Dagbani Wikipedia dagwiki https://dag.wikipedia.org/wiki/Sol%C9%94%C9%A3u MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter Miidiya Diŋ'gahim Yɛltɔɣa Ŋun su Ŋun su yɛltɔɣa Wikipedia Wikipedia yɛltɔɣa Lahabali kɔligu Lahabali kɔligu yɛltɔɣa MiidiyaWiki MiidiyaWiki yɛltɔɣa Tɛmplet Tɛmplet yɛltɔɣa Sɔŋsim Sɔŋsim yɛltɔɣa Pubu Pubu yɛltɔɣa Salima Salima yɛltɔɣa TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Solɔɣu 0 1 44533 42102 2022-08-24T14:32:29Z Sir Amugi 124 added [[Category:Lahabaya zaa]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki __NOTOC__ <center>{{Top Banner}} <br> {{Create New Article}} {{Feature Articles All}} [[Pubu:Solɔɣu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] 7ffisror4ewu6x0qiod2ci72vdpmebe Mubarak Wakaso 0 5444 44534 27496 2022-08-24T15:34:19Z Jahinfo 544 Correction of spellings wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Be dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Be dɔɣi la silimin gɔli July bɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] 54uiuttak7jxrgise1k9ug8md2olnsw 44535 44534 2022-08-24T15:36:15Z Jahinfo 544 Correction of spellings wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] 8gfqsxww7h17o1ex4lkx8p5yocafvvf 44536 44535 2022-08-24T15:39:47Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === Spain n nyɛ tinduli shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] atqfi5p1morlq5ia86vi9cqq8rajj0y 44537 44536 2022-08-24T15:49:16Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === Spain n nyɛ tinduli shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] nn2mdz17kbzls9es0qt0nqzgffgoolh 44538 44537 2022-08-24T15:53:21Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === Spain n nyɛ tinduli shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] 1r2c63msh42mfq1nzhdd4m8uv2jbxhb 44539 44538 2022-08-24T15:57:38Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === Spain n nyɛ tinduli shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "2014 World cup" la. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] p5qdx2gh0hckybshi3nsf3lgrk39icq 44540 44539 2022-08-24T16:00:32Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === Spain n nyɛ tinduli shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "2014 World cup" la. Ka daa lan pahi African Cup Of Nations diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] seearf3ale4f2wqnau78d19jfznkcqz 44541 44540 2022-08-24T16:04:04Z Jahinfo 544 Added links wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] itnxq31915jggzx6kq8ro2muapqvdz5 44542 44541 2022-08-24T16:09:37Z Jahinfo 544 Added a sub-heading 1 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === O Ni Daa Pili Spain Shɛm === === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] 96kyxv3fj0za0ate01r6ahrzre4xvd6 44543 44542 2022-08-24T16:12:02Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === O Ni Daa Pili Spain Shɛm === Bɛ dɔɣi la Wakaso Tamale, Northern Region. === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] g0hjupektxu7als9eekqeus5heguziz 44544 44543 2022-08-24T16:13:52Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === O Ni Daa Pili Spain Shɛm === Bɛ dɔɣi la Wakaso Tamale, Northern Region. Amaa o daa pili la o bɔli ŋmɛbo ni nimmohi la in "Ashanti Gold SC". === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] 3p5w4cisqnmazqrw2n772mnn3z2o871 44545 44544 2022-08-24T16:26:51Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === O Ni Daa Pili Spain Shɛm === Bɛ dɔɣi la Wakaso Tamale, Northern Region. Amaa o daa pili la o bɔli ŋmɛbo ni nimmohi la in "Ashanti Gold SC". Yuuni 2008 o daa nyɛla ŋun yi tiŋ duli yuli booni Spain n daa ti dihi gbana ni o ŋmɛ bɔlli n ti "Elche" yuuni di baa anu. === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] b6m88acgfesjlo2t7ro4em615jueflh 44546 44545 2022-08-24T16:32:37Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Lahabali kɔligu:20150331 Mali vs Ghana 227.jpg|thumb]] <ref>https://en.m.wikipedia.org/wiki/Mubarak_Wakaso</ref>{{E-Class}} '''Mubarak Wakaso''' nyɛla [[Ghana]] bɔli ŋmɛra ŋun ŋmɛra tira [[China|Chineese club Shenzhen FC]] ka lahi nyɛ ŋun ŋmɛra Ghana.<ref>{{cite web|title=Mubarak Wakaso|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674}}https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/soccer/player.php?ID=674</ref> === Biɛhigu Piligu === Bɛ dɔɣi la Mubarak Wakaso [[Tamale Metropolitan Assembly|Tamali]], Ghana. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli July biɛɣu pishi ni anu dali, 1990 yuuni. === Bɔlli ŋmɛbu piligu === [[Spain]] n nyɛ [[tinduli]] shɛli o bɔli ŋmɛbo ni pili tin duya. O daa chaŋ mi ti ŋmɛri n tiri "Elche", ka daa lan sɔŋdi ŋmɛri tiri Villarreal, Espanyol, Las Palmas, Granada n ti pahi Alavés. Mubaraka Wakaso daa lan nyɛla ŋun kpaɣiri ŋmɛ bɔla ni,Russia, Scotland, Greece n ti pahi China. O daa lan nyɛla ŋun labi na ti ŋmɛ n ti Ghana bɛ ni daa yɛn ŋmɛ "[[2014 World cup]]" la. Ka daa lan pahi [[African Cup Of Nations]] diɛn gɔri dibaa anu ni. === Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya === === O Ni Daa Pili Spain Shɛm === Bɛ dɔɣi la Wakaso Tamale, Northern Region. Amaa o daa pili la o bɔli ŋmɛbo ni nimmohi la in "Ashanti Gold SC". Yuuni 2008 o daa nyɛla ŋun yi tiŋ duli yuli booni Spain n daa ti dihi gbana ni o ŋmɛ bɔlli n ti "Elche" yuuni di baa anu. Amaa o daa niŋla chira ayi pɔi ka naan yi tooi pahi lala bɔli ŋmɛriba ŋɔ zuɣu dɔmini di ni daa niŋ ka o na dɔli tingbani ŋɔ zali shɛŋa la zuɣu. === Kpaŋ maŋ piina === === Tuma === == Kundivihira == [[Pubu:E-Class]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] [[Pubu:Doo]] j4i6r42iet0y45s7bz2215dd5ju7eja Baa 0 8621 44547 42326 2022-08-24T17:02:31Z Jahinfo 544 Added a section wikitext text/x-wiki {{E-Class}} {{Databox}} '''Baa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> Baa nyɛla binkɔb' so mogɔriba ni tooi wubisiri bɛ dundona ni. Baa kumsi nyɛla wahibu. Baa lahi nyɛla binkɔb' so ŋun guuri pam ka gbahira mogɔriba ni tooi bɔri binkɔb' shɛbi nimdi, kamani soonsi, dayuri, ŋɔŋa kparibuhi nti pahi sashirisi zaa. Shɛba tooi lahi wumisiri baa ka di nyɛla yili bee binkɔbiri gulibu zuɣu<ref>{{Citation|title=Dog|date=2022-07-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dog&oldid=1098440899|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-16}}</ref>. == Baa anfaani nima == ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:E-Class]] {{stub}} lwe1lhdbpmp1qxfxd69itvdmfi0ikiz 44548 44547 2022-08-24T17:33:18Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{E-Class}} {{Databox}} '''Baa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> Baa nyɛla binkɔb' so mogɔriba ni tooi wubisiri bɛ dundona ni. Baa kumsi nyɛla wahibu. Baa lahi nyɛla binkɔb' so ŋun guuri pam ka gbahira mogɔriba ni tooi bɔri binkɔb' shɛbi nimdi, kamani soonsi, dayuri, ŋɔŋa kparibuhi nti pahi sashirisi zaa. Shɛba tooi lahi wumisiri baa ka di nyɛla yili bee binkɔbiri gulibu zuɣu<ref>{{Citation|title=Dog|date=2022-07-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dog&oldid=1098440899|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-16}}</ref>. == Baa anfaani nima == # Baa nyɛla binkob'gu ŋun guli yi ya. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:E-Class]] {{stub}} belrs4202ak4mrhzbsj4dh9yjngfas9 44549 44548 2022-08-24T17:35:10Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{E-Class}} {{Databox}} '''Baa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> Baa nyɛla binkɔb' so mogɔriba ni tooi wubisiri bɛ dundona ni. Baa kumsi nyɛla wahibu. Baa lahi nyɛla binkɔb' so ŋun guuri pam ka gbahira mogɔriba ni tooi bɔri binkɔb' shɛbi nimdi, kamani soonsi, dayuri, ŋɔŋa kparibuhi nti pahi sashirisi zaa. Shɛba tooi lahi wumisiri baa ka di nyɛla yili bee binkɔbiri gulibu zuɣu<ref>{{Citation|title=Dog|date=2022-07-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dog&oldid=1098440899|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-16}}</ref>. == Baa anfaani nima == # Baa nyɛla binkob'gu ŋun guli yi ya. # Baa nyɛla binkob'ga ŋun gbahiri nima n tiri tohanima. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:E-Class]] {{stub}} mghjapzh139qw8cttbqlbenu62v81dh 44550 44549 2022-08-24T17:36:32Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{E-Class}} {{Databox}} '''Baa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> Baa nyɛla binkɔb' so mogɔriba ni tooi wubisiri bɛ dundona ni. Baa kumsi nyɛla wahibu. Baa lahi nyɛla binkɔb' so ŋun guuri pam ka gbahira mogɔriba ni tooi bɔri binkɔb' shɛbi nimdi, kamani soonsi, dayuri, ŋɔŋa kparibuhi nti pahi sashirisi zaa. Shɛba tooi lahi wumisiri baa ka di nyɛla yili bee binkɔbiri gulibu zuɣu<ref>{{Citation|title=Dog|date=2022-07-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dog&oldid=1098440899|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-16}}</ref>. == Baa anfaani nima == # Baa nyɛla binkob'gu ŋun guli yi ya. # Baa nyɛla binkob'ga ŋun gbahiri nima n tiri tohanima. # Baa lan guli yiŋ' binniɛma. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:E-Class]] {{stub}} 0jwt3snpvq3nsshgtzezz1qis10kyk2 44551 44550 2022-08-24T17:40:05Z Jahinfo 544 Added content wikitext text/x-wiki {{E-Class}} {{Databox}} '''Baa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> Baa nyɛla binkɔb' so mogɔriba ni tooi wubisiri bɛ dundona ni. Baa kumsi nyɛla wahibu. Baa lahi nyɛla binkɔb' so ŋun guuri pam ka gbahira mogɔriba ni tooi bɔri binkɔb' shɛbi nimdi, kamani soonsi, dayuri, ŋɔŋa kparibuhi nti pahi sashirisi zaa. Shɛba tooi lahi wumisiri baa ka di nyɛla yili bee binkɔbiri gulibu zuɣu<ref>{{Citation|title=Dog|date=2022-07-15|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Dog&oldid=1098440899|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-16}}</ref>. == Baa anfaani nima == # Baa nyɛla binkob'gu ŋun guli yi ya. # Baa nyɛla binkob'ga ŋun gbahiri nima n tiri tohanima. # Baa lan guli yiŋ' binniɛma. # Baa lan nyɛla pukparima ni mali bikɔbi sɔ guuni bɛ pu zuri purini. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:E-Class]] {{stub}} m04cnzcxbz0mtbugwo0iys2rggvik6t Nahu 0 8710 44591 43557 2022-08-24T23:36:00Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} dn0wohcybnctkd425ap4evbq7fcnl60 44592 44591 2022-08-24T23:36:24Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} kc3u00vgdjkj3hydbfopz7y2zgf1wch 44593 44592 2022-08-24T23:37:21Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} n40thdgo0dr0ega9vc6fai4gr17nebj 44594 44593 2022-08-24T23:38:03Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} 6n16wcuzifly9ja4yz8u2k6bkvydhsl 44595 44594 2022-08-24T23:38:54Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam, ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} fwd1wemr31ferkv54r50cjfpeuyy7uy 44596 44595 2022-08-24T23:39:51Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam, ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili n kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} 5rrqcvee7iqz2guzn69us5t2tonad18 44597 44596 2022-08-24T23:42:38Z AFAIBRAHIM 1206 /* Kundivihira */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ, doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam. [[Bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili n kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} t6kpptlxiw3g2y7v55hcruc7cvzy19c 44599 44597 2022-08-25T10:12:23Z Achiri Bitamsimli 23 Added an interlink wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. [[Dagbaŋ]], doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam. [[Bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili n kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} mgv5jj3y0t54grkszsv6rzazwyst8fv 44600 44599 2022-08-25T10:18:22Z Achiri Bitamsimli 23 Correction of spellings errors wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. [[Dagbaŋ]], doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri|niɣi]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdi shɛli nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ti dɔɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam. [[Bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili n-kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]]. ==Kundivihira== <references/> [[Pubu:Biŋkɔbigu]] {{stub}} kgf711p60sob2vthtob52clzi878qfs Oti-Volta bala 0 9487 44601 33174 2022-08-25T10:26:41Z Achiri Bitamsimli 23 Correction of spellings errors wikitext text/x-wiki '''<nowiki/>'Oti–Volta bala'''<ref>{{Citation|title=Oti–Volta languages|date=2021-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Oti%E2%80%93Volta_languages&oldid=1035008868|work=Wikipedia|language=en|access-date=2021-12-31}}</ref> pahi la bal' shɛŋa bɛ ni boondi Gur zuliya nima bala la ni. Bala pihita n-laɣim be Oti–Volta bala maa ni.<ref>Manessy, Gabriel. 1975. ''Les Langues Oti-Volta''. (Langues et Civilisations a Tradition Orale, 15.) Paris: SELAF.</ref> == Kundivihira == {{reflist}} [[Pubu:Bala]] {{stub}} [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Ghana bala]] [[Pubu:E-Class]] rr4oooiwozbkxsw444gdj6rtei2hvti Naa Abdulai Mahamadu 0 9737 44552 44487 2022-08-24T22:58:35Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Yiri", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Yissa", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] p1svccbqafn1v7wji1lbtv52mp5gz60 44553 44552 2022-08-24T22:59:14Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan "Yiri", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Yissa", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] h3ln8sy3q5zw1uvpyn2s6auiap7aid4 44554 44553 2022-08-24T23:00:17Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Yissa", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] rzmr2ho8ap37n3ax4ena9fsfqio0gv9 44555 44554 2022-08-24T23:00:54Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan "Yissa", "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] ldh2yuhdp0qpn5g0ilt63pxbv5dqdmt 44556 44555 2022-08-24T23:01:24Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, "Naa Andan Jangbariga" bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] r8r68q3pmrnwhrh61sqsdfrf6xuotlm 44557 44556 2022-08-24T23:01:56Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan "Mahami", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 5jno8rfdijzi8wdb9z4xrnx9khvy8ku 44558 44557 2022-08-24T23:02:26Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] cov0qwxkiprskh0fxwt8yu5zw4tshoq 44559 44558 2022-08-24T23:02:55Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan "Salifu", "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 6jw9lo3ue7z1ogoyj7deeiju4l230yy 44560 44559 2022-08-24T23:03:33Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, "Naa Yakubu Nantoo" bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 9dn6ulkx9aunrqtl8z8olff2uxhi9so 44561 44560 2022-08-24T23:03:55Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan "Kalim", "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] r2jk45kuk6n4qgnvgb41fqjp270jblv 44562 44561 2022-08-24T23:04:28Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, "Naa Abla Naɣbiɛɣu" bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] obe15d2kg1v67s43xv6zjw0einvwnv3 44563 44562 2022-08-24T23:05:05Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan "Ablai I", "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] fzy5rhjgplreu79smzdfqgph922mb9n 44564 44563 2022-08-24T23:05:39Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan Ablai I, "Naa Andan Jirilɔŋ" bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 7b0uq0yys2917ew4igo7j0a2rdlnk2x 44565 44564 2022-08-24T23:06:05Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] b8l7sppmf7c8ia7eu7hhvreoh6p2mya 44566 44565 2022-08-24T23:06:29Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan "Alásani", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] mk2utjyekxv6nyosjyqd5lnyfpwdaef 44567 44566 2022-08-24T23:07:11Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] nwolcixq0uwmes34hklgmf96ks5mj87 44568 44567 2022-08-24T23:07:36Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan "Yakubu", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] gthxkolygkx0uzl9ghhemv40auwnwdf 44569 44568 2022-08-24T23:08:04Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 1p59x7u307jg6oekx7wzu5zrdt3aeig 44570 44569 2022-08-24T23:08:27Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan "Ziblim", "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] d4tovjr2tq1oz640mhzklk17mua7q00 44571 44570 2022-08-24T23:08:56Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, "Naa Aburu Sataŋ" bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] rmk9d013295tcb52x138qep5sm68f32 44572 44571 2022-08-24T23:09:27Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan "Ablai II", "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] jasscs8kiuv0klbfwaj42ots6qxd0e6 44573 44572 2022-08-24T23:10:13Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, "Naa Mahamaru" bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] ft7goj3ktmv01mdwpmzcf34lr0vgt9k 44574 44573 2022-08-24T23:10:35Z AFAIBRAHIM 1206 /* Nanima ban di miɔŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔn nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 534zg5n38vm108l6d07yhyxp31xf0y1 44575 44574 2022-08-24T23:11:05Z AFAIBRAHIM 1206 /* Miɔn nanima ban di Yɛni */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # "Naa Mahamaŋ kpɛma" daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] inkmqxqfdtq7tpzd1kp81hbh0126yd9 44576 44575 2022-08-24T23:12:06Z AFAIBRAHIM 1206 /* Miɔŋ nanima ban di Yɛni */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # "Naa Mahamaŋ bila" daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] oxqxrho8r7p6rtozve2tr6mlj2ey2kw 44577 44576 2022-08-24T23:12:39Z AFAIBRAHIM 1206 /* Miɔŋ nanima ban di Yɛni */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # "Naa Andan Zolikuɣuli" daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 14v7pr7o5poegs7quu0o10j2gnhlm9h 44578 44577 2022-08-24T23:13:05Z AFAIBRAHIM 1206 /* Miɔŋ nanima ban di Yɛni */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka mɔɣa gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] jf75j1li7x85tl115gzs4lm2blbe9sx 44579 44578 2022-08-24T23:13:51Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga" " balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 7xskrlysm4l3ygfg0fe34w3dj38n2rm 44580 44579 2022-08-24T23:14:36Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim,kɔligu ku chei yom" " Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] enqo1db6c058jkk0h8pvj549iiayua2 44581 44580 2022-08-24T23:16:23Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim,kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] mijmlii0fhd9e1i9awjox80vt9cfgd6 44582 44581 2022-08-24T23:16:48Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] jzntz4jl29iqqfuoxnmr4b5ztwixzmv 44583 44582 2022-08-24T23:17:38Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni" " Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] p0ktxpgjex4g0rzgfzo5225cggxr6t3 44584 44583 2022-08-24T23:18:37Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] fqta1iu3erxja5as4r4jerypw6hjx8k 44585 44584 2022-08-24T23:19:16Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu ( Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] ga4c0tzsj1fshoyznu9phs6savizm2u 44586 44585 2022-08-24T23:19:39Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) " kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 6bnxmste8ijih4p1npunks9ep8ogfxp 44587 44586 2022-08-24T23:20:08Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) "Kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] po9rb4bojsi8pwiwas7afhs6bnodllr 44588 44587 2022-08-24T23:21:08Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) "Kambɔŋ dapuli zaɣisi kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili" "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] d4efy29olt7ddusfxffctyacmmb8rhf 44589 44588 2022-08-24T23:24:30Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) "Kambɔŋ dapuli zaɣisi kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili", "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa" "Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] bij2s1jygzh5jspiqykfky1wbhw1v9g 44590 44589 2022-08-24T23:25:31Z AFAIBRAHIM 1206 /* O daŋ */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) "Kambɔŋ dapuli zaɣisi kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili", "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa", "Tiyɔɣu galim ʒiɛrigu, ʒiɛrigu biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 8m0izyuhl8ek90379uvryck4ncif2ej 44598 44590 2022-08-24T23:44:39Z AFAIBRAHIM 1206 wikitext text/x-wiki {{Databox}} {{E-Class}} '''Abdulai Mahamadu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana. O yuum-piya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib' tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin goli March dabaata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary|SDA Primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu<ref>{{Cite web|date=2022-08-21|title=Meet the man who groomed and stood by the Mion Lana from his childhood until his death|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Meet-the-man-who-groomed-and-stood-by-the-Mion-Lana-from-his-childhood-until-his-death-1606982|access-date=2022-08-21|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] pia ni ayi. == O Piligu == O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale]]. Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu. == O Ba == O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV. Bɛ daa dɔɣi o la silimiin-goli March, 1949 yuuni n-ti Naa Abdulai III (ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school|Gbewaa Secondary School]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi (SSS 2) ka o ba kpi. === O Ba Nam dibu === Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya, ni o daa nyɛla Na so ŋun bɔri suhudoo, ka lahi nyɛ suɣulo-lana. O Nam salima n-nyɛ: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu" "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu" "Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan' ni". O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana. Di nyaaŋa o daa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" /> Taarihi wuhiya, ni di daa ŋmanila din diɛma ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n-tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa. ==== O Ba kpibu ==== Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV daa zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o [[Katini]].<ref name=":0" /> === O Ba kuli maalibu === Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pihita ayi ka yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. === O paɣiba === Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu. Bɛ yuya n-nyɛ; # Gbanzaliŋ # Galibaŋ # Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> # Pariwaa # Gasinaba # Yibilana # Batamgali # Balchisu Limam # Azara Sakpɛɣu # Fati Sunsɔŋ # Zuweira # Aramatu # Azara Bimbila # Safiatu # Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> === O Ba bihi === Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmaligi mi ka che bihi pia ni anahi. Bɛ yuya n-doya ŋɔ; # Abdulai Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Alhassan Mahamadu # Yakubu Mahamadu # Abdulai Mahamadu # Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref> # Suɣiri Mahamadu # Samata Mahamadu # Fati Mahamadu # Zenabu Mahamadu # Mariama Mahamadu # Awabu Mahamadu == O Nam dibu == Bɛ daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li. == O HaƷi Niŋbu == Miɔŋlan Mahamaru Abdulai daa niŋ la haʒi yuuni 2019. Bɛ daa kulimina ka Covid-19 doro maa yiɣisi. == Nanima ban di miɔŋ== # Miɔŋlan' Sayɔra # Miɔŋlan' Mahamaru, Naa Guŋgɔbli bia. # Miɔŋlan' Mahami, Miɔŋlan Mahamaru bia. # Miɔŋlan' Imoro, Naa Saalan Ziblim bia. # Miɔŋlan' Simani, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yiri, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Yissa, Naa Andan Jangbariga bia. # Miɔŋlan' Mahami, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Salifu, Naa Yakubu Nantoo bia. # Miɔŋlan' Kalim, Naa Abla Naɣbiɛɣu bia. # Miɔŋlan' Ablai I, Naa Andan Jirilɔŋ bia. # Miɔŋlan' Alaasani, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Yakubu, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɛŋ Lan Ziblim, Naa Aburu Sataŋ bia. # Miɔŋlan' Ablai II, Naa Mahamaru bia. == Miɔŋ nanima ban di Yɛni == Miɔŋ nanima ban di Yɛni zaŋ gbaai 1938 hali ni zuŋɔ n-nyɛ: # Naa Mahamaŋ kpɛma, O daa dila Yɛni yuuni 1938. # Naa Mahamaŋ bila, O daa dila Yɛni yuuni 1948. # Naa Andan Zolikuɣuli, O daa dila Yɛni yuuni 1968. == O daŋ == * Naa Yakubu Nantoo " Nantoo che biɛm ka muha gari kɔbiga", "balim balim, kɔligu ku chei yom", "Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni", "Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani" * Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣibiɛɣu (Naa Abudu I) "Kambɔŋ dapuli zaɣisi kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili", "Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa", "Tiyɔɣu galim ʒiɛrigu, ʒiɛrigu biɛm zuɣu" * Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga. "Pakurugu bia" " Tampima dundɔŋ ku zo saa" "Zahim taala kuliga, ka chinchɛnsi wolim je" "o daa zaŋla o mayili m-puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n-di Nam" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili: "Zagbaŋ Sanatu bia" " Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini " "Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?" * Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila: "Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni" "Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli" "Kom dirila Saalan bia" "Satim mi ku nyuui kuliga" "Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara". * Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Abdulai ŋmarugɔŋ: "Saa paɣa bia - Alizini" "Bɛ daa yi boli o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti boli o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa" "Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi" * Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu: "kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni" * Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai " Binchɛra so gali". Shɛli di kani n-diri Naa. Amaa o saha n daa paai. Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni. == O kpibu == Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin, yuuni 2022. Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ni ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Saambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. == Kundivihira == {{Reflist}} [[Pubu:Doo]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Nanima]] [[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]] 1xphk0jn542z8p0537bm0huao7edx22 Mukarama Abdulai 0 10283 44529 44524 2022-08-24T14:21:01Z Sir Amugi 124 /* O maŋa maŋa ni di pini shɛŋa */ wikitext text/x-wiki {{Bio}} {{E-Class}} '''Mukarama Abdulai''' nyɛla bɔlli ŋmɛra ŋun yi [[Ghana]] na. O nyɛla Ghana boli ŋmɛri biŋ ŋun ŋmɛri tooni n tiri "[[Spanish club Deportivo Alavés]]<nowiki>''</nowiki><ref>{{Cite web|date=2021-07-16|title=Black Princesses striker Abdulai Mukarama joins Spanish club Deportivo Alaves Femenino|url=https://ghanasoccernet.com/black-princesses-striker-abdulai-mukarama-joins-spanish-club-deportivo-alaves-femenino|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref>. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli October biɛɣu pia ni ayɔbu, yuuni 2002. == O shikuru baŋsim bohambu == === '''University For Development Studies (UDS).''' === Yuuni 2018, bɛ daa kpuɣi Mukarama niŋ Shikuru shɛli ti ni boli "[[University for Development Studies (UDS)|University For Development Studies]] (UDS)" la. O ni daa kpe [[Shikuru]] ŋɔ ni o daa pahi la boli ŋmɛriba ban pun be di ni zuɣu. Yuuni 2019 bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ "[[8th edition of the Ghana University Sports Association (GUSA) mini games]]" la, ŋuni ka bɛ daa che ka o gari tooni lee shikuru ŋɔ [[paɣaba]] ŋɔ bɔli ŋmɛri tooni (captain). O no daa gari tooni zaŋ paɣaba ŋɔ ŋmɛ bolli ŋɔ bɛ daa nyɛla ban di nasara. Bipuɣingu ŋɔ daa nyɛla ŋun di pɔra ata bolli li ŋɔ ŋmɛbu ni. So da bi tooi di pɔri paagi o. Ka di zuɣu daa che ka bɛ piigi o bol'ŋmɛri ŋun ti pɔri pam bolli ŋɔ ŋmɛbu ni. Bɛ daa lan piigi o boli ŋmɛri ŋun kpaŋ o maŋa nyaŋ sɔ kam.<ref>{{Cite web|date=2019-01-05|title=UDS tops GUSA games|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-tops-GUSA-games-713006|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-01-06|title=UDS whips UCC, UG in soccer|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-whips-UCC-UG-in-soccer-713175|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Duah|first=George|date=2019-01-07|title=Abdulai Mukarama leads UDS to 2019 GUSA Mini Trophy at Cape Coast Stadium|url=https://www.kyfilla.com/abdulai-mukarama-leads-uds-to-2019-gusa-mini-trophy-at-cape-coast-stadium/|access-date=2022-08-23|website=kyfilla.com|language=en-US}}</ref> ==== Tyler Junior College. ==== Yuuni 2019,silimiin gɔli August, O daa nyɛla bɛ ni zaŋ sɔ chaŋ ni o ti tuɣi o bohambu Shikuru shɛli din be [[Texas]], [[USA]] ka di yuli booni [[Tyler Junior College]] la. O daa nyɛla ŋun be bohambu ŋɔ ni ka lan ŋmɛri o bɔlli.<ref>{{Cite web|date=2019-08-19|title=Mukarama Abdulai gets US university scholarship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-gets-US-university-scholarship-773171|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-08-17|title=Maidens star Mukarama Abdulai gets scholarship to study in the United States|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Maidens-star-Mukarama-Abdulai-gets-scholarship-to-study-in-the-United-States-772876|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. "[[Tyler Junior College women's soccer team]]" la ni daa yɛn ŋmɛ bɛ yuuni yuuni bɔla ni bɛ bɔli ŋmɛri taba la, Mukarama daa nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ayɔpɔin (27 goals). Ka daa lan nyɛ ŋun sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia ni ata (13 goals). O kpaŋ maŋa lala diɛma ŋɔ ni daa che ka bɛ kpuɣi kpaŋ maŋa kopu din nyɛ ([[2019 NJCAA Gulf South District Championship]]).<ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Mukarama Abdulai scores 23 goals to help Tyler JC win South District Championship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-scores-23-goals-to-help-Tyler-JC-win-South-District-Championship-798195|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Ghana star Mukarama Abdulai bangs in 23 goals as Tyler Junior College win NJCAA Gulf South District Championship|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-star-mukarama-abdulai-bangs-in-23-goals-as-tyler-junior-college-win-njcaa-gulf-south-district-championship|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> Bɛ daa lan di nasara zaŋ chaŋ "[[NJCAA Women's Soccer Championship]]". Bɛ ni daa ti yɛn labi ŋmɛ lala tabɔ bɔlli ŋɔ o daa lan nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ata,ka sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia. O lala kpaŋ maŋa ŋɔ daa lan nyɛla din sɔŋsi ka kpuɣi "2020 "NJCAA Gulf South District Championship" mini "NJCAA Women's Soccer Championship" n pahi bɛ buyi ni. Din bo ŋɔ wuhi ya ni bɛ daa kpuɣi li mi pa taba buyi ka naɣibu ka dini.<ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Bɛ marchi di daa nyɛ bahigu o da nyɛla ŋun di "[[brace]]" Tyler College ni daa di [[Salt Lake]] (Utah) 2-0 la,ka di daa naai 18-0.<ref>{{Cite web|date=2021-06-10|title=Ghanaian star Abdulai Mukarama wins MVP as Tyler College finish season as National champions|url=https://ghanasoccernet.com/ghanaian-star-abdulai-mukarama-wins-mvp-as-tyler-college-finish-season-as-national-champions|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Diɛma ni yiɣi jam ŋɔ ni daa ti yɛn naai, bɛ daa piigi o la pɔdiri gonaati,pɔnchi nima kpɛma ni bol'ŋmɛri sɔ sɔkam ni mali nintiɣili ti.<ref>{{Cite web|title=2020 NJCAA DI Women's Soccer Championship - Tournament Awards|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/awards|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=OFFICIAL: Black Queens forward Abdulai Mukarama joins Deportivo Alavés - Kickgh.com|url=https://www.kickgh.com/more/women-football/14062-official-black-queens-forward-abdulai-mukarama-joins-deportivo-alaves|access-date=2022-08-23|website=www.kickgh.com|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|title=UnitedSucces - The worldwide network of women business owners|url=http://www.unitedsucces.com/|access-date=2022-08-23|website=www.unitedsucces.com|language=en}}</ref> == Bɔlli ŋmɛbu piligu == Abdulai Mukarama daa kpe la "[[Ghana Premier League]]" yaɣili [[Northern Ladies FC]],yuuni 2011 o ni daa nyɛ yuma awɔi.<ref>{{Cite web|date=2020-05-13|title=Fruit of Defiance: The rise of Mukarama Abdulai|url=https://citisportsonline.com/2020/05/13/fruit-of-defiance-the-rise-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref>Bɛ ni daa pili bɛ yuuni 2020-21 yuuni bola la ŋmɛbu, o daa di la pɔri ata bɛ mini [[Ashtown Ladies]] ni daa ŋmɛ silimin gɔli 17th,January 2021. Amaa Ashtown Ladies gba daa nyɛla ban pii pɔ yini,ka bɔlli maa daa naa 3-1. Mukarama daa di la pɔra ayi tuuli minti pihinahi ni anu la ni(first half),bɛ ni daa yi n ti vuhi ka labi na, ka o daa di pɔ yini ka di niŋ pɔra ata,pɔ yini (3-1).Lala maachi ŋɔ n daa nyɛ bɛ ni di shɛli nasara tuuli.<ref>{{Citation|title=Mukarama Abdulai|date=2022-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mukarama_Abdulai&oldid=1104263118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-23}}</ref> Silimin gɔli 16 July 2021, Deportivo Alavés Gloriosas, daa yina ti di gbana zuɣu ni Mukarama ŋmɛ bɔlli tiba yuma ayi,ka kpuɣi alikawle ni o be bɛ sani hali ni yuuni 2023.<ref>{{Cite web|title=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|url=https://www.deportivoalaves.com/noticia/las-gloriosas-se-refuerzan-con-abdulai-mukarama|access-date=2022-08-23|website=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|language=es}}</ref><ref>{{Cite web|last=Osman|first=Abdul Wadudu|title=OFFICIAL : Deportivo Alaves announce the signing of Mukarama Abdulai – Football Made In Ghana|url=https://footballmadeinghana.com/2021/07/16/official-deportivo-alaves-announce-the-signing-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|language=en-US}}</ref> == Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya == Ŋuni n daa nyɛ bɔlli ŋmɛri kpɛma (captain) n ti Ghana bipuɣinsi bɔlli li ŋmɛriba "2018 FIFA U-17 Women's World Cup" din daa ŋmu Uruguay la.<ref>{{Cite news|title=Ghana exit U-17 Women's WC on penalties|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.com/sport/football/46337587|access-date=2022-08-23}}</ref> Bɛ daa ti o salima namda di ni daa niŋ ka o di pɔ gahinda di baa ayopɔin ka sɔŋ ka bɛ di baa ayi la. Ghana mini Uruguay (tiŋgbani shɛli ni bɔlla ŋɔ ni daa ŋmɛri la), o ko daa nyɛla ŋun di pɔra ata. Ka bɛ daa lan ti o "Bronze Ball".<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Maidens, Uruguay in tricky opener|url=https://www.graphic.com.gh/sports/sports-news/maidens-uruguay-in-tricky-opener.html|access-date=2022-08-23|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> O ŋmariga ni daa puhi bɔlli ŋɔ ŋmɛbu ni, O mini Grace Asantewaa ni Faustina Ampah daa kpaɣiri taba bɔ SWAG nim' "paɣaba bɔlli ŋmɛri gonaati tali yuuni 2018, ka o daa lan di li.<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Yuuni 2019, "2019 WAFU Zone B Women's Cup" nima daa nyɛla ban boli o ni o ti ŋmɛ bɔlli sɔŋ ba. O ni daa chaŋ, Ghanamini Senegal n daa ŋmɛ maachi tuuli, ka o daa di pɔɣu ti Ghana. Ghana daa nyɛla ban di nasara Senegal zuɣu di ni daa niŋ ka bɔlli ŋɔ yiɣisi pɔra ayi yoli (2-0).<ref>{{Cite web|title=Wafu Women's Cup: Senegal 0-2 Ghana - Evelyn Badu and Abdulai Mukarama hand Black Queens winning start {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-us/news/wafu-womens-cup-senegal-0-2-ghana-evelyn-badu-and-abdulai/1i0mqkecvv6sh17gvivpxj1wi6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> Din nyaaŋa bɛ daa zaŋ Mukarama pahi Ghana bɔlli ŋmɛriba ban yuma chaŋ yuun pishi pɔlo. Bɛ daa lan piigi o bɛ bɔli ŋmɛri kpɛm guli bɛ mini Morocco nima zosimli bɔlli din daa yɛn ŋmɛ silimin gɔli November 2022 yuuni la. Lala bɔlli ŋɔ daa ŋmɛ la silimin gɔli 23 November 2020.Ghana daa lee bi tooi di la nasara lala maachi ŋɔ ni,dama Morocco daa di Ghana pɔ yini yɔli. Amaa,bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ n pahi buyi, o daa nyɛla ŋun di "brace". Di daa nyɛla din sɔŋ ka Ghana di nasara pɔra anahi yɔli (4-0).<ref>{{Cite web|date=2020-11-30|title=Black Princesses defeat Morocco 4-0 in second international friendly|url=https://citisportsonline.com/2020/11/30/black-princesses-defeat-morocco-4-0-in-second-international-friendly/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Mukarama double inspires Black Princesses revenge against Morocco|url=https://www.ghanafa.org/mukarama-double-inspires-black-princesses-revenge-against-morocco|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Abdulai brace redeems Ghana U20 women against Morocco {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-gh/news/abdulai-brace-redeems-ghana-u20-women-against-morocco/1oq5cekvslshs1947q65ocyqy6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> == Kpaŋ maŋ pina == '''Ghana''' * WAFU Zone B Women's Cup Third place : 2019<ref>{{Cite web|date=2019-05-19|title=2019 Women's WAFU: Black Queens beat Mali on penalties to win bronze|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/2019-Women-s-WAFU-Black-Queens-beat-Mali-on-penalties-to-win-bronze-747549|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == O maŋa maŋa ni di pini shɛŋa == *FIFA Under 17 Women's World Cup Golden Shoe: 2018<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref> * FIFA Under 17 Women's World Cup Bronze Ball: 2018 * SWAG Women's Footballer of the Year: 2018<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> * Ghana Football Awards Women's Footballer of the Year: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=17 year-old Mukarama Abdulai wins women’s footballer of the year at Ghana Football Awards|url=https://citinewsroom.com/2019/07/17-year-old-mukarama-abdulai-wins-womens-footballer-of-the-year-at-ghana-football-awards/|access-date=2022-08-23|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> * Ghana Football Awards Rising Star Award: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=Ghana Football Awards: Mukarama Abdulai wins Women's Football & Future Star awards|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-football-awards-mukarama-abdulai-wins-womens-football-future-star-awards|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> == Kundivira == {{Reflist}} [[Pubu:Deima ni yiɣ'jam]] tqapimx9x8jtjixhelzpc952h0wchll 44530 44529 2022-08-24T14:21:36Z Sir Amugi 124 added [[Category:Lahabaya zaa]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Bio}} {{E-Class}} '''Mukarama Abdulai''' nyɛla bɔlli ŋmɛra ŋun yi [[Ghana]] na. O nyɛla Ghana boli ŋmɛri biŋ ŋun ŋmɛri tooni n tiri "[[Spanish club Deportivo Alavés]]<nowiki>''</nowiki><ref>{{Cite web|date=2021-07-16|title=Black Princesses striker Abdulai Mukarama joins Spanish club Deportivo Alaves Femenino|url=https://ghanasoccernet.com/black-princesses-striker-abdulai-mukarama-joins-spanish-club-deportivo-alaves-femenino|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref>. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli October biɛɣu pia ni ayɔbu, yuuni 2002. == O shikuru baŋsim bohambu == === '''University For Development Studies (UDS).''' === Yuuni 2018, bɛ daa kpuɣi Mukarama niŋ Shikuru shɛli ti ni boli "[[University for Development Studies (UDS)|University For Development Studies]] (UDS)" la. O ni daa kpe [[Shikuru]] ŋɔ ni o daa pahi la boli ŋmɛriba ban pun be di ni zuɣu. Yuuni 2019 bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ "[[8th edition of the Ghana University Sports Association (GUSA) mini games]]" la, ŋuni ka bɛ daa che ka o gari tooni lee shikuru ŋɔ [[paɣaba]] ŋɔ bɔli ŋmɛri tooni (captain). O no daa gari tooni zaŋ paɣaba ŋɔ ŋmɛ bolli ŋɔ bɛ daa nyɛla ban di nasara. Bipuɣingu ŋɔ daa nyɛla ŋun di pɔra ata bolli li ŋɔ ŋmɛbu ni. So da bi tooi di pɔri paagi o. Ka di zuɣu daa che ka bɛ piigi o bol'ŋmɛri ŋun ti pɔri pam bolli ŋɔ ŋmɛbu ni. Bɛ daa lan piigi o boli ŋmɛri ŋun kpaŋ o maŋa nyaŋ sɔ kam.<ref>{{Cite web|date=2019-01-05|title=UDS tops GUSA games|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-tops-GUSA-games-713006|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-01-06|title=UDS whips UCC, UG in soccer|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-whips-UCC-UG-in-soccer-713175|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Duah|first=George|date=2019-01-07|title=Abdulai Mukarama leads UDS to 2019 GUSA Mini Trophy at Cape Coast Stadium|url=https://www.kyfilla.com/abdulai-mukarama-leads-uds-to-2019-gusa-mini-trophy-at-cape-coast-stadium/|access-date=2022-08-23|website=kyfilla.com|language=en-US}}</ref> ==== Tyler Junior College. ==== Yuuni 2019,silimiin gɔli August, O daa nyɛla bɛ ni zaŋ sɔ chaŋ ni o ti tuɣi o bohambu Shikuru shɛli din be [[Texas]], [[USA]] ka di yuli booni [[Tyler Junior College]] la. O daa nyɛla ŋun be bohambu ŋɔ ni ka lan ŋmɛri o bɔlli.<ref>{{Cite web|date=2019-08-19|title=Mukarama Abdulai gets US university scholarship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-gets-US-university-scholarship-773171|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-08-17|title=Maidens star Mukarama Abdulai gets scholarship to study in the United States|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Maidens-star-Mukarama-Abdulai-gets-scholarship-to-study-in-the-United-States-772876|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. "[[Tyler Junior College women's soccer team]]" la ni daa yɛn ŋmɛ bɛ yuuni yuuni bɔla ni bɛ bɔli ŋmɛri taba la, Mukarama daa nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ayɔpɔin (27 goals). Ka daa lan nyɛ ŋun sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia ni ata (13 goals). O kpaŋ maŋa lala diɛma ŋɔ ni daa che ka bɛ kpuɣi kpaŋ maŋa kopu din nyɛ ([[2019 NJCAA Gulf South District Championship]]).<ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Mukarama Abdulai scores 23 goals to help Tyler JC win South District Championship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-scores-23-goals-to-help-Tyler-JC-win-South-District-Championship-798195|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Ghana star Mukarama Abdulai bangs in 23 goals as Tyler Junior College win NJCAA Gulf South District Championship|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-star-mukarama-abdulai-bangs-in-23-goals-as-tyler-junior-college-win-njcaa-gulf-south-district-championship|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> Bɛ daa lan di nasara zaŋ chaŋ "[[NJCAA Women's Soccer Championship]]". Bɛ ni daa ti yɛn labi ŋmɛ lala tabɔ bɔlli ŋɔ o daa lan nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ata,ka sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia. O lala kpaŋ maŋa ŋɔ daa lan nyɛla din sɔŋsi ka kpuɣi "2020 "NJCAA Gulf South District Championship" mini "NJCAA Women's Soccer Championship" n pahi bɛ buyi ni. Din bo ŋɔ wuhi ya ni bɛ daa kpuɣi li mi pa taba buyi ka naɣibu ka dini.<ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Bɛ marchi di daa nyɛ bahigu o da nyɛla ŋun di "[[brace]]" Tyler College ni daa di [[Salt Lake]] (Utah) 2-0 la,ka di daa naai 18-0.<ref>{{Cite web|date=2021-06-10|title=Ghanaian star Abdulai Mukarama wins MVP as Tyler College finish season as National champions|url=https://ghanasoccernet.com/ghanaian-star-abdulai-mukarama-wins-mvp-as-tyler-college-finish-season-as-national-champions|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Diɛma ni yiɣi jam ŋɔ ni daa ti yɛn naai, bɛ daa piigi o la pɔdiri gonaati,pɔnchi nima kpɛma ni bol'ŋmɛri sɔ sɔkam ni mali nintiɣili ti.<ref>{{Cite web|title=2020 NJCAA DI Women's Soccer Championship - Tournament Awards|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/awards|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=OFFICIAL: Black Queens forward Abdulai Mukarama joins Deportivo Alavés - Kickgh.com|url=https://www.kickgh.com/more/women-football/14062-official-black-queens-forward-abdulai-mukarama-joins-deportivo-alaves|access-date=2022-08-23|website=www.kickgh.com|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|title=UnitedSucces - The worldwide network of women business owners|url=http://www.unitedsucces.com/|access-date=2022-08-23|website=www.unitedsucces.com|language=en}}</ref> == Bɔlli ŋmɛbu piligu == Abdulai Mukarama daa kpe la "[[Ghana Premier League]]" yaɣili [[Northern Ladies FC]],yuuni 2011 o ni daa nyɛ yuma awɔi.<ref>{{Cite web|date=2020-05-13|title=Fruit of Defiance: The rise of Mukarama Abdulai|url=https://citisportsonline.com/2020/05/13/fruit-of-defiance-the-rise-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref>Bɛ ni daa pili bɛ yuuni 2020-21 yuuni bola la ŋmɛbu, o daa di la pɔri ata bɛ mini [[Ashtown Ladies]] ni daa ŋmɛ silimin gɔli 17th,January 2021. Amaa Ashtown Ladies gba daa nyɛla ban pii pɔ yini,ka bɔlli maa daa naa 3-1. Mukarama daa di la pɔra ayi tuuli minti pihinahi ni anu la ni(first half),bɛ ni daa yi n ti vuhi ka labi na, ka o daa di pɔ yini ka di niŋ pɔra ata,pɔ yini (3-1).Lala maachi ŋɔ n daa nyɛ bɛ ni di shɛli nasara tuuli.<ref>{{Citation|title=Mukarama Abdulai|date=2022-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mukarama_Abdulai&oldid=1104263118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-23}}</ref> Silimin gɔli 16 July 2021, Deportivo Alavés Gloriosas, daa yina ti di gbana zuɣu ni Mukarama ŋmɛ bɔlli tiba yuma ayi,ka kpuɣi alikawle ni o be bɛ sani hali ni yuuni 2023.<ref>{{Cite web|title=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|url=https://www.deportivoalaves.com/noticia/las-gloriosas-se-refuerzan-con-abdulai-mukarama|access-date=2022-08-23|website=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|language=es}}</ref><ref>{{Cite web|last=Osman|first=Abdul Wadudu|title=OFFICIAL : Deportivo Alaves announce the signing of Mukarama Abdulai – Football Made In Ghana|url=https://footballmadeinghana.com/2021/07/16/official-deportivo-alaves-announce-the-signing-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|language=en-US}}</ref> == Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya == Ŋuni n daa nyɛ bɔlli ŋmɛri kpɛma (captain) n ti Ghana bipuɣinsi bɔlli li ŋmɛriba "2018 FIFA U-17 Women's World Cup" din daa ŋmu Uruguay la.<ref>{{Cite news|title=Ghana exit U-17 Women's WC on penalties|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.com/sport/football/46337587|access-date=2022-08-23}}</ref> Bɛ daa ti o salima namda di ni daa niŋ ka o di pɔ gahinda di baa ayopɔin ka sɔŋ ka bɛ di baa ayi la. Ghana mini Uruguay (tiŋgbani shɛli ni bɔlla ŋɔ ni daa ŋmɛri la), o ko daa nyɛla ŋun di pɔra ata. Ka bɛ daa lan ti o "Bronze Ball".<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Maidens, Uruguay in tricky opener|url=https://www.graphic.com.gh/sports/sports-news/maidens-uruguay-in-tricky-opener.html|access-date=2022-08-23|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> O ŋmariga ni daa puhi bɔlli ŋɔ ŋmɛbu ni, O mini Grace Asantewaa ni Faustina Ampah daa kpaɣiri taba bɔ SWAG nim' "paɣaba bɔlli ŋmɛri gonaati tali yuuni 2018, ka o daa lan di li.<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Yuuni 2019, "2019 WAFU Zone B Women's Cup" nima daa nyɛla ban boli o ni o ti ŋmɛ bɔlli sɔŋ ba. O ni daa chaŋ, Ghanamini Senegal n daa ŋmɛ maachi tuuli, ka o daa di pɔɣu ti Ghana. Ghana daa nyɛla ban di nasara Senegal zuɣu di ni daa niŋ ka bɔlli ŋɔ yiɣisi pɔra ayi yoli (2-0).<ref>{{Cite web|title=Wafu Women's Cup: Senegal 0-2 Ghana - Evelyn Badu and Abdulai Mukarama hand Black Queens winning start {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-us/news/wafu-womens-cup-senegal-0-2-ghana-evelyn-badu-and-abdulai/1i0mqkecvv6sh17gvivpxj1wi6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> Din nyaaŋa bɛ daa zaŋ Mukarama pahi Ghana bɔlli ŋmɛriba ban yuma chaŋ yuun pishi pɔlo. Bɛ daa lan piigi o bɛ bɔli ŋmɛri kpɛm guli bɛ mini Morocco nima zosimli bɔlli din daa yɛn ŋmɛ silimin gɔli November 2022 yuuni la. Lala bɔlli ŋɔ daa ŋmɛ la silimin gɔli 23 November 2020.Ghana daa lee bi tooi di la nasara lala maachi ŋɔ ni,dama Morocco daa di Ghana pɔ yini yɔli. Amaa,bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ n pahi buyi, o daa nyɛla ŋun di "brace". Di daa nyɛla din sɔŋ ka Ghana di nasara pɔra anahi yɔli (4-0).<ref>{{Cite web|date=2020-11-30|title=Black Princesses defeat Morocco 4-0 in second international friendly|url=https://citisportsonline.com/2020/11/30/black-princesses-defeat-morocco-4-0-in-second-international-friendly/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Mukarama double inspires Black Princesses revenge against Morocco|url=https://www.ghanafa.org/mukarama-double-inspires-black-princesses-revenge-against-morocco|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Abdulai brace redeems Ghana U20 women against Morocco {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-gh/news/abdulai-brace-redeems-ghana-u20-women-against-morocco/1oq5cekvslshs1947q65ocyqy6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> == Kpaŋ maŋ pina == '''Ghana''' * WAFU Zone B Women's Cup Third place : 2019<ref>{{Cite web|date=2019-05-19|title=2019 Women's WAFU: Black Queens beat Mali on penalties to win bronze|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/2019-Women-s-WAFU-Black-Queens-beat-Mali-on-penalties-to-win-bronze-747549|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == O maŋa maŋa ni di pini shɛŋa == *FIFA Under 17 Women's World Cup Golden Shoe: 2018<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref> * FIFA Under 17 Women's World Cup Bronze Ball: 2018 * SWAG Women's Footballer of the Year: 2018<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> * Ghana Football Awards Women's Footballer of the Year: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=17 year-old Mukarama Abdulai wins women’s footballer of the year at Ghana Football Awards|url=https://citinewsroom.com/2019/07/17-year-old-mukarama-abdulai-wins-womens-footballer-of-the-year-at-ghana-football-awards/|access-date=2022-08-23|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> * Ghana Football Awards Rising Star Award: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=Ghana Football Awards: Mukarama Abdulai wins Women's Football & Future Star awards|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-football-awards-mukarama-abdulai-wins-womens-football-future-star-awards|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> == Kundivira == {{Reflist}} [[Pubu:Deima ni yiɣ'jam]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] smws0l4bcnd18fwmcfqo233rmbektkz 44531 44530 2022-08-24T14:21:54Z Sir Amugi 124 added [[Category:Paɣa]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Bio}} {{E-Class}} '''Mukarama Abdulai''' nyɛla bɔlli ŋmɛra ŋun yi [[Ghana]] na. O nyɛla Ghana boli ŋmɛri biŋ ŋun ŋmɛri tooni n tiri "[[Spanish club Deportivo Alavés]]<nowiki>''</nowiki><ref>{{Cite web|date=2021-07-16|title=Black Princesses striker Abdulai Mukarama joins Spanish club Deportivo Alaves Femenino|url=https://ghanasoccernet.com/black-princesses-striker-abdulai-mukarama-joins-spanish-club-deportivo-alaves-femenino|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref>. Bɛ dɔɣi o la silimin gɔli October biɛɣu pia ni ayɔbu, yuuni 2002. == O shikuru baŋsim bohambu == === '''University For Development Studies (UDS).''' === Yuuni 2018, bɛ daa kpuɣi Mukarama niŋ Shikuru shɛli ti ni boli "[[University for Development Studies (UDS)|University For Development Studies]] (UDS)" la. O ni daa kpe [[Shikuru]] ŋɔ ni o daa pahi la boli ŋmɛriba ban pun be di ni zuɣu. Yuuni 2019 bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ "[[8th edition of the Ghana University Sports Association (GUSA) mini games]]" la, ŋuni ka bɛ daa che ka o gari tooni lee shikuru ŋɔ [[paɣaba]] ŋɔ bɔli ŋmɛri tooni (captain). O no daa gari tooni zaŋ paɣaba ŋɔ ŋmɛ bolli ŋɔ bɛ daa nyɛla ban di nasara. Bipuɣingu ŋɔ daa nyɛla ŋun di pɔra ata bolli li ŋɔ ŋmɛbu ni. So da bi tooi di pɔri paagi o. Ka di zuɣu daa che ka bɛ piigi o bol'ŋmɛri ŋun ti pɔri pam bolli ŋɔ ŋmɛbu ni. Bɛ daa lan piigi o boli ŋmɛri ŋun kpaŋ o maŋa nyaŋ sɔ kam.<ref>{{Cite web|date=2019-01-05|title=UDS tops GUSA games|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-tops-GUSA-games-713006|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-01-06|title=UDS whips UCC, UG in soccer|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/UDS-whips-UCC-UG-in-soccer-713175|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Duah|first=George|date=2019-01-07|title=Abdulai Mukarama leads UDS to 2019 GUSA Mini Trophy at Cape Coast Stadium|url=https://www.kyfilla.com/abdulai-mukarama-leads-uds-to-2019-gusa-mini-trophy-at-cape-coast-stadium/|access-date=2022-08-23|website=kyfilla.com|language=en-US}}</ref> ==== Tyler Junior College. ==== Yuuni 2019,silimiin gɔli August, O daa nyɛla bɛ ni zaŋ sɔ chaŋ ni o ti tuɣi o bohambu Shikuru shɛli din be [[Texas]], [[USA]] ka di yuli booni [[Tyler Junior College]] la. O daa nyɛla ŋun be bohambu ŋɔ ni ka lan ŋmɛri o bɔlli.<ref>{{Cite web|date=2019-08-19|title=Mukarama Abdulai gets US university scholarship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-gets-US-university-scholarship-773171|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-08-17|title=Maidens star Mukarama Abdulai gets scholarship to study in the United States|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Maidens-star-Mukarama-Abdulai-gets-scholarship-to-study-in-the-United-States-772876|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. "[[Tyler Junior College women's soccer team]]" la ni daa yɛn ŋmɛ bɛ yuuni yuuni bɔla ni bɛ bɔli ŋmɛri taba la, Mukarama daa nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ayɔpɔin (27 goals). Ka daa lan nyɛ ŋun sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia ni ata (13 goals). O kpaŋ maŋa lala diɛma ŋɔ ni daa che ka bɛ kpuɣi kpaŋ maŋa kopu din nyɛ ([[2019 NJCAA Gulf South District Championship]]).<ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Mukarama Abdulai scores 23 goals to help Tyler JC win South District Championship|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/Mukarama-Abdulai-scores-23-goals-to-help-Tyler-JC-win-South-District-Championship-798195|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|date=2019-11-11|title=Ghana star Mukarama Abdulai bangs in 23 goals as Tyler Junior College win NJCAA Gulf South District Championship|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-star-mukarama-abdulai-bangs-in-23-goals-as-tyler-junior-college-win-njcaa-gulf-south-district-championship|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> Bɛ daa lan di nasara zaŋ chaŋ "[[NJCAA Women's Soccer Championship]]". Bɛ ni daa ti yɛn labi ŋmɛ lala tabɔ bɔlli ŋɔ o daa lan nyɛla ŋun di pɔɣu pishi ni ata,ka sɔŋ ka bɛ di pɔɣu pia. O lala kpaŋ maŋa ŋɔ daa lan nyɛla din sɔŋsi ka kpuɣi "2020 "NJCAA Gulf South District Championship" mini "NJCAA Women's Soccer Championship" n pahi bɛ buyi ni. Din bo ŋɔ wuhi ya ni bɛ daa kpuɣi li mi pa taba buyi ka naɣibu ka dini.<ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Bɛ marchi di daa nyɛ bahigu o da nyɛla ŋun di "[[brace]]" Tyler College ni daa di [[Salt Lake]] (Utah) 2-0 la,ka di daa naai 18-0.<ref>{{Cite web|date=2021-06-10|title=Ghanaian star Abdulai Mukarama wins MVP as Tyler College finish season as National champions|url=https://ghanasoccernet.com/ghanaian-star-abdulai-mukarama-wins-mvp-as-tyler-college-finish-season-as-national-champions|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Tyler wins 5th women's soccer championship|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/championship_recap|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref> Diɛma ni yiɣi jam ŋɔ ni daa ti yɛn naai, bɛ daa piigi o la pɔdiri gonaati,pɔnchi nima kpɛma ni bol'ŋmɛri sɔ sɔkam ni mali nintiɣili ti.<ref>{{Cite web|title=2020 NJCAA DI Women's Soccer Championship - Tournament Awards|url=https://njcaa.org/sports/wsoc/2020-21/div1/national_championship/awards|access-date=2022-08-23|website=NJCAA|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=OFFICIAL: Black Queens forward Abdulai Mukarama joins Deportivo Alavés - Kickgh.com|url=https://www.kickgh.com/more/women-football/14062-official-black-queens-forward-abdulai-mukarama-joins-deportivo-alaves|access-date=2022-08-23|website=www.kickgh.com|language=en-gb}}</ref><ref>{{Cite web|title=UnitedSucces - The worldwide network of women business owners|url=http://www.unitedsucces.com/|access-date=2022-08-23|website=www.unitedsucces.com|language=en}}</ref> == Bɔlli ŋmɛbu piligu == Abdulai Mukarama daa kpe la "[[Ghana Premier League]]" yaɣili [[Northern Ladies FC]],yuuni 2011 o ni daa nyɛ yuma awɔi.<ref>{{Cite web|date=2020-05-13|title=Fruit of Defiance: The rise of Mukarama Abdulai|url=https://citisportsonline.com/2020/05/13/fruit-of-defiance-the-rise-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref>Bɛ ni daa pili bɛ yuuni 2020-21 yuuni bola la ŋmɛbu, o daa di la pɔri ata bɛ mini [[Ashtown Ladies]] ni daa ŋmɛ silimin gɔli 17th,January 2021. Amaa Ashtown Ladies gba daa nyɛla ban pii pɔ yini,ka bɔlli maa daa naa 3-1. Mukarama daa di la pɔra ayi tuuli minti pihinahi ni anu la ni(first half),bɛ ni daa yi n ti vuhi ka labi na, ka o daa di pɔ yini ka di niŋ pɔra ata,pɔ yini (3-1).Lala maachi ŋɔ n daa nyɛ bɛ ni di shɛli nasara tuuli.<ref>{{Citation|title=Mukarama Abdulai|date=2022-08-13|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Mukarama_Abdulai&oldid=1104263118|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-08-23}}</ref> Silimin gɔli 16 July 2021, Deportivo Alavés Gloriosas, daa yina ti di gbana zuɣu ni Mukarama ŋmɛ bɔlli tiba yuma ayi,ka kpuɣi alikawle ni o be bɛ sani hali ni yuuni 2023.<ref>{{Cite web|title=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|url=https://www.deportivoalaves.com/noticia/las-gloriosas-se-refuerzan-con-abdulai-mukarama|access-date=2022-08-23|website=Las Gloriosas se refuerzan con Abdulai Mukarama {{!}} Alavés - Web Oficial|language=es}}</ref><ref>{{Cite web|last=Osman|first=Abdul Wadudu|title=OFFICIAL : Deportivo Alaves announce the signing of Mukarama Abdulai – Football Made In Ghana|url=https://footballmadeinghana.com/2021/07/16/official-deportivo-alaves-announce-the-signing-of-mukarama-abdulai/|access-date=2022-08-23|language=en-US}}</ref> == Tiŋduya bɔlli ŋmɛbu lahabaya == Ŋuni n daa nyɛ bɔlli ŋmɛri kpɛma (captain) n ti Ghana bipuɣinsi bɔlli li ŋmɛriba "2018 FIFA U-17 Women's World Cup" din daa ŋmu Uruguay la.<ref>{{Cite news|title=Ghana exit U-17 Women's WC on penalties|language=en-GB|work=BBC Sport|url=https://www.bbc.com/sport/football/46337587|access-date=2022-08-23}}</ref> Bɛ daa ti o salima namda di ni daa niŋ ka o di pɔ gahinda di baa ayopɔin ka sɔŋ ka bɛ di baa ayi la. Ghana mini Uruguay (tiŋgbani shɛli ni bɔlla ŋɔ ni daa ŋmɛri la), o ko daa nyɛla ŋun di pɔra ata. Ka bɛ daa lan ti o "Bronze Ball".<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Maidens, Uruguay in tricky opener|url=https://www.graphic.com.gh/sports/sports-news/maidens-uruguay-in-tricky-opener.html|access-date=2022-08-23|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> O ŋmariga ni daa puhi bɔlli ŋɔ ŋmɛbu ni, O mini Grace Asantewaa ni Faustina Ampah daa kpaɣiri taba bɔ SWAG nim' "paɣaba bɔlli ŋmɛri gonaati tali yuuni 2018, ka o daa lan di li.<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Yuuni 2019, "2019 WAFU Zone B Women's Cup" nima daa nyɛla ban boli o ni o ti ŋmɛ bɔlli sɔŋ ba. O ni daa chaŋ, Ghanamini Senegal n daa ŋmɛ maachi tuuli, ka o daa di pɔɣu ti Ghana. Ghana daa nyɛla ban di nasara Senegal zuɣu di ni daa niŋ ka bɔlli ŋɔ yiɣisi pɔra ayi yoli (2-0).<ref>{{Cite web|title=Wafu Women's Cup: Senegal 0-2 Ghana - Evelyn Badu and Abdulai Mukarama hand Black Queens winning start {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-us/news/wafu-womens-cup-senegal-0-2-ghana-evelyn-badu-and-abdulai/1i0mqkecvv6sh17gvivpxj1wi6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> Din nyaaŋa bɛ daa zaŋ Mukarama pahi Ghana bɔlli ŋmɛriba ban yuma chaŋ yuun pishi pɔlo. Bɛ daa lan piigi o bɛ bɔli ŋmɛri kpɛm guli bɛ mini Morocco nima zosimli bɔlli din daa yɛn ŋmɛ silimin gɔli November 2022 yuuni la. Lala bɔlli ŋɔ daa ŋmɛ la silimin gɔli 23 November 2020.Ghana daa lee bi tooi di la nasara lala maachi ŋɔ ni,dama Morocco daa di Ghana pɔ yini yɔli. Amaa,bɛ ni daa ti yɛn ŋmɛ n pahi buyi, o daa nyɛla ŋun di "brace". Di daa nyɛla din sɔŋ ka Ghana di nasara pɔra anahi yɔli (4-0).<ref>{{Cite web|date=2020-11-30|title=Black Princesses defeat Morocco 4-0 in second international friendly|url=https://citisportsonline.com/2020/11/30/black-princesses-defeat-morocco-4-0-in-second-international-friendly/|access-date=2022-08-23|website=Citi Sports Online|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Mukarama double inspires Black Princesses revenge against Morocco|url=https://www.ghanafa.org/mukarama-double-inspires-black-princesses-revenge-against-morocco|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=Abdulai brace redeems Ghana U20 women against Morocco {{!}} Goal.com|url=https://www.goal.com/en-gh/news/abdulai-brace-redeems-ghana-u20-women-against-morocco/1oq5cekvslshs1947q65ocyqy6|access-date=2022-08-23|website=www.goal.com}}</ref> == Kpaŋ maŋ pina == '''Ghana''' * WAFU Zone B Women's Cup Third place : 2019<ref>{{Cite web|date=2019-05-19|title=2019 Women's WAFU: Black Queens beat Mali on penalties to win bronze|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/SportsArchive/2019-Women-s-WAFU-Black-Queens-beat-Mali-on-penalties-to-win-bronze-747549|access-date=2022-08-23|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == O maŋa maŋa ni di pini shɛŋa == *FIFA Under 17 Women's World Cup Golden Shoe: 2018<ref>{{Cite web|last=Association|first=Ghana Football|title=Black Maidens captain Mukarama Abdulai wins Golden Boot at FIFA U17 WWC|url=https://www.ghanafa.org/black-maidens-captain-mukarama-abdulai-wins-golden-boot-at-fifa-u17-wwc|access-date=2022-08-23|website=www.ghanafa.org|language=en}}</ref> * FIFA Under 17 Women's World Cup Bronze Ball: 2018 * SWAG Women's Footballer of the Year: 2018<ref>{{Cite web|title=SWAG AWARDS: Mukarama Abdulai Adjudged Women Footballer Of The Year|url=https://www.modernghana.com/sports/931874/swag-awards-mukarama-abdulai-adjudged-women-footballer-of-t.html|access-date=2022-08-23|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> * Ghana Football Awards Women's Footballer of the Year: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=17 year-old Mukarama Abdulai wins women’s footballer of the year at Ghana Football Awards|url=https://citinewsroom.com/2019/07/17-year-old-mukarama-abdulai-wins-womens-footballer-of-the-year-at-ghana-football-awards/|access-date=2022-08-23|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> * Ghana Football Awards Rising Star Award: 2019<ref>{{Cite web|date=2019-07-22|title=Ghana Football Awards: Mukarama Abdulai wins Women's Football & Future Star awards|url=https://ghanasoccernet.com/ghana-football-awards-mukarama-abdulai-wins-womens-football-future-star-awards|access-date=2022-08-23|website=GhanaSoccernet|language=en}}</ref> == Kundivira == {{Reflist}} [[Pubu:Deima ni yiɣ'jam]] [[Pubu:Lahabaya zaa]] [[Pubu:Paɣa]] hqo16k9cukhlmgp3wo3herjv9lifgxc Ŋun su:AFAIBRAHIM 2 11563 44532 33382 2022-08-24T14:26:53Z Sir Amugi 124 added [[Category:Lahabaya zaa]] using [[WP:HC|HotCat]] wikitext text/x-wiki Abdul Karim Ibrahim is my name. I am a [[Secretary]] by profession and currently work as a Stenographer Secretary at [[Nanton Education Office]]. I'm living in [[Tuutingli]] but my family is originated from [[Langogu]] in the [[Karaga]] District of northern part of [[Ghana]]. My father is Mahama Iddi and my mother is Sibidoo Azaratu. [[Pubu:Lahabaya zaa]] rlrf262n7c3e7hedkzjg77p2e1f64ks