Wikipedija dsbwiki https://dsb.wikipedia.org/wiki/G%C5%82owny_bok MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Medija Specialne Diskusija Wužywaŕ Diskusija wužywarja Wikipedija Wikipedija diskusija Dataja Diskusija wó dataji MediaWiki MediaWiki diskusija Pśedłoga Diskusija wó pśedłoze Pomoc Diskusija wó pomocy Kategorija Diskusija wó kategoriji TimedText TimedText talk Modul Modul diskusija Gadget Gadget Diskussion Gadget-Definition Gadget-Definition Diskussion 10 23 143079 143028 2022-07-30T08:40:05Z Wielemir 5274 wikitext text/x-wiki [[Dataja:Meissen1.jpg|thumb|200px|Mišnjo]] ''Mišnjo''' ({{wrěcy|de}} ''Meißen'', {{wrěcy|hsb}} ''Mišno'', {{wrěcy|cs}} ''Míšeň'', {{wrěcy|pl}} ''Miśnia'', {{wrěcy|la}} ''Misena'') jo stare město pśi [[Łobjo|Łobju]] w [[Sakska|Sakskej]] a wokrejsne město wokrejsa Mišnjo. Mišnjański grod jo se załožył pód mjenim ''Misnia'' w lěśe 929 na pódwjacornem brjoze Łobja. Toś słuša Mišnjo k nejstaršym znatym městam na teritoriju źinsajšneje pódzajtšneje [[Nimska|Nimskeje]]. Tegdy jo słužyło město ako twardnica nimsko-frankojskich dobywarjow w kraju połobskich Słowjanow. Wót lěta 968 jo było Mišnjo sedło biskupstwa; tu jo statkował teke sławny biskup Beno. Pózdźej załožonemu Mišnjańskemu markgrobojstwu su pśisłušali teke źěle źinsajšneje [[Górna Łužyca|Górneje Łužyce]]. <noinclude><!-- Pšosym změń teksty jano nad toś tej ceru! --> {{Artikel mjaseca/klikni}}{{dokumentacija za pśedłogu|1= Glědaj teke [[Pśedłoga:Artikel mjaseca/klikni]], źož se wótkaz z tekstom "How kliknuś a dalej cytaś" definěrujo. }} [[Kategorija:Pśedłoga:Głowny bok]] </noinclude> qtxvuwiv70kbij8doozxrbljt5k62ry 143080 143079 2022-07-30T08:40:21Z Wielemir 5274 wikitext text/x-wiki [[Dataja:Meissen1.jpg|thumb|200px|Mišnjo]] '''Mišnjo''' ({{wrěcy|de}} ''Meißen'', {{wrěcy|hsb}} ''Mišno'', {{wrěcy|cs}} ''Míšeň'', {{wrěcy|pl}} ''Miśnia'', {{wrěcy|la}} ''Misena'') jo stare město pśi [[Łobjo|Łobju]] w [[Sakska|Sakskej]] a wokrejsne město wokrejsa Mišnjo. Mišnjański grod jo se załožył pód mjenim ''Misnia'' w lěśe 929 na pódwjacornem brjoze Łobja. Toś słuša Mišnjo k nejstaršym znatym městam na teritoriju źinsajšneje pódzajtšneje [[Nimska|Nimskeje]]. Tegdy jo słužyło město ako twardnica nimsko-frankojskich dobywarjow w kraju połobskich Słowjanow. Wót lěta 968 jo było Mišnjo sedło biskupstwa; tu jo statkował teke sławny biskup Beno. Pózdźej załožonemu Mišnjańskemu markgrobojstwu su pśisłušali teke źěle źinsajšneje [[Górna Łužyca|Górneje Łužyce]]. <noinclude><!-- Pšosym změń teksty jano nad toś tej ceru! --> {{Artikel mjaseca/klikni}}{{dokumentacija za pśedłogu|1= Glědaj teke [[Pśedłoga:Artikel mjaseca/klikni]], źož se wótkaz z tekstom "How kliknuś a dalej cytaś" definěrujo. }} [[Kategorija:Pśedłoga:Głowny bok]] </noinclude> 8bceb42jfjraj8c5352eixox37baujt 0 42 143078 141199 2022-07-30T08:36:50Z Wielemir 5274 korektura wikitext text/x-wiki {{Infokašćik kontinent |mě= Afrika |kórta=Africa (orthographic projection).svg |płoń=30 221 532 km |wobydlarje=920 000 000 |licba krajow=54 |wótwisne teritorije=10 |rěcy= |casowe cony= |nejwětše města= |kórta2=Africa satellite plane.jpg }} '''Afrika''' jo [[kontinent]], kótaryž lažy na pódpołnocnej a podpołdnjowej zemskej połkuli. == Geografija == '''Płoń Afriki:''' 30 221 532 km²<br /> '''Wobydlaŕstwo Afriki:''' 920 000 000 w lěse 2006<br /> '''Srjejźna gustosć ludnosći:''' 30,4 wobydlarjow/km²<br /> {{-}} == Afrikańske staty == {| class="prettytable" border="1" align="center" style="border-collapse:collapse; border-color:#0000CC; margin-top:1px; margin-bottom:15px; font-size:90%" cellpadding="1" width="100%" |- ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="10%"| chórgoj ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="40%"| stat(y) ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="25%"| wobydlarje ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="25%"| płoń |- | [[Dataja:Flag of Algeria.svg|30px]] || [[Algeriska]] || align="right" | wokoło 32.000.000 || align="right" | 2.381.741 km² |- | [[Dataja:Flag of Angola.svg|30px]] || [[Angola]] || align="right" | 12.799.293 || align="right" | 1.246.700 km² |- | [[Dataja:Flag of Benin.svg|30px]] || [[Benin]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Botswana.svg|30px]] || [[Botsuana|Botswana]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Burkina Faso.svg|30px]] || [[Burkina Faso]] || align="right" | 13.730.258 || align="right" | 274.200 km² |- | [[Dataja:Flag of Burundi.svg|30px]] || [[Burundi]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of the Central African Republic.svg|30px]] || [[Centralnoafrikańska republika]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Chad.svg|30px]] || [[Čad]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Djibouti.svg|30px]] || [[Džibuti]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Egypt.svg|30px]] || [[Egyptowska]] || align="right" | 83.082.869 || align="right" | 1.001.449 km² |- | [[Dataja:Flag of Equatorial Guinea.svg|30px]] || [[Ekwatorialna Guineja]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Eritrea.svg|30px]] || [[Eritreja]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Ethiopia.svg|30px]] || [[Etiopiska]] || align="right" | 78.254.090 || align="right" | 1.127.127 km² |- | [[Dataja:Flag of Gabon.svg|30px]] || [[Gabun]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of The Gambia.svg|30px]] || [[Gambija]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Ghana.svg|30px]] || [[Ghana]] || align="right" | 24.339.838 || align="right" | 238.537 km² |- | [[Dataja:Flag of Guinea.svg|30px]] || [[Guineja]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Guinea-Bissau.svg|30px]] || [[Guineja-Bissau]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Cameroon.svg|30px]] || [[Kamerun]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Cape Verde.svg|30px]] || [[Kap Verde]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Kenya.svg|30px]] || [[Kenia]] || align="right" | 39.002.772 || align="right" | 580.367 km² |- | [[Dataja:Flag of the Comoros.svg|30px]] || [[Komory]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of the Democratic Republic of the Congo.svg|30px]] || [[Demokratiska republika Kongo]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of the Republic of the Congo.svg|30px]] || [[Republika Kongo]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Lesotho.svg|30px]] || [[Lesotho]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Liberia.svg|30px]] || [[Liberia]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Libya.svg|30px]] || [[Libyska]] || align="right" | 6.310.434 || align="right" | 1.775.500 km² |- | [[Dataja:Flag of Madagascar.svg|30px]] || [[Madagaskar]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Malawi.svg|30px]] || [[Malawi]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Mali.svg|30px]] || [[Mali]] || align="right" | 14.517.176 || align="right" | 1.240.192 km² |- | [[Dataja:Flag of Morocco.svg|30px]] || [[Marokko]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:1959-2017 Flag of Mauritania.svg|30px]] || [[Mauretańska]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Mauritius.svg|30px]] || [[Mauritius]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Mozambique.svg|30px]] || [[Mosambik]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Namibia.svg|30px]] || [[Namibija]] || align="right" | 2.128.471 || align="right" | 824.292 km² |- | [[Dataja:Flag of Niger.svg|30px]] || [[Niger]] || align="right" | 14.296.816 || align="right" | wokoło 1.267.000 km² |- | [[Dataja:Flag of Nigeria.svg|30px]] || [[Nigerija]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of South Africa.svg|30px]] || [[Pódpołdnjowa Afrika]] || align="right" | 49.320.000 || align="right" | 1.219.912 km² |- | [[Dataja:Flag of Rwanda.svg|30px]] || [[Ruanda]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Zambia.svg|30px]] || [[Sambija]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Sao Tome and Principe.svg|30px]] || [[São Tomé a Príncipe]] || align="right" | 206.178 || align="right" | 1.001 km² |- | [[Dataja:Flag of Senegal.svg|30px]] || [[Senegal]] || align="right" | 11.759.000 || align="right" | 196.722 km² |- | [[Dataja:Flag of the Seychelles.svg|30px]] || [[Sejšele]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Sierra Leone.svg|30px]] || [[Sierra Leone]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Cote d'Ivoire.svg|30px]] || [[Pśibrjog Słonoweje kósći]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Somalia.svg|30px]] || [[Somalia]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Sudan.svg|30px]] || [[Sudan]] || align="right" | 36 až do 41 milion || align="right" | 2.505.810 km² |- | [[Dataja:Flag of Swaziland.svg|30px]] || [[Swasiska]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Tanzania.svg|30px]] || [[Tansanija]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Togo.svg|30px]] || [[Togo]] || align="right" | 5.858.673 || align="right" | 56.785 km² |- | [[Dataja:Flag of Tunisia.svg|30px]] || [[Tuneziska]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Uganda.svg|30px]] || [[Uganda]] || align="right" | 31.367.972 || align="right" | 241.040 km² |- | [[Dataja:Flag of Zimbabwe.svg|30px]] || [[Simbabwe]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- |} == Wótwisne teritorije Afriki == {| class="prettytable" border="1" align="center" style="border-collapse:collapse; border-color:#0000CC; margin-top:1px; margin-bottom:15px; font-size:90%" cellpadding="1" width="100%" |- ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="10%"| chórgoj ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="40%"| teritorij(i) ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="25%"| wobydlarje ! align="center" bgcolor="#f2f2f4" width="25%"| płoń |- | [[Dataja:Flag of Ceuta without coa.svg|30px]] || [[Ceuta]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of the French Southern and Antarctic Lands.svg|30px]] || [[Îles éparses]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of the Canary Islands.svg|30px]] || [[Kanariske kupy]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Madeira.svg|30px]] || [[Madeira]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Coat of Arms of Mayotte.PNG|30px]] || [[Mayotte]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Melilla.svg|30px]] || [[Melilla]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Western Sahara.svg|30px]] || [[Pódwjacorna Sahara]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Blason Réunion DOM.svg|20px]] || [[Réunion]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Somaliland.svg|30px]] || [[Somaliland]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- | [[Dataja:Flag of Saint Helena.svg|30px]] || [[St. Helena]] || align="right" | <!--wobydlarje--> || align="right" | <!--płoń--> |- |} {{Nawikašćik Afrika}} {{Kontinenty}} [[Kategorija:Afrika|!Afrika]] gxfd5l6so3qcb454ckntspyceje5p3s 10 1346 143076 137608 2022-07-30T08:35:22Z Wielemir 5274 korektura wikitext text/x-wiki {{Nawikašćik |SlězynaBarwaT=#f2f2f2 |SlězynaBarwa=#f2f2f2 |titel=Staty a ''wótwisne kraje'' w [[Afrika|Africe]] |wobraz=[[Dataja:Africa2.PNG|50px|mapa Afriki]] |wobrazPoz=1.8em |align=center |wopśimjeśe= [[Algeriska]]&nbsp;&#124; [[Angola]]&nbsp;&#124; [[Benin]]&nbsp;&#124; [[Botsuana]]&nbsp;&#124; [[Burkina Faso]]&nbsp;&#124; [[Burundi]]&nbsp;&#124; [[Centralnoafrikańska republika]]&nbsp;&#124; [[Čad]]&nbsp;&#124; [[Džibuti]]&nbsp;&#124; [[Egyptojska]]&nbsp;&#124; [[Ekwatorialna Guineja]]&nbsp;&#124; [[Eritreja]]&nbsp;&#124; [[Etiopiska]]&nbsp;&#124; [[Gabun]]&nbsp;&#124; [[Gambija]]&nbsp;&#124; [[Ghana]]&nbsp;&#124; [[Guineja]]&nbsp;&#124; [[Guineja-Bissau]]&nbsp;&#124; [[Kamerun]]&nbsp;&#124; [[Kap Verde]]&nbsp;&#124; [[Kenija]]&nbsp;&#124; [[Komory]]&nbsp;&#124; [[Demokratiska republika Kongo]]&nbsp;&#124; [[Republika Kongo]]&nbsp;&#124; [[Lesotho]]&nbsp;&#124; [[Liberia]]&nbsp;&#124; [[Libyska]]&nbsp;&#124; [[Madagaskar]]&nbsp;&#124; [[Malawi]]&nbsp;&#124; [[Mali]]&nbsp;&#124; [[Marokko]]&nbsp;&#124; [[Mauretańska]]&nbsp;&#124; [[Mauritius]]&nbsp;&#124; [[Mosambik]]&nbsp;&#124; [[Namibija]]&nbsp;&#124; [[Niger]]&nbsp;&#124; [[Nigerija]]&nbsp;&#124; [[Pódpołdnjowa Afrika]]&nbsp;&#124; [[Pódpołdnjowy Sudan]]&nbsp;&#124; [[Ruanda]]&nbsp;&#124; [[Sambija]]&nbsp;&#124; [[São Tomé a Príncipe]]&nbsp;&#124; [[Senegal]]&nbsp;&#124; [[Seychelle]]&nbsp;&#124; [[Sierra Leone]]&nbsp;&#124; [[Pśibrjog Słonoweje kósći]]&nbsp;&#124; [[Somalia]]&nbsp;&#124; [[Sudan]]&nbsp;&#124; [[Swasiska]]&nbsp;&#124; [[Tansanija]]&nbsp;&#124; [[Togo]]&nbsp;&#124; [[Tuneziska]]&nbsp;&#124; [[Uganda]]&nbsp;&#124; [[Simbabwe]]<br /> '''Druge&nbsp;teritorije:'''&nbsp; [[Ceuta]]&nbsp;&#124; [[Îles éparses]]&nbsp;&#124; [[Kanariske kupy]]&nbsp;&#124; [[Madeira]]&nbsp;&#124; [[Mayotte]]&nbsp;&#124; [[Melilla]]&nbsp;&#124; [[Pódwjacorna Sahara]]&nbsp;&#124; [[Réunion]]&nbsp;&#124; [[St. Helena]] }}<noinclude> [[Kategorija:Pśedłoga:Geografija|A]] [[Kategorija:Pśedłoga:Nawikašćik|A]] </noinclude> mswbzif2alkebu5xcj9cdxczu5hnnv9 143077 143076 2022-07-30T08:36:07Z Wielemir 5274 korektura wikitext text/x-wiki {{Nawikašćik |SlězynaBarwaT=#f2f2f2 |SlězynaBarwa=#f2f2f2 |titel=Staty a ''wótwisne kraje'' w [[Afrika|Africe]] |wobraz=[[Dataja:Africa2.PNG|50px|mapa Afriki]] |wobrazPoz=1.8em |align=center |wopśimjeśe= [[Algeriska]]&nbsp;&#124; [[Angola]]&nbsp;&#124; [[Benin]]&nbsp;&#124; [[Botsuana]]&nbsp;&#124; [[Burkina Faso]]&nbsp;&#124; [[Burundi]]&nbsp;&#124; [[Centralnoafrikańska republika]]&nbsp;&#124; [[Čad]]&nbsp;&#124; [[Džibuti]]&nbsp;&#124; [[Egyptojska]]&nbsp;&#124; [[Ekwatorialna Guineja]]&nbsp;&#124; [[Eritreja]]&nbsp;&#124; [[Etiopiska]]&nbsp;&#124; [[Gabun]]&nbsp;&#124; [[Gambija]]&nbsp;&#124; [[Ghana]]&nbsp;&#124; [[Guineja]]&nbsp;&#124; [[Guineja-Bissau]]&nbsp;&#124; [[Kamerun]]&nbsp;&#124; [[Kap Verde]]&nbsp;&#124; [[Kenija]]&nbsp;&#124; [[Komory]]&nbsp;&#124; [[Demokratiska republika Kongo]]&nbsp;&#124; [[Republika Kongo]]&nbsp;&#124; [[Lesotho]]&nbsp;&#124; [[Liberia]]&nbsp;&#124; [[Libyska]]&nbsp;&#124; [[Madagaskar]]&nbsp;&#124; [[Malawi]]&nbsp;&#124; [[Mali]]&nbsp;&#124; [[Marokko]]&nbsp;&#124; [[Mauretańska]]&nbsp;&#124; [[Mauritius]]&nbsp;&#124; [[Mosambik]]&nbsp;&#124; [[Namibija]]&nbsp;&#124; [[Niger]]&nbsp;&#124; [[Nigerija]]&nbsp;&#124; [[Pódpołdnjowa Afrika]]&nbsp;&#124; [[Pódpołdnjowy Sudan]]&nbsp;&#124; [[Pśibrjog Słonoweje kósći]]&nbsp;&#124; [[Ruanda]]&nbsp;&#124; [[Sambija]]&nbsp;&#124; [[São Tomé a Príncipe]]&nbsp;&#124; [[Senegal]]&nbsp;&#124; [[Seychelle]]&nbsp;&#124; [[Sierra Leone]]&nbsp;&#124; [[Simbabwe]]<br /> [[Somalia]]&nbsp;&#124; [[Sudan]]&nbsp;&#124; [[Swasiska]]&nbsp;&#124; [[Tansanija]]&nbsp;&#124; [[Togo]]&nbsp;&#124; [[Tuneziska]]&nbsp;&#124; [[Uganda]]&nbsp;&#124; '''Druge&nbsp;teritorije:'''&nbsp; [[Ceuta]]&nbsp;&#124; [[Îles éparses]]&nbsp;&#124; [[Kanariske kupy]]&nbsp;&#124; [[Madeira]]&nbsp;&#124; [[Mayotte]]&nbsp;&#124; [[Melilla]]&nbsp;&#124; [[Pódwjacorna Sahara]]&nbsp;&#124; [[Réunion]]&nbsp;&#124; [[St. Helena]] }}<noinclude> [[Kategorija:Pśedłoga:Geografija|A]] [[Kategorija:Pśedłoga:Nawikašćik|A]] </noinclude> dlu9m202rsdd5ukwu0n3uw3kl0bq9je 0 2553 143075 141989 2022-07-30T08:34:37Z Wielemir 5274 korektura wikitext text/x-wiki {{Stat |mě swójske=République du Mali {{ref-fr}} |mě serbske=Republika Mali |wopon=Coat_of_arms_of_Mali.gif |chórgoj=Flag of Mali.svg |gronko=„Un peuple, un but, une foi“<br />Jaden lud, jaden cel, jadna wěra |połoženje=LocationMali.svg |rěc=[[Francojšćina]] |stolica=[[Bamako]] |forma kněžerstwa=połprezidialna republika |głowny=Prezident [[Assimi Goïta]] (kommisariski) |šef=Premierminister [[Choguel Kokalla Maïga]] |płoń=1.240.192 |wobydlarje=14.517.176<ref>[http://www.primature.gov.ml/index.php?option=com_content&task=view&id=3036&Itemid=1 (mortwy wótkaz!) Nachylne wuslědki censusa 2009]</ref> (Census 2009) |lěto= |gustosć ludnosći=12 |pjenjeze=frank CFA |hymna=Le Mali |casowa cona=[[koordiněrowany swětowy cas|UTC]]+0 |znamje za awta=RMM |TLD=.ml |telefon=+223 |kórta=Mali on the globe (Africa centered).svg }} <!--|NAME-AMTSSPRACHE = <span style="font-size:1.4em;">'''République du Mali'''</span> |NAME-DEUTSCH = '''Republik Mali''' |BILD-FLAGGE = Flag of Mali.svg |ARTIKEL-FLAGGE = Flagge Malis |BILD-WAPPEN =Coat of arms of Mali.svg |BILD-WAPPEN-BREITE = 120px |ARTIKEL-WAPPEN = Wappen Malis |WAHLSPRUCH = ''Un peuple, un but, une foi''<br />([[Französische Sprache|frz.]] für „Ein Volk, ein Ziel, ein Glaube“) |AMTSSPRACHE = [[Französische Sprache|Französisch]] |HAUPTSTADT = [[Bamako]] |STAATSFORM = [[semipräsidiale Republik]] |REGIERUNGSFORM = [[Militärregierung]] |STAATSOBERHAUPT = Präsident [[Dioncounda Traoré]] (kommissarisch) |REGIERUNGSCHEF = Premierminister [[Django Sissoko]] (kommissarisch) |FLÄCHE = 1.240.192 |EINWOHNER = 14.517.176<ref>[{{Toter Link |inline=ja |date=2012-09-25 | url=http://www.primature.gov.ml/index.php?option=com_content&task=view&id=3036&Itemid=1}} Vorläufige Ergebnisse des Zensus 2009]</ref> (Zensus 2009) |BEV-DICHTE = 12 |BEV-ZUNAHME = |BIP = ca. 9,42&nbsp;Mrd.&nbsp;US$ (2009), für 2011 geschätzt 10,29&nbsp;Mrd.&nbsp;US$ <ref>[http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes_Uebersichtsseiten/Mali_node.html]</ref> |BIP-ERWEITERT = |BIP/EINWOHNER = ca. 691&nbsp;US$ (2009) |HDI = {{Gestiegen}} 0,359 <small>(175.)</small><ref>{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Summary.pdf|title=2011 Human development Report|publisher=[[Entwicklungsprogramm der Vereinten Nationen]]|pages=17-20|accessdate=2012-12-27}}</ref> |WÄHRUNG = 1 [[CFA-Franc BCEAO]] |UNABHÄNGIGKEIT = von [[Frankreich]] als Teil der [[Mali-Föderation]] am 20. Juni 1960, endgültig am 22. September 1960 |NATIONALHYMNE = ''[[Pour l’Afrique et pour toi, Mali]]'' |ZEITZONE = [[Coordinated Universal Time|UTC]] |KFZ-KENNZEICHEN = RMM |INTERNET-TLD = [[.ml]] |TELEFON-VORWAHL = +223 |BILD-LAGE = Mali on the globe (Africa centered).svg |BILD-LAGE-IMAGEMAP = AfrikaGlobus1 }}--> {{ LocMap+ | Mali | width=270 | float=right | maptype=relief | caption= | places= {{ LocMap~ | Mali | position=9 | lat=12/39// | long=08/00//W | region=ML | label='''[[Bamako]]'''}} {{ LocMap~ | Mali | position=9 | lat=11/19// | long=05/40//W | region=ML | label=<small>[[Sikasso]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=3 | lat=12/52// | long=07/34//W | region=ML | label=<small>[[Koulikoro]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=3 | lat=14/27// | long=11/26//W | region=ML | label=<small>[[Kayes]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=12 | lat=13/27// | long=06/16//W | region=ML | label=<small>[[Ségou]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=3 | lat=14/30// | long=04/12//W | region=ML | label=<small>[[Mopti]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=12 | lat=16/46// | long=03/00//W | region=ML | label=<small>[[Timbuktu]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=3 | lat=18/26// | long=01/25//E | region=ML | label=<small>[[Kidal]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=3 | lat=16/16// | long=00/03//W | region=ML | label=<small>[[Gao]]</small>}} {{ LocMap~ | Mali | position=10 | lat=19/07// | long=01/45//E | region=ML | mark=RedMountain.svg | marksize=12 | label=<small>[[Adrar des Ifoghas]]</small>}} {{ LocMap~ | Y=30 | X=12 | position=6 | label_style=bold/uppercase|label_color=#646464 | label=Mauretańska}} {{ LocMap~ | Y=5 | X=80 | position=6 | label_style=bold/uppercase|label_color=#646464 | label=Algeriska}} {{ LocMap~ | Y=70 | X=90 | position=6 | label_style=bold/uppercase|label_color=#646464 | label=Niger}} {{ LocMap~ | Y=78 | X=63 | position=6 | label_style=bold/uppercase|label_color=#646464 | label=Burkina Faso}} {{ LocMap~ | Y=90 | X=10 | position=6 | label_style=bold/uppercase|label_color=#646464 | label=Guineja}} }} '''Mali''' jo [[nutśikokrajny stat]] w [[Pódwjacorna Afrika|pódwjacornej Africe]]. Jo njewótwisny wót [[Francojska|Francojskeje]] wót lěta 1960, tak pomjenjonego [[Afrikańske lěto|Afrikańskego lěta]]. Krajne mě jo se pó pśikłaźe srjejźowěkowskego [[Mali (mócnaŕstwo)|mócnaŕstwa Mali]] wóliło. Pó [[Putš w Maliju 2012|wójaŕskem putšu]] w głownem měsće [[Bamako]] a jadnobocnej deklaraciji wó njewótwisnosći pódpołnocy kraja ([[Azawad]]) stoj kraj w lěśe 2013 snaź pśed šćěpjenim.<ref>[http://www.dw.de/europa-will-mali-helfen-aber-wie/a-16326135 Peter Stützle: ''Europa will Mali helfen - aber wie?'' bok Nimskeje žwały wót 23. oktobra 2012], wótwołany ten samski źeń</ref> 11.&nbsp;januara 2013 jo se [[Opération Serval]], zasajźenje [[Francojske wobronjone mócy|francojskich wobronjonych mócow]] za pódpěranje wójska Maliskego kněžaŕstwa zachopiła. == Geografija == === Połoženje === Mali jo [[nutśikokrajny stat]] w [[Pódwjacorna Afrika|pódwjacornej Africe]] z płonju 1.240.192&nbsp;kwadratnych kilometrow, z kótarychž 20.002 km² pśiźo na wódy. Lažy ako we [[Wjelikokrajina Sudan|wjelikokrajinje Sudan]] tak teke w [[Sahelowa cona|Sahelu]] a źěli se swóju 7243&nbsp;kilometrow dłujku krajnu granicu ze sedym susednymi statami; na dłujkem zajtšu a na pódpołnocy z [[Algeriska|Algeriskej]] (1376&nbsp;kilometrow dłujkosći), na dłujkem pódwjacorje z [[Mauretańska|Mauretańskeju]] (2237&nbsp;kilometrow), na pódzajtšu z [[Niger]]om (821&nbsp;km) a na krotkem zajtšu z [[Burkina Faso]] (1000&nbsp;kilometrow). Z Malijom granicuju mimo togo [[Senegal]] (419&nbsp;kilometrow) na pódwjacorje, [[Guineja]] (858&nbsp;kilometrow) na krotkem wjacorje a [[Pśibrjog Słonoweje kósći]] (Côte d'Ivoire, 532&nbsp;kilometrow) na pódpołdnju.<ref name="cia">''[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ml.html Mali].'' In: [[Central Intelligence Agency]] (Hrsg.): ''[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/index.html The World Factbook 2009]''. Washington 2009, {{ISSN|1553-8133}}</ref> Wušej [[Niger (rěka)|Nigerowego]] wokłona lažy pusćina [[Sahara]], kótaraž pókšywa dwě tśeśinje krajneje płoni. == Ludnosć == Maliska ludnosć zestaja se z něźi 30 rozdźělnych [[Etnikum|etnikumow]]. Maju rozdźělne rěcy a kultury a su zgromadnje žywe do dalokeje měry měrnje. Głowny etnikum jo [[Bambara]], kótarež twórje pśisamem tśeśinu (32&nbsp;%) wobydlarjow. Politiski wjeduce su [[Malinke]], lěcrownož twórje jano 6&nbsp;procentow ludnosći. Teke trajnje zasedlone rolnikarje su [[Senufo (lud)|Senufo]] z 12&nbsp;procentow, [[Soninke]] z 9&nbsp;procentow, [[Songhai]] z 7&nbsp;procentow a [[Dogon]]. Ako [[nomada|nomady]] abo połnomay su žywe wesrjejź kraja pśedewšym [[Fulbe]], kótarež twórja 14&nbsp;procentow ludnosći kraja, mimo togo [[Tuareg]] a [[Mawry]]. Dalšne kupki su Minianka, [[Bozo]], Khassonké, [[Bobo (lud)|Bobo]] a [[Jula (lud)|Dioula]].<ref name="greb">{{Literatura|titel=Meyers Großes Länderlexikon|nakładnistwo=Meyers Lexikonverlag|městno=Mannheim|lěto=2004|isbn=}}</ref> W něgajšnej francojskej koloniji jo žywe hyšći źinsa něźi 6000 Francozarjow.<ref>[http://www.spiegel.de/politik/ausland/franzosen-sterben-bei-einsaetzen-in-mali-und-somalia-a-877165.html ''Ein schwarzer Tag für Frankreich.''] spiegel. de wót 12. januara 2013, wótwołany 12. januara 2013</ref> === Rěcy === Hyšći pśed amtskeju rěcu [[francojšćina]], kótaraž wužywa se ako druga rěc wót něźi 10&nbsp;% lludnosći, jo [[Bambara]] (40&nbsp;procentow powědarjow) nejwěcej rozšyrjona rěc. Lěcrownož něźi 80&nbsp;procentow wobydlarjow, inkluziwnje tych, kótarež wužywaju ako drugu rěc, wuměju Bambaru, jo francojšćina jadnucka amtska a wuwucowańska rěc. Na Bambarje krajne mě Mali wóznamjenijo „[[wódny kóń]]“. Dalšne rěcy su [[Dogon (rěc)|dogonowe rěcy]], [[Fulfulde]], [[Songhai-rěcy]], [[Soninke (rěc)|Soninke]], [[Senufo-rěce]] a [[Tamašek]]. [[Arabšćina]] ma pśedewšym w religioznem konteksće wjeliki wuznam. Wót wjele Maliarjow rozměju se někotare z toś tych rěcow.<ref>Fischer Weltalmanach 2006, [[Special:Booksources/3-596-72006-0|ISBN 3-596-72006-0]], S. 307.</ref> === Nabóžniny === [[Dataja:Map of expansion of Caliphate.svg|miniatur|270px|Wupśestrěśe islama až do lěta 750: {{legenda|#a1584e|Wupśestrěśe za cas Mohammeda, 612-632}} {{legenda|#ef9070|Wupśestrěśe wob cas prědnych tśoch kalifow, 632-655}} {{legenda|#fad07d|Wupśestrěśe wob cas kalifata Umajadow 661-750}} ]] Wobydlarje Sudanoweje cony su se wót pódpołnocnoafrikańskich muslimiskich dobywarjow zwětšego islaměrowali. Rownocasnje su pódla togo domorodne formy wěrjenja dalej wobstali. Maliski islam jo teke elementy tradicionelnych afrikańskich nabóžninow pśewzeł, pśedewšym pla narodow Malinke a Songhai. Sunitiski islam [[Malikity|malikitiskeje]] pšawniskeje šule jo z něźi 90&nbsp;procentami nejwěcej rozšyrjona nabóžnina ludnosći w Maliju. Muslimy su žywe pśedewšym na pódpołnocy; [[Sufizm|sufistiske]] bratšojstwa wugbaju wjeliki wliw. Na pśipołdnju prakticěrujo něźi jaden procent ludnosći [[Animizm|animistiske nabóžniny]]. K toś tym nabóžninam se nejwěcej pśisłušnikow narodow Bobo, Senufo a Dogon wuznawa. [[Romsko-katolska cerkwja|Katoliki]] a [[Protestanty|protestanty]] maju jano dwa procenta późěl .<ref name="greb" /> Něgajšna kolonialna móc Francojska jo měła katolski charakter. == Politika == [[Dataja:Dioncounda Traore photo officielle de campagne 3 Mali 2012.jpg|miniatur|hochkant|Parlamentowy prezident a designěrowany pśechadny prezident Dioncounda Traoré]] Mali su měli až do wójerskego putša w měrcu 2012 za mjenjej abo wěcej raźony pśikład [[Demokratizacija|demokratizacije]] w Africe, jo pak jaden z nejchudšych a nejmjenjej wuwitych krajow swěta. Statna forma kraja jo [[Prezidialna republika|semiprezidialna republika]] we formje [[semiprezidentowy kněžaŕstwowy system|semiprezidentowego kněžaŕstwowego systema]]. Kužde pěś lět wólona [[Narodna zgromaźina (Mali)|narodna zgromaźina]] wopśimujo 147 wótpósłancow a kněžy se z głownego města Bamako. Parlamentowy prezident jo wót lěta 2007 [[Dioncounda Traoré]]. Z wušej 100 opoziciskich stronow jo 14 w parlamenśe zastupjone.<ref name="auswaertiges-amt.de">http://www.auswaertiges-amt.de/DE/Aussenpolitik/Laender/Laenderinfos/01-Nodes_Uebersichtsseiten/Mali_node.html</ref> === Pó wójerskem putšu 2012 === 21. měrca 2012 jo se w Maliju [[Putš w Maliju 2012|wójerski putš]] wotměł. Powědaŕ putšistow [[Amadou Konaré]] jo wobtwarźił statny pśewrot z njezamóžnosć prezidenta, wót srjejź januara 2012 trajucy zběžk [[Tuareg]]-rebelow [[Narodne gibanje za wulichowanje Azawada|Narodnego gibanja za wulichowanje Azawada]] (MNLA) w regionje [[Azawada]] na pódpołnocy kraja pód kontrolu dostaś. Za nawjedowarja putšistow maju stotnika [[Forces Armées et de Sécurité du Mali|wobronjonych mocow Malija]] [[Amadou Sanogo]]. Pó dobywanju prezidentowego palasta w Bamaku su putšisty kněžaŕstwo za wóstarcone deklarěrowali. Wustawu su za njepłaśiwu deklarěrowali, za apryl planowanu wólbu prezidenta su šmarnuli a wšykne dotychměstne statne institucije zacynili. Někotarych ministrow su popajźili. Prezidenta [[Amadou Toumani Touré]] su za wótsajźonego deklarěrowali; jomu jo se gromaźe z lojalnymi wójakami wuběgnjenje raźiło.<ref>{{Internetowe žrědło | url=http://derstandard.at/1332323463366/Mali-Putschisten-uebernehmen-Macht-und-verhaengen-Ausgangssperre | titel=DerStandard - Putschisten übernehmen Macht und verhängen Ausgangssperre | pśistup=2012-03-22}}</ref><ref>{{Internetowe žrědło | url=http://www.focus.de/politik/ausland/mehrere-minister-festgenommen-soldaten-in-mali-stuermen-den-praesidentenpalast_aid_726568.html | titel=FOCUS Online: Präsidentenpalast in Hand von Putschisten. Meuternde Soldaten in Mali stürzen Regierung | pśistup=2012-03-22}}</ref> [[Rada za wěstosć Zjadnośonych narodow|Rada za wěstosć UN]], [[Afrikańska unija]] a wenkowna społnomócnjona EU [[Catherine Ashton]] su statny pśewrot zasuźili a su wójerskej junśe sankcije nakładli; [[EU-komisija]] jo pśipowěźeła, swóju wuwiśowu pomoc za Mali nachylu wusajźiś.<ref>{{Internetowe žrědło | url=http://www.zeit.de/politik/ausland/2012-03/mali-putsch-un-sicherheitsrat | titel=ZEIT Online: Regierungssturz. UN-Sicherheitsrat verurteilt Militärputsch in Mali | pśistup=2012-03-23}}</ref> 1. apryla 2012 jo Sanogo pśipowěźeł, aby wustawa zasej płaśiwa była a aby se „liche, wótwórjone a demokratiske wólby“ zmóžnili.<ref>{{Internetowe žrědło |awtor= |url=http://www.zeit.de/politik/ausland/2012-04/mali-rebellen-timbuktu |titel=Putschistenführer Sanogo lenkt ein |źěło=[[Die Zeit|Zeit Online]] |datum=2012-04-01 |rěc=de|pśistup=2012-04-07}}</ref> 6. apryla 2012 jo Sanogo do wobłukowego dojednanja z [[Pódwjacornoafrikańske góspodaŕske zjadnośenstwo|Pódwjacornoafrikańskim góspodaŕskim zjadnośenstwom]] (ECOWAS) za pśepódaśe mocy ciwilnemu kněžaŕstwoju zwólił. Maliski parlamentowy prezident [[Dioncounda Traoré]] by měł pśechadne prezidentstwo pśewześ a w běgu 40 dnjow nowe wólby organizěrowaś, ECOWAS pak kóńcy swóje sankcije.<ref>{{Internetowe žrědło | url=http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-17642276 | titel=Mali coup leaders to stand down as part of Ecowas deal |źěło=[[British Broadcasting Corporation|BBC]] |datum=2012-04-07 |rěc=en | pśistup=2012-04-07}}</ref> Aby toś ten kšac zmóžnił, jo teke něgajšny prezident Touré 8. apryla swój wótstup wózjawił.<ref>{{Internetowe žrědło | url=http://www.tagesschau.de/ausland/mali170.html | titel=Malis Präsident tritt nach Putsch zurück |źěło=[[tagesschau.de]] |datum=2012-04-09 |rěc=de | pśistup=2012-04-09}}</ref> Mjaztym su Tuareg-zběžkarje MNLA wšykne města regiona [[Azawad]] na pódpołnocy kraja wobsajźili a 6. apryla 2012 jadnobócnu njewótwisnosć Azawada deklarěrowali.<ref name="FAZUnabhängigkeit"/> Lěcrownož putšisty su nadawki kněžaŕstwa pśepódali, jo jich dalšna rola njejasna. 16. apryla su wójaki něgajšnego ministaŕskego prezidenta [[Modibo Sidibé]] popajźili, 17. apryla pśedsedaŕja strony [[Union pour la république et la démocratie]] (URD) [[Soumaila Cissé]], kandidata z dobrymi wuglědami za zastojnstwo prezidenta.<ref>[http://www.vaterland.li/index.cfm?id=103918&source=sda&ressort=home Übergangsregierung in Mali lässt mehrere Politiker festnehmen]</ref> 17. apryla jo statna telewizija k wěsći dała, až [[Cheick Modibo Diarra]] buźo pśechadne kněžaŕstwo ako ministaŕski prezident nawjedowaś.<ref>[http://www.sueddeutsche.de/politik/politicker-vorlage-iii-islamisten-sollen-attentat-in-frankreich-geplant-haben-1.1335247 Nach Militärputsch - Mali ernennt neuen Ministerpräsidenten] sueddeutsche.de</ref> Diarra jo až do kóńca 2011 za Microsoft ako pśedsedaŕ za pśekupowański wobcerk Afrika źěłał.<ref>[http://www.microsoft.com/presspass/emea/presscentre/ExecutiveBiographies/CheickModiboDiarra.mspx Dr. Cheick Modibo Diarra]</ref> Jo wótglěd měł, za wólbu prezidenta kandiděrowaś, kótaraž pópšawem jo planowany za 29. apryla 2012.<ref>[http://www.aljazeera.com/news/africa/2012/04/2012417215625215390.html Profile: Mali's Cheick Modibo Diarra]</ref> Mjazy januarom a julijom 2012 jo wušej 250.000 Maliarjow dla politiskeje njestabilnosći, njewěsteje situacije a špatnego pśistupa k žywidłam a woźe do susednych krajow [[Burkina Faso]], [[Mauretańska]] a [[Niger]] wuběgnuło. Mimo togo jo było w tom samskem casu něźi 105.000 nutśikownych wuběgańcow na pódpołnocy a něźi 69.000 nutśikownych wuběgańcow na pódpołdnju Malija.<ref>[[OCHA]] (Hrsg.): ''La crise au Sahel. Bulletin Humanitaire Spécial''. Nr. 3 / 13. August 2012 ([http://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/2012-08-13_HumanitarianBulletin_Sahel_Issue-3_-_FR.pdf Online-Version]), S. 2.</ref> Zachopjeńk oktobra 2012 jo UNO něgajšnego italskego ministaŕskego prezidenta [[Romano Prodi]] za ''społnomócnjonego za sahel'' wumjeniła.<ref>[http://www.un.org/News/Press/docs//2012/sga1377.doc.htm UNO-Pressemitteilung (engl.)], wótwołany 23. oktobra 2012</ref> Rada za wěstosć UN jo 12. oktobra 2012 rezoluciju pśiwzeł, w kótarejž pomina zdźarženje statneje jadnoty Malija.<ref>[http://www.un.org/News/Press/docs/2012/sc10789.doc.htm Casnikowa informacija na boku UN wót 12. oktobra 2012 (eng.)], wótwołany 23. oktobra 2012</ref> Wójerske wójowanje ECOWAS jo chapjało se pokazowaś.<ref>[http://www.welt.de/politik/ausland/article110143693/Niebel-In-Mali-droht-zweites-Afghanistan.html ''Niebel- „In Mali droht ein zweites Afghanistan.“'' welt.de wot 22. oktobra 2012], wotwołany 23. oktobra 2012</ref> ECOWAS jo kśěł 3.300 luźi interwenciskich jadnotkow pósłaś, Europska unija jo zasajźenje 200 wuwucowarjow planowała<ref>[http://www.sueddeutsche.de/politik/krisenland-mali-ecowas-staaten-einigen-sich-auf-mann-starke-eingreiftruppe-1.1520628 ''ECOWAS-Staaten einigen sich auf 3300 Mann starke Eingreiftruppe.'' sueddeutsche.de wot 11. nowembra 2012], wótwołany 13. nowembra 2012</ref> z wobźělenim [[Zwězkowa armeja|Zwězkoweje armeje]].<ref>[http://www.spiegel.de/politik/deutschland/merkel-gibt-gruenes-licht-fuer-mali-mission-der-bundeswehr-a-862736.html ''Merkel gibt grünes Licht für Mali-Mission.''] spiegel.de wót 22. oktobra 2012, wótwołany 12. januara 2013</ref> Po popajźenju pśez militerow 10. decembra 2012 jo Modibo Diarra 11. decembra rano w pśipowěźenju w statnej telewiziji swój wótstup a wótstup swójogo cełego [[kabinet|kabineta]] deklarěrował.<ref>[http://www.handelsblatt.com/politik/international/nach-der-festnahme-malis-regierungschef-tritt-zurueck/7504092.html Malis Regierungschef tritt zurück] w: Handelsblatt wót 11. decembra 2012</ref><ref>[http://www.fr-online.de/politik/malis-ministerpraesident-diarra-festgenommen-unfreiwilliger-ruecktritt-in-mali,1472596,21076684.html Unfreiwilliger Rücktritt in Mali] Malis Ministerpräsident Diarra festgenommen w: Frankfurter Rundschau online wót 11. decembra 2012</ref> Ten samski źeń jo prezident Traoré [[Django Sissoko]] za interimnego premierministra wumjenił.<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-africa-20687562%5D Django Sissoko named as Mali prime minister], BBC News Africa</ref> Rada za wěstosć UN jo pódprěła w swójej rezoluciji 20. decembra 2012 wójerske wójowanje susednych statow.<ref>[http://www.new-york-un.diplo.de/Vertretung/newyorkvn/en/__pr/press-releases/2012/20121220-sc-mali-resolution.html?archive=2990092 Tekst rezolucije (eng.) na boku nimskego UN-zastupnistwa], wótwołany 22. decembra 2012</ref> Toś to wójowanje njejo mógło se snaź do septembra 2013 zachopiś. <ref>Katrin Gänsler: [http://www.taz.de/Die-Lage-in-Mali/!108880/ ''Keiner traut mehr der Armee.''] taz.de wót 11. januara 2013, wótwołany 13. januara 2013</ref> Mjaztym su wójska pódpołnocy k pódpołdnju póstupowali.<ref>Thomas Scheen: [http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/mali-unheilige-allianz-12022027.html ''Unheilige Allianz.''] faz.net wót 11. januara 2013, wótwołany 11. januara 2013</ref> 11. januara 2013 jo se wojerska operacija maliskego wójska z mjenim ''[[Opération Serval]]'', zachopiła, pódpěrana wót francojskich jadnotkow, pśeśiwo islamistiskim rebelam, kótarež su z pódpołnocy póstupowali.<ref>[http://www.spiegel.de/politik/ausland/franzosen-sterben-bei-einsaetzen-in-mali-und-somalia-a-877165.html ''Ein schwarzer Tag für Frankreich.''] spiegel. de wót 12. januara 2013, wótwołany 12. januara 2013</ref> == Zastojnstwowe rozrědowanje == <!--{{Imagemap Mali1|Mali, administrative divisions - de - colored.svg|miniatur|250px|Die Regionen und der Hauptstadtdistrikt Malis}}--> [[Dataja:Village Telly in Mali.jpg|miniatur|Wjas pśi [[Skała Bandiagary|skale Bandiagary]]]] Stat rozrědujo se do wósym regionow a do distrikta głownego města. Toś te rozrěduju se do 49 wokrejsow a 703 gmejnow. Regiony su pó swójich głownych městach pomjenjone. {| class="wikitable sortable" |- ! Region !! Głowne město !! data-sort-type="number"|Płoń !! data-sort-type="number"|Wobydlarjow (2009) |- |colspan=2|[[Bamako]]&nbsp;(distrikt głownego města)||style="text-align:right"| 245&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 1.809.106 |- | [[Region Gao|Gao]] || [[Gao]] ||style="text-align:right"| 170.572&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 544.120 |- | [[Region Kayes|Kayes]] || [[Kayes]] ||style="text-align:right"| 197.760&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 1.996.812 |- | [[Region Kidal|Kidal]] || [[Kidal]] ||style="text-align:right"| 151.450&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 67.638 |- | [[Region Koulikoro|Koulikoro]] || [[Koulikoro]] ||style="text-align:right"| 89.833&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 2.418.305 |- | [[Region Mopti|Mopti]] || [[Mopti]] ||style="text-align:right"| 88.752&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 2.037.330 |- | [[Region Ségou|Ségou]] || [[Ségou]] ||style="text-align:right"| 64.947&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 2.336.255 |- | [[Region Sikasso|Sikasso]] || [[Sikasso]] ||style="text-align:right"| 70.280&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 2.625.919 |- | [[Region Timbuktu|Timbuktu]] || [[Timbuktu]] ||style="text-align:right"| 408.977&nbsp;km² ||style="text-align:right"| 681.691 |} == Stawizny == Mali jo był wót 11. stolěśa až do wokoło 1600 islamske wjelikomócnaŕstwo, kótarež jo se pózdźej wót ludowu Mossi a Fulbe dobyło a rozdźěliło. 1893 bu z dobyśim města [[Timbuktu]] pód mjenim ''Francojski Sudan'' [[Kolonija|kolonija]] [[Francojska|Francojskeje]]. 4. apryla 1959 stej se [[Francojski Sudan]] a [[Senegal]] w [[Communauté française]] k [[Malif-federacija|Mali-federaciji]] zjadnośiłej, kótaraž jo 20. junija 1960 swóju njewótwisnosć wót Francojskeje dojśpił. Dla diferencow mjazy wjeducyma politikaŕjoma wobeju źělow kraja, [[Modibo Keïta]] a [[Léopold Sédar Senghor]], jo se federacija južo 20. awgusta togo samskego lěta złamała, a 22. septembra 1960 jo něgajšna kolonija [[Francojski Sudan]] pód mjenim Republika Mali formelnje swóju samostatnosć deklarěrowała. Toś ten źeń płaśi w Maliju wót togo casa ako [[narodny swěźeń]]. Pó njewótwisnosći jo Mali stat jadneje strony, w lěśe 1968 jo se general [[Moussa Traoré]] k mocy putšował, 1991 pśiźo pó zběžkach k demokratiskim reformam a k pśiwześeju wustawy. 1992 jo se [[Alpha Oumar Konaré]] za prezidenta wuzwólił. Kraj ma wót lěta 1992 demokratisku [[Wustawa|wustawu]]. Głowa stata jo wót 8. junija 2002 statny prezident [[Amadou Toumani Touré]] była, ale [[wólbne wobźělenje]] jo z něźi 30&nbsp;procentami wjelgin małe było. Statny prezident jo se pó wustawje nejpjerwjej na pěś lět direktnje wót luda wuzwólił a 29. apryla 2007 znowego wuzwólił.<ref name="auswaertiges-amt.de"/> Pó wótstupje ministaŕskego prezidenta [[Modibo Sidibé]] 30. měrca 2011 jo była z stroński njewězaneju [[Cissé Mariam Kaïdama Sidibé]] prědny raz žeńska šefowka kněžaŕstwa w Maliju. Na pódpołnocy Malija jo w zachadnosći cesćej ke konfliktam z tam domorodnymi [[Nomad|nomadami]], [[Tuareg|Tuaregami]] pśišło, kótarež su se pó bergaŕskej wójnje w [[Libyska|Libyskej]] znowego wuderili. Pó putšu w Maliju w měrcu 2012 su [[Narodne gibanje za wulichowanje Azawada|wobronjene jadnotki Tuaregow]] až do zachopjeńka apryla wšykne města w regionje [[Azawad]] dobyli a samostatny stat proklaměrowali.<ref name="FAZUnabhängigkeit">{{Internetowe žrědło | url=http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/einseitige-erklaerung-tuareg-rufen-eigenen-staat-in-nord-mali-aus-11709541.html | titel=Tuareg rufen eigenen Staat in Nord-Mali aus |źěło=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]] |datum=2012-04-06|rěc=de|pśistup=2012-04-06}}</ref> == Góspodaŕstwo == Hyšći w lěśe 2003 jo późěl ludnosći z mjenjej ako jadnym US-dolarom nabrankow na źeń 73&nbsp;procentow wucynił. Pó drugich pódaśach jo w lěśe 2005 na 36&nbsp;procentow ludnosći pód granicu chudoby žywe.<ref>http://www.ipicture.de/daten/wirtschaft_mali.html pśistup 14. januara 2012</ref> Korupcija jo daloko rozšyrjona. === Wikowańske partnarje === Nejwažnjejšej eksportowej kraja stej Chinska, kótaraž wóteběra tśeśinu eksportow Malija a Pakistan (něźi 10 procentow). Nejwažnjejšej importowej kraja stej Francojska (něźi 15 procentow) a Senegal (něźi 10 procentow).<ref>http://www.ipicture.de/daten/wirtschaft_mali.html</ref> Zemski wólij jo nejwažnjejša importowa wóra. Nejwažnjejše eksportowe wóry su produkty górnistwa (něźi 75 %), bałma (10 %) a žywe zwěrjeta (5 %). == Kultura == [[Dataja:Mali Peul woman.jpg|miniatur|hochkant|Žeńska z luda [[Fulbe]] w tradicionelnej drastwje]] [[Wjelika mošeja w Djenné]] jo jadne z nejwětšych glinjanych twarjow swěta a licy k nejsławnjejšim twarjam Afriki. W lěśe 1998 jo se zgromadnje ze starym městom Djenné wót [[UNESCO]] za swětowe kulturne derbstwo deklarěrowała. pśistup jo njemuslimam zakazany. Kóńc junija 2012 su cłonki islamistiskeje kupki ''[[Ansar Dine]]'' mjazy drugim mawsoleum [[Sufizm|sufistiskego]] swětego [[Sidi Mahmud]] zapusćili, kótaryž słuša k [[Swětowe derbstwo UNESCO|swětowemu derbstwoju UNESCO]]. Wobronjenych konfliktow dla jo komitej swětowego derbstwa UNESCO ako pusćinowe město [[Timbuktu]] z jogo [[Glinjane mošeje Timbuktuwa|glinjanymi mošejami]] tak teke [[rowowy pomnik Askia]] do togo na [[Cerwjena lisćina wobgrozonego swětowego derbstwa|cerwjenu lisćinu wobgrozonego swětowego derbstwa]] stajił.<ref>[http://www.spiegel.de/politik/ausland/timbuktu-islamisten-zerstoeren-weltkulturerbe-a-841892.html ''Islamisten zerstören Weltkulturerbe''], Spiegel online wót 1. julija 2012</ref> == Literatura == * Éric Milet, Jean-Luc Manaud: ''Mali.'' Olizane, Genf 2007, [[Special:Booksources/978-2-88086-351-7|ISBN 978-2-88086-351-7]]. * [[Harald Haarmann]]: ''Sprachen-Almanach – Zahlen und Fakten zu allen Sprachen der Welt.'' Campus-Verl., Frankfurt 2002, [[Special:Booksources/3-593-36572-3|ISBN 3-593-36572-3]], b. 160. == Wótkaze == {{Commonscat|Mali}} * [http://www.diplo.de/Mali Krajne a drogowańske informacije nimskego Wenkownego amta] * [http://liportal.inwent.org/mali.html Nadrobne krajne informacije] na websedle Nimskego towaristwa za mjazynarodne zgromadne źěło * [http://www.koulouba.pr.ml/ Websedło statnego prezidenta] (francojski) * [http://www.princetonol.com/groups/iad/lessons/middle/artmali.htm ''Art of Mali.'' W: Judy Decker: ''Incredible Art Education Resources.'' Princeton, New York] Websedła k stawiznam a kulturje * [http://www.mali-online.de/ Informacije wó Maliju jogo konsulariskego zastupnistwa w Düsseldorfje] * [http://www.hintergrund.de/201301142408/politik/welt/mali-ein-doppelboediges-spiel.html Nastawk wót Christofa Wackernagela], kenž jo w Maliju žywy, wó politiskej situaciji. == Žrědła == <references /> {{Nawikašćik Afrika}} {{Coordinate|article=/|NS=17/00/00/N|EW=04/22/00/W|type=country|region=ML}} [[Kategorija:Mali]] [[Kategorija:Stat w Africe]] [[Kategorija:Nutśikokrajny stat]] qxmqh7hkjdunxnixwjscwntwp7an4w0 10 3918 143081 143026 2022-07-30T08:40:32Z Wielemir 5274 wikitext text/x-wiki '''[[Mišnjo|How kliknuś a dalej cytaś&hellip;]]'''<noinclude>{{dokumentacija za pśedłogu|1= Toś ta pśedłoga definěrujo wótkaz z tekstom "How kliknuś a dalej cytaś" pód wopśimjeśowym wobłukom nastawka mjaseca. Pšosym změń jano lěwy tekst wótkaza a stojecy wóstaji sadu "How kliknuś a dalej cytaś". }}</noinclude> 1zd6vkadyq1ltc4sk5wpkuzxpvmmt7z 11 11489 143082 143027 2022-07-30T08:41:00Z Wielemir 5274 +1 wikitext text/x-wiki Artikel mjaseca, archiw: 2022 *30.07.2022 - [[Mišnjo]] *04.07.2022 do 30.07.2022 - [[Himalaja]] *06.06.2022 do 04.07.2022 - [[Aleksandr Solženicyn]] *04.05.2022 do 06.06.2022 - [[Mjadwjeźe]] *13.04.2022 do 04.05.2022 - [[Botsuana]] *11.03.2022 do 13.04.2022 - [[Kšuška]] *01.02.2022 do 11.03.2022 - [[Toki Pona]] *03.01.2022 do 01.02.2022 - [[Dialektologija]] 2021 *05.12.2021 do 03.01.2022 - [[Wšedna lěšćina]] *02.11.2021 do 05.12.2021 - [[Kócki]] *04.10.2021 do 02.11.2021 - [[Nowoseelandska]] *03.09.2021 do 04.10.2021 - [[Kašuby]] *03.08.2021 do 03.09.2021 - [[Barliń]] *03.07.2021 do 03.08.2021 - [[Kulka]] *02.06.2021 do 03.07.2021 - [[Lěśe]] *02.05.2021 do 02.06.2021 - [[Arnošt Muka]] *04.04.2021 do 02.05.2021 - [[Carnica]] *01.03.2021 do 04.04.2021 - [[Mali]] *03.02.2021 do 01.03.2021 - [[Jimi Hendrix]] *05.01.2021 do 03.02.2021 - [[Weimarska republika]] 2020 *01.12.2020 do 05.01.2021 - [[Jabłuko]] *02.11.2020 do 01.12.2020 - [[Letišćina]] *10.10.2020 do 02.11.2020 - [[Srjejźne mórjo]] *02.09.2020 do 10.10.2020 - [[Mato Kósyk]] *02.08.2020 do 02.09.2020 - [[Chóśebuz]] *01.05.2020 do 02.08.2020 - [[Slěwcyna]] *02.04.2020 do 01.05.2010 - [[Carnogórska]] *02.03.2020 do 02.04.2020 - [[Górka]] *02.02.2020 do 02.03.2020 - [[Detlef Kobjela]] *03.01.2020 do 02.02.2020 - [[Kašubska rěc|Kašubšćina]] *02.12.2019 do 03.01.2020 - [[Carnica]] 2019 *09.11.2019 do 01.12.2019 - [[Esperanto]] *08.10.2019 do 09.11.2019 - [[Morawa]] *01.09.2019 do 08.10.2019 - [[Małki panda]] *01.08.2019 do 01.09.2019 - [[Dolnoserbšćina]] *01.07.2019 do 01.08.2019 - [[Srjejźowěk]] *03.06.2019 do 01.07.2019 - [[Ohridski jazor]] *01.05.2019 do 03.06.2019 - [[Nyks]] *01.04.2019 do 01.05.2019 - [[Slobrowita šytawa]] *04.03.2019 do 01.04.2019 - [[Karlo Jordan]] *03.02.2019 do 04.03.2019 - [[Kulkowa wacka]] *02.01.2019 do 03.02.2019 - [[Sprjewja]] 2018 *03.11.2018 do 02.01.2019 - [[Módra sykorka]] *01.11.2018 do 03.12.2018 - [[Wuglik]] *01.10.2018 do 01.11.2018 - [[Tśemuśnica]] *03.09.2018 do 01.10.2018 - [[Cerwjeny janowy krick]] *16.08.2018 do 03.09.2018 - [[Dunaj]] *02.07.2018 do 16.08.2018 - [[Gepard]] *01.06.2018 do 02.07.2018 - [[Tyca]] *01.05.2018 do 31.05.2018 - [[Piwo]] *01.04.2018 do 01.05.2018 - [[Astronomija]] *01.03.2018 do 01.04.2018 - [[Hendryškowy keŕ]] *01.02.2018 do 01.03.2018 - [[Mecklenburg-Pśedpomorska]] *09.01.2017 do 01.02.2018 - [[Mina Witkojc]] 2017 *07.12.2016 do 09.01.2017 - [[Stawizny Serbow]] *19.10.2012 do 07.12.2016 - [[Staropólšćina]] *15.05.2010 do 19.12.2012 - [[Rujany]] *24.03.2010 do 15.05.2010 - [[Uniwersum]] *14.02.2010 do 24.03.2010 - [[Jezus Kristus|Jezus z Nacareta]] *13.12.2009 do 14.02.2010 - [[Serbske nałogi]] *08.11.2009 do 13.12.2009 - [[Handrij Zejler]] *11.07.2009 do 08.11.2009 - [[Snooker]] *31.05.2008 do 11.07.2009 - [[Saterfrizišćina]] *05.05.2008 do 31.05.2008 - [[Fjodor Dostojewskij]] *16.01.2008 do 05.05.2008 - [[Uniwersum]] *19.12.2007 do 16.01.2008 - [[Michał Frencel]] *30.11.2007 do 19.12.2007 - [[Mnichojstwo]] *14.11.2007 do 30.11.2007 - [[Astronomija]] *07.11.2007 do 14.11.2007 - [[Siddhartha Gautama]] (artikel tyźenja) *10.03.2007 do 07.11.2007 - [[Organiska chemija]] *12.01.2007 do 10.03.2007 - [[Kalendaŕ Maya]] *12.01.2007 do 12.01.2007 - [[Lisabońske elektriske]] *29.09.2007 do 12.01.2007 - [[Serbisko-chorwatska rěc]] (prědny Artikel mjaseca w dolnoserbskej wikipediji) k447kw282bshi6ywej0wmcpsqo4q08u 10 13182 143083 142976 2022-07-30T09:14:19Z Wielemir 5274 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{{1}}} |01=Parade Royale.jpg |02=Zirconium crystal bar and 1cm3 cube.jpg |03=Polarlicht 2.jpg |04=Fire salamander (Salamandra Salamandra).jpg |05=Vanguard at Faslane 02.jpg |06=Yamaha Horn YHR-667V.png |07=Koorunud vikerforell (Oncorhynchus mykiss).tif |08=Grotto in an iceberg cr.jpg |09=I cipressi della Val D'Orcia.jpg |10=Compact Fluorescent-bw.jpg |11=Perereca-macaco - Phyllomedusa rohdei.jpg |12=Solar eclipse 1999 4.jpg |13=Four pears.jpg |14=Asian fan dance2.jpg |15=Priscacara liops Green River Formation.jpg |16=La Bohémienne endormie.jpg |17=Crécy - Grandes Chroniques de France.jpg |18=Giant Manta AdF.jpg |19=Vegetarian Andhra Meal.jpg |20=Meise 900.jpg |21=Lavender rose.jpg |22=India Farming.jpg |23=Gold-crystals.jpg |24=Chóśebuz – Pódpołnocny kjarchob – Bogumił Šwjela 2.jpg |25=Dione and Saturn.jpg |26=Koala climbing tree.jpg |27=2006-02-04 Metal spiral.jpg |28=Vespula vulgaris portrait.jpg |29=India - Varanasi green peas - 2714.jpg |30=13-04-05-Skoda Museum Mladá Boleslav by RalfR-014 (cropped).jpg |31=Cuevas de Hércules, Cabo Espartel, Marruecos, 2015-12-11, DD 07-09 HDR.JPG |32=Spider Web Covered with Flower.jpg |33=Château Frontenac, Quebec city, Canada.jpg |34=Greenland 467 (35130903436).jpg |35=Creature from the Black Lagoon poster.jpg |36=Red-billed oxpecker (Buphagus erythrorhynchus) on impala (Aepyceros melampus).jpg |37=Saltatriculi Pärnus 2012.jpg |38=Zygaena lonicerae Aasa-verikireslane estonia 01.jpg |39=Ambersweet oranges.jpg |40=Golden Eagle in flight - 5.jpg |41=Turkishcoffee....jpg |42=Corvette-je-1958.jpg |43=Hawaii turtle 2.JPG |44=Laser Towards Milky Ways Centre.jpg |45=Newtons cradle animation book.gif |46=Curcuma longa roots.jpg |47=Cheetah at Sunset.jpg |48=Victoria crater from HiRise.jpg |49=Rosy-faced lovebirds (Agapornis roseicollis roseicollis) composite 1 of 3.jpg |50=Orchiedeenlüte 2019-05-21 12-03-31 (C)-PSD.jpg |51=Jaslice u kapucinskoj crkvi Gospe Lurdske u Rijeci 251209.jpg |52=Escalator looped animation.gif |53=Bratislava New Year Fireworks.jpg }}</includeonly><noinclude> {{Wobraz tyźenja pó lěśe/Dokumentacija|2022}} </noinclude> bva2tstqnec7q7f3f0ek3twz2zpp0av 10 13184 143084 142977 2022-07-30T09:14:24Z Wielemir 5274 wikitext text/x-wiki <includeonly>{{#switch:{{{1}}} |01=Kralojski pinguin |02=Metal cirkonium |03=Połnocne zorja |04=Salamander |05=Pódwódna łoź HMS Vanguard |06=Rog |07=Z jajka wulagnjona forela (''Oncorhynchus mykiss'') |08=Grota w lodowej górje |09=Cyprese na górce San Quirico (Toskana, Italska) |10=Kompaktna lampa ze swěśeceju maśiznu |11=Amfibija ''Phyllomedusa rohdei'' |12=Zajśmiśe słyńca |13=Styri kšuški |14=Reja z machawkami |15=Fosil |16=''Spijuca Cyganka'', wobraz wót Henri Rousseau (1844–1910) |17=Bitwa pla Crécy, 1346 |18=Wjelika manta ''Manta birostris'' |19=Wegetariska jěza regionalneje indiskeje kuchnje ze stata Andhra Pradesh (Indiska) |20=Sykorka |21=Lawendelowa roža |22=Wóranje z chołujom w [[Indiska|Indiskej]] |23=Kristale złota |24=Dwójorěcna tofla na rowje Bogumiła Šwjele |25=Planet [[Saturn (planet)|Saturn]] a jogo mjasec Dione |26=[[Koala]] (''Phascolarctos cinereus'') |27=Metalowa špirala |28=Głowa wósy |29=Šćerica (''Cicer arietinum'') |30=Kabriolet Škoda Felicia producěrowany w lětach 1959–1964 |31=Jama Herkulesa (Cuevas de Hércules), Kap Spartel, [[Marokko]] |32=Pawcyna na kwětku |33=Château Frontenac, Quebec, Kanada |34=Sańkowe psy w [[Grönlandska|Grönlandskej]] |35=Plakat filma ''Tšašydło wót Amazony'' (''Creature from the Black Lagoon'') |36=Ptašk ''Buphagus erythrorhynchus'' na głowje antilopy impala |37=Estniska rejowaŕska kupka Saltatriculi |38=Mjatel ''Zygaena lonicerae'' |39=Oranže |40=Skalny hodlaŕ |41=Tasce kafeja |42=Chevrolet Corvette roadster z lěta 1958. |43=Nopawa ''Chelonia mydas'' |44=Laserowe promje jo pósłane do centruma ''Ptaškoweje drogi'' z kupli obserwatoriuma Paranal w [[Chilska|Chilskej]] |45=Newtonowa machawa, animacija |46=Kurkuma, fryšny ricom a pulbjeŕ |47=Silueta [[gepard]]a (''Acinonyx jubatus'') se wuznamjenijo na slězynje změrkanja |48=Krater Victoria na płoninje [[Mars]]a |49=Dwa papagaja ''Agapornis roseicollis'' |50=Kwiśonka orchideje sorty ''Phalaenopsis'' |51=Gódy |52=Běžeca stupnica }}</includeonly><noinclude> {{Wobraz tyźenja pó lěśe/Dokumentacija|2022}} </noinclude> c51bh6whqlf959gtriapygq8i0w024x