3,632
# [[Gwladwriaeth Rydd Iwerddon]] - 24 Medi 2018 - 8,256
# [[Cyfansoddiad Iwerddon]] - 24 Medi 2018 - 6,515
# [[Seanad Éireann]] - 25 Medi 2018 - 11,002
# [[Tŷ Leinster]] - 25 Medi 2018 - 6,331
# [[Cofadail Michael Collins ac Arthur Griffiths, Tŷ Leinster]] - 25 Medi 2018 - 4,052
# [[Plaid Lafur Iwerddon]] - 26 Medi 2018 - 10,164
# [[Bwrdeistref]] - 27 Medi 2018 - 3,651
# [[Plaid Werdd Iwerddon]] - 28 Medi 2018 - 10,268
# [[Cyflwr cyfarchol]] - 30 Medi 2018 -
# [[C.P.D. Ton Pentre]] - 30 Medi 2018
# [[Goetre (Port Talbot)]] - 30 Medi 2018
# [[Marmite]] - 1 Hydref 2018 - 3,820
# [[Desolation Radio]] - 1 Hydref 2018 - 1,028
# [[Cathaoirleach]] - 2 Hydref 2018 - 3,023
# [[Siawarma]] - 2 Hydref 2018 - 5,534
# [[Kevin O’Higgins]] - 3 Hydref 2018 - 6,809
# [[Letsie III, brenin Lesotho]] - 4 Hydref 2018 -
# [[Prifysgol Genedlaethol Lesotho]] - 4 Hydref 2018 -
# [[Sesotho]] - 4 Hydref 2018
# [[Tsotsitaal]] - 5 Hydref 2018 562
# [[Gŵyl Gomedi Aberystwyth]] - 7 Hydref 2018
# [[Gŵyl Gomedi Machynlleth]] - 7 Hydref 2018
# [[Sinema'r Commodore, Aberystwyth]] - 7 Hydref 2018
# [[Pier Aberystwyth]] - 7 Hydref 2018
# [[Neuadd y Brenin, Aberystwyth]] - 8 Hydref 2018
# [[Fitamin B12]] - 9 Hydref 2018
# [[Afon Pripyat]] - 9 Hydref 2018
# [[Heol y Bont, Aberystwyth]] - 10 Hydref 2018
# [[Tafarn yr Hen Lew Du, Aberystwyth]] - 10 Hydref 2018
# [[Tzachi HaLevy]] - 11 Hydref 2019
# [[Freedom Come-All-Ye, cân]] - 12 Hydref 2018 - 6,738
# [[Idan Amedi]] - 12 Hydref 2018 - 1,923
# [[Hamish Henderson]] - 13 Hydref 2018 - 6.727
# [[Fauda]] - 13 Hydref 2018 - 6,962
# [[Lior Raz]] - 13 Hydref 2018 - 2,957
# [[Alan Wynne Williams]] - 14 Hydref 2018 -
# [[Sabich]] - 15 Hydref 2018 - 3,074
# [[Tahini]] - 16 Hydref -
# [[Halfa]] - 16 Hydref 2018 - 4,465
# [[Petah Tikva]] - 19 Hydref - 7,337
# [[Capel Seion, Annibynwyr, Aberystwyth]] - 19 Hydref 2018 - 2,111
# [[KF Tirana]] - 20 Hydref 2018 - 6,174
# [[Rheol Tintur]] - 23 Hydref 2018 - 10,676
# [[Cwmbrân Celtic FC]] - 24 Hydref 2018 - 3,418
# [[C.P.D. Tref Cwmbrân]] - 25 Hydref 2018 - 7,437
# [[Stadiwm Cwmbrân]] - 25 Hydref 2018 - 1,860
# [[John Maclean (Sosialydd Albanaidd)]] - 26 Hydref 2018 - 8,385
# [[Bergambacht]] - 26 Hydref 2018 - 4,483
# [[Glasir]] - 26 Hydref 2018 - 3,627
# [[Prifysgol Ynysoedd y Ffaröe]] - 27 Hydref 2018 - 4,159
# [[Prifysgol Copenhagen]] - 28 Hydref 2018 - 11,674
# [[Lasse Hessel]] - 28 Hydref 2018 - 4,708
# [[Condom Benyw]] - 30 Hydref 2018 - 7,128
# [[Polywrethan]] - 31 Hydref 2018 - 5,540
# [[Otto Bayer]] - 31 Hydref 2018 - 3,597
# [[Tampon]] - 1 Tachwedd 2018 - 11,836
# [[Cwpan mislif]] - 2 Tachwedd 2018 - 8,257
# [[Dinamo Tirana]] - 2 Tachwedd 2018 - 2,905
# [[FK Partizani Tirana]] - 3 Tachwedd 2018 - 3,700
# [[C.P.D. Inter Caerdydd]] - 3 Tachwedd 2018 - 5,802
# [[Meir Dizengoff]] - 4 Tachwedd 2018 - 6,160
# [[Stryd Dizengoff]] - 4 Tachwedd 2018 - 4,007
# [[Maelfa]] - 4 Tachwedd 2018 - 10,086
# [[Chofefei Tsion]] - 5 Tachwedd 2018 - 7,121
# [[Der Judenstaat]] - 6 Tachwedd 2018 - 12,199
# [[Altneuland]] - 7 Tachwedd 2018 - 13,053
# [[Judith Maro]] - 7 Tachwedd 2018 - 5,042
# [[Naomi Jones]] - 8 Tachwedd 2018 - 4,499
# [[Cwpan Cynghrair Cymru]] - 10 Tachwedd 2018
# [[C.P.D. Glyn Ebwy]] - 10 Tachwedd 2018 - 3,150
# [[Palmach]] - 11 Tachwedd 2018 - 6,050
# [[Eliezer Ben-Yehuda]] - 12 Tachwedd 2018 - 11,423
# [[Theodor Herzl]] - 14 Tachwedd 2018 - 16,578
# [[C.P.D. Machynlleth]] - 15 Tachwedd 2018 - 1,961
# [[Steffan Alun]] - 19 Tachwedd 2018 - 1,780
# [[Esyllt Sears]] - 20 Tachwedd 2018 - 2,312
# [[Phil Cooper]] - 20 Tachwedd 2018 - 1,930
# [[C.P.D. Pen-y-bont]] - 21 Tachwedd 2018 - 5,173
# [[Steffan Evans (comedi)]] - 22 Tachwedd 2018 - 1,880
# [[Clwb Rygbi Machynlleth]] - 22 Tachwedd 2018 - 2,385
# [[Calum Stewart]] - 22 Tachwedd 2018 - 2,442
# [[C.P.D. Bae Cemaes]] - 23 Tachwedd 2018 - 3,946
# [[Dan Thomas (comedi)]] - 23 Tachwedd 2018 - 3,125
# [[Beth Jones (comedi)]] - 23 Tachwedd 2018 - 1614
# [[Liman (llannerch anialwch)]] - 23 Tachwedd 2018 - 3,336
# [[C.P.D. Briton Ferry Llansawel A.F.C.]] -24 Tachwedd 2018 - 6,662
# [[Gŵyl Arall]] - 24 Tachwedd 2018 - 2,847
# [[Yishuv]] - 25 Tachwedd 2018 - 7,144
# [[C.P.D. Tref Aberdâr]] - 26 Tachwedd 2018 - 5,012
# [[Lorna Prichard]] - 26 Tachwedd 2018 - 3,384
# [[Sarah Breese]] - 27 Tachwedd 2018 - 3,199
# [[Ysgol Uwchradd Llanidloes]] - 27 Tachwedd 2018 - 3,119
# [[Eleri Morgan]] - 27 Tachwedd 2018 - 1,584
# [[Hywel Pitts]] - 28 Tachwedd 2018 - 1,827
# [[Jâms Thomas]] - 29 Tachwedd 2018 - 2,388
# [[Daniel Gwydion Williams]] - 30 Tachwedd 2018 - 3,305
# [[Burum (band)]] - 30 Tachwedd 2018 - 3.004
# [[Francesca Rhydderch]] - 1 Rhagfyr 2018 - 4,650
# [[Cymdeithas Bêl-droed Slofacia]] - 2 Rhagfyr 2018 -
# [[Ffederasiwn Pêl-droed Hwngari]] - 2 Rhagfyr 2018 - 7,285
# [[Ffederasiwn Pêl-droed Croasia]] - 2 Rhagfyr 2018 - 5,009
# [[Prosiect Al Baydha]] - 3 Rhagfyr 2018 - 6,204
# [[Cymdeithas Ffederasiynau Pêl-droed Aserbaijan]] - 3 Rhagfyr 2018 - 7,042
# [[Uwch Gynghrair Slofacia]] - 4 Rhagfyr 2018 - 9,108
# [[Cwpan Slofacia]] - 4 Rhagfyr 2018 - 6,035
# [[James Lawrence]] - 5 Rhagfyr 2018 - 6,702
# [[Cwpan Hwngari]] - 5 Rhagfyr 2018 - 5,552
# [[W.T. Cosgrave]] - 6 Rhagfyr 2018 - 10,850
# [[Cumann na nGaedheal]] - 6 Rhagfyr 2018 - 3,214
# [[Cytundeb Eingl-Wyddelig]] - 7 Rhagfyr 2018 - 8,797
# [[Côr ABC]] - 7 Rhagfyr 2018 - 2,162
# [[Côr Godre'r Garth]] - 9 Rhagfyr 2018 - 2753
# [[Uwch Gynghrair Hwngari]] - 10 Rhagfyr 2018 - 11,243
# [[Geoff Lawton]] - 11 Rhagfyr 2018 - 6,485
# [[Suidlanders]] - 12 Rhagfyr 2018 - 4,085
# [[Gabion]] - 14 Rhagfyr 2018 - 5,015
# [[Swêl]] - 14 Rhagfyr 2018 - 2,805
# [[John D. Liu]] - 15 Rhagfyr 2018 - 2,467
# [[Father Christmas]] - 16 Rhagfyr 2018 - 5,011
# [[Neal Spackman]] - 17 Rhagfyr 2018 - 2,452
# [[Tali Sharon]] - 17 Rhagfyr 2018 - 2,462
# [[Srugim]] - 18 Rhagfyr 2018 - 4,447
# [[Janet Aethwy]] - 19 Rhagfyr 2018 - 2,408
# [[Ohad Knoller]] - 19 Rhagfyr 2018 - 2,755
# [[Eleri Llwyd]] - 21 Rhagfyr 2018 - 1,984
# [[Calque]] - 22 Rhagfyr 2018 - 7,716
# [[Sorela]] - 24 Rahgfyr 2018 - 2,472
# [[Tomwellt]] - 25 Rhagfyr 2018 - 3,155
# [[Tail]] - 25 Rhagfyr 2018 - 2,446
# [[Cytundeb Trianon]] - 26 Rhagfyr 2018 - 8,078
# [[Cytundeb Saint-Germain]] - 27 Rhagfyr 2018 - 5,210
# [[Cytundeb Sèvres]] - 27 Rhagfyr 2018 - 9,263
# [[Cytundeb Lausanne]] - 28 Rhagfyr 2018 - 7,698
# [[Colslo]] - 28 Rhagfyr 2018 - 2,853
# [[Ffatri]] - 28 Rhagfyr 2018 - 6,148
# [[Moronen]] - 29 Rhagfyr 2018 - 6,504 - ar ol sgwenu erthygl hir sylweddoli fod pwt o dan 'moronen' arghhhh!!!!!
# [[Prif wreiddyn]] -29 Rhagfyr 2018 - 1,556
# [[Pieter Hoff]] - 30 Rhagfyr 2018 - 3,694
# [[Groasis Waterboxx]] - 30 Rhagfyr 2018 - 8,095
# [[Cynllun Alon]] - 31 Rhagfyr 2018 - 4,204
# [[Palesteina (Mandad)]] - 31 Rhagfyr 2018 - 4,750
# [[Blwch llwch]] - 2 Ionawr 2019 - 5,315
# [[Cetyn]] - 3 Ionawr 2019 - 6,105
# [[Yr Hwntws]] - 3 Ionawr 2019 - 2,701
# [[Tambwrîn]] - 4 Ionawr 2019 - 3,426
# [[Tabwrdd]] - 5 Ionawr 2019 - 3,271
# [[Siacsiwca]] - 8 Ionawr 2019 - 7,117
# [[Saws Tabasco]] - 8 Ionawr 2019 - 3,415
# [[Briwgig]] - 8 Ionawr 2019 - 3,307
# [[Gî]] - 9 Ionawr 2019 - 2,220
# [[Adam Small]] - 9 Ionawr 2019 - 6,340
# [[Neville Alexander]] - 10 Ionawr 2019 -
# [[Dave Rich]] - 10 Ionawr 2019 - 2,261
# [[Walter Sisulu]] - 11 Ionawr 2019 - 10,128
# [[Bara fflat]] - 12 Ionawr 2019 -
# [[Bara croyw]] - 13 Ionwr 2019 - 4,325
# [[Creision]] - 14 Ionawr 2019 - 4,913
# [[Cneuen yr India]] - 15 Ionawr 2019 - 6,416
# [[Hen Ganolfan yr Urdd Caerdydd]] 17 Ionawr 2019 - 3,471
# [[Cwmni Dawns Werin Caerdydd]] - 17 Ionawr 2019 - 2,887
# [[Dawnswyr Nantgarw]] - 18 Ionawr 2019 - 5,366
# [[Cymdeithas Ddawns Werin Cymru]] - 20 Ionawr 2019 - 4,761
# [[Lois Blake]] - 20 Ionawr 2019 - 3,608
# [[Bioddynwared]] - 21 Ionawr 2019 - 9,058
# [[Baner Grenada]] - 21 Ionawr 2019 - 2,232
# [[Baner Barbados]] - 22 Ionawr 2019 - 3,857
# [[Baner yr Ariannin]] - 23 Ionawr 2019 - 7,978
# [[Baner Wrwgwái]] - 23 Ionawr 2019 - 7,698
# [[Oliver 'Tuku' Mtukudzi]] - 24 Ionawr 2019 - 5,762
# [[Baner Swriname]] - 24 Ionawr 2019 - 2,695
# [[Baner Paragwâi]] - 24 Ionawr 2019 - 4,000
# [[Baner Brasil]] - 25 Ionawr 2019 - 8,395
# [[Baner Gaiana]] - 26 Ionawr 2019 - 2,876
# [[Baner Guyane]] - 27 Ionawr 2019 - 4,082
# [[Baner Mercosur]] - 28 Ionawr 2019 - 2,627
# [[Mercosur]] - 28 Ionawr 2019 - 4,611
# [[Baner Arwba]] - 29 Ionawr 2019 - 5,112
# [[Baner Panama]] - 30 Ionawr 2019 - 4,008
# [[Baner Feneswela]] - 30 Ionawr 2019 - 2,789
# [[Rabbi Matondo]] - 30 Ionawr 2019 - 7,750
# [[Baner Ynysoedd y Falklands]] - 31 Ionawr 2019 - 4,105
# [[Schalke 04]] - 31 Ionawr 2019 - 7,221
# [[Baner Gweriniaeth Dominica]] - 1 Chwefror 2019 - 6,932
# [[Baner Dominica]] - 1 Chwefror 2019 - 4,905
# [[Baner Saint Lucia]] - 2 Chwefror 2019 - 4,305
# [[Baner Saint Kitts a Nevis]] - 3 Chwefror 2019 - 3,275
# [[Aravrit]] - 3 Chwefror 2019 - 2,958
# [[Baner Saint Vincent a'r Grenadines]] - 4 Chwefror 2019 - 2,610
# [[Baner Saint Barthélemy]] - 5 Chwefror 2019 - 2,342
# [[Arfbais Saint Barthélemy]] - 5 Chwefror 2019 - 1,530
# [[Baner Trinidad a Tobago]] - 6 Chwefror 2019 - 3,765
# [[Baner Puerto Rico]] - 6 Chwefror 2019 - 2,398
# [[Baner Saint Martin]] - 7 Chwefror 2019 - 2,945
# [[Cymuned Saint Martin Ffrengig]] - 8 Chwefror 2019 - 7,659
# [[Baner Ynysoedd Virgin yr Unol Daleithiau]] - 8 Cwhefror 2019 - 3,009
# [[Baner Belîs]] - 9 Chwefror 2019 - 3,108
# [[Baner Gwatemala]] - 11 Chwefror 2019 - 4,532
# [[Baner Hondwras]] - 12 Chwefror 2019 - 4,757
# [[Baner Nicaragwa]] - 13 Chwefror 2019 - 5,188
# [[Baner Cymuned Cenhedloedd yr Andes]] - 14 Chwefror 2019 - 1,804
# [[Cymuned Cenhedloedd yr Andes]] - 16 Chwefror 2019 - 4,792
# [[Baner yr Ynysoedd Morwynol Prydain]] - 18 Chwefror 2019 - 361
# [[Baner Undeb Cenhedloedd De America]] - 19 Chwefror 2019 - 2,614
# [[Undeb Cenhedloedd De America]] - 25 Chwefror 2019 - 2,457
# [[Gelsenkirchen]] - 26 Chwefror 2019 - 5,934
# [[Cynhadledd San Remo]] - 27 Chwefror 2019 - 3,473
# [[Sanremo]] - 28 Chwefror 2019 - 5,296
# [[Baner Bwrwndi]] - 4 Mawrth 2019 - 3,438
# [[Baner Gweriniaeth y Congo]] - 5 Mawrth 2019 - 3,840
# [[Baner Gweriniaeth Ddemocrataidd Congo]] - 6 Mawrth 2019 - 5,635
# [[Baner Cabo Verde]] - 7 Mawrth 2019 - 3,644
# [[Baner Gweriniaeth Canolbarth Affrica]] - 8 Mawrth 2019 - 3,530
# [[Andrew Green]] - 8 Mawrth 2019 - 4,003
# [[Josh Navidi]] - 9 Mawrth 2019 - 4,220
# [[Ysgol Brynteg]] - 10 Mawrth 2019 - 7,451
# [[Ysgol Bro Ogwr]] - 11 Mawrth 2019 - 3,556
# [[Baner De Swdan]] - 11 Mawrth 2019 - 3,541
# [[Baner Cenia]] - 12 Mawrth 2019 - 3,567
# [[Baner Jibwti]] - 12 Mawrth 2019 - 2,512
# [[Baner Gini Bisaw]] - 13 Mawrth 2019 - 2,752
# [[Baner Eritrea]] - 14 Mawrth 2019 - 4,860
# [[Baner Gini]] - 15 Mawrth 2019 - 2,017
# [[Baner y Gambia]] - 15 Mawrth 2019 - 3.591
# [[Baner Lesotho]] - 16 Mawrth 2019 - 5.282
# [[Baner Namibia]] - 16 Mawrth 2019 - 6,565
# [[Fest-noz]] - 17 Mawrth 2019 - 8,375
# [[Baner Mosambic]] - 17 Mawrth 2019 - 5,226
# [[Hashnod]] - 18 Mawrth 2019 - 9,943
# [[Baner Wganda]] - 20 Mawrth 2019 - 4,759
# [[Baner Tansanïa]] - 21 Mawrth 2019 - 3,622
# [[Baner Sambia]] - 21 Mawrth 2019 - 4,950
# [[Baner Seychelles]] - 22 Mawrth 2019 - 3,922
# [[Baner Ethiopia]] - 22 Mwrth 2019 - 7,540
# [[Baner Gorllewin Sahara]] - 23 Mawrth 2019 - 5,627
# [[Baner Palesteina]] - 23 Mawrth 2019 - 7.902
# [[Rawabi]] - 26 Mawrth 2019 - 7,950
# [[Nablus]] - 26 Mawrth 2019 - 12,608
# [[Bir Zait]] - 27 Mawrth 2019 - 7,109
# [[Prifysgol Bir Zait]] - 28 Mawrth 2019 - 5,646
# [[Baner De Corea]] - 29 Mawrth 2019 - 9,880
# [[Baner Gogledd Corea]] - 29 Mawrth 2019 - 6,434
# [[Baner Uno Corea]] - 30 Mawrth 2019 - 6,719
# [[Baner Brunei]] - 1 Ebrill 2019 - 5,448
== 2018 --> ==
# [[Baner Myanmar]] - 1 Ebrill 2019 - 8,268
# [[Calonnau Cymru]] - 1 Ebrill 2019 - 2,806
# [[Baner Qatar]] - 2 Ebrill 2019 - 3,387
# [[Baner Cirgistan]] - 3 Ebrill 2019 - 7,156
# [[Baner Tajicistan]] - 4 Ebrill 2019 - 9,589
# [[Baner Iran]] - 5 Ebrill 2019 - 8,676
# [[Baner Wsbecistan]] - 6 Ebrill 2019 - 9,271
# [[Baner Y Philipinau]] - 7 Ebrill 2019 - 5,904
# [[Baner Cymanwlad y Gwladwriaethau Annibynnol]] - 8 Ebrill 2019 - 1,833
# [[Benny Gantz]] - 9 Ebrill 2019 - 6,807
# [[Moshav]] - 10 Ebrill 2019 - 6,833
# [[Baner Sefydliad dros Gydweithio Islamaidd]] - 11 Ebrill 2019 - 1,832
# [[Sefydliad dros Gydweithio Islamaidd]] - 11 Ebrill 2019 - 4,806
# [[Shtisel]] - 12 Ebrill 2019 - 5,293
# [[Acaba]] - 14 Ebrill 2019 - 6,504
# [[Michael Aloni]] - 15 Ebrill 2019 - 3,256
# [[Irbid]] - 15 Ebrill 2019 - 4,664
# [[Ajlwn]] - 16 Ebrill 2019 - 3,840
# [[Rwseiffa]] - 16 Ebrill 2019 - 2,564
# [[Tilā' al-'Alī]] - 17 Ebrill 2019 - 967
# [[Zarca]] - 17 Ebrill 2019 - 7,603
# [[Wadi as-Ser]] - 18 Ebrill 2019 - 6,221
# [[Ceann Comhairle]] - 18 Ebrill 2019 - 14,846
# [[Al Quwaysimah]] - 19 Ebrill 2019 - 3,267
# [[Ma'an]] - 21 Ebrill 2019 - 3,759
# [[Rheilffordd Hejaz]] - 22 Ebrill 2019 - 6,576
# [[Mis Medi Du]] - 23 Ebrill 2019 - 7,178
# [[Jerash]] - 24 Ebrill 2019 - 7,105
# [[Ardal Lywodraethol Aqaba]] - 29 Ebrill 2019 - 5,034
# [[Ardal Llywodraethol Ma'an]] - 30 Ebrill 2019 - 6,113
# [[Naruhito, Ymerawdwr Siapan]] - 30 Ebrill 2019 - 4,138
# [[Ardal Lywodraethol Ajlwn]] - 1 Mai 2019 - 3,508
# [[Ardal Lywodraethol Zarqa]] - 2 Mai 2019 - 5,561
# [[Cibwts Gifat Chaim (Ichwd)]] - 2 Mai 2019 -3,112
# [[Lleng Arabaidd]] - 3 Mai 2019 - 5,822
# [[Léon Bourgeois]] - 5 Mai 2019 - 4,524
# [[Paul Hymans]] - 5 Mai 2019 - 3,850
# [[Arfbais Gwlad Iorddonen]] - 6 Mai 2019 - 6,701
# [[Wadi Rum]] - 6 Mai 2019 - 6,174
# [[John Bagot Glubb]] - 7 Mai 2019 - 6,387
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gwlad Iorddonen]] - 8 Mai 2019 - 3,116
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Gwlad Iorddonen]] - 9 Mai 2019 - 3,255
# [[Uwch Gynghrair Gwlad Iorddonen]] - 10 Mai 2017 - 5,118
# [[Lauburu]] - 12 Mai 2019 - 6,694
# [[Lyra (offeryn)]] - 13 Mai 2019 - 6,522
# [[Casgliad y Werin]] - 15 Mai 2019 - 2,458
# [[Ramblers]] - 16 Mai 2019 - 5,176
# [[Kinder Scout]] - 19 Mai 2019 - 3,311
# [[Piast Gliwice]] - 19 Mai 2019 - 3,796
# [[Uwch Gynghrair Gwlad Pwyl]] - 21 Mai 2019 - 10,582
# [[Pin bawd]] - 24 Mai 2019 - 4,411
# [[Llwyfandir]] - 25 Mai 2019 - 7,091
# [[Maskanda]] - 26 Mai 2019 - 7,906
# [[Ghoema]] -26 Mai 2019 - 3,312
# [[Kaapse Kleurling]] - 27 Mai 2019 - 9,511
# [[Kaapse Afrikaans]] - 28 Mai 2019 - 4,250
# [[Trawsiorddonen]] - 30 Mai 2019 - 5,606
# [[Clip papur]] - 30 Mai 2019 - 4,557
# [[Styffylwr]] - 2 Mehefin 2019 - 5863
# [[Pin cau]] - 2 Mehefin 2019 - 7,601
# [[Dad-stwffwlwr]] - 3 Mehefin 2019 - 4,282
# [[Stwffwl]] - 4 Mehefin 2019 - 7,146
# [[Sbring]] - 6 Mehefin 2019 - 4,686
# [[NK Osijek]] - 7 Mehefin 2019 - 9,000
# [[Stadion Gradski vrt]] - 7 Mehefin 2019 - 7,200
# [[Afon Drava]] - 7 Mehefin 2019 - 5,675
# [[Cardbord]] - 8 Mehefin 2019 - 4,365
# [[Groupama Aréna]] - 9 Mehefin 2019 - 5,941
# [[Ferencvárosi T.C.]] - 10 Mehefin 2019 - 2,640
# [[Újpest FC]] - 11 Mehefin 2019 - 7,177
# [[Slavonia]] - 11 Mehefin 2019 - 2,289
# [[Uwch Gynghrair Croatia]] - 12 Mehefin 2019 - 8,823
# [[Dinamo Zagreb]] - 12 Mehefin 2019 - 6,635
# [[Dynamo (Cymdeithas Chwaraeon)]] - 13 Mehefin 2019 - 7,602
# [[Clybiau Bechgyn a Merched Cymru]] - 16 Mehefin 2019 - 8,095
# [[Capten John Glynn-Jones]] - 17 Mehefin 2019 - 4,250
# [[Mynyddcerrig]] - 18 Mehefin 2019 - 2,515
# [[Marius Jonker]] - 18 Mehefin 2019 - 3,843
# [[Kimberley, De Affrica]] - 20 Mehefin 2019 - 7,500
# [[John Forrester-Clack]] - 20 Mehefin 2019 - 3,999
# [[Nine Mile Point (Glofa)]] - 21 Mehefin 2019 - 2,048
# [[Cwmfelinfach]] - 21 Mehefin 2019 - 2,679
# [[Prifysgol Gwlad yr Iâ]] - 24 Mehefin 2019 - 9,700
# [[Sol Plaatje]] - 26 Mehefin 2019 - 9,188
# [[Cliftonville F.C.]] - 27 Mehefin 2019 - 5,317
# [[F.C. Progrès Niederkorn]] - 27 Mehefin 2019 - 8,292
# [[Niederkorn]] - 27 Mehefin 2019 - 2,932
# [[K.F. Feronikeli]] - 28 Mehefin 2019 - 8,549
# [[Drenas]] - 29 Mehefin 2019 - 9,951
# [[Uwch Gynghrair Cosofo]] - 30 Mehefin 2019 - 6,158
# [[Uwch Gynghrair Lwcsembwrg]] - 30 Mehefin 2019 - 6,528
# [[Uwch Gynghrair Belarws]] - 30 Mehefin 2019 - 7,392
# [[Uwch Gynghrair Estonia]] - 1 Gorffennaf 2019 - 4,929
# [[Uwch Gynghrair yr Alban]] - 2 Gorffennaf 2019 - 10,055
# [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban]] - 3 Gorffennaf 2019 - 8,820
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gibraltar]] - 3 Gorffennaf 2019 - 7,844
# [[Cynghrair Bêl-droed Gogledd Iwerddon]] - 4 Gorffennaf 2019 - 9,200
# [[Uwch Gynghrair Gogledd Iwerddon]] - 4 Gorffennaf 2019 - 11,832
# [[Cwpan Her yr Alban]] - 6 Gorffennaf 2019 - 9,279
# [[Dwfe]] - 7 Gorffennaf 2019 - 7,519
# [[Polyester]] - 8 Gorffennaf 2019 - 6,144
# [[Ffederasiwn Pêl-droed Belarws]] - 8 Gorffennaf 2019 - 6,233
# [[Baner Ciribati]] - 12 Gorffennaf 2019 - 3,714
# [[Aderyn Ffrigad]] - 15 Gorffennaf 2019 - 7325
# [[Ynysoedd Gilbert]] - 16 Gorffennaf 2019 - 12,073
# [[Lagŵn]] - 17 Gorffennaf 2019 - 6,148
# [[F.C. København]] - 18 Gorffennaf 2019 - 4,879
# [[Stadiwm Parken]] - 18 Gorffennaf 2019 - 5,947
# [[Seren Goch Belgrâd]] - 19 Gorffennaf 2019 - 9,870
# [[F.K. Partizan Belgrâd]] - 19 Gorffennaf 2019 - 11,360
# [[H.N.K. Hajduk Split]] - 21 Gorffennaf 2019 - 12,703
# [[Uwch Gynghrair Iwgoslafia]] - 22 Gorffennaf 2019 - 11,239
# [[Yr wyddor Adlam]] - 30 Gorffennaf 2019 - 6,400
# [[Cymdeithas Bêl-droed Slofenia]] - 31 Gorffennaf 2019 - 4,757
# [[Uwch Gynghrair Slofenia]] - 2 Awst 2019 - 7,744
# [[Uwch Gynghrair Gogledd Macedonia]] - 7 Awst 2019 - 6,064
# [[Uwch Gynghrair Serbia]] - 7 Awst 2019 - 6,587
# [[Cymdeithas Bêl-droed Serbia]] - 8 Awst 2019 - 6,074
# [[Cymdeithas Bêl-droed Montenegro]] - 8 Awst 2019 -
# [[Uwch Gynghrair Montenegro]] - 10 Awst 2019 - 9,134
# [[Maer]] - 11 Awst 2019 - 3,835
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gogledd Macedonia]] - 11 Awst 2019 - 4,502
# [[Uwch Gynghrair Norwy]] - 12 Awst 2019 - 8,926
# [[C.P.D. Padarn United]] - 12 Awst 2019 - 2,118
# [[Darbi]] - 13 Awst 2019 - 8,612
# [[Afon Derwent, Swydd Derby]] - 14 Awst 2019 - 6,142
# [[Cored]] - 14 Awst 2019 - 4,556
# [[Grisiau pysgod]] - 15 Awst 2019 - 5,270
# [[Cynghrair Pêl-droed Aberystwyth a'r Cylch]] - 15 Awst 2019 - 5,250
# [[C.P.D. Penparcau]] 15 Awst 2019 - 2,850
# [[Cynghrair Pêl-droed Canolbarth Cymru]] - 15 Awst 2019 - 5,303
# [[Cymru South]] - 16 Awst 2019 - 5,594
# [[C.P.D. Cwmaman United]] - 17 Awst 2019 - 2,959
# [[C.P.D. Rhydaman]] - 17 Awst 2019 - 5,235
# [[C.P.D. Prifysgol Abertawe]] - 17 Awst 2019 - 5,006
# [[C.P.D. Llanilltud Fawr]] - 17 Awst 2019 - 5,083
# [[Hat-tric]] - 18 Awst 2019 - 10,546
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Tonga]] - 18 Awst 2019 - 11,095
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Siapan]] - 19 Awst 2019 - 16,599
# [[John Evan Davies (Rhuddwawr)]] - 19 Awst 2019 - 1,172
# [[Idris Reynolds]] - 19 Awst 2019 - 3,436
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Ffiji]] - 20 Awst 2019 - 17,998
# [[Llion Jones]] - 21 Awst 2019 - 2,722
# [[Canolfan Bedwyr]] - 21 Awst 2019 - 4,387
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Georgia]] - 22 Awst 2019 - 18,951
# [[Siôn Eirian]] - 22 Awst 2019 - 4,196
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Canada]] - 23 Awst 2019 - 13,784
# [[Dafydd John Pritchard]] - 23 Awst 2019 - 3,615
# [[R. Ifor Parry]] - 25 Awst 2019 - 4,432
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Samoa]] - 26 Awst 2019 - 16,287
# [[Clwb Rygbi Aberystwyth]] - 27 Awst 2019 - 4,009
# [[Baner Ceredigion]] - 27 Awst 2019 - 7,681
# [[Baner Fflandrys]] - 28 Awst 2019 - 8,316
# [[O.E. Roberts]] - 29 Awst 2019 - 5,540
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Wrwgwái]] 30 Awst 2019 - 13,683
# [[World Rugby]] - 1 Medi 2019 - 10,581
# [[Vernon Pugh]] - 2 Medi 2019 - 6,386
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Rwmania]] - 4 Medi 2019 - 14,604
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Sbaen]] - 5 Medi 2019 - 14,866
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Unol Daleithiau America]] - 8 Medi 2019 - 13,598
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Namibia]] 9 Medi 2019 - 12,081
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Rwsia]] - 10 Medi 2019 - 11,925
# [[Siva Tau]] - 11 Medi 2019 - 4,705
# [[Cibi]] - 12 Medi 2019 - 5,665
# [[Kailao]] - 15 Medi 2019 - 5,741
# [[Cwpan Cenhedloedd y Môr Tawel]] - 19 Medi 2019 - 8,565
# [[Pencampwriaethau Rhyngwladol Rugby Europe]] - 20 Medi 2019 - 12,908
# [[Pencampwriaeth Rygbi yr Americas]] - 21 Medi 2019 - 6,295
# [[Rugby Europe]] - 23 Medi 2019 - 7,944
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Portiwgal]] - 24 Medi 2019 - 9,406
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Simbabwe]] - 27 Medi 2019 - 10,446
# [[W. T. Gruffydd]] - 28 Medi 2019 - 2,132
# [[Tomi Evans]] - 29 Medi 2019 - 2,105
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Cenia]] - 2 Hydref 2019 - 7,820
# [[Emrys Edwards]] - 3 Hydref 2019 - 2,206
# [[Dewi Watkin Powell]] - 4 Hydref 2019 - 4,337
# [[Emyr Currie-Jones]] - 5 Hydref 2019 - 7,197
# [[Cyngor yr Iaith Gymraeg]] - 6 Hydref 2019 - 3,638
# [[Cyngor Sir De Morgannwg]] - 6 Hydref 2019 - 5,430
# [[Trevor Fishlock]] - 7 Hydref 2019 - 7,178
# [[Jess Fishlock]] - 8 Hydref 2019 - 11,482
# [[R.E. Griffith]] - 10 Hydref 2019 - 3,625
# [[Kieffer Moore]] - 11 Hydref 2019 - 7,656
# [[Viking F.K.]] - 12 Hydref 2019 - 5,312
# [[Cymdeithas Bêl-droed Norwy]]- 13 Hydref 2019 - 4,506
# [[Gŵyl Machynlleth]] - 14 Hydref 2019 - 3,061
# [[Klezmer]] - 16 Hydref 2019 - 7,588
# [[Simbalom]] - 17 Hydref 2019 - 10,560
# [[Dwsmel]] - 18 Hydref 2019 - 3,096
# [[Sither]] - 20 Hydref 2019 - 5,756
# [[Maribor]] - 20 Hydref 2019 - 14,279
# [[Rudolf Maister]] - 21 Hydref 2019 13,769
# [[Styria Slofenia]] - 23 Hydref 2019 - 8,741
# [[Gefeilldref]] - 24 Hydref 2019 - 6,561
# [[Kronberg im Taunus]] - 24 Hydref 2019 - 6,022
# [[Arklow]] - 25 Hydref 2019 - 10,907
# [[Bus Éireann]] - 25 Hydref 2019 - 5,365
# [[TrawsCymru]] - 25 Hydref 2019 - 3,239
# [[Ras Rwyfo'r Her Geltaidd]] - 25 Hydref 2019 - 4,369
# [[Cymdeithas Rhwyfo Môr Cymru]] - 25 Hydref 2019 - 2,924
# [[Cwch Hir Celtaidd]] - 25 Hydref 2019 - 2,954
# [[Rhwyfo Cymru]] - 26 Hydref 2019 - 5,738
# [[Velenje]] - 26 Hydref 2019 - 14,453
# [[Campfa]] - 28 Hydref 2019 - 9,915
# [[Gymnasteg]] - 29 Hydref 2019 - 9,934
# [[Gemau Cymru]] - 30 Hydref 2019 - 3,475
# [[Barrau cyfochrog]] - 30 Hydref 2019 - 5,119
# [[Y Cylchoedd (gymnasteg)]] - 31 Hydref 2019 - 4,118
# [[Michael Spicer (comedïwr)]] - 31 Hydref 2019 - 1,939
# [[Daniel Protheroe]] - 4 Tachwedd 2019 - 5,746
# [[The Silent Village]] - 4 Tachwedd 2019 - 10,974
# [[Bar llorweddol]] - 5 Tachwedd 2019 - 5,889
# [[Barrau anghyflin]] - 6 Tachwedd 2019 - 6,734
# [[John Thomas, Barwn Thomas Cwmgiedd]] - 7 Tachwedd 2019 - 9623
# [[Comisiwn Cyfiawnder yng Nghymru]] - 7 Tachwedd 2019 - 5,034
# [[Ceffyl Pwmel]] - 8 Tachwedd 2019 - 7,159
# [[Gymnasteg Cymru]] - 9 Tachwedd 2019 - 4,442
# [[Llofnaid]] - 10 Tachwedd 2019 - 6,917
# [[FIG]] - 11 Tachwedd 2019 - 7,288
# [[Tumbling (gymnasteg)]] - 12 Tachwedd 2019 - 4,534
# [[Trawst (gymnasteg)]] - 13 Tachwedd 2019 - 3,459
# [[Gymnasteg artistig]] - 14 Tachwedd 2019 - 6,316
# [[Friedrich Ludwig Jahn]] - 4 Rhagfyr 2019 - 9,142
== 2020 --> ==
# [[Connagh Howard]] - 17 Ionawr 2020 - 2,599
# [[Baner Somaliland]] - 17 Ebrill 2020
# [[Wali]] - 17 Ebrill 2020
# [[Iman (Islam)]] - 18 Ebrill 2020
# [[Somalia Fawr]] - 19 Ebrill 2020 - 6,772
# [[Rwmania Fawr]] - 20 Ebrill 2020 - 10,354
# [[Cenedl titiwlar]] - 21 Ebrill 2020 - 5,663
# [[Hwngari Fawr]] - 22 Ebrill 2020 - 8,931
# [[Lloyd Warburton]] - 23 Ebrill 2020 - 3,616
# [[Gludyn]] - 23 Ebrill 2020 - 5,636
# [[Crys-T]] - 24 Ebrill 2020 - 7392
# [[Crys polo]] - 24 Ebrill 2020 - 3,455
# [[Dyfarniad Gyntaf Fienna]] - 25 Ebrill 2020 - 8,620
# [[Ail Ddyfarniad Fienna]] - 26 Ebrill 2020 - 8,420
# [[Cyflafareddiadau Fienna]] - 27 Ebrill 2020 - 3,542
# [[Miklós Horthy]] - 27 Ebrill 2020 - 11,676
# [[Joachim von Ribbentrop]] - 28 Ebrill 2020 - 9,893
# [[Székelys]] - 29 Ebrill 2020 - 10,459
# [[Gwlad y Székely]] - 30 Ebrill 2020 - 8,256
# [[Cytundeb Paris (1947)]] - 1 Mai 2020 - 9,056
# [[Tiriogaeth Rydd Trieste]] - 2 Mai 2020 - 15,824
# [[Brython Shag]] - 2 Mai 2020 - 2,768
# [[Koper]] - 3 Mai 2020 - 11,792
# [[Piran (Slofenia)]] - 3 Mai 2020 - 12,144
# [[Izola]] - 3 Mai 2020 - 8,324
# [[Llinell Morgan]] - 5 Mai 2020 - 5,725
# [[Eisteddfod Genedlaethol Cymru Bangor 1874]] - 5 Mai 2020 - 1,500
# [[Pedwar Pwynt ar Ddeg]] - 5 Mai 2020 - 10,553
# [[Recordiau Sbensh]] - 5 Mai 2020 - 1,235
# [[Ampersand]] - 5 Mai 2020 - 4,400
# [[Cytundeb Osimo]] - 6 Mai 2020 - 9,811
# [[Coridor Pwylaidd]] - 6 Mai 2020 - 9,056
# [[Dinas Rydd Danzig]] - 6 Mai 2020 - 13,282
# [[Cynhadledd Potsdam]] - 7 Mai 2020 - 10,452
# [[Cynhadledd Tehran]] - 7 Mai 2020 - 8,457
# [[Cynhadledd Casablanca]] - 8 Mai 2020 - 7,475
# [[Cynhadledd Yalta]] - 8 Mai 2020 - 6,538
# [[Cynllun Morgenthau]] - 8 Mai 2020 - 6,118
# [[Cynhadledd Cairo (1943)]] - 8 Mai 2020 - 5,417
# [[Cynhadledd Quebec (1943)]] - 8 Mai 2020 - 4,827
# [[Cynhadledd Quebec (1944)]] - 8 Mai 2020 -3,110
# [[Ynysoedd Ryūkyū]] - 9 Mai 2020 - 11,322
# [[Cytundeb San Francisco (1951)]] - 9 Mai 2020 - 11,117
# [[Cynulliad Cyffredinol y Cenhedloedd Unedig]] - 9 Mai 2020 - 10,292
# [[Cluj-Napoca]] - 13 Mai 2020 - 21,294
# [[Daciaid]] - 13 Mai 2020 - 10,783
# [[Unsiambraeth]] - 13 Mai 2020 - 7,557
# [[Dwysiambraeth]] - 13 Mai 2020 - 9,235
# [[Feto]] - 14 Mai 2020 - 6,937
# [[Ffrainc Rydd]] - 15 Mai 2020 - 19,641
# [[Baneri bro Llydaw]] - 16 Mai 2020 - 3,958
# [[Bro-Gerne]] - 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Leon]] 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro Dreger]] 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Wened]] 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Zol]] 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro Sant-Maloù]] 16 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Roazhon]] 17 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Naoned]] 17 Mai 2020 - 2,300
# [[Bro-Sant-Brieg]] 17 Mai 2020 - 2,300
# [[Deddfwrfa]] - 19 Mai 2020 - 7,666
# [[Gweithrediaeth]] - 21 Mai 2020 - 6,496
# [[Barnwriaeth]] - 22 Mai 2020 - 9,166
# [[Cystadleuaeth Cân Intervision]] - 22 Mai 2020 - 15,133
# [[Sopot]] - 23 Mai 2020 - 10,918
# [[Władysław Szpilman]] - 23 Mai 2020 - 9,919
# [[Gwlad Pwyl y Gyngres]] - 26 Mai 2020 - 10,467
# [[Cen Williams (dylunydd)]] - 28 Mai 2020 - 5,072
# [[Clwb Pêl-droed Cymric]] - 30 Mai 2020 - 903
# [[Hoci (campau)]] - 31 Mai 2020 - 4,880
# [[Hoci]] - 31 Mai 2020 - 14,834
# [[Hoci Cymru]] - 31 Mai 2020 - 4,963
# [[Tîm hoci cenedlaethol dynion Cymru]] - 1 Mehefin 2020 - 4,227
# [[Tîm hoci cenedlaethol menywod Cymru]] - 4 Mehefin 2020 - 4,228
# [[Ann Davies (cyfieithydd)]] - 4 Mehefin 2020 - 4,875
# [[Gemau'r Gymanwlad Cymru]] - 5 Mehefin 2020 - 3,412
# [[Tŷ'r Cymry (Caerdydd)]] - 5 Mehefin 2020 - 3,405
# [[Gemau Ieuenctid y Gymanwlad]] - 7 Mehefin 2020 - 10,536
# [[Ffederasiwn Gemau'r Gymanwlad]] - 8 Mehefin 2020 - 9,787
# [[Pandwri]] - 12 Mehefin 2020 - 1,602
# [[Cymdeithasau Cenedlaethol Gemau'r Gymanwlad]] - 12 Mehefin 2020 - 5,325
# [[choghur]] - 15 Mehefin 2020 - 3,255
# [[Black Lives Matter]] - 17 Mehefin 2020 - 13,976
# [[George Floyd]] - 17 Mehefin 2020 - 8,565
# [[swastica]] - 18 Mehefin 2020 - 8,364
# [[Lezginca]] - 19 Mehefin 2020 - 7,680
# [[Cyfnod clo]] - 19 Mehefin 2020 - 3,151
# [[Myrddin John]] - 25 Mehefin 2020 - 5,059
# [[Abchasia]] - 26 Mehefin 2020 - 31,049
# [[Aqua (Abchasia)]] - 30 Mehefin 2020 - 18,011
# [[Archif Gwladwriaeth Abchasia]] - 1 Gorffennaf 2020 - 5,923
# [[Leopold III, brenin Gwlad Belg]] - 1 Gorffennaf 2020 - 6,733
# [[Albert I, brenin Gwlad Belg]] - 5 Gorffennaf 2020 - 7515
# [[ASMR]] - 7 Gorffennaf 2020 - 12,891
# [[Dom saim]] - 8 Gorffennaf 2020 - 10,850
# [[Leopold II, brenin Gwlad Belg]] - 8 Gorffennaf 2020 - 14,783
# [[Ffullyn cotwm]] - 9 Gorffennaf 2020 - 4,051
# [[Carthffosiaeth]] - 9 Gorffennaf 2020 - 12,790
# [[Bioddiraddio]] - 10 Gorffennaf 2020 - 7,290
# [[Tirlenwi]] - 24 Gorffennaf 2020 - 13,059
# [[Deddf Treth Gwarediadau Tirlenwi (Cymru) 2017]] - 27 Gorffennaf 2020 - 3,764
# [[FK Sarajevo]] - 13 Awst 2020 - 7,340
# [[Uwch Gynghrair Bosnia a Hertsegofina]] - 14 Awst 2020 - 9,743
# [[Cymdeithas Bêl-droed Bosnia a Hertsegofina]] - 14 Awst 2020 - 5,225
# [[Mikola Statkevich]] - 15 Awst 2020 - 5,670
# [[Cymdeithas Filwrol Belarws]] - 15 Awst 2020 - 3,804
# [[Rada Gweriniaeth Ddemocrataidd Belarws]] - 16 Awst 2020 - 14,707
# [[Ivonka Survilla]] - 16 Awst 2020 - 5,430
# [[Sviatlana Tsikhanouskaya ]] - 16 Awst 2020 - 9,149
# [[NSÍ Runavík]] - 18 Awst 2020 - 8,819
# [[Runavík]] - 18 Awst 2020 - 8,433
# [[Eysturoy]] - 18 Awest 2020 - 7,412
# [[Cymdeithas Bêl-droed Ynysoedd Ffaröe]] - 18 Awst 2020 - 3643
# [[Uwch Gynghrair Ynysoedd Faroe]] - 18 Awst 2020 - 8,643
# [[HB Tórshavn]] - 19 Awst 2020 - 5,372
# [[Klaksvík]] - 19 Awst 2020 - 12,740
# [[Uwch Gynghrair Latfia]] - 19 Awst 2020 - 7,984
# [[Cymdeithas Bêl-droed Latfia]] - 20 Awst 2020 - 6,996
# [[Kastus Kalinouski ]] - 25 Awst 2020 - 11,650
# [[Valletta F.C.]] -25 Awst 2020 - 6,500
# [[Uwch Gynghrair Malta]] - 25 Awst 2020 - 7,860
# [[Uwch Gynghrair Merched Cymru]] - 26 Awst 2020 - 8,650
# [[C.P.D. Merched Tref Aberystwyth]] - 27 Awst 2020 -5,169
# [[Cwpan Pêl-droed Merched Cymru]] - 27 Awst 2020 - 7,653
# [[Manon Awst]] - 28 Awst 2020 - 5,727
# [[Cardiff City Ladies F.C.]] - 28 Awst 2020 - 7,649
# [[C.P.D. Merched Dinas Caerdydd]] - 29 Awst 2020 - 8,178
# [[MŠK Žilina]] - 30 Awst 2020 - 9,213
# [[C.P.D. Merched Met. Caerdydd]] - 30 Awst 2020 - 15,913
# [[B36 Tórshavn]] - 3 Medi 2020 - 14,382
# [[Standard Liège]] - 6 Medi 2020 - 13,850
# [[Uwch Gynghrair Georgia]] - 8 Medi 2020 - 3,530
# [[Cymdeithas Bêl-droed Georgia]] - 10 Medi 2020 - 4,033
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gwlad Belg]] - 11 Medi 2020 - 6,441
# [[Uwch Gynghrair Gweriniaeth Iwerddon]] - 12 Medi 2020 - 14,951
# [[Tadej Pogačar]] - 21 Medi 2020 - 11,926
# [[Primož Roglič]] - 23 Medi 2020 - 8,739
== 2021 --> ==
# [[Derek Boote]] - 20 Chwefror 2021 - 1,307
# [[Recordiau'r Dryw]] - 20 Chwefror 2021 - 3,338
# [[C.P.D. Merched Tref Pontypridd]] - 16 Awst 2021 - 3,599
# [[C.P.D. Merched Cyncoed]] - 16 Awst 2021 - 2,500
# [[C.P.D. Merched Tref y Barri Unedig]] - 17 Awst 2021 - 3,000
# [[C.P.D. Merched Tref Port Talbot]] - 18 Awast 2021 - 3,277
# [[Clwb Pêl-droed Merched Tref y Fenni]] - 18 Awst 2021 - 3,963
# [[Cynghrair y Pencampwyr Merched UEFA]] - 19 Awst 2021 - 5,145
# [[Jens Christian Svabo]] - 21 Awst 2021 - 5,216
# [[Venceslaus Ulricus Hammershaimb]] - 22 Awst 2021 - 7,080
# [[Llyfrgell Genedlaethol Ynysoedd Ffaroe]] - 22 Awst 2021 - 4,740
# [[Cernyweg Unedig]] - 22 Awst 2021 - 3,166
# [[Mosg Jamal Abdel Nasser]] - 23 Awst 2021 - 3,044
# [[Mosg Sheikh Ali al-Bakka]] - 23 Awst 2021 - 3,798
# [[Mosg Sayed al-Hashim]] - 23 Awast 2021 - 2,471
# [[Mosg Al-Sham'ah]] - 23 Awst 2021 - 2,021
# [[Intifada Cyntaf Palesteina]] - 23 Awst 2021 - 8,691
# [[Ail Intifada'r Palesteiniaid]] - 24 Awst 2021 - 12,686
# [[Bryn y Deml]] 24 Awst 2021 - 24 Awst 2021 - 6,005
# [[Rhanbarth Tubas]] - 24 Awst 2021 - 3,232
# [[Rhanbarth Tulkarm]] - 24 Awst 2021 - 3,073
# [[Llywodraethiaeth Nablus]] - 25 Awst 2021 - 2,221
# [[Llywodraethiaeth]] - 26 Awst 2021 - 5,007
# [[Llywodraethiaeth Qalqilya]] - 26 Awst 2021 - 2,721
# [[Llywodraethiaeth Ramallah ac Al-Bireh]] - 26 Awst 2021 - 3,965
# [[Llywodraethiaeth Jeriwsalem]] - 28 Awst 2021 - 5,999
# [[Llywodraethiaeth Bethlehem]] - 28 Awst 2021 - 5,048
# [[Llywodraethiaeth Hebron]] - 29 Awst 2021 - 4230
# [[Llywodraethiaeth Gogledd Gaza]] - 29 Awst 2021 - 2,786
# [[Llywodraethiaeth Gaza]] - 29 Awst 2021 - 1,743
# [[Llywodraethiaeth Jericho]] - 29 Awst 2021 - 4,355
# [[Llywodraethiaeth Salfit]] - 29 Awst 2021 - 3,304
# [[Llywodraethiaeth Rafah]] - 30 Awst 20221 - 1,856
# [[Llywodraethiaeth Khan Yunis]] - 30 Awst 2021 - 2,060
# [[Llywodraethiaeth Deir al-Balah]] - 30 Awst 2021 - 1,871
# [[Cyngor Deddfwriaethol Palesteina]] - 30 Awst 2021 - 6,351
# [[Coedwig Yatir]] - 30 Awst 2021 - 5,926
# [[Dunam]] - 31 Awst 2021 - 6,309
# [[Llath]] - 31 Awst 2021 - 8,040
# [[Pêl-droed Canadaidd]] - 31 Awst 2021 - 9,371
# [[Ariel (dinas)]] - 1 Medi 2021 - 7,201
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Palesteina]] - 1 Medi 2021 - 7,039
# [[Ingilín Didriksen Strøm]] - 1 Medi 2021 - 3,781
# [[Deutsche Welle]] - 1 Medi 2021 - 7,067
# [[Dydd Miwsig Cymru]] - 3 Medi 2021 - 5,261
# [[Spotify]] - 3 Medi 2021 - 17,513
# [[Los Blancos (band)]] - 4 Medi 2021 - 3,230
# [[Ifan Dafydd]] - 4 Medi 2021 - 3,452
# [[Recordiau Côsh]] - 5 Medi 2021 - 1,934
# [[Brennan Johnson]] - 5 Medi 2021 - 5,135
# [[C.P.D. Merched Y Seintiau Newydd]] - 6 Medi 2021 - 2,186
# [[Roy Saer]] - 7 Medi 2021 - 6,899
# [[Rhys Gwynfor]] - 10 Medi 2021 - 4,350
# [[HMS Morris]] - 12 Medi 2021 - 3,919
# [[Jeremy Charles]] - 15 Medi 2021 - 5,558
# [[Olwyn Fawr]] - 15 Medi 2021 - 9,978
# [[Folly Farm]] - 16 Medi 2021 - 6,509
# [[Car clatsho]] - 16 Medi 2021 - 5,875
# [[Wurlitzer]] - 18 Medi 2021 - 6,091
# [[Cwtsh (band)]] - 19 Medi 2021 - 2,892
# [[Dari]] - 19 Medi 2021 - 4,652
# [[Trên Rola-bola]] - 20 Medi 2021 - 8,274
# [[Camera obscura]] - 20 Medi 2021 - 5,153
# [[Noel Mooney]] - 20 Medi 2021 - 5,012
# [[Tystysgrif Gyffredinol Addysg Uwchradd]] - 21 Medi 2021 - 5,464
# [[Cork City F.C.]] - 22 Medi 2021 - 5,002
# [[Shamrock Rovers F.C.]] - 22 Medi 2021 - 11,902
# [[Bohemian F.C.]] - 23 Medi 2021 - 10,045
# [[Shelbourne F.C.]]- 24 Medi 2021 10,743
# [[St Patrick's Athletic F.C.]] - 24 Medi 2021 - 12,834
# [[Derry City F.C.]] - 24 Medi 2021 - 10,784
# [[Finn Harps F.C.]] - 25 Medi 2021 - 10,153
# [[Sligo Rovers F.C.]] - 26 Medi 2021 - 8,497
# [[Kristina Háfoss]] - 26 Medi 2021 - 6,903
# [[Cyngor Nordig]] - 26 Medi 2021 - 11,729
# [[Dundalk F.C.]] - 27 Medi 2021 - 17,024
# [[Tiffo]] - 27 Medi 2021 - 7,060
# [[Ultras]] - 27 Medi 2021 - 9,141
# [[Fflêr Bengal]] - 27 Medi 2021 - 3,498
# [[Pyrotechneg]] - 28 Medi 2021 - 5,745
# [[Conffeti]] - 28 Medi 2021 - 7,907
# [[Tylliedydd]] - 28 Medi 2021 - 5,099
# [[Baner y Cyngor Nordig]] - 28 Mai 2021 - 2,806
# [[Baner Undeb Kalmar]] - 29 Medi 2021 - 5,904
# [[Undeb Kalmar]] - 30 Medi 2021 - 9,724
# [[Sgandinafiaeth]] - 30 Medi 2021 - 14,899
# [[Confensiwn Iaith Nordig]] - 30 Medi 2021 - 3,498
# [[F.C. Sheriff Tiraspol]] - 1 Hydref 2021 - 7,963
# [[Uwch Gynghrair Moldofa]] - 1 Hydrf 2021 - 8,806
# [[Cymdeithas Bêl-droed Moldofa]] - 1 Hydref 2021 - 4,242
# [[Kalaallisut]] - 1 Hydref 2021 - 10,378
# [[Cyd-ddeallusrwydd]] - 2 Hydref 2021 - 9,895
# [[Len Pennie]] - 2 Hydref - 11,551
# [[Continiwm tafodiaith]] - 3 Hydref 2021 - 17,095
# [[Abjad]] - 3 Hydref 2021 - 9,538
# [[C.P.D. Merched Pwllheli]] - 4 Hydref 2021 - 1,828
# [[C.P.D. Merched Llandudno]] - 5 Hydref 2021 - 6,623
# [[C.P.D. Merched Wrecsam]] - 5 Hydref 2021 - 5,564
# [[Careleg]] - 6 Hydref 2021 - 7,909
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Syria]] - 8 Hydref 2021 - 10,536
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Libanus]] - 8 Hydref 2021 - 9,882
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Palesteina Mandad]] - 9 Hydref 2021 - 12,649
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Cowait]] - 11 Hydref 2021 - 8,106
# [[Cân llofft stabl]] - 11 Hydref 2021 - 2,523
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Emiradau Arabaidd Unedig]] - 12 Hydref 2021 - 7,679
# [[Cwpan Pêl-droed y Gwlff]] - 13 Hydref 2021 - 9,497
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Oman]] - 13 Hydref 2021 - 6,580
# [[Byrllysg]] - 14 Hydref 2021 - 6,419
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Bahrain]] - 15 Hydref 2021 - 7,319
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Irac]] - 18 Hydref 2021 - 9,687
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Qatar]] - 20 Hydref 2021 - 11,743
# [[Einár (artist)]] - 22 Hydref 2021 - 7,894
# [[Cwpan Pêl-droed Asia]] - 28 Hydref 2021 - 9,124
# [[Cwpan Arabaidd FIFA]] - 28 Hydref 2021 - 6,336
# [[UAFA]] - 28 Hydref 2021 - 7,525
# [[Tîm pêl-droed cenedlaethol Comoros]] - 28 Hydref 2021 - 6,534
# [[Banc Cambria]] - 29 Hydref 2021 - 3,559
# [[Baner Dwyrain Tyrcestan]] - 29 Hydref 2021 - 8,200
# [[Carthen]] 29 Hydref 2021 - 9,845
# [[Mẁg]] - 30 Hydref 2021 - 10,391
# [[Normaleiddio iaith]] - 31 Hydref 2021 - 8,928
# [[Sebon eillio]] - 1 Tachwedd 2021 - 5,673
# [[Mat diod]] - 2 Tachwedd 2021 - 6,411
# [[Papur sidan]] - 2 Tachwedd 2021 - 5,219
# [[Siocled poeth]] - 3 Tachwedd 2021 - 5,773
# [[Powdr coco]] - 3 Tachwedd 2021 - 5,010
# [[Caffè mocha]] - 4 Tachwedd 2021 - 4,691
# [[Espresso]] - 5 Tachwedd 2021 - 9,026
# [[Cwpan cadw]] - 7 Tachwedd 2021 - 5,055
# [[Caffè latte]] - 9 Tachwedd 2021 - 8,667
# [[Caffè lungo]] - 10 Tachwedd 2021 - 3,814
# [[Peiriant espresso]] - 12 Tachwedd 2021 - 7,762
# [[Tebot Moka]] - 12 Tachwedd 2021 - 7,809
# [[Caffè Americano]] - 13 Tachwedd 2021 - 9,338
# [[Coffi hidl]] - 15 Tachwedd 2021 - 6,700
# [[Hidlydd coffi]] - 15 Tachwedd 2021 - 4,978
# [[Tebot]] - 16 Tachwedd 2021 - 8,730
# [[Flat White]] - 16 Tachwedd 2021 - 8,749
# [[Barista]] - 17 Tachwedd 2021 - 4,347
# [[Celf latte]] - 17 Tachwedd 2021 - 3,428
# [[Caffè macchiato]] - 18 Tachwedd 2021 - 4,961
# [[Twmffat]] - 18 Tachwedd 2021 - 5,462
# [[Hŵfer]] - 19 Tachwedd 2021 - 8,423
# [[Cortado]] - 19 Tachwedd 2021 - 8,752
# [[Samofar]] - 19 Tachwedd 2021 - 5,678
# [[Teisen frau]] - 20 Tachwedd 2021 - 7,842
# [[Llaeth cyddwysedig]] - 20 Tachwedd 2021 - 13,726
# [[Llaeth anwedd]] - 21 Tachwedd 2021 - 8578
# [[Llaeth powdr]] - 21 Tachwedd 2021 - 19,085
# [[Caffetier]] - 22 Tachwedd 2021 - 8,709
# [[Llaeth sgim]] - 22 Tachwedd 2021 - 6,570
# [[Llaeth hanner sgim]] - 23 Tachwedd 2021 - 5,037
# [[Llaeth cyflawn]] - 23 Tachwedd 2021 - 6,775
# [[Llaeth almon]] - 24 Tachwedd 2021 - 8,395
# [[Llaeth soia]] - 25 Tachwedd 2021 - 10,085
# [[Llaeth ceirch]] - 26 Tachwedd 2021 - 8,489
# [[Llaeth reis]] - 26 Tachwedd 2021 - 8,373
# [[Café frappé]] - 27 Tachwedd 2021 - 9,604
# [[Gwelltyn yfed]] - 28 Tachwedd 2021 - 13,454
# [[Jwg]] - 29 Tachwedd 2021 - 9,004
# [[Slang]] - 30 Tachwedd 2021 - 10,002
# [[Jargon]] - 1 Rhagfyr 2021 - 11,744
# [[Caramel]] - 2 Rhagfyr 2021 - 5,985
# [[Adweithiad Maillard]] - 3 Rhagfyr 2021 - 4,944
# [[Melanoidin]] - 3 Rhagfyr 2021 - 3,218
# [[Tost]] - 4 Rhagfyr 2021 - 14,746
# [[Marmalêd]] - 5 Rhagfyr 2021 - 7,972
# [[Rysáit]] - 6 Rhagfyr 2021 - 8,226
# [[S. Minwel Tibbott]] - 7 Rhagfyr 2021 - 9,374
# [[Grappa]] - 8 Rhagfyr 2021 - 8,352
# [[Soeg]] - 9 Rhagfyr 2021 - 4,814
# [[Swistir Eidalaidd]] - 10 Rhagfyr 2021 - 5,447
# [[Caffè corretto]] - 10 Rhagfyr 2021 - 3,698
# [[Sambuca]] - 11 Rhagfyr 2021 - 5,754
# [[Aperitîff a digestiff]] - 19 Rhagfyr 2021 - 8,917
# [[Cracer (bwyd)]] - 20 Rhagfyr 2021 - 5,095
# [[Bain-marie]] - 21 Rhagfyr 2021 - 6,940
# [[Mari yr Iddewes]] - 21 Rahgfyr 2021 - 7,936
# [[Zosimos o Panopolis]] - 22 Rhagfyr 2021 - 6,912
# [[Llyn Lugano]] - 22 Rhagfyr 2021 - 4,187
# [[Llyn Maggiore]] - 22 Rhagfyr 2021 - 8,275
# [[Rheilffordd Gottard]] - 23 Rhagfyr 2021 - 5,920
# [[Twnnel Rheilffordd Gottard]] - 23 Rhagfyr 2021 - 5,112
# [[Twnnel Rheilffordd Sylfaen Gotthard]] - 24 Rhagfyr 2021 - 7,392
== 2022 --> ==
# [[Völkerabfälle]] - 21 Ionawr 2022 - 8,799
# [[Didolnod]] - 2 Chwefror 2022 - 15,479
# [[Wordle]] - 3 Chwefror 2022 - 22,811
# [[Dr Gary Robert Jenkins]] - 4 Chwefror 2022 - 5,542
# [[Ysbyty Frenhinol Hamadryad]] - 5 Chwefror 2022 - 8,251
# [[Ysgol Gynradd Gymraeg Hamadryad]] - 6 Chwefror 2022 - 5,539
# [[HMS Hamadryad]] - 7 Chwefror 2022 - 2,746
# [[Ffrigad]] - 8 Chwefror 2022 - 7,860
# [[Llaeth y fron]] - 9 Chwefror 2022 - 6,415
# [[Gwyn M. Daniel]] - 10 Chwefror 2022 - 2,775
# [[Highfields, Llandaf]] - 11 Chwefror 2022 - 4,229
# [[Coleg Hyfforddi Morgannwg]] - 14 Chwefror 2022 - 7,588
# [[Coleg Hyfforddi Sir Fynwy]] - 15 Chwefror 2022 - 7,805
# [[Cymdeithas i Famau a Merched Cymru]] - 16 Chwefror 2022 - 1,904
# [[Cronfa Glyndŵr]] - 17 Chwefror 2022 - 3,308
# [[Trefor Richard Morgan]] - 18 Chwefror 2022 - 5,805
# [[Ysgol Glyndŵr]] - 19 Chwefror 2022 - 4,673
# [[Taras Shevchenko]] - 14 Mawrth 2022 - 22,099
# [[Leonid Kuchma]] - 16 Mawrth 2022 - 10,699
# [[Leonid Kravchuk]] - 17 Mawrth 2022 - 9,915
# [[Verkhovna Rada]] - 17 Mawrth 2022 - 6,100
# [[Interslavic]] - 17 Mawrth 2022 - 6,683
# [[Viktor Yushchenko]] - 18 Mawrth 2022 - 14,206
# [[Petro Poroshenko]] - 22 Mawrth 2022 - 16,658
# [[Pop-up Gaeltacht]] - 23 Mawrth 2022 - 6,746
# [[Cooish]] - 23 Mawrth 2022 - 8,393
# [[Viktor Yanukovich]] - 25 Mawrth 2022 - 14,754
# [[Bataliwn Kastuś Kalinoŭski]] - 29 Mawrth 2022 - 10,783
# [[Gweriniaeth Pobl Belarws]] - 31 Mawrth 2022 - 11,698
# [[Radio Free Europe/Radio Liberty]] - 31 Mawrth 2022 - 12,985
# [[Gweriniaeth Sofiet Sosialaidd Belarws]] - 1 Ebrill 2022 - 2,299
# [[Pobble]] - 4 Ebrill 2022 - 5,897
# [[Mooinjer veggey]] - 5 Ebrill 2022 - 5,512
# [[Tîm rygbi'r undeb cenedlaethol Wcráin]] - 6 Ebrill 2022 - 9,066
# [[St John's, Ynys Manaw]] - 8 Ebrill 2022 - 4,808
# [[Ramsey, Ynys Manaw]] - 12 Ebrill 2022 - 7,348
# [[Dwyseddu trefol]] - 15 Ebrill 2022 - 8,418
# [[Tŷ teras]] - 21 Ebrill 2022 - 11,165
# [[Setswana]] - 21 Ebrill 2022 - 7,791
# [[Anthem genedlaethol Wcráin]] - 21 Ebrill 2022 - 13,621
# [[Eglwys Gatholig Roegaidd Wcráin]] - 22 Ebrill 2022 - 3,409
# [[Oblast]] - 23 Ebrill 2022 - 3,568
# [[Raion]] - 24 Ebrill 2022 - 5,418
# [[Ivano-Frankivsk]] - 25 Ebrill 2022 - 12,583
# [[Sokol]] - 25 Ebrill 2022 - 9,439
# [[Turnverein]] - 26 Ebrill 2022 - 4,513
# [[Rhandy]] - 1 Mai 2022 - 14,219
# [[Tŷ pâr]] - 2 Mai 2022 - 11,325
# [[Tŷ cyngor]] - 4 Mai 2022 - 10,153
# [[Stanislau Shushkevich]] - 4 Mai 2022 - 12,395
# [[Cytundebau Belovezh]] - 5 Mai 2022 - 8,878
# [[Protocol Alma-ata]] - 6 Mai 2022 - 5,268
# [[Silofici]] - 6 Mai 2022 - 5,523
# [[Cannoedd Duon]]- 6 Mai 2022 - 3,738
# [[Szlachta]] - 8 Mai 2022 - 6,411
# [[Pogrom]] - 9 Mai 2022 - 11,272
# [[Kristallnacht]] - 10 Mai 2022 - 9,803
# [[Carthu ethnig]] - 11 Mai 2022 - 12,509
# [[Ivan Franko]] - 12 Mai 2022 - 10,306
# [[Tŷ parod]] - 14 Mai 2022 - 10,834
# [[Plattenbau]] - 15 Mai 2022 - 6,766
# [[Der Spiegel]] - 16 Mai 2022 - 7,752
# [[Newsweek]] - 17 Mai 2022 -7,696
# [[Pwyllgor Rhyngwladol y Groes Goch]] - 19 Mai 2022 - 6,923
# [[Undeb credyd]] - 21 Mai 2022 - 11,988
# [[Ľudovít Štúr]] - 22 Mai 2022 - 14,212
# [[Anthem genedlaethol Slofenia]] - 23 Mai 2022 - 7,849
# [[France Prešeren]] - 24 Mai 2022 - 13,509
# [[Yad Vashem]] - 27 Mai 2022 - 7,992
# [[Raidió Fáilte]] - 29 Mai 2022 - 4,710
# [[Raidió na Life]] - 29 Mai 2022 - 3,667
# [[Cultúrlann McAdam Ó Fiaich]] - 30 Mai 2022 - 9,275
# [[Cwarter Gaeltacht, Belffast]] - 30 Mai 2022 - 6,200
# [[An Dream Dearg]] - 31 Mai 2022 - 8,788
# [[Féile an Phobail]] - 31 Mai 2022 - 10,367
# [[Cultúrlann Aonach Mhacha]] - 1 Mehefin 2022 - 4,758
# [[Cultúrlann Uí Chanáin]] - 1 Mehefin 2022 - 7,228
# [[Suddig]] - 2 Mehefin 2022 - 7,804
# [[Leim]] - 3 Mehefin 2022 - 9,753
# [[Dŵr carbonedig]] - 5 Mehefin 2022 - 6,637
# [[Mynydd Herzl]] - 8 Mehefin 2022 - 5,484
# [[Undeb Credyd Plaid Cymru]] - 9 Mehefin 2022 - 2,781
# [[Sefydliad Mercator]] - 9 Mehefin 2022 - 4,066
# [[Baner Fryslân]] - 10 Mehefin 2022 - 5,450
# [[Teth-fagu]] - 13 Mehefin 2022 - 10,402
# [[Linfield F.C.]] - 15 Mehefin 2022 - 17,012
# [[Gwilym Roberts (Caerdydd)]] - 17 Mehefin 2022 - 5,962
# [[Chris Rees]] - 17 Mehefin 2022 - 4,298
# [[Elwyn Hughes]] - 18 Mehefin 2022 - 1,534
# [[Tlws Goffa Elvet a Mair Elvet Thomas]] - 19 Mehefin 2022 - 3,429
# [[Gaelscoil]] - 20 Mehefin 2022 - 10,546
# [[Aromatherapi]] - 22 Mehefin 2022 - 8,741
# [[Llenyddiaeth ar draws Ffiniau]] - 5 Gorffennaf 2022 - 2,395
# [[Undeb Pêl-fas Cymru]] - 6 Gorffennaf 2022 - 3,091
# [[Undeb Pêl-fas Menywod Cymru]] - 6 Gorffennaf 2022 - 2,010
# [[Vikingur Reykjavik]] - 21 Gorffennaf 2022 - 1,475
# [[Radio Euskadi]] - 22 Gorffennaf 2022 - 4,939
# [[Hanes radio Gwlad y Basg]] - 26 Gorffennaf 2022 - 5,943
# [[Stadud Ymreolaeth Gwlad y Basg 1979]] - 26 Gorffennaf 2022 - 9,090
# [[Senedd Eukadi]] - 27 Gorffennaf 2022 - 9,451
# [[Néstor Basterretxea]] - 28 Gorffennaf 2022 - 9,451
# [[Comisiwn Kilbrandon]] - 29 Gorffennaf 2022 - 18,010
# [[Uwch Gynghrair Gwlad yr Iâ]] - 9 Awst 2022 - 9,161
# [[Cymdeithas Bêl-droed Gwlad yr Iâ]] - 9 Awst 2022 - 5,307
# [[Uwch Gynghrair Bwlgaria]] - 10 Awst 2022 - 8,087
# [[Twrnamaint gron]] - 15 Awst 2022 - 4,771
# [[Lŵp]] - 17 Awst 2022 - 4,290
# [[Cymdeithas Bêl-droed Bwlgaria]] - 17 Awst 2022 - 4,181
# [[Twrnamaint ddileu]] - 18 Awst 2022 - 7,326
# [[Cwpan yr Alban]] - 19 Awst 2022 - 10,831
ovzpuk52b73857c0wpu1d4raadje8dh
Ymddiriedolaeth natur Maldwyn
0
238163
11102522
10878562
2022-08-18T21:03:34Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:FfermhafrenLB01.jpg|bawd|260px|Pwll Fferm Hafren]]
Mae ‘’’Ymddiriedolaeth natur Maldwyn’’’ yn ymddiriedolaeth sydd yn gofalu am 19 o safleoedd bywyd gwyllt yn [[Sir Drefaldwyn]]<ref>[https://beta.charitycommission.gov.uk/charity-details/?subid=0®id=512390 Gwefan Comisiwn Elusennau]</ref>, ac yn cydweithio â pherchnogion tir mewn sawl safle arall. Mae [[Cors Dyfi]], sydd yn nodedig am [[Gwalch y pysgod|Weilch y pysgod]], yn un ohonynt.<ref>[https://www.dyfiospreyproject.com/ Gwefan Cors Dyfi]</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.newtown.org.uk/directory/view/montgomeryshire-wildlife-trust |title=Gwefan y Drenewydd |access-date=2019-03-30 |archive-date=2019-03-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190330131859/http://www.newtown.org.uk/directory/view/montgomeryshire-wildlife-trust |url-status=dead }}</ref>
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
==Dolen allanol==
* [https://www.montwt.co.uk/cy Gwefan yr ymddiriedolaeth]
[[Categori:Mudiadau gwirfoddol]]
[[Categori:Mudiadau cadwraethol]]
[[Categori:Sir Drefaldwyn]]
le9fyylf938b8aulgli4fxp208u0w1i
Gwarchodfa Natur Mere Sands
0
245623
11102564
11101855
2022-08-19T09:10:30Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|Lloegr}} | ynganiad = {{wikidata|property|P443}} }}
Mae '''Gwarchodfa Natur Mere Sands''' yn warchodfa natur yn [[Rufford]], [[Swydd Gaerhirfryn]], sydd yn cynnwys coetir a llynnau, gyda chanolfan ymwelwyr, 6 cuddfan a maes parcio. Maint y warchodfa yw 42 hectar.<ref name="lancswt.org.uk">[https://www.lancswt.org.uk/nature-reserves/mere-sands-wood-nature-reserve Gwefan Ymddiriedolaeth Bywyd Gwyllt Swydd Gaerhirfryn]</ref>
[[Delwedd:MereSands01LB.jpg|bawd|dim|260px|Gwyachod mawr copog]]
[[Delwedd:MereSands02LB.jpg|bawd|dim|260px|Hwyaden gopog]]
==Adar==
Gwelir [[Coch y Berllan]], [[Llwyd y Coed]], [[Cnocell Fraith Fwyaf]], [[Titw’r Helyg]], [[Titw Tomos Las]], [[Gwyach fawr gopog]], [[Corhwyaden]], [[Hwyaden gopog]], [[Llydanbig]], [[Hwyaden lostfain]], [[Glas y dorlan]], [[Aderyn y bwn]], [[Hwyaden ddanheddog]], [[Hwyaden lygad-aur]], [[Hwyaden wyllt]], [[Hwyaden yr eithin]], [[Cwtiad Torchog Bach]], [[Llinos Bengoch]], [[Dringwr Bach]], [[Rhegen dŵr]], [[Bras y Cyrs]], [[Hwyaden bengoch]] a [[Hwyaden lwyd]].<ref name="lancswt.org.uk"/><ref name="Gwefan RSPB">[https://ww2.rspb.org.uk/groups/Liverpool/places/341217/ Gwefan RSPB]</ref>
Gwelir hefyd 15 math gwahanol o [[Gwas y Neidr|was y Neidr]]<ref name="Gwefan RSPB"/>.
==Anifeiliaid==
Gwelir [[Iwrch]], [[Carlwm]], [[Llwynog]] [[Gwiwer Goch]] a [[Llygoden y Dŵr]].<ref name="lancswt.org.uk"/>
==Oriel==
<gallery>
Delwedd:MereSands03LB.jpg
Delwedd:MereSands04LB.jpg
Delwedd:MereSands05LB.jpg
Delwedd:MereSands06LB.jpg
</gallery>
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Gwarchodfeydd natur yn Lloegr|Mere Sands]]
[[Categori:Swydd Gaerhirfryn]]
9cw0afjopdl70r9sisie1mog29fcncp
Big Rock Township, Illinois
0
271664
11102557
11065630
2022-08-19T08:55:21Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|UDA}} | suppressfields= sir cod_post| ynganiad = {{wikidata|property|P443}} | talaith = [[Illinois]]{{#invoke:wd|references|P131}} }}
<!--Paragraff 1-->
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Gallwch ddileu'r bennod gyfan, a'i ail-sgwennu os dymunwch. Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
Treflan neu 'drefgordd' yn {{#invoke:Wikidata|getValue|P131|FETCH_WIKIDATA}}{{#invoke:wd|references|P131}}, yn nhalaith [[Illinois]], {{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P17}} yw '''{{PAGENAMEBASE}}'''. {{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |list=prose |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P138 }}{{wikidata|references|P47}}{{wikidata|references|best|P138}}||Cafodd ei henwi ar ôl|, }}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P571|FETCH_WIKIDATA|y}}|| ac fe'i sefydlwyd ym |.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P2936|FETCH_WIKIDATA}}||Siaredir nifer o ieithoedd yn yr ardal gan gynnwys|.}}
<!-- Cadw lle 1-->
<!--Ffinio ac amser-->
{{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P47|FETCH_WIKIDATA}}||Mae'n ffinio gyda|.}}<!--CYPLYSU-->{{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P421|FETCH_WIKIDATA}}||Ceir 9 cylchfa amser yn UDA, ac mae hon yn perthyn i'r cylchfa amser a elwir yn: |.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P1456|FETCH_WIKIDATA}}||Cedwir rhestr swyddogol o [[heneb]]ion ac [[adeilad cofrestredig|adeiladau cofrestredig]] y dref yn: |.}}<!-- Cadw lle 2-->
==Poblogaeth ac arwynebedd==
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Gallwch ddileu'r bennod gyfan, a'i ail-sgwennu os dymunwch. Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
{{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P585 |qual=P2046}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P2046|P585}}||Mae ganddi [[arwynebedd]] o| }}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P585 |qual=P2044}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P2044|P585}} ||ac ar ei huchaf mae'n|yn uwch na lefel y môr.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|}}} |noicon=y |P166 |qual=P1082}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P1082|P585}}||Yn ôl [[cyfrifiad]] y wlad, [[poblogaeth]] y dref yw:|; mewn cymhariaeth, yn 2016 roedd [[poblogaeth]] [[Caerdydd]] yn 361,462 a [[Rhyl]] tua 26,000.<ref>[https://statswales.gov.wales/Catalogue/Population-and-Migration/Population/Estimates/Local-Authority/populationestimates-by-localauthority-year statswales.gov.wales;] adalwyd 25 Mawrth 2020.</ref>}} <!-- Cadw lle 3-->
<!-- delwedd lleoli / map -->
{|
|-
| <!--delwedd map er lleoli (P242) -->{{First word|{{#invoke:Wikidata|getImages|P242|FETCH_WIKIDATA}}|sep=]}}]]
||
|-
| <center>Lleoliad {{PAGENAMEBASE}}<br />o fewn {{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P131}}</center>
||
|}
<!-- gallwch ychwanegu paragraffau newydd yma -->
==Pobl nodedig==
Ceir nifer o bobl nodedig a anwyd o fewn ardal Big Rock Township, gan gynnwys:
{{Wikidata list
|sparql=
SELECT DISTINCT ?item ?itemLabel ?itemDescription ?yob ?yod
WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5;
wdt:P19 wd:Q1204.
OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. BIND(YEAR(?dob) AS ?yob) } # mae P569 yn y golofn yn rhoi'r dyddiad llawn
OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod) } # mae P570 yn y golofn yn rhoi'r dyddiad llawn
SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "cy,en". }
}
ORDER BY DESC (?item)
LIMIT 10
|sort=P569
|references=all
|columns=label:enw,P18,P106,P19,?yob:Bl geni,?yod:Bl marw
|links=local, text
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! enw
! delwedd
! galwedigaeth
! man geni
! Bl geni
! Bl marw
|-
| ''[[:d:Q99516996|Arthur F. Hewitt]]''
|
| ''[[:d:Q33231|ffotograffydd]]''
| [[Illinois]]<ref name='ref_c79a13658e8f7f00c11326e79d092bad'>''[[:d:Q23892012|Photographers' Identities Catalog]]''</ref>
| 1865
|
|-
| ''[[:d:Q96970376|William L. Klewer]]''
|
| [[pensaer]]
| [[Illinois]]<ref name='ref_64e68cb296c99d3012be807c7041b078'>https://search.ancestrylibrary.com/cgi-bin/sse.dll?indiv=1&dbid=60525&h=34697500&tid=&pid=&usePUB=true&_phsrc=CPm45&_phstart=successSource</ref>
| 1885
| 1912
|-
| ''[[:d:Q99690312|Tom Tippett]]''
|
|
| [[Illinois]]<ref name='ref_8512b0a71868a49a703c7ba097ecc0de'>https://www.gf.org/fellows/all-fellows/tom-tippett/</ref>
| 1893
|
|-
| ''[[:d:Q97573201|Curly Hinchman]]''
|
| ''[[:d:Q19204627|chwaraewr pêl-droed Americanaidd]]''
| [[Illinois]]
| 1907
| 1968
|-
| ''[[:d:Q99640554|Mickey Morton]]''
| [[Delwedd:Mickey Morton in Star Trek.png|center|128px]]
| [[actor]]<ref name='ref_9ee1bc1e36f5c7b86ab235b46068e713'>''[[:d:Q1204237|Deutsche Synchronkartei]]''</ref>
| [[Illinois]]
| 1927
| 1993
|-
| ''[[:d:Q99508375|Randy A. George]]''
| [[Delwedd:Lt. Gen. Randy A. George.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q189290|swyddog milwrol]]''
| [[Illinois]]<ref name='ref_405719b77e6e9207e83a585ec0487ebd'>https://books.google.com/books?id=QqspAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%22Randy+Alan+George%22</ref>
| 1964
|
|-
| ''[[:d:Q99937685|Johnny Loftus]]''
|
| ''[[:d:Q20669622|newyddiadurwr cerddoriaeth]]''
| [[Illinois]]
| 1974
|
|-
| ''[[:d:Q973791|Nicole D. Peeler]]''
|
| [[awdur]]<br/>''[[:d:Q6625963|nofelydd]]''<br/>[[ysgrifennwr]]
| [[Illinois]]
| 1978
|
|-
| ''[[:d:Q9601740|Alexa Benson]]''
|
| ''[[:d:Q488111|actor pornograffig]]''
| [[Illinois]]
| 1988
|
|-
| ''[[:d:Q98835411|Lauren Sajewich]]''
|
| ''[[:d:Q937857|pêl-droediwr]]''<ref name='ref_4502319efcad205ce9be82faee085fbb'>''[[:d:Q41779610|Soccerdonna]]''</ref>
| [[Illinois]]
| 1994
|
|}
{{Wikidata list end}}
<!--BLWCH LLYWIO ar droed y dudalen -->
{{blwch llywio
| enw = Taleithiau
| teitl = Taleithiau {{banergwlad|UDA}} <!--P17 = Gwladwriaeth-->
| rhestr-1 =
{{#statements:P150|from=Q30}}
<!-- P150 = yn cynnwys yr ardal weinyddol; Q30 = Unol Daleithiau America -->
}}
{{blwch llywio
| enw = siroedd
| header = Siroedd
| teitl = Siroedd o fewn talaith Illinois
| rhestr-1 =
{{#statements:P150|from=Q1391}}<!-- Q-code y DALAITH -->
}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{#invoke:wd|references|P131}}
[[Categori:Treflannau Kane County, Illinois]]
ckemszurby4vjw1i2pf3ek3voxv4s0r
Bensalem Township, Pennsylvania
0
272738
11102463
11082779
2022-08-18T13:06:05Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
{{Gwybodlen lle | gwlad = {{banergwlad|UDA}} | suppressfields= sir cod_post| ynganiad = {{wikidata|property|P443}} | talaith = [[Pennsylvania]]{{#invoke:wd|references|P131}} }}
<!--Paragraff 1-->
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Gallwch ddileu'r bennod gyfan, a'i ail-sgwennu os dymunwch. Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
Treflan yn {{#invoke:Wikidata|getValue|P131|FETCH_WIKIDATA}}{{#invoke:wd|references|P131}}, yn nhalaith [[Pennsylvania]], {{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P17}} yw '''{{PAGENAMEBASE}}'''. {{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |list=prose |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P138 }}{{wikidata|references|P47}}{{wikidata|references|best|P138}}||Cafodd ei henwi ar ôl|, }}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getDateValue|P571|FETCH_WIKIDATA|y}}|| ac fe'i sefydlwyd ym |.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P2936|FETCH_WIKIDATA}}||Siaredir nifer o ieithoedd yn yr ardal gan gynnwys|.}}
<!-- Cadw lle 1-->
<!--Ffinio ac amser-->
{{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P47|FETCH_WIKIDATA}}||Mae'n ffinio gyda|.}}<!--CYPLYSU-->{{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P421|FETCH_WIKIDATA}}||Ceir 9 cylchfa amser yn UDA, ac mae hon yn perthyn i'r cylchfa amser a elwir yn: |.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:Wikidata|getRawValue|P1456|FETCH_WIKIDATA}}||Cedwir rhestr swyddogol o [[heneb]]ion ac [[adeilad cofrestredig|adeiladau cofrestredig]] y dref yn: |.}}<!-- Cadw lle 2-->
==Poblogaeth ac arwynebedd==
<!--Dymuno golygu'r darn canlynol?
Copiwch y paragraff dan sylw, a welwch ar y sgrin (nid y cod), yna pastiwch ef yn y ffenestr golygu dros y cod yma, a dechreuwch olygu! Gallwch ddileu'r bennod gyfan, a'i ail-sgwennu os dymunwch. Neu ychwanegwch bennod newydd isod...-->
{{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P585 |qual=P2046}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P2046|P585}}||Mae ganddi [[arwynebedd]] o|.}}<!--CYPLYSU-->{{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|No}}} |noicon=y |P585 |qual=P2044}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P2044|P585}} ||Ar ei huchaf mae'n|yn uwch na lefel y môr.}}<!--CYPLYSU--> {{if then show| {{#invoke:WikidataIB |getValue |fwd=ALL |osd={{{onlysourced|}}} |noicon=y |P166 |qual=P1082}}{{wikidata|properties|qualifier|references|normal+|best|P1082|P585}}||Yn ôl [[cyfrifiad]] y wlad, [[poblogaeth]] y dref yw:|; mewn cymhariaeth, yn 2016 roedd [[poblogaeth]] [[Caerdydd]] yn 361,462 a [[Rhyl]] tua 26,000.<ref>[https://statswales.gov.wales/Catalogue/Population-and-Migration/Population/Estimates/Local-Authority/populationestimates-by-localauthority-year statswales.gov.wales;] adalwyd 25 Mawrth 2020.</ref>}} <!-- Cadw lle 3-->
<!-- gallwch ychwanegu paragraffau newydd yma -->
==Pobl nodedig==
Ceir nifer o bobl nodedig a anwyd o fewn ardal Bensalem Township, gan gynnwys:
{{Wikidata list
|sparql=
SELECT DISTINCT ?item ?itemLabel ?itemDescription ?yob ?yod
WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5;
wdt:P19 wd:Q494192.
OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. BIND(YEAR(?dob) AS ?yob) } # mae P569 yn y golofn yn rhoi'r dyddiad llawn
OPTIONAL { ?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod) } # mae P570 yn y golofn yn rhoi'r dyddiad llawn
SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "cy,en". }
}
ORDER BY DESC (?item)
LIMIT 10
|sort=P569
|references=all
|columns=label:enw,P18,P106,P19,?yob:Bl geni,?yod:Bl marw
|links=local, text
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! enw
! delwedd
! galwedigaeth
! man geni
! Bl geni
! Bl marw
|-
| ''[[:d:Q817405|Benjamin Bennet]]''
|
| [[gwleidydd]]<br/>''[[:d:Q10076267|caethfeistr]]''<ref name='ref_1681d5a5e0a9dfb669efbef5376a6dcc'>https://www.washingtonpost.com/history/interactive/2022/congress-slaveowners-names-list/</ref>
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1764
| 1840
|-
| ''[[:d:Q96384751|Joseph Watson]]''
| [[Delwedd:Joseph Watson.png|center|128px]]
|
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1784
|
|-
| ''[[:d:Q99371821|Abraham Overholt]]''
| [[Delwedd:Abraham Overholt 1784-1870.jpg|center|128px]]
| [[ffermwr]]<br/>''[[:d:Q43845|person busnes]]''<br/>''[[:d:Q16869121|perchennog]]''
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1784
| 1870
|-
| ''[[:d:Q64026198|Elijah Slack]]''
|
| [[meddyg]]<ref name='ref_9efcbf7c900bbd386c2a326fe96b0445'>''[[:d:Q64026193|Elijah Slack]]''</ref>
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]<ref name='ref_9efcbf7c900bbd386c2a326fe96b0445'>''[[:d:Q64026193|Elijah Slack]]''</ref>
| 1784
| 1866
|-
| ''[[:d:Q7792394|Thomas Meredith]]''
| [[Delwedd:Thomas Meredith (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Gweinidog yr Efengyl|gweinidog]]<ref name='ref_563b465c5bfbe295c1778313546ee1a9'>''[[:d:Q109933856|Annals of the American Pulpit]]''</ref>
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1795
| 1850
|-
| ''[[:d:Q7879773|Ulric Dahlgren]]''
| [[Delwedd:UlricDahlgren.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q47064|person milwrol]]''
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1842
| 1864
|-
| ''[[:d:Q956834|Michael L. Strang]]''
| [[Delwedd:Michael L. Strang.jpg|center|128px]]
| [[gwleidydd]]<br/>''[[:d:Q1524582|ranshwr]]''<br/>''[[:d:Q2883465|investment banker]]''
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1929
| 2014
|-
| ''[[:d:Q7614935|Steven Kunes]]''
| [[Delwedd:Steven kunes.jpg|center|128px]]
| [[sgriptiwr]]<br/>[[dramodydd]]
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1956
|
|-
| ''[[:d:Q960826|Kristen Alderson]]''
|
| [[actor]]<br/>[[canwr]]
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
| 1991
|
|-
| ''[[:d:Q97446512|Saige Martin]]''
|
| [[gwleidydd]]<br/>[[arlunydd]]
| [[Bucks County, Pennsylvania|Bucks County]]
|
|
|}
{{Wikidata list end}}
<!--BLWCH LLYWIO ar droed y dudalen -->
{{blwch llywio
| enw = Taleithiau
| teitl = Taleithiau {{banergwlad|UDA}} <!--P17 = Gwladwriaeth-->
| rhestr-1 =
{{#statements:P150|from=Q30}}
<!-- P150 = yn cynnwys yr ardal weinyddol; Q30 = Unol Daleithiau America -->
}}
{{blwch llywio
| enw = siroedd
| header = Siroedd
| teitl = Siroedd o fewn talaith Pennsylvania
| rhestr-1 =
{{#statements:P150|from=Q1391}}<!-- Q-code y DALAITH -->
}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{#invoke:wd|references|P131}}
[[Categori:Treflannau Bucks County]]
[[Categori:Treflannau Bucks County, Pennsylvania]]
l0dfx8mlpiz2zkvkmq0u8g9ksub9y07
NGC 1264
0
281931
11102512
10398418
2022-08-18T20:53:39Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen galaeth|name=[[New General Catalogue|NGC]] 1264|group_cluster=[[Clwstwr Perseus]]|names=MCG 7-7-50, PGC 12270, UGC 2643<ref name="ned" />|constellation name=[[Perseus (cytser)|Perseus]]|size_v=1.2 x 1.1<ref name="ned" />|appmag_v=16.0<ref name="ned" />|z=0.010827<ref name="ned" />|h_radial_v=3246 km/e<ref name="ned" />|dist_ly={{convert|44.7|Mpc|Mly|abbr=on|lk=on|order=flip}}<ref name="ned" />|image=SDSS NGC 1264.jpg|dec={{Dec|41|31|13}}<ref name="ned" />|ra={{RA|03|17|59.6}}<ref name="ned" />|type=SBab<ref name="ned">{{cite web
| title=NASA/IPAC Extragalactic Database
| work=Results for NGC 1264
| url=http://nedwww.ipac.caltech.edu/
| accessdate=2018-06-16}}</ref>|epoch=[[J2000]]|caption=Delwedd [[Sloan Digital Sky Survey|SDSS]] o NGC 1264.|upright=1.15|size=~{{convert|15.41|kpc|ly|abbr=on|lk=on|order=flip}} (estimated)<ref name ="ned" />}} Mae '''NGC 1264''' yn alaeth troellog bariog<ref>{{Cite web|url=http://ned.ipac.caltech.edu/cgi-bin/objsearch?objname=NGC+1264&extend=no&hconst=73&omegam=0.27&omegav=0.73&corr_z=1&out_csys=Equatorial&out_equinox=J2000.0&obj_sort=RA+or+Longitude&of=pre_text&zv_breaker=30000.0&list_limit=5&img_stamp=YES|title=Your NED Search Results|website=ned.ipac.caltech.edu|access-date=2018-06-17}}</ref> arwyneb disgleirdeb isel<ref name=":1">{{Cite news|url=http://simbad.u-strasbg.fr/simbad/sim-id?Ident=NGC++1264|title=NGC 1264|access-date=2018-06-17}}</ref> tua 145 miliwn o [[Blwyddyn golau|flynyddoedd golau]] i ffwrdd yng nghytser [[Perseus (cytser)|Perseus]].<ref>{{Cite web|url=http://spider.seds.org/ngc/revngcic.cgi?NGC1264|title=Revised NGC Data for NGC 1264|website=spider.seds.org|access-date=2018-06-17}}</ref> Darganfuwyd yr alaeth gan y seryddwr Guillaume Bigourdan ar 19 Hydref 1884.<ref name=":0">{{Cite web|url=https://cseligman.com/text/atlas/ngc12a.htm#1264|title=New General Catalog Objects: NGC 1250 - 1299|website=cseligman.com|language=en-US|access-date=2018-06-15}}</ref> Mae NGC 1264 yn aelod o Glwstwr Perseus.<ref>{{Cite journal|last=Brunzendorf|first=J.|last2=Meusinger|first2=H.|date=October 1, 1999|title=The galaxy cluster Abell 426 (Perseus). A catalogue of 660 galaxy positions, isophotal magnitudes and morphological types|journal=Astronomy and Astrophysics Supplement Series|language=en|volume=139|issue=1|pages=141–161|doi=10.1051/aas:1999111|issn=0365-0138|bibcode=1999A&AS..139..141B}}</ref>
== Gweler hefyd ==
* Rhestr gwrthrychau NGC (1001–2000)
* Malin 1 - cawr o alaeth troellog arwyneb disgleirdeb isel
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
== Dolenni allanol ==
* {{commonscat-inline}}
{{WiciAwyr}}
{{Awyr|03|17|59.6||41|31|13|190000000}}
[[Categori:Clwstwr Perseu]]
[[Categori:Perseus (cytser)]]
[[Categori:Galaethau]]
[[Categori:Galaethau arwyneb disgleirdeb isel]]
[[Categori:Galaethau troell]]
[[Categori:Galaethau troellog bariog]]
[[Categori:Gwrthrychau UGC]]
04lkc5t13mfccvrxqc8gw1fyqvhebwm
Categori:Pisces (cytser)
14
285631
11102514
10797445
2022-08-18T20:55:50Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{prif-cat|Pisces (cytser)}}
[[Categori:Cytserau]]
okltd3gphiik3v4yers4f8vtdn4sl45
Thomas Brassey
0
291446
11102492
11100579
2022-08-18T17:15:06Z
Lesbardd
21509
/* Coffadwriaeth */ llyfryddiaeth, dolen allanol
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= cenedl dinasyddiaeth | dateformat = dmy}}
[[Delwedd:Brassey-2.jpg|260px|bawd|Thomas Brassey]]
Roedd '''Thomas Brassey''' yn beiriannydd sifil a chynhyrchydd nwyddau adeiladu, oedd yn gyfrifol am adeiladu rhan helaeth rheilffyrdd y byd yn ystod y 19eg ganrif. Erbyn 1847 roedd o wedi adeiladu tua threan y rheilffyrdd ym Mhrydain, ac erbyn ei farwolaeth ym 1870 roedd o wedi adeiladu 5 y cant o reilffyrdd y byd, gan gynnwys saith deg pump y cant o reilffyrdd [[Ffrainc]], rheilffyrdd dros [[Ewrop]] ac yn [[Canada|Nghanada]], [[Awstralia]], [[De America]] ac [[India]]. Adeiladodd bontydd, ddociau, orsafoedd a thwnelli hefyd, heb sôn am longau, pyllau, ffatrioedd a threfnu systemau dŵr a charthffosydd. Adeiladodd rhan o system carthffosydd [[Llundain]]. Roedd ganddo gyfrandaliadau yn y llong ‘[[Great Eastern]]’, adeiladwyd gan [[Isambard Kingdom Brunel]]. Gadawodd ffortiwn o dros bum miliwn o bunnau, buasai’n werth tua chwe chant miliwn erbyn heddiw.<ref>[http://www.royprecious.co.uk/460144/portrait-of-thomas-brassey-c1830-english-school Gwefan www.royprecious.co.uk]</ref>
[[Delwedd:CefnMawr01LB.jpg|260px|dim|bawd|Traphont Cefn Mawr, gyda Phont Cario Dŵr Pontcysyllte o'i blaen hi]]
== Bywyd cynnar==
Cafodd Thomas Brassey ei eni ar 7 Tachwedd 1908; ei rieni oedd John Brassey, ffermwr, a’i wraig Elizabeth.<ref name= walker>Charles Walker, ''Thomas Brassey, Railway Builder'' (Frederick Muller, 1969)</ref> Cafodd addysg gartref hyd at 12 oed, ac aeth o wedyn i [[Ysgol King’s, Caer]].<ref>[http://www.kingschester.co.uk/extras/KingsAlumni/inspirationalAlumni.html Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111215071558/http://www.kingschester.co.uk/extras/KingsAlumni/inspirationalAlumni.html |date=2011-12-15 Gwefan Ysgol King’s]</ref> Pan oedd o’n 16 oed, daeth o’n brentis i dirfesurydd ac asiant, William Lawton. Tra oedd o’n brentis, roedd o’n cynorthwyydd i dirfesurydd yr [[A5]] ac wedi cyfarfod â [[Thomas Telford]]. Daeth o’n bartner i William Lawton, a symudodd i [[Penbedw|Benbedw]]. Tyfodd eu cwmni i gynnwys perchnogaeth a rheolaeth dros chwareli, gwaith brics ac odynau calch. Defnyddiwyd eu brics yn [[Lerpwl]] a datblygwyd Brassey ffyrdd newydd o symud eu cynnyrch, megis paledau a rheilffordd yn defnyddio disgyrchiant rhwng chwarel a phorthladd. Bu farw Lawton, a daeth Brassey yn berchennog i'r cwmni.<ref name= walker /><ref name=helps> Arthur Helps, ''Life and Labours of Thomas Brassey'' (Elibron Classics, 2005)</ref><ref name=stacey>Tom Stacey, ''Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World'' (Stacey International, 2005)</ref><ref>Doug Haynes, "The Life and Work of Thomas Brassey", ''Cheshire History''</ref>
==Gwaith cynnar ym Mhrydain==
Dechreuodd Brassey ei yrfa fel peiriannydd sifil gan adeiladu ffordd 4 milltir yn [[Bromborough]] a phont yn [[Saughall Massie]] yng [[Cilgwri|Nghilgwri]]<ref>[http://iccheshireonline.icnetwork.co.uk/0100news/0100regionalnews/tm_method=full%26objectid=16394992%26siteid=50020-name_page.html 'Village bridge the first by engineering giant’ gan Liam Murphy; Daily Post, 21 Tachwedd 2005]</ref> Cyfarfu [[George Stephenson]] tro oedd Stephenson yn adeiladu [[Rheilffordd Lerpwl a Manceinion]] ac awgrymodd Stephenson y dylai Brassey gweithio ar adeiladu rheilffyrdd. Adeiladodd Brassey draphont [[Penkridge]] ym 1837, yn ogystal â 10 milltir o’r rheilffordd rhwng [[Stafford]] a [[Wolverhampton]]. Mae’r draphont yn dal i sefyll ac yn cario trenau.<ref name=helps /> Wedyn enillodd o gytundebau i weithio ar [[Rheilffordd Llundain a Southampton]], [[Rheilffordd Caer a Chryw]], [[Rheilffordd Glasgow, Paisley a Greenock]] a [[Rheilffordd Manceinion a Sheffield]].
==Cytundebau cynnar yn Ffrainc==
[[Delwedd:Rouen and Le Havre Railway.jpg|bawd|Opening ceremony of the Rouen and Le Havre Railway in 1844]]
Pan sefydlwyd [[Rheilffordd Paris a Rouen]], appoyntwyd [[Joseph Locke]] ei beiriannydd. Ystyriodd Locke bod cynigion y contractwyr Ffrangeg yn rhy ddrud, felly derbynnodd cynnig gan Thomas Brassey a [[William Mackenzie]] ym 1841. Enillodd Brassey a Mackenzie 4 cytundeb rhwng 1841 a 1844, gyda chyfanswm o 437 milltir, gan gynnwys [[Rheilffordd Orléans a Bordeaux]]. Ond, wedi’r chwyldro ym 1948, roedd creisis ariannol yn [[Ffrainc]] ac roedd rhaid i Brassey chwilio am waith rhywle arall.
===Cwympiad traphont Barentin===
[[Delwedd:Barentin viaduct.jpg|bawd|Traphont Barentin wedi ail-adeiladu]]
Syrthiodd traphont Barentin ym mis Ionawr 1846, un o’r ychydig o drychinebau yn yrfa Brassey. Adeiladwyd y bont gyda brics, ac yn ôl y gytundeb, dylir ddefnyddio cynnyrch lleol, a syrthiodd y traphont ar ôl sawl diwrnod o law trwm.<ref name=helps /> Ailadeiladwyd y traphont yn defnyddio priddgalch gwahanol, a thalodd Brassey'r cost. Mae’r draphont yn sefyll hyd at heddiw, ac yn cael ei defnyddio o hyd.<ref name=helps />
=="Mania rheilffordd”==
Cyrhaeddodd y mania tra oedd Brassey’n adeiladu rheilffyrdd yn Ffrainc. Adeiladwyd llawer o reilffyrdd ym Mhrydain. Ymunodd Brassey â’r mania, ond dewisodd ei gytundebau a buddsoddwyr yn ofalus.<ref name= walker /> Arwyddodd 9 cytundeb ym 1845, i adeiladu dros 340 milltir o reilffordd.<ref name=helps /> Dechreuodd Brassey a Locke [[Rheilffordd Caerhirfryn a Chaerliwelydd]] ym 1844 yn mynd trwy dyffryn [[Afon Lune]], a dros [[Shap]], 70 milltir o hyd.<ref name= walker /> Roedd ei waith ym 1845 yn cynnwys [[Rheilffordd Dyffryn Trent]] (50 milltir) a [[Rheilffordd Caer a Chaergybi]] (84 milltir), gan gynnwys [[Pont Britannia]] dros [[Afon Menai]]. Arwyddodd gytundeb i adeiladu [[Rhelffordd y Caledonian]], rhwng [[Caerliwelydd]], [[Glasgow]] a [[Caeredin|Chaeredin]] dros [[Beattock]] yn gweithio gyda’r peiriannydd [[George Heald]]<ref name= walker /> yn ystod 1845 a dechreuodd waith ar reilffyrdd eraill yn [[Yr Alban]]. Ym 1846, dechreuodd waith ar [[Rheilffordd Swydd Gaerhirfryn a Swydd Efrog|Reilffordd Swydd Gaerhirfryn a Swydd Efrog]] rhwng [[Lerpwl]] a [[Hull]]. Cafodd Brassey gytundeb i adeiladu 75.5 milltir o’r [[Rheilffordd y Great Northern]] yn 1847; roedd [[William Cubitt]] y brif beiriannydd i’r rheilffordd. Roedd problem gyda thir corsog y Ffens, a datrysodd Brassey’r broblem gyda chymorth gan Stephen Ballard, un o’i asientau. Gosodwyd haenau o goediach a mawn i greu sail cadarn.<ref name=helps /> Defnyddir y rheilffordd hyd at heddiw., yn rhan o brif linell yr arfordir dwyreiniol. Dechreuodd Brassey i adeiladu [[Rheilffordd Gogledd Swydd Stafford]] yn 1847. Erbyn diwedd y "Mania rheilffordd” roedd Brassey wedi adeiladu trean o reilffyrdd Prydain.<ref name= walker />
==Ehangu ei waith yn Ewrop==
Wedi diwedd y “Railway Mania” ym Mhrydain, gweithiodd ar [[Rheilffordd Barcelona a Mataró|Reilffordd Barcelona a Mataró]] Railway (18 milltir o hyd) ym 1848. Ym 1850, gweithiodd ar [[Rheilffordd Prato a Pistoia|Reilffordd Prato a Pistoia]] , (10 milltir) yn [[Yr Eidal]], wedyn [[Rheilffordd Torino-Milan]] (60 milltir rhwng [[Torino]] a [[Novara]] ym1853 a [[Rheilffordd Canoldir yr Eidal]] (52 milltir). Yn cydweithio gyda [[Samuel Morton Peto]], adeiladodd Brassey’r [[Rheilffordd Oslo-Bergen (56 milltir). Yn Ffrainc, adeiladodd 133 milltir o cledrau ar [[Rheilffordd Mantes a Caen|Reilffordd Mantes a Caen]] ym 1852, a [[Rheilffordd Caen a Cherbourg]] (94 milltir) ym 1854. Yn cydweithio gyda Joseph Locke, adeiladodd y [[Rheilffordd Dutch Rhenish]] (43 milltir) yn [[Yr Iseldiroedd]] ym 1852. Yn y cyfamser, adeiladodd llinell Gororau Cymru (51 milltir) ar gyfer [[Rheilffordd Amwythig a Henffordd]], [[Rheilffordd Henffordd, Ross, a Chaerloyw]] (50 milltir), [[Rheilffordd Llundain, Tilbury a Southend]] (50 milltir) a [[Rheilffordd Gogledd Dyfnaint]] rhwng [[Minehead]] a [[Barnstaple]] (47 milltir).
==Rheilffordd Grand Trunk, Canada==
[[File:Victoria Bridge under construction.jpg|thumb|Adeiladu Pont Fictoria]]
Arwyddodd Brassey gytundeb fwyaf ei yrfa ym 1852, i adeiladu [[Rheilffordd Grand Trunk]], [[Canada]], rhwng [[Quebec]] a [[Toronto]], 539 milltir o hyd. Peiriannydd y prosiect oedd [[Alexander Ross]] a’r peiriannydd ymgynghorol oedd [[Robert Stephenson]]. Cydweithiodd Brassey gyda Peto, Betts a Syr William Jackson.
Aeth y rheilffordd ar draws [[Afon St Lawrence]] ym [[Montreal]] ar [[Pont Victoria|Bont Fictoria]], [[Pont diwb]] cynlluniwyd gan Stephenson, pont hiraf y byd ar y pryd, 1.75 milltir o hyd. Agorwyd y bont ym 1859, ac yn swyddogol ym 1860 gan [[Brenin Edward VII|Dywysog Cymru]].<ref name=helps />
Roedd problemau’n codi arian i’r prosiect; aeth Brassey i Ganada unwaith i apelio am gymorth ariannol. Roedd y prosiect yn fethiant ariannol, a collodd y cytundebwyr filiwn o bynnau.<ref name= walker />
===Gwaith Canada===
Cynhwysodd ei gytundeb i’r reilffordd y defnydd i gyd i adeiladu’r rheilffordd, gan gynnwys y cerbydau. Adeiladwyd ffatri, y Gwaith Canada, ym [[Penbedw|Mhenbedw]] i adeiladu popeth sy’n cynnwys metel. Darganfuwyd safle addas gan George Harrison, brawd yng nghyfraith Brassey. Daeth Harrison rheolwr y ffatri. Adeiladwyd cei ar ochr y ffatri. Cedwyd peiriannau mewn adeilad 900 troedfedd o hyd, yn cynnwys gefail gyda 40 o ffwrneisi, einionau, gordd ager, gweithdy copor, gweithdy coed, siopau patrwm, llyfrgell ac ystafell ddarllen i’r gweithlu. Cynlluniwyd y siop ffitio i adeiladu 40 o locomotifau’n flynyddol, a chynhyrchwyd 300 dros yr 8 mlynedd dilynol. Enwyd yr un cyntaf, ym Mai 1854, yr enw ‘Lady Elgin’, ar ôl gwraig Llywodraethwr Cyffredinol Canada, yr Arglwydd Elgin. Roedd angen canoedd o filoedd o ddarnau i adeiladu’r bont; crewyd y cwbl ym Mhenbedw neu ffatrioedd eraill yn Lloegr.<ref name=stacey /> Roedd angen dros 10,000 o ddarnau haearn i greu tiwb canolog y bont, gyda tyllau i ffitio hanner miliwn o rybedi.<ref name=walker />
==Rheilffordd y Grand Crimean Central==
[[File:Crimean Railway 4.jpg|bawd|Gwaith ar y rheilffordd, 1854]]
Anfonwyd 30,000 o filwyr o Brydain, Ffraind a Thwrci i ymosod ar [[Sevastopol]] ym 1854 yn ystod y [[Rhyfel Crimea]]. Roedd hi’n anodd symud nwyddau, bwyd, arfau ac ati, a chynigwyd Brassey, Peto a Betts i adeiladu rheilffordd. Anfonwyd offer, gweithwyr a defnyddiau. Adeiladwyd rheilffordd rhwng [[Balaclafa]] a Sevastopol ar ôl saith wythnos.<ref name=cooke>Brian Cooke, ''The Grand Crimean Central Railway, Knutsford'' (Cavalier House)</ref>
==Gweithio’n fyd eang==
[[File:Brassey Barry Kent.jpg|bawd|Locomotif Brassey ar [[Rheilffordd Warsaw-Teraspol|Reilffordd Warsaw-Teraspol]], 1866]]
Adeiladodd Brassey rheilffyrdd yn Ne America, [[Awstralia]], yr [[India]] a [[Nepal]].<ref name= walker /> Oherwydd cwymp Banc Overend Gurney ym 1866, roedd problemau cyllidol mawr ym Mhrydain, ond goroesodd Brassey. Adeiladodd [[Rheilffordd Lviv a Chernivtsi|Reilffordd Lviv a Chernivtsi]] er digwyddodd y [[Rhyfel Awstro-Prwsaidd]] ar yr un adeg.<ref name= walker />
Daeth o’n afiach o 1867 ymlaen, ond adeiladodd [[Rheilffordd Chernivtsi a Suczawa|Reilffordd Chernivtsi a Suczawa]]. Erbyn iddo farw roedd o wedi adeiladu 5 y cant o filltiroedd o reilffyrdd yn y byd.<ref name= walker />
==Cytundebau eraill==
[[File:Victoria Docks, London.jpg|bawd|Doc Fictoria, Llundain, gyda’r lifft heidrolig]]
Adeiladodd Brassey ffatri peirianwaith yn Ffrainc. Adeiladodd o systemau draeniad a gwaith dŵr yn [[Kolkata]]. Adeiladodd o ddociau yn [[Greenock]], [[Penbedw]], [[Barrow]] a Llundain. Agorwyd y dociau yn Llundain ym 1857. Roedd sawl warws a seler gwin. Roedd gan y dociau gysylltiad gyda [[Rheilffordd Llundain, Tilbury and Southend]], un o reilffyrdd Brassey.<ref name=helps />
===Rhwng 7 Tachwedd 1805 ac 8 Rhagfyr 1870===
Adeiladodd Brassey carthfosydd yn Llundain ym 1861, rhan o gynllun [[Joseph Bazalgette]]. Adeiladodd 12 milltir o’r ffos Lefel Canol, o [[Kensal Green]], o dan [[Heol Bayswater]], [[Stryd Rhydychen]] a [[Clerkenwell]], hyd at [[Afon Lea]]. Ystyriwyd y tasg un o’r caletach y whaeth o<ref>’Life and Labours of Thomas Brassey’ gan Arthur Helps; Cyhoeddwyr Elibron Classics 2005; isbn=978-1-4021-0563-0</ref>.<ref>’Life and Labours of Thomas Brassey’ gan Arthur Helps; Cyhoeddwyr Elibron Classics 2005; isbn=978-1-4021-0563-0</ref>
Rhoddodd Brassey gymorth cyllidol i [[Isambard Kingdom Brunel|Brunel]] i adeiladu’r llong [[SS Great Eastern]]. Roedd Brassey yn gyfandaliwr yn y prosiect, ac ar ôl marwolaeth Brunel, prynodd, gyda Gooch a Barber, y llong i osod y gablen delegraff gyntaf ar draws y [[Môr Iwerydd]] ym 1864.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Roedd ganddo cynllun i adeiladu twnnel o dan y Sianel, ond doedd gan y llywodraethau ddim diddordeb. Roedd ganddo’r syniad o adeiladu camlas dros [[Panama]] hefyd.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
==Dullau gweithio==
[[Delwedd:Victoria Bridge, Montreal.jpg|bawd|[[Pont Fictoria, Montréal]] ac enwau’r partneriaid]]
Fel arfer, gweithiodd Brassey gyda chontractwyr eraill, yn aml Peto a Betts. Cynlluniwyd manylion y prosiectau gan y peirianyddion., sy wedi cynnwys [[Robert Stephenson]], [[Joseph Locke]] ac [[Isambard Kingdom Brunel]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Rheolwyd gwaith is-contractwyr gan asiantau.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Gwnaeth ‘Navvies’ mwyafrif y gwaith. Roedd y mwyafrif yn Saeson yn y dyddiau cynnar, a daeth llawer ohonynt o waith ar camlesi. Yn hwyrach, daeth mwy o’r Alban, Cymru ac Iwerddon, yn arbennig ar ôl y newyn yn Iwerddon. Roddwyd bywyd, lloches, gwisg ac yn achlysurol llyfrgell i’r gweithwyr. Gweithiodd pobl leol ar y cytundebau tramor, neu weithiau gweithwyr o Brydain. Roedd asiantau’n gyfrifol am y prosiectau, yn derbyn canran yr elw, weithiau gyda bonws i orffen yn gynnar a chosb am orffen yn hwyr.<ref name= walker />
Cyflogodd Brassey cannoedd o asiantau; Ar ôl iddo arwyddo cytundeb waith, roedd digonedd o bres ar gael i’r asiant. Pe tasai’r asiant wedi cwblhau’r gwaith yn rhatach, roedd yr asiant yn rhydd i gadw’r gweddill. Os oedd problemau annisgwyl, buasai Brassey’n rhoi pres ychwanegol iddynt.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Dros cyfnod o fwy na 20 mlynedd, cyflogodd Brassey tua 80,000 o weithwyr dros 4 cyfandir.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Nid oedd ganddo swyddfa neu bobl i wneud y gwaith gweinyddol; gwnaeth Brassey y cwbl. Roedd ganddo was ac ariannydd.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref>; <ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Derbynnodd Brassey nifer o anrhyddedau, gan gynnwys y [[Légion d'honneur]] Ffrengig a Choron Haearn [[Awstria]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref>
==Priodas a phlant==
Priododd o Maria Harrison ym 1831<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> a chafodd gefnogaeth oddi wrthi hi, gan gynnwys cefnogaeth ar ddechrau ei yrfa i geisio am gytundeb Traphont Dutton, a’r un dilynol.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Roedd rhaid i’r teulu symud tŷ yn gynnar yn ei yrfa, o Phenbedw i [[Stafford]], [[Kingston ar Dafwys]], [[Caergwynt]] a [[Fareham]], yn dilyn ei gwaith. Siaradodd Maria [[Ffrangeg]], ac roedd hi’n bwysig yn y broses o chwilio am gytundebau yn Ffrainc. Symud odd y teulu i [[Vernon]] yn [[Normandi]], wedyn [[Rouen]], [[Paris]] ac yn ôl i Rouen.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Roedd Maria ei gyfieithydd trwy ei waith i gyd yn Ffrainc.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Roedd ganddynt 3 mab, a threfnodd Maria eu haddysg yn [[Llundain]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> They had three surviving sons, who all gained distinction in their own right:<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Bu farw mab arall yn ifanc iawn.
==Bywyd hwyr a marwolaeth==
Clywodd Brassey fod ganddo gancer, ond parhaodd gyda’i waith. Ymwelodd â [[Reilffordd Wolverhampton a Walsall]], un o’r reilffyrdd gynharaf.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Arhosodd gartref yn St Leonards, Swydd Sussex, yn hwyr ym 1870.Bu farw Brassey ar 8 Rhagfyr 1870 yn St Leonards a chladdwyd ym mynwent Eglwys Sant Laurence, [[Catsfield]]. Gadawodd £5,200, 000; £3,200,000 ym Mhrydain a dros £2,000,000 mewn cronfa ymddiriedolaeth.
==Y dyn==
Roedd o’n ddyn llawn egni ac oedd yn ddyn trefnus. Gwrthododd i sefydd fel aelod seneddol. Doedd ganddo ddjm diddordeb mewn anrhydeddau; derbynnodd medalau o [[Ffrainc]] ac [[Awstria]] ond eu gollodd nhw. Dywedir y daeth ei lwyddiant o ysbrydoli eraill yn hytrach nac eu gyrru nhw.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Disgwylodd safonau uchel yng ngwaith ei weithwyr.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Gweithiodd o’n galed a roedd ganddo gof da. Roedd o’n deg i’w gweithwyr ac is-gytundebwyr, a weithiau cymerodd waith heb elw mawr er mwyn rhoi gwaith i’w gweithwyr.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Oherwydd Brassey, codwyd statws cytundebwyr peirianyddiaeth sifil i lefel peirianwyr yn ystod y 18fed ganrif.<ref>[ http://www.oxforddnb.com/view/article/3289 Geiriadur Rhydychen Bywgraffiad Cenedlaethol]</ref>
==Coffadwriaeth==
[[File:brasseybust.jpg|thumb|upright|Cerflun, Cadeirlan Caer]]
[[File:Brassey tribute stones wiki.jpg|thumb|right|Cerrig Canmoliant Brassey, Bulkeley]]
Crewyd cofeb i’w rhieni gan eu tri meibion yng Nghapel Erasmus, [[Cadeirlan Caer]].<ref>Doug Haynes, "The Life and Work of Thomas Brassey", ''Cheshire History''</ref> Mae hefyd cerflun ohono yn [[Amgueddfa Grosvenor]], Caer, a phlac yng [[Gorsaf reilffordd Caer|Nghorsaf reilffordd Caer]] ac mae’r strydoedd dilynol yn ei goffáu: Brassey Street a Thomas Brassey Close. Mae hefyd 3 heol gyda’i gilydd gyda’r enwau ‘Lord’, ‘Brassey’ a ‘Bulkeley’.<ref>[http://www.chestertourist.com/thomasbrassey.htm Gwefan www.chestertourist.com]</ref> Mae plac glas ar safle Gwaith Canada ar Heol Beaufort ym Mhenbedw.<ref>[https://www.wirralglobe.co.uk/news/17722516.blue-plaque-honouring-thomas-brassey-unveiled-at-wirral-waters/ Gwefan y Wirral Globe]</ref>. Mae trafodaeth ynglyn â cherflun ohono o flaen Gorsaf reilffordd Caer, ond mae codi pres wedi bod yn broblem.
==Llyfryddiaeth==
* [The world the railways made gan Nicholas Faith; cyhoeddwyr Bodley Head, 1993; isbn =0-370-31299-6]
* [The Railway Builders: Lives and Works of the Victorian Railway Contractors gan R.S. Joby; Cyhoeddwyr David a Charles, 1983; isbn =0-7153-7959-3]
* [ William Heap and his Company gan John Millar; Cyhoeddwr William Millar, 1976; isbn =0-9510965-1-6]
== Dolen allanol==
* [http://www.glias.org.uk/news/217news.html#B Darlith am Joseph Locke a Thomas Brassey]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Genedigaethau 1805]]
[[Categori:Marwolaethau 1870]]
[[Categori:Peirianwyr sifil Seisnig]]
[[Categori:Rheilffyrdd]]
7sm5ifezwv5h88ve9zhisj053rsh0fk
11102493
11102492
2022-08-18T17:15:37Z
Lesbardd
21509
/* Llyfryddiaeth */
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= cenedl dinasyddiaeth | dateformat = dmy}}
[[Delwedd:Brassey-2.jpg|260px|bawd|Thomas Brassey]]
Roedd '''Thomas Brassey''' yn beiriannydd sifil a chynhyrchydd nwyddau adeiladu, oedd yn gyfrifol am adeiladu rhan helaeth rheilffyrdd y byd yn ystod y 19eg ganrif. Erbyn 1847 roedd o wedi adeiladu tua threan y rheilffyrdd ym Mhrydain, ac erbyn ei farwolaeth ym 1870 roedd o wedi adeiladu 5 y cant o reilffyrdd y byd, gan gynnwys saith deg pump y cant o reilffyrdd [[Ffrainc]], rheilffyrdd dros [[Ewrop]] ac yn [[Canada|Nghanada]], [[Awstralia]], [[De America]] ac [[India]]. Adeiladodd bontydd, ddociau, orsafoedd a thwnelli hefyd, heb sôn am longau, pyllau, ffatrioedd a threfnu systemau dŵr a charthffosydd. Adeiladodd rhan o system carthffosydd [[Llundain]]. Roedd ganddo gyfrandaliadau yn y llong ‘[[Great Eastern]]’, adeiladwyd gan [[Isambard Kingdom Brunel]]. Gadawodd ffortiwn o dros bum miliwn o bunnau, buasai’n werth tua chwe chant miliwn erbyn heddiw.<ref>[http://www.royprecious.co.uk/460144/portrait-of-thomas-brassey-c1830-english-school Gwefan www.royprecious.co.uk]</ref>
[[Delwedd:CefnMawr01LB.jpg|260px|dim|bawd|Traphont Cefn Mawr, gyda Phont Cario Dŵr Pontcysyllte o'i blaen hi]]
== Bywyd cynnar==
Cafodd Thomas Brassey ei eni ar 7 Tachwedd 1908; ei rieni oedd John Brassey, ffermwr, a’i wraig Elizabeth.<ref name= walker>Charles Walker, ''Thomas Brassey, Railway Builder'' (Frederick Muller, 1969)</ref> Cafodd addysg gartref hyd at 12 oed, ac aeth o wedyn i [[Ysgol King’s, Caer]].<ref>[http://www.kingschester.co.uk/extras/KingsAlumni/inspirationalAlumni.html Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111215071558/http://www.kingschester.co.uk/extras/KingsAlumni/inspirationalAlumni.html |date=2011-12-15 Gwefan Ysgol King’s]</ref> Pan oedd o’n 16 oed, daeth o’n brentis i dirfesurydd ac asiant, William Lawton. Tra oedd o’n brentis, roedd o’n cynorthwyydd i dirfesurydd yr [[A5]] ac wedi cyfarfod â [[Thomas Telford]]. Daeth o’n bartner i William Lawton, a symudodd i [[Penbedw|Benbedw]]. Tyfodd eu cwmni i gynnwys perchnogaeth a rheolaeth dros chwareli, gwaith brics ac odynau calch. Defnyddiwyd eu brics yn [[Lerpwl]] a datblygwyd Brassey ffyrdd newydd o symud eu cynnyrch, megis paledau a rheilffordd yn defnyddio disgyrchiant rhwng chwarel a phorthladd. Bu farw Lawton, a daeth Brassey yn berchennog i'r cwmni.<ref name= walker /><ref name=helps> Arthur Helps, ''Life and Labours of Thomas Brassey'' (Elibron Classics, 2005)</ref><ref name=stacey>Tom Stacey, ''Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World'' (Stacey International, 2005)</ref><ref>Doug Haynes, "The Life and Work of Thomas Brassey", ''Cheshire History''</ref>
==Gwaith cynnar ym Mhrydain==
Dechreuodd Brassey ei yrfa fel peiriannydd sifil gan adeiladu ffordd 4 milltir yn [[Bromborough]] a phont yn [[Saughall Massie]] yng [[Cilgwri|Nghilgwri]]<ref>[http://iccheshireonline.icnetwork.co.uk/0100news/0100regionalnews/tm_method=full%26objectid=16394992%26siteid=50020-name_page.html 'Village bridge the first by engineering giant’ gan Liam Murphy; Daily Post, 21 Tachwedd 2005]</ref> Cyfarfu [[George Stephenson]] tro oedd Stephenson yn adeiladu [[Rheilffordd Lerpwl a Manceinion]] ac awgrymodd Stephenson y dylai Brassey gweithio ar adeiladu rheilffyrdd. Adeiladodd Brassey draphont [[Penkridge]] ym 1837, yn ogystal â 10 milltir o’r rheilffordd rhwng [[Stafford]] a [[Wolverhampton]]. Mae’r draphont yn dal i sefyll ac yn cario trenau.<ref name=helps /> Wedyn enillodd o gytundebau i weithio ar [[Rheilffordd Llundain a Southampton]], [[Rheilffordd Caer a Chryw]], [[Rheilffordd Glasgow, Paisley a Greenock]] a [[Rheilffordd Manceinion a Sheffield]].
==Cytundebau cynnar yn Ffrainc==
[[Delwedd:Rouen and Le Havre Railway.jpg|bawd|Opening ceremony of the Rouen and Le Havre Railway in 1844]]
Pan sefydlwyd [[Rheilffordd Paris a Rouen]], appoyntwyd [[Joseph Locke]] ei beiriannydd. Ystyriodd Locke bod cynigion y contractwyr Ffrangeg yn rhy ddrud, felly derbynnodd cynnig gan Thomas Brassey a [[William Mackenzie]] ym 1841. Enillodd Brassey a Mackenzie 4 cytundeb rhwng 1841 a 1844, gyda chyfanswm o 437 milltir, gan gynnwys [[Rheilffordd Orléans a Bordeaux]]. Ond, wedi’r chwyldro ym 1948, roedd creisis ariannol yn [[Ffrainc]] ac roedd rhaid i Brassey chwilio am waith rhywle arall.
===Cwympiad traphont Barentin===
[[Delwedd:Barentin viaduct.jpg|bawd|Traphont Barentin wedi ail-adeiladu]]
Syrthiodd traphont Barentin ym mis Ionawr 1846, un o’r ychydig o drychinebau yn yrfa Brassey. Adeiladwyd y bont gyda brics, ac yn ôl y gytundeb, dylir ddefnyddio cynnyrch lleol, a syrthiodd y traphont ar ôl sawl diwrnod o law trwm.<ref name=helps /> Ailadeiladwyd y traphont yn defnyddio priddgalch gwahanol, a thalodd Brassey'r cost. Mae’r draphont yn sefyll hyd at heddiw, ac yn cael ei defnyddio o hyd.<ref name=helps />
=="Mania rheilffordd”==
Cyrhaeddodd y mania tra oedd Brassey’n adeiladu rheilffyrdd yn Ffrainc. Adeiladwyd llawer o reilffyrdd ym Mhrydain. Ymunodd Brassey â’r mania, ond dewisodd ei gytundebau a buddsoddwyr yn ofalus.<ref name= walker /> Arwyddodd 9 cytundeb ym 1845, i adeiladu dros 340 milltir o reilffordd.<ref name=helps /> Dechreuodd Brassey a Locke [[Rheilffordd Caerhirfryn a Chaerliwelydd]] ym 1844 yn mynd trwy dyffryn [[Afon Lune]], a dros [[Shap]], 70 milltir o hyd.<ref name= walker /> Roedd ei waith ym 1845 yn cynnwys [[Rheilffordd Dyffryn Trent]] (50 milltir) a [[Rheilffordd Caer a Chaergybi]] (84 milltir), gan gynnwys [[Pont Britannia]] dros [[Afon Menai]]. Arwyddodd gytundeb i adeiladu [[Rhelffordd y Caledonian]], rhwng [[Caerliwelydd]], [[Glasgow]] a [[Caeredin|Chaeredin]] dros [[Beattock]] yn gweithio gyda’r peiriannydd [[George Heald]]<ref name= walker /> yn ystod 1845 a dechreuodd waith ar reilffyrdd eraill yn [[Yr Alban]]. Ym 1846, dechreuodd waith ar [[Rheilffordd Swydd Gaerhirfryn a Swydd Efrog|Reilffordd Swydd Gaerhirfryn a Swydd Efrog]] rhwng [[Lerpwl]] a [[Hull]]. Cafodd Brassey gytundeb i adeiladu 75.5 milltir o’r [[Rheilffordd y Great Northern]] yn 1847; roedd [[William Cubitt]] y brif beiriannydd i’r rheilffordd. Roedd problem gyda thir corsog y Ffens, a datrysodd Brassey’r broblem gyda chymorth gan Stephen Ballard, un o’i asientau. Gosodwyd haenau o goediach a mawn i greu sail cadarn.<ref name=helps /> Defnyddir y rheilffordd hyd at heddiw., yn rhan o brif linell yr arfordir dwyreiniol. Dechreuodd Brassey i adeiladu [[Rheilffordd Gogledd Swydd Stafford]] yn 1847. Erbyn diwedd y "Mania rheilffordd” roedd Brassey wedi adeiladu trean o reilffyrdd Prydain.<ref name= walker />
==Ehangu ei waith yn Ewrop==
Wedi diwedd y “Railway Mania” ym Mhrydain, gweithiodd ar [[Rheilffordd Barcelona a Mataró|Reilffordd Barcelona a Mataró]] Railway (18 milltir o hyd) ym 1848. Ym 1850, gweithiodd ar [[Rheilffordd Prato a Pistoia|Reilffordd Prato a Pistoia]] , (10 milltir) yn [[Yr Eidal]], wedyn [[Rheilffordd Torino-Milan]] (60 milltir rhwng [[Torino]] a [[Novara]] ym1853 a [[Rheilffordd Canoldir yr Eidal]] (52 milltir). Yn cydweithio gyda [[Samuel Morton Peto]], adeiladodd Brassey’r [[Rheilffordd Oslo-Bergen (56 milltir). Yn Ffrainc, adeiladodd 133 milltir o cledrau ar [[Rheilffordd Mantes a Caen|Reilffordd Mantes a Caen]] ym 1852, a [[Rheilffordd Caen a Cherbourg]] (94 milltir) ym 1854. Yn cydweithio gyda Joseph Locke, adeiladodd y [[Rheilffordd Dutch Rhenish]] (43 milltir) yn [[Yr Iseldiroedd]] ym 1852. Yn y cyfamser, adeiladodd llinell Gororau Cymru (51 milltir) ar gyfer [[Rheilffordd Amwythig a Henffordd]], [[Rheilffordd Henffordd, Ross, a Chaerloyw]] (50 milltir), [[Rheilffordd Llundain, Tilbury a Southend]] (50 milltir) a [[Rheilffordd Gogledd Dyfnaint]] rhwng [[Minehead]] a [[Barnstaple]] (47 milltir).
==Rheilffordd Grand Trunk, Canada==
[[File:Victoria Bridge under construction.jpg|thumb|Adeiladu Pont Fictoria]]
Arwyddodd Brassey gytundeb fwyaf ei yrfa ym 1852, i adeiladu [[Rheilffordd Grand Trunk]], [[Canada]], rhwng [[Quebec]] a [[Toronto]], 539 milltir o hyd. Peiriannydd y prosiect oedd [[Alexander Ross]] a’r peiriannydd ymgynghorol oedd [[Robert Stephenson]]. Cydweithiodd Brassey gyda Peto, Betts a Syr William Jackson.
Aeth y rheilffordd ar draws [[Afon St Lawrence]] ym [[Montreal]] ar [[Pont Victoria|Bont Fictoria]], [[Pont diwb]] cynlluniwyd gan Stephenson, pont hiraf y byd ar y pryd, 1.75 milltir o hyd. Agorwyd y bont ym 1859, ac yn swyddogol ym 1860 gan [[Brenin Edward VII|Dywysog Cymru]].<ref name=helps />
Roedd problemau’n codi arian i’r prosiect; aeth Brassey i Ganada unwaith i apelio am gymorth ariannol. Roedd y prosiect yn fethiant ariannol, a collodd y cytundebwyr filiwn o bynnau.<ref name= walker />
===Gwaith Canada===
Cynhwysodd ei gytundeb i’r reilffordd y defnydd i gyd i adeiladu’r rheilffordd, gan gynnwys y cerbydau. Adeiladwyd ffatri, y Gwaith Canada, ym [[Penbedw|Mhenbedw]] i adeiladu popeth sy’n cynnwys metel. Darganfuwyd safle addas gan George Harrison, brawd yng nghyfraith Brassey. Daeth Harrison rheolwr y ffatri. Adeiladwyd cei ar ochr y ffatri. Cedwyd peiriannau mewn adeilad 900 troedfedd o hyd, yn cynnwys gefail gyda 40 o ffwrneisi, einionau, gordd ager, gweithdy copor, gweithdy coed, siopau patrwm, llyfrgell ac ystafell ddarllen i’r gweithlu. Cynlluniwyd y siop ffitio i adeiladu 40 o locomotifau’n flynyddol, a chynhyrchwyd 300 dros yr 8 mlynedd dilynol. Enwyd yr un cyntaf, ym Mai 1854, yr enw ‘Lady Elgin’, ar ôl gwraig Llywodraethwr Cyffredinol Canada, yr Arglwydd Elgin. Roedd angen canoedd o filoedd o ddarnau i adeiladu’r bont; crewyd y cwbl ym Mhenbedw neu ffatrioedd eraill yn Lloegr.<ref name=stacey /> Roedd angen dros 10,000 o ddarnau haearn i greu tiwb canolog y bont, gyda tyllau i ffitio hanner miliwn o rybedi.<ref name=walker />
==Rheilffordd y Grand Crimean Central==
[[File:Crimean Railway 4.jpg|bawd|Gwaith ar y rheilffordd, 1854]]
Anfonwyd 30,000 o filwyr o Brydain, Ffraind a Thwrci i ymosod ar [[Sevastopol]] ym 1854 yn ystod y [[Rhyfel Crimea]]. Roedd hi’n anodd symud nwyddau, bwyd, arfau ac ati, a chynigwyd Brassey, Peto a Betts i adeiladu rheilffordd. Anfonwyd offer, gweithwyr a defnyddiau. Adeiladwyd rheilffordd rhwng [[Balaclafa]] a Sevastopol ar ôl saith wythnos.<ref name=cooke>Brian Cooke, ''The Grand Crimean Central Railway, Knutsford'' (Cavalier House)</ref>
==Gweithio’n fyd eang==
[[File:Brassey Barry Kent.jpg|bawd|Locomotif Brassey ar [[Rheilffordd Warsaw-Teraspol|Reilffordd Warsaw-Teraspol]], 1866]]
Adeiladodd Brassey rheilffyrdd yn Ne America, [[Awstralia]], yr [[India]] a [[Nepal]].<ref name= walker /> Oherwydd cwymp Banc Overend Gurney ym 1866, roedd problemau cyllidol mawr ym Mhrydain, ond goroesodd Brassey. Adeiladodd [[Rheilffordd Lviv a Chernivtsi|Reilffordd Lviv a Chernivtsi]] er digwyddodd y [[Rhyfel Awstro-Prwsaidd]] ar yr un adeg.<ref name= walker />
Daeth o’n afiach o 1867 ymlaen, ond adeiladodd [[Rheilffordd Chernivtsi a Suczawa|Reilffordd Chernivtsi a Suczawa]]. Erbyn iddo farw roedd o wedi adeiladu 5 y cant o filltiroedd o reilffyrdd yn y byd.<ref name= walker />
==Cytundebau eraill==
[[File:Victoria Docks, London.jpg|bawd|Doc Fictoria, Llundain, gyda’r lifft heidrolig]]
Adeiladodd Brassey ffatri peirianwaith yn Ffrainc. Adeiladodd o systemau draeniad a gwaith dŵr yn [[Kolkata]]. Adeiladodd o ddociau yn [[Greenock]], [[Penbedw]], [[Barrow]] a Llundain. Agorwyd y dociau yn Llundain ym 1857. Roedd sawl warws a seler gwin. Roedd gan y dociau gysylltiad gyda [[Rheilffordd Llundain, Tilbury and Southend]], un o reilffyrdd Brassey.<ref name=helps />
===Rhwng 7 Tachwedd 1805 ac 8 Rhagfyr 1870===
Adeiladodd Brassey carthfosydd yn Llundain ym 1861, rhan o gynllun [[Joseph Bazalgette]]. Adeiladodd 12 milltir o’r ffos Lefel Canol, o [[Kensal Green]], o dan [[Heol Bayswater]], [[Stryd Rhydychen]] a [[Clerkenwell]], hyd at [[Afon Lea]]. Ystyriwyd y tasg un o’r caletach y whaeth o<ref>’Life and Labours of Thomas Brassey’ gan Arthur Helps; Cyhoeddwyr Elibron Classics 2005; isbn=978-1-4021-0563-0</ref>.<ref>’Life and Labours of Thomas Brassey’ gan Arthur Helps; Cyhoeddwyr Elibron Classics 2005; isbn=978-1-4021-0563-0</ref>
Rhoddodd Brassey gymorth cyllidol i [[Isambard Kingdom Brunel|Brunel]] i adeiladu’r llong [[SS Great Eastern]]. Roedd Brassey yn gyfandaliwr yn y prosiect, ac ar ôl marwolaeth Brunel, prynodd, gyda Gooch a Barber, y llong i osod y gablen delegraff gyntaf ar draws y [[Môr Iwerydd]] ym 1864.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Roedd ganddo cynllun i adeiladu twnnel o dan y Sianel, ond doedd gan y llywodraethau ddim diddordeb. Roedd ganddo’r syniad o adeiladu camlas dros [[Panama]] hefyd.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
==Dullau gweithio==
[[Delwedd:Victoria Bridge, Montreal.jpg|bawd|[[Pont Fictoria, Montréal]] ac enwau’r partneriaid]]
Fel arfer, gweithiodd Brassey gyda chontractwyr eraill, yn aml Peto a Betts. Cynlluniwyd manylion y prosiectau gan y peirianyddion., sy wedi cynnwys [[Robert Stephenson]], [[Joseph Locke]] ac [[Isambard Kingdom Brunel]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Rheolwyd gwaith is-contractwyr gan asiantau.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Gwnaeth ‘Navvies’ mwyafrif y gwaith. Roedd y mwyafrif yn Saeson yn y dyddiau cynnar, a daeth llawer ohonynt o waith ar camlesi. Yn hwyrach, daeth mwy o’r Alban, Cymru ac Iwerddon, yn arbennig ar ôl y newyn yn Iwerddon. Roddwyd bywyd, lloches, gwisg ac yn achlysurol llyfrgell i’r gweithwyr. Gweithiodd pobl leol ar y cytundebau tramor, neu weithiau gweithwyr o Brydain. Roedd asiantau’n gyfrifol am y prosiectau, yn derbyn canran yr elw, weithiau gyda bonws i orffen yn gynnar a chosb am orffen yn hwyr.<ref name= walker />
Cyflogodd Brassey cannoedd o asiantau; Ar ôl iddo arwyddo cytundeb waith, roedd digonedd o bres ar gael i’r asiant. Pe tasai’r asiant wedi cwblhau’r gwaith yn rhatach, roedd yr asiant yn rhydd i gadw’r gweddill. Os oedd problemau annisgwyl, buasai Brassey’n rhoi pres ychwanegol iddynt.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Dros cyfnod o fwy na 20 mlynedd, cyflogodd Brassey tua 80,000 o weithwyr dros 4 cyfandir.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Nid oedd ganddo swyddfa neu bobl i wneud y gwaith gweinyddol; gwnaeth Brassey y cwbl. Roedd ganddo was ac ariannydd.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref>; <ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Derbynnodd Brassey nifer o anrhyddedau, gan gynnwys y [[Légion d'honneur]] Ffrengig a Choron Haearn [[Awstria]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref>
==Priodas a phlant==
Priododd o Maria Harrison ym 1831<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> a chafodd gefnogaeth oddi wrthi hi, gan gynnwys cefnogaeth ar ddechrau ei yrfa i geisio am gytundeb Traphont Dutton, a’r un dilynol.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Roedd rhaid i’r teulu symud tŷ yn gynnar yn ei yrfa, o Phenbedw i [[Stafford]], [[Kingston ar Dafwys]], [[Caergwynt]] a [[Fareham]], yn dilyn ei gwaith. Siaradodd Maria [[Ffrangeg]], ac roedd hi’n bwysig yn y broses o chwilio am gytundebau yn Ffrainc. Symud odd y teulu i [[Vernon]] yn [[Normandi]], wedyn [[Rouen]], [[Paris]] ac yn ôl i Rouen.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Roedd Maria ei gyfieithydd trwy ei waith i gyd yn Ffrainc.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Roedd ganddynt 3 mab, a threfnodd Maria eu haddysg yn [[Llundain]].<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> They had three surviving sons, who all gained distinction in their own right:<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Bu farw mab arall yn ifanc iawn.
==Bywyd hwyr a marwolaeth==
Clywodd Brassey fod ganddo gancer, ond parhaodd gyda’i waith. Ymwelodd â [[Reilffordd Wolverhampton a Walsall]], un o’r reilffyrdd gynharaf.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Arhosodd gartref yn St Leonards, Swydd Sussex, yn hwyr ym 1870.Bu farw Brassey ar 8 Rhagfyr 1870 yn St Leonards a chladdwyd ym mynwent Eglwys Sant Laurence, [[Catsfield]]. Gadawodd £5,200, 000; £3,200,000 ym Mhrydain a dros £2,000,000 mewn cronfa ymddiriedolaeth.
==Y dyn==
Roedd o’n ddyn llawn egni ac oedd yn ddyn trefnus. Gwrthododd i sefydd fel aelod seneddol. Doedd ganddo ddjm diddordeb mewn anrhydeddau; derbynnodd medalau o [[Ffrainc]] ac [[Awstria]] ond eu gollodd nhw. Dywedir y daeth ei lwyddiant o ysbrydoli eraill yn hytrach nac eu gyrru nhw.<ref>’Thomas Brassey: The Greatest Railway Builder in the World’ gan Tom Stacey; cyhoeddwyr Stacey International, 2005; isbn =1-905299-09-5 </ref> Disgwylodd safonau uchel yng ngwaith ei weithwyr.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref> Gweithiodd o’n galed a roedd ganddo gof da. Roedd o’n deg i’w gweithwyr ac is-gytundebwyr, a weithiau cymerodd waith heb elw mawr er mwyn rhoi gwaith i’w gweithwyr.<ref>’Thomas Brassey, Railway Builder’ gan Charles Walker; cyhoeddwr Frederick Muller, 1969; isbn =0-584-10305-0</ref>
Oherwydd Brassey, codwyd statws cytundebwyr peirianyddiaeth sifil i lefel peirianwyr yn ystod y 18fed ganrif.<ref>[ http://www.oxforddnb.com/view/article/3289 Geiriadur Rhydychen Bywgraffiad Cenedlaethol]</ref>
==Coffadwriaeth==
[[File:brasseybust.jpg|thumb|upright|Cerflun, Cadeirlan Caer]]
[[File:Brassey tribute stones wiki.jpg|thumb|right|Cerrig Canmoliant Brassey, Bulkeley]]
Crewyd cofeb i’w rhieni gan eu tri meibion yng Nghapel Erasmus, [[Cadeirlan Caer]].<ref>Doug Haynes, "The Life and Work of Thomas Brassey", ''Cheshire History''</ref> Mae hefyd cerflun ohono yn [[Amgueddfa Grosvenor]], Caer, a phlac yng [[Gorsaf reilffordd Caer|Nghorsaf reilffordd Caer]] ac mae’r strydoedd dilynol yn ei goffáu: Brassey Street a Thomas Brassey Close. Mae hefyd 3 heol gyda’i gilydd gyda’r enwau ‘Lord’, ‘Brassey’ a ‘Bulkeley’.<ref>[http://www.chestertourist.com/thomasbrassey.htm Gwefan www.chestertourist.com]</ref> Mae plac glas ar safle Gwaith Canada ar Heol Beaufort ym Mhenbedw.<ref>[https://www.wirralglobe.co.uk/news/17722516.blue-plaque-honouring-thomas-brassey-unveiled-at-wirral-waters/ Gwefan y Wirral Globe]</ref>. Mae trafodaeth ynglyn â cherflun ohono o flaen Gorsaf reilffordd Caer, ond mae codi pres wedi bod yn broblem.
==Llyfryddiaeth==
* The world the railways made gan Nicholas Faith; cyhoeddwyr Bodley Head, 1993; isbn =0-370-31299-6
* The Railway Builders: Lives and Works of the Victorian Railway Contractors gan R.S. Joby; Cyhoeddwyr David a Charles, 1983; isbn =0-7153-7959-3
* William Heap and his Company gan John Millar; Cyhoeddwr William Millar, 1976; isbn =0-9510965-1-6
== Dolen allanol==
* [http://www.glias.org.uk/news/217news.html#B Darlith am Joseph Locke a Thomas Brassey]
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Genedigaethau 1805]]
[[Categori:Marwolaethau 1870]]
[[Categori:Peirianwyr sifil Seisnig]]
[[Categori:Rheilffyrdd]]
robfu40ru841ohobl7fkugsnoydl3kg
Llyfrau Ceiniog Humphreys
0
294241
11102488
11044763
2022-08-18T15:05:23Z
AlwynapHuw
473
wikitext
text/x-wiki
{{Teitl italig}}
[[Delwedd:Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwasia (page 1 crop).jpg|bawd|[[Pedr I, tsar Rwsia|Pedr Fawr]], o'r llyfryn gyntaf yn y gyfres]]
Roedd '''''Llyfrau Ceiniog Humphreys''''' yn gyfres o lyfrau a gyhoeddwyd gan yr argraffwr, cyhoeddwr a phregethwr [[Hugh Humphreys]],<ref>{{Cite web|title=HUMPHREYS, HUGH (1817 - 1896), argraffydd a chyhoeddwr {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c-HUMP-HUG-1817|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2022-04-21}}</ref> Caernarfon (1817—1896).
== Cefndir ==
Fel mae'r enw yn awgrymu pris pob cyfrol oedd un geiniog (ar y pryd gwerth £0.004 , nid y £0.01 cyfoes). Mae'r cyfrolau yn 12 tudalen o hyd, ac yn delio a phob pwnc dan haul o hanes Pla mawr Llundain, Cyfreithiau Hywel Dda, Bywgraffiad Y Pab Piws IX i Ferched Enwog yn Hanes Cymru. Cyhoeddwyd o leiaf 98 o'r llyfrau, sef y nifer a ail-gyhoeddwyd mewn 2 gyfrol yn cynnwys 48 yr un ohonynt.
Mae awduron y rhan fwyaf o'r llyfrau yn anhysbys. Ysgrifennodd [[Lewis William Lewis (Llew Llwyfo)|Llew Llwyfo]]<ref>{{Cite web|title=LEWIS, LEWIS WILLIAM ('Llew Llwyfo '; 1831 - 1901), bardd, nofelydd, a newyddiadurwr {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c-LEWI-WIL-1831|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2022-04-21}}</ref> hunangofiant yn unswydd i'r gyfres, a chyfieithiad o waith [[Thomas Pennant (awdur)|Thomas Pennant]] yw'r llyfr am Owain Glyndŵr. Am y gweddill mae'n debyg mae cyfieithiadau gan Hugh Humphreys ei hun o adroddiadau o bapurau Llundain neu o benodau o lyfrau Saesneg ydy'r mwyafrif mawr ohonynt.
Cyhoeddwyd gyfrol newydd pob wythnos gan gychwyn tua 1878.<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/4584225|title=Advertising - Y Genedl Gymreig|date=1878-09-19|accessdate=2022-04-21|publisher=Thomas Jones}}</ref>
== Gwerthfawrogiad ==
Yn ei Atgofion am Gaernarfon dyfynna'r Athro Hudson Williams o Hanes yr Ysgol Sir ym Mrynrefail gan H. Parry-Jones:—
{{Dyfyniad|"Dyma y llyfrau mwyaf cyfareddol a ddaeth i ddwylaw bechgyn erioed; llyfrau ceiniog Humphreys Caernarfon. Dyma agoriadau i wlad hud a lledrith."<ref>[http://www.casglwr.org/yrarchif/20yllyfrau.php;Y LLYFRAU CEINIOG; Griffith,Ifor Bowen; Gwefan Y Casglwr] adalwyd 21 Ebrill 2022</ref>}}
== Teitlau ==
Dyma restr anghyflawn iawn o rai o'r teitlau
{{Div col|3}}
* [[s:Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia|Hanes Pedr Fawr, ymerawdwr Rwssia]]
* Hanes Pio Nono, y diweddar Bab
* Hanes Brwydr fythgofiadwy Waterloo
* Hanes Alexander Fawr a'i Ryfeloedd
* Y Pla mawr yn Llundain, a'r Tân
* Hanes Mahomet y Gau-brophwyd
* Cynghorion Teuluol buddiol
* Columbus, darganfyddwr America
* Gau-grefyddau a Gau-grefyddwyr
* Drylliadau y Commerce a'r Royal Charter
* Hanes Poland a'i Gorthrymderau
* Hanes Owain Glyndwr a'i Ryfeloedd
* Y Crusades, neu Ryfeloedd y Groes
* Hanes Bywyd Syr Thomas Picton
* Y Chwilys a'i Weithrediadau arswydus
* Hanes y Gwrthryfel ar fwrdd y Bounty
* Hanes Llundain, Prifddinas y Byd
* Daeargrynfeydd, a dinystr Lisbon
* Hanes yr anffodus Farwn Trenck
* Sut i wneyd Diodydd iachusol
* Hanes H. M. Stanley yn Affrica
* Hanes Cyflwr arswydus Francis Spira
* Castell Caernarfon, a'r ymosod arno
* Bywyd ac Anturiaethau Cadben Cook
* Hanes y Gwrthryfel yn India yn 1857
* Y Cospedigaethau a nodir yn y Beibl
* Hanes Boneddiges ddall a'i Helbulon
* Hanes Cwn; eu Ffyddlondeb i Ddyn
* Hanes Bywyd a Llafur John Wesley
* Difrod y Prydeiniaid yn Cabool, India
* Hanes John Gibson, y Cerflunydd
* Hanes yr enwog Dr. Franklin, America
* Ffoadigaeth y Ffrangcod o Rwsia, 1812
* Hanes William Tell o Switzerland
* Cynghorion ar Byngciau cyfreithiol
* Mordaith Anson o amgylch y Ddaear
* Hanes Bywyd y dyngarol J. Howard
* Hanes Ffynon Elian, a Jack yr offeiriad
* Anturiaethau Dr. Livingstone, Affrica
* Hanes Bywyd J. B. Gough, America
* Hanes Gwrthryfel Iwerddon yn 1798
* Gwarchaead Tair o Drefydd caerog
* Suddiad yr Agerddlong Princess Alice
* Hanes Joan o Arc (Morwynig Orleans)
* Hanes y Telephone a'r Phonograph
* Môr-frwydrau y Nile a Copenhagen
* Hanes Bywyd y bardd Twm o'r Nant
* Dynion a ymddyrchafasant trwy Lafur
* Bywyd Martin Luther y Diwygiwr
* Brad yr Indiaid Cochion yn America
* Hywel Dda, a'i Gyfreithiau clodfawr
* Ffraingc a'i Helbulon terfysglyd
* Tystiolaethau Amgylchiadol, &c
* Bywyd y Gwron enwog Garibaldi
* Hanes y Pyramidiau hynod yn yr Aipht
* Lewis Morris (Llewelyn Ddu o Fôn)
* Brwydr Trafalgar, lle lladdwyd Nelson
* Goresgyniad Ynys Prydain gan Caisa
* Ymchwiliadau i'r Pegwn Gogleddol
* Y Brenin Arthur yn cymeryd Rhufain
* John Bunyan, awdwr Taith y Pererin
* Drylliad yr Agerddlong Rothsay Castle
* Brad y Cyllill Hirion gan y Saeson
* Hanes Goronwy Owain y Bardd enwog
* Abyssinia a Chwymp Theodore
* Hanes Prascovie, Arwres Siberia
* Oberlin, Gweinidog Protestanaidd
* Hanes Hen Gymry y Canoloesoedd
* Wm. Penn, Sylfaenydd Pennsylvania
* Llywelyn, Tywysog olaf y Cymry
* Gustavus Adolphus a'r Rhyfel hir
* Merched enwog yn hanes Cymru
* Richard Wilson, yr Arlunydd Cymreig
* Tiriad y Ffrangcod yn Abergwaun
* George Stephenson, y Peiriannydd
* Mabinogion Arthur y Ford Gron
* Hanes y Cymry yn America
* Hanes Iolo Morganwg, y Bardd, &c.
* Rob Roy Macgregor a'i Anturiaethau
* Hanes Iarll de Charney a Picciola
* Y Bastile a'r Creulonderau a fu yno
* Llong-ddrylliad arswydus y Medusa
* Hanes Bywyd George Washington
* Hanes Oliver Cromwell, a'i Amserau
* Hanes Bywyd Thomas Charles o'r Bala
* Richard Falconer, a'i Beryglon morawl
* Yr Ymosodiad ar New Orleans
* Syr Owain ap Tudur o Benmynydd
* Hanes y Diwygwyr yn Ffraingc
* Wilberforce, Diddymwr y Gaethfasnach
* Hanes Eugene Aram, y Llofrudd, &c
* Daeargrynfeydd yn y ganrif bresenol
* Môr-ladron-Hanes Peggi Morgan
* Y Bachgen dewr a gonest o'r Alpau
* Alaric y Goth: Hanesyn Rhufeinig
* Cas-bethau y Gwr o Hendregaerog, &c.
{{Div col end}}
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Llyfrau Cymraeg]]
ixciy02sw0lzwj72mhbgk1o8z23ygz7
Afon Gwenfro
0
295143
11102526
11090438
2022-08-18T21:14:59Z
Craigysgafn
40536
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen lle
| suppressfields = cylchfa
|gwlad={{banergwlad|Cymru}}
}}
Afon ym [[Wrecsam (sir)|mwrdeisdref sirol Wrecsam]], [[Cymru]], yw '''Afon Gwenfro'''.
== Cwrs yr afon ==
Mae'n tarddu o nifer o ffynhonnau bychain i'r de ac i'r dwyrain o bentref [[Bwlchgwyn]], gan gynnwys lle o'r enw ''Ffynnon y Ceirw''. Mae'n llifo tua'r dwyrain am rai milltiroedd trwy ddyffryn dwfn, ac yn ymuno â nifer o nentydd eraill. Mae'n llifo i'r gogledd o bentref [[Coedpoeth]], i'r de o bentref [[Tanyfron]], trwy canol y pentref [[Glanrafon, Wrecsam|Glanrafon]] ac i'r gorllewin o [[Brychdyn, Wrecsam|Frychdyn]]. Yna mae'n mynd trwy ganol tref [[Wrecsam]], yn bennaf o dan y ddaear, ac ac yn aberu yn [[Afon Clywedog (Dyfrdwy)|Afon Clywedog]] ger King's Mills, ychydig i'r de o'r dref.
== Hanes yr afon yn ardal drefol ==
Yn 1881 cafodd ceuffos ei creu ar gyfer yr afon, a oedd yn llifo o hynny ymlaen o dan Brook Street yng nghanol y dref. <ref>{{Cite web|url=https://www.wrexham-history.com/yorke-fountain/|title=The Yorke Fountain - Wrexham History|access-date=24 May 2022}}</ref> Mae pont dros yr afon, sef Willow Bridge, yn dal i sefyll yng nghanol Wrecsam, ar y groesffordd rhwng Salop Road a St Giles' Way. Codwyd y bont yn 1877, gan Peter Walker, perchennog Bragdy Willow. <ref>{{Cite web|url=https://www.wrexham-history.com/willow-brewery/|title=The story of the Willow Brewery - Wrexham History|access-date=26 May 2022}}</ref>
== Ansawdd dŵr ==
Roedd Afon Gwenfro yn ffynhonnell bwysig o ddŵr i ddiwydiant Wrecsam ac mae wedi cael problemau llygredd. Er ei fod yn dal i gael ei effeithio nawr ac yn y man (arweiniodd digwyddiad yn 2006 at ddirwy i [[Dŵr Cymru]]) mae pysgod, gan gynnwys [[Brithyll|brithyllod]] a [[Rhufell|rhufelliaid]], i'w cael yn yr afon. <ref>[http://news.bbc.co.uk/welsh/hi/newsid_6920000/newsid_6920100/6920141.stm "Llygredd: Dirwy i Ddwr Cymru"], BBC Cymru Newyddion, 28 Gorffennaf 2007; adalwyd 24 Mai 2021</ref>
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
[[Categori:Afonydd Wrecsam|Gwenfro]]
[[Categori:Afonydd Cymru|Gwenfro]]
2kxypvhu0ujqltmfnu8xzsg58tjsv4e
Lily Rice
0
298474
11102464
11100033
2022-08-18T13:27:33Z
Ham II
133
manion
wikitext
text/x-wiki
Nofiwr o Gymru yw '''Lily Rice''' (ganwyd tua 2004), sy'n dod o [[Maenorbŷr|Faenorbŷr]]. Cafodd Rice y fedal efydd yn y ras 100 medr dull cefn S8 yng [[Gemau'r Gymanwlad 2022|Ngemau'r Gymanwlad 2022]].<ref>{{cite web|url=https://www.westerntelegraph.co.uk/news/20591126.bronze-medal-manorbiers-lily-rice-commonwealth-games|title=Bronze medal for Manorbier's Lily Rice in Commonwealth Games|language=en|date=31 Gorffennaf 2022|author=Ruth Davies|website=Western Telegraph|access-date=1 Awst 2022}}</ref> Mae hi'n dioddef o [[Paraplegia|Baraplegia]] Sbastig Etifeddol.<ref>{{cite web|url=https://www.walesonline.co.uk/sport/uk-sport-news/lily-rice-battles-past-infection-24638995|title=Lily Rice battles past infection to claim Wales' first swimming medal of the Commonwealth Games|website=WalesOnline|language=en|access-date=1 Awst 2022}}</ref>
Ym 2016, yn 12 oed, enillodd wobr yng Ngwobrau Chwaraeon Sir Benfro.<ref>{{cite web|url=http://www.pembrokeshiresport.co.uk/lily%E2%80%99s-already-a-star-in-swimming!|title=Lily’s already a star in swimming!|website=Pembrokeshire Sport|access-date=1 Awst 2022}}</ref> Cymhwysodd ar gyfer y Gemau gydag amser o 1:22:32.<ref>{{cite web|url=https://www.westerntelegraph.co.uk/news/20519321.swimmer-ready-commonwealth-games-pembrokeshire-competitors-eye-glory|title=Swimmer ready for Commonwealth Games as Pembrokeshire competitors eye glory|date=25 Gorffennaf 2022|website=Western Telegraph|language=en|access-date=1 Awst 2022}}</ref> Hi oedd y ferch gyntaf yn Ewrop i lanio "backflip" cadair olwyn.<ref name="backflip">{{cite web|url=https://www.westerntelegraph.co.uk/news/20591126.bronze-medal-manorbiers-lily-rice-commonwealth-games/|title=Bronze medal for Manorbier's Lily Rice in Commonwealth Games|date=31 Gorffennaf 2022|website=Western Telegraph|language=en|access-date=1 Awst 2022}}</ref>
{{eginyn Cymraes}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Rice, Lily}}
[[Categori:Cystadleuwyr yng Ngemau'r Gymanwlad 2022]]
[[Categori:Genedigaethau'r 200au]]
[[Categori:Nofwyr Cymreig]]
q94iz2hz8ee6vzzap37n8mtiqnw8pap
Die Hände meiner Mutter
0
298595
11102477
11101359
2022-08-18T14:17:15Z
Llywelyn2000
796
Symudodd Llywelyn2000 y dudalen [[Die Hände Meiner Mutter]] i [[Die Hände meiner Mutter]]: ffurf wreiddiol (gw Sgwrs)
wikitext
text/x-wiki
{{Teitl italig}}
{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}
Ffilm ddrama gan y [[cyfarwyddwr ffilm|cyfarwyddwr]] [[Florian Eichinger]] yw '''''Die Hände Meiner Mutter''''' a gyhoeddwyd yn wreiddiol yn 2016. Teitl gwreiddiol y ffilm oedd '''''Die Hände meiner Mutter''''' (cyfieithiad: 'Dwylo mam') ac fe'i cynhyrchwyd yn yr [[Almaen]]. {{Dosbarthwyr ffilm}} Sgwennwyd y sgript yn wreiddiol mewn [[Almaeneg]] a hynny gan Florian Eichinger.<ref>{{cite web|url=http://www.germanfilmsquarterly.de/feature2_16_3.html |title=German Films Quarterly 2 2016 DIE HÄNDE MEINER MUTTER |author=Werner Schauer, Triptychon Corporate Communicati |work=germanfilmsquarterly.de |access-date=2016-07-03}}</ref>
Y prif actor/ion yn y ffilm hon yw Jessica Schwarz, Ursula Werner, Heiko Pinkowski, Katrin Pollitt, Sophia Schubert, Sebastian Fräsdorf ac Andreas Döhler. Mae’r ffilm ''Die Hände Meiner Mutter'' yn 106 munud o hyd a chafodd ei ffilmio mewn lliw. {{Hawlfraint ffimiau}}{{Cyfs ffilmiau}}
{{Hawlfraint ffimiau}}
Fel a nodwyd, cyhoeddwyd y ffilm yn wreiddiol yn 2016. Ffilm fwyaf poblogaidd y flwyddyn honno oedd ''[[Fantastic Beasts and Where to Find Them]]'' sef [[ffilm ffantasi]] gan [[J. K. Rowling]] ac yn serennu [[Eddie Redmayne]], [[Katherine Waterston]] a [[Alison Sudol]]. Hyd at 2022 roedd o leiaf 12540 o ffilmiau Almaeneg wedi gweld golau dydd.
==Cyfarwyddwr==
[[Delwedd:Weltpremiere%20%22Die%20H%C3%A4nde%20meiner%20Mutter%22%20auf%20dem%20Filmfest%20M%C3%BCnchen%202016.jpg|bawd|chwith|110px]]
Ganwyd y cyfarwyddwr ffilm Florian Eichinger ar 14 Gorffenaf 1971 yn Ludwigsburg.
{{clirio}}
==Derbyniad==
{{Gwobrau ffilm ayb}}
{{Ffilmiau a enwebwyd}}
{{Incwm ffilmiau}}
{{clirio}}
==Gweler hefyd==
Cyhoeddodd Florian Eichinger nifer o ffilmiau gan gynnwys y canlynol:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?itemLabel (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?genre_label; SEPARATOR = " ") AS ?genres)
(MIN(?publicationDate) AS ?firstPublication)
WHERE
{
?item wdt:P57 wd:Q1000006. # P57 = film director
OPTIONAL {
?item wdt:P136 ?genre.
?genre rdfs:label ?genre_label.
FILTER((LANG(?genre_label)) = "en")
}
OPTIONAL { ?item wdt:P577 ?publicationDate. }
SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en". }
}
GROUP BY ?item ?itemLabel
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Ffilm,P18:Delwedd,P495:Gwlad,P364:Iaith wreiddiol,P577:dyddiad
|thumb=100
|links=
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Ffilm
! Delwedd
! Gwlad
! Iaith wreiddiol
! dyddiad
|-
| [[Die Hände Meiner Mutter|Dwylo Mam]]
|
| [[yr Almaen]]
| [[Almaeneg]]
| 2016-06-24<br/>2016-12-01
|-
| ''[[:d:Q17325485|Nordstrand]]''
|
| [[yr Almaen]]
| [[Almaeneg]]
| 2013<br/>2014-01-23
|-
| ''[[:d:Q819633|Without You I'm Nothing]]''
|
| [[yr Almaen]]
| [[Almaeneg]]
| 2008<br/>2010-07-08
|}
{{Wikidata list end}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Hande Meiner Mutter}}
[[Categori:Cyfarwyddwyr ffilm gwrywaidd o'r Almaen]]
[[Categori:Ffilmiau lliw]]
[[Categori:Ffilmiau lliw o'r Almaen]]
[[Categori:Ffilmiau dogfen o'r Almaen]]
[[Categori:Ffilmiau Almaeneg]]
[[Categori:Ffilmiau o'r Almaen]]
[[Categori:Ffilmiau dogfen]]
[[Categori:Ffilmiau 2016]]
[[Categori:Ffilmiau gan gyfarwyddwyr ffilm gwrywaidd Almaeneg]]
[[Categori:Ffilmiau gyda llai na 10 o actorion lleisiol]]
r73phc4u0qiqa5mpfqd9uzps2a0w29y
Sgwrs:Die Hände meiner Mutter
1
298657
11102479
11100562
2022-08-18T14:17:15Z
Llywelyn2000
796
Symudodd Llywelyn2000 y dudalen [[Sgwrs:Die Hände Meiner Mutter]] i [[Sgwrs:Die Hände meiner Mutter]]: ffurf wreiddiol (gw Sgwrs)
wikitext
text/x-wiki
== Priflythrennau yn y teitl ==
{{Ping|Llywelyn2000}} Rwyf newydd gymryd golwg arall ar deitl yr erthygl. Dyw "Die Hände Meiner Mutter" ddim yn bosibl fel teitl Almaeneg. Rhaid iddo ymddangos fel "Die Hände meiner Mutter". Mewn teitlau Almaeneg dyw ansoddeiriau byth yn cael eu priflythrennu. Rwy'n ansicr am arwyddocâd y frawddeg am y teitl gwreiddiol hefyd. [[Defnyddiwr:Craigysgafn|Craigysgafn]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Craigysgafn|sgwrs]]) 16:19, 6 Awst 2022 (UTC)
:Ia, fi benderfynodd rhoi priflythrennau, gan mai dyna ein harddull ni; callach dy syniad o'i adael fel y gwreiddiol. Dw i'n siwr y bydd eraill angen eu troi i'r gwreiddiol ym mhellach ymlaen; mi edrychai i weld oes modd gwneud hynny cyn eu cyhoeddi! Diolch Craigysgafn! [[Defnyddiwr:Llywelyn2000|Llywelyn2000]] ([[Sgwrs Defnyddiwr:Llywelyn2000|sgwrs]]) 16:11, 9 Awst 2022 (UTC)
48xn5rkvb9096ybxng84b6bfuulgcon
Detyrë E Posaçme
0
299010
11102496
11102078
2022-08-18T18:45:08Z
EmausBot
10039
Bot: Yn trwsio ailgyfeiriad dwbl i [[Xalq Nəğməkarı]]
wikitext
text/x-wiki
#ail-cyfeirio [[Xalq Nəğməkarı]]
8nf5bmn864asut0mh3kdjkkw8i9pjbm
Tasg Arbennig
0
299011
11102497
11102080
2022-08-18T18:45:18Z
EmausBot
10039
Bot: Yn trwsio ailgyfeiriad dwbl i [[Xalq Nəğməkarı]]
wikitext
text/x-wiki
#ail-cyfeirio [[Xalq Nəğməkarı]]
8nf5bmn864asut0mh3kdjkkw8i9pjbm
Twrnamaint gron
0
299051
11102460
11102451
2022-08-18T12:06:26Z
Stefanik
413
/* Cyfeiriadau */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Round-robin tournament_10teams_en.png|bawd|upright=1.5|Enghraifft o dwrnamaint robin goch gyda deg tîm yn cymryd rhan]]
Mae'r system '''Twrnamaint Gron''' neu '''gornest gron'''<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?roundrobin |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |title=Round Robin |year=2022}}</ref>, '''twrnamaint pawb yn erbyn pawb''' neu'r '''system gynghrair''' yn system o gystadlu, fel arfer chwaraeon, lle mae'r holl gyfranogwyr yn wynebu ei gilydd ar nifer cyson o achlysuron (fel arfer un neu ddau) gêm.<ref name="Webster">''Webster's Third New International Dictionary of the English Language, Unabridged'' (1971, G. & C. Merriam Co), p.1980.</ref><ref>{{ref-book|title = Official Lawn Tennis Bulletin|last = Orcutt|name = William Dana| publisher = The Editors|year = 1895|place = Nova York|pages = 1, 3|volum = 2|url = https://books.google.cat/books/about/Official_Lawn_Tennis_Bulletin.html?id=s7gsAAAAYAAJ}}</ref>
==Enwau amgen==
[[File:Premier League Trophy at Manchester's National Football Museum (Ank Kumar) 02.jpg|thumb|250px|Mae [[Uwch Gynghrair Lloegr]], y "Premier League" yn enghraifft enwog o dwrnamaint gron lle bydd pob tîm yn chwarae ei gilydd ddwy waith, cartref ac oddi cartref]]
Fe'i gelwir hefyd gan yr enwau [[Saesneg]] ''round-robin'' neu ''all-play-all''. Rhag ofn i'r cyfranogwyr wynebu ei gilydd ddwywaith, mae'n dwrnamaint rownd ddwbl. Mae'r term "rownd-robin" yn deillio o'r term [[Ffrangeg]] ''ruban'', sy'n golygu "rhuban". Dros gyfnod hir o amser, cafodd y term ei lygru a'i idiomu i ''robin''.<ref>{{Cite book|title = Standardizing Terminology for Better Communication: Practice, Applied Theory, and Results|date = 1993|editor1-last = Strehlov|editor1-first = Richard A|editor2-last = Wright|editor2-first = Sue Ellen|volume = 1166|isbn = 0-8031-1493-1|pages = 336–337|publisher = ASTM}}</ref><ref>{{Cite book|title = [[Brewer's Dictionary of Phrase & Fable]]|publisher = Harper & Brother Publishers|location = New York|pages = 786}}</ref>
==Defnydd==
Defnyddir y system hon mewn cynghreiriau pêl-droed cenedlaethol ac yn ystod camau rhagarweiniol cystadlaethau rhyngwladol megis [[Cwpan Pêl-droed y Byd]]. Mae hefyd yn gyffredin mewn [[gwyddbwyll]] lle cafodd ei ddefnyddio gyntaf<ref>''The Oxford Companion to Chess'', 1984, p. 10</ref> yn ystod twrnameintiau a chwaraewyd yn Llundain yn 1851 a 1862. Yn ddiweddar, mae wedi cael ei ddefnyddio eto ym Mhencampwriaethau Gwyddbwyll y Byd 2005 a 2007.
Mae'r safle terfynol fel arfer yn seiliedig ar nifer yr enillion a'r gemau tynnu, er bod systemau eraill yn bosibl.
Mewn rhai cwpanau rhyngwladol pwysig - megis [[Cwpan Pêl-droed y Byd]] a [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Chynghrair Pencampwyr UEFA]] - defnyddir system dau gam. Yn y cam gyntaf, rhennir y timau yn grwpiau o ychydig o aelodau, pedwar fel arfer, sy'n wynebu ei gilydd mewn system o bawb yn erbyn pawb. Mae'r timau gorau ym mhob grŵp yn symud ymlaen i'r ail gam, sydd fel arfer yn ddileu uniongyrchol.
==Labelau==
===Rownd Sengl===
Mewn un rownd, mae pob tîm yn chwarae pob gwrthwynebydd yn union unwaith. Ni fydd unrhyw gemau dychwelyd yn cael eu chwarae.
Yn seiliedig ar ffurfio rownd syml gyda choes dychwelyd, mae chwaraeon amrywiol hefyd yn cyfeirio at ddull cystadleuaeth sy'n cynnwys coes dychwelyd fel rownd sengl.
Mae nifer y cyfranogwyr mewn un rownd yn aml yn od fel bod gan bob cyfranogwr hawliau cartref yr un nifer o weithiau. Yng ngham grŵp un rownd Cwpan UEFA tan 2009, roedd gan bob grŵp bum cyfranogwr felly. Os yw nifer y cyfranogwyr yn gyfartal, bydd hanner yn chwarae gartref yn amlach, tra bydd yr hanner arall yn chwarae i ffwrdd fwy nag unwaith. Eithriadau i hyn yw digwyddiadau fel Pencampwriaeth Pêl-droed Ewrop , lle mai dim ond un gwesteiwr sydd fel arfer ac mae nifer y cyfranogwyr yn y grŵp felly yn amherthnasol i gyfraith cartref.
===Rownd dwbl===
Mae rownd dyblau yn cynnwys dwy rownd sengl. Fel nad oes rhaid i un oedi ym mhob rownd, mae nifer y cyfranogwyr mewn twrnamaint rownd dwbl fel arfer yn gyfartal. Dyma'r drefn welir mewn cynghreiriau [[Pêl-droed|pêl-droed]] neu [[rygbi]] megis [[Uwch Gynghrair Cymru|Uwch Gynghrair Pêl-droed Cymru]].
Mewn rhai chwaraeon (e.e. [[hoci iâ]]), mae’r term yn cyfeirio at ddwy rownd sengl gyda gêm dychwelyd. Yna, mewn rownd dyblau, mae pob tîm yn chwarae pob gwrthwynebydd bedair gwaith , mewn dwy gêm gartref a dwy gêm oddi cartref. O hyn, gellir cyfrifo nifer y gemau fesul tîm mewn rownd dyblau trwy luosi nifer y gwrthwynebwyr â 4.
==Gweler hefyd==
* '''[[Twrnamaint ddileu]]''' - ffurf ar gystadlu sy'n gyffredin ar gyfer cystadleuaeth cwpan
==Dolenni allannol==
*[https://www.devenezia.com/downloads/round-robin/index.html Round Robin Tournament Scheduling] dolen i amserlenni
*[https://www.skakistis.gr/livegames/roundrobin.htm Tablau system twrnamaint gron (Sgorio - Rhaglennu)]
*[http://erasabletournamentbrackets.com/round-robin-tournament-brackets.htm Bracedi Twrnamaint Gron am ddim i'w hargraffu]
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau|2}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
rbthdy5lvwqbf3tfdqf26ofb3eks3gq
Twrnamaint ddileu
0
299141
11102461
11102444
2022-08-18T12:06:42Z
Stefanik
413
/* Cyfeiriadau */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|thumb|250px|[[Cwpan Cymru]] - enghraifft o dwrnamaint noc owt]]
Mae system '''twrnamaint dileu''',<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?knock-out |title=knock-out |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref> '''dileu fesul cymal''', '''gornest un cyfle''',<ref>{{cite web |url=https://twitter.com/SionJobbins/status/1560004952323399681 |title=Gornest un cyfle? |publisher=[[Twitter]] Bryn Williams @willia_bryn |access-date=17 Awst 2022}}</ref> '''bwrw allan''' neu, ar lafar, '''noc owt''' yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ''ffeinal'' ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
==Athroniaeth==
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal [[Arian (elfen)|arian]] ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal [[efydd]]. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
==Ceisiadau==
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau [[gwyddbwyll]], [[tenis]] a chwpan mewn [[pêl-droed]] (fel [[Cwpan Cymru]]) ymhlith eraill. Yng [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Nghynghrair Pencampwyr UEFA]] a [[Cwpan y Byd Pêl-droed|Cwpan y Byd]], mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau , ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
==Collwyr rownd==
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'golli pencampwr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
==Anfanteision==
* Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
* Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
* Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (e.e. mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
==Ystyraethau pellach==
[[File:Centre Court.jpg|thumb|250px|Mae [[Tenis|tenis]] yn enghraifft o gamp sy'n cynnal twrnameintiau fel rheol ar ffurdd gornest ddileu]]
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (e.e. o’i gymharu â [[twrnamaint gron|thwrnamaint gron]]). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae [[Bet|betio]] yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnamentau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (h.y. chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
==Rowndiau mewn twrnamaint ddileu==
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?final |title=Final |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref>
: 16 tîm = "Rownd/Cymal '''go-gynderfynol'''/yr Un Deg Chwech Olaf"
:: 8 tîm - "Rownd/Cymal y '''cynderfynol'''/chwarteri/wyth olaf"
:::4 tîm - "Rownd/Cymal '''cynderfynol'''"
::::2 tîm - "Rownd/Cymal '''derfynnol'''/y ffeinal"
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
lhks2rzvfce996cn9uzjorehewm5tea
11102481
11102461
2022-08-18T14:18:12Z
Stefanik
413
/* Rowndiau mewn twrnamaint ddileu */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|thumb|250px|[[Cwpan Cymru]] - enghraifft o dwrnamaint noc owt]]
Mae system '''twrnamaint dileu''',<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?knock-out |title=knock-out |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref> '''dileu fesul cymal''', '''gornest un cyfle''',<ref>{{cite web |url=https://twitter.com/SionJobbins/status/1560004952323399681 |title=Gornest un cyfle? |publisher=[[Twitter]] Bryn Williams @willia_bryn |access-date=17 Awst 2022}}</ref> '''bwrw allan''' neu, ar lafar, '''noc owt''' yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ''ffeinal'' ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
==Athroniaeth==
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal [[Arian (elfen)|arian]] ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal [[efydd]]. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
==Ceisiadau==
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau [[gwyddbwyll]], [[tenis]] a chwpan mewn [[pêl-droed]] (fel [[Cwpan Cymru]]) ymhlith eraill. Yng [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Nghynghrair Pencampwyr UEFA]] a [[Cwpan y Byd Pêl-droed|Cwpan y Byd]], mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau , ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
==Collwyr rownd==
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'golli pencampwr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
==Anfanteision==
* Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
* Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
* Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (e.e. mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
==Ystyraethau pellach==
[[File:Centre Court.jpg|thumb|250px|Mae [[Tenis|tenis]] yn enghraifft o gamp sy'n cynnal twrnameintiau fel rheol ar ffurdd gornest ddileu]]
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (e.e. o’i gymharu â [[twrnamaint gron|thwrnamaint gron]]). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae [[Bet|betio]] yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnamentau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (h.y. chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
==Rowndiau mewn twrnamaint ddileu==
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?final |title=Final |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref>
: 16 tîm = "Rownd/Cymal '''yr Un Deg Chwech Olaf'''"
:: 8 tîm - "Rownd/Cymal '''go-cynderfynol'''/chwarteri/wyth olaf"
:::4 tîm - "Rownd/Cymal '''cynderfynol'''"
::::2 tîm - "Rownd/Cymal '''derfynnol'''/y ffeinal"
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
e19cludnh1prvxrqkfsmqwf3r3gzs0m
11102482
11102481
2022-08-18T14:19:35Z
Stefanik
413
/* Rowndiau mewn twrnamaint ddileu */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|thumb|250px|[[Cwpan Cymru]] - enghraifft o dwrnamaint noc owt]]
Mae system '''twrnamaint dileu''',<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?knock-out |title=knock-out |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref> '''dileu fesul cymal''', '''gornest un cyfle''',<ref>{{cite web |url=https://twitter.com/SionJobbins/status/1560004952323399681 |title=Gornest un cyfle? |publisher=[[Twitter]] Bryn Williams @willia_bryn |access-date=17 Awst 2022}}</ref> '''bwrw allan''' neu, ar lafar, '''noc owt''' yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ''ffeinal'' ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
==Athroniaeth==
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal [[Arian (elfen)|arian]] ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal [[efydd]]. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
==Ceisiadau==
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau [[gwyddbwyll]], [[tenis]] a chwpan mewn [[pêl-droed]] (fel [[Cwpan Cymru]]) ymhlith eraill. Yng [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Nghynghrair Pencampwyr UEFA]] a [[Cwpan y Byd Pêl-droed|Cwpan y Byd]], mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau , ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
==Collwyr rownd==
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'golli pencampwr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
==Anfanteision==
* Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
* Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
* Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (e.e. mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
==Ystyraethau pellach==
[[File:Centre Court.jpg|thumb|250px|Mae [[Tenis|tenis]] yn enghraifft o gamp sy'n cynnal twrnameintiau fel rheol ar ffurdd gornest ddileu]]
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (e.e. o’i gymharu â [[twrnamaint gron|thwrnamaint gron]]). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae [[Bet|betio]] yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnamentau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (h.y. chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
==Rowndiau mewn twrnamaint ddileu==
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?final |title=Final |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref>
: 16 tîm = "Rownd/Cymal '''yr Un Deg Chwech Olaf'''"
:: 8 tîm = "Rownd/Cymal '''go-cynderfynol'''/chwarteri/wyth olaf"
:::4 tîm = "Rownd/Cymal '''cynderfynol'''"
::::2 tîm = "Rownd/Cymal '''derfynnol'''/y ffeinal"
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
ehocs8lurhnajxbvpi2ol1dzm2mgrbg
11102483
11102482
2022-08-18T14:29:04Z
Stefanik
413
/* Rowndiau mewn twrnamaint ddileu */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|thumb|250px|[[Cwpan Cymru]] - enghraifft o dwrnamaint noc owt]]
Mae system '''twrnamaint dileu''',<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?knock-out |title=knock-out |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref> '''dileu fesul cymal''', '''gornest un cyfle''',<ref>{{cite web |url=https://twitter.com/SionJobbins/status/1560004952323399681 |title=Gornest un cyfle? |publisher=[[Twitter]] Bryn Williams @willia_bryn |access-date=17 Awst 2022}}</ref> '''bwrw allan''' neu, ar lafar, '''noc owt''' yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ''ffeinal'' ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
==Athroniaeth==
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal [[Arian (elfen)|arian]] ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal [[efydd]]. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
==Ceisiadau==
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau [[gwyddbwyll]], [[tenis]] a chwpan mewn [[pêl-droed]] (fel [[Cwpan Cymru]]) ymhlith eraill. Yng [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Nghynghrair Pencampwyr UEFA]] a [[Cwpan y Byd Pêl-droed|Cwpan y Byd]], mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau , ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
==Collwyr rownd==
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'golli pencampwr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
==Anfanteision==
* Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
* Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
* Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (e.e. mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
==Ystyraethau pellach==
[[File:Centre Court.jpg|thumb|250px|Mae [[Tenis|tenis]] yn enghraifft o gamp sy'n cynnal twrnameintiau fel rheol ar ffurdd gornest ddileu]]
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (e.e. o’i gymharu â [[twrnamaint gron|thwrnamaint gron]]). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae [[Bet|betio]] yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnamentau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (h.y. chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
==Rowndiau mewn twrnamaint ddileu==
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?final |title=Final |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref>
: 16 tîm = "Rownd/Cymal '''yr Un Deg Chwech Olaf'''"
:: 8 tîm = "Rownd/Cymal '''go-cynderfynol'''/chwarteri/wyth olaf"
:::4 tîm = "Rownd/Cymal '''cynderfynol'''"
::::2 tîm = "Rownd/Cymal '''derfynol'''/y ffeinal"
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
97b403xunnqua5gbd5j1c4okkzxhia6
11102484
11102483
2022-08-18T14:29:41Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Cwpan Cymru - Welsh Cup.jpg|thumb|250px|[[Cwpan Cymru]] - enghraifft o dwrnamaint ddileu]]
Mae system '''twrnamaint dileu''',<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?knock-out |title=knock-out |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref> '''dileu fesul cymal''', '''gornest un cyfle''',<ref>{{cite web |url=https://twitter.com/SionJobbins/status/1560004952323399681 |title=Gornest un cyfle? |publisher=[[Twitter]] Bryn Williams @willia_bryn |access-date=17 Awst 2022}}</ref> '''bwrw allan''' neu, ar lafar, '''noc owt''' yn ddull o gynnal twrnamaint chwaraeon. Mae pob cyfranogwr yn chwarae yn erbyn cyfranogwr arall. Mae enillydd y gêm neu'r gemau yn symud ymlaen i'r rownd nesaf ac i'r collwr mae ei rediad yn y twrnamaint yn dod ben.
Gelwir y gêm rhwng y ddau dîm neu chwaraewr olaf, sydd felly wedi ennill eu holl gemau hyd at y pwynt hwnnw, yn rownd derfynol neu'n aml yn ''ffeinal'' ar lafar.
Weithiau mewn rownd mae'r cyfranogwyr yn chwarae dwy gêm yn erbyn ei gilydd, unwaith yng maes cartref pob cyfranogwr.
==Athroniaeth==
Y syniad y tu ôl i'r system yw mai enillydd gêm yw'r chwaraewr cryfaf, er y gall amgylchiadau bob amser ei gwneud hi'n bosibl i'r cyfranogwr cryfaf golli. Y prif reswm dros ddefnyddio system 'knockout' felly yw bod nifer y gemau yn cael eu lleihau. Mae hyn yn arbennig o bwysig mewn twrnameintiau mawr gyda mwy na 100 o gyfranogwyr, a fyddai'n cymryd llawer gormod o amser pe bai'n rhaid pennu'r enillydd trwy gystadleuaeth (mini).
Mantais arall o systemau bwrw allan yw bod cyfranogwyr yn cymryd mwy o risgiau ac yn chwarae'n fwy mentrus, sy'n gwneud y gêm yn fwy deniadol. Y rheswm am hyn yw bod colli, mewn egwyddor, yn arwain ar unwaith at golli lle yn y gystadleuaeth. Ar y llaw arall, mae atyniad y gêm yn lleihau'n sylweddol pan fo'r lle yn y safle eisoes yn sicr a buddugoliaeth neu golled ychwanegol felly ddim yn bwysig mwyach. Hefyd, mewn system nocio allan, collir manteision 'strategol' ennill, colli neu gêm gyfartal.
Mewn gwirionedd, yn y system nocio, dim ond enillydd sy'n cael ei benderfynu yn y pen draw. Yn aml bydd y sawl sy'n colli yn y rownd derfynol yn derbyn yr ail wobr neu'r fedal [[Arian (elfen)|arian]] ac weithiau bydd y ddau sy'n colli yn y rownd gynderfynol yn chwarae am leoedd tri a phedwar yn rownd derfynol cysur, bydd y ddau yn cael medal [[efydd]]. Fodd bynnag, nid yw hyn yn golygu mai'r sawl sy'n colli yn y rownd derfynol mewn gwirionedd yw'r ail gyfranogwr gorau yn y twrnamaint, gan fod y system ddileu ar unwaith yn caniatáu i'r cyfranogwr ail orau gael ei ddileu yn gynnar yn y twrnamaint gan y cyfranogwr cryfaf. Dylid chwarae mwy o gemau i benderfynu pwy sydd wir â hawl i ail neu drydedd wobr. Felly dyma un o'r anfanteision mwyaf a grybwyllwyd ar gyfer system cnocio allan: mae risg y bydd cyfranogwyr cryf yn cael eu dileu yn gynnar yn y twrnamaint oherwydd anlwc, twpdra, a chwarae'n 'rhy gynnar' yn y twrnamaint yn erbyn tîm cryd. Gall cyfranogwyr gwan fynd yn bell yn anhaeddiannol.
==Ceisiadau==
Defnyddir systemau nocio mewn cystadlaethau [[gwyddbwyll]], [[tenis]] a chwpan mewn [[pêl-droed]] (fel [[Cwpan Cymru]]) ymhlith eraill. Yng [[Cynghrair y Pencampwyr UEFA|Nghynghrair Pencampwyr UEFA]] a [[Cwpan y Byd Pêl-droed|Cwpan y Byd]], mae'r rownd gyntaf yn cael ei chwarae mewn grwpiau , ac ar ôl hynny mae'r 16 olaf yn parhau yn ôl y system nocowt.
==Collwyr rownd==
Mewn twrnameintiau amatur, weithiau gosodir rownd collwr hefyd. Mae'r cyfranogwyr sy'n colli eu gêm gyntaf wedyn yn mynd i mewn i'r rownd collwyr hon, y gellir ei chwarae wedyn yn ôl system cnocio, gan arwain at 'golli pencampwr'. Mae pob cyfranogwr yn chwarae o leiaf dwy gêm.
==Anfanteision==
* Mae hanner y cyfranogwyr eisoes wedi'u dileu yn y rownd gyntaf. O ganlyniad, go brin y bydd chwaraewyr/timau gwannach yn ennill unrhyw brofiad twrnamaint.
* Mae'r fantais bod y system nocio yn lleihau nifer y gemau i'w chwarae hefyd yn golygu anfantais: oherwydd y lleiaf o gemau sy'n cael eu chwarae, y mwyaf yw dylanwad siawns, yn enwedig dylanwad y gêm gyfartal sy'n angenrheidiol cyn dechrau twrnamaint. Mae'r system cnocio allan felly ond yn addas ar gyfer pennu'r chwaraewr/tîm gorau, ond nid yr ail orau, gan y bydd y gêm gyfartal yn golygu bod y chwaraewr/tîm gorau yn cael ei neilltuo i'r ail orau.
* Mewn cystadlaethau lle mae cysylltiadau’n gyffredin, rhaid defnyddio torwyr gêm i benderfynu ar enillydd, mae’r rhain yn aml yn ddadleuol (e.e. mewn pêl-droed goramser , gôl aur , gôl arian , ciciau o’r smotyn , gemau ailchwarae neu hyd yn oed taflu llac).
==Ystyraethau pellach==
[[File:Centre Court.jpg|thumb|250px|Mae [[Tenis|tenis]] yn enghraifft o gamp sy'n cynnal twrnameintiau fel rheol ar ffurdd gornest ddileu]]
Mantais twrnamaint dileu yw bod penderfyniad yn cael ei wneud yn gymharol gyflym (e.e. o’i gymharu â [[twrnamaint gron|thwrnamaint gron]]). Mae trechu un-amser yn golygu eich bod yn cael eich dileu o'r twrnamaint. Felly, mae dylanwad uchel iawn yn cael ei briodoli i siawns yn y fformat twrnamaint hwn.
Mae [[Bet|betio]] yn ffafrio'r ffefrynnau, sy'n cael ei ystyried yn annheg gan weddill y chwaraewyr. Os yw cryfderau chwarae'r cyfranogwyr unigol yn newid yn gymharol araf, yna mae nifer fawr o'r un parau gêm yn arwain at dwrnamentau olynol, ac mae hyn yn anfoddhaol i'r trefnydd yn ogystal ag i'r gwyliwr. Yn ogystal, ni fyddai'r Rhif 128, sydd bob amser yn gorfod cystadlu yn erbyn Rhif 1, byth yn cael cyfle i wella.
Mewn twrnameintiau tenis, er enghraifft, defnyddir cymysgedd o dynnu lluniau a hadu. Mewn twrnameintiau Camp Lawn, dim ond y 32 chwaraewr gorau sy'n cael eu hadu: mae chwaraewr 1 yn cael ei hadu yn safle 1, mae chwaraewr 2 yn cael ei hadu yn safle 2, mae chwaraewyr 3 a 4 yn cael eu tynnu yn safleoedd 3 a 4, mae chwaraewyr 5 i 8 yn cael eu hadu ar gyfer safleoedd. 5 i 8, chwaraewyr 9 i 16 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 9 i 16 a chwaraewyr 17 i 32 yn cael eu tynnu ar gyfer safleoedd 17 i 32; bydd yr holl gyfranogwyr eraill (h.y. chwaraewyr 33 i 128) yn cael eu tynnu.
==Rowndiau mewn twrnamaint ddileu==
Mae natur twrnamaint ddileu yn golygu bod sawl rownd neu gymal sydd angen i'r tîm neu'r cyfranogwr ennill i fynd ymlaen cyn cyrraedd y rownd derfynol er mwyn ymgeisio i ennill y gwpan neu'r bencampwriaeth. Ceir gwahanol dermau ar draws y byd, dyma'r termau yn y Gymraeg:<ref>{{cite web |url=https://geiriaduracademi.org/?final |title=Final |publisher=[[Geiriadur yr Academi]] |access-date=2022-08-18}}</ref>
: 16 tîm = "Rownd/Cymal '''yr Un Deg Chwech Olaf'''"
:: 8 tîm = "Rownd/Cymal '''go-cynderfynol'''/chwarteri/wyth olaf"
:::4 tîm = "Rownd/Cymal '''cynderfynol'''"
::::2 tîm = "Rownd/Cymal '''derfynol'''/y ffeinal"
==Gweler hefyd==
* [[Twrnamaint gron]]
==Dolenni allannol==
*[https://www.faw.cymru/en/news/jd-welsh-cup-key-changes-competition-202122/ Trefn Cwpan Cymru] enghraifft o gystadleuaeth ar ffurf twrnamaint ddileu
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn chwaraeon}}
[[Categori:Chwaraeon]]
[[Categori:Gemau]]
61vjcq8i6c89swum306it9ahaykieus
Wolfgang Petersen
0
299144
11102466
2022-08-18T13:51:46Z
Deb
7
Crewyd drwy gyfieithu'r dudalen "[[:lv:Special:Redirect/revision/3671450|Volfgangs Petersens]]"
wikitext
text/x-wiki
'''Wolfgang Petersen''' ([[14 Mawrth]] [[1941]] &ndash; [[12 Awst]] [[2022]] ) yn gyfarwyddwr ffilm, cynhyrchydd a sgriptiwr [[Almaenwyr|Almaenig]]. Cafodd ei enwebu ar gyfer dwy [[Gwobrau'r Academi|Wobr Academi]] am ei ffilm frwydr o'r Ail Ryfel Byd Das ''Boot'' (1981), <ref name="Smith 2022">{{Cite news|last=Smith|first=Harrison|title=Wolfgang Petersen, Oscar-nominated director of 'Das Boot,' dies at 81|work=[[The Washington Post]]|date=16 August 2022|url=https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/16/filmmaker-wolfgang-petersen-dead/|access-date=17 August 2022}}</ref> Enwebwyd yr un ffilm am Wobr Ffilm BAFTA a Gwobr Urdd Cyfarwyddwyr America . <ref name="AllMovie">{{Cite web|title=Das Boot (1981) - Wolfgang Petersen - Awards|website=AllMovie|url=https://www.allmovie.com/movie/das-boot-v60982/awards|access-date=17 August 2022}}</ref> Ymhlith ei ffilmiau eraill mae " ''The NeverEnding Story'' " (1984), " My Enemy " (1985), " ''In the Line of Fire'' " (1993), " Epidemig " (1995), " The President's Airplane " ( ''Awyrlu Un'', 1997), " The Absolute Storm " (2000), " Troy " (2004) a " Poseidon " ( ''Poseidon'', 2006).
[[Categori:Genedigaethau 1941]]
[[Categori:Marwolaethau 2022]]
[[Categori:Cyfarwyddwyr Almaenig]]
[[Categori:Cynhyrchwyr ffilm Almaenig]]
6we92adoq01b91oq8oniedva5chmboz
11102475
11102466
2022-08-18T14:14:26Z
Deb
7
wikitext
text/x-wiki
Roedd '''Wolfgang Petersen''' ([[14 Mawrth]] [[1941]] – [[12 Awst]] [[2022]]) yn gyfarwyddwr ffilm, cynhyrchydd a sgriptiwr [[Almaenwyr|Almaenig]]. Cafodd ei enwebu ar gyfer dwy [[Gwobrau'r Academi|Wobr Academi]] am ei ffilm frwydr o'r Ail Ryfel Byd, ''Das Boot'' (1981),<ref name="Smith 2022">{{Cite news|last=Smith|first=Harrison|title=Wolfgang Petersen, Oscar-nominated director of 'Das Boot,' dies at 81|work=[[The Washington Post]]|date=16 Awst 2022|url=https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/16/filmmaker-wolfgang-petersen-dead/|access-date=17 Awst 2022|language=en}}</ref> Enwebwyd yr un ffilm am Wobr Ffilm BAFTA a Gwobr Urdd Cyfarwyddwyr America . <ref name="AllMovie">{{Cite web|title=Das Boot (1981) - Wolfgang Petersen - Awards|website=AllMovie|url=https://www.allmovie.com/movie/das-boot-v60982/awards|access-date=17 August 2022}}</ref> Ymhlith ei ffilmiau eraill mae ''The NeverEnding Story'' (1984), ''My Enemy'' (1985), ''In the Line of Fire'' (1993), ''Epidemig'' (1995), ''Air Force One'' (''Awyrlu Un'', 1997), ''The Perfect Storm'' (2000), ''Troy'' (2004) a ''Poseidon'' (2006).
Cafodd Petersen ei eni yn [[Emden]], yn fab i morwr. Rhwng 1953 a 1960, mynychodd y [[Gelehrtenschule des Johanneums]] yn [[Hamburg]].<ref name="NDR.de 2022">{{Cite web| date = 16 Awst 2022| title = Wolfgang Petersen: Ostfriese und "Das Boot"-Regisseur ist tot
| url = https://www.ndr.de/kultur/film/Wolfgang-Petersen-Ostfriese-und-Das-Boot-Regisseur-ist-tot,petersen398.html| url-status = live| archive-url = https://web.archive.org/web/20220816233646/http://www.ndr.de/kultur/film/Wolfgang-Petersen-Ostfriese-und-Das-Boot-Regisseur-ist-tot,petersen398.html| archive-date = 16 Awst 2022 | access-date = 17 Awst 2022| website = NDR.de | language = de}}
</ref>
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Petersen, Wolfgang}}
[[Categori:Cyfarwyddwyr Almaenig]]
[[Categori:Cynhyrchwyr ffilm Almaenig]]
[[Categori:Genedigaethau 1941]]
[[Categori:Marwolaethau 2022]]
4ctuaqmb9ssd914w2fxfljf5ryh2s63
11102476
11102475
2022-08-18T14:15:02Z
Deb
7
wikitext
text/x-wiki
{{Person | fetchwikidata=ALL | onlysourced=no | suppressfields= dinasyddiaeth | nationality = {{banergwlad|Yr Almaen}} | dateformat = dmy}}
Roedd '''Wolfgang Petersen''' ([[14 Mawrth]] [[1941]] – [[12 Awst]] [[2022]]) yn gyfarwyddwr ffilm, cynhyrchydd a sgriptiwr [[Almaenwyr|Almaenig]]. Cafodd ei enwebu ar gyfer dwy [[Gwobrau'r Academi|Wobr Academi]] am ei ffilm frwydr o'r Ail Ryfel Byd, ''Das Boot'' (1981),<ref name="Smith 2022">{{Cite news|last=Smith|first=Harrison|title=Wolfgang Petersen, Oscar-nominated director of 'Das Boot,' dies at 81|work=[[The Washington Post]]|date=16 Awst 2022|url=https://www.washingtonpost.com/obituaries/2022/08/16/filmmaker-wolfgang-petersen-dead/|access-date=17 Awst 2022|language=en}}</ref> Enwebwyd yr un ffilm am Wobr Ffilm BAFTA a Gwobr Urdd Cyfarwyddwyr America . <ref name="AllMovie">{{Cite web|title=Das Boot (1981) - Wolfgang Petersen - Awards|website=AllMovie|url=https://www.allmovie.com/movie/das-boot-v60982/awards|access-date=17 August 2022}}</ref> Ymhlith ei ffilmiau eraill mae ''The NeverEnding Story'' (1984), ''My Enemy'' (1985), ''In the Line of Fire'' (1993), ''Epidemig'' (1995), ''Air Force One'' (''Awyrlu Un'', 1997), ''The Perfect Storm'' (2000), ''Troy'' (2004) a ''Poseidon'' (2006).
Cafodd Petersen ei eni yn [[Emden]], yn fab i morwr. Rhwng 1953 a 1960, mynychodd y [[Gelehrtenschule des Johanneums]] yn [[Hamburg]].<ref name="NDR.de 2022">{{Cite web| date = 16 Awst 2022| title = Wolfgang Petersen: Ostfriese und "Das Boot"-Regisseur ist tot
| url = https://www.ndr.de/kultur/film/Wolfgang-Petersen-Ostfriese-und-Das-Boot-Regisseur-ist-tot,petersen398.html| url-status = live| archive-url = https://web.archive.org/web/20220816233646/http://www.ndr.de/kultur/film/Wolfgang-Petersen-Ostfriese-und-Das-Boot-Regisseur-ist-tot,petersen398.html| archive-date = 16 Awst 2022 | access-date = 17 Awst 2022| website = NDR.de | language = de}}
</ref>
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{DEFAULTSORT:Petersen, Wolfgang}}
[[Categori:Cyfarwyddwyr Almaenig]]
[[Categori:Cynhyrchwyr ffilm Almaenig]]
[[Categori:Genedigaethau 1941]]
[[Categori:Marwolaethau 2022]]
c1y482g2ts9hq5lcqy71yrfdsaw2bce
Dwrn y Ddraig
0
299145
11102470
2022-08-18T14:06:00Z
Llywelyn2000
796
Erthygl newydd - prawf efo AWB using [[Project:AWB|AWB]]
wikitext
text/x-wiki
{{Teitl italig}}
{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}
Ffilm gomedi a ffilm ar y grefft o ymladd gan y [[cyfarwyddwr ffilm|cyfarwyddwr]] [[Lo Wei]] yw '''''Dwrn y Ddraig''''' a gyhoeddwyd yn wreiddiol yn 1979. Teitl gwreiddiol y ffilm oedd '''''龍拳''''' ac fe’i cynhyrchwyd yn [[De Corea|Ne Corea]] a [[Hong Cong]] mewn [[Tsieineeg Mandarin]]. Mae'n ffilm a ddosbarthwyd drwy [[fideo ar alwad]]. ##Br_5_Sgript## ##Cerddor##
Y prif actor/ion yn y ffilm hon yw Jackie Chan, Nora Miao a James Tien. Cafodd ei ffilmio mewn lliw. {{Hawlfraint ffilmiau}}{{Cyfs ffilmiau}}
Fel y nodwyd, cyhoeddwyd y ffilm yn 1979. Ffilm fwyaf poblogaidd y flwyddyn honno oedd ''[[Apocalypse Now]]'' sef ffilm sy’n serennu [[Marlon Brando]], [[Dennis Hopper]] a [[Martin Sheen]] ac yn seiliedig ar y nofel fer ''[[Heart of Darkness]]'' gan [[Joseph Conrad]].
Hyd at 2022 roedd o leiaf 1,550 o ffilmiau Tsieineeg Mandarin wedi gweld golau dydd.
==Cyfarwyddwr==
Ganwyd y cyfarwyddwr ffilm Lo Wei ar 12 Rhagfyr 1918 yn Jiangsu a bu farw yn [[Hong Cong]] ar 26 Mai 2015. Roedd yn fwyaf cynhyrchiol yn 1949 ond ni ellir dweud fod y gwaith wedi cyrraedd enwogrwydd bydeang.
{{clirio}}
==Derbyniad==
{{Gwobrau ffilm ayb}}
{{Ffilmiau a enwebwyd}}
{{Incwm ffilmiau}}
{{clirio}}
==Gweler hefyd==
Cyhoeddodd Lo Wei nifer o ffilmiau gan gynnwys y canlynol:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?itemLabel (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?genre_label; SEPARATOR = " ") AS ?genres)
(MIN(?publicationDate) AS ?firstPublication)
WHERE
{
?item wdt:P57 wd:Q704161. # P57 = film director
OPTIONAL {
?item wdt:P136 ?genre.
?genre rdfs:label ?genre_label.
FILTER((LANG(?genre_label)) = "en")
}
OPTIONAL { ?item wdt:P577 ?publicationDate. }
SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en". }
}
GROUP BY ?item ?itemLabel
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Ffilm,P18:Delwedd,P495:Gwlad,P364:Iaith wreiddiol,?firstPublication:dyddiad
|thumb=100
|links=
}}
{{Wikidata list end}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Dwrn y Ddraig}}
[[Categori:Ffilmiau gan gyfarwyddwyr ffilm gwrywaidd Tsieineeg Mandarin]]
[[Categori:Ffilmiau lliw]]
[[Categori:Ffilmiau lliw o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau comedi o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau Tsieineeg Mandarin]]
[[Categori:Ffilmiau o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau comedi]]
[[Categori:Ffilmiau ar y grefft o ymladd]]
[[Categori:Ffilmiau ar y grefft o ymladd o Dde Corea]]
[[Categori:Fflimiau 1979]]
[[Categori:Ffilmiau gyda llai na 10 o actorion lleisiol]]
[[Categori:Ffilmiau a ddosbarthwyd drwy fideo ar alwad]]
mupnagq2xc08qkcp09sanl77tis5tw0
11102471
11102470
2022-08-18T14:06:54Z
ListeriaBot
34804
Wikidata list updated [V2]
wikitext
text/x-wiki
{{Teitl italig}}
{{Pethau| suppressfields= | fetchwikidata = ALL }}
Ffilm gomedi a ffilm ar y grefft o ymladd gan y [[cyfarwyddwr ffilm|cyfarwyddwr]] [[Lo Wei]] yw '''''Dwrn y Ddraig''''' a gyhoeddwyd yn wreiddiol yn 1979. Teitl gwreiddiol y ffilm oedd '''''龍拳''''' ac fe’i cynhyrchwyd yn [[De Corea|Ne Corea]] a [[Hong Cong]] mewn [[Tsieineeg Mandarin]]. Mae'n ffilm a ddosbarthwyd drwy [[fideo ar alwad]]. ##Br_5_Sgript## ##Cerddor##
Y prif actor/ion yn y ffilm hon yw Jackie Chan, Nora Miao a James Tien. Cafodd ei ffilmio mewn lliw. {{Hawlfraint ffilmiau}}{{Cyfs ffilmiau}}
Fel y nodwyd, cyhoeddwyd y ffilm yn 1979. Ffilm fwyaf poblogaidd y flwyddyn honno oedd ''[[Apocalypse Now]]'' sef ffilm sy’n serennu [[Marlon Brando]], [[Dennis Hopper]] a [[Martin Sheen]] ac yn seiliedig ar y nofel fer ''[[Heart of Darkness]]'' gan [[Joseph Conrad]].
Hyd at 2022 roedd o leiaf 1,550 o ffilmiau Tsieineeg Mandarin wedi gweld golau dydd.
==Cyfarwyddwr==
Ganwyd y cyfarwyddwr ffilm Lo Wei ar 12 Rhagfyr 1918 yn Jiangsu a bu farw yn [[Hong Cong]] ar 26 Mai 2015. Roedd yn fwyaf cynhyrchiol yn 1949 ond ni ellir dweud fod y gwaith wedi cyrraedd enwogrwydd bydeang.
{{clirio}}
==Derbyniad==
{{Gwobrau ffilm ayb}}
{{Ffilmiau a enwebwyd}}
{{Incwm ffilmiau}}
{{clirio}}
==Gweler hefyd==
Cyhoeddodd Lo Wei nifer o ffilmiau gan gynnwys y canlynol:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?itemLabel (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?genre_label; SEPARATOR = " ") AS ?genres)
(MIN(?publicationDate) AS ?firstPublication)
WHERE
{
?item wdt:P57 wd:Q704161. # P57 = film director
OPTIONAL {
?item wdt:P136 ?genre.
?genre rdfs:label ?genre_label.
FILTER((LANG(?genre_label)) = "en")
}
OPTIONAL { ?item wdt:P577 ?publicationDate. }
SERVICE wikibase:label { bd:serviceParam wikibase:language "en". }
}
GROUP BY ?item ?itemLabel
LIMIT 10
|sort=label
|columns=label:Ffilm,P18:Delwedd,P495:Gwlad,P364:Iaith wreiddiol,?firstPublication:dyddiad
|thumb=100
|links=
}}
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
! Ffilm
! Delwedd
! Gwlad
! Iaith wreiddiol
! dyddiad
|-
| ''[[:d:Q20001022|A Man Called Tiger]]''
|
| [[Hong Cong]]
| ''[[:d:Q727694|Mandarin safonol]]''
| 1973-01-01
|-
| ''[[:d:Q56308923|Angel with the Iron Fists]]''
|
|
|
| 1967-01-01
|-
| ''[[:d:Q18676993|Back Alley Princess]]''
|
| [[Hong Cong]]
| [[Cantoneg]]
| 1973-01-01
|-
| ''[[:d:Q56249371|Crocodile River]]''
|
| [[Hong Cong]]<br/>[[Gwlad Tai]]
| [[Tsieineeg Mandarin]]
| 1965-01-01
|-
| ''[[:d:Q48774129|Death Valley]]''
|
|
|
| 1968-01-01
|-
| ''[[:d:Q20462689|Filem Bayangan Ajal]]''
|
| [[Hong Cong]]
|
| 1968-01-01
|-
| ''[[:d:Q16923875|Naughty, Naughty]]''
|
| [[Hong Cong]]
| [[Cantoneg]]
| 1974-01-01
|-
| ''[[:d:Q15382987|The Invincible Seafighter – In den Krallen der Drogenschmuggler]]''
|
| [[Hong Cong]]
| ''[[:d:Q727694|Mandarin safonol]]''
| 1973-01-01
|-
| ''[[:d:Q30727773|Vengeance of a Snow Girl]]''
|
|
|
| 1971-01-01
|-
| ''[[:d:Q15917147|金石情]]''
|
| [[Hong Cong]]
| ''[[:d:Q727694|Mandarin safonol]]''
| 1968-01-01
|}
{{Wikidata list end}}
==Cyfeiriadau==
{{cyfeiriadau}}
{{Rheoli awdurdod}}
{{DEFAULTSORT:Dwrn y Ddraig}}
[[Categori:Ffilmiau gan gyfarwyddwyr ffilm gwrywaidd Tsieineeg Mandarin]]
[[Categori:Ffilmiau lliw]]
[[Categori:Ffilmiau lliw o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau comedi o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau Tsieineeg Mandarin]]
[[Categori:Ffilmiau o Dde Corea]]
[[Categori:Ffilmiau comedi]]
[[Categori:Ffilmiau ar y grefft o ymladd]]
[[Categori:Ffilmiau ar y grefft o ymladd o Dde Corea]]
[[Categori:Fflimiau 1979]]
[[Categori:Ffilmiau gyda llai na 10 o actorion lleisiol]]
[[Categori:Ffilmiau a ddosbarthwyd drwy fideo ar alwad]]
hrrye52tvdf48r0zj2iw0cwxmfaw2kr
Die Hände Meiner Mutter
0
299146
11102478
2022-08-18T14:17:15Z
Llywelyn2000
796
Symudodd Llywelyn2000 y dudalen [[Die Hände Meiner Mutter]] i [[Die Hände meiner Mutter]]: ffurf wreiddiol (gw Sgwrs)
wikitext
text/x-wiki
#ail-cyfeirio [[Die Hände meiner Mutter]]
qv69qzfa7d0invajqwg1j1m3en09y6i
Sgwrs:Die Hände Meiner Mutter
1
299147
11102480
2022-08-18T14:17:16Z
Llywelyn2000
796
Symudodd Llywelyn2000 y dudalen [[Sgwrs:Die Hände Meiner Mutter]] i [[Sgwrs:Die Hände meiner Mutter]]: ffurf wreiddiol (gw Sgwrs)
wikitext
text/x-wiki
#ail-cyfeirio [[Sgwrs:Die Hände meiner Mutter]]
2rb4vltx40l488oey05vm06wpc5x8p5
Cystadleuaeth Cân Eurovision 1977
0
299148
11102507
2022-08-18T20:25:45Z
Applefrangipane
66245
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Gwybodlen Eurovision | enw = Cystadleuaeth Cân Eurovision | blwyddyn = 1977 | dyddiad = 7 Mai 1977 | lleoliad = Wembley Conference Centre, [[Llundain]], [[Y Deyrnas Unedig]] | cyflwynyddion = [[Angela Rippon]] | arweinydd = [[Ronnie Hazlehurst]] | darlledwr = British Broadcasting Corporation ([[BBC]]) | cyfarwyddo = Stewart Morris | agoriad = Taith o [[Gwledydd y Deyrnas Unedig|wledydd y Deyrnas Unedig]] o'r awyr | egwyl = Mr Acker Bilk a'r Paramo...'
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen Eurovision
| enw = Cystadleuaeth Cân Eurovision
| blwyddyn = 1977
| dyddiad = 7 Mai 1977
| lleoliad = Wembley Conference Centre, [[Llundain]], [[Y Deyrnas Unedig]]
| cyflwynyddion = [[Angela Rippon]]
| arweinydd = [[Ronnie Hazlehurst]]
| darlledwr = British Broadcasting Corporation ([[BBC]])
| cyfarwyddo = Stewart Morris
| agoriad = Taith o [[Gwledydd y Deyrnas Unedig|wledydd y Deyrnas Unedig]] o'r awyr
| egwyl = Mr Acker Bilk a'r Paramount Jazz Men
| nifer = 18
| cyntaf = Dim
| dychwelyd = {{ESC|Sweden}}
| tynnu'n ôl = {{ESC|Iwgoslafia}}
| system = Mae beirniaid proffesiynol o bob wlad yn rhoi 12, 10, 8-1 pwynt at eu deg hoff gân
| nul = Dim
| ennillwr = {{ESC|Ffrainc}}<br/>"[[L'oiseau et l'enfant]]"
| eicon = Wiki Eurovision Heart (Infobox).svg
}}
'''Cystadleuaeth Cân Eurovision 1977''' oedd y 22ain [[Cystadleuaeth Cân Eurovision]] blynyddol. Cynhaliwyd y gystadleuaeth yn [[Llundain]] ar ôl llwyddiant [[Brotherhood of Man]] ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1976|1976]] gyda'r cân "[[Save Your Kisses For Me]]". Roedd y gystadleuaeth hon y gyntaf i fod ym mis Mai ers y gystadleuaeth gyntaf ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1956|1956]]. Cyflwynydd y sioe oedd [[Angela Rippon]].
Daeth 18 wlad i'r gystadleuaeth; dychwelodd {{GwladESC|Sweden}} ar ôl absenoldeb yn y gystadleuaeth flaenorol, a ni chystadlodd {{GwladESC|Iwgoslafia}}. Roedd {{GwladESC|Tiwnisia}} wedi bwriadu cystadlu, ond wedi tynnu allan.
Ennillodd {{GwladESC|Ffrainc}} gyda'r cân "[[L'oiseau et l'enfant]]" ("Yr aderyn a'r plentyn"), perfformiwyd gan [[Marie Myriam]], ysgrifennwyd gan Joe Gracy a chyfansoddwyd gan Jean-Paul Cara. Daeth y Deyrnas Unedig yn ail gyda [[Lynsey de Paul]] a [[Mike Moran]], ac {{GwladESC|Iwerddon}}, {{GwladESC|Monaco}} a {{GwladESC|Gwlad Groeg}} yn cwblhau y pump uchaf. Roedd llwyddiant Ffrainc yn record hyd yn hyn, a chafodd ei thorri gan {{GwladESC|Lwcsembwrg}} ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1983|1983]].
==Cynhyrchiad==
===Lleoliad===
Dewiswyd y [[Wembley Conference Centre]] newydd i fod y lleoliad ar gyfer y gystadleuaeth - y ganolfan gynhadledd gyntaf yn y Deyrnas Unedig. Cafodd ei dymchwel yn 2006.
===Fformat===
Daeth y rheol i ganu mewn ieithoedd swyddogol mewn grym eto yn y gystadleuaeth hon, pedair mlynedd ar ôl dewisiad i sgrapio'r rheol ar gyfer y gystadleuaeth ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1973|1973]]. Serch hynny, roedd caniatad gan {{GwladESC|Yr Almaen}} a {{GwladESC|Gwlad Belg}} canu yn Saesneg am y ffaith mai'r ddau gwlad wedi dewis eu caneuon yn barod wrth ystyried y rheol fel "awgrym".<ref name=ESC60>{{cite web|year=2015|website=60 years of Eurovision Song Contest|title=60 years of Eurovision Song Contest - the 70's|lang=en-gb|url=https://60th.eurovision.tv/70s|access-date=6 Awst 2022|publisher=EBU}}</ref>
Roedd nifer o gamgymeriadau yn ystod y cyfnod pleidleisio, ac roedd angen i'r goruchwyliwr Clifford Brown gywiro'r pwyntiau. Cywirwyd y pwyntiau ar ôl y darllediad.
===Arweinwyr===
Roedd [[arweinydd (cerddoriaeth)|arweinydd]] gan y cerddorfa ar gyfer pob perfformiad.<ref name=Arweinwyr>{{cite web|url=http://www.andtheconductoris.eu/|title=And the conductor is...|access-date=5 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
{{Div col|colwidth=20em}}
* {{ESC|Iwerddon}} – Noel Kelehan
* {{ESC|Monaco}} – Yvon Rioland
* {{ESC|Yr Iseldiroedd}} – Harry van Hoof
* {{ESC|Awstria}} – Christian Kolonovits
* {{ESC|Norwy}} – Carsten Klouman
* {{ESC|Yr Almaen}} – [[Ronnie Hazlehurst]]
* {{ESC|Lwcsembwrg}} – Johnny Arthey
* {{ESC|Portiwgal}} – José Calvário
* {{ESC|Y Deyrnas Unedig}} – Ronnie Hazlehurst
* {{ESC|Gwlad Groeg}} – Giorgos Hatzinasios
* {{ESC|Israel}} – Eldad Shrim (אלדד שרים)
* {{ESC|Y Swistir}} – Peter Jacques
* {{ESC|Sweden}} – Anders Berglund
* {{ESC|Sbaen|1977}} – Rafael Ibarbia
* {{ESC|Yr Eidal}} – Maurizio Fabrizio
* {{ESC|Y Ffindir}} – Ossi Runne
* {{ESC|Gwlad Belg}} – Alyn Ainsworth
* {{ESC|Ffrainc}} – Raymond Donnez
{{div col end}}
==Cystadleuwyr a chanlyniadau==
{| class="sortable wikitable plainrowheaders"
|-
! scope="col" | Trefn
! scope="col" | Gwlad
! scope="col" | Canwr
! scope="col" | Cân
! scope="col" | Iaith<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest 1977|url=http://www.diggiloo.net/?1977|publisher=The Diggiloo Thrush|access-date=6 Awst 2022}}</ref><ref>{{cite web |title=Eurovision Song Contest 1977 |url=https://4lyrics.eu/eurovision/esc-1977/results/ |website=4Lyrics.eu |access-date=6 Awst 2022}}</ref>
!Cyfieithiad
! scope="col" | Pwyntiau
! scope="col" | Safle<ref>{{cite web |title=Final of London 1977 |url=https://eurovision.tv/event/london-1977/final |publisher=European Broadcasting Union |access-date=6 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 1
| {{ESC|Iwerddon|y=}}
| {{sortname|The|Swarbriggs Plus Two|The Swarbriggs}}
| "It's Nice to Be in Love Again"
| [[Saesneg]]
|"Mae'n neis bod mewn cariad eto"
| 119
| 3
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 2
| {{ESC|Monaco|y=}}
| {{sortname|Michèle|Torr}}
| "Une petite française"
| [[Ffrangeg]]
|"Ffrances fach"
| 96
| 4
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 3
| {{ESC|Yr Iseldiroedd|y=}}
| {{sortname|Heddy|Lester}}
| "De mallemolen"
| [[Iseldireg]]
|"Meri-go-rownd"
| 35
| 12
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 4
| {{ESC|Awstria|y=}}
| Schmetterlinge
| "Boom Boom Boomerang"
| [[Almaeneg]]
|
| 11
| 17
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 5
| {{ESC|Norwy|y=}}
| {{sortname|Anita|Skorgan}}
| "Casanova"
| [[Norwyeg]]
|
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 6
| {{ESC|Yr Almaen|y=}}
| [[Silver Convention]]
| "Telegram"
| Saesneg
|"Gwifreb"
| 55
| 8
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 7
| {{ESC|Lwcsembwrg|y=}}
| {{sortname|Anne-Marie|B|nolink=1}}
| "Frère Jacques"
| Ffrangeg
|
| 17
| 16
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 8
| {{ESC|Portiwgal|y=}}
| {{sortname|Os|Amigos}}
| "Portugal no coração"
| [[Portiwgaleg]]
|"Portiwgal yn fy nghalon"
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 9
| {{ESC|Y Deyrnas Unedig|y=}}
| {{sortname|Lynsey de|Paul}} and [[Michael Moran (music producer)|Mike Moran]]
| "[[Rock Bottom (cân Lynsey de Paul a Mike Moran)|Rock Bottom]]"
| Saesneg
|"Y gwaelod"
| 121
| 2
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 10
| {{ESC|Gwlad Groeg|y=}}
| Pascalis, Marianna, Robert and [[Bessy Argyraki|Bessy]]
| "Mathema solfege" <small>(Μάθημα σολφέζ)</small>
| [[Groeg (iaith)|Groeg]]
|"Gwers sol-ffa"
| 92
| 5
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 11
| {{ESC|Israel|y=}}
| [[Ilanit]]
| "Ahava Hi Shir Lishnayim" <small>(אהבה היא שיר לשניים)</small>
| [[Hebraeg]]
|"Mae cariad yn gân i ddau"
| 49
| 11
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 12
| {{ESC|Y Swistir|y=}}
| {{sortname|Pepe|Lienhard Band|Pepe Lienhard}}
| "Swiss Lady"
| Almaeneg
|"Menyw Swisaidd"
| 71
| 6
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 13
| {{ESC|Sweden|y=}}
| [[Forbes (band)|Forbes]]
| "Beatles"
| [[Swedeg]]
|
| 2
| 18
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 14
| {{ESC|Sbaen|1977|y=}}
| [[Micky (Canwr Sbaenaidd)|Micky]]
| "Enséñame a cantar"
| [[Sbaeneg]]
|"Dysgwch fi i ganu"
| 52
| 9
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 15
| {{ESC|Yr Eidal|y=}}
| {{sortname|Mia|Martini}}
| "Libera"
| [[Eidaleg]]
|"Rhydd"
| 33
| 13
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 16
| {{ESC|Y Ffindir|y=}}
| {{sortname|Monica|Aspelund}}
| "Lapponia"
| [[Ffineg]]
|
| 50
| 10
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 17
| {{ESC|Gwlad Belg|y=}}
| [[Hearts of Soul|Dream Express]]
| "A Million in One, Two, Three"
| Saesneg
|"Miliwn mewn un, dau, tri"
| 69
| 7
|- style="font-weight:bold; background:gold;"
! scope="row" style="text-align:center; font-weight:bold; background:gold;" | 18
| {{ESC|Ffrainc|y=}}
| {{sortname|Marie|Myriam}}
| "[[L'oiseau et l'enfant]]"
| Ffrangeg
|"Yr aderyn a'r plentyn"
| 136
| 1
|}
==Digwyddiadau==
Gohiriwyd y gystadleuaeth am fis oherwydd streic gan ddynion camera a thechnegwyr y BBC. Hefyd, o ganlyniad i'r streiciau a diffyg amser trefnu'r gystadleuaeth, nid oedd cardiau lluniau ar gyfer y cynhyrchiad teledu, a dangoswyd y gynulleidfa yn eu lle.<ref name=ESC60></ref>
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{Cystadleuaeth Cân Eurovision}}
4fjzxthfqw206gowqbw8llj5h0s9ba4
11102530
11102507
2022-08-18T22:26:09Z
Applefrangipane
66245
categoriau
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen Eurovision
| enw = Cystadleuaeth Cân Eurovision
| blwyddyn = 1977
| dyddiad = 7 Mai 1977
| lleoliad = Wembley Conference Centre, [[Llundain]], [[Y Deyrnas Unedig]]
| cyflwynyddion = [[Angela Rippon]]
| arweinydd = [[Ronnie Hazlehurst]]
| darlledwr = British Broadcasting Corporation ([[BBC]])
| cyfarwyddo = Stewart Morris
| agoriad = Taith o [[Gwledydd y Deyrnas Unedig|wledydd y Deyrnas Unedig]] o'r awyr
| egwyl = Mr Acker Bilk a'r Paramount Jazz Men
| nifer = 18
| cyntaf = Dim
| dychwelyd = {{ESC|Sweden}}
| tynnu'n ôl = {{ESC|Iwgoslafia}}
| system = Mae beirniaid proffesiynol o bob wlad yn rhoi 12, 10, 8-1 pwynt at eu deg hoff gân
| nul = Dim
| ennillwr = {{ESC|Ffrainc}}<br/>"[[L'oiseau et l'enfant]]"
| eicon = Wiki Eurovision Heart (Infobox).svg
}}
'''Cystadleuaeth Cân Eurovision 1977''' oedd y 22ain [[Cystadleuaeth Cân Eurovision]] blynyddol. Cynhaliwyd y gystadleuaeth yn [[Llundain]] ar ôl llwyddiant [[Brotherhood of Man]] ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1976|1976]] gyda'r cân "[[Save Your Kisses For Me]]". Roedd y gystadleuaeth hon y gyntaf i fod ym mis Mai ers y gystadleuaeth gyntaf ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1956|1956]]. Cyflwynydd y sioe oedd [[Angela Rippon]].
Daeth 18 wlad i'r gystadleuaeth; dychwelodd {{GwladESC|Sweden}} ar ôl absenoldeb yn y gystadleuaeth flaenorol, a ni chystadlodd {{GwladESC|Iwgoslafia}}. Roedd {{GwladESC|Tiwnisia}} wedi bwriadu cystadlu, ond wedi tynnu allan.
Ennillodd {{GwladESC|Ffrainc}} gyda'r cân "[[L'oiseau et l'enfant]]" ("Yr aderyn a'r plentyn"), perfformiwyd gan [[Marie Myriam]], ysgrifennwyd gan Joe Gracy a chyfansoddwyd gan Jean-Paul Cara. Daeth y Deyrnas Unedig yn ail gyda [[Lynsey de Paul]] a [[Mike Moran]], ac {{GwladESC|Iwerddon}}, {{GwladESC|Monaco}} a {{GwladESC|Gwlad Groeg}} yn cwblhau y pump uchaf. Roedd llwyddiant Ffrainc yn record hyd yn hyn, a chafodd ei thorri gan {{GwladESC|Lwcsembwrg}} ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1983|1983]].
==Cynhyrchiad==
===Lleoliad===
Dewiswyd y [[Wembley Conference Centre]] newydd i fod y lleoliad ar gyfer y gystadleuaeth - y ganolfan gynhadledd gyntaf yn y Deyrnas Unedig. Cafodd ei dymchwel yn 2006.
===Fformat===
Daeth y rheol i ganu mewn ieithoedd swyddogol mewn grym eto yn y gystadleuaeth hon, pedair mlynedd ar ôl dewisiad i sgrapio'r rheol ar gyfer y gystadleuaeth ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1973|1973]]. Serch hynny, roedd caniatad gan {{GwladESC|Yr Almaen}} a {{GwladESC|Gwlad Belg}} canu yn Saesneg am y ffaith mai'r ddau gwlad wedi dewis eu caneuon yn barod wrth ystyried y rheol fel "awgrym".<ref name=ESC60>{{cite web|year=2015|website=60 years of Eurovision Song Contest|title=60 years of Eurovision Song Contest - the 70's|lang=en-gb|url=https://60th.eurovision.tv/70s|access-date=6 Awst 2022|publisher=EBU}}</ref>
Roedd nifer o gamgymeriadau yn ystod y cyfnod pleidleisio, ac roedd angen i'r goruchwyliwr Clifford Brown gywiro'r pwyntiau. Cywirwyd y pwyntiau ar ôl y darllediad.
===Arweinwyr===
Roedd [[arweinydd (cerddoriaeth)|arweinydd]] gan y cerddorfa ar gyfer pob perfformiad.<ref name=Arweinwyr>{{cite web|url=http://www.andtheconductoris.eu/|title=And the conductor is...|access-date=5 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
{{Div col|colwidth=20em}}
* {{ESC|Iwerddon}} – Noel Kelehan
* {{ESC|Monaco}} – Yvon Rioland
* {{ESC|Yr Iseldiroedd}} – Harry van Hoof
* {{ESC|Awstria}} – Christian Kolonovits
* {{ESC|Norwy}} – Carsten Klouman
* {{ESC|Yr Almaen}} – [[Ronnie Hazlehurst]]
* {{ESC|Lwcsembwrg}} – Johnny Arthey
* {{ESC|Portiwgal}} – José Calvário
* {{ESC|Y Deyrnas Unedig}} – Ronnie Hazlehurst
* {{ESC|Gwlad Groeg}} – Giorgos Hatzinasios
* {{ESC|Israel}} – Eldad Shrim (אלדד שרים)
* {{ESC|Y Swistir}} – Peter Jacques
* {{ESC|Sweden}} – Anders Berglund
* {{ESC|Sbaen|1977}} – Rafael Ibarbia
* {{ESC|Yr Eidal}} – Maurizio Fabrizio
* {{ESC|Y Ffindir}} – Ossi Runne
* {{ESC|Gwlad Belg}} – Alyn Ainsworth
* {{ESC|Ffrainc}} – Raymond Donnez
{{div col end}}
==Cystadleuwyr a chanlyniadau==
{| class="sortable wikitable plainrowheaders"
|-
! scope="col" | Trefn
! scope="col" | Gwlad
! scope="col" | Canwr
! scope="col" | Cân
! scope="col" | Iaith<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest 1977|url=http://www.diggiloo.net/?1977|publisher=The Diggiloo Thrush|access-date=6 Awst 2022}}</ref><ref>{{cite web |title=Eurovision Song Contest 1977 |url=https://4lyrics.eu/eurovision/esc-1977/results/ |website=4Lyrics.eu |access-date=6 Awst 2022}}</ref>
!Cyfieithiad
! scope="col" | Pwyntiau
! scope="col" | Safle<ref>{{cite web |title=Final of London 1977 |url=https://eurovision.tv/event/london-1977/final |publisher=European Broadcasting Union |access-date=6 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 1
| {{ESC|Iwerddon|y=}}
| {{sortname|The|Swarbriggs Plus Two|The Swarbriggs}}
| "It's Nice to Be in Love Again"
| [[Saesneg]]
|"Mae'n neis bod mewn cariad eto"
| 119
| 3
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 2
| {{ESC|Monaco|y=}}
| {{sortname|Michèle|Torr}}
| "Une petite française"
| [[Ffrangeg]]
|"Ffrances fach"
| 96
| 4
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 3
| {{ESC|Yr Iseldiroedd|y=}}
| {{sortname|Heddy|Lester}}
| "De mallemolen"
| [[Iseldireg]]
|"Meri-go-rownd"
| 35
| 12
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 4
| {{ESC|Awstria|y=}}
| Schmetterlinge
| "Boom Boom Boomerang"
| [[Almaeneg]]
|
| 11
| 17
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 5
| {{ESC|Norwy|y=}}
| {{sortname|Anita|Skorgan}}
| "Casanova"
| [[Norwyeg]]
|
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 6
| {{ESC|Yr Almaen|y=}}
| [[Silver Convention]]
| "Telegram"
| Saesneg
|"Gwifreb"
| 55
| 8
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 7
| {{ESC|Lwcsembwrg|y=}}
| {{sortname|Anne-Marie|B|nolink=1}}
| "Frère Jacques"
| Ffrangeg
|
| 17
| 16
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 8
| {{ESC|Portiwgal|y=}}
| {{sortname|Os|Amigos}}
| "Portugal no coração"
| [[Portiwgaleg]]
|"Portiwgal yn fy nghalon"
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 9
| {{ESC|Y Deyrnas Unedig|y=}}
| {{sortname|Lynsey de|Paul}} and [[Michael Moran (music producer)|Mike Moran]]
| "[[Rock Bottom (cân Lynsey de Paul a Mike Moran)|Rock Bottom]]"
| Saesneg
|"Y gwaelod"
| 121
| 2
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 10
| {{ESC|Gwlad Groeg|y=}}
| Pascalis, Marianna, Robert and [[Bessy Argyraki|Bessy]]
| "Mathema solfege" <small>(Μάθημα σολφέζ)</small>
| [[Groeg (iaith)|Groeg]]
|"Gwers sol-ffa"
| 92
| 5
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 11
| {{ESC|Israel|y=}}
| [[Ilanit]]
| "Ahava Hi Shir Lishnayim" <small>(אהבה היא שיר לשניים)</small>
| [[Hebraeg]]
|"Mae cariad yn gân i ddau"
| 49
| 11
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 12
| {{ESC|Y Swistir|y=}}
| {{sortname|Pepe|Lienhard Band|Pepe Lienhard}}
| "Swiss Lady"
| Almaeneg
|"Menyw Swisaidd"
| 71
| 6
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 13
| {{ESC|Sweden|y=}}
| [[Forbes (band)|Forbes]]
| "Beatles"
| [[Swedeg]]
|
| 2
| 18
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 14
| {{ESC|Sbaen|1977|y=}}
| [[Micky (Canwr Sbaenaidd)|Micky]]
| "Enséñame a cantar"
| [[Sbaeneg]]
|"Dysgwch fi i ganu"
| 52
| 9
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 15
| {{ESC|Yr Eidal|y=}}
| {{sortname|Mia|Martini}}
| "Libera"
| [[Eidaleg]]
|"Rhydd"
| 33
| 13
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 16
| {{ESC|Y Ffindir|y=}}
| {{sortname|Monica|Aspelund}}
| "Lapponia"
| [[Ffineg]]
|
| 50
| 10
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 17
| {{ESC|Gwlad Belg|y=}}
| [[Hearts of Soul|Dream Express]]
| "A Million in One, Two, Three"
| Saesneg
|"Miliwn mewn un, dau, tri"
| 69
| 7
|- style="font-weight:bold; background:gold;"
! scope="row" style="text-align:center; font-weight:bold; background:gold;" | 18
| {{ESC|Ffrainc|y=}}
| {{sortname|Marie|Myriam}}
| "[[L'oiseau et l'enfant]]"
| Ffrangeg
|"Yr aderyn a'r plentyn"
| 136
| 1
|}
==Digwyddiadau==
Gohiriwyd y gystadleuaeth am fis oherwydd streic gan ddynion camera a thechnegwyr y BBC. Hefyd, o ganlyniad i'r streiciau a diffyg amser trefnu'r gystadleuaeth, nid oedd cardiau lluniau ar gyfer y cynhyrchiad teledu, a dangoswyd y gynulleidfa yn eu lle.<ref name=ESC60></ref>
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{Cystadleuaeth Cân Eurovision}}
[[Categori:Cystadleuaeth Cân Eurovision|1977]
[[Categori:1977]]
s7xhaivvfku6oz5gv72y2i9p0cec6eb
11102531
11102530
2022-08-18T22:26:22Z
Applefrangipane
66245
dolen
wikitext
text/x-wiki
{{Gwybodlen Eurovision
| enw = Cystadleuaeth Cân Eurovision
| blwyddyn = 1977
| dyddiad = 7 Mai 1977
| lleoliad = Wembley Conference Centre, [[Llundain]], [[Y Deyrnas Unedig]]
| cyflwynyddion = [[Angela Rippon]]
| arweinydd = [[Ronnie Hazlehurst]]
| darlledwr = British Broadcasting Corporation ([[BBC]])
| cyfarwyddo = Stewart Morris
| agoriad = Taith o [[Gwledydd y Deyrnas Unedig|wledydd y Deyrnas Unedig]] o'r awyr
| egwyl = Mr Acker Bilk a'r Paramount Jazz Men
| nifer = 18
| cyntaf = Dim
| dychwelyd = {{ESC|Sweden}}
| tynnu'n ôl = {{ESC|Iwgoslafia}}
| system = Mae beirniaid proffesiynol o bob wlad yn rhoi 12, 10, 8-1 pwynt at eu deg hoff gân
| nul = Dim
| ennillwr = {{ESC|Ffrainc}}<br/>"[[L'oiseau et l'enfant]]"
| eicon = Wiki Eurovision Heart (Infobox).svg
}}
'''Cystadleuaeth Cân Eurovision 1977''' oedd y 22ain [[Cystadleuaeth Cân Eurovision]] blynyddol. Cynhaliwyd y gystadleuaeth yn [[Llundain]] ar ôl llwyddiant [[Brotherhood of Man]] ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1976|1976]] gyda'r cân "[[Save Your Kisses For Me]]". Roedd y gystadleuaeth hon y gyntaf i fod ym mis Mai ers y gystadleuaeth gyntaf ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1956|1956]]. Cyflwynydd y sioe oedd [[Angela Rippon]].
Daeth 18 wlad i'r gystadleuaeth; dychwelodd {{GwladESC|Sweden}} ar ôl absenoldeb yn y gystadleuaeth flaenorol, a ni chystadlodd {{GwladESC|Iwgoslafia}}. Roedd {{GwladESC|Tiwnisia}} wedi bwriadu cystadlu, ond wedi tynnu allan.
Ennillodd {{GwladESC|Ffrainc}} gyda'r cân "[[L'oiseau et l'enfant]]" ("Yr aderyn a'r plentyn"), perfformiwyd gan [[Marie Myriam]], ysgrifennwyd gan Joe Gracy a chyfansoddwyd gan Jean-Paul Cara. Daeth y Deyrnas Unedig yn ail gyda [[Lynsey de Paul]] a [[Mike Moran]], ac {{GwladESC|Iwerddon}}, {{GwladESC|Monaco}} a {{GwladESC|Gwlad Groeg}} yn cwblhau y pump uchaf. Roedd llwyddiant Ffrainc yn record hyd yn hyn, a chafodd ei thorri gan {{GwladESC|Lwcsembwrg}} ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1983|1983]].
==Cynhyrchiad==
===Lleoliad===
Dewiswyd y [[Wembley Conference Centre]] newydd i fod y lleoliad ar gyfer y gystadleuaeth - y ganolfan gynhadledd gyntaf yn y Deyrnas Unedig. Cafodd ei dymchwel yn 2006.
===Fformat===
Daeth y rheol i ganu mewn ieithoedd swyddogol mewn grym eto yn y gystadleuaeth hon, pedair mlynedd ar ôl dewisiad i sgrapio'r rheol ar gyfer y gystadleuaeth ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1973|1973]]. Serch hynny, roedd caniatad gan {{GwladESC|Yr Almaen}} a {{GwladESC|Gwlad Belg}} canu yn Saesneg am y ffaith mai'r ddau gwlad wedi dewis eu caneuon yn barod wrth ystyried y rheol fel "awgrym".<ref name=ESC60>{{cite web|year=2015|website=60 years of Eurovision Song Contest|title=60 years of Eurovision Song Contest - the 70's|lang=en-gb|url=https://60th.eurovision.tv/70s|access-date=6 Awst 2022|publisher=EBU}}</ref>
Roedd nifer o gamgymeriadau yn ystod y cyfnod pleidleisio, ac roedd angen i'r goruchwyliwr Clifford Brown gywiro'r pwyntiau. Cywirwyd y pwyntiau ar ôl y darllediad.
===Arweinwyr===
Roedd [[arweinydd (cerddoriaeth)|arweinydd]] gan y cerddorfa ar gyfer pob perfformiad.<ref name=Arweinwyr>{{cite web|url=http://www.andtheconductoris.eu/|title=And the conductor is...|access-date=5 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
{{Div col|colwidth=20em}}
* {{ESC|Iwerddon}} – Noel Kelehan
* {{ESC|Monaco}} – Yvon Rioland
* {{ESC|Yr Iseldiroedd}} – Harry van Hoof
* {{ESC|Awstria}} – Christian Kolonovits
* {{ESC|Norwy}} – Carsten Klouman
* {{ESC|Yr Almaen}} – [[Ronnie Hazlehurst]]
* {{ESC|Lwcsembwrg}} – Johnny Arthey
* {{ESC|Portiwgal}} – José Calvário
* {{ESC|Y Deyrnas Unedig}} – Ronnie Hazlehurst
* {{ESC|Gwlad Groeg}} – Giorgos Hatzinasios
* {{ESC|Israel}} – Eldad Shrim (אלדד שרים)
* {{ESC|Y Swistir}} – Peter Jacques
* {{ESC|Sweden}} – Anders Berglund
* {{ESC|Sbaen|1977}} – Rafael Ibarbia
* {{ESC|Yr Eidal}} – Maurizio Fabrizio
* {{ESC|Y Ffindir}} – Ossi Runne
* {{ESC|Gwlad Belg}} – Alyn Ainsworth
* {{ESC|Ffrainc}} – Raymond Donnez
{{div col end}}
==Cystadleuwyr a chanlyniadau==
{| class="sortable wikitable plainrowheaders"
|-
! scope="col" | Trefn
! scope="col" | Gwlad
! scope="col" | Canwr
! scope="col" | Cân
! scope="col" | Iaith<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest 1977|url=http://www.diggiloo.net/?1977|publisher=The Diggiloo Thrush|access-date=6 Awst 2022}}</ref><ref>{{cite web |title=Eurovision Song Contest 1977 |url=https://4lyrics.eu/eurovision/esc-1977/results/ |website=4Lyrics.eu |access-date=6 Awst 2022}}</ref>
!Cyfieithiad
! scope="col" | Pwyntiau
! scope="col" | Safle<ref>{{cite web |title=Final of London 1977 |url=https://eurovision.tv/event/london-1977/final |publisher=European Broadcasting Union |access-date=6 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 1
| {{ESC|Iwerddon|y=}}
| {{sortname|The|Swarbriggs Plus Two|The Swarbriggs}}
| "It's Nice to Be in Love Again"
| [[Saesneg]]
|"Mae'n neis bod mewn cariad eto"
| 119
| 3
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 2
| {{ESC|Monaco|y=}}
| {{sortname|Michèle|Torr}}
| "Une petite française"
| [[Ffrangeg]]
|"Ffrances fach"
| 96
| 4
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 3
| {{ESC|Yr Iseldiroedd|y=}}
| {{sortname|Heddy|Lester}}
| "De mallemolen"
| [[Iseldireg]]
|"Meri-go-rownd"
| 35
| 12
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 4
| {{ESC|Awstria|y=}}
| Schmetterlinge
| "Boom Boom Boomerang"
| [[Almaeneg]]
|
| 11
| 17
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 5
| {{ESC|Norwy|y=}}
| {{sortname|Anita|Skorgan}}
| "Casanova"
| [[Norwyeg]]
|
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 6
| {{ESC|Yr Almaen|y=}}
| [[Silver Convention]]
| "Telegram"
| Saesneg
|"Gwifreb"
| 55
| 8
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 7
| {{ESC|Lwcsembwrg|y=}}
| {{sortname|Anne-Marie|B|nolink=1}}
| "Frère Jacques"
| Ffrangeg
|
| 17
| 16
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 8
| {{ESC|Portiwgal|y=}}
| {{sortname|Os|Amigos}}
| "Portugal no coração"
| [[Portiwgaleg]]
|"Portiwgal yn fy nghalon"
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 9
| {{ESC|Y Deyrnas Unedig|y=}}
| {{sortname|Lynsey de|Paul}} and [[Michael Moran (music producer)|Mike Moran]]
| "[[Rock Bottom (cân Lynsey de Paul a Mike Moran)|Rock Bottom]]"
| Saesneg
|"Y gwaelod"
| 121
| 2
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 10
| {{ESC|Gwlad Groeg|y=}}
| Pascalis, Marianna, Robert and [[Bessy Argyraki|Bessy]]
| "Mathema solfege" <small>(Μάθημα σολφέζ)</small>
| [[Groeg (iaith)|Groeg]]
|"Gwers sol-ffa"
| 92
| 5
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 11
| {{ESC|Israel|y=}}
| [[Ilanit]]
| "Ahava Hi Shir Lishnayim" <small>(אהבה היא שיר לשניים)</small>
| [[Hebraeg]]
|"Mae cariad yn gân i ddau"
| 49
| 11
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 12
| {{ESC|Y Swistir|y=}}
| {{sortname|Pepe|Lienhard Band|Pepe Lienhard}}
| "Swiss Lady"
| Almaeneg
|"Menyw Swisaidd"
| 71
| 6
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 13
| {{ESC|Sweden|y=}}
| [[Forbes (band)|Forbes]]
| "Beatles"
| [[Swedeg]]
|
| 2
| 18
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 14
| {{ESC|Sbaen|1977|y=}}
| [[Micky (Canwr Sbaenaidd)|Micky]]
| "Enséñame a cantar"
| [[Sbaeneg]]
|"Dysgwch fi i ganu"
| 52
| 9
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 15
| {{ESC|Yr Eidal|y=}}
| {{sortname|Mia|Martini}}
| "Libera"
| [[Eidaleg]]
|"Rhydd"
| 33
| 13
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 16
| {{ESC|Y Ffindir|y=}}
| {{sortname|Monica|Aspelund}}
| "Lapponia"
| [[Ffineg]]
|
| 50
| 10
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 17
| {{ESC|Gwlad Belg|y=}}
| [[Hearts of Soul|Dream Express]]
| "A Million in One, Two, Three"
| Saesneg
|"Miliwn mewn un, dau, tri"
| 69
| 7
|- style="font-weight:bold; background:gold;"
! scope="row" style="text-align:center; font-weight:bold; background:gold;" | 18
| {{ESC|Ffrainc|y=}}
| {{sortname|Marie|Myriam}}
| "[[L'oiseau et l'enfant]]"
| Ffrangeg
|"Yr aderyn a'r plentyn"
| 136
| 1
|}
==Digwyddiadau==
Gohiriwyd y gystadleuaeth am fis oherwydd streic gan ddynion camera a thechnegwyr y BBC. Hefyd, o ganlyniad i'r streiciau a diffyg amser trefnu'r gystadleuaeth, nid oedd cardiau lluniau ar gyfer y cynhyrchiad teledu, a dangoswyd y gynulleidfa yn eu lle.<ref name=ESC60></ref>
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{Cystadleuaeth Cân Eurovision}}
[[Categori:Cystadleuaeth Cân Eurovision|1977]]
[[Categori:1977]]
9x6r2yzu6qphnwmckss3qzuvwv0zj3v
11102543
11102531
2022-08-19T06:59:40Z
Llywelyn2000
796
wikitext
text/x-wiki
{{Iaith}}
{{Gwybodlen Eurovision
| enw = Cystadleuaeth Cân Eurovision
| blwyddyn = 1977
| dyddiad = 7 Mai 1977
| lleoliad = Wembley Conference Centre, [[Llundain]], [[Y Deyrnas Unedig]]
| cyflwynyddion = [[Angela Rippon]]
| arweinydd = [[Ronnie Hazlehurst]]
| darlledwr = British Broadcasting Corporation ([[BBC]])
| cyfarwyddo = Stewart Morris
| agoriad = Taith o [[Gwledydd y Deyrnas Unedig|wledydd y Deyrnas Unedig]] o'r awyr
| egwyl = Mr Acker Bilk a'r Paramount Jazz Men
| nifer = 18
| cyntaf = Dim
| dychwelyd = {{ESC|Sweden}}
| tynnu'n ôl = {{ESC|Iwgoslafia}}
| system = Mae beirniaid proffesiynol o bob wlad yn rhoi 12, 10, 8-1 pwynt at eu deg hoff gân
| nul = Dim
| ennillwr = {{ESC|Ffrainc}}<br/>"[[L'oiseau et l'enfant]]"
| eicon = Wiki Eurovision Heart (Infobox).svg
}}
'''Cystadleuaeth Cân Eurovision 1977''' oedd y 22ain [[Cystadleuaeth Cân Eurovision]] blynyddol. Cynhaliwyd y gystadleuaeth yn [[Llundain]] ar ôl llwyddiant [[Brotherhood of Man]] ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1976|1976]] gyda'r cân "[[Save Your Kisses For Me]]". Roedd y gystadleuaeth hon y gyntaf i fod ym mis Mai ers y gystadleuaeth gyntaf ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1956|1956]]. Cyflwynydd y sioe oedd [[Angela Rippon]].
Daeth 18 wlad i'r gystadleuaeth; dychwelodd {{GwladESC|Sweden}} ar ôl absenoldeb yn y gystadleuaeth flaenorol, a ni chystadlodd {{GwladESC|Iwgoslafia}}. Roedd {{GwladESC|Tiwnisia}} wedi bwriadu cystadlu, ond wedi tynnu allan.
Ennillodd {{GwladESC|Ffrainc}} gyda'r cân "[[L'oiseau et l'enfant]]" ("Yr aderyn a'r plentyn"), perfformiwyd gan [[Marie Myriam]], ysgrifennwyd gan Joe Gracy a chyfansoddwyd gan Jean-Paul Cara. Daeth y Deyrnas Unedig yn ail gyda [[Lynsey de Paul]] a [[Mike Moran]], ac {{GwladESC|Iwerddon}}, {{GwladESC|Monaco}} a {{GwladESC|Gwlad Groeg}} yn cwblhau y pump uchaf. Roedd llwyddiant Ffrainc yn record hyd yn hyn, a chafodd ei thorri gan {{GwladESC|Lwcsembwrg}} ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1983|1983]].
==Cynhyrchiad==
===Lleoliad===
Dewiswyd y [[Wembley Conference Centre]] newydd i fod y lleoliad ar gyfer y gystadleuaeth - y ganolfan gynhadledd gyntaf yn y Deyrnas Unedig. Cafodd ei dymchwel yn 2006.
===Fformat===
Daeth y rheol i ganu mewn ieithoedd swyddogol mewn grym eto yn y gystadleuaeth hon, pedair mlynedd ar ôl dewisiad i sgrapio'r rheol ar gyfer y gystadleuaeth ym [[Cystadleuaeth Cân Eurovision 1973|1973]]. Serch hynny, roedd caniatad gan {{GwladESC|Yr Almaen}} a {{GwladESC|Gwlad Belg}} canu yn Saesneg am y ffaith mai'r ddau gwlad wedi dewis eu caneuon yn barod wrth ystyried y rheol fel "awgrym".<ref name=ESC60>{{cite web|year=2015|website=60 years of Eurovision Song Contest|title=60 years of Eurovision Song Contest - the 70's|lang=en-gb|url=https://60th.eurovision.tv/70s|access-date=6 Awst 2022|publisher=EBU}}</ref>
Roedd nifer o gamgymeriadau yn ystod y cyfnod pleidleisio, ac roedd angen i'r goruchwyliwr Clifford Brown gywiro'r pwyntiau. Cywirwyd y pwyntiau ar ôl y darllediad.
===Arweinwyr===
Roedd [[arweinydd (cerddoriaeth)|arweinydd]] gan y cerddorfa ar gyfer pob perfformiad.<ref name=Arweinwyr>{{cite web|url=http://www.andtheconductoris.eu/|title=And the conductor is...|access-date=5 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
{{Div col|colwidth=20em}}
* {{ESC|Iwerddon}} – Noel Kelehan
* {{ESC|Monaco}} – Yvon Rioland
* {{ESC|Yr Iseldiroedd}} – Harry van Hoof
* {{ESC|Awstria}} – Christian Kolonovits
* {{ESC|Norwy}} – Carsten Klouman
* {{ESC|Yr Almaen}} – [[Ronnie Hazlehurst]]
* {{ESC|Lwcsembwrg}} – Johnny Arthey
* {{ESC|Portiwgal}} – José Calvário
* {{ESC|Y Deyrnas Unedig}} – Ronnie Hazlehurst
* {{ESC|Gwlad Groeg}} – Giorgos Hatzinasios
* {{ESC|Israel}} – Eldad Shrim (אלדד שרים)
* {{ESC|Y Swistir}} – Peter Jacques
* {{ESC|Sweden}} – Anders Berglund
* {{ESC|Sbaen|1977}} – Rafael Ibarbia
* {{ESC|Yr Eidal}} – Maurizio Fabrizio
* {{ESC|Y Ffindir}} – Ossi Runne
* {{ESC|Gwlad Belg}} – Alyn Ainsworth
* {{ESC|Ffrainc}} – Raymond Donnez
{{div col end}}
==Cystadleuwyr a chanlyniadau==
{| class="sortable wikitable plainrowheaders"
|-
! scope="col" | Trefn
! scope="col" | Gwlad
! scope="col" | Canwr
! scope="col" | Cân
! scope="col" | Iaith<ref>{{cite web|title=Eurovision Song Contest 1977|url=http://www.diggiloo.net/?1977|publisher=The Diggiloo Thrush|access-date=6 Awst 2022}}</ref><ref>{{cite web |title=Eurovision Song Contest 1977 |url=https://4lyrics.eu/eurovision/esc-1977/results/ |website=4Lyrics.eu |access-date=6 Awst 2022}}</ref>
!Cyfieithiad
! scope="col" | Pwyntiau
! scope="col" | Safle<ref>{{cite web |title=Final of London 1977 |url=https://eurovision.tv/event/london-1977/final |publisher=European Broadcasting Union |access-date=6 Awst 2022|lang=en-gb}}</ref>
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 1
| {{ESC|Iwerddon|y=}}
| {{sortname|The|Swarbriggs Plus Two|The Swarbriggs}}
| "It's Nice to Be in Love Again"
| [[Saesneg]]
|"Mae'n neis bod mewn cariad eto"
| 119
| 3
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 2
| {{ESC|Monaco|y=}}
| {{sortname|Michèle|Torr}}
| "Une petite française"
| [[Ffrangeg]]
|"Ffrances fach"
| 96
| 4
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 3
| {{ESC|Yr Iseldiroedd|y=}}
| {{sortname|Heddy|Lester}}
| "De mallemolen"
| [[Iseldireg]]
|"Meri-go-rownd"
| 35
| 12
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 4
| {{ESC|Awstria|y=}}
| Schmetterlinge
| "Boom Boom Boomerang"
| [[Almaeneg]]
|
| 11
| 17
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 5
| {{ESC|Norwy|y=}}
| {{sortname|Anita|Skorgan}}
| "Casanova"
| [[Norwyeg]]
|
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 6
| {{ESC|Yr Almaen|y=}}
| [[Silver Convention]]
| "Telegram"
| Saesneg
|"Gwifreb"
| 55
| 8
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 7
| {{ESC|Lwcsembwrg|y=}}
| {{sortname|Anne-Marie|B|nolink=1}}
| "Frère Jacques"
| Ffrangeg
|
| 17
| 16
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 8
| {{ESC|Portiwgal|y=}}
| {{sortname|Os|Amigos}}
| "Portugal no coração"
| [[Portiwgaleg]]
|"Portiwgal yn fy nghalon"
| 18
| 14
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 9
| {{ESC|Y Deyrnas Unedig|y=}}
| {{sortname|Lynsey de|Paul}} and [[Michael Moran (music producer)|Mike Moran]]
| "[[Rock Bottom (cân Lynsey de Paul a Mike Moran)|Rock Bottom]]"
| Saesneg
|"Y gwaelod"
| 121
| 2
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 10
| {{ESC|Gwlad Groeg|y=}}
| Pascalis, Marianna, Robert and [[Bessy Argyraki|Bessy]]
| "Mathema solfege" <small>(Μάθημα σολφέζ)</small>
| [[Groeg (iaith)|Groeg]]
|"Gwers sol-ffa"
| 92
| 5
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 11
| {{ESC|Israel|y=}}
| [[Ilanit]]
| "Ahava Hi Shir Lishnayim" <small>(אהבה היא שיר לשניים)</small>
| [[Hebraeg]]
|"Mae cariad yn gân i ddau"
| 49
| 11
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 12
| {{ESC|Y Swistir|y=}}
| {{sortname|Pepe|Lienhard Band|Pepe Lienhard}}
| "Swiss Lady"
| Almaeneg
|"Menyw Swisaidd"
| 71
| 6
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 13
| {{ESC|Sweden|y=}}
| [[Forbes (band)|Forbes]]
| "Beatles"
| [[Swedeg]]
|
| 2
| 18
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 14
| {{ESC|Sbaen|1977|y=}}
| [[Micky (Canwr Sbaenaidd)|Micky]]
| "Enséñame a cantar"
| [[Sbaeneg]]
|"Dysgwch fi i ganu"
| 52
| 9
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 15
| {{ESC|Yr Eidal|y=}}
| {{sortname|Mia|Martini}}
| "Libera"
| [[Eidaleg]]
|"Rhydd"
| 33
| 13
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 16
| {{ESC|Y Ffindir|y=}}
| {{sortname|Monica|Aspelund}}
| "Lapponia"
| [[Ffineg]]
|
| 50
| 10
|-
! scope="row" style="text-align:center;" | 17
| {{ESC|Gwlad Belg|y=}}
| [[Hearts of Soul|Dream Express]]
| "A Million in One, Two, Three"
| Saesneg
|"Miliwn mewn un, dau, tri"
| 69
| 7
|- style="font-weight:bold; background:gold;"
! scope="row" style="text-align:center; font-weight:bold; background:gold;" | 18
| {{ESC|Ffrainc|y=}}
| {{sortname|Marie|Myriam}}
| "[[L'oiseau et l'enfant]]"
| Ffrangeg
|"Yr aderyn a'r plentyn"
| 136
| 1
|}
==Digwyddiadau==
Gohiriwyd y gystadleuaeth am fis oherwydd streic gan ddynion camera a thechnegwyr y BBC. Hefyd, o ganlyniad i'r streiciau a diffyg amser trefnu'r gystadleuaeth, nid oedd cardiau lluniau ar gyfer y cynhyrchiad teledu, a dangoswyd y gynulleidfa yn eu lle.<ref name=ESC60></ref>
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{Cystadleuaeth Cân Eurovision}}
[[Categori:Cystadleuaeth Cân Eurovision|1977]]
[[Categori:1977]]
6jewbu4wdk9bl2rr2qe4jnnhwtqjdn0
Categori:Articles containing Hebrew-language text
14
299150
11102511
2022-08-18T20:50:57Z
Craigysgafn
40536
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '_CATCUDD_ [[Categori:Erthyglau sy'n cynnwys testun di-Gymraeg|Hebraeg]]'
wikitext
text/x-wiki
_CATCUDD_
[[Categori:Erthyglau sy'n cynnwys testun di-Gymraeg|Hebraeg]]
k7339vu58b76rgsfaekj9qdb2w12j6p
Categori:Perseus (cytser)
14
299151
11102513
2022-08-18T20:54:42Z
Craigysgafn
40536
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{prif-cat|Perseus (cytser)}} [[Categori:Cytserau]]'
wikitext
text/x-wiki
{{prif-cat|Perseus (cytser)}}
[[Categori:Cytserau]]
ogxrooqc2n6nzarz7emichly6ypmfg7
Categori:Dari
14
299152
11102515
2022-08-18T20:57:20Z
Craigysgafn
40536
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[Categori:Affganistan]] [[Categori:Perseg]] [[Categori:Ieithoedd Iran]] [[Categori:Ieithoedd Indo-Ewropeaidd]]'
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Affganistan]]
[[Categori:Perseg]]
[[Categori:Ieithoedd Iran]]
[[Categori:Ieithoedd Indo-Ewropeaidd]]
bo25c4otmbhyssr6xjbwh6qvhgqbznw
Cwpan yr Alban
0
299159
11102588
2022-08-19T11:45:12Z
Stefanik
413
#wici365
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[Delwedd:Scottish cup.jpg|thumb|250px|bawd|Tlws Cwpan yr Alban]]
[[File:Celtic team 1908.jpg|thumb|250px|[[Celtic F.C.|Celtic]] yw'r tîm sydd â'r mwyaf o fuddugoliaethau yng Nghwpan yr Alban. Mae'r tlws yn ail o'r chwith, ochr yn ochr â thîm 1907-08]]
[[File:Airdriecelticcupfinal.jpg|thumb|250px|[[Airdrieonians F.C.|Airdrie]] v [[Celtic F.C.|Celtic]] yn ffeinal 2007]]
[[File:St Johnstone - Scottish Cup Final 2014 card display.jpg|thumb|250px|Ffans [[St Johnstone F.C.|St Johnstone]] yn ffeinal 2014]]
[[File:Neilson Scottish Cup.jpg|thumb|250px|Robbie Neilson o dîm [[Heart of Midlothian F.C.|Hearts]] yn codi'r Cwpan a enillodd y clwb yn 2006]]
'''Cwpan yr Alban''' ([[Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Cwpan Cymru]]
* [[Cwpan Loegr]]
==Dolenni allannol==
{{commons category|Scottish Cup}}
*[https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/ Tudalen cartref y twrnamaint]
*[http://www.scottishfa.co.uk/football.cfm?page=3 Cwpan yr Alban ar wefan Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]
*[http://www.scottishfa.co.uk/scottish_cup_archive.cfm?page=894 Y Scottish Cup Archive ar wefan yr SFA]
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn pêl-droed}}
[[Categori:Pêl-droed yn yr Alban]]
[[Categori:Yr Alban]]
[[Categori:Sefydliadau 1873]]
bausd6677667xzjzlapwmso5vfiz821
11102589
11102588
2022-08-19T11:46:56Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Celtic team 1908.jpg|thumb|250px|[[Celtic F.C.|Celtic]] yw'r tîm sydd â'r mwyaf o fuddugoliaethau yng Nghwpan yr Alban. Mae'r tlws yn ail o'r chwith, ochr yn ochr â thîm 1907-08]]
[[File:Airdriecelticcupfinal.jpg|thumb|250px|[[Airdrieonians F.C.|Airdrie]] v [[Celtic F.C.|Celtic]] yn ffeinal 2007]]
[[File:St Johnstone - Scottish Cup Final 2014 card display.jpg|thumb|250px|Ffans [[St Johnstone F.C.|St Johnstone]] yn ffeinal 2014]]
[[File:Neilson Scottish Cup.jpg|thumb|250px|Robbie Neilson o dîm [[Heart of Midlothian F.C.|Hearts]] yn codi'r Cwpan a enillodd y clwb yn 2006]]
'''Cwpan yr Alban''' ([[Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Cwpan Cymru]]
* [[Cwpan Loegr]]
==Dolenni allannol==
{{commons category|Scottish Cup}}
*[https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/ Tudalen cartref y twrnamaint]
*[http://www.scottishfa.co.uk/football.cfm?page=3 Cwpan yr Alban ar wefan Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]
*[http://www.scottishfa.co.uk/scottish_cup_archive.cfm?page=894 Y Scottish Cup Archive ar wefan yr SFA]
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn pêl-droed}}
[[Categori:Pêl-droed yn yr Alban]]
[[Categori:Yr Alban]]
[[Categori:Sefydliadau 1873]]
r8hivfxci5zpuh6ckh94rs92pf57m5o
11102590
11102589
2022-08-19T11:47:10Z
Stefanik
413
/* Gweler hefyd */
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Celtic team 1908.jpg|thumb|250px|[[Celtic F.C.|Celtic]] yw'r tîm sydd â'r mwyaf o fuddugoliaethau yng Nghwpan yr Alban. Mae'r tlws yn ail o'r chwith, ochr yn ochr â thîm 1907-08]]
[[File:Airdriecelticcupfinal.jpg|thumb|250px|[[Airdrieonians F.C.|Airdrie]] v [[Celtic F.C.|Celtic]] yn ffeinal 2007]]
[[File:St Johnstone - Scottish Cup Final 2014 card display.jpg|thumb|250px|Ffans [[St Johnstone F.C.|St Johnstone]] yn ffeinal 2014]]
[[File:Neilson Scottish Cup.jpg|thumb|250px|Robbie Neilson o dîm [[Heart of Midlothian F.C.|Hearts]] yn codi'r Cwpan a enillodd y clwb yn 2006]]
'''Cwpan yr Alban''' ([[Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref>Y rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 18**, y trydedd gwpan hynad yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyr yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Cwpan Cymru]]
* [[Cwpan Lloegr]]
==Dolenni allannol==
{{commons category|Scottish Cup}}
*[https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/ Tudalen cartref y twrnamaint]
*[http://www.scottishfa.co.uk/football.cfm?page=3 Cwpan yr Alban ar wefan Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]
*[http://www.scottishfa.co.uk/scottish_cup_archive.cfm?page=894 Y Scottish Cup Archive ar wefan yr SFA]
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn pêl-droed}}
[[Categori:Pêl-droed yn yr Alban]]
[[Categori:Yr Alban]]
[[Categori:Sefydliadau 1873]]
chvip66hvhqfh4q5iydojn8s2ro3fjs
11102591
11102590
2022-08-19T11:49:08Z
Stefanik
413
wikitext
text/x-wiki
{{Pethau| fetchwikidata=ALL | suppressfields= gwladwriaeth}}
[[File:Celtic team 1908.jpg|thumb|250px|[[Celtic F.C.|Celtic]] yw'r tîm sydd â'r mwyaf o fuddugoliaethau yng Nghwpan yr Alban. Mae'r tlws yn ail o'r chwith, ochr yn ochr â thîm 1907-08]]
[[File:Airdriecelticcupfinal.jpg|thumb|250px|[[Airdrieonians F.C.|Airdrie]] v [[Celtic F.C.|Celtic]] yn ffeinal 2007]]
[[File:St Johnstone - Scottish Cup Final 2014 card display.jpg|thumb|250px|Ffans [[St Johnstone F.C.|St Johnstone]] yn ffeinal 2014]]
[[File:Neilson Scottish Cup.jpg|thumb|250px|Robbie Neilson o dîm [[Heart of Midlothian F.C.|Hearts]] yn codi'r Cwpan a enillodd y clwb yn 2006]]
'''Cwpan yr Alban''' ([[Saesneg]]: ''Scottish Cup''; [[Gaeleg]]: ''Cupa na h-Alba'') yw prif dwrnamaint cwpan [[pêl-droed]] yr [[Yr Alban|Alban]] ac mae wedi'i drefnu gan [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Gymdeithas Bêl-droed yr Alban]] (SFA) ers 1874. Ei enw llawn, swyddogol yw, Scottish Football Association Challenge Cup,<ref name="Rules">[http://www.scottishfa.co.uk/resources/documents/SFAPublications/SFAHandbook/12%20CupCompRules.pdf Rules of the Scottish Football Association Challenge Cup], [[Scottish Football Association]]. Retrieved 2 Medi 2014.</ref> Mae'r rownd derfynol yw diwedd traddodiadol y tymor. Dyma ail gystadleuaeth cwpan cenedlaethol pêl-droed y byd, wedi [[Cwpan Lloegr]] a sefydlwyd yn 1871-72, y trydedd gwpan hynaf yn y byd yw [[Cwpan Cymru]] a chwarewyd yn 1877-1878.<ref>[http://www.faw.org.uk/news/FAW83928.ink Chris and Kit make Welsh Cup Semi-Final Draw]{{Dolen marw|date=Awst 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Gwefan Cymdeithas Bêl-droed Cymru {{eicon_en}}</ref>
==Hanes==
Er mai dyma'r ail gystadleuaeth hynaf yn hanes pêl-droed cymdeithas ar ôl Cwpan yr FA , tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws hynaf mewn pêl-droed cymdeithas a hefyd y tlws hynaf yn y byd. Fe'i cyflwynwyd gyntaf yn Queen's Park, a enillodd rownd derfynol y twrnamaint agoriadol ym mis Mawrth 1874.<ref name="SFA_TheCup">{{ citeweb|url=https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/archive/scottish-cup-history/the-history-of-the-cup/|title=History of the Cup|publisher=Scottish FA|access-date= 4 Gorffennaf 2020}}</ref>
Sefydlwyd [[Cymdeithas Bêl-droed Yr Alban|Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]] yn 1873 a chrëwyd Cwpan yr Alban fel cystadleuaeth flynyddol i'w haelodau.<ref name="SFA_brief_history">[https://web.archive.org/web/20080701213600/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 Brief History of the Scottish FA], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=183 the original] on 1 July 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Digwyddodd gêm gyntaf Cwpan yr Alban ar 18 Hydref 1873 pan drechodd clwb Renton tîm [[Kilmarnock F.C.]] 2-0 yn y rownd gyntaf.<ref name="SFA_then&now">[https://web.archive.org/web/20080627111827/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 The Scottish Cup - Then and Now], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=1371 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Yn ei blynyddoedd cynnar, [[Queen's Park F.C.|Queens Park]] oedd yn bennaf cyfrifol am y gystadleuaeth, a enillodd y rownd derfynol 10 gwaith yn yr ugain mlynedd cyntaf.<ref name="SFA_previous_winners">[https://web.archive.org/web/20080627112852/http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 Tennent’s Scottish Cup Previous Winners], ''scottishfa.co.uk''. Scottish Football Association. Archived from [http://www.scottishfa.co.uk/scottish_football.cfm?curpageid=551 the original] on 27 June 2008. Retrieved 25 May 2015.</ref> Bu [[Vale of Leven F.C.|Vale of Leven]], [[Dumbarton F.C.]] a Renton hefyd yn llwyddiannus yn ystod y cyfnod hwn.<ref name="SFA_TheCup"/> Ym 1885, cofnodwyd y lefel uchaf erioed o fuddugoliaeth yn y twrnamaint pan drechwyd Arbroath Bon Accord 36–0 mewn gêm rownd gyntaf.<ref name="SFA_TheCup"/><ref name="SFA_previous_winners" /> Hon hefyd oedd y gêm bêl-droed broffesiynol â'r sgôr uchaf a gofnodwyd mewn hanes.
==Tlws==
Tlws Cwpan yr Alban yw'r tlws cenedlaethol hynaf a hefyd y tlws pêl-droed hynaf yn y byd.<ref name="Guinness_Record">[http://www.guinnessworldrecords.com/records-10000/oldest-association-football-trophy/ Oldest Association football trophy], ''guinnessworldrecords.com''. ''[[Guinness World Records]]''. Retrieved 2 September 2014.</ref><ref name="Scotsman_trophy">[http://www.scotsman.com/sport/after-137-years-it-s-official-scottish-cup-is-world-football-s-oldest-trophy-1-1727646 After 137 years, it's official: Scottish Cup is world football's oldest trophy], ''scotsman.com''. ''[[The Scotsman]]''. 4 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Fe'i gwnaed gan y gof arian George Edward & Sons yn [[Glasgow]] ac mae wedi'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint ers 1874.<ref name="Scotsman_trophy" /> Mae'r tlws arian solet yn 50cm o uchder ac yn pwyso 2.25kg.<ref name="SFA_previous_winners" /> Mae'r tlws gwreiddiol yn cael ei arddangos yn Amgueddfa Bêl-droed yr Alban ym [[Parc Hampden|Mharc Hampden]].<ref name = "damage">{{cite web |url=https://www.bbc.co.uk/news/uk-scotland-highlands-islands-32844689 |title=Replica Scottish Cup damaged in Inverness |publisher=BBC News |date=22 May 2015 |access-date=22 May 2015}}</ref> Caiff ei dynnu unwaith y flwyddyn i'w lanhau a'i gyflwyno i enillwyr y twrnamaint.<ref name="Evening_Times_trophy">[http://www.eveningtimes.co.uk/news/news-editors-picks/scottish-cup-named-oldest-national-football-trophy.14285084 Scottish Cup named oldest national football trophy], ''eveningtimes.co.uk''. ''[[Evening Times]]''. 5 July 2011. Retrieved 9 June 2015.</ref> Ar ôl y seremoni gyflwyno, dychwelir y tlws i'r amgueddfa.<ref name="Scottish_Football_Museum">[http://www.scottishfootballmuseum.org.uk/the-scottish-cup-preparation-for-the-final/ The Scottish Cup Preparation for the Final], ''scottishfootballmuseum.org.uk''. [[Scottish Football Museum]]. 29 May 2015. Retrieved 2 June 2015.</ref> Rhoddir copi o'r tlws gwreiddiol i enillwyr y twrnamaint ar ôl y seremoni ac fe'i defnyddir hefyd at ddibenion hyrwyddo.<ref name = "damage"/>
==Strwythur==
Mae'r gystadleuaeth yn cael ei chynnal ar ffurff [[Twrnamaint ddileu|cystadleuaeth ddileu]]. Mae'r twrnamaint yn dechrau ar ddechrau tymor pêl-droed yr Alban, ym mis Awst Rownd Derfynol Cwpan yr Alban fel arfer yw gêm olaf y tymor, sy’n cael ei chynnal ddiwedd mis Mai.<ref name=":0">{{Cite web|title=2021/22 Scottish Cup fixture dates confirmed {{!}} News {{!}} Scottish Cup|url=https://www.scottishfa.co.uk/news/202122-scottish-cup-fixture-dates-confirmed/?rid=2107|access-date=2021-07-31|website=www.scottishfa.co.uk}}</ref> Mae'n agored i'r clybiau canlynol:
* Clybiau pêl-droed o bêl-droed proffesiynol Albanaidd
* Timau sy'n gysylltiedig â chymdeithas bêl-droed yr Alban
* Cymdeithasau amatur sydd wedi ennill prif gynghrair amatur Cynghrair Pêl-droed De'r Alban a Chynghrair Pêl-droed Dwyrain yr Alban.
Yn draddodiadol mae rownd derfynol y twrnamaint wedi cael ei chwarae ym Mharc Hampden ers 1921. Yn y gorffennol, mae stadia eraill hefyd wedi cael eu defnyddio ar gyfer y rownd derfynol os na allai [[Parc Hampden]] ar y pryd.
Mae enillydd y gwpan yn gymwys ar gyfer [[Cynghrair Europa UEFA]].
==Dim rownd derfynol==
Ym 1909 oedd y tro cyntaf na chynhaliwyd gêm derfynol. Cafodd y twrnamaint cwpan ei ganslo oherwydd aflonyddwch rhwng cefnogwyr [[Celtic F.C.|Celtic FC]] a [[Rangers F.C.|Rangers FC]]. Yn ystod y [[Y Rhyfel Byd Cyntaf|Rhyfel Byd Cyntaf]] a'r flwyddyn ganlynol (1915–1919) ac yn ystod yr [[Yr Ail Ryfel Byd|Ail Ryfel Byd]] (1940–1946), ni chynhaliwyd twrnameintiau cwpan chwaith.
===Tabl enillwyd ===
; 1874-2022
{| class="wikitable"
! Clwb || Enillydd || Chwarae yn y ffeinal || Enillydd yn:
|-
| [[Celtic F.C.]]
| 40
| 19
| 1892, 1899, 1900, 1904, 1907, 1908, 1911, 1912, 1914, 1923,<br> 1925, 1927, 1931, 1933, 1937, 1951, 1954, 1965, 1967, 1969,<br> 1971, 1972, 1974, 1975, 1977, 1980, 1985, 1988, 1989, 1995,<br> 2001, 2004, 2005, 2007, 2011, 2013, 2017, 2018, 2019, 2020
|-
| [[Rangers F.C.]]
| 34
| 19
| 1894, 1897, 1898, 1903, 1928, 1930, 1932, 1934, 1935, 1936,<br> 1948, 1949, 1950, 1953, 1960, 1962, 1963, 1964, 1966, 1973,<br> 1976, 1978, 1979, 1981, 1992, 1993, 1996, 1999, 2000, 2002,<br> 2003, 2008, 2009, 2022
|-
| [[Queen's Park F.C.]]
| 10
| 2
| 1874, 1875, 1876, 1880, 1881, 1882, 1884, 1886, 1890, 1893
|-
| [[Heart of Midlothian F.C.]]
| 8
| 9
| 1891, 1896, 1901, 1906, 1956, 1998, 2006, 2012
|-
| [[Aberdeen F.C.]]
| 7
| 9
| 1947, 1970, 1982, 1983, 1984, 1986, 1990
|-
| [[Hibernian F.C.]]
| 3
| 12
| 1887, 1902, 2016
|-
| [[Kilmarnock F.C.]]
| 3
| 5
| 1920, 1929, 1997
|-
| [[Vale of Leven F.C.]]
| 3
| 4
| 1877, 1878, 1879
|-
| [[Clyde F.C.]]
| 3
| 3
| 1939, 1955, 1958
|-
| [[St. Mirren F.C.]]
| 3
| 3
| 1926, 1959, 1987
|-
| [[Dundee United F.C.]]
| 2
| 7
| 1994, 2010
|-
| [[Motherwell F.C.]]
| 2
| 6
| 1952, 1991
|-
| [[Third Lanark A.C.]]
| 2
| 4
| 1889, 1905
|-
| [[Falkirk F.C.]]
| 2
| 3
| 1913, 1957
|-
| [[Renton F.C.]]
| 2
| 3
| 1885, 1888
|-
| [[Dunfermline Athletic F.C.]]
| 2
| 3
| 1961, 1968
|-
| [[St. Johnstone F.C.]] || 2 || || 2014, 2021
|-
| [[Dumbarton F.C.]]
| 1
| 5
| 1883
|-
| [[Dundee F.C.]]
| 1
| 4
| 1910
|-
| [[Airdrieonians F.C. (1878)|Airdrieonians FC]]
| 1
| 3
| 1924
|-
| [[East Fife F.C.]]
| 1
| 2
| 1938
|-
| [[Partick Thistle F.C.]]
| 1
| 1
| 1921
|-
| [[Greenock Morton F.C.]]
| 1
| 1
| 1922
|-
| [[St. Bernard's F.C.]]
| 1
|
| 1895
|-
| [[Inverness Caledonian Thistle F.C.]] || 1 || || 2015
|-
| [[Hamilton Academical F.C.]] || || 2
|-
| [[Clydesdale F.C.]] || || 1
|-
| [[Thornliebank F.C.]]
| || 1
|-
| [[Cambuslang F.C.]] || || 1
|-
| [[Raith Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Albion Rovers F.C.]] || || 1
|-
| [[Gretna F.C.]] || || 1
|-
| [[Queen of the South F.C.]] || || 1
|-
| [[Ross County F.C.]] || || 1
|-
|}
==Gweler hefyd==
* [[Cwpan Cymru]]
* [[Cwpan Lloegr]]
==Dolenni allannol==
{{commons category|Scottish Cup}}
*[https://www.scottishfa.co.uk/scottish-cup/ Tudalen cartref y twrnamaint]
*[http://www.scottishfa.co.uk/football.cfm?page=3 Cwpan yr Alban ar wefan Cymdeithas Bêl-droed yr Alban]
*[http://www.scottishfa.co.uk/scottish_cup_archive.cfm?page=894 Y Scottish Cup Archive ar wefan yr SFA]
==Cyfeiriadau==
{{Cyfeiriadau}}
{{eginyn pêl-droed}}
[[Categori:Pêl-droed yn yr Alban]]
[[Categori:Yr Alban]]
[[Categori:Sefydliadau 1873]]
rgkehdu2pm4encsp9dz31bc9tq4ke1m