Wicidestun cywikisource https://cy.wikisource.org/wiki/Hafan MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Media Arbennig Sgwrs Defnyddiwr Sgwrs Defnyddiwr Wicidestun Sgwrs Wicidestun Delwedd Sgwrs Delwedd MediaWici Sgwrs MediaWici Nodyn Sgwrs Nodyn Cymorth Sgwrs Cymorth Categori Sgwrs Categori Tudalen Sgwrs Tudalen Indecs Sgwrs Indecs TimedText TimedText talk Modiwl Sgwrs modiwl Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 2 10285 38167 38011 2022-08-18T03:15:30Z AlwynapHuw 1710 wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]] #[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]] #[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]] #[[Ban wedy i dynny|Ban wedy i dynny gan William Salesbury]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia|Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia gan Abraham Mathews]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]] #[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)|Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn) gan John Gwyddno Williams]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Gwaith Ann Griffiths|Gwaith Ann Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Davies|Gwaith John Davies gan John Hughes]] #[[Gwaith Thomas Griffiths|Thomas Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Hughes|Gwaith John Hughes gan John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas|Gwaith John Thomas gan gan John Thomas, Lerpwl]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]] #[[Y Siswrn]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Llyfr Nest]] #[[O Law i Law]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Gwaith Alun]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl|Rhai o Gymry Lerpwl gan Anhysbys]] #[[Y Gelfyddyd Gwta|Y Gelfyddyd Gwta gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Rhyfeddodau'r Cread|Rhyfeddodau'r Cread Gwilym Owen (1880 - 1940)]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards|Cartrefi Cymru gan Owen Morgan Edwards]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg gan Owen Morgan Edwards]] #[[Llyfr Del|Llyfr Del gan Owen Morgan Edwards]] #[[Tro i'r De|Tro i'r De gan Owen Morgan Edwards]] #[[Yn y Wlad|Yn y Wlad gan Owen Morgan Edwards]] ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Diliau Meirion Cyf I]] #[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]] # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Er Mwyn Cymru.pdf]] ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]] 235/524 #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 37/360 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== #[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]] 13/58 #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] 19/40 #[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]] 0/49 #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] 36/98 #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] 0/68 #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] 11/82 #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] 15/100 #[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]] 11/99 #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]] 60/143 #[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]] 108/149 #[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]] 20/116 #[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]] 47/119 #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]] 26/121 #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] 33/135 #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] 12/121 #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] 0/106 #[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]] 59/160 #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] 32/128 #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] 45/130 #[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] 0/116 #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] 33/139 #[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]] 23/126 #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ 19/131 #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] 15/123 #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] 12/137 #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] 18/135 #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] 1/127 #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] 7/136 #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]124/356 #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] 6/140 #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] 5/168 #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ 1/160 #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] 10/170 #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] 1/131 #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] 10/140 #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]2/144 #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] 0/138 #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] 18/144 #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] 55/213 #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] 91/260 #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] 5/136 #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] 2/128 #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] 0/184 #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]] 40/202 #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] 0/168 #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] 0/136 #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] 0/176 #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] 24/90 #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] 0/140 #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] 0/140 #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] 0/135 #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] 0/196 #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] 0/202 #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] 7/247 #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] 0/246 #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] 0/254 #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] 0/226 #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] 8/272 #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] 0/266 #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] 0/288 #[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]] 28/304 #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] 7/316 #Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 69/388 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] 3/344 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] 0/349 #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] 1/340 #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] 0/388 #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] 14/323 #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] 0/324 #[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]] 0/314 #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]] 0/434 #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] 0/432 #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] 0/416 #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] 100/554 #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] 11/329 #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] 0/574 #[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]] 0/586 #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] 0/575 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] 0/588 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] 0/556 #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] 0/504 #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] 1/624 #[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]] 39/630 #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] 31/683 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]] 14/640 #[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]] 0/624 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] 0/626 #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] 20/666 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] 30/775 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] 14/772 #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] 8/884 #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] ffeil wedi ei llygrio ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]] #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:O Law i Law.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]] #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]] #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]] #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]] #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]] #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]] #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]] #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]] #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]] ===Saesneg=== #The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf] #The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf] #The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf] #Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf] #Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf] hkuz38f399qn2lwec5t4wlspfpotkwn 38178 38167 2022-08-18T04:20:23Z AlwynapHuw 1710 /* Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi */ wikitext text/x-wiki ==Wedi eu Cyhoeddi== #[[Llenyddiaeth Fy Ngwlad|Llenyddiaeth Fy Ngwlad gan Thomas Morris Jones (Gwenallt)]] #[[Aildrefniad Cymdeithas|Aildrefniad Cymdeithas gan R J Derfel]] #[[Yny lhyvyr hwnn|Yny lhyvyr hwnn gan John Prys]] #[[Ban wedy i dynny|Ban wedy i dynny gan William Salesbury]] #[[Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia|Hanes y Wladfa Gymreig yn Patagonia gan Abraham Mathews]] #[[Mesur Diogelwch ar Gludiant i Ddysgwyr (Cymru) 2011]] #[[Cymru Fu|Cymru Fu gan Isaac Foulkes]] #[[Coelion Cymru|Coelion Cymru gan Evan Isaac]] #[[Mesur Addysg (Cymru) 2011]] #[[Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn)|Bywyd a Chan Tomos Efans (Cyndelyn) gan John Gwyddno Williams]] #[[Bil Cymru Atebolrwydd a Grymuso Ariannol 2014]] #[[Lewsyn yr Heliwr (nofel)]] #[[Cynllun iaith Gymraeg Swyddfa Ysgrifennydd Gwladol Cymru 2010]] #[[Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd]] #[[Ar y Groesffordd]] #[[Caniadau ac ati]] #[[Caniadau Buddug]] #[[Cerddi a Baledi]] #[[Cyflafan Ofnadwy Dolgellau]] #[[Gwaith Ann Griffiths|Gwaith Ann Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Davies|Gwaith John Davies gan John Hughes]] #[[Gwaith Thomas Griffiths|Thomas Griffiths gan John Hughes]] #[[Gwaith John Hughes|Gwaith John Hughes gan John Hughes]] #[[Gwaith John Thomas|Gwaith John Thomas gan gan John Thomas, Lerpwl]] #[[Rhan o waith mewn Cernyweg Canol (Add. Ch. 19491)]] #[[Twm o'r Nant Cyf II (ab Owen)]] #[[William Jones (Nofel)]] #[[Cerddi'r Eryri]] #[[Chwedlau'r Aelwyd]] #[[Gwaith Dewi Wnion]] #[[Hanes Bywyd Thomas Williams, Capelulo]] #[[Plant Dic Sion Dafydd]] #[[Telynegion Maes a Môr]] #[[Tro yn Llydaw]] #[[Y Cywyddwyr Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Cofiant Daniel Owen: ynghyd a Sylwadau ar ei Ysgrifeniadau]] #[[Hanes Methodistiaeth Corris a'r Amgylchoedd]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 1]] #[[Gwaith Mynyddog Cyfrol 2]] #[[Bywyd a Gwaith Henry Richard AS]] #[[Gwaith Ceiriog]] #[[Gwaith Islwyn (Cyfres y Fil)]] #[[Y Siswrn]] #[[Gwaith Dafydd ap Gwilym]] #[[Diarhebion Cymru]] #[[Goronwy Owen - Detholiad o'i Farddoniaeth]] #[[Cân neu Ddwy]] #[[Llyfr Nest]] #[[O Law i Law]] #[[Rhodd Mam i'w Phlentyn]] #[[Hanes llenyddiaeth ac enwogion Llanllechid a Llandegai]] #[[Gwaith S.R.]] #[[Oll synnwyr pen Kembero ygyd]] #[[Ceris y Pwll]] #[[Gwaith Alun]] #[[Straeon y Pentan]] #[[Traethawd ar Hanes Plwyf Merthyr]] #[[Hanes Bywyd ac Anturiaethau Dr Livingstone]] #[[Hanes Pedr Fawr, Ymerawdwr Rwssia]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf I]] #[[Griffith Ellis Bootle, Cymru Cyf 23, 1902]] #[[Catherine Prichard (Buddug), Cymru, Cyfrol 39, 1910]] #[[Penillion Telyn Llyfrau'r Ford Gron]] #[[Rhai o Gymry Lerpwl|Rhai o Gymry Lerpwl gan Anhysbys]] #[[Y Gelfyddyd Gwta|Y Gelfyddyd Gwta gan Thomas Gwynn Jones]] #[[Rhyfeddodau'r Cread|Rhyfeddodau'r Cread Gwilym Owen (1880 - 1940)]] #[[Cartrefi Cymru, O. M. Edwards|Cartrefi Cymru gan Owen Morgan Edwards]] #[[Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg|Clych Adgof - penodau yn hanes fy addysg gan Owen Morgan Edwards]] #[[Llyfr Del|Llyfr Del gan Owen Morgan Edwards]] #[[Tro i'r De|Tro i'r De gan Owen Morgan Edwards]] #[[Yn y Wlad|Yn y Wlad gan Owen Morgan Edwards]] ==Wedi eu cyhoeddi heb sgan== #[[Yr Hwiangerddi (O M Edwards)]] #[[Hanes Cymru O M Edwards Cyf II]] #[[Pascon Agan Arluth]] #[[Cyfieithiadau o gerddi i'r Gymraeg]] ==Wedi eu prawfddarllen heb eu cyhoeddi== #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Diliau Meirion Cyf I]] (Testun yn gywir ond angen gwrio y cystrawen cyhoeddi) #[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]] # [[Enwogion Ceredigion]] # [[Indecs:Er Mwyn Cymru.pdf]] ==Rhannau wedi eu cyhoeddi== #[[Enwogion Sir Aberteifi]] 13/187 #[[Y Tadau Methodistaidd Cyfrol I]] 235/524 #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 37/360 #[[Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion Cymru 1867-Cyf I]] 31/683 ==Angen eu prawfddarllen== #[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]] 13/58 #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] 19/40 #[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]] 0/49 #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] 36/98 #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] 0/68 #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] 11/82 #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] 15/100 #[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]] 11/99 #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]] 60/143 #[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]] 108/149 #[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]] 20/116 #[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]] 47/119 #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]] 26/121 #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] 33/135 #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] 12/121 #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] 0/106 #[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]] 59/160 #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] 32/128 #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] 45/130 #[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] 0/116 #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] 33/139 #[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]] 23/126 #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ 19/131 #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] 15/123 #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] 12/137 #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] 18/135 #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] 1/127 #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] 7/136 #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]]124/356 #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] 6/140 #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] 5/168 #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ 1/160 #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] 10/170 #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] 1/131 #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] 0/116 #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] 0/128 #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] 10/140 #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]]2/144 #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] 0/138 #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] 18/144 #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] 55/213 #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] 91/260 #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] 5/136 #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] 2/128 #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] 0/184 #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]] 40/202 #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] 0/168 #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] 0/136 #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] 0/176 #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] 24/90 #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] 0/140 #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] 0/140 #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] 0/135 #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] 0/196 #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] 0/134 #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] 0/182 #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] 0/202 #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] 7/247 #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] 0/246 #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] 0/254 #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] 0/226 #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] 8/272 #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] 0/266 #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] 0/288 #[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]] 28/304 #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] 7/316 #Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] 69/388 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] 3/344 #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] 0/349 #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] 1/340 #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] 0/388 #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] 14/323 #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] 0/324 #[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]] 0/314 #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]] 0/434 #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] 0/432 #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] 0/416 #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] 100/554 #[[Indecs:Testament Newydd ein Harglwydd a'n Hiachawdwr Iesu Grist.djvu]] 11/329 #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] 0/574 #[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]] 0/586 #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] 0/575 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] 0/588 #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] 0/556 #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] 0/504 #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] 1/624 #[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]] 39/630 #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] 31/683 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]] 14/640 #[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]] 0/624 #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] 0/626 #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] 20/666 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] 30/775 #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] 14/772 #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] 8/884 #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] ffeil wedi ei llygrio ==Wedi sganio efo peiriant Wiki UK== #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] #[[Indecs:Yn y Wlad.pdf]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Del (OME).pdf]] #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:O Law i Law.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Ceris y Pwll.pdf]] #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] #[[Indecs:Penillion Telyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Owen.pdf]] #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] #[[Indecs:Tro i'r De.pdf]] #[[Indecs:Yr Hwiangerddi (O M Edwards).pdf]] #[[Indecs:Y Gelfyddyd Gwta.pdf]] #[[Indecs:Rhyfeddodau'r Cread.pdf]] #[[Indecs:Ar y Groesffordd.pdf]] #[[Indecs:Tom Ellis Gwladgarwr a Gwleidydd.pdf]] #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Daffr Owen.pdf]] #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] #[[Indecs:Lewsyn yr Heliwr 01.pdf]]‎ #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]] ===Saesneg=== #The History of The Great European War Vol 1 [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_The_Great_European_War_Vol_1.pdf] #The History of The Great European War Vol II [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_II.pdf] #The History of The Great European War Vol III [https://en.wikisource.org/wiki/Index:The_History_of_the_Great_European_War_Vol_III.pdf] #Kalendars of Gwynedd [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Kalendars_of_Gwynedd.pdf] #Speeches and addresses by the late Thomas E. Ellis M.P. [https://en.wikisource.org/wiki/Index:Speeches_and_addresses_by_the_late_Thomas_E_Ellis_M_P.pdf] hdlu5i75eogkk9brhaadggu0ju0wi6b 0 11210 38166 37814 2022-08-18T03:14:12Z AlwynapHuw 1710 wikitext text/x-wiki #[[Indecs:Traethawd ar enwogion Swydd Feirion etc.pdf]] #[[Indecs:Hanes Methodistiaeth Gorllewin Meirionydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Edeyrnion.pdf]] #[[Indecs:Robert Owen, Apostol Llafur, Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Canmlwyddiant Wesleyaeth Gymreig.pdf]] #[[Indecs:Hanes Plwyf Llanegryn.pdf]] #[[Indecs:Hanes Mynachdai.pdf]] #[[Indecs:Cerddi Hanes.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur Cymraeg a Saesneg Byr, Cyfres y Fil.pdf]] #[[Indecs:Wat Emwnt.pdf]]‎ #[[Indecs:Ystoriau Siluria..pdf]]‎ #[[Indecs:Y Geilwad Bach.pdf]] #[[Indecs:Tri chryfion byd.pdf]] #[[Indecs:Dewi Wyb (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Brethyn Cartref.pdf]] #[[Indecs:Cantref Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Gloywi Cymraeg.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Nant Nantlle.pdf]] #[[Indecs:Hynafiaethau Llandegai a Llanllechid.pdf]] #[[Indecs:Yr athrawes o ddifrif.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Joshua Thomas.pdf]] #[[Indecs:Gwaith-Gwilym-Hiraethog-CyK.djvu]] #[[Indecs:Ap-Vychan-CyK.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Gwilym Marles.pdf]] #[[Indecs:Ieuan Glan Geirionydd (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Caneuon Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Cofiant a gweithiau Risiart Ddu o Wynedd.djvu]] #[[Indecs:Cofiant James Davies Radnor O.djvu]] #[[Indecs:Cofiant y diweddar Barch Robert Everett.pdf]] #[[Indecs:Geiriadur bywgraffyddol o enwogion cymru 1867-Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Geiriadur Bywgraffyddol o Enwogion cymru Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Hunangofiant Rhys Owen, Gweinidog Bethel.pdf]] #[[Indecs:Oriau'r Hwyr.pdf]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf I.djvu]] #[[Indecs:Y tadau methodistaidd Cyf II.djvu]] #[[Indecs:Y trydydd cynyg Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Yr ail Gynnyg, Mynyddog.djvu]] #[[Indecs:Profedigaethau Enoc Huws.pdf]] #[[Indecs:Caniadau John Morris-Jones.djvu]] #[[Indecs:Gwaith barddonol Islwyn - 1832-1878 (IA gwaithbarddonoli00islw).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol I.djvu]] #[[Indecs:Methodist Cymru Cyfrol II.djvu]] #[[Indecs:Methodistiaeth Cymru Cyfrol III.djvu]] #[[Indecs:Aleluia - neu, lyfr o hymnau (IA aleluianh00will).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 1 (IA pantycelyn gweithiau1).pdf]] #[[Indecs:Gweithiau William Pant-y-Celyn, cyfrol 2 (IA pantycelyn gweithiau2).pdf]] #[[Indecs:Gweledigaethau y bardd cwsg (IA gweledigaethauy00wynn).pdf]] #[[Indecs:Llyfr emynau (IA llyfrem00jone).pdf]] #[[Indecs:Mabinogion - (o Lyfr coch Hergest) (IA mabinogionolyfrc00edwa).pdf|Mabinogion J M Edwards Cyf 2]] #[[Indecs:Mabinogion J M Edwards Cyf 1.pdf]] #[[Indecs:Eben Fardd (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Dwyrain Meirionydd.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Cymru Owen Jones Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Beirdd y Bala.pdf]] #[[Indecs:Drych y Prif Oesoedd 1902.djvu]] #[[Indecs:Cwm Eithin.pdf]] #[[Indecs:Teithiau a Helyntion Meurig Ebrill.pdf]] #[[Indecs:Diliau Meirion Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Clasuron Rhyddiaith Cymru.pdf]] #[[Indecs:Cofiant Dafydd Rolant Pennal.pdf]] #[[Indecs:Methodistiaeth Môn.pdf]] #[[Indecs:Cofiant am y Parch Richard Humphreys.djvu]] #[[Indecs:Gwaith Huw Morus.pdf]] #[[Indecs:Hanes Niwbwrch (IA hanes-niwbwrch001ro).pdf]] #[[Indecs:Hanes ac ystyr enwau lleoedd yn Môn.pdf]] #[[Indecs:Iolo Goch (Ab Owen).pdf]] #[[Indecs:Yr Ogof.pdf]] #[[Indecs:Taith y pererin darluniadol.pdf]] #[[Indecs:Seren Tan Gwmwl.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Haf.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Wig.pdf]] #[[Indecs:Gwreichion y Diwygiadau.pdf]] #[[Indecs:Casgliad o ganeuon Cymru.pdf]] #[[Indecs:Wil Brydydd y Coed.pdf]] #[[Indecs:Hanes Morganwg (IA hanesmorganwg00morggoog).pdf]] #[[Indecs:Bywgraffiad y diweddar barchedig T. Price (IA bywgraffiadydiwe00evan).pdf]] #[[Indecs:Camrau mewn grammadeg Cymreig (IA camraumewngramma00apiw).pdf]] #[[Indecs:Hanes Cymru America.djvu]] #[[Indecs:Cofiant David Davies, Bermo.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Sion Cent.pdf]] #[[Indecs:Prif Emynwyr Cymru.pdf]] #[[Indecs:Dafydd Jones o Drefriw (1708-1785).pdf]] #[[Indecs:Iolo Morganwg (Cadrawd).pdf]] #[[Indecs:Diwrnod yn Nolgellau.pdf]] #[[Indecs:Hanes Annibyniaeth ym Mhlwyf Ffestiniog.pdf]] #[[Indecs:Dechreuad a Chynydd y Methodistiaid Calfinaidd yn Abergele, Pensarn etc.pdf]] #[[Indecs:Emrys (Cyfres y Fil).pdf]] #[[Indecs:Cerrig y Rhyd.pdf]] #[[Indecs:Gwaith yr Hen Ficer.pdf]] #[[Indecs:Capelulo (Elfyn).pdf]] #[[Indecs:Dr W Owen Pughe.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Owen Gruffydd, Llanystumdwy.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Hugh Jones, Maesglasau.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Goronwy Owen Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf I.pdf]] #[[Indecs:Enwogion y Ffydd Cyf II.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Edward Richard.pdf]] #[[Indecs:Gwaith Ieuan Brydydd Hir.pdf]] #[[Indecs:Er mwyn Iesu - pregethau, &c t (IA ermwyniesupreget00jone).pdf]] #[[Indecs:Traethodau ac Areithiau R J Derfel.pdf]] #[[Indecs:Hanes Llenyddiaeth Gymreig o 1320 hyd 1650.pdf]] #[[Indecs:Er Mwyn Cymru.pdf]] #[[Indecs:Y Cychwyn.pdf]] #[[Indecs:Llyfr Emynau MC a MW 1930.pdf]] #[[Indecs:Tro Trwy'r Gogledd.pdf]] 2b77ks7jl544yy6xg0qxltnwq9uizat 104 13874 38170 25527 2022-08-18T03:42:35Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|<big>RHAGYMADRODD</big>}} ANWYL A HOFF GYDWLADWYR, yn ''Feirdd a Llenorion Cymreig o bob graddau,''-Wele fi wedi achub y cyfleusdra presenol i gasglu yn nghyd ac argraffu ychydig o’m Cyfansoddiadau Barddonol, y rhai a gyfansoddais ar wahanol amserau, ac ar amrywiol destunau. Nid ydyw y Casgliad hwn yn cynnwys hanner fy ngweithiau ; oblegid dechreuais gyfansoddi pan yn fachgenyn o saith i wyth oed, ac aeth lluaws o ffrwyth fy myfyrdodau yn yr adegau hyny ar ddifancoll o herwydd fy esgeulusdra i ddiogelu yr ysgrifau gwreiddiol. Yr wyf yn gwybod am bymtheg o gerddi, a deuddeg o garolau, heblaw cannoedd lawer o englynion, sydd wedi myned ar goll. Nid wyf yn honi perffeithrwydd mewn dim o'm cyfansoddiadau, ac ni anturiais ymgyrhaedd at ryw bethau mawrion, namyn ychydig awdlau byrion, englynion, ac ambell gân rydd. Oddeutu hanner can’ mlynedd yn ol, cefais rai misoedd o gyfeillach yr hen fardd athrylithgar Thomas Edwards (Twm o'r Nant ) yn y Bala, a dygwyddodd i mi yfed cryn lawer o'i ysbryd, can belled ag yr oedd yn milwrio yn erbyn egwyddorion treisiawl a gorthrymus; ond ymgedwais, hyd y gellais, rhag ymyraeth mewn un modd â chymeriadau personol neb, gan gofio ychydig linellau a welais yn un o ysgrifau yr hen fardd uchod, y rhai, yr wyf yn meddwl, oedd yn debyg i hyn, {{center block| <poem> "—Gorau'r lleia' siarado, Gan y cynhyrfa llawer un swrth, Mae'n debygol, wrth ei bigo. " </poem> }} Felly cymerais addysg oddiwrthynt; ac yn hytrach na gwneud caniadau tuchanol i bersonau unigol, ymosodais ar egwyddorion a ymddangosent i mi yn ddrwg, a phleidiais, hyd y gellais, egwyddorion da. Gwel y darllenydd fod y Casgliad hwn yn cynnwys ymosodiadau collfarnol ar bron bob pechod gwaradwyddus a gyflawnir yn y byd drwg presenol. Yn awr, nid oes genyf ond ei gyflwyno fel y mae i sylw a nawdd fy nghydwladwyr caredig, yn Eglwyswyr ac yn Ymneillduwyr, o bob graddau, y rhai sydd wedi dangos cymaint o’u hewyllys da i'm cynnorthwyo yn fy anturiaeth bwysig, a hynny<noinclude><references/></noinclude> pzc9kqol74mab5kzfkkyb1a27xdfapx 104 13878 38171 28658 2022-08-18T03:43:23Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{canoli|<big>Y CYNNWYSIAD</big>}} * [[Diliau Meirion Cyf I|Y Wyneb-ddalen (Title -page)]] * [[Diliau Meirion Cyf I|Y Cyflwyniad]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Anerchiadau i'r Gwaith|Anerchiadau i'r Gwaith]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Rhagymadrodd|Rhagymadrodd]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Rhagdraeth|Rhagdraeth]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Awdl Ioseph|Awdl Ioseph]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Debora a Barac|Debora a Barac]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Cân Debora a Barac|Cân Debora a Barac]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Elias ar ben Carmel|Elias ar ben Carmel]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Ahab a Jezebel|Ahab a Jezebel]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Fflangell i Genfigen|Fflangell i Genfigen]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Y "V Fawr," a "Fo Fo"|Y "V Fawr," a "Fo Fo"]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Y Cybydd|Y Cybydd]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Eglwysi Rhufain a Lloegr|Eglwysi Rhufain a Lloegr - Ymdrechfa rhwng y Fam a'r Ferch yn 1851.]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Richard Cobden, Yswain, A.S.|Richard Cobden, Yswain, A.S.]] * [[Diliau Meirion Cyf I/Anerchiad i'r Dysgedydd|Anerchiad i'r DYSGEDYDD ar ddechreuad ei 29 oed]] * Myfyrdod y Bardd yn ei 70 mlwydd oed, 1850 * Priodas H. J. Reveley, Ysw., Brynygwin, Dolgellau * Ysgol Frutanaidd Dolgellau * Merched Ieuainc Dolgellau * Marwnad Evan James, (Ieuan ap Iago ). * Coffadwriaeth J. Williams, Dolgellau * Marwnad Daniel O'Connell, A. S * Coffadwriaeth am y diweddar Barch. Samuel Jones * Coffadwriaeth Thomas Hartley, Ysw., Llwyn, Dolgellau * Marwnad H. Reveley, Ysw., Brynygwin, Dolgellau * Marwnad J. Edwards, Ysw., Dolserau, ger Dolgellau * Achau Dafydd Frenin * Gwerthfawrogrwydd y Gair * Flangell i'r Tyngwyr * Drygedd Meddwdod * Adgyfodiad Dysgeidiaeth yn Nolgellau.<noinclude><references/></noinclude> h5zgqpqjxa19h4hjswbdcnhsx4ugyrn 104 13960 38172 25861 2022-08-18T03:47:48Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><big>MERCHED IEUAINC DOLGELLAU.</big> <small>''Canmoliaeth iddynt am eu hymdrechion llwyddiannus</br>i werthu tocynnau er cynnorthwy arianol i'r Ysgol flaenorol.</small> {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> RHINWEDD gwaith da rhïanod—a urddodd ::Ein harddwych gyfarfod, :Cannoedd o fàn docynod :Werthasant, rhyglyddant glod. : Aethon ' yn heirddion mewn hwyl—gu wempawg ::O gwmpas eu gorchwyl, :Yn drefnus, gweddus, a gwyl, :Ar unwaith, do, rai anwyl. : Gonest fuont heb gynen—na phoethwyllt ::Effeithiau cenfigen, :Mal un corff, nes llwyr orphen :Yn goeth bur eu gwaith i ben. : Gwelwyd eu bod o galon—yn meddwl ::Am addysg i'r tlodion, :A rhoi'r ysgol haeddol hon :Uwch eraill dan ei choron. : Haeddent gael clod cyhoeddus—ac hefyd ::Eu cyfarch yn barchus, :Hawdd iawn yr ân' hwy'n ddi rus, :Gwyddom, at bob gwaith gweddus. Effeithiau doniau rhyw deg—yn nerthol ::Wnan ' wyrthiau heb attreg; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 90a3dh37vm4opt7gw71y1q87s0kc9x1 38173 38172 2022-08-18T03:48:50Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|<big>MERCHED IEUAINC DOLGELLAU.</big>}} {{c|<small>''Canmoliaeth iddynt am eu hymdrechion llwyddiannus</br>i werthu tocynnau er cynnorthwy arianol i'r Ysgol flaenorol.</small>}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> RHINWEDD gwaith da rhïanod—a urddodd ::Ein harddwych gyfarfod, :Cannoedd o fàn docynod :Werthasant, rhyglyddant glod. : Aethon ' yn heirddion mewn hwyl—gu wempawg ::O gwmpas eu gorchwyl, :Yn drefnus, gweddus, a gwyl, :Ar unwaith, do, rai anwyl. : Gonest fuont heb gynen—na phoethwyllt ::Effeithiau cenfigen, :Mal un corff, nes llwyr orphen :Yn goeth bur eu gwaith i ben. : Gwelwyd eu bod o galon—yn meddwl ::Am addysg i'r tlodion, :A rhoi'r ysgol haeddol hon :Uwch eraill dan ei choron. : Haeddent gael clod cyhoeddus—ac hefyd ::Eu cyfarch yn barchus, :Hawdd iawn yr ân' hwy'n ddi rus, :Gwyddom, at bob gwaith gweddus. Effeithiau doniau rhyw deg—yn nerthol ::Wnan ' wyrthiau heb attreg; </poem> |}<noinclude><references/></noinclude> 7qbtsno1xqwvza8xzxg9hsr38berxqq 104 13961 38174 25862 2022-08-18T03:51:25Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> :A gwir chwaeth eu geiriau chweg :Agorant galon gàreg. Gwae'r dynion geir i'w denu—à bwriad ::Wiberaidd o'u llygru; :Cyrcher i delm carchar du :Y gwylliaid i'w flangellu. </poem> |} </br> {{c:<big>MARWNAD EVAN JAMES,</big>}} {{c:(IEUAN AP IAGO)}} <small>''Bardd o Lanfachreth, swydd Feirion, yr hwn a </br>ymadawodd â'rfuchedd hon Medi 18fed, 1804.''</small> {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> GALAR o bryd bwygilydd—a chroesau, ::Echrysawl ystormydd, :Rhyw chwerw boen a chur beunydd :Dwys iawn, i'm gorfodi sydd. : Angau, gawr nerthfawr ei nôd—gyrhaeddiff ::Bob graddau i'r beddrod, :Gorfydd ei finiawg arfod :Bob dyn ar hynt, bawb dan rhod. Dygodd fy ngharedigol—wir gyfaill, ::Wr gwiwfwyn crefyddol, :Minnau gaf ofid mewnol :Mawr iawn yma ar ei ol. : Mewn hiraeth trwmgaeth bob tro rwy'n myfyr ::Am Ifan ap Iago; :Wyf yn brudd o'iddwfn briddo :Mewn main rych yn min man ro. </poem> |} </br><noinclude><references/></noinclude> d4yh323lpzjl9rvdsxb2tvaw93uuf9z 38175 38174 2022-08-18T03:51:49Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> :A gwir chwaeth eu geiriau chweg :Agorant galon gàreg. Gwae'r dynion geir i'w denu—à bwriad ::Wiberaidd o'u llygru; :Cyrcher i delm carchar du :Y gwylliaid i'w flangellu. </poem> |} </br> {{c|<big>MARWNAD EVAN JAMES,</big>}} {{c|(IEUAN AP IAGO)}} <small>''Bardd o Lanfachreth, swydd Feirion, yr hwn a </br>ymadawodd â'rfuchedd hon Medi 18fed, 1804.''</small> {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> GALAR o bryd bwygilydd—a chroesau, ::Echrysawl ystormydd, :Rhyw chwerw boen a chur beunydd :Dwys iawn, i'm gorfodi sydd. : Angau, gawr nerthfawr ei nôd—gyrhaeddiff ::Bob graddau i'r beddrod, :Gorfydd ei finiawg arfod :Bob dyn ar hynt, bawb dan rhod. Dygodd fy ngharedigol—wir gyfaill, ::Wr gwiwfwyn crefyddol, :Minnau gaf ofid mewnol :Mawr iawn yma ar ei ol. : Mewn hiraeth trwmgaeth bob tro rwy'n myfyr ::Am Ifan ap Iago; :Wyf yn brudd o'iddwfn briddo :Mewn main rych yn min man ro. </poem> |} </br><noinclude><references/></noinclude> j8hgzcfine3hwuqzxl00e3cm45lw4v7 38176 38175 2022-08-18T03:53:47Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> :A gwir chwaeth eu geiriau chweg :Agorant galon gàreg. Gwae'r dynion geir i'w denu—à bwriad ::Wiberaidd o'u llygru; :Cyrcher i delm carchar du :Y gwylliaid i'w flangellu. </poem> |} </br> <section begin="bbb"/><section end="bbb"/> <section begin="ccc"/>{{c|<big>MARWNAD EVAN JAMES,</big>}} {{c|(IEUAN AP IAGO)}} {{c|<small>''Bardd o Lanfachreth, swydd Feirion, yr hwn a </br>ymadawodd â'r fuchedd hon Medi 18fed, 1804.''</small>}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> GALAR o bryd bwygilydd—a chroesau, ::Echrysawl ystormydd, :Rhyw chwerw boen a chur beunydd :Dwys iawn, i'm gorfodi sydd. : Angau, gawr nerthfawr ei nôd—gyrhaeddiff ::Bob graddau i'r beddrod, :Gorfydd ei finiawg arfod :Bob dyn ar hynt, bawb dan rhod. Dygodd fy ngharedigol—wir gyfaill, ::Wr gwiwfwyn crefyddol, :Minnau gaf ofid mewnol :Mawr iawn yma ar ei ol. : Mewn hiraeth trwmgaeth bob tro rwy'n myfyr ::Am Ifan ap Iago; :Wyf yn brudd o'iddwfn briddo :Mewn main rych yn min man ro. </poem> |} </br> <section end="ccc"/><noinclude><references/></noinclude> 1s17sfyal6u04gu6xpbcg1bycnwhtrm 38177 38176 2022-08-18T03:54:22Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> :A gwir chwaeth eu geiriau chweg :Agorant galon gàreg. Gwae'r dynion geir i'w denu—à bwriad ::Wiberaidd o'u llygru; :Cyrcher i delm carchar du :Y gwylliaid i'w flangellu. </poem> |} </br> <section begin="bbb"/><section end="bbb"/> <section begin="ccc"/>{{c|<big>MARWNAD EVAN JAMES,</big>}} {{c|(IEUAN AP IAGO)}} {{c|<small>''Bardd o Lanfachreth, swydd Feirion, yr hwn a ymadawodd â'r fuchedd hon Medi 18fed, 1804.''</small>}} {| style="margin-left: auto; margin-right: auto; border: none;width:310px" |<poem> GALAR o bryd bwygilydd—a chroesau, ::Echrysawl ystormydd, :Rhyw chwerw boen a chur beunydd :Dwys iawn, i'm gorfodi sydd. : Angau, gawr nerthfawr ei nôd—gyrhaeddiff ::Bob graddau i'r beddrod, :Gorfydd ei finiawg arfod :Bob dyn ar hynt, bawb dan rhod. Dygodd fy ngharedigol—wir gyfaill, ::Wr gwiwfwyn crefyddol, :Minnau gaf ofid mewnol :Mawr iawn yma ar ei ol. : Mewn hiraeth trwmgaeth bob tro rwy'n myfyr ::Am Ifan ap Iago; :Wyf yn brudd o'iddwfn briddo :Mewn main rych yn min man ro. </poem> |} </br> <section end="ccc"/><noinclude><references/></noinclude> af2bf6vbjhbj7z1drbp081u59yne3rv 104 14361 38168 26484 2022-08-18T03:27:19Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> Ni chrogir yn Meirion ddim lladron rhag llaw, Na chreulon, anbirion lofruddion dan fraw— Alltudir hwy bellach fel bawiach y byd, I ganol gwlad estron, yn gaethion i gyd. :::::Ebrill 25, 1858. </poem> }} {{c|ENGLYNION}} {{c| MISS MARY RICHARDS, am ei dewrder yn dàl drwg weithredwr ydoedd wedi tori cloau, ac ar ddianc allan, yn Ngharchardy Dolgellau.}} {{center block| <poem> Mwy o orchest a wna merched—lliwgar ::Fo'n llygad agored; :Pellach heb gel gwnant weled :Na rhai meibion gwreiddlon gred. Mair enwog a'i mawr rinau,—wech eurdeg ::Carchardy Dolgellau, :Haeddai hon glod heddyw'n glau :Gan ddynion âg iawn ddoniau. Di-ball y chwiliodd allan,—ddichellion ::Erchyllig leidr aflan; :A'r modd 'dyfeisiodd y fan I ddiengyd yn ddi-yngan. Mair landeg, ffriwdeg a ffraeth,—ddillynaid ::A llawn o wybodaeth. :Canfod, ac adnabod wnaeth, :Ei fwriad drwg a'i fariaeth. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> jkd483sxygf63601fw0a6gk0xtsmud0 38169 38168 2022-08-18T03:27:41Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> Ni chrogir yn Meirion ddim lladron rhag llaw, Na chreulon, anbirion lofruddion dan fraw— Alltudir hwy bellach fel bawiach y byd, I ganol gwlad estron, yn gaethion i gyd. :::::Ebrill 25, 1858. </poem> }} {{c|ENGLYNION}} {{c|MISS MARY RICHARDS, am ei dewrder yn dàl drwg weithredwr ydoedd wedi tori cloau, ac ar ddianc allan, yn Ngharchardy Dolgellau.}} {{center block| <poem> Mwy o orchest a wna merched—lliwgar ::Fo'n llygad agored; :Pellach heb gel gwnant weled :Na rhai meibion gwreiddlon gred. Mair enwog a'i mawr rinau,—wech eurdeg ::Carchardy Dolgellau, :Haeddai hon glod heddyw'n glau :Gan ddynion âg iawn ddoniau. Di-ball y chwiliodd allan,—ddichellion ::Erchyllig leidr aflan; :A'r modd 'dyfeisiodd y fan I ddiengyd yn ddi-yngan. Mair landeg, ffriwdeg a ffraeth,—ddillynaid ::A llawn o wybodaeth. :Canfod, ac adnabod wnaeth, :Ei fwriad drwg a'i fariaeth. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> dmrif19nvcvvaxql7zyaa5wyj95a9tr 104 19925 38094 2022-08-17T12:18:32Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Thomas James, Cerigcadarn, o ba un y mae a ganlyn yn esiampl:— “Cymdeithas. Llanfair-muallt. Cynghorwr, Thomas Bowen :— {| class="wikitable" |Enwau yr Aelodau. |Eu Sefyllfa. |- |Thomas James |Tystiolaeth lawn ac arosol |- |Thomas Bowen |Mewn rhyddid helaeth |- |Evan Evans |Wedi cael tystiolaeth, ond yn wan mewn gras |- |Sarah Williams |Wedi ei chyfiawnhau,ac wedi dod allan o'r ffwrnais |- |Sarah James |Tystiolaeth gyflawn ond mewn dirfawr gaethiwed |- |Eliza Bowen |Yn gyffelyb, ond i raddau wedi ei gadael |- |Elenor Jones |Yn dechrau ymadfer o'i gwrthgiliad |- |Gwen James | rowspan="3" |Wedi mynd i ogoniant fel yr ydwyf yn credu |- |Susan James |- |Gwen Kinsey |} Rhif yr aelodau yma oeddynt 13. "Cymdeithas Llanafan. Cynghorwyr anghyoedd, Edward Bowen a Thomas Bowen:— {| class="wikitable" |Enwau yr Aelodau |Eu Sefyllfa |- |Rice Price |Yn dwyn tystiolaeth yn ei gystudd |- |Thomas Price |Yn gyffelyb, ond wedi colli llawer o'i gariad a'i zêl, gan fod wedi ei faglu yn y byd |- |Thomas Jones |Mewn caethiwed dirfawr. Yn dysgwyl |- |Stephen Jones |Dan lawer o dywyllwch |- |James Evans |Yn wan mewn gras ond yn dysgwyl |- |Thomas Bowen |Tystiolaeth lawn yn aml, ond nid yn arosol |- |Edward Bowen |Tystiolaeth lawn ac arosol |- |Eliza Evans |Tan lawer o amheuon oblegyd grym llygredigaeth |- |Mary Jones |Y gair hwn wedi ei selio iddi hi: "A chariad Tragwyddol y'th gerais" |- |Catherine Jones |Tystiolaeth hyfryd o gariad Duw |- |Mary Price |Yn un modd |- |Diana Evans |Yn rhodio yn agos at Dduw ond mewn llawer o amheuon |- |Margaret Bound |Tystiolaeth lawn |} Tri-ar-ddeg oedd rhif yr aelodau yma yn ogystal. Llanwrtyd. Cynghorwr anghyoedd Rice Morgan:— {| class="wikitable" |Rice Morgan |Yn rhodio yn agos, ond mewn peth amhaeaeth |- |David Williams |Nid yw wedi ei adael mewn un gradd o amheuaeth |- |Rice Williams |Ei gyflwr yn tywyll iawn |- |Thomas Lloyd |Efe yn tybio darfod iddo gael tystiolaeth ond eraill heb eu llawn foddloni yn ei gyflwr |- |Edward Winston |Mewn caethiwed mawr |- |Roderick Rice |Mewn caethiwed a thywyllwch |- |Ann Lloyd |Yn ceisio yn ddyfal ond mewn treialon dirfawr |- |Eliza Evans |Ar y ffordd yn ceisio |- |Margaret Evans |Yn ei chariad cyntaf |- |Eliza Williams |Yn llwythog o anghrediniaeth |} Yr oedd 28 o aelodau yn perthyn i'r gymdeithas hon, a dywedir ei bod yn myned yn y blaen yn hyfryd. Rhydd gyfrif cyffelyb am seiadau Merthyr Cynog, Llandyfathen, Cerigcadarn, Llanddewi'r Cwm, a Llaneigion. Y mae ei sylwadau ar gyflyrau y gwahanol aelodau i'r pwynt, ac yn fynych yn brydferth. Dywed am un William Saunders, Llaneigion: "Gwedi bod mewn dirfawr amheuaeth gyda golwg ar dduwdod Crist, ond yn awr creda nid yn unig ei fod yn Dduw, ond hefyd yn Dduw iddo ef." Am un Mrs. P., o'r un seiat, dywed: "Medd dystiolaeth lawn, ac y mae yn rhodio yn agos, ond nid yw ei henw wedi ei ysgrifenu, am fod y gŵr yn bytheirio ac yn erlid." Ychwanega am yr un gymdeithas: "Y mae saith yn ychwaneg i ddod i mewn." Dengys y cofnodion hyn ddirfawr wahaniaeth parthed ysprydolrwydd meddwl rhwng y Methodistiaid a'r Ymneillduwyr oeddynt yn y wlad o'u blaen. Dospartha Dr. John Evans, yn y daflen y cyfeiriasom ati yn barod, y rhai a berthynent i'r Anghydffurfwyr yn ol eu sefyllfa fydol; rhenir hwy i ynadon, ysweiniaid, rhai yn meddu pleidlais yn y sir neu y fwrdeisdref, rhydd-ddeiliaid, amaethwyr, masnachwyr, a labrwyr. Nid yw yr hen gynghorwr o Gerigcadarn yn prisio dim parthed safle fydol aelodau y gwahanol seiadau; dibwys ganddo pa un ai labrwyr ynte ustusiaid ydynt; rhana efe hwy yn ol eu cyflwr ysprydol, sef rhai wedi eu cyfiawnhau, rhai yn dyfal geisio, a rhai dan draed amheuon, &c. Yr oedd y Methodistiaid cyntaf yn byw gymaint yn y Presenoldeb Dwyfol, fel nad oedd mân wahaniaethau y byd o un pwys yn eu golwg. Eithr y mae<noinclude><references/></noinclude> byxqdcw5emekdqsu9ff9luccb04lw54 104 19926 38095 2022-08-17T12:28:55Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Thomas James heb orphen ei adroddiad. Fel hyn y dywed am y seiadau canlynol :— <poem> Trefecca Heb fod mewn trefn. Llangamarch Newydd ei ffurfio. Cynghorwr anghyoedd — David. Rhif, oddeutu 14. Llwyncoll Mewn trefn, ond nid yw yn gyfleus i mi rhoddi eì chyfrif. Llanfihangel Nant-Bran—Y seiat newydd ei ffurfio. Llanfibangel Fechan—Ni wnant eto ymostwng i unrhyw drefn. Tref Aberhonddu—Heb eì ffurfio. Llangors Heb ddod i drefn. Cilhonwy—Y seiat tan Mr. Beaumont. Dyserth—Heb gael ei phrofi. Dywed fod yr aelodau y rhydd gyfrif o honynt yn 134, ond y byddai y cyfanswm yn sicr o fod yn 200. Cofier mai rhan o Frycheiniog oedd dan ei ofal. Terfyna yn y modd a ganlyn: "Bendigedig fyddo ein Hiachawdwr am hyn o ddechreuad, gan obeithio y gwna efe ei Jerusalem yn llawenydd yr holl ddaear, oblegyd yn wir eto y mae lle. Am hyn, gweddïwch lawer drosom, a throsof fi, yr annheilwng— THOS JAMES." Cymerer eto adroddiad Morgan Jones, arolygwr dros ranau o Fynwy. Fel hyn yr ysgrifena efe: “GOETRE. Y maent yn 13 o rif, gydag un goruchwyliwr drostynt, yr hwn sydd ŵr tra gofalus. Nid oes yma ond dau ŵr priod, a dim un sengl. Derbyniwyd dau yn ddiweddar, un yn wraig mor hawddgar yn ei hyspryd a'r un o'r lleill. Y mae rhai, fel yr wyf yn credu, yn Gristionogion, ond heb uno eto a'r seiat breifat. Y mae yr aelodau wedi profi mesur o ryddid, neu amlygrwydd eu bod wedi cael eu cyfiawn- hau, bawb o honynt ond un, rhai fwy, a rhai lai. . . . Meddant ryddid mawr at eu gilydd, ac at y brawd Stephen Jones, eu cynghorwr anghyoedd. Gwn ddarfod i'r Arglwydd fendithio fy llafur yn eu mysg. Meddwn ryddid mawr y naill at y llall. Bendigedig a fyddo y sanctaidd Dduw, yr hwn a'i dygodd. "GLASCOED. Y maent tua 9 mewn rhif. Y brawd Jones, eu cynghorwr anghyoedd, a wasanaetha swydd goruchwyliwr, ac, fel yr wyf yn credu, a wasanaetha yn ffyddlawn. Y maent wedi eu gosod yn y drefn oreu bosibl, ac ystyried eu hamgylchiadau. Cyfarfyddant yn breifat mor aml ag y gallant, ac y mae yr Arglwydd yn eu bendithio, fel y mae yn bendithio pawb a gyfarfyddant felly. Nid wyf yn gwybod am un nad yw yn barod i dystio fod yr Arglwydd yn eu bendithio yn rhyfedd yn eu cynulliadau preifat; ond am y rhai sydd yn gwrthsefyll, y maent yn myned yn sychach bob dydd. Y mae yr holl aelodau wedi profi cariad Duw wedi ei dywallt ar led yn eu calonau i'r fath raddau, fel y maent wedi eu hargyhoeddi fod eu pechodau wedi eu maddeu, a'u hanwireddau wedi eu cuddio. Yr wyf yn credu fod eu profiad yn gadarn ac yn gywir, oblegyd y mae eu bywydau yn cyfateb. Tlodion ydynt gan mwyaf, ond y maent yn ffyddlawn yn eu galwedigaethau, ac hefyd y naill i'r llall. Y maent yn foddlawn gweithio er cynorthwyo eu gilydd, pan yn glaf neu mewn eisiau. Y mae i mi undeb mawr a hwy, a felly hwythau ataf finau. bendigedig fyddo Duw am ei ddwyn oddiamgylch. Amen. "ST. BRIDES.. . Pedwar-ar-ddeg o rif ydynt, a chredaf eu bod yn Gristionogion sylweddol o ran gwybodaeth a phrofiad. Holais hwynt yn breifat, a chefais dystiolaeth ddarfod iddynt oll brofi rhyddid yr efengyl i raddau mawr, oddigerth tri; ac y mae un o'r tri wedi cael fod Crist yn eiddo iddi, ond y mae ei ffydd yn wan. Am y ddau arall, dywedant nad ydynt eto wedi cael gafael ar yr Arglwydd, ond yr wyf yn credu eu bod, a dyna farn y gweddill o'r brodyr. Meddyliais iddynt wneyd yn glir mai gwaith Duw ydoedd, er eu bod yn ceisio ei guddio. Temtir hwy gan y gelyn i gredu na chawsant eu hargyhoeddi erioed, er fod eu calonau yn ymddangos yn ddrylliedig. Y maent mor ostyngedig a neb a welais. "MYNYDDISLWYN. Y maent yn IO o rif, gyda dau oruchwyliwr drostynt, ac y mae yr Arglwydd yn bendithio y moddion iddynt. Cynorthwyir fi, ac felly eraill hefyd, pan fyddwyf yn llefaru yn eu mysg. Cyfarfyddant yn breifat unwaith yr wythnos, a chant gymaint o les trwy hyn a dim. Y maent yn ddiargyhoedd yn eu bywydau. Medd rhai o honynt dystiolaeth ddarfod eu cyfiawnhau, a dyhea y gweddill yn feunyddiol am ei gael. "LLANGADOG. Daw cryn nifer ynghyd i wrando y Gair yn y cymdeithasau cyhoeddus, a rhydd yr Arglwydd allu i lefaru mewn cariad. Pedwar-ar-ddeg sydd wedi rhoddi eu henwau. Y maent yn rhy ieuainc i dderbyn un i edrych drostynt, ond daw un atynt o Lannfihangel mor fynych ag sydd bosibl. Dechreu ymgynull yn breifat y maent. Yr wyf yn teimlo rhyddid mawr yn eu mysg, am eu bod R<noinclude><references/></noinclude> fxgxg563ymcnhxubmka9tkrwgijm68d 104 19927 38097 2022-08-17T17:47:56Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'gan nad oedd un o honynt yn fwy na chuwrad. Dyma y penderfyniadau a basiwyd, fel eu ceir yn nghofnodau Trefecca:— ““Cydunwyd, wedi ymgynghoriad, parth- ed yr angenrheidrwydd am gynorthwywr i'r brodyr Morgan John, Thomas Price, Thomas William, a John. ltichard, fod i'r brawd John Belsher ymroddi yn hollol i'w cynorthwo hyd y Gymdeithasfa Chwar- terol nesaf. ““ Deallwyd fod y brawd Evan Williams am ein gadael, a myned i fy... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gan nad oedd un o honynt yn fwy na chuwrad. Dyma y penderfyniadau a basiwyd, fel eu ceir yn nghofnodau Trefecca:— ““Cydunwyd, wedi ymgynghoriad, parth- ed yr angenrheidrwydd am gynorthwywr i'r brodyr Morgan John, Thomas Price, Thomas William, a John. ltichard, fod i'r brawd John Belsher ymroddi yn hollol i'w cynorthwo hyd y Gymdeithasfa Chwar- terol nesaf. ““ Deallwyd fod y brawd Evan Williams am ein gadael, a myned i fysg yr Ymneill- duwyr. “ Cydunwyd fod y brawd Morgan John i gyfnewid taith gyda y brodyr Thomas William a Thomas James. “ Atebwyd llythyr oddiwrth y brawd Richard Charles gyda golwg ar weithio ar y Sabbath, ar fod iddo ymgadw oddiwrth bob gwaith diangenrhaid, a chadw y dydd Sabbath yn sanctaidd. “ Cydunwyd fod y brawd (Herbert) Jenkins i ddyfod o Loegr fis cyn y Gym- deithasfa nesaf, ac yna i fod yn fwy arosol a sefydlog. “Fod ein Cymdeithasfa. Chwarterol nesaf i íod yn Mhorthyrhyd, tair milltir o Lanymddyfri, y Mercher cyntaf wedi Gwyl Mihangel, a'r brawd Howell Davies i'w hagor, trwy bregethu am ddeg o'r gloch y boreu. “ Fod yr holl frodyr i gadw diwrnod o ym- pryd a gweddi yn yr wythnos nesaf ar eu penau euhunain, o herwydd amryw faterion. ““ Darllenwyd yr holl adroddiadau, ac yr oeddynt yn hyfryd. “'Cydunwyd fod y brawd William Williams i ymweled â'r cymdeithasau yn mhen uchaf Sir Aberteifi, unwaith bob chwech wythnos, ar brawf, hyd y Gym- deithasfa Gyffredinol nesaf.” Diau mai Williams, Pantycelyn, oedd yr ymwelwr hwn. _ Eithr dealler mai nid efe, yr hwn oedd yn offeiriad ordeiniedig, a osodid ar ei brawf, ond y cynllun yn ol pa un yr oedd i ymweled bob chwech wythnos a'r cymdeithasau. Ni theimlai y Gym- deithasfa yn sicr pa fodd y gweithiai y cyfryw drefniant. Arosodd Howell Harris yn Nhrefecca, yn adnewyddu tŷ ei breswylfod, ac yn pregethu yn yr ardaloedd o gwmpas, am ryw naw diwrnod wedi y Gymdeithasfa. Gorphenaf 7, y mae efe ai briod yn cychwyn am daith o dair wythnos trwy ranau o Maesyfed, Drycheniog, Caer- fyrddin, Morganwg, a_ Phenfro, gan gyrhaedd Llangug, neu Llangwm, Gorph. 16. Yno cynhelid Cymdeithasfa Fisol. Eithr ar eu ffordd yno buont ar ymweliad â Howell Davies, yn y Parke. Teimlai Harris yn hyfryd wrth fyned tua'r Gym- deithasfa.“ Cefais y fath serch at ogon- iant Duw,” meddai, “fel y llyncwyd yr holl achosion eraill ìi fynu yn hyn. Nid oeddwn yn dymuno unrbyw ras na doniau, ond er mwyn ei ogoniant ef. Nid oedd fy iachawdwriaeth fy hunan yn ddim yn ymyl hyn. Llefais: “O Arglwydd, dyro i mi ras, ffydd, cariad, doethineb, gostyng- eiddrwydd, a gwroldeb i ymddyrchafu uwchlaw pechod, angau, a Satan, yn unig er mwyn hyn, sef fel y gallaf ogoneddu dy enw, ac ymddwyn fel dy blentyn a'th weinidog di. Am danaf fy hunan, dyro i mi i'th wasanaethu, ac yna gwna fel y mynot a fi, am amser a thragywyddoldeb.” Eisteddasom yngbyd yn ein cyfarfod hyd chwech, yn trefnu y cynghorwyr, ac yn penderfynu amryw faterion. Yr wyf yn credu i'r Arglwydd ein bendithio yn fawr, y naill i'r llall, gan roddi i ni gryn oleuni ar amryw bethau. Clywais oddiwrth y brawd William Richard pa mor arswydus yw myned o flaen yr Arglwydd gymaint a cbam, a pha mor llym fydd ein dyoddefaint o'r herwydd ; ac hefyd y fath farn yw peidio bod a'n bamser yn cael ei lanw gan rglwydd gyda y naill ddyledswydd neu Sicr yw mai y cynghorwr o Lan- ddewas brefi oedd y William Richard hwn ; ac nid annhebyg mai efe ei hun, mewn rhyw amgylchiad neu gilydd, oedd wedi rhedeg o flaen yr Arglwydd, a chwedi cael ei gospi yn drwm am y rhyfyg. Am natur y cam a gymerodd, ynghyd a'r íarn a ddisgynodd arno mewn canlyniad, nid oes genym yn awr ond dyfalu. _“ Dysgais gan amryw frodyr eraill,” meddai “yn enwedig pan ddywedai y 'homas Miles os na fydd genym oleuni tufewnol, mai da yw canlyn y llais allanol, sef eiddo rhagluniaeth. Dywed- wyd llawer am William Edward (lthyd- ygele), a George Gambold.” _ Yna ym- adawodd Howell Harris am Hwlffordd, lle y pregethodd y noson hono gyda nerth anghyffredin oddiar eiriau yn Llyfr Job. Y mae penderfyniadau Cyfarfod Misol Llangwm fel y canlyn :— “'Cydunwyd fod y brawd John Harry, gan ddarfod iddo dderbyn cymeradwyaeth, 1 gynghori fel o'r blaen hyd ein Cymdeith- asfa Fisol nesaf, tan arolygiaeth y brawd William Ricbard.<noinclude><references/></noinclude> a3shl6zfnxygn4dpjlgoxw6d0srji6v 104 19928 38098 2022-08-17T17:51:13Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '242 mor debyg i blant, gan fod yn foddlawn cymeryd eu dysgu. ““ TREFETHIN.. Y maent yn 19 o rif, gyda thri goruchwyliwr. Y rheswm fod tri ganddynt yw, fod dau o honynt yn fasnachwyr, ac felly yn analluog i ddyfod ibob moddion. Cyfarfyddant dair gwaith yr wythnos, a theimlant lawer o Dduw yn eu mysg, yn arbenig yn eu cyfarfodydd preifat. Rhodiant yn ddiargyhoedd, ac y maent, mi a hyderaf, yn cynyddu yn ngwybodaeth yr Arglw... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>242 mor debyg i blant, gan fod yn foddlawn cymeryd eu dysgu. ““ TREFETHIN.. Y maent yn 19 o rif, gyda thri goruchwyliwr. Y rheswm fod tri ganddynt yw, fod dau o honynt yn fasnachwyr, ac felly yn analluog i ddyfod ibob moddion. Cyfarfyddant dair gwaith yr wythnos, a theimlant lawer o Dduw yn eu mysg, yn arbenig yn eu cyfarfodydd preifat. Rhodiant yn ddiargyhoedd, ac y maent, mi a hyderaf, yn cynyddu yn ngwybodaeth yr Arglwydd. Y maent, gan mwyaf, yn deimladwy o gariad madd- euol Duw. Y mae seiat fechan yn Llan- heiddel hefyd, nad yw yn ewyllysgar i gymeryd ei dwyn i drefn hyd yn hyn; ond ar yr un pryd, y mae yno lawer o blant anwyl i Dduw. “' GRWYNEFECHAN. Ugain yw rhif yr aelodau yma; y maent mewn treín, gyda dau oruchwyliwr yn gofalu drostynt. Cyfarfyddant dair gwaith yr wythnos, un o'r tair yn breifat. Gallant oll dystiol- aethu fod ganddynt amlygrwydd ddarfod eu cyfiawnhau, er fod rhai heb deimlo cymaint o gysur ag y buont. Ond yr wyf yn hyderu fod yr Arglwydd yn eu mysg. Teimlais nerth mawr pan fum yn eu plith ddiweddaf. “CwMpu. Rhif yr aelodau yw 12.. Y mae yr Arglwydd yn llewyrchu arnynt, ac yn tywallt ei Yspryd i'w mysg nag erioed. Y maent oll, ond dau, wedi profi cariad maddeuol Duw. Cant weithiau gymaint o bresenoldeb Duw, nes peri iddynt lefain: “ Arglwydd, digon yw!' Teimlant gymaint o Dduw mewn gweddi weithiau, nes dymuno peidio myned o'r fan, hyd nes y byddo iddynt ymadael i fod gyda Christ. “CANTREF. ŴY maent yn I4 orif, a chredaf am y rhan fwyaf o honynt ddarfod eu selio gan yr Yspryd Glân hyd ddydd prynedigaeth. “* DLAENYLLYN. Ugain ydynt o rif. Ar- holais hwy yn breifat, a_ chefais fwy o foddlonrwydd nag a feddyliais y gellid gael. Credaf fod yr Arglwydd wedi dechreu gwaith ar eu heneidiau. Ym- ddangosant yn dra gonest; mor bell ag y gallaf farnu, y maent wedi bwrw eu heneidiau ar Grist; ond nid ydynt eto wedi cael llawer o arwyddion o gariad Duw. ““LLywEr (Sir Frycheiniog). Y maent yn 18 o rif, ac y maent wedi eu gosod mewn cystal trefn ag a allaf, gyda goruch- wyliwr i wylio drostynt. Y maent yn benderfynol o gyfarfod yn breifat, i weled yn fwy - Y TADAU METHODISTAIDD. beth a wna Duw i'w heneidiau. _ Buont yn dra esgeulus o hyn. Teimlodd rhai o honynt fesur o gariad Duw; yr wyf yn eu cael yn foddlon cymeryd eu dysgu, ond nid oes llawer o undeb yn eu mysg, am na chyfarfyddant yn breifat. Dylent gael eu cymeryd yn dyner, fel baban sugno ar y fron, oblegyd eu gwendid. “ LLANDDEUSANT (Sir Gaerfyrdddin). Wyth-ar-hugain o rifedi ydynt yma; y maent wedi eu gosod mewn trefn, gyda dau oruchwyliwr anghyoedd yn eu mysg. Cyfarfyddant yn gyhoeddus ddwy waith yr wythnos, ac unwaith yn breifat. Credaf fod gwaith mawr yn cael ei gario yn mlaen yn eu plith. Gallant dystiolaethu fod Duw yn tywallt ei Yspryd yn helaeth arnynt, yn arbenig yn eu cyfarfodydd anghyoedd. Medd rhai o honynt brofiad helaeth a dwfn o gariad Duw; ond y mae eraill mewn caethiwed. _ Y maent oll yn ddiargyhoedd o ran ymarweddiad. Tyst- iolaethant ddarfod i'r Arglwydd fy men- dithioifod olesi'w heneidiau. Bendigedig a fyddo yr Arglwydd hyd byth! Amen, ac Amen. Teimlais nerth rhyfedd yn eu mysg y tro diweddaf, wrth lefaru am fawrion bethau Duw, oddiar Actau ii. 11; yr oedd tua dau cant yn bresenol. “D.S. Y mae ychydig o eneidiau hefyd yn cyfarfod yn Llanfihangel-Cerig-Cornel, tua thair milltir o'r Fenni, y rhai a anghofiwyd y tro diweddaf yn Watford. Dymunwn i chwi feddwl am danynt, ac anfon rhywun i ymweled â hwynt. Y brawd Morgan John Lewis yw y cym- hwysaf, yn ein tyb ni, gan nad yw y brawd Beaumont yn medru siarad Cymraeg.” Byr, mewn cymhariaeth, yw adroddiad Thomas Williams, arolygydd adran o Forganwg, o'r cymdeithasau a osodasid dan ei ofal ef. Y mae fel y canlyn, ond ein bod yn gadael allan yr enwau :— “ GROESWEN— Gwyr. “Gwragedd. |Dynion sengl.Merched sengl. Wedieucyfiawnhau 9 8 13. 9 Dan y ddeddf 1 2 3 4 Rhif aelodau cyffredin y Groeswen oedd 49; ychwaneger at hyny y pump cyng- horwr anghyoedd, a gwnaent y cyfanswm yn 54. Dywedir yn mhellach fod un ferch ieuanc, o'r enw Amy Price, wedi marw mewn llawn sicrwydd ffydd. ““ LLANTRISANT— Gwyr. Dynion sengl. Merched sengl. Wedi eu cyfiawnhau, ac yn meddu rhyddid. 4 2 i Dan y ddeddf .. 7 2 2<noinclude><references/></noinclude> q1dyl3fw7nfqbst0lmvunc6g5qzke5x 104 19929 38099 2022-08-17T18:00:48Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda 'RHAI O'R CYNGHORWYR BOREUAF. 243 Felly, rhif seiat Llantrisant oedd deunaw, ac os yw y cyfrif yn gywir, ni pherthynai yr un wraig briod iddi. Rhifai cymdeithas Llanedern 6, o ba rai yr oedd 4 wedi eu cyfìawnhau, a 2 dan y ddeddf ; Dinas Powis, 13, o ba rai yr oedd 2 wedi eu cyfiawnhau, ac yn meddu rhyddid ; 6 wedi eu cyfiawnhau, ond mewn caethiwed, a'r gweddiU dan y ddeddf ; St. Nicholas, 32, o ba rai yr oedd... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>RHAI O'R CYNGHORWYR BOREUAF. 243 Felly, rhif seiat Llantrisant oedd deunaw, ac os yw y cyfrif yn gywir, ni pherthynai yr un wraig briod iddi. Rhifai cymdeithas Llanedern 6, o ba rai yr oedd 4 wedi eu cyfìawnhau, a 2 dan y ddeddf ; Dinas Powis, 13, o ba rai yr oedd 2 wedi eu cyfiawnhau, ac yn meddu rhyddid ; 6 wedi eu cyfiawnhau, ond mewn caethiwed, a'r gweddiU dan y ddeddf ; St. Nicholas, 32, o ba rai yr oedd 15 wedi eu cyfìawnhau, ac yn meddu rhyddid ; 1 1 wedi ei cyfìawnhau, eithr mewn caethiwed, a"r gweddill dan y ddeddf. Rhifai seiat Pentyrch 9 ; Aber- ddawen,*i5; ac Aberthyn, ig. Rhif yr holl aelodau dan ofal Thomas Williams oedd 168. Nodedig o fyr yw adroddiad James WilHams, arolygwr rhan o Sir Gaerfyrddin. Dywed fod seiat Cayo yn rhifo 49 ; Talyllychau, 45 ; Llansawel, 46 ; Llangathen, 37 ; Cwmann, 32. Am seiat Cilycwm, yr oedd yn ieuanc, ac heb ei dwyn i drefn, ac felly ni roddir ei rhifedi, Dywed am rai o'r aelodau eu bod yn meddu rhyddid, eraill fel pe yn canfod yr orphwysfa, a'r gweddill tan y ddeddf. Am y rhai a feddent ryddid, nid oeddynt oU ar yr un tir, oblegyd am nifer o honynt dywedir eu bod yn meddu mesur bychan o ryddid. Adroddiad tra dyddorol yw eiddo William Richard, arolygwr y rhan isaf o Sir Aberteifì, a'r rhan Gymreig o Sir Benfro. Cymerer yr esiampl a ganlyn :— " Dyffryn Saith — Enwau yr Aelodau. Eu Sefyllfa. 1. Thomas Dafydd Yn credu, ond tan rai am- heuon o herwydd temtas- iynau ; y mae yn dymuno ac yn dyheu am fwy o ryddid. 2. Dafydd Morgan Wedi archwaethu llawer o gariad Duw ; y mae yn credu yn wastadol ; ei brofiadau ydynt yn dra syml. 3. Dafydd Rees Yn crodu, ond tan lawer o gymylau. Daeth trwy lawer o brofedigaethau, ond yn gorchfygu fwy fwy. 4. Jenkin John Tan dreialon am dymhor, yn dywyll ac yn sych ei yspryd. 11. Margaret Thomas Tan lawer o argyhoeddiadau, ond yn dra thywyll." Nis gallwn gofnodi yr holl daflen, eithr rhifai cymdeithas Dyffryn Saith 20, ac ymddengys na pherthynai iddi yr un wraig briod; eiddo Blaenhownant, 10; Twrgwyn, 9 ; Llwyndafydd, 10 ; ac Aberporth, 20. Yn Sir Benfro, rhifai cymdeithas Longhouse 15 ; cymdeithas Ty- ddewi, 11 ; eiddo Abergwaun, 35 ; Dinas, 7; Trefdraeth, 13; Pencaer, 7; Llwynygrawys ac Eglwyswrw, 35. Gwna yr oll 190, gyda 19 o aelodau ar brawf. Cyn terfynu, rhaid i ni roddi adroddiad John Harris, St. Kennox. Fel hyn y dywed : " Ar y 13eg o'r mis, mi a gyfarfyddais ag ŵyn Prendergast ac Ismason yn Phonton (25 o rifedi) ; agorwyd ffenestri y nefoedd, a gwlawiwyd i lawr arnom wlith cariad Duw, nes yr oeddem ar ymgolli a boddi yn y môr mawr. Rhoddwyd i mi deimlo doethineb, gwybodaeth, deall, gostyngeiddrwydd, a chydymdeimlad a fy ŵyn anwyl, fel y gallwn ddweyd: ' Teyrnas Dduw sydd o fewn i mi,' ac hefyd, 'Duw cariad yw.' Yr oedd yr ŵyn fel asgwrn o'm hasgwrn, a chnawd o'm cnawd. Canasom y gân newydd, a chanasom ag un anadl. "Y i4eg o'r mis, yn Llawhaden. Nid oedd ond 11 o rif, ond yr oedd fy serch yn parhau ac yn cynyddu. Ar weddi, nid digon oedd penlinio ; sythiodd dau ar eu hwynebau ar y llawr, ac o braidd y medrent gyfodi. A thra y gosodwn ger eu bron gariad yr Oen, nis gallent aros yn yr ystafell, eithr aethant allan o un i un, gan ymdreiglo yn y llwch, a gwaeddi : ' Michael, cân di, nis gallwn ni ! ' "Y 15fed o'r mis, yn Jefferson. Ysgydwyd tŵr Babel, ac yr oedd ar ei ogwydd i syrthio, yn ddirgel ac ar gyhoedd. Galluogwyd fì i gredu ddarfod iddo gwympo ; yr oedd sain hyfryd rhad ras yn mhob genau, a phob calon yn Ilawn o gariad. "Ar y 18fed o'r mis, yn Carew. Rhif 25. Wedi cynghori yn gyhoeddus datguddiwyd i mi nad oes dim yn trallodi'r diafol yn gymaint a'r seiadau preifat. Yr oedd hyny yn amlwg yn ei offerynau, sef y bobl gnawdol o bob enwad ; y maent yn eu cashau uwchlaw pob peth. Er fod y drws yn nghau ar y dechreu, daeth yr anwyl Oen, gan sefyll yn y canol, a dywedyd : 'Tangnefedd i chwi !' Yna yr ŵyn anwyl a doddwyd hyd ddagrau, ac a lanwyd â chariad, nes y gwaeddodd un allan : ' Gresyn ! gresyn ! y mae yn Ilifo drosodd. Na fydd hanerog, eithr llanwer eraill hefyd.' A thorodd y lleill allan i lefain : 'Bendigedig fyddo Duw am Iesu Grist.' " Ar y 19eg o'r mis, yn Mounton, ger Narberth. Rhif 9. Cawsom gymundeb<noinclude><references/></noinclude> pfn1fpz0n1zruoj26lvg2sjo8f2kcbi 104 19930 38100 2022-08-17T18:03:18Z AlwynapHuw 1710 /* Heb ei brawfddarllen eto */ Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '244 melus a'r anwyl Immanuel. Gan fod yr hin yn wlyb, ac amgylchiadau eraill yn ymyraeth, nid oeddent yn fy nysgwyl, felly yr oedd 11 o'r aelodau yn absenol. “ Ar yr 20fed o'r mis, yn Gellidawel. Rhif 16. O'r cychwyn, ïe, hyd yn awr, ni chymerodd yr anwyl Oen ei wenau melus oddiarnaf, ond fem dyddanodd megys ar ei lin, nes fy llenwi i, a'r wyn yn ogystal, a chariad, gan beri i ni lefain ar lu y nef: “O, chwi wyryfon gogon... proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="AlwynapHuw" /></noinclude>244 melus a'r anwyl Immanuel. Gan fod yr hin yn wlyb, ac amgylchiadau eraill yn ymyraeth, nid oeddent yn fy nysgwyl, felly yr oedd 11 o'r aelodau yn absenol. “ Ar yr 20fed o'r mis, yn Gellidawel. Rhif 16. O'r cychwyn, ïe, hyd yn awr, ni chymerodd yr anwyl Oen ei wenau melus oddiarnaf, ond fem dyddanodd megys ar ei lin, nes fy llenwi i, a'r wyn yn ogystal, a chariad, gan beri i ni lefain ar lu y nef: “O, chwi wyryfon gogoneddus, cenwch, oblegyd rhyddhawyd chwi oddiwrth y clai. Treblwch eich cân, nes y deuwn ninau !' “Felly, gan fy mod yn eich galw yn anwyl frodyr, fe a'm gwnaed yn gyfranog o'ch llafur, a'ch hymdrechion, yn eich gwaith mawr. Yr wyf yn tybio fy mod yn dwyn y baich gyda chwi. A chan fy mod yn credu fod ein hanwyl Archoffeiriad yn eich cynorthwyo, yr wyf yn meddwl fel mai efe ydyw awdwr, y bydd hefyd yn berffeithydd y gwaith; er y gall Satan a'i offerynau ddweyd fel Tobiah wrth Sanbalat am waith Nehemiah yn adeiladu muriau Jerusalem: “Ped elai lwynog i fyny, efe a fwriai i lawr eu mur hwynt. Ewch yn mlaen, yn wir y mae gan Oen Duw law yn y gwaith a pha un ydych yn ymwneyd, a chwithau a gewch fedi o ffrwyth eich llafur. Hyn oddiwrth yr annheilyngaf o bawb sydd yn ceisio gwyneb yr Oen— JOHN HARRIS.” Dengys yr adroddiadau hyn lawer o frwdaniaeth yspryd, a llawer o fedr i adnabod sefyllfa ysprydol yr eneidiau, gofal pa rai a gawsai ei ymddiried i'r cynghorwyr. Adroddiadau am sefyllfa pethau tua dechreu y flwyddyn 1743 ydynt. Dylem gadw mewn cof nad yw nifer yr aelodau yn ddangoseg o gwbl o rifedi y rhai a wrandawent yr efengyl gyda y Methodistiaid, ac a ystyrient eu hunain yn ganlynwyr Rowland a Harris. Nid gorchwyl hawdd oedd ymuno a'r seiat y pryd hwnw. Yr oedd y drws mor gul, a'r ddisgyblaeth ynddi mor lem, fel y cawn amryw o'r arolygwyr yn cyfaddef fod rhai wedi eu hachub i fywyd tragywyddol, fel yr oeddynt hwy yn barnu, ond heb ymuno ag unrhyw gymdeithas. Yn Llanddeusant, cawn nad oedd rhif yr aelodau ond wyth-ar-hugain, ond barnai yr arolygwr fod y gynulleidfa a'i gwrandawai ef yno tua dau cant.<noinclude><references/></noinclude> sux4w9rp2yeqod61hx38gx35259e4p2 106 19931 38101 2022-08-17T21:20:35Z AlwynapHuw 1710 Crëwyd tudalen newydd yn dechrau gyda '' proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Title=Tro Trwy'r Gogledd |Author=Owen Morgan Edwards |Publisher=ab Owen, Llanuwchllyn |Year=1907 |Source=pdf |Image=1 |Progress=X |Pages=<pagelist /> |Remarks= }} [[Categori:PD-old]] s9zsl8w4pg203lfvzs9rjnjq5q1si5i 104 19932 38102 2022-08-17T21:21:37Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Tro Trwy'r Gogledd.pdf|center|600px|page=1]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> lk5tphl1hms0uhvo7uo6uo9w53bc38j 104 19933 38103 2022-08-17T21:21:55Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19934 38104 2022-08-17T21:22:06Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19935 38105 2022-08-17T21:22:19Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19936 38106 2022-08-17T21:26:25Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 5 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rxg1w7knifhvnalk12iuxaoxtk5csju 104 19937 38107 2022-08-17T21:32:30Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{C|<big><big><big>TRO TRWY'R</big></big></big>}} {{C|<big><big><big>GOGLEDD.</big></big></big>}} {{c|🙝&nbsp;🙟}} {{C|GAN}} {{C|<big><big>OWEN EDWARDS</big></big>}} {{c|🙝&nbsp;🙟}} {{c|1907}} {{c|———}} {{c|SWYDDFA "CYMRU", CAERNARFON}} {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> tha1b0yb21k1vlo4k7rzueway3vg4zq 104 19938 38108 2022-08-17T21:32:44Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19939 38109 2022-08-17T21:36:16Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|RHAGYMADRODD.}} {{Canoli|——————}} Y mae tuag ugain mlynedd er pan ysgrifennwyd y nodiadau hyn,—nodiadau brysiog gŵr ar daith. Rhoddwyd ambell gywiriad ynddynt, ac ambell ddernyn o ychwanegiad; ac feallai fod y darnau o frethyn newydd yn wahanol eu lliw i'r hen frethyn, ac yn ei gyfarth. Mae bywyd y byd yn gweddnewid yn gyflym iawn yn y blynyddoedd hyn; ac y mae llawer o'r cyfeiriadau sydd yma,—yn enwedig cyfeiriadau gwleidyddol,—wedi colli eu dyddordeb os nad eu hystyr. Mae llawer un a enwir yma na chaf glywed ei lais mwy. Gwelais y tyrfaoedd yn arwyl Thomas Ellis yng Nehefn Ddwysarn, clywais roddi Silvan Evans i huno yn Llanwrin, gwelais garreg las a llythrennau aur ar fedd Charles Ashton yne nghornel eithaf mynwent Mallwyd. Ni chaf weled mwy yr hen athraw gasglai waith Edward Morris yng Ngherrig y Drudion, nac yntau adroddai hanesion cyfnod y chwyldroadau imi ar riw Harlech, na'r hwn fu'n son yn gynnil wrthyf am hen ddefodau Mawddwy, Mae pentref Llan ym Mawddwy. fel y ceisiaf fi ei ddarlunio, wedi diflannu; nid oes neb o deulu Ceiriog ym Mhen y Bryn heddyw, nac o deulu Richard Morris yn Nant y Glog. Mae llawer gallu newydd wedi dod i fod,—llawer ysbryd<noinclude><references/></noinclude> p46sn9e6h0dmy9ln85rs8k6uabgir7t 104 19940 38110 2022-08-17T21:39:58Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>newydd, llawer gobaith newydd, lawer ysgol newydd,—er pan fum i yn y broydd ddarlunnir yn y tudalennau sy'n dilyn. Ond, er cymaint y newid, gobeithiaf fod ambell darawiad yn y llyfr fedr adgyfodi rhyw olygfa, rhyw nawn, rhyw fangre hoff i ennyd o fywyd ym meddwl y darllennydd. {{right|OWEN EDWARDS.}} [[Delwedd:Gwaith Dafydd ap Gwilym (page 42 crop).jpg|canol|250px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 280utd6k1v4rqawhsy02asfqd6l6eba 104 19941 38111 2022-08-17T22:00:27Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|CYNHWYSIAD.}} I. BLAENAU FFESTINIOG Cartref llafur. _ Yr Arennig. Traws Fynydd; Ffestiniog. Stryd Ffestiniog. Y cip olwg cyntaf ar chwarel. Chwarel y Llechwedd. Y streic. Y Foty a Bowydd. Teimladau dyn gwlyb. Dan y ddaear. Neillduolion y chwarelwyr. II. Y PERTHI LLWYDION Trwy Gwm Tir Mynach. Y Gellioedd yn y gaeaf, ac yn yr haf. Cerrig y Drudion. Ffordd Hafod Lom. Y Perthi Llwydion. Edward Morris, a'i gân; apelio at uchelwyr. Glan y Gors. Chwyldroad 1649 a Chwyldroad 1789; Edward Morris a John Jones. Chwerthiniad Dr. Edwards. Pentre Foelas. III. O GYLcH CARN FADRYN. Pwllheli. Rhyd y, Clafdy, Carreg hanesiol. Cam Fadryn. Nanhoron, Bedd Robert Jones Rhos Lan. Cartref Ieuan o Leyn. Ty Bwlcyn. Madryn. IV. HARLECH Cartref. Bardd Cwsg. Castell Harlech. J. R. Jones o Ramoth. Adar Rhiannon a Brain Harlech. Cwmni ar y rhiw. Cipolygon ar hanes. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1dzccz8ogoridf3ma82ztyvqceyrg64 104 19942 38112 2022-08-17T22:04:19Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>V. TY'N Y GROES "Byddigions" y Bermo. Siwrne il e heb hanes iddo. Y Bont Ddu. Y Fanner. Ty'n y Groes a'i olygfeydd. Y Rhaeadr Du. Mynwent y Ganllwyd. VI. LLAN YM MAWDDWY Bwlch y Groes a'i adgofion. Tydecho Sant a Maelgwn Gwynedd. Ty Simon Sion Prys. Price o Fawddwy. Hen arglwyddiaeth; rhent arglwydd. Tafarn ŵr Haul. Tri chyfarfyddiad. VII BEN Y BRYN 112 Dringo'r Berwyn. Y lleisiau glywodd John Ceiriog Hughes. Y mynyddoedd. Pen y Bwlch. Nant y Glog. Gŵr Pen y Bryn. Ceiriog, ei naturioldeb a'i onestrwydd ; llais Cymru. VIII. BRYN MELYN Cartref J. R. Jones o Ramoth. Yr Aran ac afon Twrch. Golygfeydd mynyddig. Pwll Cynhybryd. Cynllwyd. IX. ADFYFYRION Esgusawd yr ysgrifennydd,—"Mae'r oll yn gysegredig." {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> sywqr866bxpwfn1xg7x8d2fn8k1h2iu 104 19943 38113 2022-08-17T22:10:04Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|Y DARLUNIAU.}} Tynnwyd y darluniau hyn, oddigerth ychydig a nodir, gan y diweddar John Thomas, Cambrian Gallery, Lerpwl. Yr oedd hanes a llenyddiaeth Cymru'n ddyddorol iawn i Mr. 'Thomas; a phan ymwelai â gwahanol ardaloedd Cymru, mynnai ddarlun o bob gŵr enwog ac o bob lle hanesiol. {{c|DARLUNIAU DALEN LAWN.}} {{center block| <poem> Cornel ym Mlaenau Ffestiniog. Wynebddarlun. Un o'r fyrdd i Ffestiniog Y Chwarel adeg Streic<ref>Gwawl-arluniau gan yr awdwr.</ref> Stryd Fawr y Bala Pentref Cerrig y Drudion Carn Fadryn a Thy'n y Pwll<ref>Sketch gan S. Maurice Jones, oddiwruh wawl-arlun gan yr awdwr</ref> Madryn Castell Harlech Un o Strydoedd Nefyn Dan gysgod y mynydd, Ffestiniog Eglwys Llan ym Mawddwy Cornel o'r hen Lan ym Mawddwy Pen y Bryn, Llanarmon Hen Bont y Pandy </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> tgyhaakvwz8961y8xpg9navweod225s 104 19944 38114 2022-08-17T22:14:44Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{c|DARLUNIAU PEN DALEN}} {{center block| <poem> Ym Mlaenau Ffestiniog Tafarn to brwyn, Cerrig Y Garn Harlech a'r Castell Broom Hall Pen Bwlch y Groes Nanhoron Y Cwm Croes<ref>Gwawl-arlun gan yr awdwr.</ref> </poem> }} </br> [[Delwedd:Pedwar aderyn ar gainc.jpg|canol|250px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 46kjm7c9jvcwd0zodo8xap4quoai2rl 104 19945 38115 2022-08-17T22:15:07Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19946 38116 2022-08-17T22:17:30Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 15 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c4ndsbbk0spqbi5qaf266otxzj3q29j 104 19947 38117 2022-08-17T22:23:02Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 16 crop).jpg|canol|600px]] {{c|<big><big><big>Tro trwy'r Gogledd.</big></big></big>}} {{c|I. BLAENAU FFESTINIOG.}} NID pob ardal weithfaol fedr dynnu segurwyr diddaioni fel myfì a'm tebyg iddi. Fel rheol, nid cyrchfan hoff i ni ydyw cartref meibion llafur, Gwell gennym ryw ymdrochle ar fin y môr, neu ryw ffynnon rinweddol ymhell yn y mynyddoedd, lle cawn ein syrio a bowio inni, heb neb yn son am hawliau'r gweithwyr ac heb neb yn cofio am adnod sy'n dweyd. mai trwy chwys ei wyneb y mae dyn syrthiedig i fwyta ei fara. Ond y mae Ffestiniog mor brydferth, er mai mangre llafur ydyw, fel y gwelir ninnau'n segura ymysg y chwarelwyr<noinclude><references/></noinclude> 7q59grcizof41uimn5lhg2ehb3gqanj 104 19948 38118 2022-08-17T22:26:21Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yno, fel gloewod byw ymysg gwenyn. Nid oes yno fŵg budr ac aflan i dduo popeth, y mae'r awyr mor glir a'r grisial, neu'n llawn o gymylau newydd eu geni o'r môr. Nid oes yno ysgubion a gwenwyn yn hyllu'r afonydd, y mae'r dwfr yn loew ac yn iach wedi rhedeg trwy Ffestiniog. Y mae'r lle'n bell ac yn wlawog, ond y mae'n lân ac yn brydferth ac yn iach. Os gwaith, rhowch waith y creigiwr neu'r chwarelwr i mi. A fuost ti erioed, ddarllennydd, yng ngorsaf Arennig? Nis gwn paham y gwnaeth y cwmni 'beth mor brydyddol a rhoddi enw'r mynydd ar yr orsaf, nid ydyw'n beth tebyg i'w dull hwy. Y mae'n debyg nad oedd tafarn na phenty'n ddigon agos, ni welent unlle y gallai hyd yn oed y mwyaf digydwybod ddweyd ei fod yn ddigon agos i roddi ei enw ar yr orsaf. Yn wir, nid wyf yn siwr a oedd unlle yn y golwg o gwbl; gallai'r hen Arennig chwerthin mewn gwawd wrth edrych i lawr arnynt. Da y galwyd yr orsaf yn Arennig. Dros adeiladau'r orsaf gwelir creigiau'n codi fel adfeilion rhyw gaerau mawr; a'r ochr arall, rhyngom a bryn caregog ac eithinog, y mae rhosydd digysgod, a ffordd Ffestiniog yn rhedeg yn uniawn trostynt rhwng dau fur. Son am unigedd, meddyliwch am un newydd adael y Strand o'i ol, man prysurdeb y cenhedloedd, ac yn teithio rhwng yr Arennig a Thraws Fynydd. Gwel gymoedd gwyrddion gwylltion ym mhob cyfeiriad, gydag ambell das mawn du rhyngddo a'r goleu; a buan y daw i'r penderfyniad fod gan Amnodd gystal hawl ag unlle i alw ei hun yn ben draw'r byd. Yn yr ardal<noinclude><references/></noinclude> a2a6uel1c7du6ceatjgqvfta1nqkl40 104 19949 38119 2022-08-17T22:26:33Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> faisrlv11i65z34e5mlsda3xoytk2d9 38120 38119 2022-08-17T22:30:02Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>hon, gellid crwydro am ddyddiau heb weled neb ond y defaid a'r cornchwiglod. Mor hyfryd unig ydyw, hyd yn oed o'i chymharu a Thraws Fynydd! Yn fy mhoced yr oedd papur newydd yn dweyd beth wneid yn y Senedd un o'r gloch y boreu hwnnw, a pha beth wneid yn Siam y prydnawn cynt. Ond nid oes brysurdeb gwifrau trydanol yn yr ardal fynyddig hon; nid oes yma neb yn malio pen pabwyren am Siam, nac am y Senedd ychwaith. Nid ydyw yr ychydig fugeiliaid sydd ar y mynyddoedd yn gweld holl brydferthwch y lle, ychwaith. Tybed fod Rhagluniaeth wedi. rhoddi rhywun rywbryd mewn lle wrth ei fodd? Y mae'r trefwr yn hiraethu am unigedd y mynydd, y mae'r mynyddwr yn hiraethu am ambell ffair; a phawb yn cwyno ar ei le. Faint bynnag o feiau roddir ar ein cefnau, gallwn gymeryd cysur o hyn,— rhoddir mwy o feiau ar Ragluniaeth nag ar y gwaethaf o honom. Ond dyma lyn Tryweryn, a chawod lwyd yn dod i daenu ei haden drosto. “Mae hi'n bwrw gwlaw yn Ffestiniog bob amser,” oedd sylw un o'm cyd-deithwyr. Ceryddais y dyn a wnaeth y sylw am dynnu casgliad cyffredinol oddiwrth rhy ychydig o enghreifftiau; ond maddeuais iddo pan glywais y gwlaw yn taro at fy nghroen cyn nos. Distawodd pob ysgwrs pan ddaethom i olwg Cwm Prysor; a phan roddodd y Wen droi fynd dros bont hir, cawsom olwg ardderchog ar yr Arennig. Nid oedd fy meddwl yn berffaith esmwyth, wedi darllen hanes llawer o ddamweiniau, pan oedd ein cerbyd ysgwydedig yn chwyrnellu hyd ael y mynydd, heibio<noinclude><references/></noinclude> qzi2mas3pdxqijw48wadm618av3iead 104 19950 38121 2022-08-17T22:51:53Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>i lawer trofa serth, ac uwchben dyfnder mor fawr. Dywedodd palff o yriedydd rhadlon wrthyf, gyda gwên fel lleuad lawn, fod y tren wedi mynd oddiar y rheiliau unwaith, ac yntau hefyd. Gwelsom Gastell Prysor, neu yn hytrach y bryncyn y safai arno, yn codi o'n blaenau; a thu hwnt iddo wele ddyffryn oerlwm agored Traws Fynydd. Daeth darn o englyn, oddiar fedd genethig, i'm cof,— {{center block| <poem> ::::::—daear wleb "Traws Fynydd tros fy wyneb." </poem> }} Hwyrach mai hwn, a chof am fedd un o gyfoedion fy mhlentyndod, oedd wedi gwneyd i mi dybied mai llo gwlyb ac oer oedd Traws Fynydd. Y mae ereill dan fwy o gamargraff na minnau, oherwydd ebe un o'r cwmni,— {{center block| <poem> "Traws Fynydd, hen le hyll, Dynion cam yn torri cyll.” </poem> }} "Wele'r dynion, lle mae'r cyll," ebe un arall mewn gwawd. Ond yr oedd y ddau'n gwneyd cam â Thraws Fynydd. Y mae ehangder yr ardal yn gwneyd iddi edrych yn fawreddog, y mae trumau mynyddoedd Ardudwy'n brydferth iawn, ac i lawr i gyfeiriad Eden y mae lleoedd mor ramantus ag unrhyw leoedd yng Nghymru. Cyn i mi gael cyfle i son am ei ffordd Rufeinig a'i beirdd yr oeddym wedi cychwyn tua Maentwrog. Gadawsom wlad lom agored a daethom i wlad y coed a'r cerrig a'r rhedyn tal, o<noinclude><references/></noinclude> 1hwzcr81cxcczkjoc80215h5jqe39un 104 19951 38122 2022-08-17T22:55:18Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wlad Rhys Cain i wlad Edmwnd Prys. Toc daethom i wlad ardderchog o fynyddoedd, ac yr oedd y niwl a'r gwlaw a'u toai yn gwneyd iddynt ymddangos yn uwch ac yn fwy nag oeddynt. Hawdd y gallwn gredu mai gwlad y bardd a'r swynwr yw hon. Bron na fedrem weld y cafn dŵr yn mynd dros y ffordd, lle y gwnaethai Edmwnd Prys i Huw Llwyd Cynfel sefyll dan y diferion pan yn mynnu mynd adre o'r dafarn yn rhy gynnar. Hoffaswn weld y ffenestr fach, ac Edmwnd Prys yn estyn ei ben allan o honi, yn mwynhau yr olwg ar drallod Huw Llwyd,—hyd nes y teimlodd fod bardd Cynfel wedi gwneyd i gyrn dyfu ar ei ben yntau, ac nas gallai dynnu ei ben yn ol o'r ffen-estr gan y cyrn. Toc daeth Llan Ffestiniog i'r golwg, ar fryn, a mynyddoedd o'i hamgylch. Dywedai un o'i thrigolion wrthym eì bod yn debyg i Jerusalem, “ond cyfaddefodd na welodd mo Jerusalem erioed. Yr oedd y tren yn troi ac yn trosi llawer, er ysgoi'r glynnoedd dyfnion, ond nid oeddym yn anfoddlawn i aros yng ngwlad Huw Llwyd Cynfael a Morgan Llwyd o Wynedd. Cawsom gipolwg ar "ddyffryn Ffestiniog," lle gwastad fel bwrdd, ym mhell bell î lawr; ac yna dyma ni yn y Llan. Gorsaf brydferth iawn ydyw; yr oedd gwely o flodau gogoneddus ynddi, a thros eu lliwiau amryliw hwy gwelem y gadwen o fynyddoedd gleision ysgythrog. Wrth fynd ymlaen i'r Blaenau, cawsom aml olwg ar y dyffryn odditanodd. Braich o'r môr oedd hwn unwaith, yn estyn i mewn rhwng traed mynyddoedd serth, ond y mae'r afonydd,<noinclude><references/></noinclude> 40zxydanwvgrmllp91amznlco3m6egt 104 19952 38123 2022-08-17T22:58:15Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>trwy gludo daear nos a dydd iddo, wedi er wneyd yn ddyffryn gwastad. Beth bynnag ydyw ystyr y gair Ffestiniog, y mae ystyr y gair Blaenau yn amlwg. Y mae yng nghilfach y mynyddoedd, ym mlaen eithaf y cwm. Y mae ffurf y pentref yn hanner cylch, a'i wyneb, wrth gwrs, i gyfeiriad y dyffryn, a'i gefn at y mynyddoedd a'r chwarelau. Y peth dery ddyn dieithr ydyw glendid y tai a gloewder yr aberoedd dwfr, ac ni bydd yn hir yn gwneyd ei feddwl i fyny i hoffi ac i barchu'r lle. Wedi disgyn a dewis ein gwesty, cerddasom drwy brif ystryd Ffestiniog. Nid rhyfedd ei bod yn lân, y mae yno gymaint o wlaw a ffrydiau dyfroedd. Peth rhyfedd yw gweld y creigiau'n edrych dros ben y tai ar yr ystryd, ac weithiau'n sefyll, fel rhyw anghenfil mawr, ar ochr yr heol. Yr oedd yno siopau da,—digon o lyfrau a ffrwythau. Ond ychydig o ddarluniau welais,—dim ond oleograph a photograph welid ym mhobman, arwydd weddol sicr nad yw'r celfau cain yn blodeuo llawer. Er hynny y mae gan Ffestiniog ei harlunydd, ond ni hoffwn ddweyd na un ai'r pwyntel ai'r camera sy'n talu iddo. Nid oedd ond ychydig iawn o bobl hyd y stryd, ond clywn swn pîano a chân o lawer ty. Yr oedd pob peth yn berffaith heddychlon a thawel, ac anodd oedd coelio fod pedwar cant a hanner o bobl ar y streic y diwrnod hwnnw. Ni welsom gymaint a ffenestr doredig. Tra'n syllu a meddwl, clywem lais mwyn yn ein cyfarch. Bardd oedd yno, un o feirdd mwyaf gwylaidd Cymru. Hanna o'r un ardal a minnau, ardal y mae ei phlant yn cyfarch eu<noinclude><references/></noinclude> tnynpjstu8dhv0gog9vlusess3w5cyv 104 19953 38124 2022-08-17T23:14:18Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gilydd lle bynnag y cyfarfyddent. Medrwn ysgrifennu cyfrol am y gwahanol ardaloedd a gwledydd y cyfarfyddodd plant Llanuwchllyn eu gilydd ynddynt, ac am ddulliau hynod rhai o'r cyfarfyddiadau hynny. Yr oedd y gwynt yn codi, a phrysurasom o gwmni diddan Barlwydon i weled rhyw chwarel. Cymerasom y ffordd sy'n arwain dros y mynydd i ddyffryn Conwy, ac wele grugiau anferth o ddarnau llechi,—y rwbel o chwarelau Oakeley,—o'n blaenau.<ref>Nid wyf yn adrodd dim ond a welais ac a glywais yn Ffestiniog y diwrnod hwnnw. Os mynni wybod hanes Ffestiniog a'i chwarelau darllen lyfr manwl a dyddorol G. J. Williams, —Hanes Plwyf Ffestiniog," (Hughes a'i Fab, Gwrecsam).</ref> Arweiniodd llwybr troellog ni fyny hyd fron y bryn llechi, a chyn hir clywem swn peiriannau ac arfau. Yr oedd ein llwybr ni'n dirwyn hyd y fron serth, a phan oeddym ar y cylch olaf ond un wele ben,—nid un cyffredin,—yn ymddangos o'r lle gwastad uwchlaw, ac yn gofyn i ni a ewyllysiem weled rhywbeth. Atebais nad oedd y byd cyn drymed na chai pawb â'i olwg weled. "O'r- gore, ynte," meddai, "y fi ydi'r geid." Dringasom i fyny ato, a dechreuodd ein hwylio o gwmpas, mewn dull difrifol a doeth iawn. Aeth a ni i adeilad eang, a danghosodd y chwarelwyr wrthi'n hollti llechi, ac yn eu naddu wrth gyllell peiriant. Yr oedd pawb yn hollol ddistaw, ond y peiriannau a'r geid. Ac mewn rhyw-<noinclude><references/></noinclude> a4172bs7j4n2xq3rwgd7i0d3windu4u 104 19954 38125 2022-08-17T23:22:06Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Tro Trwy'r Gogledd.pdf|center|600px|page=143]]<noinclude><references/></noinclude> nqo9sb6wt6b3ri4hsyqype56tkouolj 104 19955 38126 2022-08-17T23:22:25Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> faisrlv11i65z34e5mlsda3xoytk2d9 38127 38126 2022-08-17T23:22:45Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19956 38128 2022-08-17T23:22:58Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19957 38129 2022-08-17T23:23:21Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19958 38130 2022-08-17T23:58:04Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19959 38131 2022-08-18T00:03:21Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 25 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 1tlgg3db76k4ijh379304e57mawv6zb 104 19960 38132 2022-08-18T00:03:52Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19961 38133 2022-08-18T00:08:08Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 35 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> d4oserwzsbs9kozplxfyjpsa22b3p6t 104 19962 38134 2022-08-18T00:13:30Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 36 crop).jpg|canol|600px]] </br> {{c|II. Y PERTHI LLWYDION}} YR oedd yn ddiwrnod sych oer yn nechre Ebrill, a gwynt miniog yn crwydro dros y ddaear lle cysgai blodau'r dydd a'r brieill eto, er ei bod yn bryd i'r anemoni godi ei ben o gwsg hir y gaeaf. Yr oedd yr eira eto'n aros ar gopâu pell y mynyddoedd, a rhyw niwl drosto, yn holl ogoniant glas a gwyn diwedd gaeaf, Daeth awydd ataf i fynd ì fyny i'r mynyddoedd ar grwydr, ac i droi o gwmpas rhai o gartrefi enwog Cymru. Cefais gyfaill, oedd yn berchen march cadarn cyflym a cherbyd uchel ysgafn, ac yn meddu llawer o wybodaeth am natur dyn ac anifeil, i ddod gyda mi. Rhag i ni fentro i gymoedd rhy anghysbell, a throi'r cerbyd yn awr ac yn y man wrth gornelau er mwyn chwareu, anfonwyd merch ieuanc gyda ni. Cadwgan oedd enw'r gŵr, Enid oedd enw y ferch ieuanc, a Sanspareil oedd enw y march. Os buost, ddarllennydd, yn teithio gyda chwmni cyffredin, a march cyffredin yn dy<noinclude><references/></noinclude> r2djhnuchufoj6twj63m9tp3tfrxs1e 104 19963 38135 2022-08-18T00:13:55Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19964 38136 2022-08-18T00:16:27Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 45 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 508njbl16wzf43s4am7zd8cg2zam4e8 104 19965 38137 2022-08-18T00:23:23Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 54 crop).jpg|600px|canol]] {{c|III. O GYLCH CARN FADRYN}} DAU beth a wyddwn yn sicr am Leyn,—fod Pwllheli'n agos iawn i'w derfyn, a fod Carn Fadryn yn agos iawn i'w ganol. Yr oeddwn yn ameu, at hyn, mai Pwllheli oedd y lle pwysicaf ynddo, ac mai Carn Fadryn oedd ei brif fynydd. Os wyf yn methu, bydded y bai ar yr ysgolfeistri a ddysgodd imi adrodd penrhynnau'r Alban a threfi canolbarth Asia. heb son gair erioed am Bwllheli na'r Eifl na Lleyn na Charn Fadryn. Clywais ryw ledfegyn yn canu am fel yr aeth ei Wen i ffair Pwllheli, a breuddwydiaswn ers blynyddoedd fy mod yn nofio ymysg penwaig y "Pwll." Ond, beth bynnag fu'm hanwybodaeth, daethum i wybod cymaint am Leyn ag a wn am randiroedd ereaill yng Nghymru. Yr oeddwn yn digwydd aros ym Mhwllheli yn nyddiau mwyn dechreu mis Medi, pan ddaeth cyfaill calon-gynnes i ofyn i mi a hoffwn ddod am dro o am- gylch Carn Fadryn. Gan fod hynny'n meddwl tro trwy ganol rhai o ardaloedd enwocaf Lleyn, yr oedd fy mwyniant wrth feddwl am y fath dro yn fawr. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> g66wpvyf07rabne0gvhxs6fg2zkxun4 104 19966 38138 2022-08-18T00:25:36Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19967 38139 2022-08-18T00:29:27Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 63 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> qt0scx1xgfxdezjntytjnjbprmiskh6 104 19968 38140 2022-08-18T00:56:06Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19969 38141 2022-08-18T00:59:05Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd::Tro Trwy'r Gogledd (page 73 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 9yciirmisapd5li4218i7wjjty2kaji 38142 38141 2022-08-18T00:59:23Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 73 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> juecxf1dwo2mazuwdbzlnck2lglbm47 104 19970 38143 2022-08-18T01:04:26Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 74 crop).jpg|600px|canol]] {{c|IV. HARLECH}} YR oedd ein ffordd o'r Penrhyn tua Harlech yn rhedeg yn llinell union hyd wastadedd glan y môr, ac nid peth welir bob dydd yw ffordd union ym Meirionnydd. Ar y llaw dde yr oedd Môr y Werddon; ar y chwith yr oedd y mynydd yn codi'n serth, weithiau'n llethrau coediog, dro arall yn greigiau. Unwaith gwelsom fryncyn bychan yn codi uwchlaw gwyneb gwastad y morfa. Dywedodd rhywun oedd yn cyd-deithio â ni mai ynys oedd y bryncyn hwnnw unwaith. "Troais at wladwr oedd yn eistedd yn yr un cerbyd, a gofynnais enw'r ty oedd yn ymnythu yng nghesail y bryn ar y morfa. "Glasynys," ebe yntau. "Ai dacw gartref Bardd Cwsg?" "Ie, yr oedd Elis Wyn yn byw yr ochr arall i'r bryn acw. Eu beudy nhw ydi'r beudy welwch chwi ai mynydd i fyny fan acw; ac mi fyddant yn dweyd y byddai'r Bardd Cwsg yn mynd i fyny ffordd acw'n aml." Ni synnwn i ddim nad dringo'r llethr serth acw wnaeth ar ddydd haf hir-felyn tesog, pan<noinclude><references/></noinclude> hpigpvvgxigq4zb3buhimlaxylguou9 104 19971 38144 2022-08-18T01:05:14Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19972 38145 2022-08-18T01:08:12Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 83 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> daa7exsok9hfeltwp8sktj3dxubszpg 104 19973 38146 2022-08-18T01:19:40Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>V. TY'N Y GROES. MAE cred etifeddol ym mhobl rhannau o Feirion nas gallant gwbl wella o afiechyd heb fynd i dreulio wythnos ar dywod yr Abermaw. Y mae "mynd i'r Bermo" neu "fynd i'r môr,"—dwy frawddeg gyfystyr i bobl y tir yr wyf yn meddwl am dano,—yn dod yn naturiol i'r meddwl pan fydd y meddyg wedi peidio rhoddi ei fys ar yr arddwrn, a phan fydd y botel ola o ''aqua'' lliwiedig wedi ei dihysbyddu fesur llond llwy de. "Aros mae'r mynyddau mawr," aros mae afon Mawddach, ac aros y mae pobl y Bermo. Eto y mae cyfnewidiadau mawrion wedi mynd dros yr ardal swynol hon er pan y mae rhai canol oed yn cofio. Nid oes brysurdeb yn awr yng nglanfa Aberamffra; a cha afon Mawddach lonydd gan gychod, oddigerth gan ager-fad bychan fydd yn gwthio yn erbyn ei thonnau yn yr haf pan fydd y tywydd yn foddlon, a phan fydd digon o ''fyddigìons” am dreulio peth o'u gwyliau ar yr afon. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 5neymi1jxeiji9okb20whgqbqr63erv 38147 38146 2022-08-18T01:21:54Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 84 crop).jpg|canol|600px]] {{c|V. TY'N Y GROES.}} MAE cred etifeddol ym mhobl rhannau o Feirion nas gallant gwbl wella o afiechyd heb fynd i dreulio wythnos ar dywod yr Abermaw. Y mae "mynd i'r Bermo" neu "fynd i'r môr,"—dwy frawddeg gyfystyr i bobl y tir yr wyf yn meddwl am dano,—yn dod yn naturiol i'r meddwl pan fydd y meddyg wedi peidio rhoddi ei fys ar yr arddwrn, a phan fydd y botel ola o ''aqua'' lliwiedig wedi ei dihysbyddu fesur llond llwy de. "Aros mae'r mynyddau mawr," aros mae afon Mawddach, ac aros y mae pobl y Bermo. Eto y mae cyfnewidiadau mawrion wedi mynd dros yr ardal swynol hon er pan y mae rhai canol oed yn cofio. Nid oes brysurdeb yn awr yng nglanfa Aberamffra; a cha afon Mawddach lonydd gan gychod, oddigerth gan ager-fad bychan fydd yn gwthio yn erbyn ei thonnau yn yr haf pan fydd y tywydd yn foddlon, a phan fydd digon o "fyddigions" am dreulio peth o'u gwyliau ar yr afon. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> knb0x2ys9jn5uur5sp570bz3gusp5fl 104 19974 38148 2022-08-18T01:24:37Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19975 38149 2022-08-18T01:27:38Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 93 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> q69modq9y2muuxso7r5adfqeg1jz10v 104 19976 38150 2022-08-18T01:28:08Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19977 38151 2022-08-18T01:36:30Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 103 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> pvkzk5sm4zo59a8jbpg29vwj54u0uvt 104 19978 38152 2022-08-18T01:41:47Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Tro Trwy'r Gogledd (page 104 crop).jpg|canol|600px]] {{c|VI. LLAN YM MAWDDWY.}} "Llawn im oedd Llan ym Mawddwy, Llaw Duw hael a'u llwyddo hwy." :::::MATTHEW BROMFIELD. "PEN Bwlch y Groes! Hwre! Dyma ni ar y ffordd uchaf yng Nghymru" Dyna eiriau cyfaill afiaethus pan gyrhaeddasom ben Bwlch y Groes, wedi dringo'r ffordd sy'n dirwyn i fyny drwy gwm hirgul Cynllwyd, ac wedi gadael Craig yr Ogof ddanheddog o'n hol. Nis gwn ai gwir ei ddywediad ein bod ar y ffordd uchaf yng Nghymru, ond yr oedd awyr adfywiol y mynydd, fel gloew win puredig, yn ddigon i gryfhau dychymyg bachgen deunaw oed i ddweyd pethau mwy anhygoel. Eisteddais ar gar mawn llwythog, oedd un o bobl Mawddwy wedi ei adael yno hyd amser cyfaddas i'w lusgo i lawr, ac eisteddodd fy nghydymaith llawen ar ochr y ffordd, er mai<noinclude><references/></noinclude> e7rg2xmdewzs3uwb6axfpuk3te826wk 104 19979 38153 2022-08-18T01:42:30Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19980 38154 2022-08-18T01:45:07Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Tro Trwy'r Gogledd (page 111 crop).jpg|600px|canol]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> c8fo3i0pu9511bjadgerif91idpb70p 104 19981 38155 2022-08-18T01:45:36Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19982 38156 2022-08-18T02:07:44Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 121 crop).jpg|600px|center]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> s09vjbn0v0msyywmrmkogppykcye3wy 104 19983 38157 2022-08-18T02:19:41Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 122 crop).jpg|600px|canol]] {{c|VII. PEN Y BRYN.}} Yn oedd croesi'r Berwyn i gartref Ceiriog yn beth y rhoddaswn fy mryd arno er ys blynyddoedd lawer. Y mae llawer o amser er hynny, ond yr wyf yn cofio'n dda fod y wlad y tu hwnt i'r Berwyn, a'r mynyddoedd yr oedd Ceiriog mor hoff o ddweyd ei fod yn fab iddynt, yn fwy mawreddog a thawel nag yr oeddwn wedi dychmygu am danynt, er mai dychymyg byw plentyn oedd gennyf yr adeg honno. Gadawsom y trên bore yng ngorsaf fechan Llandrillo, ar waelod Dyfiryn Edeyrnion. O'n blaenau, dros wastadedd cul dyffryn Dyfrdwy, codai ochrau'r Berwyn, porfeydd gwartheg a defaid, sydd yn gwahanu gwlad, Dyfrdwy oddiwrth wlad Ceiriog. Bore haf oedd, a hawdd y gallem gredu fod heddwch a llawnder yn teyrnasu bob amser yn y wlad hyfrydlon hon, hyd yn oed {{center block| <poem> "Pan fo rhyfel yn y byd, Godrau Berwyn gwyn eu byd." </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> rlh2nj7h8783r807za2kgmje02h9zzt 104 19984 38158 2022-08-18T02:20:09Z AlwynapHuw 1710 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="AlwynapHuw" /></noinclude><noinclude><references/></noinclude> 10ansarm6f15g8ejc3xh9xlmnuxyjpz 104 19985 38159 2022-08-18T02:22:03Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[Delwedd:Tro Trwy'r Gogledd (page 131 crop).jpg|canol|600px]] {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 04bxqh6o64rsl3bkoxx7kk7yi2txpcm 104 19986 38160 2022-08-18T02:27:00Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>[[File:Tro Trwy'r Gogledd (page 132 crop).jpg|600px|canol]] {{c|VIII. BRYN MELYN.}} YMYSG holl gartrefi Cymru nid oes, mae'n bur debyg gennyf, gartref mwy mynyddig ac anghysbell na chartref J. R. Jones o Ramoth. Saif mewn cwm crawc-welltog digoed, ar gyrrau'r mynydd-dir mawr unig sy'n gorwedd rhwng cymoedd Meirion a bryniau hyfryd Maldwyn; ac erbyn heddyw nid oes ond y Bryn Melyn ei hun yn gartref pobl yn y cwm hwnnw. Bu Nant yr Eira, bwthyn bach eithaf clyd, yn gartref bechgyn cryfion a genethod gwridog; ond nid ydyw heddyw ond beudy neu furddyn ar fferm enfawr. Dywedir fod melin yn y cwm unwaith, a_danghosir ei holion yn Nant y Tryfel; ond nid oes neb yn cofio dim o'i hanes. Ychydig yn uwch i fyny na'r Bryn Melyn a Nant yr Eira, y mae olion peth a elwir yn Eglwys Wen, a dywedir ar lafar gwlad fod y<noinclude><references/></noinclude> 04g2pkjo9yitt7gaz2l3ydzwr3hp3h4 104 19987 38161 2022-08-18T02:38:11Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dôn ddistaw leddî y siaradai'r geid hefyd, fel pe buasai pob peth ddywedai yn ddirgelwch pwysig a mawr. Esboniodd i ni íel y mae'r chwarelwyr yn partneru,—rhai yn y graig, rhai yn hollti, a rhai yn naddu. Yr oedd golwg brydferth ar y rhes hir o chwarelwyr gyda'u gwynebau meddylgar glân, a phawb a gwên groesawgar wrth edrych arnom yn gwrando ar eiriau dewisol y geid. Wedi dod allan, gofynasom beth arall oedd i'w weld, a chawsom mai adeiladau tebyg i'r un y daethom o hono. Ond yr oedd arnom eisiau mynd dan y ddaear, i weld y creigwyr, a'r gweddill o'r un cant ar bymtheg sy'n gweithio yn y chwarel hon. Nid oedd caniatad i fynd, hyd yn nod i frenin. Deallasom wedyn y buasai 'n hawdd i ni weled y chwarel i gyd pe wedi gofyn yn briodol; ond ni chawsom gan yr hen arweinydd prudd-ddigrif ond hynny o wir a wnai les i ni. Felly yr oedd yn rhaid i ni dreio chwarel arall. Ar ein cyfer, dros y ffordd oedd i lawr ym mhell odditanom, gwelem Chwarel y Llechwedd yn drom ac yn ddistaw o'n blaenau. Cyn cychwyn yno, cawsom ymgom â'r geid wrth ymadael. Trodd ddau lygad dwys arnom, nes oedd y ddau'n cyfeirio'n syth i ryw un pwynt ym myw ein llygaid ninnau. Dywedodd fod ysbryd y chwarelwr yn un anibynnol iawn. Clywodd ffrwgwd rhwng goruchwyliwr a chwarelwr yn y fan lle safem. Dywedodd y goruchwyliwr, dyn caredig ond gwyllt. fod y chwarelwr wedi gwneyd trosedd, a fod yn rhaid iddo ofyn ei bardwn. "Tr-trosedd," ebe'r chwarelwr, "naddo; rhyw opiniwn oedd o genno fo; ofynne fo m-mo'i bardwn o b-byth." Yr oedd<noinclude><references/></noinclude> 8pxgzox2gqveessnjbodyr4mapzslxo 104 19988 38162 2022-08-18T03:05:29Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>llond y fan o chwarelwyr yn union, aeth y gor- uchwyliwr fel yr aethnen, ond daeth pob peth i'w le'n fuan iawn. "Ond," meddai, gan gyfeirio ei ddau lygad a'i fys at y chwarel ddistaw ar ein cyfer, "welodd Ffestiniog erioed beth fel hyn. Dywedodd ei hanes yn sir Fflint, mewn geiriau oedd yn codi darluniau erchyll o'm blaen, fel y dychrynasant oruchwyliwr i farwolaeth. "Ond," meddai, "d-dydi chwar- elwyr ddim fel coliars, mae nhw'n fwy gwareiddiedig, yn fwy efengylaidd; ac mae'n well gennyn nhw ddiodde na gwneyd dim o'i le." "Rhyw chwechyn" yn unig oedd yn ddisgwyl fel cydnabyddiaeth, ond mae partis wedi estyn dwy gini i mi cyn hyn." Pan roddwyd y swydd o dderbyn dieithriaid iddo, dywedodd y goruchwyliwr, "Paid a gosod pris; ond, os byddan nhw'n shabi, t-tsiarja nhw swllt y pis." Aethom i lawr hyd y llwybr troellog, gan feddwl am drem ddwys y gŵr pwysleisiol ar ben y lle gwastad, a chan ofni mai ymysg "y rhai shabi y dosbarthai ni yn ei feddwl. Dringasom y llwybr i fyny ochr arall y cwm cul. Ond nid oedd swn peiriant na chun na morthwyl yn y Llechwedd. Gwelem olwynion yn sefyll, ac un olwyn fawr yn symud yn araf fel pe mewn cwsg. Yr oedd distawrwydd llethol dros y fan, fel pe buasai'r nos wedi gadael popeth ar ei hol hyd ganol dydd, ond ei lliw. Y mae gwaith anghyfannedd yn fwy anghyfannedd na dim. Y mae prydyddion byd wedi wylo uwch mieri lle y bu mawredd, ond daw beirdd dwyfolach i wylo uwch mieri fo lle y bu gweithio gonest. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> rc2ateustjue5evqb5szcbm1o8bw84x 104 19989 38163 2022-08-18T03:07:25Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Crwydrasom ymlaen at swyddfeydd y gwaith. Yr oedd distawrwydd llethol yno hefyd. Wedi cnocio, clywem swn troediad araf trwm. Daeth dyn byr i'r drws, a gadawodd i ni ofyn iddo a fedrem gael rhywun i'n harwain trwy'r chwarel. Edrychodd dros y llethrau gweigion, fel protest yn erbyn ein cwestiwn di-fudd, ond dywedodd fod croesaw i ni fynd i grwydro drwy'r chwarel ein hunain. Gyda ei fod wedi gorffen dweyd hyn, penderfynodd ddod gyda ni ei hun, gan nad oedd ganddo waith i'w wneyd. Gŵr byr, gweddol drwchus oedd; siaradai'n araf phwyllog, mewn llais bas mwyn iawn. Tybiwn wrth wrando ar ei lais mai pregethwr ddylasai fod. Ni fedrem beidio son am y streic, ond yr oedd ef yn rhy ochelgar i ddangos ei ochr, nac i ddweyd dim ond hanes noeth. Dywedodd mai ar yr ail ar bymtheg o Fai y dechreuodd y streic: a'r achos, meddai, oedd rhoi'r oil am byth" i rywun oedd heb gydweled â rhywun arall. Deallasom mai dull o ymadrodd am droi dyn ymaith oedd "rhoi'r oil" iddo, a syniad ein harweinydd am ystyr yr ymadrodd oedd mai gyrru dyn cyndyn i'r oil i ystwytho a feddylid. Heibio'r olwynion llonydd a'r gweithdy mawr gwag, daethom i fyny at un o'r lleoedd agored lle cyferfydd wageni llwythog o dyllau ymhob cyfeiriad. Yr oedd yr olwyn ddŵr yn mynd yn araf araf, ond yr oedd pob tryc wedi sefyll, yr oedd y cadwyni'n crogi'n ddiddefnydd ar y graig uwchben, ac nid oedd un creigiwr i'w ddisgwyl allan o un o'r tyllau duon oedd yn arwain i mewn i'r ddaear. Cawsom esboniad bychan difyr ar y dull o weithio chwarel; er y buasai'n fwy dyddorol pe buasem yn cael<noinclude><references/></noinclude> 13dmehn4qvct2zq2essqnw1c4zn23ys 104 19990 38164 2022-08-18T03:10:01Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>gweled y creigwyr wrth eu gorchwyl fry. Gwelsom y gwahanol haenau,—y garreg bach, y slont glai, y tew caled, y llygad bach, y llygad cefn, a'r bastard—tir. Gwelsom hefyd fel y deuai cerrig i fyny o bob dyfn i'r fan y safem arni. Yr oedd y gwlaw yn dechreu disgyn gyda hyn, a gorfod inni droi'n ol i'r swyddfa. Wrth fynd i lawr gwelsom ddyn ieuanc unig, a thybiem fod golwg gynhyrfus arno, yn brasgamu ar draws y chwarel wag. Y goruchwyliwr oedd, Warren Roberts wrth ei enw. Nid oedd ganddo wybodaeth, ebe ef, pryd y doi'r streic i ben; dywedais wrtho y dylai ddiolch mai ym Meirion yr oedd yn oruchwyliwr, ac nid ym Morgannwg. Rhoddodd bob croesaw i ni weled y chwarel, ond yr oedd ei feddwl yn rhy gythryblus gyda phethau ereill i aros nemawr gyda ni. Wedi cyrraedd y swyddfa'n ol, deallais fy mod yn, gydnabyddus iawn ag enw'r gŵr a'n harweiniodd, efe yw golygydd yr Ymwelydd, ac y mae wedi bod yn chwilio i'r un cyfeiriad a minnau. Wedi ymadael a'r pregethwr caredig, arweiniodd ei fab ni i fyny i ben y chwarel, er mwyn i ni groesi'r gefnen fynydd at chwarel Foty a Bowydd. Wrth i ni godi i fyny, gwelem adran ar ol adran o chwarel y Llechwedd fel chwareudy crwn, ac yr oedd niwl glâs yn gwneyd yr olygfa'n fawreddog iawn. Yr oedd nant wyllt yn rhedeg i lawr o'r mynydd, yn ewyn trochionnog, ond yr oedd y dwfr yn hollol loew. Nid oedd bosibl gweled dim ond y mynydd a'r niwl trwchus, a cherrig gleision ac ambell aber drwyddo. Pan feddyliais mor iach a hyfryd<noinclude><references/></noinclude> 8fuu1wq9jc3344nc6hhtgkyavx8a5xq 104 19991 38165 2022-08-18T03:12:53Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yw'r lle yn yr haf, daeth y gwlaw fel pistylloedd arnom, ac yr oedd y niwl yn ddigon i'n gwlychu at y croen. Wrth i ni ddisgyn i lawr ni welem ond clogwyni anferth yn hylldremu drwy'r niwl, ond clywem swn peiriannau'n ochain ac yn rhuo yn y dyfnder odditanom. Yr oedd golwg druenus arnom. Yr oeddwn i wedi rhoi'm dillad goreu am danaf y bore hwnnw, yn erbyn cyngor. Pan welodd rybelwyr Bowydd fi'n dod o'r niwl i lawr atynt, tybiwn y meddylient am iar ar wlaw. Gwaeddodd rhyw hogyn direidus 'arnom, gan droi ei dipyn Saesneg yn wawd," Feri ffein weddar." Y mae'r hen ddyn yn gryf yn y duwiola pan wawdir ef, ond ychydig of ddigllonedd gwrol sydd mewn llipryn o bererin a'r defnynnau gwlaw'n rhedeg i lawr rhwng ei grys a'i gefn. Cafodd y bachgen fwynhau ei dipyn gwawd mewn diogelwch, a disgynasom ninnau hyd y llwybr serth i gwm cul, at enau chwarel. Yr oedd cerbydau bychain yn dod allan o honi, a thoc daeth bachgen o rybelwr atom, i ofyn a allai ein gwasanaethu. Cawsom ef yn ddeallgar ac yn garedig iawn, ac yn arweinydd da. Ond er ei wyleiddied, dychmygem y gallasem ei glywed yntau'n canu,— {{center block| <poem> "Rhybelwr oedd fy nhaid, Rhybelwr oedd fy nhad; Rhybelwr ydwyf finnau, A'r goreu yn y wlad." </poem> }} Cyn i ni fynd i mewn, cawsom olwg ryfedd ar y chwarel. Yr oedd y gwlaw'n pistyllio o hyd,<noinclude><references/></noinclude> 1oxzs58focwupjeig1cgz22p6v8yirk 104 19992 38179 2022-08-18T10:52:36Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac ni welem gan y niwl glas-ddwfn ond creigiau a cherrig enfawr ar bob tu. Yr oedd yno un bachgen, a cheg enfawr, fel pe buasai ei ben yn flwch tybaco, yn rhegi nes oedd y creigiau a'r niwl yn diaspedain. Cofiwn am y tyngwyr welodd Bardd Cwsg yn uffern, yn crogi gerfydd eu tafodau oddiwrth greigiau fel y rhai acw. Rhoddodd ein harweinydd blanc pren sych yn y wagen fach haearn, ond cofiwn mai nid y dillad oedd oreu yn y boreu oedd oreu erbyn hyn, ac yna cychwynnodd y gyrrwr ceffylau a ni drwy'r tynel hir dyfrllyd, gan ein rhybuddio i ddal ein pennau i lawr, rhag eu taro yn erbyn talp o graig yn y tywyllwch. Daethom i'r chwarel agored, hynny ydyw, yr oeddym yn gweled y niwl o waelod y twll yr oeddym ynddo. Rhwng yr olwg i fyny ar y niwl a'r olwg ar y mŵg ddoi o'r tanau yn y mynedfeydd tan ddaearol, yr oeddym mewn lle dieithr iawn. Wrth durio odditan y graig yr oedd rhai colofnau wedi eu gadael, rhag i'r mynydd syrthio i lawr. Weithiau cyffelybwn y lle i eglwys gad- eiriol ardderchog, a'r pileri duon heb orffen eu naddu. Ond yr oedd y ffaglau a'r gwaeddi'n gwneyd y lle'n anaearol iawn. Symudasom ymlaen at enau un o'r inclines, ac yr oedd y ffagl-fflamau a'r mŵg ddoi o honi yn gwneyd i mi feddwl am eneu annwn. "Gwelais ddau ddyn yn cael eu lladd yn y fan acw," ebe creigiwr o Lanbrynmair oedd yn sefyll gerllaw. Y mae aml ddamwain yn digwydd mewn dyfn fel hwn, —y graig yn tanio neu'r wagen yn rhedeg. Damwain mewn chwarel, ac Angeu yno,— Mae anadl pawb yn ei fynwes yn crynnu, A phryder trwy wynder pob gwedd yn llefaru.<noinclude><references/></noinclude> 80465i6awi6p3wm4wj1qa5e1knsiiyp 38180 38179 2022-08-18T10:53:07Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ac ni welem gan y niwl glas-ddwfn ond creigiau a cherrig enfawr ar bob tu. Yr oedd yno un bachgen, a cheg enfawr, fel pe buasai ei ben yn flwch tybaco, yn rhegi nes oedd y creigiau a'r niwl yn diaspedain. Cofiwn am y tyngwyr welodd Bardd Cwsg yn uffern, yn crogi gerfydd eu tafodau oddiwrth greigiau fel y rhai acw. Rhoddodd ein harweinydd blanc pren sych yn y wagen fach haearn, ond cofiwn mai nid y dillad oedd oreu yn y boreu oedd oreu erbyn hyn, ac yna cychwynnodd y gyrrwr ceffylau a ni drwy'r tynel hir dyfrllyd, gan ein rhybuddio i ddal ein pennau i lawr, rhag eu taro yn erbyn talp o graig yn y tywyllwch. Daethom i'r chwarel agored, hynny ydyw, yr oeddym yn gweled y niwl o waelod y twll yr oeddym ynddo. Rhwng yr olwg i fyny ar y niwl a'r olwg ar y mŵg ddoi o'r tanau yn y mynedfeydd tan ddaearol, yr oeddym mewn lle dieithr iawn. Wrth durio odditan y graig yr oedd rhai colofnau wedi eu gadael, rhag i'r mynydd syrthio i lawr. Weithiau cyffelybwn y lle i eglwys gad- eiriol ardderchog, a'r pileri duon heb orffen eu naddu. Ond yr oedd y ffaglau a'r gwaeddi'n gwneyd y lle'n anaearol iawn. Symudasom ymlaen at enau un o'r inclines, ac yr oedd y ffagl-fflamau a'r mŵg ddoi o honi yn gwneyd i mi feddwl am eneu annwn. "Gwelais ddau ddyn yn cael eu lladd yn y fan acw," ebe creigiwr o Lanbrynmair oedd yn sefyll gerllaw. Y mae aml ddamwain yn digwydd mewn dyfn fel hwn, —y graig yn tanio neu'r wagen yn rhedeg. Damwain mewn chwarel, ac Angeu yno,— Mae anadl pawb yn ei fynwes yn crynnu, A phryder trwy wynder pob gwedd yn llefaru. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> cbgszueb9oa0xgx8eolq01syjt81z7r 104 19993 38181 2022-08-18T11:05:10Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Crwydrasom dipyn dan y ddaear, a'r bachgen a'i ganwyll yn ein harwain; gwelsom ddyfn ar ol dyfn. Yr oedd cadwen ar draws lleoedd peryclaf, ond clywais am rai cyfarwydd â'r chwarel yn syrthio dros ddyfn neu ddau. Ni welais y creigwyr oedd yn gweithio yn y gwaelod, ond gwelais y grisiau hir sydd yn arwain i lawr atynt, a'r mŵg yn nofio ar wyneb yr agenau uwch eu pen. Wrth gerdded i lawr o'r chwarel, daeth llawer o bethau i'm meddwl am y bobl welais yn ystod y dydd. Yn un peth, tarawyd fi gan foneddigeiddrwydd di-eithriad y chwarelwyr. Yr oeddynt yn rhy brysur i ddod atom i holi, ond rhoddent bob cynhorthwy i ni o'u bodd os gofynnem am dano. Sylwais eu bod yn garedig ac yn gymhwynasgar iawn gyda'u gilydd, a mynych gyngor gafodd y bachgen a'r ganwyll sut i wneyd â ni er mwyn i ni weld popeth. A phan oeddym yn dod allan o'r chwarel, gyrrodd un o'r chwarelwyr ni yr holl ffordd, er fod y dwfr at ei fferrau. Clywais bobl ddi-addysg a di-ddiwylliant dybient eu bod yn foneddwyr, gyda modrwyau efydd ar eu bysedd, yn condemnio gweithwyr y Llechwedd yn ddi-arbed. Ond yn y chwarelau y gwelais y gwir foneddwyr, a llawer haws fuasai gennyf ymddiried bywyd ac eiddo' iddynt nac i lawer sy'n caru ymddangos fel hoffwyr cyfiawnder. a hawliau cysegredig eiddo. Tybiwn hefyd, oddiar yr olwg arnynt, eu bod yn ddynion deallgar iawn fel dosbarth. Ni welais ol syrthni meddwdod ar un wyneb, na'r gwynebau nwydwyllt welais yn hylldremu ac yn gwgu arnaf mewn aml ffatri fawr yn Lloegr ac<noinclude><references/></noinclude> 86lgyriy7c5euiaemo54dxa4058bfqj 104 19994 38182 2022-08-18T11:07:30Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ar y Cyfandir. Gwn fod llawer o ganmol wedi bod ar chwarelwyr am eu meddwl, a dywed rhai eu bod fel dosbarth yn cael y ganmoliaeth a haeddir gan y rhai goreu o honynt yn unig. Yr wyf yn meddwl y geill chwarelwyr Ffestiniog, fel dosbarth, dderbyn y clod o fod ym mysg gweithwyr mwyaf deallus y byd. Y mae bywyd moesol Ffestiniog, ar y cyfan, yn iach a phur. Ni adewir i fasnach ladd meddwl, y mae'r llenor a'r bardd yn sicr o gael gwrandawiad. Yn wir, hwyrach y telir rhy ychydig o sylw i'r celfau, yn enwedig daeareg. Diwinyddiaeth yw prif faes astudiaeth Ffestiniog eto, ac y mae'n amhosibl cael gwell diwylliant i'r meddwl na'r diwylliant geir trwy gymdeithasu à "brenhines y gwyddorau." Athroniaeth ar ei goreu ydyw, athroniaeth y ceir golwg ar y natur ddynol o bob gris ohoni." Am arweinwyr y dylai gweddi Ffestiniog fod. Haearn a hoga haearn; a thrwy eu bod yn gweld cymaint ar eu gilydd, ac yn cael cymaint o fanteision i siarad, y mae dylanwad y chwarelwyr ar eu gilydd yn fawr. Pan symudant, symudant fel un gŵr. Gall arweinyddion doeth eu codi, yn feddyliol a moesol, y naill genhedlaeth ar ol y llall. Y mae'n ddiameu fod Ffestiniog wedi ei bendithio ag arweinwyr meddylgar, grasol, ac uchel eu nod. Clywais droion fod dynion Ffestiniog yn well na'r merched. "Nid yw'r merched yn cael yr un cyfleusterau i ymgomio, ac i ddadleu cwestiynau, ag a ga eu gwyr," ebe boneddiges wrthyf. Ac eto gwelais amryw gynhadleddau ar gerrig y drysau wrth basio trwy'r heolydd. Dywedwyd fod merched ieuainc yr ardal yn<noinclude><references/></noinclude> t1dhrnbvgq7xv4a263q2fm11tna47wi 104 19995 38183 2022-08-18T11:11:10Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>priodi cyn dysgu coginio a chadw ty. "Gwneyd te ac agor tinned salmon yw holl gylch eu coginiaeth," ebe hen lanc sychlyd wrthyf. Ond, yn fuan iawn, daw'r ysgolion i wneyd y diffyg hwn i fyny, os yw'n bod. Beth bynnag arall ddaw o Ffestiniog, daw rhai o athrawon ac athrawesau goreu Cymru. Gwyn fyd na ddeuai mwy ohonynt. Lle Cymreig effro fel hwn ddylai gyflenwi ein hysgolion ag athrawon. Ac wrth gofio, adeg y streic oedd. Clywais feirniadu doethineb y chwarelwyr, ond ni chlywais ond un farn am eu calonnau. Sefyll dros eu gilydd y dywedai pawb eu bod, ac yr oedd cydymdeimlad pawb gyda hwy. Yr wyf yn sicr iawn o un peth, y mae eu hymddygiad wedi bod yn foneddigaidd ac yn Gristionogol trwy'r amgylchiad cyfyng. Nid yn ofer yr adeiladwyd llu capelau Ffestiniog. Yr oedd ped- war cant a hanner, mwy neu lai, o ddynion ar y streic y diwrnod hwnnw er ys misoedd, ac yr oedd cydymdeimlad miloedd o'u cydweithwyr ä hwy. Ac eto ni welais filwr na heddgeidwad yn unlle drwy gydol y dydd. Gwelais apêl atynt oddiwrth lowr, mewn papur newydd Cymraeg, i adael eu hemynau, ac i godi eu calonnau trwy ddawnsio a gwamal ganu. Ond yr esboniad goreu ar waith yr Ysgol Sul a'r Seiat yw ymddygiad chwarelwyr Ffestiniog ar adeg streic ac ar bob nos Sadwrn. Nid ofer yw'r ymdrech a wnaed ac a wneir gydag addysg a chrefydd Cymru, tra y cynhyrchir dynion fel y rhai hyn. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> 7tat7tfo2sca77kko7d1d63sdbr262e 104 19996 38184 2022-08-18T11:15:58Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>dynnu, hyd y ffordd hir uchel o'r Bala i Gerrig y Drudion, y mae'n debyg iti ofni na welet ddiwedd y ffordd honno byth. Ond yr oedd sylwadau Cadwgan ac Enid ar y natur ddynol mor newydd, ac yr oedd cyflymder Sanspareil gymaint yn fwy na chyflymder hen geffyl hirflewog oedd yn dringo'r rhiwiau draw ymhell o'i flaen, fel na feddyliais i unwaith fod y ffordd honno'n hir. Y mae'n wir fod Cwm Tir Mynach yn hir ac yn llwm ac yn oer; ac y mae y bobl yn gyffredin yno wedi bod yn rhy enwog i'r un o honynt dynnu sylw y byd yn fwy na'r lleill. Er hynny, nid yw y lle heb ei ddyddordeb. Yr oedd mawredd yn y gweunydd hirion gwlybion, yn ymgolli mewn mynyddoedd eiraog o bob tu. Yr oedd yr enwau yn awgrymu hanes coll hefyd,—Gorsedda Maes y Gadfa, a Hafod yr Esgob. Adroddai Cadwgan ddetholion o hanes yr amaethwyr oddiwrth ryw arwyddion welai ef. "Mae dyn yn byw yn y fan acw," meddai, "heb ddim min ar ei gyllell wair. Syrthiodd fy llygad ar y dâs wair; yr oedd yn debycach i bigyn bryn nag i ddâs a'i fagwyrydd wedi eu torri yn lân a thaclus. Hawdd oedd deall faint o fin oedd ar y gyllell wair. A gwn rai gwirioneddau cyffredinol am un sydd heb fin ar ei gyllell wair, ei bladur, neu ei rasel. Clywais hefyd ddarllen cymeriad llawer un y diwrnod hwnnw oddiwrth ymddanghosiad ei dŷ, ei dda byw, a'i wrychoedd, a'i gloddiau. Tan son am y natur ddynol, cyrhaeddasom fan uchaf ein ffordd. Tybiwn nas gallai unlle edrych yn oerach a mwy anial na Llechwedd Figin,—hyd yn oed Hafod Nwydog yr ochr arall i'r mynydd. Yr oedd y<noinclude><references/></noinclude> 4pl8pcfeapsthnulx8sgsg4090lwmx9 104 19997 38185 2022-08-18T11:18:51Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>ffordd dros fil o droedfeddi uwchlaw lefel y môr, a'r lluwchfeydd yn dod i'w hymyl; yr oedd Llechwedd Figin ar fron serth tua dau gant a hanner o droedfeddi'n uwch wedyn. Yn y wlad agored ddigoed hon, deuai gwynt caled oddiar y bronnau o eira rhewedig fry i'n cyfarfod. A fedr rhyw syniad pleserus ddod i feddwl dyn pan fydd arno anwyd o'i draed? Ond beth pe gwelech y llecyn hwn yn yr haf, —pan fo pen melynwyn brenhines y weirglodd yn crymu uwch dwfr grisialaidd y nant sy'n dilyn y ffordd, pan fo gwartheg enwog am felusder eu llefrith yn ymfwynhau yn yr awelon cynnes ar y llethrau fry, pan rydd y grug berarogl hyfryd gwan i'r awel, pan geir yr unigedd tawel hwnnw sy'n well darlun i mi o'r nefoedd na dim arall y gallaf feddwl am dano? A beth pe byddech yma ar hafnos dawel ganol Awst? Y mae'r ardal yn ddistaw bob amser, ond a'n ddistawach at y nos, distawrwydd rydd lais gwylaidd i aberoedd y mynydd, ac i adlais yr afon o'r dyffryn draw, sy'n cyhoeddi {{center block| <poem> "Fod eto ar y bryniau lef Dragwyddol o addoliad. Obry clyw Yr afon hithau ar ei milwedd daith, Yn llanw dyffryn ar ol dyffryn ag Angylaidd for o addoliadol swn." </poem> }} Ac onid yw enwau fel Nant yr Ewig a Ffridd y Gwair yn dwyn adgofion, hyd yn oed ar ddechreu gwanwyn llwm, am yr arogl meillion a'r gwair cynhauafus fydd yma ymhen rhyw ddeufis neu dri? Ond y mae carnau Sanspareil yn taro tân o'r cerrig wrth i ni gyflymu i lawr at Gapel y Gelli—<noinclude><references/></noinclude> sw28t2rbl89l2s9nlpb5dfx99yynd88 104 19998 38186 2022-08-18T11:21:33Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>oedd, a rhedeg yn chwyrn gydag ochr y mynydd uwchben Nant yr Hengwm a gwaelod Llangwm. Wrth Hendre Garthmeilio try y ffordd yn sydyn i'r gogledd, a daw rhewynt i'n cyfarfod wna i mi wasgu dannedd yn dynn rhag iddynt glecian ar eu gilydd, a gwrando ar Gadwgan yn esbonio i Enid paham y mae coed larch yn dihoeni yn yr uchder yma, a phaham na phery clawdd weiar byth. I lawr a ni yn orwyllt at Bont Moelfre, a cheisiwn ddarbwyllo fy hun fod arnaf lai o anwyd wedi disgyn dros ddau can troedfedd i ffordd enwog Caergybi. Y mae Cerrig y Drudion o'n blaenau, fel dinas ar fryn; ac ar fyrder yr oeddym mewn ystafell glyd yn y Saracen's Head o flaen tanllwyth o dân, a'n hanwyd a'n newyn yn hyfryd ddiflannu. Wedi cynhesu a dadluddedu yn y cartref fforddolion croesawus hwn, a gwrando ar y porthmyn yn siarad Cymraeg campus yr ardaloedd yma, cychwynasom tua chartrefi Edward Morris a Jac Glan y Gors, y naill yn fardd melusaf yr unfed ganrif ar bymtheg, a'r llall yn gynrychiolydd Cymreig ysbryd chwyldroadol y ddeunawfed ganrif. Dringasom i'r pentref, ac ar y ffordd troisom i ymweled â Hugh Hughes. Hen athraw, fel y finnau, yw ef; ac y mae'n cael hamdden yr hiraethais innau lawer am dano, i gasglu barddoniaeth Gymreig. Y mae ei fryd ar gasglu a chyhoeddi holl waith Edward Morris, y bardd mwynber o'r Perthi Llwydion. Danghosodd imi y gyfrol olaf oedd wedi ysgrifennu; ac wrth sylwi ar dlysni digryn y llawysgrif, a gwrando ar ysgwrs lawen yr hen lenor sionc, prin y gallwn gredu ei fod<noinclude><references/></noinclude> m0qhj61n3li4v7zmvirobc5k4ubi5a9 104 19999 38187 2022-08-18T11:25:15Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wedi cefnu ar ei bedwar ugain oed. Ond, o ran hynny, yn y wlad iach agored hon, gallwn feddwl mai hawdd yw byw'n hen a siarad Cymraeg glân gloew. Am ennyd y meddyliais hynny; daeth i'm cof wyneb mwyn genethig brydferth fu'n byw ar y fron draw, adwaenwn gynt, a hunodd ymhell cyn i wrid ieuenctyd adael ei grudd. Pan ffarweliasom â Mr. Hughes yr oedd yr haul yn gwenu ac yn cynhesu'r awel. Safasom ennyd wedi cyrraedd canol y pentref, rhwng yr eglwys a gwesty to gwellt. Pentref bychan ydyw, ar fryncyn noethlwm. Hanner can mlynedd yn ol yr oedd rhai'n cofio crug o gerrig ger yr eglwys,—beddau hen ddrudion neu wroniaid, —ac oddiwrthynt hwy y cafodd y pentref, a rhyw ugain mil o aceri o rosdir a mynydd o'i amgylch, eu henw. Y mae Cerrig y Drudion yn ganolbwynt ffyrdd lawer. A un i'r de ddwyrain gyda'r afon Ceirw i Gorwen, ac oddiyno i Loegr; un arall i'r dwyrain, drosodd i ddyffryn Alwen a Llanfihangel Glyn Myfyr, ac oddi-yno i Ddyffryn Clwyd; a'r ffordd y daethom ni hyd-ddi i'r de i Feirion. A ffordd arall i gyfeiriad y de, heibio i Dy'n Rhyd i Gwmpenaner. Rhed ffordd Gorwen,—ffordd fawr Caergybi, i'r gorllewin tua Betws y Coed. Rhed ffordd arall i'r gogledd. Yn wir buasai gwe pryf copyn yn eithaf map o Gerrig y Drudion a'i ffyrdd. Noethlwm yw'r wlad o amgylch y pentre, ond tra mawreddog. Mae mynyddoedd pell eiraog yn ymyl gwyn i wlad eang o gaeau llwyd-goch, ac y mae'r ffordd fawr union lydan yn deffro adgofion am amser yr oedd yn brif dramwyfa rhwng Prydain a'r Iwerddon. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> ns67hxosw79298cviuki6g2gbmt4c7w 104 20000 38188 2022-08-18T11:27:45Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Y ffordd i'r gogledd oedd ein ffordd ni. Os gofynnwn i ble yr oedd yn arwain, dywedid wrthyf res o enwau nad oeddwn wedi clywed am danynt erioed o'r blaen, yn amaethdai a mynyddoedd. Yr oedd un eithriad. Clywswn enw'r Hafod Lom mewn pennill glywais hen sant, nad yw yn awr ymhlith y byw, yn ganu i ysgafnhau ei feddwl pan fyddai'r byd yn gwasgu arno,— {{center block| <poem> "Mi af oddiyma i'r Hafod Lom, Er ei bod hi'n drom o siwrne; Mi gaf yno ganu cainc, Ar ymyl mainc y simdde; Ac ond odid dyna'r fan Y bydda'i dan y bore." </poem> }} Cyn mynd nemawr hyd y ffordd, troisom ar ein chwith, a dechreuasom gerdded yr hen ffordd tua'r gorllewin. Hon oedd ffordd y wlad cyn gwneyd ffordd fawr Caergybi yn is i lawr. Er cymaint y mae'n droelli gyda godreu'r mynydd, y mae'n amlwg oddiwrth y murddynod sydd ar ei hymyl mai hyd-ddi hi unwaith y cerddai masnach yr ardaloedd. Ymysg yr adfeilion tai tyf ambell griafolen neu fedwen, megis pe'n ceisio dynwared harddwch plant fegid yno gynt: a saif ambell fur talcen, wedi herio gwyntoedd gaeafau lawer, yn glod i ryw saer maen gwledig sydd ers blynyddau bellach yn y fynwent draw. Hen ffordd ddyddorol yw hon, hyd yn oed i deithiwr na ŵyr fod Edward Morris wedi ei eni un ochr iddi, a Jac Glan y Gors yr ochr arall. Ar y dde yr oedd caeau newydd eu haredig, o liw coch cynnes, yn graddol godi i fyn—<noinclude><references/></noinclude> 46tbp67gssjjo26snbvbo030pdub8ez 104 20001 38189 2022-08-18T11:30:32Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yddoedd grugog. Ar y chwith yr oedd rhes hir o fynyddoedd gleision,—amlinellau hirion esmwyth, gydag ambell luwchfa o eira yn torri ar brydferthwch unlliw y glas tyner. Rhed y drum fynyddig rhwng Meirion a sir Ddinbych, gan ymgodi i uchder Carnedd Filiast, 2,194 o droedfeddi, teilwng chwaer i'r Aran a'r Arennig. Wrth edrych ar linell donnog y copâu glas a gwyrdd, cofiwn mai eithaf naturiol oedd i Fatthew Arnold dybio fod rhywfaint o'r dwyfol i'w weled mewn rhes o fynyddoedd. Gofynnem y ffordd i bob un o'r bobl radlon garedig a gyfarfyddem, er mwyn eu clywed yn siarad Cymraeg, yr wyf yn credu fod yma y Cymraeg puraf a llawnaf yng Nghymru. Rhoddai Cadwgan wybodaeth gyffredinol inni, wrth edrych ar y ffermdai a'r caeau odditanom, megis, "Mae'r gwartheg duon gore yn y byd yng Ngherrig y Drudion yma." Yr oeddym yn graddol nesu, yn ol yr ysgwrs a gaem â phob fforddolyn, at y Perthi Llwydion. Cofiais nad oedd gennyf gamera gyda mi, ac nid wyf yn fedrus gyda'm pensel. Felly ni chawn ddarluniau i fyned adre gyda mi o gartref pell Edward Morris. Ond, os gorfod i mi wneyd heb ddarluniau, osgoais lawer o drafferth. Lawer tro, pan yn cario fy nghamera gyda mi, dilynid fi gan dorf o blant. Credent mai conjurer oeddwn, ac y rhoddwn y clud i lawr pan gawn lecyn cyfleus ar fin y ffordd, ac y diosgwn fy nghob, ac y tynnwn wydrau allan o'r bocs, y gorweddwn ar fy nghefn i ddangos fy medr i ddal gwydrau ar fy nhrwyn, ac y gwnawn lawer o ystumiau digrif ereill. Nid peth hoff gennyf yw peri siom i blentyn; ond y mae amryw bethau nas gallaf eu gwneyd. {{nop}}<noinclude><references/></noinclude> f397101jszyodq54pkx92n71atu1gau 104 20002 38190 2022-08-18T11:33:15Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>Dyma'r drofa ar y dde, sydd i'n harwain at y Perthi Llwydion. Ar y drofa cyfarfyddir ni gan borthmon glandeg graenus, newydd. brynnu ceffyl yn y Ferthi Llwydion. Dychmygwn mai rhywbeth tebyg oedd Edward Morris pan safai ar y groesffordd hon, i wylio'r gyrroedd, ddwy ganrif yn ol. Rhed ffordd i lawr i bant, ac yn nythu'n ddigon clyd yn y pant wele'r Perthi Llwydion. Fel y mae yn awr, ty gwyn twt ydyw, gyda phorth cymhesur o'i flaen. Y mae ei wyneb i'r de-orllewin, edrych felly i gyfeiriad y gefnen y rhed y ddwy ffordd drosti, y newydd yn rhedeg yn union fel saeth, a'r hen yn troelli ac yn gwyro fel sarff wedi ei hysigo. Saif y ty mewn hafn werdd, yn agored i'r haul, mewn cysgod rhag gwyntoedd y gogledd a'r dwyrain. Y mae llwyn o helyg tal glas yn sefyll fel rhes o wylwyr o flaen y ty. Feallai fod mwy o berthi yma unwaith; nid yw enw coed yn awr yn dangos fod yno goeden yn aros, nid oes un onnen yn aros ger "Llwyn On" draw. Oddiwrth y talcen pellaf oddiwrthym graddol godai llethrau gleision i fyny at beth elwid wrthym yn Graig Erchedd; ond ni welsom ddim yn erch yn yr olygfa, llym ac esmwyth oedd amlinellau'r olygfa, fel odlau Edward Morris. O'm rhan fy hun, gwell gennyf wrando ar Edward Morris yn canu yn y mesurau rhyddion nag yn y mesurau caethion. Yr adeg honno, sef yn yr ail ganrif ar bymtheg, yr oedd hen Awen Cymru'n distewi, a'r newydd heb ddeffro. Yr oedd Tudur Aled wedi tewi ers can mlynedd, yr oedd can mlynedd i ddod cyn y clywai Cymru Williams Pant y Celyn. Yr oedd y boneddigion<noinclude><references/></noinclude> 92fx5xtkkmypem7e4a2dw9chuoruzop 104 20003 38191 2022-08-18T11:37:00Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>yn troi eu cefnau ar lenyddiaeth Cymru, yr oedd y werin heb ddysgu ei charu eto. Cwyna Edward Morris wrth yr Awen Cymreig nad oes neb a wrendy arni hi mwy, ond {{center block| <poem> "O'r Saisneg deg y digwydd Purach wellhad, parch a llwydd." </poem> }} Nid oes fri ar waith ein beirdd, ni roddir pris ar lyfrau Cymru mwy, a dyma dynged ysgriflyfrau Cymru, {{center block| <poem> "Pob barcutan llyfran llwyd, Heb lai acw a bliciwyd; Colli'r plu, cael yn llaw'r plant, A rhai eger a'i rhwygant; Pob dalen gwelen g'wilydd, Yn tanio tybaco bydd." </poem> }} Ac ychydig obaith oedd am lyfrau newyddion, oherwydd {{center block| <poem> "Mae iaith gain Prydain heb bris, Mae'n ddi-obrwy, mae'n ddibris; Darfu ar feth, dirfawr fodd, Ei 'mgleddiaid a 'm'gwilyddiodd; Y Gymraeg a gam rwygir, C'wilydd ar gywydd yw'r gwir; Darfu ei braint a'i faint fu, Ai mewn llwch y mae'n llechu?" </poem> }} Cysura'r Awen ef trwy son am ychydig gartrefi Cymreig oedd eto'n gartrefi i'r hen iaith, ac yn nawddleoedd i'w llenyddiaeth, y Gloddaeth, y Berth Ddu, Bodesgellan, a'u tebyg. Yn wir, hyd heddyw, y mae'r Mostyniaid a'r Wynniaid<noinclude><references/></noinclude> 0b8w0jayrk2d6tyu1psj87hg4s3542p 104 20004 38192 2022-08-18T11:41:35Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wedi rhoddi gwerth ar waith Edward Morris a'i gydoeswyr. Ni thrydd Edward Morris at y werin; ni fynn addef fod yr amser wedi dod y byddai raid cyweirio tannau telyn Cymru ar eu cyfer hwy. Ac eto yr oedd hyn yn cael ei wneyd. Er fod llawer o geinder hen gyfnod y cynghaneddion yng nghaniadau serch Huw Morus o Bont y Meibion, i'r werin y canai'n bennaf. Canodd ar fesurau rhyddion, ac arhosai'r cerddi ar dafod gwlad, a swyn eu miwsig yn barhaus yn ei chlust. Ac i raddau, dilynodd Edward Morris ef yn hyn o beth. Ond, er ei fod yn wr o deimladau crefyddol dwysion, ni fentrodd ef yr un o'r llwybrau newyddion. Gwrthwynebai feddwdod a gloddest, mae'n wir. Pan oedd LLoegr feddwaf ar y Nadolig canodd,— "Canwn gan dannau ysbrydol ganiadau, :Ni apwyntiwyd mo'r gwyliau i ganlyn heb lwydd. Lythineb a meddwdod; ond am ein gollyngdod :Clodforwn ei Dduwdod yn ddedwydd.' </poem> }} Eto yr oedd yr hen arferion Nadolig i aros fel o'r blaen, er gwaethaf Puritan a Chrynwr. Ebe'r canwyr carolau dan bared,— {{center block| <poem> "Ninnau sydd yn uno sain, :Fel carreg lefain lafar, Wrth eich llys yn gwmni llon, :Heb ddim argoelion galar; Nid awn i ganu fyth dan fur :Yr un o'r Crynwyr crinion Sydd yn brefeuad hyd ein bro, :Gan rodio i dwyllo deillion. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> fryqw9211nfswpxn8d7vh2078vrwr3b 38193 38192 2022-08-18T11:41:58Z AlwynapHuw 1710 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>wedi rhoddi gwerth ar waith Edward Morris a'i gydoeswyr. Ni thrydd Edward Morris at y werin; ni fynn addef fod yr amser wedi dod y byddai raid cyweirio tannau telyn Cymru ar eu cyfer hwy. Ac eto yr oedd hyn yn cael ei wneyd. Er fod llawer o geinder hen gyfnod y cynghaneddion yng nghaniadau serch Huw Morus o Bont y Meibion, i'r werin y canai'n bennaf. Canodd ar fesurau rhyddion, ac arhosai'r cerddi ar dafod gwlad, a swyn eu miwsig yn barhaus yn ei chlust. Ac i raddau, dilynodd Edward Morris ef yn hyn o beth. Ond, er ei fod yn wr o deimladau crefyddol dwysion, ni fentrodd ef yr un o'r llwybrau newyddion. Gwrthwynebai feddwdod a gloddest, mae'n wir. Pan oedd LLoegr feddwaf ar y Nadolig canodd,— {{center block| <poem> "Canwn gan dannau ysbrydol ganiadau, :Ni apwyntiwyd mo'r gwyliau i ganlyn heb lwydd. Lythineb a meddwdod; ond am ein gollyngdod :Clodforwn ei Dduwdod yn ddedwydd.' </poem> }} Eto yr oedd yr hen arferion Nadolig i aros fel o'r blaen, er gwaethaf Puritan a Chrynwr. Ebe'r canwyr carolau dan bared,— {{center block| <poem> "Ninnau sydd yn uno sain, :Fel carreg lefain lafar, Wrth eich llys yn gwmni llon, :Heb ddim argoelion galar; Nid awn i ganu fyth dan fur :Yr un o'r Crynwyr crinion Sydd yn brefeuad hyd ein bro, :Gan rodio i dwyllo deillion. </poem> }} </br><noinclude><references/></noinclude> pngxwuu5i3k7d2npch6pf3qdspxvfnu 104 20005 38194 2022-08-18T11:46:27Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> Nid awn ni chwaith at gybydd tynn, :Yr hwn yw gelyn gwyliau, Fe fydd o'i gut yn hysio'i gŵn, :Rhag tyner sŵn y tannau; Hyd at haelion fel chwychwi, :"E wyllysiem ni gyrhaeddyd, Ar ol ein cân, heb geisio cêl, :A ddwedo'n uchel,—Iechyd." </poem> }} Yr oedd Edward Morris yn cydoesi a'r Hen Ficer, a John Bunyan, a John Milton. Cyfansoddwyd "Canwyll y Cymry," "Taith y Pererin," a "Choll Gwynfa" yn ei amser ef, tra y tramwyai rhwng Cerrig y Drudion ag Essex, man ei eni a man ei fedd. Ceir aml darawiad o'u Puritaniaeth hwy yn ei ganeuon. Y mae'n troi'n bregethwr hyawdl yn ei "Gywydd Meddwdod; dywed, wrth ddarlunio wyneb y meddwyn, am yfed iechyd da,"— {{center block| <poem> "Dan dy drwyn gwenwyn i gyd Yfi, achos afiechyd; Trwyn perlog mawr, gwerthfawr gŷn, Mor euraid a marworyn; Tanbaid yw'ch llygaid, ŷch llôg, Gloew gochion, ac ael guchiog; Delw'r Tad, dileuwyd hi, Gwarth wyneb, a gwrthuni; Aflendid newid yn ail, Dan yfed, i anifail." </poem> }} Ond, fynychaf, darlunia dlysni'r byd hwn. Gallwn dybio iddo roddi llawer o amser i wylio rhodiad a bywyd y paun. Ail gyfyd hen ddarluniau,—<noinclude><references/></noinclude> g1ox5aqjhb6kh6e3bpsulivavb50rh2 104 20006 38195 2022-08-18T11:50:09Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>{{center block| <poem> "Noblau cost yn ei blu cain, Planedau 'mhob blaen adain." </poem> }} Ond rhydd ddarlun llawer mwy newydd,— {{center block| <poem> "Lliw perffeth, a lliw porffor, Lliw tân a mellt, lliw tonn môr." </poem> }} Darlunia'r march du carlamus, a'r tarw— "crug ym min craig y mynydd,"—yn berffaith; oherwydd gwyddai am danynt hwy, a'u holl nodweddion, yn dda. Ond ei ganeuon rhydd melodaidd, gydag ambell darawiad cyfrin ynddynt, sy'n gwneyd i feddylwyr yr oes hon ei hoffi. Edrychasom dro ar gartref tawel y porthmon llenyddol, tra'r cornchwiglod yn ehedeg yn y gwynt oedd yn codi uwch ein pennau erbyn hyn. Prysurasom ymaith, gan dorri ar draws cloddiau a chaeau,—Enid a'r cwbl,—o'r hen ffordd i gyfeiriad y ffordd newydd. Toc daethom i le gwastad fu unwaith yn gors, ac yr oedd afonig fechan yn crwydro trwyddo, fel pe'n hwyrfrydig i'w adael ac yn awyddus am ei wneyd yn gors fel cynt. Yr oedd cefn ty atom, troisom am ei dalcen, a chawsom ein hunain mewn buarth a beudai o'i gwmpas. Curasom wrth ddrws isel y ty, gan syllu ar lun carw, a dwy lythyren, a'r dyddiad 1703 uwch ei ben. Daeth gwraig radlon groesawus i'r drws. "Beth yw enw'r lle hwn?" "Glan y Gors." Ie, dyma gartref un o feibion mwyaf athrylithgar Cymru, ond oedd yn rhy bell o flaen ei oes i gael ei ddeall. Nid wyf yn sicr a ddeallid ef hyd yn oed yn awr, pe ceisiai<noinclude><references/></noinclude> a1f0nehki10fmjbuamfkcreh7bgfbbk 104 20007 38196 2022-08-18T11:58:06Z AlwynapHuw 1710 /* Proofread */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="AlwynapHuw" /></noinclude>rhywun alw sylw ato. Fel cauodd Dafydd Ionawr ei ddrws yn ei wyneb, felly y cauodd Cymru ei drws rhagddo hyd yn hyn. Swynwyd ef, fel y swynwyd Fox a Wordsworth ac ereill, gan amcanion y Chwyldroad Ffrengig,— rhyddid, cydraddoldeb, brawdgarwch. Darllennodd hanes yn ddyfal, dadblygodd y ddawn oedd ynddo at watwareg, ac ysgrifennodd y ''Seren tan Gwmwl''. Ond, dan ei holl watwar a dirmygu, y mae ystor o gydymdeimlad â'r gorthrymedig, a difrifoldeb y gwir wleidyddwr. Y mae'r ty hwn, yn ol pob tebyg, yn union fel yr oedd pan ofnai Jac y gors. Ar y chwith o'r drws y mae grisiau trymion yn arwain i'r llofftydd, ar y dde y mae'r gegin. Ystafell fawr yw hon, ar draws y ty, a ffenestri ynddi, wyneb a chefn. Uwchben y simdde hen ffasiwn y mae dau gleddyf allasent fod wedi gweled y Rhyfel Mawr; arhosant yn y ty trwy bob newid tenant. Gŵr y cleddyf oedd y gŵr a fagwyd yma; a hawdd y gallasai gofio, wrth ddal cleddyfau Cyfiawnder a Chydraddoldeb, am hen gleddyfau ei gartref. Y mae Glan y Gors a'r Perthi Llwydion mor agos i'w gilydd fel y deuant i'r un darlun.<ref>Gweler gwynebddarlun GWAITH EDWARD MORRIS. (R. E. Jones, Conwy).</ref> Ganwyd Edward Morris a John Jones ar adegau tebyg, adegau chwyldroad a rhyfel. Yr oedd y ddau'n borthmyn ac yn wladgarwyr, crwydrodd y ddau i Loegr, mae'r ddau'n huno ymhell oddiyma. Hoffodd y ddau Gymru â hoffder<noinclude><references/></noinclude> 8shnovo7pc1zgxhac6g6j6z4kly3fz7