Wikipedia ffwiki https://ff.wikipedia.org/wiki/Hello_ja%C9%93%C9%93orgo MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Média Spécial Discussion Utilisateur Discussion utilisateur Wikipedia Discussion Wikipedia Fichier Discussion fichier MediaWiki Discussion MediaWiki Modèle Discussion modèle Aide Discussion aide Catégorie Discussion catégorie TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Diiwal Yobe 0 4619 24841 24690 2022-07-30T22:13:06Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Yobe''' yo diwal nokka ghol nder diwal Borno, lesdi Yobe, e nder diiwal gonde nder woyla bo fuhna leysɗi [[Naajeeriya]], Diiwal Yobe e wodi jajirka e dudogar koyahri 45,502km. E dukki yimbe bo ewodi lenyol yimbe 1,411,481 e limgal badgal denno dungu 1991. [[Diiwal Yobe]] yo lesdi maundi e hairine jamaare Damaturu. Mai Mala Buni hanko woni Lamido Ardido Diiwal Yobe ila subki 2019 kowaddi joni. Ballitotodo Ardugal Yobe hanko woni Alh. Idi Barde Gubana. Inde lardu Yobe hebama to wedu [[Komadugu Yobe]].<ref>https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Yobe/</ref> Diiwal Yobe sendeke inaje inaje tati, lesdi Fuhnaje, lesdi Hombinaje yoda e lesdi woilaje. Wokiltotobe dottien inajeden hambe woni. [[Ahmed Lawan|Ahmed Ibrahim Lawan]] wokilijo woilaen, [[Ibrahim Geidam]] wokilijo fuhna, [[Ibrahim Mohammed Bomai]] wokilijo hombina. [[Diiwal Yobe]] e hendi e keror larduje, [[Bauchi|Diiwal Bauchi]], [[Diiwal Borno]], [[Diiwal Gombe]], e [[Jigawa|Diiwal Jigawa]]. Diiwal Yobe e hendi e keror lesdi [[Niger]] or [[Niiser]]. ==Habaru Hebaki Yobe== [[Diiwal Yobe]] hebama jande 27 der leuru dubokkorde dungu 1991, Yobe henditama daga diiwal Borno, Fire ardugal sojien fire Janarjo [[Ibrahim Badamasi Babangida]] dum hendita ma gam tefki koidum ardugal e enajeden. Nyande 14 lewru ngangadi dungu 2013 arɗujo leysdi [[Naajeeriya]] modenno [[Goodluck Ebele Jonathan]] wadi heta wurtaki e yilaki der larduje [[Diiwal Yobe|Yobe]],[[Diiwal Borno|Borno]], e [[Adamawa]] gam konu [[Boko Haram]]. ==Hukuma Pamarun== Diiwal Yobe ewodi hukuma pamarun sappo e jewe ɗiɗi: *[[Damaturu]] *[[Gujba]] *[[Gulani]] *[[Tarmowa]] *[[Bursari]] *[[Gaidam]] *[[Fika]] *[[Potiskum]] *[[Nangere]] *[[Bade]] *[[Jakusko]] *[[Yunusari]] *[[Yusufari]] *[[Karasuwa]] *[[Nguru]] *[[Machina]] ==Lenyol== Yimɓe hukuma pamarun Yobe e lenyol maɓɓe<ref>https://www.ethnologue.com/country/NG</ref> {| class="wikitable" !Kananan Hukumomi !Harsuna |- |Bade |Bade; Duwai |- |Bursari |Bade |- |Damaturu |Yerwa Kanuri; Karaikarai |- |Damagum |Karaikarai |- |Fika |Bolewa; Karaikarai; Ngamo |- |Fune |Karaikarai |- |Geidam |Yerwa Kanuri |- |Gujba |Yerwa Kanuri |- |Gulani |Maaka |- |Jakusko |Bade |- |Nangere |Karaikarai |- |Nguru |Yerwa Kanuri; Hausa; Bade |- |Potiskum |Karaikarai; Ngizim |- |Tarmuwa |Fulani, kanuri |- |Yunusari /yusufari/ machina |Kanuru |} == Yimbe Andabe E Yobe == *[[Ibrahim Geidam]] ardido lardu Yobe modenno jonibo hankone wokiljo dotti,en garije Yobe fuhnaje e lamorde lesdi Nigeria. *[[Buba Galadima]]  imoder sekobe bindowo hautugal yimbe CPC. *[[Bukar Abba Ibrahim]] mo ardujo Yobe modenno harhandema motefi ardugal lesdi Nigeria dungi 2017 les hautugal NNPP. *[[Khadija Bukar Abba Ibrahim]] kore Bukar Abba Ibrahim hankone ardujo wakiljo jama,aje fuhnaje harjonima wokiljo  batowo gite douko watta e  der lesde yasiles ardugal [[Muhammadu Buhari|Mohammed Buhari]], jonibo wakiljo jama,aje fuhnaje Yobe lesdi Nigeria. *[[Ahmed Lawan]] wokiljo dotti,en gonde woila bo hirna Yobe ila 1991 kowaddi hande, hankone maudo wokiljo,en dotti,en lesdi Nigeria. Honkone jewenayejo . *[[Ibrahim Talba]] imoder hautome hore yimbe lesdi Nigeria fire Olusegun Obasanjo,hankone Ardojo lamorde Tikau *[[Adamu Waziri]] kautowo hore yimme les kautogal PDP,Mowadi wokiljo tadibe shurobe lesdi Nigeria yoda,e ardujo jam datal, motifi ardaki lesdi Yobe les kautorgal PDP. *[[Jamila Babayo]] hankone bindowo debbo arano gondo woila bo fuhna lesdi Nigeria hanko nyami mauninki rewbe BBC Hausare. == Hiimobe == [[Catégorie:Diiwal dow e Naajeeriya]] [[Catégorie:Naajeeriya]] [[Catégorie:Diiwal]] 0oqjzzuo95b44sb5hk7iivh6nd5cq7f 24842 24841 2022-07-30T22:14:56Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Yobe''' yo diwal nokka ghol nder diwal Borno, lesdi Yobe, e nder diiwal gonde nder woyla bo fuhna leysɗi [[Naajeeriya]], Diiwal Yobe e wodi jajirka e dudogar koyahri 45,502km. E dukki yimbe bo ewodi lenyol yimbe 1,411,481 e limgal badgal denno dungu 1991. [[Diiwal Yobe]] yo lesdi maundi e hairine jamaare Damaturu. Mai Mala Buni hanko woni Lamido Ardido Diiwal Yobe ila subki ghol dungu ujineji didi e sappo e jowenain (2019) kowaddi joni. Ballitotodo Ardugal Yobe hanko woni Alh. Idi Barde Gubana. Inde lardu Yobe hebama to wedu [[Komadugu Yobe]].<ref>https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Yobe/</ref> Diiwal Yobe sendeke inaje inaje tati, lesdi Fuhnaje, lesdi Hombinaje yoda e lesdi woilaje. Wokiltotobe dottien inajeden hambe woni. [[Ahmed Lawan|Ahmed Ibrahim Lawan]] wokilijo woilaen, [[Ibrahim Geidam]] wokilijo fuhna, [[Ibrahim Mohammed Bomai]] wokilijo hombina. [[Diiwal Yobe]] e hendi e keror larduje, [[Bauchi|Diiwal Bauchi]], [[Diiwal Borno]], [[Diiwal Gombe]], e [[Jigawa|Diiwal Jigawa]]. Diiwal Yobe e hendi e keror lesdi [[Niger]] or [[Niiser]]. ==Habaru Hebaki Yobe== [[Diiwal Yobe]] hebama jande 27 der leuru dubokkorde dungu 1991, Yobe henditama daga diiwal Borno, Fire ardugal sojien fire Janarjo [[Ibrahim Badamasi Babangida]] dum hendita ma gam tefki koidum ardugal e enajeden. Nyande 14 lewru ngangadi dungu 2013 arɗujo leysdi [[Naajeeriya]] modenno [[Goodluck Ebele Jonathan]] wadi heta wurtaki e yilaki der larduje [[Diiwal Yobe|Yobe]],[[Diiwal Borno|Borno]], e [[Adamawa]] gam konu [[Boko Haram]]. ==Hukuma Pamarun== Diiwal Yobe ewodi hukuma pamarun sappo e jewe ɗiɗi: *[[Damaturu]] *[[Gujba]] *[[Gulani]] *[[Tarmowa]] *[[Bursari]] *[[Gaidam]] *[[Fika]] *[[Potiskum]] *[[Nangere]] *[[Bade]] *[[Jakusko]] *[[Yunusari]] *[[Yusufari]] *[[Karasuwa]] *[[Nguru]] *[[Machina]] ==Lenyol== Yimɓe hukuma pamarun Yobe e lenyol maɓɓe<ref>https://www.ethnologue.com/country/NG</ref> {| class="wikitable" !Kananan Hukumomi !Harsuna |- |Bade |Bade; Duwai |- |Bursari |Bade |- |Damaturu |Yerwa Kanuri; Karaikarai |- |Damagum |Karaikarai |- |Fika |Bolewa; Karaikarai; Ngamo |- |Fune |Karaikarai |- |Geidam |Yerwa Kanuri |- |Gujba |Yerwa Kanuri |- |Gulani |Maaka |- |Jakusko |Bade |- |Nangere |Karaikarai |- |Nguru |Yerwa Kanuri; Hausa; Bade |- |Potiskum |Karaikarai; Ngizim |- |Tarmuwa |Fulani, kanuri |- |Yunusari /yusufari/ machina |Kanuru |} == Yimbe Andabe E Yobe == *[[Ibrahim Geidam]] ardido lardu Yobe modenno jonibo hankone wokiljo dotti,en garije Yobe fuhnaje e lamorde lesdi Nigeria. *[[Buba Galadima]]  imoder sekobe bindowo hautugal yimbe CPC. *[[Bukar Abba Ibrahim]] mo ardujo Yobe modenno harhandema motefi ardugal lesdi Nigeria dungi 2017 les hautugal NNPP. *[[Khadija Bukar Abba Ibrahim]] kore Bukar Abba Ibrahim hankone ardujo wakiljo jama,aje fuhnaje harjonima wokiljo  batowo gite douko watta e  der lesde yasiles ardugal [[Muhammadu Buhari|Mohammed Buhari]], jonibo wakiljo jama,aje fuhnaje Yobe lesdi Nigeria. *[[Ahmed Lawan]] wokiljo dotti,en gonde woila bo hirna Yobe ila 1991 kowaddi hande, hankone maudo wokiljo,en dotti,en lesdi Nigeria. Honkone jewenayejo . *[[Ibrahim Talba]] imoder hautome hore yimbe lesdi Nigeria fire Olusegun Obasanjo,hankone Ardojo lamorde Tikau *[[Adamu Waziri]] kautowo hore yimme les kautogal PDP,Mowadi wokiljo tadibe shurobe lesdi Nigeria yoda,e ardujo jam datal, motifi ardaki lesdi Yobe les kautorgal PDP. *[[Jamila Babayo]] hankone bindowo debbo arano gondo woila bo fuhna lesdi Nigeria hanko nyami mauninki rewbe BBC Hausare. == Hiimobe == [[Catégorie:Diiwal dow e Naajeeriya]] [[Catégorie:Naajeeriya]] [[Catégorie:Diiwal]] n65lr97r5hoq91ojlz728042n599lnb 24843 24842 2022-07-30T22:15:36Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Yobe''' yo diwal nokka ghol nder diwal Borno, lesdi Yobe, e nder diiwal gonde nder woyla bo fuhna leysɗi [[Naajeeriya]], Diiwal Yobe e wodi jajirka e dudogar koyahri 45,502km. E dukki yimbe bo ewodi lenyol yimbe 1,411,481 e limgal badgal denno dungu 1991. [[Diiwal Yobe]] yo lesdi maundi e hairine jamaare Damaturu. Mai Mala Buni hanko woni Lamido Ardido Diiwal Yobe ila subki ghol dungu ujineji didi e sappo e jowenain (2019) kowaddi joni. Ballitowi Ardugal Yobe hanko woni Alh. Idi Barde Gubana. Inde lardu Yobe hebama to wedu [[Komadugu Yobe]].<ref>https://www.nigeriagalleria.com/Nigeria/States_Nigeria/Yobe/</ref> Diiwal Yobe sendeke inaje inaje tati, lesdi Fuhnaje, lesdi Hombinaje yoda e lesdi woilaje. Wokiltotobe dottien inajeden hambe woni. [[Ahmed Lawan|Ahmed Ibrahim Lawan]] wokilijo woilaen, [[Ibrahim Geidam]] wokilijo fuhna, [[Ibrahim Mohammed Bomai]] wokilijo hombina. [[Diiwal Yobe]] e hendi e keror larduje, [[Bauchi|Diiwal Bauchi]], [[Diiwal Borno]], [[Diiwal Gombe]], e [[Jigawa|Diiwal Jigawa]]. Diiwal Yobe e hendi e keror lesdi [[Niger]] or [[Niiser]]. ==Habaru Hebaki Yobe== [[Diiwal Yobe]] hebama jande 27 der leuru dubokkorde dungu 1991, Yobe henditama daga diiwal Borno, Fire ardugal sojien fire Janarjo [[Ibrahim Badamasi Babangida]] dum hendita ma gam tefki koidum ardugal e enajeden. Nyande 14 lewru ngangadi dungu 2013 arɗujo leysdi [[Naajeeriya]] modenno [[Goodluck Ebele Jonathan]] wadi heta wurtaki e yilaki der larduje [[Diiwal Yobe|Yobe]],[[Diiwal Borno|Borno]], e [[Adamawa]] gam konu [[Boko Haram]]. ==Hukuma Pamarun== Diiwal Yobe ewodi hukuma pamarun sappo e jewe ɗiɗi: *[[Damaturu]] *[[Gujba]] *[[Gulani]] *[[Tarmowa]] *[[Bursari]] *[[Gaidam]] *[[Fika]] *[[Potiskum]] *[[Nangere]] *[[Bade]] *[[Jakusko]] *[[Yunusari]] *[[Yusufari]] *[[Karasuwa]] *[[Nguru]] *[[Machina]] ==Lenyol== Yimɓe hukuma pamarun Yobe e lenyol maɓɓe<ref>https://www.ethnologue.com/country/NG</ref> {| class="wikitable" !Kananan Hukumomi !Harsuna |- |Bade |Bade; Duwai |- |Bursari |Bade |- |Damaturu |Yerwa Kanuri; Karaikarai |- |Damagum |Karaikarai |- |Fika |Bolewa; Karaikarai; Ngamo |- |Fune |Karaikarai |- |Geidam |Yerwa Kanuri |- |Gujba |Yerwa Kanuri |- |Gulani |Maaka |- |Jakusko |Bade |- |Nangere |Karaikarai |- |Nguru |Yerwa Kanuri; Hausa; Bade |- |Potiskum |Karaikarai; Ngizim |- |Tarmuwa |Fulani, kanuri |- |Yunusari /yusufari/ machina |Kanuru |} == Yimbe Andabe E Yobe == *[[Ibrahim Geidam]] ardido lardu Yobe modenno jonibo hankone wokiljo dotti,en garije Yobe fuhnaje e lamorde lesdi Nigeria. *[[Buba Galadima]]  imoder sekobe bindowo hautugal yimbe CPC. *[[Bukar Abba Ibrahim]] mo ardujo Yobe modenno harhandema motefi ardugal lesdi Nigeria dungi 2017 les hautugal NNPP. *[[Khadija Bukar Abba Ibrahim]] kore Bukar Abba Ibrahim hankone ardujo wakiljo jama,aje fuhnaje harjonima wokiljo  batowo gite douko watta e  der lesde yasiles ardugal [[Muhammadu Buhari|Mohammed Buhari]], jonibo wakiljo jama,aje fuhnaje Yobe lesdi Nigeria. *[[Ahmed Lawan]] wokiljo dotti,en gonde woila bo hirna Yobe ila 1991 kowaddi hande, hankone maudo wokiljo,en dotti,en lesdi Nigeria. Honkone jewenayejo . *[[Ibrahim Talba]] imoder hautome hore yimbe lesdi Nigeria fire Olusegun Obasanjo,hankone Ardojo lamorde Tikau *[[Adamu Waziri]] kautowo hore yimme les kautogal PDP,Mowadi wokiljo tadibe shurobe lesdi Nigeria yoda,e ardujo jam datal, motifi ardaki lesdi Yobe les kautorgal PDP. *[[Jamila Babayo]] hankone bindowo debbo arano gondo woila bo fuhna lesdi Nigeria hanko nyami mauninki rewbe BBC Hausare. == Hiimobe == [[Catégorie:Diiwal dow e Naajeeriya]] [[Catégorie:Naajeeriya]] [[Catégorie:Diiwal]] 7efw2ziuio87zsfvjqg42ryye3wiabc Diiwal Borno 0 4622 24839 24712 2022-07-30T22:01:08Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Diiwal Borno''' gelle diiwal Borno e heddi e woyla faro fuuna, hautugo [[Naajeeriya|Naajeriya]]. Diwal Borno e wodi mangu leddi/lesdi jaaraidum kilomitaje 57,799km, den diwal ngal e wodi duduki yibbe/yimbe jaaraibe/jaaraibe adadu yimbe 5,925,668 e wurtinki limgal yimbe leddi di dubi 2006. Gelle Leddi/lesdi Maude nder diwal Borno nauyi e lamurde [[Maiduguri]]. [[Babagana Umara Zulum]] hanko woni Ardido diwal Borno farano subtol maako nder dungu 2019 waddinki Joni de mi windata 2022, ballitowo gwamnajo’on hanko woni [[Usman Mamman Durkwa]]. [[File: Borno state contingent.jpg|thumb|gamsaraꞌen, Diiwal Borno]] Diiwal Borno e wodi kerol e diweje tati, [[Adamawa|, Diiwal Adamawa]] e fombina [[Diiwal Gombe]] e hirna [[Diiwal Yobe]] bo diwal ghal e Wodi kerol e lesde [[Niger]], [[Kamerun|Kamaru]], e [[Caadi|Chadi]]. <ref>https://www.britannica.com/place/Bornu-historical-kingdom-and-emirate-Nigeria</ref> <ref>https://www.hurstpublishers.com/book/history-borno/</ref> == Hukuma Pamarun == {| class="wikitable" ! Hukuma<br>Pamarun!! Manngu dow<br> km<sup>2</sup> !! 1,666,541 !! !! Hukuma<br>Pamarun !! Manngu dow<br> km<sup>2</sup> !! 1,245,962 !! !! Hukuma<br>Pamarun !! Manngu dow <br> km<sup>2</sup> !! 1,238,390 |- | [[Maiduguri]] ||align="right"| 137.36 ||align="right"| 540,016 || || [[Askira/Uba]] ||align="right"| 2,431.83 ||align="right"| 143,313 || || [[Abadam]] ||align="right"| 4,172.27 ||align="right"| 100,065 |- | [[Ngala]] ||align="right"| 1,519.82 ||align="right"| 236,498 || || [[Bayo, Nigeria|Bayo]] ||align="right"| 985.78 ||align="right"| 79,078 || || [[Gubio]] ||align="right"| 2,575.09 ||align="right"| 151,286 |- | [[Kala/Balge]] ||align="right"| 1,962.13 ||align="right"| 60,834 || || [[Biu, Nigeria|Biu]] ||align="right"| 3,423.86 ||align="right"| 175,760 || || [[Guzamala]] ||align="right"| 2,631.44||align="right"| 95,991 |- | [[Mafa]] ||align="right"| 2,976.99 ||align="right"| 103,600 || || [[Chibok]] ||align="right"| 1,392.00 ||align="right"| 66,333 || || [[Kaga, Nigeria|Kaga]] ||align="right"| 2,802.46 ||align="right"| 89,996 |- | [[Konduga]] ||align="right"| 6,065.89 ||align="right"| 157,322 || || [[Damboa]] ||align="right"| 6,426.18 ||align="right"| 233,200 || || [[Kukawa]] ||align="right"| 5,124.41 ||align="right"| 203,343 |- | [[Bama, Nigeria|Bama]] ||align="right"| 5,158.87 ||align="right"| 270,119 || || [[Gwoza]] ||align="right"| 2,973.15 ||align="right"| 276,568 || || [[Magumeri]] ||align="right"| 5,057.61 ||align="right"| 140,257 |- | [[Jere, Nigeria|Jere]] ||align="right"| 900.72 ||align="right"| 209,107 || || [[Hawul]] ||align="right"| 2,160.99 ||align="right"| 120,733 || || [[Marte, Nigeria|Marte]] ||align="right"| 3,280.02 ||align="right"| 129,409 |- | [[Dikwa]] ||align="right"| 1,836.89 ||align="right"| 105,042 || || [[Kwaya Kusar]] ||align="right"| 754.69 ||align="right"| 56,704 || || [[Mobbar]] ||align="right"| 3,280.02 ||align="right"| 116,633 |- | || || || || [[Shani, Nigeria|Shani]] ||align="right"| 1,238.93 ||align="right"| 100,989 || || [[Monguno]] ||align="right"| 1,993.20 ||align="right"| 109,834 |- | || || || || || || || || [[Nganzai]] ||align="right"| 2,572.35 ||align="right"| 99,074 |} ==Lenyol== Diiwal Borno e wodi lenyol poy <ref>Gravina, R. (2014). ''[http://www.lotpublications.nl/Documents/375_fulltext.pdf The phonology of Proto-Central Chadic: the reconstruction of the phonology and lexicon of Proto-Central Chadic, and the linguistic history of the Central Chadic languages]'' (Doctoral dissertation, LOT: Utrecht).</ref> <ref name=e22>https://www.ethnologue.com/country/NG</ref> [[File:Wamdeo Hill.JPG|300px|thumb|Tilde Wamdeo, Diiwal Borno]] {| class="wikitable" ! Hukuma Pamarun !! Lenyol |- | Askira-Uba || Putai; Bura-Pabir; Gude; Kibaku; Marghi Central; Marghi South; Nggwahyi; Nya Huba; Marghi |- | Bama || [[Chadian Arabic|Shuwa Arabic]]; Yerwa Kanuri; Wandala; Mafa; Marghi |- | Biu || Bura-Pabir; Dera; Ga'anda; Jara; Putai, Marghi |- | Chibok || Kibaku; Putai; Marghi |- | Damboa || Kibaku; Marghi Central; Putai; Mulgwai; Kanuri |- | Dikwa || Shuwa Arabic |- | Gwoza || Cineni; Dghwede; Glavda; Guduf-Gava; Gvoko; Hide; Yerwa Kanuri; Lamang; Mafa; Sukur; Waja; Wandala; Marghi |- | Hawul || Bura,Hwana, Putai mafa; Marghi |- | Jilbe town || Jilbe |- | Kaga || Yerwa Kanuri; Putai |- | Kala/Balge || Shuwa Arab; kanuri; Afade |- | Konduga || Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri; Maffa; Putai; Wanda; Marghi |- | Kukawa || Yerwa Kanuri |- | Kwaya-Kusar || Bura, Putai, Marghi South |- | Maiduguri || Yerwa Kanuri; Mafa |- | Monguno || Yerwa Kanuri; Mafa |- | Ngala || Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri |} Gaɗa lenyol huuɓa Lala-Roba, Tarjumo, Yedina, and Tedaga.<ref name=e22/> ==Janngirɗe Mawɗe== *[[Janngirɗe Maiduguri]] *[[Janngirɗe Diiwal Borno]] ==Jannguɓe hiiɓe== * [[Zakariya Maimalari]] * [[Mohammed Indimi]] * [[Kyari Magumeri]] * [[Fiona Lovatt]] * Shaykh [[Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini|Sherif Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini]] * [[Abba Kyari]] * [[Abba Kyari (soojeꞌen)]] == Hiimobe == [[Catégorie:Diiwal dow e Naajeeriya]] [[Catégorie:Naajeeriya]] [[Catégorie:Diiwal]] izzwa018iocqz78t9m528aw8d9v1sig 24840 24839 2022-07-30T22:10:39Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Diiwal Borno''' gelle diiwal Borno e heddi e woyla faro fuuna, hautugo [[Naajeeriya|Naajeriya]]. Diwal Borno e wodi mangu leddi/lesdi jaaraidum kilomitaje 57,799km, den diwal ngal e wodi duduki yibbe/yimbe jaaraibe/jaaraibe adadu yimbe 5,925,668 e wurtinki limgal yimbe leddi di dubi 2006. Gelle Leddi/lesdi Maude nder diwal Borno nauyi e lamurde [[Maiduguri]]. [[Babagana Umara Zulum]] hanko woni Ardido diwal Borno farano subtol maako nder dungu ujineje didi e sappo e jowenain (2019) waddinki Joni de mi windata 2022, ballitowo gwamnajo’on hanko woni [[Usman Mamman Durkwa]]. [[File: Borno state contingent.jpg|thumb|gamsaraꞌen, Diiwal Borno]] Diiwal Borno e wodi kerol e diweje tati, [[Adamawa|, Diiwal Adamawa]] e fombina [[Diiwal Gombe]] e hirna [[Diiwal Yobe]] bo diwal ghal e Wodi kerol e lesde [[Niger]], [[Kamerun|Kamaru]], e [[Caadi|Chadi]]. <ref>https://www.britannica.com/place/Bornu-historical-kingdom-and-emirate-Nigeria</ref> <ref>https://www.hurstpublishers.com/book/history-borno/</ref> == Hukuma Pamarun == {| class="wikitable" ! Hukuma<br>Pamarun!! Manngu dow<br> km<sup>2</sup> !! 1,666,541 !! !! Hukuma<br>Pamarun !! Manngu dow<br> km<sup>2</sup> !! 1,245,962 !! !! Hukuma<br>Pamarun !! Manngu dow <br> km<sup>2</sup> !! 1,238,390 |- | [[Maiduguri]] ||align="right"| 137.36 ||align="right"| 540,016 || || [[Askira/Uba]] ||align="right"| 2,431.83 ||align="right"| 143,313 || || [[Abadam]] ||align="right"| 4,172.27 ||align="right"| 100,065 |- | [[Ngala]] ||align="right"| 1,519.82 ||align="right"| 236,498 || || [[Bayo, Nigeria|Bayo]] ||align="right"| 985.78 ||align="right"| 79,078 || || [[Gubio]] ||align="right"| 2,575.09 ||align="right"| 151,286 |- | [[Kala/Balge]] ||align="right"| 1,962.13 ||align="right"| 60,834 || || [[Biu, Nigeria|Biu]] ||align="right"| 3,423.86 ||align="right"| 175,760 || || [[Guzamala]] ||align="right"| 2,631.44||align="right"| 95,991 |- | [[Mafa]] ||align="right"| 2,976.99 ||align="right"| 103,600 || || [[Chibok]] ||align="right"| 1,392.00 ||align="right"| 66,333 || || [[Kaga, Nigeria|Kaga]] ||align="right"| 2,802.46 ||align="right"| 89,996 |- | [[Konduga]] ||align="right"| 6,065.89 ||align="right"| 157,322 || || [[Damboa]] ||align="right"| 6,426.18 ||align="right"| 233,200 || || [[Kukawa]] ||align="right"| 5,124.41 ||align="right"| 203,343 |- | [[Bama, Nigeria|Bama]] ||align="right"| 5,158.87 ||align="right"| 270,119 || || [[Gwoza]] ||align="right"| 2,973.15 ||align="right"| 276,568 || || [[Magumeri]] ||align="right"| 5,057.61 ||align="right"| 140,257 |- | [[Jere, Nigeria|Jere]] ||align="right"| 900.72 ||align="right"| 209,107 || || [[Hawul]] ||align="right"| 2,160.99 ||align="right"| 120,733 || || [[Marte, Nigeria|Marte]] ||align="right"| 3,280.02 ||align="right"| 129,409 |- | [[Dikwa]] ||align="right"| 1,836.89 ||align="right"| 105,042 || || [[Kwaya Kusar]] ||align="right"| 754.69 ||align="right"| 56,704 || || [[Mobbar]] ||align="right"| 3,280.02 ||align="right"| 116,633 |- | || || || || [[Shani, Nigeria|Shani]] ||align="right"| 1,238.93 ||align="right"| 100,989 || || [[Monguno]] ||align="right"| 1,993.20 ||align="right"| 109,834 |- | || || || || || || || || [[Nganzai]] ||align="right"| 2,572.35 ||align="right"| 99,074 |} ==Lenyol== Diiwal Borno e wodi lenyol poy <ref>Gravina, R. (2014). ''[http://www.lotpublications.nl/Documents/375_fulltext.pdf The phonology of Proto-Central Chadic: the reconstruction of the phonology and lexicon of Proto-Central Chadic, and the linguistic history of the Central Chadic languages]'' (Doctoral dissertation, LOT: Utrecht).</ref> <ref name=e22>https://www.ethnologue.com/country/NG</ref> [[File:Wamdeo Hill.JPG|300px|thumb|Tilde Wamdeo, Diiwal Borno]] {| class="wikitable" ! Hukuma Pamarun !! Lenyol |- | Askira-Uba || Putai; Bura-Pabir; Gude; Kibaku; Marghi Central; Marghi South; Nggwahyi; Nya Huba; Marghi |- | Bama || [[Chadian Arabic|Shuwa Arabic]]; Yerwa Kanuri; Wandala; Mafa; Marghi |- | Biu || Bura-Pabir; Dera; Ga'anda; Jara; Putai, Marghi |- | Chibok || Kibaku; Putai; Marghi |- | Damboa || Kibaku; Marghi Central; Putai; Mulgwai; Kanuri |- | Dikwa || Shuwa Arabic |- | Gwoza || Cineni; Dghwede; Glavda; Guduf-Gava; Gvoko; Hide; Yerwa Kanuri; Lamang; Mafa; Sukur; Waja; Wandala; Marghi |- | Hawul || Bura,Hwana, Putai mafa; Marghi |- | Jilbe town || Jilbe |- | Kaga || Yerwa Kanuri; Putai |- | Kala/Balge || Shuwa Arab; kanuri; Afade |- | Konduga || Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri; Maffa; Putai; Wanda; Marghi |- | Kukawa || Yerwa Kanuri |- | Kwaya-Kusar || Bura, Putai, Marghi South |- | Maiduguri || Yerwa Kanuri; Mafa |- | Monguno || Yerwa Kanuri; Mafa |- | Ngala || Shuwa Arabic; Yerwa Kanuri |} Gaɗa lenyol huuɓa Lala-Roba, Tarjumo, Yedina, and Tedaga.<ref name=e22/> ==Janngirɗe Mawɗe== *[[Janngirɗe Maiduguri]] *[[Janngirɗe Diiwal Borno]] ==Jannguɓe hiiɓe== * [[Zakariya Maimalari]] * [[Mohammed Indimi]] * [[Kyari Magumeri]] * [[Fiona Lovatt]] * Shaykh [[Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini|Sherif Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini]] * [[Abba Kyari]] * [[Abba Kyari (soojeꞌen)]] == Hiimobe == [[Catégorie:Diiwal dow e Naajeeriya]] [[Catégorie:Naajeeriya]] [[Catégorie:Diiwal]] irukcj0pxor682rofo19n28gt67cg5p Ahmed Lawan 0 4624 24844 23017 2022-07-30T22:18:59Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ahmed Ibrahim Lawan''' wokilijo dotti,en gonde woila bo hirna Yobe ila abli e jowe nain e jowe nain e go'o (1991) kowaddi hande, hanko wonj maudo wokilijo dotti,en lesdi [[Naajeeriya]]. Hanko woni moo jewenayejo . iewvwe4sxfjfzpjthx96ti6f8e9qvly Rabiu Musa Kwankwaso 0 4825 24846 24691 2022-07-30T22:27:08Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Rabiu Musa Kwankwaso''' Rimande Kano nder dungu/duuɓi abli e jowe nain e sappande jowi e jowe go'o (1956) nder lewru sappo (October). O neddo rimande kwankwaso nder Kano [[Naajeeriya]], e mo nder maube maube be siyasen lesdi Naajeeriya. O ardake diwal Kano dou Ardido jogido gwamnati diwal ngal, ko sa'i 1999-2003 e kadin yaki 2011 - 2015. O warti ministajo larnuki jonde jam nder lesdi Naajeeriya. Ardido lesdi Naajeeriya mo denno biyetedo [[Olusegun Obasanjo]] hokki mo ardare ministajo ko lutti sa'i 2003-2007.<ref>https://dailytrust.com/amp/47-days-without-ministers</ref> ==Habaru Maako== ==Ilmu== ==Hiimobe== [[Category:Fulfulde]] qthk6j4o60sx9r947pjyebi6b1aowg0 Stefania Turkewich 0 4829 24845 24733 2022-07-30T22:24:46Z Ardibe Ardake 6855 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Stefania Turkewich-Lukianovych''' yo debbo dimado nyande sappande didi e jowi nder lewru afrilu dungu abli jowe tati e sappande jowe nain e jowe tati (12th April, 1898) bo o mayi jowetati nder lewru afrilu dungu afli jowe nain e sappande jowe didi e jowe didi no Holli do ninnan. (25 Sedto, 1898 - 8 Sedto, 1977) Stefania yo debbo gimowo e fidu wurdidu. Kanko woni debbo burdo wawuki fiki wurdighol e gime. Hanko woni debbo arandejo nder lesdi Ukraine burdo wawuki fiki wurdughol ghol e gimol nder jaman maabbe. Ranmo e mo buri ko moi wawuki fiki wurdughol jaman maabbe Amman lesdi maako de soviyet hadi moo yimuki e fiki wurdughol ghol nder lesdidin.<ref>https://web.archive.org/web/20160322103631/http://www.ukrainianartsong.ca/new-page-1/</ref> ==Tariha Maako== Holli o danyaama nder lesdi biyetedi Lviv gondi nder auztriya (Austria) nder lesdi Hongiri (Hungary) Da'nyudomo e noddire Ivan Turkevich bo da' nyudo dan'domo (kaka maako) woni don e noddire Lev Turkevich. Be modibbe maube nder cociya maabbe. Madujo maako kadin e noddire Sophia Kormoshiv bawudo fiki wurdugol. Tariha Holli ahali maako fuu ebe bawi fiki wurdugol e be kadin wawi gimi Amman ke keuta moo gham o ɓuri be fuu. ==Njangirde Maako== Stefania fuddi njangirde maako de gimol to neddo biyetedo Vasyl Barvinky ko fuddi nder dungu abli jowe nain e sappo e nain (1914) yahinki abli jowe nain e sappo e jowe go'o (1916). O njangi wojjeji gimol e fiki wurdugol to lesdi biyetedi Vienna. Nder dungu abli jowe nain e sappo e jowe nain o fuddi bindi maako arandeji dou gimol e fiki wurdugol ghol. Ha Joni nder dungu abli jowe nain e sappande didi e jowi o howa maa to Robert Lisovkyi moo o dillidi e maako yaki lesdi Balin (Berlin) to be joddi ton nder abli jowe nain e sappande didi e jowe didi (1927) yahinki abli jowe nain e sappande tati, (1930). Stefania Mayi/ wati nyalande de jowe tati e lewru afrilu nder dungu abli jowe nain e sappande jowe didi e jowe didi nder lesdi biyetedi kanbrij to ingila (Cambridge England) ==Hiimoɓe== {{reflist}} [[Catégorie:Yuroopu]] ovsqazvjeg8ohm5rzvk0q8i04cf84mi