Wicidestun
cywikisource
https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan
MediaWiki 1.39.0-wmf.22
first-letter
Media
Arbennig
Sgwrs
Defnyddiwr
Sgwrs Defnyddiwr
Wicidestun
Sgwrs Wicidestun
Delwedd
Sgwrs Delwedd
MediaWici
Sgwrs MediaWici
Nodyn
Sgwrs Nodyn
Cymorth
Sgwrs Cymorth
Categori
Sgwrs Categori
Tudalen
Sgwrs Tudalen
Indecs
Sgwrs Indecs
TimedText
TimedText talk
Modiwl
Sgwrs modiwl
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Hafan
0
1360
37282
36962
2022-07-31T18:58:30Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{mawr|''Croeso i '''Wicidestun''', y llyfrgell rydd!''}}
{| cellspacing="5px"
| width="60%" align= style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFE4C4; padding:1em;" class="plainlinks"; valign="top"|
<div style="float:left;margin-left:0.3em;margin-right:0.7em"><br/>
[[Delwedd:Carl Spitzweg 021.jpg|150px]]
</div>
<br/>
Mae '''Wicidestun''' yn storfa o destunau gwreiddiol sy'n [[w:en:Public domain|eiddo cyhoeddus]] neu o dan dermau [[w:cy:Cynnwys rhydd|trwydded agored]] [[:w:cy:Wicipedia:Hawlfraint|CC-BY-SA]]. Mae'r prosiect hwn yn rhan o deulu ehangach [[:en:Sefydliad Wikimedia|Wicimedia]] gan gynnwys [[:en:Creative Commons|Comin Wicimedia]], [[:d:cy:Wiciadur|Wiciadur]] a [[:w:cy:Wicipedia|Wicipedia]]. Erbyn hyn mae gennym ni '''[[Special:Statistics|{{NIFEROERTHYGLAU}}]]''' o weithiau. Gweler [[w:Wicipedia:Cymorth|tudalen help]] a chwaraewch yn y pwll tywod i ddysgu sut allwch '''chi''' olygu ac uwchlwytho testun.
<br/>
<br/>
<br/>
'''Rhai o'n llenorion:'''
<br/>
: [[:Categori:Ehedydd Iâl|Ehedydd Iâl]]
: [[:Categori:Iolo Goch|Iolo Goch]]
: [[:Categori:Dafydd Nanmor|Dafydd Nanmor]]
: [[:Categori:Lewis Glyn Cothi|Lewis Glyn Cothi]]
: [[:Categori:Ann Griffiths|Ann Griffiths]]
: [[:Categori:Owen Morgan Edwards| O .M. Edwards]]
: [[:Categori:I. D. Hooson| I. D. Hooson]]
'''Rhai o'n Categorïau:'''
<br/>
*[[:Categori:Llyfrau|Llyfrau]]
*[[:Categori:Barddoniaeth|Barddoniaeth]]
*[[:Categori:Rhyddiaith|Rhyddiaith]]
*[[:Categori:Testunau crefyddol|Testunau crefyddol]]
*[[:Categori:Adolygiadau|Adolygiadau]]
*[[:Categori:Llyfrau Ab Owen|Cyfres y Fil a Llyfrau Ab Owen]]
*[[:Categori:Testunau cyfansawdd|Testunau cyfansawdd]] (Y modd gorau i lawrlwytho testynau ar gyfer e-ddarllenwyr)
'''<big>[[Testunau sydd angen eu gwirio]]</big>'''
'''Mesurau:'''
[[:Categori:Englynion|Englynion]] -- [[:Categori:Englynion Milwr|Englynion Milwr]] -- [[:Categori:Cywyddau|Cywyddau]] -- [[:Categori:Awdlau|Awdlau]] - [[:Categori:Cerddi Caeth|Cerddi Caeth]] -- [[:Categori:Cerddi Rhydd ar Fydr ac Odl|Cerddi Rhydd ar Fydr ac Odl]] -- [[:Catagori:Cerddi Caeth ar Fydr ac Odl|Cerddi Caeth ar Fydr ac Odl]] -- [[:Categori:Y Wers Rydd Di-gynghanedd|Y Wers Rydd Di-gynghanedd]] -- [[:Categori:Y Wers Rydd Gynganeddol|Y Wers Rydd Gynganeddol]]
| rowspan="2" width="30%" style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#FFFFFF; padding:1em;" valign="top"|
{|width="*"
|
'''Rhai o'n gweithiau diweddaraf:'''
*[[Yn y Wlad|Yn y Wlad gan Owen Morgan Edwards]]
*[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]]
*[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]]
*[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]]
*[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia|Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia gan Abraham Mathews]]
*[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]]
*[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]]
*[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]]
*[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]]
*[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)|Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn) gan John Gwyddno Williams]]
*[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]]
*[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)|Lewsyn yr Heliwr gan Lewis Davies (Lewis Glyn Cynon)]]
*[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd|Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd gan O Llew Owain]]
*[[Ar y Groesffordd|Ar y Groesffordd, drama gan R. G. Berry]]
[[Delwedd:Separator.jpg|center]]
<gallery>
Ll Du C Bawd.png|'''[[Llyfr Du Caerfyrddin]]'''
Delwedd:Llyfr Aneirin.png|'''[[Llyfr Aneirin]]'''
</gallery>
[[Delwedd:Separator.jpg|center]]
... a nifer o gerddi:
*[[Yr Wylan]] gan Dafydd ap Gwilym
*[[Y Drindod]] gan Dafydd ap Gwilym
*[[Beibl]]
*[[Y Nefoedd Uwch fy Mhen]] gan Ehedydd Iâl
*[[Stafell Gynddylan]]
*[[Syr Hywel y Fwyall]]
*[[Cystal am ofal im yw]]
*[[Y Llafurwr]]
*[[Hen Benillion]]
*[[Ar ôl i fy Nghariad Farw]]
*[[Wrth y drws, un a'i grwth drwg]]
*[[Marwnad Siôn y Glyn]] gan Lewis Glyn Cothi
*[[Ymddiddan Rhwng Dau Fardd]]
*[[Ymddiddan Rhwyng Cymro a Saesnes]]
*[[Gorhoffedd (Hywel ab Owain Gwynedd)]]
*[[Englynion y Beddau]]
[[Delwedd:Separator.jpg|center]]
'''Cymuned'''<br />
[[Wicitestun:Y Sgriptoriwm|Y Sgriptoriwm]]
<br />
|----
|}
|-
| style="border: 1px solid #6688AA; background-color:#EEE9E9; padding:1em;" valign="top"|
'''Ychwanegwch:'''
[[Delwedd:Flag of Wales (1959–present).svg|200px|right]]
Mae ar y safle hwn nifer o destunau o weithiau agored, di-hawlfraint neu weithiau lle mae eu hawlfraint wedi hen orffen. Os ydych am ychwanegu cerddi neu ryddiaeth gwnewch hynny - os ydych yn gwbwl sicr mai chi yw perchennog eu hawlfraint neu fod yr awdur wedi marw ers dros 70 o flynyddoedd. Am ragor am yr hyn y cewch ei gynnwys yma, darllenwch [[Wicidestun:Beth i'w roi ar Wicidestun?]]
Os mai dod yma i bori ydych - mwynhewch y wledd!
|}
9w1d8qy82gcmqv7yrgukegejhcsku2c
Defnyddiwr:AlwynapHuw
2
3113
37268
37105
2022-07-31T16:34:45Z
AlwynapHuw
1710
/* Cynwys darlun o dudalen llyfr */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
8t9obsc0169m90r4hlnaj9husqafjdu
37299
37268
2022-07-31T20:10:48Z
AlwynapHuw
1710
/* Canoli ac ati */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
Foo {{brace|r|t}}
Bar {{brace|r|s}}
Spam {{brace|r|mt}}
Eggs {{brace|r|mb}}
Bread {{brace|r|s}}
Text {{brace|r|m}}
Text {{brace|r|b}}
Stuff {{brace|r|ht}}
Things {{brace|r|hb}}
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
gnwptoz3c3b0qa0467ul20ttavs6p3f
37300
37299
2022-07-31T20:12:54Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
Foo {{brace|r|t}}</br>
Bar {{brace|r|s}}</br>
Spam {{brace|r|mt}}</br>
Eggs {{brace|r|mb}}</br>
Bread {{brace|r|s}}</br>
Text {{brace|r|m}}</br>
Text {{brace|r|b}}</br>
Stuff {{brace|r|ht}}</br>
Things {{brace|r|hb}}</br>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
t5ch7x4dehaegjsyi0qo45jo9bunaae
37301
37300
2022-07-31T20:15:07Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
4nvy5hevvf37i3jli534rtq7myefm44
37302
37301
2022-07-31T20:29:32Z
AlwynapHuw
1710
/* Canoli ac ati */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
<nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]|Lain}}</nowiki>
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o dir ydyw</br>yr hyn a elwir</br>'Rhwng y Ddwy Afon,'</br>ar gwr De—Orllewinol
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
fjymuwkol3hy585ien1tzltz3kfg1a3
37303
37302
2022-07-31T20:31:57Z
AlwynapHuw
1710
/* Canoli ac ati */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
<nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]LAIN}}</nowiki>
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o dir ydyw</br>yr hyn a elwir</br>'Rhwng y Ddwy Afon,'</br>ar gwr De—Orllewinol
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
ppklwzfd3fs392gofzmyo0qp97mmb6b
37307
37303
2022-07-31T20:45:55Z
AlwynapHuw
1710
/* Canoli ac ati */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
<nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}</nowiki>
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o dir ydyw</br>yr hyn a elwir</br>'Rhwng y Ddwy Afon,'</br>ar gwr De—Orllewinol
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
gkpadsne8gysqftnjmgecor2nofm7w8
37319
37307
2022-07-31T21:45:51Z
AlwynapHuw
1710
/* Canoli ac ati */
wikitext
text/x-wiki
Angen gwirio [[:Categori:Deleteme]] yn rheolaidd!
==Categoriau uwchlwytho comin==
*Category:Uploads by User:AlwynapHuw
*Category:Literature of Wales
*Category:Books from Wales
*Category:Poetry books from Wales
*Category:History books from Wales
*Category:Book covers from Wales
*Category:Folklore of Wales
*Category:Mythology of Wales
*Category:Welsh National Assembly Acts
*Category:Welsh Parliament Acts
*Category:Biographical compilations
==Cerdd==
<nowiki><poem></nowiki></br>
</br>
<nowiki></poem></nowiki>
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
===Defnyddio Tabl ===
<nowiki>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"</nowiki></br><nowiki>|<poem></nowiki><br>Text</br><nowiki></poem></nowiki></br>
<nowiki>|}</nowiki>
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:350px"
|<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
|}
===Canoli===
<nowiki>{{center block|</nowiki><br><nowiki><poem></nowiki><br><nowiki></poem></nowiki><br><nowiki>}}</nowiki>
<nowiki></br></nowiki>
{{center block|
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
===Defnyddio indent i ganoli===
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki><br>
<nowiki><poem></nowiki></br>
<nowiki></poem></nowiki>
</br>
<nowiki>}}</nowiki>
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}
Gwthio ymhellach i'r canol
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki>{{block indent|1=</nowiki></br>
<nowiki><poem></nowiki>
<nowiki>}}}}</nowiki>
{{block indent|1=
{{block indent|1=
<poem>
Un dau tri
Mam yn dal y pry
</poem>
}}}}
ac ati
==Canoli ac ati==
<nowiki>{{Canoli| }}</nowiki>
<nowiki>{{right|}}</nowiki>
<nowiki>{{Underline|}}</nowiki>
<nowiki>{{Div col}}</nowiki></br><nowiki>{{Div col end}}</nowiki>
<nowiki>{{box|Fel y</br>gwelodd</br>Pwyll ryfeddod}}</nowiki>
<nowiki>'''''</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|—————————————}}</nowiki>
<nowiki>{{Canoli|——————}}</nowiki>
<nowiki><s></nowiki><s>llinell</s><nowiki></s></nowiki>
<nowiki>{{Sfrac|3|2}}</nowiki> yn rhoi {{Sfrac|3|2}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}
<nowiki>{{rule}}</nowiki>
{{rule}}
<nowiki>{{rule|height=4px}}{{rule}}</nowiki>
{{rule|height=4px}}{{rule}}
<nowiki>{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}</nowiki>
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|55px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd, oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
==Linc i destun iaith arall==
<nowiki>[[:en:The_Song_of_Hiawatha|Hiawatha'']]</nowiki>
==Cyfeiriadau==
<nowiki>==Nodiadau==</nowiki>
<nowiki><references/></nowiki>
==Dyfynnu==
<nowiki>{{dyfyniad| }}</nowiki>
{{dyfyniad|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
neu
<nowiki>{{quote| }}</nowiki> i hepgor y "" cyrliog glas
{{quote|Yn golygu Defnyddiwr:AlwynapHuw}}
==Diwedd/Dechrau Adran==
<nowiki>## Diwedd A ##</nowiki>
<nowiki>## Dechrau B ##</nowiki>
tosection="Diwedd A"
fromsection="Dechrau B"
<nowiki>==Nodiadau==
<references/>
</nowiki>
==Gorffen paragraff ar waelod tudalen==
(ar linell newydd)¶ <br>
¶ <br>
<nowiki>{{nop}}</nowiki>
===Gorffen pennill cerdd===
<nowiki></br></nowiki>
==Llyfrau i'w gwneud==
Cyfeiriad at "Capelulo" a "Sioned” Winnie Parry yn [[Tudalen:William-Jones.djvu/114]]
*[[Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau]]
==Cynwys darlun o dudalen llyfr==
[https://croptool.toolforge.org/? Crop Tool]
<nowiki>[[File:image name|thumb|page=pageno]]</nowiki>
<nowiki>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=36]]</nowiki>
==Ystadegau==
[[https://phetools.toolforge.org/statistics.php]]
1 Chwef 2022 Rhif 44 4366 tud wedi eu prawf-ddarllen
5 Mawrth 2022 Rhif 41 5243 "
25 Ebrill 2022 Rhif 39 6985 "
13 Mai 2002 Rhif 39 7218 "
23 Mehefin Rhif 36 8379 "
5 Gorffennaf 2022 34 8877
==Cyfieithiadau o waith Burns==
{{center block|
<poem>
A Man’s a Man for a’ That
Robert Burns
Is there for honest Poverty
That hings his head, an’ a’ that;
The coward-slave, we pass him by,
We dare be poor for a’ that!
For a’ that, an’ a’ that.
Our toils obscure an’ a’ that,
The rank is but the guinea’s stamp,
The Man’s the gowd for a’ that.
What though on hamely fare we dine,
Wear hoddin grey, an’ a that;
Gie fools their silks, and knaves their wine;
A Man’s a Man for a’ that:
For a’ that, and a’ that,
Their tinsel show, an’ a’ that;
The honest man, tho’ e’er sae poor,
Is king o’ men for a’ that.
Ye see yon birkie ca’d a lord,
Wha struts, an’ stares, an’ a’ that,
Tho’ hundreds worship at his word,
He’s but a coof for a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
His ribband, star, an’ a’ that,
The man o’ independent mind,
He looks an’ laughs at a’ that.
A Prince can mak a belted knight,
A marquis, duke, an’ a’ that!
But an honest man’s aboon his might –
Guid faith, he mauna fa’ that!
For a’ that, an’ a’ that,
Their dignities, an’ a’ that,
The pith o’ Sense an’ pride o’ Worth
Are higher rank than a’ that.
Then let us pray that come it may,
As come it will for a’ that,
That Sense and Worth, o’er a’ the earth
Shall bear the gree an’ a’ that.
For a’ that, an’ a’ that,
It’s comin yet for a’ that,
That Man to Man the warld o’er
Shall brithers be for a’ that.
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
MAE DYN YN DDYN, ER HYN OLL.
Anhysbys
A OES, am dlodi gonest bwn,
Yn gwyro'i ben, a hyn oll?
Y caethwas llwfr, awn heibio hwn,
A meiddiwn fyw er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Ein lludded cudd, a hyn oll,
Nid ydyw urdd ond argraff aur,
Y dyn yw'r pwnc er hyn oll.
Pa waeth, os cinio prin, yn flin,
A siaced lwyd, a hyn oll;
Caed ffol ei sidan, cnaf ei win,
Mae'dyn yn ddyn er hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu heurwe flug, a hyn oll;
Y gonest ddyn, er pa mor dlawd,
Yw brenin pawb er hyn oll.
Chwi welwch draw'r ysgogyn balch,
Yn syth ei drem, a hyn oll;
Er cryma rhai wrth air y gwalch,
Nid yw ond coeg, er hyn oll:
Er hyn holl, a hyn oll,
Ysnoden, aur, a hyn oll,
Y dyn ag annibynol fryd,
A syll a chwardd ar hyn oll.
Geill brenin wneuthur marchog llawn,
Ardalydd, dug, a hyn oll;
Ond gonest ddyn, â chalon iawn,
Sy fwy nas gall, er hyn oll!
Er hyn oll, a hyn oll,
Eu hurddas gwych, a hyn oll,
Y synwyr cryf, a'r meddwl teg,
Sy raddau uwch na hyn oll.
Rho’wn lef y'nghyd, am ddod y pryd-
A dod a wna, er hyn oll-
Bydd synwyr clyd, tros wyneb byd,
Yn dwyn y parch, a hyn oll;
Er hyn oll, a hyn oll,
Yn dod y mae, er hyn oll,
Pan dros y byd, bydd dyn a dyn,
Yn frawdol un, er hyn oll.
</poem>
}}
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
Auld Lang Syne — Robert Burns - 1759-1796
Should auld acquaintance be forgot,
And never brought to mind?
Should auld acquaintance be forgot,
And auld lang syne!
Chorus:
For auld lang syne, my dear,
For auld lang syne.
We'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
And surely ye'll be your pint stowp!
And surely I'll be mine!
And we'll tak a cup o' kindness yet,
For auld lang syne.
Chorus
We twa hae run about the braes,
And pou'd the gowans fine;
But we've wander'd mony a weary fit,
Sin' auld lang syne.
Chorus
We twa hae paidl'd in the burn,
Frae morning sun till dine;
But seas between us braid hae roar'd
Sin' auld lang syne.
Chorus
And there's a hand, my trusty fere!
And gie's a hand o' thine!
And we'll tak a right gude-willie waught,
For auld lang syne.
Chorus
</poem>
}}
{{center block|
<poem>
HEN AMSER GYNT. Ieuan Glan Geirionydd
Bu'n hoff i mi wrth deithio 'mhell,
Gael groesaw âr fy hynt:
Mil hoffach yw cael “henffych well,”
Gan un fu'n Gyfaill gynt.
BYRDON.
Er mwyn yr amser gynt fy ffrynd,
Yr hen amser gynt ;
Cawn wydraid bach cyn canu'n iach
Er mwyn yr amser gynt.
Yn chwareu buom lawer tro,
A'n penau yn. y gwynt,
A phleser mawr yw cadw co'
O'r hyfryd amser gynt.—Er mwyn, &c.
Er dygwyddiadau fwy na rhi',
Er gwario llawer punt,
Er llawer coll ni chollais i
Mo'r cof o'r amser gynt.—Er mwyn, &c.
Tra curo'm calon dan fy mhron,
Er mwyn ein hylon hynt,
Tra carai'm gwlad, tra llygad llon,.
Mi gofia'r amser gynt.— Er mwyn, &c.
</poem>
}}
8q1wt5vqhy85lafg955z8hg4um2qg7e
Categori:Dolgellau
14
7009
37260
37064
2022-07-31T16:10:52Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Gwaith Mynyddog Cyfrol 1/Eisteddfod Ffestiniog, Sulgwyn, 1875
0
10282
37262
30298
2022-07-31T16:13:48Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]]
| author = Richard Davies (Mynyddog)
| translator =
| section = Caniadau
| previous = [[../Roedd Mam Yn Siglo Baban Llon|Roedd Mam Yn Siglo Baban Llon]]
| next = [[../Arhoswch Dipyn Bach|Arhoswch Dipyn Bach]]
| notes =
}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Gwaith Mynyddog Cyfrol 1.djvu" from=84 to=84 fromsection="Sul" />
</div>
{{DEFAULTSORT:Eisteddfod Ffestiniog, Sulgwyn, 1875}}
[[Categori:Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]]
[[Categori:Ffestiniog]]
t2zf9hyq3k4q4t4399ccqw3hfdio28s
Defnyddiwr:AlwynapHuw/Llyfrau
2
10285
37284
37011
2022-07-31T19:01:16Z
AlwynapHuw
1710
/* Wedi eu Cyhoeddi */
wikitext
text/x-wiki
==Wedi eu Cyhoeddi==
#[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]]
#[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]]
#[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]]
#[[Ban wedy i dynny]]
#[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]]
#[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]]
#[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]]
#[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]]
#[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]]
#[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]]
#[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]]
#[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]]
#[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]]
#[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]]
#[[Ar y Groesffordd]]
#[[Caniadau ac ati]]
#[[Caniadau Buddug]]
#[[Cerddi a Baledi]]
#[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]]
#[[Gwaith Ann Griffiths]]
#[[Gwaith John Davies]]
#[[Gwaith Thomas Griffiths]]
#[[Gwaith John Hughes]]
#[[Gwaith John Thomas]]
#[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]]
#[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]]
#[[William Jones (Nofel)]]
#[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]]
#[[Cerddi'r Eryri]]
#[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]]
#[[Chwedlau'r Aelwyd]]
#[[Gwaith Dewi Wnion]]
#[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]]
#[[Plant Dic Sion Dafydd]]
#[[Telynegion Maes a Môr]]
#[[Tro yn Llydaw]]
#[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]]
#[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]]
#[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]]
#[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]]
#[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]]
#[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]]
#[[Gwaith Ceiriog]]
#[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]]
#[[Y Siswrn]]
#[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]]
#[[Diarhebion Cymru]]
#[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]]
#[[Cân neu Ddwy]]
#[[Llyfr Nest]]
#[[O Law i Law]]
#[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]]
#[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]]
#[[Gwaith S.R.]]
#[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]
#[[Ceris y Pwll]]
#[[Gwaith Alun]]
#[[Straeon y Pentan]]
#[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]]
#[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]]
#[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]]
#[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]]
#[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]]
#[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]]
#[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]]
#[[Llyfr Del]]
#[[Rhai o Gymry Lerpwl]]
#[[Y Gelfyddyd Gwta]]
#[[Rhyfeddodau'r Cread]]
#[[Yn y Wlad]]
==Wedi eu cyhoeddi heb sgan==
#[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]]
#[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]]
#[[Pascon Agan Arluth]]
#[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]]
==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi==
#[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]
#[[Diliau Meirion Cyf I]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
==Rhannau wedi eu cyhoeddi==
#[[Enwogion Sir Aberteifi]]
#[[Enwogion Ceredigion]]
#[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]]
#[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]]
#[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]]
==Angen eu prawfddarllen==
#[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]
#[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]]
#[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]]
#[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]
#[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]
#[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]
#[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]]
#[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]
#[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]
#[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]]
#[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]]
#[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]
#[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]]
#[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]
#[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]]
#[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]]
#[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]]
#[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]]
#[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]]
#[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]]
#[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]]
#[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]]
#[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]]
#[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]]
#[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]]
#[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]]
#[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]]
#[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]
#[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]
#[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]]
#[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]
#[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]
#[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]]
#[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]]
#[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]]
#[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]]
#[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]
#[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]
#[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]]
==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK==
#[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]
#[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]]
#[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]
#[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]
#[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]
#[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]
#[[Indecs:O Law i Law.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]
#[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]
#[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]
#[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]
#[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]
#[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
#[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]
#[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]
#[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]
#[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]
#[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]
#[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]
#[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]
#[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]
#[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]
#[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]
#[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]]
===Saesneg===
#The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf]
#The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf]
#The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf]
#Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf]
#Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf]
a962u30q3e5db5dzjlzs0rr5l69xfkc
37285
37284
2022-07-31T19:01:50Z
AlwynapHuw
1710
/* Angen eu prawfddarllen */
wikitext
text/x-wiki
==Wedi eu Cyhoeddi==
#[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]]
#[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]]
#[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]]
#[[Ban wedy i dynny]]
#[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia]]
#[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]]
#[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]]
#[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]]
#[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]]
#[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)]]
#[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]]
#[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]]
#[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]]
#[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]]
#[[Ar y Groesffordd]]
#[[Caniadau ac ati]]
#[[Caniadau Buddug]]
#[[Cerddi a Baledi]]
#[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]]
#[[Gwaith Ann Griffiths]]
#[[Gwaith John Davies]]
#[[Gwaith Thomas Griffiths]]
#[[Gwaith John Hughes]]
#[[Gwaith John Thomas]]
#[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]]
#[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]]
#[[William Jones (Nofel)]]
#[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards]]
#[[Cerddi'r Eryri]]
#[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg]]
#[[Chwedlau'r Aelwyd]]
#[[Gwaith Dewi Wnion]]
#[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]]
#[[Plant Dic Sion Dafydd]]
#[[Telynegion Maes a Môr]]
#[[Tro yn Llydaw]]
#[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]]
#[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]]
#[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]]
#[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]]
#[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]]
#[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]]
#[[Gwaith Ceiriog]]
#[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]]
#[[Y Siswrn]]
#[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]]
#[[Diarhebion Cymru]]
#[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]]
#[[Cân neu Ddwy]]
#[[Llyfr Nest]]
#[[O Law i Law]]
#[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]]
#[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]]
#[[Gwaith S.R.]]
#[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]]
#[[Ceris y Pwll]]
#[[Gwaith Alun]]
#[[Straeon y Pentan]]
#[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]]
#[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]]
#[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]]
#[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]]
#[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]]
#[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]]
#[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]]
#[[Llyfr Del]]
#[[Rhai o Gymry Lerpwl]]
#[[Y Gelfyddyd Gwta]]
#[[Rhyfeddodau'r Cread]]
#[[Yn y Wlad]]
==Wedi eu cyhoeddi heb sgan==
#[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]]
#[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]]
#[[Pascon Agan Arluth]]
#[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]]
==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi==
#[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]
#[[Diliau Meirion Cyf I]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
==Rhannau wedi eu cyhoeddi==
#[[Enwogion Sir Aberteifi]]
#[[Enwogion Ceredigion]]
#[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]]
#[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]]
#[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]]
==Angen eu prawfddarllen==
#[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]]
#[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]]
#[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]
#[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]
#[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]
#[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]]
#[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]
#[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]
#[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]]
#[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]]
#[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]
#[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]]
#[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]
#[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]]
#[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]]
#[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]]
#[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]]
#[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]]
#[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]]
#[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]]
#[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]]
#[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]]
#[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]]
#[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]]
#[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]]
#[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]]
#[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]
#[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]
#[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]]
#[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]
#[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]
#[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]]
#[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]]
#[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]]
#[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]]
#[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]
#[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]
#[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]]
==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK==
#[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]
#[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]]
#[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]
#[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]]
#[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]
#[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]
#[[Indecs:O Law i Law.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]
#[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]]
#[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]
#[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]
#[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]
#[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
#[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]]
#[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]]
#[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]]
#[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]]
#[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]]
#[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]
#[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]
#[[Indecs:Daffr Owen.pdf]]
#[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]
#[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]
#[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]
#[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]]
===Saesneg===
#The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf]
#The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf]
#The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf]
#Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf]
#Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf]
h2vczqe8xkugtq5ny0lqrzfupqkbfua
Categori:Corris
14
10876
37263
20637
2022-07-31T16:17:13Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Categori:Aberdyfi
14
10879
37256
37075
2022-07-31T16:05:52Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Categori:Abermaw
14
10880
37257
37076
2022-07-31T16:06:33Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Categori:Y Bala
14
10882
37258
37077
2022-07-31T16:07:05Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{DEFAULTSORT:Bala, Y}}
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
na5eh453onc1h1yttxg7xb5i35ogs79
Testunau sydd angen eu gwirio
0
11210
37283
37010
2022-07-31T18:59:18Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
#[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]]
#[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]]
#[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]
#[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]
#[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]]
#[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]]
#[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]]
#[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]]
#[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]]
#[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]]
#[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]]
#[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]]
#[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]]
#[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]]
#[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]]
#[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]
#[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf I.djvu]]
#[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]]
#[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]]
#[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]
#[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]]
#[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]]
#[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]]
#[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]]
#[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]]
#[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]]
#[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]]
#[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]]
#[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]]
#[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]]
#[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]]
#[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]]
#[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]]
#[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]]
#[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]]
#[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]]
#[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]]
#[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Niwbwrch (IA hanes-niwbwrch001ro).pdf]]
#[[Indecs:Hanes ac ystyr enwau lleoedd yn Môn.pdf]]
#[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]]
#[[Indecs:Yr Ogof.pdf]]
#[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]]
#[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]]
#[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]]
#[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]]
#[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]]
#[[Indecs:Tro i'r De.pdf]]
#[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]]
#[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]]
#[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]]
#[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]]
#[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]]
#[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]]
#[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]]
#[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]]
#[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]]
#[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]]
5o5a2k52e1cop6lfnkk4bob02yu6a6z
Gwaith Dafydd ap Gwilym (testun cyfansawdd)
0
12493
37275
23479
2022-07-31T17:00:45Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Gwaith Dafydd ap Gwilym]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous =
| next =
| notes =
}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Gwaith Dafydd ap Gwilym.pdf" from=1 to=118/>
</div>
{{PD-old}}
[[Categori:Gwaith Dafydd ap Gwilym (Cyfres y Fil)]]
[[Categori:Dafydd ap Gwilym]]
[[Categori:Owen Morgan Edwards]]
[[Categori:Cyfres y Fil]]
[[Categori:Barddoniaeth]]
[[Categori:Testunau cyfansawdd]]
8r8u3awl2yb2xvj3yu7amnwwf3r5ug0
Categori:Siroedd Cymru
14
16173
37238
31855
2022-07-31T15:13:53Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Delwedd:WalesTradNumbered.png|bawd|200px|'''Siroedd Cymru cyn 1974'''<br />(1) Sir Fynwy<br />(2) Morgannwg<br />(3) Sir Gaerfyrddin<br />(4) Sir Benfro<br />(5) Ceredigion<br />(6) Sir Frycheiniog<br />(7) Sir Faesyfed<br />(8) Sir Drefaldwyn<br />(9) Sir Ddinbych<br />(10) Sir y Fflint<br />(11) Meirionnydd<br />(12) Sir Gaernarfon<br />(13) Môn]]
c6n3nmihgsniis7tmaciiv8ww41sfpg
Indecs:Yn y Wlad.pdf
106
18799
37280
36060
2022-07-31T17:42:32Z
AlwynapHuw
1710
proofread-index
text/x-wiki
{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Title=Yn y Wlad
|Author=Owen Morgan Edwards
|Publisher=Hughes a'i Fab, Wrecsam
|Year=1921
|Source=pdf
|Image=1
|Progress=X
|Pages=<pagelist
1=Clawr
2=1
21=21
26=llun
27=26
36=llun
37=35
48=47
58=llun
59=59
73=75
90=94
98=llun
99=102
122=127
128=llun
125=129/>
|Remarks=
}}
[[Categori:PD-old]]
sbsx5jfv5knkcnw225rh3nn6nxwxk7a
Llenyddiaeth Fy Ngwlad
0
19196
37277
36960
2022-07-31T17:06:12Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Llenyddiaeth Fy Ngwlad]]
| author = Thomas Morris Jones (Gwenallt)
| translator =
| section =
| previous =
| next = [[/Rhagymadrodd/]]
| notes = I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Llenyddiaeth Fy Ngwlad (Testun cyfansawdd)]]
}}
Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar [https://bookreader.toolforge.org/read?file=https%3A%2F%2Fcy.wikisource.org%2Fwiki%2FIndecs%3ALlenyddiaeth_fy_ngwlad.pdf#mode/2up| ''Bookreader'']
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Llenyddiaeth fy ngwlad.pdf" from=5 to=5 />
</div>
{{PD-old}}
[[Categori:Llenyddiaeth Fy Ngwlad]]
[[Categori:Thomas Morris Jones (Gwenallt)]]
[[Categori:Traethodau]]
[[Categori:Testunau cyfansawdd]]
q25885scmmxku4wnshs5ww3z91olpnt
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/11
104
19248
37273
37029
2022-07-31T16:53:31Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin—left: auto; margin—right: auto; border: none;width:310px"
|<poem>
IX.—[[Yn y Wlad/O Ddinas Dinlle i Ben Carmel|O DDINAS DINLLE I BEN CARMEL.]]
:Sir Gaernarfon
X.—[[Yn y Wlad/I Dref y Bala|I DREF Y BALA]]
:Michael Jones; Tom Ellis; William Roberts; John Thomas a Robert Jones
XI.—[[Yn y Wlad/Disserth|DISSERTH]]
:Ardal a gollodd ei hiaith
XII.—[[Yn y Wlad/Corwen|CORWEN]]
:Cartref Eisteddfod 1919. Gwlad Glyndwr
XIII.—[[Yn y Wlad/Dros Figneint|DROS FIGNEINT]]
:O'r Bala i Ffestiniog
[[Yn y Wlad/Geirfa|GEIRFA]]
</poem>
|}<noinclude><references/></noinclude>
an5gij2hd35280spa7dv63vf9wptsh7
37276
37273
2022-07-31T17:02:42Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"
|<poem>
IX.—[[Yn y Wlad/O Ddinas Dinlle i Ben Carmel|O DDINAS DINLLE I BEN CARMEL.]]
:Sir Gaernarfon
X.—[[Yn y Wlad/I Dref y Bala|I DREF Y BALA]]
:Michael Jones; Tom Ellis; William Roberts; John Thomas a Robert Jones
XI.—[[Yn y Wlad/Disserth|DISSERTH]]
:Ardal a gollodd ei hiaith
XII.—[[Yn y Wlad/Corwen|CORWEN]]
:Cartref Eisteddfod 1919. Gwlad Glyndwr
XIII.—[[Yn y Wlad/Dros Figneint|DROS FIGNEINT]]
:O'r Bala i Ffestiniog
[[Yn y Wlad/Geirfa|GEIRFA]]
</poem>
|}<noinclude><references/></noinclude>
hnxeqjk5rog96stcorqwh274pky7z63
Yn y Wlad
0
19259
37274
37042
2022-07-31T16:56:50Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous =
| next = [[/Cynhwysiad/]]
| notes =
}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" include=7 from=9 to=9/>
</div>
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Cyfres Gwerin Cymru]]
{{PD-old}}
njvgdgl116gt178ig7nkpyyupzmclqr
37279
37274
2022-07-31T17:11:30Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous =
| next = [[/Cynhwysiad/]]
| notes =I'w lawr lwytho ar gyfer darllenydd e-lyfrau gweler [[Yn y Wlad (testun cyfansawdd)]]
}}
Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar [https://bookreader.toolforge.org/read?file=https%3A%2F%2Fcy.wikisource.org%2Fwiki%2FIndecs%3AYn_y_Wlad.pdf#mode/2up| ''Bookreader'']
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" include=7 from=9 to=9/>
</div>
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Cyfres Gwerin Cymru]]
{{PD-old}}
tq1k6gnb24aznxgx65f34t3rdc97o6t
Categori:Rhydymain
14
19332
37234
37178
2022-07-31T14:40:03Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Meirionnydd]]
km2s3189t4uo3mv1dc7pilh12e13glt
37261
37234
2022-07-31T16:12:03Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Yn y Wlad/O Ddinas Dinlle i Ben Carmel
0
19364
37237
37212
2022-07-31T15:05:04Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../Dyffryn Banw|Dyffryn Banw]]
| next = [[../I Dref y Bala|I Dref y Bala]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Dinas Dinlle}}
{{Wicipedia|Carmel, Gwynedd|Carmel}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=92 to=96/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:O Ddinas Dinlle i Ben Carmel}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Carmel, Sir Gaernarfon]]
t945pt1wzbgqqo06tz7k0xjcw5qbek2
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/97
104
19365
37259
37213
2022-07-31T16:08:48Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|X</br>I DREF Y BALA}}
"[[Cerddi'r Eryri/Ymweliad y Bardd a Thre'r Bala|I DREF y Bala'r aeth,"—na, nid y bardd]]
ond hen fachgen rhyddieithol sych. Cerddodd heolydd y Bala, gan syllu ar ei ddeutu,
bob un; gan gymharu'r dref, bob cam, â'r hyn
oedd dros ddeugain mlynedd yn ol, pan oedd ef
yn fachgen ysgol ynddi. Yr oedd y dref yn hollol
yr un fath, ac eto, ar yr un pryd yr oedd popeth
yn newydd; a'r hen a'r newydd yn toddi i'w
gilydd, a llu o atgofion yn eu cysylltu megis mewn
breuddwyd. Yr hwn nad yw'n disgwyl affliw
o brydyddiaeth, dilyned y pererin di-awen, os
myn.
Bore oer yn y gaeaf oedd, a min ar yr awel.
Creded a gredo, ni welais undyn byw drwy'r bore
hwn, ond un, y gallwn holi dim arno, er i mi gerdded
hyd ganol pob heol yn y dref. Ac yr oedd hwnnw'n
rhy ieuanc i wybod beth oedd wedi dod o lawer
teulu oedd yn gyfrifol yn y Bala yn fy amser i,
ac i'm hatgofio ym mha dai yr oedd efrydwyr
enwocaf y colegau yn lletya.
Cychwynnais yn is na gwaelod y dref, ar bont
Tryweryn. Ardderchog yw Tryweryn yn y gaeaf.
Daw i lawr heibio coed y Rhiwlas, yn un cenllif
nerthol, ac eto'n dyrfa aflonydd o ffrydiau Migneint
a Chader Benllyn a'r Arennig. Ac wrth weled y
dyfroedd yn rhuthro'n garlamus dan y bont tua'r
Brynllys a Dyfrdwy, cofiwn am hen benhillion
telyn yn diweddu gyda champ amhosibl, sef
{{canoli|"Rhwystro Tryweryn i waered."}}
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
j9ozlpmb18lcawnkmkub59fzu1hr03q
Yn y Wlad/I Dref y Bala
0
19373
37236
37221
2022-07-31T15:01:35Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../O Ddinas Dinlle i Ben Carmel|O Ddinas Dinlle i Ben Carmel]]
| next = [[../Disserth|Disserth]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Y Bala}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=97 to=104/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:I Dref y Bala}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Y Bala]]
ql43ogfecznyji07hhhha0ixvdsntjd
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/113
104
19384
37232
2022-07-31T14:32:51Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>fod bywyd ysbrydol sir Faesyfed yn curo'n wannach
na bywyd siroedd eraill Cymru. Methodd y Saesneg
groesi afon Wy, ac ychydig bontydd oedd dros
yr afon yr adeg honno. Meddylier am ardaloedd
meddylgar Llanwrtyd, ac am oedfaon Troedrhiwdalar ar yr ochr arall i'r afon. Paham y mae
ochr sir Faesyfed i'r afon mor anhebig iddynt
hwy! Wrth rifo llu llenorion Buallt, pang rydd
cofio nad oes fardd na llenor wedi codi yn Elfael
a Maelenydd.
Bu ymdrech rhwng ysbryd crefydd ac ysbryd
y byd yn Nisserth, a rhwng Saesneg a Chymraeg.
Ond anhebig yw y ceir enwau'r hen arwyr yn y
fynwent hon. Erlidiwyd y Bedyddwyr, ebe Joshua
Thomas, trigent ymysg eirth a llwynogod, ac ni
chaent feddau yn nhawelwch y llannau. Ond,
wedi'r ymgom hir a phrudd hon, trown at y beddau.
Y mae ambell i adnod ac ambell i bennill arnynt.
Wrth gofio yr oedd amryw o'r hen Fedyddwyr
yn feirdd, ond er pregethu gydag eneiniad yn
Gymraeg, canent heb eneiniad yn Saesneg. Dyma
bennill sydd ar fedd merch Glan Gwy, fu farw'n
eneth bedair ar bymtheg oed,—
{{center block|
<poem>
"The King of Terrors spareth none,
Neither rich nor poor, nor old nor young;
Reader, before thy minutes fly,
Redeem thy time and learn to die;
Now make thy peace with God alone,
Slight not the counsel of a stone."
</poem>
}}
</br>
Y mae yma benhillion Saesneg eraill, ac wrth eu
darllen hiraethwn am emynnau melodaidd Cymraeg
ysgrifennwyd yn sir Faesyfed,—
{{center block|
<poem>
"Duw, atal di rwysg fy meddyliau ffol,
A dena'm serch a'm calon ar dy ol:
Yn holltau'r graig dod i'm ymgeledd glyd,
Mewn tawel hedd, nes mynd o'r anial fyd."
</poem>
}}
</br><noinclude><references/></noinclude>
fayvaq3wseczaqtway7vjlni92fk7ea
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/114
104
19385
37233
2022-07-31T14:36:21Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr enwau cartrefi sydd fwyaf diddorol. Y
mae rhai yn Gymraeg syml glân,—Brynn, Pentre,
Nant yr Haidd, Tan y Graig, Ty Gwyn, Maes
Gwyn, Cefn Mawr, Berth Lwyd, Pendre, Nant
yr Hwch, Cefnllys, Gilfach, Tŷ Moses,—heb ofyn
am esboniad ond i'r bobl sy'n byw ynddynt. Ceir
arlliw tafodiaith mewn eraill,—Girn Fawr, Goyfron
neu Goy Fron, Coedca, Carn, Gyrn, Carneddau,
—dyna'r ffurf unigol, ddeuol, a lliosog. Lle iach
yw'r Geufron; yr oedd Thomas Jones, fu farw
yno Tachwedd 5, 1784, yn 99 oed. Buasai rhai
o'r enwau yn deffro dychymyg hynafiaethwyr
siroedd eraill, Bryn Sadwrn, Tylellow, Garddu.
Sillebir rhai enwau heb ddeall eu hystyr,—Pothley
Mawr, Tyr Meirig, Penmincae, Abercamloo, Howey.
Cyfieithir ambell un,—Castle Farm, Cross Way.
Gwelir dirywiad ambell air,—ceir Bryn y Groes ar
hen fedd, a Bryn Groce ar un diweddar; Bryngwanff
ar fedd newydd, a'r esboniad cywir ar hen fedd,
sef Bryn Gwanaf.
Y mae'n dechre nosi, a rhaid cychwyn. Gwrandawaf ennyd ar frefiadau defaid pell, a murmur
distaw Ithon. Dringaf fryniau eraill yn hoyw,
croesaf afon Hywi, prysuraf i dŷ Cymro yn Llandrindod cyn iddo gloi ei ddor. Cyn cysgu'r noson
honno effro freuddwydiwn am y bryniau a'r dolydd
gollasant eu hiaith, am gymoedd didalent allasent
fod yn gartrefi meddylgarwch. A chofiwn fod
plant sir Faesyfed yn blant bach anwyl, a'u bod
wedi dechre dysgu digon o Gymraeg yn eu hysgolion
i ddeall enwau eu hen gartrefi.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
731ympqakh0cikgkzbqow5pyghv4jbx
Yn y Wlad/Disserth
0
19386
37235
2022-07-31T14:58:32Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Yn y Wlad]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../I Dref y Bala|I Dref y Bala]] | next = [[../Corwen|Corwen]] | notes = }} {{Wicipedia|Diserth, Powys|Diserth}} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Yn y Wlad.pdf" from=105 to=114/> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Disserth}} [[Categori:Yn y Wlad]] [[Categori:Disserth, Sir Faesyfed]]'
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../I Dref y Bala|I Dref y Bala]]
| next = [[../Corwen|Corwen]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Diserth, Powys|Diserth}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=105 to=114/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Disserth}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Disserth, Sir Faesyfed]]
7vdgje23olrprsw2sz0p4vvmihn10ny
37249
37235
2022-07-31T15:47:28Z
AlwynapHuw
1710
/* Nodiadau */
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../I Dref y Bala|I Dref y Bala]]
| next = [[../Corwen|Corwen]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Diserth, Powys|Diserth}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=105 to=114/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Disserth}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Diserth, Sir Faesyfed]]
m32w0234nfecvlu3m2cuqa4zntkg40n
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/115
104
19387
37239
2022-07-31T15:25:25Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|XII</br>CORWEN}}
CORWEN yw cartref yr Eisteddfod Genedlaethol.
eleni,<ref>1919. Yr Eisteddfod Genedlaethol gyntaf ar ol darfod y Rhyfel Mawr</ref> ac y mae'n debig fod llawer, wrth
ddarllen y llinellau hyn, yn troi eu meddyliau
at Gorwen, yn holi pa fath le ydyw, ac yn paratoi
i fyned yno.
O'i chymharu a chartrefi arferol yr Eisteddfod,
lle bychan ydyw Corwen; a synna llawer at ddewrder a sel lenyddol y trigolion, oherwydd gŵyr
pawb mai nid baich bychan hyd yn oed i le mawr
a chyfoethog ydyw cynnal Eisteddfod Genedlaethol heb golli urddas nac arian. Os medr Corwen
lwyddo ddechre'r mis hwn, bydd wedi gwneud
cymwynas fawr â Chymru, sef dangos y medr
rhai o'n trefi bychain, lle mae'r hen gariad at hanes
a llenyddiaeth a chân yn llosgi'n eirias, gynnal
cynhulliad mor anferth a'r peth y mae'r Eisteddfod
wedi tyfu i fod erbyn hyn.
Nid wyf yn meddwl dweyd fod Corwen yn lle
bychan dibwys, pell oddiwrthyf fo dweyd hynny.
Y hi yw prif dref Edeyrnion; lle cyferfydd tair
sir, sef Meirionnydd, Dinbych, a Threfaldwyn;
mae'n ganolbwynt gwlad eang y gwlan a'r gwenith,
gwlad y Berwyn ac ardaloedd y Ddyfrdwy a dyffryn
clodfawr Clwyd; mae'n fan cyfarfod llawer o
ffyrdd, yn y rhan yma o'r wlad rhaid mynd drwy
Gorwen i fynd i bobman. Ond un heol sydd<noinclude><references/></noinclude>
eu3fkyrpzd3gv6qfq8dr21bdg67duv3
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/116
104
19388
37240
2022-07-31T15:28:33Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>iddi, ac nid yw ond y leiaf ymysg trefi eisteddfodol
Cymru. Cyrchfa pobl fydd yn ystod wythnos
yr eisteddfod, ac nid eu cartref; deuant iddi bob
dydd wedi cysgu yn y Bala neu Ddolgellau, Dinbych
a'r Rhyl, Llangollen a phentrefydd poblog ardaloedd
Gwrecsam a'r Rhos. A mawr lwydd fo i'r Eisteddfod mewn cornel mor dawel.
Saif Corwen yng nghesail Berwyn, braidd yn
rhy agos at ei galon i gael llawer o haul y bore.
Ymddolena Dyfrdwy'n hamddenol o'i chwmpas,
newydd dderbyn dyfroedd Alwen o froydd Hiraethog
a thyrfa lafar o aberoedd llethrau'r Berwyn,—Caletwr a Cheidiog, Llynor a Thrystion. Y mae
i'w bryniau a'i mynyddoedd hanes henafol, gŵyr
y bugail am ffordd gam Helen a chaer Drewyn
a llawer llecyn arall y mae traddodiad yn floesg
wrth draethu am dano a hanes yn fud.
Ond y mae i Gorwen lawer o hanes sicr. Ar un
adeg bu y lle pwysicaf yng Nghymru mewn ystyr
filwrol. Yr oedd y brenin Seisnig galluog Harri'r
Ail wedi gweled na ellid llethu Cymru trwy droedio'r
hen ffordd y collwyd cymaint o waed ar hy-ddi.
Ac felly, yn lle ymosod drachefn hyd ffordd y môr,
a chroesi afon Gonwy ger ei haber, a threiddio
i gadarnleoedd Eryri a hyfryd feysydd Môn,
breuddwydiodd am ffordd arall. Yr oedd honno
yn ei arwain dros y Berwyn i ddyffryn Edeyrnion,
ac oddiyno hyd wlad gymharol hawdd ei thramwy
i flaenau Conwy ac at fylchau Arfon.
Ac yng Nghorwen yr oedd Cymru i wynebu'r gelyn oedd
yn bygwth ei darostwng a llethu ei rhyddid yn lân.
Cynhulliad rhyfedd oedd yng Nghorwen saith
gant a hanner o flynyddoedd yn ol i amddiffyn
Cymru, Owen Gwynedd a Chadwaladr feibion<noinclude><references/></noinclude>
ot9ugzhib3fdvzw34a6vesvye3ir88k
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/117
104
19389
37241
2022-07-31T15:31:13Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Gruffydd ab Cynan a holl lu Gwynedd gyda hwynt,
a'r arglwydd Rhys ab Gruffydd a holl Ddeheubarth
gydag ef, Owen Cyfeiliog a Iorwerth Goch fab
Meredydd a meibion Madog fab Meredydd holl
Bowys gyda hwy, a deufab Madog fab Idnerth
a gwŷr Hafren a Gwy. Ni fu cynt na hynny
gynhulliad mor gyflawn o genedl y Cymry. Ond
bydd un mwy a'i ragorach yn Eisteddfod Corwen
yn 1919. A hyfryd yw meddwl y cyhoeddir, nid
fod rhyfel, ond fod heddwch.
Ger Corwen yr oedd cartref Owen Glyndwr.
Nid oes ond ychydig olion o'i lys; ond hyd yn
ddiweddar iawn safai ger un o droadau'r Ddyfrdwy
fwthyn prydferth ei gynllun oedd, y mae'n ddiameu,
wedi ei godi yn ei amser ef. Ond er mor ychydig
o ddim ar ffurf crair ac adeilad sydd i gofio am Owen
Glyndwr, nid oes yr un Cymro wedi byw mor
llawn a dilwgr yng nghof ei genedl ag ef.
Yn wythnos yr Eisteddfod bydd digon i'w
wneud gyda'r canu a'r areithio a'r beirniadu,
heb adael y babell ar y gwastadedd lle bydd y
miloedd wedi ymgynnull. Ond y mae'n bosibl
blino ar Eisteddfod hyd yn oed. Crwydra ambell
un lethrau'r mynyddoedd, i weled y dyrfa o bell.
Chwilia rhai am Gapel y Ddol, roddodd ei enw
i un o donau J. D. Jones. Crwydra eraill i eglwys
ddiaddoliad Llangar, lle y treuliai Edward Samuel
ei amser rhwng y dafarn a chyfieithu llyfrau i'r
Gymraeg, yn ol eglwyswr a gondemniai'r ddau
waith, yn enwedig yr olaf. A rhai eraill ymhellach,
yn ol y tywydd a'u nerth.
Gellir gweled rhai pethau diddorol heb droi
o dref Corwen ei hun. Y mae carreg yn y fynwent
elwid gan yr hen bobl yn Garreg y Big yn y Fach<noinclude><references/></noinclude>
5928dpn8xjwvmeop4bvqbvfmovfpmrl
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/118
104
19390
37242
2022-07-31T15:33:23Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Rewlyd. Ni fu cun saer maen arni erioed, ac ni
chafodd do i'w diddosi. Ond y mae y garreg
hynaf yn yr ardaloedd hyn. o gerrig sydd a hanes
iddynt, ac yn un o'r rhai hynaf yng Nghymru
i gyd. Eler i mewn trwy'r fynwent i borth gogleddol yr eglwys, ae edrycher ar fur y porth ar y llaw chwith, nid y tu mewn, ond y tu allan. Yno
gwelwch garreg hirfain, bigfain, wedi ei gweithio
fur y porth. Nid yw wedi ei naddu a'i thrwsio,
ac y mae'n debig mai sefyll ar ei gwadn y byddai
gynt i herio'r tywydd ers oesoedd maith. Y mae
morter y dyddiau hyn, a cherrig bach cyffredin,
yn gwasgu'n ddifoes ar ei hysgwyddau heddyw;
ond y mae rhywbeth yn osgo a ffurf yr hen garreg
a dyn sylw pawb. Unwaith bu, nid yn unig yn
wrthrych sylw, ond yn wrthrych ofn addoliadol.
Yr oedd perthynas agos rhyngddi a galluoedd
ysbrydol; a phan sefydlwyd yr addoliad Cristionogol
cyntaf yn yr ardal hon, ni chafwyd llecyn y gallai'r
cenhadwr cyntaf gasglu ei ddychweledigion nes
yr arweiniwyd ef trwy ryw ddull goruwchnaturiol
i'r gornel dawel lle safai, a'r lle saif, y garreg hon.
Ni wn a oedd ystryw rhyw hen bagan yn y nos
yn rhwystro adeiladu mewn lleoedd eraill, ac ni
wn a oedd Carreg y Big yn gysegredig i ryw hen
dduw na feiddiai pagan ei ddigio, cyn ei chysegru
i Grist. Ond hi safodd i ddangos cartref cyntaf
y grefydd newydd.
Medr y daearegwr ddweyd pethau rhyfeddach
na'r hanesydd am dani. Bu drwy ddau gyfnod
rhyfedd cyn cyfnodau hanes. Bu unwaith mewn
diluw llifeiriol o dân, ac mewn tân y ffurfiwyd hi;
y mae ol y dwfr berwedig ddiangodd yn ager ohoni
i'w weled eto fel creithiau arni. Darn o lafa wedi<noinclude><references/></noinclude>
irnmxnttbwheo10jfrsocda56epgvry
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/119
104
19391
37243
2022-07-31T15:36:50Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>caledu ydyw. Wedi hynny bu mewn afon o rew,
yn symud yn yr afon araf, a cherrig eraill yn gwmni
iddi. Yr adeg honno y llyfnhawyd hi, ac y tynnwyd
pob crychni o'i hwyneb. Hwyrach iddi gael ei
henw oddiwrth ei chysylltiad a'r afon ia, o ryw
atgofion pell. Y "Fach Rewlyd," hwyrach, oedd
cornel oer lle'r oedd y rhew heb gwbl doddi. Ceir
y gair mewn enwau lleoedd eraill heb fod ymhell,
megis Ty'n y Fach a'r Fach Ddeiliog. Darn
ydyw'r garreg o'r mynyddoedd y canodd Huw Derfel
am eu ffurfiad a'u diwedd, wrth groesi'r Berwyn
draw,—
{{center block|
<poem>
"Chwi heriwch alluoedd elfennol
:Feraon tragwyddol o'r bron,
Taranau, mellt saethawl, corwyntoedd,
:A chenllif dyfnderoedd y don;
Ond gwelaf ryw ddiwrnod yn nesu,
:A ellwch chwi sefyll bryd hyn?
Y ddaear a ymchwydd fel meddwyn,
:A nerthoedd y nefoedd a gryn."
</poem>
}}
Nid oedd Huw Derfel ond un o feirdd y fro
hon. Hwyrach y dywedir eu hanes yn ystod
yr Eisteddfod.
Y mae carreg hynod arall ym muriau eglwys
Corwen. Yng nghefn yr eglwys, yn lintel i ddrws yr
offeiriad, ar ochr ddeheuol y gangell, ceir carreg hir
ar ei hochr a llun croes arni. Tybiodd gwerin gwlad
mai llun dagr Owen Glyndwr oedd y groes. Taflodd
yr arwr ei ddagr, fel y gwnaethai hen gawr neu
hen dduw yn yr oesoedd gynt, a gadawodd y dagr
ei lun ar y garreg hyd heddyw. Y mae'n ddigon
tebig mai carreg fyddai unwaith ar ei phen ger
llys Owen Glyndwr oedd y garreg hon. Byddai
carreg felly yn aml mewn bwlch a chroesffordd,<noinclude><references/></noinclude>
q1nbtkv26xnq7zo9vxqxtc98laygyyg
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/120
104
19392
37244
2022-07-31T15:39:22Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ond cadwyd y garreg hon yn gysegredig oherwydd
rhyw gysylltiad a bywyd y gŵr mawr crefyddol
feddyliodd am anibyniaeth Eglwys y Cymry ac
am brifysgolion iddi.
Diweddar iawn yw hanes ymneilltuaeth yng
Nghorwen; lle erlidgar fu. Ond bydd ambell
Fethodist selog yn gofyn lle y ceisiwyd curo Charles
o'r Bala pan yn ceisio sefydlu Ysgol Sul, lle y
safodd John Jones of Edeyrn wrol wrth wal y
fynwent i herio'r dorf, a pha rai o ffenestri'r Harp
yw ffenestri hen oruwchystafell cychwyn yr achos.
Ond odid na hola ambell Anibynnwr am lofft y
Queen, lle y ffurfiwyd eglwys gan yr hen Fichael
Jones. A daw Bedyddiwr a Wesleyad i ofyn
am rywbeth enwog yn hanes eu henwad hwythau.
A holer am yr Ysgol Sul; hwyrach mai ei hanes
hi ydyw'r mwyaf diddorol oll.
Eisteddfod fawr fydd Eisteddfod Corwen eleni,
ac nid fel yr eisteddfod fechan lewyrchus a
defnyddiol a gynhelir yn y dref bob Awst. Y mae'r
Eisteddfod Genedlaethol yn ddarluniad tarawiadol
o undeb cenedl lenyddol, ond hwyrach nad yw
ei gwerth fel moddion addysg yr hyn allasai fod.
Ni chlyw y dorf anferth ond côr mawr neu seindorf
bres erbyn hyn. Ni all y delyn fwyn a'r crwth
hudol gystadlu a'r utgorn. Ni chlywir llais y
llenor a'r bardd ond mewn rhyw gyfarfod adrannol;
cânt hwy fwy o le yn yr eisteddfodau bychain.
Ond er hynny gedy eisteddfod fawr lwyddiannus
arogl hyfryd ar ei hol. A bydd digon o ddefnydd
ysbrydiaeth yr ardal yn eisteddfod eleni.
Y mae dechreuad Cristionogaeth yn Edeyrnion yn rhy
bell i anfon pererinion i gamu ar draws yr heol
i weled Carreg y Big yn y Fach Rewlyd. Y mae<noinclude><references/></noinclude>
k8s4l0n78qr1ms395aki4fvs8p7356v
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/121
104
19393
37245
2022-07-31T15:40:27Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Owen Gwynedd bruddglwyfus ac Owen Cyfeiliog
fwyn ei gân yn niwliog bell erbyn hyn.
Ond y mae ysbryd Owen Glyndwr eto'n llenwi'r fro;
y mae ei freuddwydion ym mywyd y rhai sy'n
cynnal eisteddfodau Edeyrnion. Ac os hoffai'r
Cymry gwlatgarol gael rhywbeth i freuddwydio
am dano wrth fyned i Gorwen a thra'n aros yno,
cofient y gallai fod Owen Glyndwr yn huno yn
eglwys dawel Corwen, o fewn ergyd carreg i babell
yr Eisteddfod.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
ijboc4o86bj3haacfbyj14px00fwvg3
Categori:Diserth, Sir Faesyfed
14
19396
37250
2022-07-31T15:47:45Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[Categori:Cymunedau Sir Faesyfed]]'
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Sir Faesyfed]]
7fjgydu2a88pohlvr36nisawo8deabt
Yn y Wlad/Corwen
0
19397
37251
2022-07-31T16:00:41Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Yn y Wlad]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../Disserth|Disserth]] | next = [[../Dros Figneint|Dros Figneint]] | notes = }} {{Wicipedia|Corwen}} {{Wicipedia|Eisteddfod Genedlaethol Cymru Corwen 1919}} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Yn y Wlad.pdf" from=115 to=121/> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Corwen}} Categori:Yn...'
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../Disserth|Disserth]]
| next = [[../Dros Figneint|Dros Figneint]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Corwen}}
{{Wicipedia|Eisteddfod Genedlaethol Cymru Corwen 1919}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=115 to=121/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Corwen}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Corwen]]
qdignosa3jgzpimngb8i3j0yk5yyblz
37252
37251
2022-07-31T16:03:17Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../Disserth|Disserth]]
| next = [[../Dros Figneint|Dros Figneint]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Corwen}}
{{Wicipedia|Eisteddfod Genedlaethol Cymru Corwen 1919}}
{{Wicipedia|Owain Glyn Dŵr}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=115 to=121/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Corwen}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Corwen]]
[[Categori:Owain Glyn Dŵr]]
ra30b74qjgl366c7gt46w8ycpdttds4
Categori:Corwen
14
19398
37253
2022-07-31T16:03:59Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[Categori|Cymunedau Meirionnydd]]'
wikitext
text/x-wiki
[[Categori|Cymunedau Meirionnydd]]
8fz9ay9lh8aus8oqcwgz5jho1n4u6sh
37254
37253
2022-07-31T16:04:11Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Cymunedau Meirionnydd]]
t3ko94514jhnalzfkbyan2cnzvig0ik
Categori:Cymunedau Meirionnydd
14
19399
37255
2022-07-31T16:05:09Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '[[Categori:Meirionnydd]]'
wikitext
text/x-wiki
[[Categori:Meirionnydd]]
km2s3189t4uo3mv1dc7pilh12e13glt
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/122
104
19400
37264
2022-07-31T16:26:40Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|XIII</br>DROS FIGNEINT.}}
A oes rhywun teimlo ei fywyd yn faich?
A oes rhywun wedi pryderu cymaint fel
y mae wedi colli ei ynni, ac yn methu
gwneud cynlluniau yn ei ddychymyg mwy? A
ydyw ei liw wedi cilio oddiar fywyd iddo? A yw'r
cwsg yn gwrthod dod y nos, a hoen y dydd?
A yw cofio am ieuenctid wedi peidio bod yn ddedwyddwch,
a henaint wedi dod yn beth i hiraethu am dano?
A sychodd holl aberoedd cysur iddo, a fachludodd
pob seren o'i wydd?
Os felly, aed dros Figneint. Ymwroled, a cherdded
yr ugain milltir o gwm a gwaen a mynydd sydd
rhwng y Bala a Ffestiniog. I ddechre erys ei
feddwl yn drwm, a blina ei goesau, edifarha am
iddo gychwyn, a diau yr ysgyrnyga yn ei feddwl
arnaf finnau wrth gofio mai y fi roddodd gyngor
iddo gychwyn. Ond yn araf, fel y mae awel y
mynydd yn ei adnewyddu, daw tangnefedd i'w enaid,
ac esmwythâd i'w feddwl blin; a bydd hoen adnewyddol ei ysbryd yn rhoi ystwythdra hyfryd a diflin i'w gorff. A chofia am danaf finnau fel cynghorydd
gwerth gwrando arno. Ac nid yw hyn ond dechre.
Y mae agos i hanner y ffordd dros fil o droedfeddi
o uchter. A chwyd yr ysbryd gyda'r ffordd.
Dringwn i fyny rhiw'r coleg, a gwelwn gerflun
Dr. Edwards, eistedd y diwinydd yn ei gader,
fel yr arferai wneud yn ei ddosbarth, yn ein<noinclude><references/></noinclude>
i9pu6mo2nzzi77prkex0oe7y65ta46l
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/123
104
19401
37265
2022-07-31T16:32:42Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wynebu. Awn dros fryn y coleg, ac yn y man
deuwn at lan Tryweryn, a murmura gwmni diddan
inni, fel y gwnai i Dr. Edwards pan yn myfyrio
am athrawiaeth yr iawn a chysondeb y ffydd ar
ei hoff rodfa. Croeswn yr afon cyn hir, gadawn
ar y dde y ffordd sy'n troi tua Cherrig y Drudion.
Beth yw'r dyrfa fawr hon? Carcharorion Almaenaidd wedi cartrefu o'u hanfodd mewn hen waith
whisci oedd wedi mynd yn hesb. Gadawn hwy
ac atgofion am y rhyfel, y mae mynyddoedd cribog
yn ymagor o'n blaen, a'r Arennig yn bennaf ohonynt.
Down uwchben dolydd a gweirgloddiau dan ganu
at Gapel Celyn, a gadawn ar y dde y llwybr sy'n
arwain dros y mynyddoedd unig i Ysbyty Ifan,
lle y bu gynt urdd filwrol Ioan Fedyddiwr, a'r
lladron llofruddiog ymdyrrent yno i fod dan eu
nawdd. Os gaeaf yw hi, y mae rhaeadrau'r afon,
wrth ddisgyn dros eu grisiau cerrig a than y coedydd,
yn dawnsio ac yn chware ar y creigiau, ac yn
wynnach na'r dim gwynnaf. Os hydref yw hi.
ceir y griafolen, ym mherffeithrwydd tlysni cochter
ei haeron, yn plygu uwch ben llynnoedd cornentydd
y creigiau. Ac ar bob tywydd, boed fwynder
Mehefin neu des Awst, gorchudd o wlaw neu ruthr
o eira, ceir golygfeydd bythgofiadwy ar ardderchogrwydd natur.
Yn Rhyd y Fen, tua hanner y ffordd, gallwn
gael y lluniaeth sy'n angenrheidiol, ac yna dyna'r
Migneint o'n blaenau. Wedi gadael Rhyd yr
Helfa a'r Tai Hirion byddwn am filltiroedd heb
ddod at dŷ na thwle. Ond gwelwn Lyn Tryweryn
odditanom, a'r Amnoddau pell, lle y bu Ap Vychan
yn hogyn twyso, ac i'r rhai y canodd ei englynion<noinclude><references/></noinclude>
eowk5v4n5omhb62hw7rf6wz1df4gkcr
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/124
104
19402
37266
2022-07-31T16:33:47Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|500px|page=124]]
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
ggipw4vd1vf2iy6r2i97lrmw35nx67l
37267
37266
2022-07-31T16:34:28Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Yn y Wlad.pdf|center|600px|page=124]]
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
drzzy3gpw7mwe99p6um87h69w9ssdfc
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/125
104
19403
37269
2022-07-31T16:39:53Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>campus. Cawn gip ar flaen cymoedd Trawsfynydd,—ac yna dim ond mynydd, a defaid, a brwyn.
Cyll y byd terfysglyd ei holl ddwndwr yma, yn
uchel gysegr natur; daw grym i'r meddwl a chwardd
wrth gofio ei ofnau, daw ffydd yn ddigon cref i
daflu mynyddoedd i'r môr. Yma anedlir anfarwoldeb, a bydd atgof am y lle yn gordial ar lawer
awr o iselder ac amheuaeth wedi hyn. Mynydd
y gweddnewidiad fydd Migneint i lawer enaid
gwyw.
Wedi dechre disgyn, y lle byw cyntaf y down
ato yw Pont yr Afon Gam, ac ar y dde gadawn
y ffordd fynyddig sy'n croesi'r mynydd i Benmachno.
Toc, wedi dringo bryncyn gwelwn Raeadr y Cwm
odditanom. Disgyn yn esmwyth a distaw fel
breuddwyd o lyn i lyn. Ni flinir wrth edrych
Ni synnwn na chysget yn y grug, a byddai
dy freuddwyd fel un Jacob gynt, am ysgol yn
cyrraedd i'r nefoedd, ac engyl yn disgyn ar hyd—ddi.
Y mae'r grug ar y llethr gyferbyn, gwelir yr hebog
megis yn sefyll yn llonydd ar ei aden, ac ymhell
bell islaw gwelir dolydd gwyrddion Cwm Cynfal.
arno.
Yr ydym newydd adael cysegr unigedd y mynydd
a'r enaid, y mae ein traed yn awr yng nghysegr
rhamant a llenyddiaeth ein gwlad. Ar y dde,
ar odrau'r mynyddoedd, y mae Llyn y Morwynion
a Beddau Gwyr Ardudwy; i lawr yng nghwm
coediog rhaeadrog Cynfal, ar y chwith, y mae
pulpud carreg Huw Llwyd, a gwlad Edmwnd
Prys a Morgan Llwyd o Wynedd. A chroesir
ein ffordd yn y man gan Sarn Helen, lle gwel llygad
dychymyg y bugail, lengoedd Helen yn ymdeithio
ambell nos loergan lleuad.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
e2dw9bgl4lyeyr4l3hjfr6fcc7zlyxq
Tudalen:Yn y Wlad.pdf/126
104
19404
37270
2022-07-31T16:43:36Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ac wele fynyddoedd newydd yn codi o'n
blaenau, Manod a Moelwyn a'u tylwythau, yn eu
gogoniant, a rhyngddynt gwelwn wên araul y môr.
Disgynnwn i lawr i lan hyfryd Ffestiniog, ceir
yno lety mwyn yn y pentref sy'n sefyll fel nyth
aderyn uwchlaw'r gwastadedd, neu fel noddfa
gwyliwr uwch gwlad hud; hyfryd yw'r ymborth
a melys fydd ein hûn. Ac ni ddaw gwan obaith
i'r enaid tra bo atgof am awel Migneint yn ein
ffroenau.
Wr ieuanc digalon, ac o ychydig ffydd, croesa
Figneint, a byddi'n ddyn newydd.
[[File:Yn y Wlad (page 126 crop).jpg|300px|canol]]
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
7gh96pb3vmr7mlm2ienxudwmk5wd4fh
Yn y Wlad/Dros Figneint
0
19405
37271
2022-07-31T16:50:29Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Yn y Wlad]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../Corwen|Corwen]] | next = [[../Geirfa|Geirfa]] | notes = }} {{Wicipedia|Y Migneint}} {{Wicipedia|Ffestiniog}} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Yn y Wlad.pdf" from=122 to=126/> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Dros Figneint}} [[Categori:Yn y Wlad]] [[Categori:Y Migneint]] Ca...'
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../Corwen|Corwen]]
| next = [[../Geirfa|Geirfa]]
| notes =
}}
{{Wicipedia|Y Migneint}}
{{Wicipedia|Ffestiniog}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=122 to=126/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Dros Figneint}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Y Migneint]]
[[Categori:Ffestiniog]]
iaejougwviexchcogx4pt62t9j0ytou
Yn y Wlad/Geirfa
0
19406
37272
2022-07-31T16:53:02Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Yn y Wlad]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = [[../Dros Figneint|Dros Figneint]] | next = | notes = }} <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Yn y Wlad.pdf" from=127 to=130/> </div> ==Nodiadau== <references/> {{DEFAULTSORT:Geirfa}} [[Categori:Yn y Wlad]]'
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous = [[../Dros Figneint|Dros Figneint]]
| next =
| notes =
}}
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=127 to=130/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
{{DEFAULTSORT:Geirfa}}
[[Categori:Yn y Wlad]]
avelnvy942elwbruz7s3wg69d1nqm9b
Yn y Wlad (testun cyfansawdd)
0
19407
37278
2022-07-31T17:09:35Z
AlwynapHuw
1710
Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '{{Header | title = [[Yn y Wlad]] | author = Owen Morgan Edwards | translator = | section = | previous = | next = | notes =I'w darllen pennod wrth bennod gweler [[Yn y Wlad]] }} Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar [https://bookreader.toolforge.org/read?file=https%3A%2F%2Fcy.wikisource.org%2Fwiki%2FIndecs%3AYn_y_Wlad.pdf#mode/2up| ''Bookreader''] <div style="margin-left:10%; margin-right:10%;"> <pages index="Yn y W...'
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous =
| next =
| notes =I'w darllen pennod wrth bennod gweler [[Yn y Wlad]]
}}
Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar [https://bookreader.toolforge.org/read?file=https%3A%2F%2Fcy.wikisource.org%2Fwiki%2FIndecs%3AYn_y_Wlad.pdf#mode/2up| ''Bookreader'']
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=1 to=134/>
</div>
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Cyfres Gwerin Cymru]]
[[Categori:Testunau cyfansawdd]]
{{PD-old}}
id1govp2lrl628uwprsv8j0pff8jw0t
37281
37278
2022-07-31T18:54:34Z
AlwynapHuw
1710
wikitext
text/x-wiki
{{Header
| title = [[Yn y Wlad]]
| author = Owen Morgan Edwards
| translator =
| section =
| previous =
| next =
| notes =I'w darllen pennod wrth bennod gweler [[Yn y Wlad]]
}}
Gellir darllen y testun gwreiddiol fel rhith lyfr ar [https://bookreader.toolforge.org/read?file=https%3A%2F%2Fcy.wikisource.org%2Fwiki%2FIndecs%3AYn_y_Wlad.pdf#mode/2up| ''Bookreader'']
<div style="margin-left:10%; margin-right:10%;">
<pages index="Yn y Wlad.pdf" from=1 to=134/>
</div>
==Nodiadau==
<references/>
[[Categori:Yn y Wlad]]
[[Categori:Cyfres Gwerin Cymru]]
[[Categori:Testunau cyfansawdd]]
{{PD-old}}
9fdh53dlevovzr6kozj8lclpxja3ldj
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/1
104
19408
37286
2022-07-31T19:03:27Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf|center|600px|page=1]]
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
i1l3wev6t0uz5eeu8pjz4o3ypt3u0qj
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/2
104
19409
37287
2022-07-31T19:07:02Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|RHEOLAU.}}
{{rule|height=4px}}
{{center block|
<poem>
# Y Llyfrgell i fod at wasanaeth Glanaber a'r canghenau.
# Y Llyfrau i'w benthyca ar ol y Moddion bob nos Lun, a nos Fercher.
# Am bythefnos y caniateir benthyca llyfr.
# Dirwyir y neb a geidw lyfr dros yr amser yn ol tair ceiniog yr wythnos.
# Gellir ail-fenthyca llyfr, oni bydd rhywun arall yn disgwyl am dano.
# Ni roddir yn fenthyg i neb fwy nag un llyfr ar y tro.
</poem>
}}
</br><noinclude><references/></noinclude>
69l50v295vl8ns57429khr38plen6iy
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/3
104
19410
37288
2022-07-31T19:07:39Z
AlwynapHuw
1710
/* Without text */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude>
10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/4
104
19411
37289
2022-07-31T19:07:49Z
AlwynapHuw
1710
/* Without text */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude>
10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/5
104
19412
37290
2022-07-31T19:13:53Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|<big><big>HANES METHODISTIAETH</big></big>}}
{{canoli|<big>GORLLEWIN MEIRIONYDD</big>,}}
{{canoli|<small>O'R</small>}}
{{canoli|DECHREUAD HYD Y FLWYDDYN 1888.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|<big>(CYFROL CANMLWYDDIANT)</big>}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|<small>GAN</small>}}
{{canoli|Y PARCH. ROBERT OWEN, M.A., PENNAL.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|CYFROL I}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|DOLGELLAU:}}
{{canoli|ARGRAFFWYD A CHYHOEDDWYD GAN E. W. EVANS, SMITHFIELD LANE}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|1889}}<noinclude><references/></noinclude>
9tj7mdca0t7tw05fv3gxn7adm1smmoo
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/6
104
19413
37291
2022-07-31T19:14:04Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude>
faisrlv11i65z34e5mlsda3xoytk2d9
37292
37291
2022-07-31T19:14:17Z
AlwynapHuw
1710
/* Without text */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude>
10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/7
104
19414
37293
2022-07-31T19:17:48Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|<big>RHAGYMADRODD</big>}}
{{Canoli|—————————————}}
CYNHALIAD Gwyl Can'mlwyddiant yr Ysgol Sabbothol yn 1885
fu yr achlysur uniongyrchol i ymddangosiad y gwaith hwn.
Syrthiodd i ran yr ysgrifenydd i roddi hanes yr ysgol o'r
dechreuad, mewn rhan o'r sir, yn yr wyl a gynhaliwyd yn
Aberdyfi. Wrth wneuthur ymchwiliadau ar gyfer y gorchwyl
hwnw, daeth rhai pethau i'r golwg, a ddangosent yn bur eglur
yr angenrheidrwydd am ysgrifenu mewn trefn hanes dechreuad
a chynydd crefydd yn yr eglwysi. Teimlid yn awyddus i gael
hanes yr Ysgol Sul yn argraffedig. Ac os hanes yr ysgol,
paham na cheid hanes crefydd yn ei holl symudiadau?
Y mae yn perthyn i gylch Cyfarfod Misol Gorllewin Meirionydd yn awr 60 o eglwysi, ac ni cheir crybwylliad hyd yn nod
am enw, o leiaf ddwy ran o dair o honynt yn ''Methodistiaeth Cymru''. Gwir fod llawer o'r cyfryw yn eglwysi lled newyddion,
ond y mae amryw hefyd o hen eglwysi heb ddim o'u hanes wedi
ei ysgrifenu. Amcan proffesedig yr awdwr yn ''Methodistiaeth Cymru'' ydoedd, ysgrifenu HANES CYFFREDINOL, sef prif
linellau yr hanes yn y gwahanol siroedd. Ac y mae wedi
gwneuthur hyny yn y modd mwyaf canmoladwy. Erys y tair
cyfrol a ysgrifenodd yn drysor arhosol o'r fath werthfawrocaf
tra parhao crefydd yn Nghymru. Ond gan ei bod yn ymyl
deugain mlynedd er pan eu hysgrifenwyd, amlwg ydyw fod
llawer o ddigwyddiadau wedi cymeryd lle yn ddiweddarach
mewn cysylltiad â chrefydd yn ein plith y dylid eu cadw mewn
coffadwriaeth.
Allan o ddeugain o eglwysi oedd yn perthyn i'r rhan Orllewinol
o'r sir yn 1850, mae yr hanes am ryw haner dwsin wedi ei gofnodi yn Methodistiaeth Cymru yn lled gyflawn, am y rheswm
fod dynion yn perthyn i'r eglwysi hyny ar y pryd, yn fedrus yn y
gwaith o ysgrifenu, ac yn cymeryd dyddordeb mawr yn yr hanes
a ysgrifenid, y rhai a anfonasant gyflawnder o ddefnyddiau i
Mr. Hughes at y gwaith; aethpwyd heibio i leoedd eraill heb
gofnodi nemawr ddim am danynt, yn unig oherwydd nad anfonodd pobl y lleoedd ddefnyddiau i'r awdwr.
Cedwid tri pheth mewn golwg wrth ysgrifenu yr hanes hwn.
1. Cofnodi cymaint a ellid gael o hen hanes am yr eglwysi
hyny nad oedd dim wedi ei ysgrifenu o'r blaen. I gyraedd yr
amcan hwn, gwnaethpwyd llawer o ymchwiliadau gyda hen bobl
hynaf pob ardal. Yn ychwanegol hefyd, daethpwyd o hyd i<noinclude><references/></noinclude>
c61kjsemayvz8waywn0w5e74p9iby5h
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/8
104
19415
37294
2022-07-31T19:23:22Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gryn swm o ddefnyddiau yn ysgrifau yr ysgolfeistr hynod, a'r
pregethwr zelog, Lewis William, o Lanfachreth. Am y cyfryw
ddefnyddiau, gwir yw yr ymadrodd, "Goreu côf, côf llyfr."
2. Crynhoi pob hanes oedd eisoes wedi ei ysgrifenu, a'i ddwyn
hyd y gellid i gysylltiad â phob eglwys lle y perthynai. Gwnaethpwyd defnydd helaeth o'r hanesion rhyfedd am y mawrion
weithredoedd a amlygwyd yn nechreuad crefydd yn ein gwlad,.
gan ystyried y gallai dwyn y cyfryw i gyraedd darllenwyr yr oes-bresenol fod o fendith.
3. Croniclo y prif ffeithiau a'r digwyddiadau a gymerasant le i lawr hyd yr adeg bresenol.
Pe buasai rhywun wedi ymgymeryd ag ysgrifenu yr hanes,
gyda gradd o fanylwch, haner can' mlynedd yn ol, buasai y
gwaith yn llawer haws i'w gyflawni, oblegid yr oedd rhywrai yn
fyw ymhob ardal y pryd hwnw, a allasent roddi gwybodaeth
am bob peth, fel y bu o'r dechreuad. O flwyddyn i flwyddyn,
mae nifer yr hen bobl yn myned lai lai, a helyntion yr amseroedd gynt yn myned bellach bellach o'r cyraedd. A sicr ydyw,
pe na buasid yn achub y cyfle i gasglu y lloffion a ddaethant i'r
wyneb yn ystod y flwyddyn gofiadwy 1885, buasai llawer iawn
mwy o goffadwriaeth y tadau yn myned am byth ar ddifancoll.
Amcanwyd rhoddi cofnodiad am holl swyddogion yr eglwysi,
yn bregethwyr a blaenoriaid. Os gadawyd rhywrai allan, mewn
amryfusedd hollol y bu; ni ddaethpwyd o hyd i'w henwau.
Galf rhai dybio, drachefn, mai ychydig a ysgrifenwyd am ambell un.
Yr unig ateb i hyn ydyw, mai ychydig o ddefnyddiau a
gafwyd, ac anmhosibl ydoedd eu creu. Hyd yr oedd yn bosibl,
gadawyd allan yr hyn a dybid a fyddai yn esgyrn sychion, sef
gormod o fanylion lleol, rhag i'r hanes fyned yn annyddorol.
Am yr anmherffeithderau sydd yn y gwaith, nid oes neb yn fwy
ymwybodol o honynt na'r ysgrifenydd ei hun. Ac os gwnaed
camgymeriadau, ceir eto gyfle i'w cywiro.
Wele y Gyfrol Gyntaf wedi ei chwblhau. Gan rai, buasai
yr holl hanes mewn un gyfrol yn fwy dewisol, ond fe'i rhoddwyd
yn ddwy yn bwrpasol er mwyn iddo fod yn gyraeddadwy o ran
ei bris i'r lliaws. A chalondid mawr ydyw gweled cynifer yn
rhoddi eu cefnogaeth trwy ddyfod yn dderbynwyr. Priodol
hefyd ydyw cydnabod gyda diolchgarwch cynes y brodyr lawer
a roddasant eu cymorth i gasglu defnyddiau o'r gwahanol
ardaloedd. "Os yr Arglwydd a'i myn, ac os byddaf byw,"
bwriedir, mewn amser rhesymol, ddwyn allan yr Ail Gyfrol, yr
hon a gynwys y gweddill o hanes eglwysi cylch y Cyfarfod
Misol, ynghyd â rhai pethau eraill o ddyddordeb.
''Pennal, Rhagfyr, 1888.'' {{right|'''''R. O.''''' }}<noinclude><references/></noinclude>
2hhshc9lxwernsyves7zqompn75ckso
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/9
104
19416
37295
2022-07-31T19:34:55Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|<big>CYNWYSIAD</big>}}
{{canoli|Rhagymadrodd}}
{{canoli|<big>RHAN GYNTAF</big>}}
{{canoli|PENOD I</br>Sylwadau Arweiniol}}
{{canoli|PENOD II</br>Agwedd Foesol a Chrefyddol y Wlad cyn y Flwyddyn 1785}}
{{canoli|PENOD III</br>Y Deffroad Crefyddol yn Ymledu}}
{{canoli|PENOD IV</br>Yr Erledigaeth yn y Flwyddyn 1795}}
{{canoli|PENOD V.}}
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"
|<poem>
HANES YR EGLWYSI:—
:Abergynolwyn
:Bwlch
:Bryncrug
:Llwyngwril
:Llanegryn
:Corris
:Aberllefeni
:Ystradgwyn
:Esgairgeiliog
:Bethania (Corris)
:Towyn
:Pennal
:Maethlon
:Abertrinant
:Aberdyfi
:Eglwys Saesneg Towyn
:Eglwys Saesneg Aberdyfi
</poem>
|}
</br><noinclude><references/></noinclude>
cdkt9mvo77dmhbby5jz55m7y61yw90i
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/10
104
19417
37296
2022-07-31T19:51:48Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD VI</br>Yr Ysgol Sabbothol}}
{{canoli|PENOD VII</br>Rhai o Flaenoriaid Hynotaf y Dosbarth}}
{{canoli|PENOD VIII</br>Byr Hanesion Ychwanegol}}
{{canoli|PENOD IX</br>Gwyl Can'mlwyddiant yr Ysgol Sabbothol}}
{{Canoli|—————————————}}
{{canoli|RHAN AIL</br>PENOD I</br>Y Dosbarth a'i Drefniadau}}
{{canoli|PENOD II}}
{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px"
|<poem>
HANES YR EGLWYSI:—
:Salem, Dolgellau
:Bontddu
:Llanfachreth
:Seion (Arthog)
:Llanelltyd
:Rhiwspardyn
:Rehoboth
:Abergeirw
:Hermon
:Carmel
:Silo (Rhydymain)
:Saron (Friog)
:Bethel, Dolgellau
:Eglwys Saesneg, Dolgellau
</poem>
|}
{{canoli|PENOD III</br>Yr Ysgol Sabbothol</br>Sefydliad Cyfarfodydd Ysgolion y Dosbarth}}
{{canoli|PENOD IV</br>Gwyl y Can'mlwyddiant, 1885</br>List of Subscribers}}
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
da391bfr2tzad1c7252nyt2bcxxhvfc
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/11
104
19418
37297
2022-07-31T19:59:19Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|<big><big><big><nowiki>~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</nowiki></big></big></big>}}
{{Canoli|<big><big><big>RHAN I</big></big></big>}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|<big><big><big>DOSBARTH RHWNG Y DDWY-AFON</big></big></big>}}
{{Canoli|<big><big><big><nowiki>~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~</nowiki></big></big></big>}}
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
a2ej81gpnchnrm3q8i0pmzu1rmcul6y
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/12
104
19419
37298
2022-07-31T19:59:32Z
AlwynapHuw
1710
/* Without text */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude>
10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/13
104
19420
37304
2022-07-31T20:43:15Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]LAIN}} o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
fon,' ar gwr De—Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Aber—
maw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
o0t1zl8k5mfd67h5mdtov1k680nrgg8
37305
37304
2022-07-31T20:44:08Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
fon,' ar gwr De—Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Aber—
maw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
ac8e68nzlj1wmxx1rq7f4m40xhh7ncw
37306
37305
2022-07-31T20:44:33Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
Afon,' ar gwr De—Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Aber—
maw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
jrzr6zil5ao0db4kljs8m0pj7smmhrh
37308
37306
2022-07-31T20:49:32Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|100px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Aber—
maw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
4c0pnql0qmhx7b92keewhlufpc9zvm9
37318
37308
2022-07-31T21:42:00Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Aber—
maw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
s6ta2ews88qbp94eu8ze6toprlqajqj
37320
37318
2022-07-31T21:46:35Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{Canoli|PENOD I.}}
{{Canoli|—————————————}}
{{Canoli|SYLWADAU ARWEINIOL}}
CYNWYSIAD.—''Byr ddarluniad o'r rhan hon o'r Sir—Lleoedd hynod—Hanesion boreuol''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 13 crop).jpg|50px]]}}LAIN o wlad ydyw yr hyn a elwir 'Rhwng y Ddwy
Afon,' ar gwr De-Orllewinol Sir Feirionydd,
oddentu deuddeng milldir o led, a deunaw neu
ugain milldir o hyd, rhwng dwy afon, sef yr Afon Mawddach
ac Afon Dyfi. Ymestyna o ran ei hyd o Lwyngwril i gwr
uchaf Aberllyfeni, a'i lled o Arthog i Bennal. Amgylchynir y
rhandir o du y Gorllewin gan ran o'r môr a elwir Cardigan
Bay; o du y Dwyrain, gan Gadair Idris, a Llyn Tal-y-llyn; o
du y Gogledd, gan yr Afon Mawddach, neu Afon yr Abermaw; o du y De, gan Afon Dyfi. Ac o'r tu arall i Afon Dyfi
y mae siroedd Trefaldwyn ac Aberteifi. Oddiwrth y ffaith fod
y rhandir yn gorwedd rhwng dwy afon, y Mawddach a'r Dyfi,
y tardd yr enw Rhwng y Ddwy Afon." Y mae yn perthyn
i arwynebedd y wlad wastadedd a bryniau; mynydd a môr;
"dyffrynoedd, glynoedd, a glanau;" tir toreithiog a thir ysgythrog. Yn ddaearyddol saif, fel Mesopotamia, o'r bron ar
ei phen ei hun, yn wahanedig oddiwrth y tir oddiamgylch,
gyda Chader Idris, brenin mynyddoedd y sir, ar un cŵr, y
môr ar y cŵr cyferbyniol, a'r ddwy afon yn rhedeg yn gyfochrog, o bob tu.
Afon arall y gellir ei galw yn drydedd afon, ond sydd yn
llai o faintioli, ac yn meddu llai o enwogrwydd, ydyw yr Afon
Dysyni. Y mae rhediad hon drachefn yn gyfochrog â'r ddwy
arall, ac ymestyna ar ei thaith tua'r môr, gan ranu y parth
hwn o'r wlad, o'r bron yn y canol. Bêr yw ei hyd o'i chym—<noinclude><references/></noinclude>
eexpc49q8l5cr3ml327k1fpxfps2asu
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/14
104
19421
37309
2022-07-31T20:53:38Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>haru â'r ddwy arall. Dechreua ei thaith yn Llyn Tal-y-llyn, a
rhed yn hamddenol heibio Abergynolwyn, a Chraig y Deryn,
ac yna yn fwy arafaidd fyth, cydrhwng pentrefydd Bryncrug a
Llanegryn, heibio i balasdai prydferth Peniarth ac Ynysmaengwyn, gan ymarllwys yn ymyl Tonfanau, ac yn ngolwg tref Towyn, i'r Cardigan Bay.
Yn ol hen raniadau y wlad, cymer i mewn y rhan helaethaf
o ddau gwmwd, Ystumaner a Thalybont. Y ddau gwmwd
gyda'u gilydd ydynt Cantref Meirionydd. Cynwysa chwech o
blwyfi, Towyn, Celynin, Llanegryn, Llanfihangel-y-Penant,
Tal-y-Llyn, a Pennal. Er's llai nag ugain mlynedd yn ol, cynhelid llysoedd barn gan yr ustusiaid heddwch yn Towyn,
Pennal, ac Aberdyfi bob yn ail. Wedi hyny, cynhelid hwy yn
Towyn ac Aberdyfi bob yn ail fis; yn awr cynhelir hwy yn
Towyn yn unig. Er pan basiwyd Deddf Addysg 1870, y mae
pedwar o Fyrddau Ysgol wedi eu ffurfio, Bwrdd Ysgol
Celynin, Bwrdd Ysgol Towyn a Phennal, Bwrdd Ysgol Tal-y-
Llyn, Bwrdd Ysgol Llanfihangel-y-Penant. Mewn ystyr grefyddol, ymhlith y Methodistiaid Calfinaidd, mae y rhan yma
o'r wlad yn gwneyd i fyny un o bedwar dosbarth Cyfarfod
Misol Gorllewin Meirionydd.
Yn yr amseroedd pell yn ol, yr oedd y ffyrdd i drafaelio,
ond eu bod yn dra chyffredin eu cynllun, ac o wneuthuriad
cyntefig, yn arwain drwy agos bob dyffryn, a thros agos bob
bryn. Ond mewn amseroedd diweddarach, wedi i'r hen ddull
cyntefig o deithio ar draed ac ar feirch fyned heibio, a chyn amser y cerbydau tân, yr oedd y brif ffordd i deithio yn arwain o amgylch ogylch i'r rhanbarth hwn, gan adael canol y wlad i'r teithydd i ymlwybro fel cynt. Yn y fl. 1827 y gwnaed y ffordd fawr,
y turnpike road o Fachynlleth, trwy Bennal, i lawr i Aberdyfi
ac ymlaen i Towyn. Wedi gwneuthur hon, yr oedd ffordd y
goach fawr yn arwain i lawr gydag ochr Ogleddol Afon Dyfi,
ar hyd glan y môr, ac yna i fyny gydag ochr ddeheuol yr Afon
Mawddach i Ddolgellau. Heblaw hyn, yr oedd ffordd gyffelyb<noinclude><references/></noinclude>
5treof1gho749bpte3iff2yjd8ij29f
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/15
104
19422
37310
2022-07-31T20:57:42Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn cydio Machynlleth a Dolgellau a'u gilydd, gan arwain trwy
Gorris, igam ogam, o benelin i benelin, i fyny ac i lawr, i lawr
ac i fyny. Y lle y rhoddwyd yr ager-beiriant i redeg gyntaf
yn Sir Feirionydd, ni debygwn, ydoedd rhwng Aberdyfi a
Towyn. Cymerodd hyn le yn 1863 neu 1864. Er y flwyddyn
1867, mae rheilffordd glanau Cymru yn rhedeg ar draws y pen
agosaf i'r môr o'r sir, ac yn cysylltu De a Gogledd Cymru a'u
gilydd. Pe cymerai dieithr-ddyn ei eisteddle yn ngherbyd y
rheilffordd, yn ngorsaf Machynlleth, a myned ymlaen trwy
Aberdyfi, Towyn, a Llwyngwril i Barmouth Junction, ac i
fyny drachefn i Ddolgellau, byddai wedi amgylchynu llain o
wlad ar lun pedol, ond ei bod hi yn bedol o faintioli mwy na
phedol ceffyl. Tyned linyn drachefn dros y lle gwag i'r bedol,
gan uno y ddau ben a'u gilydd, dyna y rhan o'r wlad sydd yn
myned wrth yr enw 'Rhwng y Ddwy Afon.'
Mae arwynebedd y wlad, a golygfeydd swynol natur yn dra
amrywiol a phrydferth, a dyma lle mae "Bryniau Meirionydd i'w gweled harddaf o un rhan o'r sir. Mac copäau y bryniau gan mwyaf yn foelion a llymion, a gwaelodion y gwastadedd yn gynyrchiog, cnydiog, a chynharol. Yn debyg iawn
i Mesopotamia, gwlad meibion y dwyrain, y mae Mesopotamia
Sir Feirionydd, yn wastadedd yn un pen, ac yn myned yn
fwy mynyddig fel yr eir tua'r Gogledd Ddwyrain.
Ar y cwr pellaf oddiwrth y môr, a thu cefn i'r dyffrynoedd
a'r bryniau rhwng y Ddwy Afon, y mae CADER IDRIS. Y
mynydd hwn, yr hwn sydd 2914 o droedfeddi uwchlaw y môr,
a arferid ei ystyried yn uwchaf yn Sir Feirionydd, a'r ail mewn
uwchder yn Nghymru. Ond y mae mewn gwirionedd un arall
yn uwch na'r Gader, sef Aran Fowddwy, yr hwn sydd yn 2955
o droedfeddi o uchder. Mae Cader Idris wedi cael ei enw
oddiwrth Idris Gawr, ser-ddewin nerthol a chyfrwys. Ar grib
uwchaf y mynydd yr eisteddai y cawr, "i efrydu cylchdeithiau
y llu wybrenol, a dysgu ganddynt dynged a damwain dyn,"
am ba achos y gelwir y mynydd wrth ei enw—''Cader Idris''.<noinclude><references/></noinclude>
cjya4wop3dm03q9ma479lnslbwumoua
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/16
104
19423
37311
2022-07-31T21:01:31Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Yr oedd crediniaeth yn bod am oesau, y byddai i bwy bynag a
eisteddai am noswaith yn y gadair ar ben y mynydd gael ei
drawsffurfio erbyn y boreu yn fardd, yn gelain farw, neu yn
ysbrydoledig! Y mae mwy o berthynas hanesyddol rhwng y
mynydd hwn â Dolgellau, am mai oddiyno yn fwyaf cyffredin
y cymerir taith i'w ben. Y mae llawer o gyrchu, oes ar ol oes,
i ben Cader Idris gan ddieithriaid o bob cwr o'r byd, tra y mae
ugeiniau yn treulio eu hoes o gwmpas ei odrau heb fod erioed
ar ei ben.
Wrth odreu Cader Idris y mae Llyn Tal-y-llyn yn gorwedd
yn dawel yn ei wely hirgrwn, cydrhwng mynyddoedd uchel.
Ei faintioli ydyw oddeutu milldir a chwarter o hyd, haner milldir o led, a thair milldir o amgylchedd. Mae cymydogaeth y
llyn yn ystod misoedd yr haf yn gyrchfa llawer o ddieithriaid.
Cafodd plwyf Tal-y-llyn ei enw oddiwrth y ffaith fod llan
neu eglwys y plwyf wrth dalcen y llyn.
Islaw y Llyn a'r Cader, rhyngddynt a'r môr, ar waelod
gwastadedd Llanfihangel, y mae "Craig y Deryn," yr hon a
elwir felly, yn ddiameu, oddiwrth y nifer mawr o adar, môrfrain, cudylliaid, cyhyrod, ac adar ysglyfaethus eraill, a
heigiant o'i hamgylch. Y mae yn y graig ugeiniau o dyllau ac
ystafelloedd, lle y nytha yr adar, ac y magant eu cywion. Ac
ar adegai o'r flwyddyn, bydd eu sŵn yn fyddarol. Ymddyrchafa y graig yn syth ar i fyny, amryw ganoedd o droedfeddi
o uchder, a'r rhan uchaf o honi yn ogwyddedig dros ei throed,
nes peri arswyd ar y teithiwr a elo heibio rhag i ddarn o honi
gwympo i lawr ar ei ben. Y mae bum' milldir o bellder o
Dowyn, ac yn yr haf ymwelir â'r lle gan liaws o ymwelwyr,
i gael golwg ar aruthredd y graig, ac ar y llu asgellog.
Ar gyffiniau y rhan yma o'r wlad, ar waelod dyffryn Towyn,
rhwng y dref hon â'r môr yr oedd Cantref y Gwaelod. Os
ydym i gredu traddodiad, fe gollwyd gwastadedd eang, brâs,
toreithiog, trwy orlifiad y môr, rhyw bedwar cant ar ddeg o
flynyddoedd yn ol. Fel hyn y dywed y Trioedd am yr hanes<noinclude><references/></noinclude>
7oltcx74720wzaewy1xhpkuzjq9nmvo
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/17
104
19424
37312
2022-07-31T21:04:43Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hwn: "Seithinyn feddw ab Seithinyn Saidi, brenin Dyfed, a
ollyngwys yn ei ddiod y môr dros Cantref y Gwaelod, oni
chollwyd o dai a daiar y maint ag oedd yno, lle cyn hyny y
caed un dinas-dref ar bymtheg, yn oreuon ar holl drefydd a
dinasoedd Cymru." Cymerodd y trychineb hwn le, fel y
dywedir, oddeutu y flwyddyn 500. Y profion cadarnaf dros
gredu fod lle mor fawr, sydd yn awr oll dan ddwfr, unwaith
yn wlad eang, yn cael ei phreswylio gan ddynion, ydyw y
Sarnau, neu y muriau mawrion sydd yn weledig yn y mor ar
ddwfr bas. Ond a chaniatau fod Cantref y Gwaelod wedi bod
unwaith yn wlad yn cael ei phreswylio fel y rhanau sydd yn
awr ar lan y môr, mae y traddodiad mai trwy esgeulusdra dyn
meddw y cymerodd y trychineb le yn anhawdd iawn ei gredu.
Mwy tebygol ydyw mai trwy ryw ffordd arall, ac feallai yn
raddol, y cymerodd y gorlifiad le.
Amaethyddiaeth ydyw cynyrch a chyfoeth penaf y wlad.
Proffwydodd Azariah Zadrach, hen weinidog ffyddlon gyda'r
Annibynwyr, fod cyfoeth lawer yn nghrombil bryniau a
mynyddoedd y bröydd hyn. Cyfansoddodd gân yn y fl. 1836,
yn yr hon y dywed:—
{{center block|
<poem>
"Y mae yn mynyddau Meirion
Lawer o drysorau mawrion,
Ac fe'u eludir lawr i Dyfi
Yn dunelli dirifedi.
Mae'r mynyddau sy'n dra anial,
'Nawr uwchlaw i bentref Pennal,
Yn llawn trysor maes o'r golwg:
Cyn bo hir fe ddaw i'r golwg.
Fe fydd trefydd ac eglwysi
Cyn b'o hir ar lanau Dyfi,
A hwy fyddant yn fwy hynod
Na hen drefydd Cantref-gwaelod.
Gwneir pont ha'rn dros afon Dyfi,
A bydd miloedd yn ei thramwy,
Wrth dd'od i lawr o Gader Idris.
I'r dref hardd fydd ar Foelynys.
</poem>
}}
</br><noinclude><references/></noinclude>
rtvwhem2s3gcg6suxq3zjfgsxzd7k5s
37313
37312
2022-07-31T21:05:40Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hwn: "Seithinyn feddw ab Seithinyn Saidi, brenin Dyfed, a
ollyngwys yn ei ddiod y môr dros Cantref y Gwaelod, oni
chollwyd o dai a daiar y maint ag oedd yno, lle cyn hyny y
caed un dinas-dref ar bymtheg, yn oreuon ar holl drefydd a
dinasoedd Cymru." Cymerodd y trychineb hwn le, fel y
dywedir, oddeutu y flwyddyn 500. Y profion cadarnaf dros
gredu fod lle mor fawr, sydd yn awr oll dan ddwfr, unwaith
yn wlad eang, yn cael ei phreswylio gan ddynion, ydyw y
Sarnau, neu y muriau mawrion sydd yn weledig yn y mor ar
ddwfr bas. Ond a chaniatau fod Cantref y Gwaelod wedi bod
unwaith yn wlad yn cael ei phreswylio fel y rhanau sydd yn
awr ar lan y môr, mae y traddodiad mai trwy esgeulusdra dyn
meddw y cymerodd y trychineb le yn anhawdd iawn ei gredu.
Mwy tebygol ydyw mai trwy ryw ffordd arall, ac feallai yn
raddol, y cymerodd y gorlifiad le.
Amaethyddiaeth ydyw cynyrch a chyfoeth penaf y wlad.
Proffwydodd Azariah Zadrach, hen weinidog ffyddlon gyda'r
Annibynwyr, fod cyfoeth lawer yn nghrombil bryniau a
mynyddoedd y bröydd hyn. Cyfansoddodd gân yn y fl. 1836,
yn yr hon y dywed:—
{{center block|
<poem>
"Y mae yn mynyddau Meirion
Lawer o drysorau mawrion,
Ac fe'u eludir lawr i Dyfi
Yn dunelli dirifedi.
Mae'r mynyddau sy'n dra anial,
'Nawr uwchlaw i bentref Pennal,
Yn llawn trysor maes o'r golwg:
Cyn bo hir fe ddaw i'r golwg.
Fe fydd trefydd ac eglwysi
Cyn b'o hir ar lanau Dyfi,
A hwy fyddant yn fwy hynod
Na hen drefydd Cantref-gwaelod.
Gwneir pont ha'rn dros afon Dyfi,
A bydd miloedd yn ei thramwy,
Wrth dd'od i lawr o Gader Idris.
I'r dref hardd fydd ar Foelynys.
</poem>
}}
</br><noinclude><references/></noinclude>
tp5h47st75gh7viar1c15ugc09a5qor
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/18
104
19425
37314
2022-07-31T21:08:36Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block|
<poem>
Fe fydd Dyfi yn rhagori
Ymhell ar holl borthladdoedd Cymru;
Bydd ei masnach yn rhyfeddod
Yn yr oesoedd maith i ddyfod."
</poem>
}}
Y mae haner can' mlynedd er pan y canodd y proffwyd, ond
nid oes eto ryw lawer o'r cyfoeth wedi dod i'r golwg. Er
hyny ceir arwyddion fod rhai o'i broffwydoliaethau eisoes
wedi eu cyflawni. Y mae Chwarelau Llechau wedi troi allan
yn llwyddianus mewn dwy ardal. Chwarelau Llechau Corris
ac Aberllyfeni ydyw y rhai agosaf o ran maint a phwysigrwydd
yn Sir Feirionydd i Chwarelau Ffestiniog, a Chwarel Abergynolwyn, neu Bryneglwys, ydyw y drydedd o ran pwysigrwydd;
cyfoeth yr olaf wedi ei dtladblygu o fewn y 30ain mlynedd
diweddaf, a'r rhai cyntaf o fewn y 60ain mlynedd diweddaf.
Heblaw yn y ddwy ardal hyn, nid oes dim cyfoeth o bwys
wedi ei gael o'r ddaear, ond yr hyn a geir ar ei gwyneb.
O'r chwe' phlwy sy'n gwneyd i fyny y rhanbarth, plwy' Towyn
ydyw y pwysicaf a'r cyfoethocaf. O fewn y plwy' hwn, y mae
Aberdyfi, porthladd ac ymdrochle o gryn bwysigrwydd: a
phentref tawel Bryncrug ar lan yr afon Dysyni. Poblogaeth
y plwy' yn 1871 ydoedd 3307. Yr agosaf ato mewn pwysig-
rwydd ydyw plwy' Tal-y-llyn. Poblogaeth yn 1807, 633; ac
yn 1861, 1284. Y mae Corris ac Abergynolwyn wedi cynyddu
llawer mewn poblogaeth yr haner can' mlynedd diweddaf, ar
gyfrif y llech-chwarelau sydd ynddynt; a Thowyn ac Aberdyfi
wedi cynyddu, ar gyfrif agoriad Rheilffordd Glanau Cymru.
Nid oes cynydd o bwys wedi bod yn un rhan arall o'r wlad;
yn hytrach lleihau y mae y rhanau amaethyddol yn barhaus.
Gyda golwg ar hynafiaethau, ac olion brwydrau a rhyfeloedd
canrifoedd a aethant heibio, mae y wlad yn gyfoethog mewn
dyddordeb. Ond amcan y sylwadau hyn yn unig ydyw rhoddi
ychydig grybwyllion cyffredinol. Y mae eglwys y plwyf,
Towyn, yn dra hynafol. Tebyg ydyw ddarfod i'r adeiliad
presenol gael ei adeiladu yn y ddeuddegfed ganrif, gan ei bod<noinclude><references/></noinclude>
qmxbz4jstkwa5pj81xl2e48oc7xrfa4
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/19
104
19426
37315
2022-07-31T21:13:03Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar yr arddull Normanaidd o adeiladaeth. Ei sefydlydd a'i
noddwr ydoedd Sant Cadfan, yr hwn a ddaeth drosodd o
Lydaw i Gymru yn nechreuad y chweched ganrif. Sefydlodd
hefyd eglwys Llangadfan, yn Sir Drefaldwyn. Yr oedd Sant
Cadfan yn Abad yn mynachlog Ynys Enlli, ac fel yr hysbysir
yn "Bonedd y Saint," yr oedd ganddo Beriglor o'r enw
Hywyn. Y mae un awdwr Cymreig yn tybio y gallai fod enw
y dref wedi tarddu oddiwrth enw y periglor Hywyn, a thrwy
dreigliad amser fod y gair wedi llygru i "Nhywyn," ac yna i
"Tywyn, ac yn olaf i "Towyn."<ref>Dariundraeth o Fachynlleth a'i Hamgylchoedd, gan Evan Jones (Ieuan Dyfi), yn awr y Parch. Evan Jones, Caernarfon.</ref> Eraill a ddywedant mai
ystyr y gair Towyn ydyw, lle ar fin y môr. Yr enw ar y bryn
sydd wrth ymyl tref Towyn, ar yr ochr ddeheuol ydyw, "Bryn
y Paderau," oddiwrth y ffaith y byddai yr hen seintiau a
fynychent yr eglwys yn syrthio ar eu gliniau ar ben y bryn i
ddweyd eu pader; gan mai ar gyrhaeddiad i ben y bryn y cai
y rhai a ddeuent o gyfeiriad Aberdyfi a Maethlon yr olwg
gyntaf ar yr eglwys, ac yr oedd eu parch yn gymaint iddi fel
yr elent ar eu gliniau pan y caent yr olwg gyntaf arni.
Yn y flwyddyn 1215, blwyddyn y Freinlen Fawr (''Magna Charta''), cynhaliwyd cyfarfod mawr o Dywysogion Cymru yn
Aberdyfi, i'r diben o hawlio eu rhyddid yn y tiroedd a ddygasid
oddiarnynt gan yr arglwyddi. "Yn yr amser hwn, ymddangosodd ymhlith y Cymry dueddiad nodedig a chanmoladwy i
gydgymodi er cynal undeb a heddwch rhyngddynt a'u gilydd;
ac i'r diben o hyfforddi eu bwriadau, cynhaliwyd cyngor yn
Aberdyfi, lle y daeth Llewelyn ap Iorwerth, a holl Dywysogion
Cymru, ynghyd â holl ddoethion Gwynedd; a cher bron y
Tywysog y gwnaethpwyd rhaniad tiriogaethau rhwng yr ymgeisyddion yn y Deheubarth."—''Carnhuanawc''.
Yn mhlwyf Llanegryn, y mae ffermdy o'r enw Talybont, yr
hwn y tybir a fu unwaith yn breswylfa Tywysogion Gwynedd,
yn gymaint ag i'r Tywysog Llewelyn ddyddio un o'i freinleni<noinclude><references/></noinclude>
cvjl1ptdkoxksq1ufz0ornxrx9waadl
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/20
104
19427
37316
2022-07-31T21:18:23Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yno. Ac yn mhlwyf Llanfihangel-y-Penant, y mae gweddillion
hen gastell, yr hwn a clwid Castell Teberri, nen ''Castell y Beri'',
ac fel y gelwir ef yn awr Castell Caerberllan. Tybia Pennant,
yr hanesydd, mai hwn ydoedd ''Castell Bere'', ac mai efe ydoedd
amddiffynfa "Llywelyn ein llyw olaf." Y mae ffermdy, neu
Plâs Aberllyfeni hefyd yn lle o urddas hynafol, ac ar ei furiau
luniau ac arf-beisiau hen wroniaid Cymreig. Dywedir i Counsellor Flutton, awdwr
''History of Pembrokeshire'', fod yn byw
ynddo yn hir. Cydrhwng Llanegryn a Llwyngwril,
ar ben uchaf y bryn, y mae "Gwastad Meirionydd." Hynodrwydd
penaf y lle hwn yn awr ydyw fod yno ysbotyn o le yn cynwys
ychydig iawn o amgylchedd, pan yn sefyll ynddo, nis gellir
gweled na mynydd na môr o hono, er fod y naill a'r llall yn
ymyl. Yn agos i Lanegryn, hefyd, y mae Peniarth Uchaf.
Yn y llyfr, ''Rhyfeddodau y Byd Mawr'', a gyhoeddwyd yn Nolgellau, yn y flwyddyn 1827, gwneir y crybwylliad canlynol am
y lle hwn: "Y pwys cyntaf o dê a ddaeth i Gymru, am a
wyddis, ydoedd anrheg a anfonodd pendefiges o Gaerludd i wraig
fonheddig oedd yn byw yn Peniarth Uchaf, Swydd Meirion, yn
y flwyddyn 1700."
Gwelir olion amryw helyntion yr oesoedd gynt yn ardal
Pennal. Yn agos i'r pentref, y mae amaethdy Cefncaer, yr
hwn oedd wersyllfa gadarn gan y Rhufeiniaid yn amser yr
Ymerawdwr Honorius. Dywed traddodiad fod ffordd yn
arwain oddiyma o tan y ddaear, ac o tan afon Dyfi i dy
Owain Glyndwr, yn Machynlleth. Y mae swn gwagder i'w
glywed wrth gerdded ar wyneb y ddaear yn agos i'r lle, ac yr
oedd hen bobl yn byw yn yr ardal ychydig ddegau o flynyddoedd yn ol, a dystient eu bod wedi gweled pen y ffordd. Credir
hefyd, medd haneswyr, fod ffordd Rufeinig yn arwain o Conovium, ger Conway, i Lucarum, ger Abertawe, gan basio heibio
Ddolgellau, a thros fraich Cader Idris, heibio i Bennal, ac yna
trwodd i'r Garreg, yn Sir Aberteifi. Ymladdwyd brwydr yma
rhwng pleidwyr tŷ Lancaster â phleidwyr tŷ Caerefrog, a<noinclude><references/></noinclude>
lrfh7ivcbyxbvcdgzg8x5r9vrgn4bkh
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/21
104
19428
37317
2022-07-31T21:36:08Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>thybir fod y Domen—las sydd ar dir Talgarth wedi ei chyfodi ar
fedd y milwyr a syrthiasant yn y rhyfel hwn, a thybir yn
mhellach fod ''Wtre y Parsel,'' sef y ffordd fawr rhwng Pennal
a phentref y Cwrt, yn llawn o feddau hen filwyr. Y mae
llythyr ar gael oddiwrth Owain Glyndwr at frenin Ffrainc,
wedi ei ddyddio yn Mhennal. Yn y Darlundraeth o
Fachynlleth a'i Hamgylchoedd, gan Ieuan Dyfi, ceir yr hanes
canlynol am ddigwyddiad a gymerodd le yma yn 1402—
"Yn y pentref hwn (Pennal), unwaith y trigai yr hawddgaraf a'r
decaf o holl wyryfon Gwynedd, Lucy Llwyd. Nis gall ei marwolaeth anhygoel a phruddglwyfus, er yn dra ffafriol i'w theimladau,
lai na chynyrchu cydymdeimlad a thosturi. Yr oedd mewn
carwriaeth â Llewelyn Goch ap Meurig o Namnau, bardd. Ond ei
thad, mewn awr nwydus, ac yn anfoddlawn ir briodas, a gymerodd fantais oddiwrth absenoldeb ei chariad yn Nehendir Cymru,
ac a geisiodd dori yr ymlyniad, a chyda'r diben hwn, dywedodd
wrthi fod Llewelyn wedi ei gadael hi a phriodi un arall. Yr oedd
yr ergyd yn fwy nag a allai gynal; syrthiodd i lawr a bu farw yn
y fan, Llewelyn wrth ddychwelyd, ddiwrnod neu ddau wedi hyn,
a frysiodd at anwylyd ei galon; ond y syndod disymwth o'i gweled
wedi ei rhoddi yn ei harch, a effeithiodd gymaint ar ei synwyr, fel
y syrthiodd yn farw ar y llawr. Pa fodd bynag, adfywiodd
drachefn, a chyfansoddodd alargan, ymha un y darlunir gyda
theimladau dyn wedi cael cam, â meddwl trallodedig, gymeriad y
ragoraf ymhlith merched, ymha un y dywed fel y canlyn—
{{center block|
<poem>
"Llyma hâf llwm i hoew fardd,
Llyma hâf llwm i fardd;
Nid oes yn Ngwynedd heddiw
Na lloer, na lewyrch, na lliw;
Er pan rodded trwydded trwch
Dan lawr dygn, dyn loer degweh.'"
</poem>
}}
</br><noinclude><references/></noinclude>
1i65fm3jxn64s73nnebixjdajhljfie
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/22
104
19429
37321
2022-07-31T21:49:47Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD II</br>ANSAWDD FOESOL A CHREFYDDOL Y WLAD CYN Y FL. 1785.}}
CYNWYSIAD—Cyfnewidiadau can' mlynedd Y ddau wr a ddeffrowyd gyntaf—Profion allanol a thufewnol—Arferion y gwahanol ardaloedd Gwyl Mabsantan—Troedigaeth John Vanghan, Tonfanau Interludiau—Dr. Pugh, Pennal—Ymladd Ceiliogod—Tystiolaeth y Ficar Pritchard—Llyfr y Chwareuon"—Siol Gladdu.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 22 crop).jpg|50px]]}} MAE y flwyddyn 1785 yn flwyddyn arbenig yn hanes
y rhan yma o'r wlad, yn gystal a phob rhan arall,
am mai hi ydyw blwyddyn dechreuad yr Ysgol
Sabbothol yn Nghymru. Mewn cysylltiad â chrefydd Cymru,
bydd y flwyddyn hon yn llythyren goch yn ei hanes ymhlith
holl flynyddau yr oesoedd. Yr ydys yn ei chymeryd hi yn y
benod hon fel y terfyn-gylch sydd yn gwahanu rhwng tywyllwch
a goleuni: y goleuni i gyd y tu yma i'r terfyn-gylch, a'r
tywyllwch y tu draw iddo. Y ffordd i werthfawrogi goleuni y dydd ydyw, ei ddal ar gyfer a'i gymharu â thywyllwch
y nos sydd newydd fyned heibio. Felly, mewn trefn i weled
y daioni a wnaeth crefydd i'n gwlad, mae yn angenrheidiol i
ni gofio am y tywyllwch, a'r anwybodaeth, a'r annhrefn mawr
oedd ynddi, a hyny mor ddiweddar a chan' mlynedd yn ol. I
lawer o bobl, nid ydyw prydferthion y greadigaeth, a golygfeydd swynol natur yn meddu ond ychydig at-dyniad, ac nid
ydyw hynafiaethau, ychwaith, yn meddu unrhyw swyn iddynt
amgen na bod yr haul a'r lleuad wedi cyfodi a machludo yn eu
tro, a bod trigolion y wlad wedi eu geni, wedi byw, ac wedi
marw, a dyna ddarfod am danynt. Ond a chaniatau mai
ychydig ydyw nifer y rhai a fedrant gymeryd dyddordeb
mewn pethau fel hyn, y mae y lliaws yn gwybod gwahaniaeth<noinclude><references/></noinclude>
4nv90l1wmgmwkguiz6zafy3qlth6dh0
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/23
104
19430
37322
2022-07-31T21:52:48Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>rhwng drwg a da, rhwng annhrefn a threfn, rhwng gwlad anwaraidd a gwlad wedi ei gwareiddio, rhwng gwlad heb neb
ynddi yn ofni Duw a gwlad wedi ei llenwi â chrefyddwyr.
Gwnaeth dylanwad pregethu yr efengyl a sefydliad yr Ysgol
Sabbothol y gwahaniaeth hwn mor amlwg fel y gall y byraf ei
ddeall ei ganfod. Ac mewn mor lleied o amser y gwnaed y
fath wahaniaeth! Rhyfedd y cyfnewidiadau a ddygwyd o
amgylch yn arferion ac agwedd foesol y trigolion mewn can'
mlynedd Gan' mlynedd yn ol, yr un oedd terfynau ac amgylchoedd daearyddol y wlad yn hollol ag ydynt yn awr. Pe
buasai i un o'r hen frodorion gyfodi o'r bedd, a sefyll ar ben un o
fryniau y fro eleni, gallasai adnabod y wlad oll fel yr adnabyddid hi y pryd hwnw. A phe na buasai yn sylwi ar ddim
ond y golygfeydd allanol, diau mai ei leferydd fuasent, "Y
mae pob peth yn aros yr un fath er pan hunodd y tadau; mae
nefoedd a daear yr un fath; mae yr haul y dydd, a'r lloer a'r
sêr y nos yn hollol fel yr oeddynt gynt; mae yr afonydd sydd
yn rhedeg i'r môr yr un fath; y bryniau llyfnion a'u penau
moelion yr un fath; y banciau a'r dolydd, y coedwigoedd a'r
meusydd yr ochrau a'r llechweddau yn aros yr un fath a phan
yr oeddwn i a'm cyfoedion yn fyw ar y ddaear." Ond y mae
can' mlynedd o amser wedi dwyn cyfnewidiadau mawrion i
mewn, yn arferion y trigolion, ac yn agwedd foesol a chrefyddol
y wlad. Arferion ofer y byd, a gwasanaeth difudd yr un drwg
oedd yn myn'd a sylw tlawd a chyfoethog, gwreng a bonheddig;
treulio y Sabbothau mewn ofer-gampau, chwareu cardiau, interludiau, y bel droed, rhedegfeydd, ac ymladdfeydd-dyma y
pethau oedd mewn bri hyd ddiwedd y ganrif ddiweddaf yn yr
ardaloedd hyn, ac nid oeddynt yn ol ynddynt i unrhyw ran o.
Gymru.
Yn y flwyddyn 1749 y ganwyd William Hugh, Llechwedd,
yn agos i bentref Llanfihangel-y-Penant. Pan ydoedd yn llanc
yn bugeilio defaid ei dad ar hyd llechweddau Cader Idris,
meddianid ei feddwl ag ystyriaeth am fawredd y Creawdwr,<noinclude><references/></noinclude>
aag3t7gnkvrid5mv4zio3p4rezqaynb
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/24
104
19431
37323
2022-07-31T21:56:31Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac â golygiadau arswydlawn am hollbresenoldeb a hollwybodaeth Duw. Byddai yn cymeryd gydag ef i'r mynydd Lyfr y
Weddi Gyffredin, a darllenai y Salmau a'r Llithau wrtho ei
hun, ac am nad oedd ganddo neb i'w gynghori a'i gyfarwyddo
yn y pethau a ddarllenai, collodd yr argraffiadau hyny, a dechreuodd ddilyn cwmpeini drwg. Dilynodd arferion llygredig
oeddynt ar y pryd yn arferedig, a daeth yn enwog yn yr arferion hyny ymhlith ieuenctyd gwylltion y fro. Yr oedd uwchlaw 30 oed cyn bod dim pregethu gan neb o'r Ymneillduwyr
yn yr un o'r ardaloedd yn agos ato. Ar yr 2il o Fehefin,
1760, yn Nghoed-y-gweddill, ar y llechwedd uwchlaw pentref
Llwyngwril, y ganwyd Lewis Morris. Fel hyn y dywed ef am
ei ardal enedigol, a'r ardaloedd cylchynol yn more ei oes: Yr
oedd agwedd dywyll ac annuwiol iawn ar y wlad y pryd hwnn.
Campau llygredig, gwylmabsantau, nosweithiau canu a dawnsio,
cwrw cyfeddach, chwareu cardiau, y bel droed ar y Sabbothau,
ymladd ceiliogod, a rhedegfeydd ceffylau—pethau fel hyn oeddynt gynulliad hen ac ieuanc; ac wrth ymarfer â hwy, byddai
dynion yn gyffredin yn ymladd ac yn curo eu gilydd, Gyda
yr arferion annuwiol hyn y treuliais inau ddyddiau gwerthfawr
fy ieuenctid, yn hollol ddifeddwl am Dduw, ac enaid, a marw,
a barn, a byd arall; ac fel hyn y parheais hyd onid oeddwn yn
naw mlwydd ar hugain oed; a rhyfedd rhyfedd na buaswn
wedi fy nhori i lawr yn fy annuwioldeb!" Dyna y ddau wr a
ddeffrowyd o'u cysgadrwydd ysbrydol gyda'r rhai cyntaf yn y
cyfnod hwn, yn yr holl wlad rhwng afon Abermaw ac afon Dyfi.
Daeth y ddau yn bregethwyr gyda'r Methodistiaid, a buont fyw
yn hir. Eu tystiolaeth hwy, yn ddiau, yw y bwysicaf am
agwedd y wlad yn moreuddydd eu hoes, ac am yr hyn a
wnaeth yr Arglwydd yn ystod eu bywyd. Ac mae yn bur sicr,
hefyd, fod eu hanes hwy eu hunain yn hanes y wlad o amgylch
yn gyffredinol y pryd hwnw.
Ychydig iawn o hanes y cymydogaethau hyn yn bellach na
chan mlynedd yn ol, sydd ar gael yn un man. Ychydig o ddim<noinclude><references/></noinclude>
58ugb3qvx4xxoewbivjfq9qarkbebgq
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/25
104
19432
37324
2022-07-31T21:59:05Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hanes sydd yn argraffedig yn flaenorol i'r Diwygiad Methodistaidd, hyny ydyw, y diwygiad Methodistaidd yn yr ardaloedd
yma, yr hyn oedd fwy na deugain mlynedd yn ddiweddarach
na dechreuad Methodistiaeth yn Nghymru. Mae y defnyddiau
felly, o angenrheidrwydd, yn brinion. Nid oes, gan hyny,
ddim i'w wneyd, er mwyn cael rhyw syniad am gyflwr y trigolion cyn i grefydd wneuthur ei hôl arnynt, ond ceisio casglu
ychydig hanesion a ffeithiau sydd yn wasgaredig yma a thraw
ar lafar gwlad. Pe buasid yn amcanu ysgrifenu hanes rhyfeloedd, a gwleidyddiaeth, a beirdd yr amser gynt, yn y rhan
yma o'r wlad, ni fuasai y defnyddiau o gwbl yn brinion. Ond
gan mai rhoddi hanes crefydd ydyw yr amcan, mae y gwaith
yn gyffelyb i wneuthur priddfeini heb ddim gwellt.
Ond er mai ychydig sydd wedi ei ysgrifenu yn un man am
ffordd y trigolion o fyw, a'u cyflwr yn gymdeithasol a moesol,
yn y Dosbarth Rhwng y Ddwy Afon, y mae cryn dipyn o
hanes y rhanau eraill o'r sir a'r siroedd cylchynol ar gael.
Rhydd hyny ryw gymaint o wybodaeth i ni pa fodd yr oedd
yma, oblegid yr hyn oedd cyflwr un ran o Gymru, yr un peth,
fel rheol, oedd cyflwr pob rhan o honi. Nid oedd y cyfleusderau.
i dramwyo o'r naill fan i'r llall ond anhwylus ac anniben o'u
cymharu â'r hyn ydynt yn awr; ond hynod mor gyflym yr ymledai arferion drwg a llygredig. Alaethus a thrwm ydyw yr
hanes sydd wedi cael ei roddi lawer gwaith am yr hyn oedd yn
cael ei wneyd yn Nghymru yn nyddiau ein tadau. Feallai
mai y darluniad mwyaf cyffrous a disgrifiadol ydyw yr hyn
sydd i'w gael yn yr ymddiddan rhwng Mr. Charles a'r hybarch
John Evans, o'r Bala. Yr oedd John Evans wedi dyfod i fyw
i'r Bala yn 1742, ac felly medrai roddi hanes yr hyn a welsai
â'i lygaid ei hun. Mae ei dystiolaeth ef am gyflwr y wlad yn
y cyfnod uniongyrchol o flaen y flwyddyn 1785 yn bwysig.
Fel hyn yr adrodda :"Ie, yr oedd tywyllwch mawr yn y
wlad. Beiblau oeddynt yn dra anaml; ychydig iawn o'r bobl
gyffredin a fedrent air ar lyfr; ac arferion y wlad oeddynt yn<noinclude><references/></noinclude>
9acummose1ksgrnrksfsbxdseotgqmv
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/26
104
19433
37325
2022-07-31T22:02:35Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dra llygredig ac anfoesol. Yr oedd bonedd a gwreng, gwyr
llen a gwyr lleyg, yn gyffelyb i'w gilydd; y rhan fwyaf yn
byw yn anghymedrol, yn ddibarch i orchymynion sanctaidd
Duw, ac yn dra esgeulus o'r addoliad. Glythineb, meddwdod,
ac anlladrwydd oeddynt fel ffrydiau llifeiriol wedi gorchuddio'r
wlad. Ac nid oedd yr athrawiaeth a'r addysgiadau yn y
llanau, yn gyffredin, ond yn dywyll a dirym iawn i wrthsefyll
a diwygio oddiwrth y pechodau gwaeddfawr hyn. Nid oedd
ynddynt nemawr o son am drueni gwreiddiol dyn, am ffydd yn
Nghrist er cyfiawnhad pechadur, ac adnewyddiad gan yr
Ysbryd Glân." Dywedai John Evans fod pob rhan o'r wlad
yn debyg yr amser hwn, ac adroddodd yr hanes am ddechreuad
crefydd yn y Bala, Dolgellau, a'r Abermaw, ond dyma y lleoedd
agosaf i Ddosbarth y Ddwy Afon y cyrhaedda ei adroddiad.
Dosberthir profion o wirionedd hanesiaeth, yn gyffredin, i
ddwy ran,—profion allanol a phrofion tufewnol. Y profion
allanol ydynt, y pethau a geir y tuallan i faes yr hanesiaeth,
yr hyn a ddywed eraill am dano, hanesiaeth gyffelyb mewn
manau eraill yn yr un cyfnod, tystiolaeth dynion oeddynt yn
byw yn yr un amser, megis y dystiolaeth uchod gan yr hybarch
John Evans, o'r Bala. Y profion tumewnol ydynt y pethau a
geir yn yr hanes ei hun, enwau personau a lleoedd, a digwyddiadau, y rhai a arhosant yn barhaus yn dystiolaeth fod y peth
a'r peth wedi digwydd yn y lle a'r lle, yr amser a'r amser. A
rhwng profion allanol a phrofion tufewnol, denir yn lled gyffredin o hyd i'r gwirionedd. Pe buasai llawer llanerch o'r
gongl hon o'r greadigaeth, ar gwr de-orllewinol Sir Feirionydd,
yn meddu tafod i lefaru, llawer o bethau rhyfedd a fuasai
ganddynt i'w traethu am yr hyn a gymerasant le ymhlith y trigolion gan mlynedd yn ol. Yn wir, y mae tafodau amryw i'w
cael yn yr enwau sydd ar leoedd yma ac acw, wedi cael eu
bodolaeth oddiwrth hen arferion yr oes o'r blaen.
Y mae llawer o enwau hyd heddyw yn Nghymru yn profi fod yr hen
Rufeiniaid wedi bod yma yn byw. Y mae enwau hefyd i'w<noinclude><references/></noinclude>
mjyv4rbrr9ylda83xchk8uj1ngb1dlz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/27
104
19434
37326
2022-07-31T22:05:44Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>cael yn profi fod rhyfeloedd blinion wedi bod yn ngwahanol
ranau y wlad. Gellir casglu llawer o wybodaeth oddiwrth yr
amrywiol enwau hyn sydd ar leoedd. A deuir o hyd i wybod,
fel hyn, ymha gyfnod y cymerodd y prif ddigwyddiadau yn
hanes y wlad le; a pha rai oeddynt flynyddoedd yr anwybodaeth a'r caethiwed. Dyma y profion tumewnol sydd yn
cadarnhau gwirionedd ffeithiau a digwyddiadau. Tra nad yw
dynion i'w cael yn meddu lleferydd byw, i adrodd hanes eu
hoes, mae y pethau a wnaethant—fel graian mân y nentydd
yn dangos lle unwaith y bu y llifeiriant yn meddu tafodau
byw, y rhai sydd, wedi iddynt hwy feirw, yn llefaru eto. I
brofi hyn, cawn nodi rhai lleoedd fel esiamplau.
Yn Nghwm y Dyffryn Gwyn, neu Cwm Maethlon, y mae
gweirglodd wastad sydd yn cael ei galw hyd heddyw "gweirglodd chwareu." Saif mewn dyffryn bychan, prydferth, tawel,
neillduedig, y tu cefn i Aberdyfi, o fewn tair milldir i Dowyn,
a phum' milldir i Bennal. Yn y weirglodd hon y cyfarfyddai
trigolion yr ardaloedd a'r pentrefi cylchynol ar y Sabbath i
chwareu y bêl droed, ymladd ceiliogod, a chwareuon cyffelyb.
Yma hefyd yr ymgasglai amaethwyr yr ardaloedd, ac ar ol
gorphen y chwaren, edrychent i wahanol achosion y plwyf.
Byddai y cyngor hwn, i raddau, yn gwneyd i fyny waith yr
''overseers'' presenol. Os byddai rhywrai heb dalu y dreth, neu
os digwyddai ymrafaelion yn rhyw ranau o'r plwyf, y ffordd
arferol fyddai cyhoeddi fod ''cockin'' i gael ei gynal yn y "werglodd chwareu" ar y Sabbath ar Sabbath, benderfynu y
pethau hyn, yn gystal âg er mwyn difyrwch y chwareu. A
phwy bynag a anufuddhai, penodai y cyngor ryw bersonau i
roddi curfa dda iddynt.
Yr un arferiad a ffynai yn rhanau uchaf y wlad, yn mhlwyf
Talyllyn, fel y dangosir yn yr hanesyn a adroddai yr hen
flaenor Rowland Evans, Aberllyfeni, o berthynas i neges y
bugail yn myned i eglwys y plwyf ar y Sabbath. Clywsai
Rowland Evans a'i glustiau ei hun yr hanes yn cael ei adrodd<noinclude><references/></noinclude>
7qxoopvlc27zpvoq19rsu962n7rthn4
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/28
104
19435
37327
2022-07-31T22:15:43Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gan yr hen bobl. Fel hyn yr adroddir ef yn [[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd/Trem ar Gorris|Hanes Methodistiaeth Corris]]—"Wrth efail y gôf yn Nghorris, un tro, gofynai
bugail Aberllyfeni i gyfaill, A ydych chwi yn myned i'r llan
y Sul nesaf? Na,' meddai yntau, 'dydw i ddim yn gwybod
am ddim neillduol yn galw y Sul nesa'.' Byddai yn dda
iawn gen i, meddai y bugail, wybod am rywun yn myn'd,
oblegid mae yn Tyrau Hirion lwdwn yn perthyn i Rywogo, ac
y mae arna i ofn garw iddo fyn'd oddiyno cyn iddyn nhw
glywed am dano fo.' 'O, wel,' meddai ei gyfaill defosiynol a
charedig, 'Os oes rhyw achos fel yna yn galw, mi äi yno, a
chroeso.' Ac nid ymddengys y teimlai neb fod neges o'r fath
mewn un modd yn anghyson âg amcan y gwasanaeth, nac a
sancteiddrwydd y dydd, canys yr oedd yn arferiad cyson i
gyhoeddi arwerthiadau, ac i wneuthur hysbysiadau amaethyddol yn hysbys ar y fynwent ar ol y gwasanaeth, cyn i'r
gynulleidfa ymwasgaru. Dywedir mai Richard Anthony, yr
hwn a wasanaethai ar y pryd fel clochydd yr eglwys, a
roddodd derfyn bythol ar yr arferiad" Nid yn unig yr oedd
y pethau hyn yn cael eu gwneuthur ar y fynwent ar y
Sabbothau trwy oddefiad, ond gwnelid hwy trwy orchymyn, a
byddai offeiriad y plwyf yn cymeryd y rhan fwyaf blaenllaw
ynddynt, ac yr oedd yntau drachefn yn eu gwneuthur trwy
orchymyn cyfraith y wlad yr amseroedd hyny.
Yn nghwr uchaf ardal Corris, y mae lle a elwir "Pencareg-
Celwydd." I'r lle hwn yr ymgasglai plant ac ieuenctyd i
fyned trwy eu chwareuon a'u campau ar y Sabbothau. Elai
eu rhieni gyda hwy i edrych arnynt yn myned trwy eu
gwahanol gampau. Ymdyrent ac eisteddent ar y glaswellt, ar
hir-ddydd heulog haf—y plant i chwareu a'u rhieni i'w
cefnogi. Mawr fyddai y taeru a'r dadleu plant pwy fyddai yn
enill yn y chwareuon. Gwaeddai rhai, hwi gyda'r plant yma,
gwaeddai eraill, hwi gyda'r plant eraill. Hwi, a hai, a dal ati
hi, ebe pob un gyda'i blentyn ei hun. Y goreu daero fyddai
hi wedyn, a'r chwareu yn y diwedd yn troi yn chwerw. Y<noinclude><references/></noinclude>
qpt00jla9c95drlx2h48v7cmhbcznm6
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/29
104
19436
37328
2022-07-31T22:30:00Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>rhai hyn yn taeru mai eu plant hwy a enillodd; y rhai acw yn
taeru mai eu plant hwythau a enillodd. Byddai felly, mewn
canlyniad, lawer o gelwyddau yn ystod un dydd, heb son am
lawer o ddyddiau. Oddiwrth yr arferiad hwn o ddweyd
celwyddau, yn ddiameu, y cafodd lle yr enw sydd arno hyd
heddyw—"''Pencareg-Celwydd''." Mawnog Ystradgwyn oedd
le enwog am chwareuon a chwerylon ar ddydd yr Arglwydd.
Wrth fyned heibio yr ardal hon, sydd wrth droed y Gader, y
gofynai Mr. Charles, o'r Bala, i'w gydymaith Dafydd
Humphrey, o Gorris, "A oes yma geiliog yn canu yn y fan
yma, Dafydd?" Wrth geiliog yn canu y golygai Mr. Charles
yr Ysgol Sul. Yn ol atebiad Dafydd Humphrey, nid oedd
yno yr un y pryd hwnw wedi ei sefydlu. Oddeutu y flwyddyn
1806, yn ol pob hanes, y dechreuwyd cadw Ysgol Sul yn
Ystradgwyn. Y cynulliad lliosog ar y Sul yno cyn hyn oedd,
bechgyn Corris a bechgyn Ystradgwyn, yn llafnau mawr, yn
myned trwy eu campau ar y Fawnog. Nid chwareu plant
fyddai ar Fawnog Ystradgwyn, ond pobl gryfion yn ymlafnio
ac yn ymryson a'u gilydd i gyflawni gwrhydri, trwy nerth
braich ac ysgwydd. Rhoddid prawf hefyd ar nerth traed a
choesau, oblegid rhan bwysig o chwareuon y lle oedd ymryson
rhedeg round o gwmpas llyn Talyllyn. Byddai rhedegfeydd
o amgylch y llyn ar y Suliau y blynyddoedd hyn mewn bri
mawr, fel rhedegfeydd y Groegiaid yn ngwlad Groeg. Sŵn
ymrysonau o'r fath hyn a glywodd creigiau Cader Idris, hyd nes
y daeth yr Ysgol Sul a phregethu y gair i'w hymlid ymaith.
Yn mis Medi, 1784, yn mhentref Bryncrug, yn mhlwyf
Towyn, y ganwyd Owen William, yr hen bregethwr, yr hwn a
adnabyddid yn gyffredin wrth yr enw Owen William, Towyn.
Ysgrifenodd ef ychydig o hanes ei fywyd ei hun. A chan ei
fod yn dechreu ei oes ar derfyn dyfodiad crefydd i'r wlad, ac
yntau yn wr craffus a chofus, mae yr hyn a ysgrifenodd yn taflu
rhyw gymaint o oleuni ar gyflwr y wlad. Ei dystiolaeth ef
am yr ardal hon, yn moreuddydd ei fywyd, ydyw yr hyn a<noinclude><references/></noinclude>
bpq2lypjqabcyjek0nvu8gtbt6ds2z8
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/30
104
19437
37329
2022-07-31T22:40:44Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ganlyn,—"Yr oedd ardal Bryncrug yn llawn iawn o annuwioldeb a llygredigaethau—ymladd ceiliogod, chwareu cardiau, y delyn a'r ddawns, pitchio, coctio, a chwareu y bêl; a'r Sabbothau fyddent y prif ddyddiau i gario y rhan fwyaf o'r pethau
hyn ymlaen. Byddai yr holl ardal yn ymgasglu ar y Sabbothau
i'r pentref i chwareu eu campau, a'r hen bobl, na allent
chwareu eu hunain, yn dyfod yno i ymddifyru wrth edrych ar
eraill, ac yn gwaeddi 'hai' gyda'r naill, a 'hwi' gyda'r llall.
A mynych iawn y gwaeddent, 'Hai Owen,' ac 'Mi wrantaf fi
Owen.' Fy mhrif bechod yn fy ieuenctid ydoedd dibrisdod
o'r Sabbath. Nid oeddwn yn teimlo dim o awdurdod Duw yn
y pedwerydd gorchymyn, ac yr oedd hyny yn achlysur o lawer
o bechodau eraill." Eto, dywed am y nosweithiau llawen,—
"Ni ddysgais fawr o lun ar ddawnsio erioed, ond byddwn yn
hoff iawn o fod gyda'r bobl ieuainc fyddent yn difyru eu hunain.
a'u gilydd gyda'r delyn, a'r ddawns, a chanu maswedd. Y
noson ddiweddaf y bum gyda'r gynghanedd a'r ddawns yn
ysgubor Bach-yr-henllysg (yn ardal Bryncrug), cefais ddifyrwch
mwy nag arfer. Dywedais wrth un o'r bechgyn oedd yno wrth
ddyfod adref yn y bore, y gwnawn i noswaith lawen yn fuan
wedi hyny. 'Gwna di,' ebe yntau, 'os wyt ti yn dewis, ond ni
wnaf fi yr un byth ond hyny, i dynu euogrwydd ar fy nghydwybod wrth wahodd pobl iddi ar ddydd Sul.' Cyn i mi gael
un noswaith lawen ar ol hono, cefais lawer o nosweithiau, ac
wythnosau, a misoedd, o dristwch a thrallod mawr. Gwelais
fy mod wedi dinystrio fy hun am byth, a'm bod yn ddyn colledig, a'r truenusaf o bawb yn y byd; ac ofnais yn fawr na
welwn na noswaith, na diwrnod, nac un amser llawen byth
mwy." Ar ol hyn â ymlaen i roddi darluniad o'i argyhoeddiad. Dywed hefyd mai y cof cyntaf oedd ganddo am dano ei
hun ydoedd, cofio ei fod yn dyfod adref gyda'i dad a'i fam ar
ddydd Sabbath o dŷ ei nain, ar ol bod yn Ngwylmabsant
Llanegryn, pan oedd rhwng tair a phedair mlwydd oed. Yr
oedd hyn felly oddeutu y flwyddyn 1788.<noinclude><references/></noinclude>
78mk21cptn6uwg03lgbbzxzr2lv8ai2
37330
37329
2022-07-31T22:41:36Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ganlyn,—"Yr oedd ardal Bryncrug yn llawn iawn o annuwioldeb a llygredigaethau—ymladd ceiliogod, chwareu cardiau, y delyn a'r ddawns, pitchio, coctio, a chwareu y bêl; a'r Sabbothau fyddent y prif ddyddiau i gario y rhan fwyaf o'r pethau
hyn ymlaen. Byddai yr holl ardal yn ymgasglu ar y Sabbothau
i'r pentref i chwareu eu campau, a'r hen bobl, na allent
chwareu eu hunain, yn dyfod yno i ymddifyru wrth edrych ar
eraill, ac yn gwaeddi 'hai' gyda'r naill, a 'hwi' gyda'r llall.
A mynych iawn y gwaeddent, 'Hai Owen,' ac 'Mi wrantaf fi
Owen.' Fy mhrif bechod yn fy ieuenctid ydoedd dibrisdod
o'r Sabbath. Nid oeddwn yn teimlo dim o awdurdod Duw yn
y pedwerydd gorchymyn, ac yr oedd hyny yn achlysur o lawer
o bechodau eraill." Eto, dywed am y nosweithiau llawen,—
"Ni ddysgais fawr o lun ar ddawnsio erioed, ond byddwn yn
hoff iawn o fod gyda'r bobl ieuainc fyddent yn difyru eu hunain.
a'u gilydd gyda'r delyn, a'r ddawns, a chanu maswedd. Y
noson ddiweddaf y bum gyda'r gynghanedd a'r ddawns yn
ysgubor Bach-yr-henllysg (yn ardal Bryncrug), cefais ddifyrwch
mwy nag arfer. Dywedais wrth un o'r bechgyn oedd yno wrth
ddyfod adref yn y bore, y gwnawn i noswaith lawen yn fuan
wedi hyny. 'Gwna di,' ebe yntau, 'os wyt ti yn dewis, ond ni
wnaf fi yr un byth ond hyny, i dynu euogrwydd ar fy nghydwybod wrth wahodd pobl iddi ar ddydd Sul.' Cyn i mi gael
un noswaith lawen ar ol hono, cefais lawer o nosweithiau, ac
wythnosau, a misoedd, o dristwch a thrallod mawr. Gwelais
fy mod wedi dinystrio fy hun am byth, a'm bod yn ddyn colledig, a'r truenusaf o bawb yn y byd; ac ofnais yn fawr na
welwn na noswaith, na diwrnod, nac un amser llawen byth
mwy." Ar ol hyn â ymlaen i roddi darluniad o'i argyhoeddiad. Dywed hefyd mai y cof cyntaf oedd ganddo am dano ei
hun ydoedd, cofio ei fod yn dyfod adref gyda'i dad a'i fam ar
ddydd Sabbath o dŷ ei nain, ar ol bod yn Ngwylmabsant
Llanegryn, pan oedd rhwng tair a phedair mlwydd oed. Yr
oedd hyn felly oddeutu y flwyddyn 1788.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
srf6rynkjvpvm96igg7oq3k799ueii2
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/31
104
19438
37331
2022-07-31T22:44:40Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Un o'r gwyliau neillduol y byddai llawer o gyrchu iddi yn
yr ardaloedd hyn yr adeg yma oedd yr ''Wyl-mab-sant''. Y Sabbath oedd y dydd y cynhelid yr wyl, ac ar hyd y dydd byddai
gloddesta, a meddwi, a phob rhysedd yn cymeryd lle; a pharhai y gymdeithas lawen hyd drymder y nos, ac yn fynych hyd
oleuni dydd dranoeth. Adroddir am dro digrifol a ddigwyddodd i ddau amaethwr cyfrifol, yn ardal Llaenrchgoediog, wrth
ddyfod adref o Wylmabsant Llanfihangel-y-Pennant. Y llan
hwnw oedd yr agosaf i'w cartref, ac yr oedd y ddau amaethwr,
sef Harry Sion, Nanymynach, a William Sion, Tyddynyberllan,
wedi cytuno i fyned yno gyda'u gilydd, ac aros y naill am y
Hall. Ond pallodd amynedd William Sion, cychwynodd er's
hir amser cyn i'w gymydog, Harry Sion, ddyfod heibio ei dŷ.
Pan welodd y diweddaf hyn aeth i ystabl ei gymydog, W. Sion,
cyfrwyodd ei farch, ac ymaith ag ef yn farchogwr tua'r wyl i'r
llan, ond ni oddiweddodd ei gyfaill er hyny. Cychwynent
gyda'u gilydd tuag adref, gefn trymder y nos. "Mae genyf fi
geffyl," ebe Harry Sion. "A wnaiff o gario ei ddwbwl?"
gofynai y llall. "Gwnaiff" oedd yr ateb. Felly aethant
tuag adref, y cymydog yn farchogwr, a'r perchenog wrth ei sgil.
Wedi cyraedd Tyddynyberllan disgynodd y perchenog, heb
wybod dim hyd yn hyn mai ar ei geffyl ei hun yr oedd wedi
dyfod, a disgynodd ei gymydog hefyd, a dywedai, "Cymer ofal
o dy geffyl." "Yr andros o honot ti," ebe W. Sion," wrth dy
sgil di ar gefn fy ngheffyl fy hun!" Y pryd hyny y gwybu
mai ei anifail ef ei hun oedd yr anifail. Digon tebyg fod y
ddau o dan ddylanwad y gloddesta oedd wedi bod yn yr wyl.
Yn fuan wedi hyn daeth Harry Sion at grefydd, a dewiswyd ef
yn flaenor yn Bryncrug, a daeth yn un o'r dynion goreu yn y
rhan yna o'r wlad. Ceir coffâd am dano eto yn mhellach
ymlaen.
Yn hanes tröedigaeth Lewis Morris, Coedygweddill, Llwyngwril, yr ydym yn cael fod Gwylmabsant Machynlleth yn un o'r rhai penaf yn y wlad, ac yr oedd yn arfer cael ei chynal yn<noinclude><references/></noinclude>
gpn6mz4s6yzhab8lc98y7kg5lhqwpb1
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/32
104
19439
37332
2022-07-31T22:52:55Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>flynyddol, yn mis Awst, rhwng y ddau gynhauaf. Yr oedd
hefyd redegfa ceffylau enwog wedi ei chysylltu â'r wyl hon, er
mwyn bod yn fwy o gyrchfa pobl, ac i fod yn brif ddigwyddiad y flwyddyn. "Yn mhen blwyddyn wedi hyn," adroddai
Lewis Morris, yn hanes ei fywyd ganddo ef ei hun, "sef yn
mis Awst, 1789, aethum i Fachynlleth, i'r Wylmabsant a'r
rhedegfa ceffylau a gynhelid yno yn flynyddol; a dyma y pryd
y cyfarfum â thro digyffelyb, ie, tro a gofiaf byth." Cyfeirio
y mae y "tro digyffelyb" at ei dröedigaeth. Yr oedd yn
dyfod i lawr heol y Maengwyn, pryd y clywai sŵn canu
gwresog. Diweddu odfa yr oeddynt mewn tŷ yn y fan hono,
a Dafydd Morris oedd y pregethwr. Aeth saeth lem i galon.
Lewis Morris wrth glywed y canu, yr hyn a fu yn ddechreuad
ei dröedigaeth. Yr ydym yn gweled fod gwylmabsantau yn
bethau cyffredin yr adeg yma, a byddai hen ac ienainc yn eu
mynychu. Yr oedd amaethwyr penaf Llanerchgoediog yn
myned iddynt; yr oedd rhieni Owen Williams yn myned
iddynt, a'u plant gyda hwy. Ac ni feddai rhieni well
esiampl i'w roddi i'w plant na'r hyn oedd yn peri y difyrwch
penaf iddynt hwy eu hunain.
Hen arferiad fu yn flodeuog a phoblogaidd yn yr hen amser
oedd rhedegfeydd ceffylau. Cynhelid y cyfryw redegfeydd
bob blwyddyn ar wastadedd, a elwir Morfa Towyn. Byddai
llawer o gyrchu iddynt, llawer o greulondeb yn cael ei arfer
at geffylau druain, a llawer o annuwioldeb ymhlith y cynulliad
a ymgynullai ynghyd ar y cyfryw amseroedd. Parhaodd yr
arferiad flynyddol hon i oroesi llawer o arferion creulon a thywyll
yr oes o'r blaen. Y mae llawer yn fyw yn y wlad yn awr yn cofio
yn dda y rhedegfeydd ceffylau ar Forfa Towyn, ac ar wastadedd Aberdyfi. Cymerodd digwyddiad le yn un o'r rhedegfeydd
hyn, sydd yn werth ei gadw mewn coffadwriaeth, sef tröedigaeth hynod John Vaughan, Ysw., Tonfanau, neu Tryfana, wedi
hyny o Cefncamberth. Yr oedd ef yn uchelwr, yn un o'r rhai
mwyaf ei barch yn yr ardaloedd, yn ŵr o gyngor, ac yn fedrus<noinclude><references/></noinclude>
hcis9s2vibqcxrte07peb7fxgahx7p0
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/33
104
19440
37333
2022-07-31T22:57:39Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i drin y byd ac i enill cyfoeth. Yr oedd yn gampus am redeg
ceffyl mewn rhedegfa, ac yn hoff iawn o hyny. Ni byddai yr un
flwyddyn yn myned heibio heb fod ganddo geffyl yn rhedeg.
Nid yw hyn yn rhyfedd, oblegid y mae Tonfanau, y lle yr
oedd yn byw, yn un o'r manau agosaf at y rhedfa, yr ochr
arall i'r Afon Dysyni i Forfa Towyn, ar lan yr afon.
Fel hyn y dywed ''Methodistiaeth Cymru'' am y tro: "Pan oedd ar ganol
y rhedfa, efe a glywai y ceffyl oedd tano yn gruddfan yn dost,
ac yn ddisymwth daeth y geiriau hyn i'w feddwl:—
{{center block|
<poem>
Bydd gruddfanau rhai'n yw ddiwrnod,
O'th flaen i'th boeni yn benaf penod.""
</poem>
}}
Ond y gwir ydyw, yr oedd ef wedi clywed y geiriau hyn yn
cael eu hadrodd wrtho y diwrnod cynt, gan fachgen ieuanc
oedd yn byw yn y Castell fawr, yr hwn a adnabyddid wedi
hyny fel William Dafydd, Llechlwyd. Nid ydyw y geiriau,
ychwaith, yn hollol gywir yn Methodistiaeth Cymru. Yr oedd
Mr. Vaughan yn y Castell y diwrnod cynt yn prynu gwartheg,
ac yn dweyd wrth y bachgen na allai ddyfod i'w ceisio dranoeth, ei fod yn myned i'r races. "Ydych chwi yn mynd i'r
races?" ebe y bachgen. "Ydwyf, be sy' genyt ti yn erbyn,
Will?" Ydych chwi ddim yn cofio," ebe yntau, "be ddeudodd y bardd,—
{{center block|
<poem>
"Gwae a yro'r nifail gwirion
I ferwi o chwys heb fawr achosion,
Bydd gruddfanau rhai'n ryw ddiwrnod
Yn dyst i'w poeni'n dosta penod."
</poem>
}}
Modd bynag, mae yn sicr i'r geiriau hyn ddyfod i feddwl y
gwr ar ganol y rhedfa, ac fe ddywedir iddo ymatal rhag curo
yr anifail, a gadawodd iddo fyned i'r pen mor araf ag y mynai.
Gadawodd yntau yr arferiad o redeg ceffylau am byth, a daeth
yn fuan yn grefyddwr da, ac yn un o'r rhai goreu fel rhedegwr
am goron y bywyd. Cymerodd yr amgylchiad hwn le yn bur
agos yr un amser ag yr argyhoeddwyd Lewis Morris yn Ngwylmabsant Machynlleth, o gylch y flwyddyn 1789.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
9khk22au42ifm65an197lzilrao53xc
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/34
104
19441
37334
2022-07-31T23:17:04Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>"Yn nhymor fy ieuenctid," ebe gwr oedd wedi ei eni
oddeutu 1780, yn y parthau o Sir Feirionydd (o Harlech i
Aberdyfi), "lle yr oeddwn yn byw, yr oedd gwylmabsantau a
nosweithiau llawen yn fawr iawn eu rhwysg. Yn y cyfarfodydd hyn, yr oedd dawnsiau, canu gyda'r tànau, y cardiau, a meddwi yn ffynu; a dibenai y cwbl yn gyffredin mewn ymrysonau ac ymladdau." Am yr un cyfnod yr ysgrifena
John Davies, Nantglyn, yn y geiriau canlynol: "''Interludiau''
oedd yn fawr eu cymeradwyad y pryd hwn; byddai llawer o
bobl yn myned ymhell o ffordd i weled a chlywed y rhai hyn,
a byddid yn eu cyhoeddi ar ol y gwasanaeth gan y clochydd yn
y llan; a chyhoeddid y campau yr un fath! Byddai y bobl
ieuainc yn cyflogi fiddler i ganu ynddynt am y tymor, ac yn
rhoddi iddo lawer o arian am ei wasanaeth. Cyfarfyddent yn
y nos i ddweyd rhyw storiau a chwedlau celwyddog, ynghyd
â hanes eu cymydogion yn agos ac ymhell. Sonid llawer am
ymddangosiad ysbrydion, a thylwythau teg, a chredid pob
math ar goelion, swynion, a dewiniaeth." Byddai y nosweithiau llawen yn cael eu cyhoeddi ymlaen llaw, a byddent yn
myned ar gylch trwy y gymydogaeth, yn debyg fel y mae y
peiriant dyrnu yn y blynyddoedd hyn, yn symud o ffarm i
ffarm, ond fod y naill beiriant yn dyrnu yr yd, a'r peiriant arall
yn dyrnu eneidiau dynion. Y lle yr oedd y nosweithiau llawen
yn y cymydogaethau hyn yn fawr eu bri ydoedd ardal Bryncrug
Yr oedd un o'r tai ar dop y graig, yn agos i'r lle y saif
y Board School yn awr, yn dy tafarn. Cedwid nosweithiau
llawen yn y dafarn hon yn fynych, a chyflogid fiddler i
wneuthur y gwyddfodolwyr yn fwyaf llawen ag y gellid.
Adroddir am dro rhyfedd ar un o'r nosweithiau hyn. Rywbryd yn y nos, aeth y fiddler allan, ac yn ebrwydd wedi iddo
fyned allan, clywai y bobl oddimewn ryw leisiau anhyfryd
iawn; aethant allan bob un. Erbyn hyn, yr oedd wedi
ei godi uwch eu penau, ac yn ysgrechian fel mochyn, ac
yn fuan, clywent rywbeth yn disgyn yn glwt ar y llawr. Rhed-<noinclude><references/></noinclude>
mqaz3xjiqizasnz9f79k36qzeblre0s
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/35
104
19442
37335
2022-07-31T23:23:26Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>asant i'r fan, a dyna lle yr oedd mewn llesmair ar domen o
ludw, ac yr oedd yn drugaredd mai ar domen o ludw y disgyn-
odd, ac nid ar y graig. Yr oedd yno rywbeth neu rywun wedi
bod yno yn ei godi i fyny i'r uchelder, ac am enyd, yn ei
sgytian fel babi. Bu yr amgylchiad yn atalfa am dymor ar y
nosweithiau llawen. Credid yr hanes hwn yn ddiamheuol,
oblegid ewythr i Griffith Pugh, Berthlwyd, brawd ei dad,
oedd y fiddler.
Am ysbrydion, a straeon, a chwedlau am y tylwyth teg, &c.,
ni ddeuid i ben a'u hadrodd. "''Credid pob math ar goelion, swynion, a dewiniaeth.''" Nid oedd hyn yn beth i synu ato
lle nad oedd goleuni yr efengyl ond prin wedi gwawrio. Yr
oedd traddodiad yn ardal Pennal, fod crochan a'i lonaid o
arian yn guddiedig yn rhywle ar dyddyn Cefncaer, a mawr
fyddai yr awydd am dd'od o hyd iddo. Bu amaethwr cyfrifol
o'r gymydogaeth mor ffol a rhoddi y swm o 20p. i ddywedwyr
tesni am ddweyd ymha le yr ydoedd. Yr oedd hefyd yn byw
yn ardal Pennal ŵr yn arfer dewiniaeth, "cunger" (''conjurer'')
proffesedig, yr hwn oedd yn meddu dylanwad mawr ar ddosbarth liosog o bobl trwy yr holl wlad. Honai ei hun yn
feddyg, ac yr oedd oblegid hyny yn gallu tynu mwy o bobl
ato. Gelwid ef Dr. Pugh, ond nid oedd mewn gwirionedd yn
ddim ond ''quack doctor''. Adnabyddid ef ymhob man trwy y
cylchoedd o amgylch fel ''cunger'' llwyddianus, a byddai cyrchu
mawr ato am feddyginiaeth i'r corff a gwellhad i'r meddwl, ac
ato ef yr elid am gyfarwyddyd os byddai unrhyw anhwyldeb ar
anifeiliaid neu anhap wedi digwydd i eiddo a meddianau.
Rhoddai yntau iddynt ryw bapyryn a llythyrenau arno fel
moddion anffaeledig rhag pob anhwyldeb, a chlwy, ac anhap.
Byddai ganddo nifer o bobl loerig ac anmhwyllus yn eu cadw
o dan ei ofal, rhai yn ei dŷ ei hun, a rhai yn nhai cymydogion,
a dygid y rhai hyn ato o bellder ffordd. Adroddir am un o'r
enw M——D——, oedd yn byw yn C——fn——rh——s, yn myned
a'i fam ato, yr hon oedd yn ngafael rhyw afiechyd nad oedd yn<noinclude><references/></noinclude>
8adlh8lgtalrevbfhcgdmysamg80o3n
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/36
104
19443
37336
2022-07-31T23:29:49Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gwella o hono, a dywedai wrth fyn'd a hi at Dr. Pugh,
"Dydyw yr ysbryd drwg yn gwybod dim am dani, a chymer
Duw mohoni, ac yr wyf yn myn'd a hi at Dr. Pugh, i Bennal,
i edrych a all ef wneyd rhywbeth o honi." Yr oedd y Dr.
Pagh hwn yn elyniaethus iawn i grefydd ac yn erlidiwr penaf
yn yr holl wlad. Yr oedd yn haner brawd i William Hugh,
Llechwedd, yr hen bregethwr cyntaf gan y Methodistiaid
rhwng y Ddwy Afon. Ar gyfrif y berthynas hon, ac oherwydd fod y wlad
yn dyfod a dynion lloerig ato i'w gwella, byddai
yn arfer dweyd, "fagodd yr un fam erioed ddau frawd yr un
fath a Will a minau—un yn gyru dynion o'u coëau, a'r llall yn
dyfod a hwy i'w coëau." Cael eu twyllo y byddai y bobl
druain a ddeuent at y ''quack doctor''. "O ble mae'r bobl yn
d'od yma," gofynai Hugh Rolant, y tailiwr, iddo un tro;
"wedi eu ''witchio'' y maent?" "Huwcyn bach," ebe yntau,
"nid oes dim o'r fath beth a ''witchio'' mewn bod." "I beth
ynte yr ydych yn eu twyllo?" "Y nhw sydd yn dyfod ataf
fi, y ffyliaid, fe ânt at rywun arall os na roddaf fi beth iddynt."
Cafodd Hugh Rolant wybod llawer am ddirgelion y grefft gan
ei gâr a'i gymydog Dr. Pugh, fel y daeth i ffieiddio y grefft o
eigion ei galon, a gresynai hyd ddiwedd ei oes fod neb mor
ffol i'w gael ag i roddi crediniaeth mewn dywedyd tesni. Ond
yr oedd y fath anwybodaeth dwfn a'r fath dywyllwch
teimladwy ag oedd yn y wlad y pryd hwnw yn peri fod
twyllwyr, a rhai yn cael eu twyllo yn aml iawn. Yr oedd
crediniaeth mewn swynion a dewiniaeth mor gryf a chyffredinol gan' mlynedd yn ol, fel y mae olion y cyfryw bethau i'w
gweled hyd y dydd hwn. Er nad oes, hyd y gwyddis, yr un
''cunger'' proffesedig yn byw yn awr yn y parth hwn o Sir
Feirionydd, y mae eto yn yr "oes oleu hon," fel mae gwaetha'r
modd, rai yn credu mewn dywedyd tesni, ac a ânt filldiroedd o
ffordd i siroedd eraill i ymgynghori â'r gwr sydd yn cymeryd
arno ei fod yn medru dewiniaeth. Mor hir o amser raid gael i
yru hen arferiad ddrwg allan o'r wlad! Yn ''Methodistiaeth''<noinclude><references/></noinclude>
9sok9ggrfbcq3q63val3djak2855yp8
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/37
104
19444
37337
2022-07-31T23:33:07Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>''Cymru'' adroddir yr hanesyn canlynol a gymerodd le yn yr un
cyfnod. "Un tro, yr oedd y person a'r clochydd yn myned i
roddi y cymun i ffermwr oedd yn glaf. Daeth y clochydd i'r
tŷ o flaen y person, a gofynodd yr hen wraig iddo, "Pa beth
sydd genych chwi Tomos yn y cŵd gwyrdd yna?"
"Beibl a ''Chommon Prayer''" ebai yntau. "Rhoddwch wel'd y Beibl Tomos?"
Dyma fo modryb" ebai Tomos. "Wel, moliant i'r
gŵr goreu," ebai yr hen wraig, "ni bu yma yr un o'r blaen
erioed yn ein tŷ ni, nac angen am dano erioed o'r blaen,
moliant i Dduw am hyny."
Ymhlith arferion niweidiol a chreulon y wlad, yn niwedd
y ganrif o'r blaen, ac ymhell ymlaen i'r ganrif hon, feallai mai
y mwyaf cyffredinol ydoedd ymladd ceiliogod. Un o arferion barbaraidd gwlad heb ei gwareiddio ydoedd hon. Ymddengys ei bod wedi gwreiddio yn ddyfnach yn ein gwlad na'r
un o'r ofer-gampau y clywsom y tadau yn son am danynt. Un
rheswm am hyn oedd fod pob gradd, o'r boneddwr i lawr at y dyn
tlawd, yn cymeryd rhan yn y chwareuon hyn. Ni byddai neb
ond y boneddigion a ffermwyr clyd yn meddianu anifeiliaid i
redeg yn y rhedegfeydd ceffylau, ond gallai y dyn tlawd fod
yn berchen ceiliogod i'w dwyn i'r ymrysonfa. Dywed y
rhai sydd wedi bod yn ysgrifenu hanes y wlad am y cyfnod
hwn, mai yr adeg ar y flwyddyn y byddai ymladd ceiliogod
yn cymeryd lle fyddai Iau Dyrchafael, Gwener y Groglith, a
Llun y Pasg. Un sydd yn fyw yn awr, ac wedi gweled llawer
o'r arferiad hwn, a ddywed, mai dydd Llun y Pasg oedd y
diwrnod mawr yn yr ardaloedd hyn. Adrodda yn mhellach ei
fod ef wedi bod ei hun mewn ''cockin ceiliogod'' yn Abergynolwyn, ac yn cario ceiliogod ar ei gefn yno i ymladd, pan yr
oedd yn fachgen ieuanc. Yr oedd Abergynolwyn yn lle canolog,
a byddai ardaloedd Llanegryn a Machynlleth yn cyd-gyfarfod
yno i ymryson â'u gilydd, a dywed y gŵr y cyfeiriwyd ato
uchod ei fod yn cofio gweled ochr y mynydd yn ddu o bobl yn
cyrchu tuag yno o Fachynlleth ar ddydd Llun y Pasg. Nid<noinclude><references/></noinclude>
q0nn92jp1qkodszmr44gplarnla1pm8
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/38
104
19445
37338
2022-07-31T23:57:55Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oedd ardal o Lwyngwril i Gorris heb fod pit ceiliogod ynddi,
ond ystyrid ambell i le yn fwy enwog na'i gilydd i gario
ymlaen yr ymladdfeydd, megis Abergynolwyn, lle byddai ardal
yn cyfarfod yn erbyn ardal, a phlwy yn erbyn plwy. Y gwanwyn oedd yr adeg fwyaf manteisiol o'r flwyddyn i'r gwaith
hwn, oblegid dyma yr adeg y byddai y ceiliogod yn y cyflwr
goreu i ymladd, yn hoew, yn gryfion, ac yn llawn nerth.
Byddai ambell i wr mewn ardal yn flaenllaw iawn gyda'r ymladdfeydd, yn cael ei ystyried yn ''hero'' yr ardaloedd o gwmpas;
darparai nifer mawr o adar pwrpasol, y rhai a adnabyddid wrth
yr enw ''game cocks'', a byddai un yn cael ei gadw iddo ymhob
ffermdy yn barod erbyn y tymor ymladd, yn debyg fel y
cadwai tenantiaid gwn hela i'w meistriaid tir. Yr oedd offeiriad mewn plwyf yn y sir yn magu ceiliogod i'r amcan hwn, y
rhai a gedwid yn barod iddo gan amaethwyr ei blwyf. Yr
oedd yn yr un plwyf wr duwiol perthynol i'r Methodistiaid;
ar y Sabbath yr elai yr offeiriad i geisio ei geiliogod, gan eu
cario dan ei gesail i fod yn barod erbyn boreu Llun, ac os
digwyddai iddo gyfarfod y gŵr duwiol, troai yn ei ol gan ei
arswyd. Gwisgid y ceiliogod âg arfau pwrpasol i ryfel cyn y
gollyngid hwy i'r pit i ymladd; rhwymid yspardynau dur,
mawrion, hirion, yn dynion am eu traed, a thynid ymaith y
plyf oddiam eu gyddfau, er mwyn iddynt fod yn ysgafn i
wynebu y frwydr; ac os digwyddai i'r aderyn daro ei wrthwynebydd yn deg â'r yspardynau llymion oedd am ei goesau,
dyna ddiwedd ar yr ymladdfa ar unwaith, a pherchen yr
aderyn wedi enill y game. Y mae gan Mr. David Rowlands,
Pennal, bâr o'r arfau hyn yn ei feddiant, wedi eu cael ar
ol ei hynafiaid, ac y maent yn cael eu cadw yn ofalus er
cof am yr hen arferion poblogaidd yn yr amser gynt. Yr
oedd yn un o ardaloedd y cylch hwn wr bonheddig dall yn
byw, yn berchen un o'r etifeddiaethau mwyaf yn y wlad, yr
hwn oedd yn bengampwr mewn ymladd ceiliogod. Er ei fod
yn ddall, ymhyfrydai yn y gorchwyl hwn; ymgymysgai â'r<noinclude><references/></noinclude>
6bitpq5qw4irddo0r1eobjefmrgopgc
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/39
104
19446
37339
2022-08-01T00:02:56Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>bobl gyffredin, a heriai y plwyfydd a'r ardaloedd cyfagos i
ymladd yn ei erbyn. Gwiria hyn y ffaith sydd yn hysbys am
Gymru, sef, fod y boneddigion a'r werin yn ymgymysgu â'u
gilydd gyda'r hen arferiad isel hwn. Gymaint oedd yr arferiad wedi gydio yn y wlad, fel yr oedd boneddig a gwreng, hen.
ac ieuainc, penau teuluoedd a phlant, yn eu hafiaeth yn eu
dilyn. Yn hanes bywyd Harri Jones, Nantymynach, dywedir
fod ei fab hynaf, pan oedd yn 14eg oed, yn dilyn yr arferiad
hwn bob cyfle y gallai, a'i fod yn cadw ceiliogod o bwrpas
i ymladd yn yr oedran cynharol hwnw. Ceisiai ei dad
ganddo ymhob rhyw ffordd i beidio; ond nid oedd dim byd yn
tycio, hyd nes y darfu ei dad a'i fam, y rhai oeddynt ill dau
yn bobl grefyddol iawn, roddi ei ddewisiad iddo, naill ai iddo
ymadael â thy ei dad yn gwbl oll, neu ymadael â'r arferiad.
lygredig. Pan y rhoddwyd y bachgen yn y fath gyfyngder,
fe ddewisodd adael yr arferiad yn hytrach na gadael tŷ ei dad,.
ac fe werthodd yr adar, a bu y tro yn foddion argyhoeddiad
iddo.
Yr oedd yr arferion hyn wedi cael llonydd i wreiddio yn y
wlad er cyn côf, a mwy na chael llonydd, yr oeddynt wedi cael.
pob magwraeth oddiwrth uchelwyr, oddiwrth y Wladwriaeth,
ac oddiwrth yr Eglwys Sefydledig. Dywed Ficar Pritchard,.
Llanymddyfri, am ei amser ef, "fod yn anhawdd penderfynu.
pa un ai yr ''offeiriad'', y ffermwr, y labrwr, y crefftwr, y ceisbwl,
y barnwr, neu y boneddwr oedd y mwyaf rhyfygus mewn
annuwioldeb." Yn y flwyddyn 1633 y darfu Charles I., trwy
ddylanwad yr esgobion, basio cyfraith fod yn rhaid darllen
"Llyfr y Chwarenon" yn yr eglwysi ar y Sabbothau. Gwnaed.
hyn gyda'r amcan o ddial ar y Puritaniaid, eu cael i ymadael
a'r eglwysi, a'u gyru allan o'r wlad, er mwyn paganeiddio y
wlad, a'i chadw mewn anwybodaeth, a thywyllwch ac ofergoel-
edd. Ni allesid dyfeisio yr un ddyfais well i gyfateb i chwaeth
y werin bobl. Ymddengys, yn ol pob hanes sydd ar gael, fod
y gyfraith hon wedi dwyn ffrwyth yn y rhanau yma o Sir<noinclude><references/></noinclude>
6j2ll97u1c110ehj3tut08mxjo7i7em
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/40
104
19447
37340
2022-08-01T00:11:19Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Feirionydd yn fwy na dim byd arall. Dilynodd ei heffeithiau
ymlaen, gan ychwanegu yn ei dylanwad, am 150 o flynydd-
oedd.
Yn 1623, deng mlynedd cyn pasio deddf "Llyfr y
Chwareuon," talodd Dr. Lewis Baily, Esgob Bangor, ymweliad â phlwyfydd ei esgobaeth. Cyhoeddwyd hyny oedd ar gael o'i adroddiad yn yr ''Archaeologia Cambrensis'', am Hydref,
1863. Crybwyllir am bedwar plwyf yn Sir Feirionydd, a dau
o honynt o'r dosbarth hwn:—
LLANEGRYN. "Dim ond dwy bregeth a gafwyd yma."
PENAL. Anfynych y maent yn cael pregethau yma."
Cyffelyb ydoedd, yn ddiameu, yn y plwyfydd eraill. Tebyg i
hyn y parhaodd pethau am y ganrif o flaen y Diwygiad Meth-
odistaidd.
Dyma fras-ddarluniad o'r wlad cyn i grefydd ei gwneuthur y
peth ydyw yn awr. Ac fe gofir nad yw yr hyn a ddywedwyd
yn cynwys dim ond rhai o brif arferion y wlad. Yr oedd
llawer iawn o ofergoeledd a Phabyddiaeth yn ffynu ynglyn â
chladdu y marw. Ystyrid yn anmharch ar y trancedig os na
renid diod boeth cyn cychwyn oddiwrth y tŷ, a myned i'r
dafarn i yfed wedi gorphen claddu. Byddai tafarn a llan yn
ymyl eu gilydd bob amser, ac yn ol geiriau un oedd yn byw
yn y cyfnod hwn, "ar ol claddu y marw, byddai y peth a
alwent yn ''siot'', sef postio swllt y llaw i gael cwrw." A'r mwyaf
ei ''siot'' fyddai y mwyaf ei barch. Prawf fod yr arferion hyn
wedi gwreiddio yn ddwfn yn y wlad ydoedd, y bu raid cael
amser mor faith i'w dadwreiddio. Parhaodd yr arferiad o
ymladd ceiliogod hyd yn agos i ''driugain mlynedd yn ol'', ac
nid oedd rhanu diod boeth mewn claddedigaethau ond prin
wedi darfod pan ddaeth dirwest i'r wlad, ''haner can mlynedd yn ol''.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
btr4ugqmh40bs1jrz24mgav9enrj8jj
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/41
104
19448
37341
2022-08-01T00:30:25Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD III</br>Y DEFFROAD CREFYDDOL YN YMLEDU.}}
CYNWYSIAD''—Ffynonellau yr hanes am y cyfnod—Y Crynwyr a Vavasor Powell—Hugh Owen, Bronclydwr—Olynwyr Hugh Owen—Hanes Eglwysi Annibynol Cymru—Y deffroad yn hir yn dechreu—Y daith o Leyn i Langeitho—Y tân yn d'od gyntaf i Lanfihangel—Y pregethu cyntaf yn Abergynolwyn—Dechreuad
yr achos yn Nghorris—Yr achos yn dechreu yn Llwyngwril a'r Bwlch yn amser Lewis Morris—Y drysau yn agor i'r Efengyl yn Towyn a Bryncrug—Maes—yr—Afallen—Ymneillduaeth yn
Mhlwyf Towyn—Crybwyllion gan J. Jones, Penyparc—Y rhwystrau ar y ffordd Proffwydoliaeth Morgan Llwyd o Wynedd—William Hugh a Lewis Morris.''
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 22 crop).jpg|50px]]}} MAE y flwyddyn 1785 yn adeg fanteisiol i edrych
ymlaen oddiwrthi i'r dyfodol. Y mae yn gyfnod
arbenig yn hanes crefydd y rhan yma o Sir
Feirionydd, yn gystal ag yn hanes crefydd Cymru oll. Yn y
flwyddyn hon y dechreuodd yr Ysgol Sabbothol yn Nghymru.
Yn yr un flwyddyn yr aeth Mr. Charles o'r Bala i Gymdeithasfa Llangeitho, ac y dywedodd yr hen Barchedig Daniel
Rowlands am dano, "Rhodd yr Arglwydd i Wynedd ydyw
Charles." Yn y flwyddyn hon, hefyd, dywed awdwr ''Methodistiaeth Cymru'', "nad oedd yr un cynghorwr i'w gael o Rhoslan
yn sir Gaernarfon hyd Machynlleth yn Sir Drefaldwyn." Nid
oedd yr un pregethwr o gwbl o fewn i'r rhan a elwir yn awr
Gorllewin Meirionydd, y flwyddyn hon, ond Edward Roberts,
Trawsfynydd, yr hwn a elwid gan ei erlidwyr, "Hen Ficer y Crawcaill." Oddeutu yr amser hwn y dechreuwyd pregethu gyntaf gyda dim cysondeb yn yr ardaloedd rhwng y Ddwy Afon.
Cyn y flwyddyn 1780, nid oes dim hanes fod neb o'r Methodistiaid wedi pregethu yr un bregeth i dynu sylw, ac i beri ei<noinclude><references/></noinclude>
4w1a52lgxn6vcncnneb3ebed366equ0
37342
37341
2022-08-01T00:33:24Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD III</br>Y DEFFROAD CREFYDDOL YN YMLEDU.}}
CYNWYSIAD''—Ffynonellau yr hanes am y cyfnod—Y Crynwyr a Vavasor Powell—Hugh Owen, Bronclydwr—Olynwyr Hugh Owen—Hanes Eglwysi Annibynol Cymru—Y deffroad yn hir yn dechreu—Y daith o Leyn i Langeitho—Y tân yn d'od gyntaf i Lanfihangel—Y pregethu cyntaf yn Abergynolwyn—Dechreuad yr achos yn Nghorris—Yr achos yn dechreu yn Llwyngwril a'r Bwlch yn amser Lewis Morris—Y drysau yn agor i'r Efengyl yn Towyn a Bryncrug—Maes—yr—Afallen—Ymneillduaeth yn Mhlwyf Towyn—Crybwyllion gan J. Jones, Penyparc—Y rhwystrau ar y ffordd Proffwydoliaeth Morgan Llwyd o Wynedd—William Hugh a Lewis Morris.''
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 22 crop).jpg|50px]]}} MAE y flwyddyn 1785 yn adeg fanteisiol i edrych
ymlaen oddiwrthi i'r dyfodol. Y mae yn gyfnod
arbenig yn hanes crefydd y rhan yma o Sir
Feirionydd, yn gystal ag yn hanes crefydd Cymru oll. Yn y
flwyddyn hon y dechreuodd yr Ysgol Sabbothol yn Nghymru.
Yn yr un flwyddyn yr aeth Mr. Charles o'r Bala i Gymdeithasfa Llangeitho, ac y dywedodd yr hen Barchedig Daniel
Rowlands am dano, "Rhodd yr Arglwydd i Wynedd ydyw
Charles." Yn y flwyddyn hon, hefyd, dywed awdwr ''Methodistiaeth Cymru'', "nad oedd yr un cynghorwr i'w gael o Rhoslan
yn sir Gaernarfon hyd Machynlleth yn Sir Drefaldwyn." Nid
oedd yr un pregethwr o gwbl o fewn i'r rhan a elwir yn awr
Gorllewin Meirionydd, y flwyddyn hon, ond Edward Roberts,
Trawsfynydd, yr hwn a elwid gan ei erlidwyr, "Hen Ficer y Crawcaill." Oddeutu yr amser hwn y dechreuwyd pregethu gyntaf gyda dim cysondeb yn yr ardaloedd rhwng y Ddwy Afon.
Cyn y flwyddyn 1780, nid oes dim hanes fod neb o'r Methodistiaid wedi pregethu yr un bregeth i dynu sylw, ac i beri ei<noinclude><references/></noinclude>
a0sev1i4yo9ag1cktl7zk5wsep4o4fr
37343
37342
2022-08-01T00:37:20Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD III</br>Y DEFFROAD CREFYDDOL YN YMLEDU.}}
CYNWYSIAD''—Ffynonellau yr hanes am y cyfnod—Y Crynwyr a Vavasor Powell—Hugh Owen, Bronclydwr—Olynwyr Hugh Owen—Hanes Eglwysi Annibynol Cymru—Y deffroad yn hir yn dechreu—Y daith o Leyn i Langeitho—Y tân yn d'od gyntaf i Lanfihangel—Y pregethu cyntaf yn Abergynolwyn—Dechreuad yr achos yn Nghorris—Yr achos yn dechreu yn Llwyngwril a'r Bwlch yn amser Lewis Morris—Y drysau yn agor i'r Efengyl yn Towyn a Bryncrug—Maes-y-Afallen—Ymneillduaeth yn Mhlwyf Towyn—Crybwyllion gan J. Jones, Penyparc—Y rhwystrau ar y ffordd—Proffwydoliaeth Morgan Llwyd o Wynedd—William Hugh a Lewis Morris.''
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 22 crop).jpg|50px]]}} MAE y flwyddyn 1785 yn adeg fanteisiol i edrych
ymlaen oddiwrthi i'r dyfodol. Y mae yn gyfnod
arbenig yn hanes crefydd y rhan yma o Sir
Feirionydd, yn gystal ag yn hanes crefydd Cymru oll. Yn y
flwyddyn hon y dechreuodd yr Ysgol Sabbothol yn Nghymru.
Yn yr un flwyddyn yr aeth Mr. Charles o'r Bala i Gymdeithasfa Llangeitho, ac y dywedodd yr hen Barchedig Daniel
Rowlands am dano, "Rhodd yr Arglwydd i Wynedd ydyw
Charles." Yn y flwyddyn hon, hefyd, dywed awdwr ''Methodistiaeth Cymru'', "nad oedd yr un cynghorwr i'w gael o Rhoslan
yn sir Gaernarfon hyd Machynlleth yn Sir Drefaldwyn." Nid
oedd yr un pregethwr o gwbl o fewn i'r rhan a elwir yn awr
Gorllewin Meirionydd, y flwyddyn hon, ond Edward Roberts,
Trawsfynydd, yr hwn a elwid gan ei erlidwyr, "Hen Ficer y Crawcaill." Oddeutu yr amser hwn y dechreuwyd pregethu gyntaf gyda dim cysondeb yn yr ardaloedd rhwng y Ddwy Afon.
Cyn y flwyddyn 1780, nid oes dim hanes fod neb o'r Methodistiaid wedi pregethu yr un bregeth i dynu sylw, ac i beri ei<noinclude><references/></noinclude>
en7ufz4t5orouq83q9gzfkjff1rjl4j
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/42
104
19449
37344
2022-08-01T00:40:35Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>chofio. Dyma yr adeg y dechreuodd y deffroad crefyddol yn
y parth hwn. Dyddorol iawn ydyw hanes y dechreuad, a'r
modd y cariwyd yr achos ymlaen yn y gwahanol ardaloedd am
y 30ain mlynedd cyntaf, hyd y flwyddyn 1810.
Gwnaethpwyd pethau anhygoel trwy gyfrwng Rhagluniaeth a threfn
gras yr efengyl, ac yr oedd llaw yr Arglwydd yn amlwg gyda'i
bobl. Ond yr anhawsder, erbyn hyn, ydyw gwybod pa bryd
y dechreuodd yr achos, a pha fodd y dechreuodd mewn llawer
man. Pe buasai yr hanes wedi ei ysgrifenu driugain mlynedd
yn ol, buasai yn ddigon hawdd dyfod o hyd i'r holl amgylchiadau ynglŷn â ffurfiad yr eglwysi. Ond, bellach, mae y tô o
hen bobl oedd yn gweled yr oll a'u llygaid wedi eu symud
oddiar y ddaear. Nis gellir gwneyd dim yn awr ond casglu
defnyddiau goreu gellir oddiyma ac oddidraw.
Nid yw yr hyn a ysgrifenwyd gan dystion gweledig ond ychydig.
''Adgofion Hen Bregethwr'', a ysgrifenwyd gan Lewis Morris
ychydig dros ddeugain mlynedd yn ol, ac a ymddangosodd yn
y ''Traethodydd'' am Ionawr, 1847, ceir rhai ffeithiau lled gywir.
Yn hanes bywyd Mr. W. Hugh, Llechwedd, rhoddir tipyn o
oleuni pa fodd yr oedd pethau yn y dechreuad yn nghanolbarth y rhan yma o'r wlad. Ceir rhai ysgrifau, hefyd, yn yr
hen Gyhoeddiadau Misol am ddechreuad yr achos yn Nghorris,
a manau eraill. Tua deugain mlynedd yn ol, yr oedd y Parch.
John Hughes, Liverpool, yn parotoi i ysgrifenu ''Methodistiaeth Cymru''. Anfonwyd yr hanes iddo gan rywun neu rywrai—ni wyddis yn iawn pwy—o'r wlad yma, ac er fod yr hanes yn
wasgaredig, y mae wedi ei gasglu gan yr awdwr parchedig yn
y modd goreu, yn ol y wybodaeth oedd ganddo ef, ac y mae yr
hyn a ysgrifenwyd yn y cyfrolau hyn yn hynod o werthfawr.
Y mae yn deilwng o sylw, hefyd, nad oedd yn mwriad Mr.
Hughes, nac yn ei gynllun ychwaith, i roddi hanes cyflawn am
bob eglwys, ond yn unig roddi hanes dechreuad crefydd, a'r
pethau mwyaf hynod yn y cyfnod hwnw yn ngwahanol siroedd
Cymru.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
sdeyvd73shc8vf71pqdaxpr2vfxc43x
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/43
104
19450
37345
2022-08-01T00:46:45Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Ychydig iawn oedd wedi ei wneuthur cyn y cyfnod crybwylledig i foesoli a chrefyddoli y rhan yma o'r wlad gan neb arall,
mwy na'r Methodistiaid. Bu achos gan y Crynwyr mewn rhai
manau yn foreuach na hyn. "Yr oedd nifer o Grynwyr, ac
amryw Annibynwyr," meddai un awdwr, "oddeutu Dolgellau
a godreu Cader Idris, a yrwyd i, ac a adawyd ar lan y môr
dros y nos, yn rhywle o Abermaw i Aberdyfi." Rhoddir hanes
dioddefiadau y bobl hyn gan Vavasor Powell, yr hwn oedd ei
hun yn dioddef yn gyffelyb, yn y geiriau canlynol:—"Eraill
yn Swydd Feirionydd, fel pe buasent anifeiliaid, a yrwyd i
frad-byllau, neu i ffaldau, lle y cedwid hwy am oriau lawer, tra
fyddai eu gelynion yn yfed mewn tafarndy, ac yn eu gorfodi i
dalu am y gwirod, er nad oeddynt wedi eu profi eu hunain.
Yna, dygid hwy i lan y môr, a gadewid hwynt yno dros y nos,
mewn perygl i gael eu llyncu i fyny ganddo. Traddodwyd
eraill i garchar, lle y cawsant eu cadw am fisoedd; cymerwyd eu
hanifeiliaid, a'u defaid, yn rhifo dros chwe' chant, oddiwrthynt,
ac fe'u gwerthwyd. Gorfodwyd eraill pan elwid hwynt i'r
Sesiwn Chwarterol, i gerdded mewn cadwynau, yr hyn ni
ddylesid yn gyfreithiol osod arnynt, oddigerth eu bod wedi
cynyg dianc, neu dori allan o'r carchar. Eraill ag oeddynt
wedi ymgynull ynghyd yn dawel, yn ol eu dull arferol am flynyddau lawer i addoli Duw, ac i adeiladu y naill a'r llall, a
fwriwyd i garcharau heb unrhyw arholiad, yn groes i gyfreithiau y genedl hon, a chenhedloedd eraill" (''Powell's Bird in the Cage''). Cymerodd hyn le rhwng 1660 a 1662. Darfyddodd
y Crynwyr o'r wlad cyn hir, ac nid oes dim o ôl eu harosiad,
oddieithr yn Llwyngwril, ac mewn ardal o'r naill du i Ddolgellau.
Blwyddyn y mae digwyddiadau anfarwol yn gysylltiedig â
hi ydoedd y flwyddyn 1662. Dyma y flwyddyn y pasiwyd
Deddf Unffurfiaeth, ac y gadawodd dwy fil o weinidogion eu
bywiolaethau er mwyn cydwybod. Ymhlith y llu anrhydeddus,
yr oedd cant a chwech o weinidogion Cymreig. Nid oedd ond<noinclude><references/></noinclude>
s2swz930qgx28x85zaxj89o4lfkaeir
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/44
104
19451
37346
2022-08-01T00:49:31Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>un gweinidog Anghydffurfiol yn Sir Feirionydd yr adeg yma,
yr hwn, er nad oedd ei hun wedi cymeryd urddau, a ddewisoedd ymneillduo gyda'r ddwy fil o wroniaid. A gellir olrhain
Ymneillduaeth y sir i'r flwyddyn hon.
Yn agos i'r Rheilffordd, pan yr elir o Dowyn i Lwyngwril,
yn union wedi croesi afon Dysyni, oddeutu haner y ffordd
rhwng palasdy Cefncamberth â chapel y Bwlch, y mae ffermdy
clyd yr olwg arno yn nghesail y bryn, yn wynebu tua'r môr,
ac yn cael ei gysgodi gan wyntoedd oer y gogledd. Dyna
Bronclydwr, lle genedigol Hugh Owen, yr hwn oedd yn nai,
fab cyfyrder, i Dr. Owen, tywysog y duwinyddion, a'r hwn
hefyd a elwir hyd heddyw gan yr Anghydffurfwyr yn
"Apostol y Gogledd." Teilynga y lle hwn sylw am fod seren
oleu wedi bod yn llewyrchu ynddo am ddeugain mlynedd, a
hyny ddeugain mlynedd cyn i Seren y Diwygiad Methodistiaidd
yn Nghymru gyfodi. Ni bydd hanes crefydd yn Sir Feirionydd
yn gyflawn heb gynwys hanes Hugh Owen, Bronclydwr.
Ganwyd ef yn y flwyddyn 1637, ac felly yr oedd yn 25ain
oed amser y chwyldroad mawr 1662. Yr oedd y pryd hwn
ar orphen ei addysg yn Rhydychain, a chan nas gallai gydffurfio â'r deddfau caeth oedd Charles II. yn eu gosod ar bawb
a gymerent urddau eglwysig, ymwrthododd â hwy cyn eu
cymeryd, dychwelodd adref i'w sir enedigol, ac ymsefydlodd
ar ei etifeddiaeth yn Bronclydwr. Sefydlodd eglwys yn ei dy
ei hun, gan wahodd deiliaid plwyfydd Celynin, Llanegryn, a
Towyn i ddyfod yn wrandawyr. Yr oedd ei gariad at ei
gymydogion a'i gydwladwyr mor gryf fel y darfu iddo dreulio
ac ymdreulio i'w rhybuddio, eu cynghori, a'u cyfarwyddo yn
mhethau teyrnas nefoedd. Teithiai o amgylch, bellder o ffordd
oddiwrth ei gartref, i bregethu efengyl y deyrnas.
Un lle y byddai yn pregethu ynddo oedd Pantphylip, uwchlaw Arthog;
lle arall oedd Dolgellau; lle arall oedd y Bala. Y mae tŷ yn
Nolgellau, yr hwn a adnabyddir eto wrth yr enw "Tŷ
Cyfarfod," lle y pregethai Hugh Owen ynddo. Yr oedd<noinclude><references/></noinclude>
8v54sdf6i1cz6duipfju2fwh8rqelme
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/45
104
19452
37347
2022-08-01T00:54:50Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ganddo ddeuddeg, meddir, o eglwysi wedi eu sefydlu, chwech
yn ei sir ei hun a chwech mewn siroedd eraill. Elai o amgylch
i ymweled â'r rhai hyn ar gylch bob tri mis. Wedi
dychwelyd adref cychwynai drachefn, ac yn ei waith apostolaidd, dioddefodd yn y modd hwn galedi mawr, a dangosodd ffyddlondeb tuhwnt i'r cyffredin.
Yr oedd yn ŵr duwiol, ac o ysbryd llonydd a heddychlon, a
thrwy hyny cafodd lonydd i fesur mawr, oddiwrth erledigaeth
yr amseroedd. Daeth Is-sirydd Meirionydd i'w dy un adeg,
yn amser Charles II., a gwarant i'w ddal am bregethu yr
efengyl. Cydsyniodd yntau yn rhwydd i fyned gyda'r
swyddog, ond gofynodd am ganiatad i weddio unwaith gyda'i
deulu cyn en gadael. Caniatawyd ei gais, ac erbyn iddo
orphen ei weddi, yr oedd y swyddog mewn ofn; nid oedd
ganddo wroldeb i fyned ag ef ymaith, a gadawodd ef yn
wr rhydd. Adroddir hefyd iddo gael ei garcharu unwaith
yn y Castell Coch, gan Arglwydd Powys. Enillodd gymeradwyaeth yno yn bur fuan. Gwrandawodd ceidwad y carchar
ef yn gweddio, a'i dystiolaeth am dano oedd, "Diau Cristion
da yw y dyn." Wrth ei ryddhau, mynodd Arglwydd Powys
ganddo ddyfod yno bob Nadolig i edrych am dano.
Y mae yn rhaid fod cariad y gŵr hwn at y Gwaredwr yn
fawr, a'i ymroddiad i'w wasanaethu yr esiampl oreu o ddyn yn
byw er lles llaweroedd. Yn ol pob tebyg, gallasai fyw mewn
tawelwch a hapusrwydd gyda'i deulu yn Bronclydwr. Yn lle
hyny, aeth trwy galedi dirfawr, gan ei fod yn teithio nos a
dydd, ar rew ac eira, gwlawogydd a stormydd mawrion, a'i lety
yn dlawd, a'i ymborth yn wael. Byw y byddai ar laeth a
bara, a chysgu ar wely o wellt. Adroddir y ddau hanesyn
canlynol am dano, y rhai a ddangosant y modd yr elai trwy
enbydrwydd mawr, ac fel y cyfryngai Rhagluniaeth yn rhyfedd
ar ei ran: "Un tro, wrth ddychwelyd adref ar noswaith
dywyll iawn, fe gollodd ei ffordd, ac a wybu ei fod mewn lle
peryglus. Yn ei drallod mawr, fe ddisgynodd oddiar ei geffyl,<noinclude><references/></noinclude>
3ikewmolj5rqcpe12pw3f8se56hgguu
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/46
104
19453
37348
2022-08-01T00:58:58Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac a weddiodd ar yr Arglwydd. Erbyn darfod y weddi, yr
oedd yr wybr yn oleu uwchben; gwelai yntau ei ffordd yn
eglur, a diangodd o'i berygl. Dro arall, wrth fyned i bregethu
yn nyfnder gauaf, y nos a'i goddiweddodd, ystorm ddisymwth
a gododd, a'r eiria a luchiodd i'w wyneb, fel na allai yr anifail
oedd dano fyned rhagddo. Yn y cyfwng hwn, gadawodd i'r
ceffyl fyned y ffordd a fynai, hyd oni ddeallodd ei fod mewn
perygl gan ffosydd a mawnogydd. Nid oedd ganddo bellach
ond galw yn lew ar Dduw, yr hwn ni throisai ei weddiau draw
mewn cyffelyb amgylchiadau. Disgynodd oddiar ei farch, a
cherddodd mewn eira dwfn hyd ganol nos, nes oedd oerni a
lludded wedi dwys effeithio arno, ac iddo anobeithio bron yn
llwyr am ei fywyd. Ond yn y cyfwng yma, trefnodd Rhagluniaeth iddo gyraedd at feudy; ond ar ei gais yn ceisio
myned i fewn iddo, cafodd fod y drws wedi ei fario o'i fewn.
Bu am awr neu ychwaneg yn ymgripio yn lluddedig, ac ymron
wedi fferu, o amgylch yr adeilad, heb allu cael un fynedfa i
mewn. Ond o'r diwedd, wedi llawn ddiffygio, cafodd dwll yn
nhalcen y beudy, a thrwy gryn orthrech, efe a ymwthiodd i
mewn; ac yno y gorweddodd rhwng y gwartheg hyd doriad y
dydd. Wedi ymlusgo allan, gwelai dŷ yn agos; ac aeth ato,
a churodd wrth y drws. Erbyn i wr y ty gyfodi, ac agoryd
iddo, efe a'i cafodd a'i wallt a'i farf wedi rhewi, ei ddwylaw yn
ddideimlad gan fferdod, ei ddillad wedi sythu, ac yntau o'r
braidd yn medru siarad. Gwnaed iddo dân da, rhoddwyd
llaeth twymn iddo i'w yfed, a chafodd orwedd mewn gwely
cynes. Mewn ychydig oriau, yr oedd wedi cwbl ddadebru, ac
aeth y boregwaith hwnw i'r lle cyfarfod, a phregethodd fel
arferol, heb deimlo nemawr niwaid." Nid yw yn hysbys ymha
le y digwyddodd hyn—da iawn fuasai cael gwybodaeth am y
lle—ond sicr ydyw iddo ef ei hun adrodd yr hanes wrth ei gydnabod; oblegid fe'i coffheir gan ei holl fywgraffwyr, ymhlith
yr ychydig ffeithiau sydd ar gael o hanes ei fywyd. Ymddengys, hefyd, fod y gŵr da o Fronclydwr wrtho ei hunan yn<noinclude><references/></noinclude>
h50pwp3dsyiab685c0ksp7k7ezoi0wb
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/47
104
19454
37349
2022-08-01T01:01:50Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>llafurio gydag achos yr Arglwydd yn Sir Feirionydd am lawer
o flynyddoedd. Yr oedd yn seren oleu eglur yn Siroedd Meirionydd, Trefaldwyn, a Chaernarfon, yn niwedd yr unfed ganrif
ar bymtheg, Bu farw yn y flwyddyn 1699, yn 62 oed, ac y
mae ei feddrod ef yn aros yn mynwent Llanegryn. Yr oedd
hyn gan' mlynedd union cyn bod Lewis Williams, Llanfachreth,
yn yr ardal hono yn dechreu Ysgol Sul, heb fedru y llythyrenau ei hun.
Ar ei ol daeth ei fab, John Owen, i drigianu yn Bronclydwr,
ac i gymeryd gofal yr eglwysi yr oedd ei dad wedi eu sefydlu.
Ond ychydig barhaodd ei oes ef, bu farw yn 30ain oed. Yn
nyddlyfr Matthew Henry, yr hwn a bregethodd bregeth
angladdol iddo, dywedir "fod Cymru wedi colli canwyll oleu,
yr hon a lewyrchai yn nghanol tywyllwch."
Tra yr ydoedd Hugh Owen yn preswylio yn Bronelydwr,
ac yn llafurio yn yr efengyl o fewn cyffiniau ei ardal, byddai
ychydig o wyr da, y rhai oeddynt yr amseroedd hyny mor
anaml yn y wlad, megis ymweliadau angylion, yn "''few and far between,''" yn talu ymweliad ag ef yno ac yn cael nodded
rhag erlidwyr. Ceir fod y Parchn. Henry Maurice a James
Owen wedi bod yno, dau wr a ymroddasant i deithio ac i bregethu yr efengyl yn y lleoedd tywyllaf yn Nghymru yn y
cyfnod hwn. A dywedir mai James Owen a bregethodd
bregeth angladdol i'r hybarch Hugh Owen, o Fronclydwr. Yr
oedd pregethu pregeth angladdol i wyr enwog yn beth cyffredin
yn yr oes hono. Ar ol marwolaeth John Owen, yr hwn, am
ychydig amser, a fu yn olynydd i'w dad, y nesaf a ddaeth i
gymeryd gofal yr eglwysi oedd Edward Kenrick, ei fab-yn-
nghyfraith. Gan ei fod ef wedi priodi merch Hugh Owen,
daeth Bronclydwr yn etifeddiaeth iddo gyda'i wraig. Ordeiniwyd ef Awst 17eg, 1702, gan Matthew Henry a James Owen.
Nid ydym wedi cael yr hanes ymha le yr ordeiniwyd ef, pa un
ai yn nhŷ Bronclydwr ai yn rhyw le arall. Nid ymddengys
fod dim o enwogrwydd ei dad-yn-nghyfraith yn perthyn iddo<noinclude><references/></noinclude>
240fzadk4942bteihaf8e0x0ccovr6l
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/48
104
19455
37350
2022-08-01T01:05:58Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ef, ac nid oes cymaint o'i hanes yn wybyddus ychwaith, er ei
fod yn byw yn ddiweddarach. Dywedir iddo fod yn gwasanaethu eglwysi y cylch am 40 mlynedd. Os felly, yr oedd yn
gofalu am danynt pan y torodd y Diwygiad Methodistaidd
allan trwy Howell Harries. Dichon iddo fod yn llwyddianus
mewn rhanau eraill o Sir Feirionydd, ac yn y siroedd cylchynol;
ond nid oes hanes am yr un eglwys yn Bronclydwr, nac yn un
man arall yn Nosbarth y Ddwy Afon, ar ol ei farwolaeth. Yr
oedd deugain mlynedd o amser wedi myned heibio ar ol ei farw
ef cyn bod dechreu pregethu gan y Methodistiaid o amgylch
ardal Bronclydwr; a'r pryd hwnw, teulu o'r enw Walis oedd
yn byw yn y lle. Fel hyn, mae yn amlwg ddigon, dybygid,
mai dau Ymneillduwr enwog a fu yn llafurio yn Sir Feirionydd yn ystod y ganrif o 1600 i 1700, Morgan Llwyd, o Gynfal,
Ffestiniog, y rhan gyntaf o'r ganrif, a Hugh Owen, Bronclydwr, y rhan olaf o honi. Yr Annibynwyr, felly, a lafuriodd
gyntaf yn y sir. Ac o'r flwyddyn 1700, nid ydym yn cael
fawr ddim o hanes crefydd rhwng y Ddwy Afon, hyd nes y
dechreuodd pregethwyr y Methodistiaid bregethu yma—tymor
o bedwar ugain mlynedd. Yn ''Methodistiaeth Cymru'', ceir y
paragraph canlynol,—"Er engraifft, i ddangos pa mor llwyr yr
oedd gweinidogaeth Hugh Owen wedi diflanu o'i gymydogaeth ef ei hun, gellir nodi yr amgylchiad a ganlyn,—Yr oedd
y Parch. Robert Griffith, Dolgellau, yn arfer, pan yn ieuanc,
feallai tuag ugain oed, o leiaf cyn iddo ddechreu pregethu, o
fyned gyda chyfaill crefyddol arall, i ardal Bronclydwr, i gynal
cyfarfodydd gweddiau ar brydnhawn Sabbath. Pan oeddynt
yn ymgynyg at hynyma, cawsant mai nid hawdd oedd cael neb
a'u derbynient hwy i dy; a thrwy ''dalu swllt bob Sabbath'' i
ryw amaethwr y cawsant ddrws agored i gynal y fath gyfarfod
yma."
Yn Hanes Eglwysi Annibynol Cymru, gan y Doctoriaid
Rees a Thomas, dywedir: "Bu y rhan yma o'r wlad, rhwng y
Ddwy Afon, Mawddach a Dyfi, yn hwy heb ei darostwng tan<noinclude><references/></noinclude>
abq2rlue8pq0j3tvu25mfb7n6nxbqmv
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/49
104
19456
37351
2022-08-01T01:11:35Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddylanwad yr efengyl na'r rhan fwyaf o Sir Feirionydd. Mae
yn wir fod Bronclydwr o fewn llai na phedair milldir i'r Towyn,
ac nid oes dim yn fwy sicr na bod yr efengylwr llafurus, Hugh
Owen, wedi pregethu llawer trwy yr holl ardaloedd hyn; ond
nid oes yma, er hyny, gymaint ag un eglwys ag y gellir ei
holrhain hyd ei ddyddiau ef. Nis gall yr eglwysi Annibynol
yma ddilyn eu hanes yn ddim pellach na dechreuad y ganrif
bresenol, ac ni chafodd y Methodistiaid Calfinaidd ond ychydig
o flaen arnynt." Rhyw bymtheg, neu ugain mlynedd o bellaf,
oedd y blaen a gawsant. Mae yr hyn a ddywedir yn y dyfyniad uchod yn eithaf cywir, sef fod y rhan yma o'r wlad wedi
bod yn hwy heb gael ei darostwng tan ddylanwad yr efengyl
na'r rhanau eraill o'r wlad o amgylch.
Yr ydys yn gallu nodi yn lled sicr fod y deffroad crefyddol,
trwy y Diwygiad Methodistaidd, wedi dechreu yma oddeutu y
flwyddyn 1785. Nid yn hollol y flwyddyn hono y dechreuwyd
pregethu, fel y ceir gweled eto, ond oddeutu y flwyddyn hono
y dechreuodd y pregethu amlhau yn y gwahanol ardaloedd.
Mae y dechreuad yn cyfateb i'r prif ddigwyddiad hanesyddol
mewn cysylltiad a chrefydd yn ein gwlad—blwyddyn dechreuad yr Ysgol Sabbothol yn Nghymru. Cwestiwn i'w ofyn yn
naturiol yn y fan yma ydyw, Pa fodd y bu rhan gyfan o wlad
Meirion mor hir heb ei deffro trwy y Diwygiad? Yr oedd dros
ddeugain mlynedd wedi myned heibio er pan yr oedd Howell
Harries wedi dechreu cynhyrfu Cymru. Yr oedd wedi bod yn
pregethu yn Sir Drefaldwyn a'r Bala yn union ar ol iddo
ddechreu; bu ef a Daniel Rowlands, Llangeitho, ar ymweliad
a'r Gogledd amryw weithiau; yr oedd teithio mawr wedi bod
gan enwogion y Methodistiaid o'r De i'r Gogledd; nid oedd yr
un sir yn Nghymru heb deimlo nerth yr efengyl cyn pen
ychydig wedi i'r tân ddechreu cyneu yn Nhrefecca a Llangeitho. Yr oedd rhanau helaeth o Sir Feirionydd ei hun wedi
ei goddeithio, a phump o gapelau wedi eu hadeiladu ynddi cyn
y flwyddyn 1785. Ac eto, dyma y rhan agosaf i'r Deheudir<noinclude><references/></noinclude>
grageumz3yysqyfbufykjk3wziqxr3z
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/50
104
19457
37352
2022-08-01T01:15:12Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>heb i'r tân wneuthur dim o'i ôl arni, a buasid yn meddwl mai
trwy y rhan yma yr oedd y dramwyfa barhaus o'r naill dalaeth
i'r llall. Gymaint, hefyd, o dramwyo oedd o'r Gogledd i Langeitho, i wrando Rowlands, ar Sul pen mis; elent yno yn finteioedd o'r Bala, o Sir Fon, a Sir Gaernarfon, a hyny er's yr holl
flynyddoedd yn flaenorol i 1785; a buasem ni, yn yr oes hon,
yn tybio mai trwy y rhan yma o'r wlad y buasai
yr holl dyrfaoedd yn tramwyo, yn ol a blaen. Pa fodd, gan hyny, y bu
y tân Dwyfol mor hir heb gyffwrdd â'r rhan hon o'r sir? Buom
yn cael ein dyrysu gryn lawer gan y mater hwn, ac yr ydym i
fesur eto yn y dyryswch. Modd bynag, mae rhyw gymaint o
eglurhad i'w roddi dros y ffaith mai fel hyn yr oedd.
Yn un peth, mae yn bur eglur mai trwy gyfeiriad arall yr oedd y
rhan fwyaf o'r teithio rhwng De a Gogledd, gan' mlynedd yn
ol, sef trwy Mallwyd a Dinas Mawddwy, a thros Fwlchygroes
i'r Bala. Prawf o'r ffaith hon ydyw, fod y lleoedd hyn wedi
profi nerth y diwygiad gyda'r manau cyntaf yn y Gogledd.
Peth arall a all fod yn rheswm ydyw, yr erledigaeth greulawn
a fu dros faith flynyddau yn Machynlleth a Dolgellau. Am
Ddolgellau, dywed Robert Jones, Rhoslan, "Gorfu dros rai
blynyddoedd fyned yn ddistaw i'r dref yn y nos, a chadw yr
odfäon cyn dydd, a myned ymaith ar doriad y wawr, cyn i'r
llewod godi o'u gorweddfäoedd." Nid oedd nemawr gwell, na
chystal, yn Machynlleth. Yr oedd wedi rhedeg yn agos i
ddiwedd y ganrif ddiweddaf cyn i'r erlid mawr liniaru yn y
naill na'r llall o'r lleoedd hyn. Gan fod y ddwy dref, un ar
bob congl i'r wlad rhwng y Ddwy Afon, bu yr erledigaeth
chwerw fu ynddynt yn foddion i beri i'r pregethwyr gilio oddiwrthynt, ac oddiwrth y wlad cydrhyngddynt. Y mae yn aros
eto i wybod pa ffordd yr elai trigolion Lleyn ac Eifionydd i
Langeitho. Am drigolion y parthau hyn,, dywedir mewn
dyfyniad a geir yn Nghofiant y Parch. Daniel Rowlands, Llangeitho, gan Mr. Morris Davies, Bangor: "Os byddai yr hin
yn ffafriol, hurient gwch pysgota i'w trosglwyddo o Bwllheli i<noinclude><references/></noinclude>
61hkdyt1c4roxf1xixgjcq04aa0ibry
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/51
104
19458
37353
2022-08-01T01:18:21Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Aberystwyth, gan gychwyn i'w taith ddydd Gwener. Os
amgen, cychwynent ddydd Iau ar eu traed dros y tir trwy
Abermaw, a chytunent ag eraill i gyfarfod am naw o'r gloch
foreu Sadwrn, wrth ryw ffynon yn Llangwyryfon." Wrth
hyn, gwelir fod yn rhaid iddynt fyned ar draws y wlad o
Abermaw i Aberdyfi. Erys rhyw gymaint o draddodiad, hefyd,
rhwng y ddau le hyn, y byddent yn dychwelyd yr un
ffordd, ac y byddent yn gorphwyso i fwyta eu tamaid bwyd
wrth ffynon Pantgwyn, uwchlaw i Lanegryn, yn agos i
"Wastad Meirionydd." Os oeddynt yn arfer myned, yn ol a
blaen, y ffordd hon, y mae yn beth rhyfedd na buasent, fel
llwynogod Samson, wedi rhoddi rhyw gymaint o'r wlad ar
dân.
Y mae un ffaith am danynt yn teithio trwodd yn hollol sicr.
Adroddir yr hanes yn ''Nrych yr Amseroedd'', ac yr oedd yr
awdwr, Robert Jones, Rhoslan, ymhlith y fintai ei hun. Fel
hyn yr adrodda efe yr hanes:—"Yr oedd, ryw bryd, ryw nifer
mawr o bobl, nid llai na phump a deugain, wedi myned mewn
llestr i'r Deheudir, o Sir Gaernarfon, i'r cyfarfod mawr yn
Llangeitho. Cyn dyfod yn ol, trodd y gwynt, fel y gorfu i ni
ddyfod adref ar hyd y tir. Wrth weled y fath rifedi o honom,
cawsom ein dirmygu a'n gwawdio i'r eithaf yn Aberdyfi; ac
o'r braidd y gadawsant i ni ddyfod trwy dref Towyn heb ein
herlid yn dra llidus. Erbyn dyfod i'r Abermaw, yr oedd hi yn
dechreu nosi, ac yn dymestl fawr o wynt a gwlaw. Lled gynhyrfus oedd y pentref ar ein dyfodiad yno; ond bu llawer o'r
trigolion mor dirion a lletya cynifer ag a arosasant yno.
Aethai rhai ymlaen i ymofyn llety yn y wlad. Felly cafodd pawb
y ffafr o le i orphwys y noson hono. Yr oedd yno un wraig,
yr hon, pan ofynwyd iddi am le i letya, a safodd ar y drws, ac
a ddywedodd yn haerllug: Na chewch yma gymaint a dafn
o ddwfr; nid wyf yn ameu na roddech fy nhŷ ar dân cyn y
boreu, pe gollyngwn chwi i mewn.' Ond buan y cyrhaeddodd
llaw Duw hi am ei thraha a'i chreulondeb, canys cyn y boreu<noinclude><references/></noinclude>
kz17ey5er198b48t3o9vz85327ibwdo
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/52
104
19459
37354
2022-08-01T01:21:35Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr oedd y tŷ yn wenfflam, a braidd gymaint ag oedd ynddo yn
lludw. Yr oedd y tŷ yn y pen nesaf i'r afon o res o dai
oeddynt i gyd yn gydiol a'u gilydd. Troes y gwynt yn y cyfamser i chwythu ymaith y tân a'r gwreichion oddiwrth y tai
eraill; pe amgen, buasai y rhai hyny yn debyg o gael eu llosgi
oll. Dychwelodd y gwynt yn ol cyn y boreu i'r lle y buasai
am lawer o ddyddiau cyn hyny, a lle yr arhosodd lawer o
ddyddiau ar ol hyny hefyd.
Dranoeth, ar ein taith tuag adref, fel yr oeddym yn dyfod
trwy dref Harlech, cododd y trigolion fel un gwr i'n hergydio
â cherig, fel pe buasent yn tybio mai eu dyledswydd oedd ein
llabyddio. Tarawsant rai yn eu penau nes oedd y gwaed yn
llifo. Cafodd un ergyd yn ei sawdl, fel y bu yn gloff am
wythnosau."
Digwyddodd hyn, yn ol pob tebyg, cyn y flwyddyn 1780.<ref>Yn Ngoleuad Cymru am Awst, 1819, ceir crybwylliad gan ysgrifenydd arall am y daith uchod, yr hwn a ddywed mai yn y flwyddyn 1771 y cymerodd y digwyddiad le, ac ychwanega, "Ar ol hyn, agorodd pawb eu drws i ni, a chawsom lonydd i fyned byth wed'yn."</ref>
Yr ydym yn gweled oddiwrth yr hanes fod ysbryd erlidgar
iawn yn meddianu y preswylwyr, mewn gwlad a thref.
Cadarnha hyn, hefyd, y dybiaeth fod erledigaethau y rhan
yma o'r wlad yn un achos i gadw yr efengylwyr draw oddiwrthi.
Er ei bod yn lled sicr yr elai y pererinion o Leyn ac Eifionydd y
ffordd hon i Langeitho, nid yw yn debyg y byddai eu nifer
gyda'u gilydd mor fawr a phump a deugain. Awgrymir yn y
dyfyniad uchod mai nifer mawr y fintai a barodd i'r erlidwyr
gyfodi mor ffyrnig yn eu herbyn. Gallwn gasglu, pan y
byddai nifer y pererinion o Leyn yn lliosog, mai mewn llong
neu gychod yr elent. Modd bynag, nid oedd na dieithriaid na
dyfodiaid wedi bod hyd yma yn abl i ddychrynu nac efengyleiddio dim ar drigolion Mesopotamia. Ac nid oes dim sicrwydd
fod na Howell Harris na Daniel Rowlands wedi sangu eu traed
o gwbl o fewn y cyffiniau.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
newpabul2jtltbhjq4yfgrlyvrdy8jx
37355
37354
2022-08-01T01:22:34Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yr oedd y tŷ yn wenfflam, a braidd gymaint ag oedd ynddo yn
lludw. Yr oedd y tŷ yn y pen nesaf i'r afon o res o dai
oeddynt i gyd yn gydiol a'u gilydd. Troes y gwynt yn y cyfamser i chwythu ymaith y tân a'r gwreichion oddiwrth y tai
eraill; pe amgen, buasai y rhai hyny yn debyg o gael eu llosgi
oll. Dychwelodd y gwynt yn ol cyn y boreu i'r lle y buasai
am lawer o ddyddiau cyn hyny, a lle yr arhosodd lawer o
ddyddiau ar ol hyny hefyd.
Dranoeth, ar ein taith tuag adref, fel yr oeddym yn dyfod
trwy dref Harlech, cododd y trigolion fel un gwr i'n hergydio
â cherig, fel pe buasent yn tybio mai eu dyledswydd oedd ein
llabyddio. Tarawsant rai yn eu penau nes oedd y gwaed yn
llifo. Cafodd un ergyd yn ei sawdl, fel y bu yn gloff am
wythnosau."
Digwyddodd hyn, yn ol pob tebyg, cyn y flwyddyn 1780.<ref>Yn ''Ngoleuad Cymru'' am Awst, 1819, ceir crybwylliad gan ysgrifenydd arall am y daith uchod, yr hwn a ddywed mai yn y flwyddyn 1774 y cymerodd y digwyddiad le, ac ychwanega, "Ar ol hyn, agorodd pawb eu drws i ni, a chawsom lonydd i fyned byth wed'yn."</ref>
Yr ydym yn gweled oddiwrth yr hanes fod ysbryd erlidgar
iawn yn meddianu y preswylwyr, mewn gwlad a thref.
Cadarnha hyn, hefyd, y dybiaeth fod erledigaethau y rhan
yma o'r wlad yn un achos i gadw yr efengylwyr draw oddiwrthi.
Er ei bod yn lled sicr yr elai y pererinion o Leyn ac Eifionydd y
ffordd hon i Langeitho, nid yw yn debyg y byddai eu nifer
gyda'u gilydd mor fawr a phump a deugain. Awgrymir yn y
dyfyniad uchod mai nifer mawr y fintai a barodd i'r erlidwyr
gyfodi mor ffyrnig yn eu herbyn. Gallwn gasglu, pan y
byddai nifer y pererinion o Leyn yn lliosog, mai mewn llong
neu gychod yr elent. Modd bynag, nid oedd na dieithriaid na
dyfodiaid wedi bod hyd yma yn abl i ddychrynu nac efengyleiddio dim ar drigolion Mesopotamia. Ac nid oes dim sicrwydd
fod na Howell Harris na Daniel Rowlands wedi sangu eu traed
o gwbl o fewn y cyffiniau.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
hecypj6pmq0a24phnknebt358m4yg89
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/53
104
19460
37356
2022-08-01T01:25:09Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>O'r diwedd, daeth goleuni i'r ardaloedd a fuont mor hir yn
y tywyllwch. Ac fel yr iachawdwriaeth ei hun, fe ddaeth o'r
tu allan i'r ardaloedd eu hunain; cyrhaeddodd yma o'r tu
hwnt i afon Abermaw. O fewn tair milldir i'r Abermaw, yn
agos i'r ffordd yr eir oddiyno i Ddolgellau, y mae ffermdy o'r
enw Maes-yr-afallen. Yno yr arferai yr Annibynwyr bregethu,
a'r Methodistiaid hefyd yn achlysurol. Daeth y son am y pregethu oddiyno i ardal Llanfihangel, yn agos i Abergynolwyn.
Crybwyllwyd eisoes mai William Hugh, Llechwedd, a ddeffrowyd i feddwl am fater ei enaid gyntaf yn y cwmpasoedd hyn.
Yr oedd ef wedi ei eni a'i fagu yn Maesyllan, ac yr oedd o tan
rhyw fath o argyhoeddiad crefyddol er pan oedd yn llanc
ieuanc yn bugeilio defaid ei dad. Dywedai wrth ei fab, rywbryd cyn diwedd ei oes, y byddai ofn a braw yn meddianu ei
feddwl mewn perthynas i'w gyflwr a'i fater tragwyddol y pryd
hyny, nes yr oedd yn rhyfedd ganddo fod ei synwyrau heb eu
dyrysu, ac nas mynai brofi eu cyffelyb drachefn er meddianu
yr holl fyd. Tra yr ydoedd yn y stad meddwl hwn, neu, yn
hytrach, wedi i'r teimlad hwn fyned heibio, clybuwyd yn ardal
Llanfihangel fod pregethu yn Maes-yr-afallen, ac, meddai un
John Lewis wrth William Hugh, "Dos di, William, i'w
gwrando, ac i edrych pa beth sydd ganddynt; ti elli di wybod
a oes ganddynt rywbeth o werth; ac os oes, minau a ddeuaf
wed'yn." Cytunodd W. Hugh i fyned; ac ar
ryw foreu
Sabbath, cyfeiriodd ei gamrau tua Maes-yr-afallen. Y diwrnod
hwnw, Benjamin Evans, gweinidog yr Annibynwyr yn Llanuwllyn, oedd yno yn pregethu. Mae yn lled eglur mai
dyma y bregeth, Ymneillduol gyntaf a glywodd W. Hugh, ac
yr oedd yn synu wrth weled dull plaen a dirodres yr addoliad.
"Yr oeddwn yn golygu," meddai, "bod i wr o ddull a gwisg
gyffredin esgyn i ben 'stôl a siarad â'i gyd-ddynion, yn beth
tra simpl." Aeth odfa y boreu heibio heb iddo ddeall yr un
gair o honi, na gwybod ynghylch pa beth yr ydoedd. Diau
fod yr olygfa ddieithr o'i amgylch, tŷ anedd yn gapel, a stôl<noinclude><references/></noinclude>
awihr164vm8otwxemqlbnc3ulrdwwii
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/54
104
19461
37357
2022-08-01T01:35:35Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn bulpud, wedi myned â'i feddwl y tro cyntaf hwnw. Yr
oedd yr un gwr yn pregethu drachefn y prydnhawn, a'i destyn
y tro hwn oedd Rhuf. i. 16, "Canys nid oes arnaf gywilydd o
efengyl Crist, oblegid gallu Duw yw hi er iachawdwriaeth i
bob un sydd yn credu." Yr oedd yr odfa hon yn un pur wahanol i deimlad William Hugh; tywynodd y goleuni, a theimlodd yntau nerth yr efengyl. Edrychai ar y tro hwn fel
cyfnod hynod yn ei fywyd, a dywedai, Os oedd ganddo grefydd,
mai mewn canlyniad i'w fynediad i Maes-yr-afallen y tro hwn y
cafodd afael arni, a chofiodd y bregeth hono tra fu byw ar y
ddaear. Cymerodd hyn le rywbryd cyn y flwyddyn 1777,
oblegid y flwyddyn hono ymadawodd Benjamin Evans o Lanuwllyn i fyned i weinidogaethu i'r Deheudir.
Bu am rai blynyddau ar ol hyn heb ymuno â chrefydd.
Ond o hyn allan elai i wrando yr efengyl bellder mawr o ffordd.
Cerddodd rai gweithiau ar hyd nos Sadwrn i'r Bala, i wrando
dwy bregeth ar y Sabbath, ac adref yn ol ar hyd y nos drachefn ar ol y ddwy bregeth, pellder, rhwng myn'd a dyfod, o 45 o filldiroedd. Aeth ef a'i gyfaill, John Lewis, un boreu
Sabbath i Ddolgellau, gan hyderu fod yno rywun yn pregethu.
Ond cyfarfod eglwysig oedd yno y boreu hwnw. Wedi aros
i'r gwasanaeth dechreuol fyned drosodd, a deall mai cyfarfod
neillduol oedd yno, aethant allan, gan feddwl wynebu tuag
adref. Ond cyn iddynt fyned neppell o'r lle, wele genad yn eu
goddiweddyd, ac yn eu hysbysu fod rhyddid iddynt aros os
ewyllysient. Dychwelasant yn ol, a chawsant dderbyniad
croesawgar i fod yn aelodau, a chyn hir cawsant y fraint o
gyfranogi o Swper yr Arglwydd gyda'r gynulleidfa fechan yn
Nolgellau.
Dywedir yn ''Methodistiaeth Cymru'' (T. 580) mai yn y
flwyddyn 1780 y pregethwyd y bregeth gyntaf gan y Methodistiaid yn y bröydd hyn. Feallai nad yw yn hawdd bod yn
sicr am y flwyddyn, ond mae yn lled sicr ei bod oddeutu y
flwyddyn hon. Y pregethwr oedd yr hybarch Robert Jones,<noinclude><references/></noinclude>
390hqn6gn68yzs6xcwm2plphemg6muu
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/55
104
19462
37358
2022-08-01T01:40:01Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Rhoslan, a'r lle y pregethwyd hi, medd yr hanes, oedd "ar heol
mewn pentref a elwir Abergynolwyn." Prin hefyd fod "heol"
yn Abergynolwyn yr adeg foreuol hon. Yr oedd yno bentref
o ryw fath, a diau mai yn nghanol y pentref y pregethwyd y
bregeth. Digon posibl fod a fynai W. Hugh a John Lewis â
dwyn y pregethwr cyntaf i Abergynolwyn, oblegid hwy ydynt
y ddau y ceir eu hanes yn myned i wrando i leoedd eraill cyn
hyn. Yr oedd Robert Jones, Rhoslan, yn arferol a dyfod i
bregethu i'r Dyffryn a Dolgellau yn flaenorol, ac felly fe
wyddai ryw gymaint o hanes y wlad. Fel hyn yr adrodda
efe yr hanes am y bregeth nodedig hon:—
"Tro nodedig iawn a fu mewn pentref bychan a elwir Abergynolwyn. Anturiwyd yno i bregethu ar brydnhawn Sabbath.
Erbyn dyfod yno, yr oedd golwg lidus, greulon, erlidgar ar y
dorf liosog a ddaethai ynghyd, fel yr oedd yn aeth ac yn
ddychryn wynebu arnynt, canys nid oedd odid un o honynt
a welsai bregethwr, nac ychwaith broffeswr erioed yn unlle.
Cafwyd llonydd gweddol i gadw y cyfarfod mewn modd
annisgwyliadwy. Ond erbyn clywed pa fodd y cafwyd llonyddwch, canfuwyd fod llaw ddirgelaidd Rhagluniaeth yn sicr
yn y tro. Digwyddodd fod gŵr yn byw yn yr ardal a elwid
John Lewis; buasai hwnw dro neu ddau yn gwrando pregethu,
ac yr oedd wedi ei dueddu i feddwl ei fod yn waith da. Yr
oedd gan y gwr hwn fab-yn-nghyfraith (neu fab gwyn, fel y
galwent ef) ag oedd yn aruthrol o gryf. Dywedodd yr hen
wr wrtho fod y rhai'n a'r rhai'n yn bwriadu erlid ac anmharchu
y gwr dieithr yno heddyw; 'ac,' ebe efe 'ni byddai raid i ti
ond eu bygwth, mae yn sicr y byddant yn ddigon llonydd.'
Bu y dyn yn falch o'i swydd; bygythiodd hwynt yn erwin, a
pharodd ei arswyd yn nhir y rhai byw. Ni bu y cyfarfod heb
radd o arddeliad arno. Ac o hyny hyd heddyw mae pregethu
yn yr ardal, a gradd o lwyddiant ar y gwaith."—''Drych yr
Amseroedd, tudalen 72.''
Mae yn lled eglur oddiwrth rediad yr hanes hwn mai y<noinclude><references/></noinclude>
pd60rbwg2hsmiwkrvg50d0bhkv5n6fh
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/56
104
19463
37359
2022-08-01T01:42:31Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>pregethwr ei hun sydd yn ei adrodd. Gellir casglu hefyd
oddiwrth yr hanes mai hon oedd y bregeth gyntaf, neu un o'r
rhai cyntaf a bregethwyd yn y cylchoedd, gan y dywedir nad
oedd odid un o'r gwrandawyr a welsai bregethwr, nac ychwaith
broffeswr yn unlle. Yn fuan ar ol y tro hwn, daeth eraill i'r
ardal i bregethu. Ac yn ychwanegol at y waredigaeth ragluniaethol a gafodd Robert Jones, Rhoslan, hysbysir am dro arall
cyffelyb. Yr oedd yr erlidwyr wedi ymgasglu ynghyd eto, a
golwg ymladdgar a gwyllt arnynt, i geisio rhwystro y pregethWr. Ond pan ddaeth yr amser i ddechreu, a'r cynhyrfwyr yn
ymbarotoi i'r frwydr, daeth un John Howell, o Nant-y-cae-bach, ymlaen, a dywedai, Dewiswch i chwi yr un a fynoch,
ai bod yn ddistaw a llonydd, ynte droi o honoch allan o'r dyrfa
ataf fi" Bu hyn yn foddion i'w tawelu, a dywedir y bu yno
dawelwch bob tro wedi hyn. Nid oedd y John Howell hwn
yn proffesu crefydd ar y pryd, nac wedi profi dim o ddylanwad
y gair ar ei feddwl. Nid oedd wedi tueddu at grefydd o gwbl,
ond tybiai nad oedd dim niwed yn y gwaith o bregethu. Ar
ol hyn, pa fodd bynag, daeth yn broffeswr ac yn Gristion da,
yn flaenor blaenllaw, ac yn weithgar gydag achos crefydd yn
Abergynolwyn am lawer o flynyddoedd. Cyn pen hir wedi
hyn, dechreuodd y pregethu ddyfod yn amlach yn yr ardal
hon, a'r ardaloedd cylchynol. Mae y crybwyllion hyn am
Abergynolwyn yn bur sicr o fod yn gywir, oblegid cafwyd
hwy o enau W. Hugh ei hun, ac y maent wedi eu corffori yn
hanes ei fywyd, yr hwn a ysgrifenwyd, fel y tybir, gan ei fab,
mor bell yn ol a'r flwyddyn 1830.
Mewn cysylltiad â'r dechreuad bychan hwn yn Abergynolwyn, yr ydym yn cael hefyd ddechreuad y gwaith da
yn ardal Corris, a hyny drwy gyfryngiad amlwg Rhagluniaeth.
Yr oedd gwraig o'r enw Jane Roberts wedi symud i fyw
tua'r pryd hwn i Rugog, ffermdy yn nghwr uchaf ardal Corris.
Cyn hyny preswyliai yn Nannau, gerllaw Dolgellau, ac yr
oedd wedi clywed, tra yr oedd yno, fod pregethu mewn tŷ<noinclude><references/></noinclude>
57g9dylwt56b0u62mw21t0fg92ek8wd
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/57
104
19464
37360
2022-08-01T01:46:26Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>anedd o'r enw Maes-yr-afallen, yn agos i'r Abermaw, a syrthiodd awydd arni i glywed y pregethu. "Ond rhag i neb ddychmygu i ba le yr oedd yn myned, hi a lanwodd sach
â gwair, ac a'i gosododd dani ar geffyl, ac aeth felly i Maes-yr-afallen." Y pregethwr y tro hwnw oedd yr hen weinidog Methodistaidd adnabyddus, John Evans, o'r Bala.
Bu y bregeth, yn ol pob tebyg, yn foddion tröedigaeth iddi, a
chafodd y fath flas ar wrando fel nas gallai beidio myned i
wrando drachefn. Ond ar ol iddi symud i Gorris, nid oedd
pregethu yn yr ardal hono. Ond clywodd fod rhyw bregethwr
i ddyfod i Abergynolwyn, o fewn 5 neu 6 milldir i'w chartref.
Penderfynodd fyned yno, a chymhellodd ei merch, Elizabeth, yr
hon oedd newydd briodi Dafydd Humphrey, Abercorris, i
ddyfod ynghyda'i gwr gyda hi i'r odfa. Cafodd Dafydd
Humphrey les ysbrydol i'w enaid drwy y bregeth hono, ac yn.
y fan a'r lle gwnaeth "gyfamod a'r Gwr, i'w gymeryd ef yn
Dduw, a'i bobl yn bobl, a'i achos yn waith iddo tra fyddai ar
y ddaear." Mor rhyfedd ydyw ffordd Rhagluniaeth! O
Maes-yr-afallen y daethai y tân dros ochr Cader Idris i ardal
Abergynolwyn gyntaf; ac o'r un lle yr aethai gwreichion.
heibio i balasdy gwych Nannau, gerllaw Dolgellau, a dygwyd
hwy drachefn i Rugog yn ardal Corris, i fod yn foddion i
gyneu tanllwyth o dân yno! Dyma y wawr wedi tori ar
Gorris. Ac y mae yr hanes am y modd yr aeth yr achos.
rhagddo yno i'w gael yn ''Methodistiaeth Cymru'':—
"Yn mhen blwyddyn ar ol hyn y cafodd Dafydd Humphrey
gyfleusdra gyntaf i wrando pregeth drachefn. Yr oedd gair
yr Arglwydd yn werthfawr yn y dyddiau hyny.' Cynhelid yr
odfa hon ar fawnog Ystradgwyn, a phrofwyd chwerwder erledigaeth yn hon hefyd. Ar ol hyn cafwyd un o hen bregethwyr
cyntaf y Bala i ddyfod ar ryw Sabbath i ardal Corris, ar fin y
ffordd fawr. Yr oedd rhywrai, ar ol clywed fod pregeth i fod
yn yr ardal y Sabbath hwnw, wedi anfon offer aflonyddwch,
sef llestri ''tin'' a phres i'w curo, fel ag i lesteirio i'r bobl glywed<noinclude><references/></noinclude>
jra2yn6qv6imrvmw10xu70twl2wgzx8
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/58
104
19465
37361
2022-08-01T01:50:43Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>beth a ddywedid gan y pregethwr. Ond yr oedd blys cael
clywed gan rywun yno, yr hwn a gipiodd y llestr pres o law y
terfysgwyr ac a'u lluchiodd i'r afon. Aed i'w geisio eilwaith,
ond bellach, ni ellid, gan yr agen a wnaed ynddo, wneyd
nemawr ddefnydd o hono. Wedi hyn bu pregethu mor aml
ag y gellid ei gael. Yn gyntaf yn Llain-y-groes, a thrachefn
dros ysbaid dwy flynedd yn Ysgubor-goch. Ond yr oedd
dygasedd yr hen sarph yn llesteirio i'r efengyl gael arhosiad hir
yn un lle, eto yr oedd yn enill calon ambell un. Yn y
flwyddyn 1790, yr oedd yno bump wedi cael blas ar fara y
bywyd, sef Dafydd Humphrey a'i wraig, Jane Roberts, Jane
Jones, a Betti Lewis. Wedi i ddrysau eraill gau, buwyd yn
pregethu ar ben careg, wrth ddrws tŷ anedd, ar dir Dafydd
Humphrey. Gelwid y ty hwn yr Hen Gastell; ac wedi ymadawiad y gŵr a'i preswyliai y pryd hyny, gosododd ef i wr arall am ychydig o ardreth, ar yr amod fod pregethu i fod
ynddo."
Y bregeth ar fin y ffordd fawr oedd y bregeth gyntaf a bregethwyd gan y Methodistiaid yn Nghorris. Mae yr amser y
sefydlwyd yr eglwys hon ar gael, o leiaf, dywedir yn bendant
ei bod wedi ei sefydlu yn y flwyddyn 1790, ac y mae enwau
yr aelodau cyntaf hefyd ar gael, yr hyn sydd o werth mawr.
Y rheswm dros fod cymaint a hyn o'r hanes yn sicr ydyw ei
fod wedi ei gael o enau un o sefydlwyr cyntaf yr eglwys, sef
Dafydd Humphrey, ac wedi ei groniclo tra yr ydoedd ef yn
fyw.
Nis gellir bod mor sicr am amseriad sefydliad yr eglwysi yn
y rhan agosaf i'r môr o'r Dosbarth. Yn unig gellir dweyd
mai yr adeg y sefydlwyd hwy, o'r bron i gyd, ydoedd oddeutu
y flwyddyn 1790. Er hyny, ceir awgrymiadau yn tueddu i
ddangos fod un neu ddwy o honynt wedi eu sefydlu mor foreu
a'r flwyddyn 1787. Yr ardaloedd y gwawriodd goleuni arnynt
gyntaf, gyda golwg ar amledd breintiau crefydd, oeddynt
Llwyngwril a'r Bwlch. Digon o reswm am hyn ydyw fod y<noinclude><references/></noinclude>
g7h6swlsvfeeqy2svzt8xonbxf4rni4
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/59
104
19466
37362
2022-08-01T02:04:20Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddwy ardal uchod ar y cwr agosaf i afon Abermaw, dros yr hon
y cludid y newyddion da gan y saint oeddynt wedi eu hachub o'r
tuhwnt i'r afon hon. Rhydd pen-hanesydd y Cyfundeb, y
diweddar Barch. J. Hughes, Liverpool, y dystiolaeth a ganlyn:—
"Nid hawdd ydyw penderfynu ymha le y dechreuodd pregethu gyntaf gan y Methodistiaid rhwng y Ddwy Afon; ac yn wir
anhawdd ydyw gwybod, weithiau, gyda manyldra, am amseriad ei ddechreuad mewn ardal, oherwydd fod yr amgylchiadau a roddes yr ysgogiad cyntaf yn fynych yn guddiedig; a chan
mor ddisylw oeddynt ynddynt eu hunain, ni chroniclwyd
hwynt gan neb. Yr oedd gwawr Methodistiaeth, mewn llawer
iawn o fanau, yn gyffelyb i wawr y boreu, yn araf ei ddyfodiad, ac yn ansicr ai lygedyn ei gychwyniad. Ymddengys
gradd o'r ansicrwydd hwn mewn perthynas i'r ardaloedd a
enwyd uchod." Teimlai ef ei hun anhawsder, a theimlai y
gwyr da a anfonodd yr hanesion iddo o'r parthau hyn, pwy
bynag oeddynt, yr un anhawsder, er eu bod hwy yn byw ddeugain mlynedd yn nes i'r amser y cymerodd yr amgylchiadau le
nag yr ydym ni yn awr. Nid dyfod i wybod amseriad dechreuad pregethu, i'n tyb ni, ydyw y mwyaf anhawdd, ond
dyfod i wybod am yr amser yn fanwl y ffurfiwyd yr eglwysi.
Yr oedd rhyw gymaint o bregethu yn dechreu yn agos iawn
i'r un amser yn yr holl ardaloedd, ond fe gymerwyd rhai
blynyddau, wedi hyny, cyn y ffurfiwyd yr eglwysi. Ysgrifena
John Jones, Penyparc, yn 1832, am ddechreuad crefydd yn y
wlad: "Nid oedd fawr o bregethu efengylaidd yn yr holl fro
y pryd hwnw [cyn 1790], oddieithr gan ambell un o bregethwyr y Methodistiaid, y rhai, megis ar ddamwain, a ddeuent
heibio; ac ni byddai hyny, ar y dechreu, ond unwaith neu
ddwy yn y flwyddyn." Yr oedd dyfodiad y pregethwyr heibio
mor anaml yn y dechreu yn peri fod yr eglwysi yn hir yn cael
eu ffurfio. Lewis Morris, yn hanes ei fywyd ei hun, a rydd
y goleuni goreu am y modd yr oedd y tân yn cerdded.
Y mae y dyfyniad canlynol yn dangos pa fodd yr oedd pethau o<noinclude><references/></noinclude>
mke7tlaefssj3ptnqxbpmwijf5qy83i
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/60
104
19467
37363
2022-08-01T02:08:27Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>amgylch Llwyngwril, ei ardal enedigol, yn y flwyddyn 1788:—
"Byddai ambell odfa yn cael ei chynal y pryd hyny gan y
Methodistiaid Calfinaidd, mewn lle a elwir Gwastadgoed, tŷ
un Sion William. Ni byddai ond ychydig iawn yn dyfod i
wrando, a'r pregethwyr a'r crefyddwyr oeddynt yn cael eu
herlid yn fawr. Gelwid pregethwyr yn ''"au-broffwydi,"'' a'r
gymdeithas neillduol eglwysig yn "weddi dywyll." Cafodd
Siôn William ei dafiu allan o'r tŷ, am ei fod yn caniatau pregethu ynddo; ac efe a symudodd i le a elwir y Gors, a daeth
pregethu yno hefyd. Ymysg y lliaws, yr oeddwn inau yn llawn
gelyniaeth yn erbyn achos yr Arglwydd, ac yn gwrthwynebu
y pregethu newydd â'm holl egni. Un prydnhawn Sabbath,
daeth ychydig grefyddwyr o'r Abermaw, a phregethwr, sef
John Ellis, i Lwyngwril, gyda y bwriad o gadw odfa yno, a
chawsant addewid am le i bregethu mewn ty tafarn yn y
pentref. Daethum i'r pentref y Sabbath hwnw, yn ol fy arfer,
i ddilyn gwâg ddifyrwch, pan y dywedwyd wrthyf fi a'm
cyfeillion nad oedd wiw i ni fyned i'r dafarn i yfed cwrw y Sul
hwnw, gan fod yno bregethu. Pan glywais hyn, aethum yn
llawn gwylltineb at y ty tafarn, a gelwais am y gŵr i'r drws, a
dywedais wrtho, os ydoedd am roddi ei dy i bregethwyr a
chrefyddwyr, ac nid i ni, yr ataliwn i iddo werthu cwrw yn
gwbl, gan yr awn â phob achos neu gwrdd yfed i dy arall yn
y pentref. Dychrynodd y dyn wrth hyn, gan y gwyddai fod
genyf y dylanwad mwyaf ar fy nghymdeithion; ac efe a
rwystrodd yr odfa, a gorfu i'r crefyddwyr fyned ymaith yn
siomedig."
Yr oedd John Ellis, o'r Abermaw, wedi dechreu pregethu
er's tair blynedd cyn hyn, a lled sicr ydyw mai nid hwn oedd
y tro cyntaf iddo fod yn pregethu yn Llwyngwril. Tro neillduol oedd hwn a goffeir gan Lewis Morris, a gallwn gasglu yn
bur gryf fod pregethu yn achlysurol wedi bod yn Llwyngwril
o leiaf flwyddyn neu ddwy yn gynt. Amser ei ddechreuad yno
felly oedd tua 1786. Yn Awst, 1789, yr argyhoeddwyd Lewis<noinclude><references/></noinclude>
hmuz1fjfz3qdn5wgxlq6shyf5a9wf07
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/61
104
19468
37364
2022-08-01T02:12:09Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Morris, wrth ddychwelyd o ''races'' ceffylau Machynlleth. Oddeutu
Gwyl Mihangel y flwyddyn hono yr aeth i'r Abermaw i
wrando ar Mr. Williams, o Ledrod, ac y daeth i wybod fod
gobaith iddo gael ei achub; ac yn fuan wedi hyn, cyn diwedd
yr un flwyddyn, mae'n debyg, ymunodd â chymdeithas
eglwysig y Methodistiaid yn yr Abermaw. Y casgliad, gan
hyny, ydyw nad oedd y crefyddwyr ddim wedi ymffurfio yn
eglwys yn un lle yn nes na'r Abermaw, yn niwedd y flwyddyn
1789, onide buasai Lewis Morris yn bwrw ei goelbren yn eu
mysg. Er hyny, nid ydyw hyn yn ddigon o sicrwydd. Ond yn
fuan iawn ar ol hyn, y flwyddyn ganlynol, fel y gellir tybio,
ffurfiwyd eglwys yn Llwyngwril. Mae yn deilwng o sylw
hefyd fod yr achos yn cydgychwyn yn y Bwlch, mewn derbyn
pregethu, ac ymffurfio yn eglwys. Er fod y ddwy ardal ya
lled agos i'w gilydd, yr oedd yr achos ar wahan yn y ddau le,
o'r cychwyn cyntaf. Yn agos i'r un amser hefyd y dechreuodd
yn Towyn, Bryncrug, ac Aberdyfi. "Oddeutu yr amser hwn,"
meddai Lewis Morris, "y daeth pregethu gyntaf yn y cysondeb a'r sefydlogrwydd o hono i'r ardaloedd rhwng y Ddwy Afon, Mawddach, a Dyfi. . . . . . Argyhoeddwyd un gwr cyfrifol o'r enw John Vaughan, o'r Tonfanau, ynghyd a'i wraig, ac agorasant eu drws i'r
efengyl (yn y Bwlch); parhaodd Mr. Vaughan i redeg yr
yrfa yn ffyddlon iawn hyd y diwedd, a'i weddw ar ei ol a
fu yn garedig a haelionus iawn at yr achos crefyddol
yn Nghefncamberth. Mr. Lewis Jones, o Benyparc, yn
moreu pregethu yn yr ardal (Bryncrug) a agorodd ei ddrws
i arch Duw; ac y mae ei fab, Mr. John Jones, yr un modd yn
llafurus a ffyddlawn hyd heddyw (1846), fel gweithiwr medrus
gydag amrywiol ranau achos Iesu Grist. Mr. Francis Hugh,
yn Nhowyn, a fu yn gynorthwyol i'r achos yn foreu iawn, ac
y mae ei deulu yn cadw y drws hwn yn agored hyd heddyw.
Mr. Harri Jones, Nant-y-mynach, a'i wraig, yn fuan wedi hyn
a agorasant eu drws i achos Iesu Grist, ac y mae y drws hwn<noinclude><references/></noinclude>
sljnuklj6mi2izk8xa8lk3hudcl87f2
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/62
104
19469
37365
2022-08-01T02:16:06Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hefyd yn agored i'r achos eto. Dyma y drysau cyntaf a
agorwyd i'r efengyl yn y parthau hyn."
Crybwyllwyd droion am Maes-yr-afallen, fel ffynonell o'r hon
y daeth y goleuni i lewyrchu i wahanol ranau y cwr yma o'r
wlad. Hwyrach mai buddiol fyddai gair o eglurhad am
gysylltiad crefydd â'r lle hwnw. Rhwng 1769 a 1777, yr
oedd y Parch. Benjamin Evans yn weinidog gyda'r Annibynwyr
yn Llanuwchllyn, ac arferai ddyfod i bregethu i blwyf Llanaber. O gylch y flwyddyn 1770, cofrestrodd gegin amaethdy Maes-yr-afallen i bregethu ynddi. Cadben William Dedwydd,
gwr genedigol o Abergwaen, Sir Benfro, oedd perchenog a
phreswylydd yr amaethdy hwn, ac yr oedd efe yn ewythr,
brawd ei mam, i wraig Mr. Benjamin Evans. Yn flaenorol i
hyn, ymbriodasai y Cadben Dedwydd âg aeres y Gorllwyn,
gerllaw yr Abermaw, ac yr ydoedd yn wr crefyddol a dylanwadol. Cysylltiad perthynasol, yn ddiameu, a ddygodd
weinidog anturiaethus Llanuwchllyn i gysylltiad â'r lle, a bu
hyny yn foddion, yn llaw Rhagluniaeth Ddwyfol, i ledaenu
crefydd yn yr ardaloedd cylchynol. Yn y flwyddyn 1777,
ymadawodd Mr. Benjamin Evans o Lanuwchllyn i Hwlffordd,
a bu yr Annibynwyr am o gylch 24 mlynedd wedi hyn heb neb
yn llafurio yn yr ardal. Ond ymddengys y byddai y Methodistiaid yn pregethu yn achlysurol yn y lle. Modd bynag, gan
fod yr ardal hon mewn congl neillduedig o'r wlad, a'r tŷ hefyd
wedi ei gofrestru fwy nag ugain mlynedd cyn i'r Methodistiaid
ddechreu cofrestru eu tai, cafwyd yma lonyddwch i addoli Duw
mewn adeg foreuol, a bendithiwyd y cynulliadau crefyddol i
bell ac agos.
Yn Ngwanwyn y flwyddyn 1863, cynhaliwyd cyfarfod llenyddol yn Nhowyn. Un o'r testynau ar gyfer y cyfarfod oedd,
''"Dechreuad a Chynydd Ymneillduaeth yn Mhlwyf Towyn, Meirionydd."'' Y buddugwr ar y testyn oedd gwr ieuanc, genedigol o dref Towyn, yn awr y Parch. D. C. Jones, Abergwili,
Sir Gaerfyrddin. Y mac ef yn ŵyr i ysgogydd cyntaf Ym-<noinclude><references/></noinclude>
hsyv97drer5zy0yxa1g3bfghvn97jkz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/63
104
19470
37366
2022-08-01T02:20:33Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>neillduaeth yn Nhowyn. Cawsai yr hanes gan lawer o hen
bobl oeddynt yn fyw bum' mlynedd ar hugain yn ol, ac yr
oedd wedi bod ei hun yn siarad â Lewis Morris, fel yr oedd
pob linc yn y gadwen yn gyfan y pryd hwnw; heblaw hyny,
yr oedd wedi cael llawer o'r hanesion o hen lawysgrif o eiddo
ei daid. Trwy garedigrwydd Mr. Jones, cawsom y ffeithiau
dyddorol a ganlyn:—
"Yr oedd gwr o'r enw Edward Williams, dilledydd, yn
byw yn Porth Gwyn, Towyn, adnabyddus yn yr holl ardal
fel un o'r rhai blaenaf yn yr ''Interludiau'' a chwareuid trwy y gymydogaeth y pryd hyny. Daeth galwad arno i fyned i Aberystwyth, i brynu brethyn galar-wisgoedd i deulu
cyfrifol yn Aberdyfi. Wedi myned i'r dref, deallodd fod
Cyfarfod Misol yn cael ei gynal yno gan y Methodistiaid.
Penderfynodd fyned yno er cael defnyddiau difyrwch yn yr
'''Interludiau''' wedi dychwelyd adref. Dafydd Morris oedd yn
pregethu ar y pryd, tad yr enwog Ebenezer Morris, Twrgwyn,
yr un gwr ag a ddaliodd y cawr o Goedygweddill, yn Machynleth, ac heb fod yn neppell oddiwrth yr un amser. Dychwelodd Edward Williams o Aberystwyth yn ddyn newydd, a
chafodd addewid am bregeth yn ei dŷ yn Nhowyn, ymhen
ychydig amser wedi hyn.
"Wedi cyraedd gartref, yr oedd yr olwg arno yn dra gwahanol
i'r hyn ydoedd pan yn cychwyn i Aberystwyth—edrychai yn
hynod bendrwm a phruddaidd. Dechreuodd losgi yr hen
lyfrau oedd ganddo, yn nghanol rhegfeydd ei briod, a syndod
ei gymydogion, oeddynt wedi cyrchu ato fel cynt i'w difyru.
"Bu am ychydig yn cadw ei dy i'r 'Cynghorwyr,' heb fod
nemawr sylw yn cael ei dalu iddynt gan neb ond ei hunan.
Ond ymhen enyd, daeth gwr lled gyfrifol, o'r enw Francis
Hugh, yn ymlynwr wrth "d''eulu'r weddi dywyll''." Chwanegwyd atynt yn fuan wed'yn, Daniel ac Evan Jones, o'r Dyffryn
Gwyn, amaethwyr parchus, o fewn pedair milldir i'r dref, sef o
ardal Maethlon. 'Ymdrecha di,' ebe Francis Hugh wrth<noinclude><references/></noinclude>
j6gfxrwgad5uywugkmlhg4werc34n9s
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/64
104
19471
37367
2022-08-01T02:23:45Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Edward William, 'gael cynghorwr, mi ofalaf finau am fwyd
iddo fo a'i geffyl.' Erbyn hyn, yr oedd y fintai fach yn
dechreu casglu nerth. Ond nid hir y bu cyn i ystorm ddychrynllyd gyfodi yn eu herbyn. Rhoddodd yr hen foneddwr o'r
Ynysmaengwyn y gloch allan trwy'r dref, y byddai i bwy
bynag o'i denantiaid a roddai waith i Edward William, gael ei
droi o'i dŷ neu ei dyddyn, ar hyny o rybudd. Ond, er fod
bron yr holl wlad yn eiddo i'r boneddwr, dywedai E. W. yn
aml ei fod wedi cael llawer mwy o waith o hyny allan nag
erioed, a'i fod trwy hyny wedi bod yn llawer mwy galluog nag
o'r blaen i wneyd daioni gydag achos crefydd.
"Byddai y pedwar hyn yn fynych yn cyfarfod i gyd-weddio,
weithiau yn nghysgod y dasau mawn, ar lân y môr (byddai
mawn yn cael ei dori yn agos i'r traeth, a'i dasu ar ben y
clawdd llanw), bryd arall yn y Dyffryn Gwyn, neu ynte mewn
ty bychan o'r enw Hen Felin, mewn cwm cudd, o fewn pum'
milldir i Dowyn, a thua milldir a haner o Aberdyfi. Ystyrid
John Lewis, yr Hen Felin, yn ddyn duwiol iawn ganddynt.
Byddent wrthi yn gweddio weithiau drwy'r nos, ac yn gwawrio
dydd arnynt yn dychwelyd adref, eto nid oeddynt yn cwyno
oherwydd blinder. Tebygol mai y cyfarfodydd hyn yn Nyffryn
Gwyn fu dechreuad yr achos yn nghapel Maethlon, ac mai y
fintai fach a gyfarfyddent yn yr Hen Felin oedd dechreuad
achos y Trefnyddion Calfinaidd yn Aberdyfi. Bu yr achos yn
y lle diweddaf, meddai yr hanesydd yn yr hen law-ysgrif
(Edward Williams), am amser maith heb neb yn aelodau yno,
ond ychydig wragedd. Yr oedd y Gymdeithasfa [Cyfarfod
Misol] erbyn hyn wedi neillduo Edward Williams, Daniel ac
Evan Jones yn flaenoriaid, ac ar ysgwyddau y rhai hyn y
gorphwysai yr achos yn Aberdyfi, yn benaf.
"Yr oedd gŵr ieuanc, talentog, yn byw y pryd hwn gyda'i dad
yn Pen-y-parc, ger Bryncrug, yr hwn oedd newydd ddychwelyd
o'r Ysgol o Lynlleifiad [Amwythig?] ac wedi ymwasgu at y
fyddin fach yn Nhowyn. Cynhelid y ''society'' bob yn ail yn<noinclude><references/></noinclude>
9iesrxs9nlkobjp3af6d5i0jovv66zz
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/65
104
19472
37368
2022-08-01T02:40:05Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Nhowyn a Pen-y-parc. Y gyfrinach grefyddol yn Mhen-y-parc
fu dechreuad yr achos gyda'r Trefnyddion Calfinaidd yn
Bryncrug, sydd wedi dyfod erbyn heddyw (1863) yn un o'r
lleoedd mwyaf blodeuog yn y plwyf."
Ysgrifenwyd yr uchod, fel y crybwyllwyd, yn 1863, o dan
amgylchiadau tra manteisiol i wybod yr hanes o'r cychwyn
cyntaf. Mae y modd y dechreuodd yr achos yn Nhowyn yn
weddol eglur oddiwrth y cofnodion hyn; yr unig goll ynddynt
ydyw, nad yw y dyddiad y cymerodd y digwyddiadau le yn cael
eu nodi. Un arall yn meddu manteision rhagorol, os nad y
manteision goreu oll i wybod hanes yr ardaloedd, ydoedd John
Jones, Pen-y-parc. Dywed ef fod Methodistiaeth yn ddyledus
i raddau am ei gychwyniad yn ardaloedd Towyn, i hen wraig
o'r enw Catherine Williams, yr hon a gadwai ysgol ddyddiol.
Ychydig o hanes y wraig hon sydd ar gael; yn unig hysbysir
ei bod yn yr ysgol ddyddiol yn egwyddori y plant dan ei gofal
yn elfenau crefydd, a darfu iddi trwy hyny barotoi llawer ar
ei hysgolheigion i dderbyn yr efengyl, ac i goleddu syniadau
mwy tyner na phobl yr oes hono, am grefydd a chrefyddwyr.
Hysbysir hefyd ddarfod i amryw o'r genethod fu'n cael eu
haddysgu ganddi ddyfod yn "famau yn Israel," a bu ei
meibion yn wasanaethgar i gynydd Methodistiaeth yn y fro
wedi ei chladdu hi.
Yr ydym yn gweled, bellach, trwy yr amlinelliad blaenorol
o'r hanes, pa fodd y dechreuodd yr achos yn ardaloedd y
parthau hyn, a pha fodd yr ymledaenodd crefydd trwy yr holl
wlad, o Gorris i lawr i Lwyngwril. Ni wyddis i sicrwydd, ac
nis gellir gwybod, pa flwyddyn y sefydlwyd eglwys ymhob
ardal. Ond y mae hyn yn eglur, fod yr efengylwyr Methodistaidd wedi bod yn pregethu ar hyd a lled y wlad, yn yr ardal
hon a'r ardal arall, weithiau ar lân y môr, weithiau yn
nghysgod gwrychoedd, pryd hyn yn nghysgod deisi mawn,
bryd arall ar y ffordd fawr, dros ysbaid deng mlynedd o
amser, o 1780 i 1790, heb fod crefydd eto wedi cael cartref<noinclude><references/></noinclude>
doxsifp9wyk3aaarzvi90e2v16jt3lr
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/66
104
19473
37369
2022-08-01T02:44:40Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>arhosol yn odid fan. Deuai pregethwyr heibio yn awr a phryd
arall, ac yn y dechreu ddim ond unwaith neu ddwy yn y
flwyddyn, ac yn y manau y gwyddid fod rhyw rai yn tueddu
at wrando, a chynhullid ychydig ynghyd i gadw odfa. Os
byddai rhywrai, mewn rhyw fan wedi cael blas ar wrando,
ceisid pregethwr i ddyfod i'w hardal, er mwyn i'w cymydogion
hefyd gael clywed y newyddion da. Ac weithiau ceir y byddai
crefyddwyr yn dyfod gyda y pregethwr, fel y gwelir eu bod
yn dyfod gyda John Ellis, o'r Abermaw i Lwyngwril. Ond
o'r flwyddyn 1790 ymlaen, am y ddwy neu dair blynedd nesaf,
yr oedd y disgyblion wedi ymffurfio yn eglwysi bron ymhob
man. Y mae y Parch. Robert Griffith, Dolgellau, yn coffhau
yn ei Ddydd-lyfr am 1793 yr hyn a ganlyn,—" Cefais flaenoriaid y ''society'' yn Nolgellau yn dirion iawn, a byddwn yn
cyfeillachu llawer â hwy. Byddwn yn arfer myned gyda hwy
i gadw cyfarfodydd gweddiau, a ''societies'', i Abercorris, Cwrt,
Llanerchgoediog, Bwlch, Llwyngwril, Tŷ-Ddafydd (yn awr
Sion.)"
Peth tra hynod ydyw fod ardaloedd rhwng y Ddwy Afon,
llain o wlad sydd ar y terfyn rhwng y Gogledd a'r Deheudir,
wedi cael eu gadael mor hir heb freintiau yr efengyl. Gwelir
weithiau y cymylau yn cario y gwlaw heibio ambell ran o'r
wlad, ac yn ei dywallt ar y rhan arall fyddo yn ei hymyl.
Felly yma, aeth y Diwygiad Methodistaidd heibio o'r naill du,
cariwyd y newyddion da am yr Iachawdwriaeth a fydd byth,
o'r Deheudir i'r Gogledd, gan adael y cymydogaethau hyn yn
amddifad o honynt am ddeugain neu haner can' mlynedd; ac
nid oes llawer o sicrwydd fod yr un eglwys wedi ei sefydlu
ynddynt hyd flwyddyn marwolaeth Rowlands, Llangeitho. Y
mae traddodiad ddarfod i Morgan Llwyd, o Wynedd, broffwydo
gan' mlynedd cyn toriad gwawr y diwygiad, pan wedi cael ei
atal i bregethu yn Machynlleth, y byddai i'r efengyl adael y
dref hono am amser hir, cyn y byddai i'r plant oedd yno yn
chwareu ac yn dringo'r coed, ddyfod i oedran gwyr. Cadarn-<noinclude><references/></noinclude>
6u1sk4nkggxmhexiqzd1rrvyp16xxvc
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/67
104
19474
37370
2022-08-01T02:47:43Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hawyd ei broffwydoliaeth am y dref ei hun, ac am ranau helaeth
o'r wlad tua'r Gorllewin oddiwrth y dref. Mae yn wir hefyd
na chafodd y rhanau yma o Sir Feirionydd ddim o ddoniau
nerthol cedyrn cyntaf y Methodistiaid. Ni bu Howell Haries,
na Daniel Rowlands, na Peter Williams, na Williams Pantycelyn, yn llefaru yma fel y buont yn ysgwyd rhanau eraill o Wynedd. A'r hyn sydd yn rhyfedd hefyd ydyw, fod y deffroad
crefyddol wedi dyfod, pan y daeth, o gyfeiriad gwahanol i'r
drefn arferol; fe gludwyd y tân o Drefecca a Llangeitho, oddiamgylch trwy y Bala, a siroedd y Gogledd, ac fel pe buasai
arno ofn dyfod dros afon Dyfi, daeth yn ol dros afon Mawddach,
o Maes-yr-afallen, ac o'r Abermaw. "Mor anchwiliadwy yw
ei farnau ef! a'i ffyrdd mor anolrheiniadwy ydynt!"
Rhoddir manylion am bob lle eto, yn y benod ar ffurfiad a
chynydd yr eglwysi. Terfynwn y benod hon trwy roddi
ychydig grybwyllion am y ddau bregethwr cyntaf yn y dosbarth.
WILLIAM PUGH.—Yr enw wrth yr hwn yr adnabyddid ef, ac
yr adnabyddir ef eto yn y wlad hon ydyw, William Hugh,
Llechwedd. Saif y Llechwedd ychydig i fyny ar ochr bryn lled
uchel, yn wynebu ar Eglwys y plwyf, Llanfihangel-y-Penant, a
thua dwy filldir o Abergynolwyn. Ganwyd ef yn Maes-y-llan,
Awst 1, 1749. Yr oedd yn fedrus mewn canu Salmau yn
eglwys y plwyf cyn bod yn 5 oed. Argyhoeddwyd ef trwy
weinidogaeth y Parch Benjamin Evans, Llanuwchllyn, yn
Maes-yr-afallen. Dechreuodd bregethu oddeutu y fl. 1790. Bu
am ysbaid o amser yn cadw Ysgol Rad, o dan arolygiaeth Mr.
Charles. Bu dan erledigaeth fawr, a dirwywyd ef yn 1795 i
£20 am bregethu yn ei dy ei hun, a thai pobl eraill. Yr oedd
yn gerddor da, ac yn meddu ar lais peraidd, ac am ryw dymor
efe a arferai arwain y canu yn Sasiynau y Sir. Yr oedd yn
bregethwr cymeradwy, a bu yn ddefnyddiol gydag achos
crefydd yn ei ardal ei hun a'r ardaloedd cylchynol. Efe oedd
y llefarwr cyntaf oll a gyfododd ymhlith y Methodistiaid yn<noinclude><references/></noinclude>
mgif0nak76jpqgokizndrceop8vab9q
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/68
104
19475
37371
2022-08-01T02:50:39Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Nosbarth y Ddwy Afon. Bu farw Medi 14, 1829, yn 80ain
mlwydd oed.
LEWIS MORRIS.—Ganwyd ef yn Nghoed-y-gweddill, yn agos
i Lwyngwril, Mehefin, 1760. Yr oedd yn ddyn mawr o gorffolaeth, mwy nag odid neb yn y wlad. Efe oedd y penaf un yn ei ardal mewn campau a phob drygioni; ac yr oedd yn erlidiwr
mawr ar grefydd. Cafodd ei argyhoeddi yn 1789, yn Machynlleth, yn dra damweiniol, pan yr oedd wedi myned yno i ''races'' ceffylau. Dywedai wedi myned adref ei fod yn ddyn
colledig. Ei fam a ddywedai wrtho, "Tydi yn ddyn colledig!
Nac ydwyt; nid wyt ti wedi lladd neb, na lladrata, na phuteinio, nid oes bosibl dy fod yn golledig." Dechreuodd bregethu
yn y flwyddyn 1791, cyn pen dwy flynedd ar ol argyhoeddi.
Wedi hyny, fe wnaeth lawer o ddrwg i achos y diafol, a llawer
o dda i achos Iesu Grist. Yr oedd yn bur anllythyrenog yn
nechreu ei weinidogaeth, ond gwnelai sôn am dano ei hun
ymhob man lle yr elai, gan faint ei zel a'i ymroddiad gyda
chrefydd yr Iesu. Deuai llawer i wrando arno ef na ddeuent i
wrando ar neb arall. Ysgrifenodd hanes ei fywyd ei hun, rai
blynyddau cyn marw, a chafodd or-oesi, fel yr arferai ddweyd,
dair oes o bregethwyr. Mae yr hanes a rydd am dano ei hun,
ac am y wlad yn nechreu ei oes, yn dra dyddorol. Cymerai
arno ei hun gryn lawer o lywodraeth ac awdurdod yn Nghyfarfod Misol ei sir am dymor lled faith. Bu farw Mawrth 11eg,
1855, yn yr oedran patriarchaidd o 95.
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
2vc7fcwk81vwj1s4xva0913lwnzur43
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/69
104
19476
37372
2022-08-01T03:01:29Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|PENOD IV</br>YR ERLEDIGAETH YN Y FLWYDDYN 1795}}
CYNWYSIAD.—''Gwrthwynebiad i gofrestru y capelau—Gwedd newydd yr erledigaeth—Tro rhyfedd o erlid gerllaw Towyn—Galw y milwyr allan—Yr erlid yn dechreu yn Nghorris—Gosod dirwy o £20 ar William Hugh, Llechwedd, ac eraill—Y milwyr yn ceisio dal Lewis Morris—Yr achosion crefyddol yn sefyll—Tystiolaeth Robert Griffith, Dolgellau—Chwarter Sesiwn y Bala—Trwydded Edward William, Towyn—Lewis Morris yn pregethu yn Nhowyn—Methu dal yr anifeiliaid yn lanerchgoediog—Effeithiau yr erledigaeth—Barn y bobl am yr erlidwyr—Golwg gyflawn ar yr amgylchiadau''.
{{Initial|[[File:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I (page 69 crop).jpg|50px]]}}HAN hynod a thra phwysig o hanes Methodistiaeth
Sir Feirionydd ydyw yr erledigaeth chwerw a gymerodd le ymhen ychydig flynyddoedd ar ol
sefydlu yr eglwysi cyntaf rhwng y Ddwy Afon. Bu crefydd yn hir, fel y crybwyllwyd, cyn cymeryd meddiant llwyr o'r rhan hon o'r sir, ond yma y cyfarfyddwyd â'r profedigaethau
chwerwaf, am dymor byr, mae'n debyg, o un man yn Nghymru. Gorfuwyd i'r ardaloedd fu yn aros hwyaf heb yr efengyl, ddioddef y goruchwyliaethau trymaf yn herwydd yr efengyl. Cyfeirio yr ydys at yr erledigaeth ffyrnig a gymerodd le yn y flwyddyn 1795. Dechreuodd, mae'n wir, ryw gymaint cyn hyn, ac fe barhaodd rai blynyddau yn ddiweddarach, ond dyma y flwyddyn y cyrhaeddodd ei plwynt uwchaf. Daeth yr erlidwyr allan yn yr erledigaeth hon mewn gwedd newydd —gwedd nad oedd y Methodistiaid ddim wedi cael eu blino ganddynt o'r blaen, sef trwy gymeryd y gyfraith yn eu llaw i gosbi pregethwyr, a'r neb a'u derbynient i'w tai i bregethu. Hyd
yr adeg yma, sef oddeutu y flwyddyn 1795, nid oedd neb yn perthyn i'r Methodistiaid yn y Gogledd wedi cymeryd trwydded<noinclude><references/></noinclude>
r8f7ru1wmx4obu6lhjmot19tam4dp1w
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/70
104
19477
37373
2022-08-01T10:29:21Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i bregethu, yr hyn oedd y gyfraith yn ei ganiatau, a'r hyn
hefyd oedd wedi cael ei wneuthur yn gyffredin gan enwadau
eraill yr Ymneillduwyr. Ac nid oedd capelau na thai anedd
ychwaith wedi cael eu trwyddedu gan y Methodistiaid. Ymddengys i'r priodoldeb o wneyd hyny fod dan sylw droion cyn
hyn yn y Gymdeithasfa, ond yr oedd gwrthwynebiad cryf yn
erbyn yn yr holl siroedd, am y rheswm nad oedd y Methodistiaid ddim yn ystyried eu hunain yn Ymneillduwyr. Yr oeddynt o'r dechreu, er's dros haner can' mlynedd, yn para i lynu o
ran teimlad a chredo wrth Eglwys Loegr, er eu bod yn ymarferol wedi cilio allan o honi. Oherwydd eu hwyrfrydigrwydd i geisio amddiffyn y gyfraith drostynt, fe gymerodd eu
gelynion y gyfraith yn eu llaw eu hunain i'w cosbi, ac yn yr
ardaloedd hyn, yr amser a nodwyd, y dechreuodd y traha hwn.
Hanesydd hynaf y Methodistiaid, y Parch. Robert Jones, Rhoslan, yn ''Nrych yr Amseroedd'', a ddywed:—
"Bum yn rhyfeddu lawer gwaith, er maint a ddyfeisiwyd o
ffyrdd i geisio gyru crefydd o'r wlad, trwy erlid mewn
pregethau, ac argraffu llyfrau i'r un diben, taflu rhai allan o'u
tiroedd, trin eraill yn greulawn trwy eu curo a'u baeddu yn
ddidrugaredd, dodi rhai yn y carcharau, ymysg eraill, un Lewis
Evan a fu yn y carchar yn Nolgellau flwyddyn gyfan, gyru
eraill yn sawdwyr, &c., a chan faint o ddichellion a arferwyd,
pa fodd na buasai rhai yr holl flynyddoedd yn defnyddio'r
gyfraith i gosbi y pregethwyr, ynghyd â'r rhai oedd yn eu
derbyn hefyd? Ond fe guddiwyd hyny oddiwrth y doethion
a'r deallus trwy yi holl amser; a thrwy hyny, fe gafodd yr
efengyl y wlad o'i blaen i daenu ei newyddion da yn y prif
ffyrdd a'r caeau, trefydd, pentrefi, mynyddoedd, a glanau y
moroedd, &c., yn ddirwystr, oddieithr y byddai ychydig erlid
weithiau. Y cyntaf a ddefnyddiodd y gyfraith oedd rhyw wr
bonheddig oedd yn byw yn Sir Feirionydd. Daliwyd un
William Pugh, a gorfu arno dalu ugain punt o ddirwy. Ciliodd Lewis Morris i'r Deheudir rhag ei ddal, ac yno, rhoddodd.<noinclude><references/></noinclude>
h57yykvw17w4qhdgva7psktz3sebw89
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/71
104
19478
37374
2022-08-01T10:38:19Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ei hun dan nodded y llywodraeth."—''Tudalen 94, yr argraffiad diweddaf.''
Y gwr bonheddig uchod oedd Mr. Edward Corbett, o Ynys-
maengwyn. Efe, yn ol y dystiolaeth hon, oedd y cyntaf i
gymeryd y gyfraith yn ei law i gosbi pregethwyr. O'r blaen,
ymunai y boneddigion, yr offeiriaid, a'r werin â'u gilydd i ddirmygu, a llabyddio, a rhwystro pregethwyr a chrefyddwyr
ymhob rhyw fodd, a phrawf o hyn ydoedd yr erlid mawr a fu ar
y 45 a ddychwelent o Langeitho i Sir Gaernarfon. Yn awr,
dechreuodd y boneddwr o Ynysmaengwyn eu poenydio mewn
ffordd newydd, a meddyliodd y gallai roddi pen arnynt oll yn
y ffordd hono. Yr oedd Mr. Corbett yn Ustus Heddwch, ac
yn un o'r tirfeddianwyr mwyaf yn y wlad. Cadwai nifer
mawr o gŵn hela, yn ol arfer boneddigion y wlad. A chan ei
bod y blynyddoedd hyny yn amser o ryfel poeth a pharhaus.
rhwng y deyrnas hon â Ffrainc, cadwai nifer o filwyr—gynifer
a phedwar ugain," ebe Lewis Morris—o amgylch ei balas.
Yr oedd yn elynol iawn i'r grefydd newydd yr oedd son am
dani yn y wlad, ac yn greulon yn erbyn y pregethwyr a ddelent i dai i bregethu, yn gystal ag yn erbyn y bobl a'u derbynient i'w tai. Tybir mai dylanwad eraill arno a fu yr achos iddo
gymeryd y ffordd newydd o erlid crefyddwyr, a myned i'r fath
eithafion o erledigaeth. O'i ran ei hun, yr oedd, fel y ceir
gweled eto, yn foneddwr hynaws a charedig yn ei ardal.
Taenai yr offeiriaid bob chwedlau anwireddus am y Methodistiaid, galwent hwy yn bobl y
''"weddi dywyll,"'' a dywedent mai
y bobl fwyaf drygionus a dichellgar oeddynt, ac na byddai
diogelwch i bersonau nac eiddo os gadewid hwy i fyned ymlaen
i lwyddo, ac oblegid hyny, tybiai yntau ei fod yn gwneuthur
gwasanaeth i'r wlad wrth eu cosbi.
Tro rhyfedd o erlid oedd hwnw a fu ar Benybryn, gerllaw
Towyn. Coffheir am dano yn fynych gan hen bobl yn yr ardal,.
ond amrywia yr adroddiad gryn lawer gan wahanol bersonau.
Yn ol pob tebyg, fel hyn y digwyddodd:—
Yr oedd Mr. Wil-<noinclude><references/></noinclude>
j2yhrnqudjtu79kangswbphpo0nyfve
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/72
104
19479
37375
2022-08-01T10:41:44Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>liam Jones, gŵr ieuanc a ofalai ar y pryd am eglwys yr Annibynwyr yn Machynlleth, yn pregetha ar Benybryn, Towyn, a
daeth gweision Mr. Corbett, a haid o fytheuaid i'r lle i aflonyddu. Wedi i'r gwasanaeth ddechreu, chwythai arweinydd y
cŵn y corn, gan ddisgwyl iddynt wneyd eu hoernadau, ond ni
chymerai y cŵn sylw o hono; chwythai drachefn a thrachefn,
ac o'r diwedd fflangellai â'i chwip, er hyny i gyd ni wnai y
bytheuaid ddim swn, ac ni symudent mo'u tafod. Modd bynag,
darfu i'r gweision a'r erlidwyr a'u canlynent amgylchu y pregethwr, gan wneuthur lleisiau ac oernadau eu hunain, a phob
llwon a rhegfeydd, a bygythient ollwng y cŵn arno, i'w rwygo
yn gariai oni roddai i fyny bregethu. Cymerodd hyn le oddeutu
y flwyddyn 1789, oblegid y flwyddyn cynt y daethai Mr. William Jones i Fachynlleth, a bu farw ymhen dwy flynedd ; tybir i'r tro hwn effeithio ar ei iechyd.
Gosodai y boneddwr o Ynysmaengwyn weithiau gyflegrau a
drylliau gyferbyn â'r manau y cynhelid gwasanaeth crefyddol,
gan fygwth chwythu yn ddrylliau pwy bynag a ymgasglent yno.
Gorfuwyd i'r Methodistiaid fyned a'u Cyfarfod Misol i Fryncrug unwaith oherwydd hyn. Ond cymerodd yr amgylchiad
hwn le rai blynyddau yn ddiweddarach. Y tro cyntaf sydd yn
hysbys iddo ddangos ffyrnigrwydd mewn erledigaeth oedd y
tro hwnw ar Benybryn, uwchlaw tref Towyn. Ond mwy na
thebyg ydyw fod yr ysbryd ynddo cynt, a gellir yn hawdd
gasglu fod a fynai hyny rywbeth â bod crefydd wedi bod mor
hir heb gael lle i roddi ei throed i lawr yn yr ardaloedd oddeutu.
Wrth weled y pregethu yn myned ar gynydd, ac eglwysi yn
cael eu ffurfio, ffyrnigodd y boneddwr yn fwy-fwy, daeth i
ddeall fod y pregethwyr yn pregethu heb licence, ac mewn tai
heb eu recordio, a galwodd ei filwyr allan i ddwyn pawb a
allai i afael y gyfraith. Erbyn y flwyddyn 1795 yr oedd y
storm fawr yn dechreu ymgasglu. Y flwyddyn hon ymosododd y boneddwr ar yr holl wlad yn ei gyffiniau, o Gorris i lawr
i Dowyn. Hyd y gallwn ddeall, yn Nghorris y dechreuodd yr<noinclude><references/></noinclude>
5173mksqyv7ffbp3gtrtgaplxc15uhl
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/73
104
19480
37376
2022-08-01T10:45:11Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>erledigaeth yn ei gwedd newydd. Yr oedd dau reswm dros.
hyn. Elai yr achos crefyddol yn ei flaen yno yn well, a
llwyddai yr adeg yma yn fwy nag yn un rhan arall o'r dosbarth; yr oedd hefyd un o'r pump cyntaf a ffurfiai yr eglwys.
Fethodistaidd yn Nghorris, Jane Roberts, Rugog, yn byw ar
dyddyn y boneddwr. Ceir yr hanes a ganlyn yn Methodistiaeth Cymru (I. 580.):-
"Yr oedd Jane Roberts a'i gŵr yn dal tyddyn o eiddo gŵr
bonheddig, yr hwn oedd yn byw rai milldiroedd oddiwrthynt
(10 neu 12 milldir). Yr oedd ei theulu yn lliosog, nid llai nag
un ar ddeg o blant. Anfonwyd rhybudd, pa fodd bynag, i
ymadael â'r tyddyn. Aeth y gwr at ei feistr tir i ymofyn am
gael aros eilwaith yn y tyddyn, a chafodd addewid o hono, ar
yr amod i'r wraig ymadael a'i chrefydd. Dychwelodd John
Roberts adref, a gofynodd y wraig iddo,—
'Wel, John bach, sut y bu hi gyda'r gwr bonheddig?'
'Canolig,' ebe John, 'gallasai fod yn waeth.'
'A gewch chwi y tir eto?' gofynai y wraig.
'Caf,' ebe John, 'ond i ti ymadael â'r bobl yna.'
'Wel, John bach,' ebe Jane, 'os ydych chwi yn tybied mai
gwell i chwi a'r plant fyddai i mi ymadael, ymadael a wnaf â
chwi, ond nid â 'nghrefydd byth?' Ymddengys mai i brofi y
wraig y dywedwyd hyn, oblegid ni bu raid iddi ymadael â'i
thyddyn, a'i theulu, nac â'i chrefydd,"
Gwnaeth y boneddwr ymgais mwy penderfynol i gyraedd ei
amcan yn yr ardal hon. Nid oedd yr Hen Gastell, sef y tŷ y
cynhelid gwasanaeth crefyddol ynddo yn Nghorris wedi ei
gofrestru, a chredai yntau y gallai ddwyn y rhai a ymgasglent
ynddo i afael cyfraith. Ond yr oedd y ty hwnw ar dir gŵr
penderfynol, sef Dafydd Humphrey, tad y diweddar Humphrey
Davies, a thaid Mr. Humphrey Davies, U.H, Abercorris.
Mae yn werth cael y dyfyniad canlynol eto,—
"Nid oedd yr Hen Castell, mwy na thai eraill y pryd hwn,
wedi ei gofrestru yn ol y gyfraith i bregethu ynddo; a phen-<noinclude><references/></noinclude>
c86197zzfgi8l4slztsm5ny8cebf9r3
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/74
104
19481
37377
2022-08-01T10:48:29Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>derfynai y gŵr bonheddig dreio beth a wnai dull arall o erlid
tuag at lethu yr heresi newydd oedd yn ymdaenu mor arswydus ymhob man.
Meddyliodd y mynai efe ddal gŵr y tŷ, a chynifer a geid yn ymgynull yno, a'u dirwyo
oll, yn ol y gyfraith, o dan y ''Conventicle Act''. Yr oedd deg
neu ddeuddeg o'r milwyr hyn ar eu ffordd tua'r Hen Gastell,
dan arfau, i ddal y crefyddwyr; ond daeth hyn i glustiau
rhyw un a ewyllysiai yn dda iddynt, a rhedai hwn tra y gallai;
un arall a gymerai y newydd ac a redai yr un modd, ac felly o
un i arall, cerddai y newydd am ddyfodiad y milwyr, yn gynt
na'r milwyr eu hunain. Pan glybu Dafydd Humphrey y
newydd, brysiodd a chymerodd y pulpud o'r Hen Gastell, gan
ei gario ar ei gefn, a'i guddio dan wellt yn y beudy. Yntau a
ymguddiodd ei hunan mewn rhedyn yn ngolwg y ffordd, a
gwelwn' meddai, 'y fyddin arfog yn dyfod dan saethu, nes
oedd y mwg yn llenwi cwm Corris o ben bwygilydd. Anfonwyd
un o'r gweision i ymofyn am danaf fi, a phan ddywedodd fy
ngwraig nad oeddwn yn y tŷ, gorchymynodd i mi fyned at ei
feistr dranoeth.' Ar hyn aethant ymaith, heb wneyd dim
llawer o niwed mwy nag afradu cryn lawer o bylor. Tranoeth
aeth Dafydd Humphrey at y gŵr mawr, ac wedi arwain y troseddwr i wydd ei arglwydd, gofynwyd iddo,—
'A wyt ti yn gosod y tŷ i bregethu ynddo?'
'Ydwyf, Syr,' oedd yr ateb.
'I bwy?' gofynai y boneddwr.
'I Vaughan Jones, Syr,' ebe yntau;
'Rhaid i Vaughan Jones ateb i'r gyfraith,' ebe y boneddwr.
Aeth a'r achos i'r ''Charter Session'' yn y Bala; ond nid oedd
Vaughan Jones ar gael, ac nid oedd cyfreithiwr chwaith, erbyn
hyn, a gymerai yr achos mewn llaw; felly disgynodd yr
erlyniad yn ddirym i'r llawr."
Disgynodd yr erlyniad i'r llawr oherwydd fod y byrddau
wedi troi yn erbyn y boneddwr yn ''Chwarter Sesiwn'' y Bala;
ond cyn i hono ddyfod oddiamgylch yr oedd ef wedi gwneuthur<noinclude><references/></noinclude>
ssv2zb43da73gek28kh8aro5r5v7dr7
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/75
104
19482
37378
2022-08-01T10:54:46Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hafoc o'r crefyddwyr, ac wedi creu dychryn yn eu plith ymhob
man. Yn gynar yr un flwyddyn, gyrwyd milwyr o Ynysmaengwyn i ddal ac i ddirwyo eraill. Yr oedd William Hugh,
Llechwedd, Abergynolwyn, un o bregethwyr cyntaf Gorllewin
Meirionydd, wedi dechreu pregethu er's 5 neu 6 blynedd, a
digwyddodd iddo fod yn cadw odfa mewn tŷ yn Nhowyn.
Achwynwyd arno wrth y gŵr mawr, oedd yn chwythu
bygythion. Anfonodd yntau 12 o filwyr i'w ddal. Cymerodd
un o'r deuddeg arno fod yn glaf ar y ffordd, ac ymesgusododd;
ond cyrhaeddodd yr un-ar-ddeg, yn arfog, at y Llechwedd
preswylfod William Hugh, yn fore iawn, ar ddydd Gwener, yn
nechreu haf 1795, ac a'i daliasant yn ei wely. Aeth yntau
rhag blaen, wedi derbyn y wys, gyda hwynt at yr ynad, yr hwn
a'i dwrdiodd yn dost, ac a'i dirwyodd i 20p. Bu yn alluog
trwy gynorthwy ei wraig, a chyfeillion ereill, i'w talu y
diwrnod hwnw, a chafodd fyned yn rhydd.
Ond nid oedd yr ystorm drosodd arno eto. Ataliwyd ef i
bregethu ar ol hyn. Ymhen rhyw nifer o wythosau, aeth i
ymweled â'i gyfeillion yn Nolgellau, y rhai wedi clywed am ei
dywydd a fu lawen iawn ganddynt ei weled, a chymellhasant
ef i ddweyd gair yn gyhoeddus. Ufuddhaodd yntau i'w cais,
a phregethodd. Cyn nos dranoeth yr oedd y newydd wedi
cyraedd clustiau yr Ustus Heddwch (yr oedd achwynwyr yn
brysur iawn y dyddiau hyny) fod William Hugh wedi pregethu
yn Nolgellau. Rhoddwyd gorchymyn allan i'w ddal yr ail
waith, a phe buasid yn llwyddo y tro hwn, buasai y ddirwy
yn 40p.
Ond cafodd wybod am y cynllun mewn pryd, a'r
canlyniad fu iddo ddianc, ac ymguddio hyd y ''Chwarter Seswn'' nesaf oedd i'w chynal yn y sir.
Nid oedd pall bellach ar gynddaredd yr erlidiwr mawr.
Chwiliai a chlustfeiniai am unrhyw achwyn yn erbyn y saint,
fel y llew yn y goedwig yn chwilio am ysglyfaeth. Heblaw
gosod dirwy o 20p. ar William Hugh; gosododd ddirwy o 20p.
ar Griffith Owen, Llanerchgoediog; 20p. ar Edward William,<noinclude><references/></noinclude>
kg0k0zha95aq8hzstx0r0w0tn84g8x1
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/76
104
19483
37379
2022-08-01T10:57:04Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Towyn; ac 20p. ar dŷ yn Bryncrug, ond nid ydym yn gallu
gwybod tŷ pwy oedd hwn; ac ymddengys fod Vaughan Jones,
Corris, wedi cael ei rybuddio i dalu dirwy o 20p.
Dichon mai y digwyddiad mwyaf rhamantus yn yr holl
helyntion hyn ydyw, yr hanes am y llew o Ynysmaengwyn yn
ceisio dal y cawr, Lewis Morris, Coedygweddill, ac yn methu.
Adrodda Lewis Morris ei hun fod yn mwriad Mr. Corbett ei
ddal er's tro. Yr oeddynt yn adnabod eu gilydd yn dda, a chyn
tröedigaeth Lewis Morris, tra yr oedd, yn nhymor gwyllt ei
ieuenctid, yn ben campwr chwareuon y wlad, yr ydoedd mewn
ffafr mawr gyda'r boneddwr. Ond wedi iddo droi allan o'r
fyddin ddu, a dechreu canmol y Gwaredwr trwy y wlad, daeth
y boneddwr yn elyniaethus iawn tuag ato. Yr oedd unwaith
wedi rhoddi y gorchymyn i'r cwnstabliaid ei ddal tra yr oedd
yn pregethu yn Bryncrug ar nos Sabbath; daeth y swyddogion
i'r lle gyda'r neges o'i ddal, a'i ddwyn o flaen y gwr mawr, ond
wedi cyraedd yno, ni chyffyrddasant âg ef, a dywedir iddynt
adrodd ar ol myned yn ol at eu meistr, mai ei ofn oedd
arnynt. Fel y crybwyllwyd, yr oedd gan Mr. Corbett lawer o
filwyr o'i amgylch, ac yr oedd gan yr ynadon y pryd hwnw
awdurdod i bressio pobl, a'u gorfodi i fyned i'r rhyfel. Yr
oedd yn wybyddus i Lewis Morris a'i gyfeillion, mai bwriad y
boneddwr erlidgar, os llwyddai i'w ddal ef, oedd ei roddi ar
fwrdd man-of-war, neu ei anfon yn filwr i faes y gwaed. Yn
ngwyneb hyn, penderfynodd ei gyfeillion ei anfon i Lwyngwair, yn Sir Benfro, lle yr oedd Cadben Bowen yn preswylio,
yr hwn oedd yn Ustus Heddwch, ac yn aelod gyda'r Methodistiaid. "Minau," ebe fe, "a aethum tuag yno yn ddioed."
Dranoeth ar ol dal William Hugh, anfonwyd y milwyr allan i'w
ddal yntau, ond digwyddodd yn rhagluniaethol ei fod eisoes
wedi cychwyn oddicartref i gyhoeddiad yn Sir Drefaldwyn.
Ar ei ffordd adref, aeth i'r Bala, ac erbyn hyny, yr oedd Mr.
Charles a John Evans, ac eraill, mewn pryder mawr yn ei
gylch, gan fod y newydd wedi cyraedd yno fod y milwyr allan<noinclude><references/></noinclude>
kgu9abjxyyt1h0hpjq0aqa99vgdfcvu
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/77
104
19484
37380
2022-08-01T11:00:50Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn chwilio am dano. Ac yno, perswadiwyd ef i beidio myned
adref, ond i gychwyn yn ddiatreg i Sir Benfro.
"Ar y ffordd o'r Bala," ebe fe ei hun, "yr oeddwn yn
myned trwy bentref Llanymawddwy; yr oedd yn enyd o'r nos
a gwaeddais wrth y toll-borth yno; daeth y gŵr yn ei grys i
agor y ''gate'', ac a ofynodd i mi pa le yr oeddwn yn teithio.
Ymlaen,' ebe finau. Y mae hi yn fyd garw tua Thowyn,'
meddai ef mae yno ŵr bonheddig yn erlid pregethwyr y
Methodistiaid; ac efe a rydd ddeugain punt am ddal un o
honynt, gan fy enwi i, 'ac y mae milwyr yn chwilio yn
ddyfal am dano.' Ymlaen yr aethum, a chyrhaeddais balas
Llwyngwair mewn diogelwch, lle cefais dderbyniad croesawgar,
a charedigrwydd mawr; ond ni chefais licence i bregethu cyn
y chwarter Gwyl Mihangel, pan y daeth y Cadben Bowen
gyda mi i Gaerfyrddin, ac a gafodd un i mi yno.
Yn yr amser hwnw, sef o Wyl Ifan hyd Wyl Mihangel, ni bum yn
segur. Ymhen tridiau wedi fy myned i Lwyngwair, cefais fy
anfon i gyhoeddiad hen bregethwr o'r enw Sion Gruffydd Ellis,
yr hwn oedd wedi myned yn afiach ar daith; a bum yn cadw
y cyhoeddiad hwnw am bum wythnos, sef hyd Gymdeithasfa
Llangeitho, yn Awst; ac yno mynwyd cyhoeddiad genyf i fyned
trwy fanau na buaswn ynddynt o'r blaen, ynghyd â rhai lleoedd yr oeddwn wedi bod ynddynt yn flaenorol. Cefais y tiriondeb mwyaf oddiwrth fy nghyfeillion yn y Deheu."—
''Adgofion Hen Bregethwr, Traehhodydd 1847, tudal.'' 112.
Yr oedd Lewis Morris, yn ddiau, wedi gosod ei hun yn
agored i beryglon dirfawr yn nechreuad y daith bon, ac yr
oedd wedi arfer cyfrwysdra nid bychan yn ei fynediad trwy
Lanymawddwy, a thrwy y toll-byrth ar hyd y ffordd. Gan ei
fod yn ddyn mor hynod o ran maintioli ei gorff, a chryfder ei
lais, y syndod ydyw iddo ddianc heb ddyfod i'r amlwg, a chael
ei fradychu. Tra yr oedd ef yn aros mewn diogelwch, ac yn
mwynhau breintiau crefydd yn y Deheudir, yr oedd y crefyddwyr o amgylch ei gartref, yn Sir Feirionydd, wedi eu dal gan<noinclude><references/></noinclude>
e22ejl8fj8evtedbumu3zppfoud2ake
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/78
104
19485
37381
2022-08-01T11:03:25Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ddychryn, ac ofnau, ac enbydrwydd, hyd yn nod am eu heinioes. Ac nid rhyfedd ei bod hi felly, gan fod y mwyaf
cawraidd o honynt oll wedi ffoi. Nid oedd yr un capel hyd y
flwyddyn hon wedi ei adeiladu trwy yr holl wlad, o afon
Abermaw i afon Dyfi. Yr oedd yma naw neu ddeg o eglwysi
wedi eu ffurfio er's pedair neu bum' mlynedd, a rhai o honynt,
feallai, yn gynt. Mewn tai anedd y cynhelid y cyfarfodydd
eglwysig, ac nid oedd yr un o'r rhai hyny eto wedi ei recordio.
Tra yr oedd llid y boneddwr trahaus wedi enyn i'r fath raddau,
ac yn tori allan ar dde ac ar aswy, yn ystod yr haf bythgofiadwy hwn, yr oedd wedi myned yn ddyryswch hollol ar y
crefyddwyr, druain. Yr oedd tafodau y pregethwyr wedi eu
distewi, a hwythau wedi cymeryd y traed i ffoi, a rhai o'r bobl
a'u derbyniasent i'w tai wedi ffoi gyda hwy; ofnai eraill agor
drws eu tai, rhag iddynt gael eu drygu yn eu hamgylchiadau
trwy ddirwyon trymion; yr oedd arswyd a dychryn wedi
meddianu yr holl wlad, o Dowyn i Gader Idris, ac o Arthog i
Bennal, ac am dymor byr, yr oedd yr achos crefyddol wedi
sefyll yn llwyr rhwng y Ddwy Afon. Dywedir hefyd i gapel
Dolgellau gael ei gau i fyny am un Sabbath yr adeg yma, gan
fel yr oedd arswyd wedi meddianu y pregethwyr. Erbyn hyn,
yr oedd sôn am yr erledigaeth wedi cyraedd i'r cyrion y tuallan
i'r ardaloedd, ac enynid cydymdeimlad cyffredinol â'r saint
oedd yn cael eu gorthrymu mor greulon. Yn y Bala, yn
neillduol, yr oedd y pryder a'r gofal a amlygid dros y rhai a
erlidid yn fawr dros ben. Yr oedd y Parch. Robert Griffith,
Dolgellau, yn ŵr ieuanc newydd ddechreu pregethu. Dengys
y dyfyniad canlynol o'i Gofiant, yr hwn a ysgrifenwyd ganddo
ef ei hun, beth oedd sefyllfa pethau yn yr ardaloedd hyn, a
pha beth oedd y teimlad y tuallan i'r ardaloedd:—
"Tua'r amser hwn, yn y flwyddyn 1794, neu 1795, darfu i
Mr. Corbett, o Ynysmaengwyn, ymroi i erlid y Methodistiaid;
gorfododd i'r brawd William Hugh, Llanmihangel, dalu 20p. o
ddirwy am bregethu heb licence; dirwyodd eraill am roddi eu<noinclude><references/></noinclude>
4y01f2yqhcv05thrqiat1h8wa4qr7ry
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/79
104
19486
37382
2022-08-01T11:23:03Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>tai i bregethu ynddynt heb eu ''recordio'', ac eraill i bum' swllt
yr un am wrandaw yn y cyfryw leoedd. Nid oedd y Methodistiaid hyd yn hyn yn eu harddelwi eu hunain fel Ymneillduwyr; feallai am fod amryw o'r offeiriaid yn perthyn i'r Corff,
ac mai offeiriaid yn benaf oedd ei sylfaenwyr; ac fel hyn,
nid oedd gan neb o'r pregethwyr ''licence'' i bregethu, canys nid
oedd cyfraith i'w hamddiffyn ond fel rhai o dan y cymeriad o
Ymneillduwyr. Ond yr amser hwn, gorfu ar yr holl bregethwyr yn y Gogledd gymeryd ''licence''; a chofrestrwyd y capelau,
ynghyd â thai anedd i bregethu ynddynt. Daeth llythyr o'r
Bala i Ddolgellau yn hysbysu fod modd gochelyd talu y ddirwy
am bregethu mewn tai oedd eto heb eu cofrestru, trwy gymeryd
y llwon gofynedig cyn pen pum' niwrnod wedi cael y rhybudd
cyfreithiol, os da yr wyf yn cofio, a pheidio pregethu yn y manau
hyny hyd y ''Chwarter Sesiwn''. Aeth y brawd Hugh Llwyd,
un o flaenoriaid Dolgellau, a minau yn ddioed i Gorris, at
Vaughan Jones, ac i Lanerchgoediog, at Griffith Owen, dau wr
a rybuddiasid i dalu y ddirwy o 20p bob un; a phrydnhawn
yr un diwrnod, aethom dros afon Mawddach i Lanenddwyn, at
Mr. Owen, ac i Hendreforion, at Mr. Parry, dau ustus
heddwch, i gymeryd y llwon angenrheidiol; ac felly yr aeth
yr ystorm hono heibio. Yn wyneb hyny o erledigaeth, yr
oeddym yn gweled rhai proffeswyr yn ofnus, ac yn anmhenderfynol pa beth a wnaent. Yr oedd yn amlwg y buasai yn well
ganddynt i Hugh Llwyd a minau beidio galw yn eu tai wrth
fyned heibio, gan na fynent ar hyny o bryd gymeryd arnynt
mai Methodistiaid oeddynt. Ond yr oedd rhai eraill yn ymddangos yn wrol, ac yn ymddwyn yn garedig atom. Gobeithio
yr wyf na welir byth erledigaeth yn Nghymru; ond meddyliais
lawer gwaith wedi y tro hwn, os byth y cawn weled erledigaeth
yn ein gwlad, y caem ein siomi am sefydlogrwydd llawer o
broffeswyr, ac hwyrach y caem y siomedigaeth fwyaf ynom ein
hunain." ''Y Drysorfa, 1847, tudal. 66.''
Bellach nid oedd dim i'w wneyd ond disgwyl am ''Chwarter''<noinclude><references/></noinclude>
gsc3mo5lha09xfsk6l21e8uybvayq3u
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/80
104
19487
37383
2022-08-01T11:26:45Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>''Sesiwn'' y Bala. Yr oedd y boneddwr o Ynysmaengwyn yn
ustus heddwch, ond nid oedd dim heddwch i'r Methodistiaid
oddiwrtho ef, na diogelwch ychwaith, heb son am heddwch.
"Os tewi a son a wnai di y pryd hwn, esmwythdra ac ymwared a gyfyd i'r Iuddewon o le arall." Felly hefyd cyfododd
ymwared i'r Methodistiaid o le arall. Gwnaethpwyd cais am
drwyddedau i'r pregethwyr, ac am i'r tai lle y cynhelid pregethu gael eu cofrestru. Cymerodd Methodistiaid y Bala ran
flaenllaw mewn dwyn ymlaen eu cynorthwy, yn enwedig Mr.
Charles, a John Evans, yr hen bregethwr. Rhoddodd Mrs.
Charles hefyd lawer o gynorthwy yn yr achos hwn, fel y
gwnaeth yn achos capel Llanfachreth. Trwy eu hofferynoliaeth
hwy sicrhawyd gwasanaeth cyfreithiwr i ddyfod i'r Bala i
ddadleu achos y rhai a ofynent am drwydded. Mae yr hanes
hwn yn cael ei adrodd yn ''Methodistiaeth Cymru'' (I. 584.):—
"Yn y cyfamser, yr oedd ''Chwarter Sesiwn'' yn y Bala gerllaw,.
a darpariaeth wedi ei wneuthur i geisio yno amddifyniad y
gyfraith, trwy alw am gyfreithiwr enwog, o Gaer y pryd hwnw,
ac ar ol hyny o'r Cymnau, gerllaw Caergwrle, yr hwn oedd yn
Ymneillduwr ei hun. Dangosai ynadon Sir Feirionydd bob
anmharodrwydd i drwyddedu pregethwyr; ond hyny ni allent omedd i'r sawl a geisient, heb droseddu y gyfraith
eu hunain; a phan rhoddwyd ar ddeall iddynt gan
David Francis Jones, Ysw., y cyfreithiwr, fod yn rhaid
iddynt naill ai rhoddi amddiffyniad y gyfraith i'r pregethwyr, neu fyned dan ei chosb eu hunain, nid oedd dim i'w
wneyd ond plygu. Un o'r ustusiaid, yr hwn oedd barson
Llandderfel, a ddywedai, 'Os rhaid i'm llaw arwyddo y
papyrau hyn, y mae fy nghalon yn erbyn hyny.' 'Y cwbl
sydd arnom ni eisiau,' ebe Mr. Jones, yw eich llaw; am
eich calon, nid ydym ni yn gofalu dim am hono." Felly eu
trwyddedu a gawsant; ac o hyny allan, anogwyd y pregethwyr i geisio trwyddedau mor wresog ag y gwaharddwyd hyny
iddynt o'r blaen. Cofrestrwyd y tai pregethu hefyd. Yn y<noinclude><references/></noinclude>
d424as1fht6rsky2tcuejgcxwld0r24
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/81
104
19488
37384
2022-08-01T11:35:15Z
AlwynapHuw
1710
/* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'modd yma y cafwyd diogelwch rhag y ffurf yma hefyd o erlid. Ni ddefnyddid y dull hwn, tra y gellid cael y werin ffol i derfysgu a baeddu; ond wedi i'r Methodistiaid enill teimladau y werin o'u plaid, nid oedd ond ceisio eu llethu trwy rym cyfraith; ond nid oedd hyn bellach i'w gael, gan fod yr awdurdod a'u llethai hwy gynt, yn awr yn eu hamddiffyn;— y cleddyf a'u harchollai gynt, a archollai eu gorthrymwyr bellach. Y wlad h...
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>modd yma y cafwyd diogelwch rhag y ffurf yma hefyd o erlid.
Ni ddefnyddid y dull hwn, tra y gellid cael y werin ffol i
derfysgu a baeddu; ond wedi i'r Methodistiaid enill teimladau
y werin o'u plaid, nid oedd ond ceisio eu llethu trwy rym
cyfraith; ond nid oedd hyn bellach i'w gael, gan fod yr
awdurdod a'u llethai hwy gynt, yn awr yn eu hamddiffyn;—
y cleddyf a'u harchollai gynt, a archollai eu gorthrymwyr
bellach. Y wlad hon, weithian, a gafodd lonydd."
Un o'r rhai oedd yn ymofyn am gael cofrestru ei dy o flaen
ynadon Sir Feirionydd yn y Bala y diwrnod hwnw, ac a lwyddodd hefyd i gael trwydded, ydoedd Edward Williams, dilledydd,
Towyn, yr hwn a ddirwywyd i 20p am ganiatau i William
Hugh bregethu yn ei dŷ, ac a fu yntau hefyd ar ffo o hyny
hyd y pryd hwn. Ychydig amser yn ol, cawsom y fraint o
weled y drwydded hon fel yr ysgrifenwyd hi yn wreiddiol ar
groen, a dangoswyd hi yn gyhoeddus i'r Gymdeithasfa a gynhaliwyd yn Towyn, yn y flwyddyn 1885. Y mae yn cael ei
chadw fel trysor gwerthfawr gan rai o hiliogaeth yr hen
bererin. Gwaith rhagorol, er mwyn coffadwriaeth yr hen
Gristion, fyddai i'r teulu ei throsglwyddo i'w chadw yn
Ngholeg y Bala, neu Aberystwyth. Wele gopi o honi air am
air—
{|
| "Merioneth
| rowspan=2|{{brace2|2|r}}
|-to wit.
| Item 2
|}
Thomas a Becket Sessions, 1795, held before
Rice Anwyl and Thomas Davies, Clerks
Justices of the Peace in and for the said
county.
That a Certain House called Porthgwyn, now in the occupa-
tion of Edward Williams, Taylor, situate in Towyn in the
County of Merioneth, was this seventeenth day of July 1795,
recorded as a place of religious worship for the use of the
Protestant Dissenters according to the Statute in such case
made and provided.
"Merioneth
to wit.
EDWARD ANWYL,
Dpty. Clerk of the Peace."<noinclude><references/></noinclude>
5zaed4nts6wm6vrvjulmwroal9gwuw8
37386
37384
2022-08-01T11:54:12Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>modd yma y cafwyd diogelwch rhag y ffurf yma hefyd o erlid.
Ni ddefnyddid y dull hwn, tra y gellid cael y werin ffol i
derfysgu a baeddu; ond wedi i'r Methodistiaid enill teimladau
y werin o'u plaid, nid oedd ond ceisio eu llethu trwy rym
cyfraith; ond nid oedd hyn bellach i'w gael, gan fod yr
awdurdod a'u llethai hwy gynt, yn awr yn eu hamddiffyn;—
y cleddyf a'u harchollai gynt, a archollai eu gorthrymwyr
bellach. Y wlad hon, weithian, a gafodd lonydd."
Un o'r rhai oedd yn ymofyn am gael cofrestru ei dy o flaen
ynadon Sir Feirionydd yn y Bala y diwrnod hwnw, ac a lwyddodd hefyd i gael trwydded, ydoedd Edward Williams, dilledydd,
Towyn, yr hwn a ddirwywyd i 20p am ganiatau i William
Hugh bregethu yn ei dŷ, ac a fu yntau hefyd ar ffo o hyny
hyd y pryd hwn. Ychydig amser yn ol, cawsom y fraint o
weled y drwydded hon fel yr ysgrifenwyd hi yn wreiddiol ar
groen, a dangoswyd hi yn gyhoeddus i'r Gymdeithasfa a gynhaliwyd yn Towyn, yn y flwyddyn 1885. Y mae yn cael ei
chadw fel trysor gwerthfawr gan rai o hiliogaeth yr hen
bererin. Gwaith rhagorol, er mwyn coffadwriaeth yr hen
Gristion, fyddai i'r teulu ei throsglwyddo i'w chadw yn
Ngholeg y Bala, neu Aberystwyth. Wele gopi o honi air am
air—
{|
|"Merioneth
to wit.
| <big><big><big>'''}'''</big></big></big>
|Thomas a Becket Sessions, 1795, held before</br>
Rice Anwyl and Thomas Davies, Clerks</br>
Justices of the Peace in and for the said</br>
county.
|}
That a Certain House called Porthgwyn, now in the occupation of Edward Williams, Taylor, situate in Towyn in the
County of Merioneth, was this seventeenth day of July 1795,
recorded as a place of religious worship for the use of the
Protestant Dissenters according to the Statute in such case
made and provided.
EDWARD ANWYL,</br>
Dpty. Clerk of the Peace."<noinclude><references/></noinclude>
lf3664mixdncp6mytron4rtcehsa3np
37387
37386
2022-08-01T11:55:21Z
AlwynapHuw
1710
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>modd yma y cafwyd diogelwch rhag y ffurf yma hefyd o erlid.
Ni ddefnyddid y dull hwn, tra y gellid cael y werin ffol i
derfysgu a baeddu; ond wedi i'r Methodistiaid enill teimladau
y werin o'u plaid, nid oedd ond ceisio eu llethu trwy rym
cyfraith; ond nid oedd hyn bellach i'w gael, gan fod yr
awdurdod a'u llethai hwy gynt, yn awr yn eu hamddiffyn;—
y cleddyf a'u harchollai gynt, a archollai eu gorthrymwyr
bellach. Y wlad hon, weithian, a gafodd lonydd."
Un o'r rhai oedd yn ymofyn am gael cofrestru ei dy o flaen
ynadon Sir Feirionydd yn y Bala y diwrnod hwnw, ac a lwyddodd hefyd i gael trwydded, ydoedd Edward Williams, dilledydd,
Towyn, yr hwn a ddirwywyd i 20p am ganiatau i William
Hugh bregethu yn ei dŷ, ac a fu yntau hefyd ar ffo o hyny
hyd y pryd hwn. Ychydig amser yn ol, cawsom y fraint o
weled y drwydded hon fel yr ysgrifenwyd hi yn wreiddiol ar
groen, a dangoswyd hi yn gyhoeddus i'r Gymdeithasfa a gynhaliwyd yn Towyn, yn y flwyddyn 1885. Y mae yn cael ei
chadw fel trysor gwerthfawr gan rai o hiliogaeth yr hen
bererin. Gwaith rhagorol, er mwyn coffadwriaeth yr hen
Gristion, fyddai i'r teulu ei throsglwyddo i'w chadw yn
Ngholeg y Bala, neu Aberystwyth. Wele gopi o honi air am
air—
{|
|"Merioneth
to wit.
| <big><big><big>'''}'''</big></big></big>
|Thomas a Becket Sessions, 1795, held before</br>
Rice Anwyl and Thomas Davies, Clerks</br>
Justices of the Peace in and for the said</br>
county.
|}
That a Certain House called Porthgwyn, now in the occupation of Edward Williams, Taylor, situate in Towyn in the
County of Merioneth, was this seventeenth day of July 1795,
recorded as a place of religious worship for the use of the
Protestant Dissenters according to the Statute in such case
made and provided.
EDWARD ANWYL,</br>
Dpty. Clerk of the Peace."
{{nop}}<noinclude><references/></noinclude>
87hpqqap9y2uda669cvgartmip6zrm3
Tudalen:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf/82
104
19490
37388
2022-08-01T11:58:22Z
AlwynapHuw
1710
/* Proofread */
proofread-page
text/x-wiki
<noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Un o'r ddau a enwir yn y drwydded hon ydoedd parson
Llandderfel, yr hwn a ddywedai yn y llys, "Os rhaid i'm
llaw arwyddo y papyrau hyn, y mae fy nghalon yn erbyn
hyny." Ar ol hyn aeth yr ystorm fawr heibio. Nid oedd
perygl i'r rhai oedd wedi cael y trwyddedau oddiwrth y
gyfraith mwy, er nad oeddynt eto yn ddiberygl oddiwrth
ddynion creulon. Y Sabbath cyntaf ar ol fy nyfod adref,"
ebe Lewis Morris, "aethum y boreu i Dowyn i bregethu.
Erbyn myned yno yr oedd y milwyr ar yr heol, yr hyn na
arferent fod ar y Sabbothau; a rhai o'm cyfeillion a'm cyngorasant i beidio cadw odfa, gan eu hofn, ond dywedais nad oedd
wiw ildio bellach, ac nid oedd raid en harswydo, am fy mod
tan gysgod amddiffyniad cyfraith Prydain Fawr. Felly cadw
yr odfa wnaed, a llonyddwch a gafwyd. Yr oedd yr erlidwyr
bellach yn analluog i wneuthur niwed i ni." Nid yn unig yr
oedd y pregethwr tan amddiffyniad cyfraith Prydain Fawr,
ond yr oedd y ty hefyd y pregethid ynddo, ac yr oedd y rhai a
elent i mewn i'r tŷ i wrando, o tan amddiffyniad yr un gyfraith,
fel na feiddiai squire y plwyf, na'i filwyr wneuthur niwed i neb
o honynt. Tybed nad oedd yr ychydig grefyddwyr yn
Nhowyn y boreu Sabbath hwnw yn teimlo yn debyg fel y
teimlai yr Iuddewon, pan y daeth Petr o hyd nos i guro wrth
dŷ Mair, mam Ioan, wedi dianc yn rhydd oddiwrth y pedwar
pedwariaid o filwyr yn ngharchar Herod!
Tranoeth ystorm ydoedd. Wedi i'r dymestl fyned heibio, y
gwyntoedd ostegu, a'r gwlawogydd beidio, y mae tawelwch yn
dilyn, yr elfenau fel pe wedi blino yn ymladd, ac wedi myned
oll i orphwyso a huno, a môr a thir wedi dyfod mor llonydd a
llyn llefrith. Gellwch weled eich cysgod yn y llyn dŵr, a
chlywed deilen rhedynen yn disgyn ar y llawr, gan faint y
tawelwch sydd o'ch deutu. Eto i gyd, mae y dymestl wedi
gadael ei hôl ar ddyn ac anifail, a natur drwyddi draw wedi
ymddryllio, a bydd gwaith nid bychan i adgyweirio yn ol llaw.
Felly y gwnaeth ystorm yr erledigaeth ruthr brawychus ar<noinclude><references/></noinclude>
5sl4sn12mnku1c2egphxp42jxmpxiph