Ropta

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="fy">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedy</sitename>
    <dbname>fywiki</dbname>
    <base>https://fy.wikipedia.org/wiki/Haadside</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Wiki</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Oerlis</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Meidogger</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Meidogger oerlis</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedy</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedy oerlis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ofbyld</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Ofbyld oerlis</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki oerlis</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Berjocht</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Berjocht oerlis</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hulp</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hulp oerlis</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategory</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategory oerlis</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Ropta</title>
    <ns>0</ns>
    <id>184</id>
    <revision>
      <id>1083729</id>
      <parentid>1003559</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:37:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>tekst by plaatsje better</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3825" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Dongeradiel Ropta HZPC.JPG|thumb|It kompleks fan de HZPC op Ropta mei de mûne yn 2007]]
[[File:Pilaster en kapiteel van slotpoort Ropta - Metslawier - 20153633 - RCE.jpg|thumb|Pilaster en kapiteel fan de slotpoarte fan Ropstastate]]
'''Ropta''' is in [[buorskip]] ien kilometer benoarden [[Mitselwier]] yn [[Noardeast-Fryslân]]. Hy leit tusken Mitselwier, [[Easternijtsjerk]] en [[Ljussens]]. Dat is de reden wêrom't de mûne dêr bêst draaie koe: wyn út de earste hân, mar net fier fan de doarpen.

== Skiednis ==
[[File:Korenmolen - Ropta - 20190896 - RCE.jpg|thumb|left|250px|De mûne mei it spultsje fan mûnder Pieter van der Heide, krekt foar de bou fan it kweekbedruiw]]
===Roptastate===
Ropta is begûn mei [[Roptastate (Mitselwier)|Roptastate]], slot fan de Ropta's, dat der al wie yn [[1297]]. In Ropta dy't it  namme makke hat, wie [[Worp fan Ropta (1297)|Worp fan Ropta]] († [[1302]]). [[Ocko Scharlensis]] hat syn skeel mei [[Jucke fan Helbada]] wiidweidich beskreaun. Jucke Helbada hie de soan fan Worp om hals brocht. Doe't Worp letter Jucke foarby kaam by [[Hegebeintum]] hat hy him dêr delslein. Yn 1937 skreau [[Anders Minnes Wybenga|A.M. Wijbenga]] 'It Soenhûs', dat dêr oer giet.&lt;br&gt;
In oare bekende Ropta wie grytman [[Worp fan Ropta (1504-1551)|Worp fan Ropta]] (1504-1551).

===De Mûne===
[[Ofbyld:Dongeradiel RoptaMoune2.JPG|thumb|''Nôt- en pelmûne Ropta'']]
[[Ofbyld:Lyts Ropta.JPG|thumb|De pleats ''Lyts Ropta'' yn 2010]]

Sa wie der yn [[1836]] romte en bou de [[Ropta (mole)|Ropstermûne]]. De earste hat der mar fjouwer jier stien. Doe't dy mei in stoarm delfallen wie is der yn [[1840]] in gruttere, swierdere nôt- en pelmûne kaam. Dy hat fol yn bedriuw west oant en mei de [[Twadde Wrâldkriich]]. Nei de oarloch rûnen de saken tebek en yn [[1963]] hat de gemeente [[East-Dongeradiel]] de mûne kocht foar it symboalyske bedrach van ien [[gûne]]. De Ropstermûne wurdt no yn goede steat hâlden troch de [[Stifting Monumintebehâld Dongeradiel]].

De [[Nijewier]]ster dichter [[Anders Minnes Wijbenga]] hat in fers oan 'e mûne wijd.

===Kweekbedriuw===
Tsjintwurdich is op it plak fan Ropta State it kweekbedriuw fan de HZPC te finen. It kweekbedriuw fan de [[Maatskippij fan Lânbou|Friesche Maatschappij van Landbouw]] kaam yn [[1965]] út [[Ingelum]] wei nei Mitselwier en waard op [[22 juny]] troch [[Margriet fan de Nederlannen|Prinsesse Margriet]] iepene.

===Undersyk===
By de tarieding fan 'e bou fan it kweekbedriuw yn [[1962]] binne de fûneminten fan 'e poarte fan Ropta State (ôfbrutsen yn [[1769]]) bleat lein en ûndersocht. 

Teffens is op it eastlik part fan it terrein, dêr't earder arbeiderswenten stiene, in hurdstiennen liuw, dy't it wapenskyld fan de Ropta's fêsthâld, fûn. In kopy dêrfan is by de yngong fan it kweekbedriuw set.

Begjin 2009 hat in archeologysk ûndersyksburo, troch proefboarrings, ynventarisearjend ûndersyk, op it eastlik diel fan it terrein útfierd, om't it bedriuw sloop en nijbou fan in kassekompleks fan doel wie. Op grûn fan de útkomsten fan it ûndersyk waard fierder ûndersyk op dat plak net nedich achte. &lt;ref&gt;F. B. Postma-Saan, Steekproefrapport 2009-04-03 ISSN 1871-269X Metslawier, kassencomplex Ropta, gemeente Dongeradeel. Buro 'De Steekproef' bv, Súdhorn.&lt;/ref&gt;

== Keppelings om utens ==
* [http://www.stinseninfriesland.nl/RoptaStateMetslawier.htm Oer de Ropta state]
* [https://www.molendatabase.nl/nederland/molen.php?nummer=105 www.molendatabase.nl] Feiten oer de Ropstermûne
{{commonscat|Ropta, Metslawier}}
{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}
{{Koördinaten|53_22_10_N_6_4_10_E_type:landmark_zoom:16_region:NL|53° 21' NB, 6° 4' EL}}

[[Kategory:Mitselwier]]
[[Kategory:Buorskip yn East-Dongeradiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Dongeradiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Noardeast-Fryslân]]</text>
      <sha1>bh3v5h2x2xst1dhlre8x0uoscywvb01</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Skiednis fan Fryslân</title>
    <ns>0</ns>
    <id>189</id>
    <revision>
      <id>1083939</id>
      <parentid>1054553</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:44:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="76156" xml:space="preserve">{{Skiednis fan Fryslân}}

De '''skiednis fan Fryslân''' ferhellet oer it Fryske ferline. Yn dat ramt wurde de skiedkundige ûntjouwings yn it wengebiet fan de Friezen oan de súdeastlike igge fan de Noardsee beskreaun.

De skiednis fan Fryslân rint lykop mei de [[skiednis fan de Friezen]]. De [[Friezen]] teagen sa likernôch yn de 4e iuw f.Kr. nei it kustgebiet oan de súdlike igge fan de [[Noardsee]]. [[Geakunde|Geakundich]] sjoen in bysûnder lânskip troch de ynfloed fan de see en it [[terp]]elân. Om 700 hinne is Fryslân in [[heidendom|heidensk]] lân. Yn de 8e en 11e iuw wurdt [[Noard-Fryslân]] fan Friezen befolke, mar ûntjout himsels frij fan de oare Fryslannen. Yn de lette midsiuwen ferienigje de frije Fryske lannen ([[Fryske frijheid]]) har yn it [[Upstalbeam]]bûn. Troch ûntwikkelingen yn de 15e en 16e iuw falle de Fryske gebieten útinoar:  [[West-Fryslân|Westfryslân]] en de provinsjes [[Fryslân]] en [[Grinslân]] komme yn [[Nederlân|Nederlânsk]] steatsferbân. [[East-Fryslân]] bliuwt oant [[1744]] in [[greefskip]] yn it [[Hillige Roomske Ryk]], dat as de foarrinder sjoen wurde kin fan [[Dútslân]], dat as nasjonale steat yn [[1871]] oprjochte waard. Noard-Fryslân dat hiel lang ûnder [[Denemark]] foel, komt yn de 19e iuw foarfêst by Dútslân. De skiednis fan Fryslân as provinsje begjint yn de 16e iuw mei it [[Hearlikheid Fryslân]]. Yn de Frânske tiid heart East-Fryslân in jiermannich by de Frânske fasalsteat Nederlân. Nei de Frânske tiid wurdt it eardere Hearlikheid Fryslân yn it jier [[1814]] in provinsje fan Nederlân.

== Prehistoarje ==
[[Ofbyld:Midsieuske terp.jpg|thumb|De earste fêste bewenners fan de Fryske gebieten wennen op [[terp]]en.]]
De âldste fynsten fan minsken yn Fryslân binne dien yn [[Aldeholtpea]] en [[Skûlenboarch]] en [[Wynjewâld]] stamje fan om-ende-by 100.000 jier foar de kristlike jiertelling.&lt;ref&gt;Fryslâns ferline, side 19, Afûk 2002&lt;/ref&gt; Op dy plakken binne [[fûstbile]]n fûn dy't troch [[Neandertaler]]s brûkt waarden. Allinnich by Skûlenboarch hawwe de Neanderthalers in lytse delsetting hân dêr't se wat langer taholden.&lt;ref&gt;[http://www.apanarcheo.nl/neanderthalers-fryslan/neandertrhalers-fryslan.html apanarcheo.nl] Neanderthalers yn Fryslân&lt;/ref&gt; De Neanderthaler sil trochstrings yn it Fryske gebiet west hawwe foar de jacht, foar de jacht op [[mammoet]]en bygelyks. Yn de tiidrekken dy't derop folgen, dy fan de [[Iistiid|iistiden]], wie Fryslân net bewenne. By [[Oerterp]] en op oare plakken yn de [[Wâlden]] binne op de ein fan de Würmiistiid wer minsken ferskynd. De restanten dy't hjir fûn binne stamje út 13.000 f.Kr. en tsjutte op de oanwêzigens fan groepen rindierjagers. Dizze minsken wurde rekkene ta de [[Hamburchkultuer]]. It lânskip fan Fryslân yn dy tiid hie doe in soad wei fan in toendra, dêr't keppels rindieren libben. De grûn wie beferzen en allinnich leech strewelte en bepaalde moassoarten tiere goed yn de kjeld. De seespegel lei 65 meter leger as tsjintwurdich, en de [[Noardsee]] wie sawat drûch. De rindierjagers hawwe in soad spoaren efter litten. Sa likernôch tusken 13.000 en 10.000 f.Kr. hat in folk fan jagers en samlers by de [[Tsjonger]] libbe.&lt;ref&gt;[http://www.rug.nl/let/onderzoek/onderzoekcentra/Landschapsgeschiedenis/Koningsdiep_rapport_compleet_klein.pdf 'Koninsdiep rapport' side 8] útjefte fan de [[Ryksuniversiteit Grins|RUG]]&lt;/ref&gt; Nei it fynplak fan harren resten wurde dizze prehistoaryske bewenners ta de [[Tsjongerkultuer]] rekkene. Dy minsken hawwe nei alle gedachten yn de Fryske omkriten wenne yn de oergongsfase fan de iistiden nei in waarmer geologysk tiidrek, it [[Holoseen]].

Sa likernôch om 3400 foar Kristus komme der stadichoan boeren yn it plak foar de jagers en samlers. De earste fêste bewenners fan Fryslân libben nei alle gedachten op de sângrûnen yn it súdeasten fan de provinsje, sawat yn de notiidske [[Fryske Wâlden|Wâlden]] en yn [[Gaasterlân (krite)|Gaasterlân]].&lt;ref&gt;[http://www.friesland.org/r/gaasterland.html friesland.org] sjoch by 'Eerste Bewoners'&lt;/ref&gt; Sy wienen ôfkomstich út [[Drinte]]. Op grûn fan it ierdewurk dat fan harren weromfûn is, wurde hja Trechterbekerminsken neamd. Troch útwreiding fan it [[fean]] rekke it boerelân oerwoekere en rûn harren libbensromte hieltyd fierder tebek. Dêrtroch teagen famyljes nei de tige fruchtbere kwelders, dêr't se har benammen op [[kwelderwâl]]en nei wenjen setten. Stadichoan waakste de kultuer fan dizze famyljes út ta in eigen Fryske kultuer. De see hie yn de kweldergebieten frij spul. By seestigingen strûpte de see it lân der ûnder, wat foar de earste bewenners fan Fryslân altyd reden wie har hjir net permanint te wenjen te setten. As beskerming tsjin de see smieten de nije fêste bewenners [[terp]]en op, dêr't se op wennen en buorken. De terpebou begûn likernôch om 600 foar Kristus en wie oant de oanlis fan de seediken beskiedend foar it lânskip en de feiligens fan de Friezen.&lt;ref&gt;[http://www.friesland.org/r/n_terpen.htm friesland.org] Terpenbouw&lt;/ref&gt;

== Aldheid ==
{{Apart|Romeinen yn Fryslân}}
Oan it begjin fan de kristlike jiertelling skreaunen de [[Romeinen (folk)|Romeinen]] oer de Friezen, in folk oan de súdlike igge fan de Noardsee. Under [[Augustus Oktavianus|keizer Augustus]] waard besletten dat de [[Elbe]] de noardgrins fan syn ryk wurde moast. Dêrtroch soenen de Fryske gebieten ûnderdiel wurde fan it Romeinske Ryk. Troch [[Drusus]], dy't yn it jier 12 f.Kr. by de Ryndelta oankaam, waarden de Friezen skatplichtich makke oan it Romeinske ryk. Dy belesting waard betelle mei kowehûden. [[Olennius]] stelde yn 28 n.Kr. dat de kowehûden it formaat fan dy fan oeroksen hawwe moasten. Dat wie foar de Friezen mei harren lytse kij net mooglik. De Friezen kamen yn opstân en foelen de Romeinen oan by it castellum [[Flevum]]. Yn de [[Slach fan Baduhenna]] ferslaan de Friezen de Romeinen. De oerlibjende Romeinen flechten werom nei it suden. De Romeinen stjoerden gjin strafekspedysje nei de Friezen, dêr't de Friezen harren frijheid mei werom krigen. Earst yn [[47]] kamen de Romeinen ûnder [[Korbulo]] nei Fryslân. De Friezen waarden doe al ferslein, mar keizer [[Klaudius]] besleat de grins ([[limes]]) fan it ryk by de [[Ryn]] te lizzen. De Romeinen hienen it oer [[Frisiavones]] foar de minsken dy't besuden de [[Ryn]] wennen, en dêrmei part fan it ryk wienen, en fan [[Frisii]] foar de lju oer de Ryn, dy't gjin fêst part fan it ryk wienen, al waarden se yn it earstoan wol troch de Romeinen betwongen. Hoe't fierders de ferhâldings tusken de Romeinen en de Friezen leinen, is net alhiel dúdlik omdat dêrfoar te min oerlevere is. Dat der kontakt wie mei de Romeinen yn de foarm fan hannel is wis. It [[skriuwplankje fan Tolsum]] en de [[Hludana-stien]] binne bewizen fan ynfloeden fan de Romeinen yn de Fryske gebieten.&lt;ref&gt;[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/13 Kanon fan de Fryske skiednis] De Hludana-stien&lt;/ref&gt; Yn de Fryske gebieten binne in pear plakken dêr’t Romeinske soldaten legere wiene. Friezen sieten ek yn Romeinske kriichstsjinst, lykas yn it noarden fan Ingelân, by de [[muorre fan Hadrianus]]. It is bekend dat twa Fryske oanfierders, [[Maloriks|Ferritus en Maloriks]], yn 58 nei Kristus nei [[Rome]] teagen om oan keizer [[Nearo]] tastimming te freegjen om lân súdlik fan de Ryn brûke te meien.&lt;ref&gt;Tekst fan [[Tacitus (skriuwer)|Tacitus]]: [http://benbijnsdorp.info/ann13_42.html#13.54.1 sjoch hjir foar Latynske tekst mei Nederlânske oersetting]&lt;/ref&gt;

Al yn de 2e iuw hie [[Markus Aurelius]] yn de [[Markomannenoarloch]] grutte tsjinslaggen tsjin de Germaanske stammen. It wie in earste teken fan delgong fan it Romeinske Ryk dy’t oanboaze yn de 3e iuw. Yn it noarden hienen de Romeinen swierrichheden mei de [[Germanen]], yn it easten mei de [[Sassaniden]]. Ferskate stammen foelen út it noarden wei it Romeinske Ryk binnen. De Romeinen ferlieten harren Limes oan de Ryn en de Friezen koenen sa it lân súdlik dêrfan bewenje. Mooglik is in part fan dy groep opnommen yn it [[ferbûn fan de spearen]]. Mei it Romeinske Ryk yn it neigean begûn de tiid fan it [[Grutte Folkeferfarren]]. It grutste part fan de Fryske migrisaasje hat mei de nei de Britske eilannen west. It wie in stream út Fryslân, it noarden fan it hjoeddeiske [[Dútslân]], en út [[Jutlân]] wei. Oare folken dy’t yn dy stream nei de Britske ta setten wienen de [[Angelen]], [[Saksen (folk)|Saksen]] en [[Juten]]. Der kin net mei wissigens fêststeld wurde oft der yn de Fryske lannen wol plakken wienen dy’t trochgeande bewenning hân hawwe. De stammen dy’t oan de súdlike iggen fan de Noardsee wennen, waarden troch de Romeinen de [[Frisii]] neamd. It folk dêr’t yn de 6e iuw oer skreaun wurdt wienen de Friezen. Yn de tiid fan it grutte folkeferfarren wreide it wengebiet fan de Friezen him fierder út nei de [[Wezer]] ta.

== Iere midsiuwen ==
[[Ofbyld:Frisia 716-la.svg|thumb|Kaart fan it [[Fryske Ryk]] mei de [[Latyn]]ske nammen.]]
{{Apart|Fryske Ryk}}
{{Apart|Kerstening fan de Friezen}}
Yn de 6e iuw waard de migraasje fan it grutte folkeferfarren minder en yn de Fryske lannen ûntstiet om 600 hinne in nij folksferbân. Der binne ferskillende muntfynsten dien fan mooglik in kening [[Audulfus]] út de earste helte fan de 7e iuw. Yn de rin fan de 6e iuw waard it Fryske gebiet stadichoan in federaasje fan ferskate gebieten dy’t ta in wisse hichte mei in sintraal gesach ferbûn wienen. Ofsjoen by [[Winaam]] wienen der elitêre delsettings op Tessel ([[De Burch]]) en [[Rynsburch]] oan de kust yn [[Súd-Hollân]]. It is net dúdlik oft de Fryske keningen keazen waarden út de adel of troch erfopfolging kening waarden.&lt;ref&gt;[http://www.bertsgeschiedenissite.nl/middeleeuwen/eeuw6/friezen.html De Friezen tusken 500 en 600] op bertsgeschiedenissite.nl&lt;/ref&gt; De earste Fryske kening dêr’t in bytsje oer bekend is wie kening [[Aldgilles I fan de Friezen|Aldgilles]]. Hy liet kristlike missionarissen ta yn de Fryske lannen. Yn de winter fan [[678]] joech Aldgillis de Ingelske biskop fan York [[Wilfried]] yn Utert in ûnderkommen. Sa likernôch om it jier 680 hinne stjert Aldgilles en hy wurdt opfolge troch Redbad. Kening Redbad is in tsjinstanner fan it [[Kristendom]].&lt;ref&gt;[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/18/ Kanon fan de Fryske skiednis] Redbad en Bonifatius&lt;/ref&gt; Ien fan de suksessen fan Redbad is de oerwinning tsjin de Franken yn de Slach by Keulen yn 716.&lt;ref&gt;[http://www.germaanse-joelfeest.nl/personen/Radboud.htm Ynfo oer Redbad] op germaanse-joelfeest.nl&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.ibl.uni-bremen.de/lehre/lui/user/ag20/Zeittafel.htm Gronologyske skiednisside fan de universiteit Bremen]&lt;/ref&gt; By Redbad syn dea yn 719 is Fryslân in heidensk lân. Stêden as [[Utert (stêd)|Utert]] en [[Dorestêd]] wienen wichtige hannelsstêden. Beide stêden leinen oan de Ryndelta, dêr't in grut part fan de [[Frysk-Frankyske oarloggen]] om west hat. It kristlike leauwen kaam út it suden wei, dêr’t de [[Franken]] wennen. Der komme ek missionarissen fan de Britske eilannen lykas [[Willibrord]] en [[Bonifatius]]. Under [[Poppo]] ferlieze de Friezen yn 734 de [[Slach oan de Boarn]]. Troch dat ferlies wurde de Franken de nije machthawwers yn it gebiet tusken de [[Alde Ryn]] en de [[Lauwers]]. Mei de Frankyske oerhearsking wurde de Friezen kerstene. De dea fan Bonifatius by de Dokkum yn 754 is in teken fan ferset tsjin dy kerstening. It gebiet eastlik fan de Lauwers is nei de Slach oan de Boarn noch gjin ûnderdiel fan it [[Frankyske Ryk]]. De Friezen dienen mei oan de [[Saksenkriich]] dy’t yn 772 ûnder [[Widukind]] begûn. De kriich einige mei de beneaming fan de Fryske missionaris [[Liudger]] ta earste [[biskop]] fan [[Bisdom Münster|Münster]] yn it jier 805.&lt;ref&gt;[http://www.heiligenlexikon.de/BiographienL/Liudger_Ludger.htm Liudger (Ludger) von Münster] op heiligenlexikon.de&lt;/ref&gt;

== Tsjustere midsiuwen ==
De Friezen hawwe om it jier 700 hinne de Noard-Fryske eilannen [[Feer]], [[Oomram]] en [[Söl|Sal]] befolke, as ek it [[Hilgelân]] en it westlike diel fan it skiereilân [[Eiderstedt]].&lt;ref&gt;[http://www.nf-verein.de/geschichte.htm Skiednis fan Friezen yn Noard-Fryslân op de webside fan de 'Nordfriesischer Verein]&lt;/ref&gt; Der kin net mei wissigens fêststeld wurde wat de oarsaak wie foar de grutte migraasje nei Noard-Fryslân. Mooglik soe it wat te krijen hân hawwe mei de oerhearsking fan it Frankyske Ryk yn de Fryske lannen en dêrmei in foarm fan ferset tsjin it nije kristlike leauwen fan de Franken. Oan ‘e ein fan de 8e iuw wienen de Fryske lannen definityf ûnderdiel fan it Frankyske Ryk wurden. De kerstening fan de Friezen koe ûnder de Franken fierder trochsetten wurde. Yn it jier 751 nimme de [[Karolingen]] de hearskappij oer it Frankyske Ryk oer fan de [[Merovingen]]. Sûnt 771 hearsket Karel de Grutte allinnich oer it Frankyske Ryk. Hy it jier 790 hinne jout Karel de Grutte opdracht om it Fryske rjocht yn it Latynsk op te skriuwen, it waard de [[Lex Frisionum]] neamd.&lt;ref&gt;[http://www.keesn.nl/lex/]&lt;/ref&gt; It tiidrek fan de [[Karolingyske Renêssânse]] kin rûchwei yn it tiidrek 750 oant 950 delset wurde. Under Karel de Grutte waard it [[Karelsprivileezje]] oan de Friezen jûn.&lt;ref&gt;[[Karl von Richthofen]] - ''Untersuchungen über friesische Rechtsgeschichte II'', Berlyn, 1882, siden 147-315&lt;/ref&gt; De oarspronklike tekst fan it dokumint is net oerlevere, mar yn de iuwen dêrnei is it frijheidsprivileezje fan de Friezen wol ferskillende kearen befêstige. Fierders waarden de Fryske lannen ûnder Karel de Grutte ferdield oer trije katolike [[bisdom]]men; [[Prinsbisdom Utert|Utert]], [[Bisdom Münster|Münster]] en [[Bisdom Bremen|Bremen]]. Nei de dea fan Karel de Grutte yn 814 koe [[Loadewyk de Fromme]] it Frankyske Ryk noch in skoft by inoar hâlde. Nei syn dea yn 840 falt it ryk stadich út elkoar. De dieling waard yn it [[Ferdrach fan Ferdun]] fan 843 definityf makke. [[Lotarius I]] wie de âldste soan fan Loadewyk de Fromme. Hy krige it middenryk dêr’t ek Fryslân ûnder foel. Hy wie ek de iennichste dy’t de keizerstitel krige. Nei de dea fan Lotarius I yn 855 wurdt it middenryk ferdield tusken de West-Frankyske kening [[Karel de Keale]] en de East-Frankyske kening [[Loadewyk de Dútser]]. 

Yn de rin fan de earste helte fan de 9e iuw wurdt de delgong fan it Frankyske Ryk dúdlik. It is dan sa swak wurden dat it him net ferdigenje kin tsjin de oanfallen fan de [[Wytsingen]]. De Wytsing [[Rorik]] hat tritich jier op it eilân [[Wieringen]] taholden. Hy krige fan de Frankyske keningen in part fan de Fryske lannen yn lien. Yn 864 moast Rorik Fryslân ferlitte nei in opstân fan de Friezen. Nei syn dea yn 880 krijt syn opfolger [[Godfried de Wytsing|Godfried]] it foar it sizzen yn de Fryske lannen. Yn 885 wurdt hy deamakke troch Fryske eallju. Dêrmei waarden de Fryske lannen befrijd fan de Wytsingen. Yn de [[Slach by Dokkum (873)|Slach by Dokkum]] (873) en de [[Slach by Norden]] (880) waarden de Wytsingen troch de Friezen ferslein. De wichtige hannelsstêd [[Dorestêd]] waard ferskate kearen troch Wytsingen plondere en bewenners waarden finzen nommen en letter ferkocht as slaven.

Yn it jier 880 waard de grins lutsen tusken West-Frankyske Ryk (it lettere Frankryk) en it East-Frankyske Ryk. Dy grins wie yn de fierdere [[midsiuwen]] in fêste grins. Ut it East-Frankyske ûntstie it [[Hillige Roomske Ryk]], dat oant 1806 bestien hat. As offisjele begjin fan it Hillige Roomske Ryk kin de kroaning fan Otto I ta keizer yn it jier 962 neamd wurde. Yn de 11e iuw ûntstie yn de tsjintwurdige provinsje Fryslân it [[Greefskip Mid-Fryslân]] dat ûnder bewâld fan de [[Brunoanen]] stie. Doe't Keizer Hindrik IV it gebiet yn 1088 tige tsjin it sin fan de Fryske greve [[Egbert II]] oerdroech oan de biskop fan Utert, kaam dy tsjin de keizer (syn neef) yn opstân. Nei de dea fan Egbert yn 1090 folge [[Hindrik de Fette]] him op as greve fan Mid-Fryslân, mar waard op 10 april 1101 fermoarde troch Friezen dy't ûnder leiding stienen fan de biskop fan Utert. Mei dit foarfal set it tiidrek fan de [[Fryske frijheid]] útein, dêr't de Friezen harsels sa goed as selsstannich yn bestjoere soenen, nettsjinsteande oanspraken fan Hollân en Utert op it gebiet. Yn de 11e iuw wie de twadde kolonisaasjeweach fan Friezen nei Noard-Fryslân. Dêrtroch waard de fêstewâl fan Noard-Fryslân befolke troch Friezen. Yn de 11e iuw begûn de oanlis fan de seediken yn de Fryske gebieten.&lt;ref&gt;[http://www.nordfriesland-datenbank.de/allgemein/deichbau.html Skiednis oer de seediken] op nordfriesland-datenbank.de&lt;/ref&gt;

== Fryske Frijheid (1101-1498)==
[[Ofbyld:Friesische Seelande um 1300.png|thumb|300px|De Fryske lannen om 1300 hinne]]
{{Apart|Fryske Frijheid}}
Mei it weiwurden fan it [[Greefskip Mid-Fryslân]] om 1100 hinne hienen de Friezen gjin feodale hear en ek gjin feodale ynstituten boppe har stean. De Friezen bestjoerden harsels. It wie it begjin fan de [[Fryske frijheid]]. Yn de rin fan de 12e iuw waarden ferskate kleasters boud. De kleasters hienen faak de lieding oer de oanlis fan de seediken. Om 1200 wie in grut part fan de Fryske lannen troch seediken beskerme tsjin de see. De Friezen berôpen har ferskillende kearen op it frijheidsprivileezje fan Karel de Grutte en dat privileezje waard troch ferskate oare hearskers befêstige. Belangrike kleasters yn de lette midsiuwen wienen [[Klaarkamp]], [[Kleaster Mariëngaard|Mariëngaard]] en [[Kleaster Ihlow|Ihlow]]. De kleasters wienen net allinnich fan religieus belang, mar ek polityk. De kleasters hawwe nei alle wierskyn ek ynfloed hân op de [[Fryske partisipaasje oan de krústochten|Fryske dielname oan de krústochten]]. De Friezen hawwe oan alle njoggen krústochten dielnaam.&lt;ref&gt;Franz Kurowski, ''Die Friesen - Das Volk am Meer'', Hamburch-2009, siden 79-85, ISBN 978-3-868200-18-8.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.skiednis.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=114:van-1000-tot-1500-en&amp;catid=41:jaartallen&amp;Itemid=66&amp;lang=nl Gronologysk oersjoch Fryske skiednis 1000 oant 1500 op skiednis.org]&lt;/ref&gt; De Friezen hawwe by de earste fjouwer krústochten gjin grutte rol spile. By de fyfte krústocht hienen de measte keningen yn Europa har nocht fan de krústochten. De paus stjoerde lykwols predikers troch hiel Europa om minsken te finen foar de fyfte krústocht. Ut Fryslân wei farren op syn minst 80 skippen nei it heine easten. It grutste sukses by dy krústocht wie de oanfal op de toer fan Damiate yn it hjoeddeiske Egypte. By de achtste krústocht hawwe Friezen diel hân oan de oanfal op [[Tunis]]. By de achtste krústocht farden sa’n 50 Fryske koggen út. De kleasters hienen grutte stikken grûn en eigen skippen foar de hannel. It [[Kleaster Ihlow]] wie de kânselarij fan it bûn fan de [[Opstalbeam]].&lt;ref&gt;[http://www.kloster-ihlow.de/index.php?id=79 Friesische Freiheit und Kloster Ihlow] op kloster-ihlow.de&lt;/ref&gt; By de Upstalbeam kamen de Friezen yn de 13e en 14e  iuw by elkoar. It wie in bûn fan Fryske lannen tusken it [[Fly]] en de [[Wezer]]. By de gearkomsten by de Opstalbeam waard rjocht sprutsen en mienskiplike besluten makke. In part fan it Fryske rjocht jilde foar alle Fryske gebieten. De taal dy’t de rjochtsprekkers en kleasters brûkten wie it [[Aldfrysk]], dat oerlevere is yn rjochtsteksten en oarkonden. Oare taastbere oerleveringen út de tiid fan de Fryske frijheid binne tsjerken. Binnen sommige fan dy tsjerken binne muorreskilderingen oerlevere. Ek de stêden ûntjouwe har yn de lette midsiuwen. De stêden [[Grins (stêd)|Grins]] en [[Emden]] wienen fan grutter belang en hienen ek ynfloed op it lân om de stêd hinne.&lt;ref&gt;[http://members.chello.nl/~s.hiemstra/PDF/070206KerstH.Frieslandheeftzijneigenverhaal%5B2%5D.pdf Friesland heeft zijn eigen verhaal - side 13] skreaun troch [[Kerst Huisman]]&lt;/ref&gt; Yn de hjoeddeiske provinsje Fryslân en East-Fryslân kinne de stêden har frij ûntjaan. Yn de [[Ommelannen]] is de stêd [[Appingedam]] in stêd fan belang. De stêd krijt by in beslút fan de Opstalbeam stedsrjochten en hat in wichtige hannelsfunksje yn de Ommelannen.&lt;ref&gt;[http://www.appingedam.nl/index.php?mediumid=1&amp;pagid=183&amp;fontgroot=true Webside Gemeente Appingedam]&lt;/ref&gt; De ûntjouwing fan Appingedam wurdt troch de stêd Grins, dy’t in sterkere posysje hawwe wol yn de Ommelannen, opkeard. Yn de 12e iuw ûntstie in ferbûn tusken ferskillende hannelsstêden yn Noard-Europa, de [[Hânze]]. Fryske [[Hânzestêd]]en wienen Starum, Hylpen, Harns en Grins. De stêd Emden hie yn de 14e en 15e iuw hieltyd konflikten, omdat seerôversbinden lykas de [[Fiktaaljebruorren]] en [[Likedielers]] stipe út East-Fryslân wei krigen. Healwei de 15e iuw kaam der in ein oan dy konflikten. 
[[Ofbyld:Sigillum iudicum Selandiarum Frisiae.jpg|thumb|left|It Tota Frisia segel. It grutsegel fan it bûn fan de Opstalbeam.]]
De Fryske frijheid yn de lannen tusken Fly en Wezer waarden al yn de 14e iuw fan bûten ôf bedrige. Yn [[West-Fryslân]] moasten de Friezen it earst belies jaan. Nei de [[Slach by Skellinkhout]] (1282) moasten de West-Friezen de Hollânske greve [[Floris V]] as hear erkenne. Nei de oerwinning tsjin West-Fryslân besochten de Hollânske greven sûnder fertuten om ek it Fryske gebiet oarekant it Fly te oermasterjen. De [[Slach by Warns]] waard yn 1345 wûn troch de Friezen en sawat de hiele legermacht fan greve [[Willem IV fan Hollân|Willem fan Henegouwen]] en hartoch [[Jan fan Beaumont]] waard yn de slach deamakke.&lt;ref&gt;[http://www.betinking-slachbywarns.nl/tekst/FR/reaklif.html Reaklif/De Slach] op de webside fan Stifting Slach by Warns&lt;/ref&gt; Yn 1396 hienen de Hollanners mear sukses yn de [[Slach by Skoattersyl]]. De Hollanners besochten harren greeflike oanspraken yn de jierren dêrnei troch te setten, mar dat slagge mar heal. Yn 1414 hienen de Friezen de Hollanners definityf út Fryslân ferdreaun, mar de fûneminten foar in nije ynterne machtstriid yn de Fryske lannen wie al lein. De [[Grutte Fryske Oarloch]] (1413-1422) wie in oarloch yn hiel Fryslân tusken Fly en Weser, dy't útein sette mei in fete tusken de [[haadling]]en [[Keno II tom Brok]] en [[Hisko Abdena]] út [[Emden]]. By de measte konflikten stienen de [[Alliearden (Grutte Fryske Oarloch)|alliearden]] (wêrûnder de [[Fetkeapers]] en de [[Skieringers]] foar inoar oer. Der waard help om utens socht om it konflikt te beëinigjen en yn 1421 kamen Hollânske troepen ûnder Jan fan Beieren fannijs yn de Fryske lannen. De Skieringers dy't dêrom frege hienen, begûnen ek mei fredesûnderhannelingen, wêrnei't se yn jannewaris 1422 de Hollânske troepen by De Lemmer wer fuortreagen. It konflikt kaam mei de [[Frede fan Grins]], ûndertekene troch 94 haadlingen, ta in ein.

Yn Noard-Fryslân waard, krekt as tusken Fly en Wezer, ek fochten foar de Fryske frijheid. Yn de [[Slach by Oldenswort]] (1252) en de Slach by Langsundtoft (1344) fochten de Noard-Friezen tsjin de Deenske kening. Yn East-Fryslân hienen de Woertfriezen yn ferskate slaggen levere. Yn de 14e iuw hienen de Woertfriezen sukses mei it ynnimmen fan de [[Sibetsburch]] yn 1340 en de burch fan Ritzebüttel-Cuxhaven yn 1392. De Woertfriezen waarden oan it begjin fan de 16e iuw ferslein troch Bremen yn de Slach by it Wremer Djip fan 1517 en de Slach om Mulsum yn 1524. De Fryske frijheid waard tusken it Fly en de Iems fan binnen út bedrige troch in partijstriid tusken de [[Skieringers en Fetkeapers]]. De Skieringer Hessel fan Martena frege oan Albrecht fan Saksen om in sintraal gesach yn Fryslân te fêstigjen. Dêrtroch waard yn 1498 [[Albrecht fan Saksen]] troch de keizer fan it Hillige Roomske Ryk beneamd ta potestaat fan de provinsje Fryslân en de Ommelannen. Yn East-Fryslân krigen de haadlingen yn de 14e iuw stadichoan de macht. Yn 1417 waard [[Ocko II tom Brok|Okko tom Brok]] hearsker oer hiel East-Fryslân. Nei de [[Slach op de Wylde Ikers]] waard de macht oernaam troch [[Fokko Ukena]], dy’t letter wer belies jaan moast tsjin it [[Frijheidsbûn fan de Sân Eastfryslannen]]. Dêrtroch begjint yn de jierren 1430-1433 de dynasty fan de haadlingefamylje [[Sirksena]] oer East-Fryslân. Dy dynasty hold pas yn 1744 op te bestean. Troch al de bestjoerlike feroarings kaam de Fryske taal yn ‘e knipe. Om 1400 hinne begjint de delgong fan de Fryske taal yn ‘e Ommelannen. Yn de 16e iuw stappe de East-Fryske greven, en stadich ek it folk, lykas de Ommelanners, oer op in foarm fan Leechsaksysk. Yn de provinsje Fryslân, it Sealterlân, it noardeasten fan East-Fryslân, en yn Noard-Fryslân, bliuwt de Fryske taal yn de iuwen dêrnei noch bestean. De Fryske frijheid komt foar de hjoeddeiske provinsje Fryslân en de Ommelannen yn 1498 oan syn ein. Yn East-Fryslân meitsje de Fryske haadlingen sels in ein oan de Fryske frijheid. [[Ocko II tom Brok|Okko tom Brok]] waard dêr yn 1417 allinnich hearsker. In oar jiertal foar de ein fan de Fryske frijheid yn East-Fryslân is de beneaming fan [[Ulrich I]] troch de keizer fan it Hillige Roomske Ryk ta greve fan East-Fryslân. 

== Dieling fan Fryslân (1498-1524) ==
De Friezen dy't yn de 8e en 11e iuw it hjoeddeiske Noard-Fryslân befolke ha, foelen yn de midsiuwen bûten it bûn fan de Opstalbeam. Oan 'e oare kant wie der Westfryslân, dat al yn de 14e iuw troch de greve fan Hollân ferovere wie. It kearngebiet fan de Friezen, dat rûchwei oerienkomt mei it bûn fan de Opstalbeam, is yn de lette midsiuwen noch in frij gebiet. Yn de 15e iuw is al de basis lein foar it útinoar fallen fan it frije Fryslân:  
#Yn de provinsjes Fryslân en Grinslân wie in fûle partijstriid oan 'e gong tusken de Skieringers en Fetkeapers. De Skieringer [[Hessel fan Martena]] frege oan [[Albrecht fan Saksen]] om in sintraal gesach yn Fryslân te fêstigjen. Yn 1498 waard Albrecht fan Saksen troch de keizer fan it [[Hillige Roomske Ryk]] beneamd ta [[potestaat]] fan de provinsje Fryslân en de [[Ommelannen]]. Nei de [[Slach by Laaksum]] begjint de konsolidaasje fan Albrecht fan Saksen syn macht oer de Fryske lannen tusken [[Fly]] en [[Iems]].
#Yn East-Fryslân krije de haadlingen hieltyd mear macht. Yn 1464 wurdt East-Fryslân in greefskip binnen it [[Hillige Roomske Ryk]]. De Fryske frijheid kaam dêrtroch al yn 1464 oan 'e ein.
[[Ofbyld:Jacob Cornelisz van Amsterdam.jpg|thumb|[[Edzard I|Edzard de Grutte]]]]
Wylst East-Fryslân as greefskip binnen it Hillige Roomske Ryk syn selsstannigens foar in grut part hâld, brekt yn Fryslân en de Ommelannen de [[Saksentiid]] oan. Yn 1500 wurdt Albrecht fan Saksen opfolge troch [[Hindrik fan Saksen]], dy't yn 1504 opfolge wurdt troch [[Joaris mei it Burd|George fan Saksen]]. Oant 1506 wurken de East-Fryske greve [[Edzard I|Edzard de Grutte]] en Saksyske hartoch [[Joaris mei it Burd|George fan Saksen]] yn frede mei-inoar gear. Doe joech Grins him oer oan Edzard, en erkende him tagelyk as hear. Edzard ferklearre dêrop dat er de stêd út namme fan de keizer en net fan Georg ynnommen hie. Hy waard no boppedat oansteld ta steedhâlder oer de Ommelannen, yn teory foar de hartoch fan Saksen, mar yn de praktyk gie er dêr alhiel syn eigen gong. By de Saksyske bestjoerders yn Westerlauwersk Fryslân waard de eangst dat Edzard ek dêr de macht oan him lûke soe, hieltiten grutter. Yn 1512 lieten se dêrom twa foaroansteande Fryske eallju op fertinking fan kontakten mei Edzard yn Ljouwert ûnthalzgje. Yn 1513 slagge it Georg om in grutte koalysje tsjin Edzard ta stân te bringen. Hoewol’t er stipe waard troch de boerebefolking fan de Ommelannen, wie Edzard tsjin Georg en syn bûnsmaten net opwoeksen. De fal fan Appingedam yn 1514, dêr’t hûnderten boargers by fermoarde waarden, betsjutte de ein fan Edzard syn hearskippij oer de Ommelannen. Yn it Greefskip East-Fryslân bliuwt er oan de macht en wurdt it [[Saksyske Skeel]] fuortset. 

In oar leger fan it Hillige Roomske Ryk ûnder lieding fan de greve fan Aldenboarch falt yn 1514 de Bûtjadinger Friezen oan yn de [[Slach by Langwarden]]. Tagelyk foel in oar leger fan it Hillige Roomske Ryk mei 20.000 man in fêsting by de stêd [[Lier (stêd)|Lier]] oan. Troch ien kannonskot waard de oanfierder fan dat leger deade en it grutte leger luts him werom.&lt;ref&gt;[http://www.botschaft-ostfriesland.de/index.php?module=Historic%20dates&amp;func=view&amp;qid=45&amp;newlang=eng 23. Juni 1514: Der Braunschweiger Herzog fällt] op botschaft-ostfriesland.de&lt;/ref&gt; Dêrnei naam it leger fan de greve fan Aldenboarch mei de East-Fryske haadling Hero Omken fan Esens de boarch fan Grutsander yn. Hero Omken gie fierder en fernielde de trije boargen fan Dornum. Ek de fêsting by Stikhuzen gie yn dy rite ferlern. Edzard moast him weromlûke en stuts as dekking it Kleaster Mearhuzen yn 'e brân. De stêd Auwerk waard oanfallen en troch gefjochten en brânstifting alhiel ferneatige. Op in oar front feroveren soldaten fan de 'Swarte Garde' de Kommenderij Dunebroek. Dêrnei folge de ferneatiging fan Buermunken, Tjuche, Lierhaven en Rispel. De Fredeboarch kapitulearre. De boarch fan Aldgeudens waard ferneatige en de Boarch fan Kniphuzen ynnommen. Dêrnei kaam it op 14 juny 1514 by Oldersum ta in gefjocht tusken [[East-Friezen]] en de Swarte Garde. Dat wie de earste kear dat de Swarte Garde net fierder kaam. Op 16 augustus waard foar in twadde kear fergees besocht de stêd yn te nimmen. Yn 1515 kearde it tij foar Edzard de Grutte. De boarch by Grutsander en Bûtjadingen wurde werom ferovere. It konflikt duorre noch oant 1517. Yn 1516 gie de [[skâns]] by Deteren ferlern. Oan it begjin fan 1517 slagge it Edzard de Grutte om de Fredeboarch werom te feroverjen. Troch de Zeteler Frede fan 3 desimber 1517, tekene mei twa oare greven fan it Hillige Roomske Ryk, wurdt it súdeasten fan East-Fryslân definityf ynlive by Aldenboarch.&lt;ref&gt;[http://www.zetel.de/unsere_gemeinde/index.html Lokale skiednis op de webside fan de gemeente Zetel]&lt;/ref&gt;

[[Joaris mei it Burd]] ferlear stadichoan dochs syn macht oer Fryslân en de Ommelannen. De Friezen sleaten in ferbûn mei hartoch Karel fan Gelre. Joaris die op [[19 maaie]] [[1515]] syn oanspraken op Grinslân en Fryslân foar it lytse bedrach fan ƒ100.000 oer oan de lettere [[Karel V fan it Hillige Roomske Ryk|Karel V]]. Yn itselde jier waard, neffens ferhalen, de frou fan [[Pier Gerlofs Donia]] (Grutte Pier) fermoarde troch Saksyske soldaten. Dêrtroch ûntwikkele hy him ta in fûl bestrider fan Saksyske en Hollânske besetters. Hy sette in eigen binde op, de [[Arumer Swarte Heap]], en ûnder syn lieding operearre in kapersfloat, fan Makkum en Warkum út op de Sudersee. Doe't yn 1517 bliken die dat foar Fryslân de striid ferlern wie, luts Pier Gerlofs Donia him werom út de striid.

== Hearlikheid Fryslân (1524-1795) ==
{{Apart|Hearlikheid Fryslân}}
Yn july 1499 wurdt troch Albrecht fan Saksen in Rie ynsteld foar it bestjoer en rjochtspraak yn syn Fryske gewesten.&lt;ref&gt;[http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Repertorium/app/instellingen/90/ Hof fan Fryslân op inghist.nl]&lt;/ref&gt; In jier letter fynt yn Ljouwert in rebûlje plak tsjin de besetter. By dy rebûlje bliuwt [[Wigle fan Aytta]] trou oan de keizer fan it Hillige Roomske Ryk. Yn 1515 is de [[saksentiid]] ta in ein en wurdt de lettere Karel V formeel Hear fan Fryslân. Wigle fan Aytta, fan Fryske komôf, gie oer yn tsjinst fan de keizer, dy’t er bystie by it fêstigjen fan syn gesach yn dit balstjurrige gebiet. Doe't Karel V it bestjoer oernaam ynstallearre hy yn july [[1515]] it [[Hof fan Fryslân]].&lt;ref&gt;[http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Repertorium/app/instellingen/90/ Hof fan Fryslân op inghist.nl]&lt;/ref&gt; It Hof wie fan novimber [[1571]] ôf húsfeste yn de [[Kânselarij (Ljouwert)|Kânselarij]].&lt;ref&gt;[http://www.friesmuseum.nl/index.php?id=803 Hof fan Fryslân op friesmuseum.nl]&lt;/ref&gt; 
[[Ofbyld:HRR 1648.png|thumb|350px|Kaart fan it [[Hillige Roomske Ryk]] út 1648. [[West-Fryslân|Westfryslân]] en de provinsjes [[Fryslân]] en [[Grinslân]] binne ûnderdiel fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. [[East-Fryslân]] is in greefskip yn it Hillige Roomske Ryk. [[Noard-Fryslân]] heard by [[Denemark]].]]
Karel V hie as doel om de [[Nederlannen]] om te foarmjen ta ien steat.&lt;ref&gt;[http://entoen.nu/karelv Karel V op entoen.nu]&lt;/ref&gt; Dy ûntwikkeling hat beskiedend west foar Westfryslân en de provinsjes Fryslân en Grinslân, dy't tenei by de Nederlannen hearden:
* Hy makket [[de Nederlannen]] los fan it Frânske en Dútske ryksferbân en besiket ta in unifikaasje fan bestjoer te kommen. Yn 1543 wie syn doel helle om fan de Nederlannen ien politike ienheid te meitsjen, de Santjin Provinsjes neamd, bestjoerd troch de Staten-Generaal. 
* Yn 1555 krijt Karel V syn opfolger [[Filips II fan Spanje]] de macht oer de Santjin Provinsjes, dy't dan de Spaanske Nederlannen neamd wurde. By de [[Byldestoarm]] ([[1566]])wurde yn it súdeasten fan de provinsje Fryslân rykdommen út de roomske tsjerken fernield. Twa jier letter komme de Santjin Provinsjes yn opstân tsjin Filips II, it begjin fan de [[Tachtichjierrige oarloch|Tachtichjierrige kriich]]. 
* Fryslân wurdt yn 1580 ien fan de gewesten yn de [[Uny fan Utert (1579)|Uny fan Utert]] (oprjochte yn 1579). De katolike súdlike Nederlannen wurde yn datselde jier ferienige yn de Uny fan Atrecht. De Steaten-Generaal fan de noardlike gewesten (Uny fan Utert) beslute yn 1588 om it lân sels te bestjoeren yn de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]].
* Yn 1536 wurde de stêd Grins en de Ommelannen troch Karel V ferienige yn it Hearlikheid Grinslân. Yn 1580 besette Spaanske troepen it hearlikheid. Yn 1591 komme de Ommelannen troch militêre yntervinsje fan [[Maurits fan Oranje|Prins Maurits]] wer by de Republyk, yn 1594 folget de stêd. Dêrby waarden de stêd en de ommelannen tenei ferienige yn ien provinsje, ''Stad en Lande''.

Om 1600 feroaret der yn Fryslân gâns. Fryslân wie as hearlikheid yn de Tachtichjierrige kriich behelle, lykas yn [[slach by Boksum]] op [[17 jannewaris]] [[1586]]. Yn 1596 waard troch de [[Steaten fan Fryslân]] de [[Fryske Admiraliteit]] yn [[Dokkum]] fêstige.&lt;ref&gt;[http://www.angelfire.com/vt/sneuper/admdokkum.html De Fryske Admiraliteit]&lt;/ref&gt; De keaplju yn de stêden lykas Ljouwert en Harns komme yn kontakt mei Hollânsktalige keaplju, wêrtroch it [[Stedsfrysk]] ûntstiet. Op it Fryske plattelân bliuwt it Frysk de earste taal, wylst om 1600 it Frysk yn Grinslân en East-Fryslân út it stee krongen is troch it [[Platdútsk|Leechdútsk]]. Kultureel sjoen is [[Gysbert Japiks]] it hichtepunt fan de Fryske skriuwtaal yn de 17e iuw. Yn syn wurk binne de Europeeske ynfloeden fan de [[renessânse]] en de [[barok (stylperioade)|barok]] te merkbiten. Japiks skreau Fryske literatuer op in heech nivo yn in tiid dat it skreaune Frysk net folle mear brûkt waard. Neist Gysbert Japiks is de East-Fries [[Ubbo Emmius]] as Fryske gelearde it neamen wurdich. Hy skreau ûnder oare de &quot;Rerum Frisicarum historiae libri 60&quot;, de sechtich boeken fan de Fryske skiednis. Yn [[1614]] wurdt de [[Universiteit fan Grins]] troch him oprjochte.&lt;ref&gt;[http://www.rug.nl/bureau/expertisecentra/aenf/fondsenwerving/uef/index About the Ubbo Emmius Fund] op de webside fan de Grinzer universiteit&lt;/ref&gt; De macht yn it hearlikheid wie ferdield oer twa bestjoersnivo's: de [[Steaten fan Fryslân]] (it provinsjale) en dat fan de [[gritenij]]en en de stêden (it gemeentlike). De Steaten waarden oansteld troch it gemeentlik nivo. Alle gritenijen of stêden stjoerden twa ôffurdigen nei de Steaten. Dat betsjutte dat de macht yn hannen wie fan lju mei stimrjocht op it gemeentlike nivo.&lt;ref&gt;Fryslâns ferline, side 165, Afûk 2002&lt;/ref&gt;

=== Reformaasje ===
{{Apart|Reformaasje}}
Yn de midsiuwen wie Fryslân [[Roomsk-katolike tsjerke|roomsk]] Yn de 16e iuw fynt in tsjerklike feroaring yn Europa plak, de [[reformaasje]]. Yn Fryslân begjinne de minsken ek te twiveljen oan de roomske tsjerkelear. De earste herfoarmingsgesinden binne Sakremintaarjers, sy ûntkenne it miswûnder en neist harren oppenearje har hieltiten mear de [[dopersken]] oer de werdoop. In ferneamde doper wie [[Minne Simens]], syn folgelingen wurde de [[menisten]] neamd. Yn 1536 naam er definityf ôfskie fan de katolike tsjerke en waard doopsgesind. De dopersken waarden ferfolge troch de machthawwers, sa ek Minne Simens. De earste dy't syn lân foar de nije ynsichten iepene, sil [[Edzard I|Edzard de Grutte]] fan it [[Greefskip Eastfryslân]] west ha. Boekjes en boeken mochten fan him frij ferspraat wurde. In tsjerke-oarder, ynspirearre troch Calvyn, waard yn de jierren '40 yn Emden en omkriten ynfierd. De rest fan East-Fryslân waard Luthersk en der wie plak foar de Dopers. Al gau kamen flechtlingen út de provinsje Fryslân en oare dielen fan de Nederlannen nei [[Emden]] ta. Dêr waard yn oktober 1571 de earste [[synoade]] fan de Nederdútsk Reformearde Tsjerke (letter Nederlânske Reformearde Tsjerke) holden.&lt;ref&gt;[http://bijlmermeer.pkngemeente.nl/protestantisme.html Skiednis fan it protestantisme op bijlmermeer.pkngemeente.nl]&lt;/ref&gt; De stêd Emden groeide út ta in machtige East-Fryske havenstêd mei sa'n 15.000 ynwenners yn de twadde helte fan de 16e iuw. Yn de stêd Grins en de Ommelannen ha boargemasters en [[redger]]s krekt as greve Edzard de Grutte in bulte gewurde litten. Yn Ljouwert waard noch yn 1559 it [[Bisdom Ljouwert]] stifte. It bisdom hat twa [[biskop]]pen hân. Nei de [[byldestoarm]] fan 1566 waard [[Fernando Álvarez de Toledo|hartoch fan Alva]] nei de Nederlannen stjoerd om regaad te meitsjen. De [[Slach by Heiligerlee]] yn maaie 1568 wie de earste oerwinning fan de opstannelingen yn de Tachtichjierrige kriich. Lykwols waarden de opstannelingen yn july 1568 fûleindich ôfseame yn [[Slach by Jemmingen]]. Dêrtroch hienen de katolike Spaanske troepen wer frij spul yn de Fryske lannen tusken [[Sudersee]] en de [[Iems]]. Bekend is dat Deputearre Steaten fan Fryslân, dy't de kant fan de [[Tachtichjierrige oarloch|Opstân]] hâlden, begjin 1580 de militêre macht griepen doe't se yn 'e gaten krigen dat steedhâlder Rennenberg úteinlik de kant fan de kening kieze soe. Op [[31 maart]] [[1580]] bringt in resolúsje fan Deputearre Steaten (de grûnwet fan de Frysk grifformearde tsjerke) it kleasterbesit oan de Steaten, lykas it oare tsjerkebesit. Roomsken wike út (Consriptio Exulum), oaren fersetten har ferduldich. De dopersken hienen yn stilte trochwurke, mar de grifformearde minderheid, mei dizze resolúsje yn de rêch, pakte fêstiging fan de grifformearde tsjerke as steatstsjerke hurd oan. Yn de [[Slach by Boksum]] yn 1586 hellen de Spanjerts in grutte oerwinning, mar omdat it teiwaar trochsette hienen de Spanjerts der net folle oan. Se moasten harren weromlûke nei Grins. Mei it feroverjen fan stêden as [[Stienwyk]] en [[Koevorden]] en ek [[Grins (stêd)|Grins]] wie de meast direkte oarlochsdriging foarby. Pas yn it saneamde rampjier yn 1672 waard Fryslân op 'e nij bedrige. De Munstersen teagen út it suden wei op Fryslân oan. It Fryske leger ferskânse him efter de [[Fryske Wetterliny]], dy't in lytse iuw dêrfoar ek al tsjin dien hie yn de Tachtichjierrige kriich. De biskop fan Munster, [[Bearend fan Galen]], keas foar in direkte belegering fan de stêd Grins, mar de stêd joech gjin belies.

=== Steedhâlders ===
{{Apart|Steedhâlder}}
[[Ofbyld:Willem Lodewijk van Nassau 1560-1620.jpg|thumb|150px|left|&quot;Us Heit&quot; Willem Loadewyk]]
Yn de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] hie Fryslân fan [[1584]] oant [[1747]] in steedhâlderlik hof.&lt;ref&gt;[http://www.oranjeroute.nl/Home_du/Leeuwarden.aspx Algemiene skiednis oer Ljouwert] op oranjeroute.nl&lt;/ref&gt; De steedhâlders yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wienen steedhâlder oer Fryslân en Grinslân, en soms oare gewesten. De earste fan dizze steedhâlders wie [[Willem Loadewyk fan Nassau|Willem Loadewyk]]. Hy krige de earenamme &quot;Us Heit&quot; omdat er in soad goeie dingen foar Fryslân die. Troch him waard yn [[Frjentsjer]] in [[Universiteit fan Frjentsjer|universiteit]] [[1585]] stifte. Nei syn dea yn [[1620]] waard Willem Loadewyk opfolge troch syn broer [[Ernst Kasimir fan Nassau-Dietz|Ernst Kasimir]] dy't it steedhâlderskip wer trochjoech oan syn soan [[Hindrik Kasimir I fan Nassau-Dietz|Hindrik Kasimir]]. Beide hienen in koart bewâld en de [[Fryske Steaten]] beneamden [[Willem Freark fan Nassau-Dietz|Willem Freark]], in broer fan Hindrik Kasimir, as fjirde steedhâlder. De Fryske steedhâlders residearren yn Ljouwert dêr't sy op it [[Princessehof]] harren steedhâlderlik hof hienen. Willem Freark regearre oant [[1664]] en waard opfolge troch syn soan [[Hindrik Kasimir II fan Nassau-Dietz|Hindrik Kasimir II]]. [[Johan Willem Friso fan Nassau-Dietz|Johan Willem Friso]], dy't de bernleaze Hollanske steedhâlder [[Willem III fan Oranje|Willem III]] opfolge, wie in pakkesizzer fan Willem Freark. Troch him waard it steedhâlderlik hof opkreaze en waard [[It Oranjewâld]] de bûtenpleats fan de Fryske Nassaus. Willem Friso ferdronk by Moerdyk en syn frou [[Maria Louise fan Hessen-Kassel|Marijke Meu]] brocht harren soan [[Willem IV fan Oranje-Nassau|Willem Karel Hindrik Friso]] grut. Dizze jonge wie de erfopfolger fan sawol de Fryske Nassaus as de Hollânske Oranjes. Yn [[1747]] ferfoer er nei [[De Haach]] om steedhâlder fan alle gewesten te wurden en wie Ljouwert residinsjestêd ôf.&lt;ref&gt;[http://www.hethuisvanoranje.nl/08%20Stadhouders%20der%20Nederlanden/Stadhoudersdernederlanden.html Stadhouders der Nederlanden] op hethuisvanoranje.nl&lt;/ref&gt;

=== Patriotten ===
[[Ofbyld:Exercitiegenootschap Sneek by Hermanus van der Velde.jpg|thumb|Patriotten yn Snits.]]
{{Apart|Patriotten}}
Oan 'e ein fan de 18e iuw is der in ekonomyske delgong. Der ûntstiet in beweging dy't polityk herfoarmje woe, de [[patriotten]]. Foaroanman fan de Fryske patriotten wie [[Court Lambertus fan Beyma]]. De patriotten woenen de Prins fan Oranje fuort ha. Se wienen ûntefreden oer hege wurkleazens, de minne posysje fan de VOC, en it ferrin fan de Fjirde Ingelsk-Nederlânske Kriich. Miskien noch wichtiger wie it langstme nei mear demokrasy, ynspirearre troch de Unôfhinklikheidsferklearring fan de [[Feriene Steaten]]. It earste súkses fan de patriotten wie de erkenning fan de ûnôfhinklikheid fan de Feriene Steaten op 26 febrewaris 1782&lt;ref&gt;[http://mertsahinoglu.com/research/frisians-first-to-recognize-usa/ Frisians first to recognize USA] (sjoen op 23 feb. 2010)&lt;/ref&gt;; teffens pleite Fan Beyma ek, mar omdôch, foar boargerbewapening. Fan Beyma syn politike oanfal tsjin it bewâld wie in ferbûn fan ferskate Fryske stêden. Troch dy druk gongen de Steaten fan Fryslân akkoard mei boargerbewaping. Yn Ljouwert en Dokkum waarden fuortendaliks frijkorpsen foarme neist de âlde skutterijen. Nei in besite fan de prins yn 'e hjerst fan 1785 waard de striid fûlder. Yn augustus 1787 late Fan Beyma in kûp yn de Fryske Steaten, neidat dy ferbea stipe oan Hollân te ferlienen. (It gewest Hollân waard bedrige mei in besetting troch in Pruisysk leger, omdat it gjin ferûntskuldigingen oanbiede woe nei de oanhâlding fan Wilhelmina fan Pruisen). Mei in tsiental meistanners setele Fan Beyma him yn [[Frjentsjer]]. Wylst organisearre men oanfier fan munysje fia [[Makkum]] en de ferdigening fan Frjentsjer. In fleanend legerke frijwilligers besette in oantal Fryske stêden om de ferdielde [[froedskip]]pen ûnder druk te setten de ''Pretense Steaten'' te erkennen en jild binnen te krijen. De ûntknoping kaam troch de ynfal fan de Prusen op 20 septimber 1787. De Patriotten flechten út Frjentsjer (23 septimber) troch de [[Súdwesthoeke|Súdwesthoek]] nei [[Amsterdam]] en [[Frankryk]]. Tusken 1774 en 1781 boude [[Eise Eisinga]] it [[Eise Eisinga Planetarium|Planetarium yn Frjentsjer]].&lt;ref&gt;[http://www.planetarium-friesland.nl/ Algemiene ynformaasje op planetarium-friesland.nl]&lt;/ref&gt; Eisinga waard ferneamd as amateur astronoom, mar wie dêrneist ek in warbere patriot. Hy naam diel oan de pattriottyske opstân yn 1787 yn Frjentsjer.&lt;ref&gt;[http://www2.tresoar.nl/pers/bericht.php?id=25 Parseberjocht Tresoar 2006]&lt;/ref&gt; Neidat de patriotten flechten út Frjentsjer gie Eisinga nei Gronau yn Dútslân. Doe't de Frânsen yn [[1795]] Fryslân besetten, kaam er werom nei Frjentsjer en waard lid fan it provinsjaal bestjoer.

== Frânske tiid (1795-1815) ==
[[Ofbyld:Map of First French Empire and Vassals States.png|thumb|In kaart fan it [[Earste Frânske Keizerryk]] yn 1811. De Frânsen hawwe sa likernôch 20 jier oer in grut part fan West-Europa hearske. Yn dat tiidrek feroare der gâns op bestjoerlik nivo. Nei't [[Napoleon]] yn 1815 ferslein wurden wie, waard Europa bestjoerlik nij yndield by it [[Kongres fan Wenen]].]]
{{Apart|Frânske tiid}}
Mei de komst fan de [[Frankryk|Frânsen]] yn [[1795]] waard de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] opheft en de [[Bataafske Republyk]] stiften.&lt;ref&gt;[http://histoforum.digischool.nl/ontstaan/historie4.htm Het ontstaan van Nederland op histoforum.digischool.nl]&lt;/ref&gt; Fryslân ferlear dêrtroch syn status as autonoom gewest. De patriotten kamen mei de Frânsen werom en makken diel út fan it provinsjale bestjoer. Steedhâlder Willem V flechte mei syn famylje nei Ingelân.&lt;ref&gt;[http://www.11en30.nu/global/fri/Artikel/34 Fan republyk nei ienheidssteat] yn de Kanon fan de Fryske skiednis&lt;/ref&gt; It ferset fan de oranzjisten tsjin it bestjoer lôge op nei it ynfieren fan de boargerbewapening en tsjinstplicht yn septimber 1796. It [[Kollumer Oproer]] fan febrewaris 1797 is in hichtepunt fan ferset fan de oranzjisten tsjin it patriottysk bewâld. De oranzjisten wienen trou oan de prins fan de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]]. De opstân fan de oranzjisten waard troch it patriottysk bewâld fûleindich delsein; 168 rebellen krigen nei it Kollumer Oproer straffen oplein. Troch in grûntwetwiziging yn 1798 hold Fryslân op te bestean as bestjoerlike ienheid. [[Eastergoa]] en [[Westergoa]] waarden mei [[Grinslân|Stêd en Lanne]] bestjoerlike gearfoege yn it [[Departemint fan de Iems]], [[Sânwâlden]] waard ûnderdiel it [[Departemint fan de Alde Isel]]. Yn novimber 1799 grypt Napoleon Bonaparte de macht yn de [[Earste Frânske Republyk]]. Yn [[1801]] gie de Bataafske Republyk oer yn it Bataafske Gemenebest en waard it [[Departemint Fryslân]] foarme. Yn [[1806]] waard it Bataafske Gemenebest opheft en ferfongen troch it [[Keninkryk Hollân]], dêr't [[Loadewyk Napoleon]] de earste kening fan waard. Nei it ferlies fan Prusen yn de [[Slach by Jena]] waard [[East-Fryslân]] yn 1807 it 11e departemint fan it Keninkryk Hollân mei Auwerk as haadstêd. Doe’t it Keninkryk Hollân oermastere waard troch [[Napoleon Bonaparte]] yn [[1810]] kaam der wer in nije bestjoerlike yndieling. Fryslân wie ûnderdiel wurden fan it Earste Frânske Keizerryk en krige as bestjoerlike ienheid de namme ''Département de Frise''. De Frânske tiid yn Fryslân kaam, nei Napoleon syn mislearre fjildtocht nei Ruslân, yn 1813 ta in ein. Napoleon waard úteinlik ferslein yn de [[Slach by Waterloo]] op 13 juny 1815. Yn novimber 1813 kaam de âldste soan fan steedhâlder Willem V werom nei Nederlân en waard nei it [[Kongres fan Wenen]] yn 1815 útroppen ta kening fan de Nederlannen. Yn de Frânske tiid feroaren de steatskundige ferhâldings yn de Nederlannen gâns. De republyk waard troch de Frânsen opheft en der kaam in ienheidssteat foar yn ’t plak. Nei de Frânske tiid waard de ienheidssteat yntakt holden. Dêrtroch rekke Fryslân syn status as autonoom gewest definityf kwyt. Dêrneist krige Nederlân syn earste grûnwet, it boargelik wetboek, de boargerlike stân, de tsjinstplicht, it kadaster, efternammen, hûsnûmers, en standertmjitten en –wichten lykas de kilo, meter en liter. De eardere Republyk en de [[Eastenrykske Nederlannen]] (súdlike Nederlannen, letter België) waarden gearfoege ûnder ien sintraal regear mei in konstitusjonele monargy as bestjoersfoarm. Yn 1830 skieden de Súdlike Nederlannen har ôf; it begjin fan it Keningryk België. Yn de Frânske tiid rekke Fryslân net allinnich syn ûnôfhinklike posysje kwyt. De eigen [[Fryske Admiraliteit|admiraliteit]] en leger, en it [[Hof fan Fryslân]] holden op te bestean. De Fryske [[eallju]] rekken har foarrjochten kwyt en yn [[1811]] moast de ferneamde [[Universiteit fan Frjentsjer]] syn doarren slute. Doe’t de Frânsen har yn 1813 weromlutsen kaam East-Fryslân wer ûnder Prusen. Nei it [[Kongres fan Wenen]] waard East-Fryslân ûnderdiel fan it [[Keninkryk Hannover]] en waard yn 1866 wer ûnderdiel fan [[Prusen]].

== Tiid fan Romantyk  (1815-1880) ==
Foar de sluting fan de Universiteit fan Frjentsjer trune heechlearaar Gryksk [[Everwinus Wassenbergh]] der by syn studinten op oan om wurken fan [[Gysbert Japiks]] te bestudearjen. Stadichoan kaam der oan it begjin fan de 19e iuw mear omtinken foar de Fryske skriftekennisse. Yn 1822 ferskynde ''De Lape koer fen Gabe Skroar'' fan de [[bruorren Halbertsma]], yn 1823 waard yn [[Boalsert (stêd)|Boalsert]] in grut Gysbertfeest holden. It omtinken foar it eigene yn de kultuer, en benammen de literatuer, hat streekrjocht te krijen mei de ynfloed fan de [[Romantyk]]. De bruorren Halbertsma wienen diel fan in hiele generaasje fan skriuwers yn it Frysk dy’t omtrint yn dyselde jierren tweintich debutearren. Nei de Frânske tiid komt der op it kulturele mêd fernijing. Mooglik wie it sluten fan de Frjentsjerter universiteit ien fan de oarsaken dêrfan.&lt;ref&gt;[http://members.chello.nl/~s.hiemstra/PDF/070206KerstH.Frieslandheeftzijneigenverhaal%5B2%5D.pdf Friesland heeft zijn eigen verhaal] fan [[Kerst Huisman]]&lt;/ref&gt; Yn 1827 waard it [[Frysk Genoatskip foar Skiednis en Kultuer]] oprjochte. De leden fan it genoatskip kinne foaral rekkene wurde ta de hegerein en wienen net altiten de Fryske taal machtich. Boppedat kin it genoatskip sjoen wurde as in stúdzjegroep foar de Fryske skiednis. It [[Selskip 1844|Selskip foar Fryske Taal- en Skriftekennisse]] dat yn 1844 oprjochte waard, hie mear oanhing ûnder de middenstânslju, de liberale boargerij en de yntelligentsia fan doarpsdûmnys en skoalmasters. De oprjocht fan it Selskip 1844 kin sjoen wurde as it begjin fan de [[Fryske beweging]].&lt;ref&gt;[http://www.digischool.nl/fry/siden/twadde%20faze/literatuer/skiednis/literatuer_skiednis%201800-1915.html It begjin fan de Fryske Beweging]&lt;/ref&gt; Yn [[Noard-Fryslân]] kin de dûmny [[Christian Feddersen]] as oprjochter fan de Fryske beweging sjoen wurde.

Nettsjinsteande de ekonomyske delgong oan 'e ein fan de 18e iuw en de hege steatsskulden út de Frânske tiid wie Fryslân yn 1820 in moderne provinsje, mei in soad lytse bedriuwen en in boerestân dy't him rjochte op eksport en hannel. Oan it begjin fan de 19e iuw waarden yn de lânbou en feanderij de heechste salarissen betelle. Dêrtroch kamen de [[hantsjemier]]en wer nei Fryslân. Fryslân moast it benammen ha fan de produksje en eksport fan suvel (bûter en tsiis), fee, jirpels en nôt. De yndustry en skipfeart, dy’t earder sa bloeiden, bleaune no benefter. Dat wie net altiten in neidiel. Nei in pear drege krisissen yn de earste helte fan de njoggentjinde iuw makke dy agraryske ekonomy nei 1850 troch de ûntwikkeling fan de suvelyndustry in geweldige bloei mei. Yn de measte doarpen waarden suvelfabriken delset. De boeren holden har hieltyd mear dwaande mei feefokkerij en de Fryske ko waard in symboal.

== Opkomst fan it sosjalisme (1880-1918) ==
[[Ofbyld:Pieter Jelles Troelstra.jpg|thumb|left|160px|Piter Jelles Troelstra]]
Yn it lêst fan de 19e iuw buorket de ekonomy yn Fryslân minder. De befolkingsûntwikkeling feroaret gâns. Yn de tiid fan de Republyk wie Fryslân, nei Hollân, it gewest mei de measte ynwenners. Nei de Frânske tiid waard Fryslân ynhelle troch provinsjes lykas [[Gelderlân]], [[Noard-Brabân]], [[Limburch (Nederlân)|Limburch]] en [[Oerisel]]. De direkte oarsaak foar de ekonomyske delgong wie de lânboukrisis fan de tachtiger jierren. In protte minsken wennen yn [[spitkeet|spitketen]] op heidefjilden en yn net-sûne ienkeamerwenten yn de stêden. 48 persint fan de Fryske befolking wenne yn sokke wenten. Yn it tiidrek 1880-1900 wienen der sa'n 10.000 lânferhuzers, de measten emigrearren nei de [[Feriene Steaten]]. 

De woartels fan de organisearre arbeidersbeweging lizze yn de súdeasthoeke fan de provinsje. De feanarbeiders dêr organisearren stakings, it saneamde 'bollejeien'. De sosjalist [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]] komt troch it kiesdistrikt Skoatterlân yn 1888 as earste sosjaal-demokraat yn de [[Twadde Keamer]]. Nieuwenhuis kaam út in links-religieuze tradysje en dat wie oan syn liederskip goed te fernimmen. Hy waard troch de Friezen 'ús ferlosser' neamd. [[Piter Jelles Troelstra]] wie sawol Frysk dichter as politikus dy't yn 1890 foar it [[sosjalisme]] keas. Foar gerjocht ferdigene Troelstra arbeiders en boeren. Yn 1894 wie Troelstra de oprochter fan de SDAP (Sosjaal- Demokratyske Arbeiders Partij). Troch dy oprjochting kaam der in ein oan de [[Friesche Volkspartij]], dy't om 1890 hinne aardich sukses hie. Nieuwenhuis en Troelstra koenen de hannen lykwols net op inoar krije. Der wie striid tusken it revolusjonêre [[Sosjaal-Demokratysk Bûn]] (SDB) fan Nieuwenhuis en de parlemintêre [[SDAP]] fan Troelstra. Yn 1896 stapte de radikale tûke fan it bûn op en yn 1900 gie it SDB op yn de SDAP. Ien fan de grutste fertsjinsten fan de SDAP wie de ynfiering fan it Algemien Kiesrjocht. Yn it begjin fan de 20e iuw binne der yn de provinsje Fryslân twa grutte politike streamingen: de sosjaal-demokrasy, ferienige yn de SDAP, en de kristen-demokrasy, ferienige yn de ARP. Wat de sosjaal-demokrasy oangiet wie it gewest Fryslân fan de SDAP de grutste fan alle gewesten yn Nederlân. 

Yn de [[Earste Wrâldkriich]] waarden manlju mobilisearre foar it Nederlânske leger. Nederlân bleau de hiele kriich neutraal, mar de kriich rekke Fryslân ekonomysk wol. Hûnderten Belgyske flechtlingen waarden opnommen yn it [[Gaasterlân]].&lt;ref&gt;[http://www.wereldoorlog1418.nl/vluchtelingen/kamp-gaasterland/index.htm Kamp Gaasterland] op wereldoorlog1418.nl&lt;/ref&gt; As meast bekende Friezinne út de tiid fan de Earste Wrâldkriich kin Margaretha Geertruida Zelle neamd wurde, dy't sawat oer de hiele wrâld bekend waard mei har artystenamme [[Mata Hari]]. Hja waard yn 1917 yn Frankryk deasketten op fertinking fan spionaazje. Nei de ein fan de Earste Wrâldkriich bliuwt it ûnrêstich yn Europa. De wurkleazens wie noch heech en de [[Spaanske Gryp]] wie de oarsaak fan tûzenen deaden. Yn Ruslân hienen de kommunisten de macht oernommen. Mei de [[Russyske Revolúsje]] as foarbyld besiket besiket Piter Jelles Troelstra yn novimber 1918 in sosjalistyske revolúsje yn Nederlân fan ‘e grûn te krijen. Troelstra krige grutte stipe fan de arbeidersklasse mar it Nederlânske regear joech gjin belies en die alle war om de macht te hâlden. De sosjalistyske revolúsje dôve stadich út. De aksje waard letter it [[fersin fan Troelstra]] neamd.

Yn 1909 waard op inisjatyf fan [[Pim Mulier]], de yn [[Wytmarsum]] berne propagandist fan it sportbeoefenjen, de earste [[Alvestêdetocht]] riden. De tocht waard doe noch organisearre troch &quot;De Friesche IJsbond&quot;. Fan de yn totaal 23 dielnimmers dy’t yn jannewaris 1909 út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wei ôfsetten, kamen mar njoggen oan. Fjirtjin dagen letter rjochte de jonge Ljouwerter advokaat Mindert Evert Hepkema, soan fan in útjouwer fan kranten, yn de mande mei freonen de Vereniging ‘De Friesche Elf Steden’ op. Fan de earste Alvestêdetocht ôf, dy’t syn feriening yn 1912 organisearje soe, soe dy bestean út in wedstriid én in toertocht.

== Ynterbellum (1918-1940) ==
[[Ofbyld:Dielnimmers Frysk kongres Jever 1925.jpg|thumb|Dielnimmers fan it Grutfrysk Kongres dat yn 1925 yn [[Jever]] holden waard.]]
Al yn de 19e iuw wienen der útwiksels tusken bewegers út Noard-Fryslân en Westerlauwersk-Fryslân. Yn 1925 waard yn Jever foar it earst in Grutfrysk Kongres holden. Yn 1927 waard it twadde kongres yn Ljouwert holden.&lt;ref&gt;[http://www.sirkwy.nl/xmlboeken.html&amp;bid=19&amp;part=10 Webside Sirkwy]&lt;/ref&gt; Letter naam de [[Fryske Rie]] de organisaasje fan de Ynterfryske útwiksels foar syn noed. De tiid fan it [[ynterbellum]] wie ek de bloeitiid fan de [[Jongfryske Mienskip]], dy’t [[Douwe Kalma]] yn 1915 oprjochte nei krityk op it [[Selskip foar Fryske Taal en Skriftekennisse|Selsskip 1844]]. It doel fan de Jongfriezen wie om mei nij elan de Fryske striid oan te gean en de Fryske literatuer op in heger peil te bringen. Mei as biedwurd &quot;Fryslân en de wrâld&quot; moast de Fryske literatuer in lykweardich plak besykje te krijen tusken de oare nasjonale literatueren. Guon fan de leden fan de Jongfryske Mienskip stribben nei Fryske autonomy, sa’t [[Eeltsje Boates Folkertsma]] yn 1930 skriuwde yn syn &quot;Selsbistjûr for Fryslân&quot;. Yn it ynterbellum waarden ek de [[Afûk]] en de [[Fryske Akademy]] oprjochte. 

As útwurking fan de [[beurskrach fan 1929]] wienen der ek yn Fryslân tûzenen minsken sûnder wurk. Yn de saneamde [[krisisjierren]] wie ien op de fjouwer minsken langer as in jier wurkleas.&lt;ref&gt;[http://www.entoen.nu/crisisjaren entoen.nu - crisisjaren] &lt;/ref&gt; It regear naam doe it beslút om de minsken sûnder wurk finansjeel te helpen. De saneamde ''steun'' wie krekt genôch om de hier fan te beteljen en ite te kinnen. Dêrfoar koenen de minsken wol twongen wurde en wurkje yn de wurkferskaffing. Foar de bou fan de [[Ofslútdyk]] tusken 1927 en 1932 waarden minsken út de wurkferskaffing ynset.
&lt;ref&gt;[http://www.schooltv.nl/vroegerenzo/?nr=2202065&amp;site=site_vroegerenzo&amp;item=2291578 school.tv] oer de wurkferskaffing&lt;/ref&gt; De grutte ekonomyske depresje hie syn hichtepunt yn 1936 en kaam mei it begjin fan de Twadde Wrâldkriich ta in ein. It regear like net sterk genôch om de krisis op te lossen, wat yn oare lannen in politike ferskowing betsjutte wêrby de minsken yn ferkiezingstiid uterst links of rjochts stimden. Fan alle provinsjes yn Nederlân hie de [[Nasjonaal-Sosjalistyske Beweging]] yn Fryslân it minste oantal sitten by de ferkiezings fan 1935, by de ferkiezings fan 1939 wie Fryslân de iennichste provinsje dêr't se hielendal gjin sit hellen.

== Twadde Wrâldkriich (1940-1945) ==
[[Ofbyld:Kornwerderzand20080831 013 kazemat.jpg|thumb|Kazemat by [[Koarnwertersân]] op de [[Ofslútdyk]].]]
De [[Twadde Wrâldkriich]] begûn mei de oarlochsferklearringen fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] yn [[1939]], nei de [[Dútske oanfal op Poalen]]. Yn de iere moarn fan 10 maaie 1940 foel it Dútske leger by syn operaasje ''Fall Gelb'' de [[Benelúks]] oan. Oer Nijeskâns, Emmen en Coevorden kamen 18.000 man Dútske soldaten opsetten de kant út fan de kop fan de [[Ofslútdyk]]. Nederlân kapitulearre fiif dagen nei de ynfal, wêrmei't de Dútske besetting fan Fryslân begûn.

=== Besettingsbestjoer ===
Mei de ynfal fan it Dútske leger yn Nederlân flechten de ministerried en de keninginne. It lânsbestjoer - regear en parlemint - waard fergongen troch in tal Dútske funksjonarissen (''Generalkommisare'') ûnder lieding fan in ''Reichskommisar'' Seyss-Inquart. Der kaam gjin nij amtlik apparaat; de ministearjes en de legere oerheden fan foar de kriich koenen ûnder it besettingsbestjoer bestean bliuwe. It bestjoer op provinsjaal nivo foel sa goed as wei. De Rykskommisaris hie syn fertsjinwurdigers (''Beauftragte'') yn de provinsjes. De fertsjinwurdiger fan Fryslân wie de East-Fries Ross. De oerheidstsjinst foar oarder en feilichheid waard ûnder de lânlike ''General Kommisar für das Sicherheitswesen'' yn twa dielen splitst; de ''Sicherheitspolizei'' (SIPO) yn unifoarm en ''Sicherheitsdienst'' (SD) yn boarger. It provinsjaal kantoarke foar de beide tsjinsten siet yn Ljouwert oan it Saailân. Foar de kontakten mei de pleatslike polysje soarge de ''Ordnungspolizei'', fanwege har unifoarm ''Grüne Polizei'' neamd. Foar it lânsbestjoer kaam der in Dútsk besettingsbestjoer. De legere oerheden bleaunen, útsein de provinsjes, yntakt. Yn 'e rin fan de tiid waarden de sittende boargemasters ferfongen troch NSB boargemasters. Fan it Dútske leger kamen ferskate lytsere ûnderdielen nei Fryslân. De Fleanbasis Ljouwert waard útboud ta in fleanbasis. Yn de earste oarlochsjierren wurkje party Friezen op de fleanbasis en krije in bêst lean.

=== Ideology ===
It grutte nije Dútslân moast in Germaansk ryk wurde, dat steaten mei ynwenners fan in minderweardich ras oerhearske en eksploitearre. De Friezen waarden as Germanen sjoen, en as Germanen eare. Fûl tsjinstanner fan dy ideology wie de Noard-Fries [[Jens Emil Mungard]]. De [[Fryske beweging]] yn de Twadde Wrâldkriich krige yn it earstoan alle romte fan de besetter om in plakje te sykjen yn it ramt fan de Nije Oarder. As fertsjinwurdigers fan de ''Reichskommisar'' beneamden hja yn Fryslân en Grinslân minsken út East-Fryslân. Op it mêd fan taal waarden troch de Dútsers ferskillende tasizzingen dien, om de Fryske beweging mar oan de Dútske kant te krijen. Foar de Dútsers wie dat frij simpel: hja koenen de bewegingsminsken fan foaroarlochske ynterfryske kontakten. Yn de simmer fan 1940 waard troch de bestjoeren fan de Fryske Selskippen in Trijemanskip beneamd om lieding te jaan oan de Fryske beweging. It bestie út [[Eeltsje Boates Folkertsma|E. B. Folkertsma]] foar it kristlike part fan de beweging, [[Jacob Kalma|J.J. Kalma]] foar it 'neutrale' en [[R.P. Sybesma]] foar it fassistyske. It Trijemanskip hold it út oant de jierwiksel 1940-41. Kalma en Folkertsma easken fan Sybesma dat er ophâlde moast fassistyske propaganda te meitsjen of oars op te stappen út it Trijemanskip. Sybesma keas foar it lêste. Yn East- en Noard-Fryslân besochten de Dútsers op oare manieren de Friezen oan har kant te krijen. Op 28 augustus 1944 joech [[Adolf Hitler]] it befel om by de Dútske Noardseekust lâns in ''Friesenwall'' te bouwen. In ferdigeningswurk mei tankfuorgen fan fiif meter breed en fjouwer meter djip, fersterke mei bunkers. Yn 1933 waard it boek 'Der Schimmelreiter' fan de Noard-Fryske nobelpriiswinner [[Theodor Storm]] ferfilme. Yn de film waard it Fries-wêzen idealisearre. Oan 'e oare kant ferbeaen de Dútsers it Noard-Frysk as ûnderwiistaal.

=== Kultuer ===
Yn gjin tiid hat de fraach nei Fryske boeken sa grut west as yn de besettingsjierren. Fan 1942 ôf wie foar hast elke publikaasje tastimming nedich fan de besetter en de skriuwer moast lid wêze fan de Kultuerkeamer. Guon Fryske skriuwers dienen dat. Yn septimber 1943 koe de Fryske [[Bibel]] ferskine. Printer Jongbloed te Ljouwert hie it papier al foar de oarloch ynslein. De hiele oplage fan 5.000 eksimplaren wie yn ien dei útferkocht. De Fryske tydskriften waarden yn 1942 ferbean; it Algemien Frysk Jongereinblêd krige earst yn 1944 in publikaasjeferbod. De auteurs dy't krekt foar de oarloch nei foaren kommen wiene yn it 'Boun fen Frysk-nasjonale Jongerein' waarden dêrtroch yn har driuw om harsels te uterjen opkeard. [[Fedde Schurer]] samle wurk fan jongere dichters foar it yllegale literêre tydskrift De Rattelwacht, mar dat koe net earder as yn de simmer fan 1945 ferspraat wurde.
 
=== Ferset ===
De [[Nasjonaal-Sosjalistyske Beweging]] (NSB) tocht te sintralistysk en de Ljouwerter NSB wie te stedsk. It [[Frysk Fassisten Front|Frysk Faksistefront]] en de [[Fryske Folkspartij (FFP)|Fryske Folkspartij]] wiene dêrfoaroer te Frysksinnich. Sa krige de NSB in relatyf leger persintaazje stimmen as yn oare provinsjes en wie Fryslân yn 1939 de iennichste provinsje sûnder in nasjonaal-sosjalist yn Provinsjale Steaten. Yn Noard-Fryslân wienen leden fan de [[Foriining for nationale Friiske]] iepentlik tsjin it nasjonaal-sosjalistyske rezjym. De grutte mearderheid fan de Noard-Fryske befolking en fan de East-Friezen seagen harsels as Dútske folksstam en stimden foar it begjin fan de kriich massaal foar de NSDAP. Hoewol't der net safolle stipe wie foar de nasjonaal-sosjalistyske polityk, wie der seker yn de begjinjierren gjin fûl ferset. [[Titus Brandsma]] wie ien fan lytse groep minsken dy't yn de begjinjierren fan de kriich tsjin de besetter wie. As fersetsaktiviteiten út de begjintiid kinne it sammeljen fan militêre ynformaasje neamd wurde en it útjaan fan yllegale kranten. Stadichoan ûntstie der in foarm fan ferset dat him rjochte op minsken dy't op de ien of oare manier te lijen hienen fan de besetting, lykas de eardere [[kommunisme|kommunisten]]. Yn de rin fan de jierren krigen fersetsgroepkes kontakt mei elkoar en ûntstiene der netwurken fan fersetsgroepen. Frijwat Joadske ûnderdûkers koenen mei dêrtroch in plak krije yn Westlauwersk-Fryslân. Yn de lêste faze fan de kriich, nei de [[D-Day|ynvaazje yn Frankryk]] (july 1944), kaam der in goed organisearre fersetsbeweging fan ’e grûn, dy’t sels in aktive rol spylje koe by de help oan de Kanadeeske befrijers yn april 1945. Op [[8&amp;nbsp;desimber]] [[1944]] fierde dat ferset de ferneamde [[Oerfal op it Hûs fan Bewar (Ljouwert)|oerfal op it Hûs fan Bewar yn Ljouwert]] út, wêrby't 51 [[fersetslju]] befrijd waarden sûnder dat der in skot lost waard. De Fryske fersetsgroepen kamen troch Britske droppings boppe Fryslân oan in wapenreau foar 3000 man. Op 13 april kaam de befrijing foar Wolvegea, Dokkum in dei dêrnei, Ljouwert waard frij op 15 april, Makkum op de 18e. De Dútske soldaten op de eilannen waarden sa't it like fergetten, op 12 juny waarden de lêste soldaten fan [[Skiermûntseach (eilân)|Skiermûntseach]] nei [[Wilhelmshaven]] brocht.

== Moderne tiid (1945-2000) ==
Nei de Twadde Wrâldkriich is Fryslân wer in provinsje fan Nederlân. Nei it ôfgean fan it Dútske legerbestjoer wurdt de bestjoerlike sitewaasje wer itselde as foar de Twadde Wrâldkriich. Dútslân wurdt yn ferskillende besettingssônes opdield; de Fryske gebieten yn Dútslân foelen tusken 1946-49 ûnder de [[Britske besettingssône yn Dútslân|Britske besettingssône]].

Yn de earste jierren nei de Twadde Wrâldkriich moast alles wer opboud wurde wat troch de oarloch ferneatige wie. Under oaren tsjerken, treinspoaren en gebouwen moasten wer makke wurde. Boppedat waarden der jonge militêren mei ienheden as it saneamde [[Bataljon Fryslân]] nei [[Nederlânsk-Ynje]] stjoerd om diel te nimmen oan de [[polisjonele aksjes]]. De doetiidske minister-presidint [[Willem Drees]] prate sels fan &quot;vier jaar nachtmerrie&quot; as er it oer de Yndonesyske ûnôfhinklikensoarloch fan 1945-1949 hie. Neist it weropbouwen fan Nederlân en de oarloch yn Yndoneezje wie minister-presidint Willem Drees ek ferantwurdlik foar de opbou fan de fersoargingssteat. Hy hat ferskillende oansetten jûn om sosjale wetjouwing te meitsjen. Hy sette him benammen yn foar minsken sûnder wurk, de âlderen en de min betelle arbeiders.

Nei de Twadde Wrâldkriich kaam de [[ruilferkaveling]] goed op gong. It proses om stikken boerelân byinoar te krijen wie al foar de Twadde Wrâldkriich begûn, mei de Ballumer Mieden op [[It Amelân]] as earste gebiet dat ruilferkavele waard. Yn de jierren 1953-1956 waarden fierders mei in eksperimint yn [[De Rottefalle]] ynsichten opdien dy’t fierders yn de rest fan Nederlân tapast wurde soene en dy’t laten ta in ferbreding fan it ramt dêr’t ruilferkavelingen stal yn krigen. Yn de twadde helte fan de tweintichste iuw kriget it hiele ruilferkavelingsproses syn beslach, en feroartet it oansjen fan it Fryske plattelân binnen tsientallen jierren gâns.&lt;ref&gt;De [[Kanon fan de Fryske skiednis]] oer de [www.11en30.nu/de-kanon-finsters/de-ruilferkaveling Ruilferkaveling]&lt;/ref&gt;

=== Kneppelfreed en de Fryske identiteit ===
[[Ofbyld:Fryske studint Kneppelfreed.jpg|thumb|Fryske studint wurdt op [[Kneppelfreed]] fêstnommen troch de polysje.]]
De Fryske beweging hat nei de Twadde Wrâldkriich syn grutste bloetiid. Sa waard yn 1946 it taboe op it Frysk sprekken yn de Steaten trochbrutsen en kamen der Frysksinnigen op wichtige posysjes yn bestjoer en parse.&lt;ref&gt;[[Kanon fan de Fryske skiednis]]: [http://www.11en30.nu/global/fri/artikel/60 Kneppelfreed]&lt;/ref&gt; Ferskate Friezen kamen op foar it brûken fan harren taal. Oarsom wienen der minsken dy't foarkomme moasten by de rjochter om't se Frysk skriuwden of Frysk praten. Dêr kaam hurde krityk op fan ûnder oaren de haadredakteur fan de Hearrenfeanster Koerier, [[Fedde Schurer]]. Troch syn hurde krityk moast hy ek by de rjochter foarkomme om't er de rjochterlike macht misledige hawwe soe. By it proses tsjin Schurer wie in grutte kliber folk gearkommen foar it rjochtsgebou yn Ljouwert. Ut de drokte en foaral de aksjes fan de polysje ûntstie der in opskuor. De dei fan it proses tsjin Schurer en it opskuor dat dêrby plakfûn waard bekend as [[Kneppelfreed]], in dei dy't fan grutte betsjutting west hat foar de rjochtlike status fan it Frysk. Yn 1955 wurde meartalige skoallen tastien en fan 1956 ôf mei der yn de rjochtseal Frysk brûkt wurde. It gefoel fan grutskens en selsstannigens yn 'e maatskippij fan nei de oarloch docht ek bliken út it troch de hiele Steaten oannommen Desintralisaasjerapport fan begjin 1951.

=== Ekonomyske oplibbing en sosjale feroaring ===
Yn 1955 wiene by it Grinslânske doarp Slochteren grutte foarrieden ierdgas ûntdutsen. Fjouwer jier letter waard dat feit bekend makke. Dêrmei wie in grutte en rike boarne fan ryksynkomsten bleatlein. Mar omdat it [[ierdgas]] eins haadsaaklik yn de grûn fan Grinslân en nei letter bliken die ek – mar dan minder as yn [[Grinslân]] – yn [[Fryslân]] en [[Drinte]] siet, waard it gas ûnderwerp fan politike en finansjele easken fan noardlike aksjegroepen, politike partijen en bestjoerders.&lt;ref&gt;Konsepttekst ‘canon’ Fryske skiednis, drs. K. Huisman, 23 feb. 2008 (sjoen op 20 feb. 2010)&lt;/ref&gt; De lobby foar it regionale ekonomyske belang yn it ramt fan de gasjilden feroare neat oan it belied fan [[De Haach]] oangeande it ierdgas. In politike organisaasje dy't him wol mei súkses foar it regionale belang ynsette is de [[Fryske Nasjonale Partij]] dy't yn 1961 oprjochten waard en letter yn ferskillende gemeenten koalysjes oangie. 

Fryslân is benammen nei de Twadde Wrâldkriich feroare fan in gewest dat foar it grutste part agrarysk wie yn in regio dêr’t noch mar in hiele lytse minderheid syn bestean yn de [[lânbou]] fynt. Yn 1920 wurke sawat 44% fan de Fryske beropsbefolking yn de agraryske sektor, yn 1995 noch mar sa’n 7%. Tagelyk mei dy ûntjouwing is it demografysk swiertepunt fan de provinsje ferskood fan it westen nei it easten. De Bouhoeke, de Lege Midden en de Greidhoeke hiene oan de ein fan de iuw minder wurkgelegenheid as yn 1930. Dêrfoaroer waard de Wâldhoeke as wen- en wurkgebiet fan hieltyd mear belang.&lt;ref&gt;De [[Kanon fan de Fryske skiednis]] oer de [http://www.11en30.nu/de-kanon-finsters/yndustrialisaasje Yndustrialisaasje]&lt;/ref&gt;

Mei troch it ierdgas yn Grinslân wurdt de ekonomyske sitewaasje yn Nederlân yn de sechtiger jierren better. De geunstige ekonomyske sitewaasje fan Dútslân yn de jierren fyftich en sechtich waard as ''Wirtschaftswunder'' omskreaun. Der wurde in protte nije huzen oplevere en de minsken hawwe wer jild foar lúkse produkten. Der ûntstean nije subkultueren lykas de [[flowerpower]] yn de lette sechtiger jierren. De jongerein wie kritysk oer it gesach en makke him los fan âlde gewoanten. De útfining fan de antykonsepsjepil befoardere de seksuele revolúsje. Seks en fuortplanting waarden tenei los fan elkoar besjoen, en oer it tema seks wie net langer mear in taboe. De ferbettere ekonomyske sitewaasje, it opkommen fan de subkultueren en de seksuele revolúsje late ta de yndividualisearring. Froulju krigen dêrtroch in gruttere frijheid, mei troch de bettere foarsjennings dy't in relative finansjele ûnôfhinklikens mooglik makken. 

=== Bestjoerlike feroaringen yn de oare Fryslannen ===
Yn de santiger jierren feroaret de bestjoerlike yndieling yn [[East-Fryslân]] en [[Noard-Fryslân]]. By in bestjoerlike weryndieling yn Sleeswyk-Holstein wurde op 26 april 1970 de trije bestjoerlike 'Landkreisen' Eiderstedt, Husum en Südtondern gearfoege yn it '[[Noardfryslân|Kreis Nordfriesland]]'. It greeflike East-Fryslân foel bestjoerlik ûnder it 'Regierungsbezirk Aurich', dat de stêd Emden en de hjoeddeiske Krite Auwerk, Lier en Wittmund omfieme. Yn 1978 waard dat Regierungsbezirk gearfoege mei it nije Regierungsbezirk Weser-Iems, dat yn 2004 opheft waard.

=== Tanimmende mobiliteit ===
Troch de tanimmende mobiliteit feroare de doarpsfunksje yn de twadde helte fan de 20e iuw gâns. It boek ''[[Hoe God verdween uit Jorwerd]]'' fan skriuwer [[Geert Mak]] omskriuwt dy feroarings nei de Twadde Wrâldkriich yn roman foarm. 

Ien fan de gruttere ynfrastrukturele feroaringen yn Fryslân nei de oarloch is it ferdwinen fan it [[skûtsje]] as it wichtichste transportmiddel. Yn 'e jierren fjirtich, fyftich en sechtich wurde rûnom yn Fryslân diken oanlein. Troch in bettere ynfrastruktuer koenen de minsken fierder fan hûs oan it wurk. De oanlis fan [[Autodyk|sneldiken]] of diken mei fjouwer rydstroken moast lykwols wachtsje, dy ynfrastrukturele projekten krigen earst yn 'e jierren tachtich en njoggentich har beslach.

Yn de jierren santich en tachtich wie der in trend dat minsken út de stêd wei in hûs sochten op it plattelân. Dêrtroch koe it wêze dat it ynwennertal fan Ljouwert sakke fan 88.668 ynwenners yn 1970 nei 84.689 ynwenners yn 1982.&lt;ref&gt;[http://www2.tresoar.nl/bs/Inwoners%20Friesland.pdf Tresoar] histoaryske ynwennertallen Fryske gemeente&lt;/ref&gt; Yn de tachtiger en njoggentiger jierren waarden grutte wenwiken by de doarpen boud, dy't troch tsjinstanners dêrfan 'grize skimmel' neamd waarden. Earst yn 'e jierren njoggentich liket de trend 'fan de stêd nei it plattelân' ôf te nimmen. By einsluten komt Ljouwert yn 1999 wer op in ynwennertal fan 88.762 minsken, sa'n 10.000 ynwenners mear as om 1950.

==Sjoch ek==
[[Ofbyld:Portal.svg|20 px]] '''[[Tema:Skiednis fan Fryslân]]''' – Wikipedy hat ek in temaside oer de Skiednis fan Fryslân
* [[Skiednis fan de Friezen]]
* [[Fryslân]]
* [[Fryslân yn de Midsiuwen]]
* [[Rjocht yn Fryslân]]
* [[Fryske Fjildslaggen]]
* [[Tiidline fan de Fryske skiednis]]

== Fierder lêze ==
=== Samle boarnen ===
*Bergsma, W.; ''Oer Fryske skiednis nei de midsiuwen''. Fryske Akademy, Ljouwert 1993. Akademy-nûmer 774. Stúdzje en Boarnemateriaal nûmer 16. 163 siden. 
*Karl-Peter Knööp; ''Quellen und Materialien zur nordfriesischen Geschichte''. Nordfriisk Instituut, Bräist (Noard-Fryslân) 1992, NF Akadeny-nûmer 113. ISBN 3-88007-192-6

=== Literatuer ===
*Douwe Kooistra en Harm Oldenhof; ''Fryslâns ferline''. Utjouwerij Afûk 2001, Ljouwert 2001, twadde printinge 2002, ISBN 90 6273598 3
*Franz Kurowski: ''Die Friesen. Das Volk am Meer''. Utjouwerij Türmer, Berg am Starnberger See 1984, ISBN 3-88199-356-8 
*[[Herre Halbertsma|Halbertsma, H]]; ''Frieslands oudheid''. Utjouwerij Matrijs, Utert 2000, twadde printinge 2001, ISBN 90-5345-167-6
*[[Fryske Rie]]/[[Afûk]]; ''De Fryslannen''. Utjouwerij Afûk, Ljouwert 2008, ISBN 978-90-6273-773-4
*[[Reitze Johannes Jonkman|Jonkman, R. J.]] en Arjen Versloot; ''Tusken talen''. Utjouwerij Fryslân, Ljouwert 2008, ISBN 978-90-6273-800-7
*[[Sjoerd van der Schaaf|f/d Schaaf, S]]; ''Skiednis fan de Fryske Biweging''. Fryske Akademy, Ljouwert 1977, ISBN 90-70010-51-8
*[[Kerst Huisman|Huisman, K]]; ''Friesland heeft zijn eigen verhaal''. Utjouwerij Bornmeer, Ljouwert 2008, ISBN 978-90-5615-152-2
*Harry Kunz, ''Heimat Nordfriesland: ein Kanon friesischer Kultur''. Utjouwerij Nordfriisk Instituut, Bräist/Bredstedt 2011, 192 siden, ISBN 978-3-88007-364-7

=== Skiednisrigen ===
*12 bannen yn de rige ''Ostfriesland im Schutze des Deiches''. Utjouwerij Schuster yn Lear
*6 bannen yn de rige ''Geschichte Nordfrieslands''. Utjouwerij Nordfriisk Instituut, Bräist/Bredstedt 2009, ISBN 978-3-88007-358-6

== Keppelings om utens ==
* [http://www.11en30.nu/ Kanon fan de Fryske skiednis]
* [http://www.tresoar.nl/ Tresoar - histoarysk en letterkundich sintrum]
* [http://www.fryskerfskip.nl/ Frysk Erfskip webside]
* {{en}} [http://www.boudicca.de/frisian1.htm History of the Frisian folk]

{{commonscat|History of Friesland}}

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Topside}}

[[Kategory:Skiednis fan Fryslân| ]]</text>
      <sha1>kvj4c6yt2dksz310iw5cysjnf3jsf9i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Romeinen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>444</id>
    <revision>
      <id>1083940</id>
      <parentid>1078134</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:44:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1415" xml:space="preserve">{{Oar|de Romeinen as etnyske groep|Romeinen (betsjuttingsside)}}
De '''Romeinen''' wienen in folk dat libbe yn [[Itaalje]], sawat yn it milennium om [[Jezus Kristus|Kristus]] hinne. Oan it begjin fan ús jiertelling hawwe se in [[Romeinske Ryk|keizerryk]] opboud dat de hiele [[Middellânske See]] en grutte parten fan [[Europa]] omfieme hat.

Yn dy tiid hawwe se ek de Friezen moete, en yn dy tiid, doe't de [[Limes|grins]] fan harren ryk by de [[Ryn]] lâns rûn, hawwe de súdlikste stammen, dy't troch de Romeinen [[Frisiavones]] neamd waarden, part fan it Romeinske ryk west. De Romeinen hawwe ek in part fan [[Grut-Brittanje (eilân)|Grut-Brittanje]] behearske, en guon fan de Frisiavones hawwe yn harren tsjinst dêr ek west.

De Romeinen hawwe ek de noardlikere Friezen, dy't se [[Frisii]] neamden, betwongen, mar se hawwe harren gjin fêst part fan it ryk makke. Se hienen, sa't liket, net sa folle op mei in gebiet dat, sa't sy it seagen, twa kear deis lân en twa kear deis see waard.

Yn de [[3e iuw]] binne de Romeinen hieltyd mear gebiet kwytrekke, oant it lêste stik [[476]] troch de [[Germanen]] oerweldige is.

==Sjoch ek==
* [[Romeinske Ryk]]
* [[Romeinske keizers]]
* [[Romeinske leger]] 
* [[Romeinske mytology]]

[[Kategory:Romeinen| ]]
[[Kategory:Romeinske Republyk]]
[[Kategory:Romeinske Ryk]]
[[Kategory:Skiednis fan Rome]]
[[Kategory:Etnyske groep yn de Aldheid]]
[[Kategory:Italysk folk]]</text>
      <sha1>k96r7ad9csoboo72e8bqfx9prqv178y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tom Stoppard</title>
    <ns>0</ns>
    <id>456</id>
    <revision>
      <id>1083943</id>
      <parentid>1001745</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:46:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3091" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Tom Stoppard 1.jpg|thumb|300px|''Tom Stoppard op de premiêre fan &quot;The Coast of Utopia&quot; yn Ruslân'']]

'''Tom Stoppard''' ([[Zlin]], 3 july 1937) is in [[Feriene Keninkryk|Britsk]]-[[Joaden|Joadsk]] [[toanielskriuwer]], [[senarioskriuwer]], [[harkspul]]skriuwer en [[sjoernalist]], dy't op [[3 july]] [[1937]] yn it [[Tsjechje|Tsjechyske]] [[Zlin]] berne waard as '''Tomas Straussler'''. Oan 'e foarjûn fan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] bedarre er mei syn âldelju yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] koloanje [[Singapoer]]. Dêrwei flechten hja nei [[Yndia]], doe't Singapoer oanfallen waard troch it [[Japan|Japanske]] leger, mar syn heit oerlibbe de flecht net. Syn mem wertroude letter de Britske majoar Kenneth Stoppard, wêr't Tom de namme fan oannaam hat.

Stoppard's meast bekende wurk oant no ta is ''Rosencrantz and Guildenstern are Dead'', in komeedzje wêryn hy twa lytse karakters út ''[[Hamlet]]'' fan [[William Shakespeare]] nimt, en se yn 'e haadrol pleatst. Yn de wrâld hâlde se lykwols deselfde lytse rol as yn it orizjinele stik. Omkeard krijt Hamlet yn dit stik in lytse rol tawiisd. Yn 'e kantline fan it bekende ferhaal ferdogge de twa harren tiid mei lytse wurdspultsjes en it hoe-en-wat fan harren sitewaasje. It stik docht sterk tinken oan it absurdistyske [[En attendant Godot]] fan [[Samuel Beckett]].

Oare bekende stikken fan Stoppard binne ''Travesties'', in parody op ''The Importance of Being Earnest'' fan [[Oscar Wilde]], en ''The Real Thing''. Stoppard waard foar alle fan dizze trije stikken in [[Tony Award]] takend.

Yn [[1998]] skreau Tom Stoppard tegearre mei [[Marc Norman]] it skript foar de film ''Shakespeare in love'', dêr't se yn [[1999]] in [[Academy Award]] foar krigen. In troch [[Jan Schotanus]] makke [[Frysk|Fryske]] toaniel-bewurking fan dizze film waard yn [[2003]] ûnder de titel ''Ik wol spylje'' opfierd yn [[Iepenloftspul Jorwert|Jorwert]].

== Keppelings om utens ==
*(en) [http://www.faber.co.uk/author_detail.html?auid=1926 Tom Stoppard oo de Faber and Faber webside]
*(en) [http://entertainment.timesonline.co.uk/article/0,,14933-2214726,00.html ''The Times'' Ynterview (11/06/2006)]
*(en) [http://www.nytimes.com/2006/11/26/magazine/26stoppard.html?_r=1&amp;fta=y&amp;oref=slogin ''New York Times Magazine'' artikel, 11/26/06]
*(en) [http://www.americantheatrewing.org/downstagecenter/detail/tom_stoppard Tom Stoppard ''Downstage Center'' ynterview] by American Theatre Wing, jannewaris 2008

{{DEFAULTSORT:Stoppard, Tom}}
[[Kategory:Tsjechysk toanielskriuwer]]
[[Kategory:Tsjechysk senarioskriuwer]]
[[Kategory:Tsjechysk harkspulskriuwer]]
[[Kategory:Tsjechysk sjoernalist]]
[[Kategory:Ingelsk toanielskriuwer]]
[[Kategory:Ingelsk senarioskriuwer]]
[[Kategory:Ingelsk harkspulskriuwer]]
[[Kategory:Ingelsk sjoernalist]]
[[Kategory:Oscar-winner]]
[[Kategory:Tony-winner]]
[[Kategory:Golden Globe-winner]]
[[Kategory:Moravysk persoan]]
[[Kategory:Tsjechysk persoan fan Joadsk komôf]]
[[Kategory:Ingelsk persoan fan Joadsk komôf]]
[[Kategory:Ingelsk persoan fan Tsjechysk-Joadsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1937]]</text>
      <sha1>2gnw2wkwa2bval9xasw1fblegg7k1oc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1920</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459</id>
    <revision>
      <id>1083806</id>
      <parentid>1076355</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:08:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16097" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Skankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;novimber
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>bsdfpzmu16pcgi5ge50hrkc9368mjsc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083828</id>
      <parentid>1083806</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T19:02:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */ - tikfl.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16097" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;novimber
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>kl85klob5tvfzizpva4qh8i10xu75h9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>12 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>461</id>
    <revision>
      <id>1083889</id>
      <parentid>1076810</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:32:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +3</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2870" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei|[[Alde Maaie]]}}
== Foarfallen ==
* [[1420]] - Yn de [[Slach oan de Paelesleat]] tusken [[Alliearden (Grutte Fryske Oarloch)|Alliearden]] en [[Skieringers]] sneuvelje in pear hûndert man.
* [[1797]] - Nei in [[ultimatum]] dêrta jout de [[Republyk Feneesje]] him [[oerjefte sûnder betingsten|sûnder betingsten]] oer oan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] fan [[Napoleon]].
* [[1940]] - De [[Slach om de Ofslútdyk]] begjint (duorret oant mei [[14 maaie]]).

== Berne ==
* [[1496]] - kening [[Gustaaf I fan Sweden]] († [[1560]])
* [[1745]] - [[Jens Juel]], Deensk keunstskilder († [[1802]])
* [[1820]] - [[Florence Nightingale]], Ingelsk ferpleechster († [[1910]])
* [[1873]] - [[Simon Maris]], Nederlânsk keunstskilder († [[1935]])
* [[1895]] - [[Jiddu Krishnamurti]], Yndiaask filosoof en goeroe († [[1986]])
* [[1906]] - [[Jant Visser-Bakker]], Frysk skriuwster en oersetster († [[1992]])
* [[1907]] - [[Katharine Hepburn]], Amerikaansk aktrise († [[2003]])
* [[1910]] - [[Jo Daan]], Nederlânsk taalkundige († [[2006]])
* [[1910]] - [[Johan Ferrier]], presidint fan [[Suriname]] († [[2010]])
* [[1912]] - [[Marten Klasema]], Frysk atleet en amtner († [[1974]])
* [[1914]] - [[Bertus Aafjes]] (Jan Oranje), Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1993]])
* [[1921]] - [[Ton van Duinhoven]], Nederlânsk sjoernalist, akteur en tekstskriuwer († [[2010]])
* [[1942]] - [[Michel Fugain]], Frânsk sjonger en komponist
* [[1946]] - [[Daniel Libeskind]], Amerikaansk arsjitekt 
* [[1977]] - [[Annechien Steenhuizen]], Nederlânsk nijslêzeresse

== Ferstoarn ==
* [[1182]] - kening [[Waldemar I fan Denemark]] (* [[1131]])
* [[1594]] - [[Remigius Driutius]], earste biskop fan Ljouwert (* [[1519]])
* [[1699]] - [[Lucas Achtschellinck]], Flaamsk lânskipsskilder (* [[1626]])
* [[1808]] - [[Ype Staak]], Frysk glêsskilder, boumaster en boargemaster (* [[1717]])
* [[1902]] - [[Dirk Jelles Troelstra]], Frysk dichter (* [[1870]])
* [[1930]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter (* [[1860]])
* [[1938]] - [[Frank B. Linderman]], Amerikaansk folkekundige en politikus (* [[1869]])
* [[1970]] - [[Nelly Sachs]], Dútsk skriuwster (* [[1891]])
* [[2008]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster (* [[1910]])
* 2008 - [[Robert Rauschenberg]], Amerikaansk keunstner (* [[1925]])
* 2008 - [[Jan Sipkema]], Frysk sportbestjoerder, âld-foarsitter fan de Feriening De Fryske Alve Stêden (* [[1933]])
* [[2010]] - [[Jo van Nunen]], Nederlânsk yngenieur en heechlearaar logistyk (* [[1945]])
* [[2012]] - [[Jan Bens]], Nederlânsk fuotbaltrener (* [[1921]])
* [[2016]] - [[Dirk Jan Henstra]], Nederlânsk ekonomysk histoarikus (* [[1927]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|12]]</text>
      <sha1>j1pkr0bpyqow1t98jh6c8ga1s8pwt1f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>462</id>
    <revision>
      <id>1083944</id>
      <parentid>1077814</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:47:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6874" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei|[[Nijjiersdei]]}}
== Foarfallen ==
* [[45 f.Kr.]] - De [[Juliaanske kalinder]] wurdt ynfierd. 
* [[1801]] - De earste [[planetoïde]], [[Ceres]] wurdt ûntdutsen.
* [[1901]] - De 5 [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje]]s op it [[Austraalje (lân)|Australyske]] fêstelân wurde mei [[Tasmaanje]] gearfoege ta it [[Mienebêst Austraalje]], dat [[selsbestjoer]] kriget binnen it [[Britske Ryk]].
* [[1973]] - [[Denemark]], [[Ierlân]] en it [[Feriene Keninkryk]] wurde lid fan de Europeeske Mienskip.
* [[1981]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan de Europeeske Mienskip.
* [[1984]] - Yn [[Fryslân]] wurdt in yngeande [[gemeentlike weryndieling]] útfierd. Hjirby wurde de [[gemeente (bestjoer)|gemeenten]] [[Baarderadiel]], [[Barradiel]], [[Doanjewerstâl]], [[Dokkum (gemeente)|Dokkum]], [[Drylts (gemeente)|Drylts]], [[East-Dongeradiel]], [[Frjentsjer (gemeente)|Frjentsjer]], (âld) [[Frjentsjerteradiel (1851-1984)|Frjentsjerteradiel]], [[Gaasterlân (gemeente)|Gaasterlân]], [[Haskerlân]], [[Hylpen (gemeente)|Hylpen]], [[Himmelumer Aldefurd]], [[Hinnaarderadiel]], [[Idaerderadiel]], [[Raerderhim]], [[Sleat (gemeente)|Sleat]], [[Starum (gemeente)|Starum]], [[Utingeradiel]], [[Warkum (gemeente)|Warkum]], [[West-Dongeradiel]] en (âld) [[Wymbritseradiel (1851-1984)|Wymbritseradiel]] opheft. Dêr komme de nije gemeenten [[Boarnsterhim]], [[Dongeradiel]], (nij) [[Frjentsjerteradiel (1984-2018)|Frjentsjerteradiel]], [[Gaasterlân-Sleat]], [[Littenseradiel]], [[Nijefurd]], [[Skarsterlân]] en (nij) [[Wymbritseradiel (1984-2011)|Wymbritseradiel]] foar yn 't plak. Ek de besteande gemeenten [[It Bilt]], [[Dantumadiel]], [[Ferwerderadiel]], [[Harns (gemeente)|Harns]], [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]], [[Lemsterlân]], [[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]], [[Ljouwerteradiel]], [[Smellingerlân]], [[Snits (gemeente)|Snits]], [[Tytsjerksteradiel]] en [[Wûnseradiel]] ûndergeane grinskorreksjes. Allinnich [[Achtkarspelen]], [[It Amelân]], [[Boalsert (gemeente)|Boalsert]], [[Eaststellingwerf]], [[Flylân]], [[Kollumerlân]], [[Menameradiel]], [[Opsterlân]], [[Skiermûntseach (eilân)|Skiermûntseach]], [[Skylge]] en [[Weststellingwerf]] bliuwe folslein ûnoanroerd troch de weryndieling.
* [[1986]] - [[Spanje]] en [[Portugal]] wurde lid fan de Europeeske Mienskip.
* [[1986]] - [[Flevolân]] wurdt de 12e provinsje fan Nederlân.
* [[1986]] - [[Arûba]] skiedt him ôf fan de [[Nederlânske Antillen]] en giet fierder as in autonoom lân yn it [[Keninkryk der Nederlannen]].
* [[1995]] - De [[Wrâldhannelsorganisaasje]] wurdt stifte.
* [[1995]] - [[Eastenryk]], [[Finlân]] en [[Sweden]] wurde lid fan de [[Europeeske Uny]].
* [[1997]] - De offisjele namme fan de provinsje [[Fryslân]] wurdt troch de [[Provinsjale Steaten fan Fryslân]] feroare fan ''Friesland'' nei ''Fryslân''.
* [[2001]] - By in [[kafeebrân yn Foalendam|brân yn in kafee]] yn [[Foalendam]] ferstjerre fjirtsjin minsken.
* [[2002]] - Yn [[Belgje]], [[Dútslân]], [[Eastenryk]], [[Finlân]], [[Frankryk]], [[Grikelân]], [[Ierlân]], [[Itaalje]], [[Lúksemboarch (lân)|Lúksemboarch]], [[Nederlân]], [[Portegal]] en [[Spanje]] wurdt de [[Euro]] as wettich betelmiddel ynfierd.
* [[2007]] - [[Bulgarije]] en [[Roemeenje]] komme by de [[Jeropeeske Uny]].
* [[2007]] - [[Sloveenje]] nimt de [[Euro]] as wettich betelmiddel.
* [[2008]] - [[Malta]] en [[Syprus]] nimme de [[euro]] as wettich betelmiddel.
* [[2009]] - [[Slowakije]] nimt de [[euro]] as wettich betelmiddel.
* [[2009]] - Yn de [[Jeropeeske Uny]] wurdt it [[metryk stelsel]] ynfierd.
* [[2009]] - Yn [[Dantumadiel]] wurde alle strjittenammen [[Frysk]]talich.
* [[2011]] - Yn 'e [[Súdwesthoeke]] fan [[Fryslân]] fynt in yngeande [[gemeentlike weryndieling]] plak. De gemeenten [[Boalsert (gemeente)|Boalsert]], [[Nijefurd]], [[Snits (gemeente)|Snits]], [[Wymbritseradiel (1984-2011)|Wymbritseradiel]] en [[Wûnseradiel]] wurde dêrby feriene ta de nije gemeente [[Súdwest-Fryslân]].
* [[2011]] - [[Estlân]] komt by de [[Eurosône]].
* [[2011]] - [[Bonêre]], [[Saba]] en [[Sint Eustaasjes]] nimme de [[Amerikaanske dollar]] as wettich betelmiddel.
* [[2014]] - By in [[gemeentlike weryndieling]] yn [[Fryslân]] wurde de gemeenten [[Gaasterlân-Sleat]], [[Lemsterlân]] en [[Skarsterlân]] gearfoege ta de nije gemeente [[De Fryske Marren]]. Tagelyk wurdt ek de gemeente [[Boarnsterhim]] opheft; it grûngebiet dêrfan wurdt ferdield ûnder [[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]], [[Súdwest-Fryslân]], [[It Hearrenfean (gemeente)|It Hearrenfean]] en [[De Fryske Marren]].
* [[2014]] - [[Letlân]] nimt de [[euro]] as wettich betelmiddel.
* [[2015]] - [[Litouwen]] nimt de [[euro]] as wettich betelmiddel.

== Berne ==
* [[1431]] - paus [[Aleksander VI (paus|Aleksander VI]] († [[1503]])
* [[1774]] - [[André Marie Constant Duméril]], Frânsk biolooch en anatoom († [[1860]])
* [[1834]] - [[Gerrit Vlaskamp]], Frysk túnarsjitekt († [[1906]])
* [[1863]] - [[Pierre de Coubertin]], Frânsk sportbestjoerder, stifter fan de moderne [[Olympyske spullen]] († [[1937]])
* [[1878]] - [[Edwin Franko Goldman]], Amerikaansk komponist, dirigint en kornettist († [[1956]])
* [[1879]] - [[E.M. Forster]], Ingelsk romanskriuwer († [[1970]])
* [[1881]] - [[Carry van Bruggen]], Nederlânsk skriuwster († [[1932]])
* [[1919]] - [[J.D. Salinger]], Amerikaansk skriuwer († [[2010]])
* [[1946]] - [[Rick Hurst]], Amerikaansk akteur
* [[1947]] - [[Klaas Hendrikse]], Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[1951]] - [[Hossein Hamadani]], Iraansk generaal († [[2015]])
* [[1956]] - [[Christine Lagarde]], Frânsk politika
* [[1965]] - [[Elizabeth Haydon]], Amerikaansk skriuwster
* [[1969]] - [[Christi Paul]], Amerikaansk ferslachjouster, nijslêzeresse en sjongster
* [[1971]] - [[Alina Cho]], Amerikaansk ferslachjouster en nijslêzeresse
* [[1980]] - [[Ariana (pornografysk aktrise)|Ariana]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1988]] - [[Nelufar Hedayat]], Ingelsk sjoernaliste en dokumintêremakster
* [[1992]] - [[Anna-Jet Leyenaar]], Frysk fierljepster

== Ferstoarn ==
* [[1894]] - [[Heinrich Hertz]], Dútsk natuerkundige (* [[1857]])
* [[1968]] - [[Eeltsje Boates Folkertsma]], Frysk skriuwer en bibeloersetter (* [[1893]])
* [[1972]] - [[Bé Nijenhuis]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1914]])
* [[2010]] - [[Jaap de Vries]], Frysk yllustrator en skriuwer (* [[1961]])
* [[2014]] - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk skriuwer, lietsjeskriuwer en sjoernalist (* [[1928]])
* 2014 - [[Josep Seguer]], Spaansk fuotballer (* [[1923]])
* [[2016]] - [[Annie de Reuver]], Nederlânsk sjongster (* [[1917]])
* 2016 - [[Sytse ten Hoeve]], Frysk tsjerkekenner, skied- en geakundige en museumdirekteur (* [[1945]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|01]]</text>
      <sha1>82bksu9qo3a9ptqcbnzhtzpopzazr5j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>William Shakespeare</title>
    <ns>0</ns>
    <id>472</id>
    <revision>
      <id>1083947</id>
      <parentid>1055678</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:48:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20413" xml:space="preserve">{{Ynfoboks skriuwer
| ôfbylding             = Hw-shakespeare.png
| ôfbyldingstekst       = W. Shakepeare, gravuere fan [[Martin Droeshout]]
| ôfbyldingsbreedte     = 220px
| oar pseudonym         = 
| echte namme           = William Shakespeare 
| nasjonaliteit         = [[File:Flag of England.svg|20px]] [[Ingelân|Ingelsk]]
| berne                 = [[26 april]] [[1564]] &lt;small&gt;(doopt)&lt;/small&gt;
| berteplak             = [[Stratford-upon-Avon]] ([[Ingelân]])
| stoarn                = [[23 april]] [[1616]]
| stjerplak             = [[Stratford-upon-Avon]] ([[Ingelân]])
| etnisiteit            = [[File:Flag of England.svg|20px]] [[Ingelsen|Ingelsk]]
| taal                  = [[Ingelsk]]
| sjenre                = [[toanielstik|toaniel]], [[poëzij]]
| perioade              = [[Elizabetaanske Tiid]]
| streaming             = 
| tema's                = 
| bekendste wurk(en)    = ''[[Hamlet]]'' &lt;br&gt;''[[Kening Lear]]'' &lt;br&gt;''[[Macbeth]]'' &lt;br&gt;''[[Otello]]'' &lt;br&gt;''[[Romeo en Julia]]''
| útjouwer              = 
| prizen                = 
| jierren aktyf         = [[1585]] – [[1610]]
| webside               = [http://www.shakespeare.org.uk www.shakespeare.org.uk]
}}
'''William Shakespeare''' ([[Stratford-upon-Avon]], doopt [[26 april]] [[1564]] – dêre, [[23 april]] [[1616]]) wie in [[Ingelân|Ingelsk]] [[toanielskriuwer]], [[dichter]] en [[akteur]], dy't rûnom beskôge wurdt as de grutste skriuwer út 'e [[Ingelsk]]e [[literatuer]], net inkeld fan syn eigen [[Elizabetaanske Tiid]], mar fan alle tiden. Hy wurdt gauris Ingelâns nasjonale dichter neamd, en de &quot;[[Bard]] fan Avon&quot;. Syn oeuvre, dat bestiet út 38 (oerlevere) [[toanielstik]]ken (guon yn gearwurking mei oare skriuwers), 154 [[sonnet]]ten en 4 oare [[gedicht]]en, hat yn it ferline oer de hiele wrâld in ûnbidige ynfloed útoefene op 'e literatuer fan oare talen, en docht dat ek hjoed de dei noch altiten. As toanielskriuwer skoep Shakespeare net allinnich krêftige [[trageedzje]]s, lykas ''[[Hamlet]]'', ''[[Kening Lear]]'', ''[[Macbeth]]'' en ''[[Otello]]'', mar ek guon fan 'e meast oansteklike [[komeedzje]]s dy't ea ferskynd binne, lykas ''[[Folle Spul om Neat]]'', ''[[Leafde's Lêst Net Leanne]]'' en ''[[Trijekeningejûn]]''. Syn stikken binne oerset yn frijwol eltse wichtige taal, en wurde mear opfierd as dy fan lykfol hokker oar toanielskriuwer. As dichter lei it yn Shakespeare syn jefte om boppe it ferheljende út te stekken, en sa it goed en kwea fan 'e minsklike natuer te beskriuwen. Sadwaande wurde guon fan syn gedichten op harsels al sjoen as hichtepunten fan 'e [[Ingelske literatuer]]. Nei alle gedachten hat Shakespeare syn measte wurk skreaun tusken [[1585]] en [[1610]], al binne de krekte datearrings en gronology fan syn toanielstikken, noch syn gedichten persiis bekend.

== Libben ==
[[Ofbyld:Birthplace of Shakespeare.jpg|left|thumb|Shakespeare syn ûndersteld bertehûs.]] 

=== Iere Jierren ===
William Shakespeare waard yn [[1564]] berne yn [[Stratford-upon-Avon]], yn it greefskip [[Warwickshire]], yn súdwestlik Ingelân, as de soan fan 'e moffemakker, wolkeapman en [[wethâlder]] [[John Shakespeare]] (±[[1531]]-[[1601]]), en fan dy syn frou [[Mary Arden]] (±[[1537]]-[[1608]]), dy't út in âld foaroansteand laach skaaide. Shakespeare waard doopt op [[26 april]], en hoewol't syn eigentlike bertedatum ûnbekend is, giet men der gauris fan út dat er op [[23 april]] 1564 te wrâld kommen is. Dy datum, dy't berêst op in flater fan in [[achttjinde iuw|achttjinde-iuwsk]] wittenskipper, sprekt Shakespeare syn biografen tige oan, mei't de grutte toanielskriuwer ek op 23 april stoarn is. Shakespeare groeide op as it trêde bern en de âldste soan yn in gesin mei acht bern. Hoewol't der frijwol neat oer syn bernetiid en jonkheid bekend is, bestiet der ûnder syn biografen in konsensus dat er foar 't neist lêzen en skriuwen learde op 'e ''King's New School'' yn Stratford, in frije skoalle dy't yn [[1553]] oprjochte wie.

Ein novimber [[1582]], doe't er achttjin jier wie, troude Shakespeare mei de doe 26- of 27-jierrige [[Anne Hathaway (Shakespeare)|Anne Hathaway]] ([[1555]]/[[1556]]-[[1623]]). Dy hie doe al wetter yn 'e kelder, en harren dochter [[Susanna Shakespeare|Susanna]] ([[1583]]-[[1649]]) waard seis moanne nei de brulloft berne. Oardel jier letter kamen harren oare beide bern te wrâld, de [[mearling|twilling]] [[Hamnet Shakespeare|Hamnet]] ([[1585]]-[[1596]]) en [[Judith Shakespeare|Judith]] ([[1585]]-[[1662]]). Hamnet soe mar alve jier wurde; hy stoar yn [[1596]] ûnder in útbraak fan 'e [[bûdepest]] yn Stratford. De fraach oft en sa ja, hoe't it ferstjerren fan syn soan Shakespeare syn wurk beynfloede hat, binne hiele boeken oer fol skreaun.
[[Ofbyld:Globe theatre london.jpg|right|thumb|250px|It rekonstruëarre ''Globe Theatre'', te [[Londen]].]] 

Nei de berte fan 'e twilling liket Shakespeare oant syn ferskinen yn literêre rûnten te [[Londen]], yn [[1592]], yn 'e skiednis frijwol gjin spoaren neilitten te hawwen, útsein in rjochtsaak út [[1588]] dêr't er op 'e iene of oare manear yn behelle wie, mei't syn namme yn 'e argyfstikken foarkomt. [[Histoarikus|Histoarisy]] neame de snuorje tusken [[1585]] en [[1592]] wol &quot;Shakepeare syn ferlerne jierren&quot;. Guon biografen besykje dy leechte op te foljen mei apokrife teltsjes dêr't nei alle gedachten neat fan oan is. Sa soe Shakespeare Stratford ûntflechte wêze om te ûntkommen oan syn berjochting foar it [[streupen]] fan guon [[hart]]en op it lân fan 'e Stratforder jonker [[Thomas Lucy]]. Ek soe Shakespeare letter wraak nommen hawwe op Lucy troch in skabeljeuze ballade oer de man te skriuwen. In trêde ferhaal dat wierskynlik út 'e [[achttjinde iuw]] datearret, is dat Shakespeare syn toanielkarriêre begûn wêze soe as fersoarger fan 'e [[hynder]]s fan 'e rike Londenske teäterbesikers.

=== Toanielkarriêre yn Londen ===
It is net bekend wannear't Shakespeare nei Londen ta ferfear of wannear't er toanielstikken begûn te skriuwen, mar út histoaryske dokuminten docht bliken dat ferskate fan syn stikken yn [[1592]] opfierd waarden. Hy wie doe boppedat al bekendernôch om troch syn kollega-toanielskriuwer [[Robert Greene (toanielskriuwer)|Robert Greene]] foar gek set te wurden yn dy syn ''Groats-Worth of Wit''. Yn [[1594]], doe't de ''[[Lord Chamberlain's Men]]'' oprjochte waarden, kocht Shakespeare in oandiel yn dat toanielselskip, en fan dy tiid ôf waarden syn stikken inkeld noch troch de ''Lord Chamberlain's Men'' opfierd. Meitiid ûntjoech dat selskip him ta ien fan 'e meast foaroansteande fan Ingelân, en nei it ferstjerren fan keninginne [[Elizabeth I fan Ingelân|Elizabeth I]], yn [[1603]], krige it de nije kening [[Jakobus I fan Ingelân|Jakobus I]] ta patroan, sadat de namme feroare waard ta de ''[[King's Men]]''.
[[File:Johannes Spyksma-Hamlet, Prins fan Denemarken.jpg|left|thumb|200px|De bewurking út [[2014]] troch Johannes Spyksma, fan [[Teatse Holtrop]] syn [[oersetting]] fan ''[[Hamlet]]'' yn it [[Frysk]], út [[1925]].]]

Shakespeare woeks út ta in ferneamd skriuwer en akteur, dy't net inkeld mei-eigner fan syn toanielselskip wie, mar ek fan it nij boude ''[[Globe Theatre]]'' ([[1599]]), oan 'e súdkant fan 'e [[Teems]], wylst er yn [[1608]] mei de oare leden fan 'e ''King's Men'' boppedat it ''[[Blackfriars Theatre]]'' oernaam. Dokuminten wêryn't Shakespeare syn oankeapen fan ûnreplik guod fêstlein binne, litte sjen dat syn súkses him ta in ryk man makke hie. Sa kocht er yn [[1597]] it op ien nei grutste hûs fan Stratford, dat fan ''New Place'' hiet en dat sûnt ûnskiedber mei him ferbûn is. Tsjin [[1598]] wied er sa bekend wurden dat [[útjouwer]]s syn namme begûnen te fermelden op 'e foarsiden fan printingen fan syn toanielstikken (de namme fan 'e skriuwer waard doedestiden yn 'e regel weilitten).

Shakespeare ferdielde syn tiid tusken Londen en Stratford-upon-Avon, en fan it ferhaal dat hy en syn frou faninoar ferfrjemde rekken (of dat er hat nea lije mocht hie en inkeld mei har troud wie om't er in bern by har oanset hie) is wierskynlik neat fan oan. Yn Londen hold Shakespeare yn [[1596]] ta yn 'e parochy St. Helen's, yn [[Bishopsgate]]. Yn [[1599]] ferhuze er oer de rivier nei [[Southwark]], wierskynlik om tichter by it ''Globe Theatre'' te wenjen. Tsjin [[1604]] wenne er wer benoarden de Teems, yn in djoere wyk deunby de [[Sint-Pauluskatedraal (Londen)|Sint-Pauluskatedraal]].

=== Lettere jierren en ferstjerren ===
Men is fan tinken dat Shakespeare syn karriêre as akteur (benammentlik fan byrollen) om [[1605]] hinne op syn ein rûn. Neffens de tradysje joech er om [[1611]] hinne ek syn karriêre as toanielskriuwer deroan, en loek er him werom yn syn wente yn Stratford. It is net alhiel wis oft it wol krekt sa gien is, mar by brekme oan bewiis fan it tsjindiel wurdt it faak foar wier oannommen. It docht yn dit ferbân ta de saak om te fernijen dat de skouboargen fan Londen gauris sletten waarden as der wer in útbraak fan 'e [[pest]] wie; tusken maaie [[1603]] en febrewaris [[1610]] bedroegen de slutings mei-inoar mar leafst 60 moannen. Dat betsjutte fansels dat der faak gjin wurk wie foar akteurs en toanielskriuwers, en sûnder wurk gjin ynkommen, dat it wie alhiel net ûngewoan foar lju út 'e toanielwrâld om op te hâlden of oar wurk te sykjen. Yn elts gefal skreau Shakespeare nei [[1610]] minder as foarhinne. Syn lêste trije stikken wiene gearwurkings mei in oare skriuwer, wierskynlik [[John Fletcher (toanielskriuwer)|John Fletcher]], en gjin inkeld wurk fan him kin datearre wurde nei [[1613]]. 

[[Ofbyld:Shakespeare grave -Stratford-upon-Avon -3June2007.jpg|right|thumb|250px|Shakespeare syn grêf, yn 'e Tsjerke fan de Hillige Trije-ienheid te [[Stratford-upon-Avon]].]] 
Shakespeare kaam op [[23 april]] [[1616]] te ferstjerren. Hy wie doe 52 jier. De deadsoarsaak is ûnbekend. Hy waard twa dagen letter begroeven yn 'e Tsjerke fan de Hillige Trije-ienheid te Stratford-upon-Avon. Frijwol al syn besittings hied er fermakke oan syn âldste dochter [[Susanna Shakespeare|Susanna]] en har man John Hall. De reden dat syn jongste dochter [[Judith Shakespeare|Judith]] neat krige, wie foar 't neist om't Shakespeare har man Thomas Quiney, dy't in liddichgonger wie, net mei syn beërf fertroude. Oan syn frou [[Anne Hathaway (Shakespeare)|Anne Hathaway]] liet Shakespeare beruchterwize inkeld syn op ien nei bêste bêd mei byhearrend meubilêr nei. Dat is gauris opfette as in opsetlike mislediging, en hat hiel wat trelit feroarsake ûnder Shakespeare-kenners. It is lykwols ek oppenearre dat it de bedoeling wie dat de bern nei Shakespeare syn dea foar harren mem soargje soene, wat yn dy tiid in frij gewoane regeling wie, en dat it &quot;op ien nei bêste bêd&quot; Shakespeare en Hathaway harren houliksbêd wie, mei't it yn 'e [[Elizabetaanske Tiid]] wenst wie om it bêste bêd te reservearjen foar útfanhûzers. Sa besjoen soe it testamint hielendal gjin mislediging foar Hathaway wêze. Boppedat binne der oanwizings dat Hathaway fan harsels finansjeel ûnder de pannen wie, en gjin beërf fan har man nedich wie.

== Wurk ==
Yn totaal skreau Shakespeare 12 [[trageedzje]]s; 10 histoaryske stikken (dy't eins ek trageedzjes binne); 18 [[komeedzje]]s (wêrfan't der twa ferlern gien binne); 154 [[sonnet]]ten; en 4 oare [[gedicht]]en. It is net ûnmooglik (of miskien is it ynstee sels wol wierskynlik te neamen) dat er mear skreaun hat, mar oangeande boppesteand oeuvre bestiet der ûnder saakkundigen in konsensus dat hy de skriuwer wie. Nei syn dea stelden [[John Heminges]] en [[Henry Condell]], dy't allebeide lid fan 'e ''[[King's Men]]'' wiene, yn [[1623]] de saneamde ''[[First Folio]]'' gear, dêr't 36 fan Shakespeare syn [[toanielstik]]ken yn gearbrocht waarden. Dêrûnder wiene alle stikken dy't tsjintwurdich algemien as troch Shakespeare skreaun akseptearre wurde, útsein ''[[Perikles, Prins fan Tyrus]]'', ''[[De Twa Aadlike Neven]]'' en de beide ferlern giene komeedzjes ''[[Kardenio]]'' en ''[[Leafde's Lêst Al Leanne]]''. Hoewol't achttjin fan 'e stikken al earder útjûn wiene, foarme de opnimming yn 'e ''First Folio'' foar de oare achttjin de earste publikaasje. In grut part fan syn gesach ûntlient de samling fierders oan it feit dat it foar likernôch tweintich fan 'e stikken de iennichste betroubere tekstoerlevering is. 

=== Shakespeare syn wurk op kategory ===
Shakespeare syn wurk is sa yn te dielen:
{{Kolommen3
|Kolom1=
* [[Shakespeariaanske trageedzjes]]
** ''[[Antonius en Kleopatra]]''
** ''[[Hamlet]]''
** ''[[Julius Caesar (toanielstik)|Julius Caesar]]''
** ''[[Kening Lear]]''
** ''[[Koriolanus]]''
** ''[[Macbeth]]''
** ''[[Otello]]''
** ''[[Romeo en Julia]]''
** ''[[Symbelinus]]''
** ''[[Timon fan Atene]]''
** ''[[Titus Androanikus]]''
** ''[[Troilus en Kressida]]''


[[Ofbyld:Shakspeare signature.jpg|thumb|left|Shakespeare syn hantekening ûnder syn testamint.]]
|Kolom2=
* [[Shakespeariaanske komeedzjes]]
** ''[[Ein Goed, Alles Goed]]''
** ''[[De Fekke Nuet]]''
** ''[[De Fleurige Wyfkes]]''
** ''[[Folle Spul om Neat]]''
** ''[[Kardenio]]'' (ferlern gien)
** ''[[De Keapman fan Feneesje]]''
** ''[[In Komeedzje Fol Fersinnen]]''
** ''[[Leafde's Lêst Al Leanne]]'' (ferlern gien)
** ''[[Leafde's Lêst Net Leanne]]''
** ''[[Lyk om Lyk]]''
** ''[[In Midsimmernachtdream]]''
** ''[[Nei Jim Beleavjen]]''
** ''[[Perikles, Prins fan Tyrus]]''
** ''[[De Stoarm]]''
** ''[[Trijekeningejûn]]''
** ''[[De Twa Aadlike Neven]]''
** ''[[De Twa Eallju fan Verona]]''
** ''[[It Winterjûnsteltsje]]''
|Kolom3=
* [[Shakespeariaanske histoaryske stikken]] (of keningsstikken)
** ''[[Hindrik IV (toanielstik), Diel 1|Hindrik IV, Diel 1]]''
** ''[[Hindrik IV (toanielstik), Diel 2|Hindrik IV, Diel 2]]''
** ''[[Hindrik V (toanielstik)|Hindrik V]]''
** ''[[Hindrik VI (toanielstik), Diel 1|Hindrik VI, Diel 1]]''
** ''[[Hindrik VI (toanielstik), Diel 2|Hindrik VI, Diel 2]]''
** ''[[Hindrik VI (toanielstik), Diel 3|Hindrik VI, Diel 3]]''
** ''[[Hindrik VIII (toanielstik)|Hindrik VIII]]''
** ''[[Kening Jan (toanielstik)|Kening Jan]]''
** ''[[Richard II (toanielstik)|Richard II]]''
** ''[[Richard III (toanielstik)|Richard III]]''
&lt;br /&gt;
* [[Shakespeariaanske poëzij]]
** ''[[Sonnetten (Shakespeare)|Sonnetten]]''
** ''[[De Feniks en de Toartel]]''
** ''[[Fenus en Adoanis]]''
** ''[[De Klaachsang fan in Minneresse]]''
** ''[[De Rôf fan Lukresia]]''

}}

=== Apokrifa ===
{{Apart|Shakespeariaanske apokrifa}}
Fierders binne der noch guon oare toanielstikken en gedichten dy't ''mooglik'' ek oan Shakespeare taskreaun wurde kinne, mar dêr't de saakkundigen fan miening oer ferskille. Dat binne de saneamde [[Shakespeariaanske apokrifa]].&lt;br /&gt;

==== Toanielstikken ====
{{Kolommen3
|Kolom1=
* ''[[Arden fan Faversham]]''
* ''[[De Berte fan Merlyn]]''
* ''[[Edmund Izerkant (toanielstik)|Edmund Izerkant]]''
* ''[[Edwert III (toanielstik)|Edwert III]]''
* ''[[De Ferlerne Soan fan Londen]]''
* ''[[De Fleurige Duvel fan Edmonton]]''
|Kolom2=
* ''[[Hear Thomas Cromwell]]''
* ''[[John Oldcastle (toanielstik)|John Oldcastle]]''
* ''[[Lokrinus]]''
* ''[[Musedoarus]]''
* ''[[Oer-Hamlet]]'' (ferlern gien)
* ''[[De Puriteinske]]''
|Kolom3=
* ''[[Thomas More (toanielstik)|Thomas More]]''
* ''[[Tomas fan Woodstock (toanielstik)|Tomas fan Woodstock]]''
* ''[[In Trageedzje yn Yorkshire]]''
* ''[[Tsjeppe Em, de Moolnersdochter fan Manchester]]''
* ''[[De Twadde Trageedzje fan de Faam]]''
}}
&lt;br /&gt;

==== Gedichten ====
{{Kolommen3
|Kolom1=
* ''[[In Begraffenistreurdicht]]''
* ''[[De Hertstochtlike Pylger]]''
|Kolom2=
* ''[[Oan de Keninginne]]''
* ''[[Sil Ik Stjerre]]''
|Kolom3=

}}

== Wurdearring ==
Yn syn eigen tiid hie Shakespeare in protte súkses, en syn wurk waard sûnder mis wurdearre, mar hy waard perfoarst net fereare as de bêste skriuwer dy't ea libbe hie. Yn 'e twadde helte fan 'e [[santjinde iuw]], nei de [[Restauraasje fan it Hûs Stuart|Restauraasje]], wiene klassike ideeën oer de toanielkeusnt yn 'e moade, en hie men net folle mei Shakespeare op, om't er, alteast yn guon fan syn stikken, it tragyske mei it komyske fermong. Yn 'e [[achttjinde iuw]] kaam der mear wurdearring foar syn wurk, en tsjin [[1800]] wied er in Britsk nasjonaal [[literatuer|literêr]] symboal wurden. Pas yn 'e midden fan 'e [[njoggentjinde iuw]], yn it tiidrek fan 'e [[Romantyk]], wreide syn faam him út oer de rest fan 'e wrâld.
[[Ofbyld:William Shakespeare Statue in Lincoln Park.JPG|right|thumb|250px|In stânbyld fan Shakespeare yn [[Chicago]].]] 

== Spekulaasjes oangeande Shakespeare ==

=== Identiteit en Auteurkip ===
{{Apart|Shakespeariaansk auteurskipsdebat}}
Healwei de [[njoggentjinde iuw]], sa'n 230 jier nei syn dea, waard der foar it earst twifel utere oer de fraach oft Shakespeare de toanielstikken en gedichten dy't oan him taskreaun wurde, wol echt sels skreaun hie. As alternative kandidaten waarden û.o. neamd: de [[abbekaat]], wittenskipper en [[filosoof]] [[Francis Bacon|sir Francis Bacon]]; Shakespeare syn kollega-toanielskriuwer en -dichter [[Christopher Marlowe]]; en de [[adel|ealman]], dichter en grutkeamerhear [[Edward de Vere, 17de greve fan Oxford|Edward de Vere, greve fan Oxford]]. Teffens binne ferskate groepsteoryen op 't aljemint brocht. Hoewol't de oergrutte mearderheid fan 'e saakkundigen it derop hâldt dat Shakespeare wol deeglik de skriuwer wie, binne troch de jierren hinne de messen hjiroer geregeld slipe.

=== Godstsjinst ===
Guon Shakespeare-kenners miene dat de Shakespeare-famylje [[roomsk-katolisisme|roomsk]] west hawwe moat, wat yn it [[Elizabetaanske Tiid|elizabetaanske]] Ingelân strang ferbean wie. Shakespeare syn mem, [[Mary Arden]], kaam yn alle gefallen út in tige fromme roomske famylje. It sterkste bewiis is ditoangeande lykwols in dokumint dat dat troch [[John Shakespeare]], de heit fan 'e grutte toanielskriuwer, ûndertekene wie, en dêr't er yn ûnthiet om yn syn hert [[roomsk-katolisisme|roomsk]] te bliuwen. It waard yn [[1757]] ûntdutsen mank de dakspjirren fan John syn hûs oan Henley Street yn Stratford-upon-Avon, en hoewol't it neitiid weirekke is, kaam der yn 'e [[tweintichste iuw]] fan 'e tekst in tige gelikense kopy oan it ljocht, dêr't út bliek dat it orizjineel hiel wierskynlik echt wie. Dizze ûntdekking hat ta in hiele nije rige spekulaasjes laat oangeande de fraach oft William fan syn heite leauwensopfettings ôfwist (wierskynlik wol) en hoe't dat spoaren yn syn wurk neilitten hat.

=== Seksualiteit ===
Oer William Shakespeare syn seksualiteit is suver neat bekend. Hoewol't er troud wie en trije bern hie, miene inkele saakkundigen út syn ''[[Sonnetten (Shakespeare)|Sonnetten]]'', dy't se as [[autobiografy]]sk beskôgje, opmeitsje te kinnen dat er [[homoseksualiteit|homoseksueel]] of [[biseksualiteit|biseksueel]] west hawwe moat. Oaren sjogge dizze gedichten as net autobiografysk, of lêze der inkeld in tigen freonskip yn, ynstee fan homoseksuële leafde. De 26 sonnetten oan 'e saneamde Dûnkere Frouwe, in troude frou, wurde ek wol as bewiis oanhelle foar Shakespeare syn ûnderstelde bûtenechtlike eskapades. It is wichtich om der op te wizen dat dit allegear teoryen binne dy't net troch objektyf bewiismateriaal ûnderstipe wurde.

== Keppelings om utens ==
* {{en}}[http://www.shakespeare.org.uk/home.html Offisjele webside fan 'e ''Shakespeare Birthplace Trust'']
* {{en}}[http://wikisource.org/wiki/Author:William_Shakespeare Wurk fan Shakespeare op Wikisource]
* {{en}}[http://www.bl.uk/treasures/shakespeare/homepage.html British Library; 93 orizjinele kopieën yn kwarto]
* {{en}}[http://ise.uvic.ca/index.html Internet Shakespeare Edition: teksten en faksimilees fan orzjinele útjeften]
* {{en}}[http://etext.library.adelaide.edu.au/s/shakespeare/william/ eBooks@Adelaide]
* {{en}}[http://www.xs4all.nl/~fmlekens/Q1609/ Shakespeare's sonnetten yn Nederlânske oersetting]
* {{en}}[http://shakespeare.classics.googlepages.com/ Alde Shakespeare ferfilmings]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/William_Shakespeare ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|William Shakespeare}}
}}

{{Shakespeare}}

{{DEFAULTSORT:Shakespeare, William}}
[[Kategory:Shakespeare| ]]
[[Kategory:Ingelsk toanielskriuwer]]
[[Kategory:Ingelsk dichter]]
[[Kategory:Skriuwer fan wa't ien of mear wurken yn it Frysk oerset binne]]
[[Kategory:Ingelsk toanielakteur]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1564]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1616]]</text>
      <sha1>0spb1v9ys7e4vscye7chez9jy4eb1mi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1945</title>
    <ns>0</ns>
    <id>482</id>
    <revision>
      <id>1083948</id>
      <parentid>1083179</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:49:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22370" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[17 jannewaris]] - De totaal ferwoastge [[Poalen|Poalske]] [[haadstêd]] [[Warsjau]] [[befrijing fan Warsjau|wurdt befrijd]] troch it [[Reade Leger]].
*[[18 jannewaris]] - [[Hongarije]] kapitulearret foar de [[Sovjet-Uny]].
* [[19 jannewaris]] - It [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Fryske ferset]] oerfalt in [[auto]] fan 'e [[Sicherheitsdienst|SD]] op [[De Falom]]. Trije fersetslju wurde befrijd, wylst twa [[nazy-Dútslân|Dútsers]] om dea reitsje.
*[[20 jannewaris]] - [[Hongarije]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]].
* [[22 jannewaris]] - By de [[Moarden fan Dokkum]] wurde tweintich jonge [[manlju]] [[Stânrjochtlike eksekúsje|eksekutearre]] troch [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[soldaten]], as ferjilding fan de oerfal fan [[19 jannewaris]].
*[[25 jannewaris]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[Ardinnenoffinsyf]] wurdt troch de westlike [[Alliëarden]] ûnderdrukt.
*[[27 jannewaris]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[ferneatigingskamp]] [[Auschwitz]] wurdt befrijd troch it [[Reade Leger]].
*[[2 febrewaris]] - [[Ekwador]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[4 febrewaris|4]]-[[11 febrewaris]] - Op 'e [[Konferinsje fan Jalta]], op 'e [[Krim]], lizze de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] de grûnslach foar de nei-oarlochske reorganisaasje fan [[Jeropa]].
*[[7 febrewaris]] - [[Paraguay]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[13 febrewaris]] - De [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]] [[befrijing fan Boedapest|wurdt befrijd]] troch it [[Reade Leger]].
*[[14 febrewaris]] - By it [[Bombardemint fan Dresden]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Royal Air Force|RAF]] wurdt [[Dresden|dy Dútske stêd]] frijwol hielendal ferwuostge
*[[15 febrewaris]] - [[Oerûguay]] en [[Fenezuëla]] ferklearje de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[19 febrewaris]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[marinierskorps|marinier]]s lânje op [[Iwo Jima]]. Begjin fan 'e ferheftige [[Slach om Iwo Jima]].
*[[23 febrewaris]] - [[Turkije]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[24 febrewaris]] - [[Egypte]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]].
*[[24 febrewaris]] - De [[Filipinen|Filipynske]] [[haadstêd]] [[Manilla]] [[befrijing fan Manilla|wurdt befrijd]] troch it de [[Feriene Steaten|Amerikanen]].
*[[26 febrewaris]] - [[Syrje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]].
*[[27 febrewaris]] - [[Libanon]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]].
*[[febrewaris]] of [[maart]] - [[Anne Frank]] komt om yn it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp]] [[Bergen-Belsen]].
*[[1 maart]] - [[Saûdy-Araabje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]].
*[[6 maart]] - De sjef fan 'e [[SS]] yn [[Dútske besetting fan Nederlân yn de Twadde Wrâldkriich|beset Nederlân]], [[Hanns Albin Rauter]], rekket by [[Oanslach op Hanns Albin Rauter|in oanslach]] slim [[ferwûne]]. As represaille wurde troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] 263 [[Nederlân]]ske [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] [[fermoarde]].
*[[7 maart]] - De [[Ludendorffbrücke]] oer de [[Ryn]] by [[Remagen]] falt ûnskansearre yn 'e hannen fan 'e [[Alliëarden]].
*[[7 maart]] - De [[Alliëarden]] feroverje [[Keulen]].
*[[12 maart]] - Noardlik [[Transsylvaanje]], dat yn [[1940]] troch [[Hongarije]] [[anneksearre]] waard, wurdt troch de [[Sovjet-Uny]] weromjûn oan [[Roemeenje]].
*[[13 maart]] - [[Keninginne]] [[Wilhelmina fan 'e Nederlannen]] keart werom op [[Nederlân]]sk grûngebiet yn [[Eede]], yn [[Siuwsk-Flaanderen]].
* [[16 maart]] - De ''[[Friese Koerier]]'' ferskynt foar it earst.
*[[27 maart]] - Nei it ûnderdrukken fan it lêste [[Japan]]ske ferset komt der in ein oan 'e [[Slach om Iwo Jima]]. Dêrby binne 6.800 [[Feriene Steaten|Amerikanen]] [[sneuvele]].
*[[27 maart]] - [[Argentynje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[1 april]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje op [[Okinawa (eilân)|Okinawa]], yn 'e [[Rjûkjû-eilannen]]. Begjin fan 'e [[Slach om Okinawa]].
*[[6 april]] - [[Georgje|Georgyske]] [[soldaten]] yn [[nazy-Dútslân|Dútske]] tsjinst komme op it [[Nederlân]]ske [[Waadeilân]] [[Teksel]] yn [[opstân]].
*[[11 april]] - [[Sily]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[11 april]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp]] [[Buchenwald]] wurdt befrijd troch it [[Reade Leger]].
*[[11 april]] - By de saneamde [[Dronryp-represaille]] wurde yn it [[Fryslân|Fryske]] [[doarp]] [[Dronryp]] troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] 13 [[finzene]]n [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]] as [[straf]] foar in [[sabotaazje]]-aksje fan it [[Nederlânsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Fryske ferset]].
*[[11 april]] - De earste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] ([[Kanada|Kanadezen]]) tsjogge by [[Wilhelmaoard]] oer de [[Fryske Brêge (Wilhelminaoard)|Fryske Brêge]] en berikke [[Noardwâlde (Weststellingwerf)|Noardwâlde]].
*[[12 april]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp|trochgongskamp]] [[Kamp Westerbork|Westerbork]] wurdt befrijd troch de [[Kanada|Kanadezen]].
*[[12 april]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] komt te [[ferstjerren]] oan in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[fise-presidint]], [[Harry Truman]].
*[[13 april]] - It [[Reade Leger]] feroveret de [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]].
*[[15 april]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp]] [[Bergen-Belsen]] wurdt befrijd troch de Britten.
*[[15 april]] - [[Fryske Befrijingsdei]]: mei de befrijing fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] is it hiele [[fêstelân]] fan [[Fryslân]] no befrijd troch de [[Kanada|Kanadezen]].
*[[15 april]] - De [[Nederlân]]ske [[stêd]] [[Arnhim]] wurdt befrijd troch de [[Alliëarden]].
*[[16 april]] - It [[Reade Leger]] begjint oan 'e [[Slach om Berlyn]].
* [[16 april]] - Yn [[Penjum]] begjint in fûleindich gefjocht tusken it [[Kanada|Kanadeeske]] 1e Leger en in detasjemint fan [[Dútslân|Dútske]] [[skerpskutter]]s.
*[[19 april]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Noard-Hollân]] sette de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] de [[Wieringermar]] ûnder wetter om 'e opmars fan 'e [[Alliëarden]] te kearen.
*[[25 april]] - [[Troepen]] fan it [[Amerikaanske Leger]] en it [[Reade Leger]] meitsje kontakt oan 'e [[Elbe]] by [[Torgau]].
*[[25 april]] - [[Italjaansk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Italjaanske partizanen]] meitsje in ein oan 'e [[Italjaanske Sosjale Republyk]] fan [[Benito Mussolini]]. De [[diktator]] sels besiket út te naaien, mar wurdt op syn flecht ynrekkene.
*[[27 april]] - De [[Laplânske Oarloch]] tusken [[Finlân]] en [[nazy-Dútslân]] einiget mei de folsleine weromlûking fan alle Dútske [[troepen]] út Finlân.
*[[28 april]] - De eardere [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] en syn minneresse [[Claretta Petacci]] wurde troch it [[Italjaansk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Italjaanske ferset]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[29 april]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp]] [[Dachau]] wurdt befrijd troch de [[Feriene Steaten|Amerikanen]].
*[[30 april]] - It [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[konsintraasjekamp]] [[Ravensbrück]] wurdt befrijd troch it [[Reade Leger]].
*[[30 april]] - De [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]] en syn [[oarehelte|frou]] [[Eva Braun]] dogge [[selsmoard]].
*[[1 maaie]] - It [[Reade Leger]] plantet de [[flagge]] fan 'e [[Sovjet-Uny]] op it [[Ryksdeigebou]] yn 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[1 maaie]] - De [[stêd]] [[Triëst]] wurdt befrijd troch de [[Joegoslavyske partizanen]] fan [[Josip Broz Tito]].
*[[1 maaie]] - [[Joseph Goebbels]], de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan [[Propaganda]], docht mei syn hiele [[gesin]] [[selsmoard]].
*[[2 maaie]] - De [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[troepen]] yn 'e [[haadstêd]] [[Berlyn]] jouwe har oer oan it [[Reade Leger]]: ein fan 'e [[Slach om Berlyn]].
*[[2 maaie]] - [[Martin Bormann]], de [[siktaris]] fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]], docht [[selsmoard]].
*[[2 maaie]] - Yn [[Belgje]] keare de [[sosjalisme|sosjalisten]] har tsjin [[kening]] [[Leopold III fan Belgje|Leopold&amp;nbsp;III]], dy't troch syn rol yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] yn opspraak rekke is. Dit is it begjin fan 'e slepende [[Keningskwestje]].
*[[3 maaie]] - [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] [[troepen]] tsjogge de troch de [[Japan]]ners ûntromme [[Britsk-Birma|Birmeeske]] [[haadstêd]] [[Rangoon]] binnen.
*[[5 maaie]] - [[Befrijingsdei]] yn [[Nederlân]]: yn [[Hotel De Wereld]], yn [[Wageningen]], ûndertekenje [[prins]] [[Bernhard von Lippe-Biesterfeld|Bernhard]], de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[generaal]] [[Johannes Blaskowitz]] en de [[Kanada|Kanadeeske]] generaal [[Charles Foulkes]] de oerjefte fan 'e Dútske troepen yn Nederlân.
*[[5 maaie]] - Yn [[Bohemen]] brekt de [[Opstân fan Praach]] út tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[SS]]-[[troepen]] dy't dy stêd beset hâlde.
*[[6 maaie]] - De [[Opstân fan de Georgiërs]] op it [[Nederlân]]ske [[Waadeilân]] [[Teksel]] wurdt troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] bloedich ûnderdrukt. Dêrby fine 570 [[Georgje|Georgyske]] [[soldaten]] yn Dútske tsjinst de dea. Mei de sneuvele Dútsers en Tekselders derby komt it totale deadetal op likernôch 1.200.
*[[7 maaie]] - [[Kapitulaasje fan nazy-Dútslân]]: [[generaal]] [[Alfred Jodl]] ûndertekenet yn [[Reims]] de oerjefte oan 'e [[Alliëarden]].
*[[7 maaie]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[militêr]]en iepenje yn [[Amsterdam]] fanút [[De Groote Club]] op [[De Dam (Amsterdam)|De Dam]] it fjoer op 'e feestfierende mannichte bûtendoar, en rjochtsje dêrmei it [[Bloedbad op De Dam]] oan. Der falle 32 deaden.
*[[7 maaie]] - [[Utert (stêd)]] wurdt befrijd troch [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]]. 
*[[7 maaie]] - De [[Nederlân]]ske [[Prinses Irene Brigade]] tsjocht [[De Haach]] binnen.
*[[7 maaie]] - Yn [[Nederlân]] wurdt [[Anton Mussert]], lieder fan 'e [[kollaboraasje|kollaborearjende]] [[Nasjonaal-Sosjalistyske Beweging|NSB]], oppakt.
*[[8 maaie]] - [[Amsterdam]] wurdt befrijd troch [[Kanada|Kanadeeske]] [[troepen]].
*[[8 maaie]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurdt de formele ûndertekening fan 'e Dútske oerjefte holden.
*[[9 maaie]] - Yn [[Noarwegen]] wurdt de [[kollaborateur]] [[Vidkun Quisling]] oppakt.
*[[23 maaie]] - [[Admiraal]] [[Karl Dönitz]], oan wa't de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]] foar syn [[selsmoard]] de macht oerdroegen hie, wurdt yn 'e hechten nommen.
*[[23 maaie]] - [[Heinrich Himmler]], de lieder fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[SS]], docht [[selsmoard]].
*[[11 juny]] - It [[Fryslân|Fryske]] [[Waadeilân]] [[Skiermûntseach (eilân)|Skiermûntseach]] is it alderlêste stikje fan [[Jeropa]] dat formeel troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] oerdroegen wurdt oan 'e [[Alliëarden]].
*[[22 juny]] - Nei in fearnsjier ferbiten striid feroverje de [[Feriene Steaten|Amerikanen]] it [[Japan]]ske [[eilân]] [[Okinawa (eilân)|Okinawa]], yn 'e [[Rjûkjû-eilannen]]. De [[Slach om Okinawa]] hat oan 12.500 Amerikanen en oan 110.000 Japanners it libben koste.
*[[26 juny]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Francisco]] wurde de [[Feriene Naasjes]] oprjochte.
*[[29 juny]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Harry Truman]] kart in plan goed dat de ynvaazje fan [[Japan]] omfiemet foar [[1 novimber]] o.s. 
*[[29 juny]] - [[Tsjechoslowakije]] en de [[Sovjet-Uny]] slute in oerienkomst dy't de [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[anneksaasje]] fan [[Roeteenje]] (it uterste easten fan Tsjechoslowakije) regelet.
*[[5 july]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[generaal]] [[Douglas MacArthur]] foltôget de [[Befrijing fan de Filipinen (1945)|Befrijing fan de Filipinen]].
*[[6 july]] - [[Poalen]] en de [[Sovjet-Uny]] slute in [[ferdrach]] dat de útwikseling fan [[etnysk]]e [[Poalen (folk)|Poalen]] út 'e Sovjet-Uny en etnyske [[Wytrussen]] en [[Oekraïners]] út Poalen regelet, no't de Sovjet-Poalske grins fier nei it westen ta opskood wurdt.
*[[16 july]] - By [[Los Alamos (Nij-Meksiko)|Los Alamos]], yn 'e [[woastyn]] fan [[Nij-Meksiko]], hâlde de [[Feriene Steaten|Amerikanen]] de earste slagge proef mei in [[atoombom]].
*[[16 july]]-[[2 augustus]] - Op 'e [[Konferinsje fan Potsdam]] beslute de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Harry Truman]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] (healwei de konferinsje nei in ferkiezingsnederlaach ferfongen troch [[Clement Attlee]]) en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] ta de [[Alliearde besettingssônes fan Dútslân|opdieling fan Dútslân]] en de eask foar in [[oerjefte sûnder betingsten]] troch [[Japan]].
* [[22 july]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de [[SKS]] oprjochte.
*[[3 augustus]] - [[Atoombombardeminten fan Hiroshima en Nagasaki|Atoombombardemint fan Hiroshima]]: 70.000 oant 80.000 minsken komme daliks om.
*[[6 augustus]] - [[Atoombombardeminten fan Hiroshima en Nagasaki|Atoombombardemint fan Nagasaki]]: 35.000 oant 40.000 minsken komme daliks om.
*[[8 augustus]] - De [[Sovjet-Uny]] ferklearret de oarloch oan [[Japan]].
*[[9 augustus]] - [[Mongoalje]] ferklearret de oarloch oan [[Japan]].
*[[15 augustus]] - [[Kapitulaasje fan Japan]]: de ein fan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] yn [[Aazje]] en de [[Stille Oseaan]].
*[[17 augustus]] - [[Yndoneezje]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[28 augustus]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[generaal]] [[Douglas MacArthur]] arrivearret yn [[Japan]], wêrmei't de [[Besetting fan Japan]] begjint.
*[[2 septimber]] - Offisjele ein fan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], mei de formele ûndertekening fan 'e [[kapitulaasje fan Japan]], oan board fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[slachskip]] de ''[[Missouri (skip út 1944)|Missouri]]''.
*[[2 septimber]] - [[Hồ Chí Minh]], de lieder fan 'e [[kommunistysk]]e [[organisaasje]] [[Viet Minh]], ropt de ûnôfhinklikheid fan [[Fjetnam]] út.
*[[8 septimber]] - De earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn it [[suden]] fan [[Koreä]], dat se neffens de ôfspraak mei de [[Sovjet-Uny]] oant de 38e breedtegraad besette sille.
*[[9 septimber]] - It [[Japan]]ske [[leger (lânmacht)|leger]] yn [[Sina]] jout him oer.
*[[12 septimber]] - Alle [[Japan]]ske [[troepen]] yn [[Súdeast-Aazje]] jouwe har oer by in seremoanje yn [[Singapoer]].
*[[20 septimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] easkje de lieders fan 'e ûnôfhinklikheidsstriid, [[Mahatma Gandhi]] en [[Jawaharlal Nehru]], it weromlûken fan alle [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]].
*[[24 septimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] draacht it fraachstik oer wat der barre moat mei it [[mandaatgebiet]] [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]] oer oan 'e [[Feriene Naasjes]].
*[[26 septimber]] - Yn [[Nederlân]] fiert [[minister]] fan Finânsjes [[Piet Lieftinck]] in jildsanearring troch om ynkomsten út [[swarthannel]] en oare profitearring ûnder de [[Twadde Wrâldoarloch]] ôf te nimmen. Alle [[papierjild]] wurdt ûnjildich ferklearre. Om salang fan bestean te kinnen, kriget eltse [[húshâlding]] it saneamde [[Tientsje fan Lieftinck]].
* [[26 septimber]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de [[Betinking fan de Slach by Warns]] foar de earste kear holden.
*[[29 septimber]] - De earste [[Alliëarden|Alliëarde]] ([[Feriene Keninkryk|Britske]]) [[troepen]] lânje op [[Java]], yn [[Nederlânsk-Ynje]].
*[[13 oktober]] - No't de striid tsjin 'e [[Japan]]ners foarby is, lôget yn [[Sina]] de [[Sineeske Boargeroarloch]] tusken [[nasjonalist]]en en [[kommunist]]en wer op.
*[[13 oktober]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] brekt de [[Yndonezyske Revolúsje]] út, dy't úteinlik liede sil ta de fêstiging fan 'e ûnôfhinklike [[Republyk Yndoneezje]].
*[[20 oktober]] - Oprjochting fan 'e [[Arabyske Liga]].
*[[24 oktober]] - Yn [[Noarwegen]] wurdt de [[kollaborateur]] [[Vidkun Quisling]] [[terjochtsteld]].
*[[24 oktober]] - De [[Feriene Naasjes]] begjint mei syn wurk.
*[[24 oktober]] - [[Syrje]] en [[Libanon]] wurde formeel ûnôfhinklik fan [[Frankryk]], hoewol't se al langer frijwol selsstannich wiene.
*[[oktober]] - Ein fan 'e [[Trêde Koerdysk Arabyske Oarloch]] yn noardlik [[Irak]].
*[[14 novimber]] - Begjin fan 'e [[Prosessen fan Neurenberch]] tsjin [[Hermann Göring]] en in grut tal oare [[nazy]]-pommeranten.
*[[29 novimber]] - Yn [[Joegoslaavje]] wurdt de [[monargy]] ôfskaft. It lân wurdt omfoarme ta de [[Sosjalistyske Federale Republyk Joegoslaavje]], mei [[Josip Broz Tito]] as earste [[presidint]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[10 jannewaris|10]] - [[Rod Stewart]], Skotsk sjonger
* [[15 jannewaris|15]] - [[Gjalt Blaauw]], Frysk keunstner 
* [[29 jannewaris|29]] - [[Tom Selleck]], Amerikaansk akteur
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Mia Farrow]], Amerikaansk aktrise
* [[10 febrewaris|10]] - [[Klaas Tuinstra]], Frysk politikus († [[2022]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Nalini Singh (sjoernaliste)|Nalini Singh]], Yndiaask sjoernaliste, presintatrise en tillefyzjeprodusinte
* [[20 febrewaris|20]] - [[Gjalt de Groot]], Frysk skriuwer
* [[21 febrewaris|21]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Bubba Smith]], Amerikaansk akteur en spiler fan American football († [[2011]])
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Jan Tromp]], Frysk fotograaf en keunstskilder
* [[7 maart|7]] - [[Roxy Gordon]], Amerikaansk dichter, skriuwer, muzikant en aktivist († [[2000]])
* 7 - [[Elizabeth Moon]], Amerikaansk skriuwster
* [[30 maart|30]] - [[Eric Clapton]], Ingelsk sjonger en muzikant
;april
* [[9 april|9]] - [[Jan Pyt Janzen]], Frysk skiedkundige en publisist († [[2005]])
* [[25 april|25]] - [[Björn Ulvaeus]] - Sweedsk sjonger
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Sis van Rossem]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2022]])
* [[3 maaie|3]] - [[Saskia Stuiveling]],  Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[17 maaie|17]] - [[Pieter Breuker]], Frysk wittenskipper en skriuwer
* [[18 maaie|18]] - [[Maarten van Traa]], Nederlânsk politikus († [[1997]])
* [[20 maaie|20]] - [[Saskia Holleman]], Frysk fotomodel en abbekaat († [[2013]])
* [[30 maaie|30]] - [[Jan Hofstra]], Frysk predikant en ûndernimmer († [[2015]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Suzan Shown Harjo]], Amerikaansk aktiviste
* [[9 juny|9]] - [[Betty Mahmoody]], Amerikaansk skriuwster en aktiviste
* [[17 juny|17]] - [[Eddy Merckx]], Flaamsk hurdfytser
;july
* [[9 july|9]] - [[Dean Koontz]], Amerikaansk skriuwer
* [[11 july|11]] - [[Roland Moreno]], Frânsk wittenskipper († [[2012]])
* [[18 july|18]] - [[Fritz Korbach]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2011]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Joop Boomsma]], Frysk skriuwer († [[2018]])
;septimber
* [[4 septimber|4]] - [[Tiny Terpstra-Sluyter]], Frysk keunstskilderesse († [[2015]])
* [[6 septimber|6]] - [[Antonia Talamini]], Fryske keunstner († [[2016]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator († [[2013]])
* [[25 oktober|25]] - [[Hendrik ten Hoeve]], Frysk politikus († [[2009]])
* 25 - [[Sytse ten Hoeve]], Frysk tsjerkekenner, skied- en geakundige en museumdirekteur († [[2016]])
* [[29 oktober|29]] - [[Gerrit Ybema]], Frysk politikus († [[2012]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Anni-Frid Lyngstad]], Sweedsk sjongeres
* [[19 novimber|19]] - [[Hans Monderman]], Frysk ferkearsdeskundige († [[2008]])
* [[27 novimber|27]] - [[James Avery]], Amerikaansk akteur († [[2013]])
;desimber
* [[23 desimber|23]] - [[Jo van Nunen]], Nederlânsk yngenieur en heechlearaar logistyk († [[2010]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harmen Wind]], Frysk dichter en skriuwer († [[2010]])
* [[26 desimber|26]] - [[Janine van Elzakker]], Nederlânsk aktrise († [[2019]])
* [[31 desimber|31]] - [[Mindert Wijnstra]], Frysk skriuwer († [[2020]])
;''datum ûnbekend''
*[[Glenda Larke]], Australysk skriuwster
*[[Sam Xavier]], Amerikaansk pornoprodusint en -regisseur († [[2012]])

== Ferstoarn ==
* [[8 jannewaris]] - [[Jac. P. Thijsse]], [[Nederlân]]ske Natueredukator (* [[1865]])
* [[2 febrewaris]] - [[Ids de Beer]], Frysk fersetsstrider (* [[1916]])
* [[9 maart]] - [[Georg Christiaan Slieker]], (earste) Frysk (én Nederlânsk) bioskoophâlder (* [[1861]])
* [[12 april]] - [[Franklin D. Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1882]])
* [[12 april]] - [[Bouwe van Ens]], Frysk boer en fersetsman (* [[1893]])
* [[14 april]] - [[Jan Harm Kruis]], Frysk feehâlder en fersetsstrider (* [[1904]])
* [[17 maart]] - [[Hotze Brouwer]], Frysk boer en fersetsman (* [[1910]])
* [[17 maart]] - [[Albert Koopman]], Frysk fersetsman (* [[1917]])
* [[25 april]] - [[Abraham Salomon Levisson]], oerrabbyn fan Fryslân (* [[1902]])
* [[28 april]] - [[Benito Mussolini]], Italjaansk diktator (* [[1883]])
* [[28 april]] - [[Rienk Hendrik Kuipers]], Nederlânsk predikant en fersetsman (* [[1905]])
* [[30 april]] - [[Adolf Hitler]], Dútsk diktator (* [[1889]])
* [[1 maaie]] - [[Joseph Goebbels]], Dútsk politikus (* [[1897]])
* [[2 maaie]] - [[Martin Bormann]], Dútsk politikus (* [[1900]])
* [[18 juny]] - [[Andries Gaastra (1879-1945)|Andries Gaastra]], grûnlizzer fan it [[Batavus]]fabryk (* [[1879]])
* [[15 july]] - [[Theodorus Marius Theresius van Welderen|Theodorus Marius Theresius baron van Welderen]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1867]])
* [[21 july]] - [[Johan Hilgers]], Nederlânsk loftfeartpionier (* [[1886]])
* [[26 septimber]] - [[Béla Bartók]], Hongaarsk komponist (* [[1881]])
* [[8 novimber]] - [[August von Mackensen]], Dútsk militêr (* [[1849]])

==Literatuer==
;novelles
* [[Ulbe van Houten]], ''[[Ein fan 'e Mars]]''
* [[John Steinbeck]], ''[[The Pearl]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Pearel'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1945| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>qey92f5sq90ti6522kxtssn6ssakct3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>498</id>
    <revision>
      <id>1083949</id>
      <parentid>1073277</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:49:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2925" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei|[[Trijekeningen]]}}
== Foarfallen ==
* [[1579]] - Ferklearring fan de [[Uny fan Atrecht]] (trou oan de Spaanske kening en it [[Roomsk-Katolisisme]] ) troch [[Flaanderen|Flaamske]] en Waalske gewesten
* [[1781]] - Op de Royal Square yn [[Saint Helier]] op it [[Kanaaleilannen|Kanaaleilân]] [[Jersey (eilân)|Jersey]] ferslaan de Ingelsken de Frânsken yn de Slach om Jersey.
* [[1838]] - [[Alfred Vail]] en [[Samuel Morse]] demonstrearje de telegraaf wêrby't de [[morsekoade]] ferfongen is troch syn [[morse-alfabet]].
* [[1841]] - It [[Feriene Keninkryk]] beset [[Hong Kong]]. Letter dat jier wenje der al 7.500 minsken.
* [[1907]] - [[Maria Montessori]] iepent yn [[Rome]] har earste skoalle. 
* [[1912]] - [[Nij-Meksiko]] wurdt as 47e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1929]] - [[Heinrich Himmler]] wurdt de ''Reichführer-SS'' fan de [[Schutzstaffel]] (SS).
* [[1929]] - [[Mem Teresa]] komt oan yn [[Kolkota]] en begjint har wurk foar de earmste minsken fan it lân.
* [[1981]] - [[Kuorbalferiening DFD]] út [[Oentsjerk]] wurdt oprjochte.

== Berne ==
[[Ofbyld:Ingres coronation charles vii.jpg|thumb|right|100px|Jeanne d'Arc]]
* [[1367]] - kening [[Richard II fan Ingelân]] († [[1400]])
* [[1412]] - [[Jeanne d'Arc]], Frânsk heldinne († [[1431]])
* [[1561]] - [[Thomas Fincke]], Deensk wiskundige en natuerkundige († [[1656]])
* [[1617]] - [[Kristoffel fan Gabel]], Deenske politikus en koloniaal bestjoerder († [[1673]])
* [[1655]] - [[Willem van Haren (grytman)|Willem van Haren]] († [[1728]])
* [[1745]] - [[Jacques Étienne Montgolfier]], Frânsk ballonfarder († [[1799]])
* [[1797]] - [[Edward Turner Bennett]], Ingelsk biolooch († [[1836]])
* [[1842]] - [[Salomon Siewerd de Koe]], Frysk teolooch en predikant († [[1886]])
* [[1861]] - [[Victor Horta]], Flaamsk arsjitekt († [[1947]])
* [[1882]] - [[Fan Noli]], Albaneesk politikus, geastlike, skriuwer en oersetter († [[1965]])
* [[1920]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise, kabaretiêre, regisseur en sjongster († [[2012]])
* [[1943]] - [[W. Richard West jr.]], Amerikaansk abbekaat, aktivist en museumdirekteur
* [[1946]] - [[Johan Veenstra]], Stellingwerfsk skriuwer en ferteller
* [[1946]] - [[Syd Barrett]], Ingelsk sjonger en gitarist († [[2006]])
* [[1955]] - [[Rowan Atkinson]], Ingelsk akteur en komyk

== Ferstoarn ==
* [[1022]] - greve [[Freark fan Ferdun]], Frânsk ealman (* [[1000]])
* [[1852]] - [[Louis Braille]], Frânsk útfiner (* [[1809]])
* [[1884]] - [[Gregor Mendel]], Eastenryksk genetikus (* [[1822]])
* [[1919]] - [[Theodore Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1858]])
* [[1996]] - [[Karoly Grosz]], premier fan [[Hongarije]] (* [[1930]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|06]]</text>
      <sha1>sg29gpnxsexc949fshggv7zjqtq1pjk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>500</id>
    <revision>
      <id>1083950</id>
      <parentid>1083198</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:49:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3484" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1297]] - It prinsdom [[Monako]] wurdt stifte.
* [[1610]] - [[Galileo Galilei]] ûntdekt de moanne [[Io (moanne)|Io]] fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]]. 
* [[1790]] - [[George Washington]] hâldt de earste State of the Union yn [[New York City]].
* [[1806]] - De [[Kaapkoloanje]] komt yn [[Feriene Keninkryk|Britske]] hannen.
* [[1877]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] troepen ferslane de [[Lakota (folk)|Lakota]] en de [[Noardlike Sjajinnen]] yn 'e [[Slach by Wolf Mountain]], it lêste grutte treffen fan 'e [[Grutte Sû-Oarloch fan 1876|Grutte Sû-Oarloch]].
* [[1959]] - [[Charles de Gaulle]] wurdt de earste presidint fan de [[Frankryk|Frânske]] [[Fiifde Republik]].
* [[1962]] - Yn [[Nederlân]] fynt de [[Treinramp by Harmelen]] plak, yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]], wêrby't 92 minsken omkomme.

== Berne ==
[[Ofbyld:Alma-Tadema.jpg|thumb|100px|Laurens Alma-Tadema]]
* [[1823]] - [[Alfred Russel Wallace]], Welsk biolooch († [[1913]])
* [[1836]] - sir [[Lourens Alma-Tadema]], Frysk-Ingelsk keunstskilder († [[1912]])
* [[1852]] - [[Sjirk de Wal]], Frysk keatser († [[1909]])
* [[1861]] - [[Ietje Kooistra]], Frysk pedagoge en feministe († [[1923]])
* [[1881]] - [[John G. Neihardt]], Amerikaansk dichter, publisist, skied- en folkekundige († [[1973]])
* [[1908]] - [[Fearless Nadia]], Yndiaask aktrise († [[1996]])
* [[1928]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk reedrider († [[2014]])
* [[1934]] - [[Jacques Anquetil]], Frânsk hurdfytser († [[1987]])
* [[1935]] - [[Elvis Presley]], Amerikaansk sjonger († [[1977]])
* [[1939]] - [[Manfred de Graaf]], Nederlânsk akteur. († [[2018]])
* [[1941]] - [[Boris Vallejo]], Perûviaansk yllustrator en boekbânûntwerper
* [[1942]] - [[Stephen Hawking]], Ingelsk natuerkundige en astronoom († [[2018]])
* 1942 - [[Abram de Swaan]], Nederlânsk sosjolooch
* [[1947]] - [[David Bowie]],  Ingelsk sjonger, songwriter en akteur († [[2016]])
* [[1950]] - [[Jos Hermens]], Nederlânsk atleet
* 1950 - [[Rommy]], Frysk folkssjonger († [[2007]])
* [[1965]] - [[Jean-Yves Lecastel]], Frânsk pornoakteur
* [[1979]] - [[Sipke Ernst]], Fryske skaker
* [[1987]] - [[Rob Dekay]], Nederlânsk sjonger

== Ferstoarn ==
[[Ofbyld:Galileo.arp.300pix.jpg|thumb|100px|Galileo Galilei]]
* [[1107]] - kening [[Edgar fan Skotlân]] (* [[1074]])
* [[1642]] - [[Galileo Galilei]], Italjaansk natuerkundige en astronoom (* [[1564]])
* [[1711]] - [[Philips van Almonde]], Nederlânsk admiraal (* [[1644]])
* [[1880]] - [[Joshua Norton]], Amerikaansk ûndernimmer dy't himsels ta keizer fan 'e [[Feriene Steaten]] beneamde (* [[1819]])
* [[1918]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[1939]] - [[Charles Eastman]], Amerikaansk histoarikus en skriuwer (* [[1859]])
* [[1941]] - [[Robert Baden-Powell]], Ingelsk militêr en stifter fan 'e [[Paadfinerij]] (* [[1857]])
* [[1945]] - [[Jac. P. Thijsse]], Nederlânsk natoerbeskermer (* [[1865]])
* [[1996]] - [[François Mitterrand]], presidint fan [[Frankryk]] (* [[1916]])
* [[2003]] - [[Franz Drappier]], Waalsk striptekener (* [[1948]])
* [[2016]] - [[Piet Steenkamp]], Nederlânsk politikus (* [[1925]])
* [[2017]] - [[Akbar Hasjemi Rafsandjani]], presidint fan [[Iraan]] (* [[1934]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|08]]</text>
      <sha1>ouuanawzgoil9pyucd4j0d2uxeg4c9v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>502</id>
    <revision>
      <id>1083951</id>
      <parentid>1074279</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:50:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3500" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[49 f.Kr.]] - [[Julius Caesar]] stekt de [[Rubikon]] oer, wêrmei't er in ynterne [[Romeinen (folk)|Romeinske]] oarloch begjint.
* [[1806]] - [[Nederlân]]ske kolonisten yn de [[Kaapkoloanje]] jouwe harren oer oan de [[Feriene Keninkryk|Britten]].
* [[1901]] - Yn [[Texas]] wurdt [[ierdoalje|oalje]] ûntdutsen.
* [[1920]] - Stifting fan de [[Folkebûn]] yn [[Genêve]].
* [[1929]] - Publikaasje fan de earste strip fan [[Kuifje]].
* [[1946]] - De earste algemiene gearkomste fan de [[Feriene Naasjes]] hat plak yn [[Londen]], der binne 51 lannen oanwêzich.
* [[1967]] - [[Prinses Margriet]] boasket mei master [[Pieter van Vollenhoven]].
* [[1984]] - De [[Feriene Steaten]] en it [[Fatikaanstêd|Fatikaan]] begjinne nei 117 jier wer mei diplomatike bannen.
* [[1999]] - Twa fammen komme om as trije mannen tolve kûgels ôfsjitte op de door fan Café Bacchus yn [[Garkum]].

== Berne ==
* [[1480]] - keizer [[Maksimiliaan I fan it Hillige Roomske Ryk]] († [[1530]])
* 1480 - [[Margareta fan Savoaye]], lânfâdesse fan 'e [[Nederlannen]] († [[1530]])
* [[1755]] - [[Douwe Egberts (persoan)|Douwe Egberts]], Frysk ûndernimmer († [[1806]])
* [[1769]] - [[Michel Ney]], Frânsk maarskalk († [[1815]])
* [[1818]] - [[Dirk Postma]], Frysk predikant († [[1890]])
* [[1844]] - [[Jitse de Groot]], Frysk skoalmaster, bankdirekteur en ferieningsman († [[1910]])
* [[1851]] - [[Jacobus Kapteyn]], Nederlânsk astronoom († [[1922]])
* [[1869]] - [[Grigori Raspûtin]], Russysk mystikus († [[1916]])
* [[1924]] - [[Eduardo Chillida]], Spaansk byldhouwer († [[2002]])
* [[1937]] - [[Rindert Straatsma]], Frysk bestjoerder en frisiast († [[2006]])
* [[1939]] - [[Scott McKenzie]], Amerikaansk sjonger († [[2012]])
* [[1945]] - [[Rod Stewart]], Ingelsk sjonger
* [[1948]] - [[Bernard Thévenet]], Frânsk hurdfytser 
* [[1965]] - [[Abe de Vries (skriuwer)|Abe de Vries]], Frysk dichter en oersetter
* [[1971]] - [[Theuns Jordaan]], Súdafrikaansk sjonger en lietsjeskriuwer
* [[1982]] - [[Pieter-Jan Postma]], Frysk siler
* [[1986]] - [[Maartje Roos]], Frysk fotografe en byldzjend keunstneresse
* [[1992]] - [[Katee Owen]], Amerikaansk webcamgirl

== Ferstoarn ==
* [[1625]] - [[Sybrandus Lubbertus]], Eastfrysk teolooch en heechlearaar (* [[1556]])
* [[1775]] - [[Jemeljan Pûgatsjov]], Russysk opstanneling (* [[1740]] of [[1742]])
* [[1778]] - [[Carolus Linnaeus]] (Karl von Linné), Sweedsk biolooch (* [[1707]])
* [[1862]] - [[Samuel Colt]], Amerikaansk wapensmid en ûndernimmer (* [[1814]])
* [[1917]] - [[William Frederick Cody]] (Buffalo Bill), Amerikaansk jager, ferkenner en artyst (* [[1846]])
* [[1934]] - [[Anne Tsjibbes van der Meulen]], Frysk ûnderwizer en keunstsamler (* [[1862]])
* [[1971]] - [[Coco Chanel]], Frânsk modeûntwerpster (* [[1883]])
* [[2005]] - [[Jan Bearn Singelsma]], Frysk politikus (* [[1914]])
* [[2014]] - [[Allard van der Scheer]], Nederlânsk akteur (* [[1928]])
* [[2016]] - [[David Bowie]],  Ingelsk sjonger, songwriter en akteur (* [[1947]])
* [[2017]] - [[Roman Herzog]], presidint fan [[Dútslân]] (* [[1934]])
* [[2020]] - [[Kabûs bin Saïd al-Saïd]], sultan fan [[Omaan]] (* [[1940]])
* [[2021]] - [[Joop Mulder]], Frysk teäterprodusint (* [[1953]])
* [[2022]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|10]]</text>
      <sha1>brcwlh1m6sas41spok0eyucvzz8jih2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>506</id>
    <revision>
      <id>1083952</id>
      <parentid>1075002</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:50:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2874" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1539]] - [[Spanje]] aneksearret [[Kuba]].
* [[1690]] - De [[klarinet]] wurdt útfûn, yn it [[Dútslân|Dútske]] [[Neurenberg]]. 
* [[1814]] - By de [[Frede van Kiel]] ferliest [[Denemark]] [[Noarwegen]] oan [[Sweden]] en [[Helgolân]] oan it [[Feriene Keninkryk]]
* [[1903]] - Yn [[Amsterdam]] brekt in spoarweistaking út.
* [[1907]] - By in ierdskodding yn [[Kingston (Jamaika)|Kingston]], [[Jamaika]], komme mear as tûzen minsken om it libben.
* [[1914]] - [[Henry Ford]] fynt de rinnende bân út.
* [[2000]] - In tribunaal fan de [[Feriene Naasjes]] leit fiif [[Bosnje|Bosnysk]] [[Kroaasje|Kroaten]] straffen op oant de 25 jier foar it fermoardzjen fan 100 [[Islam|moslims]] yn Bosnje yn 1993.

== Berne ==
* [[1705]] - [[Jean-Baptiste Bouvet de Lozier]], Frânsk seefarder († [[1786]])
* [[1798]] - [[Isaäc da Costa]], Nederlânsk dichter en skiedkundige († [[1860]])
* 1798 - [[Johan Rudolph Thorbecke]], Nederlânsk politikus († [[1872]])
* [[1817]] - [[Harmen Sytstra]], Frysk skriuwer († [[1862]])
* [[1843]] - [[James Madison DeWolf]], Amerikaansk legerdokter († [[1876]])
* [[1851]] - [[Théophile de Bock]], Nederlânsk keunstskilder († [[1904]])
* [[1889]] - [[Mar. Naberman]], Frysk musikus en muzykpedagooch († [[1968]])
* [[1896]] - [[John Dos Passos]], Amerikaansk dichter († [[1970]])
* [[1913]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer († [[1998]])
* [[1929]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[1937]] - [[Bernlef (skriuwer)|Bernlef]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[2012]])
* [[1941]] – [[Faye Dunaway]], Amerikansk aktrise
* [[1966]] - [[Astrid Kersseboom]], Nederlânsk nijslêzeresse
* 1966 - [[Paul Elstak]], Nederlânsk DJ
* [[1968]] - [[Johnni Black]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1970]] - [[Victoria Givens]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1975]] - [[Taylor Hayes]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1742]] - [[Edmond Halley]], Ingelsk astronoom (* [[1656]])
* [[1898]] - [[Lewis Carroll]], Ingelsk berneboekeskriuwer en wiskundige (* [[1832]])
* [[1929]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk yngenieur, wetterboukundige en politikus (* [[1854]])
* [[1935]] - [[Doeke Meintema]], Frysk arsjitekt (* [[1877]])
* [[1957]] - [[Humphrey Bogart]], Amerikaansk akteur (* [[1899]])
* [[1972]] - kening [[Freark IX fan Denemark]] (* [[1899]])
* [[1978]] - [[Kurt Gödel]], Eastenryksk-Amerikaansk wiskundige (* [[1906]])
* [[2010]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder (* [[1926]])
* [[2016]] - [[Alan Rickman]], Ingelsk akteur (* [[1946]])
* [[2021]] - [[Jan de Vries (koereur)|Jan de Vries]], Frysk motorkoereur (* [[1944]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|14]]</text>
      <sha1>0pads5p1edis6j7w05egwshr13n3u2d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>17 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>509</id>
    <revision>
      <id>1083867</id>
      <parentid>1076056</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3835" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1586]] - Yn it ramt fan 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] fynt de [[Slach by Boksum]] plak, wêryn't in [[Fryslân|Frysk]] [[leger (lânmacht)|leger]] ûnder befel fan 'e [[Denemark|Deenske]] [[ofsier]] [[Stein Maltisten]] by [[Boksum]] ferslein wurdt troch de [[Spanje]]rts.
* [[1893]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] kolonisten dogge yn it [[Keninkryk Hawaï]] in [[steatsgreep tsjin de Hawaïaanske monargy]], wêrby't keninginne [[Lili‘uokalani]] ôfset wurdt.
* [[1912]] - De [[ûntdekkingsreizger]] [[Robert Scott]] komt oan op 'e [[Súdpoal]].
* [[1982]] - 'Kâlde Snein' yn 'e [[Feriene Steaten]]. Kâlde [[wyn (waar)|wyn]] út [[Kanada]] soarget op guon plakken foar de kâldste [[temperatuer]]en yn mear as 100 jier.
* [[1996]] - [[Tsjechje]] meldt him oan foar it oansluting by de [[Jeropeeske Uny]].

== Berne ==
* [[1573]] - [[Marcus Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus, abbekaat en rjochtsgelearde († [[1625]])
* [[1706]] - [[Benjamin Franklin]], Amerikaansk politikus en útfiner († [[1790]])
* [[1776]] - [[Jane Porter (Britsk skriuwster)|Jane Porter]], Ingelsk skriuwster († [[1850]])
* [[1798]] - [[Willem Jan Schuttevaer]], Nederlânsk skipper, oprjochter fan 'e [[Keninklike Skippersferiening Schuttevaer]] († [[1881]])
* [[1875]] - [[Johannes Jurres]], Frysk keunstskilder en heechlearaar († [[1946]])
* [[1881]] - [[Alfred Reginald Radcliffe-Brown]], Ingelsk antropolooch († [[1955]])
* [[1892]] - [[Feike de Boer]], Frysk politikus († [[1976]])
* [[1899]] - [[Al Capone]], Amerikaansk krimineel († [[1947]])
* [[1939]] - [[Itty Sluis]], Frysk skriuwster († [[2011]])
* [[1942]] - [[Muhammad Ali]], Amerikaansk bokser († [[2016]])
* [[1947]] - [[Joanna David]] Ingelsk aktrise
* [[1955]] - [[Hans de Boer (bestjoerder)|Hans de Boer]], Frysk ûndernimmer en bestjoerder († [[2021]])
* [[1961]] - [[Yasmine Galenorn]], Amerikaansk skriuwster
* [[1962]] - [[Nanne Tepper]], Nederlânsk skriuwer († [[2012]])
* [[1964]] - [[Michelle Obama]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[1969]] - [[Shay Fox]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1984]] - [[Sophie Dee]], Welsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[395]] - keizer [[Teodoasius de Grutte]] (Theodoasius I) fan it [[Eastromeinske Ryk]] (* [[346]]) 
* [[1119]] - greve [[Boudewyn VII fan Flaanderen]] (* [[1095]])
* [[1468]] - [[Skanderbeg]], Albaneesk opstanneling (* [[1405]]) 
* [[1654]] - [[Paulus Potter]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1625]])
* [[1824]] - [[Hidde Durks Kat]], Amelânsk walfiskfarder (* [[1747]])
* [[1832]] - [[Pieter Cats]], Frysk keapman en deputearre (* [[1763]])
* [[1893]] - [[Rutherford B. Hayes]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1822]])
* [[1916]] - [[Arnold Aletrino]], Nederlânsk skriuwer  (* [[1858]])
* [[1919]] - [[Francis Gibson (militêr)|Francis Gibson]], Amerikaansk militêr (* [[1847]])
* [[1921]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[1962]] - [[Gerrit Achterberg]], Nederlânsk dichter (* [[1905]])
* [[2005]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise (* [[1920]])
* [[2008]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Yslânsk skaker (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur (* [[1928]])
* [[2013]] - [[Ru Clevering]],  Nederlânsk politikus (* [[1914]])
* 2013 - [[Jakob Arjouni]], Dútsk skriuwer (* [[1964]])
* [[2014]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân (* [[1918]])
* [[2018]] - jhr. [[Cornelis van Eysinga]], Frysk ealman en bestjoerder (* [[1923]])
* [[2019]] - [[Windsor Davies]], Britsk akteur (* [[1930]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|17]]</text>
      <sha1>6aosq5v30fv7z2zawi3z7svthanodpr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>510</id>
    <revision>
      <id>1083953</id>
      <parentid>1076945</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:50:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2776" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[350]] - [[Generaal]] [[Magnentius]] ferdriuwt [[Konstans I]] út [[Rome]] en docht him dea.
* [[1778]] - De [[ûntdekking fan Hawaï]] troch de [[Keninkryk Grut-Brittanje|Britske]] [[ûntdekkingsreizger|seefarder]] [[James Cook]]. Hy neamd de [[arsjipel]] de 'Sandwicheilannen'.
* [[1929]] - [[Eije Wijkstra]] makket yn it Grinslanner [[Grootegast]] fjouwer fjildwachters dea dy't syn minnaresse Aaltsje van der Tuin by him weihelje wolle.
* [[1963]] - De [[Alvestêdetocht]] wurdt ferriden ûnder bare omstannichheden, [[Reinier Paping]] wint.
* [[1977]] - Yn [[Austraalje (lân)|Austraalje]] komme by in treinramp yn in foarstêd fan [[Sydney]] 83 minsken om it libben.

== Berne ==
* [[1657]] - [[Hindrik Kasimir II fan Nassau-Dietz]], [[steedhâlder]] fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1696]])
* [[1867]] - [[Rubén Darío]], Nikaragûaansk dichter, skriuwer en sjoernalist († [[1916]])
* [[1907]] - [[Lina Haag]], Dútsk fersetsstriidster († [[2012]])
* [[1911]] - [[Danny Kaye]], Amerikaansk akteur en komyk († [[1987]])
* [[1926]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
* [[1928]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste († [[2009]])
* [[1929]] - [[Tsjerk Vermaning]], Nederlânsk amateur-argeolooch († [[1987]])
* [[1937]] - [[John Hume]], Noardiersk politikus en Nobelpriiswinner († [[2020]])
* [[1966]] - [[Klaas Geert Bakker]], Nederlânsk programmamakker en redakteur
* [[1967]] - [[Pieter Huistra]], Frysk fuotballer en fuotbaltrener
* [[1989]] - [[Janna Eijer]], Frysk sjongster/dûnster en tekstskriuwster
* [[1996]] - [[Sarah Gilman]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1586]] - [[Margareta fan Parma]], lânfâdesse fan 'e Nederlannen (* [[1522]])
* [[1677]] - [[Jan van Riebeeck]], Nederlânsk keapman en stifter fan 'e [[Kaapkoloanje]] (* [[1619]])
* [[1725]] - [[Wigerus Vitringa]], Frysk abbekaat en keunstskilder (* [[1657]])
* [[1859]] - [[Alfred Vail]], Amerikaansk yngenieur en útfiner (* [[1807]])
* [[1936]] - [[Rudyard Kipling]], Ingelsk skriuwer en dichter (* [[1865]])
* [[1958]] - [[Beatrix de Rijk]], (earste) Nederlânsk piloate (* [[1883]])
* [[1974]] - [[Lykle Miedema]], Frysk fabrikant fan lânbou-ark (* [[1905]])
* [[1982]] - [[Huang Xianfan]], Sineesk skiedkundige (* [[1899]])
* [[2005]] - [[Johan de Jong]], Frysk moardslachtoffer (* [[1950]])
* [[2011]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark (* [[1921]])
* [[2021]] - [[Hans de Boer (bestjoerder)|Hans de Boer]], Nederlânske ûndernimmer en bestjoerder (* [[1955]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|18]]</text>
      <sha1>6xcdic0m3wll06yceb22va5f8190nmy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>513</id>
    <revision>
      <id>1083769</id>
      <parentid>1075696</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:36:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2886" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1643]] - De [[Nederlân]]ske [[ûntdekkingsreizger]] [[Abel Tasman]] ûntdekt [[Tonga]].
* [[1799]] - Yntroduksje fan it [[faksên]] tsjin 'e [[pokken]] troch [[Edward Jenner]]
* [[1925]] - [[Albaanje]] wurdt in [[republyk]]. 

== Berne ==
* [[1338]] - kening [[Karel V fan Frankryk]] († [[1380]])
* [[1792]] - [[Tsjalling Hiddes Halbertsma]], Frysk skriuwer en bûterkeapman († [[1852]])
* [[1829]] - kening [[Oskar II fan Sweden|Oskar II fan Sweden en Noarwegen]] († [[1907]])
* [[1849]] - [[Pieter de Clercq]], Nederlânsk bankier en frisiast († [[1934]])
* [[1885]] - [[Umberto Nobile]], Italjaansk loftskipbouwer († [[1978]])
* [[1928]] - [[Patricia Locke]], Amerikaansk ûnderwiiskundige en aktiviste († [[2001]])
* [[1929]] - [[Hessel Miedema]], Frysk dichter en keunsthistoarikus († [[2019]])
* [[1934]] - [[Paul Panhuysen]], Nederlânsk komponist en keunstner († [[2015]])
* [[1938]] - [[Wolfman Jack]], Amerikaansk radiodiskjockey († [[1995]])
* [[1952]] - [[Pieter Jonker]], Frysk bestjoerder en skriuwer
* [[1959]] - [[Machiel Braaksma]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1969]] - [[Karina Lombard]], Amerikaansk aktrise 
* [[1974]] - [[Jan Arends]], Nederlânsk skriuwer en dichter
* [[1976]] - [[Agnes Tilli]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1980]] - [[Mari Possa]], Salvadoraansk-Amerikaansk pornoaktrise en realitypersoanlikheid
* [[1984]] - [[Eduard Rekker]], Frysk sjonger

== Ferstoarn ==
* [[1512]] - [[Svante Nilsson (regint)|Svante Nilsson]], regint fan [[Sweden]] (* [[1460]])
* [[1527]] - [[Jacob fan Hoogstraten]], Flaamsk ynkwisiteur (* [[1460]])
* [[1706]] - [[Adrien Baillet]], Frânsk publisist en wittenskipper (* [[1649]])
* [[1740]] - [[Jacques Cassard]], Frânsk marine-ofsier en kaper (* [[1679]])
* [[1793]] - kening [[Loadewyk XVI fan Frankryk]] (* [[1793]])
* [[1870]] - [[Alexander Herzen]], Russysk filosoof en publisist (* [[1812]])
* [[1871]] - [[Jan Jacob Rochussen]], Nederlânsk politikus (* [[1797]])
* [[1924]] - [[Vladimir Iljitsj Lenin]] (Vladimir Iljitsj Uljanov), Russysk revolusjonêr en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] (* [[1870]])
* [[1927]] - [[Rindert van Zinderen Bakker]], Frysk skriuwer en politikus (* [[1845]])
* [[1946]] - jhr. [[T.A.M.A. van Humalda van Eysinga]], Frysk abbekaat en oersetter (* [[1869]])
* [[1950]] - [[George Orwell]], Ingelsk skriuwer (* [[1903]])
* [[2005]] - [[Theun de Vries]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[2009]] - [[Charles W. Juels]], Amerikaansk astronoom en psychiater (* [[1944]])
* [[2017]] - [[Adèle Bloemendaal]], Nederlânsk aktrise, kabaretiêre en sjongster (* [[1933]])
* [[2021]] - [[Jan Kooistra (skilder)|Jan Kooistra]], Frysk keunstskilder (* [[1950]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|21]]</text>
      <sha1>91f35zzdslfyndzzjpid7145i4ebcxq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>514</id>
    <revision>
      <id>1083954</id>
      <parentid>1073166</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3349" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1383]] - [[Kening]] [[Richard II fan Ingelân]] [[boask]]et oan [[Anne fan Bohemen]].
* [[1840]] - De earste [[Feriene Keninkryk|Britske]] kolonisten komme oan yn [[Nij-Seelân]]. 
* [[1879]] - By Hat Creek Bluff berikt it [[Bloedbad fan Fort Robinson]] in hichtepunt, as it [[Amerikaanske Leger]] in groep fan 32 [[Noardlike Sjajinnen]] ynslút en ûnder it folgjende gefjocht 24 Yndianen de dea fine. 
* [[1879]] - Begjin fan 'e [[Slach by Rorke's Drift]] yn [[Natal (koloanje)|Natal]], as ûnderdiel fan 'e [[Sûlû-Oarloch]], wêrby't in lyts [[Feriene Keninkryk|Britsk]] [[garnizoen]] [[belegering|belegere]] wurdt troch in oermacht oan [[Sûlû (folk)|Sûlû]]-[[kriger]]s.
* [[1942]] - De 8e [[Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Sietze de Groot]] fan [[Weidum]] yn in tiid fan 8.44 oere
* [[1945]] - By de [[Moarden fan Dokkum]] wurde tweintich jonge manlju fusilearre troch Dútske soldaten, as ferjilding fan de oerfal fan [[19 jannewaris]].
* [[1957]] - [[Israel]] lûkt him werom fan it [[skiereilân]] [[Sinaï (skiereilân)|Sinaï]].
* [[2006]] - [[Evo Morales]] wurdt ynaugirearre as presidint fan [[Bolivia]], hy wurdt de earste presidint fan it lân fan ynlânske komôf.
* [[2011]] - It einkonsert fan [[jitiizer]].

== Berne ==
* [[1775]] - [[André-Marie Ampère]], Frânsk natuerkundige († 1836)
* [[1788]] - [[George Gordon Byron]] (Lord Byron), Ingelsk dichter († [[1824]])
* [[1835]] - [[Evert Klazes Boorsma]], Frysk keatser († [[1872]])
* [[1849]] - [[August Strindberg]], Sweedsk skriuwer en keunstskilder († [[1912]])
* [[1894]] - [[R.P. Sybesma]], Frysk dichter en skriuwer († [[1975]])
* [[1906]] - [[Robert E. Howard]], Amerikaansk skriuwer († [[1936]])
* [[1909]] - [[U Thant]], Birmeesk diplomaat, siktaris-generaal fan 'e [[Feriene Naasjes]] († [[1974]])
* [[1937]] - [[Sytze Faber]], Frysk politikolooch-bestjoerskundige en kollumnist
* [[1937]] - [[Arie Ribbens]], Nederlânske sjonger († [[2021]])
* [[1940]] - [[John Hurt]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[1952]] - [[Teake Oppewal]], Frysk taalkundige en publisist

== Ferstoarn ==
* [[1592]] - [[Elizabeth fan Eastenryk, keninginne fan Frankryk|Elizabeth fan Eastenryk]], keninginne-gemalinne fan Frankryk (* [[1554]])
* [[1610]] - [[Luis Carrillo y Sotomayor]], Spaansk dichter en skriuwer (* [[1585]])
* [[1651]] - [[Johannes Phocylides Holwarda]], Frysk astronoom, dokter en filosoof (* [[1618]])
* [[1869]] - [[Leopold, hartoch fan Brabân]], kroanprins fan [[Belgje]] (* [[1859]])
* [[1898]] - [[Oskar von Riesenthal]], Dútsk ornitolooch, jager en publisist (* [[1830]])
* [[1901]] - keninginne [[Fiktoaria fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1819]])
* [[1929]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[1955]] - [[Tjipke Visser]], Frysk byldhouwer (* [[1876]])
* [[1960]] - frelle [[Clara Jacoba de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope (* [[1869]])
* [[1973]] - [[Lyndon B. Johnson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1908]])
* [[2006]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint (* [[1915]])
* [[2018]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|22]]</text>
      <sha1>sx1o2mzgjuehrjnzc2yuvdk51qxmodj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>31 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>523</id>
    <revision>
      <id>1083904</id>
      <parentid>1078191</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:44:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4021" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1608]] - De [[Spanje|Spaanske]] gesant [[markys]] [[Ambrogio Spínola]] arrivearret yn 'e [[Republyk fan de Feriene Nederlannen]] foar de ûnderhannelings dy't liede sille ta it sluten fan it [[Tolvejierrich Bestân]].
* [[1696]] - Yn [[Amsterdam]] brekt it [[Oansprekkersoproer]] út.
* [[1808]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[maarskalk]] [[Auguste de Marmont]] ferklearret de [[Republyk Ragûsa]] foar opheft, wêrnei't it grûngebiet fan 'e Ragûsa ynkorporearre waard yn it [[Keninkryk Itaalje (Napoleontysk)|(Napoleontyske) Keninkryk Itaalje]].
* [[1854]] - Oprjochting fan it [[Keninklik Nederlânsk Meteorologysk Ynstitút|KNMY]].
* [[1876]] - De [[Grutte Sû-Oarloch fan 1876]] brekt út tusken de [[Feriene Steaten]] en in [[Yndianen|Yndiaanske]] koälysje besteande út 'e [[Lakota (folk)|Lakota]], de [[Noardlike Sjajinnen]] en de [[Noardlike Arapaho (folk)|Noardlike Arapaho]]. It foarnaamste striidpunt is it besit fan 'e [[Black Hills]], dêr't [[goud]] fûn is.
* [[1915]] - [[Dútske Keizerryk|Dútslân]] set yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] foar it earst [[gifgas]] yn, te witten yn [[Poalen]], tsjin 'e [[Ruslân|Russen]]. 
* [[1929]] - [[Leon Trotski]] wurdt ferballe út 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[1935]] - Oprjochting fan 'e [[Fuotbalferiening Easterlittens]] (VVO).
* [[1966]] - Lansearring fan [[Luna 9]], de earste [[moanne (himellichem)|moannelâner]].

== Berne ==
* [[1612]] - [[Hindrik Kasimir I fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1640]]). &lt;small&gt;''Bertedatum mooglik [[10 febrewaris]]''&lt;/small&gt;
* [[1797]] - [[Franz Schubert]], Eastenryksk komponist († [[1828]])
* [[1817]] - [[Anthony Winkler Prins]], Nederlânsk ensyklopedist, dichter en predikant († [[1908]])
* [[1870]] - [[Johan Burgers]], Nederlânsk dieretúndirekteur († [[1943]])
* [[1872]] - [[Zane Grey]], Amerikaansk skriuwer († [[1939]])
* [[1873]] - [[Melitta Bentz]], Dútsk útfynster fan it kofjefilter († [[1950]])
* [[1881]] - [[Irving Langmuir]], Amerikaansk natuer- en skiekundige en Nobelpriiswinner († [[1957]])
* [[1885]] - [[Henri Desgrange]], Frânsk sportbestjoerder († [[1940]])
* [[1915]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster († [[2008]])
* [[1938]] - keninginne [[Beatrix fan de Nederlannen]]
* 1938 - [[Lous Haasdijk]], Nederlânsk presintatrise († [[2010]])
* [[1947]] - [[Jonathan Banks]], Amerikaansk akteur
* [[1948]] - [[Bartle Laverman]], Frysk dichter, keunstskilder en filosoof († [[2020]])
* [[1950]] - [[Sijtje van der Lende]], Frysk reedrydster en coach
* [[1954]] - [[Jacobus Q. Smink]], Frysk dichter en oersetter
* [[1977]] - [[Evrim Akyigit]], Turksk-Nederlânsk aktrise
* [[1985]] - [[Roelof Bouwmeester]], Frysk hurdsiler
* [[1991]] - [[Nicole Koolhaas]], Nederlânsk follybalster

== Ferstoarn ==
* [[1435]] - keizer [[Xuande]] fan [[Sina]] (* [[1398]])
* [[1561]] - [[Minne Simens]], Frysk tsjerkherfoarmer, stifter fan it [[minnisme]] (* [[1496]]).
* [[1729]] - [[Jacob Roggeveen]], Nederlânsk ûntdekkingsreizger (* [[1659]])
* [[1874]] - [[Enno Wilhelm Hektor]], Eastfrysk skriuwer (* [[1820]])
* [[1896]] - [[Baruch Bendit Dusnus]], oerrabbyn fan Ljouwert en ressort Fryslân (* [[1811]])
* [[1979]] - [[Rixt (dichteresse)|Rixt]], Frysk dichteresse (* [[1887]])
* [[1984]] - [[Jurjen Dreeuws]], Nederlânsk plysjeman en fersetsstrider (* [[1905]])
* [[1990]] - [[Dick Wilson (stammepresidint)|Dick Wilson]], Amerikaansk politikus (* [[1934]])
* [[2010]] - [[Adriaan van der Velde]], Frysk ûndernimmer en boekhannelsman (* [[1942]])
* [[2015]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus (* [[1920]])
* [[2016]] - [[Terry Wogan]], Iersk presintator (* [[1938]])
* [[2019]] - [[Johnny Lion]], pseudonym fan John van Leeuwarden, Nederlânsk sjonger en akteur (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|31]]</text>
      <sha1>l5y19p3ykljdmjeakggbyu8lofc2nkr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>7 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>530</id>
    <revision>
      <id>1083869</id>
      <parentid>1077754</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:15:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4217" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1901]] - Keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Wilhelmina]] trout mei [[Hindrik fan Mecklenburg-Schwerin|Prins Hindrik]]. De [[Gouden Koets]] wurdt dêrby foar it earst brûkt. 
* [[1912]] - [[Coen de Koning]] wint de twadde offisjele [[alvestêdetocht]]
* [[1932]] - [[James Chadwick]] publisearret foar it earst oer it [[neutron]], yn it tydskrift ''[[Nature]]''
* [[1936]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1936|Olympyske Winterspullen]] yn [[Garmisch-Partenkirchen (stêd)|Garmisch-Partenkirchen]], [[Dútslân]].
* [[1992]] - It [[Ferdrach fan Maastricht]] wurdt tekene en late ta oprjochting fan de [[Jeropeeske Uny]]. 
* [[1998]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1998|Olympyske Winterspullen]] yn [[Nagano (stêd)|Nagano]].
* [[1999]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] fan [[de Lemmer]] wurdt yn Hamar foar de tredde kear wrâldkampioen reedriden Oer-alles
* [[2014]] - Iepening [[Olympyske Winterspullen 2014|Olympyske Winterspullen]] yn [[Sotsjy]].

== Berne ==
[[Ofbyld:Marijke_Meu.jpg|thumb|200px|right|Maria Louise fan Hessen-Kassel troch [[Louis Volders]]]]
* [[1449]] - [[Adriana fan Nassau-Dillenburg]], grevinne-gemalinne fan [[Hanau-Münzenberg]] († [[1477]])
* [[1478]] - [[Thomas More]], Ingelsk filosoof, skriuwer en steatsman († [[1535]])
* [[1556]] - [[Marije fan Nassau (1556-1616)|Marije fan Nassau]], Nederlânsk ealfrouwe († [[1616]])
* [[1589]] - [[Jacob de Witt]], Nederlânsk politikus († [[1674]]) 
* [[1688]] - [[Maria Louise fan Hessen-Kassel]], regintesse fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1765]])
* [[1693]] - keizerinne [[Anna fan Ruslân]] († [[1740]])
* [[1752]] - [[Dominicus Jans Struiving]], Frysk keunstskilder († [[1815]])
* [[1787]] - [[Oluf Braren]], Noardfrysk keunstskilder († [[1839]])
* [[1804]] - [[John Deere]], Amerikaansk ûndernimmer († [[1886]])
* [[1812]] - [[Charles Dickens]], Ingelsk skriuwer († [[1870]])
* [[1839]] - [[Nicolaas Pierson]], Nederlânsk bankier en politikus († [[1909]])
* [[1867]] - [[Laura Ingalls Wilder]], Amerikaansk skriuwster († [[1957]])
* [[1901]] - [[A. den Doolaard]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[1994]])
* [[1923]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk maratonrider († [[2004]])
* [[1943]] - [[Rommert Tjeerdsma]], Frysk skriuwer
* [[1955]] - [[Miguel Ferrer]], Amerikaansk akteur († [[2017]])
* [[1968]] - [[Katja Kean]], Deensk pornoaktrise en tillefyzje-aktrise
* [[1972]] - [[Stephanie Swift]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1978]] - [[Omotola Jalade Ekeinde]], Nigeriaansk aktrise
* [[1979]] - [[Tawakkol Karman]], Jemenitysk minskerjochte-aktiviste en Nobelpriiswinneresse
* [[1980]] - [[Rutmer van der Meer]], Frysk keatser
* [[1987]] - [[Summer Brielle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1988]] - [[Logan Long]], Amerikaansk pornoakteur
* [[1992]] - [[Maimi Yajima]], Japansk sjongster en aktrise
* 1992 - [[Megan Vaughn]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[James Deen]], Amerikaansk pornoakteur
* [[1996]] - [[Pierre Gasly]] Frânsk koereur

===Bisten===
* [[1991]] - [[Eastland Cash]], ferneamde fokbolle († [[2005]])

== Ferstoarn ==
* [[1318]] - greve [[Robert fan Clermont]], Frânsk ealman, stamheit fan it [[Hûs Boerbon]] (* [[1256]])
* [[1626]] - hartoch [[Willem V fan Beieren]] (* [[1548]])
* [[1823]] - [[Ann Radcliffe]], Ingelsk skriuwster (* [[1764]])
* [[1826]] - [[Henri Damas Bonhomme]], Frysk bestjoerder en militêr (* [[1747]])
* [[1837]] - kening [[Gustaaf IV Adolf fan Sweden]] (* [[1778]])
* [[1892]] - [[Johan de Wal]], Frysk heechlearaar yn de rjochtsgeleardheid (* [[1816]])
* [[1903]] - [[Jacobus van Loon]], Frysk ûndernimmer, politikus en frisiast (* [[1821]])
* [[2000]] - [[Roxy Gordon]], Amerikaansk dichter, skriuwer, muzikant en aktivist (* [[1945]])
* [[2008]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger (* [[1947]])
* [[2012]] - [[Eelke Scherjon]], Frysk klompmakker en fierljeptrener (* [[1955]])
* [[2019]] - [[Guus Hellegers]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1937]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|07]]</text>
      <sha1>nf6xm1lp8nb452cfwsam8ujnke8j10z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>11 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>534</id>
    <revision>
      <id>1083770</id>
      <parentid>1078201</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:38:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2370" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1928]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1928|Olympyske Winterspullen]] yn [[Sankt Moritz]], [[Switserlân]].
* [[1958]] - It [[Wapen fan Fryslân]] wurdt offisjeel fêstlein.
* [[1990]] - [[Nelson Mandela]] wurdt nei 27 jier frijlitten.

== Berne ==
* [[1535]] - paus [[Gregoarius XIV]] († [[1591]])
* [[1717]] - [[William Williams Pantycelyn]], Welsk hymneskriuwer en predikant († [[1791]])
* [[1801]] - [[Elte Beima]], Frysk astronoom, wiskundige en bibliofyl († [[1873]])
* [[1847]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner († [[1931]])
* [[1858]] - [[Régis de l'Estourbeillon]], Bretonsk politikus († [[1946]])
* [[1869]] - [[Helene Kröller-Müller]], Nederlânsk keunstsammelster († [[1939]])
* [[1905]] - [[Rely Jorritsma]], Frysk dichter († [[1952]])
* [[1902]] - [[Wijtske van Dijk-Meindertsma]], âldste persoan fan Nederlân († [[2010]])
* [[1921]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus († [[2006]])
* [[1925]] - [[David Hartsema]], Nederlânsk dichter, skriuwer en keunstner († [[2009]])
* [[1926]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[1936]] - [[Burt Reynolds]], Amerikaansk akteur († [[2018]])
* [[1962]] - [[Sheryl Crow]], Amerikaansk sjongster
* [[1964]] - [[Sarah Palin]], Amerikaansk politika
* [[1972]] - [[Marisa Petroro]], Amerikaansk model
* [[1975]] - [[Kristina Schwartz]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1976]] - [[Cherokee d'Ass]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1983]] - [[Rafael van der Vaart]], Nederlânske fuotballer
* [[1990]] - [[Q'orianka Kilcher]], Amerikaansk aktrise
* [[1992]] - [[Taylor Lautner]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
* [[244]] - keizer [[Gordianus III]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[225]])
* [[1650]] - [[René Descartes]], Frânsk filosoof en wiskundige (* [[1596]])
* [[1977]] - [[Louis Beel]], premier fan [[Nederlân]] (* [[1902]])
* [[1986]] - [[Frank Herbert]], Amerikaansk skriuwer (* [[1920]])
* [[1994]] - [[Sorrell Booke]], Amerikaansk akteur (* [[1930]])
* [[2009]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner (* [[1911]])
* [[2012]] – [[Whitney Houston]], Amerikaansk sjongster en aktrise (* [[1963]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|11]]</text>
      <sha1>qqj1yjx11hj4gtjumgmxnljwsq2rt93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>538</id>
    <revision>
      <id>1083772</id>
      <parentid>1076588</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:39:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2581" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
14 febrewaris is [[Falentynsdei]], de dei fan 'e [[leafde]].

== Foarfallen ==
* [[843]] - Yn it [[Ferdrach fan Ferdun]] wurdt it [[Frankyske ryk]] yn trijen ferparte, dat letter de grûnslach foarme sil foar de hjoeddeiske [[Jeropa|Jeropeeske]] steaten.
* [[1779]] - [[James Cook]] komt om by in troch himsels folslein ferkeard ynskatten konfrontaasje mei de [[Hawaïanen|lânseigen befolking]] fan 'e [[Hawaï-eilannen]].
* [[1859]] - [[Oregon]] wurdt as 33e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1952]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1952|Olympyske Winterspullen]] yn [[Oslo]], [[Noarwegen]].
* [[1956]] - De 11e [[Alvestêdetocht]] wurdt riden (gjin winner oanwiisd).

== Berne ==
* [[1763]] - [[Willem Hendrik fan Sytzama]], Frysk jurist, politikus en bestjoerder († [[1848]])
* [[1809]] - [[Jan Goeverneur]], Nederlânsk letterkundige, dichter, skriuwer en oersetter († [[1889]])
* [[1835]] - [[François Haverschmidt]] (Piet Paaltjens), Frysk dichter en predikant († [[1894]])
* [[1846]] - [[Karel de Bazel]], Nederlânsk arsjitekt en keunstner († [[1869]])
* [[1855]] - [[Vsevolod Garsjin]], Russysk skriuwer († [[1888]])
* [[1911]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner († [[2009]])
* [[1944]] - [[Oene Spoelstra]], Frysk skriuwer
* [[1948]] - [[Wilhelmina Frijters van Stralen]], Nederlânsk keunstneresse
* [[1966]] - [[Salma Hayek]], Meksikaansk aktrise
* [[1967]] - [[Paul Kearney]], Noardiersk skriuwer
* [[1969]] - [[Helen Baxendale]], Ingelsk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1669]] - [[Theodorus à Brakel]], Nederlânsk predikant en publisist (* [[1608]])
* [[1779]] - [[James Cook]], Ingelsk ûntdekkingsreizger (* [[1728]])
* [[1853]] - [[Anna Barbara van Meerten-Schilperoort]], Nederlânsk skriuwster (* [[1778]])
* [[1931]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[1960]] - [[Roelof Klein]], Frysk roeier (* [[1877]])
* [[2009]] - [[David Hartsema]], Nederlânsk dichter, skriuwer en keunstner (* [[1925]])
* [[2010]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom (* [[1921]])
* [[2015]] - [[Wim Ruska]], Nederlânsk judoka (* [[1940]])
* [[2018]] - [[Ruud Lubbers]], premier fan [[Nederlân]] (* [[1939]])

===Bisten===
* [[2003]] - [[Dolly (skiep)|Dolly]], it earste kloande skiep en de earste [[klone|kloan]] fan in folwoeksen bist (* [[1996]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|14]]</text>
      <sha1>5b6mdrehc2g95ly7u1ds5iqcgw648sv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>15 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>539</id>
    <revision>
      <id>1083891</id>
      <parentid>1077734</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:33:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2795" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1863]] - [[Gerard Adriaan Heineken]] keapet de bierbrouwerij 'De Hooiberg' yn [[Amsterdam]] op, hjir sil hy letter dat jier begjinne mei de produksje fan it hjoed de dei wrâldferneamde [[Heineken]].
* [[1932]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1932|Olympyske Winterspullen]] yn [[Lake Placid (New York)|Lake Placid]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1971]] - [[Grut-Brittanje]] skeakelt oer op it desimale muntstelsel.
* [[1976]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1976|Olympyske Winterspullen]] yn [[Innsbruck]], [[Eastenryk]].
* [[2013]] - De [[planetoïde]] [[2012 DA14]] komt de [[Ierde (planeet)|ierde]] op 27.600 kilometer benei. Nea earder waard in planetoïde fan sa'n grutte sa ticht by de ierde sjoen, binnen in [[geostasjonêre gong]].

== Berne ==
* [[1564]] - [[Galileo Galilei]], Italjaansk natuerkundige, filosoof en astronoom († [[1642]])
* [[1710]] - kening [[Loadewyk XV fan Frankryk]] († [[1774]])
* [[1796]] - [[Pjotr Anjou]], Russysk admiraal en ûntdekkingsreizger († [[1869]])
* [[1881]] -[[Willem Dijk]], Frysk ûnderwizer en keunstner († [[1970]])
* [[1908]] - [[Ypk fan der Fear]], Frysk skriuwster († [[1983]])
* [[1909]] - [[Miep Gies]], Nederlânsk fersetsfrou, freondinne fan [[Anne Frank]] († [[2010]])
* [[1910]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster († [[2008]])
* [[1921]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[1923]] - [[Jelena Bonner]], Sovjet dissidinte († [[2011]])
* [[1968]] - [[Angelica Bella]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1971]] - [[Renee O'Connor]], Amerikaansk aktrise en regisseur
* [[1974]] - [[Gina Lynn]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1984]] - [[Evita Pozzi]], Italjaansk pornoaktrise
* [[1998]] - [[George Russell (autokoereur)|George Russel]], Ingelsk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1857]] - [[Michail Glinka]], Russysk komponist (* [[1804]])
* [[1935]] - [[Jelle Dam]], Frysk timmerman, oannimmer en politikus (* [[1857]])
* [[1939]] - [[Kûzma Petrov-Vodkin]], Russysk keunstskilder en skriuwer (* [[1844]])
* [[1981]] - [[Joris in 't Veld]], Nederlânsk politikus en bestjoerswittenskipper (* [[1885]])
* [[1990]] - [[Frans Kellendonk]], Nederlânsk skriuwer en oersetter (* [[1951]])
* [[2002]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur (* [[1963]])
* [[2012]] - [[Gerrit Ybema]], Frysk politikus (* [[1945]])
* [[2013]] - [[Giovanni Narcis Hakkenberg]], Nederlânsk marinier en ridder yn de [[Militêre Willems-Oarder]] (* [[1923]])
* [[2015]] - [[Burgess Roye]], Amerikaanske keunstner (* [[1944]])
* [[2016]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger (* [[1917]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|15]]</text>
      <sha1>or2u3fe8r6w889578pmj1r36v2wxd2h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083955</id>
      <parentid>1083891</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:51:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2801" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1863]] - [[Gerard Adriaan Heineken]] keapet de bierbrouwerij 'De Hooiberg' yn [[Amsterdam]] op, hjir sil hy letter dat jier begjinne mei de produksje fan it hjoed de dei wrâldferneamde [[Heineken]].
* [[1932]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1932|Olympyske Winterspullen]] yn [[Lake Placid (New York)|Lake Placid]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1971]] - It [[Feriene Keninkryk]] skeakelt oer op it desimale muntstelsel.
* [[1976]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1976|Olympyske Winterspullen]] yn [[Innsbruck]], [[Eastenryk]].
* [[2013]] - De [[planetoïde]] [[2012 DA14]] komt de [[Ierde (planeet)|ierde]] op 27.600 kilometer benei. Nea earder waard in planetoïde fan sa'n grutte sa ticht by de ierde sjoen, binnen in [[geostasjonêre gong]].

== Berne ==
* [[1564]] - [[Galileo Galilei]], Italjaansk natuerkundige, filosoof en astronoom († [[1642]])
* [[1710]] - kening [[Loadewyk XV fan Frankryk]] († [[1774]])
* [[1796]] - [[Pjotr Anjou]], Russysk admiraal en ûntdekkingsreizger († [[1869]])
* [[1881]] -[[Willem Dijk]], Frysk ûnderwizer en keunstner († [[1970]])
* [[1908]] - [[Ypk fan der Fear]], Frysk skriuwster († [[1983]])
* [[1909]] - [[Miep Gies]], Nederlânsk fersetsfrou, freondinne fan [[Anne Frank]] († [[2010]])
* [[1910]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster († [[2008]])
* [[1921]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[1923]] - [[Jelena Bonner]], Sovjet dissidinte († [[2011]])
* [[1968]] - [[Angelica Bella]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1971]] - [[Renee O'Connor]], Amerikaansk aktrise en regisseur
* [[1974]] - [[Gina Lynn]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1984]] - [[Evita Pozzi]], Italjaansk pornoaktrise
* [[1998]] - [[George Russell (autokoereur)|George Russel]], Ingelsk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1857]] - [[Michail Glinka]], Russysk komponist (* [[1804]])
* [[1935]] - [[Jelle Dam]], Frysk timmerman, oannimmer en politikus (* [[1857]])
* [[1939]] - [[Kûzma Petrov-Vodkin]], Russysk keunstskilder en skriuwer (* [[1844]])
* [[1981]] - [[Joris in 't Veld]], Nederlânsk politikus en bestjoerswittenskipper (* [[1885]])
* [[1990]] - [[Frans Kellendonk]], Nederlânsk skriuwer en oersetter (* [[1951]])
* [[2002]] - [[Kevin Tod Smith]], Nijseelânsk akteur (* [[1963]])
* [[2012]] - [[Gerrit Ybema]], Frysk politikus (* [[1945]])
* [[2013]] - [[Giovanni Narcis Hakkenberg]], Nederlânsk marinier en ridder yn de [[Militêre Willems-Oarder]] (* [[1923]])
* [[2015]] - [[Burgess Roye]], Amerikaanske keunstner (* [[1944]])
* [[2016]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger (* [[1917]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|15]]</text>
      <sha1>rk478bp0wt37drfyva8cb6362mwaipi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>545</id>
    <revision>
      <id>1083872</id>
      <parentid>1083405</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:17:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4121" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}Op 21 febrewaris is it [[Sint-Piter]] yn [[Grou (plak)|Grou]].
== Foarfallen ==
* [[1811]] - Untdekking fan [[gloar]] wrâldkundich makke troch [[Humphry Davy]]. 
* [[1816]] - [[Willem II fan de Nederlannen|Kening Willem II]] boasket mei [[Anna Paulowna fan Ruslân|Anna Paulowna]], in dochter fan [[tsaar]] [[Paul I fan Ruslân]].
* [[1848]] - [[Karl Marx]] publisearret it [[Kommunistysk Manifest]].
* [[1885]] - It [[Washington Monumint]] wurdt ynwijd.
* [[1953]] - [[Francis Crick]] en [[James Watson]] ûntdekke de struktuer fan it [[Desoksyribonukleïnesoer|DNA]]-molekule.
* [[1916]] - Begjin fan de [[Slach by Ferdun]], ien fan 'e bloedichste konfrontaasjes fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
* [[1960]] - [[Fidel Castro]] [[nasjonalisaasje|nasjonalisearret]] yn [[Kuba]] alle [[bedriuw]]en.
* [[1965]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt de [[negroïde ras|swarte]] [[aktivist|boargerrjochte-aktivist]] [[Malcolm X]] deasketten.
* [[1972]] - It [[Ruslân|Russyske]] ûnbemanne [[romtefartúch]] [[Lûna 20]] lânet op 'e [[moanne (himellichem)|moanne]]. 
* [[1985]] - De 13e [[Alvestêdetocht]] wûn troch [[Evert van Benthem]] út [[St. Janskleaster]] yn in tiid fan 6.47 oere.
* [[2003]] - Earste ferskinen fan it tydskrift [[Farsk]].

== Berne ==
* [[580]] - [[Pepyn I fan Landen]], hofmeier fan it [[Frankyske Ryk]] († [[640]])
* [[1397]] - [[Isabella van Portegal, hartoginne fan Boergonje|Isabella fan Portegal]], hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]] († [[1472]])
* [[1490]] - [[Hans Dürer]], Dútsk keunstskilder, tekener en graveur († [[1538]])
* [[1684]] - [[Justus fan Effen]], Nederlânsk skriuwer († [[1735]])
* [[1710]] - [[Willem van Haren (dichter)|Willem van Haren]], Frysk dichter, politikus en diplomaat († [[1768]])
* [[1744]] - [[Eise Eisinga]], Frysk astronoom († [[1828]])
* [[1856]] - [[Hendrik Petrus Berlage]], Nederlânsk arsjitekt († [[1934]])
* [[1858]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch († [[1929]])
* [[1875]] - [[Jeanne-Louise Calment]], Frânsk rekôrhâlder (âldste minske ea) († [[1997]])
* [[1888]] - [[Willem Banning]], Frysk predikant, heechlearaar en politikus († [[1971]])
* [[1924]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
* [[1925]] - [[Tom Gehrels]], Nederlânsk-Amerikaansk astronoom († [[2011]])
* [[1933]] - [[Nina Simone]], Amerikaansk sjongster († [[2003]])
* [[1943]] - [[Jan Lukas Eggens]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[1945]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[1946]] - [[Alan Rickman]], Ingelsk akteur († [[2016]])
* [[1958]] - [[Mary Chapin Carpenter]], Amerikaansk countrysjongster
* [[1960]] - [[Rolf Falk-Larssen]], Noarsk hurdrider
* [[1974]] - [[Roberto Heras]], Spaansk hurdfytser
* [[1979]] - [[Abby Rode]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Floor Jansen]], Nederlânsk sjongeres
* [[1991]] - [[Yvonne Nauta]], Frysk reedrydster
* [[1992]] - [[Whitney Taylor]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1437]] - kening [[Jakobus I fan Skotlân]] (* [[1394]])
* [[1677]] - [[Baruch de Spinoza]], Nederlânsk filosoof (* [[1632]])
* [[1691]] - [[Hâns Willem fan Aylva]] - Frysk fjildhear en luitenant-admiraal (* [[1633]])
* [[1916]] - [[Wilco Rengers]], Frysk jurist en politikus (* [[1835]])
* [[1965]] - [[Malcolm X]], Amerikaansk aktivist (* [[1925]])
* [[1987]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder (* [[1917]])
* [[2006]] - [[Rinske Zeinstra]], Frysk hurdrydster (* [[1947]])
* [[2008]] - [[Joe Gibbs (produsint)|Joe Gibbs]], Jamaikaansk reggaeprodusint (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Gernot de Vries]], Eastfrysk dûmny en skriuwer (* [[1925]])
* [[2017]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus (* [[1947]])
* [[2018]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist (* [[1918]])
* [[2021]] - [[Hannie Bruinsma-Kleijwegt]], Nederlânsk politika (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|21]]</text>
      <sha1>cwksak8tu894fqcp26wkd4ntg6fqgz2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>546</id>
    <revision>
      <id>1083873</id>
      <parentid>1073862</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:18:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3981" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1071]] - [[Slach by Kassel (1071)|Slach by Kassel]] oer de hearskippij fan it [[Greefskip Flaanderen]].
* [[1499]] - Begjin fan de bou fan de [[Blokhûspoarte]]
* [[1505]] - [[Joaris mei it Burd]] slút in oerienkomst mei de bruorren Dirk, Floris, en Jacob fan [[Wyngaarden]], en [[Thomas Beukelaar]]. Dizze [[Súd-Hollân]]ske Hearen sille de [[kwelder]]s yn it noarden fan [[Fryslân]] yndykje tsjin frijstelling fan pacht yn it earste jier. 
* [[1651]] - Grutte dyktrochbrek [[Aldwâldmersyl]], It wiel [[Mâlegreefsgat]] ûntstiet
* [[1900]] - [[Hawaï]] wurdt offisjeel in territoarium fan de [[Feriene Steaten]].
* [[1930]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]]
* [[1944]] - [[Nymwegen]] wurdt by fersin bombardearre troch de [[Alliearden]]
* [[1979]] - [[Sint Lusia]] wurdt ûnôfhinklik
* [[1996]] - Yn [[Eindhoven]] makket [[Merien ten Houten]] offisjeel melding fan de earste Nederlânske [[sykmasine]]: ilse.nl.
* [[1997]] - Yn it [[Skotlân|Skotske]] plak [[Roslin]] melde wittenskippers dat se in skiep [[kloane|kloand]] hawwe, en dat it laam [[Dolly (skiep)|Dolly]] yn july 1996 berne is.
* [[1998]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1998|Olympyske Winterspullen]] yn [[Nagano (stêd)|Nagano]].
* [[2007]] - Iepening fan de nije brêge by [[Gerkeskleaster]] oer it [[Prinses Margrietkanaal]]

== Berne ==
* [[1161]] - paus [[Ynnosintius III]] († [[1216]])
* [[1705]] - [[Peter Artedi]], Sweedske natoerûndersiker († [[1735]])
* [[1732]] - [[George Washington]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1799]])
* [[1779]] - [[Joachim Nicolas Eggert]], Sweedsk komponist en dirigint († [[1813]])
* [[1785]] - [[Ulbe Piers Draisma]], Frysk boer, ûndernimmer en bestjoerder († [[1830]])
* [[1810]] - [[Frédéric Chopin]], Poalsk-Frânsk komponist († [[1849]])
* [[1833]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder († [[1917]])
* [[1868]] - [[Henri Polak]], Nederlânsk fakbûnslieder en politikus († [[1943]])
* [[1869]] - frelle [[Clara Jacoba de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope († [[1960]])
* [[1876]] - [[Zitkála-Ša]], Lakota-aktiviste en -skriuwster († [[1938]])
* [[1891]] - [[Jan Wils]], Nederlânsk arsjitekt († [[1972]])
* [[1929]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[1932]] - [[Ted Kennedy]], Amerikaansk politikus († [[2009]])
* [[1944]] - [[Tom Okker]], Nederlânsk tennisser
* [[1948]] - [[Kobus Algra]], Frysk sjonger († [[2014]])
* [[1950]] - [[Lenny Kuhr]], Nederlânsk sjongster
* [[1962]] -  [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur († [[2006]])
* [[1968]] - [[Jeri Ryan]], Amerikaansk aktrise
* [[1969]] - [[Ferdinand de Jong]], Frysk skriuwer
* [[1971]] - [[Arnon Grunberg]], Nederlânsk skriuwer
* [[1972]] - [[Claudia Pechstein]], Dútske hurdrydster
* [[1975]] - [[Drew Barrymore]], Amerikaansk aktrise
* 1975 - [[Rita Cardinale]], Hongaarsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1371]] - kening [[David II fan Skotlân]] (* [[1324]])
* [[1491]] - greve [[Enno I fan Eastfryslân]] (*[[1460]])
* [[1512]] - [[Amerigo Vespucci]], Italjaansk ûntdekkingsreizger (* [[1454]])
* [[1797]] - [[Karl Friedrich Hieronymus von Münchhausen]] (Baron von Münchhausen), Dútsk ofsier, aventoersman en swetser (* [[1720]])
* [[1920]] - [[Toni Boltini]], Nederlânsk sirkusdirekteur († [[2003]])
* [[1943]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[1987]] - [[Andy Warhol]], Amerikaansk keunstskilder (* [[1928]])
* [[2007]] - [[Fons Rademakers]], Nederlânsk filmregisseur, -produsint en -akteur (* [[1920]])
* [[2008]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur (* [[1931]])
* [[2013]] - [[Atsje Keulen-Deelstra]], Frysk hurdrydster (* [[1938]])
* [[2014]] - [[Leo Vroman]], Nederlânsk dichter en hematolooch (* [[1915]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|22]]</text>
      <sha1>tttjvi61s1wlrqkgu0eyv4cscdqwra8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>23 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>547</id>
    <revision>
      <id>1083773</id>
      <parentid>1074060</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:41:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3005" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[29]] - Op it [[Skriuwplankje fan Tolsum]] wurdt in oerienkomst fêstlein.
* [[1836]] - Yn it [[Teksas|Teksaanske]] [[San Antonio (Teksas)|San Antonio]] begjint it belis fan 'e [[Alamo]], wêrby't in pear hûndert Teksaanske [[rebel|opstannelingen]] troch in grutte [[Meksiko|Meksikaanske]] troepemacht belegere wurde.
* [[1870]] - [[Mississippy (steat)|Mississippy]] wurdt as 9e fan 'e yn 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]] fersleine [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Konfederearre steaten]] wer talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1992]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1992|Olympyske Winterspullen]] yn [[Tignes]]-[[Albertville (Frankryk)|Albertville]].
* [[2007]] - [[Smelne FM]] de nije omrop fan de gemeente [[Smellingerlân]] foar it earst yn de [[loft]].

== Berne ==
* [[1685]] - [[Georg Friedrich Händel]], Dútsk-Ingelsk komponist en dirigint († [[1759]])
* [[1831]] - [[Hendrik Willem Mesdag]], Nederlânsk keunstskilder († [[1915]])
* [[1871]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner († [[1920]])
* [[1878]] - [[Kazimir Malevitsj]], Oekraynsk keunstskilder († [[1935]])
* [[1881]] - [[Titus Brandsma]] ([[kleasternamme]] fan Anno Sjoerd Brandsma), Frysk preester en fersetsman († [[1942]])
* [[1931]] - [[Harrie Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
* [[1938]] - [[Leo Beerendonk]], Nederlânsk fuotballer († [[2022]])
* [[1946]] - [[Cees Bijlstra]], Frysk redakteur en komponist († [[2004]])
* [[1969]] - [[Elmar Kuiper]], Frysk dichter, skilder, fideofilmer en performer
* [[1974]] - [[Federico Scavo]], Italjaansk DJ en muzykprodusint
* [[1981]] - [[Dylan Ryder]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1507]] - [[Gentile Bellini]], Fenesiaansk keunstskilder (* [[1429]])
* [[1669]] - [[Lieuwe fan Aitzema]], Frysk diplomaat, skiedskriuwer, libbensgenieter en libertyn (* [[1600]])
* [[1679]] - [[Jan Steen]], Nederlânsk keunstskilder (* ±[[1625]])
* [[1725]] - [[Vitus Ringers]], Frysk predikant en dichter (* [[1660]])
* [[1792]] - [[Joshua Reynolds]], Ingelsk keunstskilder (* [[1723]])
* [[1821]] - [[John Keats]], Ingelsk dichter (* [[1795]])
* [[1855]] - [[Carl Gauss]], Dútsk wiskundige (* [[1777]])
* [[1944]] - [[Leo Baekeland]], Flaamsk-Amerikaansk skiekundige en útfiner fan it bakelyt (* [[1863]])
* [[1965]] - [[Stan Laurel]], Ingelsk komyk en akteur (bekend fan it duo [[Laurel en Hardy]]) (* [[1890]])
* [[1973]] - [[Anne Hallema]], Frysk skiedkundige (* [[1893]])
* [[1986]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider (* [[1926]])
* [[1995]] - [[James Herriot]], Ingelsk bistedokter en skriuwer (* [[1916]])
* [[2009]] - [[Frank Löwik]], Twintsk histoarikus en skriuwer (* [[1956]])
* [[2019]] - [[Katherine Helmond]], Amerikaansk aktrise (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|23]]</text>
      <sha1>59af39ze864wm6rj8jtjhumsyfalofh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>551</id>
    <revision>
      <id>1083876</id>
      <parentid>1077794</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3400" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1900]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[Labourpartij (Grut-Brittanje)|Labourpartij]] wurdt oprjochte.
* [[1932]] - [[James Chadwick]] ferifiearret eksperiminteel it bestean fan it [[neutron]], dat hy al earder fermoede.
* [[1933]] - Yn [[Berlyn]] wurdt it gebou fan de Ryksdei yn 'e brân stutsen. 
* [[1940]] - Untdekking fan &lt;sup&gt;14&lt;/sup&gt;C, [[Koalstof]] C-14
* [[1971]] - De earste [[abortus]]klinyk fan Nederlân (it [[Mildredhûs]] yn [[Arnhim]]) start mei it útfieren fan [[abortus provocatus]].
* [[1973]] - De [[Besetting fan Wounded Knee]] begjint, wêrby't likernôch 200 wapene [[aktivist]]en fan 'e [[Amerikaanske Yndiaanske Beweging]] it plakje [[Wounded Knee (Súd-Dakota)]] besette út prostest tsjin 'e wegering fan it Amerikaanske regear om him oan 'e histoaryske ferdraggen mei de Yndiaanske folken te hâlden.
* [[1994]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1994|Olympyske Winterspullen]] yn [[Lillehammer (plak)|Lillehammer]].

== Berne ==
* [[1622]] - [[Carel Fabritius]], Nederlânsk keunstskilder († [[1654]])
* [[1807]] - [[Henry Wadsworth Longfellow]], Amerikaansk dichter († [[1882]])
* [[1831]] - [[Nikolaj Ge]], Russysk keunstskilder († [[1894]])
* [[1858]] - [[Siebe ten Cate]], Frysk keunstskilder († [[1908]])
* [[1861]] - [[Rudolf Steiner]], Eastenryksk antroposoof, skriuwer en filosoof († [[1925]])
* [[1902]] - [[John Steinbeck]], Amerikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1968]])
* [[1926]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
* [[1939]] - [[Kenzō Takada]] - Japansk stilist († [[2020]])
* [[1953]] - [[Wim en Hans Anker]], Fryske abbekaten ([[mearling|twilling]]) 
* [[1973]] - [[Chris Wassenaar]], Frysk keatser
* [[1984]] - [[Havana Ginger|Havana]] en [[Savana Ginger]], Amerikaanske pornoaktrises ([[mearling|twilling]])
* [[1994]] - [[Frerik de Swetser]], Frysk sjonger

== Ferstoarn ==
* [[364]] - keizer [[Flavius Jovianus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[331]])
* [[1533]] - [[Lou fan Doeijinga]], Frysk politikus (* 14??)
* [[1822]] - [[Adolphus Ypey]], Frysk botanikus, dokter en filosoof (* [[1749]])
* [[1867]] - [[Joast Hiddes Halbertsma]], Frysk skriuwer en predikant (* [[1789]])
* [[1872]] - [[Cornelis Bernardus Buijs]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1808]])
* [[1899]] - [[Arnoldus Johannes Andreae]], Frysk notaris en skiedkundige (* [[1845]])
* [[1917]] - [[John Wallace Crawford]], Amerikaansk ferkenner, artyst en aventoersman (* [[1847]])
* [[1936]] - [[Ivan Pavlov]], Russysk psycholooch (* [[1849]])
* [[1963]] - [[Sikke Bruinsma]], Frysk sportsjitter (* [[1889]])
* [[1976]] - [[Lieuwe Brolsma]], Frysk skriuwer (* [[1912]])
* [[1989]] - [[Konrad Lorenz]], Eastenryksk soölooch, ornitolooch en Nobelpriiswinner (* [[1903]])
* [[1989]] - [[Bas Paauwe]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener (* [[1911]])
* [[1990]] - [[Johannes Draaijer]], Frysk hurdfytser (* [[1963]])
* [[2008]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger (* [[1931]])
* [[2009]] - [[Gerriet Postma]], Frysk keunstskilder (* [[1932]])
* [[2015]] - [[Boris Nemtsov]], Russsysk politikus en opposysjelieder (* [[1959]])
* [[2021]] - [[Wiebe Kort]], Frysk hurdsiler en reedrydtrainer (* [[1944]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|27]]</text>
      <sha1>cys7vb7ryb5yy72hixy08nz5sewfls8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>552</id>
    <revision>
      <id>1083776</id>
      <parentid>1075918</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:42:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3714" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1681]] – [[Kening]] [[Karel II fan Ingelân]] skinkt in [[oarkunde]] oan 'e [[quaker]] [[William Penn]], wêryn't dy de rjochten kriget op in ûnbidich grut gebiet yn [[Noard-Amearika]]. Dit wurdt beskôge as de stifting fan 'e [[koloanje Pennsylvania]].
* [[1912]] - De [[Feriening fan Nederlânske Gemeenten]] wurdt oprjochte.
* [[1912]] - Boppe de Amerikaanske steat [[Missoury (steat)|Missoury]] makket [[Albert Berry]] de earste parasjútsprong út in fleantúch
* [[1928]] - Tastânkomming earste radiotelefoanyske ferbining tusken Nederlân en [[Nederlânsk-Ynje]] troch [[Radio Kootwijk (stjoerder)|Radio Kootwijk]]
* [[1935]] - By syn wurk by [[DuPont]] fynt [[Wallace Hume Carothers]] it [[nylon]] út.
* [[1929]] - [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt ferriden mei [[Marten van der Kooij]] út [[Hylpen]] as oerwinner.
* [[1959]] - Oprjochting [[Fuotbalferiening Trynwâldster Boys]].
* [[1960]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1960|Olympyske Winterspullen]] yn [[Squaw Valley (Placer County)|Squaw Valley]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1986]] - Moard op de Sweedske premier [[Olof Palme]].
* [[1988]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1988|Olympyske Winterspullen]] yn [[Calgary]].
* [[2010]] - Sluting [[Olympyske Winterspullen 2010|Olympyske Winterspullen]] yn [[Fankoever]].
* [[2013]] - Abdikaasje fan paus [[Benediktus XVI‎]]

== Berne ==
* [[1683]] - [[René Antoine Ferchault de Réaumur]], Frânsk natuerkundige († [[1757]])
* [[1743]] - [[Karolina fan Oranje-Nassau]], Frysk ealfrouwe († [[1787]])
* [[1915]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur († [[2002]])
* [[1928]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
* [[1943]] - [[Hans Dijkstal]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1945]] - [[Bubba Smith]], Amerikaansk akteur en spiler fan American football († [[2011]])
* [[1954]] - [[Youp van 't Hek]], Nederlânsk kabaretier en kollumnist
* [[1965]] - [[Patricia Briggs]], Amerikaansk skriuwster
* [[1979]] - [[Sander van Doorn]], Nederlânsk DJ en muzykprodusint
* [[1984]] - [[Cody Bryant]] (America Moore), Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1648]] - kening [[Kristiaan IV fan Denemark|Kristiaan IV fan Denemark en Noarwegen]] (* [[1577]])
* [[1653]] - [[Skelte Tsjerks Wiglema]], Frysk marine-ofsier (* 16??)
* [[1742]] - [[Willem Jacob 's Gravesande]], Nederlânsk wis- en natuerkundige (* [[1688]])
* [[1916]] - [[Henry James]], Amerikaansk romanskriuwer (* [[1843]])
* [[1931]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[1942]] - [[Karel Doorman]], Nederlânsk militêr (* [[1889]])
* [[1960]] - [[Wijbren Elgersma]], Frysk politikus en boargemaster (* [[1896]])
* [[1974]] - [[Mees Toxopeus]], Frysk rêdingsboatskipper en fersetsman (* [[1886]])
* [[1986]] - [[Olof Palme]], premier fan [[Sweden]] (* [[1927]])
* [[1999]] - [[D. Ivan Dykstra]], Amerikaansk predikant, teolooch en filosoof (* [[1915]])
* [[2009]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
* [[2011]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1926]])
* 2011 - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal (* [[1921]])
* [[2014]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse (* [[1924]])
* 2014 - [[Hugo Brandt Corstius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1935]])
* [[2016]] - [[George Kennedy]], Amerikaansk akteur (* [[1925]])
* [[2020]] - [[Humphrey Bennett]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|28]]</text>
      <sha1>cwguuoo87zy1ecvq0y7sjaxxdhe5cg8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083778</id>
      <parentid>1083776</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:45:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3716" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1681]] – [[Kening]] [[Karel II fan Ingelân]] skinkt in [[oarkunde]] oan 'e [[quaker]] [[William Penn]], wêryn't dy de rjochten kriget op in ûnbidich grut gebiet yn [[Noard-Amearika]]. Dit wurdt beskôge as de stifting fan 'e [[koloanje Pennsylvania]].
* [[1912]] - De [[Feriening fan Nederlânske Gemeenten]] wurdt oprjochte.
* [[1912]] - Boppe de Amerikaanske steat [[Missoury (steat)|Missoury]] makket [[Albert Berry]] de earste parasjútsprong út in fleantúch
* [[1928]] - Tastânkomming earste radiotelefoanyske ferbining tusken Nederlân en [[Nederlânsk-Ynje]] troch [[Radio Kootwijk (stjoerder)|Radio Kootwijk]]
* [[1935]] - By syn wurk by [[DuPont]] fynt [[Wallace Hume Carothers]] it [[nylon]] út.
* [[1929]] - [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt ferriden mei [[Marten van der Kooij]] út [[Hylpen]] as oerwinner.
* [[1959]] - Oprjochting [[Fuotbalferiening Trynwâldster Boys]].
* [[1960]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1960|Olympyske Winterspullen]] yn [[Squaw Valley (Placer County)|Squaw Valley]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1986]] - Moard op de Sweedske premier [[Olof Palme]].
* [[1988]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1988|Olympyske Winterspullen]] yn [[Calgary]].
* [[2010]] - Sluting [[Olympyske Winterspullen 2010|Olympyske Winterspullen]] yn [[Fankoever]].
* [[2013]] - Abdikaasje fan paus [[Benediktus XVI‎]]

== Berne ==
* [[1683]] - [[René Antoine Ferchault de Réaumur]], Frânsk natuerkundige († [[1757]])
* [[1743]] - [[Karolina fan Oranje-Nassau]], Frysk ealfrouwe († [[1787]])
* [[1915]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur († [[2002]])
* [[1928]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
* [[1943]] - [[Hans Dijkstal]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1945]] - [[Bubba Smith]], Amerikaansk akteur en spiler fan American football († [[2011]])
* [[1954]] - [[Youp van 't Hek]], Nederlânsk kabaretier en kollumnist
* [[1958]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste († [[2009]])
* [[1965]] - [[Patricia Briggs]], Amerikaansk skriuwster
* [[1979]] - [[Sander van Doorn]], Nederlânsk DJ en muzykprodusint
* [[1984]] - [[Cody Bryant]] (America Moore), Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1648]] - kening [[Kristiaan IV fan Denemark|Kristiaan IV fan Denemark en Noarwegen]] (* [[1577]])
* [[1653]] - [[Skelte Tsjerks Wiglema]], Frysk marine-ofsier (* 16??)
* [[1742]] - [[Willem Jacob 's Gravesande]], Nederlânsk wis- en natuerkundige (* [[1688]])
* [[1916]] - [[Henry James]], Amerikaansk romanskriuwer (* [[1843]])
* [[1931]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[1942]] - [[Karel Doorman]], Nederlânsk militêr (* [[1889]])
* [[1960]] - [[Wijbren Elgersma]], Frysk politikus en boargemaster (* [[1896]])
* [[1974]] - [[Mees Toxopeus]], Frysk rêdingsboatskipper en fersetsman (* [[1886]])
* [[1986]] - [[Olof Palme]], premier fan [[Sweden]] (* [[1927]])
* [[1999]] - [[D. Ivan Dykstra]], Amerikaansk predikant, teolooch en filosoof (* [[1915]])
* [[2011]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1926]])
* 2011 - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal (* [[1921]])
* [[2014]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse (* [[1924]])
* 2014 - [[Hugo Brandt Corstius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1935]])
* [[2016]] - [[George Kennedy]], Amerikaansk akteur (* [[1925]])
* [[2020]] - [[Humphrey Bennett]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|28]]</text>
      <sha1>4ahw6msx27tcl5cxzeragt9udu6axfj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083879</id>
      <parentid>1083778</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:23:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3791" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1681]] – [[Kening]] [[Karel II fan Ingelân]] skinkt in [[oarkunde]] oan 'e [[quaker]] [[William Penn]], wêryn't dy de rjochten kriget op in ûnbidich grut gebiet yn [[Noard-Amearika]]. Dit wurdt beskôge as de stifting fan 'e [[koloanje Pennsylvania]].
* [[1912]] - De [[Feriening fan Nederlânske Gemeenten]] wurdt oprjochte.
* [[1912]] - Boppe de Amerikaanske steat [[Missoury (steat)|Missoury]] makket [[Albert Berry]] de earste parasjútsprong út in fleantúch
* [[1928]] - Tastânkomming earste radiotelefoanyske ferbining tusken Nederlân en [[Nederlânsk-Ynje]] troch [[Radio Kootwijk (stjoerder)|Radio Kootwijk]]
* [[1935]] - By syn wurk by [[DuPont]] fynt [[Wallace Hume Carothers]] it [[nylon]] út.
* [[1929]] - [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt ferriden mei [[Marten van der Kooij]] út [[Hylpen]] as oerwinner.
* [[1959]] - Oprjochting [[Fuotbalferiening Trynwâldster Boys]].
* [[1960]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1960|Olympyske Winterspullen]] yn [[Squaw Valley (Placer County)|Squaw Valley]], de [[Feriene Steaten]].
* [[1986]] - Moard op de Sweedske premier [[Olof Palme]].
* [[1988]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1988|Olympyske Winterspullen]] yn [[Calgary]].
* [[2010]] - Sluting [[Olympyske Winterspullen 2010|Olympyske Winterspullen]] yn [[Fankoever]].
* [[2013]] - Abdikaasje fan paus [[Benediktus XVI‎]]

== Berne ==
* [[1683]] - [[René Antoine Ferchault de Réaumur]], Frânsk natuerkundige († [[1757]])
* [[1743]] - [[Karolina fan Oranje-Nassau]], Frysk ealfrouwe († [[1787]])
* [[1915]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur († [[2002]])
* [[1928]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
* [[1943]] - [[Hans Dijkstal]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1945]] - [[Bubba Smith]], Amerikaansk akteur en spiler fan American football († [[2011]])
* [[1954]] - [[Youp van 't Hek]], Nederlânsk kabaretier en kollumnist
* [[1958]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste († [[2009]])
* [[1965]] - [[Patricia Briggs]], Amerikaansk skriuwster
* [[1979]] - [[Sander van Doorn]], Nederlânsk DJ en muzykprodusint
* [[1984]] - [[Cody Bryant]] (America Moore), Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1648]] - kening [[Kristiaan IV fan Denemark|Kristiaan IV fan Denemark en Noarwegen]] (* [[1577]])
* [[1653]] - [[Skelte Tsjerks Wiglema]], Frysk marine-ofsier (* 16??)
* [[1742]] - [[Willem Jacob 's Gravesande]], Nederlânsk wis- en natuerkundige (* [[1688]])
* [[1916]] - [[Henry James]], Amerikaansk romanskriuwer (* [[1843]])
* [[1931]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[1942]] - [[Karel Doorman]], Nederlânsk militêr (* [[1889]])
* [[1960]] - [[Wijbren Elgersma]], Frysk politikus en boargemaster (* [[1896]])
* [[1974]] - [[Mees Toxopeus]], Frysk rêdingsboatskipper en fersetsman (* [[1886]])
* [[1986]] - [[Olof Palme]], premier fan [[Sweden]] (* [[1927]])
* [[1999]] - [[D. Ivan Dykstra]], Amerikaansk predikant, teolooch en filosoof (* [[1915]])
* [[2008]] - [[Max Nord]], Nederlânsk dichter en sjoernalist (* [[1916]])
* [[2011]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1926]])
* 2011 - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal (* [[1921]])
* [[2014]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse (* [[1924]])
* 2014 - [[Hugo Brandt Corstius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1935]])
* [[2016]] - [[George Kennedy]], Amerikaansk akteur (* [[1925]])
* [[2020]] - [[Humphrey Bennett]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|28]]</text>
      <sha1>id9o74wi65cp1u1i53wy393392i1hec</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>3 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>556</id>
    <revision>
      <id>1083804</id>
      <parentid>1076946</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:07:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2990" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1580]] - It [[Ferrie fan Rennenberg]]: de [[greve]] fan [[George fan Lalaing|Rennenberg]], [[steedhâlder]] fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] rint yn 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] oer nei de [[Spanje]]rts.
* [[1845]] - [[Floarida]] wurdt as 27e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1972]] - Lansearring fan [[Pioneer 10]], it earste [[romtefartúch]] dat by [[Jupiter (planeet)|Jupiter]] lâns fljocht en as earste it [[sinnestelsel]] ferlitte sil.

== Berne ==
* [[1326]] - kening [[Loadewyk I fan Hongarije]] († [[1382]]) 
* [[1589]] - [[Gisbertus Voetius]], Nederlânsk teolooch en predikant († [[1676]])
* [[1829]] - [[Carl von Siemens]], Dútsk ûndernimmer († [[1906]])
* [[1847]] - [[Alexander Graham Bell]], Skotsk-Amerikaansk útfiner († [[1922]])
* [[1858]] - [[Cornelis Johannes Kieviet]], Nederlânsk berneboekeskriuwer († [[1931]])
* [[1860]] - [[Johannes Kuiken]], Frysk drukker, útjouwer en polityk aktivist († [[1936]])
* [[1871]] - [[Maurice Garin]], Frânsk hurdfytser († [[1957]])
* [[1900]] - [[Anne Jousma]], Frysk skriuwer († [[1981]])
* [[1911]] - [[Jean Harlow]], Amerikaansk aktrise. († [[1937]])
* [[1918]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
* [[1931]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[1914]] - [[Klaas Koelstra]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* [[1943]] - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter († [[2009]])
* [[1958]] - [[Miranda Richardson]], Ingelsk aktrise
* [[1964]] - [[Laura Harring]], Meksikaansk-Amerikaansk aktrise en model
* [[1972]] - [[Jissy de Wolf]], Frysk roeister
* [[1974]] - [[Naima El Bezaz]], Marokkaansk-Nederlânsk skriuwster († [[2020]])
* [[1997]] - [[Camila Cabello]], Kubaansk-Amerikaansk sjongster

== Ferstoarn ==
* [[1175]] - [[Freark fan Hallum]], Frysk abt en hillige (* ±[[1113]])
* [[1554]] - karfoarst [[Jehan Freark I fan Saksen]] (* [[1503]])
* [[1703]] - [[Robert Hooke]], Ingelsk astronoom, natuerkundige en arsjitekt (* [[1635]])
* [[1903]] - [[Henry R. Porter]], Amerikaansk legerdokter (* [[1848]])
* [[1921]] - [[Pierre Cuypers]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1827]])
* [[1928]] - [[Jan Toorop]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1858]]). 
* [[1938]] - [[Willem Kloos]], Nederlânsk dichter (* [[1859]])
* [[1959]] - [[Lou Costello]], Amerikaansk akteur en komyk (* [[1906]])
* [[1965]] - kening [[Farûk fan Egypte]] (* [[1920]])
* [[1987]] - [[Danny Kaye]], Amerikaansk akteur en komyk (* [[1911]])
* [[1991]] - [[Clara Eggink]], Nederlânsk dichteresse en skriuwster (* [[1906]])
* [[2005]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener (* [[1928]])
* [[2018]] - [[David Ogden Stiers]], Amerikaansk akteur (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|03]]</text>
      <sha1>hkj8yrj4tuh3puw2iwtf14joaehy5hr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>563</id>
    <revision>
      <id>1083895</id>
      <parentid>1077761</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:36:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2050" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1830]] - It [[KNYL]], wat stiet foar ''Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger'', wurdt stifte.
* [[1864]] - [[Loadewyk II fan Beieren|Loadewyk II]] wurdt [[kening]] fan [[Beieren]].
* [[1893]] - [[Ivoarkust]] wurdt in [[koloanje]] fan [[Frankryk]].
* [[1966]] - [[Prinsesse]] [[Beatrix fan Nederlân|Beatrix]] troud mei [[Claus von Amsberg]].

== Berne ==
* [[1452]] - kening [[Ferdinand II fan Aragon]] († [[1516]])
* [[1840]] - [[Frank North (militêr)|Frank North]], Amerikaansk militêr († [[1885]])
* [[1845]] - tsaar [[Aleksander III fan Ruslân]] († [[1894]])
* [[1865]] - [[Pim Mulier]], Frysk sjoernalist en sportbestjoerder († [[1954]])
* [[1873]] - [[Sipke Huismans]], Frysk predikant en frisiast († [[1923]])
* [[1914]] - [[Maurits Troostwijk]], Frysk jurist en politikus († [[1991]])
* [[1925]] - [[Ed van der Elsken]], Nederlânsk fotograaf en filmmakker († [[1990]])
* [[1933]] - [[Jan Sipkema]], Frysk sportbestjoerder, âld-foarsitter fan de Feriening De Fryske Alve Stêden († [[2008]])
* [[1946]] - [[Jack Talstra]], Frysk-Kanadeesk politikus († [[2014]])
* [[1957]] - [[Osama bin Laden]], Saûdysk terrorist († [[2011]])
* [[1977]] - [[Robin Thicke]], Amerikaansk sjonger
* [[1983]] - [[Niki Belucci]], Hongaarsk pornoaktrise en discjockey
* [[1995]] - [[Beitske Visser]], Frysk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1960]] - [[Anton Molkenboer]], Nederlânsk keunstner (* [[1872]])
* [[1966]] - [[Frits Zernike]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1888]])
* [[1988]] - [[Andy Gibb]], Ingelsk-Australysk sjonger (* [[1958]])
* [[2008]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser (* [[1923]])
* [[2011]] - [[Rienk Onsman]], Frysk fuotballer (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Jean Giraud]], Frânsk striptekener (* [[1938]])
* [[2019]] - [[Gerrit Offringa]], Fryske keunstner en filosoof (* [[1943]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|10]]</text>
      <sha1>32504qb1dqlczubzyjpuxfmjy19tt4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>585</id>
    <revision>
      <id>1083881</id>
      <parentid>1075461</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3805" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
Op 1 april wurde tradisjoneel grappen makke, wêrby't men jins slachtoffer foar de gek besiket te hâlden. Sokke grappen wurde [[aprilgrap]]pen neamd.
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Aprilgrap (1962).jpg|thumb|Aprilgrap, 1962:in byld fan [[Peaske-eilân]] is oanspield]]

* [[457]] - [[Majorianus]] komt yn it [[Westromeinske Ryk]] op de troan mei stipe fan [[Risimer]] en [[Leo I fan Byzantium|Leo I]] yn [[Byzantynske Ryk|Byzantium]].
* [[1429]] - De Denen skaffe it tolbeteljen op de Sont ôf
* [[1549]] - Kroanprins [[Filips II fan Spanje|Filips]] komt út Spanje wei yn [[Brussel (stêd)|Brussel]] oan
* [[1572]] - Ynname fan [[Den Briel]] troch de [[wettergeuzen]], wat oanlieding jout ta it rymke ''Op 1 april verloor [[hartoch fan Alva|Alva]] zijn bril (en op 2 mei [[Terneuzen|zijn neus]] erbij)''.
* [[1924]] - [[Adolf Hitler]] wurdt feroardield ta fiif jier finzenisstraf foar syn dielname oan de ''[[Bierkellerputsch]]''. Hy sit mar njoggen moanne yn de finzenis, wêr't hy it earste diel fan syn boek ''[[Mein Kampf]]'' skriuwt.
* [[1928]] - Oprjochting Van Doorne's AanhangwagenFabriek, letter bekend as Van Doorne's AutomobielFabryk ([[DAF (fabrikant)|DAF]]).
* [[1929]] - Yntroduksje fan de [[jojo]] yn [[New York City|New York]].
* [[1937]] - [[Aden (stêd)|Aden]] wurdt in kroankoloanje fan it Feriene Keninkryk. 
* [[1994]] - De KNKB fusearret mei it Kristlike bûn foar de Fryske Keatssport, CFK, mar behâldt de namme KNKB.
* [[2001]] - Yn Nederlân wurdt, as earste lân yn de wrâld it [[homohoulik]] ynfierd.
* [[2002]] - [[Nederlân]] legalisearret [[eutanasy]].
* [[2005]] - Yn [[Feanwâlden]] wurdt in [[Theun de Vries Genoatskip|genoatskip]] oprjochte om de neitins oan skriuwer [[Theun de Vries]] yn eare te hâlden.
* [[2009]] - [[Albaanje]] en [[Kroaasje]] komme by de [[Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje|NAFO]], dêrmei komt it tal lannen fan de NAFO op 28.

== Berne ==
* [[1281]] - keizer [[Loadewyk IV fan it Hillige Roomske Ryk]] († [[1347]])
* [[1721]] - [[Pieter Hellendaal]], Nederlânsk komponist, oargelist en fioelist († [[1799]])
* [[1808]] - [[Anne Franciscus Jongstra]], Frysk jurist en politikus († [[1871]])
* [[1858]] - [[Arnold Aletrino]], Nederlânsk skriuwer († [[1916]])
* [[1875]] - [[Edgar Wallace]], Ingelsk skriuwer († [[1932]])
* [[1906]] - [[Sjoerd van der Schaaf]], Frysk sjoernalist en skriuwer († [[2006]])
* [[1916]] - [[Max Nord]], Nederlânsk dichter en sjoernalist († [[2008]])
* [[1925]] - [[Jan Pannekeet]], Nederlânsk taalkundige († [[2002]])
* [[1932]] - [[Debbie Reynolds]], Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[1946]] - [[Baukje Wytsma]], Frysk skriuwster en sjoernaliste 
* [[1950]] - [[Ed Nijpels]], Nederlânsk politikus
* [[1974]] - [[Kim Sasabone]], Nederlânsk sjongster, dûnseresse en fitnessynstruktrise
* [[1985]] - [[Imanuelle Grives]], Nederlânsk aktrise
* [[1986]] - [[Ireen Wüst]], Nederlânsk hurdrydster

== Ferstoarn ==
* [[1204]] - hartoginne [[Eleönoara fan Akwitaanje]], keninginne-gemalinne fan [[Frankryk]] en [[Ingelân]] (* [[1122]])
* [[1807]] - [[Sicco Douwe fan Aylva]], Frysk politikus en grytman (* [[1734]])
* [[1932]] - [[Edward S. Godfrey]], Amerikaansk militêr (* [[1843]])
* [[1951]] - [[Johannes Kielstra]], Nederlânsk politikus en diplomaat (* [[1878]])
* [[1988]] - [[Marius Holtrop]], Nederlânsk ekonoom en bankier (* [[1902]])
* [[2005]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser (* [[1931]])
* [[2016]] - [[Wiebe Nijenhuis]], Frysk sterke man (* [[1955]])
* [[2018]] - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe (* [[1920]])
* [[2020]] - [[Kim H. Veltman]], Frysk histoarikus (* [[1948]]) 

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|1 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|01]]</text>
      <sha1>2m4wr2gm4t4gcqol1ol49nptevak16g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>4 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>588</id>
    <revision>
      <id>1083779</id>
      <parentid>1078200</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:46:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3653" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1932]] - [[Fuotbal]]feriening [[ONS Snits]] wurdt oprjochte as CVV Oranje Nassau
* [[1949]] - Mei de ûndertekening fan it [[Noardatlantysk Ferdrach]] wurdt de [[NATO|Noardatlantyske Ferdrachsorganisaasje]] (NATO) oprjochte.
* [[1968]] - Yn [[Memphis (Tennessee)]] wurdt de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minskerjochten|minskerjochte-aktivist]] dû. [[Martin Luther King]] deasketten.
* [[1973]] - It [[World Trade Center]] yn [[New York (stêd)]] wurdt iepene.
* [[1996]] - Stichting [[De Fryske Boerepream]] wurdt oprjochte.

== Berne ==
* [[1811]] - [[Baruch Bendit Dusnus]], oerrabbyn fan Ljouwert en ressort Fryslân († [[1896]])
* [[1821]] - [[Heinrich Band]], Dútsk útfiner († [[1860]])
* [[1823]] - [[Carl Wilhelm von Siemens]], Dútsk ûndernimmer († [[1883]])
* [[1876]] - [[Maurice de Vlaminck]], Frânsk keunstskilder († [[1958]])
* [[1910]] - [[Jan Tjittes Piebenga]], Frysk sjoernalist en frisiast († [[1965]]) 
* [[1915]] - [[Muddy Waters]] (McKinley Morganfield), Amerikaansk sjonger en muzikant († [[1983]])
* [[1918]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[1923]] - [[Manon Alving]], Frysk aktrise († [[2010]])
* [[1932]] - [[Dennis L. McKiernan]], Amerikaansk skriuwer
* [[1933]] - [[Frits Bolkestein]], Nederlânsk politikus 
* [[1938]] - [[Johan van der Keuken]], Nederlânsk regisseur en filmprodusint († [[2001]])
* [[1958]] - [[Julie Forsyth]], Ingelsk sjongster
* [[1962]] - [[Janneke Spoelstra]], Frysk skriuwster en oersetster
* [[1969]] - [[Dennis de Nooijer|Dennis]] en [[Gérard de Nooijer]], Nederlânske fuotballers ([[mearling|twilling]])
* [[1972]] - [[Nico Outhuyse]], Frysk muzikant
* 1972 - [[Rebecca Wild]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1973]] - [[Peter Hoekstra]], Nederlânsk fuotballer
* [[1980]] - [[Mark Tuitert]], Nederlânsk hurdrider
* [[1990]] - [[Maaike Jansen]], Nederlânsk sjongeres

== Ferstoarn ==
* [[397]] - [[Ambrosius]], Romeinsk aartsbiskop, teolooch en filosoof (* [[340]])
* [[1284]] - kening [[Alfûns X fan Kastylje]] (* [[1221]])
* [[1292]] - paus [[Nikolaas IV (paus)|Nikolaas IV]] (* [[1227]])
* [[1585]] - [[Caspar de Robles]], Spaansk steedhâlder fan [[Fryslân]] en [[Grinslân]] (* [[1527]])
* [[1588]] - kening [[Freark II fan Denemark]] (* [[1534]])
* [[1841]] - [[William Henry Harrison]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1773]])
* [[1862]] - [[Harmen Sytstra]], Frysk skriuwer (* [[1817]])
* [[1869]] - [[Age Wigers Schoonhoven]], bûterkeapman en foaroanman fan it Frysk Réveil (* [[1813]])
* [[1929]] - [[Karl Benz]], Dútske autopionier (* [[1844]])
* [[1931]] - [[André Michelin]], Frânske bannefabrikant (* [[1853]])
* [[1968]] - [[Martin Luther King]], Amerikaansk predikant en minskerjochte-aktivist (* [[1929]])
* [[1972]] - [[Sieuwert Bruins Slot]], Nederlânsk politikus en sjoernalist (* [[1906]])
* [[1983]] - [[Gloria Swanson]], Amerikaansk aktrise (* [[1899]])
* [[1996]] - [[Dick van Rijn]], Nederlânsk sportferslachjouwer (* [[1914]])
* [[2009]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener (* [[1926]])
* [[2013]] - [[Roger Ebert]], Amerikaansk filmkritikus (* [[1942]])
* [[2015]] - [[Jan Hofstra]], Frysk predikant en ûndernimmer (* [[1945]])
* [[2016]] - [[Wim Brands]],  Nederlânsk dichter, sjoernalist en presintator (* [[1959]])
* [[2018]] - [[Joop Boomsma]], Frysk skriuwer (* [[1945]])
* [[2020]] - [[Arnold Heertje]], Nederlânsk ekonoom en heechlearaar (* [[1934]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|4 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|04]]</text>
      <sha1>n022pg3t6f1s7ytkqzm7oshislwkqr6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>5 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>589</id>
    <revision>
      <id>1083883</id>
      <parentid>1075332</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:26:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3598" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1566]] - 200 [[Nederlannen|Nederlânske]] [[eallju]] biede lânfâdesse [[Margareta fan Parma]] in petysje oan, it [[Smeekskrift]], in fersyk om fersêfting fan de [[Leauwensplakkaat|leauwensplakkaten]] en beperking fan de [[Ynkwisysje]]. Hja stimt ta, mar [[Filips II fan Spanje|Filips II]] net.
* [[1684]] - [[Jan fan Brakel]] wurdt beneamd as [[skout-by-nacht]] by de [[Admiraliteit fan Amsterdam]].
* [[1722]] - De Nederlânske sefarder [[Jacob Roggeveen]] ûntdekt [[Peaske-eilân]].
* [[1896]] - iepening fan de earste moderne [[Olympyske Spullen]] yn [[Athene]], [[Grikelân]].
* [[1930]] - Yn in gebeart fan [[boargerlike oerhearrigens]] brekt [[Mohandas Gandhi]] de Britske wet troch nei de see te rinnnen en keukensâlt te meitsjen.
* [[1959]] - Earste útstjoering fan it programma ''[[Sport in Beeld]]'' op de Nederlânske telefyzje, de foarrinder fan [[Studio Sport]].
* [[1962]] - Nei hast fjouwer jier boarjen moetsje Switserske en Italjaanske arbeiders elkoar ûnder de St.-Bernhard. Yn maart 1964 wurdt de [[Grutte Sint-Bernhardtunnel]] foar auto's iepene.
* [[1963]] - Prinsesse Marijke lit har namme feroarje. Se hjit tenei [[Christina fan de Nederlannen|Prinsesse Christina]].

== Berne ==
* [[1365]] - greve [[Willem VI fan Hollân|Willem VI fan Hollân, Seelân en Henegouwen]] († [[1417]])
* [[1663]] - [[Harmannus Huber]], Frysk jurist en politikus († [[1730]])
* [[1729]] - [[Clara Feyoena van Raesfelt-Van Sytzama]], Frysk dichteresse († [[1807]])
* [[1746]] - [[Adam Sijbel]], Nederlânsk tegelskilder († [[1803]]). &lt;small&gt;''(doopdatum)''&lt;/small&gt;
* [[1856]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman († [[1915]])
* [[1858]] - [[Hein Doedes Postma]], Frysk keatser († [[1942]])
* [[1889]] - [[Sikke Bruinsma]], Frysk sportsjitter († [[1963]])
* [[1907]] - [[Jan Zeldenrust]], Nederlânsk patolooch-anatoom († [[1990]])
* [[1929]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[1934]] - [[Roman Herzog]], presidint fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[1950]] - [[Agnetha Fältskog]], Sweedske sjongster
* [[1962]] - [[Sander Simons]], Nederlânsk nijslêzer en sjoernalist († [[2010]]) 
* [[1963]] - [[Edwin de Groot]], Frysk skriuwer en dichter
* [[1981]] - [[Pieter Weening]], Frysk hurdfytser
* [[1982]] - [[Lacey Duvalle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[Jenny Hendrix]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1993]] - [[Jayden Lee]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1697]] - kening [[Karel XI fan Sweden]] (* [[1655]])
* [[1804]] - [[Jean-Charles Pichegru]], Frânsk generaal (* [[1761]])
* [[1848]] - [[Willem Hendrik fan Sytzama]], Frysk jurist, politikus en bestjoerder (* [[1763]])
* [[1884]] - [[Kraaiekening]] (''Crow King''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* 18??)
* [[1990]] - [[Nico Scheepmaker]], Nederlânsk skriuwer en kollumnist (* [[1930]])
* [[1994]] - [[Kurt Cobain]], Amerikaansk sjonger en gitarist (* [[1967]])
* [[2002]] - [[Douwe Tamminga]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1909]])
* [[2008]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste (* [[1930]])
* [[2012]] - [[Ferdinand Alexander Porsche]], Dútsk ûntwerper fan lúkse auto's (* [[1935]])
* [[2017]] - [[Paul G. Comba]], Italjaansk-Amerikaansk kompjûterwittenskipper (* [[1926]])
* 2017 - [[Jan W. van der Hoorn]], winner fan de [[Njoggende Alvestêdetocht|Alvestêdetocht fan 1947]] (* [[1923]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|5 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|05]]</text>
      <sha1>evfd9619zatspvd12gleyhgzltpu6jh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>6 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>590</id>
    <revision>
      <id>1083884</id>
      <parentid>1077705</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:27:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferstoarn */ oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4070" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[402]] – Yn 'e [[Slach by Pollentia]] ferslacht it [[Westromeinske Ryk|Westromeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] ûnder lieding fan [[Stilicho]] de [[Fisigoaten]].
* [[1127]] - [[Brugge]] kriget [[stedsrjochten]] fan [[Willem Klito]], de [[greve]] fan [[Greefskip Flaanderen|Flaanderen]].
* [[1199]] - [[Jan sûnder Lân]] wurdt [[kening fan Ingelân]] nei't syn [[broer]] [[Richard Liuwehert]] stjert oan 'e gefolgen fan ferwûnings oprûn by de oanfal op [[Châlus-Chabrol]], yn súdlik [[Frankryk]].
* [[1320]] - De [[Ferklearring fan Arbroath]], de earste [[ûnôfhinklikheidsferklearring]] út 'e dokumintearre [[skiednis]], wurdt troch de [[Skotlân|Skotten]] opstjoerd oan [[paus]] [[Jehannes XXII]].
* [[1572]] - De [[Seelân|Siuwske]] [[stêd]] [[Flissingen (stêd)|Flissingen]] slút him oan by de [[Nederlânske Opstân]] tsjin 'e [[Spanje]]rts.
* [[1652]] - [[Jan van Riebeeck]], in [[dokter|skipsdokter]] yn 'e tsjinst fan 'e [[VOC]], stiftet in ferfarskingsstasjon op 'e [[Kaap de Goeie Hope]]. Dat is it ierste oanbegjin fan 'e [[Kaapkoloanje]], dy't him úteinlik ûntjaan sil ta moderne [[Súd-Afrika]].
* [[1667]] - De [[stêd]] [[Dubrovnik]] (Ragûsa) en omkriten wurde troffen troch de swiere [[ierdbeving fan Dubrovnik (1667)|ierdbeving fan Dubrovnik]]. Yn 'e mande mei de oanhâldende [[ekonomy]]ske [[krisis]] yn it [[Middellânske-Seegebiet]] foarmet dit barren it begjin fan 'e ein foar de [[Republyk Ragûsa]]. 
* [[1814]] - Ein fan de 1e regearperioade fan [[Napoleon Bonaparte]] as [[keizer]] fan [[Frankryk]].
* [[1896]] - Iepening fan 'e earste moderne [[Olympyske Spullen]], yn [[Atene]].
* [[1909]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[admiraal]] [[Robert Peary]] berikt nei eigen sizzen as earste de [[Noardpoal]].
* [[1945]] - [[Keningsbergen]] (Kaliningrad) falt in [[Sovjet-Uny|Russyske]] hannen.
* [[1963]] - De NV [[Nederlânske Gasuny]] wurdt oprjochte.
* [[1965]] - Fan [[Cape Canaveral|Cape Kennedy]] ôf wurdt [[Early Bird (satellyt)|Early Bird]] lansearre, de earste kommersjele [[tillekommunikaasje]]-[[satellyt]].

== Berne ==
* [[1483]] - [[Rafael (keunstner)|Rafael]] (Rafael Santi), Italjaansk keunstskilder († [[1520]])
* [[1498]] - [[Giovanni dalla Bande Nere]] (Giovanni de' Medici), Italjaansk hierling († [[1526]])
* [[1581]] - [[Hans Willem fan Randwijck]], Frysk legerofsier († [[1629]])
* [[1745]] - [[Thomas Peters]], earste persoan op 'e wrâld âlder as 110 jier (Frysk rekôrhâlder) († [[1857]])
* [[1765]] - [[Karel Feliks fan Sardynje]], kening fan [[Sardynje]] († 1831)
* [[1890]] - [[Anthony Fokker]], Nederlânsk fleantúchbouwer († [[1939]])
* [[1923]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser († [[2008]])
* [[1934]] - [[Anton Geesink]], Nederlânsk judoka en sportbestjoerder († [[2010]])
* [[1940]] - [[Henk Gemser]], Frysk reedrydtrener en sportbestjoerder
* [[1942]] - [[Cees den Heyer]], Nederlânsk teoloog († [[2021]])
* [[1960]] - [[Eric Hoekstra]], Frysk taalkundige, skriuwer en útjouwer
* [[1962]] - [[Annejet van der Zijl]], Frysk skriuwster en historika
* [[1965]] - [[Yvette Bova]], Amerikaansk bodybuildster en pornoaktrise
* [[1995]] - [[Antoinette de Jong]] Frysk reedrydster
* [[1998]] - [[Peyton List (1998)|Peyton List]], Amerikaansk aktrise, model en presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1528]] - [[Albrecht Dürer]], Dútsk keunstskilder (* [[1471]])
* [[1971]] - [[Igor Stravinsky]], Russysk-Frânsk-Amerikaansk komponist (* [[1882]])
* [[1974]] - [[Willem Dudok]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1884]])
* [[1998]] - [[Tammy Wynette]], Amerikaansk countrysjongster (* [[1942]])
* [[2005]] - prins [[Rainier III fan Monako]] (* [[1923]])
* [[2008]] - [[Mathieu Sprengers]], Nederlânsk fuotbalbestjoerder (* [[1938]])
* [[2015]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur (* [[1926]])
* [[2019]] - [[Gerrit Stulp]], Frysk organist, dirigint en komponist (* [[1935]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|6 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|06]]</text>
      <sha1>qjq9wab4wp9xhjm5imk3c6e6ye9gebz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>13 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>597</id>
    <revision>
      <id>1083918</id>
      <parentid>1076088</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:55:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2773" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1974]] - De [[Nederlân]]ske [[hurdfytser]] [[Gerrie Knetemann]] wint de njoggende edysje fan de [[Amstel Gold Race]].
* [[2003]] - [[Paula Radcliffe]] rint yn [[Londen]] it wrâldrekord op de [[maraton]] yn in tiid fan 2:35:15.

== Berne ==
* [[1729]] - [[Rienk Jelgerhuis]], Frysk keunstskilder, graveur en tekener († [[1806]])
* [[1743]] - [[Thomas Jefferson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1826]])
* [[1802]] - [[Leopold Fitzinger]], Eastenryksk biolooch († [[1884]])
* [[1812]] - [[Dora Beets]], Nederlânsk skriuwster († [[1864]])
* [[1885]] - [[Piter Sjoerds Gerbrandy]], premier fan [[Nederlân]] († [[1961]])
* [[1894]] - [[Johannes Oldsen]], Noardfrysk taalaktivist († [[1958]])
* [[1901]] - [[Jo Meynen]], Nederlânsk politikus en fersetsman († [[1980]])
* [[1906]] (nei eigen sizzen) - [[Samuel Beckett]], Iersk skriuwer en dichter († [[1989]])
* [[1908]] - [[Dirk van der Duim]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1990]])
* [[1918]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2008]])
* [[1933]] - [[Ben Nighthorse Campbell]], Amerikaansk politikus
* [[1937]] - [[Edward Fox]], Ingelsk akteur
* [[1939]] - [[Seamus Heaney]], Noardiersk dichter en oersetter († [[2013]])
* [[1956]] - [[Lars von Trier]], Deensk regisseur
* [[1960]] - [[Michel Faber]], Nederlânsk skriuwer en literatuerkritikus
* [[1962]] - [[Hillel Slovak]], Amerikaansk gitarist († [[1988]])
* [[1963]] - [[Garri Kasparov]], Russysk skaker
* [[1967]] - [[Saskia Noort]], Nederlânsk skriuwster, sjoernaliste en kollumniste
* [[1970]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintsje Ritsma]], Frysk hurdrider
* [[1973]] - [[Nicolas Jalabert]], Frânsk hurdfytser
* [[1984]] - [[CJ Miles]], Filipynsk neakenmodel
* [[1990]] - [[Jezabel Vessir]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1533]] - [[Janko Douwama]], Frysk politikus en frijheidsstrider (* [[1482]])
* [[1695]] - [[Jean de la Fontaine]], Frânsk skriuwer (* [[1621]])
* [[1886]] - [[Anna Louisa Geertruida Bosboom-Toussaint]], Nederlânsk skriuwster (* [[1812]])
* [[1894]] - [[Nikolaj Ge]], Russysk keunstskilder (* [[1831]])
* [[1913]] - [[Gabriël van Schouwen]], Frysk dokter (* [[1863]])
* [[1945]] - [[Jan Harm Kruis]], Frysk boer en fersetsman (* [[1904]])
* [[1948]] - [[John Christmas Møller]], Deensk politikus (* [[1894]])
* [[2012]] - [[Jaap Maris]], boargemaster fan [[Kollumerlân]] en [[Dantumadiel]] (* [[1924]])
* [[2015]] - [[Günter Grass]], Dútsk skriuwer en keunstner (* [[1927]])
* [[2018]] - [[Fred Vaassen]], Nederlânsk akteur (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|13 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|13]]</text>
      <sha1>6niho900ipwg02gzffoy35bkn8op5r5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>16 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>600</id>
    <revision>
      <id>1083801</id>
      <parentid>1076320</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:04:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2742" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1746]] - Yn 'e [[Slach by Culloden]] wurde de [[Skotlân|Skotske]] [[opstân|opstannelingen]] yn it ramt fan 'e [[Jakobityske Opstân fan 1745]] definityf ferslein.
* [[1855]] - Yn [[Easterwierrum]] wurdt in nije [[parochy]] oprjochte.
* [[1945]] - yn [[Penjum]] begjint in fûleindich gefjocht tusken it [[Kanada|Kanadeeske]] 1e Leger en in detasjemint fan [[Dútslân|Dútske]] [[skerpskutter]]s.
* [[2002]] - It [[Kabinet Kok-II|twadde 'pearse' kabinet Kok]] komt te fallen.

== Berne ==
* [[1319]] - kening [[Jan II fan Frankryk]] († [[1364]])
* [[1867]] - [[Wilbur Wright]], Amerikaansk loftfeartpionier († [[1912]])
* [[1876]] - [[Aafke Komter-Kuipers]], Nederlânsk pianiste, komponiste en musikologe († [[1943]])
* [[1889]] - [[Charlie Chaplin]], Ingelsk akteur en regisseur († [[1977]])
* [[1909]] - [[Bauke Miedema]], Frysk boer, astronoom en ynstrumintmakker († [[1995]])
* [[1919]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf († [[2009]])
* [[1927]] - paus [[Benediktus XVI]] (Joseph Ratzinger)
* [[1931]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[1947]] - [[Gerry Rafferty]], Skotsk sjonger († [[2011]])
* [[1956]] - [[Doekle Terpstra]], Frysk [[fakbûn]]slieder en bestjoerder
* [[1960]] - [[Jetske Bilker]], Frysk skriuwster en oersetster
* [[1967]] - [[Bart de Graaff]], Nederlânsk presintator en programmamakker († [[2002]])
* [[1968]] -  [[Peggy Sue (pornografysk aktrise)|Peggy Sue]], Yndiaask pornoaktrise
* [[1969]] -  [[Olivia del Rio]], Brazyljaansk pornoaktrise
* [[1975]] - [[Jaylene Rio]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1983]] - [[Jenna Brooks]] (Bambi Bliss), Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[Epke Zonderland]], Frysk turner
* [[1998]] - [[Habtamu de Hoop]], Frysk politikus en presintator

== Ferstoarn ==
* [[1198]] - hartoch [[Freark I fan Eastenryk]] (* ±[[1175]])
* [[1828]] - [[Francisco Goya]], Spaansk keunstskilder (* [[1746]])
* [[1864]] - [[Dora Beets]], Nederlânsk skriuwster (* [[1812]])
* [[1879]] - [[Bernadette Soubrious]], Frânsk hillige (* [[1844]])
* [[1901]] - [[Frans Julius Johan van Eysinga (1818-1901)|Frans Julius Johan van Eysinga]], Frysk rjochter en politikus (* [[1818]])
* [[1939]] - [[Jan Hepkes Wouda]], Frysk fellekeapman en swetser (* [[1862]])
* [[1959]] - [[Samuel Taylor Blue]], opperhaad fan 'e [[Katôba (folk)|Katôba]] (* [[1871]])
* [[2012]] - [[Ageeth Scherphuis]], Nederlânsk sjoernaliste en programmamakster (* [[1933]])
* [[2021]] - [[Heinze Bakker]], Frysk sportferslachjouwer (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|16 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|16]]</text>
      <sha1>strnm37f0nr31dtu4x1c64988z49xha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>604</id>
    <revision>
      <id>1083915</id>
      <parentid>1078194</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:53:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2640" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1808]] - [[Amsterdam]] wurdt de haadstêd fan Nederlân ûnder [[Loadewyk Napoleon Bonaparte|Loadewyk Napoleon]]
* [[1862]] - Utfining fan it [[pasteurisearjen]] troch [[Louis Pasteur]] en [[Claude Bernard]].
* [[1924]] - [[Turkije]] krijt ûnder lieding fan [[Mustafa Kemal Atatürk]] in nije [[grûnwet]].
* [[1955]] - earste útstjoering fan [[Swiebertje]] op de tillefyzje. 
* [[1961]] - De earste [[stereo (audio)|stereo]] radio-útstjoerings, yn de [[Feriene Steaten]].

== Berne ==
* [[1442]] - kening [[Edwert IV fan Ingelân]] († [[1483]])
* [[1764]] - [[Rudolph Ackermann]], Dútsk-Ingelsk litograaf en útfiner († [[1834]])
* [[1808]] - keizer [[Napoleon III fan Frankryk]] († 1873)
* [[1818]] - [[Heinrich Göbel]], Dútsk útfiner († [[1893]])
* [[1827]] - [[John Gibbon]], Amerikaansk militêr († [[1896]])
* [[1860]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter († [[1930]])
* [[1886]] - [[Pieter Westra]], Nederlânsk koloniaal bestjoerder († [[1947]])
* [[1889]] - [[Earik fan Sweden, hartoch fan Västmanland]], Sweedsk prins († [[1918]])
* [[1889]] - [[Adolf Hitler]], lieder fan [[nazy-Dútslân]] († [[1945]])
* [[1893]] - [[Hermann Ungar]], Moravysk skriuwer († [[1929]])
* [[1900]] - [[Kees Verwey]], Nederlânsk keunstskilder († [[1995]])
* [[1927]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur († [[2008]])
* [[1929]] - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres († [[2016]])
* [[1942]] - [[Arto Paasillina]], Finsk skriuwer en sjoernalist
* [[1949]] - [[Jessica Lange]], Amerikaansk aktrise
* [[1955]] - [[Hessel van der Kooy]], Skylger kafeehâlder en sjonger
* [[1972]] - [[Carmen Electra]], Amerikaansk model, aktrise en sjongster
* [[1980]] - [[Waylon (sjonger)|Waylon]], Nederlânsk sjonger
* [[1991]] - [[Marieke Lucas Rijneveld]], Nederlânsk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1510]] - [[Wilwolt fan Schaumberch]], Dútsk legeroerste (* [[1446]])
* [[1806]] - [[Lucas Oling]], Eastfrysk sulversmid (* ±[[1752]])
* [[1912]] - [[Bram Stoker]], Iersk skriuwer (* [[1847]])
* [[1922]] - [[Jacqueline van der Waals]], Nederlânsk dichteresse, skriuwster en oersetster (* [[1868]])
* [[1947]] - kening [[Kristiaan X fan Denemark]] (* [[1870]])
* [[2017]] - [[Saskia Stuiveling]],  Nederlânsk politikus (* [[1945]])
* [[2018]] - [[Piter Yedema]], Frysk dichter, oersetter en literatuerkritikus (* [[1941]])
* 2018 - [[Avicii]] (Tim Bergling), Sweedsk DJ en muzykprodusint (* [[1989]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|20 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|20]]</text>
      <sha1>dru3olgip3cvypg4xw7dnz8f8bg9g6w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>615</id>
    <revision>
      <id>1083886</id>
      <parentid>1077800</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:29:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3538" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
1 maaie is de ynternasjonale [[Dei fan de Arbeid]].
== Foarfallen ==
* [[1328]] - Mei it [[Ferdrach fan Edinburch-Northampton]] komt der nei 32 jier in ein oan 'e [[Earste Skotske Unôfhinklikheidsoarloch]] tusken it [[Keninkryk Skotlân]] en it [[Keninkryk Ingelân]].
* [[1707]] - Troch de oanname fan 'e beide (Ingelske en Skotske) [[Wetten op de Uny]] wurdt it feriene [[Keninkryk Grut-Brittanje]] skepen, dêr't sawol it [[Keninkryk Skotlân]] as it [[Keninkryk Ingelân]] yn opgeane. Hjirmei ferliest [[Skotlân]] syn ûnôfhinklikheid.
* [[1851]] - Yn [[Londen]] wurdt de earste [[wrâldtentoanstelling]] iepene.
* [[1879]] - It [[KFPS|Frysk Hynstestamboek]] wurdt oprjochte.
* [[1884]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] brekt in [[staking]] út dy't úteinlik it ynstellen fan in achtoerige [[wurkdei]] betsjutte sil. Dizze dei sil de [[skiednis]] yngean as de [[Dei fan de Arbeid]], en is yn in soad [[lân|lannen]] in formele [[feestdei]]. Utsûnderings binne [[Kanada]], [[Nederlân]], [[Súd-Afrika]] en iroanysk genôch ek de Feriene Steaten.
* [[1994]] - [[Ayrton Senna]] rydt himsels dea yn 'e [[Grand Prix]] fan [[San Marino]].
* [[1995]] - As earste [[Nederlân]]ske [[tillefyzje]]muzykstjoerder set [[TMF]] (The Music Factory) útein. Ek de stjoerder [[TV 10 Gold]] stjoert fan dizze datum ôf út.
* [[1999]] - De 16-jierrige [[Marianne Vaatstra]] út [[De Westereen]] wurdt yn 'e omkriten fan [[Feankleaster]] [[ferkrêfting|ferkrêfte]] en [[moard|fermoarde]].
* [[2004]] - Tsien nije lannen wurde lid fan 'e [[Jeropeeske Uny]]: [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Sloveenje]], [[Syprus]] en [[Malta]].
* [[2011]] - [[Paus]] [[Jehannes Paulus II]] wurdt [[sillige|sillich]] ferklearre.

== Berne ==
* [[1830]] - [[Guido Gezelle]], Flaamsk preester en dichter († [[1899]])
* [[1852]] - [[Calamity Jane]], Amerikaansk froulik pionier († [[1903]])
* [[1905]] - [[Fokke Middendorp]], Stellingwerfsk folkekundige, skiedkundige en publisist († [[2001]])
* [[1911]] - [[Hotse Bartlema]], Frysk roeier († [[1987]])
* [[1939]] - [[Johano Strasser]], Dútsk skriuwer, útjouwer en politikolooch
* [[1947]] - [[Sietske de Jong]], Frysk skriuwster
* [[1964]] - [[Yvonne van Gennip]], Nederlânsk hurdrydster
* [[1967]] - [[Tim McGraw]], Amerikaansk countrysjonger
* [[1993]] - [[Dylan Drent]] Frysk keatser

== Ferstoarn ==
* [[1308]] - [[Albrecht I fan it Hillige Roomske Ryk]] (* [[1255]])
* [[1539]] - [[Isabella fan Portegal, keizerinne fan Dútslân|Isabella fan Portegal]], keizerinne-gemalinne fan it [[Hillige Roomske Ryk]] (* [[1503]])
* [[1861]] - [[Marten Annes Ypma]], Frysk predikant (* [[1810]])
* [[1862]] - [[J.L.C. Schroeder van der Kolk]], Frysk heechleraar anatomy en fysiology (* [[1797]])
* [[1873]] - [[David Livingstone]], Skotsk sindeling en ûntdekkingsreizger (* [[1813]])
* [[1886]] - [[Conrad Busken Huet]], Nederlânsk skriuwer en literatuerkritikus (* [[1826]])
* [[1942]] - [[Hobbe Smith]], Frysk keunstskilder (* [[1862]])
* [[1945]] - [[Joseph Goebbels]], Dútsk politikus en oarlochsmisdiediger (* [[1897]])
* [[1999]] - [[Marianne Vaatstra]], Frysk moard- en ferkrêftingsslachtoffer (* [[1982]])
* [[2008]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer (* [[1926]])
* [[2022]] - [[Ric Parnell]], Ingelsk drummer (* [[1951]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|01]]</text>
      <sha1>sj9xwlkn2knbxrb7xc27ee3uubesffu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>616</id>
    <revision>
      <id>1083784</id>
      <parentid>1075708</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:50:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3780" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1668]] - De [[Frede van Aken]] wurdt tekene, it ferdrach wiist inkele gebieten yn de Súdlike Nederlannen, wêrûnder de stêden [[Doornik]] en [[Rijsel]] ta oan Frankryk.
* [[1747]] - De Republyk krijt foar it earst ien mienskiplike steedhâlder, [[Willem IV fan Oranje-Nassau|Willem IV]]. 
* [[1803]] - De [[Feriene Steaten]] keapje [[Louisiana]] en [[New Orleans]] fan [[Frankryk]] foar 60 miljoen Frânske franken.
* [[1986]] - De [[radioaktiviteit|radioaktive]] wolk fan de [[kearnramp fan Tsjernobyl|Tsjernobyl-ramp]] op [[26 april]] 1986 komt [[Belgje]] en [[Nederlân]] binnen.
* [[2011]] - De lieder fan de terreurorganisaasje [[Al Kaida]], [[Osama bin Laden]], wurdt troch Amerikaanske militêren delsketten by syn fersterkte filla yn [[Abbottabad]], yn it noarden fan [[Pakistan]].

== Berne ==
* [[1458]] - [[Eleönoara fan Viseu]], keninginne-gemalinne fan [[Portegal]] († [[1525]])
* [[1649]] - [[Engel de Ruyter]], Nederlânsk admiraal († [[1683]])
* [[1660]] - [[Alessandro Scarlatti]], Italjaansk komponist († [[1725]])
* [[1729]] - keizerinne [[Katarina de Grutte|Katarina de Grutte fan Ruslân]] († [[1796]])
* [[1839]] - [[Stefan Vermaes]], Frysk yngenieur († [[1902]])
* [[1859]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer († [[1927]])
* [[1903]] - [[Benjamin Spock]], Amerikaansk (berne)dokter, opfiedkundige en roeier († [[1998]])
* [[1912]] - [[Marten Toonder]], Nederlânsk striptekener en -auteur († [[2005]])
* [[1923]] - [[Anton Dreesmann (1923-2000)|Anton Dreesmann]], Nederlânsk ûndernimmer († [[2000]])
* [[1924]] - [[Jan Pelleboer]], Nederlânsk waarman († [[1992]])
* [[1931]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2017]])
* [[1945]] - [[Sis van Rossem]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2022]])
* [[1946]] - [[Lesley Gore]], Amerikaansk sjongster en aktrise († [[2015]])
* [[1947]] - [[Alfons Dölle]], Nederlânsk rjochtsgelearde en kollumnist († [[2012]])
* [[1948]] - [[Jelle Kaspersma]], Frysk dichter en ûnderwizer († [[2019]])
* [[1961]] - [[Hein Vergeer]], Nederlânsk hurdrider
* [[1972]] - [[Dwayne Johnson]] (&quot;The Rock&quot;), Amerikaansk akteur en showwrakseler
* [[1973]] - [[Richard Schuil]], Frysk follyballer
* [[1975]] - [[David Beckham]], Ingelsk fuotballer
* [[1989]] - [[Sallie Harmsen]], Nederlânsk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1519]] - [[Leonardo da Vinci]], Italjaansk keunstner, arsjitekt, útfiner, filosoof, dichter en wittenskipper (* [[1452]])
* [[1627]] - [[Lodovico Grossi da Viadana]], Italjaansk komponist en muonts (* ±[[1560]])
* [[1685]] - [[Adriaen fan Ostade]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1610]])
* [[1857]] - [[Alfred de Musset]], Frânsk dichter (* [[1810]])
* [[1876]] - [[Lieuwe Annes Buma]], Frysk letterkundige, keunstsamler en filantroop (* [[1796]])
* [[1892]] - [[Hermann Burmeister]], Dútsk-Argentynsk ûndekkingsreizger en biolooch (* [[1807]])
* [[1900]] - [[Johan Barger]], Nederlânsk dûmny en moardner (* [[1853]])
* [[1914]] - [[John Campbell, 9e hartoch fan Argyll]], Skotsk ealman en politikus (* [[1845]])
* [[1945]] - [[Martin Bormann]], Dútsk politikus en oarlochsmisdiediger (* [[1900]])
* [[1983]] - [[Marius Duintjer]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1908]])
* [[2005]] - [[Marten Sikkema]] (Govert Gezelle Meerburg), Frysk skriuwer, dichter en oersetter (* [[1918]])
* [[2009]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe (* [[1929]])
* [[2011]] - [[Osama bin Laden]], Saûdysk terrorist (* [[1957]])
* [[2018]] - [[Herman Krebbers]], Nederlânsk fioelist en muzykpedagooch. (* [[1923]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|02]]</text>
      <sha1>glqiak0cf5f7przy2xkl6l6c500w85m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>7 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>621</id>
    <revision>
      <id>1083897</id>
      <parentid>1076515</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:38:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3324" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1824]] - [[Ludwig van Beethoven]] dirigearret, hoewol [[dôvens|dôf]], de earste útfiering fan syn ''Njoggende Symfony''.
* [[1832]] - [[Grikelân]] makket him ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
* [[1877]] - Yn súdlik [[Montana]] fynt de [[Slach by Little Muddy Creek]] plak. Dizze [[skermutseling]] is de lêste wapene konfrontaasje fan 'e [[Grutte Sû-Oarloch fan 1876]].
* [[1945]] - [[Dútslân]] ûndertekent de kapitulaasje dy't in ein makket oan 'e [[Twadde Wrâldoarloch]]; dizze oerjefte giet in dei letter yn. 
* [[1946]] - De [[Nederlân]]ske [[kollaborateur]] [[Anton Mussert]], foaroanman fan 'e [[Nasjonaal-Sosjalistyske Beweging|NSB]], wurdt op 'e [[Waalsdorperflakte]] [[deastraf|eksekutearre]].
* [[1950]] - [[SC It Hearrenfean]] bûcht yn 'e lêste healoere fan 'e wedstriid tsjin [[AFC Ajax]] in 1-5 efterstân om yn in 6-5 oerwinning.
* [[1992]] - [[Bulgarije]] wurdt lid fan 'e [[Ried fan Jeropa]].
* [[1998]] - It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kompjûter]]bedriuw [[Apple Computer|Apple]] presintearret de earste [[iMac]].

== Berne ==
* [[1833]] - [[Johannes Brahms]], Dútsk komponist en pianist († [[1897]])
* [[1882]] - [[Willem Elsschot]], Flaamsk skriuwer († [[1960]])
* [[1892]] - [[Josip Broz Tito]], presidint fan [[Joegoslaavje]] († [[1980]])
* [[1909]] - [[Lútzen Dijkstra]], Frysk hurdrider († [[1964]])
* [[1926]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[1932]] - [[Hans Boskamp]], Nederlânsk fuotballer en akteur († [[2011]])
* [[1939]] - [[Ruud Lubbers]], premier fan [[Nederlân]] († [[2018]])
* [[1943]] - [[Jitse Sikkema]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1959]] - [[Mick LaSalle]], Amerikaansk filmkritikus
* [[1968]] - [[Traci Lords]], Amerikaansk pornoaktrise
* 1968 - [[Kai Nobel]], Sweedsk pornoaktrise
* [[1972]] - [[Barbara Doll]], Frânsk pornoaktrise
* [[1976]] - [[Youssef Idilbi]], Frysk akteur († [[2008]])
* [[1986]] - [[Jacob Zaagemans]], Frysk keatser
* [[1987]] - [[Anissa Kate]], Frânsk pornoaktrise
* [[1994]] - [[Skyla Novea]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1166]] - kening [[Willem I fan Sisylje]] (* [[1120]]) 
* [[1617]] - [[David Fabricius]], East-Frysk teolooch, amateurastronoom en kartograaf (* [[1564]])
* [[1827]] - [[Tjeerd Andringa]], Frysk keunstskilder (* [[1806]])
* [[1877]] - [[Kreupel Hart]] (''Lame Deer''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* 18??)
* [[1880]] - [[Gustave Flaubert]], Frânsk skriuwer (* [[1821]])
* [[1922]] - [[Marcus van Heloma]], Frysk rjochter en bestjoerder (* [[1847]])
* [[1940]] - [[Cornelia de Vos van Steenwijk|Cornelia baronesse de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope (* [[1854]])
* [[1954]] - [[Geart Aeilco Wumkes]], Frysk predikant en bibeloersetter (* [[1869]])
* [[2003]] - [[Klaas Boot jr.]], Nederlânsk turner (* [[1927]])
* [[2010]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika (* [[1920]])
* [[2011]] - [[Gunter Sachs]], Dútsk-Switsersk fotograaf (* [[1932]])
* [[2012]] - [[Renze de Vries]], Nederlânsk sportbestjoerder (* [[1930]])
* [[2016]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar (* [[1928]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|07]]</text>
      <sha1>22jq3qghu73yw6br9suun8yd94qb4fi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>633</id>
    <revision>
      <id>1083787</id>
      <parentid>1083555</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:53:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1 &amp; 1 ferkearde datum fan ferstjerren.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3346" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[325]] - It [[Konsylje fan Niséa]] set útein yn 'e [[stêd]] [[Niséa]], yn [[Lyts-Aazje]]. Op dit [[konsylje]] wurdt beslist oer de [[dogmatyk|lear]] fan 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] en wurdt it [[arianisme]] ta [[ketterij]] ferklearre.
* [[526]] - By in [[ierdbeving]] yn [[Antiochië]] ([[Syrje]]) falle 300.000 deaden.
* [[1750]] - In grut diel fan [[Ynskedee]] wurdt troch [[brân]] ferwoastge.
* [[1873]] - [[Levi Strauss]] en [[Jacob Davis]] krije in [[patint]] op 'e [[spikerbroek]].
* [[1925]] - Earste gearkomste fan 'e Fryske studinteferiening [[F.F.J. Bernlef]].
* [[1927]] - [[Charles Lindbergh]] makket mei de ''[[Spirit of St. Louis]]'' de earste flecht oan ien wei troch oer de [[Atlantyske Oseaan]], fan [[New York (stêd)|New York]] nei [[Parys]], yn 33 oere en 20 minuten.
* [[1940]] - [[Igor Sikorsky]] demonstrearret de earste [[helikopter]].
* [[1945]] - [[Kanada|Kanadeeske]] troepen arrivearje op [[Teksel]]; ein fan de [[Opstân fan de Georgiërs]].
* [[1960]] - Teäter [[De Lawei (teater)|De Lawei]] wurdt feestlik iepene.
* [[1980]] - By in [[Kebekaansk ûnôfhinklikheidsreferindum (1980)|referindum]] yn [[Kebek (provinsje)|Kebek]] sprekt in mearderheid fan 'e befolking him út tsjin ûnôfhinklikheid.
* [[2001]] - De [[Nederlânsktalige Wikipedia]] wurdt oprjochte.
* [[2002]] - [[East-Timor]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Yndoneezje]].

== Berne ==
* [[1501]] - [[Isabella fan Eastenryk]], keninginne-oare helte fan [[Denemark]] († [[1526]])
* [[1781]] - [[Froukje Herbig]], Frysk ûnderwizeresse en skriuwster († [[1857]])
* [[1799]] - [[Honoré de Balzac]], Frânsk skriuwer († [[1850]])
* [[1830]] - [[Hector Malot]], Frânsk skriuwer († [[1907]])
* [[1901]] - [[Max Euwe]], Nederlânsk skaker († [[1981]])
* [[1905]] - [[Gerrit Achterberg]], Nederlânsk dichter († [[1962]])
* [[1908]] - [[James Stewart]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[1911]] - [[Annie M.G. Schmidt]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[1995]])
* [[1929]] - [[Theo Koomen]], Nederlânsk sportferslachjouwer († [[1984]])
* [[1938]] - [[Stien Baas-Kaiser]], Nederlânsk hurdrydster († [[2022]])
* [[1943]] - [[Roel Bokke Span]], Frysk fierljepper en reedrider
* [[1943]] - [[Peter B. van Houten]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1944]] - [[Joe Cocker]],  Ingelsk sjonger († [[2014]])
* [[1945]] - [[Saskia Holleman]], Frysk fotomodel en abbekaat († [[2013]])
* [[1985]] - [[Chris Froome]], Britsk hurdfytser
* [[1986]] - [[Tiffany Doll]], Frânsk pornoaktrise
* [[1994]] - [[Abbey Hoes]], Nederlânsk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1471]] - kening [[Hindrik VI fan Ingelân]] (* [[1421]])
* [[1506]] - [[Kristoffel Kolumbus]], Italjaansk ûntdekkingsreizger (* [[1451]])
* [[1837]] - [[Freark fan Hessen-Kassel (1747-1837)|Freark fan Hessen-Kassel]], Dútsk ealman en generaal (* [[1747]])
* [[1944]] - [[Anje Lok]], Frysk ûnderwizer en fersetsman (* [[1903]])
* [[2009]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model (* [[1980]])
* [[20 maaie|20]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model (* [[1980]])
* [[2021]] - [[Cees van Drongelen]], Nederlânsk radio- en telefyzjepresintator (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|20]]</text>
      <sha1>2g96e8u2o6rtmo1578odrk1nsuehk7b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083788</id>
      <parentid>1083787</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:54:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferstoarn */ sa dan...</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3271" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[325]] - It [[Konsylje fan Niséa]] set útein yn 'e [[stêd]] [[Niséa]], yn [[Lyts-Aazje]]. Op dit [[konsylje]] wurdt beslist oer de [[dogmatyk|lear]] fan 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] en wurdt it [[arianisme]] ta [[ketterij]] ferklearre.
* [[526]] - By in [[ierdbeving]] yn [[Antiochië]] ([[Syrje]]) falle 300.000 deaden.
* [[1750]] - In grut diel fan [[Ynskedee]] wurdt troch [[brân]] ferwoastge.
* [[1873]] - [[Levi Strauss]] en [[Jacob Davis]] krije in [[patint]] op 'e [[spikerbroek]].
* [[1925]] - Earste gearkomste fan 'e Fryske studinteferiening [[F.F.J. Bernlef]].
* [[1927]] - [[Charles Lindbergh]] makket mei de ''[[Spirit of St. Louis]]'' de earste flecht oan ien wei troch oer de [[Atlantyske Oseaan]], fan [[New York (stêd)|New York]] nei [[Parys]], yn 33 oere en 20 minuten.
* [[1940]] - [[Igor Sikorsky]] demonstrearret de earste [[helikopter]].
* [[1945]] - [[Kanada|Kanadeeske]] troepen arrivearje op [[Teksel]]; ein fan de [[Opstân fan de Georgiërs]].
* [[1960]] - Teäter [[De Lawei (teater)|De Lawei]] wurdt feestlik iepene.
* [[1980]] - By in [[Kebekaansk ûnôfhinklikheidsreferindum (1980)|referindum]] yn [[Kebek (provinsje)|Kebek]] sprekt in mearderheid fan 'e befolking him út tsjin ûnôfhinklikheid.
* [[2001]] - De [[Nederlânsktalige Wikipedia]] wurdt oprjochte.
* [[2002]] - [[East-Timor]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Yndoneezje]].

== Berne ==
* [[1501]] - [[Isabella fan Eastenryk]], keninginne-oare helte fan [[Denemark]] († [[1526]])
* [[1781]] - [[Froukje Herbig]], Frysk ûnderwizeresse en skriuwster († [[1857]])
* [[1799]] - [[Honoré de Balzac]], Frânsk skriuwer († [[1850]])
* [[1830]] - [[Hector Malot]], Frânsk skriuwer († [[1907]])
* [[1901]] - [[Max Euwe]], Nederlânsk skaker († [[1981]])
* [[1905]] - [[Gerrit Achterberg]], Nederlânsk dichter († [[1962]])
* [[1908]] - [[James Stewart]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[1911]] - [[Annie M.G. Schmidt]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[1995]])
* [[1929]] - [[Theo Koomen]], Nederlânsk sportferslachjouwer († [[1984]])
* [[1938]] - [[Stien Baas-Kaiser]], Nederlânsk hurdrydster († [[2022]])
* [[1943]] - [[Roel Bokke Span]], Frysk fierljepper en reedrider
* [[1943]] - [[Peter B. van Houten]], Frysk byldzjend keunstner
* [[1944]] - [[Joe Cocker]],  Ingelsk sjonger († [[2014]])
* [[1945]] - [[Saskia Holleman]], Frysk fotomodel en abbekaat († [[2013]])
* [[1985]] - [[Chris Froome]], Britsk hurdfytser
* [[1986]] - [[Tiffany Doll]], Frânsk pornoaktrise
* [[1994]] - [[Abbey Hoes]], Nederlânsk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1471]] - kening [[Hindrik VI fan Ingelân]] (* [[1421]])
* [[1506]] - [[Kristoffel Kolumbus]], Italjaansk ûntdekkingsreizger (* [[1451]])
* [[1837]] - [[Freark fan Hessen-Kassel (1747-1837)|Freark fan Hessen-Kassel]], Dútsk ealman en generaal (* [[1747]])
* [[1944]] - [[Anje Lok]], Frysk ûnderwizer en fersetsman (* [[1903]])
* [[2009]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model (* [[1980]])
* [[2021]] - [[Cees van Drongelen]], Nederlânsk radio- en telefyzjepresintator (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|20]]</text>
      <sha1>dz3vas6zuh7m4l00v9nyhot3n7abj0b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>636</id>
    <revision>
      <id>1083790</id>
      <parentid>1078204</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2793" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1928]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] einiget yn in ''crash'' op it [[poaliis]].
* [[1945]] - Yn in [[massagrêf]] op it [[strân]] fan [[Teksel]] wurde 10 Tekselsters en 70 [[Georgje|Georgiërs]] fûn, allegearre [[eksekúsje|eksekutearre]] ûnder de [[Opstân fan de Georgiërs]].
* [[1972]] - [[Ton Sijbrands]] wurdt wrâldkampioen [[damjen]].

== Berne ==
* [[1695]] - [[Anna Folkema]], Frysk graveur en skilderesse doopt († [[1768]])
* [[1813]] - [[Richard Wagner]], Dútsk komponist († [[1833]])
* [[1859]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer († [[1930]])
* [[1904]] - [[Anne de Vries]], Nederlânsk skriuwer en ûnderwizer († [[1964]])
* [[1914]] - [[Max Kohnstamm]], Nederlânsk skiedkundige en diplomaat († [[2010]])
* [[1921]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[1924]] - [[Charles Aznavour]], Frânsk-Armeensk sjonger en lieteskriuwer († [[2018]])
* [[1930]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[1969]] - [[Kim Holland]], Nederlânsk pornoaktrise
* [[1972]] - [[Annabel Chong]], Singapoereesk pornoaktrise
* [[1978]] - [[Ginnifer Goodwin]], Amerikaansk aktrise
* [[1980]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model († [[2009]])
* [[1986]] - [[Molly Ephraim]], Amerikaansk aktrise
* [[1990]] - [[Anna Raadsveld]], Nederlânsk aktrise
* [[1991]] - [[Ilona Hoeksma]], Frysk hurdfytster

== Ferstoarn ==
* [[337]] - keizer [[Konstantyn de Grutte]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[272]])
* [[455]] - keizer [[Petroanius Maksimus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[397]])
* [[1421]] - [[Thomas fan Lancaster, 1e hartoch fan Clarence]], Ingelsk prins (* [[1388]])
* [[1744]] - [[Willem Loré]], Frysk wettersteatkundige (* [[1679]])
* [[1801]] - [[Martha Washington]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1731]])
* [[1826]] - [[Nikolaj Karamzin]], Russysk skriuwer, kritikus en skiedkundige (* [[1766]])
* [[1885]] - [[Victor Hugo]], Frânsk skriuwer (* [[1802]])
* [[1904]] - [[Georges Gilles de la Tourette]], Frânsk neurolooch en psychiater (* [[1857]])
* [[1917]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[1932]] - [[Augusta Gregory]], Iersk skriuwster (* [[1852]])
* [[1939]] - [[Willem de Mérode]] (Willem Eduard Keuning), Nederlânsk skriuwer en dichter (* [[1887]])
* [[1952]] - [[Sjoerd Veltman]], Frysk ûndernimmer en tsjerkebestjoerder (* [[1877]])
* [[2019]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise (* [[1923]])
* 2019 - [[Cees Schrama]], Nederlânsk jazzmuzikant en produsint (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|22]]</text>
      <sha1>dtux79sy012ynjqxuk16w1bkna04y0m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083820</id>
      <parentid>1083790</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:20:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2873" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1928]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] einiget yn in ''crash'' op it [[poaliis]].
* [[1945]] - Yn in [[massagrêf]] op it [[strân]] fan [[Teksel]] wurde 10 Tekselsters en 70 [[Georgje|Georgiërs]] fûn, allegearre [[eksekúsje|eksekutearre]] ûnder de [[Opstân fan de Georgiërs]].
* [[1972]] - [[Ton Sijbrands]] wurdt wrâldkampioen [[damjen]].

== Berne ==
* [[1695]] - [[Anna Folkema]], Frysk graveur en skilderesse doopt († [[1768]])
* [[1813]] - [[Richard Wagner]], Dútsk komponist († [[1833]])
* [[1859]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer († [[1930]])
* [[1904]] - [[Anne de Vries]], Nederlânsk skriuwer en ûnderwizer († [[1964]])
* [[1914]] - [[Max Kohnstamm]], Nederlânsk skiedkundige en diplomaat († [[2010]])
* [[1921]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[1924]] - [[Charles Aznavour]], Frânsk-Armeensk sjonger en lieteskriuwer († [[2018]])
* [[1930]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[1932]] - [[Tavo Burat]], Italjaansk skriuwer en sjoernalist. († [[2009]])
* [[1969]] - [[Kim Holland]], Nederlânsk pornoaktrise
* [[1972]] - [[Annabel Chong]], Singapoereesk pornoaktrise
* [[1978]] - [[Ginnifer Goodwin]], Amerikaansk aktrise
* [[1980]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model († [[2009]])
* [[1986]] - [[Molly Ephraim]], Amerikaansk aktrise
* [[1990]] - [[Anna Raadsveld]], Nederlânsk aktrise
* [[1991]] - [[Ilona Hoeksma]], Frysk hurdfytster

== Ferstoarn ==
* [[337]] - keizer [[Konstantyn de Grutte]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[272]])
* [[455]] - keizer [[Petroanius Maksimus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[397]])
* [[1421]] - [[Thomas fan Lancaster, 1e hartoch fan Clarence]], Ingelsk prins (* [[1388]])
* [[1744]] - [[Willem Loré]], Frysk wettersteatkundige (* [[1679]])
* [[1801]] - [[Martha Washington]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1731]])
* [[1826]] - [[Nikolaj Karamzin]], Russysk skriuwer, kritikus en skiedkundige (* [[1766]])
* [[1885]] - [[Victor Hugo]], Frânsk skriuwer (* [[1802]])
* [[1904]] - [[Georges Gilles de la Tourette]], Frânsk neurolooch en psychiater (* [[1857]])
* [[1917]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[1932]] - [[Augusta Gregory]], Iersk skriuwster (* [[1852]])
* [[1939]] - [[Willem de Mérode]] (Willem Eduard Keuning), Nederlânsk skriuwer en dichter (* [[1887]])
* [[1952]] - [[Sjoerd Veltman]], Frysk ûndernimmer en tsjerkebestjoerder (* [[1877]])
* [[2019]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise (* [[1923]])
* 2019 - [[Cees Schrama]], Nederlânsk jazzmuzikant en produsint (* [[1936]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|22]]</text>
      <sha1>r3l2jd76ny6q3bet7mwv3648seajrl2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>653</id>
    <revision>
      <id>1083921</id>
      <parentid>1078197</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:58:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3671" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1042]] - [[Edward de Belider]] folget syn ferstoarne healbroer [[Hardeknoet]] op as kening fan [[Ingelân]].
* [[1076]] - [[Slach by Iselmonde]]. De [[Fryske greve]] [[Durk V fan Hollân|Durk V]] werovert it meastpart fan West-Fryslân op de biskop fan Utert.
* [[1783]] - De fulkaan [[Laky]] op [[Yslân]] barst út. De erupsje soe acht moannen duorje, mei nuveraardich kleure loften as gefolch. De troch de wyn meifierde sweveldampen soargje yn gâns West-Jeropa foar mislearre rispingen en mei de dêrnei kommende strange winter, foar tûzenen slachtoffers.
* [[1969]] - De [[Nederlandsche Radio Unie]] en de [[Nederlandse Televisie Stichting]] beslute tegearre op te gean yn de [[Nederlandse Omroep Stichting]], NOS.
* [[2004]] - [[Fenus (planeet)|Fenus]] giet foar de [[Sinne]] lâns, foar it earst sûnt 1882. Op [[6 juny]] [[2012]] soe it wer barre moatte.
* [[2012]] - De [[Fryske Wikipedy]] hat 25.000 siden

== Berne ==
* [[1545]] - [[Karel, kroanprins fan Spanje]] (don Carlos fan Spanje) († [[1568]])
* [[1625]] - [[Giovanni Domenico Cassini]], Italjaansk astronoom († [[1712]])
* [[1746]] - [[Jean Henri van Swinden]], Nederlânsk wis- en natuerkundige († [[1823]])
* [[1807]] - [[Verplanck Van Antwerp]], Amerikaansk amtner en militêr († [[1875]])
* [[1810]] - [[Robert Schumann]], Dútsk komponist en pianist († [[1856]])
* [[1867]] - [[Frank Lloyd Wright]], Amerikaansk arsjitekt († [[1959]])
* [[1872]] - [[J.A. Bruins jr.]], Nederlânsk predikant († [[1947]])
* [[1902]] - [[Abraham Salomon Levisson]], oerrabbyn fan Fryslân († [[1945]])
* [[1922]] - [[Wim Meuldijk]], Nederlânsk senarioskriuwer († [[2007]])
* [[1925]] - [[Barbara Bush]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2018]])
* [[1927]] - [[Jerry Stiller]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2020]])
* [[1965]] - [[Paul Youll|Paul]] en [[Stephen Youll]], Ingelsk yllustrators en boekbânûntwerpers ([[mearling|twilling]])
* [[1977]] - [[Kanye West]], Amerikaansk rapper en muzykprodusint
* [[1986]] - [[Charisma Cappelli]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Pien Breeuwsma]], Frysk sjongeres
* [[1992]] - [[Katt Dylan]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1999]] - [[Harmony Wonder]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1042]] - kening [[Hardeknút]] fan [[Ingelân]] en [[Denemark]] (* [[1018]]/[[1019]])
* [[1376]] - [[Edward fan Woodstock]] (de Swarte Prins), prins fan [[Wales]] en kroanprins fan [[Ingelân]] (* [[1330]])
* [[1714]] - [[Sofia fan de Palts]], hartoginne-gemalinne fan [[Breunswyk-Lüneburg]] (* [[1630]])
* [[1768]] - [[Johann Winckelmann]], Dútsk keunsthistoarikus en argeolooch (*[[1717]])
* [[1794]] - [[Gottfried August Bürger]], Dútsk dichter (* [[1747]])
* [[1795]] - kening [[Loadewijk XVII fan Frankryk]] (* [[1785]])
* [[1845]] - [[Andrew Jackson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1767]])
* [[1880]] - [[Marije van Hessen-Darmstadt]], keizerinne-gemalinne fan [[Ruslân]] (* [[1824]])
* [[1896]] - [[John Gregory Bourke]], Amerikaansk militêr en antropolooch (* [[1846]])
* [[1944]] - [[Julius Matthijs van Beyma]], Frysk jurist en politikus (* [[1877]])
* [[1979]] - [[Lou Geels]], Nederlânsk akteur (* [[1908]])
* [[1999]] - [[Piet Blom]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1934]])
* [[2006]] - [[Sjoerd van der Schaaf]], Frysk sjoernalist en skriuwer (* [[1906]])
* [[2008]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde (* [[1922]])
* [[2013]] - [[Doeke Bekius]], Frysk politikus  (* [[1922]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|08]]</text>
      <sha1>eul45icezfagu8mqak5rzkp0enmca1t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083923</id>
      <parentid>1083921</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:59:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3756" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1042]] - [[Edward de Belider]] folget syn ferstoarne healbroer [[Hardeknoet]] op as kening fan [[Ingelân]].
* [[1076]] - [[Slach by Iselmonde]]. De [[Fryske greve]] [[Durk V fan Hollân|Durk V]] werovert it meastpart fan West-Fryslân op de biskop fan Utert.
* [[1783]] - De fulkaan [[Laky]] op [[Yslân]] barst út. De erupsje soe acht moannen duorje, mei nuveraardich kleure loften as gefolch. De troch de wyn meifierde sweveldampen soargje yn gâns West-Jeropa foar mislearre rispingen en mei de dêrnei kommende strange winter, foar tûzenen slachtoffers.
* [[1969]] - De [[Nederlandsche Radio Unie]] en de [[Nederlandse Televisie Stichting]] beslute tegearre op te gean yn de [[Nederlandse Omroep Stichting]], NOS.
* [[2004]] - [[Fenus (planeet)|Fenus]] giet foar de [[Sinne]] lâns, foar it earst sûnt 1882. Op [[6 juny]] [[2012]] soe it wer barre moatte.
* [[2012]] - De [[Fryske Wikipedy]] hat 25.000 siden

== Berne ==
* [[1545]] - [[Karel, kroanprins fan Spanje]] (don Carlos fan Spanje) († [[1568]])
* [[1625]] - [[Giovanni Domenico Cassini]], Italjaansk astronoom († [[1712]])
* [[1746]] - [[Jean Henri van Swinden]], Nederlânsk wis- en natuerkundige († [[1823]])
* [[1807]] - [[Verplanck Van Antwerp]], Amerikaansk amtner en militêr († [[1875]])
* [[1810]] - [[Robert Schumann]], Dútsk komponist en pianist († [[1856]])
* [[1867]] - [[Frank Lloyd Wright]], Amerikaansk arsjitekt († [[1959]])
* [[1872]] - [[J.A. Bruins jr.]], Nederlânsk predikant († [[1947]])
* [[1902]] - [[Abraham Salomon Levisson]], oerrabbyn fan Fryslân († [[1945]])
* [[1922]] - [[Wim Meuldijk]], Nederlânsk senarioskriuwer († [[2007]])
* [[1922]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde († [[2008]])
* [[1925]] - [[Barbara Bush]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2018]])
* [[1927]] - [[Jerry Stiller]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2020]])
* [[1965]] - [[Paul Youll|Paul]] en [[Stephen Youll]], Ingelsk yllustrators en boekbânûntwerpers ([[mearling|twilling]])
* [[1977]] - [[Kanye West]], Amerikaansk rapper en muzykprodusint
* [[1986]] - [[Charisma Cappelli]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Pien Breeuwsma]], Frysk sjongeres
* [[1992]] - [[Katt Dylan]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1999]] - [[Harmony Wonder]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1042]] - kening [[Hardeknút]] fan [[Ingelân]] en [[Denemark]] (* [[1018]]/[[1019]])
* [[1376]] - [[Edward fan Woodstock]] (de Swarte Prins), prins fan [[Wales]] en kroanprins fan [[Ingelân]] (* [[1330]])
* [[1714]] - [[Sofia fan de Palts]], hartoginne-gemalinne fan [[Breunswyk-Lüneburg]] (* [[1630]])
* [[1768]] - [[Johann Winckelmann]], Dútsk keunsthistoarikus en argeolooch (*[[1717]])
* [[1794]] - [[Gottfried August Bürger]], Dútsk dichter (* [[1747]])
* [[1795]] - kening [[Loadewijk XVII fan Frankryk]] (* [[1785]])
* [[1845]] - [[Andrew Jackson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1767]])
* [[1880]] - [[Marije van Hessen-Darmstadt]], keizerinne-gemalinne fan [[Ruslân]] (* [[1824]])
* [[1896]] - [[John Gregory Bourke]], Amerikaansk militêr en antropolooch (* [[1846]])
* [[1944]] - [[Julius Matthijs van Beyma]], Frysk jurist en politikus (* [[1877]])
* [[1979]] - [[Lou Geels]], Nederlânsk akteur (* [[1908]])
* [[1999]] - [[Piet Blom]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1934]])
* [[2006]] - [[Sjoerd van der Schaaf]], Frysk sjoernalist en skriuwer (* [[1906]])
* [[2008]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde (* [[1922]])
* [[2013]] - [[Doeke Bekius]], Frysk politikus  (* [[1922]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|08]]</text>
      <sha1>mf2oe07og875wdcsjjje31rn1iph0xl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>659</id>
    <revision>
      <id>1083899</id>
      <parentid>1078226</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:41:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2691" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1514]] - De East-Friezen keare de ''Swarte Garde'' op, yn 'e tiid fan it [[Saksyske Skeel|Saksysk Skeel]].
* [[1597]] - De [[Admiraliteit fan Fryslân]] wurdt ferheft ta Generaliteitskolleezje.
* [[1746]] - De earste stien foar de [[Tsjerke fan Ingwierrum]] wurdt lein.
* [[1822]] - [[Charles Babbage]] publisearret syn idee fan in rekkenmasine.
* [[1888]] - [[Wilhelm II fan Dútslân|Wilhelm II fan Hohenzollern]] wurdt keizer fan [[Dútslân]].
* [[1940]] - Yn [[Auschwitz]] arrivearet mei 720 politike Poalske finzenen it earste transport. 
* [[1966]] - It [[Fatikaanstêd|Fatikaan]] skaft de list fan ferbeane boeken ôf.
* [[2008]] - De tredde edysje fan de [[Slachtedyk]] wurdt hâlden.

== Berne ==
* [[1747]] - [[Hidde Durks Kat]], Amelânsk walfiskfarder († [[1824]])
* [[1864]] - [[Alois Alzheimer]], Dútsk neuropatolooch en psychiater († [[1915]])
* [[1915]] - [[Sjoerd Span]], Frysk boer en sportbestjoerder († [[2001]])
* [[1923]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise († [[2019]])
* [[1928]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[1935]] - [[Jan Nijland]], Nederlânsk politikus († [[2011]])
* [[1943]] - [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk fuotballer
* [[1946]] - [[Donald Trump]], Amerikaansk ûndernimmer en politikus
* [[1949]] - [[Alan White (drummer)|Alan White]], Ingelsk drummer († [[2022]])
* [[1950]] - [[Frâns Faber]], Frysk keunstskilder en dosint 
* [[1952]] - [[Theunis Piersma]], Frysk politikus
* [[1956]] - [[Popke van der Zee]], Frysk learaar, toanielakteur en oersetter († [[2020]])
* 1956 - [[King Diamond]], Deensk sjonger
* [[1958]] - [[Eric Heiden]], Amerikaansk hurdrider
* [[1968]] - [[Yasmine Bleeth]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1642]] - [[Saakje fan Uylenburg]], frou fan [[Rembrandt van Rijn]] (* [[1612]])
* [[1885]] - [[Pieter Ulbes Rijpma]], Frysk keatser (* [[1839]])
* [[1905]] - [[Tippu Tip]], Sansibareesk slavekeapman en ûntdekkingsreizger (* [[1837]])
* [[1911]] - [[Johan Severin Svendsen]], Noarsk komponist, dirigint en muzykpedagooch (* [[1840]])
* [[1927]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer (* [[1859]])
* [[1986]] - [[Jorge Luis Borges]], Argentynsk skriuwer (* [[1899]])
* [[1995]] - [[Roger Zelazny]], Amerikaansk skriuwer (* [[1937]])
* [[2008]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige (* [[1929]])
* [[2017]] - [[Hein Verbruggen]], Nederlânsk sportbestjoerder (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|14]]</text>
      <sha1>2lnqrccnt86ctn8zlnbi7pa3e2iudhj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>15 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>660</id>
    <revision>
      <id>1083781</id>
      <parentid>1075737</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:47:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2762" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1520]] - [[Marten Luther]] wurdt ekskommunisearre troch [[paus]] [[Leo X]].
* [[1580]] - [[Filips II fan Spanje]] lit [[Willem fan Oranje]] [[fûgelfaai]] ferklearje.
* [[1836]] - [[Arkansas]] wurdt as 25e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1868]] - By de earste ûntsnapping fan 'e [[Blokhûspoarte#Untsnappings|Blokhûspoarte]] naaie 6 finzenen der út.
* [[1905]] - Oprjochting fan de Ljouwerter Fuotbal ferieniging [[LVV Friesland]].
* [[1954]] - De [[UEFA]] (Union des Associations Européennes de Football) wurdt oprjochte. 
* [[1956]] - [[John Lennon]] en [[Paul McCartney]] moetsje foar it earst.
* [[1956]] - Sikehûs [[Sionsberch|De Sionsberch]] yn Dokkum wurdt iepene.

== Berne ==
* [[1527]] - [[Suffridus Petrus]], Frysk skiedskriuwer († [[1597]])
* [[1623]] - [[Cornelis de Witt]], Nederlânsk politikus († [[1672]])
* [[1752]] - [[Frâns Julius Johan fan Eysinga (1752-1828)|Frâns Julius Johan fan Eysinga]], Frysk politikus en grytman († [[1828]])
* [[1843]] - [[Edvard Grieg]], Noarsk komponist († [[1907]])
* [[1864]] - [[Guy Ropartz]], Bretonsk komponist († [[1955]])
* [[1914]] - [[Joeri Andropov]], Russysk politikus en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] († [[1984]])
* [[1926]] - [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener (* [[1926]])
* [[1927]] - [[Hugo Pratt]], Italjaansk striptekener († [[1995]])
* [[1937]] - [[Waylon Jennings]], Amerikaansk countrysjonger († [[2002]])
* [[1943]] - [[Johnny Hallyday]] (Jean-Philippe Léo Smet), Frânsk sjonger en akteur († [[2017]])
* [[1946]] - [[Demis Roussos]], Gryksk sjonger en bassist († [[2015]])
* [[1962]] - [[Tineke de Jager-Van der Zee]], Frysk skriuwster
* [[1963]] - [[Helen Hunt]], Amerikaansk aktrise
* [[1966]] - [[Syb van der Ploeg]], Frysk sjonger
* [[1969]] - [[Ice Cube]], Amerikaansk rapper en akteur
* [[1972]] - [[Poppy Montgomery]], Australysk-Amerikaansk aktrise
* [[1978]] - [[Bert Kobus]], Frysk keunstskriuwer en sjoernalist
* [[1980]] - [[Mary Carey (pornografysk aktrise)|Mary Carey]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1467]] - hartoch [[Filips de Goede|Filips de Goede fan Boergonje]] (* [[1396]])
* [[1827]] - [[Kleis Lanting]], Frysk sulversmid en medaljeur (* [[1783]])
* [[1913]] - [[Piter Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1842]])
* [[1996]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur (* [[1931]])
* 1996 - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster (* [[1917]])
* [[2015]] - [[Mighty Sam McClain]], Amerikaansk sjonger (* [[1943]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|15]]</text>
      <sha1>8dez1lq7nrz9vbyxgp6hu2sl3qb92j6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083782</id>
      <parentid>1083781</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:48:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2764" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1520]] - [[Marten Luther]] wurdt ekskommunisearre troch [[paus]] [[Leo X]].
* [[1580]] - [[Filips II fan Spanje]] lit [[Willem fan Oranje]] [[fûgelfaai]] ferklearje.
* [[1836]] - [[Arkansas]] wurdt as 25e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1868]] - By de earste ûntsnapping fan 'e [[Blokhûspoarte#Untsnappings|Blokhûspoarte]] naaie 6 finzenen der út.
* [[1905]] - Oprjochting fan de Ljouwerter Fuotbal ferieniging [[LVV Friesland]].
* [[1954]] - De [[UEFA]] (Union des Associations Européennes de Football) wurdt oprjochte. 
* [[1956]] - [[John Lennon]] en [[Paul McCartney]] moetsje foar it earst.
* [[1956]] - Sikehûs [[Sionsberch|De Sionsberch]] yn Dokkum wurdt iepene.

== Berne ==
* [[1527]] - [[Suffridus Petrus]], Frysk skiedskriuwer († [[1597]])
* [[1623]] - [[Cornelis de Witt]], Nederlânsk politikus († [[1672]])
* [[1752]] - [[Frâns Julius Johan fan Eysinga (1752-1828)|Frâns Julius Johan fan Eysinga]], Frysk politikus en grytman († [[1828]])
* [[1843]] - [[Edvard Grieg]], Noarsk komponist († [[1907]])
* [[1864]] - [[Guy Ropartz]], Bretonsk komponist († [[1955]])
* [[1914]] - [[Joeri Andropov]], Russysk politikus en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] († [[1984]])
* [[1926]] - [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener († [[2009]])
* [[1927]] - [[Hugo Pratt]], Italjaansk striptekener († [[1995]])
* [[1937]] - [[Waylon Jennings]], Amerikaansk countrysjonger († [[2002]])
* [[1943]] - [[Johnny Hallyday]] (Jean-Philippe Léo Smet), Frânsk sjonger en akteur († [[2017]])
* [[1946]] - [[Demis Roussos]], Gryksk sjonger en bassist († [[2015]])
* [[1962]] - [[Tineke de Jager-Van der Zee]], Frysk skriuwster
* [[1963]] - [[Helen Hunt]], Amerikaansk aktrise
* [[1966]] - [[Syb van der Ploeg]], Frysk sjonger
* [[1969]] - [[Ice Cube]], Amerikaansk rapper en akteur
* [[1972]] - [[Poppy Montgomery]], Australysk-Amerikaansk aktrise
* [[1978]] - [[Bert Kobus]], Frysk keunstskriuwer en sjoernalist
* [[1980]] - [[Mary Carey (pornografysk aktrise)|Mary Carey]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1467]] - hartoch [[Filips de Goede|Filips de Goede fan Boergonje]] (* [[1396]])
* [[1827]] - [[Kleis Lanting]], Frysk sulversmid en medaljeur (* [[1783]])
* [[1913]] - [[Piter Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1842]])
* [[1996]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur (* [[1931]])
* 1996 - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster (* [[1917]])
* [[2015]] - [[Mighty Sam McClain]], Amerikaansk sjonger (* [[1943]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|15]]</text>
      <sha1>0926w26ehc8d3rb0r8mbayazmc2uoju</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>663</id>
    <revision>
      <id>1083791</id>
      <parentid>1076828</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:56:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2844" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[741]] - [[Konstantyn V]] wurdt opfolger fan [[Leo III de Isauriër|Leo III]] as keizer fan it [[Byzantynske Ryk]].
* [[1417]] - Yn de [[slach by Okswertersyl]] wurde de [[Skieringers]] ûnder lieding fan [[Sikke Sjaarda]] ferslein troch de Alliearden (famylje [[Tom Brok]] en de stêd [[Grins (stêd)|Grins]]).
* [[1815]] - [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]] ferslein yn de [[Slach by Waterloo]].
* [[1835]] - De earste stien foar de [[Fermanje (Akkrum)|fermanje fan Akkrum]] wurdt lein.
* [[1980]] - De film [[The Blues Brothers]] mei [[Dan Akroyd]], [[John Belushi]] en in grut tal fan [[Blues]] stjerren giet yn premjêre.
* [[1966]] - Earste tillefyzje útstjoering fan it berneprogramma [[Rikkie en Slingertje]].

== Berne ==
* [[1318]] - [[Eleönoara fan Ingelân, hartoginne fan Gelre]] (Eleönoara fan Woodstock), hartoginne-gemalinne fan [[Hartochdom Gelre|Gelre]] († [[1355]])
* [[1617]] - [[Allaert van Everdingen]], Nederlânsk keunstskilder († [[1675]])
* [[1716]] - foarst [[Karel Edzard fan Eastfryslân]] († [[1744]])
* [[1831]] - [[Peter Nicolai Arbo]], Noarsk keunstskilder († [[1892]])
* [[1877]] - [[Thijs Rinsema]], Frysk skuonmakker en keunstner († [[1947]])
* [[1923]] - [[Herman Krebbers]], Nederlânsk fioelist en muzykpedagooch. († [[2018]])
* [[1932]] - [[Rink van der Velde]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2001]])
* [[1942]] - [[Roger Ebert]], Amerikaansk filmkritikus († [[2013]])
* 1942 - [[Paul McCartney]], Ingelsk sjonger en muzikant
* [[1946]] - [[Hanny Alders]], Nederlânsk skriuwster († [[2010]])
* [[1950]] - [[Heddy Lester]], Frysk sjongster en aktrise
* [[1952]] - [[Hanneke de Jong]], Frysk skriuwster en ûnderwizeresse
* [[1971]] - [[Domonique Simone]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1979]] - [[Georgina Kwakye]], Nederlânsk aktrise en presintatrise
* [[1981]] - [[Egbert-Jan Weeber]], Nederlânsk akteur

== Ferstoarn ==
* [[1580]] - [[Juliana fan Stolberch]], Dútsk ealfrouwe (mem fan [[Willem fan Oranje]]) (* [[1506]])
* [[1749]] - [[Jacob Gilles]], Nederlânsk politikus (* [[1691]])
* [[1928]] - [[Roald Amundsen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1872]])
* [[1936]] - [[Maksim Gorki]], Russysk skriuwer (* [[1868]])
* [[1945]] - [[Andries Gaastra (1879-1945)|Andries Gaastra]], grûnlizzer fan it [[Batavus]]fabryk (* [[1879]])
* [[1956]] - [[Tjipke Postma]], Frysk skipper en folksdichter (* [[1866]])
* [[1996]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger (* [[1931]])
* [[2009]] - [[Hortensia Bussi]], Sileensk presidintsfrou (* [[1914]])
* [[2011]] - [[Jelena Bonner]], Sovjet dissidinte (* [[1923]])
* [[2012]] - [[Lina Haag]], Dútsk fersetsstriidster (* [[1907]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|18]]</text>
      <sha1>8yffx24ooz7r0dgoql1zhnb34dj1t73</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>665</id>
    <revision>
      <id>1083807</id>
      <parentid>1077326</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:09:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3444" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1756]] - Yn [[Kalkutta]] wurdt in grutte kloft [[Grut-Brittanje|Britske]] [[kriichsfinzene]]n troch de [[soldaten]] fan 'e [[nawab]] fan [[Bingalen]] yn in fierstente lytse [[tsjerker]] troppe. Yn dat '[[Swarte Gat fan Kalkutta]]' komme de measten fan harren om ear't [[moarn (deidiel)|moarns]] de doar wer iepengiet. De [[Britske Eastyndyske Kompanjy]] sjocht dit foarfal as in [[casus belli]] en in reden om Bingalen te feroverjen.
* [[1863]] - [[West-Firginia]] wurdt as 35e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1873]] - De [[Yellowstone-ekspedysje (1873)|Yellowstone-ekspedysje]] giet fan start. Dat is in [[militêr]]e ekspedysje fan it [[Amerikaanske Leger]], mei as doel om in gaadlike rûte te sykjen foar de oanlis fan it [[spoarwegen|spoar]] fan 'e [[Northern Pacific Railroad]] by de [[rivier]] de [[Yellowstone (rivier)|Yellowstone]] lâns, yn [[Montana]].
* [[1895]] - It [[Noard-Eastseekanaal]] of it Kieler Kanaal, fan 'e [[Noardsee]] nei de [[Eastsee]] troch [[Holstein]] hinne, wurdt iepene.
* [[1948]] - De [[Alliëarden|Alliëarde besettingsmacht]] fiert yn [[West-Dútslân]] de [[D-mark]] yn.
* [[1955]] - Yn 'e [[Filipinen]] is in gâns lange [[sinnefertsjustering]] waar te nimmen.
* [[1960]] - [[Maly]] en [[Senegal]] wurde ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[1990]] - De [[asteroïde]] [[Eureka]] wurdt ûntdutsen.
* [[1998]] - [[Fryslân 500]]: it provinsjebestjoer ûnder lieding fan [[kommissaris fan de keninginne]] [[Loek Hermans]] wol dat der fierd wurdt dat [[Fryslân]] as [[provinsje]] 500 jier bestiet. Dêr bestiet in protte ferset tsjin, mei't it ûntstean fan Fryslân as provinsje yn [[1498]] ek de ein fan 'e Fryske selsstannigens betsjutte.

== Berne ==
* [[1566]] - kening [[Sigismund III fan Poalen|Sigismund III fan Poalen en Sweden]] († [[1632]])
* [[1864]] - [[Pier Pander]], Frysk byldhouwer en medaljeur († [[1919]])
* [[1883]] - [[Leah Baird]], Amerikaansk aktrise († [[1971]])
* [[1896]] - [[Taeke Cnossen]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[1988]])
* [[1920]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
* [[1923]] - [[Marcus Bakker]], Nederlânsk politikus († [[2009]])
* [[1942]] - [[Brian Wilson]], Amerikaansk muzikant en lietsjeskriuwer  
* [[1946]] - [[Bote Wilpstra]] Nederlânsk politikus († [[2021]])
* [[1973]] - [[Joo Min Lee]], Frânsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[840]] - keizer [[Loadewyk de Fromme]] fan it [[Frankyske Ryk]] (* [[778]])
* [[1597]] - [[Willem Barents]], Skylger seefarder en ûntdekkingsreizger (* ±[[1550]])
* [[1837]] - kening [[Willem IV fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1765]])
* [[1925]] - [[Josef Breuer]], Eastenryksk dokter en filosoof (* [[1842]])
* [[1955]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint (* [[1920]])
* 1955 - [[Nanne Ottema]], Frysk konservator (* [[1874]])
* [[1999]] - [[Bauke Bies]], Frysk dammer (* [[1916]])
* [[2002]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur (* [[1915]])
* [[2002]] - [[Tinus Osendarp]], Nederlânsk atleet (* [[1916]])
* [[2007]] - [[Bart Tromp]], Nederlânsk sosjolooch en politikolooch (* [[1944]])
* [[2015]] - [[John Eskes]], Frysk muzikant, dirigint en komponist (* [[1951]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|20]]</text>
      <sha1>gkpyermew5qjky29xsmr3n3cxslbw04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>667</id>
    <revision>
      <id>1083871</id>
      <parentid>1077293</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:17:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2983" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1799]] - De earste definysjes foar de [[meter]] en it [[kilogram]] wurde fêstlein.
* [[1868]] - [[Arkansas]] wurdt as 2e fan 'e yn 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]] fersleine [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Konfederearre steaten]] wer talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1941]] - Yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]] giet [[Operaasje Barbarossa]] fan start: [[nazy-Dútslân|Dútske]] troepen falle de [[Sovjet-Uny]] binnen.
* [[1963]] - [[Paus]] [[Paulus VI]] wurdt keazen troch it [[kolleezje fan kardinalen]].

== Berne ==
* [[1757]] - [[George Vancouver]], Ingelsk ûntdekkingsreizger († [[1798]])
* [[1808]] - [[Pieter Benjamin Vegilin van Claerbergen]], Frysk politikus en grytman († [[1879]])
* [[1837]] - [[Paul Morphy]], Amerikaansk skaker († [[1884]])
* [[1869]] - [[Hendrik Colijn]], premier fan [[Nederlân]] († [[1944]])
* [[1894]] - [[Lammert Zwanenburg]], Frysk fersetsman († [[1944]])
* [[1910]] - [[Konrad Zuse]], Dútsk útfiner en ûndernimmer († [[1995]])
* [[1921]] - [[Alwine de Vos van Steenwijk|Alwine baronesse de Vos fan Steenwijk]], Nederlânsk diplomate en bestjoerster († [[2012]])
* [[1931]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1944]] - [[Klaus Maria Brandauer]], Eastenryksk akteur en regisseur
* [[1947]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger († [[2008]])
* [[1947]] - [[Jerry Rawlings]], presidint fan [[Gana]] († [[2020]])
* [[1949]] - [[Lillian Stewart Carl]], Amerikaansk skriuwster
* 1949 - [[Meryl Streep]], Amerikaansk aktrise
* [[1952]] - [[Graham Greene (akteur)|Graham Greene]], Kanadeesk akteur
* 1952 - [[Amanda Spoel]], Nederlânsk presintatrise
* [[1958]] - [[Rodion Cămătaru]], Roemeensk fuotballer
* [[1964]] - [[Dan Brown]], Amerikaansk skriuwer
* [[1980]] - [[Jade Marcela]], Yndonezysk-Amerikaansk pornoaktrise
* [[1991]] - [[Gabriella Paltrova]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1744]] - [[Augustinus Lycklama à Nijeholt (1670)|Augustinus Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus (* [[1670]])
* [[1898]] - [[Frederick Benteen]], Amerikaansk militêr (* [[1834]])
* [[1902]] - [[Jacob Pieters Asman]], Frysk skriuwer (* [[1833]])
* [[1943]] - [[Aafke Komter-Kuipers]], Nederlânsk pianiste, komponiste en musikologe (* [[1876]])
* [[1964]] - [[Wike Zijlstra]], Frysk ûnderwizeres en pedagoge (* [[1893]])
* [[1964]] - [[Havank]] (Hans van der Kallen), Frysk skriuwer (* [[1904]])
* [[1969]] - [[William F. Hanson]], Amerikaansk komponist en musikolooch (* [[1887]])
* 1969 - [[Judy Garland]], Amerikaansk aktrise en sjongster (* [[1922]])
* [[1987]] - [[Fred Astaire]], Amerikaansk dûnser en akteur (* [[1899]])
* [[1993]] - [[Pat Nixon]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1912]])
* [[2011]] - [[Anne Pasveer]], Frysk muzikant (* [[1948]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|22]]</text>
      <sha1>pb9uedh2zub9twgvmje5cjsnq8d85mo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>24 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>669</id>
    <revision>
      <id>1083902</id>
      <parentid>1075933</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:43:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3166" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1314]] - Yn 'e [[Slach by Bannockburn]] witte de [[Skotlân|Skotten]] de [[Ingelân|Ingelsen]] beslissend te ferslaan, wêrmei't de ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk Skotlân]] feilichsteld wurdt.
* [[1340]] - [[Waldemar IV fan Denemark|Waldemar IV]] wurdt [[kening]] fan [[Denemark]].
* [[1509]] - [[Hindrik VIII fan Ingelân|Hindrik VIII]] wurdt kroane ta [[kening fan Ingelân]].
* [[1591]] - De earste stien wurdt lein foar it [[Stedhûs fan Frjentsjer]].
* [[1597]] - De earste [[Nederlân]]ske ekspedysje nei [[East-Ynje]] berikt [[Bantam (stêd)|Bantam]] (oan 'e noardkust fan [[Java]]).
* [[1762]] - De Drachtster doarpskronikeur [[Bearn Lap]] wurdt feroardiele ta twa jier sel.
* [[1812]] - [[Napoleon Bonaparte]] falt [[Ruslân]] binnen en set útein mei syn fatale [[Tocht nei Moskou]].
* [[1894]] - It [[Ynternasjonaal Olympysk Komitee|IOC]] beslút elke fjouwer jier [[Olympyske Spullen]] te organisearjen.
* [[1901]] - De earste [[tentoanstelling]] fan 'e [[Spanje|Spaanske]] [[keunstskilder]] [[Pablo Picasso]] wurdt iepene yn [[Parys]]. 
* [[1963]] - Demonstraasje fan 'e earste [[fideorecorder]], yn 'e [[tillefyzjestudio|studio's]] fan 'e [[BBC]].
* [[1972]] - It earste optreden fan 'e [[Blauhúster Dakkapel]].

== Berne ==
* [[1254]] - greve [[Floaris V fan Hollân]] († [[1296]])
* [[1322]] - hartoginne [[Jehanna fan Brabân]] († [[1406]])
* [[1340]] - [[Jan fan Gint]] (John of Gaunt), Ingelsk prins en hartoch fan [[Akwitaanje]] († [[1399]])
* [[1532]] - greve [[Edzard II fan Eastfryslân]] († [[1599]])
* [[1846]] - [[Ellen Francis Mason]], Amerikaansk oersetster († [[1930]])
* [[1888]] - [[Gerrit Rietveld]], Nederlânsk arsjitekt en meubelûntwerper († [[1964]])
* [[1890]] - [[Frank Fools Crow]], Amerikaansk aktivist en Yndiaansk medisynman († [[1989]]) &lt;small&gt;(mooglik berne op [[27 juny]])&lt;/small&gt;
* 1890 - [[Hartman Sannes]], Frysk skiedkundige († [[1956]])
* [[1922]] - [[Pieter Kooistra]], Frysk keunstner en skriuwer († [[1998]])
* [[1947]] - [[Wobbe van Seijen]], Frysk ûndernimmer en muzykprodusint
* [[1952]] - [[Bert Middel]], Nederlânsk politikus 
* [[1970]] - [[Glenn Medeiros]], Amerikaansk sjonger en lietsjeskriuwer

== Ferstoarn ==
* [[79]] - keizer [[Fespasianus]] fan it [[Romeinske Ryk]] (* [[9]])
* [[1439]] - hartoch [[Freark IV fan Eastenryk]] (* [[1382]])
* [[1519]] - [[Lukresia Borgia]], Italjaansk ealfrouwe (* [[1480]]).
* [[1602]] - [[Epo fan Douma]], Frysk ealman en wettergeus (* [[1542]])
* [[1644]] - [[Johannes Maccovius]], Poalsk-Frysk teolooch (* [[1588]])
* [[1788]] - [[Pieter Burman jr.]], Nederlânsk taalkundige en dichter (* [[1714]])
* [[1948]] - [[Alexander van Voss]], rykskargivaris fan Fryslân (* [[1894]])
* [[2000]] - [[Vera Atkins]], Roemeensk-Ingelsk spionne (* [[1908]])
* [[2008]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster (* [[1915]])
* [[2014]] - [[Piet Rigter van der Zee]], Frysk sjoernalist en skriuwer (* [[1914]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|24]]</text>
      <sha1>bhtmmihodj6fcygzix4erfs1akzvd0z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>676</id>
    <revision>
      <id>1083795</id>
      <parentid>1073334</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:00:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4094" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[251]] - Yn 'e [[Slach by Abrittus]] wurdt it [[Romeinske Ryk|Romeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] ferslein troch de [[Goaten]]. [[Keizer]] [[Desius]] mei syn [[soan]] [[Herennius Etruskus]] sneuvelje yn 'e striid. 
* [[1566]] - [[Nostradamus]] foarseit dat er de [[2 july#foarfallen|moarn]] net helje sil.
* [[1852]] - Yn [[Hollân]] wurdt de [[Haarlimmermar]] drûchmakke.
* [[1858]] - [[Charles Darwin]] en [[Alfred Russell Wallace]] hâlde foar de [[Linnean Society]] harren [[taspraak|lêzing]]s oer de [[evolúsjeteory]].
* [[1863]] - Begjin fan 'e trijedeiske [[Slach by Gettysburg]], it bloedichste treffen fan 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]].
* [[1867]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Ontario]], [[Kebek (provinsje)|Kebek]], [[Nij-Skotlân]] en [[Nij-Breunswyk]] foarmje de [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]]. Kanada kriget [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]]. 
* [[1904]] - Yn [[St. Louis]] begjinne de tredde [[Olympyske Simmerspullen 1904|Olympyske Spullen]].
* [[1934]] - Mei de ynstelling fan de [[Production Code Administration]] (PCA), dy't tenei strang tafersjoch hâldt op it neilibjen troch de [[filmstudio's]] fan 'e [[sensuer]]regels fêstlein yn de [[Motion Picture Production Code]], komt yn 'e [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]] in ein oan 'e frijheid fan it [[Pre-Code (Hollywood)|Pre-Code-tiidryk]].
* [[1997]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Hongkong]] wurdt nei 156 jier 'weromjûn' oan 'e [[Folksrepublyk Sina]].

== Berne ==
* [[1621]] - [[Cornelis de Man]], Nederlânsk keunstskilder († [[1706]])
* [[1646]] - [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], Dútsk wis-, natuer- en skiedkundige, filosoof, rjochtsgelearde en diplomaat († [[1716]])
* [[1899]] - [[Charles Laughton]], Ingelsk akteur († [[1962]])
* [[1916]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaansk aktrise († [[2020]])
* [[1926]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[1932]] - [[Jan Postma (skriuwer)|Jan Postma]], Frysk âld-plysjeman en skriuwer († [[2015]])
* [[1934]] - [[Jan Dotinga]], Frysk skriuwer
* [[1935]] - [[David Prowse]], Ingelsk akteur en gewichtheffer († [[2020]])
* [[1961]] - [[Diana, prinsesse fan Wales]], Britsk kroanprinsesse-gemalinne († [[1997]])
* [[1964]] - [[Geartsje de Vries (sjoernaliste)|Geartsje de Vries]], Frysk sjoernaliste, redaktrise en presintatrise
* [[1967]] - [[Pamela Anderson]], Kanadeesk-Amerikaansk aktrise
* [[1971]] - [[Marlayne Sahupala]], Nederlânsk nijslêzeresse en sjongster
* [[1977]] - [[Birgit Schuurman]], Nederlânsk sjongster en aktrise
* [[1982]] - [[Mirjam Timmer]], Frysk sjongster en muzikante
* [[1986]] - [[Kraantje Pappie]], Nederlânsk sjonger
* [[1989]] - [[Daniel Ricciardo]], Australysk autokoereur
* [[1993]] - [[Jade Jantzen]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1277]] - sultan [[Baibars]] fan [[Egypte]] en [[Syrje]] (* [[1233]])
* [[1694]] - [[Hidde Sjoerds de Vries]], Frysk marine-ofsier (* [[1645]])
* [[1835]] - [[Paulus Scheltema]], Frysk skriuwer (* [[1752]])
* [[1844]] - [[Petrus Groenia]], Frysk militêr offisier en keunstskilder (* [[1769]])
* [[1860]] - [[Charles Goodyear]], Amerikaansk bannefabrikant (* [[1800]])
* [[1896]] - [[Harriet Beecher Stowe]], Amerikaansk skriuwster (* [[1811]])
* [[1925]] - [[Erik Satie]], Frânsk komponist en pianist (* [[1866]])
* [[1939]] - [[Louis Davids]], Nederlânsk kabaretier en revu-artyst (* [[1883]])
* [[1961]] - [[Louis-Ferdinand Céline]] (Louis Ferdinand Destouches), Frânsk skriuwer en dokter (* [[1894]])
* [[1974]] - [[Kick Smit]], Nederlânsk fuotballer (* [[1911]])
* [[1995]] - [[Wolfman Jack]], Amerikaansk radiodiskjockey (* [[1938]])
* [[2003]] - [[N!xau ǂToma]], Namibysk akteur (* [[1943]])
* [[2009]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise (* [[1922]])
* [[2014]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|1 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|01]]</text>
      <sha1>ihz6gzj1f0xw251k0klp7i5uqsfl7ze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083888</id>
      <parentid>1083795</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:30:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4177" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[251]] - Yn 'e [[Slach by Abrittus]] wurdt it [[Romeinske Ryk|Romeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] ferslein troch de [[Goaten]]. [[Keizer]] [[Desius]] mei syn [[soan]] [[Herennius Etruskus]] sneuvelje yn 'e striid. 
* [[1566]] - [[Nostradamus]] foarseit dat er de [[2 july#foarfallen|moarn]] net helje sil.
* [[1852]] - Yn [[Hollân]] wurdt de [[Haarlimmermar]] drûchmakke.
* [[1858]] - [[Charles Darwin]] en [[Alfred Russell Wallace]] hâlde foar de [[Linnean Society]] harren [[taspraak|lêzing]]s oer de [[evolúsjeteory]].
* [[1863]] - Begjin fan 'e trijedeiske [[Slach by Gettysburg]], it bloedichste treffen fan 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]].
* [[1867]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Ontario]], [[Kebek (provinsje)|Kebek]], [[Nij-Skotlân]] en [[Nij-Breunswyk]] foarmje de [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]]. Kanada kriget [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]]. 
* [[1904]] - Yn [[St. Louis]] begjinne de tredde [[Olympyske Simmerspullen 1904|Olympyske Spullen]].
* [[1934]] - Mei de ynstelling fan de [[Production Code Administration]] (PCA), dy't tenei strang tafersjoch hâldt op it neilibjen troch de [[filmstudio's]] fan 'e [[sensuer]]regels fêstlein yn de [[Motion Picture Production Code]], komt yn 'e [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]] in ein oan 'e frijheid fan it [[Pre-Code (Hollywood)|Pre-Code-tiidryk]].
* [[1997]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Hongkong]] wurdt nei 156 jier 'weromjûn' oan 'e [[Folksrepublyk Sina]].

== Berne ==
* [[1621]] - [[Cornelis de Man]], Nederlânsk keunstskilder († [[1706]])
* [[1646]] - [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], Dútsk wis-, natuer- en skiedkundige, filosoof, rjochtsgelearde en diplomaat († [[1716]])
* [[1899]] - [[Charles Laughton]], Ingelsk akteur († [[1962]])
* [[1916]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaansk aktrise († [[2020]])
* [[1926]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer († [[2008]])
* [[1926]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[1932]] - [[Jan Postma (skriuwer)|Jan Postma]], Frysk âld-plysjeman en skriuwer († [[2015]])
* [[1934]] - [[Jan Dotinga]], Frysk skriuwer
* [[1935]] - [[David Prowse]], Ingelsk akteur en gewichtheffer († [[2020]])
* [[1961]] - [[Diana, prinsesse fan Wales]], Britsk kroanprinsesse-gemalinne († [[1997]])
* [[1964]] - [[Geartsje de Vries (sjoernaliste)|Geartsje de Vries]], Frysk sjoernaliste, redaktrise en presintatrise
* [[1967]] - [[Pamela Anderson]], Kanadeesk-Amerikaansk aktrise
* [[1971]] - [[Marlayne Sahupala]], Nederlânsk nijslêzeresse en sjongster
* [[1977]] - [[Birgit Schuurman]], Nederlânsk sjongster en aktrise
* [[1982]] - [[Mirjam Timmer]], Frysk sjongster en muzikante
* [[1986]] - [[Kraantje Pappie]], Nederlânsk sjonger
* [[1989]] - [[Daniel Ricciardo]], Australysk autokoereur
* [[1993]] - [[Jade Jantzen]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1277]] - sultan [[Baibars]] fan [[Egypte]] en [[Syrje]] (* [[1233]])
* [[1694]] - [[Hidde Sjoerds de Vries]], Frysk marine-ofsier (* [[1645]])
* [[1835]] - [[Paulus Scheltema]], Frysk skriuwer (* [[1752]])
* [[1844]] - [[Petrus Groenia]], Frysk militêr offisier en keunstskilder (* [[1769]])
* [[1860]] - [[Charles Goodyear]], Amerikaansk bannefabrikant (* [[1800]])
* [[1896]] - [[Harriet Beecher Stowe]], Amerikaansk skriuwster (* [[1811]])
* [[1925]] - [[Erik Satie]], Frânsk komponist en pianist (* [[1866]])
* [[1939]] - [[Louis Davids]], Nederlânsk kabaretier en revu-artyst (* [[1883]])
* [[1961]] - [[Louis-Ferdinand Céline]] (Louis Ferdinand Destouches), Frânsk skriuwer en dokter (* [[1894]])
* [[1974]] - [[Kick Smit]], Nederlânsk fuotballer (* [[1911]])
* [[1995]] - [[Wolfman Jack]], Amerikaansk radiodiskjockey (* [[1938]])
* [[2003]] - [[N!xau ǂToma]], Namibysk akteur (* [[1943]])
* [[2009]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise (* [[1922]])
* [[2014]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|1 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|01]]</text>
      <sha1>0bl3i4v9nhyrstsi722huj5gogul2cq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>19 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>694</id>
    <revision>
      <id>1083817</id>
      <parentid>1083260</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:16:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4117" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1195]] - Yn 'e [[Slach by Alarcos]] wurdt kening [[Alfûns VIII fan Kastylje]] ferneatigjend ferslein troch de [[Almohaden]].
* [[1553]] - [[Marije I fan Ingelân|Marije Tudor]], ek bekend as ''Bloody Mary'', wurdt [[keninginne]] fan [[Ingelân]].
* [[1572]] - Earste Frije Steatengearkomste yn [[Doardt]]. Tolve stêden dogge hjiroan mei. Op dizze gearkomste wurdt de grûnslach lein foar de [[steatshúshâlding]] fan 'e [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]].
* [[1843]] - Tewetterlitting fan it earste, folslein [[metaal|metalene]] [[steamskip]], de ''[[SS Great Britain]]''.
* [[1870]] - Nei jierren fan oprinnende spannings ferklearret [[Frankryk]] de [[oarloch]] oan [[Prusen]]; hjirmei begjint de [[Frânsk-Dútske Oarloch]].
* [[1881]] - It [[Lakota (folk)|Lakota]]-[[opperhaad (stamhaad)|opperhaad]] [[Sittende Bolle]] keart werom nei de [[Feriene Steaten]] út in fiifjierrige ballingskip yn [[Kanada]].
* [[1900]] - Iepening yn [[Parys]] fan de earste [[Frankryk|Frânske]] [[metro (ferfiermiddel)|metro]]line.
* [[1908]] - Oprjochting fan [[Rotterdam]]ske [[fuotbal]]klub [[Feyenoord|Feijenoord]].
* [[1932]] - De earste stien fan 'e [[Pelikaantsjerke]] yn Ljouwert wurdt lein.
* [[1943]] - De &quot;iepen stêd&quot; [[Rome]] wurdt troch de [[Alliëarden]] bombardearre.
* [[1952]] - Iepening [[Olympyske Simmerspullen 1952|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Helsinki]].
* [[1980]] - Iepening [[Olympyske Simmerspullen 1980|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Moskou]].
* [[1996]] - Iepening [[Olympyske Simmerspullen 1996|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Atlanta]].
* [[1999]] - De seis-miljardste [[minske]] wurdt berne. Symboalysk wurdt as sadanich in [[poppe]] út [[Sarajevo]], yn it troch [[oarloch]] ferskuorde [[Bosnje-Hertsegovina]], oanwiisd.

== Berne ==
* [[1801]] - [[Taco Roorda]], Frysk letterkundige († [[1874]])
* [[1814]] - [[Samuel Colt]], Amerikaansk wapensmid en ûndernimmer († [[1862]])
* [[1834]] - [[Edgar Degas]], Frânsk keunstskilder († [[1917]])
* [[1898]] - [[Herbert Marcuse]], Dútsk-Amerikaansk filosoof († [[1979]]) 
* [[1899]] - [[Paul de Groot]], Nederlânsk kommunist († [[1986]]) 
* [[1921]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar († [[2009]])
* [[1922]] - [[George McGovern]], Amerikaansk politikus († [[2012]])
* [[1947]] - [[Brian May]], Ingelsk gitarist
* [[1952]] - [[Johanneke Liemburg]], Frysk politika
* [[1954]] - [[Ferd Crone]], Nederlânsk politikus
* [[1964]] - [[Henk Rouwé]], Frysk roeier
* [[1970]] - [[Nicola Sturgeon]], premier fan [[Skotlân]]
* [[1976]] - [[Eric Prydz]], Sweedsk DJ en muzykprodusint
* [[1989]] - [[Jenny Poussin]], Kanadeesk glamour-, fitness- en neakenmodel

== Ferstoarn ==
* [[1234]] - greve [[Floaris IV fan Hollân]] (* [[1210]])
* [[1333]] - [[Aleksander fan Bruce, greve fan Carrick]], Skotsk ealman (* 1???)
* 1333 - [[Kenneth fan Moraavje, 4e greve fan Sutherland]], Skotsk ealman (* [[1279]])
* [[1374]] - [[Francesco Petrarca]], Italjaansk dichter en humanist (* [[1304]])
* [[1627]] - [[Dirck Camphuysen]], Nederlânsk dichter en filosoof (* [[1586]])
* [[1923]] - [[Sipke Huismans]], Frysk predikant en frisiast (* [[1873]])
* [[1934]] - [[Lammert Skeltes Hilarides]], Frysk keatser (* [[1868]])
* [[1937]] - [[Egnatius Ydema]], Frysk keunstskilder (* [[1876]])
* [[1939]] - [[Willem Cornelis de Groot]], Frysk arsjitekt (* [[1853]])
* [[1954]] - [[Coen de Koning]], Nederlânsk hurdrider (* [[1879]])
* [[1955]] - [[Koos Vorrink]], Nederlânsk politikus (* [[1891]])
* [[1968]] - [[Clyde Warrior]], Amerikaansk aktivist (* [[1939]])
* [[1986]] - [[Alfredo Binda]], Italjaansk hurdfytser (* [[1902]])
* [[2012]] - [[Hendrik Willem ter Haar]], Frysk geriater ''(âlderein-dokter)'' (* [[1922]])
* [[2015]] - [[Sybren Polet]], Nederlânsk dichter (* [[1924]])
* [[2016]] - [[Garry Marshall]],  Amerikaansk akteur en regisseur (* [[1934]])
* [[2019]] - [[Rutger Hauer]], Nederlânsk akteur (* [[1944]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|19 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|19]]</text>
      <sha1>a7ty2x0szyveute49l5l0eg6m8bn4pt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>695</id>
    <revision>
      <id>1083906</id>
      <parentid>1078188</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:48:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oars ferkearde stavering</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2770" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1656]] - [[Rembrandt van Rijn|Rembrandt]] wurdt fallyt ferklearre. Syn keunstsamling, atelierspullen en hûs wurde oan de skuldeaskers ferkocht.
* [[1919]] - [[Edmund Hillary]] komt as earste minske oan op de top fan de [[Mount Everest]].
* [[1920]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt stifte.
* [[1940]] - [[Denemark]] stapt út de [[Folkebûn]].
* [[1969]] - Landing fan [[Apollo 11]] op de moanne. [[Astronaut]] [[Neil Armstrong]] set as earste minske foet op de [[Moanne (himellichem)|Moanne]].
* [[1976]] - It ûnbemanne romtefartúchje [[Viking 1]] makket in sêfte landing op de planeet [[Mars (planeet)|Mars]].
* [[1980]] - Nei dat hy fiif kear twadde wurden wie wit [[Joop Zoetemelk]], as twadde [[Nederlân|Nederlanner]] yn de skiednis, de [[Tour de France]] te winnen.
* [[1992]] - [[Slowakije]] nimt in [[grûnwet]] oan en sil op [[1 jannewaris]] [[1993]] ûnôfhinklik wurde.

== Berne ==
* [[356 f.Kr.]] - [[Aleksander de Grutte]], Gryksk feroverder en keizer († [[323 f.Kr.]]) &lt;small&gt;(mooglik berne op [[21 july]])&lt;/small&gt;
* [[1304]] - [[Francesco Petrarca]], Italjaansk dichter en humanist († [[1374]])
* [[1827]] - [[Pieter Caland]], Nederlânsk wetterboukundich yngenieur († [[1902]])
* [[1923]] - [[Jampie Kuneman]], Nederlânsk fuotballer en fersetsman († [[2018]])
* [[1932]] -  [[Hielke Nauta]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[1938]] - [[Diana Rigg]], Ingelsk aktrise († [[2020]])
* [[1946]] - [[Cobi Doevendans]], Frysk byldzjend keunstneres
* [[1947]] – [[Carlos Santana]]
* [[1950]] - [[Tantoo Cardinal]], Kanadeesk aktrise
* [[1961]] - [[Ria Visser]], Nederlânsk hurdrydster en sportkommentatrise
* [[1975]] - [[Peter van de Witte]], Frysk kabaretier, komponist en tekstskriuwer
* [[1980]] – [[Gisele Bündchen]], Brazyljaansk supermodel
* [[1987]] - [[Nicola Benedetti]], Skotsk fioeliste
* [[1991]] - [[Carla de Bruine]], Frysk sjongeres

== Ferstoarn ==
* [[1031]] - kening [[Robert II fan Frankryk]] (* [[972]]) 
* [[1156]] - keizer [[Toba fan Japan]] (* [[1104]]) 
* [[1353]] - [[Maud fan Bruce (dochter fan Robert I)|Maud fan Bruce]], Skotsk prinsesse (* [[1303]])
* [[1454]] - kening [[Jehan II fan Kastylje]] (* [[1405]]) 
* [[1951]] - kening [[Abdûlla I fan Jordaanje]] (* [[1882]])
* [[1998]] - [[Froukje Annema]], Frysk skriuwster (* [[1941]])
* [[2008]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1918]])
* [[2011]] - [[Otto Bijlsma]], Frysk bestjoerder, oprjochter [[Feanhoopfestival]] (* [[1935]])
* [[2019]] - [[Margaretha Grosser]], Sealterfryske skriuwster en oersetter (* [[1934]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|20 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|20]]</text>
      <sha1>hqi7nfimt09wdvemkf2ncle9he4b34z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>696</id>
    <revision>
      <id>1083797</id>
      <parentid>1083180</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:01:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3223" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1568]] - Yn de [[Slach by Jemgum]] wurdt [[Loadewyk fan Nassau]] ferslein troch [[Caspar de Robles]] en Alva.
* [[1831]] - [[Leopold I fan Belgje|Leopold I]] wurdt de earste kening fan [[Belgje]].
* [[1899]] - Yn Nederlân wurdt [[Steatsboskbehear]] oprjochte.
* [[1904]] - Foltôging fan de transsibearyske spoarline. 
* [[1914]] - [[Seth Barnes Nicholson]] ûntdekt [[Sinope]], in moanne fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]].
* [[1919]] - [[Anthony Fokker]] stiftet yn Amsterdam syn eigen fleantúchfabryk.
* [[1947]] - Begjin fan de earste [[polisjonele aksjes]] yn [[Nederlânsk-Ynje]].
* [[1969]] - de Amearikaan [[Neil Armstrong]] set as earste minske foet op de [[Moanne (himellichem)|Moanne]].
* [[1974]] - De Belgyske hurdfytser [[Eddy Merckx]] wint de [[Omgong fan Frankryk]].
* [[1983]] - Op de [[Súdpoal]] wurdt in temperatuer mjitten fan - 89,2 graden Celsius, de leechste temperatuer ea op ierde fêststeld.
* [[1986]] - [[Joop den Uyl]] treedt ôf as fraksjefoarsitter fan de [[Partij fan de Arbeid|PvdA]]; hy wurdt opfolge troch [[Wim Kok]].

== Berne ==
* [[356 f.Kr.]] - [[Aleksander de Grutte]], Gryksk feroverder en keizer († [[323 f.Kr.]]) &lt;small&gt;(mooglik berne op [[20 july]])&lt;/small&gt;
* [[1648]] - [[John Graham fan Claverhouse, 1e boarchgreve fan Dundee]], Skotks ealman en jakobyt († [[1689]])
* [[1813]] - [[Hendrik Pasma]], Frysk dichter († [[1890]])
* [[1845]] - [[Antonie Ewoud Jan Holwerda]] Nederlânsk heechlearaar († [[1922]])
* [[1899]] - [[Ernest Hemingway]], Amerikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1961]])
* [[1902]] - [[Belcampo]] (Herman Schönfeld Wichers), Nederlânsk skriuwer († [[1990]])
* [[1905]] - [[Pita Grilk]], Skiermûntseager dichteresse († [[1980]])
* [[1922]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise († [[2009]])
* [[1943]] - [[Jan Tuttel]], Nederlânsk natoerbeskermer, kollumnist, publisist en programmamakker († [[2006]])
* [[1947]] - [[Petrus Griepink]], Nederlânsk keunstner
* [[1951]] - [[Robin Williams]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2014]])
* [[1968]] - [[Racquel Darrian]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Fernando Alonso]], Spaansk autokoereur
* [[1986]] - [[Sofiane Zermani]], Frânsk rapper en akteur

== Ferstoarn ==
* [[1006]] of [[1007]] - [[Gisela fan Boergonje]], hartoginne-gemalinne fan [[Beieren]] (* [[950]])
* [[1796]] - [[Robert Burns]], Skotsk dichter (* [[1759]])
* [[1870]] - [[Josef Strauss]], Eastenryksk komponist (* [[1827]])
* [[1900]] - [[Albert Breunissen Troost]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1832]])
* [[1944]] - [[Claus von Stauffenberg]], Dútsk militêr en fersetsman (* [[1907]])
* [[1944]] - [[Jan Lever]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1922]]). &lt;small&gt;''(Stjerdatum faaks [[21 augustus]])''&lt;/small&gt;
* [[1974]] - [[Jacob Jongbloed]], Frysk fysiolooch (* [[1895]])
* [[1984]] - [[Jan Cottaar]], Nederlânsk sportferslachjouwer (* [[1915]])
* [[2005]] - [[Jan Pyt Janzen]], Frysk skiedkundige en publisist (* [[1945]])
* [[2019]] - [[Jelena Grigorjeva]], Russysk minskerjochte-aktiviste (* [[1978]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|21 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|21]]</text>
      <sha1>ad2www5qa57vst0mw1h2to9q54qtoxf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>697</id>
    <revision>
      <id>1083793</id>
      <parentid>1077727</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:57:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2785" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1209]] - Op syn minst 20.000 persoanen komme om as [[krústocht|krúsfarders]] de stêd [[Béziers]] útmoardzje.
* [[1594]] - [[Grinslân]] wurdt ferovere en slút him oan by de Republyk, bekend as de [[Reduksje fan Grinslân]].
* [[1626]] - De Fryske steedhâlder [[Ernst Kasimir fan Nassau-Dietz]] werovert foar de [[Republyk fan de Sân Feriene Nederlannen]] de stêd [[Oldenzaal]].
* [[1945]] - De [[SKS]] wurdt oprjochte.

== Berne ==
* [[1858]] - [[Philipp Heck]], Dútsk jurist en rjochtshistoarikus († [[1943]])
* [[1879]] - [[Tietse Pieter Sevensma]], Frysk bibletekaris, skriuwer en redakteur († [[1966]])
* [[1892]] - [[Hendrik van Houten]], Frysk sjoernalist en politikus († [[1952]])
* [[1887]] - [[Gustav Ludwig Hertz]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[1975]])
* [[1914]] - [[Hortensia Bussi]], Sileensk presidintsfrou († [[2009]])
* [[1935]] - [[Shireen Strooker]], Nederlânsk aktrise († [[2018]])
* [[1940]] - [[Alex Trebek]], Kanadeesk-Amerikaansk kwismaster († [[2020]])
* [[1948]] - [[Otto Waalkes]], Eastfrysk komyk en akteur
* [[1959]] - [[Willem Schoorstra]], Frysk muzikant, dichter en skriuwer
* [[1959]] - [[Alie Boorsma]], Frysk reedrydster 
* [[1967]] - [[Irene Bedard]], Amerikaansk aktrise
* [[1972]] - [[Angela Little (aktrise)|Angela Little]], Amerikaansk neakenmodel en aktrise
* [[1980]] - [[Folkert van der Wei]], Frysk keatser
* [[1991]] - [[Nadia Ali (aktrise)|Nadia Ali]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[2013]] - [[George fan Cambridge]], Britsk prins

== Ferstoarn ==
* [[1298]] - [[Jan fan Graham]], Skotsk ridder en frijheidsstrider (* 12??)
* 1298 - [[Jan Stewart fan Bonkyll]], Skotsk ridder en frijheidsstrider (* nei [[1280]])
* [[1461]] - kening [[Karel VII fan Frankryk]] (* [[1403]])
* [[1640]] - [[Hindrik Kasimir I fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] (* [[1612]]). &lt;small&gt;''Stjerdatum mooglik [[12 july]]''&lt;/small&gt;
* [[1819]] - [[Sebald Justinus Brugmans]], Frysk dokter, botanikus en heechlearaar (* [[1763]])
* [[1952]] - [[Hendrik van Houten]], ûnderwizer, sjoernalist, politikus en Frysk beweger (* [[1892]])
* [[1958]] - [[Michail Zosjtjenko]], Russysk skriuwer (* [[1895]])
* [[1976]] - [[Hilbrand Boschma]], Frysk soölooch en museumdirekteur (* [[1893]])
* [[1981]] - [[Anne Jousma]], Frysk skriuwer (* [[1900]])
* [[1986]] - [[Ede Staal]], Grinslânsk sjonger en dichter (* [[1941]])
* [[1989]] - [[Geart van der Zwaag (dichter)|Geart van der Zwaag]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1924]])
* [[2010]] - [[Hanny Alders]], Nederlânsk skriuwster (* [[1946]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|22 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|22]]</text>
      <sha1>svgtogtedhqfutw44c3dttdipmvbrtv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>26 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>701</id>
    <revision>
      <id>1083799</id>
      <parentid>1079191</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:03:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2795" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1228]] - [[Fransiskus fan Assisy]] wurdt [[hillich]] ferklearre.
* [[1672]] - De oanfal fan 'e [[Kristoffel Bearend fan Galen|biskop fan Münster]] op Fryslân wurdt tsjinholden troch [[Hâns Willem fan Aylva]].
* [[1678]] - [[Ingelân]] en de Republyk slute frede.
* [[1757]] - [[Slach by Hastenbeck]]. De allieerde striidkrêften fan it [[keurfoarstendom Hannover]], [[Hessen]] en [[Brunswyk (lân)|Brunswyk]] waarden ferslein troch in Frânsk leger. Dit resultearre úteinlik yn de besetting fan Hannover.
* [[1783]] - It earste [[eksersysjegenoatskip]] ''De Frijheid'' yn [[Dordrecht]] oprjochte. De [[Patriotten]] wolle de âlde frijheid weroverje op de Oranjes.
* [[1887]] - [[Esperanto]] wurdt publisearre troch [[Ludovich Zamenhof]].

== Berne ==
* [[1838]] - [[Silas Soule]], Amerikaansk militêr en abolysjonist († [[1865]])
* [[1856]] - [[George Bernard Shaw]], Iersk toanielskriuwer en -kritikus († [[1950]])
* [[1894]] - [[Aldous Huxley]], Ingelsk-Amearikaansk skriuwer († [[1963]])
* [[1897]] - [[Paul Gallico]], Amerikaansk sjoernalist en skriuwer († [[1976]])
* [[1926]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[1936]] - [[Nico ter Linden]] –  Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[1943]] - [[Mick Jagger]], Ingelsk sjonger 
* [[1945]] - [[Helen Mirren]], Ingelsk aktrise
* [[1946]] - [[Thom van der Goot]], Nederlânsk teäterdirekteur en regisseur
* [[1949]] - [[Roger Taylor (Queen)|Roger Taylor]], Ingelsk drummer
* [[1964]] - [[Sandra Bullock]], Amerikaansk aktrise
* 1964 - [[Johan Leutscher]], Frysk roeier
* [[1982]] - [[Delilah Strong]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1983]] - [[Naomi van As]], Nederlânsk hockeyspylster en presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1504]] - keninginne [[Isabella I fan Kastylje]] (* [[1451]])
* [[1744]] - [[Jan Thomas]], Frysk boer en dopersk (leafde)preker (* [[1682]])
* [[1764]] - [[Jacobus Deketh]], Frysk marine-ofsier (* [[1726]])
* [[1918]] - [[Fanny zu Reventlow]], Dútsk skriuwster, keunstneresse en oersetster (* [[1871]])
* [[1942]] - [[Titus Brandsma]] ([[kleasternamme]] fan Anno Sjoerd Brandsma), Frysk preester en fersetsman (* [[1881]])
* [[2009]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf (* [[1919]])
* [[2013]] - [[J.J. Cale]],  Amearikaansk gitarist en sjonger (* [[1938]])
* 2013 - [[Sung Jae-ki]], Súdkoreaansk manljusrjochte-aktivist (* [[1967]])
* [[2015]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika (* [[1926]])
* 2015 - [[Bobbi Kristina Brown]] Amerikaansk sjongeres (* [[1993]])
* [[2020]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaanske aktrise (* [[1916]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|26 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|26]]</text>
      <sha1>mqo1agvzc20iqpvr9doflu29ky6lncw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>702</id>
    <revision>
      <id>1083802</id>
      <parentid>1076339</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:05:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3093" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1830]] - Yn [[Frankryk]] brekt de julyrevolúsje út. Nei twa dagen fan rebûlje flecht kening [[Karel X fan Frankryk|Karel X]] nei [[Ingelân]].
* [[1866]] - De earste [[telegrafy|telegraafkabel]] tusken Amearika en Europa is lein.
* [[1890]] - [[Vincent van Gogh]] sjit himsels yn it boarst mei in pistoal. Oan syn ferwûnings stjert er letter, [[29 july]] [[1890]]. 
* [[1921]] - Earste isolaasje fan [[insuline]] troch [[Frederick Banting]] en [[Charles Best]].
* [[1942]] - De [[Earehôf De Pein#Skiednis|bemanning fan in Ingelske bommesmiter]] fynt de dea by [[De Rottefalle]].
* [[1990]] - De lêste ''[[Citroën 2CV|Deux Chevaux]]'' rôlet fan de rinnende bân yn it [[Citroën]]-fabryk yn Portegal.
* [[2007]] - It [[Akwadukt Langdeel]] wurdt iepene.

== Berne ==
* [[1667]] - [[Johan Bernoulli]], Switsersk wiskundige († [[1748]])
* [[1840]] - [[Ranald S. Mackenzie]], Amerikaansk militêr († [[1889]])
* [[1845]] - [[William Philo Clark]], Amerikaansk militêr en taalkundige († [[1884]])
* [[1924]] - [[Vincent Canby]], Amerikaansk film- en teäterkritikus († [[2000]])
* [[1940]] - [[Sjoukje Hooymaayer]], Nederlânsk aktrise († [[2018]])
* [[1948]] - [[Juliet Marillier]], Nijseelânsk skriuwster
* 1948 - [[Arjen Terpstra]], Frysk skriuwer
* 1948 - [[Henny Vrienten]], Nederlânsk sjonger († [[2022]])
* [[1952]] - [[Germ Gerbrandy]], Frysk politikus
* [[1954]] - [[Peter Mueller]], Amerikaansk hurdrider en reedrydtrener
* [[1955]] - [[Jillert Anema]], Frysk fysioterapeut en reedrydtrener
* [[1957]] - [[Léonie Sazias]], Nederlânsk presintatrise
* [[1967]] - [[Monique Sluyter]], Frysk model en presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1689]] - [[John Graham fan Claverhouse, 1e boarchgreve fan Dundee]], Skotks ealman en jakobyt (* [[1648]])
* [[1741]] - [[Antonio Vivaldi]], Italjaansk komponist (* [[1678]])
* [[1759]] – [[Pierre Louis Maupertuis]], Frânsk wiskundige (* [[1698]])
* [[1773]] - [[Johan Vegelin fan Claerbergen]], Frysk politikus, kartograaf en grytman (* [[1690]])
* [[1876]] - [[Albertus van Raalte]], Nederlânsk-Amerikaansk predikant (* [[1811]])
* [[1984]] - [[James Mason]], Ingelsk akteur (* [[1909]])
* [[1985]] - [[Sjoerd Spanninga]], Frysk dichter (* [[1906]])
* [[1997]] - [[Bert Garthoff]], Nederlânsk radiopresintator (* [[1913]])
* [[2005]] - [[Marten Toonder]], Nederlânsk striptekener en -auteur (* [[1912]])
* [[2006]] - [[W.G. van de Hulst jr.]], Nederlânsk keunstskilder, byldhouwer, berneboekeskriuwer en yllustrator (* [[1917]])
* [[2009]] - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Geoffrey Hughes]], Ingelsk akteur (* [[1944]])
* [[2015]] - [[Reitze Ketellapper]], Frysk ûndernimmer en politikus (* [[1944]])
* [[2016]] - [[Piet de Jong (politikus)|Piet de Jong]], premier fan [[Nederlân]] (* [[1915]])
* [[2018]] - [[Vladimir Voijnovitsj]], Russysk skriuwer en dissidint (* [[1932]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|27 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|27]]</text>
      <sha1>b4rdprit6vbp2yb0um8sks9xlt33dak</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>31 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>706</id>
    <revision>
      <id>1083878</id>
      <parentid>1077812</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:22:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3743" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1449]] - [[Kening]] [[Karel VII fan Frankryk]] stjoert in troepemacht fan 30.000 man nei [[Normanje]] om 'e [[Ingelân|Ingelsen]] foargoed út it [[hartochdom]] te ferdriuwen.
* [[1571]] - De [[hartoch fan Alva]], [[lânfâ]] fan 'e [[Nederlannen]], furdiget it dekreet fan de [[Tsiende Peinje]] út. 
* [[1667]] - De [[Frede fan Breda]] wurdt sletten. Dêr wurdt de [[Twadde Ingelske Oarloch]] tusken [[Ingelân]] en de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] beëinige.
* [[1855]] - It [[Ferdrach fan Detroit (1855)|Ferdrach fan Detroit]] wurdt sletten tusken it [[regear]] fan 'e [[Feriene Steaten]] en de [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]]- en [[Ottawa (folk)|Ottawa]]-[[Yndianen]] fan [[Neder-Michigan]]. Dit [[ferdrach]] is in oanfolling op it [[Ferdrach fan Washington (1836)|Ferdrach fan Washington]] fan [[1836]].
* [[2008]] - De ''[[Phoenix (romtefartúch)|Phoenix]]'', in [[romtefartúch]] fan de [[NASA]], befêstiget de oanwêzigens fan [[wetter]] op 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]].

== Berne ==
* [[1396]] - hartoch [[Filips de Goede|Filips de Goede fan Boergonje]] († [[1467]])
* [[1704]] - [[Gabriel Cramer]], Switsersk wiskundige († [[1752]])
* [[1892]] - [[Gerrit Aalfs]], Frysk filmmakker († [[1970]])
* [[1897]] - [[Gerrit Benner]], Frysk keunstskilder († [[1981]])
* [[1900]] - [[Morvan Marchal]], Bretonsk aktivist († [[1963]])
* [[1908]] - [[Piet Oberman]] (skûlnamme Piet Kramer), Frysk fersetsman, haad fan 'e [[KP]] [[Fryslân]] († [[1972]])
* [[1914]] - [[Louis de Funès]], Frânsk akteur († [[1983]])
* [[1930]] - [[Oleg Popov]], Russysk clown
* [[1931]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger († [[2008]])
* [[1943]] - [[Johan Frieswijk]], Frysk skiedkundige
* [[1955]] - [[Eelke Scherjon]], Frysk klompmakker en fierljeptrener († [[2012]])
* [[1956]] - [[Theo Douma]], Frysk hûsdokter, sjonger en lietsjeskriuwer († [[2011]])
* [[1959]] - [[Thijs Feenstra (akteur)|Thijs Feenstra]], Frysk akteur
* [[1962]] - [[Wesley Snipes]], Amerikaansk akteur.
* [[1965]] - [[J.K. Rowling]], Ingelsk skriuwster
* [[1974]] - [[Emilia Fox]], Ingelsk aktrise
* [[1979]] - [[Grytsje Schaaf]], Frysk dichteresse
* [[1982]] - [[Zarayda Groenhart]], Nederlânsk presintatrise en publisiste
* [[1985]] - [[Alissa White-Gluz]], Kanadeesk sjongeres
* [[1986]] - [[Kortney Kane]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1987]] - [[Juelz Ventura]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1989]] - [[Lûdjeen al-Hatlûl]], Saûdysk minskerjochte-aktiviste
* [[1992]] - [[Kyle Larson]], Amerikaansk koereur
* [[1993]] - [[Nona (sjongeres)|Nona]], Nederlânsk sjongeres
* [[1997]] - [[Nicole Bexley]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1547]] - kening [[Frâns I fan Frankryk|Frâns I]] (* [[1494]])
* [[1812]] - [[Jacobus van der Steege]], Frysk dokter (* [[1746]])
* [[1855]] - [[Daam Fockema]], Frysk abbekaat en skriuwer (* [[1771]])
* [[1886]] - [[Franz Liszt]], Hongaarsk komponist (* [[1811]])
* [[1895]] - [[Pieter Baukes Rijpma]], Frysk keatser (* [[1829]])
* [[1897]] - [[Gerrit Benner]], Frysk keunstskilder (* [[1897]])
* [[1944]] - [[Antoine de Saint-Exupéry]], Frânsk skriuwer (* [[1900]])
* [[1951]] - [[J. van Oudshoorn]], Nederlânsk skriuwer (* [[1876]])
* [[1972]] - [[Rudolf Muuß]], Noardfrysk predikant, bestjoerder en politikus (* [[1892]])
* [[1993]] - kening [[Boudewyn fan Belgje]] (* [[1930]])
* [[1994]] - [[Caitlin MacNamara]], Ingelsk skriuwster (* [[1913]])
* [[2005]] - [[Wim Duisenberg]], Frysk ekonoom, politikus en bankier (* [[1935]])
* [[2011]] - [[Jan Jongepier]], Frysk organist (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|31 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|31]]</text>
      <sha1>h0lgjhqp0k7ivrrp9v4h9q1wsdgl55q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>4 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>710</id>
    <revision>
      <id>1083809</id>
      <parentid>1074164</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:11:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4895" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1617]] - De [[Steaten fan Hollân]] nimme de ''Scherpe Resolutie'' oan: de [[stêd]]en fan Hollân wurde machtige om [[wardjilder]]s yn 'e tsjinst te nimmen om [[rebûlje]] del te twingjen. Mei dit beslút komt de [[riedpinsjonaris]] [[Johan van Oldenbarnevelt]] frontaal yn botsing mei [[steedhâlder]] [[Maurits fan Oranje-Nassau]]. Neffens dyselde falt it oannimmen en ôftankjen fan troepen ûnder it foech fan 'e [[Steaten-Generaal]].
* [[1801]] - In nije [[Frankryk|Frânske]] [[grûnwet]] jout [[Napoleon Bonaparte]] mear macht.
* [[1873]] - Yn it ramt fan 'e [[Yellowstone-ekspedysje (1873)|Yellowstone-ekspedysje]] fynt yn [[Montana]] de [[Slach by Honsinger Bluff]] plak tusken it [[Amerikaanske Leger]] en de [[Lakota (folk)|Lakota]]-[[Yndianen]], dy't einiget yn in [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] oerwinning.
* [[1914]] - Yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] falle [[Dútslân|Dútske]] troepen [[Belgje]] binnen. [[Grut-Brittanje]], dat de Belgyske [[neutraliteit]] garandearre hie, ferklearret dêrop Dútslân de [[oarloch]].
* [[1944]] - [[Anne Frank]], har [[heit]] en [[mem]] en har âldere [[suster]] wurde, nei ferret te wêzen, oppakt yn [[Amsterdam]].
* [[1945]] - [[Prinsesse]] [[Juliana fan de Nederlannen|Juliana]] en har [[gesin]] komme út ballingskip yn [[Kanada]] werom nei [[Nederlân]].
* [[1966]] - [[Loebas Oosterbeek]] rjochtet de [[Feriening Fan Tsjinstplichtige Militêren]] (VVDM) op.
* [[1979]] - [[Bontebok]] krijt de offisjele [[doarp]]sstatus.
* [[1995]] - [[Kroaasje]] lansearret [[Operaasje Stoarm]], en wit de [[Krajina]] en [[West-Slavoanje]] werom te feroverjen op [[Servje|Servyske]] troepen.
* [[1996]] - Sluting fan 'e [[Olympyske Simmerspullen 1996|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Atlanta]].
* [[2004]] - Johan Abma, Pieter Scharringa en Daniël Iseger, winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan 'e [[PC]]; Iseger wurdt útroppen ta kening fan 'e partij. 
* [[2005]] - [[Keninginne]] [[Beatrix fan de Nederlannen|Beatrix]] besiket de [[provinsje]] [[Fryslân]] yn 'e rige fan provinsjebesites fanwegen har 25-jierrich jubileum op 'e troan.
* [[2010]] - De [https://frr.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hoodsid Noardfryske Wikipedy] set útein.

== Berne ==
* [[1630]] - [[Elizabeth fan Oranje-Nassau (1630)|Elizabeth fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk ealfrouwe († [[1630]])
* [[1687]] - [[Jehan Willem Friso fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1711]])
* [[1755]] - [[Nicolas-Jacques Conté]], Frânsk keunstskilder en útfiner († [[1806]])
* [[1901]] - [[Louis Armstrong]], Amerikaansk muzikant en sjonger († [[1971]])
* [[1905]] - [[Abeid Karume]], Tanzaniaansk politikus († [[1972]])
* [[1928]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk dokter, bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 1928 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[1933]] - [[Rudi van Dantzig]], Nederlânsk balletdûnser en koreograaf († [[2012]])
* [[1934]] - [[Rutger Kopland]], Nederlânsk dichter en essayist († [[2012]])
* [[1957]] - [[Hilbert van der Duim]], Frysk hurdrider
* [[1945]] - [[Joop Boomsma]], Frysk skriuwer († [[2018]])
* [[1961]] - [[Barack Obama]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[1964]] - [[Jan Tekstra]], Frysk sjonger, muzikant en komponist
* 1964 - [[Wout Zijlstra]], Frysk krêftsporter
* [[1997]] - [[Zaya Cassidy]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1060]] - kening [[Hindrik I fan Frankryk]] (* [[1008]])
* [[1578]] - kening [[Sebastiaan I fan Portegal]] (* [[1554]])
* [[1630]] - [[Elizabeth fan Oranje-Nassau (1630)|Elizabeth fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk ealfrouwe (* [[1630]])
* [[1769]] - [[Johann Hermann Knoop]], Dútsk pomolooch en wittenskipper (* [[1700]])
* [[1871]] - [[Anne Frânses Jongstra]], Frysk politikus (* [[1808]])
* [[1873]] - [[John Honsinger]], Amerikaansk legerbistedokter (* 18??)
* [[1875]] - [[Hans Christian Andersen]], Deensk mearkeskriuwer (* [[1805]])
* [[1930]] - [[Siegfried Wagner]], Dútsk komponist (* [[1869]])
* [[1955]] - [[Jacob Nieweg]], Frysk keunstskilder (* [[1877]])
* [[1996]] - [[Jikke Ozinga]], hotelhâldster en markant Snitser (* [[1906]])
* [[1997]] - [[Jeanne-Louise Calment]], Frânsk rekôrhâldster (âldste minske ea) (* [[1875]])
* [[2003]] - [[James Welch (skriuwer)|James Welch]], Amerikaansk skriuwer (* [[1940]])
* [[2006]] - [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur (* [[1962]])
* [[2009]] - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder (* [[1940]])
* [[2011]] - [[Henk Alkema]], Frysk komponist en muzykpedagooch (* [[1944]])
* [[2021]] - [[Paul Johnson (muzykprodusint)|Paul Johnson]], Amerikaansk DJ en muzykprodusint (* [[1971]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|04]]</text>
      <sha1>93dpyhcfvvvwu2n2jovau0vy1xyv7zx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>724</id>
    <revision>
      <id>1083908</id>
      <parentid>1074706</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:49:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ oars ferkearde stavering</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2846" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1397]] - [[Slach op de Menamer-mieden]] tusken [[Skieringers]] en [[Fetkeapers]]
* [[1913]] - De [[FIFA]] yntrodusearret in nije regel - by in frije trap moatte de tsjinstanners 10 Ingelske jelne (9,15 meter) wei bliuwe.
* [[1941]] - De earste twahûndert finzenen komme oan yn kamp Amersfoart. It is in groep kommunisten dy't earder ynternearre wienen yn kamp Schoorl. 
* [[1960]] - De earste antikonsepsjepil komt op de merk. 
* [[1964]] - [[Súd-Afrika]] wurdt útsletten fan de [[Olympyske Spullen]] út reden fan de [[apartheid]]polityk.
* [[1971]] - [[Austraalje (lân)|Austraalje]] en [[Nij Seelân]] lûke harren troepen werom út [[Fietnam]].
* [[2018]] - De [[Nederlân]]ske [[swimmer]] en [[Olympyske Spullen|Olympysk kampioen]] [[Maarten van der Weijden]] giet fan start foar syn [[11stêdeswimtocht (2018)|11stêdeswimtocht]], wêrby't er [[swimmen]]d de rûte fan 'e [[Alvestêdetocht]] ôflizze wol.

== Berne ==
* [[1830]] - keizer [[Frâns Joazef I fan Eastenryk]] († [[1916]])
* [[1904]] - [[Max Factor]], Poalsk-Amerikaansk ûndernimmer († [[1996]])
* [[1918]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[1925]] - [[Jan de Soet]], Nederlânsk bestjoerder, topman fan de [[KLM]] († [[2012]])
* [[1927]] - [[Rosalynn Carter]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[1931]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[1933]] - [[Roman Polanski]], Poalsk-Frânsk regisseur en filmprodusint
* [[1936]] - [[Robert Redford]], Amerikaansk akteur, regisseur en filmprodusint
* [[1941]] - [[Carter Camp]], Amerikaansk aktivist († [[2013]])
* [[1946]] - [[Leonard George (akteur)|Leonard George]], Kanadeesk akteur († [[2017]])
* [[1958]] - [[Madeleine Stowe]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[London Keyes]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1996]] - [[Alana Summers]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[472]] - [[Risimer]], Goatysk hearsker oer [[Itaalje]] (* ±[[405]])
* [[1227]] - [[Dzjengis Khan]], grutkhan fan de [[Mongoalen]] (* [[1162]])
* [[1304]] - [[Willem fan Gulik de Jongere]], Flaamsk-Dútsk ealman  (* [[1275]])
* [[1850]] - [[Honoré de Balzac]], Frânsk skriuwer (* [[1799]])
* [[1940]] - [[Walter P. Chrysler]], Amerikaansk autofabrikant (* [[1875]])
* [[2002]] - [[Johan Bok]], Frysk musikus (* [[1929]])
* [[2004]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
* [[2012]] - [[Scott McKenzie]], Amerikaansk sjonger (* [[1939]])
* [[2016]] - [[Marijke Jongbloed]], Frysk dokumintêremakster (* [[1956]])
* [[2018]] - [[Kofi Annan]], Ganeesk diplomaat en siktaris-generaal fan 'e [[Feriene Naasjes]] (* [[1938]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|18]]</text>
      <sha1>nqks0jt0i4vl1txh5yhv3muiu65hr7h</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>726</id>
    <revision>
      <id>1083909</id>
      <parentid>1076419</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:50:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3089" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1559]] - [[Freark II fan Denemark|Freark II]] wurdt ta [[kening]] fan [[Denemark]] kroane.
* [[1672]] - [[Riedpinsjonaris]] fan [[Hollân]] [[Johan de Witt]] en syn broer [[Cornelis de Witt]], lid fan 'e [[Steaten-Generaal fan de Nederlannen|Steaten-Generaal]], wurde yn [[De Haach]] [[lynchen|lyncht]] troch kliber breinroere lju.
* [[1960]] - [[Senegal]] ferklearret him [[ûnôfhinklik]] fan 'e [[Federaasje fan Maly]]. 
* [[1991]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[1994]] - Iepening fan it [[Abe Lenstra stadion]] op [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]].
* [[2007]] - [[Futsal Ljouwert]] feroaret syn namme yn [[Futsal Cambuur]].&lt;ref&gt;[http://www1.omropfryslan.nl/Dossier_Cambuur_41562.aspx Omrop Fryslân: Futsal Ljouwert wurdt Cambuur]&lt;/ref&gt;
* [[2018]] - De [[Nederlân]]ske [[swimmer]] en [[Olympyske Spullen|Olympysk kampioen]] [[Maarten van der Weijden]] moat nei 55&amp;nbsp;[[oere]]n en 163&amp;nbsp;[[km]] by [[Burdaard]] syn [[11stêdeswimtocht (2018)|11stêdeswimtocht]] opjaan, wêrby't er besocht om [[swimmen]]d de rûte fan 'e [[Alvestêdetocht]] ôf te lizzen. Hy hat dêrmei mea as [[€]]2,5 miljoen ynsammele foar it [[KWF Kankerbestriding]]. (Neitiid rint dat bedrach noch op ta €4,5 miljoen.)

== Berne ==
* [[1517]] - [[Antoine Perrenot de Granvelle]], biskop fan [[Atert]] en riedshear fan 'e Spaanske lânfâden fan 'e [[Nederlannen]] († [[1586]])
* [[1722]] - [[Dirk Lenige]], [[Makkum]]er dichter († [[1798]])
* [[1833]] - [[Benjamin Harrison]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1901]])
* [[1890]] - [[H.P. Lovecraft]], Amerikaansk skriuwer († [[1937]])
* [[1898]] - [[Vilhelm Moberg]], Sweedske skriuwer († [[1973]])
* [[1920]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[1922]] - [[Frans de Munck]] (byneamd 'de Swarte Panter'), Nederlânsk fuotballer († [[2010]])
* [[1923]] - [[Jim Reeves]], Amerikaansk sjonger († [[1964]])
* [[1927]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste († [[2014]])
* [[1941]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Servje]] en [[Joegoslaavje]] († [[1941]])
* [[1948]] - [[Robert Plant]], Ingelsk sjonger
* [[1959]] - [[Menno Lievers]], Frysk atleet, filosoof en sjoernalist

== Ferstoarn ==
* [[1153]] - [[Bernard fan Clairvaux]], Frânsk hillige en herfoarmer fan 'e kleasteroarder fan 'e [[Sistersjinzers]] (* [[1090]])
* [[1912]] - [[William Booth]], Ingelsk predikant en stifter fan it [[Leger des Heils]] (* [[1829]])
* [[1914]] - paus [[Pius X]] (* [[1835]])
* [[1920]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[1980]] - [[Joe Dassin]], Amerikaansk-Frânsk muzikant en skriuwer (* [[1938]])
* [[1995]] - [[Hugo Pratt]], Italjaansk striptekener (* [[1927]])
* [[2008]] - [[Joets]], Frysk muzikant (* [[1931]])
* [[2013]] - [[Elmore Leonard]], Amerikaansk skriuwer (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|20]]</text>
      <sha1>ieqy8zv52mw8fdsvme0zrpwc9nmul9w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>734</id>
    <revision>
      <id>1083913</id>
      <parentid>1076307</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:52:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3066" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1624]] - Ambrogio Spinola belegert [[Breda]] ([[Belis fan Breda]]), de stêd sil nei mear as 9 moanne belis falle op [[5 juny]] [[1625]].
* [[1672]] - [[Grinzer Untset]]: Biskop [[Bernard von Galen]] jout de belegering fan Grins op. 
* [[1831]] - [[Michael Faraday]] ûntdekt de elektro-magnetyske ynduksje.
* [[1848]] - Undertekening [[Nederlânske Grûnwet]] troch [[Willem II fan de Nederlannen|kening Willem II]]
* [[1913]] - [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Keninginne Wilhelmina]] iepent it [[Fredespaleis]] yn De Haach.
* [[1916]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan Dútslân.
* [[1943]] - It Deenske regear treedt ôf neidat de [[Nazi-Dútslân|Dútske]] besetter in [[ultimatum]] stelt omtrint it straffen fan fersetsstriders.
* [[1963]] - [[Martin Luther King]] hâldt syn ferneamde ''&quot;I have a dream&quot;'' taspraak tidens in boargerrjochtedemonstraasje in [[Washington D.C.]]
* [[1995]] - [[SBS 6]] begjint har útstjoerings. 

== Berne ==
* [[1749]] - [[Johann Wolfgang von Goethe]], Dútsk skriuwer († [[1832]])
* [[1855]] - [[Roelof Kuipers]], Frysk arsjitekt († [[1922]])
* [[1880]] - [[Evert Rinsema]], skuonmakker, skriuwer en dichter († [[1958]])
* [[1900]] - [[Douwe Algra]], Frysk ûnderwizer en fersetsman († [[1975]])
* [[1906]] - [[Klaas Schenk]], Nederlânsk reedrydtrener († [[1993]])
* [[1911]] - [[Joseph Luns]], Nederlânsk politikus en diplomaat († [[2002]])
* [[1919]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter († [[2004]])
* [[1921]] - [[Joop Doderer]], Nederlânsk akteur († [[2005]])
* [[1927]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear († [[2016]])
* [[1930]] - [[Ben Gazzara]], Amerikaansk akteur († [[2012]])
* 1930 - [[Windsor Davies]], Britsk akteur († [[2019]])
* [[1931]] - [[Christina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster († [[2014]])
* [[1933]] - [[Philip French]], Ingelsk filmkritikus († [[2015]])
* [[1935]] - [[Sonny Shroyer]], Amerikaansk akteur en sjonger
* [[1940]] - [[Roger Pingeon]], Frânsk hurdfytser 
* [[1959]] - [[Sjaak Troost]], Nederlânsk fuotballer

== Ferstoarn ==
* [[388]] - keizer [[Magnus Maksimus]] fan it [[Westromeinske Ryk]] (* [[335]]?)
* [[430]] - [[Augustinus]], Romeinsk-Afrikaansk teolooch en biskop (* [[354]])
* [[476]] - [[Flavius Orestes]], Romeinsk politikus en militêr (* 4??)
* [[1645]] - [[Hugo de Groot]], Nederlânsk rjochtsgelearde (* [[1583]])
* [[1917]] - [[Theo van Hoytema]], Nederlânsk tekener, litograaf en boekbânûntwerper (* [[1863]])
* [[1984]] - [[Wilhelmine Siefkes]], Eastfrysk skriuwster (* [[1890]])
* [[1987]] - [[John Huston (regisseur)|John Huston]], Amerikaansk regisseur (* [[1906]])
* [[1990]] - [[Willy Vandersteen]], Flaamsk striptekener (* [[1913]])
* [[2008]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur (* [[1927]])
* [[2010]] - [[Hette Uilkema]], Frysk skriuwer en kritebestjoerder (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|28]]</text>
      <sha1>5x9zzhuh4vwnnlliyzqv6kmuhnekkiz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>31 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>737</id>
    <revision>
      <id>1083916</id>
      <parentid>1079541</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:54:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2631" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1913]] - Oprjochting fan 'e [[fuotbal]]klub [[PSV (fuotbal)|PSV]] [[Eindhoven]].
* [[1940]] - Earste útjefte fan it [[tydskrift]] ''[[Vrij Nederland]]'' (as fersetskrante) yn in oplaach fan 1000 eksimplaren.
* [[1991]] - [[Kirgyzje]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[1997]] - [[Prinsesse]] [[Diana Frances Spencer|Diana]] komt tegearre mei har freon [[Dodi al-Fayed|Dodi al-Fajed]] om it libben by in [[auto|auto-ûngemak]] yn 'e [[Alma-tunnel]] yn [[Parys]].

== Berne ==
* [[12]] - keizer [[Kaligula]] fan it [[Romeinske Ryk]] († [[41]])
* [[161]] - keizer [[Kommodus]] fan it [[Romeinske Ryk]] († [[192]])
* [[1602]] - [[Amalia fan Solms]], Dútsk ealfrouwe, troud mei [[Freark Hindrik fan Oranje-Nassau]] († [[1675]])
* [[1834]] - [[Anson Mills]], Amerikaansk militêr en útfiner († [[1924]])
* [[1870]] - [[Maria Montessori]], Italjaanske ûnderwiiskundige († [[1952]])
* [[1880]] - keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen]] († [[1962]])
* [[1911]] - [[Ebeltje Boekema-Hut]], Aldste frou fan Nederlân († [[2022]])
* [[1935]] - [[Leen Pfrommer]], Nederlânsk reedrydtrener
* [[1939]] - [[Clyde Warrior]], Amerikaansk aktivist († [[1968]])
* [[1970]] - [[Debbie Gibson]], Amerikaansk singer-songwriter

* [[1972]] - [[Phina Oruche]], Britsk aktrise, model en radiopresintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1056]] - keizerinne [[Teodoara III fan Byzantium]] (* ±[[980]])
* [[1158]] - kening [[Sancho III fan Kastylje]] (* [[1134]])
* [[1234]] - keizer [[Go-Horikawa fan Japan]] (* [[1212]])
* [[1422]] - kening [[Hindrik V fan Ingelân]] (* [[1386]])
* [[1688]] - [[John Bunyan]], Ingelsk skriuwer en predikant (* [[1628]])
* [[1724]] - kening [[Loadewyk I fan Spanje]] (* [[1707]])
* [[1811]] - [[Louis Antoine de Bougainville]], Frânsk ûntdekkingsreizger (* [[1729]])
* [[1895]] - [[Ely S. Parker]] (Donehogawa), Amerikaansk militêr en politikus (* [[1828]])
* [[1931]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[1945]] - [[Stefan Banach]], Poalsk wiskundige (* [[1892]])
* [[1969]] - [[Rocky Marciano]], Amerikaansk bokser (* [[1923]])
* [[2008]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1918]])
* [[2010]] - [[Laurent Fignon]], Frânsk hurdfytser (* [[1960]])
* [[2015]] - [[Ger Verrips]], Nederlânsk skriuwer (* [[1928]])
* [[2018]] - [[Steven H.P. de Jong]], Frysk skriuwer en dichter (* [[1935]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|31]]</text>
      <sha1>fansabncs20vjsqvzjl9v8pwr7qovfd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>739</id>
    <revision>
      <id>1083805</id>
      <parentid>1076356</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:08:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3156" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1645]] - [[Elizabeth Stuart, keninginne fan Bohemen|Elisabeth fan de Palts]], de 'Winterkeninginne' fan [[Bohemen]], leit justjes bûten [[De Haach]] de earste [[bakstien|stien]] foar in nij [[steedhâlder]]lik ferbliuw: [[Paleis Hûs te'n Bosk]].
* [[1752]] - [[Grut-Brittanje]] fiert [[Gregoriaanske kalinder]] yn. Dêrtroch is it dêr moarn net [[3 septimber|3]], mar [[14 septimber]].
* [[1870]] - Nei syn ferlies yn 'e [[Slach by Sedan]], yn 'e [[Frânsk-Dútske Oarloch]], komt de [[Frankryk|Frânske]] [[keizer]] [[Napoleon III fan Frankryk|Napoleon III]] yn [[Prusen|Prusyske]] [[kriichsfinzenskip]].
* [[1944]] - De [[Joaden|Joadske]] [[Anne Frank]], har [[heit]] en [[mem]] en âldere [[suster]] wurde op 'e lêste [[trein]] fan [[Kamp Westerbork]] nei [[Auschwitz]] set. Op [[6 septimber]] komme se dêr oan. 
* [[1945]] - De [[Twadde Wrâldoarloch]] einiget mei de [[kapitulaasje fan Japan]].
* [[1970]] - Yn [[Drachten]] wurdt de [[DZ&amp;PC]], de grutste [[swimmen|swimferiening]] fan [[Noard-Nederlân]], oprjochte.
* [[1990]] - [[Transdnjestrje]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan [[Moldaavje]].
* 1990 - It [[Ferdrach oangeande de Rjochten fan it Bern]], dat op [[20 novimber]] [[1989]] oannommen is troch de [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]], giet yn.
* [[2002]] - De [[Fryske Wikipedy]] set útein.
* [[2018]] - It [[Feitsma Fûûns fwar it Frysk]] organisearret yn 'e [[tsjerke fan Brantgum]] in [[betinking]] fan [[Tony Feitsma]] mei as namme it [[Bûter yn 'e Brij Festival 2018]].

== Berne ==
* [[1661]] - [[Georg Böhm]], Dútsk komponist en oargelist († [[1733]])
* [[1778]] - [[Loadewyk Napoleon Bonaparte]], kening fan [[Keninkryk Hollân|Hollân]] († [[1846]])
* [[1850]] - [[Albert Spalding]], Amerikaansk honkballer en ûndernimmer († [[1915]])
* [[1894]] - [[Joseph Roth]], Oekraynsk sjoernalist en skriuwer († [[1939]])
* [[1920]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[1927]] - [[Aggie van der Meer]], Frysk skriuwster
* [[1949]] - [[Albert West]], Nederlânsk sjonger († [[2015]])
* [[1951]] - [[Mark Harmon]], Amerikaansk akteur
* [[1963]] - [[James Kennedy (histoarikus)|James Kennedy]], Amerikaansk histoarikus

== Ferstoarn ==
* [[1779]] - [[Onno Zwier van Haren]], Frysk politikus, diplomaat en skriuwer (* [[1713]])
* [[1840]] - [[Franz Meyen]], Dútsk biolooch (* [[1804]])
* [[1872]] - [[Nikolai Frederik Severin Grundtvig]], Deensk teolooch, filosoof en pedagooch (* [[1783]])
* [[1926]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[1937]] - [[Pierre de Coubertin]], Frânsk skiedkundige, pedagooch en sportbestjoerder (* [[1863]])
* [[1943]] - [[Pieter Baukes Yetsenga]], Frysk keatser (* [[1865]])
* [[1973]] - [[J.R.R. Tolkien]], Ingelsk skriuwer en taalkundige (* [[1892]])
* [[1985]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer (* [[1920]])
* [[2009]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis (* [[1920]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|02]]</text>
      <sha1>n8a6c6glpmv4b2jpdukgnf9wisviq2k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>25 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>762</id>
    <revision>
      <id>1083808</id>
      <parentid>1077720</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:09:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2446" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[275]] - [[Tasitus (keizer)|Tasitus]] wurdt keazen ta keizer fan it [[Romeinen|Romeinske ryk]].
* [[1933]] - De [[Ofslútdyk]] wurdt iepene foar ferkear
* [[1956]] - De earste transatlantyske tillefoankabel, fan [[Skotlân]] nei [[Kanada]], wurdt yn brûk naam.
* [[1962]] - [[Algerije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[1974]] - Foar it earst wurdt bekend dat freon (destiids it foarnaamste driuwgas yn spuitbussen) de ozonlaach oantaast.

== Berne ==
* [[1644]] - [[Ole Rømer]], Deensk astronoom († [[1710]])
* [[1742]] - [[Everwinus Wassenbergh]], Frysk taalkundige († [[1826]])
* [[1744]] - kening [[Freark Willem II fan Pruisen]] († [[1779]])
* [[1807]] - [[Alfred Vail]], Amerikaansk yngenieur en útfiner († [[1859]])
* [[1869]] - [[Frank B. Linderman]], Amerikaansk folkekundige en politikus († [[1938]])
* [[1921]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark († [[2011]])
* [[1930]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2008]])
* [[1935]] - [[Maj Sjöwall]], Sweedsk skriuwster († [[2020]])
* [[1947]] - [[Cecil Womack]], Amerikaansk sjonger en songwriter († [[2013]])
* [[1953]] - [[Liuwe Tamminga]], Frysk oargelist († [[2021]])
* [[1954]] - [[Joep Lange]], Nederlânsk medikus en AIDS-ûndersiker († [[2014]])
* [[1967]] - [[James Berardinelli]], Amerikaansk filmkritikus en skriuwer
* [[1968]] - [[Johan Friso fan Oranje-Nassau fan Amsberg]], Nederlânsk prins († [[2013]])
* [[1997]] - [[Suzanne Schulting]], Frysk shorttracker

== Ferstoarn ==
* [[1066]] - kening [[Harald III fan Noorwegen]] (* [[1015]])
* [[1466]] - greve [[Ulrik I fan Eastfryslân]] (* ±[[1408]]) &lt;small&gt;(mooglik ferstoarn op [[26 septimber]])&lt;/small&gt;
* [[1506]] - hartoch [[Filips de Skiene|Filips de Skiene fan Boergonje]] (* [[1478]])
* [[1777]] - [[Johann Heinrich Lambert]], Dútsk wis- en natuerkundige, filosoof en astronoom (* [[1728]])
* [[1849]] - [[Johann Strauss sr.]], Eastenryksk komponist(* [[1804]])
* [[1980]] - [[John Bonham]], Ingelsk drummer (* [[1948]])
* [[1983]] - kening [[Leopold III fan Belgje]] (* [[1901]])
* [[2009]] - [[Aukje Wijbenga]], Frysk skriuwster (* [[1927]])
* [[2012]] - [[Andy Williams]], Amerikaansk sjonger (* [[1927]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|25]]</text>
      <sha1>bxm6qkjf12miqjaeun4pfwsy33p4cee</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>767</id>
    <revision>
      <id>1083775</id>
      <parentid>1077744</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:42:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2670" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1540]] - De [[Sint-Jeronimusfloed]] treft [[Hollân]] en [[Seelân]].
* [[1800]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[útfiner]] [[Philippe Lebon]] kriget [[patint]] op it meitsjen fan [[ljochtgas]] út [[stienkoal]].
* [[1854]] - By it twadde [[Ferdrach fan La Pointe (1854)|Ferdrach fan La Pointe]] steane de [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]]-[[Yndianen]] de [[Pylkpunt-regio]] fan noardeastlik [[Minnesota]] oan 'e [[Feriene Steaten]] ôf yn ruil foar de stifting fan acht [[Yndianereservaat|Yndianereservaten]] yn noardwestlik [[Minnesota]], noardlik [[Wiskonsin]] en [[Opper-Michigan]].
* [[1887]] - Yn [[Montana]] brekt troch in misferstân de [[Krieë-Oarloch]] út tusken de [[Feriene Steaten]] en de [[Krieën (folk)|Krieën]].
* [[1929]] - Earste bemanne [[raket]]flecht; oan board is [[Fritz von Opel]].
* [[1930]] - Oprjochting fan 'e [[Fuotbalferiening Gersleat]].

== Berne ==
* [[1700]] - [[Stanisław Konarski]], Poalsk pedagooch en skriuwer († [[1773]])
* [[1765]] - [[José María Morelos]], Meksikaansk ûnôfhinklikheidsstrider († [[1815]])
* [[1797]] - [[Hobbe Baerdt fan Sminia (1797-1858)|Hobbe Baerdt van Sminia]], Frysk politikus († [[1858]])
* [[1920]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
* [[1921]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise († [[2007]])
* [[1926]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* 1926 - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
* [[1928]] -  [[Elie Wiesel]], Joadsk-Amerikaansk skriuwer († [[2016]])
* [[1931]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
* [[1944]] - [[Sascha Alexander]] (Hans Moser), Dútsk neakenfotograaf, útjouwer en pornoprodusint
* [[1946]] - [[Rense Westra]], Frysk akteur († [[2015]])
* [[1956]] - [[Frank Löwik]], Twintsk histoarikus en skriuwer († [[2009]])
* [[1969]] - [[Jan Bruin (fuotballer)|Jan Bruin]], Amelânsk fuotballer
* [[1982]] - [[Lacey Chabert]], Amerikaansk aktrise
* [[1985]] - [[Sheena Shaw]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1997]] - [[Max Verstappen]], Nederlânsk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1958]] - [[Johannes Oldsen]], Noardfrysk taalaktivist (* [[1894]])
* [[1990]] - [[Liesbeth den Uyl|Liesbeth den Uyl-Van Vessem]], Nederlânsk feministe en skriuwster (* [[1924]])
* [[2016]] - [[Jan van der Meer (1932)|Jan van der Meer]], Frysk politikus (* [[1932]])
* [[2020]] - [[Mindert Wijnstra]], Frysk skriuwer (* [[1945]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|30]]</text>
      <sha1>3jh3bvxrji3q7bgl5719352t9du5puc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>785</id>
    <revision>
      <id>1083901</id>
      <parentid>1076530</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:42:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3198" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1685]] - [[Kening]] [[Loadewyk XIV fan Frankryk]] werropt it [[Edikt fan Nantes]], wêrnei't 50.000 [[hugenoaten]] nei de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] flechtsje.
* [[1867]] - Mei de [[Oankeap fan Alaska]], bewurkmastere troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[William H. Seward]] en syn [[Ruslân|Russyske]] [[kollega|amtgenoat]] [[Edûard de Stoeckl]], komt in ein oan it bestean fan 'e needlijende [[Ruslân|Russyske]] [[koloanje]] [[Russysk-Amearika]]. It gebiet komt no ûnder de namme [[Alaska]] by de [[Feriene Steaten]] te hearren. De grins tusken de beide lannen komt yn 'e midden fan 'e [[Beringstrjitte]] te lizzen, en rint dêr tusken de beide [[Diomedeseilannen]] troch. [[Bestjoer]]lik wurdt Alaska foarearst in [[ûnorganisearre territoarium]]: it [[Departemint Alaska]].
* [[1914]] - Yn [[Flaanderen]] begjint yn it ramt fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]] de [[Slach om de Izer]].

== Berne ==
* [[1653]] - [[Abraham fan Riebeeck]], Nederlânsk skipsdokter en koloniaal bestjoerder († [[1713]])
* [[1779]] - [[Willem Hindrik Scheltes van Heemstra]], Frysk militêr en politikus († [[1826]])
* [[1784]] - [[Francijntje de Boer]], Frysk dichteresse († [[1852]])
* [[1918]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
* [[1919]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[1922]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[1927]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
* [[1929]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[1932]] - [[Vytautas Landsbergis]], presidint fan [[Litouwen]]
* [[1939]] - [[Lee Harvey Oswald]], moardner fan 'e Amerikaanske presidint [[John F. Kennedy]] († [[1963]])
* [[1943]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[1945]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator († [[2013]])
* [[1946]] - [[Binne Lútzen Boarnstra]], Frysk dichter, skriuwer, skipper en histoarikus († [[2011]])
* [[1950]] - [[Koos Dalstra]], Frysk skriuwer en keunstner
* [[1965]] - [[Kristen Britain]], Amerikaansk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1564]] - [[Johannes Acronius Frisius]], Frysk natuerkundige en wiskundige (* [[1520]])
* [[1834]] - [[Isabelle de Gélieu]], Switsersk skriuwster en oersetster (* [[1779]])
* [[1886]] - [[Wybe Visser]], Frysk keapman, ambachtsman en keunstskilder (* [[1811]])
* [[1906]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus (* [[1824]])
* [[1931]] - [[Thomas Alva Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[1950]] - [[A.A. Verdenius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1876]])
* [[1953]] - [[Douwe Kalma]], Frysk oersetter, dichter en skriuwer (* [[1896]])
* [[1985]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch (* [[1920]])
* [[2017]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|18]]</text>
      <sha1>2x78201y8ng3otuwss8i2awebn1w77y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>19 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>786</id>
    <revision>
      <id>1083875</id>
      <parentid>1005668</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:20:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3165" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1449]] - In tsjinslach foar de [[Ingelân|Ingelsen]] yn 'e [[Hûndertjierrige Oarloch]]: de boargers fan 'e [[stêd]] [[Rouen]], yn [[Normanje]], hawwe gjin nocht oan in [[belegering]] lykas yn [[1418]]. Hja komme yn [[opstân]] en sette de [[stedspoarte]] iepen foar it [[Frankryk|Frânske]] [[leger (lânmacht)|leger]].
* [[1813]] - Ein fan 'e [[Slach by Leipzig]], better bekend as de [[Folkeslach]], dy't fanôf [[16 oktober]] oan 'e gong wie. De [[Frankryk|Frânsen]] en harren bûnsgenoaten, ûnder [[keizer]] [[Napoleon]], wurde ferslein troch in koälysje fan [[Ruslân|Russen]], [[Eastenryk|Eastenrikers]], [[Prusen]] en [[Sweden]].
* [[1951]] - [[Fedde Schurer]] ferliket yn syn [[artikel (publikaasje)|haadartikel]] yn 'e ''[[Hearrenfeanster Koerier]]'' [[kantonrjochter]] [[S.R. Wolthers]] mei de [[Swarte Heap]].
* [[2013]] - De binnenstêd fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wurdt troffen troch in grutte [[brân]]. Fiif pânen oan De kelders geane ferlern, wêrûnder it bertehûs fan [[Mata Hari]]. Ien persoan, in manlike studint, komt om it libben.

== Berne ==
* [[1433]] - [[Marsilio Ficino]], Italjaansk filosoof († [[1499]])
* [[1507]] - [[Wigle fan Aytta]], Frysk rjochtsgelearde en politikus († [[1577]])
* [[1822]] - [[Jilles Klazes]], Frysk politikus († [[1897]])
* [[1831]] - [[Rients Yntema]], Frysk keatser († [[1884]])
* [[1872]] - [[Jacques Edwin Brandenberger]], Switsersk tekstylyngenieur en útfiner fan it sellofaan († [[1954]])
* [[1873]] - [[Jaap Eden]], Nederlânske hurdrider en hurdfytser († [[1925]])
* [[1886]] - [[Arjen Goodijk]], Frysk arsjitekt († [[1952]])
* [[1921]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger († [[2004]])
* [[1931]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
* [[1938]] - [[André Kouprianoff]], Frânsk hurdrider
* [[1950]] - [[Cees Greuter]], Frysk sjonger († [[2015]])
* [[1954]] - [[Sake Saakstra]], Frysk keatser
* [[1956]] - [[Marijke Jongbloed]], Frysk dokumintêremakster († [[2016]])
* [[1976]] - [[Jan Wagenaar]], Frysk krêftsporter
* [[1983]] - [[Olga Ponjee]], Nederlânsk senario- en tekstskriuwster
* [[1995]] - [[Aaliyah Hadid]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1562]] - [[Eggerik Beninga]], Eastfrysk haadling en skiedskriuwer (* [[1490]])
* [[1609]] - [[Jakobus Arminius]], Nederlânsk predikant en teolooch, grûnlizzer fan it [[remonstranten|remonstrantisme]] (* ±[[1559]])
* [[1748]] - [[Claas Bockes Balck]], Frysk arsjitekt (* [[1748]])
* [[1889]] - kening [[Loadewyk I fan Portegal]] (* [[1838]])
* [[1937]] - [[Ernest Rutherford]], Nijseelânsk natuerkundige (* [[1871]])
* [[1944]] - [[Lammert Zwanenburg]], Frysk fersetsstrider (* [[1894]])
* [[1988]] - [[Son House]] (Eddie James House jr.), Amerikaansk sjonger en muzikant (* [[1902]])
* [[1999]] - [[Harry Bannink]], Nederlânsk komponist, arranzjeur en pianist (* [[1929]])
* [[2007]] - [[Jan Wolkers]], Nederlânsk skriuwer, kollumnist en keunstner (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|19]]</text>
      <sha1>gqfzthe7juvc3tdf1nlbz06u7v41adt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>789</id>
    <revision>
      <id>1083893</id>
      <parentid>1075782</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:34:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */+1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2842" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1229]] - [[Otto II fan Gelre|Otto II]] wurdt greve fan [[Gelre (greefskip)|Gelre]].
* [[1797]] - De [[Frankryk|Frânsman]] [[André-Jacques Garnerin]] makket as earste in parasjutesprong mei in eigenmakke [[parasjute]].
* [[1953]] - [[Laos]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[1964]] - [[Jean-Paul Sartre]] krijt de [[Nobelpriis]] foar literatuer, mar hy wegeret dy.
* [[1995]] - Willy Claes nimt ûntslach as Sekretaris-Generaal fan de NAFO as gefolch fan de Agusta-saak yn [[Belgje]]
* [[2009]] - ''[[De Bosatlas van Fryslân]]'' wurdt útbrocht.

== Berne ==
* [[1732]] - [[Antonius Brugmans]], Frysk filosoof en natuerkundige († [[1789]])
* [[1749]] - [[Theodorus van Kooten]], Nederlânsk politikus († [[1813]])
* [[1811]] - [[Franz Liszt]], Hongaarsk komponist († [[1886]])
* [[1844]] - [[Sarah Bernhardt]], Frânsk aktrise († [[1923]])
* [[1870]] - [[Pieter Albert Vincent van Harinxma thoe Slooten]], Frysk politikus († [[1954]])
* [[1886]] - [[Mees Toxopeus]], Frysk rêdingsboatskipper en fersetsman († [[1974]])
* [[1917]] - [[Dizzy Gillespie]], Amerikaansk muzikant († [[1993]])
* [[1925]] - [[Robert Rauschenberg]], Amerikaansk keunstner († [[2008]])
* [[1936]] - [[Cees van Drongelen]], Nederlânsk radio- en telefyzjepresintator († [[2021]])
* [[1943]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer († [[2006]])
* 1943 - [[Catherine Deneuve]], Frânsk aktrise
* 1943 - [[Seif Sharif Hamad]], Tanzaniaansk politikus
* 1943 - [[Robert Long]], Nederlânsk sjonger, kabaretier, kollumnist en presintator († [[2006]])
* [[1944]] - [[Reitze Ketellapper]], Frysk ûndernimmer en politikus († [[2015]])
* [[1966]] - [[Lisa Lipps]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[741]] - [[Karel Martel]], hofmeier fan it [[Frankyske Ryk]] (* [[689]])
* [[1708]] - [[Herman Witsius]], Nederlânsk predikant en teolooch (* [[1636]])
* [[1751]] - [[Willem IV fan Oranje-Nassau]], steedhâlder fan 'e [[Hollân]], [[Seelân]], [[Utert (provinsje)|Utert]], [[Gelderlân]], [[Oerisel]], [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] (* [[1711]])
* [[1822]] - [[Ernst Kasimir fan Oranje-Nassau]], Nederlânsk prins (* [[1822]])
* [[1906]] - [[Paul Cézanne]], Frânsk keunstskilder (* [[1839]])
* [[1989]] - [[Ewan MacColl]], Ingelsk folksmuzikant, lietsjeskriuwer, akteur, en aktivist (* [[1915]])
* [[2012]] - [[Russell Means]], Amerikaansk aktivist en akteur (* [[1939]])
* [[2015]] - [[Willem Aantjes]], Nederlânsk politikus (* [[1923]])
* [[2016]] - [[Frans Tutuhatunewa]], Súd-Moluksk presidint yn ballingskip (* [[1923]])
* [[2019]] - [[Til Gardeniers-Berendsen]], Nederlânsk politika (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|22]]</text>
      <sha1>sihj2rlnr2jau969unuh3xg3z0u37x5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>795</id>
    <revision>
      <id>1083811</id>
      <parentid>1075506</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:12:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3614" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[312]] - [[Keizer]] [[Konstantyn de Grutte]] weeft foargoed ôf mei syn rivaal [[Maksentius]] yn 'e [[Slach by de Milvyske Brêge]], en wurdt dêrmei akseptearre as keizer fan it [[Westromeinske Ryk]].
* [[1467]] - Yn 'e [[Slach by Brustem]], in ûnderdiel fan 'e [[Luikske Oarloggen|Earste Luikske Oarloch]], ferslacht de [[Hartochdom Boergonje|Boergondyske]] [[hartoch]] [[Karel de Stoute]] de [[Prinsbisdom Luik|Luiksters]].
* [[1492]] - [[Kristoffel Kolumbus]] arrivearret as earste [[Jeropa|Jeropeaan]] op [[Kuba]].
* [[1867]] - Under de namme fan it [[Ferdrach fan Medicine Lodge]] wurde in trijetal [[ferdrach|ferdraggen]] sletten tusken it [[regear]] fan 'e [[Feriene Steaten]] en fiif [[Yndianen|Yndiaanske]] [[folk]]en fan 'e súdlike [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)|Grutte Flakten]], wêrby't de Yndianen deryn tastimme en jou harren lân op. Dizze ferdraggen komme yn it plak fan it nea útfierde [[Ferdrach fan de Lytse Arkansas]], fan [[1865]].
* [[1886]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt it [[Frijheidsbyld (New York)|Frijheidsbyld]] ûntbleate.
* [[1918]] - [[Tsjechoslowakije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Eastenryk-Hongarije]].
* [[2013]] - In tige swiere [[stoarm|súdwesterstoarm]] raast oer [[Fryslân]] en [[Noardwest-Jeropa]]. Op [[Flylân]] en yn [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt [[orkaan]]krêft metten en yn [[Lauwerseach]] de swierste [[wynstjit]]: 152&amp;nbps;km yn 'e oere.

== Berne ==
* [[1466]] - [[Desidearius Erasmus]], Nederlânsk humanist, filosoof en skriuwer († [[1536]])
* [[1612]] - hartoch [[Jacob Kettler]] fan [[Koerlân]] († [[1682]])
* [[1709]] - [[Jan Wagenaar (histoarikus)|Jan Wagenaar]], Nederlânsk skiedskriuwer († [[1773]])
* [[1824]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus († [[1906]])
* [[1840]] - [[Klaas van Tuinen]], Frysk biolooch, ûnderwizer en konservator († [[1905]])
* [[1860]] - [[Jigoro Kano]], Japansk grûnlizzer fan judo († [[1938]])
* [[1892]] - [[Cornelia Johanna van den Berg-Van der Vlis]], Nederlânsk fersetstriidster († [[1944]])
* [[1914]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en ûntdekker fan it earste poliofaksên († [[1995]])
* [[1940]] - [[Riemer van der Velde]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder 
* 1940 - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder († [[2009]])
* [[1942]] - [[Kees Verkerk]], Nederlânsk hurdrider
* [[1955]] - [[Bill Gates]], Amerikaansk ûndernimmer en filantroop
* [[1959]] - [[Marga Waanders]], Nederlânsk politika
* [[1963]] - [[Eros Ramazzotti]], Italiaansk sjonger
* [[1967]] - [[Julia Roberts]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[Camille Muffat]], Frânsk swimster († [[2015]])

== Ferstoarn ==
* [[1412]] - keninginne [[Margareta I fan Denemark]] (* [[1353]])
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1637]] - [[Foppe van Aitzema]], Frysk diplomaat en rjochtsgelearde (* ±[[1580]])
* [[1708]] - [[George fan Denemark]], prins-gemaal fan [[Grut-Brittanje]] (* [[1653]])
* [[1896]] - [[Elmer S. Dundy]], Amerikaansk rjochter (* [[1830]])
* [[1944]] - [[Johannes Struiksma]], Frysk keatser (* [[1878]])
* [[1986]] - [[Marga Klompé]], Nederlânsk politika (* [[1912]])
* [[1998]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer (* [[1913]])
* [[2008]] - [[Buck Adams]], Amerikaansk pornoakteur en -regisseur (* [[1955]])
* [[2016]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|28]]</text>
      <sha1>0lme10wv745e3ragm9ecai428b1ecwi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>797</id>
    <revision>
      <id>1083812</id>
      <parentid>1076832</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:13:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2290" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1597]] - De oerlibbenen fan 'e [[Oerwintering op Nova Sembla]] arrivearje nei harren beproeving wer yn 'e [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]].
* [[1888]] - [[John Loud]] krijt [[oktroai]] op 'e [[kûgelpinne]].
* [[1973]] - By [[Istanbûl]] wurdt de [[brêge]] oer de [[Bosporus]] iepene, dy't [[Jeropa]] mei [[Aazje]] ferbynt.
* [[1995]] - By in [[Kebekaansk ûnôfhinklikheidsreferindum (1995)|referindum]] yn [[Kebek (provinsje)|Kebek]] sprekt in mearderheid fan 'e befolking him út tsjin ûnôfhinklikheid.

== Berne ==
* [[1735]] - [[John Adams]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1826]])
* [[1790]] - [[Rinse Posthumus]], Frysk predikant en teolooch († [[1859]])
* [[1821]] - [[Fjodor Dostojevski]], Russysk skriuwer († [[1881]])
* [[1871]] - [[Ernest Rutherford]], Nijseelansk natuerkundige († [[1937]])
* [[1885]] - [[Ezra Pound]], Amerikaansk dichter († [[1972]])
* [[1906]] - [[Giuseppe Farina]], Italjaansk koereur († [[1966]])
* [[1932]] - [[Gerriet Postma]], Frysk keunstskilder († [[2009]])
* [[1933]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer († [[2004]])
* [[1944]] - [[Burgess Roye]], Amerikaanske keunstner († [[2015]])
* [[1948]] - [[Henk Hornstra]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2007]])
* [[1960]] - [[Diego Maradona]], Argentynsk fuotballer († [[2020]])
* [[1976]] - [[David Hahn]], Amerikaansk kearnreaktor bouwer († [[2016]])

== Ferstoarn ==
* [[1611]] - kening [[Karel IX fan Sweden]] (* [[1550]])
* [[1626]] - [[Willebrord Snellius]] (Willebrord Snel van Royen), Nederlânsk natuerkundige (* [[1580]])
* [[1711]] - [[Wilhelmus à Brakel]], Frysk predikant (* [[1635]])
* [[1910]] - [[Henri Dunant]], Switsersk bankier en filantroop, oprjochter fan it [[Reade Krús]] (* [[1828]])
* [[1982]] - [[Age van der Zee]], Frysk heechljepper (* [[1903]])
* [[2007]] - [[Teun Tolman]], Frysk politikus (* [[1924]])
* [[2009]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch (* [[1908]])
* [[2010]] - [[Harry Mulisch]], Nederlânsk skriuwer (* [[1927]])
* [[2016]] - [[Gunnar Daan]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1939]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|30]]</text>
      <sha1>2zyw34832yt25ayogew785ndlksvycf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>21 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>819</id>
    <revision>
      <id>1083786</id>
      <parentid>1073646</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2441" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1783]] - De earste bemande ballonfeart mei in ''Montgolfiére'' neamd nei de útfiners, de [[bruorren Montgolfier]], mei oan board û.o. de Frânske natuerkundige [[Jean-François Pilâtre de Rozier]].
* [[1846]] - [[Oliver Wendell Holmes]] yntrodusearret de term ''[[anestesy]]''
* [[1905]] - [[Albert Einstein]] publisearret syn massa-enerzjyrelaasje [[E=mc²]] yn de ''Annalen der Physik''
* [[1934]] - [[Bouke Beumer]], Nederlânsk politikus en ekonoom
* [[1981]] - Ien fan de grutste [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]]s ea yn Nederlân, mear as 400.000 betogers tsjin [[kearnwapen]]pleatsing yn Nederlân.

== Berne ==
* [[1694]] - [[Voltaire]] (François-Marie Arouet), Frânsk skriuwer, skiedkundige en filosoof († [[1778]])
* [[1820]] - [[Enno Wilhelm Hektor]], Eastfrysk skriuwer († [[1874]])
* [[1829]] - [[Petrus Augustus de Génestet]], Nederlânsk dichter en teolooch († [[1861]])
* [[1844]] - [[Dirk Alma]], Frysk boargemaster († [[1906]])
* [[1895]] - [[Sibe van Aangium]] (ps. fan Hendrik Steen), Frysk skriuwer († [[1953]])
* [[1898]] - [[René Magritte]], Waalsk keunstskilder († [[1967]])
* [[1912]] - [[Tine Winters-Van Asperen]], Frysk ûnderwizeresse en aktrise († [[1987]])
* [[1917]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast († [[2008]])
* [[1929]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe († [[2009]])
* [[1937]] - [[Harmen Abma]], Frysk keunstner († [[2007]])
* [[1958]] - [[Evert van Benthem]], Nederlânsk boer en maratonrider
* [[1968]] - [[Rachel Aziani]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1695]] - [[Henry Purcell]], Ingelsk komponist (* ±[[1659]])
* [[1782]] - [[Jacques de Vaucanson]], Frânsk útfiner fan de robot (* [[1709]])
* [[1916]] - keizer [[Frâns Joazef I fan Eastenryk]] (* [[1830]])
* [[1952]] - [[Henriëtte Roland Holst]], Nederlânsk dichteresse (* [[1869]])
* [[1972]] - [[Klaas Hanzen Heeroma]], Skylger dichter en taalkundige (* [[1909]])
* [[2001]] - [[Saakje Huisman]], Frysk skriuwster (* [[1951]])
* 2001 - [[Fokke Middendorp]], Stellingwerfsk folkekundige, skiedkundige en publisist (* [[1905]])
* [[2017]] - [[David Cassidy]], Amerikaansk sjonger, songwriter en gitarist (* [[1950]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|21]]</text>
      <sha1>6k9mkgnslz42ej8fexukh4bg5aozaf9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>25 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>823</id>
    <revision>
      <id>1083815</id>
      <parentid>1075954</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:15:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2901" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1587]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[steedhâlder]] [[Willem Loadewyk fan Nassau-Dillenburg]] boasket te [[Frjentsjer]] oan syn folle [[nicht (famyljelid)|nicht]] [[Anna fan Oranje-Nassau]], in dochter fan [[Willem fan Oranje]].
* [[1876]] - Yn it ramt fan 'e [[Grutte Sû-Oarloch fan 1876]] falle [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] troepen ûnder [[kolonel]] [[Ranald S. Mackenzie]] yn it [[Gefjocht fan Stomp Mês]] it [[winter]]kamp oan fan it [[Sjajinnen|Sjajinske]] [[opperhaad]] [[Stomp Mês]] (''Dull Knife''), dat dêrby folslein ferwoastge wurdt.
* [[1948]] - Utfining fan de [[kabeltillefyzje]], troch [[Ed Parsons]].
* [[1975]] - [[Suriname]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Nederlân]].

== Berne ==
* [[1562]] - [[Lope de Vega]], Spaansk dichter en toanielskriuwer († [[1635]])
* [[1577]] - [[Piet Hein]], Nederlânsk admiraal en seeheld († [[1629]])
* [[1638]] - [[Katarina fan Braganza]], keninginne-gemalinne fan [[Ingelân]] († [[1705]])
* [[1844]] - [[Carl Benz]], Dútsk automobylpionier en ûndernimmer († [[1929]])
* [[1868]] - gruthartoch [[Ernst Loadewyk fan Hessen-Darmstadt]] († [[1937]])
* [[1876]] - [[Simke Kloosterman]], Frysk skriuwster († [[1938]])
* [[1912]] - [[Johannes Doedes de Jong]], Frysk fotograaf, filmmakker, sjoernalist en dichter († [[1996]])
* [[1940]] - [[Willem Wilstra]], Frysk fotosjoernalist
* [[1941]] - [[Rein Jan Hoekstra]], Frysk jurist en bestjoerder 
* [[1944]] - [[Maarten 't Hart]], Nederlânsk skriuwer
* [[1951]] - [[Charlaine Harris]], Amerikaansk skriuwster
* [[1971]] - [[Christina Applegate]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1034]] - kening [[Malcolm II fan Skotlân]] (* [[954]])
* [[1885]] - kening [[Alfûns XII fan Spanje]] (* [[1857]])
* [[1892]] - [[Jacob Dirks]], jurist, politikus en Frysk foaroanman (* [[1811]])
* [[1920]] - [[Gaston Chevrolet]], Switsersk-Amerikaansk autokoereur (* [[1892]])
* [[1979]] - [[Bauke Roolvink]], Nederlânsk politikus (* [[1912]])
* [[2005]] - [[Hotze Schuil]], Frysk keatser (* [[1924]])
* [[2006]] - [[Fijke Liemburg]], Nederlânsk politikus (* [[1952]])
* [[2007]] - [[Rinnie Kuiper]], Frysk keatser (* [[1927]])
* [[2009]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar (* [[1921]])
* [[2010]] - [[Wim Bors]], Frysk fotograaf, skilder en inisjatyfnimmer [[Media Art Festival Fryslân]] (* [[1939]])
* [[2012]] - [[Simeon ten Holt]], Nederlânsk komponist (* [[1923]])
* [[2014]] - [[Will Spoor]], Nederlânsk akteur (* [[1927]])
* [[2016]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] (* [[1926]])
* [[2020]] - [[Diego Maradona]], Argentynsk fuotballer (* [[1960]])
* 2020 - [[Liselore Gerritsen]], Nederlânske sjongster en skriuwster (* [[1937]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|25]]</text>
      <sha1>l6qxtrdesdtftfika232dd2akx543ml</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 novimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>826</id>
    <revision>
      <id>1083814</id>
      <parentid>1076835</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:14:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2857" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1520]] - Trije skippen ûnder lieding fan de [[Portegal|Portugeeske]] ûntdekkingsreizger [[Ferdinand Magellaan]] berikke de [[Stille Oseaan]]. 
* [[1912]] - [[Albaanje]], sûnt de [[15e iuw]] part fan [[Turkije]], ropt de ûnôfhinklikens út.
* [[1963]] - [[Cape Canaveral]], de romtefeartbasis yn [[Florida (steat)|Florida]], wurdt omneamd ta [[Cape Kennedy]].
* [[1964]] - Lansearring fan [[Mariner 4]], it earste romtefartúch dat lâns [[Mars (planeet)|Mars]] fljocht.
* [[1967]] - Untdekking fan de earste [[pulsar]], troch [[Jocelyn Bell]].
* [[2000]] - It Nederlânske parlemint stimt yn mei in wetsfoarstel om [[eutanasy]] te legalisearjen; Nederlân is dêrmei it earste lân yn de wrâld dêr't help by selsdeading ûnder bepaalde betingsten net mear strafber is. 
* [[2000]] - Achtste drip falt yn it [[pikdripeksperimint]].

== Berne ==
* [[1704]] - [[Jacob Mossel]], Nederlânsk koloniaal bestjoerder († [[1761]])
* [[1757]] - [[William Blake]], Ingelsk skriuwer, dichter, tekener, keunstskilder en graveur († [[1827]])
* [[1811]] - kening [[Maksimiliaan II fan Beieren]] († [[1864]])
* [[1820]] - [[Friedrich Engels]], Dútsk sosjalistysk filosoof en tegearre mei [[Karl Marx]] de grûnlizzer fan it [[kommunisme]] († [[1895]])
* [[1880]] -  [[Aleksander Blok]], Russysk dichter († [[1921]])
* [[1880]] - [[Marinus van Meel]], Nederlânsk fleander en fleantúchbouwer († [[1958]])
* [[1908]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch († [[2009]])
* [[1924]] - [[G.W.S. Barrow]], Skotsk skiedkundige († [[2013]])
* [[1957]] - [[Jan van Friesland]], Frysk sjoernalist en programmamakker
[[Ofbyld:Wilhelmina of the Netherlands, 1909.jpg|thumb|right|120px|Keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen|Wilhelmina]] yn [[1909]].]]

== Ferstoarn ==
* [[1290]] - [[Eleönoara fan Kastylje, keninginne fan Ingelân|Eleönoara fan Kastylje]], keninginne-gemalinne fan [[Ingelân]] (* [[1241]])
* [[1551]] - [[Worp fan Ropta (1504-1551)|Worp fan Ropta]], Frysk politikus (* [[1504]])
* [[1602]] - [[Gemme fan Burmania]], Frysk politikus (* ±[[1523]])
* [[1627]] - [[Ernst fan Aylva]], Frysk politikus (* [[1555]])
* [[1962]] - keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen]] (* [[1880]])
* [[2004]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer (* [[1933]])
* [[2009]] - [[Tryntsje van der Zee]], Frysk oersetster (* [[1940]])
* [[2010]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur (* [[1926]])
* [[2013]] - [[Piter Wibertus Brouwer]], Frysk oersetter (* [[1925]])
* [[2015]] - [[Yoka Berretty]], Nederlânsk aktrise en sjongster (* [[1928]])
* [[2020]] - [[David Prowse]], Ingelsk akteur en gewichtheffer (* [[1935]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Novimber|28]]</text>
      <sha1>grfrnuaverrfkh28rfhr6w726wfwj9q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 desimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>836</id>
    <revision>
      <id>1083818</id>
      <parentid>1080137</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:19:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4253" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1889]] - Op inisjatyf fan [[Pim Mulier]] wurdt it [[Nederlânske Atletyk- en Fuotbalbûn]] oprjochte.
* [[1914]] - Slach om de [[Falklâneilannen]] tusken it [[Feriene Keninkryk]] en [[Dútslân]].
* [[1931]] - [[Oktroai]] op [[coax-kabel]] ferliend oan [[Lloyd Espenschied]] en [[Herman Affel]].
* [[1941]] - It ferneatigingskamp [[Chelmno]], [[Poalen]], wurdt troch de [[Nazi]]'s iepene.
* [[1941]] - It Kongres fan de [[Feriene Steaten]] ferklearet [[Japan]] de oarloch. Allinne de froulike ôffeardige [[Jeannette Rankin]] stimt tsjin.
* [[1944]] - By de [[Oerfal op it Hûs fan Bewar (Ljouwert)|oerfal op it Hûs fan Bewar]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] befrijt it [[Nederlânsk ferset|Fryske ferset]] 51 [[fersetslju]] út 'e [[Blokhûspoarte]].
* [[1956]] - Sluting fan de [[Olympyske Simmerspullen 1956|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Melbourne]].
* [[1965]] - [[Prins Claus]] wurdt by wet naturalisearre ta [[Nederlân|Nederlanner]].
* [[1980]] - [[John Lennon]] wurdt foar syn hús dea sketten troch [[Mark David Chapman]].
* [[1982]] - Yn [[Suriname]] wurde fyftsjin minsken troch it bewâld fan [[Desi Bouterse]] ombrocht, de moarden wurde ferneamd as de [[Desimbermoarden]].
* [[1991]] - Lieders fan [[Ruslân]], de [[Oekraïne]] en [[Wyt-Ruslân]] tekenje it Akkoard fan Minske, wêrmei in ein komt oan de [[Sovjet-Uny]] en wêrmei it [[Mienebest fan Unôfhinklike Steaten]] start.

== Berne ==
* [[65 f.Kr.]] - [[Horatius]] (Quintus Horatius Flaccus), Romeinsk dichter († [[8 f.Kr.]])
* [[1508]] - [[Gemma Frisius]], Frysk geograaf, wiskundige en dokter († [[1555]])
* [[1542]] - keninginne [[Marije I fan Skotlân]] († [[1587]])
* [[1704]] - [[Anton de Haen]], Nederlânsk dokter († [[1776]])
* [[1715]] - [[Jan Althuysen]], Frysk skriuwer († [[1763]])
* [[1730]] - [[Hobbe Baerdt fan Sminia (1730-1813)|Hobbe Baerdt fan Sminia]], Frysk amtner en politikus († [[1813]])
* [[1853]] - [[Johan Barger]], Nederlânsk dûmny en moardner († [[1900]])
* [[1832]] - [[Bjørnstjerne Bjørnson]], Noarsk skriuwer, sjoernalist en politikus († [[1910]])
* [[1865]] - [[Jean Sibelius]], Finsk komponist († [[1957]])
* [[1895]] - [[Théodore Hersart de la Villemarqué]], Bretonsk taalkundige (* [[1815]])
* [[1897]] - [[Oepke Plat]], Frysk jirpelkeapman en koardirigint († [[1991]])
* [[1903]] - [[Anje Lok]], Frysk ûnderwizer en fersetsman († [[1944]])
* [[1925]] - [[Sammy Davis jr.]], Amerikaansk sjonger, dûnser, komyk en akteur († [[1990]])
* [[1928]] - [[Hannes Flesner]], Eastfrysk sjonger en lietsjeskriuwer († [[1984]])
* [[1930]] - [[Maximilian Schell]],  Eastenryksk-Switsersk akteur, regisseur en skriuwer. († [[2014]])
* [[1946]] - [[Paladine Roye]], Amerikaansk keunstner († [[2001]])
* [[1952]] - [[Tejo Moerings]], Nederlânske byldzjend keunstner († [[2021]])
* [[1966]] - [[Wiebren Veenstra]], Frysk hurdfytser
* [[1967]] - [[Kascha Papillon]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1979]] - [[Kamini Zantoko]], Frânsk rapper en komyk
* [[1980]] - [[Lisa Kelly (frachtweinsjauffeur)|Lisa Kelly]], Amerikaansk frachtweinsjauffeur en realitypersoanlikheid
* [[1984]] - [[Nika Noire]], Oekraynsk pornoaktrise
* [[1987]] - [[Kacie Castle]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1681]] - [[Gerard ter Borch de Jongere]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1617]])
* [[1787]] - [[Francis Drake]], Ingelsk admiraal en ûntdekkingsreizger (* [[1724]]) 
* [[1907]] - kening [[Oscar II fan Sweden]] (* [[1829]])
* [[1978]] - [[Golda Meïr]], premier fan [[Israel]] (* [[1898]])
* [[1980]] - [[John Lennon]], Ingelsk sjonger, muzikant en lietsjeskriuwer (* [[1940]])
* [[2009]] - [[Tavo Burat]], Italjaansk skriuwer en sjoernalist. (* [[1932]])
* [[2016]] - [[Joop Braakhekke]], Nederlânsk telefyzjekok en restauranthâlder (* [[1941]])
* 2016 - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus (* [[1921]])
* 2016 - [[Peter van Straaten]], Nederlânsk cartoonist en yllustrator (* [[1935]])
* [[2020]] - [[Martin Ros]], Nederlânsk útjouwer, publisist en literatuerkritikus (* [[1937]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Desimber|08]]</text>
      <sha1>qbeaqpc3a0eg1sr16jc3gp238bxk3za</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>29 desimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>856</id>
    <revision>
      <id>1083912</id>
      <parentid>1075488</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:51:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3648" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1170]] - [[Thomas Becket]], de [[aartsbiskop]] fan [[Canterbury]], wurdt yn syn [[katedraal]] [[moard|fermoarde]]. 
* [[1278]] - [[Grevinne]] [[Margareta II fan Flaanderen]] docht troansôfstân yn it foardiel fan har [[soan]] [[Gwijde fan Dampierre]].
* [[1845]] - Troch de [[Anneksaasje fan Teksas]] wurdt [[Teksas]] as 28e [[Amerikaanske steat|steat]] opnommen yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]]. Dit liedt ta swierrichheden mei [[Meksiko]], dat Teksas noch altyd as in opstannige provinsje beskôget.
* [[1876]] - De [[Treinramp fan Ashtabula]] fynt plak by [[Ashtabula (Ohio)|Ashtabula]], yn 'e [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Ohio]]. Hjirby komme 92 fan 'e 159 ynsittenden fan 'e [[trein]] om it libben.
* [[1890]] - Yn it ramt fan 'e [[Geastedûnsoarloch]] fynt by [[Wounded Knee (Súd-Dakota)|Wounded Knee]], yn [[Súd-Dakota]], it [[Bloedbad fan Wounded Knee]] plak. Dêrby wurde ûnder barre [[winter]]ske omstannichheden in grutte groep fan yn 't foar fierhinne ûntwapene oanhingers fan 'e [[Yndianen|Yndiaanske]] [[geastedûns]]beweging troch it [[Amerikaanske Leger]] ôfslachte, mei 297 deaden ta gefolch, meast [[frou]]lju en [[bern (persoan)|bern]].
* [[1891]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[útfiner]] [[Thomas Alva Edison]] [[patint]]earret de [[radio]].
* [[1940]] - [[Nazy-Dútslân]] begjint mei [[bombardemint]]en op doelen yn it [[Feriene Keninkryk]].
* [[2010]] - Op de [[haadside|Frysktalige Wikipedy]] wurdt úteinsetten mei de [[Kwissipedy]].

== Berne ==
* [[1543]] - [[Katarina fan Nassau-Dillenburg]], grevinne-gemalinne fan [[Schwarzburg-Arnstadt]] († [[1624]])
* [[1721]] - [[Madame de Pompadour|Jeanne Antoinette Poisson, markizinne fan Pompadour]] (Madame de Pompadour), mêtresse fan kening [[Loadewyk XV fan Frankryk]] († [[1764]])
* [[1800]] - [[Charles Goodyear]], Amerikaansk útfiner en ûndernimmer († [[1860]])
* [[1808]] - [[Andrew Johnson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1875]])
* [[1828]] - [[Durk Piers Noordmans]], Frysk boer en leketeolooch († [[1907]])
* [[1908]] - [[Gerben Sonderman]], Frysk piloat en fersetsstrider († [[1955]])
* [[1919]] - [[Pieter Terpstra]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2006]])
* [[1928]] - [[Swaantsje Monderman]], Frysk dichteresse († [[2007]])
* [[1931]] - [[Joets]], Frysk muzikant († [[2008]])
* [[1943]] - [[Ulke Brolsma]], Frysk skriuwer
* [[1950]] - [[Jon Polito]], Amerikaansk akteur († [[2016]])
* [[1972]] - [[Barry Atsma]], Nederlânsk-Britsk akteur
* [[1978]] - [[Alexis Amore]], Perûviaansk pornoaktrise
* [[1998]] - [[Paris Berelc]], Amerikaansk aktrise en model

== Ferstoarn ==
* [[1876]] - [[Philip Bliss]], Amerikaansk hymneskriuwer (* [[1838]])
* [[1890]] - [[Bûnte Wapity]] (''Spotted Elk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1826]])
* [[1890]] - [[George D. Wallace (militêr)|George D. Wallace]], Amerikaansk militêr (* [[1849]])
* [[1916]] - [[Grigori Raspoetin]], Russyske mystikus (* [[1869]])
* [[1928]] - [[Eilif Peterssen]], Noarsk keunstskilder (* [[1852]])
* [[1980]] - [[Nadezjda Mandelstam]], Russysk skriuwster (* [[1899]])
* [[1989]] - [[Wiert Berghuis]], Frysk politikus en fersetsstrider (* [[1911]])
* [[1994]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur (* [[1926]])
* [[2018]] - [[Agneta Eckemyr]], Sweedsk aktrise, model en moade-ûntwerpster (* [[1950]])
* [[2020]] - [[Alexi Laiho]], Finsk sjonger en gitarist (* [[1979]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Desimber|29]]</text>
      <sha1>hhmzd6mdd4m2lvdp3w1c9kbmt6cm3hg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 desimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>857</id>
    <revision>
      <id>1083920</id>
      <parentid>1074350</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:56:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3271" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1880]] - [[Paul Kruger]] wurdt [[presidint]] fan 'e [[Súdafrikaanske Republyk]] (Transfaal).
* [[1890]] - Yn it ramt fan 'e [[Geastedûnsoarloch]] fynt yn [[Súd-Dakota]] it [[Gefjocht by Drexel Mission]] plak, de lêste wapene konfrontaasje fan 'e [[Sú-Oarloggen]].
* [[1913]] - [[Itaalje]] jout de stellen ''[[Mona Lisa]]'', dy't yn in Italjaanske [[hotel]]keamer fûn is, werom oan [[Frankryk]].
* [[1924]] - [[Astronoom]] [[Edwin Hubble]] leveret it bewiis foar it bestean fan [[stjerrestelsel]]s bûten ús [[molkenpaad (stjerrestelsel)|molkenpaad]].
* [[1972]] - De [[Feriene Steaten]] stopje mei de [[bombardemint]]en op [[Noard-Fjetnam]].
* [[1993]] - [[Fatikaanstêd]] en [[Israel]] beslute inoar te erkennen.
* [[2006]] - De eardere [[Irak|Iraakske]] [[diktator]] [[Saddam Hoessein]] wurdt om 4.00 oere nachts, [[Westjeropeeske Tiid|Nederlânske tiid]], [[ophinging (libbensbeëiniging)|ophongen]].

== Berne ==
* [[39]] - keizer [[Titus (keizer)|Titus]] fan it [[Romeinske Ryk]] († [[81]])
* [[1644]] - [[Philips fan Almonde]], Nederlânsk admiraal († [[1711]])
* [[1821]] - [[Jacobus van Loon]], Frysk ûndernimmer, politikus en frisiast († [[1903]])
* [[1837]] - [[Albertus Samuel Carpentier Alting]], Nederlânsk predikant († [[1915]])
* [[1865]] - [[Rudyard Kipling]], Ingelsk skriuwer en dichter († [[1936]])
* [[1913]] - [[Elyne Mitchell]], Australysk berneboekeskriuwster († [[2002]])
* [[1928]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman († [[2008]])
* [[1937]] - [[Harry van Dam]], Nederlânsk keunstner
* [[1937]] - [[Hans van Wijnen]], Nederlânsk follyballer († [[1995]])
* [[1942]] – [[Anne Charleston]], Australysk aktrise
* [[1946]] - [[Gerlof Smit]], Frysk byldzjend keunstner († [[2014]])
* [[1951]] - [[Goaitsen van der Vliet]], Frysk skriuwer, útjouwer, konservator en muzikant
* [[1973]] – [[Maureen Flannigan]], Amerikaansk aktrise
* [[1974]] - [[Joy Kiss]], Russysk pornoaktrise
* [[1975]] – [[Tiger Woods]], Amerikaansk golfer
* [[1976]] - [[Nacho Vidal]], Spaansk pornoakteur
* [[1978]] - [[Jaime Faith Edmondson]], Amerikaansk neakenmodel
* [[1984]] – [[LeBron James]], Amerikaansk basketballer

== Ferstoarn ==
* [[1691]] - [[Robert Boyle]], Iersk filosoof en skiekundige (* [[1627]])
* [[1729]] - [[Edzard fan Grovestins]], Frysk bestjoerder en politikus (* [[1655]])
* [[1826]] - [[Willem Hindrik Scheltes van Heemstra]], Frysk militêr en politikus (* [[1779]])
* [[1892]] - [[Andrew Bonar]], Skotsk predikant (* [[1810]])
* [[1930]] - [[Nicolaas Molenaar]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1850]])
* [[1947]] - [[Han van Meegeren]], Nederlânsk keunstskilder en master-ferfalsker (* [[1889]])
* [[1985]] - [[Ansco Dokkum]], Frysk roeier en hurdsiler (* [[1904]])
* [[2006]] - [[Saddam Hoessein]], presidint fan [[Irak]] (* [[1937]])
* [[2011]] - [[Dick Eisma]], Frysk skriuwer en oersetter (* [[1941]])
* [[2012]] - [[Arend Langenberg]], Nederlânsk radionijslêzer en voice-over-artyst (* [[1949]])
* [[2013]] - [[Sjoerd Huisman]], Nederlânsk maratonrider (* [[1986]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Desimber|30]]</text>
      <sha1>h55xc7y4100q30y8ibelb8m5v13db0z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1947</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1593</id>
    <revision>
      <id>1083794</id>
      <parentid>1079117</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:59:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13241" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - De [[Benelúks]] wurdt oprjochte, besteande út in [[dûane-uny]] tusken [[Nederlân]], [[Belgje]] en [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]]. 
*[[10 jannewaris]] - De [[Frije Stêd Triëst]] komt ûnder tafersjoch fan 'e [[Feriene Naasjes]] te stean.
*[[19 jannewaris]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Poalen]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[8 febrewaris]] - De [[Njoggende Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Jan W. van der Hoorn]] yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 51 [[minuten]].
*[[10 febrewaris]] - Yn [[Parys]] wurde [[frede]]sferdraggen sletten tusken de [[Alliëarden]] en de eardere bûnsgenoaten fan [[nazy-Dútslân]]: [[Itaalje]], [[Roemeenje]], [[Bulgarije]], [[Hongarije]] en [[Finlân]].
*[[1 maart]] - It [[Ynternasjonaal Monetêr Fûns]] set út ein mei syn wurk.
*[[10 maart]] - In [[konferinsje]] fan 'e [[Sovjet-Uny]], de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] yn [[Moskou]] mislearret as der gjin oerienstimming berikt wurde kin op it mêd fan te sluten [[frede]]sferdraggen mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk]].
*[[12 maart]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Harry Truman]] stelt in nij bûtenlânsk belied foar de Feriene Steaten foar, dat rjochte is op 'e beheining fan 'e fersprieding fan it [[kommunisme]]. Dit komt bekend te stean as de [[Truman-doktrine]].
*[[2 april]] - De [[Feriene Naasjes]] skikke de [[Feriene Steaten]] it [[mandaatgebiet|mandaat]] ([[koloanje|koloniaal]] bewâld) ta oer de eardere [[Japan]]ske besittings yn 'e [[Stille Oseaan]]: de [[Noardlike Marianen]], de [[Marshalleilannen]], [[Mikroneezje (lân)|Mikroneezje]] en [[Palau]].
* [[15 april]] - Oprjochting fan 'e [[Radio Nederland Wereldomroep|Wrâldomrop]] yn [[Hilfertsom]].
*[[16 april]] - By de [[nitraatramp fan Texas City]] komt in lading [[nitraat]] oan board fan in [[frachtskip]] yn 'e [[haven]] fan [[Texas City (Teksas)|Texas City]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Teksas]], ta ûntploffing. Der komme mear as 581 minsken om, wêrûnder op ien man nei de hiele [[brânwacht]] fan 'e stêd.
*[[18 april]] - Yn [[Tsjechoslowakije]] wurdt de [[kollaborateur]] [[Jozef Tiso]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fazalsteat]] [[Slowakije (1939-1945)|Slowakije]], [[terjochtsteld]].
*[[28 april]]-[[7 augustus]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[antropolooch]] [[Thor Heyerdahl]], [[Knut Haugland]], [[Herman Watzinger]], [[Bengt Dannielson]], [[Erik Hesselberg]] en [[Torstein Raaby]] sile mei it selsboude [[flot]] de ''[[Kon-Tiki]]'' fan [[Perû]] nei [[Frânsk-Polyneezje]] om te bewizen dat it mooglik is dat lju út [[Súd-Amearika]] yn pre-[[Kolumbus|kolumbiaanske]] tiden [[Polyneezje]] [[kolonisearre]] hawwe.
*[[3 juny]] - [[Louis Mountbatten, 1e Lord Mountbatten fan Birma|Lord Mountbatten]], de [[ûnderkening]] fan [[Britsk-Ynje]], komt mei it plan op 'e lapen om 'e [[Dieling fan Britsk-Ynje|koloanje op te spjalten]] yn in [[hindoe]]steat, [[Yndia]], en in [[moslim]]steat, [[Pakistan]].
*[[4 juny]] - Yn in [[taspraak]] op 'e [[Universiteit fan Harvard]] oppenearret de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[George Marshall]] it plan om [[Jeropa]] struktureel en op grutte skaal [[jild|finansjele help]] te bieden by de weropbou nei de [[Twadde Wrâldoarloch]]. Dit plan komt bekend te stean as it [[Marshallplan]].
* [[25 juny]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt [[Het Achterhuis (dagboek)|''Het Achterhuis'']] publisearre, it [[deiboek]] fan it [[Joaden|Joadske]] [[famke]] [[Anne Frank]].
*[[21 july]]-[[5 augustus]] - [[Nederlân]] komt yn [[Nederlânsk-Ynje]] [[militêr]] fanwegen tsjin [[Yndoneezje|Yndonezyske]] ûnôfhinklikheidsstriders yn 'e [[Earste Polisjonele Aksje]].
*[[14 augustus]] - [[Pakistan]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[15 augustus]] - [[Yndia]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[23 augustus]] - Yn [[Bulgarije]] wurdt [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Nikola Petkov]], de foaroanman fan 'e [[Boerepartij (Bulgarije)|Boerepartij]], nei in [[showproses]] troch de [[kommunist]]en [[terjochtsteld]].
*[[31 augustus]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Hongarije]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[13 septimber]] - De [[Yndia]]aske [[premier]] [[Jawaharlal Nehru]] stelt foar om mei [[Pakistan]] 4 miljoen [[moslim]]s 'te ruiljen' foar 4 miljoen [[hindoe]]s en [[sikhisme|sikhs]]. By [[Dieling fan Britsk-Ynje|dy (tige gewelddiedich ferrinnende) befolkingsruil]] sille oant [[31&amp;nbsp;desimber]] o.s. mear as 250.000 minsken de dea fine.
* [[19 septimber]] - Oprjochting fan de [[Nederlânske Ierdoalje Maatskippij]] (NAM), dêr't [[Shell]] en [[Exxon]] elk foar de helte yn dielmimme. De maatskippij sil it [[ierdoalje]]fjild by [[Schoonebeek]] eksploitearje en sykje nei winbere mannichten [[ierdgas]].
* [[1 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[needwet Aderdomsfoarsjenning]] ynfierd troch [[minister]] [[Willem Drees]].
* [[10 oktober]] - De [[Frysk]]e [[poëzij|dichter]] [[Obe Postma]] wint as earste de [[Gysbert Japicxpriis]].
*[[14 oktober]] - Boppe de [[Mojave-woastyn]] yn [[Kalifornje]] trochbrekt de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles E. Yaeger]] yn syn [[strieljager]] fan it type [[Bell XS-1]] foar it earst de [[lûdsbarriêre]].
*[[20 oktober]] - Begjin fan 'e [[Twadde Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]]. It [[Komitee oangeande Unamerikaanske Aktiviteiten fan it Hûs fan Offurdigen]] (HUAC) stelt [[harksitting]]s yn om 'e fermiende ynfiltraasje fan 'e [[film]]yndustry fan [[Hollywood]] troch [[kommunist]]en te ûndersykjen.
*[[22 oktober]] - De [[Yndiaask-Pakistaanske Oarloch (1947)|Earste Yndiaask-Pakistaanske Oarloch]] brekt út oer de [[Kwestje-Kasjmier]].
*[[26 oktober]] - [[Anneksaasje fan Kasjmier]] troch [[Yndia]]. Dit bart tsjin 'e wil fan 'e [[befolking]], dy't foar it oergrutte part út [[moslim]]s en bestiet en by [[Pakistan]] hearre wol.
*[[30 oktober]] - Yn [[Sjenêve]] wurdt troch 23 lannen de [[GATT|Algemiene Oerienkomst oangeande Tariven en Hannel]] (GATT) ûndertekene.
*[[5 novimber]] - De [[Hongarije|Hongaarske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Zóltan Pfeiffer]] en de [[Poalen|Poalske]] [[fise-premier]] [[Stanisław Mikołajczyk]] nimme de wyk nei [[West-Jeropa]].
* [[6 novimber]] - De [[Nederlân]]ske [[Twadde Keamer]] beslút om in [[Parlemintêre enkête nei it regearingsbelied yn de Twadde Wrâldkriich]] te hâlden.
*[[11 novimber]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Iuliu Maniu]], de lieder fan 'e [[Boerepartij (Roemeenje)|Boerepartij]], feroardiele ta [[libbenslange finzenisstraf]].
* [[17 novimber]] - De [[transistor]] wurdt útfûn troch [[John Bardeen]], [[Walter Brattain]] en [[William Shockley]].
*[[29 novimber]] - De [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] kart it plan goed om it [[mandaatgebiet]] [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]] op te spjalten yn in [[Joaden|Joadske]] en in [[Arabieren|Arabyske]] steat.
*[[30 novimber]] - [[Kening]] [[Michael fan Roemeenje]] wurdt troch de [[kommunist]]en twongen en [[abdikaasje|doch ôfstân fan 'e troan]]. It lân wurdt omfoarme ta de [[Folksrepublyk Roemeenje]].
*[[30 novimber]] - De [[Boargeroarloch yn Palestina (1947-1948)|Boargeroarloch yn Palestina]] tusken [[Joaden]] en [[Arabieren]] brekt út.
*[[9 desimber]] - [[Nederlân]]ske [[troepen]] rjochtsje yn it ramt fan 'e [[Polisjonele Aksjes]] op [[Java]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], it [[Bloedbad fan Rawagede]] oan, wêrby't 431 [[boarger]]s [[fermoarde]] wurde.
*[[15 desimber]] - It [[Saarlân]] wurdt losmakke fan 'e rest fan Dútslân. It wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]], it [[Protektoraat Saarlân]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[Klaas Hendrikse]], Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[David Bowie]],  Ingelsk sjonger, songwriter en akteur († [[2016]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Hans Vlek]], Nederlânsk dichter († [[2016]])
* [[29 jannewaris|29]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[31 jannewaris|31]] - [[Jonathan Banks]], Amerikaansk akteur
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise († [[2009]])
* [[3 febrewaris|3]] - [[Koos Alberts]], Nederlânsk sjonger († [[2018]]) 
* [[3 febrewaris|3]] - [[Maurizio Micheli]], Italjaansk akteur
* [[4 febrewaris|4]] - [[Dan Quayle]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[18 febrewaris|18]] - [[Christina fan de Nederlannen]], Nederlânsk prinsesse († [[2019]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Alan Thicke]], Kanadeesk akteur en presintator († [[2016]])
* [[15 maart|15]] - [[Ry Cooder]], Amerikaansk muzikant
* [[24 maart|24]] - [[Piet Hoekstra]], Frysk hurdfytser
;april
* [[15 april|15]] - [[Peter Tuinman]], Frysk akteur
* [[16 april|16]] - [[Gerry Rafferty]], Skotsk sjonger († [[2011]])
* [[25 april|25]] - [[Johan Cruijff]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2016]])
* [[26 april|26]] - [[Warren Clarke]], Ingelsk akteur († [[2014]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Sietske de Jong]], Frysk skriuwster
* [[2 maaie|2]] - [[Alfons Dölle]], Nederlânsk rjochtsgelearde en kollumnist († [[2012]])
* [[19 maaie|19]] - [[Oebele Vries]], Frysk skiedkundige en publisist
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Ron Wood]], Ingelsk muzikant
* [[3 juny|3]] - [[John Dykstra]], Amerikaansk special effects-technikus
* [[6 juny|6]] - [[Bennie Huisman]], Frysk sjonger-ferteller, muzikant en skriuwer
* [[19 juny|19]] - [[Salman Rushdie]], Yndiaask-Britsk skriuwer
* [[22 juny|22]] - [[Jerry Rawlings]], presidint fan [[Gana]] († [[2020]])
* [[24 juny|24]] - [[Wobbe van Seijen]], Frysk ûndernimmer en muzykprodusint
;july
* [[11 july|11]] - [[Piter Boersma]], Frysk skriuwer
* [[17 july|17]] - [[Jan Brens]], Frysk ûnderwizer en dirigint/saksofonist
* [[19 july|19]] - [[Brian May]], Ingelsk gitarist
* [[23 july|23]] - [[Gardner Dozois]], Amerikaansk skriuwer en redakteur († [[2018]])
* 23 july - [[Larry Manetti]], Amerikaansk akteur
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Mike Shepherd]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[18 septimber|18]] - [[Hans Vermeulen]], Nederlânsk sjonger, komponist († [[2017]])
* [[25 septimber|25]] - [[Cecil Womack]], Amerikaansk sjonger en songwriter († [[2013]])
* [[27 septimber|27]] - [[Meat Loaf]], Amerikaansk sjonger († [[2022]])
;oktober
* [[2 oktober|2]] - [[Dieter Pfaff]],  Dútsk akteur en regisseur  († [[2013]])
* [[21 oktober|21]] - [[Doeschka Meijsing]], Nederlânsk skriuwster († [[2012]])
* [[26 oktober|26]] - [[Hillary Clinton]], Amerikaansk politika
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Lolkje de Jong-van den Berg]] Frysk heechlearaar
* [[27 novimber|27]] - [[Frank Kramer (presintator en fuotballer)|Frank Kramer]], Nederlânsk presintator en fuotballer († [[2020]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gelein Jansen]], Nederlânsk taalkundige

===Bisten===
* [[19 jannewaris]] - [[Black Jack (hynder)|Black Jack]], ferneamd hynder yn it besit fan it [[Amerikaanske Leger]] († [[1976]])

== Ferstoarn ==
* [[1 maart]] - [[Thijs Rinsema]], Frysk skuonmakker en keunstner (* [[1877]])
* [[20 april]] - kening [[Kristiaan X fan Denemark]] (* [[1870]])
* [[21 juny]] - [[Wite Bolle]] (''White Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1849]])
* [[24 july]] - [[Frederik Cornelis Rab]], boargemaster fan Flylân (* [[1891]])
* [[12 novimber]] - [[Emma baronesse Orczy]], Hongaarsk-Ingelsk skriuwster (* [[1865]])
* [[5 desimber]] - [[J.A. Bruins jr.]], Nederlânsk predikant (* [[1872]])
* [[28 desimber]] - kening [[Fiktor Emanuël III fan Itaalje]] (* [[1869]])
* [[30 desimber]] - [[Han van Meegeren]], Nederlânsk skilder en master-ferfalsker (* [[1889]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ien Bolle]] (''One Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1853]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Frânske skriuwer [[André Gide]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Paul Boon]], ''Mijn Kleine Oorlog''
* [[Albert Camus]], ''[[La Peste]]''
* [[Frederick Feikema Manfred]], ''[[This Is the Year]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Dit Is it Jier'')&lt;/small&gt;
* [[Simon Vestdijk]], ''De Vuuraanbidders''
;poëzij
* [[Bertus Aafjes]], ''Doudendeine''
* [[Bertus Aafjes]], ''Gedichten''
;non-fiksje
* [[Bernard DeVoto]], ''[[Across the Wide Missouri (boek)|Across the Wide Missouri]]''
* [[Anne Frank]], ''[[Het Achterhuis]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''It Achterhûs'')&lt;/small&gt;

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Toreau au bord du lac.JPG|''Toreau au bord du lac'' (1947) [[Hans Aeschbacher]], Biel/Bienne 
Ofbyld:'The Warsaw Ghetto Uprising', bronze sculpture by Natan J. Rapoport, 1947, Yad Vashem, Jerusalem, Israel.jpg|''The Warsaw Ghetto Uprising'' (1947) [[Nathan Rapoport]], Yad Vashem
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
File:Freibad Letzigraben Pavillon 1947 Max Frisch.JPG|''Freibad Letzigraben Pavillon'', Surich (1947) Max Frisch
File:Vuurtoren Ouddorp.jpg|''Fjoertoer Westhoofd'', Ouddorp (1947) [[Gijsbert Friedhoff]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1947| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>fjey45vptp9fqk3j5kc5x3eq88zp6x6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083870</id>
      <parentid>1083794</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:16:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13308" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - De [[Benelúks]] wurdt oprjochte, besteande út in [[dûane-uny]] tusken [[Nederlân]], [[Belgje]] en [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]]. 
*[[10 jannewaris]] - De [[Frije Stêd Triëst]] komt ûnder tafersjoch fan 'e [[Feriene Naasjes]] te stean.
*[[19 jannewaris]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Poalen]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[8 febrewaris]] - De [[Njoggende Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Jan W. van der Hoorn]] yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 51 [[minuten]].
*[[10 febrewaris]] - Yn [[Parys]] wurde [[frede]]sferdraggen sletten tusken de [[Alliëarden]] en de eardere bûnsgenoaten fan [[nazy-Dútslân]]: [[Itaalje]], [[Roemeenje]], [[Bulgarije]], [[Hongarije]] en [[Finlân]].
*[[1 maart]] - It [[Ynternasjonaal Monetêr Fûns]] set út ein mei syn wurk.
*[[10 maart]] - In [[konferinsje]] fan 'e [[Sovjet-Uny]], de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] yn [[Moskou]] mislearret as der gjin oerienstimming berikt wurde kin op it mêd fan te sluten [[frede]]sferdraggen mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk]].
*[[12 maart]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Harry Truman]] stelt in nij bûtenlânsk belied foar de Feriene Steaten foar, dat rjochte is op 'e beheining fan 'e fersprieding fan it [[kommunisme]]. Dit komt bekend te stean as de [[Truman-doktrine]].
*[[2 april]] - De [[Feriene Naasjes]] skikke de [[Feriene Steaten]] it [[mandaatgebiet|mandaat]] ([[koloanje|koloniaal]] bewâld) ta oer de eardere [[Japan]]ske besittings yn 'e [[Stille Oseaan]]: de [[Noardlike Marianen]], de [[Marshalleilannen]], [[Mikroneezje (lân)|Mikroneezje]] en [[Palau]].
* [[15 april]] - Oprjochting fan 'e [[Radio Nederland Wereldomroep|Wrâldomrop]] yn [[Hilfertsom]].
*[[16 april]] - By de [[nitraatramp fan Texas City]] komt in lading [[nitraat]] oan board fan in [[frachtskip]] yn 'e [[haven]] fan [[Texas City (Teksas)|Texas City]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Teksas]], ta ûntploffing. Der komme mear as 581 minsken om, wêrûnder op ien man nei de hiele [[brânwacht]] fan 'e stêd.
*[[18 april]] - Yn [[Tsjechoslowakije]] wurdt de [[kollaborateur]] [[Jozef Tiso]], de eardere [[presidint]] fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fazalsteat]] [[Slowakije (1939-1945)|Slowakije]], [[terjochtsteld]].
*[[28 april]]-[[7 augustus]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[antropolooch]] [[Thor Heyerdahl]], [[Knut Haugland]], [[Herman Watzinger]], [[Bengt Dannielson]], [[Erik Hesselberg]] en [[Torstein Raaby]] sile mei it selsboude [[flot]] de ''[[Kon-Tiki]]'' fan [[Perû]] nei [[Frânsk-Polyneezje]] om te bewizen dat it mooglik is dat lju út [[Súd-Amearika]] yn pre-[[Kolumbus|kolumbiaanske]] tiden [[Polyneezje]] [[kolonisearre]] hawwe.
*[[3 juny]] - [[Louis Mountbatten, 1e Lord Mountbatten fan Birma|Lord Mountbatten]], de [[ûnderkening]] fan [[Britsk-Ynje]], komt mei it plan op 'e lapen om 'e [[Dieling fan Britsk-Ynje|koloanje op te spjalten]] yn in [[hindoe]]steat, [[Yndia]], en in [[moslim]]steat, [[Pakistan]].
*[[4 juny]] - Yn in [[taspraak]] op 'e [[Universiteit fan Harvard]] oppenearret de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[George Marshall]] it plan om [[Jeropa]] struktureel en op grutte skaal [[jild|finansjele help]] te bieden by de weropbou nei de [[Twadde Wrâldoarloch]]. Dit plan komt bekend te stean as it [[Marshallplan]].
* [[25 juny]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt [[Het Achterhuis (dagboek)|''Het Achterhuis'']] publisearre, it [[deiboek]] fan it [[Joaden|Joadske]] [[famke]] [[Anne Frank]].
*[[21 july]]-[[5 augustus]] - [[Nederlân]] komt yn [[Nederlânsk-Ynje]] [[militêr]] fanwegen tsjin [[Yndoneezje|Yndonezyske]] ûnôfhinklikheidsstriders yn 'e [[Earste Polisjonele Aksje]].
*[[14 augustus]] - [[Pakistan]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[15 augustus]] - [[Yndia]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[23 augustus]] - Yn [[Bulgarije]] wurdt [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Nikola Petkov]], de foaroanman fan 'e [[Boerepartij (Bulgarije)|Boerepartij]], nei in [[showproses]] troch de [[kommunist]]en [[terjochtsteld]].
*[[31 augustus]] - By [[ferkiezing]]s yn [[Hongarije]] komme de [[kommunist]]en oan 'e macht.
*[[13 septimber]] - De [[Yndia]]aske [[premier]] [[Jawaharlal Nehru]] stelt foar om mei [[Pakistan]] 4 miljoen [[moslim]]s 'te ruiljen' foar 4 miljoen [[hindoe]]s en [[sikhisme|sikhs]]. By [[Dieling fan Britsk-Ynje|dy (tige gewelddiedich ferrinnende) befolkingsruil]] sille oant [[31&amp;nbsp;desimber]] o.s. mear as 250.000 minsken de dea fine.
* [[19 septimber]] - Oprjochting fan de [[Nederlânske Ierdoalje Maatskippij]] (NAM), dêr't [[Shell]] en [[Exxon]] elk foar de helte yn dielmimme. De maatskippij sil it [[ierdoalje]]fjild by [[Schoonebeek]] eksploitearje en sykje nei winbere mannichten [[ierdgas]].
* [[1 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[needwet Aderdomsfoarsjenning]] ynfierd troch [[minister]] [[Willem Drees]].
* [[10 oktober]] - De [[Frysk]]e [[poëzij|dichter]] [[Obe Postma]] wint as earste de [[Gysbert Japicxpriis]].
*[[14 oktober]] - Boppe de [[Mojave-woastyn]] yn [[Kalifornje]] trochbrekt de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles E. Yaeger]] yn syn [[strieljager]] fan it type [[Bell XS-1]] foar it earst de [[lûdsbarriêre]].
*[[20 oktober]] - Begjin fan 'e [[Twadde Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]]. It [[Komitee oangeande Unamerikaanske Aktiviteiten fan it Hûs fan Offurdigen]] (HUAC) stelt [[harksitting]]s yn om 'e fermiende ynfiltraasje fan 'e [[film]]yndustry fan [[Hollywood]] troch [[kommunist]]en te ûndersykjen.
*[[22 oktober]] - De [[Yndiaask-Pakistaanske Oarloch (1947)|Earste Yndiaask-Pakistaanske Oarloch]] brekt út oer de [[Kwestje-Kasjmier]].
*[[26 oktober]] - [[Anneksaasje fan Kasjmier]] troch [[Yndia]]. Dit bart tsjin 'e wil fan 'e [[befolking]], dy't foar it oergrutte part út [[moslim]]s en bestiet en by [[Pakistan]] hearre wol.
*[[30 oktober]] - Yn [[Sjenêve]] wurdt troch 23 lannen de [[GATT|Algemiene Oerienkomst oangeande Tariven en Hannel]] (GATT) ûndertekene.
*[[5 novimber]] - De [[Hongarije|Hongaarske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Zóltan Pfeiffer]] en de [[Poalen|Poalske]] [[fise-premier]] [[Stanisław Mikołajczyk]] nimme de wyk nei [[West-Jeropa]].
* [[6 novimber]] - De [[Nederlân]]ske [[Twadde Keamer]] beslút om in [[Parlemintêre enkête nei it regearingsbelied yn de Twadde Wrâldkriich]] te hâlden.
*[[11 novimber]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Iuliu Maniu]], de lieder fan 'e [[Boerepartij (Roemeenje)|Boerepartij]], feroardiele ta [[libbenslange finzenisstraf]].
* [[17 novimber]] - De [[transistor]] wurdt útfûn troch [[John Bardeen]], [[Walter Brattain]] en [[William Shockley]].
*[[29 novimber]] - De [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] kart it plan goed om it [[mandaatgebiet]] [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]] op te spjalten yn in [[Joaden|Joadske]] en in [[Arabieren|Arabyske]] steat.
*[[30 novimber]] - [[Kening]] [[Michael fan Roemeenje]] wurdt troch de [[kommunist]]en twongen en [[abdikaasje|doch ôfstân fan 'e troan]]. It lân wurdt omfoarme ta de [[Folksrepublyk Roemeenje]].
*[[30 novimber]] - De [[Boargeroarloch yn Palestina (1947-1948)|Boargeroarloch yn Palestina]] tusken [[Joaden]] en [[Arabieren]] brekt út.
*[[9 desimber]] - [[Nederlân]]ske [[troepen]] rjochtsje yn it ramt fan 'e [[Polisjonele Aksjes]] op [[Java]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], it [[Bloedbad fan Rawagede]] oan, wêrby't 431 [[boarger]]s [[fermoarde]] wurde.
*[[15 desimber]] - It [[Saarlân]] wurdt losmakke fan 'e rest fan Dútslân. It wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]], it [[Protektoraat Saarlân]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[Klaas Hendrikse]], Nederlânsk predikant († [[2018]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[David Bowie]],  Ingelsk sjonger, songwriter en akteur († [[2016]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Hans Vlek]], Nederlânsk dichter († [[2016]])
* [[29 jannewaris|29]] - [[Gerrit Jan Polderman]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[31 jannewaris|31]] - [[Jonathan Banks]], Amerikaansk akteur
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise († [[2009]])
* [[3 febrewaris|3]] - [[Koos Alberts]], Nederlânsk sjonger († [[2018]]) 
* [[3 febrewaris|3]] - [[Maurizio Micheli]], Italjaansk akteur
* [[4 febrewaris|4]] - [[Dan Quayle]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[18 febrewaris|18]] - [[Christina fan de Nederlannen]], Nederlânsk prinsesse († [[2019]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Alan Thicke]], Kanadeesk akteur en presintator († [[2016]])
* [[15 maart|15]] - [[Ry Cooder]], Amerikaansk muzikant
* [[24 maart|24]] - [[Piet Hoekstra]], Frysk hurdfytser
;april
* [[15 april|15]] - [[Peter Tuinman]], Frysk akteur
* [[16 april|16]] - [[Gerry Rafferty]], Skotsk sjonger († [[2011]])
* [[25 april|25]] - [[Johan Cruijff]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2016]])
* [[26 april|26]] - [[Warren Clarke]], Ingelsk akteur († [[2014]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Sietske de Jong]], Frysk skriuwster
* [[2 maaie|2]] - [[Alfons Dölle]], Nederlânsk rjochtsgelearde en kollumnist († [[2012]])
* [[19 maaie|19]] - [[Oebele Vries]], Frysk skiedkundige en publisist
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Ron Wood]], Ingelsk muzikant
* [[3 juny|3]] - [[John Dykstra]], Amerikaansk special effects-technikus
* [[6 juny|6]] - [[Bennie Huisman]], Frysk sjonger-ferteller, muzikant en skriuwer
* [[19 juny|19]] - [[Salman Rushdie]], Yndiaask-Britsk skriuwer
* [[22 juny|22]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger († [[2008]])
* [[22 juny|22]] - [[Jerry Rawlings]], presidint fan [[Gana]] († [[2020]])
* [[24 juny|24]] - [[Wobbe van Seijen]], Frysk ûndernimmer en muzykprodusint
;july
* [[11 july|11]] - [[Piter Boersma]], Frysk skriuwer
* [[17 july|17]] - [[Jan Brens]], Frysk ûnderwizer en dirigint/saksofonist
* [[19 july|19]] - [[Brian May]], Ingelsk gitarist
* [[23 july|23]] - [[Gardner Dozois]], Amerikaansk skriuwer en redakteur († [[2018]])
* 23 july - [[Larry Manetti]], Amerikaansk akteur
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Mike Shepherd]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[18 septimber|18]] - [[Hans Vermeulen]], Nederlânsk sjonger, komponist († [[2017]])
* [[25 septimber|25]] - [[Cecil Womack]], Amerikaansk sjonger en songwriter († [[2013]])
* [[27 septimber|27]] - [[Meat Loaf]], Amerikaansk sjonger († [[2022]])
;oktober
* [[2 oktober|2]] - [[Dieter Pfaff]],  Dútsk akteur en regisseur  († [[2013]])
* [[21 oktober|21]] - [[Doeschka Meijsing]], Nederlânsk skriuwster († [[2012]])
* [[26 oktober|26]] - [[Hillary Clinton]], Amerikaansk politika
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Lolkje de Jong-van den Berg]] Frysk heechlearaar
* [[27 novimber|27]] - [[Frank Kramer (presintator en fuotballer)|Frank Kramer]], Nederlânsk presintator en fuotballer († [[2020]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gelein Jansen]], Nederlânsk taalkundige

===Bisten===
* [[19 jannewaris]] - [[Black Jack (hynder)|Black Jack]], ferneamd hynder yn it besit fan it [[Amerikaanske Leger]] († [[1976]])

== Ferstoarn ==
* [[1 maart]] - [[Thijs Rinsema]], Frysk skuonmakker en keunstner (* [[1877]])
* [[20 april]] - kening [[Kristiaan X fan Denemark]] (* [[1870]])
* [[21 juny]] - [[Wite Bolle]] (''White Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1849]])
* [[24 july]] - [[Frederik Cornelis Rab]], boargemaster fan Flylân (* [[1891]])
* [[12 novimber]] - [[Emma baronesse Orczy]], Hongaarsk-Ingelsk skriuwster (* [[1865]])
* [[5 desimber]] - [[J.A. Bruins jr.]], Nederlânsk predikant (* [[1872]])
* [[28 desimber]] - kening [[Fiktor Emanuël III fan Itaalje]] (* [[1869]])
* [[30 desimber]] - [[Han van Meegeren]], Nederlânsk skilder en master-ferfalsker (* [[1889]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ien Bolle]] (''One Bull''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1853]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Frânske skriuwer [[André Gide]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Paul Boon]], ''Mijn Kleine Oorlog''
* [[Albert Camus]], ''[[La Peste]]''
* [[Frederick Feikema Manfred]], ''[[This Is the Year]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Dit Is it Jier'')&lt;/small&gt;
* [[Simon Vestdijk]], ''De Vuuraanbidders''
;poëzij
* [[Bertus Aafjes]], ''Doudendeine''
* [[Bertus Aafjes]], ''Gedichten''
;non-fiksje
* [[Bernard DeVoto]], ''[[Across the Wide Missouri (boek)|Across the Wide Missouri]]''
* [[Anne Frank]], ''[[Het Achterhuis]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''It Achterhûs'')&lt;/small&gt;

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Toreau au bord du lac.JPG|''Toreau au bord du lac'' (1947) [[Hans Aeschbacher]], Biel/Bienne 
Ofbyld:'The Warsaw Ghetto Uprising', bronze sculpture by Natan J. Rapoport, 1947, Yad Vashem, Jerusalem, Israel.jpg|''The Warsaw Ghetto Uprising'' (1947) [[Nathan Rapoport]], Yad Vashem
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
File:Freibad Letzigraben Pavillon 1947 Max Frisch.JPG|''Freibad Letzigraben Pavillon'', Surich (1947) Max Frisch
File:Vuurtoren Ouddorp.jpg|''Fjoertoer Westhoofd'', Ouddorp (1947) [[Gijsbert Friedhoff]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1947| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>m4tqlvfqpfszboynuqvkl28cjk8mctn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1980</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1674</id>
    <revision>
      <id>1083789</id>
      <parentid>1077510</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:54:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10278" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1980-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
* [[14 jannewaris|14]] - De [[Denemark|Deen]] [[Poul Hartling]], lid fan de Flechtlingekommisje fan de [[Feriene Naasjes]], skat it oantal flechtlingen yn de wrâld op tsien oant tolve miljoen minsken.
* [[16 jannewaris|16]] - It [[stakingsferbod]] foar amtners en Spoarwegen wurdt út de wet skrast. Dat ferbod wie part fan de &quot;[[worgwetten]]&quot; fan [[Abraham Kuyper]] út [[1903]].

;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] oant en mei [[7 febrewaris]] - De [[Paralympyske Winterspullen 1980|Paralympyske Winterspullen]] wurde hâlden yn [[Geilo]] [[Noarwegen]].
* [[13 febrewaris|13]] oant en mei [[24 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1980|Olympyske Winterspullen]] wurde hâlden yn [[Lake Placid (plak yn New York)|Lake Placid]], de [[Feriene Steaten]].
* [[25 febrewaris|25]] - Steatsgreep yn [[Suriname]] troch legere offisieren ûnder lieding fan [[Desi Bouterse]].
*[[26 febrewaris|26]] - Yn [[Suriname]] fynt in [[steatsgreep]] plak. Der komt in [[militêr]]e [[gûnta]] oan it bewâld ûnder lieding fan [[Desi Bouterse]].

;maart
* [[10 maart|10]] - Fleander [[Erik Kropman]] stoart del mei syn [[F-16]] yn de [[Iselmar]] tichtby [[Starum]] en komt dêrby om.
* [[17 maart|17]] - De [[Mobile Ienheid]] makket in ein oan in blokkade fan de kearnsintrale fan [[Borsele]].
*[[24 maart|24]] - [[Moard op Oscar Romero]], de [[aartsbiskop]] fan [[San Salvador (El Salvador)|San Salvador]], dy't opkomt foar de [[earmoede|earmen]] yn [[El Salvador]].
*[[30 maart|30]] - De massale [[begraffenis fan Oscar Romero]] yn [[El Salvador]] rint út op in bloedbad as [[slûpskutter]]s it fjoer iepenje op it roufolk.

;april
* [[1 april|1]] - De [[Nederlandse Omroep Stichting|NOS]] begjint mei de offisjele útstjoering fan Teletekst.
* [[3 april|3]] - Yn [[Lekkertsjerk]] wurdt offisjeel bekend makke dat de nijbouwyk Lekkertsjerk-West op in stoartplak boud is. De 270 húshâldings wurde evakuearre en tydlik op oare plakken ûnderbrocht, dêrnei wurdt de grûn ûnder de huzen ôfgroeven en saneard. 
*[[18 april|18]] - [[Simbabwe]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[30 april|30]] - [[Troanswikseling yn Nederlân (1980)|Troanswikseling yn Nederlân]]: [[keninginne]] [[Juliana fan de Nederlannen|Julianna]] [[abdikaasje|abdisearret]] en wurdt opfolge troch har [[dochter]] [[Beatrix fan de Nederlannen|Beatrix]]. It plechtich barren yn [[Amsterdam]] giet mank mei grutskalige gefjochten tusken [[kreaker (persoan)|kreaker]]s en de [[plysje]].

;maaie
*[[4 maaie|4]] - [[Ferstjerren]] fan [[Josip Broz Tito]], de lieder fan [[Joegoslaavje]].
* [[8 maaie|8]] - Yn it steds- en streekferfier wurdt de [[strippekaart]] ynfierd as ûnderdiel fan it nasjonaal taryfsysteem.
*[[18 maaie|18]] - [[Utbarsting fan de Mount St. Helens (1980)|Utbarsting fan 'e Mount St. Helens]], in [[fulkaan]] yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Washington (steat)|Washington]]. Der falle 57 deaden.
* [[20 maaie|20]] - By in [[Kebekaansk ûnôfhinklikheidsreferindum (1980)|referindum]] yn [[Kebek (provinsje)|Kebek]] sprekt in mearderheid fan 'e befolking him út tsjin ûnôfhinklikheid.

;juny
* [[10 juny|10]] - Yn [[Súd-Afrika]] wurdt [[Nelson Mandela]] frijlitten út de finzenis.
* [[18 juny|18]] - De film [[The Blues Brothers]] mei [[Dan Akroyd]], [[John Belushi]] en in grut tal fan [[Blues]] stjerren giet yn premjêre.
* [[25 juny|25]] - Premier [[Dries van Agt|Van Agt]] oerlanget de hûskaaien oan de 37 earste ynwenners fan Almere Stêd.
* [[21 juny|21]] oant en mei [[5 july]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 1980|Paralympyske Simmerspullen]] wurde hâlden yn [[Arnhim]]

;july
* [[19 july|19]] oant en mei [[3 augustus]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1980|Olympyske Simmerspullen]] wurde hâlden yn [[Moskou]].
* [[20 july|20]] - [[Joop Zoetemelk]] wint de [[Omgong fan Frankryk]].
*[[30 july|30]] - [[Fanûatû]] (foarhinne de [[Nije Hebriden]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]].

;augustus
* [[1 augustus|1]] - It fak [[Frysk]] wurdt ferplichte op de [[legere skoalle]].

;septimber
* [[5 septimber|5]] - De Gotthardtunnel wurdt foar auto's iepene en is 17 km lang.
* [[9 septimber|9]] - De [[Nederlânske Taaluny]] wurdt stifte.
*[[23 septimber|23]] - [[Irak|Iraakske]] [[troepen]] falle it buorlân [[Iraan]] binnen: it begjin fan 'e slepende [[Iraaksk-Iraanske Oarloch]].

;oktober
* [[11 oktober|11]] - Yn De Haach wurdt in fúzjegearkomst holden dy't yn De Haach dy't liedt ta it ûntstean fan it [[CDA]] út de politike partijen [[ARP]], [[CHU]] en [[KVP]]
* [[15 oktober|15]] - De Voyager 1 romtesonde berikt de planeet Saturnus en stjoert spektakulêre foto's fan Saturnus, syn ringen en syn moannen werom nei de ierde. 

;desimber
*[[2 desimber|2]] - [[Moard op Amerikaanske misjonarissen yn El Salvador|Ferkrêfting fan en moard op 4 Amerikaanske nonnen]] dy't as [[misjonaris]] nei [[El Salvador]] ta kommen wiene, troch leden fan it Salvadoraanske leger.
*[[8 desimber|8]] - [[Popmuzyk|Popstjer]] [[John Lennon]] wurdt [[fermoarde]] troch de [[geast]]lik steurde [[Mark David Chapman]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[Ariana (pornografysk aktrise)|Ariana]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[4 jannewaris|4]] -  [[Bobbi Eden]], Nederlânsk pornoaktrise
* [[19 jannewaris|19]] - [[Hidde Boersma]], Frysk skriuwer en dichter
* [[21 jannewaris|21]] - [[Mari Possa]], Salvadoraansk-Amerikaansk pornoaktrise en realitypersoanlikheid
* [[24 jannewaris|24]] - [[Rhylee Richards]], Amerikaansk pornoaktrise
;febrewaris
* [[5 febrewaris|5]] - [[Victoria Slim]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[7 febrewaris|7]] - [[Rutmer van der Meer]], Frysk keatser
;maart
* [[24 maart|24]] - [[Amanda Davies]], Ingelsk presintatrise en sportferslachjouster
* [[30 maart|30]] - [[Miko Lee]], Amerikaansk pornoaktrise
;april
* [[14 april|14]] - [[Nynke Laverman]], Frysk sjongster en aktrise
* [[20 april|20]] - [[Waylon (sjonger)|Waylon]], Nederlânsk sjonger
;maaie
* [[9 maaie|9]] - [[Erik Bosgraaf]], Frysk blokfluitist en muzikolooch
* [[22 maaie|22]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model († [[2009]])
;juny
* [[6 juny|6]] - [[Ricki Raxxx]], Amerikaansk neakenmodel en pornoaktrise
* [[15 juny|15]] - [[Mary Carey (pornografysk aktrise)|Mary Carey]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[21 juny|21]] - [[Toprak Yalçiner]], Turksk-Nederlânsk aktrise
* [[22 juny|22]] - [[Jade Marcela]], Yndonezysk-Amerikaansk pornoaktrise
* [[30 juny|30]] - [[Daniël Iseger]], Frysk keatser
* [[30 juny|30]] - [[Mike Adriano]], Amerikaansk pornoakteur, -regisseur en -produsint
;july
* [[14 july|14]] - [[Joy Wielkens]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre
* [[16 july|16]] - [[Jesse Jane]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[22 july|22]] - [[Dirk Kuijt]], Nederlânsk fuotballer
* 22 - [[Folkert van der Wei]], Frysk keatser
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Gijs Naber]], Nederlânsk akteur
* [[13 augustus|13]] - [[Veronica de la Cruz]], Amerikaansk ferslachjouster, nijslêzeresse en presintatrise
* [[26 augustus|26]] - [[Macaulay Culkin]], Amerikaansk akteur
* [[26 augustus|26]] - [[Chris Pine]], Amerikaansk akteur
;septimber
* [[13 septimber|13]] - [[Daisuke Matsuzaka]], Japansk honkballer
* [[24 septimber|24]] - [[Sabrine Maui]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[29 septimber|29]] - [[Jacob Wassenaar]], Frysk keatser
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Kim-Lian van der Meij]], Nederlânsk presintatrise, aktrise, model en sjongster
* [[9 oktober|9]] - [[Hunter Bryce]], Amerikaansk pornoaktrise († [[2011]])
* [[20 oktober|20]] - [[Mitra Nazar]], Frysk sjoernaliste en ferslachjouster
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Lisa Kelly (frachtweinsjauffeur)|Lisa Kelly]], Amerikaansk frachtweinsjauffeur en realitypersoanlikheid
;''datum ûnbekend''
*[[Gerbrich van Dekken]], Frysk countrysjongster
*[[Gaie Sebold]], Amerikaansk-Ingelsk skriuwster en dichteresse

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris|15]] - [[Teake Jan Roorda]], Frysk preester en funksjonaris binnen de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] (* [[1920]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hanna Beekhuis]], Frysk komponiste en pianiste (* [[1889]])
;maart
* [[30 maart|30]] - [[Pieter Helfrich]], Frysk keatser (* [[1895]])
* [[31 maart|31]] - [[Jesse Owens]], Amerikaansk atleet (* [[1913]])
;april
* [[15 april|15]] - [[Jean-Paul Sartre]], Frânsk filosoof en toanielskriuwer (* [[1905]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[Pita Grilk]], Skiermûntseager dichteresse (* [[1905]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus (* [[1918]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Alfred Hitchcock]], Ingelsk regisseur (* [[1899]])
* [[22 augustus|22]] - [[Rinse Brink]], Frysk keatser en predikant (* [[1894]])
* [[24 augustus|24]] - [[Catharinus Stienstra]], Frysk alvestêderider  (* [[1904]])
;septimber
* [[8 septimber|8]] - [[Peter Sellers]], Ingelsk akteur (* [[1925]])
* [[17 septimber|17]] - [[Anastasio Somoza]], presidint fan [[Nikaragûa]] (* [[1925]])
* [[25 septimber|25]] - [[John Bonham]], Ingelsk drummer (* [[1948]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Wim van Mourik]], Nederlânsk politikus (* [[1919]]) 
* [[15 oktober|15]] - [[Katharine Mary Briggs]], Ingelsk folklorist (* [[1898]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Lammert Wiersma]], Skiermûntseager dichter en skriuwer (* [[1881]])
* [[19 novimber|19]] - [[Jan Broeksz]], Nederlânsk sjoernalist, radiopresintator, politikus en bestjoerder (* [[1906]])
;desimber
* [[8 desimber]] - [[John Lennon]], Ingelsk sjonger (* [[1940]])
* [[15 desimber]] - [[Ruurd Wiersma]], Frysk keunstskilder (* [[1904]])

==Literatuer==
;romans
* [[Theun de Vries]], ''[[De Soldaat Die Terugkwam]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Soldaat Dy't Weromkaam'')&lt;/small&gt;
* [[Elie Wiesel]], ''[[Le Testament d'un Poète Juif Assassiné]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''It Testamint fan in Fermoarde Joadske Dichter'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[The Blue Lagoon (film út 1980)|The Blue Lagoon]]''
* ''[[Smokey and the Bandit II]]''
* ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''

==Tillefyzje==
* ''[[Magnum, P.I.]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1980| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>83ak4ha7luq2jk79k8ba9r2wa15x2g9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1976</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1678</id>
    <revision>
      <id>1083896</id>
      <parentid>1076488</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:38:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9217" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1970-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - Oan de ein fan 31 desimber 1975 (UTC 0) wurdt in [[skrikkelsekonde]] ynfoege.
* [[3 jannewaris]] - Yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] brekt by in swiere stoarm de spits ôf fan de toer op de [[Sint-Bonifatiustsjerke (Ljouwert)|Sint-Bonifatiustsjerke]].
* [[4 jannewaris]] - De earste ôflevering fan [[Sesamstrjitte]] wurdt útstjoerd.
* [[5 jannewaris]] - De earste útstjoering fan it radioprogramma ''[[Met het Oog op Morgen]]''.
*[[4 febrewaris]] - By de swiere [[ierdbeving fan Gûatemala (1976)|ierdbeving fan Gûatemala]] komme yn [[Gûatemala]] en [[Hondoeras]] mear as 22.000 minsken om.
* [[4 febrewaris|4]]-[[15 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1976]] wurde hâlden yn [[Innsbruck]], [[Eastenryk]].
* [[21 febrewaris|21]]-[[28 febrewaris]] - De earste [[Paralympyske Winterspullen 1976|Paralympyske Winterspullen]] wurde hâlden yn [[Örnsköldsvik (stêd)|Örnsköldsvik]], [[Sweden]].
*[[27 febrewaris]] - De [[Westlike Sahara]], dy't beset wurdt troch [[Marokko]] en [[Mauretaanje]], ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Saharaanske Demokratyske Arabyske Republyk]].
*[[25 april]] - [[Fjetnameeske ienwurding]] tusken [[Noard-Fjetnam]] en [[Súd-Fjetnam]]. Der ûntstiet in weriene steat mei in [[kommunistysk]] [[regear]], dy't de namme [[Fjetnam]] kriget.
*[[1 juny]] - Mei it [[Ferdrach fan Londen (1976)|Ferdrach fan Londen]] komt in ein oan in heechoprinnend [[fiskerij]]konflikt tusken it [[Feriene Keninkryk]] en [[Iislân]], dat bekendstiet as de [[Kabbeljau-oarloggen]].
*[[16 juny]] - De [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] [[plysje]] sjit by in [[frede|freedsume]] [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] troch [[learling]]en fan 'e [[middelbere skoalle]] yn [[Soweto]], in [[negroïde|swarte]] [[foarstêd]] fan [[Jehannesburch (Súd-Afrika)|Jehannesburch]], 176 [[bern (persoan)|bern]] dea. It barren giet de skiednis yn as de [[Opstân fan Soweto]].
* [[17 juny]] - [[Sina]] bringt syn earste [[wetterstofbom]] ta ûntploffen.
*[[29 juny]] - De [[Seysjellen]] wurde ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[29 juny]] - oprjochting [[Fuotbalferiening Tsjom]].
*[[1 july]] - [[Madeara]] en de [[Azoaren]] krije de status fan [[autonome regio]] binnen it [[Portegal|Portegeeske]] steatsferbân.
*[[4 july]] - [[Israel]]yske [[kommando's]] meitsje by [[Operaasje Entebbe]] op 'e [[lofthaven]] fan [[Entebbe]], yn [[Uganda]], in ein oan 'e [[fleantúchkaping|kaping]] fan [[Air France|Air France-flecht 139]] troch [[Palestina|Palestynske]] ekstremisten fan it [[Folksfront foar de Befrijing fan Palestina]] (PFLP). Dit bart sûnder goedkarring fan Uganda, en behalven de 7 kapers wurde ek 45 Ugandeeske militêren deasketten.
*[[17 july]] - [[East-Timor]] [[Yndonezyske anneksaasje fan East-Timor|wurdt anneksearre]] troch [[Yndoneezje]]. Dêrmei begjint de hast tritichjierrige [[Besetting fan East-Timor]] troch Yndoneezje, dy't mank giet mei de [[Easttimoreeske Genoside]].
* [[17 july]]-[[1 augustus]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1976|Olympyske Simmerspullen]] wurde hâlden yn [[Montreal]]. 
* [[20 july]] - It ûnbemanne romtefartúchje [[Viking 1]] makket in sêfte landing op de planeet [[Mars (planeet)|Mars]].
*[[28 july]] - By de swiere [[ierdbeving fan Tangshan (1976)|ierdbeving fan Tangshan]] komme yn [[Sina]] 243.000 minsken om.
* [[3 augustus|3]][[11 augustus]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 1976|Paralympyske Simmerspullen]] wurde yn hâlden yn [[Toronto]].
* [[21 augustus]] - De &quot;Lange Jan&quot;, de 135 meter lange skoarstien fan de eardere myn Oranje Nassau I yn Heerlen, wurdt opblaasd. De skoarstien falt ferkeard en beskeadiget in kantoargebou.
* [[25 augustus]] - [[Harm Wiersma]] wurdt wrâldkampioen [[damjen]].
* [[3 septimber]] - [[Fiking 2]] lannet op [[Mars (planeet)|Mars]].
* [[6 desimber]] - De [[Nederlân]]ske oarlochsmisdiediger [[Pieter Menten]] wurdt tichtby [[Surich]] arrestearre, tankzij it speurwurk fan sjoernalist [[Hans Knoop]].
*[[9 septimber]] - [[Mao Zedong]], de 'grutte roerman' fan 'e [[Folksrepublyk Sina]], komt te [[ferstjerren]].
*[[26 oktober]] - [[Transkei]] wurdt as earste fan 'e [[negroïde|swarte]] [[thúslân (Súd-Afrika)|thúslannen]] ûnôfhinklik fan [[Súd-Afrika]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[9 jannewaris|9]] - [[Emma Roche]], Australysk model en aktrise
* [[19 jannewaris|19]] - [[Arjan Hut]], Frysk skriuwer, stêdsdichter fan Ljouwert
* [[20 jannewaris|20]] - [[Gretha Smit]], Nederlânsk hurdrydster 
* [[21 jannewaris|21]] - [[Agnes Tilli]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[29 jannewaris|29]] - [[Belle Pérez]], Flaamsk sjongster
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Isla Fisher]], Skotsk-Australysk aktrise
* [[2 febrewaris|2]] - [[Vivienne Clash]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[11 febrewaris|11]] - [[Cherokee d'Ass]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[12 febrewaris|12]] - [[Silvia Saint]], Tsjechysk pornoaktrise
;maart
* [[29 maart|29]] - [[Ines Ridere]], Letsk pornoaktrise
;april
* [[11 april|11]] - [[Coralie Trinh Thi]], Frânsk pornoaktrise en regisseur
* [[23 april|23]] - [[Angelica Mirai]], Letsk pornoaktrise
* [[26 april|26]] - [[India Summer]], Amerikaansk pornoaktrise
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Youssef Idilbi]], Frysk akteur († [[2008]])
* [[13 maaie|13]] - [[Jennifer Red]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[14 maaie|14]] - [[Nynke Heeg]], Frysk aktrise en regisseur
* [[27 maaie|27]] - [[Anita Blond]], Hongaarsk pornoaktrise
;juny
* [[12 juny|12]] - [[Kyrsten Sinema]], Amerikaansk politika
* [[27 juny|27]] - [[Gabriella Blicq]], Hongaarsk model en pornoaktrise
;july
* [[1 july|1]] - [[Ruud van Nistelrooy]], Nederlânsk fuotballer 
* [[2 july|2]] - [[Erin Burnett]], Amerikaansk sjoernaliste en presintatrise
* [[3 july|3]] - [[Blondie (pornografysk aktrise)|Blondie]], Russysk pornoaktrise
* [[6 july|6]] - [[Alana Evans]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[9 july|9]] - [[Cecilia Grout]], Russysk pornoaktrise
* 9 - [[Jochem Uytdehaage]], Nederlânsk hurdrider
* [[13 july|13]] - [[Sipke Hoekstra]], Frysk komponist
* [[14 july|14]] - [[Monique Covét]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[15 july|15]] - [[Shuba Jay]], Maleizysk aktrise († [[2014]])
* [[15 july|15]] - [[Kristina Lion]], Letsk pornoaktrise
* [[23 july|23]] - [[Mark van Eeuwen]], Nederlânsk akteur en presintator
* [[25 july|25]] - [[Tera Patrick]], Amerikaansk pornoaktrise
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Gerard Boersma]], Frysk keunstskilder
* [[5 augustus|5]] - [[Jewel De'Nyle]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[9 augustus|9]] - [[Rhona Mitra]], Ingelsk aktrise
* [[15 augustus|15]] - [[Bousema|Sipke Jan Bousema]], Nederlânsk presintator
* 15 - [[SuChin Pak]], Súdkoreaansk-Amerikaansk ferslachjouster en presintatrise
* [[19 augustus|19]] - [[Demia Moor]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[29 augustus|29]] - [[Jon Dahl Tomasson]], Deensk fuotballer
;septimber
* [[1 septimber|1]] - [[Jada Fire]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[7 septimber|7]] - [[Gabriella Bond]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[13 septimber|13]] - [[Puma Swede]], Sweedsk pornoaktrise
* [[20 septimber|20]] - [[Jon Bernthal]], Amerikaansk akteur
;oktober
* [[8 oktober|8]] - [[Renate Groenewold]], Nederlânsk hurdrydster
* [[13 oktober|13]] - [[Ellemieke Vermolen]], Nederlânsk model, aktrise en presintatrise
* [[19 oktober|19]] - [[Jan Wagenaar]], Frysk krêftsporter
* [[26 oktober|26]] - [[Jeremy Wotherspoon]], Kanadeesk hurdrider
* [[30 oktober|30]] - [[David Hahn]], Amerikaansk kearnreaktor bouwer († [[2016]])
;novimber
* [[13 novimber|13]] - [[Bob de Jong]], Nederlânsk hurdrider
;desimber
* [[26 desimber|26]] - [[Natasha Storm]], Letsk pornoaktrise
;''datum ûnbekend''
*[[Ania (pornografysk aktrise)|Ania]], Russysk pornoaktrise
*[[Fidan Ekiz]], Nederlânsk sjoernaliste, dokumintêremakster en presintatrise
*[[Martsje de Jong]], Frysk redaktrise, politika en oersetster

== Ferstoarn ==
* [[12 jannewaris]] - [[Agatha Christie]], Ingelsk skriuwster (* [[1890]])
* [[27 febrewaris]] - [[Lieuwe Brolsma]], Frysk skriuwer (* [[1912]])
* [[31 maart]] - [[Auke Adema]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1907]])
* [[26 maaie]] - [[Martin Heidegger]], Dútsk filosoof (* [[1889]])
* [[15 july]] - [[Paul Gallico]], Amerikaansk sjoernalist en skriuwer (* [[1897]])
* [[22 july]] - [[Hilbrand Boschma]], Frysk soölooch en museumdirekteur (* [[1893]])
* [[15 augustus]] - [[Feike de Boer]], Frysk politikus (* [[1892]])
* [[9 septimber]] - [[Mao Ze-dong]], presidint fan [[Sina]] (* [[1893]])
* [[7 novimber]] - [[Sherburne F. Cook]], Amerikaansk fysiolooch en folkekundige (* [[1896]])
* [[18 novimber]] - [[Man Ray]], Amerikaansk keunstner (* [[1890]])

===Bisten===
* [[6 febrewaris]] - [[Black Jack (hynder)|Black Jack]], ferneamd hynder yn it besit fan it [[Amerikaanske Leger]] (* [[1947]])

==Literatuer==
;romans
* ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]''

==Films==
* ''[[The Eagle Has Landed (film)|The Eagle Has Landed]]''
* ''[[The Enforcer (film út 1976)|The Enforcer]]''
* ''[[Rocky (film út 1976)|Rocky]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}

[[Kategory:1976| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>hjm3l2tg6xj5o40ycyeg5e0ih55e9ez</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1958</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1696</id>
    <revision>
      <id>1083777</id>
      <parentid>1074431</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:44:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4752" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1950-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - De [[Jeropeesk Ekonomyske Mienskip]] trêdet yn wurking.
* [[11 febrewaris]] - It [[Wapen fan Fryslân]] wurdt offisjeel fêstlein.
*[[23 febrewaris]] - [[Egypte]] en [[Syrje]] geane op yn 'e [[Feriene Arabyske Republyk]]. It is de bedoeling dy úteinlik ien grutte steat foar alle [[Arabieren]] wurde sil.
*[[23 maaie]] - Yn 'e [[Folksrepublyk Sina]] begjint de [[Grutte Sprong Foarút]], in mearjierreplan fan [[Mao Zedong]] dat ta de [[kollektivisaasje fan de lânbou]] en de [[yndustry|yndustrialisaasje]] fan it lân liede moat. 
*[[17 juny]] - It wurdt bekend dat [[premier]] [[Imre Nagy]] en [[generaal]] [[Pál Maléter]], de lieders fan 'e [[Hongaarske Opstân (1956)|Hongaarske Opstân fan 1956]], nei in geheim [[rjochtsaak|proses]] yn [[Roemeenje]] [[terjochtsteld]] binne.
*[[14 july]] - By [[steatsgreep yn Irak (1958)|in bloedige steatsgreep]] yn [[Irak]] wurde [[premier]] [[Noeri as-Saïd]], [[kening]] [[Faisal&amp;nbsp;II fan Irak]] en in grut tal leden fan 'e keninklike famylje ôfslachte troch de [[Beweging fan Frije Ofsieren]], ûnder lieding fan [[generaal]] [[Abdûl Karim al-Kassem]] en [[kolonel]] [[Abdûl Salim Arif]].
*[[5 augustus]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[dûkboat]] de ''[[Nautilus (dûkboat)|Nautilus]]'' fart as earste ûnder de [[poalkap]] fan 'e [[Noardpoal]] troch.
*[[2 oktober]] - [[Guinee]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[10 desimber]] - Yn [[Rotterdam]] begjint de bou fan 'e [[Euromêst]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Franke Sloothaak]], Frysk-Dútsk springruter
* [[16 febrewaris|16]] - [[Anil Ramdas]], Surinaamsk-Nederlânsk sjoernalist, skriuwer en programmamakker († [[2012]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Mary Chapin Carpenter]], Amerikaansk countrysjongster
* [[28 febrewaris|28]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste († [[2009]])
;maart
* [[19 maart|19]] - [[Steven Sterk (útjouwer)|Steven Sterk]], Frysk skriuwer, útjouwer en boekhanneler
* [[26 maart|26]] - [[Sies Uilkema]], Frysk hurdrider
;april
* [[3 april|3]] - [[Bavo Galama]], Nederlânsk kabaretier en programmamakker
* [[4 april|4]] - [[Julie Forsyth]], Ingelsk sjongster
* [[8 april|8]] - [[Maarten Ducrot]], Nederlânsk hurdfytser en sportferslachjouwer
;maaie
* [[8 maaie|8]] - [[Rian de Waal]], Nederlânsk pianist († [[2011]])
* [[17 maaie|17]] - [[Paul Di'Anno]], Ingelsk sjonger
;juny
* [[7 juny|7]] - [[Prince (sjonger)|Prince]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[2016]])
* [[14 juny|14]] - [[Eric Heiden]], Amerikaansk hurdrider
;july
* [[17 july|17]] - [[San Fu Maltha]], Nederlânsk filmprodusint
;augustus
* [[5 augustus|5]] - [[Sjon Stellinga]], Nederlânsk politikus
* [[7 augustus|7]] - [[Bruce Dickinson]], Ingelsk sjonger
* [[16 augustus|16]] - [[Madonna (sjongster)|Madonna]], Amerikaansk sjongster 
* [[18 augustus|18]] - [[Madeleine Stowe]], Amerikaansk aktrise
* [[30 augustus|30]] - [[Anna Politkovskaja]], Russysk sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste († [[2006]])
;septimber
* [[10 septimber|10]] - [[Edward Vajda]], Amerikaansk taalkundige
* [[24 septimber|24]] - [[Kevin Sorbo]], Amerikaansk akteur
;oktober
* [[10 oktober|10]] - [[Veronica Brazil]], Brazyljaansk pornoaktrise
;novimber
* [[21 novimber|21]] - [[Evert van Benthem]], Nederlânsk maratonrider, winner [[Alvestêdetocht]] 1985 en 1986
;''datum ûnbekend''
* [[Louw Dijkstra]], Frysk útjouwer

== Ferstoarn ==
* [[18 jannewaris]] - [[Beatrix de Rijk]], earste Nederlânsk piloate (* [[1883]])
* [[27 jannewaris]] - [[August van Lierde]], Belgysk keatser (* [[1890]])
* [[13 febrewaris]] - [[Jan Jelles Hof]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1872]])
* [[28 maart]] - [[W.C. Handy]], Amearikaansk komponist (* [[1873]])
* [[12 juny]] - [[Marinus van Meel]], earste Nederlânsk loftmachtpiloat (* [[1880]])
* [[4 july]] - [[Evert Rinsema]], skuonmakker, skriuwer en dichter (* [[1880]])
* [[18 july]] - [[Henri Farman]], Frânsk loftfeartpionier (* [[1874]])
* [[30 septimber]] - [[Johannes Oldsen]], Noardfrysk taalaktivist (* [[1894]])
* [[30 novimber]] - [[Karst Leemburg]], Frysk maratonrider (* [[1889]])

==Literatuer==
;koarte ferhalen
* [[Ulbe van Houten]], ''[[Brief nei Kanada]]''
;non-fiksje
* [[Elie Wiesel]], ''[[La Nuit]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Nacht'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[The Big Country (film)|The Big Country]]''
* ''[[South Pacific (film út 1958)|South Pacific]]''
* ''[[The Vikings (film)|The Vikings]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1958| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>i2xs2x5jyrl8fzz7pg719b9t7ovixys</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1956</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1698</id>
    <revision>
      <id>1083774</id>
      <parentid>1078409</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:41:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8596" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1950-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - [[Sûdaan]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Egypte]].
* [[5 jannewaris]] - Earste [[Nederlandse Televisie Stichting|NTS]]-[[NOS Sjoernaal|sjoernaal]] op 'e [[Nederlân]]ske [[tillefyzje]].
* [[26 jannewaris]]-[[5 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1956|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Cortina d'Ampezzo]], yn [[Itaalje]].
*[[14 febrewaris]] - By de [[Alfde Alvestêdetocht]] komme [[Jan J. van der Hoorn]], [[Aad de Koning]], [[Jeen Nauta]], [[Anton Verhoeven]] en [[Maus Wijnhout]] as earsten oer de einstreek yn in tiid fan 8 [[oere]]n en 46 [[minuten]]. Om't dielde oerwinnings troch de [[Feriening De Fryske Alve Stêden]] nei [[1940]] ferbean wiene, wurde hja lykwols net as winners erkend. Offisjeel is der by dizze [[Alvestêdetocht]] gjin winner.
*[[10 maart]] - [[Aartsbiskop]] [[Makarios&amp;nbsp;III]], de lieder fan it anty-koloniale ferset yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje]] [[Syprus (koloanje)|Syprus]], wurdt troch de Britten [[ferballe]] nei in oare Britske koloanje, de [[Seysjellen (koloanje)|Seysjellen]].
*[[20 maart]] - [[Tuneezje]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[2 april]] - Begjin fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[soapsearje]] ''[[As the World Turns]]''.
*[[7 april]] - [[Marokko]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[14 april]] - De earste demonstraasje fan 'e [[fideorecorder]] troch [[Ampex]], in [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bedriuw|produsint]].
* [[19 april]] - Yn [[Monako]] wurdt it [[houlik]] sletten fan [[prins]] [[Reinier III fan Monako|Reinier&amp;nbsp;III]] en de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[aktrise]] [[Grace Kelly]].
* [[15 juny]] - Yn [[Dokkum]] wurdt [[Sikehûs]] [[Sionsberch|De Sionsberch]] iepene.
*[[28 juny]] - Yn 'e [[Poalen|Poalske]] [[stêd]] [[Poznań]] brekt [[Opstân fan Poznań (1956)|in opstân út ûnder arbeiders]]. Dy wurdt noch deselde jûns delslein troch it Poalske [[leger (lânmacht)|leger]], wêrby't 50 oant 80 arbeiders deade wurde.
*[[30 juny]] - By de [[fleanramp boppe de Grand Canyon]] komme in [[Douglas DC-7]] fan [[United Airlines]] en in [[Lockheed L-1049 Super Constellation]] fan [[Trans World Airlines|TWA]] boppe de [[Grand Canyon]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Arizona]], mei-inoar yn botsing. Alle 128 ynsittenden fan beide [[fleantugen]] litte dêrby it libben.
*[[26 july]] - De [[Egypte|Egyptyske]] [[presidint]] [[Gamal Abdel Nasser]] kundiget de [[nasjonalisearring]] fan it [[Suëzkanaal]] oan. Dit liedt ta de saneamde [[Suëzkrisis]], om't it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] dizze gong fan saken net akseptearje.
*[[24 augustus]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[Greet Hofmans-affêre]] ôfsletten.
*[[23 oktober]] - Yn 'e [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]] rint in grutte [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] út op in [[opstân|folksopstân]] tsjin 'e [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-oerhearsking: it begjin fan 'e [[Hongaarske Opstân (1956)|Hongaarske Opstân fan 1956]].
*[[24 oktober]] - De earder yn ûngenede fallen [[Imre Nagy]] wurdt troch de [[Hongarije|Hongaarske]] [[opstanneling]]en wer ta [[premier]] makke.
*[[29 oktober]] - De [[Suëzkrisis]] liedt ta de [[Suëzoarloch]]: [[Israel]]yske [[troepen]] falle [[Egypte]] binnen.
*[[31 oktober]] - Yn it ramt fan 'e [[Suëzoarloch]] falle it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] [[Egypte]] oan.
*[[1 novimber]] - It [[Reade Leger]] falt it opstannige [[Hongarije]] binnen.
*[[4 novimber]] - [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[troepen]] slane nei 13 dagen mei grou [[geweld]] de [[Hongaarske Opstân (1956)|Hongaarske Opstân]] del. Tûzenen Hongaren flechtsje nei it [[Westerske wrâld|Westen]]. [[Premier]] [[Imre Nagy]] moat ôftrede. [[János Kádár]] foarmet in nij [[regear]], dat trou is oan 'e Sovjet-Uny.
*[[6 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Suëzoarloch]] lânje [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] yn [[Egypte]] en feroverje de [[haven]]stêd [[Port Saïd]].
* [[22 novimber]]-[[8 desimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1956|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Melbourne]], yn [[Austraalje (lân)|Austraalje]].
*[[23 novimber]] - Yn in [[resolúsje]] dêr't sawol de [[Feriene Steaten]] as de [[Sovjet-Uny]] foar stimme, easket de [[Feilichheidsried fan de Feriene Naasjes]] dat [[Israel]], it [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] fuortendaliks en sûnder betingsten de [[Suëzoarloch]] beëinigje en al harren [[troepen]] út [[Egypte]] weromlûke.
*[[2 desimber]] - [[Fidel Castro]] keart út [[Meksiko|Meksikaanske]] [[ballingskip]] werom nei [[Kuba]] en begjint dêr in [[guerrilja]]striid tsjin it bewâld fan [[diktator]] [[Fulgencio Batista]].
*[[3 desimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] jouwe belies ûnder swiere druk fan û.m. de [[Feriene Steaten]], en beslute ta de weromlûking fan harren [[troepen]] út [[Egypte]].
*[[21 desimber]] - Nei 381 [[dagen]] liedt de [[Busboycot fan Montgomery]] einlings ta de [[desegregaasje]] fan it [[iepenbier ferfier]] yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[stêd]] [[Montgomery (Alabama)]].
*[[22 desimber]] - De lêste [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ferlitte Egypte, wêrmei't in ein komt oan 'e belutsenens fan dy beide lannen by de [[Suëzoarloch]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[13 jannewaris|13]] - [[Jan Schulting]], Frysk fuotballer en fuotbaltrener
* [[24 jannewaris|24]] - [[Adri de Boer]], Frysk trûbadoer
* [[28 jannewaris|28]] - [[Cornelis van der Wal]], Frysk skriuwer
;febrewaris
* [[17 febrewaris|17]] - [[Jarich Hoekstra]], Frysk skriuwer en oersetter
* [[29 febrewaris|29]] - [[Geartsje Douma]], Frysk skriuwster
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Nico Dros]], Nederlânsk skriuwer
* [[13 maart|13]] - [[Dana Delany]], Amerikaansk aktrise
* [[26 maart|26]] - [[Gene Bervoets]], Flaamsk akteur
;april
* [[26 april|26]] - [[Bert Swart]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[Ernst Langhout]], Frysk muzikant
* [[17 maaie|17]] - [[Bob Saget]], Amerikaansk komyk, akteur en presintator († [[2022]])
;juny
* [[14 juny|14]] - [[Popke van der Zee]], Frysk learaar, toanielakteur en oersetter († [[2020]])
* 14 - [[King Diamond]], Deensk sjonger
* [[29 juny|29]] - [[Ale S. van Zandbergen]], Frysk skriuwer
;july
* [[5 july|5]] - [[Beart Oosterhaven]], Frysk dichter, oersetter en publisist
* [[6 july|6]] - [[Joop Atsma]], Frysk politikus en bestjoerder
* [[31 july|31]] - [[Theo Douma]], Frysk hûsdokter, sjonger en lietsjeskriuwer († [[2011]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Atte Jongstra]], Frysk skriuwer, ssayist en resinsint
;septimber
* [[10 septimber|10]] - [[Debby Petter]], Nederlânsk kabaretiêre, aktrise en nijslêzeresse
* [[30 septimber|30]] - [[Frank Löwik]], Twintsk histoarikus en skriuwer († [[2009]])
;oktober
* [[12 oktober|12]] - [[Trần Đại Quang]] Fjetnameesk president († [[2018]])
* [[19 oktober]] - [[Marijke Jongbloed]], Frysk dokumintêremakster († [[2016]])
* [[21 oktober|21]] - [[Carrie Fisher]], Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[31 oktober|31]] - [[Roberto Malone]], Italjaansk pornoakteur
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Gijs de Lange]], Nederlansk akteur († [[2022]])
* [[5 novimber|5]] - [[Bert Wagendorp]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist
* [[12 novimber|12]] - [[Jannes van der Wal]], Frysk dammer († [[1996]])
* [[14 novimber|14]] - [[Peter R. de Vries]], Nederlânske misdieferslachjouwer († [[2021]])
* [[20 novimber|20]] - [[Bo Derek]], Amerikaansk aktrise
;desimber
* [[15 desimber|15]] - [[Piet Paulusma]], Frysk waarman († [[2022]])
* [[16 desimber|16]] - [[Auke Herrema]], Frysk yllustrator en cartoonist
;''datum ûnbekend''
* [[Eerde Schippers]], Frysk arsjitekt
* [[april]] - [[Jack Campbell (skriuwer)|Jack Campbell]], Amerikaansk skriuwer

== Ferstoarn ==
* [[5 jannewaris]] - [[Hartman Sannes]], Frysk skiedkundige en publisist (* [[1890]])
* [[5 febrewaris]] - [[Oepke Noordmans]], Frysk predikant en teolooch (* [[1871]])
* [[18 juny]] - [[Tjipke Postma]], Frysk skipper en folksdichter (* [[1866]])
* [[27 augustus]] - [[Roelof Hommema]], Frysk roeier (* [[1904]])
* [[26 septimber]] - [[Jouke Annes Bakker]], Frysk politikus (* [[1873]])
;''datum ûnbekend''
* [[Louis Coues Page]], Amerikaansk útjouwer (* [[1869]])

==Films==
* ''[[The Searchers (film)|The Searchers]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1956| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>lknynf5aeugt9nuiir8iwyxytoni8ga</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1943</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1709</id>
    <revision>
      <id>1083803</id>
      <parentid>1077099</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:06:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13939" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[16 jannewaris]] - [[Irak]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[20 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Slach oan de Neretva]], ien fan 'e grutste [[nazy-Dútslân|Dútske]] offinsiven tsjin 'e [[Joegoslavyske partizanen]].
* [[22 jannewaris]] - 1181 [[pasjint]]en en 50 personeelsleden fan 'e [[Joaden|Joadske]] [[psychiatryske ynrjochting]] [[Het Apeldoornsche Bosch]] wurde út [[Apeldoarn]] wei nei [[Auschwitz]] [[deportearre]].
*[[23 jannewaris]] - Op 'e [[Konferinsje fan Kasablanka]] beslute de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] ta de [[ynvaazje fan Sisylje]].
*[[31 jannewaris]]-[[2 febrewaris]] - Oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] wurdt de [[Slach om Stalingrad]] beëinige mei in eklatante oerwinning foar de [[Sovjet-Uny]]. De [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fjildmaarskalk]] [[Friedrich Paulus]] jout him oer mei de restanten fan it [[6e Leger (Wehrmacht)|Dútske 6e Leger]].
*[[7 febrewaris]] - Mei de [[evakuaasje]] fan 'e [[Japan]]ske [[troepen]] fan it [[eilân]] [[Guadalcanal]], yn 'e [[Stille Súdsee]], komt nei persiis in healjier in ein oan 'e [[Slach om Guadalcanal]].
*[[18 febrewaris]] - Yn [[München]] wurdt de [[Dútsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Dútske fersetsgroep]] [[Die Weiße Rose]] troch de [[nazy]]s oprôle. 
* [[20 febrewaris]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[fulkaan]] de [[Paricutin]] ûntstiet.
*[[22 febrewaris]] - De lieders fan 'e [[Dútsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Dútske fersetsgroep]] [[Die Weiße Rose]], [[Hans Scholl]], syn [[suster]] [[Sophie Scholl]] en [[Christoph Probst]], wurde [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[28 febrewaris]] - It [[Noarsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Noarske ferset]] fiert yn [[Vemork]] [[Noarske swierwettersabotaazje|in sabotaazje-aksje]] út op in [[fabryk]] dêr't [[swierwetter]] produsearre wurdt. Dêrtroch rint de ûntwikkeling fan in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[atoombom]] slimme fertraging op.
*[[2 maart]] - Mei de oerwinning yn 'e [[Slach yn de Bismarcksee]] makket [[Austraalje (lân)|Austraalje]] it foar de [[Japan]]ners ûnmooglik om 'e striid op [[Nij-Guineä]] fuort te setten. 
*[[7 april]] - [[Bolivia]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
* [[10 april]] - In [[Kanada|Kanadeesk]] [[fleantúch|patrûljefleantúch]] stoart del yn [[Drylts]], wêrby't [[Earehôf Drylts|de bemanning]] de dea fynt.
*[[13 april]] - De [[nazy-Dútslân|Dútsers]] ûntdekke yn 'e neite fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Smolensk]] it [[massagrêf]] fan it [[Bloedbad fan Katyn]], dêr't [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[troepen]] yn [[1940]] 10.000 [[kriichsfinzen]] [[Poalen|Poalske]] [[ofsier]]en [[fermoarde]] hawwe.
*[[19 april]]-[[16 maaie]] - By de [[Opstân yn it Getto fan Warsjau]] nimme de dêr fêstsittende [[Joaden]] de wapens op tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[SS]]-[[troepen]].
*[[29 april]]-[[3 maaie]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[Molkstaking]] holden út protest tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] feroardering dat Nederlânske militêren wer yn [[kriichsfinzenskip]] moatte.
*[[13 maaie]] - De lêste [[nazy-Dútslân|Dútske]] en [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] yn [[Noard-Afrika]] jouwe har oer oan 'e [[Alliëarden]]. Dêrby wurde 250.000 man [[kriichsfinzen]] nommen.
* [[13 maaie]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[Handley Page Halifax|Halifax]] [[bommesmiter]] DT645 wurdt troch in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[jachtfleantúch|nachtjager]] boppe [[Hjerbeam]] oansketten en komt del tusken [[Harns (stêd)|Harns]] en [[Achlum]]. De sân [[bemanning]]sleden reitsje dea.
*[[simmer]] - Yn noardlik [[Irak]] brekt de [[Trêde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] út.
*[[5 july]] - Oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] begjint de [[Slach by Koersk]], de grutste [[tank (wapen)|tank]]slach dy't ea útfochten is.
*[[10 july]] - De westlike [[Alliëarden]] fiere ûnder lieding fan 'e [[Grut-Brittanje|Britske]] [[fjildmaarskalk]] [[Bernard Law Montgomery]] en de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[generaal]] [[George S. Patton]] de [[ynvaazje fan Sisylje]] út ûnder de koadenamme Operaasje Husky.
*[[25 july]] - By [[steatsgreep yn Itaalje (1943)|in steatsgreep]] wurdt yn [[Itaalje]] de [[faksistysk]]e [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ôfset en [[finzen]] nommen. [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje|Fiktor Emanuel&amp;nbsp;III]] stelt in nij [[regear]] yn ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Pietro Badoglio]]. Deselde deis noch begjint de [[Dútske ynfal yn Itaalje]].
*[[26 july]] - [[Kolombia]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[15 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] foltôgje [[Aleoetenkampanje|de werovering]] fan [[Kiska (eilân)|Kiska]], it lêste [[eilân]] fan 'e [[Aleoeten]] (yn [[Alaska]]) dat noch yn [[Japan]]ske hannen wie.
*[[23 augustus]] - De [[Slach by Koersk]], oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]], einiget yn in oerwinning foar de [[Sovjet-Uny]]. Dit is ien fan 'e grutste en wichtichste [[nazy-Dútslân|Dútske]] nederlagen út 'e [[Twadde Wrâldoarloch]].
*[[3 septimber]] - It nije [[regear]] fan [[Itaalje]] slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 septimber]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] en [[Frije Frânsen|Frije Frânske]] [[troepen]] fiere by [[Salerno]] in [[Alliëarde ynfaazje fan it Italjaanske fêstelân|ynfaazje fan it Italjaanske fêstelân]] út.
*[[9 septimber]] - [[Perzje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[12 septimber]] - De earste [[Frije Frânsen|Frije Frânske]] [[troepen]] lânje op it troch de [[Itaalje|Italjanen]] besette [[Korsika]].
*[[12 septimber]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[kommando's]] befrije by de saneamde [[Oerfal yn de Gran Sasso]] de [[finzen]] sette [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]].
*[[18 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ropt yn [[Salò]] de [[Italjaanske Sosjale Republyk]] út, dat in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fazalsteat]]sje sûnder wiere selsstannichheid wurdt.
*[[4 oktober]] - De [[befrijing fan Korsika]] troch de [[Frije Frânsen]] wurdt foltôge.
*[[13 oktober]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[14 oktober]] - By [[opstân yn Sobibor|in opstân]] yn it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[ferneatigingskamp]] [[Sobibor]] witte tusken de 300 en 600 [[Joaden|Joadske]] [[finzene]]n te ûntsnappen.
*[[22 novimber]] - [[Libanon]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[22 novimber|22]]-[[26 novimber]] - Op 'e [[Earste Konferinsje fan Kaïro]] wurde besprekkings fierd troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en de [[Republyk Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]]. Der wurdt ôfsprutsen dat [[Japan]] nei de oarloch alle gebiet dat it him sûnt [[1894]] ta-eigene hat, ôfstean moat.
*[[1 desimber]] - Op 'e [[Konferinsje fan Teheran]] beslute de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] ta in ynvaazje troch de westlike [[Alliëarden]] fan [[West-Jeropa]].
*[[4 desimber|4]]-[[6 desimber]] - Op 'e [[Twadde Konferinsje fan Kaïro]] fiere de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] en de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] besprekkings mei de [[Turkije|Turkske]] presidint [[İsmet İnönü]].
* [[29 desimber]] - It [[Sudertrimdiel]] fan [[Ljouwerteradiel]] giet oer nei de [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]].
* ''datum ûnbekend'' - De hiele [[Bibel]] wurdt foar it earst útjûn yn in [[Frysk]]talige [[oersetting]] fan 'e hân fan dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] en [[Eeltsje Boates Folkertsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[W. Richard West jr.]], Amerikaansk abbekaat, aktivist en museumdirekteur
* [[19 jannewaris|19]] - prinsesse [[Margriet fan de Nederlannen]]
* 19 - [[Janis Joplin]], Amerikaansk sjongster († [[1970]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Herman Rouwé]], Frysk roeier
* [[24 jannewaris|24]] - [[Pieter Barteld Kooi]], Nederlânsk argeolooch († [[2020]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Peter Vassilev]], Bulgaarsk-Frysk keunstskilder († [[2011]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] -  [[Hannah Ludwig]], Frysk sjoernaliste, dichteresse en politika  († [[2013]])
* [[7 febrewaris|7]] - [[Rommert Tjeerdsma]], Frysk skriuwer
* [[10 febrewaris|10]] - [[Sytse Hotzes Buwalda]], Biltsk taalkundige en oersetter
* [[21 febrewaris|21]] - [[Jan Lukas Eggens]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Hans Dijkstal]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter († [[2009]])
* [[15 maart|15]] - [[Pim van Lommel]], Nederlânsk kardiolooch, ûndersiker en publisist
* [[27 maart|27]] - [[Grant McCune]], Amerikaansk special effects-technikus († [[2010]])
* [[29 maart|29]] - [[Vangelis]], Gryksk muzikant en komponist († [[2022]])
;april
* [[15 april|15]] - [[Riem de Wolff]], Nederlânsk sjonger en muzikant († [[2017]])
* 15 - [[Mighty Sam McClain]], Amerikaansk sjonger († [[2015]])
* [[17 april|17]] - [[Jo Bosma]], Frysk politikus († [[2015]])
* [[21 april|21]] - [[Cisca Dresselhuys]], Nederlânsk sjoernaliste en feministe
* [[27 april|27]] - [[Tamme Velstra]], Frysk keatser 
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jitse Sikkema]], Frysk byldzjend keunstner
* [[9 maaie|9]] - [[Chriet Titulaer]], Nederlânsk astronoom en presintator († [[2017]])
* [[11 maaie|11]] - [[Lieuwe Brink]], Frysk sportbestjoerder († [[2010]])
* [[16 maaie|16]] - [[Hank Adams]], Amerikaansk minskerjochte-aktivist
* [[20 maaie|20]] - [[Roel Bokke Span]], Frysk fierljepper en reedrider
* 20 - [[Peter B. van Houten]], Frysk byldzjend keunstner
;juny
* [[7 juny|7]] - [[Rienk de Haan]], Frysk taalkundige († [[2018]])
* [[14 juny|14]] -  [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk fuotballer († [[2017]])
* [[15 juny|15]] - [[Johnny Hallyday]], Frânsk sjonger en akteur († [[2017]])
* [[25 juny|25]] - [[Tonny Ferwerda]], Frysk reedrider
* [[26 juny|26]] - [[Foppe de Haan]], Frysk fuotbaltrener
* [[27 juny|27]] - [[Harm Ottenbros]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
;july
* [[12 july|12]] - [[Driek van Wissen]], Nederlânsk dichter († [[2010]])
* [[23 july|23]] - [[Tony Joe White]], Amerikaansk muzikant en sjonger († [[2018]])
* [[26 july|26]] - [[Mick Jagger]], Ingelsk sjonger
* [[28 july|28]] - [[Akky van der Veer]], Frysk skriuwster († [[2019]])
* 28 - [[Richard Wright (toetsenist)|Richard Wright]], Ingelsk toetsenist († [[2008]])
* [[31 july|31]] - [[Johan Frieswijk]], Frysk skiedkundige
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Willem Tjerkstra]], Frysk skriuwer
* [[17 augustus|17]] - [[Robert De Niro]], Amerikaansk akteur
* [[17 augustus|17]] - [[Mikola Sjmatko]], Oekraynsk byldhouwer († [[2020]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Roger Waters]], Ingelsk bassist en lietsjeskriuwer
* [[8 septimber|8]] - [[Marnix Kappers]], Nederlânsk akteur en presintator († [[2016]])
* [[29 septimber|29]] - [[Lech Wałęsa]], presidint fan [[Poalen]]
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[22 oktober|22]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer († [[2006]])
* 22 - [[Seif Sharif Hamad]], Tanzaniaansk politikus
* [[24 oktober|24]] - [[Maarten van Rossem]], Nederlânsk histoarikus
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Rienk Onsman]], Frysk fuotballer († [[2011]])
* [[16 novimber|16]] - [[Juan Giménez]], Argentynske striptekener († [[2020]])
;desimber
* [[12 desimber|12]] - [[Gerrit Offringa]], Fryske keunstner en filosoof († [[2019]])
* [[22 desimber|22]] - [[Jurjen van der Kooi]], Frysk folklorist († [[2018]])
* [[29 desimber|29]] - [[Ulke Brolsma]], Frysk skriuwer
;''datum ûnbekend''
*[[Peter DePoe]], Amerikaansk muzikant
*[[N!xau ǂToma]], Namibysk akteur († [[2003]])
*[[Jan Riedstra]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder († [[2009]])

== Ferstoarn ==
* [[4 febrewaris]] - [[Johannes Antonie Visscher]], Nederlânsk dûmny en sosjaal aktivist (* [[1876]])
* [[22 febrewaris]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[12 maart]] - [[Gustav Vigeland]], Noarsk byldhouwer (* [[1869]])
* [[5 maaie]] - [[Jan Eisenga]], Frysk ûnderwizer, skriuwer en dichter (* [[1908]])
* [[12 juny]] - [[Johan Burgers]], Nederlânsk dieretúndirekteur (* [[1870]])
* [[22 juny]] - [[Aafke Komter-Kuipers]], Nederlânsk pianiste, komponiste en musikologe (* [[1876]])
* [[28 juny]] - [[Philipp Heck]], Dútsk jurist en rjochtshistoarikus (* [[1858]])
* [[2 septimber]] - [[Pieter Baukes Yetsenga]], Frysk keatser (* [[1865]])
* [[4 novimber]] - [[Taeke Schuilenga]], Frysk ûndernimmer en slachtoffer fan [[Aksje Sulverdin]] (* [[1878]])
* [[22 desimber]] - [[Beatrix Potter]], Ingelsk berneboekeskriuwster (* [[1866]])

==Literatuer==
;novelles
* [[Antoine de Saint-Exupéry]], ''[[Le Petit Prince]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Lytse Prins'')&lt;/small&gt;
;koarte ferhalen
*[[Ulbe van Houten]], ''[[De Beam (koart ferhaal)|De Beam]]''
;ferhalebondels
* [[Ulbe van Houten]], ''[[De Rook fan it Lân]]''
* [[Douwe Tamminga]] nei [[Hans Christian Andersen]], ''[[Andersen's Folksforhalen en Mearkes]]''
;lietebondels
* ——, ''[[Fryslân Sjongt]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1943| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>8qr3nkc0bm7yn1tmpbru512flexrev6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083868</id>
      <parentid>1083803</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:13:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14019" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[16 jannewaris]] - [[Irak]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[20 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Slach oan de Neretva]], ien fan 'e grutste [[nazy-Dútslân|Dútske]] offinsiven tsjin 'e [[Joegoslavyske partizanen]].
* [[22 jannewaris]] - 1181 [[pasjint]]en en 50 personeelsleden fan 'e [[Joaden|Joadske]] [[psychiatryske ynrjochting]] [[Het Apeldoornsche Bosch]] wurde út [[Apeldoarn]] wei nei [[Auschwitz]] [[deportearre]].
*[[23 jannewaris]] - Op 'e [[Konferinsje fan Kasablanka]] beslute de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] ta de [[ynvaazje fan Sisylje]].
*[[31 jannewaris]]-[[2 febrewaris]] - Oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] wurdt de [[Slach om Stalingrad]] beëinige mei in eklatante oerwinning foar de [[Sovjet-Uny]]. De [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fjildmaarskalk]] [[Friedrich Paulus]] jout him oer mei de restanten fan it [[6e Leger (Wehrmacht)|Dútske 6e Leger]].
*[[7 febrewaris]] - Mei de [[evakuaasje]] fan 'e [[Japan]]ske [[troepen]] fan it [[eilân]] [[Guadalcanal]], yn 'e [[Stille Súdsee]], komt nei persiis in healjier in ein oan 'e [[Slach om Guadalcanal]].
*[[18 febrewaris]] - Yn [[München]] wurdt de [[Dútsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Dútske fersetsgroep]] [[Die Weiße Rose]] troch de [[nazy]]s oprôle. 
* [[20 febrewaris]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[fulkaan]] de [[Paricutin]] ûntstiet.
*[[22 febrewaris]] - De lieders fan 'e [[Dútsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Dútske fersetsgroep]] [[Die Weiße Rose]], [[Hans Scholl]], syn [[suster]] [[Sophie Scholl]] en [[Christoph Probst]], wurde [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[28 febrewaris]] - It [[Noarsk ferset yn de Twadde Wrâldkriich|Noarske ferset]] fiert yn [[Vemork]] [[Noarske swierwettersabotaazje|in sabotaazje-aksje]] út op in [[fabryk]] dêr't [[swierwetter]] produsearre wurdt. Dêrtroch rint de ûntwikkeling fan in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[atoombom]] slimme fertraging op.
*[[2 maart]] - Mei de oerwinning yn 'e [[Slach yn de Bismarcksee]] makket [[Austraalje (lân)|Austraalje]] it foar de [[Japan]]ners ûnmooglik om 'e striid op [[Nij-Guineä]] fuort te setten. 
*[[7 april]] - [[Bolivia]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
* [[10 april]] - In [[Kanada|Kanadeesk]] [[fleantúch|patrûljefleantúch]] stoart del yn [[Drylts]], wêrby't [[Earehôf Drylts|de bemanning]] de dea fynt.
*[[13 april]] - De [[nazy-Dútslân|Dútsers]] ûntdekke yn 'e neite fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Smolensk]] it [[massagrêf]] fan it [[Bloedbad fan Katyn]], dêr't [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-[[troepen]] yn [[1940]] 10.000 [[kriichsfinzen]] [[Poalen|Poalske]] [[ofsier]]en [[fermoarde]] hawwe.
*[[19 april]]-[[16 maaie]] - By de [[Opstân yn it Getto fan Warsjau]] nimme de dêr fêstsittende [[Joaden]] de wapens op tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[SS]]-[[troepen]].
*[[29 april]]-[[3 maaie]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de [[Molkstaking]] holden út protest tsjin 'e [[nazy-Dútslân|Dútske]] feroardering dat Nederlânske militêren wer yn [[kriichsfinzenskip]] moatte.
*[[13 maaie]] - De lêste [[nazy-Dútslân|Dútske]] en [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] yn [[Noard-Afrika]] jouwe har oer oan 'e [[Alliëarden]]. Dêrby wurde 250.000 man [[kriichsfinzen]] nommen.
* [[13 maaie]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[Handley Page Halifax|Halifax]] [[bommesmiter]] DT645 wurdt troch in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[jachtfleantúch|nachtjager]] boppe [[Hjerbeam]] oansketten en komt del tusken [[Harns (stêd)|Harns]] en [[Achlum]]. De sân [[bemanning]]sleden reitsje dea.
*[[simmer]] - Yn noardlik [[Irak]] brekt de [[Trêde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] út.
*[[5 july]] - Oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]] begjint de [[Slach by Koersk]], de grutste [[tank (wapen)|tank]]slach dy't ea útfochten is.
*[[10 july]] - De westlike [[Alliëarden]] fiere ûnder lieding fan 'e [[Grut-Brittanje|Britske]] [[fjildmaarskalk]] [[Bernard Law Montgomery]] en de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[generaal]] [[George S. Patton]] de [[ynvaazje fan Sisylje]] út ûnder de koadenamme Operaasje Husky.
*[[25 july]] - By [[steatsgreep yn Itaalje (1943)|in steatsgreep]] wurdt yn [[Itaalje]] de [[faksistysk]]e [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ôfset en [[finzen]] nommen. [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje|Fiktor Emanuel&amp;nbsp;III]] stelt in nij [[regear]] yn ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Pietro Badoglio]]. Deselde deis noch begjint de [[Dútske ynfal yn Itaalje]].
*[[26 july]] - [[Kolombia]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[15 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] foltôgje [[Aleoetenkampanje|de werovering]] fan [[Kiska (eilân)|Kiska]], it lêste [[eilân]] fan 'e [[Aleoeten]] (yn [[Alaska]]) dat noch yn [[Japan]]ske hannen wie.
*[[23 augustus]] - De [[Slach by Koersk]], oan it [[Eastfront (Twadde Wrâldoarloch)|Eastfront]], einiget yn in oerwinning foar de [[Sovjet-Uny]]. Dit is ien fan 'e grutste en wichtichste [[nazy-Dútslân|Dútske]] nederlagen út 'e [[Twadde Wrâldoarloch]].
*[[3 septimber]] - It nije [[regear]] fan [[Itaalje]] slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 septimber]] - [[Grut-Brittanje|Britske]] en [[Frije Frânsen|Frije Frânske]] [[troepen]] fiere by [[Salerno]] in [[Alliëarde ynfaazje fan it Italjaanske fêstelân|ynfaazje fan it Italjaanske fêstelân]] út.
*[[9 septimber]] - [[Perzje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]].
*[[12 septimber]] - De earste [[Frije Frânsen|Frije Frânske]] [[troepen]] lânje op it troch de [[Itaalje|Italjanen]] besette [[Korsika]].
*[[12 septimber]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[kommando's]] befrije by de saneamde [[Oerfal yn de Gran Sasso]] de [[finzen]] sette [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]].
*[[18 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ropt yn [[Salò]] de [[Italjaanske Sosjale Republyk]] út, dat in [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[fazalsteat]]sje sûnder wiere selsstannichheid wurdt.
*[[4 oktober]] - De [[befrijing fan Korsika]] troch de [[Frije Frânsen]] wurdt foltôge.
*[[13 oktober]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan [[nazy-Dútslân]] en [[Japan]].
*[[14 oktober]] - By [[opstân yn Sobibor|in opstân]] yn it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[ferneatigingskamp]] [[Sobibor]] witte tusken de 300 en 600 [[Joaden|Joadske]] [[finzene]]n te ûntsnappen.
*[[22 novimber]] - [[Libanon]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[22 novimber|22]]-[[26 novimber]] - Op 'e [[Earste Konferinsje fan Kaïro]] wurde besprekkings fierd troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en de [[Republyk Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]]. Der wurdt ôfsprutsen dat [[Japan]] nei de oarloch alle gebiet dat it him sûnt [[1894]] ta-eigene hat, ôfstean moat.
*[[1 desimber]] - Op 'e [[Konferinsje fan Teheran]] beslute de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]], de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] en [[Sovjet-Uny|Sovjet-lieder]] [[Josef Stalin]] ta in ynvaazje troch de westlike [[Alliëarden]] fan [[West-Jeropa]].
*[[4 desimber|4]]-[[6 desimber]] - Op 'e [[Twadde Konferinsje fan Kaïro]] fiere de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] en de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[premier]] [[Winston Churchill]] besprekkings mei de [[Turkije|Turkske]] presidint [[İsmet İnönü]].
* [[29 desimber]] - It [[Sudertrimdiel]] fan [[Ljouwerteradiel]] giet oer nei de [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]].
* ''datum ûnbekend'' - De hiele [[Bibel]] wurdt foar it earst útjûn yn in [[Frysk]]talige [[oersetting]] fan 'e hân fan dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] en [[Eeltsje Boates Folkertsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[W. Richard West jr.]], Amerikaansk abbekaat, aktivist en museumdirekteur
* [[19 jannewaris|19]] - prinsesse [[Margriet fan de Nederlannen]]
* 19 - [[Janis Joplin]], Amerikaansk sjongster († [[1970]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Herman Rouwé]], Frysk roeier
* [[24 jannewaris|24]] - [[Pieter Barteld Kooi]], Nederlânsk argeolooch († [[2020]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Peter Vassilev]], Bulgaarsk-Frysk keunstskilder († [[2011]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] -  [[Hannah Ludwig]], Frysk sjoernaliste, dichteresse en politika  († [[2013]])
* [[7 febrewaris|7]] - [[Rommert Tjeerdsma]], Frysk skriuwer
* [[10 febrewaris|10]] - [[Sytse Hotzes Buwalda]], Biltsk taalkundige en oersetter
* [[21 febrewaris|21]] - [[Jan Lukas Eggens]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Hans Dijkstal]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter († [[2009]])
* [[9 maart|9]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Yslânsk skaker († [[2008]])
* [[15 maart|15]] - [[Pim van Lommel]], Nederlânsk kardiolooch, ûndersiker en publisist
* [[27 maart|27]] - [[Grant McCune]], Amerikaansk special effects-technikus († [[2010]])
* [[29 maart|29]] - [[Vangelis]], Gryksk muzikant en komponist († [[2022]])
;april
* [[15 april|15]] - [[Riem de Wolff]], Nederlânsk sjonger en muzikant († [[2017]])
* 15 - [[Mighty Sam McClain]], Amerikaansk sjonger († [[2015]])
* [[17 april|17]] - [[Jo Bosma]], Frysk politikus († [[2015]])
* [[21 april|21]] - [[Cisca Dresselhuys]], Nederlânsk sjoernaliste en feministe
* [[27 april|27]] - [[Tamme Velstra]], Frysk keatser 
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jitse Sikkema]], Frysk byldzjend keunstner
* [[9 maaie|9]] - [[Chriet Titulaer]], Nederlânsk astronoom en presintator († [[2017]])
* [[11 maaie|11]] - [[Lieuwe Brink]], Frysk sportbestjoerder († [[2010]])
* [[16 maaie|16]] - [[Hank Adams]], Amerikaansk minskerjochte-aktivist
* [[20 maaie|20]] - [[Roel Bokke Span]], Frysk fierljepper en reedrider
* 20 - [[Peter B. van Houten]], Frysk byldzjend keunstner
;juny
* [[7 juny|7]] - [[Rienk de Haan]], Frysk taalkundige († [[2018]])
* [[14 juny|14]] -  [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk fuotballer († [[2017]])
* [[15 juny|15]] - [[Johnny Hallyday]], Frânsk sjonger en akteur († [[2017]])
* [[25 juny|25]] - [[Tonny Ferwerda]], Frysk reedrider
* [[26 juny|26]] - [[Foppe de Haan]], Frysk fuotbaltrener
* [[27 juny|27]] - [[Harm Ottenbros]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
;july
* [[12 july|12]] - [[Driek van Wissen]], Nederlânsk dichter († [[2010]])
* [[23 july|23]] - [[Tony Joe White]], Amerikaansk muzikant en sjonger († [[2018]])
* [[26 july|26]] - [[Mick Jagger]], Ingelsk sjonger
* [[28 july|28]] - [[Akky van der Veer]], Frysk skriuwster († [[2019]])
* 28 - [[Richard Wright (toetsenist)|Richard Wright]], Ingelsk toetsenist († [[2008]])
* [[31 july|31]] - [[Johan Frieswijk]], Frysk skiedkundige
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Willem Tjerkstra]], Frysk skriuwer
* [[17 augustus|17]] - [[Robert De Niro]], Amerikaansk akteur
* [[17 augustus|17]] - [[Mikola Sjmatko]], Oekraynsk byldhouwer († [[2020]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Roger Waters]], Ingelsk bassist en lietsjeskriuwer
* [[8 septimber|8]] - [[Marnix Kappers]], Nederlânsk akteur en presintator († [[2016]])
* [[29 septimber|29]] - [[Lech Wałęsa]], presidint fan [[Poalen]]
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[22 oktober|22]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer († [[2006]])
* 22 - [[Seif Sharif Hamad]], Tanzaniaansk politikus
* [[24 oktober|24]] - [[Maarten van Rossem]], Nederlânsk histoarikus
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Rienk Onsman]], Frysk fuotballer († [[2011]])
* [[16 novimber|16]] - [[Juan Giménez]], Argentynske striptekener († [[2020]])
;desimber
* [[12 desimber|12]] - [[Gerrit Offringa]], Fryske keunstner en filosoof († [[2019]])
* [[22 desimber|22]] - [[Jurjen van der Kooi]], Frysk folklorist († [[2018]])
* [[29 desimber|29]] - [[Ulke Brolsma]], Frysk skriuwer
;''datum ûnbekend''
*[[Peter DePoe]], Amerikaansk muzikant
*[[N!xau ǂToma]], Namibysk akteur († [[2003]])
*[[Jan Riedstra]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder († [[2009]])

== Ferstoarn ==
* [[4 febrewaris]] - [[Johannes Antonie Visscher]], Nederlânsk dûmny en sosjaal aktivist (* [[1876]])
* [[22 febrewaris]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[12 maart]] - [[Gustav Vigeland]], Noarsk byldhouwer (* [[1869]])
* [[5 maaie]] - [[Jan Eisenga]], Frysk ûnderwizer, skriuwer en dichter (* [[1908]])
* [[12 juny]] - [[Johan Burgers]], Nederlânsk dieretúndirekteur (* [[1870]])
* [[22 juny]] - [[Aafke Komter-Kuipers]], Nederlânsk pianiste, komponiste en musikologe (* [[1876]])
* [[28 juny]] - [[Philipp Heck]], Dútsk jurist en rjochtshistoarikus (* [[1858]])
* [[2 septimber]] - [[Pieter Baukes Yetsenga]], Frysk keatser (* [[1865]])
* [[4 novimber]] - [[Taeke Schuilenga]], Frysk ûndernimmer en slachtoffer fan [[Aksje Sulverdin]] (* [[1878]])
* [[22 desimber]] - [[Beatrix Potter]], Ingelsk berneboekeskriuwster (* [[1866]])

==Literatuer==
;novelles
* [[Antoine de Saint-Exupéry]], ''[[Le Petit Prince]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Lytse Prins'')&lt;/small&gt;
;koarte ferhalen
*[[Ulbe van Houten]], ''[[De Beam (koart ferhaal)|De Beam]]''
;ferhalebondels
* [[Ulbe van Houten]], ''[[De Rook fan it Lân]]''
* [[Douwe Tamminga]] nei [[Hans Christian Andersen]], ''[[Andersen's Folksforhalen en Mearkes]]''
;lietebondels
* ——, ''[[Fryslân Sjongt]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1943| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>a00yr33l8qeoe0x4wej40d9u0oo1asx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1940</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1711</id>
    <revision>
      <id>1083810</id>
      <parentid>1076668</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:12:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11943" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1940-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[30 jannewaris]] - De [[Sechsde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch it saneamde 'Pakt fan Dokkum' ([[Auke Adema]], [[Durk van der Duim]], [[Cor Jongert]], [[Piet Keijzer]] en [[Sjouke Westra]]) yn in tiid fan 11 [[oere]]n en 30 [[minuten]].
*[[17 febrewaris]] - Yn 'e [[Winteroarloch]] tusken [[Finlân]] en de [[Sovjet-Uny]] wit it [[Reade Leger]] einlings troch de Finske [[Mannerheimliny]] hinne te brekken.
*[[13 maart]] - Nei [[ûnderhanneling]]s komt mei it [[Ferdrach fan Moskou (1940)|Ferdrach fan Moskou]] in ein oan 'e [[Winteroarloch]] tusken [[Finlân]] en de [[Sovjet-Uny]]. Finlân, dat de oarloch nei fûleindige wjerstân ferlern hat, moat oansjenlike dielen fan syn grûngebiet opjaan. Dit is it begjin fan 'e saneamde [[Tuskenfrede]], dy't duorje sil oant en mei [[24&amp;nbsp;juny]] [[1941]].
*[[9 april]] - [[Nazy-Dútslân]] [[Dútske ynfal yn Denemark (1940)|docht in ynfal]] yn [[Denemark]]. It Deenske [[regear]] beslút om gjin ferset te bieden, en [[Dútske besetting fan Denemark|it lân kapitulearret dêrom]] deselde deis al.
*[[9 april]] - [[Nazy-Dútslân]] [[Dútske ynfal yn Noarwegen|docht in ynfal]] yn [[Noarwegen]]. De Noaren biede fûleindich ferset.
*[[12 april]] - [[Britske besetting fan de Fêreu-eilannen]].
*[[15 april]] - [[Grut-Brittanje|Britske]], [[Frankryk|Frânske]] en [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] lânje by [[Narvik]], yn noardlik [[Noarwegen]], om mei te fjochtsjen yn 'e [[Noarske Fjildtocht]].
*[[27 april]] - De [[Alliëarden]] lûke harren [[troepen]] werom út [[Noarwegen]].
*[[10 maaie]] - [[Nazy-Dútslân]] docht [[Dútske ynfal yn Nederlân|in ynfal]] yn [[Nederlân]]. [[Fryslân]] wurdt frijwol daliks beset.
*[[10 maaie]] - [[Nazy-Dútslân]] docht [[Dútske ynfal yn Belgje (1940)|in ynfal]] yn [[Belgje]]. De Belgen fersette harren fûleindich, mar wurde al rillegau tebekkrongen. Underwilens wurdt ek [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]] troch de Dútsers beset.
*[[10 maaie]] - [[Britske besetting fan Iislân]].
*[[11 maaie]] - Yn 'e [[Slach om Nederlân]] brekke de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] troch de [[Peel-Raamstelling]], wêrnei't se [[Noard-Brabân]] besette. 
*[[11 maaie]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[Winston Churchill]] in oarlochskabinet.
*[[12 maaie]] - De [[Slach om Nederlân|Dútske opmars yn Nederlân]] wurdt op de [[Feluwe]] nei swiere gefjochten ta stean brocht yn 'e [[Slach om de Grebbeberch]]. Fia [[Noard-Brabân]] berikke de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] lykwols de [[Moerdykbrêgen]] by [[Rotterdam]]. 
*[[13 maaie]] - Yn it ramt fan 'e [[Slach om Nederlân|Dútske ynfal yn Nederlân]] wurdt de fijân yn [[Fryslân]] de tagong ta de [[Ofslútdyk]] ûntsein yn 'e [[Slach by Koarnwertersân]]. [[Keninginne]] [[Wilhelmina fan 'e Nederlannen]] giet yn [[ballingskip]] yn it [[Feriene Keninkryk]].
*[[14 maaie]] - By it [[Bombardemint fan Rotterdam]] troch de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[Luftwaffe]] komme sa'n 900 [[Nederlân|Nederlanners]] om. 
*[[15 maaie]] - Nei it drigemint fan 'e [[nazy-Dútslân|Dútsers]] om ek [[Utert (stêd)|Utert]] te bombardearjen, [[kapitulaasje fan Nederlân|jout Nederlân him oer]]. Allinne yn [[Seelân]] wurdt noch fierder fochten.
*[[15 maaie]] - [[Nazy-Dútslân]] docht [[Dútske ynfal yn Frankryk (1940)|in ynfal]] yn [[Frankryk]].
*[[19 maaie]] - De [[Alliëarden]] lûke har werom út [[Seelân]] en dêrmei fan it hiele grûngebiet fan [[Nederlân]].
*[[26 maaie]] - Begjin fan [[Operaasje Dynamo]], de [[evakuaasje]] fan [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] út 'e troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] ynsletten [[Frankryk|Frânske]] [[haven]]stêd [[Dúntsjerk]]. 
*[[28 maaie]] - [[Belgje]] [[Kapitulaasje fan Belgje|jout him oer]] oan [[nazy-Dútslân]].
*[[4 juny]] - De [[Evakuaasje fan Dúntsjerk]] wurdt beëinige. Yn totaal binne der 338.226 [[Alliëarden|Alliëarde]] [[militêr]]en út 'e troch de [[nazy-Dútslân|Dútsers]] ynsletten [[Frankryk|Frânske]] [[haven]]stêd [[Dúntsjerk]] oer [[It Kanaal]] nei [[Ingelân]] ta [[evakuëarre]].
*[[9 juny]] - [[Noarwegen]] [[Kapitulaasje fan Noarwegen|jout him oer]] oan [[nazy-Dútslân]].
*[[10 juny]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan [[Frankryk]] en it [[Feriene Keninkryk]]. 
*[[12 juny]] - [[Spanje]] ferklearret him [[neutraliteit|neutraal]] yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]].
*[[15 juny]] - [[Litouwen]] [[Besetting fan Litouwen troch de Sovjet-Uny|wurdt beset]] troch de [[Sovjet-Uny]].
*[[17 juny]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] dogge [[Italjaanske ynfal yn Frankryk|in ynfal]] yn súdlik [[Frankryk]].
*[[20 juny]] - [[Letlân]] [[Besetting fan Letlân troch de Sovjet-Uny|wurdt beset]] troch de [[Sovjet-Uny]].
*[[22 juny]] - [[Frankryk]] [[Kapitulaasje fan Frankryk (1940)|jout him oer]] oan [[nazy-Dútslân]]. It lân wurdt opdield yn in troch de Dútsers besette sône (it noarden en de westkust, [[Parys]] ynbegrepen) en in 'frije sône', dy't bekend komt te stean as [[Vichy-Frankryk]]. Dêr kriget in [[kollaboraasje|kollaborearjend]] rezjym it foar it sizzen.
*[[22 juny]] - [[Estlân]] [[Besetting fan Estlân troch de Sovjet-Uny|wurdt beset]] troch de [[Sovjet-Uny]].
*[[23 juny]] - It [[Feriene Keninkryk]] erkent it [[Komitee fan de Frije Frânsen]], fan [[kolonel]] [[Charles de Gaulle]], as it legitime [[regear]] fan [[Frankryk]].
*[[24 juny]] - Mei it [[Ferdrach fan Rome (1940)|Ferdrach fan Rome]] slute [[Frankryk]] en [[Itaalje]] in [[wapenstilstân]].
*[[27 juny]] - De [[Sovjet-Uny]] docht [[ynfal fan de Sovjet-Uny yn Roemeenje (1940)|in ynfal]] yn [[Roemeenje]]. De eastlike [[lânstreken]] [[Bessaraabje]] en de noardlike [[Bûkovina]] wurde beset en [[anneksearre]].
*[[9 july]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[loftmacht]], de [[Royal Air Force|RAF]], begjint mei [[nacht]]like [[bombardemint]]en fan [[nazy-Dútslân]].
*[[10 july]] - [[Maarskalk]] [[Philippe Pétain]] wurdt [[presidint]] fan [[Vichy-Frankryk]].
*[[28 july]] - Earste útstjoering fan [[Radio Oranje]], de [[radiostjoerder]] fan it [[Nederlân]]ske [[regear-yn-ballingskip]] yn [[Londen]].
*[[3 augustus]] - [[Estlân]], [[Letlân]] en [[Litouwen]] wurde troch de [[Sovjet-Uny]] [[anneksearre]].
*[[4 augustus]] - [[Itaalje|Italjaanske]] troepen falle de [[koloanje]] [[Britsk-Somalilân]] binnen.
*[[7 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] en it [[Komitee fan de Frije Frânsen]], fan [[kolonel]] [[Charles de Gaulle]], slute in formeel bûnsgenoatskip.
*[[13 augustus]] - De [[Slach om Ingelân]] barst los, wêrby't de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[loftmacht]], de [[Luftwaffe]], besiket om 'e [[Grut-Brittanje|Britten]] troch [[bombardemint]]en fan [[boarger]]doelen op 'e knibbels te krijen.
*[[20 augustus]] - [[Leon Trotski]], de iere lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] dy't yn [[ballingskip]] yn [[Meksiko]] libbet, [[Moard op Leon Trotski|wurdt fermoarde]] troch de [[Spanje|Spaanske]] [[kommunist]] [[Ramón Mercader]].
*[[30 augustus]] - By de saneamde [[Wiener Schiedsspruch]] beslute [[nazy-Dútslân]] en [[Itaalje]] dat [[Roemeenje]] de noardlike helte fan [[Transsylvaanje]] ôfstean moat oan [[Hongarije]].
*[[4 septimber]] - [[Pieter Sjoerds Gerbrandy]] wurdt [[premier]] fan it [[Nederlân]]ske [[regear-yn-ballingskip]].
*[[12 septimber]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] falle fan [[Syrenaika]] út [[Egypte]] oan.
* [[12 septimber]] - [[Grotskildering]]s fûn yn [[Lascaux]], [[Frankryk]].
*[[26 septimber]] - [[Japan]] falt [[Frânsk-Yndo-Sina]] binnen.
*[[27 septimber]] - Yn [[Berlyn]] slute [[nazy-Dútslân]], [[Itaalje]] en [[Japan]] it Trijegrutmachtepakt, better bekend as de [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[28 oktober]] - [[Itaalje]] docht [[Italjaanske ynfal yn Grikelân|in ynfal]] yn [[Grikelân]], fanút it al earder besette [[Albaanje]].
*[[13 novimber]] - [[Grikelân]] slacht de [[Itaalje|Italjaanske]] oanfal ôf en giet yn 'e tsjinoanfal.
*[[20 novimber]] - [[Hongarije]] wurdt lid fan 'e [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[23 novimber]] - [[Roemeenje]] en [[Slowakije (1939-1945)|Slowakije]] wurde lid fan 'e [[As (bûnsgenoatskip)|As]].
*[[20 desimber]] - Begjin fan 'e [[Tsjetsjeenske Opstân (1940-1944)|Tsjetsjeenske Opstân]] yn it suden fan 'e [[Sovjet-Uny]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[22 jannewaris|22]] - [[John Hurt]], Ingelsk akteur († [[2017]])
;maart
* [[14 maart|14]] - [[Dzsingisz Gabor]], Hongaarsk-Nederlânsk politikus
* [[19 maart|19]] - [[Tom Fenchel]], Deensk seebiolooch
* [[26 maart|26]] - [[Thom Mercuur]], Frysk keunstsamler, konservator en museumdirekteur († [[2016]])
;april
* [[6 april|6]] - [[Henk Gemser]], Frysk reedrydtrener en sportbestjoerder
* [[9 april|9]] - [[Jan Mans]], Nederlânsk politikus († [[2021]])
* [[14 april|14]] - [[Martinus Santema]], Frysk keatser († [[2013]])
* [[30 april|30]] - [[Jeroen Brouwers]], Nederlânske skriuwer († [[2022]])
;maaie
* [[15 maaie|15]] - [[Roger Ailes]], Amerikaansk presintator († [[2017]])
* [[19 maaie|19]] - [[Jan Janssen]], Nederlânsk hurdfytser
* [[23 maaie|23]] - [[Henk de Haan]], Frysk skriuwer († [[2011]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[René Auberjonois]], Amerikaansk akteur († [[2019]])
;july
* [[22 july|22]] - [[Alex Trebek]], Kanadeesk-Amerikaansk kwismaster († [[2020]])
* [[27 july|27]] - [[Sjoukje Hooymaayer]], Nederlânsk aktrise († [[2018]])
* [[29 july|29]] - [[Tryntsje van der Zee]], Frysk oersetster († [[2009]])
* [[30 july|30]] - [[Jan Geersing]], Frysk politikus († [[2021]])
;augustus
* [[20 augustus|20]] - [[Arie van der Vlis]], bestjoerder en generaal
* [[28 augustus|28]] - [[Roger Pingeon]], Frânsk hurdfytser
* [[29 augustus|29]] - [[Wim Ruska]], Nederlânsk judoka († [[2015]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Brian De Palma]] Amerikaansk filmregiseur
;oktober
* [[28 oktober|28]] - [[Riemer van der Velde]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder
* 28 - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder († [[2009]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Sjoerd Westra]], Frysk komponist, dirigint, en muzykdosint († [[2012]])
* [[18 novimber|18]] - [[Kabûs bin Saïd al-Saïd]], sultan fan [[Omaan]] († [[2020]])
* [[18 novimber|18]] - [[James Welch (skriuwer)|James Welch]], Amerikaansk skriuwer († [[2003]])
* [[25 novimber|25]] - [[Willem Wilstra]], Frysk fotosjoernalist
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[Mient Jan Faber]], Nederlânske wiskundige en fredesaktivist († [[2022]])
* [[16 desimber|16]] - [[Dimitri van Toren]], Nederlânsk sjonger († [[2015]])
* [[21 desimber|21]] - [[Frank Zappa]], Amerikaanske popmuzikant en komponist († [[1993]])
;''datum ûnbekend''
* [[Lolke van der Sloot]], Frysk fierljepper
* [[Madonna Thunder Hawk]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste

== Ferstoarn ==
* [[23 jannewaris]] - [[Izaäk Hendrik Gosses]], Frysk skiedkundige en heechlearaar (* [[1873]])
* [[13 febrewaris]] - [[Jens Emil Mungard]], Noardfrysk [[dichter]] (* [[1885]])
* [[7 maaie]] - [[Cornelia de Vos van Steenwijk|Cornelia baronesse de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope (* [[1854]])
* [[21 juny]] - [[Tjerk Bottema]], Frysk keunstskilder en grafikus (* [[1882]])
* [[18 augustus]] - [[Walter P. Chrysler]], Amerikaansk autofabrikant (* [[1875]])
* [[21 augustus]] - [[Lev Trotski]], Oekraynsk-Russysk poltikus (* [[1879]])
* [[24 augustus]] - [[Paul Nipkow]], Dútsk útfiner en tillefyzjepionier (* [[1860]])
* [[10 oktober]] - [[Rinse van der Velde]], Frysk ûndernimmer en útjouwer (* [[1856]])
;''datum ûnbekend''
*[[Houten Skonk]] (''Wooden Leg''), opperhaad fan 'e [[Noardlike Sjajinnen]] (* [[1858]])

==Literatuer==
;romans
* [[Godfried Bomans]], ''[[Erik of het Klein Insectenboek (roman)|Erik of het Klein Insectenboek]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Erik of It lyts Ynsekteboek'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1940| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3eopea32ask0obdn1ybj7xwq814fre3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1938</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1713</id>
    <revision>
      <id>1083885</id>
      <parentid>1080577</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:28:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13703" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 febrewaris]] - Yn [[nazy-Dútslân]] ûnslacht [[diktator]] [[Adolf Hitler]] de [[minister]] fan Oarloch, [[Werner von Blomberg]], en de oerbefelhawwer fan it [[leger (lânmacht)|leger]], [[generaal]] [[Werner von Fritsch]], dy't sabeare 'om sûnensredens' opstappe. Dêrmei bringt er ek it leger ûnder syn macht. Hy wurdt sels minister fan Oarloch.
*[[7 febrewaris]] - Yn [[nazy-Dútslân]] begjint de [[rjochtsaak]] tsjin 'e [[lutherske]] [[predikant]] [[Matin Niemöller]], dy't him ûnder syn [[preek|preken]] fûleindich oankantet tsjin it [[nasjonaal-sosjalisme]].
*[[10 febrewaris]] - Yn [[Roemeenje]] ûntslacht [[kening]] [[Karel II fan Roemeenje|Karel&amp;nbsp;II]] [[premier]] [[Octavian Goga]] en ropt de keninklike [[diktatuer]] út.
*[[22 febrewaris]] - Yn 'e [[Spaanske Boargeroarloch]] liedt it republikeinsk [[regear]] fan [[Spanje]] yn 'e [[Slach om Teruel]] in swiere nederlaach: de [[stêd]] wurdt ynnommen troch de [[faksist]]en fan [[generaal]] [[Francisco Franco]] en 14.000 republikeinske [[soldaten]] komme om.
*[[9 maart]] - De [[Eastenryk]]ske [[kânselier]] [[Kurt Schuschnigg]] kundiget in [[referindum]] oan oer de fraach oft [[Eastenryk]] oansluting sykje moat by [[nazy-Dútslân]], en ropt mei-iens syn lânslju op om te stimmen &quot;foar in frij, Dútsk, ûnôfhinklik, sosjaal, liberaal, ienriedich Eastenryk.&quot;
*[[11 maart]] - Under swiere [[nazy-Dútslân|Dútske]] druk moat de [[Eastenryk]]ske [[kânselier]] [[Kurt Schuschnigg]] ôftrede. De Dútske [[diktator]] [[Adolf Hitler]] jout te kennen dat er wol dat Schuschnigg opfolge wurdt troch de tige pro-Dútske [[Arthur Seyss-Inquart]]. De Eastenrykske [[presidint]] [[Wilhelm Miklas]] wegeret lykwols Seyss-Inquart ta kânselier te beneamen; dyselde beneamt dêrop himsels, en ropt noch deselde jûns it Dútske leger te help om &quot;de oarder te werstellen&quot;.
*[[12 maart]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[troepen]] falle [[Eastenryk]] binnen en forsearje dêrmei de [[Anschluß]] by nazy-Dútslân. Eastenryk wurdt no ûnder namme [[Ostmark (gebiet)|Ostmark]] ûnderdiel fan Dútslân.
*[[10 april]] - Yn [[referindum oer de Anschluss|in (folslein ûnfrij) referindum]] kart mear as 99% fan 'e ynwenners fan sawol [[nazy-Dútslân]] as it eardere [[Eastenryk]] de [[Anschluß]] goed.
*[[24 april]] - Yn syn [[Karlsbader Programm]] stelt [[Konrad Henlein]], de lieder fan 'e [[Sudetendútske Partij]] (SdP) fan 'e [[Dútske minderheid yn Tsjechje|Dútske minderheid]] yn [[Tsjechoslowakije]], acht easken oan it [[regear]] yn [[Praach]], wêrfan't de wichtichste de folsleine [[autonomy]] fan it [[Dútsk]]talige [[Sudetenlân]] is. As de [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]] dy easken stipet, liedt dit ta in krisis tusken Dútslân en Tsjechoslowakije. 
*[[29 april]] - De [[Britsk-Frânske Entânte]] wurdt fernijd. It [[Feriene Keninkryk]] jout hjirmei oan de [[Frankryk|Frânske]] garânsje fan 'e [[Tsjechoslowakije|Tsjechoslowaakske]] grinzen te stypjen. 
*[[30 april]] - [[Switserlân]] freget oan en kriget fan it [[Folkebûn]] tastimming foar it fieren in strikte [[neutraliteit]]spolityk.
*[[13 maaie]] - By [[steatsgreep yn Brazylje (1938)|in mislearre steatsgreep]] yn [[Brazylje]] wurde [[faksistysk]]e [[diktator]] [[Getúlio Vargas]] en syn [[dochter]] in skoft yn [[gizeling (misdriuw)|gizeling]] holden troch oanhingers fan it [[Yntegralisme (Brazylje)|yntregralisme]], in rivalisearjende streaming binnen it Brazyljaanske [[faksisme]].
*[[21 maaie]] - [[Tsjechoslowakije]] kundiget de [[mobilisaasje]] ôf. It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] warskôgje [[nazy-Dútslân]] dat se net wurkeleas tasjen sille as de Tsjechoslowaakske [[soevereiniteit]] skeind wurdt.
*[[2 juny]] - [[Sily]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[3 juny]] - It [[It Rak (swimbad)|Snitser Swimbad]] wurdt iepene.
*[[11 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Sineesk-Japanske Oarloch]] blaze de [[Sina|Sinezen]] sels in [[keardaam]] yn 'e [[Giele Rivier]] op, dêr't se de [[Japan]]ske opmars mei hoopje tsjin te kearen. Dit liedt ta de [[oerstreaming fan de Giele Rivier (1938)|oerstreaming fan 'e Giele Rivier]], wêrby't yn it folgjende fearnsjier grutte dielen fan 'e [[provinsje]]s [[Henan]] en [[Shanxi]] derûnder strûpe en nei skatting 500.000 minsken omkomme.
*[[17 juny]] - [[Japan]] ferklearret [[Sina]] formeel de [[oarloch]]. Dêrmei is eltse bemiddeling yn 'e [[Twadde Sineesk-Japanske Oarloch]] mislearre.
*[[25 juny]] - Yn it ramt fan syn [[New Deal]] fiert de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] mei de [[Fair Labor Standards Act]] û.m. it [[minimumlean]] yn.
* [[27 juny]] - [[Skiednis_fan_Ljouwert#Fliegerhorst Ljouwert|Fleanfjild Ljouwert]] wurdt iepene.
*[[25 july]] - Yn 'e [[Spaanske Boargeroarloch]] komme republikeinske regearings[[troepen]] en de [[Ynternasjonale Brigades]] de [[faksist]]yske [[opstanneling]]en fan [[generaal]] [[Francisco Franco]] oer it mad yn 'e [[Slach oan de Ebro]].
*[[30 july]] - De [[Grikelân|Grykske]] [[diktator]] [[Ioannis Metaxas]] lit himsels útroppe ta [[premier]] foar it libben. 
*[[11 augustus]] - [[Bolivia]] en [[Paraguay]] slute formeel [[frede]] en meitsje sa definityf in ein fan 'e [[Chaco-oarloch]], hoewol't der al sûnt [[1935]] in [[wapenstilstân]] gou.
*[[29 augustus]] - Yn it [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[München]] slute de [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[Neville Chamberlain]] en de [[Frankryk|Frânske]] premier [[Édouard Daladier]] mei [[Adolf Hitler]] it [[Ferdrach fan München]], wêrby't se op it hichtepunt fan 'e ''[[appeasement]]''-polityk [[Tsjechoslowakije]], de lêste [[demokrasy]] yn [[East-Jeropa]], opofferje om 'e [[frede]] mei Dútslân te bewarjen. De Dútsers meie no it [[Sudetenlân]] [[anneksearje]], wat it fuortbestean fan 'e rest fan Tsjechoslowakije op 'en doer ûnhâldber makket.
*[[30 augustus]] - [[Poalen]] easket fan [[Tsjechoslowakije]] de [[etnysk]] [[Poalen (folk)|Poalske]] grinskrite [[Teschen]] op.
*[[1 septimber]] - [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[troepen]] marsjearje neffens de ôfspraken fan it [[Ferdrach fan München]] [[Tsjechoslowakije]] binnen om 'e [[anneksaasje fan it Sudetenlân]] te bewurkmasterjen. Tagelyk tsjogge [[Hongarije|Hongaarske]] [[troepen]] it súdeasten fan Tsjechoslowakije binnen en besette de noardlike [[Donau]]-[[igge]], in [[etnysk]] [[Hongaren|Hongaarsk]] gebiet.
*[[2 septimber]] - [[Poalen]] beset de [[Tsjechoslowakije|Tsjechoslowaakske]] grinskrite [[Teschen]].
*[[6 septimber]] - [[Slowakije]] kriget [[autonomy]] binnen de [[Tsjechoslowakije|Tsjechoslowaakske]] rompsteat. [[Jozef Tiso]] wurdt de earste [[premier]] fan 'e [[autonome regio]].
*[[8 septimber]] - [[Roeteenje]] kriget ûnder de namme [[Karpato-Oekraïne]] [[autonomy]] binnen de [[Tsjechoslowakije|Tsjechoslowaakske]] rompsteat.
* [[10 septimber]] - De [[Fryske Akademy]] wurdt oprjochte.
*[[21 septimber]] - De swiere [[Orkaan fan Nij-Ingelân (1938)|Orkaan fan Nij-Ingelân]] treft it noardeasten fan 'e [[Feriene Steaten]]. Der komme tusken de 680 en 800 minsken om, 57.000 wenten reitsje slim skansearre of fernield en der wurdt foar [[$]]4,7&amp;nbsp;miljard oan skea oanrjochte (d.w.s. omrekkene yn jild fan 2010).
*[[25 oktober]] - Yn it ramt fan 'e [[Twadde Sineesk-Japanske Oarloch]] feroverje [[Japan]]ske [[troepen]] de [[yndustry]]stêd [[Wuhan]].
*[[10 novimber]] - Yn 'e saneamde [[Kristallnacht]], in [[antysemitisme|antysemityske]] [[pogrom]] yn [[nazy-Dútslân]] útfierd troch de [[Hitler Jugend]], de [[Gestapo]] en de [[SS]], komme 91 [[Joaden]] om. Fierders wurde tusken de 25.000 en 30.000 Joaden oppakt om nei de [[konsintraasjekamp]]en stjoerd te wurden, wylst 267 [[synagoge]]n en tûzenen Joadske [[winkel]]s en [[wente]]n ferwuostge wurde.
*[[5 desimber]] - As 130 [[frijwilliger]]s dy't yn 'e [[Spaanske Boargeroarloch]] yn 'e [[Ynternasjonale Brigades]] tsjinne hawwe, weromkeare yn [[Nederlân]], krije se te hearren dat se harren Nederlânske [[nasjonaliteit]] kwytrekke binne om't se yn bûtenlânske [[leger (lânmacht)|kriichstsjinst]] west hawwe.
*[[6 desimber]] - [[Frankryk]] en [[nazy-Dútslân]] slute it [[Ribbentrop-Bonnetpakt]], in anty-agresje-oerienkomst, ûndertekene troch de [[minister]]s fan Bûtenlânske Saken [[Joachim von Ribbentrop]] en [[Georges Bonnet]].
*[[26 desimber]] - Op 'e [[8e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Perû]]viaanske [[haadstêd]] [[Lima]] sprekke de [[Feriene Steaten]] en tweintich [[Latynsk-Amearika|Latynsk-Amerikaanske]] lannen harren solidariteit út tsjin [[militêr]]e yntervinsje fan bûtenôf yn it [[westlik healrûn]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[21 jannewaris|21]] - [[Wolfman Jack]], Amerikaansk radiodiskjockey († [[1995]])
* [[25 jannewaris|25]] - [[Etta James]], Amerikaansk sjongster († [[2012]])
* [[31 jannewaris|31]] - keninginne [[Beatrix fan de Nederlannen]]
* 31 - [[Lous Haasdijk]], Nederlânsk presintatrise († [[2010]])
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Jimmy Carl Black]], Amerikaansk sjonger en drummer († [[2008]])
* [[4 febrewaris|4]] - [[Pieter Verhoeff]], Frysk regisseur en dokumintêremakker († [[2019]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Jan Siebelink]], Nederlânsk skriuwer
* [[17 febrewaris|17]] - [[Leo Popma]], Frysk skriuwer en bibletekaris
* [[19 febrewaris|19]] - [[Berber van der Geest]], Frysk dichteresse en skriuwster († [[2019]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Leo Beerendonk]], Nederlânsk fuotballer († [[2022]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Aart Staartjes]], Nederlânsk akteur en presintator († [[2020]])
* [[17 maart|17]] - [[Frâns Holwerda]], Frysk dichter, skriuwer en literêr kritikus († [[2000]])
* [[21 maart|21]] - [[Klaas Hoekstra]], Frysk oersetter († [[2012]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Geertje Lycklama à Nijeholt]], Frysk heechlearaar en politika († [[2014]])
* [[8 april|8]] - [[Kofi Annan]], Ganeesk diplomaat en siktaris-generaal fan 'e [[Feriene Naasjes]] († [[2018]])
* [[22 april|22]] - [[Henk Groot]]  Nederlânsk fuotballer († [[2022]])
* [[30 april|30]] - [[Haije Sybesma]], Frysk politikus († [[2018]])
;maaie
* [[8 maaie|8]] - [[Jean Giraud]], Frânsk striptekener († [[2012]])
* [[16 maaie|16]] - [[Edmond Classen]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
* [[17 maaie|17]] - [[Trinus Riemersma]], Frysk skriuwer († [[2011]])
* [[20 maaie|20]] - [[Stien Baas-Kaiser]], Nederlânsk hurdrydster († [[2022]])
* [[24 maaie|24]] - [[Mathieu Sprengers]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2008]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Violetta Villas]], Poalsk sjongeres en aktrise († [[2011]])
* [[16 juny|16]] - [[Torgny Lindgren]], Sweedsk skriuwer († [[2017]])
;july
* [[4 july|4]] - [[Hindrik van der Meer]], Frysk lietsjeskriuwer en muzikant
* [[5 july|5]] - [[Bram Dijkstra]], Amerikaansk taalkundige en publisist
* [[17 july|17]] - [[Hermann Huppen|Hermann]], Belgysk striptekener
* [[20 july|20]] - [[Diana Rigg]], Ingelsk aktrise († [[2020]])
* [[28 july|28]] - [[Mel Thom]], Amerikaansk aktivist
* 28 - [[Robert Hughes (kritikus)|Robert Hughes]] Australysk keunstkritikus, skriuwer en dokumintêremakker († [[2012]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Terry Wogan]], Iersk presintator († [[2016]])
* [[21 augustus|21]] - [[Kenny Rogers]], Amerikaansk sjonger († [[2020]])
;septimber
* [[17 septimber|17]] - [[H.H. ter Balkt]], Nederlânsk dichter († [[2015]])
* [[23 septimber|23]] - [[Jean-Claude Mézières]], Frânsk auteur († [[2022]])
* [[29 septimber|29]] - [[Wim Kok]], premier fan [[Nederlân]] († [[2018]])
;oktober
* [[14 oktober|14]] - [[Sikke Doting]], Frysk taalaktivist († [[2011]])
* [[24 oktober|24]] - [[Marron Curtis Fort]], Amerikaansk taalkundige († [[2019]])
* [[29 oktober|29]] - [[Ruud van Hemert]], regisseur en programmamakker († [[2012]])
;novimber
* [[18 novimber|18]] - [[Albert White Hat]], Amerikaansk taalaktivist († [[2013]])
;desimber
* [[5 desimber|5]] - [[J.J. Cale]], Amerikaansk muzikant, komponist en sjonger († [[2013]])
* [[11 desimber|11]] - [[Cees Fasseur]], Nederlânsksk histoarikus en jurist († [[2016]])
* [[18 desimber|18]] - [[Roger E. Mosley]], Amerikaansk akteur
* [[31 desimber|31]] - [[Atsje Keulen-Deelstra]], Frysk hurdrydster († [[2013]])
;datum ûnbekend
* [[Hessel van der Wal]], Frysk kabaretier en lietsjeskriuwer († [[2012]])

===Bisten===
* [[11 maart]] - [[Wytsturt]], fokbolle († [[1952]])

== Ferstoarn ==
* [[26 jannewaris]] - [[Zitkála-Ša]], Lakota-aktiviste en -skriuwster (* [[1876]])
* [[2 febrewaris]] - [[Frederick William Vanderbilt]], Amerikaansk ûndernimmer (* [[1856]])
* [[8 april]] - [[Willem van Schaik]], Frysk keunstskilder en tekener (* [[1874]])
* [[11 april]] - [[George Bird Grinnell]], Amerikaansk soölooch en antropolooch (* [[1849]])
* [[12 maaie]] - [[Frank B. Linderman]], Amerikaansk folkekundige en politikus (* [[1869]])
* [[16 augustus]] - [[Robert Johnson]], Amerikaansk sjonger en muzikant (* [[1911]])
* [[10 novimber]] - [[Mustafa Kemal Atatürk]], (earste) presidint fan [[Turkije]] (* [[1881]])
* [[2 desimber]] - [[Gerrit Tromp]], Frysk roeier (* [[1901]])
* [[5 desimber]] - [[Simke Kloosterman]], Frysk skriuwster (* [[1876]])

==Literatuer==
;romans
* [[William Heinesen]], ''[[Noatun]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Nije Hiem'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[Bringing Up Baby (film)|Bringing Up Baby]]''
* ''[[The Lady Vanishes (film út 1938)|The Lady Vanishes]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1938| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>rcb5safhgxskl2u4g35ntjwdaob1ex8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1936</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1715</id>
    <revision>
      <id>1083898</id>
      <parentid>1075689</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:40:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10034" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[20 jannewaris]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk|George V]] komt te [[ferstjerren]]. Hy wurdt opfolge troch syn âldste [[soan]], [[Edwert VIII fan it Feriene Keninkryk|Edwert&amp;nbsp;VIII]].
* [[7 febrewaris|7]]-[[16 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1936|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Garmisch-Partenkirchen (stêd)|Garmisch-Partenkirchen]], yn [[nazy-Dútslân]].
*[[16 febrewaris]] - By [[Spaanske parlemintsferkiezings (1936)|parlemintsferkiezings]] yn [[Spanje]] behellet it [[Folksfront (Spanje)|Folksfront]], in koälysje fan linkse [[politike partij]]en, in grutte oerwinning.
*[[7 maart]] - De [[nazy-Dútslân|Dútske]] [[diktator]] [[Adolf Hitler]] fiert de [[Remilitarisaasje fan it Rynlân]] troch.
*[[9 maaie]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] behelje de oerwinning op [[Abessynje]] yn 'e [[Twadde Italjaansk-Abessynske Oarloch]]. Begjin fan 'e [[Italjaanske besetting fan Abessynje]]. [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje]] lit himsels troch it [[regear]] fan [[Benito Mussolini]] útroppe ta [[keizer]] fan Abessynje.
* [[14 maaie]] - Yn [[Fryslân]] riidt de [[trein|persoanetrein]] tusken [[Spoar Stiens - Harns|Stiens en Tsjummearum]] foar de lêste kear.
*[[8 juny]] - Yn [[Parys]] wurde ûnder bemiddeling fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[premier]] [[Léon Blum]] de [[Akkoarten fan Matignon]] sletten tusken fertsjintwurdigers fan 'e [[wurknimmer]]s en de [[wurkjouwer]]s.
*[[15 july]] - It [[Folkebûn]] beslút de sanksjes op te heffen dy't [[Itaalje]] oplein wiene foar de [[Twadde Italjaansk-Abessynske Oarloch|agresje tsjin en besetting fan Abessynje]]. It bûn leit him del by de Italjaanske oerhearsking fan [[Abessynje]], nettsjinsteande it feit dat Abessynje in lidsteat fan it Folkebûn is en ferheftich tsjin dizze gong fan saken protestearret.
*[[17 july]] - Yn [[Spanje]] fynt [[steatsgreep yn Spanje (1936)|in steatsgreep]] plak tsjin it [[demokratysk]] keazen [[regear]], dy't útfierd wurdt troch [[generaal]] [[Francisco Franco]] en ferskate lykstimde [[ofsier]]en. Dit is it begjin fan 'e [[Spaanske Boargeroarloch]].
*[[21 july]] - Nei fjouwer dagen fan fûleindige gefjochten hawwe de [[faksistysk]]e [[opstannelingen]] ûnder lieding fan [[generaal]] [[Francisco Franco]] yn [[Spanje]] de [[Kanaryske Eilannen]], [[Spaansk-Marokko]], it grutste part fan 'e [[Baleären]], en dielen fan [[Galysje]] en [[Andalûsje]] yn 'e hannen. Yn 'e rest fan it lân is harren [[steatsgreep]] lykwols mislearre.
* [[1 augustus|1]]-[[16 augustus]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1936|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Berlyn]], yn [[nazy-Dútslân]].
*[[3 augustus|3]]-[[9 augustus]] - De [[negroïde|swarte]] [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[atleet]] [[Jesse Owens]] wint fjouwer kear [[gouden medalje|goud]] op 'e [[Olympyske Simmerspullen 1936|Olympyske Spullen]] yn [[Berlyn]]: foar de 100&amp;nbsp;[[meter|m]], de 200&amp;nbsp;m, de 4×100&amp;nbsp;m [[estafette]] en it [[fierspringen]].
*[[4 augustus]] - Mei stipe fan [[kening]] [[George II fan Grikelân]] ropt de [[faksist]]yske [[Grikelân|Grykske]] [[premier]] [[Ioannis Metaxas]] himsels út ta [[diktator]].
*[[14 augustus]] - [[Troepen]] fan 'e [[opstân|opstannige]] [[generaal]] [[Francisco Franco]] feroverje de stêd [[Badajoz]], yn [[Ekstremadoera]]. Neitiid rjochtsje se dêr it [[Bloedbad fan Badajoz]] oan, wêrby't likernôch 1.800 [[kriichsfinzen]] nommen leden fan regearingsgetrouwe milysjes [[fermoarde]] wurde.
*[[1 septimber]] - De foaroansteande [[Spanje|Spaanske]] [[kommunist]]e [[Dolores Ibárruri]], better bekend as ''La Pasionaria'', docht op in massale gearkomste yn [[Parys]] in berop op 'e ynternasjonale linkse beweging om 'e [[Twadde Spaanske Republyk|Spaanske Republyk]] te help te kommen yn 'e [[Spaanske Boargeroarloch]]. Begjin fan 'e organisaasje fan bûtenlânske [[frijwilliger]]s yn 'e saneamde [[Ynternasjonale Brigades]].
* [[6 septimber]] - De lêst bekende [[Tasmaanske bûdelwolf]] giet [[dea]] yn in [[dieretún]] yn [[Tasmaanje]]. Dêrmei [[útstjerren (biology)|stjert]] dizze [[bist]]esoarte út.
*[[1 oktober]] - De [[opstân|opstannige]] [[generaal]] [[Francisco Franco]] lit him yn [[Burgos]] ynstallearje as 'haad fan it regear fan 'e [[Spanje|Spaanske steat]]'.
*[[1 novimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] proklamearret yn [[Rome]] yn it ramt fan 'e tanimmende gearwurking mei [[nazy-Dútslân]] de 'as Rome-Berlyn'.
*[[7 novimber|7]]-[[23 novimber]] - Yn 'e [[Slach om Madrid]] wurdt de opmars fan 'e [[faksistysk]]e [[troepen]] fan [[generaal]] [[Francisco Franco]] ta stean brocht troch [[Madrid (stêd)|Madrileenske]] boarger[[milysje]]s en de earste [[Ynternasjonale Brigades]], besteande út [[Itaalje|Italjanen]] en [[Dútslân|Dútsers]] (dy't út eigen lân flechte binne foar it faksisme) en út [[Frankryk|Frânsen]].
*[[10 desimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kening]] [[Edwert VIII fan it Feriene Keninkryk|Edwert VIII]] [[abdikaasje|docht ôfstân fan 'e troan]] om't er mei [[Wallis Simpson]], in [[skieding (houlik)|skieden]] [[Feriene Steaten|Amerikaanske]], [[trouwe]] wol.
*[[11 desimber]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] wurdt de [[abdikaasje|abdisearre]] [[kening]] [[Edwert VIII fan it Feriene Keninkryk|Edwert VIII]] opfolge troch syn jongere [[broer]] [[George VI fan it Feriene Keninkryk|George&amp;nbsp;VI]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Meindert Leerling]], Nederlânsk politikus en sjoernalist († [[2021]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Nikolai van der Heyde]],  Nederlânsk regisseur († [[2020]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Burt Reynolds]], Amerikaansk akteur († [[2018]])
;maart
* [[7 maart|17]] - [[Pyt Kramer]], Frysk taalkundige
* [[26 maart|26]] - [[Robert Drews]], Amerikaansk histoarikus
* [[28 maart|28]] - [[Arie Oostlander]], Nederlânsk politikus en Europeesk Parlemintslid († [[2019]]). 
* [[30 maart|30]] - [[Jacobus Knol]], Frysk skriuwer en oersetter
;april
* [[18 april|18]] - [[Sjoukje Ultzen]], Frysk byldzjend keunstneresse
* [[22 april|22]] - [[Sieta Posthumus]], Frysk swimster
* [[23 april|23]] - [[Tom Doherty]], Amerikaansk útjouwer
* [[28 april|28]] - [[Wam de Moor]], Nederlânsk  literatuerkritikus en skriuwer († [[2015]])
;maaie
* [[10 maaie|10]] - [[Roel Falkena]] Frysk feedokter en provinsjaal politikus († [[2021]])
* [[17 maaie|17]] - [[Herman Verbeek]], Nederlânsk pryster en politikus († [[2013]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Jean Nelissen]], Nederlânsk sportsjoernalist († [[2010]])
* [[7 juny|17]] - [[Hylke Speerstra]], Frysk sjoernalist en skriuwer
* [[26 juny|26]] - [[Haye Thomas]], Nederlânsk sjoernalist en ferslachjouwer († [[1996]])
;july
* [[14 july|14]] - [[Hannie Bruinsma-Kleijwegt]], Nederlânsk politika út namme fan de PvdA († [[2021]])
* [[26 july|26]] - [[Nico ter Linden]], Nederlânsk predikant en skriuwer († [[2018]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Yves Saint Laurent]], Frânsk moadeûntwerper († [[2008]])
* [[17 augustus|17]] - [[Floyd Red Crow Westerman]], Amerikaansk akteur, sjonger en aktivist († [[2007]])
* [[18 augustus|18]] - [[Robert Redford]], Amerikaansk akteur, regisseur en filmprodusint
* [[29 augustus|29]] - [[John McCain]], Amerikaansk politikus († [[2018]])
;septimber
* [[7 septimber|7]] - [[Buddy Holly]], Amerikaanske sjonger († [[1959]])
* [[24 septimber|24]] - [[Jim Henson]], Amerikaansk marionettespiler en programmamakker († [[1990]])
* [[26 septimber|26]] - [[Winnie Mandela]], Súd-Afrikaansk aktiviste en frou fan [[Nelson Mandela]] († [[2018]]) 
;oktober
* [[5 oktober|5]] - [[Václav Havel]], presidint fan [[Tsjechje]] († [[2011]])
* [[22 oktober|22]] - [[Cees van Drongelen]], Nederlânsk radio- en telefyzjepresintator († [[2021]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Hugo Roepel]], Frysk masseur en sportfersoarger († [[2010]])
;desimber
* [[17 desimber|17]] - paus [[Fransiskus (paus)|Fransiskus]]
* [[18 desimber|18]] - [[Cees Schrama]], Nederlânsk jazzmuzikant en produsint († [[2019]])
* [[16 desimber|16]] - [[Jan Roelof Kruithof]], Frysk reedrider en arsjitekt
* [[21 desimber|21]] - [[Caroline Kaart]],  Skotsk-Nederlânsk opera-sjongster († [[2020]])
* [[22 desimber|22]] - [[Héctor Elizondo]], Amerikaansk akteur
;''datum ûnbekend''
*[[Jacobus Knol]], Frysk skriuwer en oersetter
*[[Syt Palma]], Frysk oersetster

== Ferstoarn ==
* [[18 jannewaris]] - [[Rudyard Kipling]], Ingelsk skriuwer en dichter (* [[1865]])
* [[26 febrewaris]] - [[Charles Varnum]], Amerikaansk militêr (* [[1849]])
* [[27 febrewaris]] - [[Ivan Pavlov]], Russysk psycholooch (* [[1849]])
* [[28 april]] - kening [[Fûad I fan Egypte]] (* [[1868]])
* [[11 juny]] - [[Robert E. Howard]], Amerikaansk skriuwer (* [[1906]])
* [[18 juny]] - [[Maksim Gorki]], Russyske skriuwer (* [[1868]])
* [[6 july]] - [[Arjen Draisma de Vries]], Frysk ûndernimmer en politikus (* [[1843]])
* [[7 augustus]] - [[Johannes Kuiken]], Frysk drukker, útjouwer en polityk aktivist (* [[1860]])
* [[19 augustus]] - [[Federico García Lorca]], Spaansk toanielskriuwer (* [[1898]])
* [[10 septimber]] - [[Sieger Baukema]], Frysk keunstskilder (* [[1852]])
* [[22 septimber]] - [[Jan bij de Leij]], Frysk ûnderwizer, aktivist en toanielskriuwer (* [[1864]])
* [[5 oktober]] - [[Jan Jacob Slauerhoff]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1898]])
;''datum ûnbekend''
*[[Rikel (opperhaad)|Rikel]] (''He Dog''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[Theun de Vries]], ''[[Stiefmoeder Aarde]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Styfmem Ierde'')&lt;/small&gt;
;toaniel
* [[Federico García Lorca]], ''[[La Casa de Bernarda Alba]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''It Hûs fan Bernarda Alba'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1936| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>mdn55kslenjweakiwtusuo3z1bp26kk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1933</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1717</id>
    <revision>
      <id>1083894</id>
      <parentid>1076839</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:36:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13038" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[12 jannewaris]] - It [[Amerikaanske Kongres]] stimt yn mei in plan dat de [[Filipinen]] ûnôfhinklikheid yn it foarútsjoch stelt.
*[[12 jannewaris]] - By it [[Bloedbad fan Casas Viejas]] wurde yn [[Spanje]] troch de [[Guardia Civil]] (de [[sjendarmery]]) 25 minsken deade by it ûnderdrukken fan in [[anargisme|anargistyske]] [[rebûlje]].
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt [[Adolf Hitler]], de lieder fan 'e ekstreem-rjochtse [[NSDAP]], beneamd ta [[rykskânselier]].
*[[24 febrewaris]] - It [[Folkebûn]] oarderet [[Japan]] mei algemiene stimmen om him út [[Mantsjoerije]] werom te lûken.
*[[7 febrewaris]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[koloanje]] [[Suriname]] fynt [[Reade Tiisdei]] plak, wêrby't de [[plysje]] rjochte sjit op [[demonstranten]] dy't de frijlitting easkje fan [[polityk]] [[aktivist]] [[Anton de Kom]]. Der falle 2 deaden en 22 ferwûnen. 
*[[10 febrewaris]] De [[rebûlje op De Zeven Provinciën|rebûlje]] op it [[Nederlân]]ske [[marineskip]] ''[[De Zeven Provinciën (skip út 1910)|De Zeven Provinciën]]'' wurdt ûnderdrukt nei't der út in [[fleanboat]] in [[bom]] op it [[skip]] smiten wurdt.
*[[27 febrewaris]] - By de [[Ryksdeibrân]] giet yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] it [[Ryksdeigebou]] yn flammen op. Deunby de [[brân]] wurdt de [[Nederlân|Nederlanner]] [[Marinus van der Lubbe]] [[arrestaasje|arrestearre]], dy't de skuld op 'e lea skood kriget.
*[[28 febrewaris]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[rykskânselier]] [[Adolf Hitler]] ferbiedt de [[kommunist]]yske [[politike partij|partij]] [[KPD]], om't dy belutsen west hawwe soe by de [[Ryksdeibrân]].
*[[3 maart]] - Yn [[Dútslân]] wurdt [[Ernst Thälmann]], de [[foarsitter]] fan 'e [[kommunist]]yske [[KPD]], oppakt.
*[[4 maart]] - Yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haadstêd]] [[Washington, D.C.]] wurdt [[Franklin D. Roosevelt]] ynaugurearre as [[presidint fan de Feriene Steaten]].
*[[4 maart]] - De [[Eastenryk]]ske [[kânselier]] [[Engelbert Dollfuß]] ûntbynt mei [[geweld]] it [[parlemint]] en regearret fan no ôf oan as [[diktator]], per [[dekreet]].
*[[5 maart]] - By de [[Ryksdeiferkiezings (maart 1933)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] behellet de ekstreem-rjochtse [[NSDAP]] fan [[Adolf Hitler]] 43,9% fan 'e stimmen. Mei de [[nasjonalist]]yske [[DNVP]] krije de [[nazys]] de absolute mearderheid. De [[sosjalist]]yske [[SPD]] bliuwt stykjen op 18,3%, wylst de [[kommunist]]yske [[KPD]] noch 12,3% kriget, hoewol't alle kandidaten fan dy partij ûnderwilens oppakt of nei it bûtenlân flechte binne.
*[[20 maart]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[SS]]-lieder [[Heinrich Himmler]] beoarderet yn [[Beieren]] de oprjochting fan it earste [[konsintraasjekamp]], [[Dachau]].
*[[22 maart]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] stelt prikken yn it wurk om ta opheffing fan 'e [[Drûchlizzing (Feriene Steaten)|Drûchlizzing]] te kommen.
*[[24 maart]] - Mei de [[Machtigingswet (1933)|Machtigingswet]], dy't it [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] (lês: [[Adolf Hitler]]) de macht jout om bûten de [[Ryksdei]] om te regearjen, komt der in ein oan 'e [[Weimarrepublyk]]. Begjin fan it [[Trêde Ryk]] ([[nazy-Dútslân]])
*[[27 maart]] - Fanwegen it skeel oer de [[Japan]]ske besetting fan [[Mantsjoerije]] seit Japan syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
*[[1 april]] - Begjin fan 'e stelselmjittige [[joadeferfolging]] yn [[nazy-Dútslân]].
* [[4 april]] - It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[loftskip]] de [[USS Akron (ZRS-4)|USS ''Akron'']] stoart del yn 'e [[Atlantyske Oseaan]]. Fan 'e 76 ynsittenden komme 73 om.
*[[5 april]] - It [[Tribunaal fan it Folkebûn]] yn [[De Haach]] stelt nei wiidweidich berie [[Denemark]] gelyk yn 'e kwestje fan 'e [[Noarwegen|Noarske]] besetting fan [[East-Grienlân]], dy't sûnt [[juny]] [[1931]] spilet. Neffens de útspraak soe de Deenske [[soevereiniteit]] oer hiel [[Grienlân]] berêste op it [[Ferdrach fan Kiel (1814)|Ferdrach fan Kiel]] út [[1814]]. Noarwegen leit him by de útspraak del en jout it gebiet werom oan Denemark.
*[[8 april]] - By [[Unôfhinklikheidsreferindum fan West-Austraalje (1933)|in referindum]] sprekt 68% fan 'e [[befolking]] fan [[West-Austraalje]] him út foar ûnôfhinklikheid fan 'e rest fan [[Austraalje (lân)|Austraalje]]. Dat wurdt lykwols daliks blokkearre troch it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]], dat foar sa'n [[sesesje|ôfskieding]] tastimming ferliene moat.
*[[2 maaie]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurde de [[fakbûn]]en [[lykskeakeling|lykskeakele]] yn it [[Dútske Arbeidsfront]] (DAF).
*[[10 maaie]] - Yn [[stêd]]en yn hiel [[nazy-Dútslân]] fine [[boekferbrâning]]s plak fan it wurk fan [[skriuwer]]s dy't net passe yn 'e [[nasjonaal-sosjalisme|nasjonaal-sosjalistyske]] [[ideology]].
*[[10 maaie]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurde alle besittings fan 'e [[sosjalistysk]]e [[SPD]] yn beslach nommen.
*[[18 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Franklin D. Roosevelt]] rjochtet de [[Tennessee Valley Authority]] (TVA) op, dy't yn it ramt fan 'e [[wurkferskaffing]] de bou fan ferskate [[keardaam|keardammen]] yn 'e [[rivier]] de [[Tennessee (rivier)|Tennessee]] bewurkmasterje sil.
*[[24 maaie]] - De [[Kolombiaansk-Perûviaanske Oarloch]] wurdt beëinige.
*[[27 maaie]] - De [[faksistysk]]e [[Eastenryk]]ske lieder [[Engelbert Dollfuß]] ferbiedt de [[kommunistysk]]e [[politike partij|partij]] [[KPÖ]].
*[[28 maaie]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurde alle besittings fan 'e [[kommunistysk]]e [[KPD]] yn beslach nommen.
*[[28 maaie]] - Yn 'e [[Frije Stêd Danzig]] behelje de [[nazy]]s by [[ferkiezing]]s in absolute mearderheid fan 'e stimmen.
*[[7 juny]] - Yn [[Rome]] wurdt it [[Pakt fan Fjouwer Grutmachten]] oprjochte, mei as leden it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en [[nazy-Dútslân]].
*[[8 juny]] - Yn [[Britsk-Ynje]] beëiniget de [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Mahatma Gandhi]] nei seis dagen syn [[hongerstaking]] nei't it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]] fan [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] tajout en plannen weromdraait om it [[stimrjocht]] fan 'e [[ûnoanrekberen]], de leechste [[hindoe]]-[[kastestelsel|kaste]], te beheinen.
*[[20 juny]] - De [[nazy]] [[Hermann Rauschning]] wurdt [[premier]] fan 'e [[Frije Stêd Danzig]].
*[[22 juny]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurdt de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SPD]] ferbean.
*[[27 juny]] - Yn [[nazy-Dútslân]] heft de [[nasjonalist]]yske [[politike partij|partij]] [[DNVP]] himsels op.
*[[29 juny]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurdt de [[lutheranisme|lutherske]] [[Deutsche Evangelische Kirche]] ûnder tafersjoch fan 'e steat pleatst.
*[[14 july]] - De [[nazy]]-[[politike partij|partij]] [[NSDAP]] wurdt yn [[nazy-Dútslân]] de iennichste tastiene [[politike partij]].
*[[20 july]] - It [[Fatikaan]] slút mei [[nazy-Dútslân]] it [[Rykskonkordaat]]. De Dútske steat (d.w.s. de [[nazy]]s) krije dêrtroch ynfloed op 'e [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] yn Dútslân.
*[[1 augustus]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurdt de [[nasjonalistysk]]e lânseigen lieder [[Soekarno]] (wer) [[arrestaasje|arrestearre]] foar it fersprieden fan oprokkenjende geskriften.
*[[20 augustus]] - De [[faksistysk]]e lieders [[Benito Mussolini]] fan [[Itaalje]] en [[Engelbert Dollfuß]] fan [[Eastenryk]] slute it [[Ferdrach fan Riccione]], dat de ûnskeinberens fan 'e grinzen fan 'e beide lannen garandearret.
*[[7 oktober]] - Yn [[Belgje]] rjochtet [[Staf de Clercq]] it [[faksistysk]]e [[Flaamsk Nasjonaal Ferbûn]] op.
*[[10 oktober]] - It [[Folkebûn]] stelt in hege kommissaris foar de Flechtlingen oan, yn ferbân mei de floed fan [[flechtling]]en dy't op gong kommen is út [[nazy-Dútslân]].
*[[14 oktober]] - [[Nazy-Dútslân]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
*[[12 novimber]] - By de (ûnfrije) [[Ryksdeiferkiezings (novimber 1933)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] wint de [[NSDAP]] (de iennichste tastiene [[politike partij]]) 92,1% fan 'e stimmen.
*[[15 novimber]] - Yn [[nazy-Dútslân]] wurdt de [[Reichskulturkammer]] oprjochte, in [[orgaan (organisaasje)|orgaan]] foar de [[lykskeakeling]] fan alle [[organisaasje]]s dy't mei [[kultuer]] te krijen hawwe.
*[[16 novimber]] - Yn [[Brazylje]] ropt [[presidint]] [[Getúlio Vargas]] himsels út ta [[diktator]].
*[[29 novimber]] - Yn [[Japan]] begjint de ferfolging fan [[kommunist]]en.
*[[5 desimber]] - Mei de oanname troch it [[Amerikaanske Kongres]] fan it [[Ienentweintichste Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] komt der yn 'e [[Feriene Steaten]] in ein oan 'e [[Drûchlizzing (Feriene Steaten)|Drûchlizzing]].
*[[16 desimber]] - De [[Fyfde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Abe de Vries (reedrider)|Abe de Vries]] fan [[Dronryp]] en [[Sipke Castelein (reedrider)|Sipke Castelein]] fan [[Warten]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 53 [[minuten]].
*[[22 desimber]] - De [[Nederlân|Nederlanner]] [[Marinus van der Lubbe]] wurdt yn [[nazy-Dútslân]] ta de [[deastraf]] feroardiele foar it oanstekken fan 'e [[Ryksdeibrân]].
* ''datum ûnbekend'' - It [[Nije Testamint]] fan 'e [[Bibel]] wurdt foar it earst yn syn gehiel útjûn yn in [[Frysk]]talige [[oersetting]] fan 'e hân fan dû. [[Geart Aeilco Wumkes]] en [[Eeltsje Boates Folkertsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Adèle Bloemendaal]], Nederlânsk aktrise, kabaretiêre en sjongster († [[2017]])
* [[29 jannewaris|29]] - [[Jaap Mulder (politikus)|Jaap Mulder]], Frysk politikus († [[2016]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Richard Schickel]], Amerikaansk sjoernalist en filmkritikus († [[2017]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Nina Simone]], Amerikaanske sjongster († [[2003]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Ali Mazrui]], Keniaansk filosoof en skiedkundige († [[2014]])
;maart
* [[10 maart|10]] - [[Jan Sipkema]], Frysk sportbestjoerder, âld-foarsitter fan de Feriening De Fryske Alve Stêden († [[2008]])
* [[14 maart|14]] - [[Michael Caine]], Ingelsk akteur
* [[14 maart|14]] - [[Hans Veerman]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
* [[15 maart|15]] - [[Ruth Bader Ginsburg]], Amerikaansk opperrjochter († [[2020]])
* [[16 maart|16]] - [[Dick Passchier]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[30 maart|30]] - [[Ageeth Scherphuis]], Nederlânsk sjoernaliste en programmamakster († [[2012]])
;april
* [[12 april|12]] - [[Montserrat Caballé]], Katalaansk operasjongster († [[2018]])
* [[13 april|13]] - [[Ben Nighthorse Campbell]], Amerikaansk politikus
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Rudi Falkenhagen]], Nederlânsk akteur († [[2005]])
* [[28 maaie|28]] - [[Zelda Rubinstein]], Amerikaansk aktrise († [[2010]])
;juny
* [[11 juny|11]] - [[Gene Wilder]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2016]])
* [[29 juny|29]] - [[Reinder van der Leest]], Frysk skriuwer
;july
* [[13 july|13]] - [[David Storey (skriuwer)|David Storey]], Ingelsk toanielskriuwer († [[2017]])
* [[17 july|17]] - [[Keiko Awaji]], Japansk aktrise († [[2014]])
* [[30 july|30]] - [[Stef de Haas]], Frysk dosint en politikus († [[2015]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Rudi van Dantzig]], Nederlânsk balletdûnser en koreograaf († [[2012]])
* [[18 augustus|18]] - [[Roman Polański]], Poalsk-Frânsk regisseur
* [[28 augustus|28]] - [[Philip French]], Ingelsk filmkritikus († [[2015]])
;septimber
* [[5 septimber|5]] - [[Jaap Zijlstra]], Nederlânsk dichter, skriuwer en predikant († [[2015]])
* [[14 septimber|14]] - [[Hans Faverey]], Surinaamsk-Nederlânsk dichter († [[1990]])
;oktober
* [[21 oktober|21]] - [[Folkert van der Woude]], Frysk natuerkundige († [[2012]])
* [[27 oktober|27]] - [[Jan Hettema]], Frysk-Súdafrikaansk hurdfytser († [[2016]])
* [[30 oktober|30]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer († [[2004]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Ken Berry]], Amerikaansk akteur († [[2018]])
* [[19 novimber|19]] - [[Larry King]], Amerikaansk radio- en telefyzjepresintator († [[2021]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Henryk Górecki]], Poalsk komponist († [[2010]])
* [[19 desimber|19]] - [[Rudi Carell]], Nederlânske sjonger en presintator († [[2006]])

== Ferstoarn ==
* [[22 april]] - [[Henry Royce]], Ingelsk autofabrikant (* [[1863]])
* [[28 maaie]] - [[Marga von Etzdorf]], Dútske piloate (* [[1907]])
* [[8 septimber]] - kening [[Faisal fan Irak]] (* [[1883]])
* [[6 oktober]] - [[Constant Puyo]], Frânsk militêr en fotograaf (* [[1857]])

==Literatuer==
;novelles
* [[Willem Elsschot]], ''[[Kaas (boek)|Kaas]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Tsiis'')&lt;/small&gt;
;toaniel
* [[Federico García Lorca]], ''[[Amor de Don Perlimpín con Belisa en Su Jardín]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Leafde fan Don Perlimpín en Belisa yn Syn Tún'')&lt;/small&gt;
* [[Federico García Lorca]], ''[[Bodas de Sangre]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Bloedbrulloft'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1933| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>i26sp2444bfwcnpojg451s4kumrf4tu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1932</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1718</id>
    <revision>
      <id>1083819</id>
      <parentid>1076516</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:19:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11046" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[4 jannewaris]] - De nije [[ûnderkening]] fan [[Britsk-Ynje]], [[Freeman Freeman-Thomas, 1e markys fan Willingdon|Lord Willingdon]], lit hûnderten lieders fan 'e Yndyske ûnôfhinklikheidsbeweging oppakke en fêstsetten, wêrûnder [[Mahatma Gandhi]], [[Jawaharlal Nehru]] en [[Vallabhbhai Patel]].
*[[23 jannewaris]] - By it [[Bloedbad fan Sonsonate]] wurde yn [[El Salvador]] by in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] tsjin harren ellindige libbensomstannichheden 4.000 [[earmoede|earme]] [[boer]]en deasketten troch it [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[28 jannewaris]] - [[Japan]]ske [[troepen]] dogge [[Japanske ynfal yn Sjanghai|in ynfal]] yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[haven]]stêd [[Sjanghai]]. Ta ferrassing fan alle waarnimmers stjitte se op fûleindich ferset fan it Sineeske [[leger (lânmacht)|leger]].
* [[4 febrewaris|4]]-[[15 febrewaris]] -  De [[Olympyske Winterspullen 1932|Olympyske Winterspullen]] wurde hâlden yn [[Lake Placid (New York)|Lake Placid]], yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[18 febrewaris]] - Yn it troch [[Japan]] besette [[Mantsjoerije]] (in diel fan [[Sina]]) wurdt it [[Mantsjûkwo|Keizerryk Mantsjûkwo]] útroppen, dat in Japanske [[fazalsteat]] sûnder wiere selsstannigens wurdt.
*[[25 febrewaris]] - [[Adolf Hitler]], de ([[Eastenryk]]ske) lieder fan 'e ekstreem-rjochtse [[Nasjonaal-Sosjalistyske Dútske Arbeiderspartij]], kriget de [[Dútslân|Dútske]] [[nasjonaliteit]].
*[[27 febrewaris]] - [[Japan]] foltôget [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|de besetting]] fan [[Mantsjoerije]].
*[[3 maart]] - Mei massale [[arrestaasje]]s wurdt yn [[Finlân]], op beskuldiging fan it tarieden fan in [[steatsgreep]], de ynfloedrike [[faksist]]yske [[Lapua-beweging]] oprôle.
*[[10 april]] - By [[Dútske presidintsferkiezings (1932)|presidintsferkiezings]] yn [[Dútslân]] wurdt de âld-[[generaal]] en sittende [[presidint]] [[Paul von Hindenburg]] werkeazen mei 53% fan 'e stimmen. Syn útdager [[Adolf Hitler]] bliuwt stykjen op 36,8%.
*[[13 april]] - Yn [[Dútslân]] wurde de [[SA]] en de [[SS]], de knokploegen fan 'e ekstreem-rjochtse [[politike partij]] [[NSDAP]], ferbean.
*[[5 maaie]] - [[Sina]] en [[Japan]] slute [[Ferdrach fan Tokio (1932)|in fredesferdrach]] nei de Japanske besetting fan [[Mantsjoerije]] en [[Sjanghai]].
*[[7 maaie]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[presidint]] [[Paul Doumer]] wurdt [[fermoarde]] by in oanslach troch de [[geast]]lik steurde [[Ruslân|Russyske]] [[ymmigrant]] [[Paul Gorguloff]].
* [[10 maaie]] - It [[Wilhelmus]] wurdt it [[Nederlân]]ske [[folksliet]].
*[[16 maaie]] - Yn [[Dútslân]] wurdt it ferbod op 'e [[SA]] en de [[SS]], de knokploegen fan 'e ekstreem-rjochtse [[politike partij]] [[NSDAP]], opheft yn ruil foar [[gedoochstipe]] fan 'e NSDAP foar it nije [[regear]].
*[[28 maaie]] - Yn [[Nederlân]] wurdt it lêste gat yn 'e [[Ofslútdyk]] tichte. De [[Sudersee]] is de [[Iselmar]] wurden.
*[[6 juny]] - By [[steatsgreep yn Sily (1932)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[presidint]] [[Juan Montero]] ôfset. De [[sosjalist]] [[Carlos Davila]] nimt de macht oer.
*[[15 juny]] - Tusken [[Bolivia]] en [[Paraguay]] brekt de [[Chaco-oarloch]] út, oer it besit fan 'e [[ierdoalje]]rike [[Gran Chaco]]-krite. [[Esso]] stipet Bolivia en [[Keninklike Shell]] subsidiëarret Paraguay.
*[[5 july]] - Yn [[Portegal]] wurdt [[minister]] fan Finânsjes [[Antonio de Oliveira Salazar]] [[premier]] mei [[diktator|diktatoriaal]] grut foech.
*[[13 july]] - Yn [[Dútslân]] ûntstiet in politike krisis as [[presidint]] [[Paul von Hindenburg]] de ekstreem-rjochtse lieder [[Adolf Hitler]] ôfwiist as kandidaat foar it [[rykskânselier]]skip.
* [[19 july]] - De earste stien fan 'e [[Pelikaantsjerke]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wurdt lein.
*[[28 july]] - In massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan [[wurkleazens|wurkleaze]] [[feteranen]] út 'e [[Earste Wrâldoarloch]] yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haadstêd]] [[Washington, D.C.]] rint út op in botsing mei [[plysje]] en [[leger (lânmacht)|leger]], wêrby't fjouwer deaden en in protte ferwûnen falle.
*[[31 july]] - By de [[Ryksdeiferkiezings (july 1932)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] wurdt de ekstreem-rjochtsje [[NSDAP]] de grutste [[politike partij|partij]] mei 37,3% fan 'e stimmen.
*[[1 septimber]] - Yn [[Súd-Amearika]] brekt de [[Kolombiaansk-Perûviaanske Oarloch]] út.
*[[2 septimber]] - De swiere [[Labor Day-orkaan fan 1932|Labor Day-orkaan]] treft de [[Florida Keys]], yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Floarida]]. Der falle mear as 600 deaden.
*[[9 septimber]] - It [[parlemint]] fan [[Spanje]] ferlient [[autonomy]] oan 'e regio [[Kataloanje]] 
*[[12 septimber]] - Op 'e earste sitting fan 'e nije [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] wurdt it foarstelde [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Franz von Papen]] by in [[moasje fan wantrouwen]] fuortstimd. Dêrop ûntbynt [[presidint]] [[Paul von Hindenburg]] daliks it [[parlemint]] wer en skriuwt nije [[ferkiezing]]s út.
*[[23 septimber]] - It [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] wurdt omfoarme ta [[Saûdy-Araabje]].
*[[1 oktober]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[faksistysk]]e foaroanman [[sir]] [[Oswald Mosley]] rjochtet in nije [[politike partij]] op, de [[Briske Uny fan Faksisten]] (BUF).
*[[3 oktober]] - [[Irak]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[6 novimber]] - By de [[Ryksdeiferkiezings (novimber 1932)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferliest de ekstreem-rjochtse [[NSDAP]] 4% fan 'e stimmen (yn ferhâlding ta de [[ferkiezing]]s fan [[july]]) en komt út op 33,1% fan 'e stimmen. De [[kommunistysk]]e [[KPD]] giet fan 14,3% nei 16,9%.
*[[8 novimber]] - By de [[Amerikaanske presidintsferkiezings (1932)|presidintsferkiezings]] yn 'e [[Feriene Steaten]] ferslacht de [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske]] kandidaat [[Franklin D. Roosevelt]] de sittende [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske]] [[presidint]] [[Herbert Hoover]].
* ''sûnder datum'' - [[Genetikus]] [[J.B.S. Haldane]] ferbynt de teoryen fan 'e [[genetika]] en de [[evolúsje]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - [[Umberto Eco]], Italjaansk skriuwer en filosoof († [[2016]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Dian Fossey]], Amerikaansk biologe en natoerbeskermster († [[1985]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Rients Gratama]], Frysk kabaretier en akteur († [[2017]])
;febrewaris
* [[22 febrewaris|22]] - [[Ted Kennedy]], Amerikaansk politikus († [[2009]])
;maart
* [[4 maart|4]] - [[Hessel Rienks]], Frysk politikus († [[2014]])
* [[11 maart|11]] - [[Jan van der Meer (1932)|Jan van der Meer]], Frysk politikus († [[2016]])
* [[22 maart|22]] - [[Els Borst]], Nederlânsk politika († [[2014]])
* [[23 maart|23]] - [[Bernhard van Haersma Buma]], Nederlânsk politikus († [[2020]])
* [[25 maart|25]] - [[Penelope Gilliatt]], Ingelsk skriuwster en filmkritika († [[1993]])
* [[29 maart|29]] - [[Gerben Abma]], Frysk skiedkundige en skriuwer († [[2016]])
;april
* [[1 april|1]] - [[Debbie Reynolds]], Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[4 april|4]] - [[Dennis L. McKiernan]], Amerikaansk skriuwer
* [[10 april|10]] - [[Omar Sharif]], Egyptysk akteur († [[2015]])
* [[24 april|24]] - [[Coen Flink]], Nederlânsk akteur († [[2000]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Hans Boskamp]], Nederlânsk fuotballer en akteur († [[2011]])
* [[16 maaie|16]] - [[Herman Gordijn]], Nederlânsk keunstskilder († [[2017]])
* [[22 maaie|22]] - [[Tavo Burat]], Italjaansk skriuwer en sjoernalist. († [[2009]])
* [[25 maaie|25]] - [[Henk Smit]], Frysk operasjonger († [[2010]])
;juny
* [[18 juny|18]] - [[Rink van der Velde]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2001]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Jan Postma (skriuwer)|Jan Postma]], Frysk âld-plysjeman en skriuwer († [[2015]])
* [[20 july|20]] -  [[Hielke Nauta]], Frysk politikus († [[2020]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Peter O'Toole]], Iersk akteur († [[2013]])
* [[7 augustus|7]] - [[Rien Poortvliet]], Nederlânsk yllustrator († [[1995]])
* [[15 augustus|15]] - [[Hindrik Gosses de Jong]], Frysk ûnderwiiskundige († [[2011]])
;septimber
* [[26 septimber|26]] - [[Vladimir Voijnovitsj]], Russysk skriuwer en dissidint († [[2018]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Vytautas Landsbergis]], presidint fan [[Litouwen]]
* [[30 oktober|30]] - [[Gerriet Postma]], Frysk keunstskilder († [[2009]])
;novimber
* [[14 novimber|14]] - [[Gunter Sachs]], Dútsk-Switsersk fotograaf († [[2011]])
* [[22 novimber|22]] - [[Robert Vaughn]], Amerikaansk akteur († [[2016]])
* [[29 novimber|29]] - [[Jacques Chirac]], Frânsk presidint († [[2019]])
;desimber
* [[20 desimber|20]] -  [[John Hillerman]], Amerikaansk akteur († [[2017]])
;''datum ûnbekend''
*[[Johann Frank]], Noardfrysk stedsbesjoerder en bibeloersetter

== Ferstoarn ==
* [[4 maart]] - [[Sjirk Linses van der Burg]], Frysk beweger en notaris (* [[1863]])
* [[1 april]] - [[Edward S. Godfrey]], Amerikaansk militêr (* [[1843]])
* [[11 maaie]] - [[William S. Hofstra]], Amerikaansk ûndernimmer en filantroop (* [[1861]])
* [[22 maaie]] - [[Augusta Gregory]] - Ierske skriuwster (* [[1852]])
* [[16 juny]] - [[Frederik van Eeden (skriuwer)|Frederik van Eeden]], Nederlânsk skriuwer (* [[1860]])
* [[9 july]] - [[King Camp Gillette]], Amerikaansk útfiner (* [[1855]])
* [[22 septimber]] - [[Outram Bangs]], Amerikaansk biolooch (* [[1863]])
;''datum ûnbekend''
*[[Mannich Kûp]] (''Plenty Coups''), opperhaad fan 'e [[Krieën (folk)|Krieën]] (* [[1848]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Britske skriuwer [[John Galsworthy]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Elizabeth Bowen]], ''To the North''
* [[Jan Jacob Slauerhoff]], ''Het Verboden Rijk''
;ferhalebondels
* [[Ernest Hemingway]], ''Winner Take Nothing''
;toaniel
* [[T.S. Eliot]], ''Sweeney Agonistes''

== Muzyk ==
* [[Benjamin Britten]] komponearret it ''Double Concerto'', foar altfioele, fioele en orkest

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Wotruba Mensch, verdamme den Krieg Belvedere2007a.jpg|Monumint: ''Mensch, verdamme den Krieg'' (1932) [[Fritz Wotruba]], [[Wenen]]
Ofbyld:Denhaag kunstwerk kind met eend.jpg|''Bern mei ein en fûgeldrinkbak'' (1932) [[Fransje Carbasius]], Gemeentemuseum, De Haach
ofbyld:Standing woman2.jpg|''Standing Woman'' (1932) [[Gaston Lachaise]], [[Franklin D. Murphy Sculpture Garden]], Universiteit fan Kalifornje
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:COLLECTIE TROPENMUSEUM Villa Isola aan de Lembangweg bij Bandoeng TMnr 60026637.jpg|''[[Filla Isola]]'', Bandoeng, [[Charles P. Wolff Schoemaker|Ch. P. Wolff Schoemaker]]
Ofbyld:Rotterdam Heineken kantoor.jpg|''[[Kantoargebou Heineken]]'' Rotterdam (1932) [[Willem Kromhout]]
Ofbyld:20100921 Rijksstraatweg 32 Haren Gn NL.jpg|''Filla'', Haren (1932) C. van der Weele
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1932| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>472hnjozr1pufln32yk6eeini2n88qm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1931</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1719</id>
    <revision>
      <id>1083874</id>
      <parentid>1078405</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:19:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8425" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[19 jannewaris]] - Yn [[Londen]] mislearret de earste rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] trochdat it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] wegeret om oan te skowen salang't syn foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fêstholden wurdt.
*[[25 jannewaris]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] foaroanman [[Mahatma Gandhi]] wurdt frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] (nei't er oppakt wie fanwegen syn ynbrek op it [[sâlt]]monopoalje fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[oerheid]] yn Ynje).
*[[17 febrewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] fine de earste besprekkings plak tusken [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as [[datum]] foar yn 'e [[Revolusjonêre kalinder]] fan 'e [[Sovjet-Uny]].
*[[5 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] slute [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]] it [[Irwin-Gandhi-pakt]]. Neffens dy oerienkomst jout Gandhi syn [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] foarearst de striid foar ûnôfhinklikheid op en wurdt de kampanje fan [[boargerlike oerhearrigens]] stillein. De Britten litte alle finzen nommen [[aktivist]]en frij, betelje [[skealeasstelling]]s út oan lju dy't ûnder harren hurde optreden te lijen hân hawwe, en stelle harren iepen op by nije [[ûnderhanneling]]s oer mear Yndysk [[selsbestjoer]].
*[[5 maart]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] rjochtet [[sir]] [[Oswald Mosley]] de [[Nije Partij (Feriene Keninkryk)|Nije Partij]] op, de earste [[faksist]]yske [[politike partij]] yn dat lân.
*[[1 april]] - By [[ierdbeving fan Managua (1931)|in swiere ierdbeving]] yn [[Nikaragûa]] wurdt de [[haadstêd]] [[Managua]] fierhinne ferwoastge. Der falle mear as 2.000 deaden.
*[[14 april]] - Nei in grutte [[ferkiezing]]soerwinning fan 'e linkse, republikeinske [[politike partij|partijen]] yn [[Spanje]] nimt de ympopulêre [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]] de wyk nei [[Frankryk]]. Syn tsjinstanners beskôgje dat as in ''[[de facto]]'' [[abdikaasje]], en roppe de [[Twadde Spaanske Republyk]] út
*[[3 maaie]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] komt it [[Empire State Building]] ree, it heechste [[gebou]] fan 'e wrâld.
*[[10 juny]] - [[Noarwegen]] beset [[East-Grienlân]]. Dit liedt ta in konflikt mei [[Denemark]].
*[[27 july]] - By [[steatsgreep yn Sily (1931)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[diktator]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] ôfset, dy't útwykt nei [[Argentynje]]. Neitiid falt Sily ta proai oan in perioade fan folsleine [[anargy]].
*[[2 augustus]] - By it [[Katalaanske autonomyreferindum (1931)|in referindum]] sprekt mear as 99% fan 'e [[befolking]] fan [[Kataloanje]] him út foar [[autonomy]] binnen de [[Twadde Spaanske Republyk]].
*[[12 augustus]] - By [[Wettersneed yn Sina (1931)|wettersneed yn Sina]] oerstreamt de [[rivier]] de [[Jangtse]]. Der komme 8.000 minsken om.
*[[25 augustus]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] in [[regear fan nasjonale ienheid]] yn ferbân mei de [[Grutte Depresje|oangeande ekonomyske krisis]].
*[[simmer]] - De [[Twadde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
*[[18 septimber]] - By it [[Mukden-ynsidint]] yn 'e neite fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[stêd]] [[Mukden]] (no: Shenyang) wurdt in [[bomoanslach]] útfierd op in [[spoarline]] yn súdlik [[Mantsjoerije]], dy't ûnder [[Japan]]sk tafersjoch stiet.
*[[19 septimber]] - Nei oanlieding fan it [[Mukden-ynsidint]] docht [[Japan]] [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|in ynfal]] yn noardeastlik [[Sina]] en begjint mei de besetting fan [[Mantsjoerije]].
*[[11 oktober]] - Yn [[Dútslân]] foarmje in stikmannich ekstreem-rjochtse [[organisaasje]]s, wêrûnder de [[NSDAP]], by in reuseftige [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] yn [[Bad Harzburg]] it [[Harzburger Front]].
*[[14 oktober]] - Yn [[Spanje]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[24 oktober]] - [[Maffia]]baas [[Al Capone]] wurdt yn 'e [[Feriene Steaten]] foar [[belestingûntdûking]] feroardiele ta 11 jier [[finzenisstraf]] en in [[jildboete]] fan [[$]]50.000.
*[[1 desimber]] - De twadde rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] einiget sûnder dat der foarútgong boekt is. De Yndyske [[nasjonalist]]en, oanfierd troch [[Mahatma Gandhi]], bliuwe by harren minimumeask fan folslein yntern [[selsbestjoer]], wylst de [[Feriene Keninkryk|Britten]] dêr neat fan witte wolle.
* [[1 desimber]] - De [[Sovjet-Uny]] skaft de [[Revolúsjonêre kalinder]] ôf.
*[[10 desimber]] - Yn [[Spanje]] wurdt in nije, progressive [[grûnwet]] oannommen, dy't û.m. de earder ynstelde [[skieding fan tsjerke en steat]] formalisearret en de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] regelet.
*[[16 desimber]] - Yn [[Dútslân]] rjochtsje de [[sosjalistysk]]e [[SPD]] en oare linke [[organisaasje]]s it [[Eiserne Front]] op dat him keart tsjin sawol ekstreem-rjochts as de [[kommunistysk]]e [[KPD]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Klaas Bruinsma (oersetter)|Klaas Bruinsma]], Frysk oersetter († [[2018]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Harry Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[18 maart|18]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper († [[2022]])
* [[15 april|15]] - [[Tomas Tranströmer]], Sweedsk dichter en oersetter († [[2015]])
* [[16 april|16]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[26 april|26]] - [[Cor Hoekstra]] (Cork), Frysk cartoonist († [[1996]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2007]])
* [[4 maaie|4]] - [[Jan Pesman (reedrider)|Jan Pesman]], Nederlânsk reedrider († [[2014]])
;juny
* [[22 juny|22]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[25 juny|25]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger († [[1996]])
;july
* [[30 july|30]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige († [[2022]])
* [[16 augustus|16]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer († [[2022]])
* [[18 augustus|18]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[22 augustus|22]] - [[Maurice Gee]], Nijseelânsk skriuwer
* [[25 augustus|25]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[28 augustus|28]] - [[Cristina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist († [[2021]])
* [[19 oktober|19]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Jan Terlouw]], Nederlânsk politikus en skriuwer
* [[23 novimber|23]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[26 novimber|26]] - [[Hitoshi Kodama]], Japansk taalkundige († [[2021]])

== Ferstoarn ==
* [[14 febrewaris]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[28 febrewaris]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[4 april]] - [[André Michelin]], Frânsk ûndernimmer (* [[1853]])
* [[17 july]] - [[Nicolae Paulescu]], Roemeensk fysiolooch, ûntdekker fan 'e [[ynsuline]] (* [[1869]])
* [[31 augustus]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[18 oktober]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[24 desimber]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1931| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>cerp8ngcgk1nl2n7w8ewh6a7heudn8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083877</id>
      <parentid>1083874</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:21:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8492" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[19 jannewaris]] - Yn [[Londen]] mislearret de earste rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] trochdat it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] wegeret om oan te skowen salang't syn foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fêstholden wurdt.
*[[25 jannewaris]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] foaroanman [[Mahatma Gandhi]] wurdt frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] (nei't er oppakt wie fanwegen syn ynbrek op it [[sâlt]]monopoalje fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[oerheid]] yn Ynje).
*[[17 febrewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] fine de earste besprekkings plak tusken [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as [[datum]] foar yn 'e [[Revolusjonêre kalinder]] fan 'e [[Sovjet-Uny]].
*[[5 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] slute [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]] it [[Irwin-Gandhi-pakt]]. Neffens dy oerienkomst jout Gandhi syn [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] foarearst de striid foar ûnôfhinklikheid op en wurdt de kampanje fan [[boargerlike oerhearrigens]] stillein. De Britten litte alle finzen nommen [[aktivist]]en frij, betelje [[skealeasstelling]]s út oan lju dy't ûnder harren hurde optreden te lijen hân hawwe, en stelle harren iepen op by nije [[ûnderhanneling]]s oer mear Yndysk [[selsbestjoer]].
*[[5 maart]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] rjochtet [[sir]] [[Oswald Mosley]] de [[Nije Partij (Feriene Keninkryk)|Nije Partij]] op, de earste [[faksist]]yske [[politike partij]] yn dat lân.
*[[1 april]] - By [[ierdbeving fan Managua (1931)|in swiere ierdbeving]] yn [[Nikaragûa]] wurdt de [[haadstêd]] [[Managua]] fierhinne ferwoastge. Der falle mear as 2.000 deaden.
*[[14 april]] - Nei in grutte [[ferkiezing]]soerwinning fan 'e linkse, republikeinske [[politike partij|partijen]] yn [[Spanje]] nimt de ympopulêre [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]] de wyk nei [[Frankryk]]. Syn tsjinstanners beskôgje dat as in ''[[de facto]]'' [[abdikaasje]], en roppe de [[Twadde Spaanske Republyk]] út
*[[3 maaie]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] komt it [[Empire State Building]] ree, it heechste [[gebou]] fan 'e wrâld.
*[[10 juny]] - [[Noarwegen]] beset [[East-Grienlân]]. Dit liedt ta in konflikt mei [[Denemark]].
*[[27 july]] - By [[steatsgreep yn Sily (1931)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[diktator]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] ôfset, dy't útwykt nei [[Argentynje]]. Neitiid falt Sily ta proai oan in perioade fan folsleine [[anargy]].
*[[2 augustus]] - By it [[Katalaanske autonomyreferindum (1931)|in referindum]] sprekt mear as 99% fan 'e [[befolking]] fan [[Kataloanje]] him út foar [[autonomy]] binnen de [[Twadde Spaanske Republyk]].
*[[12 augustus]] - By [[Wettersneed yn Sina (1931)|wettersneed yn Sina]] oerstreamt de [[rivier]] de [[Jangtse]]. Der komme 8.000 minsken om.
*[[25 augustus]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] in [[regear fan nasjonale ienheid]] yn ferbân mei de [[Grutte Depresje|oangeande ekonomyske krisis]].
*[[simmer]] - De [[Twadde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
*[[18 septimber]] - By it [[Mukden-ynsidint]] yn 'e neite fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[stêd]] [[Mukden]] (no: Shenyang) wurdt in [[bomoanslach]] útfierd op in [[spoarline]] yn súdlik [[Mantsjoerije]], dy't ûnder [[Japan]]sk tafersjoch stiet.
*[[19 septimber]] - Nei oanlieding fan it [[Mukden-ynsidint]] docht [[Japan]] [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|in ynfal]] yn noardeastlik [[Sina]] en begjint mei de besetting fan [[Mantsjoerije]].
*[[11 oktober]] - Yn [[Dútslân]] foarmje in stikmannich ekstreem-rjochtse [[organisaasje]]s, wêrûnder de [[NSDAP]], by in reuseftige [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] yn [[Bad Harzburg]] it [[Harzburger Front]].
*[[14 oktober]] - Yn [[Spanje]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[24 oktober]] - [[Maffia]]baas [[Al Capone]] wurdt yn 'e [[Feriene Steaten]] foar [[belestingûntdûking]] feroardiele ta 11 jier [[finzenisstraf]] en in [[jildboete]] fan [[$]]50.000.
*[[1 desimber]] - De twadde rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] einiget sûnder dat der foarútgong boekt is. De Yndyske [[nasjonalist]]en, oanfierd troch [[Mahatma Gandhi]], bliuwe by harren minimumeask fan folslein yntern [[selsbestjoer]], wylst de [[Feriene Keninkryk|Britten]] dêr neat fan witte wolle.
* [[1 desimber]] - De [[Sovjet-Uny]] skaft de [[Revolúsjonêre kalinder]] ôf.
*[[10 desimber]] - Yn [[Spanje]] wurdt in nije, progressive [[grûnwet]] oannommen, dy't û.m. de earder ynstelde [[skieding fan tsjerke en steat]] formalisearret en de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] regelet.
*[[16 desimber]] - Yn [[Dútslân]] rjochtsje de [[sosjalistysk]]e [[SPD]] en oare linke [[organisaasje]]s it [[Eiserne Front]] op dat him keart tsjin sawol ekstreem-rjochts as de [[kommunistysk]]e [[KPD]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Klaas Bruinsma (oersetter)|Klaas Bruinsma]], Frysk oersetter († [[2018]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Harry Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[18 maart|18]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper († [[2022]])
* [[15 april|15]] - [[Tomas Tranströmer]], Sweedsk dichter en oersetter († [[2015]])
* [[16 april|16]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[26 april|26]] - [[Cor Hoekstra]] (Cork), Frysk cartoonist († [[1996]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2007]])
* [[4 maaie|4]] - [[Jan Pesman (reedrider)|Jan Pesman]], Nederlânsk reedrider († [[2014]])
;juny
* [[22 juny|22]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[25 juny|25]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger († [[1996]])
;july
* [[30 july|30]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
* [[31 july|31]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger († [[2008]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige († [[2022]])
* [[16 augustus|16]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer († [[2022]])
* [[18 augustus|18]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[22 augustus|22]] - [[Maurice Gee]], Nijseelânsk skriuwer
* [[25 augustus|25]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[28 augustus|28]] - [[Cristina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist († [[2021]])
* [[19 oktober|19]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Jan Terlouw]], Nederlânsk politikus en skriuwer
* [[23 novimber|23]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[26 novimber|26]] - [[Hitoshi Kodama]], Japansk taalkundige († [[2021]])

== Ferstoarn ==
* [[14 febrewaris]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[28 febrewaris]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[4 april]] - [[André Michelin]], Frânsk ûndernimmer (* [[1853]])
* [[17 july]] - [[Nicolae Paulescu]], Roemeensk fysiolooch, ûntdekker fan 'e [[ynsuline]] (* [[1869]])
* [[31 augustus]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[18 oktober]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[24 desimber]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1931| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>tq016fkx4nl7c3jexupc41z7jd4vcrf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083910</id>
      <parentid>1083877</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:50:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8564" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[19 jannewaris]] - Yn [[Londen]] mislearret de earste rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] trochdat it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] wegeret om oan te skowen salang't syn foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fêstholden wurdt.
*[[25 jannewaris]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] foaroanman [[Mahatma Gandhi]] wurdt frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] (nei't er oppakt wie fanwegen syn ynbrek op it [[sâlt]]monopoalje fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[oerheid]] yn Ynje).
*[[17 febrewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] fine de earste besprekkings plak tusken [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as [[datum]] foar yn 'e [[Revolusjonêre kalinder]] fan 'e [[Sovjet-Uny]].
*[[5 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] slute [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]] it [[Irwin-Gandhi-pakt]]. Neffens dy oerienkomst jout Gandhi syn [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] foarearst de striid foar ûnôfhinklikheid op en wurdt de kampanje fan [[boargerlike oerhearrigens]] stillein. De Britten litte alle finzen nommen [[aktivist]]en frij, betelje [[skealeasstelling]]s út oan lju dy't ûnder harren hurde optreden te lijen hân hawwe, en stelle harren iepen op by nije [[ûnderhanneling]]s oer mear Yndysk [[selsbestjoer]].
*[[5 maart]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] rjochtet [[sir]] [[Oswald Mosley]] de [[Nije Partij (Feriene Keninkryk)|Nije Partij]] op, de earste [[faksist]]yske [[politike partij]] yn dat lân.
*[[1 april]] - By [[ierdbeving fan Managua (1931)|in swiere ierdbeving]] yn [[Nikaragûa]] wurdt de [[haadstêd]] [[Managua]] fierhinne ferwoastge. Der falle mear as 2.000 deaden.
*[[14 april]] - Nei in grutte [[ferkiezing]]soerwinning fan 'e linkse, republikeinske [[politike partij|partijen]] yn [[Spanje]] nimt de ympopulêre [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]] de wyk nei [[Frankryk]]. Syn tsjinstanners beskôgje dat as in ''[[de facto]]'' [[abdikaasje]], en roppe de [[Twadde Spaanske Republyk]] út
*[[3 maaie]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] komt it [[Empire State Building]] ree, it heechste [[gebou]] fan 'e wrâld.
*[[10 juny]] - [[Noarwegen]] beset [[East-Grienlân]]. Dit liedt ta in konflikt mei [[Denemark]].
*[[27 july]] - By [[steatsgreep yn Sily (1931)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[diktator]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] ôfset, dy't útwykt nei [[Argentynje]]. Neitiid falt Sily ta proai oan in perioade fan folsleine [[anargy]].
*[[2 augustus]] - By it [[Katalaanske autonomyreferindum (1931)|in referindum]] sprekt mear as 99% fan 'e [[befolking]] fan [[Kataloanje]] him út foar [[autonomy]] binnen de [[Twadde Spaanske Republyk]].
*[[12 augustus]] - By [[Wettersneed yn Sina (1931)|wettersneed yn Sina]] oerstreamt de [[rivier]] de [[Jangtse]]. Der komme 8.000 minsken om.
*[[25 augustus]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] in [[regear fan nasjonale ienheid]] yn ferbân mei de [[Grutte Depresje|oangeande ekonomyske krisis]].
*[[simmer]] - De [[Twadde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
*[[18 septimber]] - By it [[Mukden-ynsidint]] yn 'e neite fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[stêd]] [[Mukden]] (no: Shenyang) wurdt in [[bomoanslach]] útfierd op in [[spoarline]] yn súdlik [[Mantsjoerije]], dy't ûnder [[Japan]]sk tafersjoch stiet.
*[[19 septimber]] - Nei oanlieding fan it [[Mukden-ynsidint]] docht [[Japan]] [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|in ynfal]] yn noardeastlik [[Sina]] en begjint mei de besetting fan [[Mantsjoerije]].
*[[11 oktober]] - Yn [[Dútslân]] foarmje in stikmannich ekstreem-rjochtse [[organisaasje]]s, wêrûnder de [[NSDAP]], by in reuseftige [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] yn [[Bad Harzburg]] it [[Harzburger Front]].
*[[14 oktober]] - Yn [[Spanje]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[24 oktober]] - [[Maffia]]baas [[Al Capone]] wurdt yn 'e [[Feriene Steaten]] foar [[belestingûntdûking]] feroardiele ta 11 jier [[finzenisstraf]] en in [[jildboete]] fan [[$]]50.000.
*[[1 desimber]] - De twadde rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] einiget sûnder dat der foarútgong boekt is. De Yndyske [[nasjonalist]]en, oanfierd troch [[Mahatma Gandhi]], bliuwe by harren minimumeask fan folslein yntern [[selsbestjoer]], wylst de [[Feriene Keninkryk|Britten]] dêr neat fan witte wolle.
* [[1 desimber]] - De [[Sovjet-Uny]] skaft de [[Revolúsjonêre kalinder]] ôf.
*[[10 desimber]] - Yn [[Spanje]] wurdt in nije, progressive [[grûnwet]] oannommen, dy't û.m. de earder ynstelde [[skieding fan tsjerke en steat]] formalisearret en de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] regelet.
*[[16 desimber]] - Yn [[Dútslân]] rjochtsje de [[sosjalistysk]]e [[SPD]] en oare linke [[organisaasje]]s it [[Eiserne Front]] op dat him keart tsjin sawol ekstreem-rjochts as de [[kommunistysk]]e [[KPD]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Klaas Bruinsma (oersetter)|Klaas Bruinsma]], Frysk oersetter († [[2018]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Harry Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[18 maart|18]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper († [[2022]])
* [[15 april|15]] - [[Tomas Tranströmer]], Sweedsk dichter en oersetter († [[2015]])
* [[16 april|16]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[26 april|26]] - [[Cor Hoekstra]] (Cork), Frysk cartoonist († [[1996]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2007]])
* [[4 maaie|4]] - [[Jan Pesman (reedrider)|Jan Pesman]], Nederlânsk reedrider († [[2014]])
;juny
* [[22 juny|22]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[25 juny|25]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger († [[1996]])
;july
* [[30 july|30]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
* [[31 july|31]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger († [[2008]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige († [[2022]])
* [[16 augustus|16]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer († [[2022]])
* [[18 augustus|18]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[22 augustus|22]] - [[Maurice Gee]], Nijseelânsk skriuwer
* [[25 augustus|25]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[28 augustus|28]] - [[Cristina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist († [[2021]])
* [[19 oktober|19]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Jan Terlouw]], Nederlânsk politikus en skriuwer
* [[23 novimber|23]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[26 novimber|26]] - [[Hitoshi Kodama]], Japansk taalkundige († [[2021]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Joets]], Frysk muzikant (* [[1931]])

== Ferstoarn ==
* [[14 febrewaris]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[28 febrewaris]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[4 april]] - [[André Michelin]], Frânsk ûndernimmer (* [[1853]])
* [[17 july]] - [[Nicolae Paulescu]], Roemeensk fysiolooch, ûntdekker fan 'e [[ynsuline]] (* [[1869]])
* [[31 augustus]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[18 oktober]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[24 desimber]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1931| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>0ytre2zue83cy76k3wtvvqbogu98tcb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083911</id>
      <parentid>1083910</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:50:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ oeps</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8566" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[19 jannewaris]] - Yn [[Londen]] mislearret de earste rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] trochdat it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] wegeret om oan te skowen salang't syn foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fêstholden wurdt.
*[[25 jannewaris]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] foaroanman [[Mahatma Gandhi]] wurdt frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] (nei't er oppakt wie fanwegen syn ynbrek op it [[sâlt]]monopoalje fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[oerheid]] yn Ynje).
*[[17 febrewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] fine de earste besprekkings plak tusken [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as [[datum]] foar yn 'e [[Revolusjonêre kalinder]] fan 'e [[Sovjet-Uny]].
*[[5 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] slute [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]] it [[Irwin-Gandhi-pakt]]. Neffens dy oerienkomst jout Gandhi syn [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] foarearst de striid foar ûnôfhinklikheid op en wurdt de kampanje fan [[boargerlike oerhearrigens]] stillein. De Britten litte alle finzen nommen [[aktivist]]en frij, betelje [[skealeasstelling]]s út oan lju dy't ûnder harren hurde optreden te lijen hân hawwe, en stelle harren iepen op by nije [[ûnderhanneling]]s oer mear Yndysk [[selsbestjoer]].
*[[5 maart]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] rjochtet [[sir]] [[Oswald Mosley]] de [[Nije Partij (Feriene Keninkryk)|Nije Partij]] op, de earste [[faksist]]yske [[politike partij]] yn dat lân.
*[[1 april]] - By [[ierdbeving fan Managua (1931)|in swiere ierdbeving]] yn [[Nikaragûa]] wurdt de [[haadstêd]] [[Managua]] fierhinne ferwoastge. Der falle mear as 2.000 deaden.
*[[14 april]] - Nei in grutte [[ferkiezing]]soerwinning fan 'e linkse, republikeinske [[politike partij|partijen]] yn [[Spanje]] nimt de ympopulêre [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]] de wyk nei [[Frankryk]]. Syn tsjinstanners beskôgje dat as in ''[[de facto]]'' [[abdikaasje]], en roppe de [[Twadde Spaanske Republyk]] út
*[[3 maaie]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] komt it [[Empire State Building]] ree, it heechste [[gebou]] fan 'e wrâld.
*[[10 juny]] - [[Noarwegen]] beset [[East-Grienlân]]. Dit liedt ta in konflikt mei [[Denemark]].
*[[27 july]] - By [[steatsgreep yn Sily (1931)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[diktator]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] ôfset, dy't útwykt nei [[Argentynje]]. Neitiid falt Sily ta proai oan in perioade fan folsleine [[anargy]].
*[[2 augustus]] - By it [[Katalaanske autonomyreferindum (1931)|in referindum]] sprekt mear as 99% fan 'e [[befolking]] fan [[Kataloanje]] him út foar [[autonomy]] binnen de [[Twadde Spaanske Republyk]].
*[[12 augustus]] - By [[Wettersneed yn Sina (1931)|wettersneed yn Sina]] oerstreamt de [[rivier]] de [[Jangtse]]. Der komme 8.000 minsken om.
*[[25 augustus]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] in [[regear fan nasjonale ienheid]] yn ferbân mei de [[Grutte Depresje|oangeande ekonomyske krisis]].
*[[simmer]] - De [[Twadde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
*[[18 septimber]] - By it [[Mukden-ynsidint]] yn 'e neite fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[stêd]] [[Mukden]] (no: Shenyang) wurdt in [[bomoanslach]] útfierd op in [[spoarline]] yn súdlik [[Mantsjoerije]], dy't ûnder [[Japan]]sk tafersjoch stiet.
*[[19 septimber]] - Nei oanlieding fan it [[Mukden-ynsidint]] docht [[Japan]] [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|in ynfal]] yn noardeastlik [[Sina]] en begjint mei de besetting fan [[Mantsjoerije]].
*[[11 oktober]] - Yn [[Dútslân]] foarmje in stikmannich ekstreem-rjochtse [[organisaasje]]s, wêrûnder de [[NSDAP]], by in reuseftige [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] yn [[Bad Harzburg]] it [[Harzburger Front]].
*[[14 oktober]] - Yn [[Spanje]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[24 oktober]] - [[Maffia]]baas [[Al Capone]] wurdt yn 'e [[Feriene Steaten]] foar [[belestingûntdûking]] feroardiele ta 11 jier [[finzenisstraf]] en in [[jildboete]] fan [[$]]50.000.
*[[1 desimber]] - De twadde rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] einiget sûnder dat der foarútgong boekt is. De Yndyske [[nasjonalist]]en, oanfierd troch [[Mahatma Gandhi]], bliuwe by harren minimumeask fan folslein yntern [[selsbestjoer]], wylst de [[Feriene Keninkryk|Britten]] dêr neat fan witte wolle.
* [[1 desimber]] - De [[Sovjet-Uny]] skaft de [[Revolúsjonêre kalinder]] ôf.
*[[10 desimber]] - Yn [[Spanje]] wurdt in nije, progressive [[grûnwet]] oannommen, dy't û.m. de earder ynstelde [[skieding fan tsjerke en steat]] formalisearret en de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] regelet.
*[[16 desimber]] - Yn [[Dútslân]] rjochtsje de [[sosjalistysk]]e [[SPD]] en oare linke [[organisaasje]]s it [[Eiserne Front]] op dat him keart tsjin sawol ekstreem-rjochts as de [[kommunistysk]]e [[KPD]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Klaas Bruinsma (oersetter)|Klaas Bruinsma]], Frysk oersetter († [[2018]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Harry Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[18 maart|18]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper († [[2022]])
* [[15 april|15]] - [[Tomas Tranströmer]], Sweedsk dichter en oersetter († [[2015]])
* [[16 april|16]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[26 april|26]] - [[Cor Hoekstra]] (Cork), Frysk cartoonist († [[1996]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2007]])
* [[4 maaie|4]] - [[Jan Pesman (reedrider)|Jan Pesman]], Nederlânsk reedrider († [[2014]])
;juny
* [[22 juny|22]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[25 juny|25]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger († [[1996]])
;july
* [[30 july|30]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
* [[31 july|31]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger († [[2008]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige († [[2022]])
* [[16 augustus|16]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer († [[2022]])
* [[18 augustus|18]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[22 augustus|22]] - [[Maurice Gee]], Nijseelânsk skriuwer
* [[25 augustus|25]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[28 augustus|28]] - [[Cristina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist († [[2021]])
* [[19 oktober|19]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Jan Terlouw]], Nederlânsk politikus en skriuwer
* [[23 novimber|23]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[26 novimber|26]] - [[Hitoshi Kodama]], Japansk taalkundige († [[2021]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Joets]], Frysk muzikant († [[2008]])

== Ferstoarn ==
* [[14 febrewaris]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[28 febrewaris]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[4 april]] - [[André Michelin]], Frânsk ûndernimmer (* [[1853]])
* [[17 july]] - [[Nicolae Paulescu]], Roemeensk fysiolooch, ûntdekker fan 'e [[ynsuline]] (* [[1869]])
* [[31 augustus]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[18 oktober]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[24 desimber]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1931| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>eljlq7milidn0qi5ev2twgzxd5xeeyz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1929</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1721</id>
    <revision>
      <id>1083785</id>
      <parentid>1081989</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:51:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7574" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 jannewaris]] - [[Kening]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje]] stelt de [[grûnwet]] bûten wurking en ropt de keninklike [[diktatuer]] út.
* [[9 jannewaris]] - [[Penisilline]] wurdt foar it earst brûkt.
*[[18 jannewaris]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Grinslân]] sjit [[boere-arbeider]] [[Eije Wijkstra]] fjouwer [[fjildwachter]]s dea.
*[[31 jannewaris]] - By in [[útjouwerij]] yn [[Berlyn]] ferskynt it [[anty-oarlochsliteratuer|anty-oarlochsboek]] ''[[Im Westen Nichts Neues]]'' fan [[Erich Maria Remarque]].
*[[31 jannewaris]] - De yn ûngenede fallen [[kommunistysk]]e lieder [[Leon Trotski]] wurdt út 'e [[Sovjet-Uny]] [[ferballe]] en wykt út nei [[Turkije]].
*[[11 febrewaris]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] slút mei [[paus]] [[Pius XI]] de [[Lateraanske Ferdraggen]], wêrmei't foar it earst sûnt [[1870]] de formele relaasje regele wurdt tusken Itaalje en de [[Hillige Stoel]]. De wichtichste útkomst is dat [[Fatikaanstêd]] in [[soevereiniteit|soevereine]], ûnôfhinklike [[lân|steat]] wurdt.
*[[12 febrewaris]] - De [[Fjirde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Karst Leemburg]] út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn in tiid fan 11 [[oere]]n en 9 [[minuten]].
*[[14 febrewaris]] - By it saneamde [[Falentynsdeibloedbad]], in mei grou [[geweld]] mank geande [[kriminaliteit|kriminele]] ôfrekken yn [[Chicago]], komme sân [[binde]]leden om.
*[[28 febrewaris]] - De ûnoffisjele [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Marten van der Kooij]] en [[Ype Smid]], beiden út [[Hylpen]], yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 32 [[minuten]].
*[[28 maart]] - De [[Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] wit op de [[3e Algemiene Gearkomste fan de Guomintang]] de hiele [[politike partij|partij]] efter him te ferienjen.
* [[28 maart]] - Oprjochting fan 'e [[Kuorbalferiening VKC]].
*[[16 maaie]] - Yn [[Hollywood]] wurde de [[Academy Awards]] (Oscars) foar de earste kear útrikt. 
*[[3 juny]] - Under bemiddeling fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Herbert Hoover]] berikke [[Sily]] en [[Perû]] oerienstimming oer harren grinsskeel dat al sûnt de [[Salpeteroarloch]] fan [[1879]] geande is.
* [[1 oktober]] - De [[Sovjet-Uny]] fiert de [[revolúsjonêre kalinder]] yn.
*[[16 oktober]] - Yn [[Afganistan]] ropt [[Nadir Khan]] himsels út ta [[kening]] yn it plak fan 'e troch him ôfsette [[Habibûlla Gazi]]. Dêrmei komt in definityf ein oan 'e [[Barakzai-dynasty]], dy't Afganistan sûnt [[1835]] regearre hat.
*[[24 oktober]] - De [[effektebeurs|effektebeurzen]] geane ûnderút: begjin fan 'e [[beurskrach fan 1929]].
*[[29 oktober]] - [[Beurskrach fan 1929|Swarte Tongersdei]]: de [[effektebeurs|effektebeurzen]] stoarte folslein yn. 
*[[25 novimber]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] set [[Josef Stalin]] syn eardere meistanners [[Nikolaj Bûcharin]], [[Aleksej Rykov]] en [[Michail Tomski]] oan 'e kant, om't dy harren fersetten tsjin syn plannen foar in flugge [[yndustrialisaasje]] en [[kollektivisaasje fan de lânbou]].
*[[6 desimber]] - Yn [[Turkije]] wurdt it [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[29 desimber]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurde [[Soekarno]] en ferskate oare lânseigen lieders troch de [[Nederlân]]ske [[koloanje|koloniale]] autoriteiten oppakt en yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthús]] smiten.

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Nicoletta Orsomando]], Italjaanske presintatrise († [[2021]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Martin Luther King]], Amerikaansk predikant en minskerjochte-aktivist († [[1968]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[21 jannewaris|21]] - [[Hessel Miedema]], Frysk dichter en keunsthistoarikus († [[2019]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Jan Kuperus]], Frysk sakeman, topman [[Friesland Bank]] († [[2011]])
;febrewaris
* [[22 febrewaris|22]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Teije Brattinga]], teolooch en Frysk skriuwer
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster († [[2012]])
* [[12 maart|12]] - [[Win Tin]], Myanmareesk politikus en sjoernalist († [[2014]])
* [[18 maart|18]] - [[Christa Wolf]], Dútsk skriuwster († [[2011]])
* [[29 maart|29]] - [[Tseard Visser]], Frysk byldzjend keunstner († [[1979]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Frans Andriessen]], Nederlânsk politikus († [[2019]])
* [[10 april|10]] - [[Max von Sydow]], Sweedsk-Frânske akteur en filmregisseur († [[2020]])
* [[20 april|20]] - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres († [[2016]])
;maaie
* [[24 maaie|24]] - [[Riekele Borger]], Frysk-Dútsk assyriolooch († [[2010]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder († [[2002]])
* [[12 juny|12]] - [[Anne Frank]], Joadsk-Dútsk oarlochsslachtoffer († [[1945]])
* [[16 juny|16]] - [[Sabah al-Achmed al-Djaber al-Sabah]], emir fan [[Koeweit]] († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Katherine Helmond]], Amerikaansk aktrise († [[2019]])
* [[28 july|28]] - [[Jackie Kennedy]], Amerikaansk presidintsfrou († [[1994]])
* [[28 july|28]] - [[Remco Campert]], Nederlânsk dichter en skriuwer († [[2022]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Corrie Hafkamp]], Nederlânske berneboekeskriuwster († [[2020]])
* [[27 augustus|27]] - [[Ira Levin]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[7 septimber|7]] - [[Thomas McKenna]], Iersk akteur († [[2011]])
* [[20 septimber|20]] - [[Vittorio Taviani]], Italjaansk regisseur († [[2018]])
;oktober
* [[21 oktober|21]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster († [[2018]])
* [[31 oktober|31]] - [[Bud Spencer]], Italjaansk akteur en swimmer († [[2016]])
* 31 - [[Alex Brinksma]], Frysk sportbestjoerder († [[2015]])
;novimber
* [[5 novimber|5]] - [[Johan Bok]], Frysk muzikant († [[2002]])
* [[12 novimber|12]] - [[Grace Kelly]], Amerikaansk aktrise en prinsesse fan [[Monako]] († [[1982]])
* [[15 novimber|15]] - [[Willem Velema]], Frysk heechlearaar nijtestamentyske fakken († [[2019]])
* [[21 novimber|21]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe († [[2009]])
;desimber
* [[2 desimber|2]] - [[Jaap Boersma]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[9 desimber|9]] - [[Bob Hawke]], premier fan [[Austraalje (lân)|Austraalje]] († [[2019]])
* [[31 desimber|31]] - [[Mies Bouwman]], Nederlânsk presintatrise († [[2018]])
;''datum ûnbekend''
*[[Don Iwerks]], Amerikaansk kameraman, útfiner en ûndernimmer

== Ferstoarn ==
* [[13 jannewaris]] - [[Wyatt Earp]], Amerikaansk plysjeman, revolverman en ikoan fan it Wylde Westen (* [[1848]])
* [[22 jannewaris]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[16 febrewaris]] - [[Hidde Petrus Nicolaas Halbertsma]], Frysk arsjitekt (* [[1853]])
* [[4 april]] - [[Karl Benz]], Dútsk autofabrikant en útfiner (* [[1844]])
* [[2 juny]] - [[Blanke-Man-Regearret-Him]] (''White-Man-Runs-Him''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1858]])
* [[16 juny]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch (* [[1858]])
* [[10 augustus]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe (* [[1854]])
* [[22 desimber]] - [[Luther Hare]], Amerikaansk militêr (* [[1851]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1929| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>6i6t4ijksve8t0m9dlwmsbeq7o42b46</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083882</id>
      <parentid>1083785</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:25:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7649" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 jannewaris]] - [[Kening]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje]] stelt de [[grûnwet]] bûten wurking en ropt de keninklike [[diktatuer]] út.
* [[9 jannewaris]] - [[Penisilline]] wurdt foar it earst brûkt.
*[[18 jannewaris]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Grinslân]] sjit [[boere-arbeider]] [[Eije Wijkstra]] fjouwer [[fjildwachter]]s dea.
*[[31 jannewaris]] - By in [[útjouwerij]] yn [[Berlyn]] ferskynt it [[anty-oarlochsliteratuer|anty-oarlochsboek]] ''[[Im Westen Nichts Neues]]'' fan [[Erich Maria Remarque]].
*[[31 jannewaris]] - De yn ûngenede fallen [[kommunistysk]]e lieder [[Leon Trotski]] wurdt út 'e [[Sovjet-Uny]] [[ferballe]] en wykt út nei [[Turkije]].
*[[11 febrewaris]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] slút mei [[paus]] [[Pius XI]] de [[Lateraanske Ferdraggen]], wêrmei't foar it earst sûnt [[1870]] de formele relaasje regele wurdt tusken Itaalje en de [[Hillige Stoel]]. De wichtichste útkomst is dat [[Fatikaanstêd]] in [[soevereiniteit|soevereine]], ûnôfhinklike [[lân|steat]] wurdt.
*[[12 febrewaris]] - De [[Fjirde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Karst Leemburg]] út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn in tiid fan 11 [[oere]]n en 9 [[minuten]].
*[[14 febrewaris]] - By it saneamde [[Falentynsdeibloedbad]], in mei grou [[geweld]] mank geande [[kriminaliteit|kriminele]] ôfrekken yn [[Chicago]], komme sân [[binde]]leden om.
*[[28 febrewaris]] - De ûnoffisjele [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Marten van der Kooij]] en [[Ype Smid]], beiden út [[Hylpen]], yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 32 [[minuten]].
*[[28 maart]] - De [[Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] wit op de [[3e Algemiene Gearkomste fan de Guomintang]] de hiele [[politike partij|partij]] efter him te ferienjen.
* [[28 maart]] - Oprjochting fan 'e [[Kuorbalferiening VKC]].
*[[16 maaie]] - Yn [[Hollywood]] wurde de [[Academy Awards]] (Oscars) foar de earste kear útrikt. 
*[[3 juny]] - Under bemiddeling fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Herbert Hoover]] berikke [[Sily]] en [[Perû]] oerienstimming oer harren grinsskeel dat al sûnt de [[Salpeteroarloch]] fan [[1879]] geande is.
* [[1 oktober]] - De [[Sovjet-Uny]] fiert de [[revolúsjonêre kalinder]] yn.
*[[16 oktober]] - Yn [[Afganistan]] ropt [[Nadir Khan]] himsels út ta [[kening]] yn it plak fan 'e troch him ôfsette [[Habibûlla Gazi]]. Dêrmei komt in definityf ein oan 'e [[Barakzai-dynasty]], dy't Afganistan sûnt [[1835]] regearre hat.
*[[24 oktober]] - De [[effektebeurs|effektebeurzen]] geane ûnderút: begjin fan 'e [[beurskrach fan 1929]].
*[[29 oktober]] - [[Beurskrach fan 1929|Swarte Tongersdei]]: de [[effektebeurs|effektebeurzen]] stoarte folslein yn. 
*[[25 novimber]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] set [[Josef Stalin]] syn eardere meistanners [[Nikolaj Bûcharin]], [[Aleksej Rykov]] en [[Michail Tomski]] oan 'e kant, om't dy harren fersetten tsjin syn plannen foar in flugge [[yndustrialisaasje]] en [[kollektivisaasje fan de lânbou]].
*[[6 desimber]] - Yn [[Turkije]] wurdt it [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[29 desimber]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurde [[Soekarno]] en ferskate oare lânseigen lieders troch de [[Nederlân]]ske [[koloanje|koloniale]] autoriteiten oppakt en yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthús]] smiten.

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Nicoletta Orsomando]], Italjaanske presintatrise († [[2021]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Martin Luther King]], Amerikaansk predikant en minskerjochte-aktivist († [[1968]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[21 jannewaris|21]] - [[Hessel Miedema]], Frysk dichter en keunsthistoarikus († [[2019]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Jan Kuperus]], Frysk sakeman, topman [[Friesland Bank]] († [[2011]])
;febrewaris
* [[22 febrewaris|22]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Teije Brattinga]], teolooch en Frysk skriuwer
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster († [[2012]])
* [[12 maart|12]] - [[Win Tin]], Myanmareesk politikus en sjoernalist († [[2014]])
* [[18 maart|18]] - [[Christa Wolf]], Dútsk skriuwster († [[2011]])
* [[29 maart|29]] - [[Tseard Visser]], Frysk byldzjend keunstner († [[1979]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Frans Andriessen]], Nederlânsk politikus († [[2019]])
* [[5 april|5]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[10 april|10]] - [[Max von Sydow]], Sweedsk-Frânske akteur en filmregisseur († [[2020]])
* [[20 april|20]] - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres († [[2016]])
;maaie
* [[24 maaie|24]] - [[Riekele Borger]], Frysk-Dútsk assyriolooch († [[2010]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder († [[2002]])
* [[12 juny|12]] - [[Anne Frank]], Joadsk-Dútsk oarlochsslachtoffer († [[1945]])
* [[16 juny|16]] - [[Sabah al-Achmed al-Djaber al-Sabah]], emir fan [[Koeweit]] († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Katherine Helmond]], Amerikaansk aktrise († [[2019]])
* [[28 july|28]] - [[Jackie Kennedy]], Amerikaansk presidintsfrou († [[1994]])
* [[28 july|28]] - [[Remco Campert]], Nederlânsk dichter en skriuwer († [[2022]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Corrie Hafkamp]], Nederlânske berneboekeskriuwster († [[2020]])
* [[27 augustus|27]] - [[Ira Levin]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[7 septimber|7]] - [[Thomas McKenna]], Iersk akteur († [[2011]])
* [[20 septimber|20]] - [[Vittorio Taviani]], Italjaansk regisseur († [[2018]])
;oktober
* [[21 oktober|21]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster († [[2018]])
* [[31 oktober|31]] - [[Bud Spencer]], Italjaansk akteur en swimmer († [[2016]])
* 31 - [[Alex Brinksma]], Frysk sportbestjoerder († [[2015]])
;novimber
* [[5 novimber|5]] - [[Johan Bok]], Frysk muzikant († [[2002]])
* [[12 novimber|12]] - [[Grace Kelly]], Amerikaansk aktrise en prinsesse fan [[Monako]] († [[1982]])
* [[15 novimber|15]] - [[Willem Velema]], Frysk heechlearaar nijtestamentyske fakken († [[2019]])
* [[21 novimber|21]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe († [[2009]])
;desimber
* [[2 desimber|2]] - [[Jaap Boersma]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[9 desimber|9]] - [[Bob Hawke]], premier fan [[Austraalje (lân)|Austraalje]] († [[2019]])
* [[31 desimber|31]] - [[Mies Bouwman]], Nederlânsk presintatrise († [[2018]])
;''datum ûnbekend''
*[[Don Iwerks]], Amerikaansk kameraman, útfiner en ûndernimmer

== Ferstoarn ==
* [[13 jannewaris]] - [[Wyatt Earp]], Amerikaansk plysjeman, revolverman en ikoan fan it Wylde Westen (* [[1848]])
* [[22 jannewaris]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[16 febrewaris]] - [[Hidde Petrus Nicolaas Halbertsma]], Frysk arsjitekt (* [[1853]])
* [[4 april]] - [[Karl Benz]], Dútsk autofabrikant en útfiner (* [[1844]])
* [[2 juny]] - [[Blanke-Man-Regearret-Him]] (''White-Man-Runs-Him''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1858]])
* [[16 juny]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch (* [[1858]])
* [[10 augustus]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe (* [[1854]])
* [[22 desimber]] - [[Luther Hare]], Amerikaansk militêr (* [[1851]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1929| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>f6urbh7feaik932mag5w8k2zi9svxhb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083900</id>
      <parentid>1083882</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:41:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7749" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 jannewaris]] - [[Kening]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje]] stelt de [[grûnwet]] bûten wurking en ropt de keninklike [[diktatuer]] út.
* [[9 jannewaris]] - [[Penisilline]] wurdt foar it earst brûkt.
*[[18 jannewaris]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Grinslân]] sjit [[boere-arbeider]] [[Eije Wijkstra]] fjouwer [[fjildwachter]]s dea.
*[[31 jannewaris]] - By in [[útjouwerij]] yn [[Berlyn]] ferskynt it [[anty-oarlochsliteratuer|anty-oarlochsboek]] ''[[Im Westen Nichts Neues]]'' fan [[Erich Maria Remarque]].
*[[31 jannewaris]] - De yn ûngenede fallen [[kommunistysk]]e lieder [[Leon Trotski]] wurdt út 'e [[Sovjet-Uny]] [[ferballe]] en wykt út nei [[Turkije]].
*[[11 febrewaris]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] slút mei [[paus]] [[Pius XI]] de [[Lateraanske Ferdraggen]], wêrmei't foar it earst sûnt [[1870]] de formele relaasje regele wurdt tusken Itaalje en de [[Hillige Stoel]]. De wichtichste útkomst is dat [[Fatikaanstêd]] in [[soevereiniteit|soevereine]], ûnôfhinklike [[lân|steat]] wurdt.
*[[12 febrewaris]] - De [[Fjirde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Karst Leemburg]] út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn in tiid fan 11 [[oere]]n en 9 [[minuten]].
*[[14 febrewaris]] - By it saneamde [[Falentynsdeibloedbad]], in mei grou [[geweld]] mank geande [[kriminaliteit|kriminele]] ôfrekken yn [[Chicago]], komme sân [[binde]]leden om.
*[[28 febrewaris]] - De ûnoffisjele [[Tolhúster Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Marten van der Kooij]] en [[Ype Smid]], beiden út [[Hylpen]], yn in tiid fan 10 [[oere]]n en 32 [[minuten]].
*[[28 maart]] - De [[Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] wit op de [[3e Algemiene Gearkomste fan de Guomintang]] de hiele [[politike partij|partij]] efter him te ferienjen.
* [[28 maart]] - Oprjochting fan 'e [[Kuorbalferiening VKC]].
*[[16 maaie]] - Yn [[Hollywood]] wurde de [[Academy Awards]] (Oscars) foar de earste kear útrikt. 
*[[3 juny]] - Under bemiddeling fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Herbert Hoover]] berikke [[Sily]] en [[Perû]] oerienstimming oer harren grinsskeel dat al sûnt de [[Salpeteroarloch]] fan [[1879]] geande is.
* [[1 oktober]] - De [[Sovjet-Uny]] fiert de [[revolúsjonêre kalinder]] yn.
*[[16 oktober]] - Yn [[Afganistan]] ropt [[Nadir Khan]] himsels út ta [[kening]] yn it plak fan 'e troch him ôfsette [[Habibûlla Gazi]]. Dêrmei komt in definityf ein oan 'e [[Barakzai-dynasty]], dy't Afganistan sûnt [[1835]] regearre hat.
*[[24 oktober]] - De [[effektebeurs|effektebeurzen]] geane ûnderút: begjin fan 'e [[beurskrach fan 1929]].
*[[29 oktober]] - [[Beurskrach fan 1929|Swarte Tongersdei]]: de [[effektebeurs|effektebeurzen]] stoarte folslein yn. 
*[[25 novimber]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] set [[Josef Stalin]] syn eardere meistanners [[Nikolaj Bûcharin]], [[Aleksej Rykov]] en [[Michail Tomski]] oan 'e kant, om't dy harren fersetten tsjin syn plannen foar in flugge [[yndustrialisaasje]] en [[kollektivisaasje fan de lânbou]].
*[[6 desimber]] - Yn [[Turkije]] wurdt it [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[29 desimber]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurde [[Soekarno]] en ferskate oare lânseigen lieders troch de [[Nederlân]]ske [[koloanje|koloniale]] autoriteiten oppakt en yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthús]] smiten.

== Berne ==
;jannewaris
* [[11 jannewaris|11]] - [[Nicoletta Orsomando]], Italjaanske presintatrise († [[2021]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Martin Luther King]], Amerikaansk predikant en minskerjochte-aktivist († [[1968]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[21 jannewaris|21]] - [[Hessel Miedema]], Frysk dichter en keunsthistoarikus († [[2019]])
* [[30 jannewaris|30]] - [[Jan Kuperus]], Frysk sakeman, topman [[Friesland Bank]] († [[2011]])
;febrewaris
* [[22 febrewaris|22]] - [[Will Simon]], Nederlânsk presintator († [[2017]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Teije Brattinga]], teolooch en Frysk skriuwer
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster († [[2012]])
* [[12 maart|12]] - [[Win Tin]], Myanmareesk politikus en sjoernalist († [[2014]])
* [[18 maart|18]] - [[Christa Wolf]], Dútsk skriuwster († [[2011]])
* [[29 maart|29]] - [[Tseard Visser]], Frysk byldzjend keunstner († [[1979]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Frans Andriessen]], Nederlânsk politikus († [[2019]])
* [[5 april|5]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer († [[2008]])
* [[10 april|10]] - [[Max von Sydow]], Sweedsk-Frânske akteur en filmregisseur († [[2020]])
* [[20 april|20]] - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres († [[2016]])
;maaie
* [[24 maaie|24]] - [[Riekele Borger]], Frysk-Dútsk assyriolooch († [[2010]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Piebe Bakker]], Frysk dirigint en skoalbestjoerder († [[2002]])
* [[12 juny|12]] - [[Anne Frank]], Joadsk-Dútsk oarlochsslachtoffer († [[1945]])
* [[16 juny|16]] - [[Sabah al-Achmed al-Djaber al-Sabah]], emir fan [[Koeweit]] († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Katherine Helmond]], Amerikaansk aktrise († [[2019]])
* [[28 july|28]] - [[Jackie Kennedy]], Amerikaansk presidintsfrou († [[1994]])
* [[28 july|28]] - [[Remco Campert]], Nederlânsk dichter en skriuwer († [[2022]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Corrie Hafkamp]], Nederlânske berneboekeskriuwster († [[2020]])
* [[27 augustus|27]] - [[Ira Levin]], Amerikaansk skriuwer
;septimber
* [[7 septimber|7]] - [[Thomas McKenna]], Iersk akteur († [[2011]])
* [[20 septimber|20]] - [[Vittorio Taviani]], Italjaansk regisseur († [[2018]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[21 oktober|21]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster († [[2018]])
* [[31 oktober|31]] - [[Bud Spencer]], Italjaansk akteur en swimmer († [[2016]])
* 31 - [[Alex Brinksma]], Frysk sportbestjoerder († [[2015]])
;novimber
* [[5 novimber|5]] - [[Johan Bok]], Frysk muzikant († [[2002]])
* [[12 novimber|12]] - [[Grace Kelly]], Amerikaansk aktrise en prinsesse fan [[Monako]] († [[1982]])
* [[15 novimber|15]] - [[Willem Velema]], Frysk heechlearaar nijtestamentyske fakken († [[2019]])
* [[21 novimber|21]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe († [[2009]])
;desimber
* [[2 desimber|2]] - [[Jaap Boersma]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[9 desimber|9]] - [[Bob Hawke]], premier fan [[Austraalje (lân)|Austraalje]] († [[2019]])
* [[31 desimber|31]] - [[Mies Bouwman]], Nederlânsk presintatrise († [[2018]])
;''datum ûnbekend''
*[[Don Iwerks]], Amerikaansk kameraman, útfiner en ûndernimmer

== Ferstoarn ==
* [[13 jannewaris]] - [[Wyatt Earp]], Amerikaansk plysjeman, revolverman en ikoan fan it Wylde Westen (* [[1848]])
* [[22 jannewaris]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[16 febrewaris]] - [[Hidde Petrus Nicolaas Halbertsma]], Frysk arsjitekt (* [[1853]])
* [[4 april]] - [[Karl Benz]], Dútsk autofabrikant en útfiner (* [[1844]])
* [[2 juny]] - [[Blanke-Man-Regearret-Him]] (''White-Man-Runs-Him''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1858]])
* [[16 juny]] - [[Oldfield Thomas]], Ingelsk biolooch (* [[1858]])
* [[10 augustus]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe (* [[1854]])
* [[22 desimber]] - [[Luther Hare]], Amerikaansk militêr (* [[1851]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1929| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>sh1xf7caaamxhj4rjww8vj68pbmuk58</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1928</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1722</id>
    <revision>
      <id>1083798</id>
      <parentid>1076817</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:02:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8566" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[11 febrewaris|11]]-[[19 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1928|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Sankt Moritz]], yn [[Switserlân]].
*[[20 febrewaris]] - Op 'e [[6e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Kuba]]anske [[haadstêd]] [[Havana]] wurdt in [[resolúsje]] yntsjinne dy't stelt dat gjin inkele steat it rjocht hat om him te bemuoien mei de binnenlânske oangelegenheden fan in oar lân. Dêrmei wurdt ferwiisd nei de ynfallen fan 'e [[Feriene Steaten]] yn [[Haïty]], de [[Dominikaanske Republyk]] en [[Nikaragûa]]. Hoewol't de resolúsje oanholden wurdt oant de folgjende Panamerikaanske konferinsje, foarmet allinnich al it feit dat er yntsjinne is in gefoelige [[diplomatike]] nederlaach foar de Feriene Steaten.
*[[12 maart]] - [[Britsk-Malta]] kriget de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]].
*[[25 maart]] - By [[Portegeeske presidintsferkiezings (1928)|presidintsferkiezings]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] keazen, dy't al fan [[1926]] ôf oan 'e macht is. Hy wie de iennichste kandidaat.
*[[27 april]] - Yn it nije [[regear]] fan [[Portegal]] kriget [[Antonio de Oliveira Salazar]] wiidfiemjend foech as [[minister]] fan Finânsjes.
*[[20 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1928)|Ryksdeiferkiezings]] behellet de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SPD]] yn [[Dútslân]] in oerwinning.
* [[22 maaie]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] yn in [[loftskip]] einiget mei in crash op it [[iis|poaliis]].
*[[25 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]]e [[Amelia Earhart]] fljocht as earste [[frou]] oer de [[Atlantyske Oseaan]].
*[[july]] - Op it [[6e Wrâldkongres fan de Komintern|6e Wrâldkongres]] fan 'e [[Komintern]] swart de [[kommunistysk]]e beweging alle gearwurking mei de [[sosjalist]]en ôf.
*[[2 july]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]], dêr't sûnt [[1918]] [[kiesrjocht]] bestiet foar [[froulju]] âlder as tritich jier, wurdt no it algemien [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[19 july]] - By [[steatsgreep yn Egypte (1928)|in steatsgreep]] yn [[Egypte]] ûntbynt [[kening]] [[Fûad I fan Egypte|Fûad&amp;nbsp;I]] it [[parlemint]] en lûkt alle macht nei himsels ta.
* [[28 july]]-[[12 augustus]]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1928|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Amsterdam]].
*[[27 augustus]] - Yn [[Parys]] ûndertekenje 15 [[lân|lannen]] it [[Briand-Kellogg-pakt]], dat opsteld is troch de [[Frankryk|Frânske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Aristide Briand]] en syn [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] amtgenoat [[Frank B. Kellogg]]. Dêryn wurdt ferklearre dat [[oarloch]] ûnwettich is.
*[[septimber]] - By tafal ûntdekt de [[Skotlân|Skotske]] [[bakteriolooch]] [[Alexander Fleming]] [[penisilline]], in [[skimmel]] dy't [[baktearjes]] deadet.
*[[1 septimber]] - It [[Albaneesk Keninkryk]] wurdt útroppen, mei [[presidint]] [[Ahmed Zogu]] as [[kening]] [[Zog I fan Albaanje|Zog&amp;nbsp;I]].
* [[18 septimber]] - Earste flecht fan it [[loftskip]] de ''[[Graf Zeppelin]]''.
*[[6 oktober]] - [[Chiang Kai-shek]] wurdt útroppen ta [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]]. Syn foech is sa wiidfiemjend dat er eins as [[diktator]] sjoen wurde moat.
*[[7 oktober]] - [[Ras (titel)|Ras]] [[Haile Selassi|Tafari Makonnen]] (better bekend ûnder syn lettere [[namme]] Haile Selassi) wurdt [[kroaning|kroane]] as [[negus]] fan [[Abessynje]].
*[[20 oktober]] - Yn [[Dútslân]] wurdt de ekstreem-rjochtse [[krante]]magnaat [[Alfred Hugenberg]] keazen as nije [[foarsitter]] fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[politike partij]] [[DNVP]].
*[[26 novimber]] - By in swiere [[stoarm]] brekt yn [[Súd-Hollân]] de [[seedyk]] troch en strûpt de [[Hoekske Waard]] derûnder.
*[[desimber]] - Op ynstigaasje fan foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] easket it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniale]] [[oerheid]] dat [[Britsk-Ynje]] binnen in jier de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]] krije sil.
*[[5 desimber]] - Yn 'e [[Gran Chaco]], in ûnherberchsum mar [[ierdoalje]]ryk grinsgebiet fan [[Bolivia]] en [[Paraguay]], fine [[skermutseling]]s plak tusken [[soldaten]] fan 'e beide lannen.
* ''sûnder datum'' - [[Hendrik Bulthuis]] bout de earste [[Burgumer Mar (sylboat)|Burgumer Mar]]-sylboat.

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - [[Walter Mondale]], Amerikaansk politikus en diplomaat († [[2021]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk maratonrider († [[2014]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste († [[2009]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2005]])
* 9 febrewaris - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk skriuwer, lietsjeskriuwer en sjoernalist († [[2014]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Jacob Noordmans]], Frysk sjoernalist en âld-haadredakteur fan de Ljouwerter Krante († [[2017]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Ariel Sharon]], premier fan [[Israel]] († [[2014]])
* 26 - [[Fats Domino]], Amerikaansk rhythm-and-bluessjonger en pianist († [[2017]]
* [[28 febrewaris|28]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[23 april|23]] - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hosni Mûbarak]], presidint fan [[Egypte]] († [[2020]])
* [[8 maaie|8]] - [[Yoka Berretty]], Nederlânsk aktrise en sjongster († [[2015]])
* [[16 maaie|16]] - [[Joop Doevendans]], Frysk útjouwer en bestjoerder († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Yde Schakel]], Frysk oannimmer († [[2020]])
* [[11 juny|11]] - [[Fabiola Mora y Aragón]], keninginne der [[Belgje|Belgen]] († [[2014]])
* [[14 juny|14]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[28 juny|28]] - [[Pieter Jan Tichelaar]], Frysk ûndernimmer († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Pierre Mauroy]], Frânsk politikus († [[2013]])
* [[18 july|18]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer († [[2009]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 4 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[6 augustus|6]] - [[Andy Warhol]], Amerikaanske skilder († [[1987]])
* [[17 augustus|17]] - [[Willem Duys]], Nederlânsk radio- en tillefyzjepresintator en muzykprodusint († [[2011]])
* [[21 augustus|21]] - [[Allard van der Scheer]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Elie Wiesel]], Joadsk-Amerikaansk skriuwer († [[2016]])
;oktober
* [[9 oktober|9]] - [[Hermann von der Dunk]], Nederlânsk skiedkundige († [[2018]])
;novimber
* [[10 novimber|10]] - [[Ennio Morricone]], Italjaansk komponist († [[2020]])
* [[20 novimber|20]] - [[Dolf Verroen]], Nederlânsk berneboekeskriuwer
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Lieuwe Pietersen]], Frysk skriuwer, learaar en sosjolooch († [[2015]])
* [[8 desimber|8]] - [[Hannes Flesner]], Eastfrysk sjonger en lietsjeskriuwer († [[1984]])
* [[11 desimber|11]] - [[Martinus Antonius Veltman]], Nederlânsk dichter en tekstskriuwer († [[1995]])
* [[16 desimber|16]] - [[Friedrich Wilhelm Schnitzler]], Dútsk politikus († [[2011]])
* [[18 desimber|18]] - [[Ger Verrips]], Nederlânsk skriuwer († [[2015]])
* [[25 desimber|25]] - [[Aad de Koning]], Nederlânsk reedrider († [[2010]])
* [[29 desimber|29]] - [[Swaantsje Monderman]], Frysk dichteresse († [[2007]])

== Ferstoarn ==
* [[11 jannewaris]] - [[Thomas Hardy]], Ingelsk skriuwer (* [[1840]])
* [[4 febrewaris]] - [[Hendrik Lorentz]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1853]])
* [[18 juny]] - [[Roald Amundsen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1872]])
* [[17 septimber]] - [[Baptiste Pourier]] (''Big Bat''), Amerikaansk ferkenner, tolk en gids (* [[1843]])
* [[10 desimber]] - [[Charles Mackintosh]], Skotsk arsjitekt (* [[1868]])
;''datum ûnbekend''
*[[Thomas Tibbles]], Amerikaanske sjoernalist, publisist en aktivist (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[Hans Kirk]], ''[[Fiskerne]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Fiskers'')&lt;/small&gt;
* [[Erich Maria Remarque]], ''[[Im Westen nichts Neues]]''
;poëzij
*[[William Butler Yeats]], ''[[Sailing to Byzantium]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1928| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>6w74kxc5w30p6s7dcbc0i1irryesl17</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083919</id>
      <parentid>1083798</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:56:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8663" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[11 febrewaris|11]]-[[19 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1928|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Sankt Moritz]], yn [[Switserlân]].
*[[20 febrewaris]] - Op 'e [[6e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Kuba]]anske [[haadstêd]] [[Havana]] wurdt in [[resolúsje]] yntsjinne dy't stelt dat gjin inkele steat it rjocht hat om him te bemuoien mei de binnenlânske oangelegenheden fan in oar lân. Dêrmei wurdt ferwiisd nei de ynfallen fan 'e [[Feriene Steaten]] yn [[Haïty]], de [[Dominikaanske Republyk]] en [[Nikaragûa]]. Hoewol't de resolúsje oanholden wurdt oant de folgjende Panamerikaanske konferinsje, foarmet allinnich al it feit dat er yntsjinne is in gefoelige [[diplomatike]] nederlaach foar de Feriene Steaten.
*[[12 maart]] - [[Britsk-Malta]] kriget de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]].
*[[25 maart]] - By [[Portegeeske presidintsferkiezings (1928)|presidintsferkiezings]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] keazen, dy't al fan [[1926]] ôf oan 'e macht is. Hy wie de iennichste kandidaat.
*[[27 april]] - Yn it nije [[regear]] fan [[Portegal]] kriget [[Antonio de Oliveira Salazar]] wiidfiemjend foech as [[minister]] fan Finânsjes.
*[[20 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1928)|Ryksdeiferkiezings]] behellet de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SPD]] yn [[Dútslân]] in oerwinning.
* [[22 maaie]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] yn in [[loftskip]] einiget mei in crash op it [[iis|poaliis]].
*[[25 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]]e [[Amelia Earhart]] fljocht as earste [[frou]] oer de [[Atlantyske Oseaan]].
*[[july]] - Op it [[6e Wrâldkongres fan de Komintern|6e Wrâldkongres]] fan 'e [[Komintern]] swart de [[kommunistysk]]e beweging alle gearwurking mei de [[sosjalist]]en ôf.
*[[2 july]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]], dêr't sûnt [[1918]] [[kiesrjocht]] bestiet foar [[froulju]] âlder as tritich jier, wurdt no it algemien [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[19 july]] - By [[steatsgreep yn Egypte (1928)|in steatsgreep]] yn [[Egypte]] ûntbynt [[kening]] [[Fûad I fan Egypte|Fûad&amp;nbsp;I]] it [[parlemint]] en lûkt alle macht nei himsels ta.
* [[28 july]]-[[12 augustus]]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1928|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Amsterdam]].
*[[27 augustus]] - Yn [[Parys]] ûndertekenje 15 [[lân|lannen]] it [[Briand-Kellogg-pakt]], dat opsteld is troch de [[Frankryk|Frânske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Aristide Briand]] en syn [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] amtgenoat [[Frank B. Kellogg]]. Dêryn wurdt ferklearre dat [[oarloch]] ûnwettich is.
*[[septimber]] - By tafal ûntdekt de [[Skotlân|Skotske]] [[bakteriolooch]] [[Alexander Fleming]] [[penisilline]], in [[skimmel]] dy't [[baktearjes]] deadet.
*[[1 septimber]] - It [[Albaneesk Keninkryk]] wurdt útroppen, mei [[presidint]] [[Ahmed Zogu]] as [[kening]] [[Zog I fan Albaanje|Zog&amp;nbsp;I]].
* [[18 septimber]] - Earste flecht fan it [[loftskip]] de ''[[Graf Zeppelin]]''.
*[[6 oktober]] - [[Chiang Kai-shek]] wurdt útroppen ta [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]]. Syn foech is sa wiidfiemjend dat er eins as [[diktator]] sjoen wurde moat.
*[[7 oktober]] - [[Ras (titel)|Ras]] [[Haile Selassi|Tafari Makonnen]] (better bekend ûnder syn lettere [[namme]] Haile Selassi) wurdt [[kroaning|kroane]] as [[negus]] fan [[Abessynje]].
*[[20 oktober]] - Yn [[Dútslân]] wurdt de ekstreem-rjochtse [[krante]]magnaat [[Alfred Hugenberg]] keazen as nije [[foarsitter]] fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[politike partij]] [[DNVP]].
*[[26 novimber]] - By in swiere [[stoarm]] brekt yn [[Súd-Hollân]] de [[seedyk]] troch en strûpt de [[Hoekske Waard]] derûnder.
*[[desimber]] - Op ynstigaasje fan foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] easket it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniale]] [[oerheid]] dat [[Britsk-Ynje]] binnen in jier de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]] krije sil.
*[[5 desimber]] - Yn 'e [[Gran Chaco]], in ûnherberchsum mar [[ierdoalje]]ryk grinsgebiet fan [[Bolivia]] en [[Paraguay]], fine [[skermutseling]]s plak tusken [[soldaten]] fan 'e beide lannen.
* ''sûnder datum'' - [[Hendrik Bulthuis]] bout de earste [[Burgumer Mar (sylboat)|Burgumer Mar]]-sylboat.

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - [[Walter Mondale]], Amerikaansk politikus en diplomaat († [[2021]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk maratonrider († [[2014]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste († [[2009]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2005]])
* 9 febrewaris - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk skriuwer, lietsjeskriuwer en sjoernalist († [[2014]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Jacob Noordmans]], Frysk sjoernalist en âld-haadredakteur fan de Ljouwerter Krante († [[2017]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Ariel Sharon]], premier fan [[Israel]] († [[2014]])
* 26 - [[Fats Domino]], Amerikaansk rhythm-and-bluessjonger en pianist († [[2017]]
* [[28 febrewaris|28]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[23 april|23]] - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hosni Mûbarak]], presidint fan [[Egypte]] († [[2020]])
* [[8 maaie|8]] - [[Yoka Berretty]], Nederlânsk aktrise en sjongster († [[2015]])
* [[16 maaie|16]] - [[Joop Doevendans]], Frysk útjouwer en bestjoerder († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Yde Schakel]], Frysk oannimmer († [[2020]])
* [[11 juny|11]] - [[Fabiola Mora y Aragón]], keninginne der [[Belgje|Belgen]] († [[2014]])
* [[14 juny|14]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[28 juny|28]] - [[Pieter Jan Tichelaar]], Frysk ûndernimmer († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Pierre Mauroy]], Frânsk politikus († [[2013]])
* [[18 july|18]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer († [[2009]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 4 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[6 augustus|6]] - [[Andy Warhol]], Amerikaanske skilder († [[1987]])
* [[17 augustus|17]] - [[Willem Duys]], Nederlânsk radio- en tillefyzjepresintator en muzykprodusint († [[2011]])
* [[21 augustus|21]] - [[Allard van der Scheer]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Elie Wiesel]], Joadsk-Amerikaansk skriuwer († [[2016]])
;oktober
* [[9 oktober|9]] - [[Hermann von der Dunk]], Nederlânsk skiedkundige († [[2018]])
;novimber
* [[10 novimber|10]] - [[Ennio Morricone]], Italjaansk komponist († [[2020]])
* [[20 novimber|20]] - [[Dolf Verroen]], Nederlânsk berneboekeskriuwer
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Lieuwe Pietersen]], Frysk skriuwer, learaar en sosjolooch († [[2015]])
* [[8 desimber|8]] - [[Hannes Flesner]], Eastfrysk sjonger en lietsjeskriuwer († [[1984]])
* [[11 desimber|11]] - [[Martinus Antonius Veltman]], Nederlânsk dichter en tekstskriuwer († [[1995]])
* [[16 desimber|16]] - [[Friedrich Wilhelm Schnitzler]], Dútsk politikus († [[2011]])
* [[18 desimber|18]] - [[Ger Verrips]], Nederlânsk skriuwer († [[2015]])
* [[25 desimber|25]] - [[Aad de Koning]], Nederlânsk reedrider († [[2010]])
* [[29 desimber|29]] - [[Swaantsje Monderman]], Frysk dichteresse († [[2007]])
* [[30 desimber|30]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman († [[2008]])

== Ferstoarn ==
* [[11 jannewaris]] - [[Thomas Hardy]], Ingelsk skriuwer (* [[1840]])
* [[4 febrewaris]] - [[Hendrik Lorentz]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1853]])
* [[18 juny]] - [[Roald Amundsen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1872]])
* [[17 septimber]] - [[Baptiste Pourier]] (''Big Bat''), Amerikaansk ferkenner, tolk en gids (* [[1843]])
* [[10 desimber]] - [[Charles Mackintosh]], Skotsk arsjitekt (* [[1868]])
;''datum ûnbekend''
*[[Thomas Tibbles]], Amerikaanske sjoernalist, publisist en aktivist (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[Hans Kirk]], ''[[Fiskerne]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Fiskers'')&lt;/small&gt;
* [[Erich Maria Remarque]], ''[[Im Westen nichts Neues]]''
;poëzij
*[[William Butler Yeats]], ''[[Sailing to Byzantium]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1928| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>kv2mhw5up1bm7ffrm385r10eykyycgd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1927</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1723</id>
    <revision>
      <id>1083914</id>
      <parentid>1076833</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:52:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8768" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[29 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt in nij [[regear]] foarme troch [[kânselier]] [[Wilhelm Marx]], dêr't foar it earst ek de [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[DNVP]] yn opnommen is.
*[[3 febrewaris|3]]-[[13 febrewaris]] - By [[Febrewarisopstân (Portegal)|in mislearre opstân]] tsjin 'e [[diktatuer]] fan [[presidint]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] falle yn [[Portegal]] hûnderten [[dea]]den.
*[[19 febrewaris]] - Yn [[Sjanghai]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e oanwêzigens fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britten]] yn 'e [[konsesje (Sina)|konsesjes]] [[Hankou]] en [[Kiukang]].
*[[18 april]] - De [[nasjonalistysk]]e [[Sina|Sineeske]] foaroanman [[Chiang Kai-shek]] rjochtet yn [[Nanjing]] in eigen [[regear]] op, dat net mear oarders oannimt fan it offisjele regear fan 'e nasjonalistyske [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], fêstige yn [[Wuhan]].
*[[11 april]] - Yn [[Sily]] ropt [[generaal]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] himsels út ta [[presidint]]. Hy fungearre al sûnt de [[steatsgreep yn Sily (1925)|steatsgreep fan 1925]] efter de skermen as [[sterke man (polityk)|sterke man]].
*[[4 maaie]] - De [[Feriene Steaten]] lizze de stridende partijen yn [[Nikaragûa]], de [[liberalen]] en de [[konservativen]], in [[frede]]sproses op.
*[[20 maaie|20]]-[[21 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles Lindbergh]] fljocht yn syn [[fleanmasine]] ''[[The Spirit of St. Louis]]'' as earste oer de hiele [[Atlantyske Oseaan]], fan [[New York (stêd)|New York]] nei [[Parys]], yn in tiid fan yn 33 [[oere]]n en 20 [[minuten]].
*[[17 july]] - By [[rebûlje yn Wenen (1927)|in rebûlje]] yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] komt it ta gefjochten tusken leden fan 'e [[sosjalistysk]]e [[Schutzbund]] en de [[plysje]], wêrby't hast hûndert [[dea]]den falle.
*[[22 july]] - [[Belgje]] en [[Portegal]] slute it [[Ferdrach fan Luanda (1927)|Ferdrach fan Luanda]], wêrby't de rin fan 'e [[grins (line)|grins]] tusken [[Portegeesk-Angoala]] en de [[Belgyske Kongo]] fêstlein wurdt.
*[[1 augustus]] - Yn [[Sina]] brekt de [[Sineeske Boargeroarloch]] út tusken it [[nasjonalistysk]]e [[regear]] en [[kommunistysk]]e [[opstanneling]]en. Dit konflikt sil mei tuskenskoften oant [[1949]] duorje.
*[[23 augustus]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde twa [[Itaalje|Italjaanske]] [[ymmigrant]]en, [[Nicola Sacco]] en [[Bartolomeo Vanzetti]], op 'e [[elektryske stoel]] [[terjochtsteld]] foar de [[moard]] op in [[boekhâlder]]. Dit liedt yn 'e hiele [[Westerske wrâld]] ta [[ferûntweardiging]] en [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]], om't it bewiis tsjin 'e mannen alhiel net oertsjûgjend is. Frij algemien wurdt oannommen dat Sacco en Vanzetti feroardiele binne om harren [[anargisme|anargistyske]] opfettings en belutsenens by [[staking]]s. De saak wurdt dan ek sjoen as in foarbyld fan [[klassejustysje]].
*[[11 novimber]] - [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[27 novimber]] - Nei oanlieding fan it [[militêr]] bûnsgenoatskip dat earder dizze [[moanne (tiid)|moanne]] sletten waard tusken [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]], giet [[Albaanje]] in militêr bûnsgenoatskip oan mei [[Itaalje]].
*[[18 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurde [[Leon Trotski]] en 76 fan syn oanhingers feroardiele. Syn eardere meistanners [[Grigorij Zinovjev]] en [[Ljev Kamenev]] bûge foar de partijline. Trotski sels wurdt [[ferballe]] nei [[Alma-Ata]], yn [[Kazachstan]].
*[[19 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurdt de [[Nije Ekonomyske Polityk]] fan [[Lenin]] ôfskaft en ferfongen troch it [[Earste Fiifjierreplan (Sovjet-Uny)|Earste Fiifjierreplan]], dat û.m. de [[kollektivisaasje fan de lânbou]] omfiemet.
* ''sûnder datum'' - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurdt de ûnder [[see|de weagen]] ferdwûne [[fulkaan]] de [[Krakatau]] wurdt op 'e nij aktyf.
* ''sûnder datum'' - De [[Provinsje Fryslân]] begjint de [[Fryske flagge]] te brûken op it [[provinsjehûs]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser († [[2002]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Sietse Westra]], oprjochter fan [[SC Cambuur Ljouwert|Sportclub Cambuur]] († [[2017]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Cees Schelling]], Nederlânsk fakbûnsbestjoerder († [[2018]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Ibrahim Ferrer]] Kubaansk sjonger († [[2005]])
;maart
* [[27 maart|27]] - [[Chris Fokma]], Frysk byldhouwer en keramist († [[2012]])
* [[28 maart|28]] - [[Herman Wiersinga]], Nederlânsk teoloog († [[2020]])
* [[30 maart|30]] - [[Leen Jongewaard]], Nederlânsk akteur en sjonger († [[1996]])
* [[31 maart|31]] - [[Dirk Jan Henstra]], Nederlânsk ekonomysk histoarikus († [[2016]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Rinse Zijlstra]], Fryk politikus († [[2017]])
* [[20 april|20]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur († [[2008]])
* [[25 april|25]] - [[Albert Uderzo]], Frânsk striptekener († [[2020]])
;maaie
* [[10 maaie|10]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer († [[2004]])
* [[27 maaie|27]] - [[Jan Blokker]], Nederlânsk sjoernalist, kollumnist en senarioskriuwer († [[2010]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[André van den Heuvel]], Nederlânsk akteur en regisseur († [[2016]])
* [[8 juny|8]] - [[Jerry Stiller]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2020]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Egbert van 't Oever]], Nederlânsk reedrydtrener († [[2001]])
* [[29 july|29]] - [[Harry Mulisch]], Nederlânsk skriuwer († [[2010]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Ien van den Heuvel]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maximilien Vegelin van Claerbergen]], Nederlânsk diplomaat (v [[2011]])
* [[18 augustus|18]] - [[Rosalynn Carter]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[20 augustus|20]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste († [[2014]])
* [[22 augustus|22]] - [[Geert Eijgelaar]], Nederlânsk politikus († [[2022]])
* [[23 augustus|23]] - [[Dick Bruna]], Nederlânsk berneboekeskriuwer, grafysk foarmjouwer en tekener († [[2017]])
* [[28 augustus|28]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear († [[2016]])
* [[29 augustus|29]] - [[Maria van Harinxma thoe Slooten|Maria baronesse Van Harinxma thoe Slooten]], Frysk ealfrouwe († [[2015]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Aggie van der Meer]], Frysk skriuwster
* [[16 septimber|16]] - [[Peter Falk]], Amerikaansk akteur en senarioskriuwer († [[2011]])
;oktober
* [[14 oktober|14]] - [[Roger Moore]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[16 oktober|16]] - [[Günter Grass]], Dútsk skriuwer en keunstner († [[2015]])
* [[18 oktober|18]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Ria Postma-Stolk]], Nederlânsk-Frysk skriuwster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]]) 
* [[15 novimber|15]] - [[Atze Bosch]], Frysk dichter en oersetter († [[2011]])
;oktober
* [[16 oktober|16]] - [[Adam van der Woude]], Nederlânsk teolooch, bibelwittenskipper en predikant († [[2000]])
;novimber
* [[19 novimber|19]] - [[Rinnie Kuiper]], Frysk keatser († [[2007]])
;desimber
* [[3 desimber|3]] - [[Andy Williams]], Amerikaansk sjonger († [[2012]])
* 3 - [[Will Spoor]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
* [[5 desimber|5]] - kening [[Bhumibol Adulyadej|Rama IX fan Tailân]] (Bhumibol Adulyadej) († [[2016]])
* [[7 desimber|7]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer († [[2004]])
* [[21 desimber|21]] - [[Piter Bergsma]], Frysk dammer († [[2012]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ram Narayan]], Yndiaask muzikant
;''datum ûnbekend''
* [[Ak Wassenaar]], Frysk deiboekskriuwster
* [[Rod Jellema]], Amerikaansk dichter, universitêr dosint en oersetter († [[2018]])
* [[Ger van Norden]], Nederlânsk keunstskilder en grafikus († [[2012]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Rindert van Zinderen Bakker]], Frysk skriuwer en politikus (* [[1845]])
* [[25 jannewaris]] - [[Marten Hepkes Bakker]], Frysk kastlein, bakker en dichter (* [[1848]])
* [[14 maaie]] - [[Isadora Duncan]], Amerikaansk dûnseresse (* [[1878]])
* [[14 juny]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer (* [[1859]])
* [[13 augustus]] - [[James Oliver Curwood]], Amerikaansk skriuwer (* [[1878]])
* [[10 septimber]] - [[Winfield S. Edgerly]], Amerikaansk militêr (* [[1846]])
* [[24 desimber]] - [[Vladimir Bechterew]], Russysk neurolooch (* [[1857]])
;''datum ûnbekend''
*[[Swarte Sjaal]] (''Black Shawl''), Lakota-frou (* 18??)

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1927| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>2qx55nd4r99uj5fcnpozolmyeqzapgf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1926</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1724</id>
    <revision>
      <id>1083780</id>
      <parentid>1076836</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:47:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8798" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], wurdt troch de hegerein fan [[Mekka]], [[Medina (stêd)|Medina]] en [[Djedda]] útroppen ta [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]].
*[[28 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]] foeget syn beide riken, de [[Keninkryk fan de Nêzjd|Nêzjd]] en de [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], gear ta it [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] (de foarrinner fan [[Saûdy-Araabje]]).
*[[20 maart]] - [[Chiang Kai-shek]], de lieder fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], begjint mei in yngeande suvering fan syn partij om dy fan alle [[kommunistysk]]e ynfloeden te ûntdwaan.
* [[9 maaie]] - [[Richard Byrd]] seit dat er oer de [[Noardpoal]] flein is; syn [[deiboek]] jout lykwols reden foar twifel.
* [[11 maaie|11]]-[[13 maaie]] - It [[loftskip]] de ''Norge'', mei [[Roald Amundsen|Amundsen]] en [[Umberto Nobile|Nobile]], makket as earste mei wissens in tocht oer de [[Noardpoal]].
*[[12 maaie]] - By [[steatsgreep yn Poalen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Poalen]] wurdt [[presidint]] [[Stanisław Wojcieckowski]] ôfset en lûkt [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] alle macht nei himsels ta.
*[[26 maaie]] - Mei de oerjefte fan 'e [[Riffinen|Riffynske]] lieder [[Abd el-Krim]] komt der in ein oan 'e slepende [[Rifoarloch]] yn [[Spaansk-Marokko]].
*[[28 maaie|28]]-[[31 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal (maaie 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[presidint]] [[Bernardino Machedo]] ôfset en komt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] oan 'e macht.
*[[12 juny]] - [[Brazylje]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[20 juny]] - Demonstraasje fan 'e earste [[mobile telefoan]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[9 july]] - By [[steatsgreep yn Portegal (july 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] ôfset en komt de [[monargisme|monargistyske]] generaal [[João José Sinel de Cordes]] oan 'e macht.
*[[12 july]] - Yn [[Sina]] begjint de [[nasjonalistysk]]e lieder [[Chiang Kai-shek]] oan in [[fjildtocht]] tsjin 'e [[kriichshear]] [[Wu Peifu]].
* [[27 july]] - De [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[Dútslân|Dútske]] foaroanman [[Adolf Hitler]] kart de oprjochting fan 'e [[Hitlerjugend]] goed, dat in [[jongerein]]ôfdieling fan syn [[politike partij]], de [[NSDAP]], wurde moat.
*[[22 augustus]] - By [[steatsgreep yn Grikelân|in steatsgreep]] yn [[Grikelân]] wurdt in ein makke oan 'e [[diktatuer]] fan [[generaal]] [[Theodoros Pangulos]]. De nije machthawwer is generaal [[George Kondylis]].
*[[23 augustus]] - It hommels [[ferstjerren]] op 31-jierrige [[leeftyd]] fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[akteur|filmstjer]] [[Rudolph Valentino]] ropt [[hystery|hystearyske]] uterings fan [[rou]]beklach op ûnder syn [[fan (persoan)|fans]].
*[[10 septimber]] - [[Dútslân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[11 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ûntkomt oan in [[moard]]oanslach.
* [[14 oktober]] - ''[[Winnie the Pooh]]'' fan [[A.A. Milne]] ferskynt foar it earst.
*[[19 oktober]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] út it [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Politburo fan 'e Kommunistyske Partij]] set.
* [[4 novimber]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt de earste fêstiging fan 'e [[HEMA]] iepene.
*[[13 novimber]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) slacht yn [[Batavia]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], de [[Yndonezyske Opstân fan 1926]] del, wêrby't mear as 300 [[dea]]den falle.
*[[22 novimber]] - Op 'e [[Rykskonferinsje (1926)|Rykskonferinsje]] (''Imperial Conference'') yn [[Londen]] wurdt besletten dat de [[dominion]]s ([[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]] en de [[Ierske Frijsteat]]) binnen it ramt fan it [[Britske Ryk]] in status krije dy't gelyk is oan dy fan it [[Feriene Keninkryk]] sels. Benammen Súd-Afrika en de Ierske Frijsteat hiene dêrop oankrongen.
*[[27 novimber]] - De oanwaaksende ynfloed fan [[Itaalje]] op [[Albaanje]] wurdt formalisearre troch it sluten fan it [[Ferdrach fan Tirana (1926)|Ferdrach fan Tirana]].
* [[27 novimber]] - Yn [[Itaalje]] barst de [[fulkaan]] de [[Fesuvius (fulkaan)|Fesuvius]] út.
*[[17 desimber]] - By [[steatsgreep yn Litouwen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Litouwen]] wurde [[presidint]] [[Kazys Grinius]] en [[premier]] [[Mykolas Sleževičius]] ôfset. [[Antanas Smetona]] wurdt [[diktator]], wylst [[generaal]] [[Augustinas Woldemaras]] oan it haad fan it nije [[regear]] komt te stean.
*[[26 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurdt [[Hirohito]] [[kroaning|kroane]] ta [[keizer]] fan [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[5 febrewaris|5]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[11 febrewaris|11]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus († [[2019]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Siegfried Lenz]], Dútsk skriuwer († [[2014]])
* [[31 maart|31]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur († [[2014]])
* [[9 april|9]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] († [[2017]])
* [[21 april|21]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[2010]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[11 maaie|11]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur († [[1994]])
* 11 - [[Teddy Scholten]], Nederlânsk sjongster en presintatriste († [[2010]])
* 11 - [[Paul Gillon]], Frânsk striptekener († [[2011]])
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika († [[2015]])
* [[15 juny|15]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener (* [[1926]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[7 july|7]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur († [[2009]])
* [[26 july|26]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] († [[2016]])
* [[14 augustus|14]] - [[René Goscinny]], Frânsk stiptekener († [[1977]])
* [[24 augustus|24]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt († [[2001]])
* [[6 septimber|6]] - [[Jelle Zwart]], Frysk dichter († [[2019]])
* [[10 septimber|10]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[18 septimber|18]] - [[Foekje Dillema]], Frysk atlete († [[2007]])
* [[21 septimber|21]] - [[Willy Brill]], Nederlânsk stimaktrise, harkspulregisseur en oersetter († [[2017]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
;novimber
* [[23 novimber|23]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise († [[2008]])
* [[17 desimber|17]] - [[Stephen Lewis (akteur)|Stephen Lewis]], Ingelsk akteur († [[2015]])
* [[19 desimber|19]] - [[Klaske Folmer]], Frysk foardrachtskeunstneresse († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Diny de Neef]], Nederlânsk aktrise († [[1978]])
;''datum ûnbekend''
*[[Martinus Bakker]], Stellingwerfsk skriuwer († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 maart]] - [[Sierk Coolsma]], Frysk sindeling yn Nederlânsk-Ynje (* [[1840]]) 
* [[10 juny]] - [[Antoni Gaudí]], Katalaansk arsjitekt (* [[1852]])
* [[2 septimber]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[15 septimber]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[31 oktober]] - [[Harry Houdini]], Hongaarsk-Amerikaansk stuntman en boeienskening (* [[1874]])
* [[3 novimber]] - [[Annie Oakley]], Amerikaansk skerpskutter en artyste (* [[1860]])
* [[5 desimber]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1926| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>ijjwymq3u4km3fxsjbt1ziyjpwklhfx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083783</id>
      <parentid>1083780</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:48:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */ oeps</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8800" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], wurdt troch de hegerein fan [[Mekka]], [[Medina (stêd)|Medina]] en [[Djedda]] útroppen ta [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]].
*[[28 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]] foeget syn beide riken, de [[Keninkryk fan de Nêzjd|Nêzjd]] en de [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], gear ta it [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] (de foarrinner fan [[Saûdy-Araabje]]).
*[[20 maart]] - [[Chiang Kai-shek]], de lieder fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], begjint mei in yngeande suvering fan syn partij om dy fan alle [[kommunistysk]]e ynfloeden te ûntdwaan.
* [[9 maaie]] - [[Richard Byrd]] seit dat er oer de [[Noardpoal]] flein is; syn [[deiboek]] jout lykwols reden foar twifel.
* [[11 maaie|11]]-[[13 maaie]] - It [[loftskip]] de ''Norge'', mei [[Roald Amundsen|Amundsen]] en [[Umberto Nobile|Nobile]], makket as earste mei wissens in tocht oer de [[Noardpoal]].
*[[12 maaie]] - By [[steatsgreep yn Poalen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Poalen]] wurdt [[presidint]] [[Stanisław Wojcieckowski]] ôfset en lûkt [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] alle macht nei himsels ta.
*[[26 maaie]] - Mei de oerjefte fan 'e [[Riffinen|Riffynske]] lieder [[Abd el-Krim]] komt der in ein oan 'e slepende [[Rifoarloch]] yn [[Spaansk-Marokko]].
*[[28 maaie|28]]-[[31 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal (maaie 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[presidint]] [[Bernardino Machedo]] ôfset en komt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] oan 'e macht.
*[[12 juny]] - [[Brazylje]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[20 juny]] - Demonstraasje fan 'e earste [[mobile telefoan]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[9 july]] - By [[steatsgreep yn Portegal (july 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] ôfset en komt de [[monargisme|monargistyske]] generaal [[João José Sinel de Cordes]] oan 'e macht.
*[[12 july]] - Yn [[Sina]] begjint de [[nasjonalistysk]]e lieder [[Chiang Kai-shek]] oan in [[fjildtocht]] tsjin 'e [[kriichshear]] [[Wu Peifu]].
* [[27 july]] - De [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[Dútslân|Dútske]] foaroanman [[Adolf Hitler]] kart de oprjochting fan 'e [[Hitlerjugend]] goed, dat in [[jongerein]]ôfdieling fan syn [[politike partij]], de [[NSDAP]], wurde moat.
*[[22 augustus]] - By [[steatsgreep yn Grikelân|in steatsgreep]] yn [[Grikelân]] wurdt in ein makke oan 'e [[diktatuer]] fan [[generaal]] [[Theodoros Pangulos]]. De nije machthawwer is generaal [[George Kondylis]].
*[[23 augustus]] - It hommels [[ferstjerren]] op 31-jierrige [[leeftyd]] fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[akteur|filmstjer]] [[Rudolph Valentino]] ropt [[hystery|hystearyske]] uterings fan [[rou]]beklach op ûnder syn [[fan (persoan)|fans]].
*[[10 septimber]] - [[Dútslân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[11 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ûntkomt oan in [[moard]]oanslach.
* [[14 oktober]] - ''[[Winnie the Pooh]]'' fan [[A.A. Milne]] ferskynt foar it earst.
*[[19 oktober]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] út it [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Politburo fan 'e Kommunistyske Partij]] set.
* [[4 novimber]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt de earste fêstiging fan 'e [[HEMA]] iepene.
*[[13 novimber]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) slacht yn [[Batavia]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], de [[Yndonezyske Opstân fan 1926]] del, wêrby't mear as 300 [[dea]]den falle.
*[[22 novimber]] - Op 'e [[Rykskonferinsje (1926)|Rykskonferinsje]] (''Imperial Conference'') yn [[Londen]] wurdt besletten dat de [[dominion]]s ([[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]] en de [[Ierske Frijsteat]]) binnen it ramt fan it [[Britske Ryk]] in status krije dy't gelyk is oan dy fan it [[Feriene Keninkryk]] sels. Benammen Súd-Afrika en de Ierske Frijsteat hiene dêrop oankrongen.
*[[27 novimber]] - De oanwaaksende ynfloed fan [[Itaalje]] op [[Albaanje]] wurdt formalisearre troch it sluten fan it [[Ferdrach fan Tirana (1926)|Ferdrach fan Tirana]].
* [[27 novimber]] - Yn [[Itaalje]] barst de [[fulkaan]] de [[Fesuvius (fulkaan)|Fesuvius]] út.
*[[17 desimber]] - By [[steatsgreep yn Litouwen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Litouwen]] wurde [[presidint]] [[Kazys Grinius]] en [[premier]] [[Mykolas Sleževičius]] ôfset. [[Antanas Smetona]] wurdt [[diktator]], wylst [[generaal]] [[Augustinas Woldemaras]] oan it haad fan it nije [[regear]] komt te stean.
*[[26 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurdt [[Hirohito]] [[kroaning|kroane]] ta [[keizer]] fan [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[5 febrewaris|5]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[11 febrewaris|11]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus († [[2019]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Siegfried Lenz]], Dútsk skriuwer († [[2014]])
* [[31 maart|31]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur († [[2014]])
* [[9 april|9]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] († [[2017]])
* [[21 april|21]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[2010]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[11 maaie|11]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur († [[1994]])
* 11 - [[Teddy Scholten]], Nederlânsk sjongster en presintatriste († [[2010]])
* 11 - [[Paul Gillon]], Frânsk striptekener († [[2011]])
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika († [[2015]])
* [[15 juny|15]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener († [[2009]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[7 july|7]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur († [[2009]])
* [[26 july|26]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] († [[2016]])
* [[14 augustus|14]] - [[René Goscinny]], Frânsk stiptekener († [[1977]])
* [[24 augustus|24]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt († [[2001]])
* [[6 septimber|6]] - [[Jelle Zwart]], Frysk dichter († [[2019]])
* [[10 septimber|10]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[18 septimber|18]] - [[Foekje Dillema]], Frysk atlete († [[2007]])
* [[21 septimber|21]] - [[Willy Brill]], Nederlânsk stimaktrise, harkspulregisseur en oersetter († [[2017]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
;novimber
* [[23 novimber|23]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise († [[2008]])
* [[17 desimber|17]] - [[Stephen Lewis (akteur)|Stephen Lewis]], Ingelsk akteur († [[2015]])
* [[19 desimber|19]] - [[Klaske Folmer]], Frysk foardrachtskeunstneresse († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Diny de Neef]], Nederlânsk aktrise († [[1978]])
;''datum ûnbekend''
*[[Martinus Bakker]], Stellingwerfsk skriuwer († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 maart]] - [[Sierk Coolsma]], Frysk sindeling yn Nederlânsk-Ynje (* [[1840]]) 
* [[10 juny]] - [[Antoni Gaudí]], Katalaansk arsjitekt (* [[1852]])
* [[2 septimber]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[15 septimber]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[31 oktober]] - [[Harry Houdini]], Hongaarsk-Amerikaansk stuntman en boeienskening (* [[1874]])
* [[3 novimber]] - [[Annie Oakley]], Amerikaansk skerpskutter en artyste (* [[1860]])
* [[5 desimber]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1926| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>2xyo7nr46mbqdyv6l013emt3ej8iboo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083887</id>
      <parentid>1083783</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:30:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8887" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], wurdt troch de hegerein fan [[Mekka]], [[Medina (stêd)|Medina]] en [[Djedda]] útroppen ta [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]].
*[[28 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]] foeget syn beide riken, de [[Keninkryk fan de Nêzjd|Nêzjd]] en de [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], gear ta it [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] (de foarrinner fan [[Saûdy-Araabje]]).
*[[20 maart]] - [[Chiang Kai-shek]], de lieder fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], begjint mei in yngeande suvering fan syn partij om dy fan alle [[kommunistysk]]e ynfloeden te ûntdwaan.
* [[9 maaie]] - [[Richard Byrd]] seit dat er oer de [[Noardpoal]] flein is; syn [[deiboek]] jout lykwols reden foar twifel.
* [[11 maaie|11]]-[[13 maaie]] - It [[loftskip]] de ''Norge'', mei [[Roald Amundsen|Amundsen]] en [[Umberto Nobile|Nobile]], makket as earste mei wissens in tocht oer de [[Noardpoal]].
*[[12 maaie]] - By [[steatsgreep yn Poalen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Poalen]] wurdt [[presidint]] [[Stanisław Wojcieckowski]] ôfset en lûkt [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] alle macht nei himsels ta.
*[[26 maaie]] - Mei de oerjefte fan 'e [[Riffinen|Riffynske]] lieder [[Abd el-Krim]] komt der in ein oan 'e slepende [[Rifoarloch]] yn [[Spaansk-Marokko]].
*[[28 maaie|28]]-[[31 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal (maaie 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[presidint]] [[Bernardino Machedo]] ôfset en komt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] oan 'e macht.
*[[12 juny]] - [[Brazylje]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[20 juny]] - Demonstraasje fan 'e earste [[mobile telefoan]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[9 july]] - By [[steatsgreep yn Portegal (july 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] ôfset en komt de [[monargisme|monargistyske]] generaal [[João José Sinel de Cordes]] oan 'e macht.
*[[12 july]] - Yn [[Sina]] begjint de [[nasjonalistysk]]e lieder [[Chiang Kai-shek]] oan in [[fjildtocht]] tsjin 'e [[kriichshear]] [[Wu Peifu]].
* [[27 july]] - De [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[Dútslân|Dútske]] foaroanman [[Adolf Hitler]] kart de oprjochting fan 'e [[Hitlerjugend]] goed, dat in [[jongerein]]ôfdieling fan syn [[politike partij]], de [[NSDAP]], wurde moat.
*[[22 augustus]] - By [[steatsgreep yn Grikelân|in steatsgreep]] yn [[Grikelân]] wurdt in ein makke oan 'e [[diktatuer]] fan [[generaal]] [[Theodoros Pangulos]]. De nije machthawwer is generaal [[George Kondylis]].
*[[23 augustus]] - It hommels [[ferstjerren]] op 31-jierrige [[leeftyd]] fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[akteur|filmstjer]] [[Rudolph Valentino]] ropt [[hystery|hystearyske]] uterings fan [[rou]]beklach op ûnder syn [[fan (persoan)|fans]].
*[[10 septimber]] - [[Dútslân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[11 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ûntkomt oan in [[moard]]oanslach.
* [[14 oktober]] - ''[[Winnie the Pooh]]'' fan [[A.A. Milne]] ferskynt foar it earst.
*[[19 oktober]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] út it [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Politburo fan 'e Kommunistyske Partij]] set.
* [[4 novimber]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt de earste fêstiging fan 'e [[HEMA]] iepene.
*[[13 novimber]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) slacht yn [[Batavia]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], de [[Yndonezyske Opstân fan 1926]] del, wêrby't mear as 300 [[dea]]den falle.
*[[22 novimber]] - Op 'e [[Rykskonferinsje (1926)|Rykskonferinsje]] (''Imperial Conference'') yn [[Londen]] wurdt besletten dat de [[dominion]]s ([[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]] en de [[Ierske Frijsteat]]) binnen it ramt fan it [[Britske Ryk]] in status krije dy't gelyk is oan dy fan it [[Feriene Keninkryk]] sels. Benammen Súd-Afrika en de Ierske Frijsteat hiene dêrop oankrongen.
*[[27 novimber]] - De oanwaaksende ynfloed fan [[Itaalje]] op [[Albaanje]] wurdt formalisearre troch it sluten fan it [[Ferdrach fan Tirana (1926)|Ferdrach fan Tirana]].
* [[27 novimber]] - Yn [[Itaalje]] barst de [[fulkaan]] de [[Fesuvius (fulkaan)|Fesuvius]] út.
*[[17 desimber]] - By [[steatsgreep yn Litouwen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Litouwen]] wurde [[presidint]] [[Kazys Grinius]] en [[premier]] [[Mykolas Sleževičius]] ôfset. [[Antanas Smetona]] wurdt [[diktator]], wylst [[generaal]] [[Augustinas Woldemaras]] oan it haad fan it nije [[regear]] komt te stean.
*[[26 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurdt [[Hirohito]] [[kroaning|kroane]] ta [[keizer]] fan [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[5 febrewaris|5]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[11 febrewaris|11]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus († [[2019]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Siegfried Lenz]], Dútsk skriuwer († [[2014]])
* [[31 maart|31]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur († [[2014]])
* [[9 april|9]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] († [[2017]])
* [[21 april|21]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[2010]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[11 maaie|11]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur († [[1994]])
* 11 - [[Teddy Scholten]], Nederlânsk sjongster en presintatriste († [[2010]])
* 11 - [[Paul Gillon]], Frânsk striptekener († [[2011]])
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika († [[2015]])
* [[15 juny|15]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener († [[2009]])
;july
* [[1 july|1]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer († [[2008]])
* [[1 july|1]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[7 july|7]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur († [[2009]])
* [[26 july|26]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] († [[2016]])
* [[14 augustus|14]] - [[René Goscinny]], Frânsk stiptekener († [[1977]])
* [[24 augustus|24]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt († [[2001]])
* [[6 septimber|6]] - [[Jelle Zwart]], Frysk dichter († [[2019]])
* [[10 septimber|10]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[18 septimber|18]] - [[Foekje Dillema]], Frysk atlete († [[2007]])
* [[21 septimber|21]] - [[Willy Brill]], Nederlânsk stimaktrise, harkspulregisseur en oersetter († [[2017]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
;novimber
* [[23 novimber|23]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise († [[2008]])
* [[17 desimber|17]] - [[Stephen Lewis (akteur)|Stephen Lewis]], Ingelsk akteur († [[2015]])
* [[19 desimber|19]] - [[Klaske Folmer]], Frysk foardrachtskeunstneresse († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Diny de Neef]], Nederlânsk aktrise († [[1978]])
;''datum ûnbekend''
*[[Martinus Bakker]], Stellingwerfsk skriuwer († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 maart]] - [[Sierk Coolsma]], Frysk sindeling yn Nederlânsk-Ynje (* [[1840]]) 
* [[10 juny]] - [[Antoni Gaudí]], Katalaansk arsjitekt (* [[1852]])
* [[2 septimber]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[15 septimber]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[31 oktober]] - [[Harry Houdini]], Hongaarsk-Amerikaansk stuntman en boeienskening (* [[1874]])
* [[3 novimber]] - [[Annie Oakley]], Amerikaansk skerpskutter en artyste (* [[1860]])
* [[5 desimber]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1926| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>g0pzbq0e5z2fxzuwcste9jl0217kq75</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083905</id>
      <parentid>1083887</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8985" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], wurdt troch de hegerein fan [[Mekka]], [[Medina (stêd)|Medina]] en [[Djedda]] útroppen ta [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]].
*[[28 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]] foeget syn beide riken, de [[Keninkryk fan de Nêzjd|Nêzjd]] en de [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], gear ta it [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] (de foarrinner fan [[Saûdy-Araabje]]).
*[[20 maart]] - [[Chiang Kai-shek]], de lieder fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], begjint mei in yngeande suvering fan syn partij om dy fan alle [[kommunistysk]]e ynfloeden te ûntdwaan.
* [[9 maaie]] - [[Richard Byrd]] seit dat er oer de [[Noardpoal]] flein is; syn [[deiboek]] jout lykwols reden foar twifel.
* [[11 maaie|11]]-[[13 maaie]] - It [[loftskip]] de ''Norge'', mei [[Roald Amundsen|Amundsen]] en [[Umberto Nobile|Nobile]], makket as earste mei wissens in tocht oer de [[Noardpoal]].
*[[12 maaie]] - By [[steatsgreep yn Poalen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Poalen]] wurdt [[presidint]] [[Stanisław Wojcieckowski]] ôfset en lûkt [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] alle macht nei himsels ta.
*[[26 maaie]] - Mei de oerjefte fan 'e [[Riffinen|Riffynske]] lieder [[Abd el-Krim]] komt der in ein oan 'e slepende [[Rifoarloch]] yn [[Spaansk-Marokko]].
*[[28 maaie|28]]-[[31 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal (maaie 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[presidint]] [[Bernardino Machedo]] ôfset en komt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] oan 'e macht.
*[[12 juny]] - [[Brazylje]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[20 juny]] - Demonstraasje fan 'e earste [[mobile telefoan]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[9 july]] - By [[steatsgreep yn Portegal (july 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] ôfset en komt de [[monargisme|monargistyske]] generaal [[João José Sinel de Cordes]] oan 'e macht.
*[[12 july]] - Yn [[Sina]] begjint de [[nasjonalistysk]]e lieder [[Chiang Kai-shek]] oan in [[fjildtocht]] tsjin 'e [[kriichshear]] [[Wu Peifu]].
* [[27 july]] - De [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[Dútslân|Dútske]] foaroanman [[Adolf Hitler]] kart de oprjochting fan 'e [[Hitlerjugend]] goed, dat in [[jongerein]]ôfdieling fan syn [[politike partij]], de [[NSDAP]], wurde moat.
*[[22 augustus]] - By [[steatsgreep yn Grikelân|in steatsgreep]] yn [[Grikelân]] wurdt in ein makke oan 'e [[diktatuer]] fan [[generaal]] [[Theodoros Pangulos]]. De nije machthawwer is generaal [[George Kondylis]].
*[[23 augustus]] - It hommels [[ferstjerren]] op 31-jierrige [[leeftyd]] fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[akteur|filmstjer]] [[Rudolph Valentino]] ropt [[hystery|hystearyske]] uterings fan [[rou]]beklach op ûnder syn [[fan (persoan)|fans]].
*[[10 septimber]] - [[Dútslân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[11 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ûntkomt oan in [[moard]]oanslach.
* [[14 oktober]] - ''[[Winnie the Pooh]]'' fan [[A.A. Milne]] ferskynt foar it earst.
*[[19 oktober]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] út it [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Politburo fan 'e Kommunistyske Partij]] set.
* [[4 novimber]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt de earste fêstiging fan 'e [[HEMA]] iepene.
*[[13 novimber]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) slacht yn [[Batavia]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], de [[Yndonezyske Opstân fan 1926]] del, wêrby't mear as 300 [[dea]]den falle.
*[[22 novimber]] - Op 'e [[Rykskonferinsje (1926)|Rykskonferinsje]] (''Imperial Conference'') yn [[Londen]] wurdt besletten dat de [[dominion]]s ([[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]] en de [[Ierske Frijsteat]]) binnen it ramt fan it [[Britske Ryk]] in status krije dy't gelyk is oan dy fan it [[Feriene Keninkryk]] sels. Benammen Súd-Afrika en de Ierske Frijsteat hiene dêrop oankrongen.
*[[27 novimber]] - De oanwaaksende ynfloed fan [[Itaalje]] op [[Albaanje]] wurdt formalisearre troch it sluten fan it [[Ferdrach fan Tirana (1926)|Ferdrach fan Tirana]].
* [[27 novimber]] - Yn [[Itaalje]] barst de [[fulkaan]] de [[Fesuvius (fulkaan)|Fesuvius]] út.
*[[17 desimber]] - By [[steatsgreep yn Litouwen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Litouwen]] wurde [[presidint]] [[Kazys Grinius]] en [[premier]] [[Mykolas Sleževičius]] ôfset. [[Antanas Smetona]] wurdt [[diktator]], wylst [[generaal]] [[Augustinas Woldemaras]] oan it haad fan it nije [[regear]] komt te stean.
*[[26 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurdt [[Hirohito]] [[kroaning|kroane]] ta [[keizer]] fan [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[5 febrewaris|5]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[11 febrewaris|11]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus († [[2019]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Siegfried Lenz]], Dútsk skriuwer († [[2014]])
* [[31 maart|31]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur († [[2014]])
* [[9 april|9]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] († [[2017]])
* [[21 april|21]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[2010]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[11 maaie|11]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur († [[1994]])
* 11 - [[Teddy Scholten]], Nederlânsk sjongster en presintatriste († [[2010]])
* 11 - [[Paul Gillon]], Frânsk striptekener († [[2011]])
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika († [[2015]])
* [[15 juny|15]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener († [[2009]])
;july
* [[1 july|1]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer († [[2008]])
* [[1 july|1]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[7 july|7]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur († [[2009]])
* [[26 july|26]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] († [[2016]])
* [[14 augustus|14]] - [[René Goscinny]], Frânsk stiptekener († [[1977]])
* [[24 augustus|24]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt († [[2001]])
* [[6 septimber|6]] - [[Jelle Zwart]], Frysk dichter († [[2019]])
* [[10 septimber|10]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[18 septimber|18]] - [[Foekje Dillema]], Frysk atlete († [[2007]])
* [[20 septimber|20]] - [[Frédéric Bastet]], Nederlandsk archeolooch en skriuwer († [[2008]])
* [[21 septimber|21]] - [[Willy Brill]], Nederlânsk stimaktrise, harkspulregisseur en oersetter († [[2017]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
;novimber
* [[23 novimber|23]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise († [[2008]])
* [[17 desimber|17]] - [[Stephen Lewis (akteur)|Stephen Lewis]], Ingelsk akteur († [[2015]])
* [[19 desimber|19]] - [[Klaske Folmer]], Frysk foardrachtskeunstneresse († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Diny de Neef]], Nederlânsk aktrise († [[1978]])
;''datum ûnbekend''
*[[Martinus Bakker]], Stellingwerfsk skriuwer († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 maart]] - [[Sierk Coolsma]], Frysk sindeling yn Nederlânsk-Ynje (* [[1840]]) 
* [[10 juny]] - [[Antoni Gaudí]], Katalaansk arsjitekt (* [[1852]])
* [[2 septimber]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[15 septimber]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[31 oktober]] - [[Harry Houdini]], Hongaarsk-Amerikaansk stuntman en boeienskening (* [[1874]])
* [[3 novimber]] - [[Annie Oakley]], Amerikaansk skerpskutter en artyste (* [[1860]])
* [[5 desimber]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1926| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>nnmit2wcaxyejp7h3iygs0ip2o00ijj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1925</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1725</id>
    <revision>
      <id>1083892</id>
      <parentid>1083684</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:34:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13542" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[3 jannewaris]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[faksistysk]]e [[premier]] [[Benito Mussolini]] ûntbynt it [[parlemint]] en lûkt alle macht nei himsels ta. Fan no ôf oan sil er regearje as [[diktator]].
*[[16 jannewaris]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] ôfset as [[folkskommissaris]] ([[minister]]) fan Definsje. Dit is in grutte [[politike]] oerwinning foar syn rivaal [[Josef Stalin]].
*[[31 jannewaris]] - Yn [[Albaanje]] ropt it [[parlemint]] de [[Albaneeske Republyk]] út. [[Ahmed Zogu]], dy't yn [[desimber]] [[1924]] troch in [[steatsgreep]] oan 'e macht kaam, wurdt de earste [[presidint]].
*[[14 febrewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Beieren]] wurdt it ferbod op 'e [[NSDAP]] opheft.
*[[26 febrewaris]] - Yn it súdeasten fan [[Turkije]] brekt ûnder de [[Koerden]] de [[Opstân fan Sjeik Saïd]] út.
*[[27 febrewaris]] - Yn [[Berlyn]] rjochtet [[Adolf Hitler]] fannijs de [[NSDAP]] op, dy't yn [[1923]], nei de [[Bierkelderpûtsj]], ferbean wie.
*[[6 maart]] - Yn 'e [[Eastkanton]]s [[Eupen]], [[Malmédy]] en [[Sankt-Vith]] wurdt de [[Belgje|Belgyske]] [[wet]] fan krêft. Dêrtroch komme dy eardere [[Dútslân|Dútske]] gebieten foargoed by Belgje te hearren.
*[[25 april]] - By [[Dútske presidintsferkiezings (1925)|presidintsferkiezings]] yn [[Dútslân]] wurdt de eardere [[generaal]] [[Paul von Hindenburg]] ta [[presidint]] fan 'e [[Weimarrepublyk]] keazen.
*[[28 april]] - [[Turkije|Turkske]] [[troepen]] smoare de [[Koerden|Koerdyske]] [[Opstân fan Sjeik Saïd]] yn bloed. In soad Koerden nimme de wyk nei [[Irak]] en [[Perzje]]. [[Sjeik Saïd]], de lieder fan 'e [[opstân]], wurdt troch de Turken [[finzen]] nommen.
* [[8 maaie]] - Yn [[Súd-Afrika]] kriget it [[Afrikaansk]] offisjeel erkenning as selsstannige [[taal]], los fan it [[Nederlânsk]].
* [[20 maaie]] - Earste [[gearkomste]] fan 'e [[Fryslân|Fryske]] [[studinteferiening]] yn [[Grins (stêd)|Grins]], [[F.F.J. Bernlef]].
*[[30 maaie]] - Yn [[Sjanghai]] iepenje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Marinierskorps|marinier]]s it fjoer op in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan 10.000 [[Sina|Sinezen]], dy't de frijlitting fan hûndert [[studint]]en easkje dy't nei eardere protesten yn 'e Britske [[konsesje (Sina)|konsesje]] yn Sjanghai fêstholden wurde. By dit [[Bloedbad fan Sjanghai (1925)|Bloedbad fan Sjanghai]] falle tsientallen [[dea]]den.
* [[18 july]] - [[Adolf Hitler]] publisearret ''Mein Kampf''.
*[[20 july]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute in rige technyske [[ferdraggen]] oer [[Fiume]] (Rijeka), [[Zadar|Zara]] (Zadar) en de [[Italjaanske minderheid yn Dalmaasje]].
*[[20 july]] - Yn [[Frânsk-Syrje]] brekt ûnder lieding fan [[Sûltan al-Atrasj]] de [[Grutte Druzyske Opstân]] út tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[26 july]] - De [[Frankryk|Frânske]] oarlochsheld [[maarskalk]] [[Philippe Pétain]] wurdt nei [[Frânsk-Marokko]] stjoerd om it befel oer de Frânske troepen te nimmen dy't yn 'e saneamde [[Rifoarloch]] yn gearwurking mei [[Spanje]] de [[Berbers]]ke [[opstân]] fan [[Abd el-Krim]] besykje te ûnderdrukken.
*[[8 augustus]] - De [[rasisme|rasistyske]] [[Ku Klux Klan]] hâldt foar it earst in lanlike [[evenemint|manifestaasje]] yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haadstêd]] [[Washington, D.C.]]
*[[10 augustus]] - Yn [[Nederlân]] wurdt it [[doarp]] [[Borculo]], yn 'e [[Achterhoeke]], [[Wynhoas fan Borculo|ferwuostge troch in wynhoas]]. Der falle 4 [[dea]]den en likernôch 80 [[ferwûne]]n, en 2.000 fan 'e 5.000 ynwenners reitsje dakleas.
*[[25 augustus]] - De lêste [[Frankryk|Frânske]] en [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] wurde weromlutsen út it [[Ruhrgebiet]]. Dêrmei komt in ein oan 'e [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[4 septimber]] - [[Sjeik Saïd]], de lieder fan 'e ûnderdrukte [[Koerden|Koerdyske]] [[Opstân fan Sjeik Saïd]], wurdt troch de [[Turkije|Turkske]] autoriteiten mei 47 oare foaroanlju fan 'e Koerdyske [[minderheid]] [[ophinging (libbensbeëiniging)|ophongen]] foar de [[moskee]] fan [[Diyarbakır]].
*[[1 oktober]] - By [[steatsgreep yn Sily (1925)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] komt [[generaal]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] oan 'e macht. Hy skoot de [[strieman]] [[Emiliano Figueroa Larrain]] as [[presidint]] nei foarren.
*[[16 oktober]] - Op in [[konferinsje]] yn it [[Switserlân|Switserske]] [[Locarno]] wurdt it [[Ferdrach fan Locarno]] sletten. Underdiel dêrfan is it saneamde [[Rynpakt]], wêrby't [[Dútslân]] oan 'e iene kant en [[Frankryk]] en [[Belgje]] oan 'e oare kant ûnthjitte net besykje te sillen om 'e hjoeddeistige rin fan 'e ynternasjonale [[grins (line)|grinzen]] mei [[geweld]] te feroarjen. It [[Feriene Keninkryk]] en [[Itaalje]] steane garant foar it neilibjen fan dy ôfspraken. Fierders giet Dútslân akkoart mei de [[Demilitarisaasje fan it Rynlân]], en Frankryk slút in [[militêr]] bûnsgenoatskip mei [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]].
*[[18 oktober|18]]-[[19 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Maurice Sarrail]] lit [[Damaskus]], de [[haadstêd]] fan [[Frânsk-Syrje]], [[bombardearje]]. Dêrmei wurdt de [[Grutte Duzyske Opstân]], dy't oerslein wie nei de [[Arabieren|Arabyske]] dielen fan Syrje, tydlik ûnderdrukt.
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] brekt in [[regear]]ingskrisis út as yn 'e [[Nacht fan Kersten]] troch in [[amendemint]] fan [[Gerrit Kersten]], de [[fraksjefoarsitter]] fan 'e lytse [[SGP]], de útjeften foar it Nederlânsk [[ambassade|gesantskip]] by it [[Fatikaan]] fan 'e [[begrutting]] fan it [[Ministearje]] fan Bûtenlânske Saken skrast wurdt.
*[[12 desimber]] - Yn [[Perzje]] komt nei de ôfsetting fan 'e [[Kadjar-dynasty]] de eardere [[minister]] fan Oarloch [[Reza Pahlavi]] as [[sjah]] op 'e troan.
*[[16 desimber]] - It [[Folkebûn]] beslút dat de [[provinsje]] [[Mosûl (provinsje)|Mosûl]], in omstriden gebiet tusken [[Turkije]] en [[Irak]], by Irak bliuwt.
*[[19 desimber]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], foltôget [[Nêzjdyske ferovering fan de Hidjas|syn ferovering]] fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]]. [[Kening]] [[Ali fan de Hidjas]] moat belies jaan.
* [[26 desimber]] - De [[Sfinks fan Giza]] wurdt útgroeven.
*[[31 desimber]] - Op it [[kongres|partijkongres]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] besiket in trijemanskip besteande út [[Leon Trotski]], [[Grigorij Zinovjev]] en [[Ljev Kamenev]] de oanwaaksende ynfloed fan [[Josef Stalin]] te kearen.
* ''sûnder datum'' - Yn [[Itaalje]] wurdt de earste [[autodyk]] fan de wrâld iepene. It is de hjoeddeistige [[A8 (Italië)|A8]], tusken [[Milaan (stêd)|Milaan]] en [[Varese (stêd)|Varese]].
* ''sûnder datum'' - Ynfiering fan 'e [[desibel (ienheid)|desibel]] as ienheid fan [[lûdstrilling|lûd]].
* ''sûnder datum'' - [[Marcel Breuer]] ûntwerpt de [[Kandinsky-stoel]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[20 jannewaris|20]] - [[Ernesto Cardenal]], Nikaragûaansk dichter, preester en politikus († [[2020]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[David Hartsema]], Nederlânsk dichter, skriuwer en keunstner († [[2009]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Wierd Wijnia]], Frysk reedrider en sportbestjoerder († [[1998]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[George Kennedy]], Amerikaansk akteur († [[2016]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Til Gardeniers-Berendsen]], Nederlânsk politika († [[2019]]) 
* [[21 febrewaris|21]] - [[Tom Gehrels]], Nederlânsk-Amerikaansk astronoom († [[2011]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Kees Brusse]], Nederlânsk akteur en regisseur († [[2013]])
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Piet Steenkamp]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[9 maart|9]] - [[Hein Mader]], Eastenryksk-Frysk byldzjend keunstner († [[2011]])
* [[12 maart|12]] - [[Louison Bobet]], Frânsk hurdfytser († [[1983]])
* [[16 maart|16]] - [[Hans de Haan]], Frysk politikus († [[2006]])
* [[28 maart|28]] - [[Dorothy DeBorba]], Amerikaansk aktrise († [[2010]])
;april
* [[1 april|1]] - [[Jan Pannekeet]], Nederlânsk taalkundige († [[2002]])
* [[18 april|18]] - [[Frans Mallan]], Nederlânsk predikant († [[2010]])
* [[19 april|19]] - [[John Kraaijkamp sr.]], Nederlânsk akteur († [[2011]])
* [[28 april|28]] - [[Hans Peter Richter]], Dútsk skriuwer en útjouwer († [[1993]])
;maaie
* [[8 maaie|8]] - [[Ali Hassan Mwinyi]], presidint fan [[Tanzania]]
* [[11 maaie|11]] - [[Youenn Gwernig]], Bretonsk-Amerikaansk sjonger, dichter, lietsjeskriuwer en keunstner († [[2006]])
* [[13 maaie|13]] - [[U.G. de Jong]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2008]])
* [[19 maaie|19]] - [[Pol Pot]], Kambodjaansk politikus, lieder fan 'e Reade Kmer († [[1996]])
* [[19 maaie|19]] - [[Malcolm X]], Amerikaansk aktivist († [[1965]])
;juny
* [[8 juny|8]] - [[Barbara Bush]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2018]])
* [[13 juny|13]] - [[Willem Albeda]], Nederlânsk politikus († [[2014]])
* [[16 juny|16]] - [[Henny Orri]], Nederlânsk aktrise († [[2022]])
* [[23 juny|23]] - [[John Shepherd-Barron]], Skotsk útfiner fan de pinautomaat († [[2010]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Els Perdok]], Skiermûntseager wurdboekgearstalster en dichteresse († [[2017]])
;augustus
* [[14 augustus|14]] - [[Anne Sybesma]], Frysk politikus († [[2011]])
* [[18 augustus|18]] - [[Jan de Soet]], Nederlânsk bestjoerder, topman fan de [[KLM]] († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Freddie Oversteegen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[2018]])
* [[8 septimber|8]] - [[Peter Sellers]], Ingelsk akteur († [[1980]])
* [[13 septimber|13]] - [[Mel Torme]], Amearikaansk sjonger († [[1999]])
* 13 - [[Jack Mitchell (fotograaf)|Jack Mitchell]], Amerikaansk fotograaf († [[2013]])
* [[16 septimber|16]] - [[B.B. King]], Amerikaansk muzikant († [[2015]])
* [[18 septimber|18]] - [[Pia Beck]], Nederlânsk sjongster en pianiste († [[2009]])
;oktober
* [[11 oktober|11]] - [[Elmore Leonard]], Amerikaansk skriuwer († [[2013]])
* [[13 oktober|13]] - [[Margaret Thatcher]], premier fan it [[Feriene Keninkryk]] († [[2013]])
* [[22 oktober|22]] - [[Robert Rauschenberg]], Amerikaansk keunstner († [[2008]])
* [[26 oktober|26]] - [[Gernot de Vries]], Eastfrysk dûmny en skriuwer († [[2012]])
;novimber
* [[20 novimber|20]] - [[Robert Kennedy]], Amerikaansk politikus († [[1968]])
* [[27 novimber|27]] - [[Claude Lanzmann]], Frânsk filosoof († [[2018]])
* [[30 novimber|30]] - [[Jaap Fijnvandraat]], Nederlânsk evangelist († [[2012]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] -  [[Sammy Davis jr.]], Amerikaansk sjonger, dûnser, komyk en akteur († [[1990]])
* [[17 desimber|17]] - [[Rijk de Gooyer]] - Nederlânsk akteur († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Rayner Unwin]], Ingelsk útjouwer († [[2000]])
* [[24 desimber|24]] - [[Piter Wibertus Brouwer]], Frysk oersetter († [[2013]])
;''datum ûnbekend''
*[[Piter Wibertus Brouwer]], Frysk oersetter
*[[Vergil Dykstra]], Amerikaanske filosoof en ûnderwiisbestjoerder († [[2010]])

== Ferstoarn ==
* [[3 febrewaris]] - [[Jaap Eden]], Nederlânsk hurdrider en hurdfytser (* [[1873]])
* [[30 maart]] - [[Rudolf Steiner]], Eastenryksk filosoof, stifter fan de [[antroposofy]] (* [[1861]])
* [[15 maaie]] - [[Nelson A. Miles]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[13 juny]] - [[Gerben Postma]], Frysk skriuwer en skoalmaster (* [[1847]])
* [[1 july]] - [[Erik Satie]], Fransk komponist en pianist (* [[1866]])
* [[28 july]] - [[Théodore Botrel]], Bretonsk sjonger (* [[1868]])
* [[25 oktober]] - [[Charles Marion Russell]], Amerikaansk keunstskilder (* [[1864]])
* [[9 novimber]] - [[Knut Magnus Enckell]], Finsk skilder (* [[1870]])
* [[11 novimber]] - [[Teatse Eeltsje Holtrop]], Frysk skriuwer en oersetter (* [[1865]])
* [[2 desimber]] - [[George Hugh Bourne]], Ingelsk hymneskriuwer en predikant (* [[1840]])
* [[19 desimber]] - [[Arnoldus Prakken]], Frysk ûndernimmer en bestjoerder (* [[1854]])
* [[25 desimber]] - [[Tabo Sytstra]], Frysk skriuwer (* [[1856]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Ierske skriuwer [[George Bernard Shaw]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[André Gide]], ''Caractères''
* [[André Gide]], ''Les Faux-monnayeurs''
* [[Louis Couperus]], ''Nippon''
* [[Aart van der Leeuw]], ''Vluchtige Begroetingen''

== Film ==
* [[Sergej Eisenstein]], ''Pânserkruser Potjomkin''
* [[Fred Niblo]], ''Ben-Hur''
* [[Charlie Chaplin]], ''The Gold Rush''

== Muzyk ==
[[Ofbyld:BullyOfTheTown.ogg|thumb|Het [[Countrymuzyk|country]]-nûmer &quot;Bully Of The Town&quot;, útfierd troch Gid Tanner and his Skillet Lickers (1925)]]
[[Ofbyld:Cigana de Catumbi - maxixe - 1925 - José Resende de Almeida - Orquestra Cícero.ogg|thumb|[[Sigeuner]]muzyk út 1925: &quot;Cigana de Catumbi&quot;, fan José Resende de Almeida. Utfierd troch Orquestra Cícero.]]
* [[George Gershwin]], ''Concerto in F''
* [[Jean Sibelius]], ''In Iensum Skyspoar'' en ''Morceau Romantique''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Heilig Hartbeeld - Reuver.JPG|''Hillich Hert byld'', Reuver (1925) [[August Falise]]
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:RietveldSchroederhuis.jpg|[[Rietveld Schröderhûs]] Utert [[Gerrit Rietveld]]
Ofbyld:Raamsdonksveerwatertoren.jpg|Wettertoer Raamsdonksveer, [[Hendrik Sangster]]
Ofbyld:Brink 43.jpg|Iepenbiere Lêsseal en Bibleteek, Brink 43, Amsterdam ([[Betondoarp]]), [[Dick Greiner]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1925| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>euz7pknaskhp2rxj5659ky6idkwfq5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1922</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1728</id>
    <revision>
      <id>1083796</id>
      <parentid>1076338</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:01:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11424" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[7 jannewaris]] - It [[Ierlân|Ierske]] [[parlemint]] [[ratifikaasje|ratifisearret]] it [[Britsk-Iersk Ferdrach]]. De Ierske tsjinstanners fan it opjaan fan [[Noard-Ierlân]] rinne ûnder lieding fan [[Éamon de Valera]] [[lulkens|lulk]] fuort.
*[[5 febrewaris]] - Op 'e [[Marinekonferinsje fan Washington]], yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haadstêd]] [[Washington, D.C.]], slute de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]], [[Japan]], [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Portegal]] en [[Sina]] oerienkomsten oer û.m. de relative grutte fan harren [[marine]]s.
*[[28 febrewaris]] - [[Egypte]] wurdt yn namme ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]] (hoewol't it yn 'e praktyk oant nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] ûnder Britske [[politike]] en [[militêr]]e ynfloed bliuwe sil).
*[[22 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] wurdt de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniaal bestjoer]] foar it [[oprokkening|opstokeljen]] fan 'e [[befolking]] feroardiele ta seis jier [[finzenisstraf]]. 
*[[14 april]] - Yn [[Dublin]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], [[besetting fan de Four Corners|besette]] de tsjinstanners fan 'e [[frede]] mei it [[Feriene Keninkryk]] it [[Paleis fan Justysje]], de [[Four Corners (Dublin)|Four Corners]].
*[[16 april]] - [[Dútslân]] en [[kommunistysk]] [[Ruslân]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1922)|Ferdrach fan Rapallo]], wêrby't Dútslân it kommunistyske rezjym erkend en beide lannen ôfsjogge fan [[ferhelbetelling]]s oangeande de [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[1 maaie]] - De [[Feriene Steaten]] en [[Kolombia]] berikke oerienstimming oer in Amerikaanske skeafergoeding oan Kolombia foar it feit dat de Kolombiaanske [[provinsje]] [[Panama]] yn [[1903]] mei Amerikaanske stipe ûnôfhinklik wurden is. Kolombia kriget no fan 'e Feriene Steaten [[$]]25 miljoen, útsmaard oer fiif jierlikse terminen.
*[[26 maaie]] - [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-lieder [[Vladimir Lenin]] wurdt troffen troch in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]]. Syn taken wurde waarnommen troch [[Josef Stalin]], de [[siktaris-generaal]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Kommunistyske Partij fan Ruslân]].
*[[24 juny]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Walther Rathenau]] wurdt by in oanslach [[fermoarde]]. Hy wie it slachtoffer in [[politike]] [[hetze]] troch tsjinstanners fan it troch him sletten [[Ferdrach fan Rapallo (1922)|Ferdrach fan Rapallo]], mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]].
*[[28 juny]] - Yn [[Dublin]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], begjinne [[regear]]ingstroepen mei de [[besetting fan de Four Corners|besjitting fan it Paleis fan Justysje]] (de Four Corners), dat al sûnt mids [[april]] troch rebellen beset wurdt. Dit is it begjin fan 'e [[Ierske Boargeroarloch]] tusken de foarstanners fan in [[frede]]sferdrach mei it [[Feriene Keninkryk]] (wêrby't [[Noard-Ierlân]] opjûn wurdt), en dejingen dy't neat witte wolle fan it opjaan fan Noard-Ierlân en ynstee oan it bittere ein ta trochfjochtsje wolle. 
*[[30 juny]] - De [[Ierlân|Ierske]] [[rebel]]len dy't yn [[Dublin]] it [[besetting fan de Four Corners|Paleis fan Justysje beset]] hâlde, jouwe har oer.
*[[5 july]] - Yn it [[Brazylje|Braziliaanske]] [[Rio de Janeiro]] brekt in [[leger (lânmacht)|leger]]rebûlje út, de saneamde [[Opstân fan de Luitenanten]].
*[[31 july]] - Yn [[Itaalje]] brekt in [[algemiene staking yn Itaalje (1922)|algemiene staking]] út om it [[regear]] te twingen en kom fanwegen tsjin 'e [[terreur]] dy't [[faksistysk]]e groepearrings útoefenje tsjin [[fakbûn]]sleden.
*[[8 augustus]] - Yn [[Itaalje]] slagget it de [[faksist]]en om 'e [[algemiene staking yn Itaalje (1922)|algemiene staking]] te brekken mei terreur tsjin 'e [[staking|stakers]].
*[[22 augustus]] - [[Michael Collins (Iersk foaroanman)|Michael Collins]], it haad fan it [[regear]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], komt yn 'e [[Ierske Boargeroarloch]] om by gefjochten mei [[rebel]]len.
*[[9 septimber]] - Nei de [[Turkije|Turkske]] ferovering fan [[Smyrna]] op it [[Grikelân|Grykske]] [[leger (lânmacht)|leger]], yn it ramt fan 'e oangeande [[Gryksk-Turkske Oarloch]], wurdt in [[bloedbad]] oanrjochte ûnder ynwenners fan [[Griken|Gryksk]] en [[Armenen|Armeensk]] [[komôf]], en teffens wurdt de stêd suver plat[[brân]]t by de [[Grutte Brân fan Smyrna]].
* [[13 septimber]] - Yn [[Al Azizja]], yn [[Lybje]], wurdt 58 graden yn it skaad metten, de heechste bûten[[temperatuer]] ea fêststeld.
*[[16 septimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Gryksk-Turkske Oarloch]] ferdriuwt it [[Turkije|Turkske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de lêste [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] út [[Lyts-Aazje]].
* [[17 septimber]] - Yn [[Berlyn]] wurdt foar it earst ea in [[film]] mei lûd fertoand.
*[[18 septimber]] - [[Hongarije]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[27 septimber]] - Fanwegen de nederlaach yn 'e [[Gryksk-Turkske Oarloch]] moat [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] foar de twadde kear [[abdikaasje|ôfstân dwaan fan 'e troan]] en yn [[ballingskip]] gean.
*[[11 oktober]] - De [[Gryksk-Turkske Oarloch]] einiget mei in [[wapenstilstân]] yn in [[Grikelân|Grykske]] nederlaach.
*[[28 oktober]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[faksistysk]]e foaroanman [[Benito Mussolini]] oarderet syn oanhingers om 'e [[Mars op Rome]] te begjinnen, mei as doel om it [[regear]] fan it lân oer te nimmen. [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje|Fiktor Emanuel&amp;nbsp;III]] wegeret lykwols de [[needtastân]] út te roppen út eangst foar sawol in [[bloedbad]] as syn eigen ôfsetting as [[monarch]].
*[[30 oktober]] - [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje]] jout belies en beneamt de [[faksistysk]]e lieder [[Benito Mussolini]] ta [[premier]] fan [[Itaalje]].
*[[1 novimber]] - De lêste [[sultan]] fan it [[Osmaanske Ryk]], [[Mehmed VI]], wurdt troch it [[regear]] fan 'e [[Republyk Turkije]] ôfset 
*[[17 novimber]] - De lêste [[sultan]] fan it [[Osmaanske Ryk]], [[Mehmed VI]], ferlit [[Konstantinopel]] en giet yn [[ballingskip]] op [[Britsk-Malta]].
*[[26 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[argeolooch]] [[Howard Carter]] [[Untdekking fan it grêf fan Tûtanchamon|ûntdekt]] yn [[Egypte]] it [[grêf]] fan [[farao]] [[Tûtanchamon]] yn 'e [[Delling fan de Keningen]].
*[[6 desimber]] - Mei it oannimmen fan 'e [[grûnwet]] troch it [[Ierlân|Ierske]] [[parlemint]] wurdt de ûnôfhinklikheid fan 'e [[Ierske Frijsteat]] (de foarrinner fan it moderne [[Ierlân]]) in feit.
*[[16 desimber]] - [[Gabriel Narutowicz]], de noch mar krekt keazen [[presidint]] fan [[Poalen]], wurdt by in oanslach [[fermoarde]].
*[[17 desimber]] - De lêste [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ferlitte it grûngebiet fan de [[Ierske Frijsteat]].
*[[30 desimber]] - De [[Uny fan Sosjalistyske Sovjetrepubliken]] (USSR, koartwei de Sovjet-Uny) wurdt oprjochte.

== Berne ==
;jannewaris
* [[23 jannewaris|23]] - [[Bernard Smilde]], Frysk teolooch, frisiast en tekstdichter († [[2014]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Yitzhak Rabin]], premier fan [[Israel]] († [[1995]])
* [[2 maart|2]] - [[Carl Reiner]],  Amerikaansk akteur en presintator († [[2020]])
* [[23 maart|23]] - [[Akke Radsma]], Frysk toanielspylster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]])
* [[28 maart|28]] - [[Theo Albrecht]], Dútsk ûndernimmer, mei-oprjochter [[Aldi]] († [[2010]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Doris Day]], Amerikaansk sjongster, aktrise en diere-aktiviste († [[2019]])
* [[11 april|11]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant († [[2004]])
* [[21 april|21]] - [[Coba de Groot]], Frysk ûnderwizeres en keunstskilderes († [[2005]])
* [[29 april]] - [[Ad van Seijen]], Frysk skriuwer († [[2003]])
;maaie
* [[26 maaie|26]] - [[Arp Hiemstra]], Frysk keatser († [[2000]])
* [[27 maaie|27]] - [[Christopher Lee]], Ingelsk akteur († [[2015]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Judy Garland]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[1969]])
* [[24 juny|24]] - [[Pieter Kooistra]], Frysk keunstner en skriuwer († [[1998]])
* [[26 juny|26]] - [[Eleanor Parker]], Amerikaansk aktrise († [[2013]])
;july
* [[3 july|3]] - [[Corneille]], Waalsk keunstskilder († [[2010]])
* [[14 july|14]] - [[Herman Broekhuizen]], Nederlânsk dirigint, programmamakker, skriuwer en komponist († [[2012]])
* [[19 july|19]] - [[George McGovern]], Amerikaansk politikus († [[2012]])
* [[21 july|21]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise († [[2009]])
;augustus
* [[11 augustus|11]] - [[Jan Lever]], Nederlânsk fersetsstrider († [[1944]])
* [[20 augustus|20]] - [[Frans de Munck]] (byneamd 'de Swarte Panter'), Nederlânsk fuotballer († [[2010]])
* [[27 augustus|27]] - [[Roelof Kruisinga]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[30 augustus|30]] - [[Laurens Otmar ten Cate]], Frysk sjoernalist, publisist en haadredakteur († [[1984]])
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Hendrik Willem ter Haar]], Frysk geriater ''(âlderein-dokter)'' († [[2012]])
* [[7 septimber|7]] - [[David Croft]], Ingelsk senarioskriuwer en tillefyzjeprodusint en -regisseur († [[2011]])
* [[15 septimber|15]] - [[Jan de Groot]], Frysk keatser († [[2013]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[31 oktober|31]] - [[Norodom Sihanouk]], kening fan [[Kambodja]] († [[2012]])

;novimber
* [[4 novimber|4]] - [[Jan Frearks van der Bij]], Frysk ekspresjonistysk skilder († [[2013]])
* [[14 novimber|14]] - [[Doeke Bekius]], Frysk politikus   († [[2013]])
;desimber
* [[10 desimber|10]] - [[Georg Knobel]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[22 desimber|22]] - [[Eli Asser]], Nederlânsk senarioskriuwer en lietsjeskriuwer († [[2019]]) 
* [[24 desimber|24]] - [[Johannes Tinga]], Frysk feekeapman en autobiograaf († [[2011]])
;''datum ûnbekend''
*[[Wesley C. Dykstra]], Amerikaansk predikant en filosoof († [[2008]])

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Hoito Dornseiffen]], Frysk predikant (* [[1841]])
* [[5 jannewaris|5]] - [[Ernest Shackleton]], Iersk ûntdekkingsreizger (* [[1874]])
;febrewaris
* [[16 febrewaris|16]] - [[Newton Knight]], Amerikaansk boer en opstannelingelieder (* [[1829]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hermann Rorschach]], Switsersk psycholooch (* [[1884]])
;july
* [[17 july|17]] - [[Klaas Plantinga]], Frysk distillateur (* [[1846]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Alexander Graham Bell]], Skotsk-Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[29 augustus|29]] - [[Antonie Ewoud Jan Holwerda]] Nederlânsk heechlearaar (* [[1845]])
;oktober
* [[5 oktober|5]] - [[Foeke Buitenrust Hettema]], Frysk taalkundige (* [[1862]])
* [[9 oktober|9]] - [[Hierrige Mokassin]] (''Hairy Moccasin''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1854]])
;desimber
* [[24 desimber|24]] - [[John Martin (Amerikaansk militêr, berne yn 1852)|John Martin]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1852]])
;''datum ûnbekend''
*[[Maitydsgers]] (''Spring Grass''), minneresse fan [[George Armstrong Custer]] (* [[1851]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Waste Land]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Jiskelân'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1922| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>rid9h2qlujju3hkyox0csqq00fpfxfv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083922</id>
      <parentid>1083796</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:58:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11513" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[7 jannewaris]] - It [[Ierlân|Ierske]] [[parlemint]] [[ratifikaasje|ratifisearret]] it [[Britsk-Iersk Ferdrach]]. De Ierske tsjinstanners fan it opjaan fan [[Noard-Ierlân]] rinne ûnder lieding fan [[Éamon de Valera]] [[lulkens|lulk]] fuort.
*[[5 febrewaris]] - Op 'e [[Marinekonferinsje fan Washington]], yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haadstêd]] [[Washington, D.C.]], slute de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]], [[Japan]], [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Portegal]] en [[Sina]] oerienkomsten oer û.m. de relative grutte fan harren [[marine]]s.
*[[28 febrewaris]] - [[Egypte]] wurdt yn namme ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]] (hoewol't it yn 'e praktyk oant nei de [[Twadde Wrâldoarloch]] ûnder Britske [[politike]] en [[militêr]]e ynfloed bliuwe sil).
*[[22 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] wurdt de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniaal bestjoer]] foar it [[oprokkening|opstokeljen]] fan 'e [[befolking]] feroardiele ta seis jier [[finzenisstraf]]. 
*[[14 april]] - Yn [[Dublin]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], [[besetting fan de Four Corners|besette]] de tsjinstanners fan 'e [[frede]] mei it [[Feriene Keninkryk]] it [[Paleis fan Justysje]], de [[Four Corners (Dublin)|Four Corners]].
*[[16 april]] - [[Dútslân]] en [[kommunistysk]] [[Ruslân]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1922)|Ferdrach fan Rapallo]], wêrby't Dútslân it kommunistyske rezjym erkend en beide lannen ôfsjogge fan [[ferhelbetelling]]s oangeande de [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[1 maaie]] - De [[Feriene Steaten]] en [[Kolombia]] berikke oerienstimming oer in Amerikaanske skeafergoeding oan Kolombia foar it feit dat de Kolombiaanske [[provinsje]] [[Panama]] yn [[1903]] mei Amerikaanske stipe ûnôfhinklik wurden is. Kolombia kriget no fan 'e Feriene Steaten [[$]]25 miljoen, útsmaard oer fiif jierlikse terminen.
*[[26 maaie]] - [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-lieder [[Vladimir Lenin]] wurdt troffen troch in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]]. Syn taken wurde waarnommen troch [[Josef Stalin]], de [[siktaris-generaal]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Kommunistyske Partij fan Ruslân]].
*[[24 juny]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Walther Rathenau]] wurdt by in oanslach [[fermoarde]]. Hy wie it slachtoffer in [[politike]] [[hetze]] troch tsjinstanners fan it troch him sletten [[Ferdrach fan Rapallo (1922)|Ferdrach fan Rapallo]], mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]].
*[[28 juny]] - Yn [[Dublin]], de [[haadstêd]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], begjinne [[regear]]ingstroepen mei de [[besetting fan de Four Corners|besjitting fan it Paleis fan Justysje]] (de Four Corners), dat al sûnt mids [[april]] troch rebellen beset wurdt. Dit is it begjin fan 'e [[Ierske Boargeroarloch]] tusken de foarstanners fan in [[frede]]sferdrach mei it [[Feriene Keninkryk]] (wêrby't [[Noard-Ierlân]] opjûn wurdt), en dejingen dy't neat witte wolle fan it opjaan fan Noard-Ierlân en ynstee oan it bittere ein ta trochfjochtsje wolle. 
*[[30 juny]] - De [[Ierlân|Ierske]] [[rebel]]len dy't yn [[Dublin]] it [[besetting fan de Four Corners|Paleis fan Justysje beset]] hâlde, jouwe har oer.
*[[5 july]] - Yn it [[Brazylje|Braziliaanske]] [[Rio de Janeiro]] brekt in [[leger (lânmacht)|leger]]rebûlje út, de saneamde [[Opstân fan de Luitenanten]].
*[[31 july]] - Yn [[Itaalje]] brekt in [[algemiene staking yn Itaalje (1922)|algemiene staking]] út om it [[regear]] te twingen en kom fanwegen tsjin 'e [[terreur]] dy't [[faksistysk]]e groepearrings útoefenje tsjin [[fakbûn]]sleden.
*[[8 augustus]] - Yn [[Itaalje]] slagget it de [[faksist]]en om 'e [[algemiene staking yn Itaalje (1922)|algemiene staking]] te brekken mei terreur tsjin 'e [[staking|stakers]].
*[[22 augustus]] - [[Michael Collins (Iersk foaroanman)|Michael Collins]], it haad fan it [[regear]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], komt yn 'e [[Ierske Boargeroarloch]] om by gefjochten mei [[rebel]]len.
*[[9 septimber]] - Nei de [[Turkije|Turkske]] ferovering fan [[Smyrna]] op it [[Grikelân|Grykske]] [[leger (lânmacht)|leger]], yn it ramt fan 'e oangeande [[Gryksk-Turkske Oarloch]], wurdt in [[bloedbad]] oanrjochte ûnder ynwenners fan [[Griken|Gryksk]] en [[Armenen|Armeensk]] [[komôf]], en teffens wurdt de stêd suver plat[[brân]]t by de [[Grutte Brân fan Smyrna]].
* [[13 septimber]] - Yn [[Al Azizja]], yn [[Lybje]], wurdt 58 graden yn it skaad metten, de heechste bûten[[temperatuer]] ea fêststeld.
*[[16 septimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Gryksk-Turkske Oarloch]] ferdriuwt it [[Turkije|Turkske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de lêste [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] út [[Lyts-Aazje]].
* [[17 septimber]] - Yn [[Berlyn]] wurdt foar it earst ea in [[film]] mei lûd fertoand.
*[[18 septimber]] - [[Hongarije]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[27 septimber]] - Fanwegen de nederlaach yn 'e [[Gryksk-Turkske Oarloch]] moat [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] foar de twadde kear [[abdikaasje|ôfstân dwaan fan 'e troan]] en yn [[ballingskip]] gean.
*[[11 oktober]] - De [[Gryksk-Turkske Oarloch]] einiget mei in [[wapenstilstân]] yn in [[Grikelân|Grykske]] nederlaach.
*[[28 oktober]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[faksistysk]]e foaroanman [[Benito Mussolini]] oarderet syn oanhingers om 'e [[Mars op Rome]] te begjinnen, mei as doel om it [[regear]] fan it lân oer te nimmen. [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje|Fiktor Emanuel&amp;nbsp;III]] wegeret lykwols de [[needtastân]] út te roppen út eangst foar sawol in [[bloedbad]] as syn eigen ôfsetting as [[monarch]].
*[[30 oktober]] - [[Kening]] [[Fiktor Emanuel III fan Itaalje]] jout belies en beneamt de [[faksistysk]]e lieder [[Benito Mussolini]] ta [[premier]] fan [[Itaalje]].
*[[1 novimber]] - De lêste [[sultan]] fan it [[Osmaanske Ryk]], [[Mehmed VI]], wurdt troch it [[regear]] fan 'e [[Republyk Turkije]] ôfset 
*[[17 novimber]] - De lêste [[sultan]] fan it [[Osmaanske Ryk]], [[Mehmed VI]], ferlit [[Konstantinopel]] en giet yn [[ballingskip]] op [[Britsk-Malta]].
*[[26 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[argeolooch]] [[Howard Carter]] [[Untdekking fan it grêf fan Tûtanchamon|ûntdekt]] yn [[Egypte]] it [[grêf]] fan [[farao]] [[Tûtanchamon]] yn 'e [[Delling fan de Keningen]].
*[[6 desimber]] - Mei it oannimmen fan 'e [[grûnwet]] troch it [[Ierlân|Ierske]] [[parlemint]] wurdt de ûnôfhinklikheid fan 'e [[Ierske Frijsteat]] (de foarrinner fan it moderne [[Ierlân]]) in feit.
*[[16 desimber]] - [[Gabriel Narutowicz]], de noch mar krekt keazen [[presidint]] fan [[Poalen]], wurdt by in oanslach [[fermoarde]].
*[[17 desimber]] - De lêste [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ferlitte it grûngebiet fan de [[Ierske Frijsteat]].
*[[30 desimber]] - De [[Uny fan Sosjalistyske Sovjetrepubliken]] (USSR, koartwei de Sovjet-Uny) wurdt oprjochte.

== Berne ==
;jannewaris
* [[23 jannewaris|23]] - [[Bernard Smilde]], Frysk teolooch, frisiast en tekstdichter († [[2014]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Yitzhak Rabin]], premier fan [[Israel]] († [[1995]])
* [[2 maart|2]] - [[Carl Reiner]],  Amerikaansk akteur en presintator († [[2020]])
* [[23 maart|23]] - [[Akke Radsma]], Frysk toanielspylster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]])
* [[28 maart|28]] - [[Theo Albrecht]], Dútsk ûndernimmer, mei-oprjochter [[Aldi]] († [[2010]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Doris Day]], Amerikaansk sjongster, aktrise en diere-aktiviste († [[2019]])
* [[11 april|11]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant († [[2004]])
* [[21 april|21]] - [[Coba de Groot]], Frysk ûnderwizeres en keunstskilderes († [[2005]])
* [[29 april]] - [[Ad van Seijen]], Frysk skriuwer († [[2003]])
;maaie
* [[26 maaie|26]] - [[Arp Hiemstra]], Frysk keatser († [[2000]])
* [[27 maaie|27]] - [[Christopher Lee]], Ingelsk akteur († [[2015]])
;juny
* [[8 juny|8]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde († [[2008]])
* [[10 juny|10]] - [[Judy Garland]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[1969]])
* [[24 juny|24]] - [[Pieter Kooistra]], Frysk keunstner en skriuwer († [[1998]])
* [[26 juny|26]] - [[Eleanor Parker]], Amerikaansk aktrise († [[2013]])
;july
* [[3 july|3]] - [[Corneille]], Waalsk keunstskilder († [[2010]])
* [[14 july|14]] - [[Herman Broekhuizen]], Nederlânsk dirigint, programmamakker, skriuwer en komponist († [[2012]])
* [[19 july|19]] - [[George McGovern]], Amerikaansk politikus († [[2012]])
* [[21 july|21]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise († [[2009]])
;augustus
* [[11 augustus|11]] - [[Jan Lever]], Nederlânsk fersetsstrider († [[1944]])
* [[20 augustus|20]] - [[Frans de Munck]] (byneamd 'de Swarte Panter'), Nederlânsk fuotballer († [[2010]])
* [[27 augustus|27]] - [[Roelof Kruisinga]], Nederlânsk politikus († [[2012]])
* [[30 augustus|30]] - [[Laurens Otmar ten Cate]], Frysk sjoernalist, publisist en haadredakteur († [[1984]])
;septimber
* [[3 septimber|3]] - [[Hendrik Willem ter Haar]], Frysk geriater ''(âlderein-dokter)'' († [[2012]])
* [[7 septimber|7]] - [[David Croft]], Ingelsk senarioskriuwer en tillefyzjeprodusint en -regisseur († [[2011]])
* [[15 septimber|15]] - [[Jan de Groot]], Frysk keatser († [[2013]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[31 oktober|31]] - [[Norodom Sihanouk]], kening fan [[Kambodja]] († [[2012]])

;novimber
* [[4 novimber|4]] - [[Jan Frearks van der Bij]], Frysk ekspresjonistysk skilder († [[2013]])
* [[14 novimber|14]] - [[Doeke Bekius]], Frysk politikus   († [[2013]])
;desimber
* [[10 desimber|10]] - [[Georg Knobel]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[22 desimber|22]] - [[Eli Asser]], Nederlânsk senarioskriuwer en lietsjeskriuwer († [[2019]]) 
* [[24 desimber|24]] - [[Johannes Tinga]], Frysk feekeapman en autobiograaf († [[2011]])
;''datum ûnbekend''
*[[Wesley C. Dykstra]], Amerikaansk predikant en filosoof († [[2008]])

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Hoito Dornseiffen]], Frysk predikant (* [[1841]])
* [[5 jannewaris|5]] - [[Ernest Shackleton]], Iersk ûntdekkingsreizger (* [[1874]])
;febrewaris
* [[16 febrewaris|16]] - [[Newton Knight]], Amerikaansk boer en opstannelingelieder (* [[1829]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hermann Rorschach]], Switsersk psycholooch (* [[1884]])
;july
* [[17 july|17]] - [[Klaas Plantinga]], Frysk distillateur (* [[1846]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Alexander Graham Bell]], Skotsk-Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[29 augustus|29]] - [[Antonie Ewoud Jan Holwerda]] Nederlânsk heechlearaar (* [[1845]])
;oktober
* [[5 oktober|5]] - [[Foeke Buitenrust Hettema]], Frysk taalkundige (* [[1862]])
* [[9 oktober|9]] - [[Hierrige Mokassin]] (''Hairy Moccasin''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1854]])
;desimber
* [[24 desimber|24]] - [[John Martin (Amerikaansk militêr, berne yn 1852)|John Martin]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1852]])
;''datum ûnbekend''
*[[Maitydsgers]] (''Spring Grass''), minneresse fan [[George Armstrong Custer]] (* [[1851]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Waste Land]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Jiskelân'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1922| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>g2qr2a6lgd6vyptbxgjl4wucyaxdio5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1921</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1729</id>
    <revision>
      <id>1083816</id>
      <parentid>1076501</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:16:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9271" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[25 febrewaris]] - [[Georgje]] wurdt ferovere troch it [[Reade Leger]] en wurdt diel fan 'e [[Sovjet-Uny]]. Ein fan 'e [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[8 maart]] - [[Frankryk]] stjoert [[troepen]] om 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Düsseldorf]] te besetten en dêrmei Dútslân te twingen om 'e ferplichtings fan it [[Ferdrach fan Versailles]] nei te kommen.
*[[7 maart|7]]-[[17 maart]] - De [[Opstân fan Kronsjtadt]], ûnder [[matroas (rang)|matroazen]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[marine]], wurdt mei grou [[geweld]] troch it [[kommunistysk]]e bewâld delslein.
*[[17 maart]] - Yn [[Ruslân]] kundiget de [[kommunistysk]]e [[regearing]]slieder [[Vladimir Lenin]] de ynfiering fan 'e [[Nije Ekonomyske Polityk]] oan, wêrby't de drastyske kommunistyske maatregels dy't de ôfrûne jierren nommen binne op it mêd fan 'e [[ekonomy]] foar in part weromdraaid wurde.
*[[18 maart]] - Ein fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]]. [[Poalen]] en [[Ruslân]] slute de [[Ferdrach fan Riga (1921)|Frede fan Riga]].
*[[20 maart]] - By it [[Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum (1921)|Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum]] kiest 60% fan de [[befolking]] derfoar om diel fan [[Dútslân]] te bliuwen (en tsjin oansluting by [[Poalen]]).
*[[7 april]] - [[Sun Yat-sen]] wurdt oansteld as [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]].
*[[23 april]] - [[Roemeenje]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[3 maaie]] - Yn [[Opper-Sileezje]] brekt ûnder de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[minderheid]] in [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|anty-Dútske opstân]] út.
*[[21 maaie]] - Yn 'e [[Slach by Annaberg]], yn 'e neite fan [[Oppeln]] ([[Poalsk]]: Opole) wurde de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|opstannelingen yn Opper-Sileezje]] ferslein troch [[Dútslân|Dútske]] [[frijkorps]]en.
*[[31 maaie]]-[[1 juny]] - By de [[rasse-opskuor fan Tulsa]] komme yn [[Tulsa (Oklahoma)]] 100 oant 300 minsken om it libben en wurde mear as 35 stedsblokken ferwoastge as in breinroere [[rasisme|rasistyske]] [[jeropide ras|blanke]] kliber de [[negroïde|swarte]] [[wyk|stedsbuert]] [[Greenwood (Tulsa)|Greenwood]] oanfalt.
*[[7 juny]] - It sluten fan in [[militêr]] bystânsferdrach tusken [[Roemeenje]] en [[Joegoslaavje]] makket in nij militêr bûnsgenoatskip tusken dy beide lannen en [[Tsjechoslowakije]] kompleet. It bûnsgenoatskip kriget de namme de [[Lytse Entânte]].
*[[11 juny]] - [[Brazylje]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[1 july]] - By de [[Slach om Annual]] bringt de [[Berbers|Berberske]] lieder [[Abd el-Krim]] de [[Spanje]]rts in swiere nederlaach ta, wêrby't sa'n 8.000 Spaanske soldaten [[sneuvelje]]. By de dêropfolgjende ôftocht fan 'e Spaanske troepen út it [[Rifberchtme]] komme nochris 5.000 man om.
*[[22 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[David Lloyd George]] en de [[Ierlân|Ierske]] [[opstanneling]]elieder [[Éamon de Valera]] slute in [[wapenstilstân]]. Ein fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[23 july]] - [[Faisal I fan Irak|Faisal I]] wurdt [[kroaning|kroane]] ta [[kening]] fan [[Irak]].
*[[23 july]] - Yn [[Sjanghai]] wurdt de [[Kommunistyske Partij fan Sina]] oprjochte.
* [[29 july]] - [[Adolf Hitler]] wurdt [[foarsitter]] fan de [[NSDAP]].
*[[2 augustus]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] freget de wrâldmienskip om help fanwegen de jammerdearlike [[Russyske hongersneed (1921)|hongersneed yn it streamgebiet]] fan 'e [[Wolga]].
*[[14 augustus]] - [[Tûvaanske Folksrepublyk|Tannû-Tûva]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Sina]].
*[[15 augustus]] - Yn [[Novosibirsk]], yn [[Sibearje]], wurdt de 'Wite Baron' [[terjochtsteld]]: de Wite [[kriichshear]] [[Roman von Ungern-Sternberg]], dy't fan [[jannewaris]] oant en mei [[july]] in wier skrikbewâld fierd hat yn [[Mongoalje]].
* [[25 augustus]] - De [[Feriene Steaten]] slute [[frede]] mei [[Dútslân]].
*[[20 oktober]] - Ein fan 'e [[Frânsk-Turkske Oarloch]]. De [[Frankryk|Frânsen]] jouwe harren [[koloanje|koloniale]] oanspraken op [[Silysje]] en [[Opper-Mesopotaamje]] op.
*[[2 novimber]] - Mei de [[Ynname fan Haïl]] foltôget [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]] út it [[Hûs fan Saûd]], [[Rasjidysk-Saûdyske Oarloch|de ferovering]] fan it [[Emiraat Djebel Sjammar]], de sit fan it rivalisearjende [[Hûs fan Rasjiid]].
*[[9 novimber]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] rjochtet [[Benito Mussolini]] de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] op.
*[[14 novimber]] - It [[Hûs Habsburch]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] definityf ferfallen ferklearre fan 'e Hongaarske troan.
*[[6 desimber]] - De [[regear]]ings fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] slute it [[Britsk-Iersk Ferdrach]], wêrmei't definityf in ein komt oan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Der sil in [[Ierske Frijsteat]] oprjochte wurde dy't [[dominion]]status krije sil binnen it [[Britske Ryk]].
*[[14 desimber]] - By in [[Selsbeskikkingsreferindum fan Sopron (1921)|selsbeskikkingsreferindum]] sprekt de [[befolking]] fan 'e stêd [[Ödenburg]] ([[Hongaarsk]]: Sopron), dy't súdeastlik fan [[Wenen]] leit, him út foar oansluting by [[Hongarije]].
* ''sûnder datum'' - De [[Nobelpriis foar de Natuerkunde]] wurdt takend oan [[Albert Einstein]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - gruthartoch [[Jan fan Lúksemboarch]]
* [[7 jannewaris|7]] - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen († [[2016]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus († [[2006]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Geale de Vries]], Frysk ûnderwizer en radiopresintator († [[2011]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Nel van der Zee]], Flaamsk auteur († [[2016]])
* [[14 maart|14]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter († [[2009]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Tiny Mulder]], Frysk skriuwster, sjoernaliste en fersetsstrider († [[2010]])
* [[15 april|15]] - [[Jan Bens]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[25 april|25]] - [[Karel Appel]], Nederlânsk skilder en byldhouwer († [[2006]])
* [[27 april|27]] - [[Feike Boschma]], Nederlânsk akteur en teätermakker († [[2014]])
;maaie
* [[3 maaie|3]] - [[Hans de Jong]], Frysk waarman († [[2010]])
* [[12 maaie|12]] - [[Ton van Duinhoven]], Nederlânsk sjoernalist, akteur en tekstskriuwer († [[2010]])
* [[22 maaie|22]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[27 maaie|27]] - [[Joop Bakker]], Frysk politikus († [[2003]])
* [[30 maaie|30]] - [[Jamie Uys]], Súdafrikaansk filmregisseur († [[1996]])
;juny
* [[10 juny|10]] - prins [[Philip Mountbatten]], hartoch fan Edinburgh, Britsk prins-gemaal († [[2021]])
* [[12 juny|12]] - [[Johan Witteveen]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2019]])
* [[17 juny|17]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise († [[2004]])
* [[21 juny|21]] - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal († [[2011]])
* [[22 juny|22]] - [[Alwine de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk diplomate († [[2012]])
;july
* [[6 july|6]] - [[Nancy Reagan]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2016]])
* [[18 july|18]] - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus († [[2016]])
* [[19 july|19]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar († [[2009]])
;augustus
* [[8 augustus|8]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster († [[2013]])
* [[19 augustus|19]] - [[Gene Roddenberry]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint, betinker fan [[Star Trek]] († [[1991]])
;septimber
* [[17 septimber|17]] - [[Teade Kingma]], Frysk fersetsman († [[2011]])
* [[21 septimber|21]] - [[Piet Ekel]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[25 septimber|25]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark († [[2011]])
* [[27 septimber|27]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[30 septimber|30]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise († [[2007]])
;oktober
* [[21 oktober|21]] - [[Ingrid van Houten-Groeneveld]], Nederlânsk astronome († [[2015]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Ruurd Klazes Bakker]], Frysk politikus († [[2001]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter

== Ferstoarn ==
* [[17 jannewaris]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[8 febrewaris]] - [[Peter Kropotkin]], Russysk anargist (* [[1842]])
* [[17 febrewaris]] - [[Klaas Folkerts Post]], Frysk keatser (* [[1843]])
* [[2 augustus]] - [[Enrico Caruso]], Italjaansk sjonger (* [[1873]])
* [[7 augustus]] - [[Aleksander Blok]], Russysk dichter (* [[1880]])
* [[27 septimber]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
;''datum ûnbekend''
*[[Edmond Guerrier]], Amerikaansk keapman en tolk (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1921| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>pb0t1qfoefcg6dosytzqvagtqzg6i9j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1919</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1730</id>
    <revision>
      <id>1083800</id>
      <parentid>1083269</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:04:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17566" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Paleis fan Justysje, brân 1919.jpg|thumb|250px|It Paleis fan Justysje yn Ljouwert yn 'e brân.]]
*[[1 jannewaris]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[Spartakusbûn]] ropt himsels út ta de [[KPD]], de ''Kommunistische Partei Deutschlands''.
*[[2 jannewaris]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in anty-[[Feriene Keninkryk|Britske]] [[opstân]] út, dy't letter it begjin fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]] blike sil te wêzen.
*[[5 jannewaris|5]]-[[11 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurdt de [[kommunistysk]]e [[Spartakusopstân]] fan it [[Spartakusbûn]] (no de [[KPD]]) mei ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]] bloedich ûnderdrukt troch it [[sosjalistysk]]e [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Friedrich Ebert]].
*[[11 jannewaris]] - It [[Keninkryk Roemeenje]] [[Roemeenske anneksaasje fan Transsylvaanje (1919)|anneksearret]] [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurde de [[KPD]]-lieders [[Karl Liebknecht]] en [[Rosa Luxemburg]] nei harren [[arrestaasje]] yn ferbân mei de mislearre [[Spartakusopstân]] troch it [[leger (lânmacht)|leger]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]] iepenet de [[plysje]] it fjoer op in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan [[arbeider]]s. It [[bloedbad]] dêr't mooglik mear as tûzen minsken by omkomme, makket ûnderdiel út fan 'e saneamde [[Tragyske Wike]] (''Semana Trágica'').
*[[18 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]], ûnder [[foarsitter]]skip fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[premier]] [[Georges Clemenceau]].
*[[25 jannewaris]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] akseptearret it plan fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar de oprjochting fan in [[Folkebûn]].
*[[31 jannewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] berikke de delegaasjes fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] oerienstimming oer it lot fan 'e [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] (dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele sille).
*[[6 febrewaris]] - It provysjoneel [[parlemint]] fan [[Dútslân]] komt byinoar yn 'e [[Tueringen|Tueringske]] [[stêd]] [[Weimar]], en beslút dêr ta de oprjochting fan 'e nei dat plak ferneamde [[Weimarrepublyk]], dy't yn it plak komt fan it [[Keizerryk Dútslân]].
* [[6 febrewaris]] - Yn [[Fryslân]] ûntstiet in grutte [[brân]] yn it [[Paleis fan Justysje (Ljouwert)|Paleis fan Justysje]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].
*[[11 febrewaris]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] tsjinnet op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] in noata yn wêryn't de [[anneksaasje]] troch Belgje easke wurdt fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[11 febrewaris]] - De [[sosjalist]] [[Friedrich Ebert]] wurdt de earste [[presidint]] fan [[Dútslân]].
*[[21 febrewaris]] - De noch mar krekt keazen [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Beieren]], [[Kurt Eisner]], wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch de ekstreem-rjochtse [[ealman]] [[Anton greve von Arco auf Valley]]. As pleatsferfangend premier [[Erich Auer]] de [[moard]] yn 'e Beierske [[parlemint|Lândei]] bekend makket, wurdt hysels fan 'e [[publike tribune]] ôf delsketten troch de [[slachter]] [[Alois Linder]], wêrby't er swier[[ferwûne]] rekket.
*[[25 febrewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wurdt it Hânfêst fan it [[Folkebûn]] oannommen.
*[[25 febrewaris]]-[[11 maart]] - De troch de [[kommunistysk]]e [[KPD]] útroppen algemiene [[staking]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]], dy't útrûn wie op in [[wapen]]e [[rebûlje]], wurdt yn bloed smoard as 29 lieders fan 'e staking op befel fan 'e [[sosjalistysk]]e [[minister]] fan Definsje [[Gustav Noske]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]] wurde.
*[[1 maart|1]]-[[6 maart]] - By oanhâldende massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] yn 'e [[Koreä|Koreaanske]] [[stêd]] [[Seoel]] tsjin 'e [[Japan]]ske oerhearsking fan [[Koreä]], dêr't nei skatting mear as 2 miljoen minsken oan meidogge, grypt it Japanske [[leger (lânmacht)|leger]] hurd yn. Der falle tûzenen [[dea]]den.
*[[4 maart]] - Yn [[Moskou]] wurdt troch ôffurdigen fan 21 [[kommunistysk]]e [[politike partij]]en út [[Jeropa]] en [[Amearika]] de Trêde Kommunistyske Ynternasjonale oprjochte, better bekend as de [[Komintern]].
*[[21 maart]] - [[Béla Kun]] ropt yn [[Boedapest]] de [[Sovjetrepublyk Hongarije]] út.
*[[23 maart]] - Yn noardlik [[Itaalje]] rjochtet [[feteraan|oarlochsfeteraan]] [[Benito Mussolini]] syn [[faksistysk]]e [[knokploech|knokploegen]] [[Fasci di Combattimento]] op.
*[[23 maart]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] delegearret de ried fan [[Alliëarden|Alliëarde lannen]], de saneamde [[Ried fan X]], syn foech oan 'e [[Grutte Fjouwer (Earste Wrâldkriich)|Grutte Fjouwer]]: de [[premier]]s fan it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]], [[David Lloyd George]], [[Georges Clemenceau]] en [[Vittorio Orlando]], en de [[presidint]] fan 'e [[Feriene Steaten]], [[Woodrow Wilson]].
*[[30 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] brekt ûnder lieding fan [[Mahatma Gandhi]] ferset út tsjin 'e saneamde [[Wet-Rowlatt]] (''Rowlatt Act''), dy't de [[Feriene Keninkryk|Britske]] autoriteiten yn de [[koloanje]] tenei it foech jout om &quot;ekstremisten&quot; sûnder foarm fan proses [[finzen|fêst te setten]].
*[[8 maart]] - Nei de weromlûking fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] dêrwei falt it [[Reade Leger]] yn it ramt fan de [[Russyske Boargeroarloch]] it [[skiereilân]] de [[Krim]] binnen.
*[[10 maart]] - Yn [[Meksiko]] wurdt de [[boer]]elieder [[Emiliano Zapata]] yn opdracht fan [[presidint]] [[Venustiano Carranza]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[13 april]] - Yn [[Amritsar]], yn [[Britsk-Ynje]], iepenje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] it fjoer op in [[frede|freedsume]] [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan 'e lânseigen [[befolking]]. By dit [[Bloedbad fan Amritsar]] komme teminsten 379 en miskien wol 1.000 ûnwapene minsken om.
*[[6 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] stimt yn mei it plan fan 'e [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] ôffurdige [[Jan Smuts]] om 'e eardere [[Dútslân|Dútske]] [[koloanje]]s as [[mandaatgebiet]]en ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] te stellen.
*[[6 maaie]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] brekt út as [[Amanûllah Khan]], de [[emir]] fan [[Emiraat Afganistan|Afganistan]], mei syn [[leger (lânmacht)|leger]] [[Britsk-Ynje]] binnenfalt.
*[[15 maaie]] - De [[Gryksk-Turkske Oarloch]] brekt út as [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] op 'e [[kust]] fan [[Lyts-Aazje]] lânje en fanút de [[haven]]stêd [[Smyrna]] optsjogge nei it binnenlân.
*[[19 maaie]] - Begjin fan 'e [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]], wêryn't de [[Turkske Nasjonalistyske Beweging]] stribbet nei de oprjochting fan in [[sekularisme|sekuliere]] [[Republyk Turkije]].
*[[26 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wiist it earder ûnôfhinklike steatsje [[Neutraal Moresnet]] en de [[Dútslân|Dútske]] gebietsdielen [[Eupen]] en [[Malmédy]] as oarlochskompinsaasje ta oan [[Belgje]]. De saneamde 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) lizze lykwols it near op 'e Belgyske [[anneksaasje]] fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[28 maaie]] - [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] besette [[Neutraal Moresnet]], [[Eupen]] en [[Malmédy]].
*[[6 juny]] - Utbraak fan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]: [[Finlân]] ferklearret [[Ruslân]] de oarloch en mingt him oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[16 juny]] - De ferovering fan 'e [[Oekraïne]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 juny]] - [[Dútslân]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Versailles]]. Dêrby seit it ta swiere [[ferhelbetelling]]s oan 'e Alliëarden (benammen [[Frankryk]] en [[Belgje]]) dwaan te sillen. Fierders rekket it ferskate gebietsdielen kwyt oan [[Poalen]], [[Frankryk]], [[Denemark]], [[Belgje]], [[Tsjechoslowakije]] en de [[Frije Stêd Danzig]]. Fierders komt it [[Saarlân]] yn 'e foarm fan it [[Protektoraat Saarlân]] ûnder [[Folkebûn|ynternasjonaal tafersjoch]] te stean. Ek al syn [[koloanje]]s moat Dútslân ôfstean; dat wurde saneamde [[mandaatgebiet]]en dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele.
*[[10 july]] - [[Nederlân]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn. (D.w.s. it rjocht foar [[froulju]] om te stimmen; froulju mochten har yn Nederlân sûnt [[1917]] al wol ferkiesber stelle.)
*[[12 july]] - De [[Alliëarden]] heffe de blokkade fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haven]]s op en geane wer [[hannel]]sbetrekkings mei it lân oan.
* [[16 july]] - It Hidde Nijland Museum, no [[Museum Hindeloopen|Museum Hylpen]], wurdt iepene.
*[[6 augustus]] - It [[Roemeenje|Roemeenske]] [[leger (lânmacht)|leger]] beset de [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]] en makket in ein oan 'e [[Sovjetrepublyk Hongarije|Hongaarske Sovjetrepublyk]] fan [[Béla Kun]].
*[[8 augustus]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] einiget mei it [[Ferdrach fan Rawalpindi]] yn in [[militêr]]e ympasse. It [[Emiraat Afganistan]] boekt lykwols in [[diplomasy|diplomatike]] oerwinning as it [[Feriene Keninkryk]] yn it [[ferdrach]] de folsleine [[soevereiniteit]] fan Afganistan erkent.
*[[11 augustus]] - De nije [[Dútslân|Dútske]] [[grûnwet]] wurdt fan krêft: formeel begjin fan 'e [[Weimarrepublyk]] en ein fan it [[Keizerryk Dútslân]].
*[[31 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimme de Wite [[troepen]] fan [[generaal]] [[Anton Denikin]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[1 septimber]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] lizze de 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) it near op 'e yntegraasje fan [[Dútsk-Eastenryk]] yn [[Dútslân]].
*[[2 septimber]] - [[Itaalje]] fiert it [[algemien kiesrjocht]] en in stelsel fan [[proporsjonele fertsjintwurdiging]] yn.
*[[10 septimber]] - [[Eastenryk]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]]. 
*[[11 septimber]] - It [[nasjonalistysk]]e [[Turkije|Turkske]] [[regear|tsjinregear]] yn [[Ankara]], dat ûnder lieding stiet fan [[generaal]] [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Pasja]], ferbrekt alle bannen mei it [[regear]] fan [[sultan]] [[Mehmed&amp;nbsp;VI]] yn [[Konstantinopel]].
*[[12 septimber]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan 'e [[skriuwer]] en [[politikus]] [[Gabriele d'Annunzio]] [[besetting fan Fiume|besette]] yn striid mei it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]] de [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka).
*[[22 septimber]] - De [[Alliëarden]] geane [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] oan mei [[Eastenryk]].
*[[27 septimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]].
*[[12 oktober]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Moermansk]].
*[[27 oktober]] - It [[Amerikaanske Kongres]] negearret in [[feto]] fan [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] troch mei twatrêde mearderheid de [[Volstead Prohibition Enforcement Act]] oan te nimmen. Dêrmei is de [[Drûchlizzing (Feriene Steaten)|Drûchlizzing]] fan 'e [[Feriene Steaten]] in feit.
*[[14 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] feroveret it [[Reade Leger]] de [[Sibearje|Sibearyske]] [[stêd]] [[Omsk]] op 'e Wite [[troepen]] fan [[admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]].
*[[18 novimber]] - Foar de [[Dútslân|Dútske]] [[parlemintêr]]e ûndersykskommisje dy't him dwaande hâldt mei de skuldfraach oangeande de [[Earste Wrâldoarloch]] presintearret [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] syn [[Dolkstjit-leginde]]: de Dútsers soene de oarloch wûn hawwe as se net troch [[sosjalist]]en út eigen lân mei in [[dolk]] yn 'e [[rêch]] stutsen wiene.
*[[19 novimber]] - De [[Amerikaanske Senaat]] fersmyt mei 39 tsjin 55 stimmen it [[Ferdrach fan Versailles]], dat de [[frede]] mei [[Dútslân]] regelet. Dêrmei wurde de [[Feriene Steaten]] it iennichste [[Alliëarden|Alliëarde lân]] dat dat [[ferdrach]] net [[ratifikaasje|ratifisearret]]. Der sil no in aparte frede tusken Dútslân en de Feriene Steaten komme moatte.
*[[25 novimber]] - De [[regear]]ings fan [[Poalen]] en [[Dútslân]] slute in [[ferdrach]] oer de Dútske ûntromming fan [[West-Prusen]], dat neffens it [[Ferdrach fan Versailles]] diel fan Poalen wurde sil.
*[[27 novimber]] - [[Bulgarije]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Neuilly-sur-Seine]]. Dêrby moat it hiel [[West-Traasje]] ôfstean oan [[Grikelân]], en ferskate lytsere gebietsdielen oan it nij-foarme [[Joegoslaavje]]. 
*[[9 desimber]] - Under swiere druk fan 'e [[Alliëarden]] en nei earst in yngeande [[plondering]] útfierd te hawwen, lûkt it [[Roemeenje|Roemeenske]] leger him werom út 'e [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]].
*[[9 desimber]] - [[Roemeenje]] slút [[frede]]sferdraggen mei [[Eastenryk]] en [[Bulgarije]].
*[[16 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[leger (lânmacht)|leger]] lûkt him tebek út [[Letlân]] en [[Litouwen]].
*[[22 desimber]] - As ûnderdiel fan 'e [[Earste Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde op it [[skip]] de ''Buford'' 250 linkse Amerikaanske [[boarger|steatsboargers]], ûnder wa de [[anargisme|anargistyske]] liedster [[Emma Goldman]], nei [[Ruslân]] [[deportearre]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[J.D. Salinger]], Amerikaansk skriuwer († [[2010]])
* [[3 jannewaris|3]] - [[Lolle Rondaan]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* 3 - [[Henk Sprenger]], Nederlânsk striptekener († [[2005]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Wim van Mourik]], Nederlânsk politikus út namme fan de ARP († [[1980]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Markus Assies]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Abe Gerlsma]], Frysk keunstskilder en etser († [[2012]])
;maart
* [[28 maart|28]] - [[Douwe van der Ploeg]], Frysk ornitolooch en botanikus († [[2006]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Piet Post]], Frysk oargelist, dirigint en komponist († [[1979]])
* [[16 april|16]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf († [[2009]])
* [[19 april|19]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige († [[2002]])
;maaie
* [[11 maaie|11]] - [[Hedzer Rijpstra]], Frysk politikus († [[2011]])
;juny
* [[19 juny|19]] - [[Pauline Kael]], Amerikaansk filmkritika († [[2001]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Iris Murdoch]], Iersk-Ingelsk skriuwster († [[1999]])
* [[20 july|20]] - [[Edmund Hillary]], Nijseelânsk berchbeklimmer en ûntdekkingsreizger († [[2008]])
;augustus
* [[28 augustus|28]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter († [[2004]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Daphne Odjig]], Kanadeeske keunstskilderesse († [[2016]])
* [[15 septimber|15]] - [[Fausto Coppi]], Italjaansk hurdfytser († [[1960]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Andries Joustra]], Fryske boere-arbeider en fersetsman († [[1944]])
* [[18 oktober|18]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[27 oktober|27]] - [[Herman Kuiphof]], Frysk sportsjoernalist en -ferslachjouwer († [[2008]])
;novimber
* [[11 novimber|11]] - [[Jan Murk de Vries]], Frysk keunstskilder en glêzenier († [[2015]])
* [[30 novimber|30]] - [[Anne Wadman]], Frysk skriuwer, dichter, literatuerkritikus en letterkundige († [[1997]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Pieter Terpstra]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2006]])

== Ferstoarn ==
* [[6 jannewaris]] - [[Theodore Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1858]])
* [[17 jannewaris]] - [[Francis Gibson (militêr)|Francis Gibson]], Amerikaansk militêr (* [[1847]])
* [[20 maart]] - [[Pauline Markham]], Ingelsk-Amerikaansk aktrise en dûnseresse (* [[1847]])
* [[31 maaie]] - [[Giet-Foarút]] (''Goes-Ahead''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1851]])
* [[5 july]] - [[Sije Laverman]], Frysk skriuwer (* [[1863]])
* [[6 july]] - [[Jacoba Rauwerda]], Frysk bordeelhâldster (* [[1843]])
* [[13 july]] - [[Henry E. Noyes]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[13 july]] - [[Jacob Hepkema]], Frysk útjouwer en sjoernalist (* [[1845]])
* [[6 septimber]] - [[Pier Pander]], Frysk byldhouwer en medaljeur (* [[1864]])
* [[12 septimber]] - [[Leonid Andrejev]], Russysk skriuwer (* [[1871]])
* [[15 novimber]] - [[Alfred Werner]], Dútsk skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1866]])
* [[18 novimber]] - [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]], Nederlânsk politikus (* [[1846]])
;''datum ûnbekend''
*[[Hingjende Wolk]] (''Hanging Cloud''), froulik kriger fan 'e [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]] (* [[1835]])

==Literatuer==
;romans
* [[André Gide]], ''[[La Symphonie Pastorale]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Pastorale Symfony'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1919| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>g30vwfsa7lvzcmxqahavwtacgo97qw1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1918</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1731</id>
    <revision>
      <id>1083907</id>
      <parentid>1076365</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ oars ferkearde stavering</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19095" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] publisearret syn [[Fjirtjin Punten]], in [[frede]]splan dat û.m. in fermindering fan 'e [[wapen|bewapening]] fan alle lannen foarstiet; it opheffen fan alle [[ekonomy]]ske barriêres om te kommen ta in sitewaasje fan wrâldwide [[frijhannel]]; frijheid fan [[skipfeart]]; en [[selsbeskikkingsrjocht]] foar alle [[etnyske groep]]en yn [[Jeropa]] (mar net yn 'e [[koloanje]]s).
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], dy't oerslane nei oare dielen fan 'e [[Dûbeldmonargy]].
*[[22 jannewaris]] - De [[Oekraïne]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[27 jannewaris]] - Yn [[Finlân]] brekt de [[Finske Boargeroarloch]] út tusken de [[konservatisme|konservative]] Witen en de [[kommunistysk]]e Readen. 
*[[27 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], seit de [[Britsk-Russyske Konvinsje]] fan [[1907]] op.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Berlyn]] en oare [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], benammen yn 'e oarlochs[[yndustry]].
*[[28 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], rjochtet by [[dekreet]] it [[Reade Leger]] op. [[Leon Trotski]] moat dy nije [[kriichsmacht]] organisearje.
*[[2 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferordonnearret de [[skieding tusken tsjerke en steat]].
*[[3 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], annulearret by [[dekreet]] de Russyske [[steatsskuld]].
*[[8 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[14 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], fiert by [[dekreet]] yn Ruslân de [[Gregoriaanske Kalinder]] yn. Tagelyk wurdt de [[Juliaanske Kalinder]] ôfskaft. (Dêrmei slacht men yn Ruslân 13 [[dagen]] oer en wurdt it fan [[1&amp;nbsp;febrewaris]] ynienen [[14&amp;nbsp;febrewaris]].)
*[[16 febrewaris]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[21 febrewaris]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jericho]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[24 febrewaris]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[25 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] yn.
*[[3 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym yn [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Brest-Litovsk]]. Hjirby rekket Ruslân it hiele [[Baltikum]] kwyt, en dêropta [[Finlân]], de [[Oekraïne]] en dielen fan [[Wyt-Ruslân]], yn totaal 26% fan [[Jeropeesk-Ruslân]].
*[[5 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marinierskorps|marinier]]s geane yn [[Moermansk]], yn it uterste noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], oan lân om yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] te ynterveniëarjen oan 'e kant fan 'e Witen.
*[[11 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferpleatst de [[haadstêd]] en de sit fan it Russyske regear fan [[Petrograd]] nei it fierder fan it front leine [[Moskou]].
*[[21 maart]]-[[18 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] geane de [[Dútslân|Dútsers]] by in lêste wraam op 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] linys ta it uterste om 'e definitive oerwinning te beheljen ear't de oermacht oan mankrêft en materieel fan 'e [[Feriene Steaten]] folslein ynset wurde kin. By dit [[Maitydsoffinsyf]] behelje se oansjenlike terreinwinst, mar gjin beslissende oerwinning.
*[[25 maart]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 april]] - It [[Feriene Keninkryk]] rjochtet in apart [[loftmacht|loftwapen]] op: de [[Royal Air Force]] (RAF).
*[[5 april]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Japan]]ske [[troepen]] lânje yn [[Vladivostok]], yn it [[Fiere Easten]] fan [[Sibearje]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[9 april]] - [[Roemeenje]] beslút ta de [[Roemeenske anneksaasje fan Bessaraabje (1918)|anneksaasje fan Bessaraabje]], dat foarhinne ta [[Ruslân]] hearde.
*[[24 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e [[tsjinstplicht]].
*[[7 maaie]] - [[Roemeenje]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Boekarest (1918)|Frede fan Boekarest]], wêrby't Roemeenje grutte territoriale en [[ekonomy]]ske konsesjes dwaan moat.
*[[15 maaie]] - De [[Finske Boargeroarloch]] einiget mei in oerwinning foar de [[konservativen]] (Witen). De [[kommunisten]] (Readen) binne beslissend ferslein.
*[[25 maaie]] - It [[Tsjechoslowaakske Legioen]], in legerûnderdiel dat yn [[Ruslân]] meifocht tsjin 'e [[Sintrale Machten]], ynterveniëarret yn it [[Sibearje|Sibearyske]] [[Tsjeljabinsk]] oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nei ûnthjitten fan 'e [[Alliëarden]] om 'e ûnôfhinklikheid fan [[Tsjechoslowakije]] te stypjen.
*[[26 maaie]] - [[Georgje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[28 maaie]] - [[Armeenje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[28 maaie]] - [[Azerbeidzjan]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[30 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] ferslacht it [[Reade Leger]] de [[opstân|opstannige]] [[Don-kozakken]].
*[[3 july]] - It oerbefel fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[striidkrêften]], de [[Oberste Heeresleitung]], nimt ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] op ynformele wize alle foech oer fan it Dútske [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Georg von Hertling]].
*[[9 july]] - De [[Grutte Treinramp fan 1918]], by [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], yn 'e [[Feriene Steaten]], kostet oan 101 minsken it libben.
*[[14 july]] - Yn [[Nederlân]] nimt it [[regear]] fan [[premier]] [[Pieter Cort van der Linden]] it beslút om mei de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]] te begjinnen.
*[[17 july]] - Yn it [[Ipatjevhûs]] yn [[Jekaterinburch]] wurdt [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]], de lêste [[tsaar]] fan [[Ruslân]], mei syn hiele [[húshâlding]] [[moard op de Romanov-famylje|fermoarde troch]] de [[bolsjewiken]].
*[[17 july]] - [[Monako]] wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]].
*[[25 july]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] beset it [[Tsjechoslowaakske Legioen]] de [[stêd]] [[Jekaterineburch]].
* begjin [[augustus]] - Yn [[Fryslân]] winne [[Hubert Westerhuis]], [[Roelof de Jong]] en [[Pé Hiemstra]] de [[PC]]. Westerhuis wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
*[[8 augustus]]-[[11 novimber]] - Yn it [[Hûndertdeisk Offinsyf]] brekke [[troepen]] fan [[Frankryk]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Britsk-Ynje]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nij-Seelân]], [[Nijfûnlân]], [[Súd-Afrika]], de [[Feriene Steaten]], [[Belgje]], [[Portegal]], [[Siam]] en [[Itaalje]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] nei fjouwer jier einlings en te'n lêsten troch de [[Dútslân|Dútske]] linys hinne.
*[[16 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]], yn it hege noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[17 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Bakû]], yn [[Azerbeidzjan]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[30 augustus]] - By in oanslach troch de [[terrorist]]e [[Franja Kaplan]] rekket de [[Ruslân|Russyske]] [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] lieder [[Vladimir Lenin]] swier[[ferwûne]].
*[[14 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] begjint it [[Alliëarde Leger fan de Oriïnt]], ûnder lieding fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]], mei it grutte [[Vardaroffinsyf]] tsjin 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[15 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Frankryk|Frânske]], [[Servje|Servyske]] en [[Frânsk-Senegal|Senegaleesk-koloniale]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dobro Polje]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dojran (1918)|Slach by Dojran]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]].
*[[23 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]]en [[Akko]] en [[Haifa]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[25 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Amman]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[28 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] [[troepen]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Skopje]] op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[30 septimber]] - [[Bulgarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Thessaloniki]] mei de [[Alliëarden]]. [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] tsjogge de Bulgaarske [[haadstêd]] [[Sofia]] yn.
*[[2 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Damaskus]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[7 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[marine]] feroveret de [[stêd]] [[Beirût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 oktober]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] feroverje de [[Alliëarden]] de [[stêd]] [[Kameryk]].
*[[19 oktober]] - Oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] befrije [[Belgje|Belgyske]] en [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[Flaanderen|Flaamske]] [[stêd]] [[Brugge]].
*[[20 oktober]] - [[Dútslân]] beëiniget syn [[dûkboat]]oarloch, wat in betingst is fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar it oanknoopjen fan [[frede]]sûnderhannelings.
*[[24 oktober]] - [[Itaalje]] begjint oan 'e [[rivier]] de [[Piave (rivier)|Piave]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]] tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[28 oktober]] - [[Tsjechoslowakije]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[30 oktober]] - It [[Osmaanske Ryk]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Moudros]] mei de [[Alliëarden]].
*[[30 oktober]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] bringe it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Vittorio Veneto]].
*[[30 oktober]] - It [[Keninkryk Jemen]] (it lettere [[Noard-Jemen]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] wurdt de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] befrijd troch [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ûnder befel fan [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]].
*[[3 novimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]]. It [[regear]] fan [[Hongarije]] fielt him dêr lykwols net oan bûn.
*[[4 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Kiel (Dútslân)|Kiel]] falt yn 'e hannen fan [[opstân|opstannige]] [[matroas (rang)|matroazen]]. Dit is it begjin fan 'e [[Dútske Revolúsje]], dy't him fluch útwreidet him nei oare Dútske stêden.
*[[7 novimber]] - [[Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Belgrado]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 novimber]] - Troch de [[Dútske Revolúsje]] wurdt it [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[prins]] [[Maksimiliaan fan Baden]] ûnder fuotten helle. [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] is twongen om [[troansôfstân]] te dwaan.
*[[10 novimber]] - De ôfsette [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] nimt de wyk nei [[Nederlân]], dêr't er [[asylrjocht|asyl]] kriget en te [[Doorn]] komt te wenjen.
*[[11 novimber]] - [[Dútslân]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút mei de [[Alliëarden]] it [[Bestân fan Compiègne]].
*[[11 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Eastenryksk-Hongaarske Revolúsje]] docht [[keizer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]] [[ôfstân fan 'e troan]].
*[[11 novimber]] - [[Poalen]] (eins: de [[Twadde Poalske Republyk]]) wurdt oprjochte út gebietsdielen fan [[Dútslân]], [[Ruslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] ropt [[SDAP]]-lieder [[Piter Jelles Troelstra]] op ta [[revolúsje]], mar dêr wurdt fan suver alle kanten ôfwizend op reägearre.
*[[12 novimber]] - In [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[float]]ienheid fart de [[haven]] fan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]] yn om besit fan 'e [[stêd]] te nimmen.
*[[18 novimber]] - [[Letlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[18 novimber]] - [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] befrije de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]].
*[[29 novimber]] - It [[Keninkryk Servje]] [[Servyske anneksaasje fan Montenegro|anneksearret it buorlân]] [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]].
*[[desimber]] - De ferovering fan [[Wyt-Ruslân]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 desimber]] - It [[Keninkryk fan Serven, Kroäten en Slovenen]] (letter koartwei [[Joegoslaavje]] neamd) wurdt oprjochte út 'e earder ûnôfhinklike [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] en gebietsdielen fan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[1 desimber]] - Op in gearkomste yn [[Alba Iulia]] sprekke de lieders fan 'e [[etnysk]]e [[Roemenen]] yn [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]], harren mei oerweldigjende mearderheid út foar de oansluting fan dat gebiet by [[Roemeenje]].
*[[1 desimber]] - [[Iislân]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Denemark]] yn 'e foarm fan it [[Keninkryk Iislân]], dat yn in [[personele uny]] [[regear]]re wurde sil troch de [[Deenske Kroan]].
*[[5 desimber]] - De [[Letske Unôfhinklikheidsoarloch]] tsjin [[Ruslân]] brekt út. 
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Saarlân]].
* ''sûnder datum'' - De [[Spaanske gryp]] ferget miljoenen minskelibbens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris]] - [[Gamal Abdel Nasser]], presidint fan [[Egypte]] († [[1970]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jan Bons]], Nederlânsk grafysk foarmjouwer keunstner en fersetsman († [[2012]])
* [[4 april|4]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[8 april|8]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2011]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Klaas Sierksma]], Frysk heraldikus († [[2007]])
* [[7 july|7]] - [[Esmée van Eeghen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[1944]])
* [[18 july|18]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd Afrika]] († [[2013]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Frederick Sanger]], Ingelsk biolooch en twafâldich Nobelpriiswinner († [[2013]])
* [[18 augustus|18]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jelle Zijlstra]], premier fan [[Nederlân]] († [[2001]])
;septimber
* [[9 septimber|9]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus († [[2005]])
* [[29 septimber|29]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
;novimber
* [[7 novimber|7]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist († [[2018]])
* [[9 novimber|9]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Kor Onclin]], Nederlânsk keunstskilder († [[2003]])
* [[10 desimber|10]] - [[Marten Sikkema]], Nederlânsk-Frysk dichter, skriuwer en oersetter († [[2005]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ahmed Ben Bella]], Algerijnsk president († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gladys Bissonette]], Amerikaanske minskerjochte-aktiviste († ±[[1975]])

== Ferstoarn ==
* [[2 jannewaris]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[8 jannewaris]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[25 maart]] - [[Claude Debussy]], Frânsk komponist (* [[1862]])
* [[21 april]] - [[Manfred von Richthofen]] (de &quot;Reade Baron&quot;), Dútsk loftmachtpiloat (* [[1892]])
* [[8 maaie]] - [[Tjeerd Ritskes Velstra]], Frysk boer en toanielskriuwer (* [[1840]])
* [[10 maaie]] - [[John Grass]], opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1837]])
* [[12 july]] - [[Geertruida Christine Jentink]], Frysk feministe en sjoernaliste (* [[1852]])
* [[17 july]] - tsaar [[Niklaas II fan Ruslân]] (* [[1868]])
* [[24 july]] - [[Petrus Johannes Vegelin van Claerbergen]], Frysk bestjoerder en hoftsjinner (* [[1845]])
* [[13 novimber]] - [[Samuel Azarja Rudelsheim]], opperrabbyn fan Fryslân (* [[1869]])
* [[13 novimber]] - [[Meint Hylkes Bottema]] (Marten Baersma), Frysk skriuwer (* [[1890]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ripley Hitchcock]], Amerikaansk boekeredakteur (* [[1857]])

== Byldzjende keunst ==
* De Flaamske skilder en grafikus [[Frans Masereel]] jout yn Switserlân syn tredde anti-oarlochsalbum &quot;De hartstocht van de mens&quot; út.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Theo van Doesburg-Rhythmus eines russischen Tanzes.jpg|[[Theo van Doesburg]].&lt;br /&gt;''Ritme van een Russische dans.''
Ofbyld:Doesburg.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie XI.''
Ofbyld:Theo van Doesburg compositie X 1918.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie X''.
Ofbyld:Onbeschilderde Rietveldstoel.JPG|[[Gerrit Rietveld]].&lt;br /&gt;'Read-blauwe stoel'. 1918 (wierskynlik).
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1918| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>fkhswu2tvrupxc0pjcbef2s8mnwmfvo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083917</id>
      <parentid>1083907</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:54:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19180" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] publisearret syn [[Fjirtjin Punten]], in [[frede]]splan dat û.m. in fermindering fan 'e [[wapen|bewapening]] fan alle lannen foarstiet; it opheffen fan alle [[ekonomy]]ske barriêres om te kommen ta in sitewaasje fan wrâldwide [[frijhannel]]; frijheid fan [[skipfeart]]; en [[selsbeskikkingsrjocht]] foar alle [[etnyske groep]]en yn [[Jeropa]] (mar net yn 'e [[koloanje]]s).
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], dy't oerslane nei oare dielen fan 'e [[Dûbeldmonargy]].
*[[22 jannewaris]] - De [[Oekraïne]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[27 jannewaris]] - Yn [[Finlân]] brekt de [[Finske Boargeroarloch]] út tusken de [[konservatisme|konservative]] Witen en de [[kommunistysk]]e Readen. 
*[[27 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], seit de [[Britsk-Russyske Konvinsje]] fan [[1907]] op.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Berlyn]] en oare [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], benammen yn 'e oarlochs[[yndustry]].
*[[28 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], rjochtet by [[dekreet]] it [[Reade Leger]] op. [[Leon Trotski]] moat dy nije [[kriichsmacht]] organisearje.
*[[2 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferordonnearret de [[skieding tusken tsjerke en steat]].
*[[3 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], annulearret by [[dekreet]] de Russyske [[steatsskuld]].
*[[8 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[14 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], fiert by [[dekreet]] yn Ruslân de [[Gregoriaanske Kalinder]] yn. Tagelyk wurdt de [[Juliaanske Kalinder]] ôfskaft. (Dêrmei slacht men yn Ruslân 13 [[dagen]] oer en wurdt it fan [[1&amp;nbsp;febrewaris]] ynienen [[14&amp;nbsp;febrewaris]].)
*[[16 febrewaris]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[21 febrewaris]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jericho]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[24 febrewaris]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[25 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] yn.
*[[3 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym yn [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Brest-Litovsk]]. Hjirby rekket Ruslân it hiele [[Baltikum]] kwyt, en dêropta [[Finlân]], de [[Oekraïne]] en dielen fan [[Wyt-Ruslân]], yn totaal 26% fan [[Jeropeesk-Ruslân]].
*[[5 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marinierskorps|marinier]]s geane yn [[Moermansk]], yn it uterste noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], oan lân om yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] te ynterveniëarjen oan 'e kant fan 'e Witen.
*[[11 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferpleatst de [[haadstêd]] en de sit fan it Russyske regear fan [[Petrograd]] nei it fierder fan it front leine [[Moskou]].
*[[21 maart]]-[[18 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] geane de [[Dútslân|Dútsers]] by in lêste wraam op 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] linys ta it uterste om 'e definitive oerwinning te beheljen ear't de oermacht oan mankrêft en materieel fan 'e [[Feriene Steaten]] folslein ynset wurde kin. By dit [[Maitydsoffinsyf]] behelje se oansjenlike terreinwinst, mar gjin beslissende oerwinning.
*[[25 maart]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 april]] - It [[Feriene Keninkryk]] rjochtet in apart [[loftmacht|loftwapen]] op: de [[Royal Air Force]] (RAF).
*[[5 april]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Japan]]ske [[troepen]] lânje yn [[Vladivostok]], yn it [[Fiere Easten]] fan [[Sibearje]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[9 april]] - [[Roemeenje]] beslút ta de [[Roemeenske anneksaasje fan Bessaraabje (1918)|anneksaasje fan Bessaraabje]], dat foarhinne ta [[Ruslân]] hearde.
*[[24 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e [[tsjinstplicht]].
*[[7 maaie]] - [[Roemeenje]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Boekarest (1918)|Frede fan Boekarest]], wêrby't Roemeenje grutte territoriale en [[ekonomy]]ske konsesjes dwaan moat.
*[[15 maaie]] - De [[Finske Boargeroarloch]] einiget mei in oerwinning foar de [[konservativen]] (Witen). De [[kommunisten]] (Readen) binne beslissend ferslein.
*[[25 maaie]] - It [[Tsjechoslowaakske Legioen]], in legerûnderdiel dat yn [[Ruslân]] meifocht tsjin 'e [[Sintrale Machten]], ynterveniëarret yn it [[Sibearje|Sibearyske]] [[Tsjeljabinsk]] oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nei ûnthjitten fan 'e [[Alliëarden]] om 'e ûnôfhinklikheid fan [[Tsjechoslowakije]] te stypjen.
*[[26 maaie]] - [[Georgje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[28 maaie]] - [[Armeenje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[28 maaie]] - [[Azerbeidzjan]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[30 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] ferslacht it [[Reade Leger]] de [[opstân|opstannige]] [[Don-kozakken]].
*[[3 july]] - It oerbefel fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[striidkrêften]], de [[Oberste Heeresleitung]], nimt ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] op ynformele wize alle foech oer fan it Dútske [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Georg von Hertling]].
*[[9 july]] - De [[Grutte Treinramp fan 1918]], by [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], yn 'e [[Feriene Steaten]], kostet oan 101 minsken it libben.
*[[14 july]] - Yn [[Nederlân]] nimt it [[regear]] fan [[premier]] [[Pieter Cort van der Linden]] it beslút om mei de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]] te begjinnen.
*[[17 july]] - Yn it [[Ipatjevhûs]] yn [[Jekaterinburch]] wurdt [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]], de lêste [[tsaar]] fan [[Ruslân]], mei syn hiele [[húshâlding]] [[moard op de Romanov-famylje|fermoarde troch]] de [[bolsjewiken]].
*[[17 july]] - [[Monako]] wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]].
*[[25 july]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] beset it [[Tsjechoslowaakske Legioen]] de [[stêd]] [[Jekaterineburch]].
* begjin [[augustus]] - Yn [[Fryslân]] winne [[Hubert Westerhuis]], [[Roelof de Jong]] en [[Pé Hiemstra]] de [[PC]]. Westerhuis wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
*[[8 augustus]]-[[11 novimber]] - Yn it [[Hûndertdeisk Offinsyf]] brekke [[troepen]] fan [[Frankryk]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Britsk-Ynje]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nij-Seelân]], [[Nijfûnlân]], [[Súd-Afrika]], de [[Feriene Steaten]], [[Belgje]], [[Portegal]], [[Siam]] en [[Itaalje]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] nei fjouwer jier einlings en te'n lêsten troch de [[Dútslân|Dútske]] linys hinne.
*[[16 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]], yn it hege noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[17 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Bakû]], yn [[Azerbeidzjan]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[30 augustus]] - By in oanslach troch de [[terrorist]]e [[Franja Kaplan]] rekket de [[Ruslân|Russyske]] [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] lieder [[Vladimir Lenin]] swier[[ferwûne]].
*[[14 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] begjint it [[Alliëarde Leger fan de Oriïnt]], ûnder lieding fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]], mei it grutte [[Vardaroffinsyf]] tsjin 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[15 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Frankryk|Frânske]], [[Servje|Servyske]] en [[Frânsk-Senegal|Senegaleesk-koloniale]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dobro Polje]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dojran (1918)|Slach by Dojran]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]].
*[[23 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]]en [[Akko]] en [[Haifa]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[25 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Amman]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[28 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] [[troepen]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Skopje]] op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[30 septimber]] - [[Bulgarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Thessaloniki]] mei de [[Alliëarden]]. [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] tsjogge de Bulgaarske [[haadstêd]] [[Sofia]] yn.
*[[2 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Damaskus]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[7 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[marine]] feroveret de [[stêd]] [[Beirût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 oktober]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] feroverje de [[Alliëarden]] de [[stêd]] [[Kameryk]].
*[[19 oktober]] - Oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] befrije [[Belgje|Belgyske]] en [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[Flaanderen|Flaamske]] [[stêd]] [[Brugge]].
*[[20 oktober]] - [[Dútslân]] beëiniget syn [[dûkboat]]oarloch, wat in betingst is fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar it oanknoopjen fan [[frede]]sûnderhannelings.
*[[24 oktober]] - [[Itaalje]] begjint oan 'e [[rivier]] de [[Piave (rivier)|Piave]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]] tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[28 oktober]] - [[Tsjechoslowakije]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[30 oktober]] - It [[Osmaanske Ryk]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Moudros]] mei de [[Alliëarden]].
*[[30 oktober]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] bringe it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Vittorio Veneto]].
*[[30 oktober]] - It [[Keninkryk Jemen]] (it lettere [[Noard-Jemen]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] wurdt de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] befrijd troch [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ûnder befel fan [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]].
*[[3 novimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]]. It [[regear]] fan [[Hongarije]] fielt him dêr lykwols net oan bûn.
*[[4 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Kiel (Dútslân)|Kiel]] falt yn 'e hannen fan [[opstân|opstannige]] [[matroas (rang)|matroazen]]. Dit is it begjin fan 'e [[Dútske Revolúsje]], dy't him fluch útwreidet him nei oare Dútske stêden.
*[[7 novimber]] - [[Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Belgrado]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 novimber]] - Troch de [[Dútske Revolúsje]] wurdt it [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[prins]] [[Maksimiliaan fan Baden]] ûnder fuotten helle. [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] is twongen om [[troansôfstân]] te dwaan.
*[[10 novimber]] - De ôfsette [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] nimt de wyk nei [[Nederlân]], dêr't er [[asylrjocht|asyl]] kriget en te [[Doorn]] komt te wenjen.
*[[11 novimber]] - [[Dútslân]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút mei de [[Alliëarden]] it [[Bestân fan Compiègne]].
*[[11 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Eastenryksk-Hongaarske Revolúsje]] docht [[keizer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]] [[ôfstân fan 'e troan]].
*[[11 novimber]] - [[Poalen]] (eins: de [[Twadde Poalske Republyk]]) wurdt oprjochte út gebietsdielen fan [[Dútslân]], [[Ruslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] ropt [[SDAP]]-lieder [[Piter Jelles Troelstra]] op ta [[revolúsje]], mar dêr wurdt fan suver alle kanten ôfwizend op reägearre.
*[[12 novimber]] - In [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[float]]ienheid fart de [[haven]] fan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]] yn om besit fan 'e [[stêd]] te nimmen.
*[[18 novimber]] - [[Letlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[18 novimber]] - [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] befrije de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]].
*[[29 novimber]] - It [[Keninkryk Servje]] [[Servyske anneksaasje fan Montenegro|anneksearret it buorlân]] [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]].
*[[desimber]] - De ferovering fan [[Wyt-Ruslân]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 desimber]] - It [[Keninkryk fan Serven, Kroäten en Slovenen]] (letter koartwei [[Joegoslaavje]] neamd) wurdt oprjochte út 'e earder ûnôfhinklike [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] en gebietsdielen fan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[1 desimber]] - Op in gearkomste yn [[Alba Iulia]] sprekke de lieders fan 'e [[etnysk]]e [[Roemenen]] yn [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]], harren mei oerweldigjende mearderheid út foar de oansluting fan dat gebiet by [[Roemeenje]].
*[[1 desimber]] - [[Iislân]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Denemark]] yn 'e foarm fan it [[Keninkryk Iislân]], dat yn in [[personele uny]] [[regear]]re wurde sil troch de [[Deenske Kroan]].
*[[5 desimber]] - De [[Letske Unôfhinklikheidsoarloch]] tsjin [[Ruslân]] brekt út. 
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Saarlân]].
* ''sûnder datum'' - De [[Spaanske gryp]] ferget miljoenen minskelibbens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris]] - [[Gamal Abdel Nasser]], presidint fan [[Egypte]] († [[1970]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jan Bons]], Nederlânsk grafysk foarmjouwer keunstner en fersetsman († [[2012]])
* [[4 april|4]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[8 april|8]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2011]])
* [[13 april|13]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2008]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Klaas Sierksma]], Frysk heraldikus († [[2007]])
* [[7 july|7]] - [[Esmée van Eeghen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[1944]])
* [[18 july|18]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd Afrika]] († [[2013]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Frederick Sanger]], Ingelsk biolooch en twafâldich Nobelpriiswinner († [[2013]])
* [[18 augustus|18]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jelle Zijlstra]], premier fan [[Nederlân]] († [[2001]])
;septimber
* [[9 septimber|9]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus († [[2005]])
* [[29 septimber|29]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
;novimber
* [[7 novimber|7]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist († [[2018]])
* [[9 novimber|9]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Kor Onclin]], Nederlânsk keunstskilder († [[2003]])
* [[10 desimber|10]] - [[Marten Sikkema]], Nederlânsk-Frysk dichter, skriuwer en oersetter († [[2005]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ahmed Ben Bella]], Algerijnsk president († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gladys Bissonette]], Amerikaanske minskerjochte-aktiviste († ±[[1975]])

== Ferstoarn ==
* [[2 jannewaris]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[8 jannewaris]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[25 maart]] - [[Claude Debussy]], Frânsk komponist (* [[1862]])
* [[21 april]] - [[Manfred von Richthofen]] (de &quot;Reade Baron&quot;), Dútsk loftmachtpiloat (* [[1892]])
* [[8 maaie]] - [[Tjeerd Ritskes Velstra]], Frysk boer en toanielskriuwer (* [[1840]])
* [[10 maaie]] - [[John Grass]], opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1837]])
* [[12 july]] - [[Geertruida Christine Jentink]], Frysk feministe en sjoernaliste (* [[1852]])
* [[17 july]] - tsaar [[Niklaas II fan Ruslân]] (* [[1868]])
* [[24 july]] - [[Petrus Johannes Vegelin van Claerbergen]], Frysk bestjoerder en hoftsjinner (* [[1845]])
* [[13 novimber]] - [[Samuel Azarja Rudelsheim]], opperrabbyn fan Fryslân (* [[1869]])
* [[13 novimber]] - [[Meint Hylkes Bottema]] (Marten Baersma), Frysk skriuwer (* [[1890]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ripley Hitchcock]], Amerikaansk boekeredakteur (* [[1857]])

== Byldzjende keunst ==
* De Flaamske skilder en grafikus [[Frans Masereel]] jout yn Switserlân syn tredde anti-oarlochsalbum &quot;De hartstocht van de mens&quot; út.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Theo van Doesburg-Rhythmus eines russischen Tanzes.jpg|[[Theo van Doesburg]].&lt;br /&gt;''Ritme van een Russische dans.''
Ofbyld:Doesburg.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie XI.''
Ofbyld:Theo van Doesburg compositie X 1918.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie X''.
Ofbyld:Onbeschilderde Rietveldstoel.JPG|[[Gerrit Rietveld]].&lt;br /&gt;'Read-blauwe stoel'. 1918 (wierskynlik).
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1918| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>mm8bb7pvuh5yllaxug9g3v3ej727hdl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1916</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1732</id>
    <revision>
      <id>1083880</id>
      <parentid>1079462</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:23:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14428" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[5 jannewaris]] - [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] dogge [[Eastenryksk-Hongaarske ynfal yn Montenegro (1916)|in ynfal]] yn it [[Keninkryk Montenegro]].
* [[9 jannewaris]] - Mei de [[evakuaasje]] fan 'e lêste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] fan it [[Gallipoli-skiereilân]] wurdt de [[Gallipoli-kampanje]] nei acht en in heale [[moanne (tiid)|moanne]] beëinige. De [[fjildtocht]] is útrûn op in fiasko en in pynlike nederlaach foar de Alliëarden, wylst it beskôge wurdt as de grutste [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] oerwinning fan 'e oarloch.
*[[11 jannewaris]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Grikelân|Grykske]] [[eilân]] [[Korfû]], dat nedich is as bestimming foar de [[evakuaasje]] fan 'e restanten fan 'e [[leger (lânmacht)|leger]]s fan [[Servje]] en [[Montenegro]] út [[Albaanje]] wei.
*[[14 jannewaris]] - Yn [[Nederlân]] brekt by de troch in swiere [[stoarm]] feroarsake [[Wettersneed fan 1916]] de [[Sudersee]]dyk by [[Marken]] troch, mei as gefolch dat it [[Wetterlân]] derûnder strûpt. Der falle 19 [[dea]]den, in grut part fan 'e [[fee]]steapel komt om en de materiële skea is ûnbidige grut. Dizze [[ramp]] jout de oanset foar de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]].
*[[17 jannewaris]] - De [[rebel]]len fan 'e [[Meksiko|Meksikaanske]] foaroanman [[Pancho Villa]] sjitte 16 [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[lânmjitter]]s dea.
*[[22 jannewaris]] - De [[stêd]] [[Shkodër]], yn noardlik [[Albaanje]], wurdt beset troch [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]].
*[[25 jannewaris]] - [[Montenegro]] kapitulearret foar de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] dy't it lân binnenfallen binne.
*[[18 febrewaris]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]], [[Frankryk|Frânske]], [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] en [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] foltôgje de ferovering fan [[Dútsk-Kameroen]].
*[[21 febrewaris]]-[[18 desimber]] - Yn 'e slepende [[Slach by Verdun]] besykje [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] troch it [[Frankryk|Frânske]] ferset by de [[stêd]] [[Verdun]] te brekken. Dat mislearret en de rin fan 'e linys bliuwt fierhinne gelyk, hoewol't mear as 300.000 [[soldaten]] komme te [[sneuveljen]].  
*[[3 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]], [[Belgje|Belgyske]], [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] en [[Portegal|Portegeeske]] [[troepen]] falle [[Dútsk-East-Afrika]] binnen.
*[[9 maart]] - [[Dútslân]] ferklearret de oarloch oan [[Portegal]], nei't dat lân [[konfiskaasje|beslach lein]] hat op 71 [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[keapfardijskip]]pen dy't nei it útbrekken fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]] beskûl socht hawwe yn Portegeeske [[haven]]s.
*[[14 maart]] - As reäksje op 'e oanfal fan 'e [[Meksiko|Meksikaanske]] [[rebel]]lelieder [[Pancho Villa]] op it grinsplak [[Columbus (Nij-Meksiko)]] begjint it [[Amerikaanske Leger]] in grutskalige [[militêr]]e yntervinsje yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]], dy't de [[Pancho Villa-ekspedysje]] neamd wurdt.
*[[8 april]] - Yn [[Noarwegen]] wurdt it [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[24 april|24]]-[[29 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt de [[Peaske-opstân]] út tsjin 'e [[Grut-Brittanje|Britske]] oerhearsking. De [[rebûlje]] wurdt troch it [[Britske Leger]] yn bloed smoard. Fan 'e Ierske lieders wurde [[Patrick Pearse]], [[James Connolly]], [[Tom Clarke (Iersk republikein)|Tom Clarke]], [[Seán MacDermott]], [[Joseph Plunkett]], [[Éamonn Ceannt]] en [[Thomas MacDonagh]] troch de Britten [[eksekutearre]]. Inkeld [[Éamon de Valera]] en [[grevinne]] [[Constance Markievicz]] ûntkomme oan it [[fjoerpeloton]], hy fanwegen syn [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[nasjonaliteit]] en sy fanwegen har [[sekse]].
*[[29 april]] - Ein fan it [[Belis fan Al-Kût]]: it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[leger (lânmacht)|ekspedysjeleger]] yn [[Mesopotaamje]], ûnder befel fan [[generaal]] [[Charles Townsend]], jout him oer oan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
* [[30 april]] - de [[simmertiid]] wurdt foar it earst ynfierd, yn [[Dútslân]]. 
*[[5 maaie]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] dogge in ynfal yn 'e [[Dominikaanske Republyk]]: begjin fan 'e [[Amerikaanske besetting fan de Dominikaanske Republyk (1916-1924)|Amerikaanske besetting fan 'e Dominikaanske Republyk]] (dy't oant [[1924]] duorje sil).
*[[8 maaie]] - De earste [[Austraalje (lân)|Australyske]] en [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] [[troepen]] dy't oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fjochtsje sille, lânje yn [[Frankryk]].
*[[22 maaie]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] wurdt de algemiene [[tsjinstplicht]] ynfierd.
*[[31 maaie]] - Yn 'e [[Slach by Jutlân]], op 'e [[Noardsee]] foar de [[Denemark|Deenske]] [[kust]], bringt de [[Dútslân|Dútske]] [[marine]] de [[Feriene Keninkryk|Britten]] in gefoelige nederlaach ta, al feroaret dit neat oan 'e Britske hegemony op see.
*[[6 juny]] - De [[Alliëarden]] stelle in blokkade fan [[Grikelân]] yn, om it [[regear]] fan dat lân te twingen syn pro-[[Dútslân|Dútske]] politike koerts te wizigjen.
*[[10 juny]] - It [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[garnizoen]] fan [[Mekka]] jout him oer oan 'e [[Arabieren|Arabyske]] [[opstanneling]]en fan [[Hûssein bin Ali]], de [[sjaryf|grutsjaryf]] fan Mekka. Dyselde ropt de ûnôfhinklikheid út fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]], besteande út 'e [[Hidjas]], in gebietsdiel fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 july|1]]-[[12 july]] - Yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Nij-Jersey]] fine [[haaie-oanfallen yn Nij-Jersey (1916)|in stikmannich oanfallen]] fan in [[haai]] plak, wêrby't 4 [[dea]]den en 1 [[ferwûne]] falle.
*[[1 july]]-[[18 novimber]] - Yn 'e slepende [[Slach oan de Somme]], de grutste [[fjildslach]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], besykje [[troepen]] út it [[Feriene Keninkryk]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Bermuda]], [[Britsk-Ynje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]], [[Súd-Rodeezje]] en [[Frankryk]] troch de [[Dútslân|Dútske]] linys te brekken. Dat mislearret en de slach einiget yn in bloedige ympasse dêr't mear as 1,1 miljoen [[soldaten]] by [[sneuvelje]].
*[[25 july]] - Oan it [[Kaukasusfront (Earste Wrâldoarloch)|Kaukasusfront]] feroverje [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[stêd]] [[Erzincan]].
*[[4 augustus]] - Under it [[Ferdrach fan Deensk-West-Ynje]] ferkeapet [[Denemark]] de [[Deenske Famme-eilannen]] foar [[$]]25 miljoen yn [[goud]] oan 'e [[Feriene Steaten]]. De [[eilannegroep]] wurdt dêrtroch omfoarme ta de [[Amerikaanske Famme-eilannen]]. Reden foar de oankeap fan it gebiet is de Amerikaanske soarch oer de fêstiging fan [[Dútslân|Dútske]] [[militêr]]e bases op 'e eilannen nei in mooglike Dútske ynfal yn Denemark.
*[[12 augustus]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[rykskânselier]] [[Theobald von Bethmann-Hollweg]] en de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[kânselier]] [[Karl von Stürgkh]] presintearje harren plannen oangeande de [[takomst]] fan [[Poalen]]. Dat moat in (yn namme) ûnôfhinklik [[grutfoarstedom]] wurde.
*[[17 augustus]] - [[Roemeenje]] slút yn it djipste geheim in [[militêr]] bûnsgenoatskip mei de [[Alliëarden]].
*[[27 augustus]] - [[Roemeenje]] ferklearret de oarloch oan [[Eastenryk-Hongarije]]. Roemeenske [[troepen]] dogge in ynfal fan [[Transsylvaanje]], in ûnderdiel fan it [[Keninkryk Hongarije]].
*[[28 augustus]] - [[Dútslân]] ferklearret de oarloch oan [[Roemeenje]].
*[[28 augustus]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]].
*[[1 septimber]] - [[Bulgarije]] ferklearret de oarloch oan [[Roemeenje]].
*[[2 septimber]] - De [[Dobroedsja]], de [[Roemeenje|Roemeenske]] [[kust]]stripe oan 'e [[Swarte See]], wurdt beset troch [[Dútslân|Dútske]], [[Bulgarije|Bulgaarske]] en [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[troepen]].
*[[12 septimber]]-[[11 desimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] besykje de [[Alliëarden]] mei it [[Monastiroffinsyf]] om [[Bulgarije]] ta [[oerjefte]] te twingen en tagelyk de druk op [[Roemeenje]] te ferlichtsjen. Beide doelen mislearje, hoewol't der al wat terreinwinst op 'e Bulgaren boekt wurdt oan it [[Masedoanyske Front]].
*[[14 septimber|14]]-[[19 septimber]] - Yn 'e bloedige [[Slach om Tabora]] nimme [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Charles Tombeur]] [[Tabora]], de [[haadstêd]] fan [[Dútsk-East-Afrika]] yn.
*[[15 septimber]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] sette de [[Feriene Keninkryk|Britten]], ûnder de [[Slach oan de Somme]], by [[Flers Courcelet]] foar it earst [[tank (wapen)|tank]]s yn as [[wapen|oarlochswapen]].
*[[17 septimber]] - Op it terrein fan 'e [[Amsterdamske Iisklub]] organisearret de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SDAP]] in massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar [[algemien kiesrjocht]], dêr't 40.000 minsken oan meidogge.
*[[9 oktober]] - Op [[Kreta]] rjochtet de [[Grikelân|Grykske]] âld-[[premier]] [[Eleftherios Venizelos]], dy't mei stilswijende stipe fan 'e [[Alliëarden]] iepentlik yn [[opstân]] kommen is tsjin 'e pro-[[Dútslân|Dútske]] Grykske [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]], in eigen [[regear|tsjinregear]] op.
*[[16 oktober]] - Yn [[Djedda]], op it [[Arabysk Skiereilân]], besiket de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ofsier]] [[T.E. Lawrence]] ('Lawrence of Arabia') [[prins]] [[Faisal I fan Irak|Faisal]], de [[soan]] fan [[Hûssein bin Ali]], de [[sjaryf|grutsjaryf]] fan [[Mekka]], dy't tsjin 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] oerhearsking yn [[opstân]] kommen is. Nei syn weromkear yn [[Egypte]] sil de rie fan Lawrence derfoar soargje dat it Britske oerbefel de [[Arabyske Opstân]] stypje sil.
*[[19 oktober]] - [[Frankryk]] en it [[Feriene Keninkryk]] beslute om it [[Grikelân|Grykske]] [[regear|tsjinregear]] fan [[Eleftherios Venizelos]] te erkennen as it iennichste legitime regear fan Grikelân.
*[[21 oktober]] - By in oanslach yn [[Wenen]] wurdt de [[Eastenryk]]ske [[kânselier]] [[Karl von Stürgkh]] [[fermoarde]] troch de [[sosjalistysk]]e [[kranteman]] [[Friedrich Adler]].
*[[23 oktober]] - [[Dútslân|Dútske]], [[Bulgarije|Bulgaarske]] en [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[troepen]] nimme de [[Roemeenje|Roemeenske]] [[stêd]] [[Constanţa]] yn.
*[[5 novimber]] - [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân]] en [[Frâns Joazef I fan Eastenryk-Hongarije]] proklamearje it (sabeare) ûnôfhinklike [[Keninkryk Poalen (1916-1918)|Keninkryk Poalen]].
*[[21 novimber]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] [[ferstjerren|ferstjert]] yn 'e [[âlderdom]] fan 86 jier [[keizer]] [[Frâns Joazef&amp;nbsp;I fan Eastenryk-Hongarije]], nei't er 68 jier regearre hat. Hy wurdt opfolge troch syn [[omkesizzer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]].
*[[26 novimber]] - It [[revolúsje|revolúsjonêre]] [[Grikelân|Grykske]] [[regear]] fan [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]].
*[[6 desimber]] - [[Fal fan Boekarest (1916)|Fal fan Boekarest]]: [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] ûnder lieding fan [[generaal]] [[August von Mackensen]] nimme de [[Roemeenje|Roemeenske]] [[haadstêd]] [[Boekarest]] yn.
*[[23 desimber|23]]-[[27 desimber]] - Oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] lijt it [[Roemeenje|Roemeenske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in nije nederlaach yn 'e [[Slach by Râmnicu Sărat (1916)|Slach by Râmnicu Sărat]]. De Roemeenske ferdigening stoart dêrnei yn, sadat de [[Sintrale Machten|Sintralen]] it hiele lân ûnder de foet rinne kinne.
*[[29 desimber]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]] wurdt de yn paleisfermiddens tige ynfloedrike, mar ek tige kontroversjele [[mystikus]] [[Grigorij Raspûtin]] [[fermoarde]].
* ''sûnder datum'' - De [[Olympyske Spullen]] yn [[Berlyn]] wurde ôfsein fanwegen de oarloch.

== Berne ==
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Anne Vondeling]], Frysk politikus († [[1979]])
* [[24 maart|24]] - [[Jo Smit]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1991]])
;april
* [[1 april|1]] - [[Max Nord]], Nederlânsk dichter en sjoernalist († [[2008]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[Johannes Allen]], Deensk skriuwer († [[1973]])
* [[21 maaie|21]] - [[Tinus Osendarp]], Nederlânsk atleet († [[2002]])
* [[30 maaie|30]] - [[Gilles Quispel]], Nederlânsk teolooch († [[2006]])
* [[31 maaie|31]] - [[Bert Haanstra]], Nederlânsk filmregisseur († [[1997]])
;juny
* [[7 juny|7]] - [[Ids de Beer]], Frysk fersetsstrider († [[1945]])
* 7 - [[Pieter Tjeerdsma]], Frysk boargemaster († [[2010]])

;july
* [[1 july|1]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaansk aktrise († [[2020]])
* [[10 july|10]] - [[Thijs Terpstra]], Frysk ûndernimmer, útjouwer en politikus († [[2006]])
;augustus
* [[24 augustus|24]] - [[Reimer van Tuinen]], Frysk skriuwer († [[2006]])
;septimber
* [[4 septimber|4]] - [[Feyo Schelto Sixma van Heemstra]] (Homme Eerntsma), Frysk skriuwer en keunsthistoarikus († [[1994]])
* [[13 septimber|14]] - [[Roald Dahl]], Welsk skriuwer († [[1990]])
;oktober
* [[26 oktober|26]] - [[François Mitterand]], presidint fan [[Frankryk]] († [[1996]])
* [[27 oktober|27]] - [[Theo Griep]], Sealterfrysk skriuwer († [[2007]])
;novimber
* [[24 novimber|24]] - [[Watze Tjebbe Beetstra]], Frysk apteker en skied- en nammekundige († [[2007]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Hilda Neihardt]], Amerikaansk abbekate en publisiste († [[2004]])
* [[9 desimber|9]] - [[Kirk Douglas]], Amerikaansk akteur († [[2020]])

== Ferstoarn ==
* [[6 febrewaris]] - [[Rubén Darío]], Nikaragûaansk dichter, skriuwer en sjoernalist (* [[1867]])
* [[21 febrewaris]] - [[Wilco Rengers]], Frysk jurist en politikus (* [[1835]])
* [[11 maart]] - [[Johan Winkler]], Frysk dokter, sjoernalist en taalkundige (* [[1840]])
* [[17 maaie]] - [[Gat-yn-'e-Dei]] (''Hole-in-the-Day''), opperhaad fan 'e [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]] (* [[1837]])
* [[7 april]] - [[Jan Bogtstra]], Frysk ûndernimmer en politikus (* [[1824]])
* [[21 novimber]] - keizer [[Frâns Joazef I fan Eastenryk]] (* [[1830]])
* [[29 desimber]] - [[Grigori Raspûtin]], Russysk mystikus (* [[1869]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1916| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>90maqrwqipymt68omczj1m9f2l61lm9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1915</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1733</id>
    <revision>
      <id>1083903</id>
      <parentid>1076560</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:44:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12976" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[3 jannewaris]] - [[Geart Aeilco Wumkes]] jout de earste [[preek]] yn it [[Frysk]].
*[[15 jannewaris]] - [[Japan]] leit [[Sina]] in pakket fan 21 easken foar, dy't yn 'e praktyk delkomme op 'e politike ûnderwerping fan Sina oan Japanske oerhearsking.
*[[31 jannewaris]] - By [[Bolimov]], yn [[Russysk-Poalen]], wurdt foar it earst yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] [[gifgas]] ynset, troch de [[Dútslân|Dútsers]] tsjin 'e [[Ruslân|Russen]].
* [[1 febrewaris]] - [[William Fox]] stiftet yn 'e [[Feriene Steaten]] de [[Fox Film Corporation]].
*[[7 febrewaris|7]]-[[21 febrewaris]] - Yn 'e [[Twadde Slach by de Mazoeryske Marren]] bringe de [[Dútslân|Dútsers]] it [[Ruslân|Russyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in swiere nederlaach ta.
*[[9 febrewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]] slút it [[Suëzkanaal]] foar de [[skipfeart]], ek fan [[neutraliteit|neutrale]] lannen.
* [[17 febrewaris]] - De [[Gallipoli-kampanje]] set útein as in [[Feriene Keninkryk|Britsk]] [[marine|marine-eskader]] besiket troch de [[Dardanellen]] op te stomen nei de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]].
*[[19 febrewaris]]-[[18 maart]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marine]] besiket om 'e nocht om 'e trochfeart troch de [[Dardanellen]] te forsearjen, in troch it [[Osmaanske Ryk]] behearske [[seestrjitte]] dy't mei de [[Bosporus]] tagong jout ta de [[Swarte See]] en dêrmei ta de Britske bûnsgenoat [[Ruslân]].
*[[22 febrewaris]] - [[Dútslân]] kundiget de ûnbeheinde [[dûkboat]]oarloch ôf. De [[see|ynternasjonale wetters]] om [[Grut-Brittanje]] hinne wurde ta oarlochsgebiet ferklearre.
*[[26 febrewaris]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]], by [[Malancourt]], sette de [[Dútslân|Dútsers]] foar it earst [[flammesmiter]]s yn as [[wapen|oarlochswapen]].
*[[1 maart]] - It [[Feriene Keninkryk]] giet oer ta de blokkade fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Noardsee]]-[[haven]]s en slút [[It Kanaal]] foar de [[skipfeart]].
*[[6 april]] - [[Itaalje]] easket fan [[Eastenryk-Hongarije]] [[Súd-Tiroal]], [[Istrje]] en [[Triëst]] op yn ruil foar [[neutraliteit]] yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[22 april]] - Begjin fan 'e [[Twadde Slach om Iper]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]].
*[[24 april]] - Yn it [[Osmaanske Ryk]] begjint de [[Armeenske Genoside]], wêrby't it Osmaanske [[leger (lânmacht)|leger]] him keart tsjin 'e [[etnysk]] [[Armenen|Armeenske]] [[befolking]]. Der falle hûnderttûzenen [[dea]]den.
* [[25 april]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Britske 29e Difyzje|29e Difyzje]] en it út [[Austraalje (lân)|Australyske]] en [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] [[soldaten]] besteande [[ANZAC]] geane oan lân op it [[Gallipoli-skiereilân]] by de [[Dardanellen]]. Se stjitte op ferheftige wjerstân fan [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[troepen]]. Ynstee fan in flugge opmars nei [[Konstantinopel]] út te fieren, komme se fêst te sitten yn harren brêgehaden oan 'e [[kust]]. De [[Gallipoli-kampanje]] mûnet út yn in útsichtsleaze [[rinfuorge]]striid.
*[[26 april]] - Yn [[Londen]] wurdt in geheim [[ferdrach]] sletten tusken de [[Alliëarden]] en [[Itaalje]] oer territoriale kompinsaasje foar Itaalje as dat lân oan harren kant meidwaan soe oan 'e oarloch.
*[[4 maaie]] - [[Itaalje]] seit de [[Triple Alliânsje]], it bûnsgenoatskip mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]], op.
*[[7 maaie]] - De [[Sina|Sineeske]] [[presidint]] [[Yuan Shikai]] williget frijwol alle easken yn dêr't de [[Japan]]ners op [[15&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. mei kommen binne. Sina wurdt dêrtroch frijwol in Japanske [[fazalsteat]].
*[[7 maaie]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[passazjiersskip]] de [[RMS Lusitania|RMS ''Lusitania'']] wurdt foar de [[kust]] fan [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] [[torpedo|torpedearre]] troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] en sinkt binnen 18&amp;nbsp;[[minuten]]. Dêrby komme 1.198 minsken om, wêrûnder 128 [[Feriene Steaten|Amerikanen]]. Dat sil twa jier letter noch fan ynfloed wêze op it Amerikaanske beslút om mei te fjochtsjen tsjin 'e Dútsers.
*[[14 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[premier]] [[Joaquim Pimenta de Castro]] ôfset.
*[[24 maaie]] - [[Itaalje]] ynterveniëarret oan 'e kant fan 'e [[Alliëarden]] yn 'e [[Earste Wrâldoarloch]] en ferklearret [[Eastenryk-Hongarije]] de oarloch.
*[[21 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[Maritz-rebûlje]] fan 'e [[Afrikaners]] yn [[Súd-Afrika]] wurdt ûnderdrukt mei de [[arrestaasje]] fan [[generaal]] [[Christiaan de Wet]] yn 'e neite fan [[Bloemfontein]].
*[[22 juny]] - [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] [[Slach om Lemberg (1915)|weroverje Lemberg]] op 'e [[Ruslân|Russen]].
*[[9 july]] - De lêste [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] yn [[Dútsk-Súdwest-Afrika]] jouwe har oer oan 'e [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] [[generaal]] [[Louis Botha]].
*[[28 july]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] dogge in ynfal yn [[Haïty]]: begjin fan 'e [[Amerikaanske besetting fan Haïty]] (dy't oant [[1934]] duorje sil).
*[[5 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] nimme [[Warsjau]] yn.
*[[17 augustus]] - By de swiere [[Orkaan fan Galveston (1915)|Orkaan fan Galveston]] komme yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[haven]]stêd [[Galveston (Teksas)]] 11 minsken om en wurdt foar [[$]]84,7 miljard oan skea oanrjochte (d.w.s. omrekkene yn jild fan 2016).
*[[20 augustus]] - [[Itaalje]] ferklearret de oarloch oan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[26 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Brest-Litovsk]].
*[[6 septimber]] - [[Tsaar]] [[Ferdinand I fan Bulgarije]] begjint geheime [[ûnderhanneling]]s mei [[Dútslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]] oer [[Bulgarije|Bulgaarske]] dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[29 septimber]] - Oan it [[Mesopotamyske Fjildtocht (Earste Wrâldoarloch)|Mesopotamyske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Al-Kût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[6 oktober]] - [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] begjinne oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] in nij offinsyf tsjin it [[Keninkryk Servje]].
*[[9 oktober]] - De [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] falt yn [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] hannen.
*[[5 oktober]] - De [[Alliëarden]] ûnthjitte [[militêr]]e stipe oan [[Servje]] en stjoere [[troepen]] nei de noardlike [[Grikelân|Grykske]] [[stêd]] [[Thessaloniki]]. [[Kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]], in [[sweager]] fan [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân]], set dêrop de [[Grikelân|Grykske]] [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] ôf en steld in pro-[[Dútslân|Dútsk]] [[regear]] oan ûnder premier [[Sofokles Skouloudis]]. De Alliëarden negearje de protesten fan it nije Grykske regear en geane fierder mei it stjoeren fan troepen nei Thessaloniki.
*[[12 oktober]] - Nettsjinsteande fûleindige ynternasjonale protesten wurdt yn [[Brussel]] de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ferpleechster]] [[Edith Cavell]] troch de [[Dútslân|Dútsers]] [[terjochtsteld]] foar help by de ûntsnapping fan licht[[ferwûne]] [[kriichsfinzen]] [[Belgje|Belgyske]] en [[Grut-Brittanje|Britske]] [[militêr]]en út Dútske [[kriichsfinzenskip]].
*[[14 oktober]] - [[Bulgarije]] ferklearret [[Servje]] de oarloch en falt it lân út it súdeasten wei binnen.
*[[16 oktober]] - It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] ferklearje de oarloch oan [[Bulgarije]].
*[[19 oktober]] - [[Ruslân]] en [[Itaalje]] ferklearje de oarloch oan [[Bulgarije]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] falt de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Kragujevac]] yn [[Dútslân|Dútske]] en [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] hannen.
*[[5 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje de [[Bulgarije|Bulgaren]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Niš]].
*mids [[novimber]] - [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] dogge [[Russyske ynfal yn Perzje (1915)|in ynfal]] yn [[Perzje]] om foar te kommen dat dêr in pro- [[Dútslân|Dútsk]] [[regear]] oan 'e macht komt.
* [[20 novimber]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de [[Jongfryske Mienskip]] oprjochte.
*[[23 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] tsjogge de restanten fan it [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]], ynkl. [[kening]] [[Peter II fan Servje|Peter&amp;nbsp;II]], [[prins]]-[[regint]] [[Aleksander I fan Joegoslaavje|Aleksander]], [[sjef fan de Generale Stêf]] [[Radomir Putnik]] en it [[regear]] fan [[premier]] [[Nikola Pašić]], de [[berch|bergen]] yn op 'e grins fan [[Kosovo]] en [[Albaanje]], yn in wanhopich besykjen om oan 'e opmars fan 'e [[Dútslân|Dútske]], [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] en [[Bulgarije|Bulgaarske]] [[troepen]] te ûntkommen.
*[[5 desimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje de [[Bulgarije|Bulgaren]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Monastir]].
*[[5 desimber]] - Begjin fan it [[Belis fan Al-Kût]], dêr't it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[leger (lânmacht)|ekspedysjeleger]] yn [[Mesopotaamje]] him weromlutsen hat, troch de [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[10 desimber]] - De [[Alliëarden]] begjinne mei de [[evakuaasje]] fan harren [[troepen]] fan it [[skiereilân]] [[Gallipoli-skiereilân]].
*[[15 desimber]] - Nei in barre tocht troch de [[berch|bergen]] berikke de restanten fan it [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de [[flakte]] fan noardlik [[Albaanje]] yn 'e neite fan 'e [[stêd]] [[Shkodër]].
* [[20 desimber]] - Yn 'e [[Gallipoli-kampanje]] wurdt de [[evakuaasje]] fan it [[Austraalje (lân)|Australysk]]-[[Nij-Seelân|Nijseelânske]] [[ANZAC]] fan it [[Gallipoli-skiereilân]] foltôge.
* ''datum ûnbekend'' - [[Geolooch]] [[Alfred Wegener]] komt mei de teory fan [[Pangeä]].
* ''datum ûnbekend'' - [[Eelke van der Meulen]] hellet as earste [[ûnderwizer]] de [[Fryske Akte]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[25 jannewaris|25]] - [[Ewan MacColl]], Ingelsk folksmuzikant, lietsjeskriuwer, akteur, en aktivist († [[1989]])
* [[31 jannewaris|31]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster († [[2008]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Grietje Bijlsma]], Fryske koartebaanrydster
* [[12 febrewaris|12]] - [[Lorne Greene]], Kanadeeske akteur († [[1987]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Nina Baanders-Kessler]], Frysk byldhouwster en medaljeur († [[2002]])
;maart
* [[1 maart|1]] - [[Tetman de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer († [[1988]])
* 1 - [[Jarich de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer († [[1965]])
* [[15 maart|15]] - [[D. Ivan Dykstra]], Amerikaansk predikant, teolooch en filosoof († [[1999]])
* [[18 maart|18]] - [[Harold Crowchild]], Kanadeesk rodeocowboy en soldaat († [[2013]])
* [[23 maart|23]] - [[Lodewijk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper († [[2006]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Piet de Jong (politikus)|Piet de Jong]], premier fan [[Nederlân]] († [[2016]])
* [[4 april|4]] - [[Muddy Waters]] (McKinley Morganfield), Amerikaansk muzikant († [[1983]])
* [[10 april|10]] - [[Leo Vroman]], Nederlânsk dichter en hematolooch († [[2014]])
* [[11 april|11]] - [[Ellen de Thouars]], Nederlânsk aktrise († [[1997]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Sjoerdtsje Faber]], Frysk langeôfstânshurdrydster († [[1998]])
;juny
* [[14 juny|14]] - [[Sjoerd Span]], Frysk boer en sportbestjoerder († [[2001]])
* [[25 juny|25]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint († [[2006]])
;augustus
* [[26 augustus|26]] - [[Andrew Gronholdt]], Amerikaansk boatebouwer en houtbewurker († [[1998]])
* [[29 augustus|29]] - [[Ingrid Bergman]], Sweedsk aktrise († [[1982]])
;septimber
* [[14 septimber|14]] - [[Hotze Sytses Buwalda]], Biltsk taalkundige († [[1994]])
;''datum ûnbekend''
*[[Pyt van der Zee]], Frysk toanielregisseur en oersetter († [[1998]])

== Ferstoarn ==
* [[10 july]] - [[Hendrik Willem Mesdag]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1831]])
* [[17 july]] - [[Edward Gustave Mathey]], Frânsk-Amerikaansk militêr (* [[1837]])
* [[9 septimber]] - [[Albert Spalding]], Amerikaansk honkballer en ûndernimmer (* [[1850]])
* [[14 novimber]] - [[Booker T. Washington]], Amerikaansk aktivist en steatsman (* [[1856]])
* [[19 desimber]] - [[Alois Alzheimer]], Dútsk psychiater (* [[1864]])
;''datum ûnbekend''
*[[Slacht-Twa]] (''Two Strike''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1831]])

==Literatuer==
* [[Joseph Conrad]], ''[[Victory (roman fan Joseph Conrad)|Victory]]'' &lt;small&gt;(oerset nei it Frysk as ''De Oewinning'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1915| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>kumwrvpibauegcckl3yhc3tmezv0o72</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1914</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1734</id>
    <revision>
      <id>1083792</id>
      <parentid>1083361</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:57:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18904" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[27 jannewaris]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] dogge [[Amerikaanske ynfal yn Haïty (1914)|in ynfal]] yn [[Haïty]] nei't [[presidint]] [[Michel Oreste]] dêr by in [[opstân]] ôfset is.
*[[7 maart]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[ealman]] [[Willem II fan Wied]] wurdt [[foarst]] fan [[Foarstedom Albaanje|Albaanje]].
*[[9 april]] - Yn 'e [[Meksiko|Meksikaanske]] [[stêd]] [[Tampico]] fynt it saneamde [[Tampico-ynsidint]] plak, wêrby't de [[bemanning]] fan in [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[skip]] [[arrestaasje|arrestearre]] wurdt. Hoewol't de [[seelju]] frijwol daliks wer frijlitten wurde, nimt it [[regear]] fan 'e Feriene Steaten it foarfal heech op.
*[[11 april]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] ferbrekt de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei de [[Feriene Steaten]] fanwegen de oanboazjende spannings tusken de beide lannen.
*[[27 april]] - Nei in [[bombardemint]], wêrby't mear as 200 [[boarger]]s omkomme, wurdt de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[haven]]stêd [[Veracruz (stêd)|Veracruz]] beset troch [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]]. Oanlieding hjirfoar it saneamde [[Tampico-ynsidint]]. Dizze [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]] liedt yn hiel [[Latynsk-Amearika]] ta grutte [[ferûntweardiging]].
*[[1 maaie]] - Yn 'e [[Republyk Sina]] wurdt de al langer besteande [[diktatuer]] fan [[Yuan Shikai]] by [[wet]] formalisearre.
*[[25 maaie]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Legerhûs (Feriene Keninkryk)|Legerhûs]] nimt in [[wet]] oan dy't in beheinde foarm fan [[selsbestjoer]] regelet foar [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] sûnder [[Ulster]], dat yn mearderheid [[protestantisme|protestantsk]] is en wegeret om út [[Dublin]] wei regearre te wurden.
*[[24 juny]] - De [[Feriene Steaten]] en [[Meksiko]] slute in [[ferdrach]] dat in ein meitsje moat oan 'e yn [[april]] begûne [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]].
*[[28 juny]] - Yn [[Sarajevo]] wurde de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[kroanprins|troanopfolger]] [[aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk|Frâns Ferdinand]] en syn [[oarehelte|frou]], [[hartoginne]] [[Sophie von Hohenberg]], [[moard op aartshartoch Frâns Ferdinand fan Eastenryk|fermoarde troch]] de [[Serven|Servyske]] [[nasjonalist]] [[Gavrilo Princip]]. Dit is it begjin fan 'e [[Julykrisis]], dy't liede sil ta it útbrekken fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[29 juny]] - By ûnderfreging fan [[Gavrilo Princip]], de [[moardner]] fan 'e [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[kroanprins|troanopfolger]] [[aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk|Frâns Ferdinand]], en fan dy syn helpers, troch de Eastenryksk-Hongaarske autoriteiten, komt oan it ljocht dat de gearspanners help hân hawwe út [[Servje]] wei.
*[[july]] - [[Mahatma Gandhi]], de [[abbekaat]] dy't namme makke hat as foaroanman fan 'e [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] mienskip yn [[Súd-Afrika]], keart werom nei Britsk-Ynje.
*[[14 july]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] moat ôftrede nei ferskate wichtige oerwinnings op syn [[regear]]ingsleger troch de [[opstanneling]]en fan [[Emiliano Zapata]] yn it suden en fan [[Pancho Villa]] en [[Venustiano Carranza]] yn it noarden.
* [[21 july]] - [[Seth Barnes Nicholson]] ûntdekt [[Sinope]], in [[moanne (byplaneet)|moanne]] fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]].
*[[23 july]] - It [[regear]] fan [[Eastenryk-Hongarije]] stjoert nei oanlieding fan 'e [[moard op aartshartoch Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] in [[ultimatum]] oan it regear fan it [[Keninkryk Servje]]. Dêryn wurdt û.m. in ferbod easke fan alle anty-Eastenrykske [[organisaasje]]s, de bemuoienis fan Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen yn Servje by it ûndersyk nei en ferbieden fan sokke Servyske organisaasjes, en it [[ûnslach]] fan alle Servyske [[boarger]]like en [[militêr]]e funksjonarissen fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen neitiid noch trochjaan sil.
*[[25 july]] - It [[regear]] fan it [[Keninkryk Servje]] akseptearret de measte easken fan it [[ultimatum]] dat [[Eastenryk-Hongarije]] twa dagen earder stjoerd hat, mar wegeret Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen foech te jaan op Servysk grûngebiet en ek om sûnder ynspraak alle Servyske [[boarger]]like en [[militêr]]e funksjonarissen te [[ûntslach|ûnslaan]] fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen trochjaan sil.
*[[28 july]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan it [[Keninkryk Servje]]. [[Ruslân]], de beskermhear fan Servje, kundiget de [[mobilisaasje]] ôf yn 'e fjouwer [[provinsje]]s dy't grinzgje oan Eastenryk-Hongarije.
*[[30 july]] - Yn reäksje op 'e [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[oarloch]]sferklearring oan [[Servje]] kundiget [[Ruslân]] de algehiele [[mobilisaasje]] ôf.
*[[31 july]] - [[Eastenryk-Hongarije]] kundiget de [[mobilisaasje]] ôf.
*[[31 july]] - Yn [[Frankryk]] wurdt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jean Jaurès]] fanwegen syn ferset tsjin 'e Frânske dielname oan in grutte [[Jeropa|Jeropeeske]] [[oarloch]] by in oanslach [[fermoarde]] troch de ekstreem-rjochtse [[nasjonalist]] [[Robert Villain]].
*[[1 augustus]] - Yn 'e reäksje op 'e oanboazjende spannings tusken [[Dútslân]] en de Frânske bûnsgenoat [[Ruslân]] kundiget [[Frankryk]] de [[mobilisaasje]] ôf. Dêrop kundiget ek Dútslân de mobilisaasje ôf. [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] [[Dútske ynfal yn Lúksemboarch (1914)|kringe oer de grinzen]] fan [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]]. Tsjin 'e jûn ferklearret Dútslân de oarloch oan Ruslân. It [[Feriene Keninkryk]] warskôget dêrop it Dútske regear dat it in ynfal yn it [[neutraliteit|neutrale]] [[Belgje]] as in ''[[casus belli]]'' beskôgje sil.
*[[2 augustus]] - De [[Dútske besetting fan Lúksemboarch yn de Earste Wrâldkriich|Dútske besetting fan Lúksemboarch]] wurdt foltôge. Dútslân stjoert it [[regear]] fan [[Belgje]] in [[ultimatum]] om Dútske troepen troch te litten nei [[Frankryk]]. Belgje wegeret frijwol daliks.
*[[3 augustus]] - [[Dútslân]] ferklearret de oarloch oan [[Frankryk]].
*[[4 augustus]] - [[Dútslân]] ferklearret [[Belgje]] de oarloch. Dútske [[troepen]] dogge dêrop frijwol daliks [[Dútske ynfal yn Belgje (1914)|in ynfal yn Belgje]]. Yn reäksje dêrop ferklearret it [[Feriene Keninkryk]], dat ûnder it [[Ferdrach fan Londen (1839)]] de Belgyske [[neutraliteit]] garandearre hat, Dútslân de oarloch.
*[[5 augustus]] - Begjin fan 'e [[Slach om Luik (1914)|Slach om Luik]] tusken [[Belgje|Belgyske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] oan 'e iene kant en de [[Dútslân|Dútske]] ynfallers oan 'e oare kant.
*[[6 augustus]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan [[Ruslân]].
*[[11 augustus]] - [[Frankryk]] ferklearret de oarloch oan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 augustus]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] falt it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] it [[Keninkryk Servje]] binnen, wêrmei't de [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] begjint.
*[[12 augustus]] - Yn 'e [[Slach by Halen]] keare [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] tsjin dat de [[Dútslân|Dútsers]] de [[rivier]] de [[Gete (rivier)|Gete]] oerstekke kinne.
*[[12 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] ferklearret de oarloch oan [[Eastenryk-Hongarije]], dat op syn beurt [[Frankryk]] en it Feriene Keninkryk de oarloch ferklearret.
*[[15 augustus]] - Op [[feest]]like wize wurdt it [[Panamakanaal]] iepene.
*[[16 augustus]] - Yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]] feroverje de [[rebel]]len fan [[Emiliano Zapata]] en [[Pancho Villa]] de [[haadstêd]] [[Meksiko-Stêd]]. Dêrop fiere [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] in yntervinsje út.
*[[17 augustus]] - Ein fan 'e [[Slach om Luik (1914)|Slach om Luik]]: de [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Luik (stêd)|Luik]] jout him oer oan 'e [[Dútslân|Dútsers]].
*[[19 augustus|19]]-[[24 augustus]] - It [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] set oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] [[Slach by de Cer|in tsjinoffinsyf]] yn, wêrby't de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] út it [[Keninkryk Servje]] ferdreaun wurde.
*[[20 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] besette de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]]. It Belgyske [[regear]] wykt út nei [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]].
*[[23 augustus]] - [[Japan]] ferklearret [[Dútslân]] de oarloch en falt de Dútske [[konsesje (Sina)|konsesjes]] yn [[Sina]] oan.
*[[24 augustus]] - Yn 'e [[Slach by Bergen (1914)|Slach by Bergen]] lije de [[Alliëarden]] in nederlaach. Fan gefolgen kinne [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] no noardlik [[Frankryk]] binnenkringe.
*[[26 augustus|26]]-[[30 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] bringe it [[Ruslân|Russyske]] leger nei de [[Russyske ynfal yn East-Prusen (1914)|Russyske ynfal yn East-Prusen]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Tannenberg]].
*[[27 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] foltôgje de ferovering fan 'e [[koloanje]] [[Dútsk-Togolân]].
*[[2 septimber]] - Mei it each op 'e [[Blitzkrieg (kriich)|flugge Dútske opmars]] wykt it [[Frankryk|Frânske]] [[regear]] út [[Parys]] tebek nei [[Bordeaux (stêd)|Bordeaux]].
*[[3 septimber]] - Yn 'e [[Slach om Lemberg (1914)|Slach om Lemberg]] behelje de [[Ruslân|Russen]] in oerwinning op it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] leger, wêrby't 100.000 man [[kriichsfinzen]] nommen wurde.
*[[3 septimber]] - In healjier nei syn oanstelling as [[foarst]] fan [[Foarstedom Albaanje|Albaanje]], ferlit de [[Dútslân|Dútske]] [[ealman]] [[Willem&amp;nbsp;II fan Wied]] [[Albaanje]] as in desyllúzjonearre man.
* [[5 septimber]] - [[Grut-Brittanje]], [[Frankryk]], [[Belgje]] en [[Ruslân]] slute it [[Pakt fan Londen]], wêryn't se fêstlizze dat se gjin ôfsûnderlike [[frede]] mei [[Dútslân]] en/of [[Eastenryk-Hongarije]] slute sille.
*[[6 septimber|6]]-[[10 septimber]] - Yn 'e [[Slach oan de Marne]] bringt it [[Frankryk|Frânske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de opmars fan 'e ynfallende [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] ta stilstân by de [[rivier]] de [[Marne (rivier)|Marne]]. Dêrmei is de Dútske Blitzkrieg mislearre. 
*[[7 septimber]]-[[4 oktober]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] kringe [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] yn it ramt fan 'e [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] op 'e nij it [[Keninkryk Servje]] yn, mar se [[Slach oan de Drina|lûke har al rillegau wer tebek]] as twa [[Servje|Servyske]] [[difyzje (militêre ienheid)|difyzjes]] om harren flank hinne optsjogge en [[Sarajevo]] bedriigje.
*[[7 septimber|7]]-[[14 septimber]] - Yn 'e [[Earste Slach by de Mazoeryske Marren]] bringe de [[Dútslân|Dútsers]] de [[Ruslân|Russen]] op 'e nij in swiere nederlaach ta.
*[[15 septimber]] - By de [[Slach oan de Aisne]] wurdt it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] stabilisearre. De earste [[rinfuorgen]] wurde groeven. De kommende fjouwer jier sil der net folle beweging yn 'e frontlinys mear wêze.
*[[15 septimber]] - De lêste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] mariniers lûke har werom út [[Meksiko]]. Dêrmei komt in ein oan 'e yn [[april]] begûne [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]].
*[[18 septimber]] - Begjin fan 'e saneamde [[Wedrin nei de Kust]] fan 'e [[Noardsee]] en [[It Kanaal]] troch de [[Dútslân|Dútsers]] en de [[Alliëarden]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]].
*[[oktober]] - Op 'e [[Revolúsjonêre Konvinsje fan Aguascalientes|Revolúsjonêre Konvinsje]] yn [[Aguascalientes (stêd)|Aguascalientes]] brekt ferdieldheid út ûnder de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[rebel]]len dy't [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] ûnder fuotten helle hawwe. It komt ta in brek tusken de grutgrûnbesitter [[Venustiano Carranza]] oan 'e iene kant en de [[boer]]elieders [[Pancho Villa]] en [[Emiliano Zapata]] oan 'e oare kant.
*[[5 oktober]] - Boppe [[Reims]], yn noardlik [[Frankryk]], hellet in Frânske [[fleanmasine]] in [[Dútslân|Dútsk]] tastel del. Dit is it begjin fan 'e oarloch yn 'e loft.
*[[10 oktober]] - De [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]] kapitulearret foar de [[Dútslân|Dútsers]]. Likernôch 1 miljoen Belgyske [[flechtling]]en sykje beskûl yn it [[neutraliteit|neutrale]] [[Nederlân]].
*[[13 oktober]] - Yn [[Súd-Afrika]] brekt ûnder lieding fan [[generaal]] [[Christiaan de Wet]] de [[Maritz-rebûlje]] út ûnder dútsksinnige [[Afrikaners]].
*[[13 oktober]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] fêstiget him yn [[Sainte-Adresse]], by de [[Frankryk|Frânske]] [[stêd]] [[Le Havre]].
*[[15 oktober]] - It [[Amerikaanske Kongres]] nimt de saneamde [[Wet-Clayton]] (''Clayton Act'') oan, wêryn't û.m. it rjocht fan [[arbeider]]s erkend wurdt om te [[staking|staken]] en [[fakbûn]]en op te rjochtsjen.
*[[15 oktober|15]]-[[21 oktober]] - De [[Slach om Warsjau (1914)|Slach om Warsjau]], oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]], einiget yn in [[Ruslân|Russyske]] oerwinning. De [[Dútslân|Dútsers]] moatte har weromlûke.
*[[19 oktober]] - De [[stêd]] [[Lüderitz]], yn [[Dútsk-Súdwest-Afrika]], wurdt troch [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Louis Botha]] ynnommen.
*[[29 oktober]] - Nei ûnferwachtse [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[bombardemint]]en fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]]en [[Odessa]] en [[Sebastopol]] ferklearret Ruslân de oarloch oan it Osmaanske Ryk.
*[[31 oktober]] - [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] keare de [[Dútslân|Dútsers]] oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] yn 'e [[Slach om de Izer]].
*[[2 novimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] [[anneksearret]] formeel it [[eilân]] [[Syprus]], dat it al sûnt [[1878]] fan it [[Osmaanske Ryk]] yn [[pacht]] hie. It eilân wurdt no formeel de [[koloanje]] [[Britsk-Syprus]].
*[[5 novimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] ferklearje de oarloch oan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[7 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[konsesje (Sina)|konsesje]] yn [[Sina]], [[Qingdao]], wurdt beset troch [[Japan]]ske [[troepen]].
* [[16 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] dogge [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] yn it ramt fan 'e [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] foar de trêde kear in wraam op it [[Keninkryk Servje]].
*[[21 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Earste Slach om Iper]] bestookt it [[Dútslân|Dútske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Iper (stêd)|Iper]] mei [[brângranaat|brângranaten]]. It hiele [[Bombardemint fan Iper|histoaryske stedssintrum brânt ôf]].
*[[2 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] feroverje de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]].
*[[3 desimber|3]]-[[13 desimber]] - [[Servje|Servyske]] [[troepen]] sette oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] [[Slach oan de Kolubara|in massaal tsjinoffinsyf]] yn, dat it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] leger folslein oer it mad komt. De ynfallers wurde foar de trêde kear út it [[Keninkryk Servje]] ferdreaun.
*[[15 desimber]] - [[Kening]] [[Peter II fan Servje]] hâldt syn triomfantlike yntocht yn 'e befrijde Servyske [[haadstêd]] [[Belgrado]].
*[[17 desimber]] - [[Egypte]] wurdt troch it [[Feriene Keninkryk]] formeel losmakke fan it [[Osmaanske Ryk]]. It wurdt no in [[sultanaat]] ûnder Britsk [[protektoraat]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[6 febrewaris|6]] - [[Piet Rigter van der Zee]], Frysk sjoernalist en skriuwer († [[2014]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Klaas Koelstra]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* [[10 maart|10]] - [[Maurits Troostwijk]], Frysk jurist en politikus († [[1991]])
* [[31 maart|31]] - [[Octavio Paz]], Meksikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1998]])
;april
* [[22 april|22]] - [[Jan de Hartog]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Bertus Aafjes]] (Jan Oranje), Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1993]])
* [[22 maaie|22]] - [[Max Kohnstamm]], Nederlânsk skiedkundige en diplomaat († [[2010]])
* [[28 maaie|28]] - [[Sjoerd Leiker]], Frysk dichter, skriuwer en sjoernalist († [[1988]])
;juny
* [[15 juny|15]] - [[Joeri Andropov]], Russysk politikus, lieder fan de [[Sovjet-Uny]] († [[1984]])
* [[17 juny|17]] - [[Jan Deodatus]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[1986]])
* [[23 juny|23]] - [[Alfred Salten]], Dútsk-Nederlânsk muzikant en dirigint († [[1994]])
;july
* [[18 july|18]] - [[Gino Bartali]], Italjaansk hurdfytser († [[2000]])
* [[22 july|22]] - [[Hortensia Bussi]], Sileensk presidintsfrou († [[2009]])
* [[29 july|29]] - [[Adam Jaarsma]], Frysk predikant, skriuwer en oersetter († [[1991]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Ru Clevering]],  Nederlânsk politikus († [[2013]])
* [[5 augustus|5]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Samuel (Sem) Dresden]], Nederlânske literatuerwittenskipper en romanist († [[2002]]) 
;septimber
* [[12 septimber|12]] - [[Krine Boelens]], Frysk taalkundige en sosjolooch († [[1995]])
* [[16 septimber|16]] - [[Jaap Min]], Nederlânsk ekspresjonistysk keunstskilder († [[1987]]) 
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[H.R. Ellis Davidson]], Ingelsk skied- en taalkundige, argeologe en antropologe († [[2006]])
* [[6 oktober|6]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch († [[2002]])
* [[7 oktober|7]] - [[Jan Bearn Singelsma]], Frysk politikus († [[2005]])
;novimber
* [[8 novimber|8]] - [[Richard L. Coe]], Amerikaansk teäter- en filmkritikus († [[1995]])
* [[28 oktober|28]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en útfiner (fan it poliofaksên) († [[1995]])
;novimber
* [[16 novimber|16]] - [[Bé Nijenhuis]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1972]])

== Ferstoarn ==
* [[15 jannewaris]] - [[Waling Dykstra]], Frysk skriuwer (* [[1821]])
* [[3 febrewaris]] - [[Wite Earn (Ponka)|Wite Earn]], opperhaad fan 'e [[Ponka (folk)|Ponka]] (* [[1840]])
* [[24 febrewaris]] - [[Joshua Chamberlain]], Amerikaansk militêr, heechlearaar en politikus (* [[1828]])
* [[2 maaie]] - [[John Campbell, 9e hartoch fan Argyll]], Skotsk ealman en politikus (* [[1845]])
* [[24 july]] - [[Ben Clark (ferkenner)|Ben Clark]], Amerikaansk gids, tolk en ferkenner (* [[1842]])
* [[28 july]] - aartshartoch [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] (* [[1821]])
* [[20 augustus]] - paus [[Pius X]] (* [[1835]])
* [[21 desimber]] - [[Gerhardus Wijnandus Bruinsma]], Frysk dokter en bestjoerder (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[James Oliver Curwood]], ''[[Kazan, the Wolf-dog]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1914| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>bo86h919sryf9xqqga4z62febgefrtk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1911</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1737</id>
    <revision>
      <id>1083771</id>
      <parentid>1079540</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:39:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8840" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[6 febrewaris]] - [[Frankryk]] fiert in [[wet]] yn dy't it begryp '[[sjampanje (wyn)|sjampanje]]' as wêzende in mûssearjende [[wyn (drank)|wynsoarte]] út 'e [[Sjampanje (regio)|Sjampanje]], sekuer omskriuwt en beskermet.
*[[20 april]] - Yn [[Portegal]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[20 april]] - De [[Agadirkrisis]] of Twadde Marokkaanske Krisis brekt út as [[Frankryk]] sabeare foar de beskerming fan [[Jeropa|Jeropeeske]] [[boarger]]s [[troepen]] nei it binnenlân fan it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]] stjoert. Eins is it de Frânsen te dwaan om Marokko yn harren macht te krijen. [[Dútslân]] hat dêr neat op tsjin, mar easket wol territoriale kompinsaasje foar himsels. As [[Spanje]] en it [[Feriene Keninkryk]] harren ek mei de saak bemuoie, rint it hast út op in grutte Jeropeeske [[oarloch]].
*[[6 maaie]] - [[Kening]] [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] komt nei in koart [[sykte|siikbêd]] te [[ferstjerren]].
*[[7 maaie]] - [[George V fan it Feriene Keninkryk|George V]], de twadde [[soan]] fan 'e [[ferstoarn]]e [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk|Edwert&amp;nbsp;VII]], folget syn [[heit]] op as [[kening fan it Feriene Keninkryk]].
*[[25 maaie]] - Nei súksessen fan 'e [[rebel]]len yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]] stapt [[diktator]] [[Porfirio Diaz]] op, dy't mei in tuskenskoft fan fjouwer jier al sûnt [[1877]] oan 'e macht is.
*[[26 maaie]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] kart in [[wet]] goed dy't [[Elzas-Loataringen]] sawol in [[grûnwet]] as in eigen [[parlemint]] jout.
*[[31 maaie]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[natuerkundige]] [[Ernest Rutherford]] presintearret in nij model foar it [[atoom]], dat ferskate oant no ta ûnopheldere ferskynsels ferklearje kin.
* [[10 juny]] - De [[Skouting yn Fryslân]] set útein.
*[[17 juny]] - Yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]] wurdt in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] holden troch 40.000 [[suffrazjette]]s.
*[[1 july]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[kanonnearboat]] de ''Panther'' rint de troch de [[Frankryk|Frânsen]] behearske [[haven]] fan [[Agadir]], yn [[Marokko]], binnen. Hoewol't der gjin skot lost wurdt, is it drigemint dúdlik. De Agadirkrisis nimt dêrtroch soarchwekjende foarmen oan.
*[[7 july]] - De nije [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Francisco Madero]] hâldt syn triomfantlike yntocht yn [[Meksiko-Stêd]].
*[[24 july]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[wittenskipper]] en [[ûntdekkingsreizger]] [[Hiram Bingham III]] werûndekt yn 'e [[Perû]]viaanske [[Andes]] de âlde [[Inka-Ryk|Inka]]-[[stêd]] [[Machu Picchu]].
*[[15 augustus]] - Nei in [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|staking fan tsien moannen]] geane de [[mynwurker]]s yn [[Wales]] wer oan it wurk.
*[[10 augustus]] - Under druk fan 'e [[aartsbiskop fan Canterbury]] en [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] stimt it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Hegerhûs (Feriene Keninkryk)|Hegerhûs]] yn mei in [[wet]] dy't it [[fetorjocht]] fan it Hegerhûs opheft.
* [[21 augustus]] – De ''[[Mona Lisa]]'' fan [[Leonardo da Vinci]] wurdt stellen út it [[Louvre]] yn [[Parys]].
*[[14 septimber]] - By in [[opera (muzyk)|opera]]foarstelling yn [[Kiëv]] wurdt de [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Pjotr Stolypin]] [[fermoarde]] troch in [[Joaden|Joadsk]] lid fan 'e Russyske [[geheime tsjinst]].
*[[19 septimber]] - [[Reade Tiisdei]]: by de plechtige iepening fan 'e [[Steaten-Generaal]] op [[Prinskesdei]] hâldt de [[SDAP]] yn [[De Haach]] in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar [[algemien kiesrjocht]] dêr't 20.000 minsken oan meidogge.
*[[29 septimber]] - [[Itaalje]] falt de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] gebietsdielen [[Tripolitaanje]] en de [[Syrenaika]] binnen: begjin fan 'e [[Italjaansk-Turkske Oarloch]].
*[[7 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt troch de oanname fan 'e wizige [[Arbeidswet (Nederlân)|Arbeidswet]] [[berne-arbeid]] foar [[bern (persoan)|bern]] ûnder de tolve jier ferbean, útsein yn 'e [[agraryske sektor]].
*[[10 oktober]] - Yn [[Sina]] begjint de [[Sineeske Revolúsje (1911)|Sineeske Revolúsje]] of Xinhairevolúsje, wêrby't [[Pu Yi]], de lêste [[keizer]] fan 'e [[Qing-dynasty]], ôfset wurdt en de [[Republyk Sina]] útroppen wurdt.
*[[4 novimber]] - De [[Agadirkrisis]] wurdt [[frede|freedsum]] oplost as [[Frankryk]] en [[Dútslân]] in oerienkomst slute. Dútslân akseptearret dêrby dat it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]] in Frânsk [[protektoraat]] wurdt ûnder de namme [[Frânsk-Marokko]], yn ruil foar [[Nij-Kameroen]], in diel fan 'e [[Frânske Kongo]] dat no by [[Dútsk-Kameroen]] komt te hearren. Dy [[koloanje]] kriget dêrtroch tagong ta de [[rivier]] de [[Kongo (rivier)|Kongo]]. [[Spanje]] wurdt tefredensteld mei in brede stripe lân yn it noarden fan Marokko, dy't de koloanje [[Spaansk-Marokko]] komt te foarmjen. 
*[[10 novimber]] - By de werovering fan [[Nanjing]] op 'e [[rebel]]len rjochtet it [[Sina|Sineeske]] [[keizer]]lik [[leger (lânmacht)|leger]] [[Bloedbad fan Nanjing (1911)|in bloedbad]] oan.
*[[28 novimber]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[boer]]elieder [[Emiliano Zapata]] presintearret it [[Plan fan Ayala]], wêryn't in yngripende [[lânherfoarming]] regele wurdt.
*[[desimber]] - [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] dogge [[Russyske ynfal yn Perzje (1911)|in ynfal]] yn [[Perzje]] om in ein te meitsjen oan 'e tanimmende [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] ynfloed yn dat lân.
*[[1 desimber]] - De [[Nederlân]]ske [[natuerkundige]] [[Heike Kamerlingh Onnes]] ûntdekt it ferskynsel [[supergelieding]].
*[[11 desimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk|George&amp;nbsp;V]] makket yn [[Britsk-Ynje]] de ferdieling fan [[Bingalen]] yn [[West-Bingalen (1905-1911)|West-Bingalen]] en [[East-Bingalen]] ûngedien en ferpleatst de [[koloanje|koloniale]] [[haadstêd]] fan [[Kalkutta]] nei [[Delly]].
*[[14 desimber]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Roald Amundsen]] berikt as earste [[minske]] de [[Súdpoal]] en ferslacht dêrby syn [[Feriene Keninkryk|Britske]] rivaal, [[Robert Falcon Scott]].
*[[29 desimber]] - It [[Keninkryk Mongoalje]] ferklearret him ûnôfhinklik fan [[Sina]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Danny Kaye]], Amerikaansk akteur en komyk († [[1987]])
;febrewaris
* [[6 febrewaris|6]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2004]])
* [[14 febrewaris|14]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner († [[2009]])
;maart
* [[25 maart|25]] - [[Jack Ruby]], Amerikaansk krimineel, moardner fan [[Lee Harvey Oswald]] († [[1967]])
;april
* [[25 april|25]] - [[Wiert Berghuis]], Frysk politikus en fersetsstrider († [[1989]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Hotse Bartlema]], Frysk roeier († [[1987]])
* [[8 maaie|8]] - [[Robert Johnson]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[1938]])
* [[19 maaie|19]] - [[Annie M.G. Schmidt]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[1995]])
* [[27 maaie|27]] - [[Hubert Humphrey]], Amerikaansk politikus († [[1978]])
;july
* [[16 july|16]] - [[Ginger Rogers]], Amerikaansk aktrise en dûnseresse († [[1995]])
;augustus
* [[22 augustus|22]] - [[Enric Valor i Vives]], Falinsiaansk ferteller en taalkundige († [[2000]])
* [[23 augustus|23]] - [[Albert Alberts]], Nederlânsk skriuwer en oersetter († [[1996]])
* [[31 augustus|31]] - [[Ebeltje Boekema-Hut]], Aldste frou fan Nederlân († [[2022]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Kick Smit]], Nederlânsk fuotballer († [[1974]])
* [[20 novimber|20]] - [[Halbe Sikkes Doele]], Frysk oersetter en frisiast († [[1967]])
;desimber
* [[11 desimber|11]] - [[Naguib Mahfouz]], Egyptysk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2006]])
* [[25 desimber|25]] - [[Gryt Doele-Bokma]], Frysk fersetsstrydster († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 jannewaris]] - [[Hugo Suringar]], Frysk útjouwer (* [[1834]])
* [[1 maart]] - [[J.H. van 't Hoff]], Nederlânsk natuer- en skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1852]])
* [[18 maaie]] - [[Gustav Mahler]], Eastenryksk komponist (* [[1860]])
* [[9 oktober]] - [[Lucius Columba Murray Bakker]], Frysk dokter en skriuwer (* [[1822]])
* [[25 oktober]] - [[Klaas Jeltes Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1846]])
* [[29 oktober]] - [[Joseph Pulitzer]], Amerikaanske sjoernalist en krantemagnaat (* [[1847]])
;''datum ûnbekend''
*[[Hugo von Tschudi]], Eastenryksk-Switsersk keunsthistoarikus, museumdirekteur en konservator (* [[1851]])

==Literatuer==
;romans
* [[J.M. Barrie]], ''[[Peter and Wendy]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1911| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>345vimlau8svq27wga17s6xstngwhq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1910</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1738</id>
    <revision>
      <id>1083890</id>
      <parentid>1077290</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:33:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8101" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt de earste [[radio]]-útstjoering ea fersoarge, besteande út twa live spile [[opera (muzyk)|opera's]].
*[[15 jannewaris]] - [[Frânsk-Ekwatoriaal-Afrika]] wurdt foarme út 'e [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje]]s [[Frânsk-Gabon]], de [[Midden-Kongo]], [[Ubangûy-Sjary]] en [[Frânsk-Tsjaad]].
*[[14 febrewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en [[Berlyn]], [[Halle (Saale)|Halle]] en [[Frankfurt am Main]] fine grutte [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] plak tsjin 'e fierdere beheining fan it [[kiesrjocht]] yn [[Prusen]].
*[[14 maart]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[rykskânselier]] [[Theobald von Bethmann-Hollweg]] kundiget yn 'e [[Ryksdei]] in beskate foarm fan [[selsbestjoer]] oan foar [[Elzas-Loataringen]].
*[[26 maart]] - De [[Feriene Steaten]] ferskerpje harren regeljouwing op it mêd fan [[ymmigraasje]] troch [[amendemint|amendearring]] fan in [[wet]] út [[1907]].
*[[23 april]] - Yn [[Brussel]] wurdt de [[wrâldtentoanstelling]] iepene.
*[[26 maaie]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[koloanje]] [[Nederlânsk-Suriname|Suriname]] wurdt in [[mislearre steatsgreep yn Suriname (1910)|steatsgreep feridele]] fan in espeltsje gearspanners dy't ûnder lieding fan [[plysje-ynspekteur]] [[Frans Pavel Vaclav Killinger]] it koloniale bewâld ûnder fuotten helje en in ûnôfhinklike [[republyk]] útroppe wolle.
*[[29 maaie]] - Der ûntstiet in ynsidint tusken it [[Fatikaan]] en de [[protestantisme|protestantske]] [[lannen]] yn noardlik [[Jeropa]] as [[paus]] [[Pius&amp;nbsp;X]] yn 'e [[ensyklyk]] ''Editae Saepe'' útfart tsjin 'e &quot;ûnechte tsjerkeherfoarmers&quot; út 'e [[sechstjinde iuw]]. [[Prusen]] ûndernimt sels [[diplomatike]] stappen tsjin 'e [[Hillige Stoel]] om wat it beskôget as [[mislediging]]s fan [[Luther]] en [[Kalvyn]]. It ynsidint wurdt ûntsenuwd as it Fatikaan oanjout dat it om in misse [[oersetting]] giet en dat de paus eins inkeld de herfoarmers binnen de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] bedoelde.
*[[31 maaie]] - De [[Uny fan Súd-Afrika]] (de foarrinner fan 'e moderne [[Republyk Súd-Afrika]]) wurdt ûnôfhinklik.
*[[15 juny]] - It [[Ruslân|Russyske]] [[parlemint]], de [[Dûma (Keizerryk Ruslân)|Dûma]], ûndergraaft it [[selsbestjoer]] fan it [[Gruthartochdom Finlân]] troch te bepalen dat alle Finske [[wet]]ten tenei earst troch de Dûma sels goedkard wurde moatte. Yn Finlân wurdt op dizze stap daliks tige ôfwizend reägearre, en de Finnen wegerje harren yn 'e Dûma fertsjintwurdigje te litten, mei't dat in stap op in hellend flak nei de folsleine [[anneksaasje]] fan harren [[autonome regio]] troch Ruslân wêze soe.
*[[4 july]] - Nei de oerwinning fan 'e [[negroïde]] [[bokser]] [[Li'l Artha Johnson]] op in [[jeropide ras|blanke]] tsjinstanner komt it yn in protte [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[stêd]]en ta in slimme [[ras (klassifikaasje fan minsken)|rasse-opskuor]]. Der falle in grut tal [[dea]]den.
* [[9 augustus]] - [[Roald Amundsen]] set mei it [[skip]] de ''[[Fram]]'' ôf fan [[Kristiania]], op ûntdekkingstocht nei de [[Súdpoal]].
*[[20 augustus]] - In iepentlik troch de [[Feriene Steaten]] stipe [[opstân]] hellet yn [[Nikaragûa]] it [[regear]] fan [[presidint]] [[José Madriz]] ûnder fuotten. Yn it plak dêrfan wurdt in pro-Amerikaansk regear ynstallearre.
*[[22 augustus]] - [[Koreä]] wurdt troch [[Japan]] [[Japanske anneksaasje fan Koreä|anneksearre]]. Dat betsjut de ein fan it [[Keizerryk Koreä]] en it begjin fan 'e 35-jierrige [[Japanske besetting fan Koreä]].
*[[3 septimber]] - Under [[mynwurker]]s yn [[Wales]] brekt [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|in grutte staking]] út.
*[[4 oktober|4]]-[[5 oktober]] - Yn [[Portegal]] wurdt by de [[Revolúsje fan 5&amp;nbsp;oktober 1910]] it [[regear]] fan [[kening]] [[Manuël II fan Portegal|Manuël&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle. De kening moat de wyk nimme nei [[Ingelân]]. De [[liberale]] [[skriuwer]] en [[heechlearaar]] [[Teófilo Braga]] wurdt [[premier]] fan 'e nije [[Portegeeske Republyk]]. 
*[[5 oktober]] - Yn [[ballingskip]] yn [[Teksas]] ropt de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Francisco Madero]] op ta [[wapen]]e ferset yn syn heitelân tsjin 'e [[diktatuer]] fan [[Porfirio Diaz]].
*[[10 oktober]] - Yn [[Frankryk]] set [[premier]] [[Aristide Briand]] it [[leger (lânmacht)|leger]] yn om in [[spoarwei]]staking te brekken.
*[[18 oktober]] - De [[liberaal]] [[Eleftherios Venizelos]] wurdt foar de earste kear [[premier]] fan [[Grikelân]].
* [[20 oktober]] - It 'ûnsinkbere' [[skip]] de [[RMS Titanic|RMS ''Titanic'']] wurdt yn [[Belfast (Noard-Ierlân)|Belfast]] te wetter litten.
*[[1 novimber]] - Yn [[Frankryk]] komt it [[regear]] fan [[premier]] [[Aristide Briand]] te fallen fanwegen de gong fan saken mei de grutte [[spoarwei]]staking yn [[oktober]].
*[[8 novimber]] - By de [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|mynstaking yn Wales]] is de sitewaasje no sa oanboaze, dat de [[plysje]] it fjoer op 'e [[staking|stakers]] iepenet. Dêrby komme 2 [[mynwurker]]s om en falle sa'n 200 [[ferwûne]]n.
*[[20 novimber]] - Yn [[Meksiko]] brekt in [[opstân]] út tsjin it bewâld fan [[diktator]] [[Porfirio Diaz]]. Dit is it begjin fan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[haven]]stêd [[Agadir]], yn it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]]. [[Dútslân]] protestearret dêr ferheftich tsjin.

== Berne ==
;jannewaris
* [[28 jannewaris|28]] - [[Geert Jonkman]], Frysk skriuwer en striptekener († [[1970]])
;febrewaris
* [[15 febrewaris|15]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster († [[2008]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Robert Buron]], Frânsk politikus († [[1973]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Auke Sonnega]], Frysk Keunstner († [[1963]])

;april
* [[4 april|4]] - [[Jan Tjittes Piebenga]], Frysk sjoernalist en frisiast († [[1965]]) 
* [[23 april|23]] - [[Sipke Castelein (reedrider)|Sipke Castelein]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1995]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Jo Daan]], Nederlânsk taalkundige († [[2006]])
* [[12 maaie|12]] - [[Johan Ferrier]], presidint fan [[Suriname]] († [[2010]])
* [[28 maaie|28]] - [[Hotze Brouwer]], Frysk boer en fersetsman († [[1945]])
* [[28 maaie|29]] - [[Ype Poortinga]], Frysk skriuwer († [[1985]])
;juny
* [[11 juny|11]] - [[Jacques Cousteau]], Frânsk natoerfilmer en ûntdekkingsreizger († [[1997]])
* [[22 juny|22]] - [[Konrad Zuse]], Dútsk yngenieur en ynformatikus († [[1995]])
;july
* [[28 july|28]] - [[Eelke Bakker]], âldste man fan Fryslân, Nederlân en de Benelúks († [[2020]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Nuttert Timmerman]], Frysk bestjoerder yn 'e draafsport († [[1981]])
* [[20 augustus|20]] - [[Garmant Nico Visser]], Frysk sosjograaf, dichter en oersetter († [[2001]])
* [[27 augustus|27]] - [[Mem Teresa]], Albaneesk non, ûntwikkelingswurkster en Nobelpriiswinneresse († [[1997]])

== Ferstoarn ==
* [[21 april]] - [[Mark Twain]], Amerikaansk skriuwer (* [[1835]])
* [[6 maaie]] - kening [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1853]])
* [[25 maaie]] - [[Jitse de Groot]], Frysk skoalmaster, bankdirekteur en ferieningsman (* [[1844]])
* [[26 maaie]] - [[Claes Wybe Bolman]], Frysk goudsmid en filantroop (* [[1856]])
* [[12 july]] - [[Charles Rolls]], Ingelsk auto- en fleantúchpionier (* [[1877]])
* [[13 augustus]] - [[Florence Nightingale]], Ingelsk ferpleechster (* [[1820]])
* [[23 oktober]] - kening [[Rama V fan Siam]] (* [[1841]])
* [[30 oktober]] - [[Henry Dunant]], Switsersk aktivist, oprjochter fan it [[Reade Krús]] (* [[1828]])
* [[1 novimber]] - [[Charles DeRudio]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1832]])
* [[2 desimber]] - [[Eugene A. Carr]], Amerikaansk militêr (* [[1830]])
* [[3 desimber]] - [[Wesley Merritt]], Amerikaansk militêr (* [[1836]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1910| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>s49sgep5358b3xefwma0jkjfaor4o0j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1908</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1740</id>
    <revision>
      <id>1083813</id>
      <parentid>1076363</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:14:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11984" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1900-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[13 jannewaris]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[fleander]] [[Henri Farman]] fêstiget in [[Jeropa|Jeropeesk]] [[rekôr]] troch by [[Issy-les-Moulineaux]] in sirkelfoarmige flecht fan in [[kilometer]] lang te meitsjen. 
* [[24 jannewaris]] - De [[Grut-Brittanje|Brit]] [[Robert Baden-Powell]] rjochtet formeel de [[Paadfinerij]] op.
*[[1 febrewaris]] - By in oanslach wurde [[kening]] [[Karel I fan Portegal]] en syn [[soan]], [[kroanprins]] [[Loadewyk Filips fan Portegal|Loadewyk Filips]], yn [[Lissabon]] [[fermoarde]].
*[[4 febrewaris]] - De [[Kommisje-XVII]], de [[Belgje|Belgyske]] [[parlemintêre kommisje]] dy't oer de [[anneksaasje]] fan 'e [[Kongofrijsteat]] giet, skoarret syn wurk op om't der gjin oerienstimming berikt wurde kin oer it saneamde [[Kroandomein (Kongo)|Kroandomein]], it diel fan 'e [[koloanje]] dat [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]] foar himsels hâlde wol.
*[[5 maart]] - It [[Belgje|Belgyske]] [[regear]] biedt in [[wet]]sfoarstel oer de [[anneksaasje]] fan 'e [[Kongofrijsteat]] oan it [[parlemint]] oan. It plan is no om ek it saneamde [[Kroandomein (Kongo)|Kroandomein]], it diel fan 'e [[koloanje]] dat [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]] foar himsels hâlde wol, te [[anneksearjen]], en de kening dêrfoar in [[skeafergoeding]] te beteljen.
*[[25 maart]] - De [[Kommisje-XVII]], de [[Belgje|Belgyske]] [[parlemintêre kommisje]] dy't oer de [[anneksaasje]] fan 'e [[Kongofrijsteat]] giet, kart de [[amendemint|amendearre]] [[tekst]] fan it [[anneksaasje]]ferdrach goed.
*[[7 april]] - De [[regear]]ings fan it [[Feriene Keninkryk]] en de [[Feriene Steaten]] stelle dat it [[belesting]]systeem yn 'e [[Kongofrijsteat]] fan [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]], wêrby't lju dy't de belesting net opbringe kinne, [[twangarbeid]] oplein krije, in foarm fan [[slavernij]] is.
*[[14 april]] - [[Denemark]] beslút ta de ynfiering fan it algemien [[manlju]]s- en [[frouljuskiesrjocht]], mar inkeld foar dat diel fan 'e befolking dat [[belesting]] betellet.
* [[21 april]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaan]] [[Frederick Cook]] berikt neffens eigen sizzen as earste de [[Noardpoal]].
*[[23 april]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurdt troch de [[regearing]]s fan [[Dútslân]], [[Denemark]], [[Noarwegen]], [[Nederlân]], [[Belgje]] en it [[Feriene Keninkryk]] de saneamde [[Noardseekonvinsje]] ûndertekene, in [[ferdrach]] dat de [[status-quo]] en de frije [[skipfeart|trochfeart]] yn 'e [[Noardsee]] fêstleit.
*[[23 april]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] wurdt troch de [[regearing]]s fan [[Ruslân]], [[Dútslân]], [[Denemark]] en [[Sweden]] de saneamde [[Eastseekonvinsje]] ûndertekene, in [[ferdrach]] dat de [[status-quo]] en de frije [[skipfeart|trochfeart]] yn 'e [[Eastsee]] fêstleit.
*[[23 april]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] stelt dat it [[belesting]]systeem yn 'e [[Kongofrijsteat]], dat dêr neffens it [[Feriene Keninkryk]] en de [[Feriene Steaten]] foar in grut diel fan 'e [[befolking]] resultearret yn [[slavernij]], mar stadichoan ôfskaft wurde kinne sil nei de [[anneksaasje]] fan it gebiet troch Belgje.
*[[21 juny]] - Yn it [[Londen]]ske [[Hyde Park]] fynt in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn it [[Feriene Keninkryk]] plak, dêr't tsientûzenen minsken oan meidogge.
*[[30 juny]] - By de [[rivier]] de [[Podkamennaja Tûngûska (rivier)|Podkamennaja Tûngûska]], yn [[Sibearje]], fynt it saneamde [[Tûngûska-foarfal]] plak, wêrby't 2.000&amp;nbsp;[[km²]] [[bosk]] platslein wurdt. Men giet derfan út dat dat feroarsake wurdt troch de ynslach fan in [[meteoryt]].
*[[9 july]] - Yn [[Nederlân]] [[fúzje]]arje de [[Kristlik Histoaryske Partij]] (CHP) en de [[Fryske Kristlik-Histoaryske Kiesferienings]] (FCHK) ta de [[Kristlik-Histoaryske Uny]] (CHU).
*[[10 july]] - De [[Nederlân]]ske [[natuerkundige]] [[Heike Kamerlingh Onnes]] ûntdekt hoe't men [[helium]] [[floeistof|floeiber]] meitsje kin.
*[[24 july]] - Under druk fan 'e binnenlânske [[politike]] en [[revolúsjonêr]]e opskuor, dêr't de saneamde [[Jong-Turken]] oan kop en earen ta yn behelle binne, sjocht [[sultan]] [[Abdül Hamid&amp;nbsp;II]] fan it [[Osmaanske Ryk]] himsels twongen om 'e nea fan krêft wurden [[grûnwet]] út [[1876]] út 'e kast te helje en yn te fieren.
* [[24 july]] - Op 'e [[Olympyske Simmerspullen 1908|Olympyske Spullen]] fan [[Londen]] wurdt foar it earst in [[maraton]] fan 42,195 km rûn.
*[[13 augustus]] - Op in topmoeting yn it [[Eastenryk]]ske [[Bad Ischl]] besiket de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kening]] [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk|Edwert&amp;nbsp;VII]] om 'e nocht en oertsjûgje [[keizer]] [[Frâns Joazef&amp;nbsp;I fan Eastenryk-Hongarije]] fan 'e agressive bedoelings fan [[Dútslân]].
*[[16 augustus]] - Yn it [[Osmaanske Ryk]] lansearje de [[nasjonalistysk]]e [[Jong-Turken]] harren [[maatskiplik]] herfoarmingsprogramma.
*[[20 augustus]] - It [[Belgje|Belgyske]] [[parlemint]] kart it [[anneksaasje]]ferdrach goed wêrmei't de [[Kongofrijsteat]], de [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] fan [[kening]] [[Leopold II fan Belgje|Leopold&amp;nbsp;II]], besit fan 'e Belgyske steat wurdt. It gebiet hjit fan no ôf oan de [[Belgyske Kongo]]. De [[liberalisme|progressive liberalen]] en de [[sosjalist]]en stimme tsjin om't hja fine dat de frijsteat nei de befrijing fan it bewâld fan Leopold oan in ynternasjonaal [[organisaasje|orgaan]] tabetroud wurde moat.
*[[23 augustus]] - Yn it [[Sultanaat Marokko]] stjit de anty-[[Jeropa|Jeropeeske]] [[Mûlay Abd al-Hafyd fan Marokko|Mûlay Abd al-Hafyd]] syn evenrediger [[broer]] [[Abd al-Azyz fan Marokko|Abd al-Azyz]] fan 'e troan.
*[[30 augustus]] - [[Dútslân]] stegeret in [[Feriene Keninkryk|Britsk]] foarstel ôf om 'e [[marine|oarlochsfloaten]] fan 'e beide lannen yn te krimpen.
*[[9 septimber]] - [[Ruslân]] leit it gebrûk fan 'e [[Poalsk]]e [[taal]] yn it [[ûnderwiis]] yn [[Russysk-Poalen]] fierder oan bannen.
*[[1 oktober]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Ford Motor Company]] yntrodusearret de [[T-Ford]].
*[[5 oktober]] - [[Bulgarije]] ropt de ûnôfhinklikheid út en snijt alle bannen mei it [[Osmaanske Ryk]] troch.
*[[7 oktober]] - De [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip dat benammen rjochte is tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[8 oktober]] - De [[Bosnyske Krisis]] brekt út as [[Eastenryk-Hongarije]] de [[anneksaasje]] oankundiget fan [[Bosnje]] en [[Hertsegovina]], twa gebieten dy't al sûnt it [[Ferdrach fan Berlyn (1878)|Ferdrach fan Berlyn]] fan [[1878]] ûnder Eastenryksk-Hongaarsk bewâld steane, mar formeel noch altyd diel útmeitsje fan it [[Osmaanske Ryk]]. Alle oare [[Jeropa|Jeropeeske]] grutmachten meitsje beswier tsjin 'e anneksaasje, en [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]], dy't sels op Bosnje en Hertsegovina longerje, dogge itselde. In skoftke balansearret Jeropa op 'e râne fan in grutte [[oarloch]].
*[[28 oktober]] - Yn in [[fraachpetear]] mei de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[krante]] de ''[[Daily Telegraph]]'' skoffearret [[keizer]] [[Willem&amp;nbsp;II fan Dútslân]] sawol [[Grut-Brittanje]] as [[Ruslân]]. In weach fan anty-[[Dútslân|Dútske]] gefoelens spiele oer it [[Feriene Keninkryk]]. Yn [[Berlyn]] wurdt dizze [[Daily Telegraph-affêre|''Daily Telegraph''-affêre]] beskôge as in earsten foarbyld fan it ûnferantwurde [[hâlden en dragen]] fan 'e keizer.
*[[7 novimber]] - Yn reäksje op 'e ferheging fan 'e [[ynfier]]tariven troch it [[regear]] fan [[Fenezuëla]] blokkearret de [[Nederlân]]ske [[marine]] de Fenezolaanske [[haven]]s en feroveret in diel fan 'e Fenezolaanske [[float]].
*[[15 novimber]] - De [[keizerinne]]-[[dûairiêre]] fan [[Sina]], [[Cixi]], komt te [[ferstjerren]]. Hja hat foar har [[dea]] har [[oerâldmuoikesizzer]], de trijejierrige [[Pu Yi]], oanwiisd as nije [[keizer]].
*[[17 desimber]] - Yn it [[Osmaanske Ryk]] komt foar it earst in [[parlemint]] gear, dat keazen is op basis fan 'e pas koartby ynfierde [[grûnwet]] út [[1876]].
*[[23 desimber]] - [[Belgje]] en [[Frankryk]] slute in [[ferdrach]] dêr't yn fêstlein is dat de eardere ferdraggen dy't Frankryk sletten hat mei de [[Kongofrijsteat]], fan krêft bliuwe no't dat gebiet as de [[Belgyske Kongo]] in [[koloanje]] fan Belgje wurden is.
*[[28 desimber]] - By [[ierdbeving fan de Messina (1908)|in ierdbeving en tsûnamy]] yn [[Itaalje]] wurde de eastlike [[kust]] fan [[Sisylje]], wêrûnder de [[stêd]] [[Messina]], en de súdkust fan [[Kalaabrje]] grutdiels ferwuostge. Der komme likernôch 150.000 minsken om.
* ''datum ûnbekend'' - It [[Kristlik Frysk Selskip]] wurdt oprjochte ta stimulearring fan it brûken fan it Frysk yn Kristlike fermiddens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[8 jannewaris|8]] - [[Fearless Nadia]], Yndiaask aktrise († [[1996]])
* [[9 jannewaris|9]] - [[Simone de Beauvoir]], Frânsk skriuwster († [[1986]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Lieuwe Hornstra]], Frysk dokter en frisiast († [[1990]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Ypk fan der Fear]], Frysk skriuwster († [[1983]])
* [[29 febrewaris|29]] - [[Dee Brown]], Amerikaansk skiedkundige en bibletekaris († [[2002]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Jan Eisenga]], Frysk ûnderwizer, skriuwer en dichter († [[1943]])
;april
* [[13 april|13]] - [[Dirk van der Duim]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1990]])
;maaie
* [[20 maaie|20]] - [[James Stewart]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[28 maaie|28]] - [[Ian Fleming]], Ingelsk skriuwer († [[1964]])
;juny
* [[13 juny|13]] - [[Paulus Akkerman]], Frysk skriuwer († [[1982]])
* [[28 juny|28]] - [[Rintsje Ritsma (skûtsjesiler)|Rintsje Ritsma]], Frysk skûtsjeskipper en brêgewachter († [[2012]])
;july
* [[8 july|8]] - [[Nelson Rockefeller]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1979]])
* [[26 july|26]] - [[Salvador Allende]], presidint fan [[Sily]] († [[1973]])
* [[31 july|31]] - [[Piet Oberman]] (skûlnamme Piet Kramer), Frysk fersetsman, haad fan 'e [[KP]] [[Fryslân]] († [[1972]])
;augustus
* [[27 augustus|27]] - [[Lyndon B. Johnson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1973]])
;septimber
* [[12 septimber|12]] - [[Johannes Wildeboer]], Frysk ûnderwizer en fersetsstrider († [[1944]])
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch († [[2009]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Gerben Sonderman]], Frysk piloat en fersetsstrider († [[1955]])
* [[31 desimber|31]] - [[Simon Wiesenthal]], Joadsk-Eastenryksk nazy-jager († [[2005]])
;''datum ûnbekend''
*[[Lamkje Hof-De Boer]], Stellingwerfsk skriuwster en dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[30 jannewaris]] - [[Thomas Hill (keunstskilder)|Thomas Hill]], Ingelsk-Amerikaansk keunstskilder (* [[1829]])
* [[23 april]] - [[J.H.J. van Wageningen thoe Dekema]], Frysk heareboer (* [[1860]])
* [[10 juny]] - [[John F. Finerty]], Iersk-Amerikaansk sjoernalist, politikus en skiedkundige (* [[1846]])
* [[17 septimber]] - [[Thomas Selfridge]], Amerikaansk militêr, stjert as earste minske yn in fleantúchûngemak (* [[1882]])
* [[28 septimber]] - kening [[Karel I fan Portegal]] (* [[1863]])
* [[25 augustus]] - [[Antoine Henri Becquerel]], Frânsk natuerkundige (* [[1852]])
* [[16 desimber]] - [[Amerikaansk Hynder de Jongere]] (''American Horse''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1840]])
* [[19 desimber]] - [[Siebe ten Cate]], Frysk keunstskilder (* [[1858]])
;''datum ûnbekend''
*[[Steande Bear]], opperhaad fan 'e [[Ponka (folk)|Ponka]] (* [[1839]])

==Literatuer==
;romans
* [[L.M. Montgomery]], ''[[Anne of Green Gables (roman)|Anne of Green Gables]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1908| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3knimv3v3x01t9uejwhlvzt3tmhstmm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2005</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2817</id>
    <revision>
      <id>1083756</id>
      <parentid>1081950</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:49:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17994" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[5 jannewaris|5]] - [[Earis (dwerchplaneet)|Earis]], de grutste [[dwerchplaneet]] yn it [[Sinnestelsel]], wurdt ûntdutsen troch in team fan [[astronomen]] ûnder lieding fan [[Michael E. Brown]].
*[[7 jannewaris|7]] - By de [[treinramp fan Crevalcore]] komme yn [[Itaalje]] 17 [[minske]]n om.
*[[14 jannewaris|14]] - De [[romtesonde]] ''[[Huygens (romtesonde)|Huygens]]'' lânet op [[Titan (moanne)|Titan]], de grutste [[moanne (byplaneet)|moanne]] fan 'e [[planeet]] [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[18 jannewaris|18]] - Kafee-eigner [[Johan de Jong]] wurdt yn syn eigen ''Kafee Nijlân'' yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] ombrocht by in [[berôving]].
*[[20 jannewaris|20]] - [[George W. Bush]] wurdt foar syn twadde termyn [[ynauguraasje|ynaugurearre]] as [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].

;febrewaris
*[[8 febrewaris|8]] - Yn 'e troch [[Israel]] besette [[Palestina|Palestynske]] gebieten komt de [[Twadde Intifada]], in [[opstân|folksopstân]] tsjin 'e Israelyske oerhearsking, ta in ein.
*[[10 febrewaris|10]] - [[Noard-Koreä]] makket, by wize fan beskerming tsjin wat it beskôget as de oanhâldende [[agresje]] fan 'e [[Feriene Steaten]], bekend dat it [[atoombom|nukleêre wapen]]s hat.
*[[14 febrewaris|14]] - [[Rafyk Hariri]], de eardere [[premier]] fan [[Libanon]], wurdt by in [[bomoanslach]] yn [[Beirût]] [[fermoarde]]. Behalven hysels komme ek 16 oare [[minske]]n om.
*[[16 febrewaris|16]] - It [[Kyoto-protokol]], in wrâldwiid [[ferdrach]] dat [[klimaatferoaring]] tsjingean moat, wurdt fan krêft.

;maart
* [[2 maart|2]] - Yn [[Fryslân]] komt fanwege swiere [[snie]]fal it iepenbiere libben foar in grut part stil te lizzen. [[Skoalle (ynstelling)|Skoalle]]n bliuwe foar in part ticht en [[iepenbier ferfier|ferfierbedriuw]] [[Arriva]] hâldt de [[autobus|bussen]] yn 'e [[remize]]. Op sommige plakken leit 50&amp;nbsp;[[sintimeter]] [[snie]]. 
* [[16 maart|16]] - Neffens in [[rjochter]]like [[fûnis|útspraak]] wurdt [[ljipaaisykjen]] yn [[Fryslân]] ferbean.
*[[24 maart|24]] - By de [[Tulperevolúsje]] yn [[Kirgyzje]] wurdt [[presidint]] [[Askar Akajev]], dy't [[diktatuer|diktatoriale]] nigings fertoande, nei massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] fan 'e [[befolking]] ôfset en nei it bûtenlân ferdreaun.
*[[28 maart|28]] - By [[ierdbeving op Sumatra (2005)|in swiere ierdbeving]] fan 8,6 op 'e [[skaal fan Richter]] op it grutte [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Sumatra]] komme 1.314 [[minske]]n om en reitsje 1.146 oaren [[ferwûne]]. Benammen it lytsere eilân [[Nias (eilân)|Nias]], foar de Sumatraanske westkust, is swier troffen.
* [[30 maart|30]] - [[Maria Sterk]] brekt it wrâldoererekôr [[reedriden]] foar [[froulju]].

;april
* [[1 april|1]] - Yn [[Feanwâlden]] wurdt [[Theun de Vries Genoatskip|in genoatskip]] oprjochte om de neitins oan [[skriuwer]] [[Theun de Vries]] yn eare te hâlden.
*[[2 april|2]] - Nei in [[paus|pontifikaat]] fan mear as in fearnsiuw komt yn [[Rome]] [[paus]] [[Jehannes Paulus II]] te [[ferstjerren]].
*[[9 april|9]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kroanprins]] [[Charles fan Wales|Charles]] [[trouwen|wertrout]] mei de [[skieding (houlik)|skieden]] [[Camilla Parker Bowles]], mei wa't er al jierren in [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]] ûnderhâldt. Camilla kriget de [[aadlike titel|titel]] 'hartoginne fan Cornwall' om har te ûnderskieden fan Charles syn earste [[oarehelte|frou]], [[Diana, prinsesse fan Wales]].
*[[19 april|19]] - [[Kardinaal]] [[Joseph Ratzinger]] wurdt keazen as opfolger fan 'e [[ferstoarn]]e [[paus]] [[Jehannes Paulus&amp;nbsp;II]]. Hy komt op 'e [[Hillige Stoel]] ûnder de [[pausenamme|namme]] fan [[Benediktus&amp;nbsp;XVI]].
*[[23 april|23]] - It earste [[film]]ke wurdt opladen op 'e fideo[[webside]] [[YouTube]].
*[[26 april|26]] - De lêste [[Syrje|Syryske]] [[troepen]] lûke har werom út [[Libanon]], wêrmei't nei 29 jier in ein komt oan 'e [[Syryske besetting fan Libanon]].
* [[28 april|28]] - It lêste [[tillefyzjeprogramma|programma]] fan [[Radio en Tillefyzje Smellingerlân]] wurdt útstjoerd.

;maaie
*[[13 maaie|13]] - By it [[Bloedbad fan Andijon]] wurde teminsten 200 [[minske]]n [[fermoarde]] as [[troepen]] fan it [[Oezbekistan|Oezbeekske]] [[Ministearje]] fan Binnenlânske Saken yn 'e [[stêd]] [[Andijon]] it fjoer iepenje op [[frede|freedsume]] [[demonstranten]].
* [[21 maaie|21]] - It [[Boargemaster Rasterhoffpark]] yn [[Snits]] wurdt iepene.
*[[29 maaie|29]] - By [[Frânsk referindum oer it Ferdrach ta Fêststelling fan in Grûnwet foar Jeropa|it referindum]] oer de [[Jeropeeske Grûnwet]] yn [[Frankryk]] stimt 54,7% fan 'e [[befolking]] tsjin.

;juny
*[[1 juny|1]] - By [[Nederlânsk referindum oer it Ferdrach ta Fêststelling fan in Grûnwet foar Jeropa|it referindum]] oer de [[Jeropeeske Grûnwet]] yn [[Nederlân]] stimt 61,5% fan 'e [[befolking]] tsjin.
*[[23 juny|23]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nij-Breunswyk]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[27 juny|27]] - Yn 'e [[rjochtsaak]] ''[[McCreary County v. American Civil Liberties Union]]'' docht it [[Amerikaansk Heechgerjochtshôf]] de [[fûnis|útspraak]] dat in boerd oan 'e wand mei dêrop de [[Tsien Geboaden]] yn it [[gerjochtsgebou]] fan [[Pulaski County (Kentucky)]] yngiet tsjin 'e [[skieding fan tsjerke en steat]] yn 'e [[Feriene Steaten]], en dat it boerd dêrom fuorthelle wurde moat.

;july
*[[3 july|3]] - [[Spanje]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[7 july|7]] - By [[bomoanslaggen yn Londen (2005)|bomoanslaggen yn Londen]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op it [[iepenbier ferfier]] yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]], komme 56 [[minske]]n om, ynkl. 4 dieders.
*[[7 july|7]]-[[11 july|11]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Dennis|Dennis]] feroarsaket yn it [[Karibysk Gebiet]] en de súdeastlike [[Feriene Steaten]] 88 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]3,7 miljard oan skea oan.
* [[9 july|9]] - [[Hurdfytser]] [[Pieter Weening]] fan [[De Harkema]] wint de achtste etappe fan de [[Omgong fan Frankryk]]. 
*[[20 july|20]] - [[Kanada]] fiert (lanlik) it [[homohoulik]] yn.
*[[23 july|23]] - By [[bomoanslaggen yn Sjarm al-Sjeich (2005)|in rige bomoanslaggen]] yn it [[Egypte|Egyptyske]] [[baaiplak]] [[Sjarm al-Sjeich]] komme mear as 80 [[minske]]n om.
*[[28 july|28]] - It [[Ierske Republikeinske Leger]] ferklearret de [[wapen]]e kampanje fan 'e [[paramilitêr]]e beweging, dy't sûnt [[1969]] oan 'e gong is, foar beëinige, en oarderet alle [[sel (organisaasje)|sellen]] om harren [[wapen]]s yn te leverjen.

;augustus
* [[augustus]]-[[septimber]] - Ferskate [[organisaasje]]s rapportearje oer de gefolgen fan it grutte tal fan [[berôving|strjitrôven]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]: dat leit 30% heger as yn [[2004]]. De [[reputaasje]] fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] hat dêr bot ûnder te lijen, en dat hat gefolgen foar de [[horeka]] en de [[winkel]]s yn 'e [[binnenstêd]].
* [[3 augustus|3]] - [[Rutmer van der Meer]], [[Chris Wassenaar]] en [[Jacob Wassenaar]] winne de 152ste [[PC]] yn [[Frjentsjer]]. Chris Wassenaar wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
* [[4 augustus|4]] - [[Keninginne]] [[Beatrix fan 'e Nederlannen|Beatrix]] besiket de [[provinsje]] [[Fryslân]] yn 'e rige fan provinsje-besites fanwegen har 25-jierrich jubileum as [[monarch]].
*[[14 augustus|14]] - Underweis fan [[Syprus]] nei [[Atene]] fljocht it [[ferkearsfleantúch]] [[Helios Airways-flecht 522]] tsjin in [[berch]] oan benoarden it [[Grikelân|Grykske]] plak [[Maraton (Grikelân)|Maraton]]. Alle 121 ynsittenden komme om. 
*[[16 augustus|16]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[West Caribbean Airways-flecht 708]] stoart del yn in ôfhandige krite fan [[Fenezuëla]], wêrby't 160 [[minske]]n omkomme.
*[[23 augustus|23]] - Under it saneamde [[Israelyske Unilaterale Weromlûkingsplan|Unilaterale Weromlûkingsplan]] ûntrommet [[Israel]] alle [[Joadske kolonisten|Joadske kolonistedoarpen]] yn 'e [[Gaza-stripe]] en inkele yn it [[Westjordaanlân]] (yn totaal 25). 
*[[24 augustus|24]]-[[30 augustus|30]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Katrina|Katrina]] feroarsaket op 'e [[Bahama's]] en [[Kuba]] en yn 'e [[Amerikaanske steat]]en [[Floarida]], [[Louisiana]], [[Mississippy (steat)|Mississippy]] en [[Alabama]] 1.836 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]108 miljard oan skea oan. Dêrmei is it de djoerste natoerramp út 'e [[skiednis fan 'e Feriene Steaten]]. De measte stjergefallen en skea fine plak as by [[New Orleans]] de [[seedyk|diken]] trochbrekke en de stêd derûnder strûpt.
**[[29 augustus|29]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Katrina|Katrina]] komt by [[New Orleans]] oan lân yn 'e [[Feriene Steaten]] en set de [[stêd]] splis.
*[[31 augustus|31]] - By de [[brêgeramp yn Bagdad]] komme yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]] 953 [[minske]]n om trochdat se ûnder de foet rûn wurde as der [[panyk]] útbrekt op 'e [[Al-Aäimma-brêge]] oer de [[rivier]] de [[Tigris]].

;septimber
*[[7 septimber|7]] - De alderearste [[Egyptyske presidintsferkiezings (2005)|presidintsferkiezings]] yn [[Egypte]] dêr't mear [[politike partij|partijen]] oan meidogge, wurde ûntsierd troch [[stimbusfraude]], begien troch it rezjym fan 'e sittende [[presidint]] [[Hosni Mûbarak]].
*[[12 septimber|12]] - It [[Israel]]yske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Israelyske weromlûking út de Gaza-stripe|lûkt him hielendal werom]] út 'e [[Gaza-stripe]] nei't alle [[Joaden|Joadske]] [[delsetting]]s dêre ûntromme en ferneatige binne.
* [[14 septimber|14]] - [[Ton van Lieshout]] wurdt yn syn eigen hûs yn [[Damwâld]] slim [[mishannele]] en [[ferstjert]] in dei letter yn it [[sikehûs]] oan syn [[ferwûning]]s.
*[[15 septimber|15]]-[[25 septimber|25]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Rita|Rita]] feroarsaket op 'e [[Turks- en Kaikoseilannen]], de [[Bahama's]], [[Hispanjoala]] en [[Kuba]] en yn 'e [[Amerikaanske steaten]] [[Floarida]], [[Teksas]] en [[Louisiana]] teminsten 125 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]12 miljard oan skea oan.
*[[19 septimber|19]] - [[Noard-Koreä]] stimt deryn ta om op te hâlden mei de ûntwikkeling fan [[atoombom|nukleêre wapens]] yn ruil foar ynternasjonale help en gearwurking.
*[[20 septimber|20]] - As de [[Denemark|Deenske]] [[krante]] ''[[Jyllands-Posten]]'' kwetsende [[spotprint]]en fan 'e [[profeet]] [[Mohammed]] ôfdrukt, liedt dat ta [[kontroverse oer de Mohammed-cartoons|grutte lulkens en in gewelddiedige opskuor]] yn 'e [[islam]]ityske wrâld.

;oktober
*[[1 oktober|1]] - By de [[bomoanslaggen op Baly (2005)|bomoanslaggen op Baly]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op doelen yn it [[baaiplak]] [[Kuta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Baly]], komme 23 [[minske]]n om, ynkl. 3 dieders.
*[[8 oktober|8]] - By [[ierdbeving yn Kasjmier (2005)|in swiere ierdbeving]] fan 7,6 op 'e [[skaal fan Richter]] yn [[Frij Kasjmier|Pakistaansk-Kasjmier]] komme mear as 86.000 [[minske]]n om en reitsje ferskate miljoenen dakleas.
*[[19 oktober|19]] - Yn [[Irak]] begjint de [[rjochtsaak]] tsjin 'e eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].
*[[18 oktober|18]]-[[26 oktober|26]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Wilma|Wilma]] feroarsaket op 'e [[Kaaimaneilannen]], it [[Jûkatan-skiereilân]] fan [[Meksiko]] en [[Kuba]] en yn 'e [[Amerikaanske steat]] [[Floarida]] teminsten 87 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]29,4 miljard oan skea oan.
* [[29 oktober|29]] - De 2.000ste side fan de [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Willem Loadewyk fan Nassau-Dillenburg]].

;novimber
*[[9 novimber|9]] - By [[bomoanslaggen yn Amman (2005)|bomoanslaggen yn Amman]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op trije [[hotel]]s yn 'e [[Jordaanje|Jordaanske]] [[haadstêd]] [[Amman]], komme 63 [[minske]]n om, ynkl. 3 dieders.
*[[30 novimber|30]] - Yn [[Frankryk]] fiere [[sjirurgen]] de earste [[gesichtstransplantaasje]] út by in [[minske]].

;desimber
*[[18 desimber|18]] - Yn [[Tsjaad]] brekt [[Tsjadyske Boargeroarloch (2005-2010)|in boargeroarloch]] út nei't ferskate [[rebel]]legroepen, mei stipe fan it [[regear]] fan [[Sûdaan]], de Tsjadyske [[haadstêd]] [[N'Djamena]] oanfalle.
*[[31 desimber|31]] - Foar it earst sûnt [[1998]] wurdt oan 'e ein fan it jier in [[skrikkelsekonde]] tafoege.

== Berne ==
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Flynn Morrison]], Amerikaansk akteur
* [[26 maart|26]] - prinsesse [[Luana van Oranje-Nassau van Amsberg]] &lt;small&gt;(dochter fan prins [[Johan Friso fan Oranje-Nassau fan Amsberg|Johan Friso]] en [[Mabel Wisse Smit]])&lt;/small&gt;
;maaie
* [[31 maaie|31]] - prinsesse [[Felicia van Lippe-Biesterfeld van Vollenhoven]] &lt;small&gt;(dochter fan prins [[Maurits van Oranje-Nassau, van Vollenhoven|Maurits]] en [[Marilène van den Broek]])&lt;/small&gt;
;juny
* [[26 juny|26]] - prinsesse [[Alexia fan de Nederlannen]]
;oktober
* [[4 oktober|4]] - prins [[Emmanuel fan Belgje]] &lt;small&gt;(soan fan kroanprins [[Filips fan Belgje|Filips]] en [[Mathilde d'Udekem d'Acoz]])&lt;/small&gt;
* [[15 oktober|15]] - prins [[Kristiaan fan Denemark (2005)|Kristiaan fan Denemark]] &lt;small&gt;(soan fan kroanprins [[Freark fan Denemark (1968)|Freark]] en [[Mary Donaldson]])&lt;/small&gt;
;desimber
* [[13 desimber|13]] - prins [[Nikolaas fan Belgje|Nikolaas]] en prins [[Aymeric fan Belgje]] &lt;small&gt;(twillingsoannen fan prins [[Laurent fan Belgje]] en [[Claire Coombs]])&lt;/small&gt;

== Ferstoarn ==
* [[3 jannewaris]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaanske striptekener (* [[1917]])
* [[5 jannewaris]] - [[Ramadan Aitoty]], Irakees fermoarde yn [[Aldeboarn]] (* [[1954]]?)
* [[9 jannewaris]] - [[Jan Bearn Singelsma]], Frysk politikus (* [[1914]])
* [[15 jannewaris]] - [[Riemie Huismans-Bosklopper]], Frysk waadrinster (* [[1917]])
* [[17 jannewaris]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise (* [[1920]])
* [[18 jannewaris]] - [[Johan de Jong]], Frysk moardslachtoffer (* [[1950]])
* [[21 jannewaris]] - [[Theun de Vries]], Frysk skriuwer (* [[1907]])
* [[26 jannewaris]] - [[Rudi Falkenhagen]], Nederlânsk akteur (* [[1933]])
* [[27 jannewaris]] - [[Libbe de Jong]], Frysk moardslachtoffer (* [[1951]])
* [[8 febrewaris]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus (* [[1918]])
* [[12 febrewaris]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser (* [[1929]])
* [[3 maart]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener (* [[1928]])
* [[9 maart]] - [[Pauline Small]], Amerikaansk politika en bestjoerster (* [[1924]])
* [[15 maart]] - [[Loe de Jong]], Nederlânsk skiedkundige en sjoernalist (* [[1914]])
* [[1 april]] - Albert Rinia, Frysk keatser (* [[1931]])
* [[2 april]] - paus [[Johannes Paulus II]] (* [[1920]])
* [[6 april]] - prins [[Rainier III fan Monako]] (* [[1923]])
* [[2 maaie]] - [[Marten Sikkema]] (Govert Gezelle Meerburg), Frysk skriuwer, dichter en oersetter (* [[1918]])
* [[13 july]] - [[Ger Vaders]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1925]])
* [[21 july]] - [[Jan Pyt Janzen]], Frysk skiedkundige en publisist (* [[1945]])
* [[27 july]] - [[Marten Toonder]], Nederlânsk tekener en skriuwer fan stripferhalen (* [[1912]])
* [[31 july]] - [[Wim Duisenberg]], Frysk ekonoom, politikus en bankier (* [[1935]])
* [[6 augustus]] - [[Ibrahim Ferrer]], Kubaansk sjonger (* [[1927]])
* [[1 septimber]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk bluesmuzikant (* [[1926]])
* [[15 septimber]] - [[Ton van Lieshout]], Frysk moardslachtoffer (* [[1942]])
* [[20 septimber]] - [[Simon Wiesenthal]], Eastenryksk nazy-jager (* [[1908]])
* [[22 septimber]] - [[Joop Doderer]], Nederlânsk akteur (* [[1921]])
* [[9 oktober]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner (* [[1926]])
* [[12 oktober]] - [[Berend Joukes Fridsma]], Frysk taalkundige en frisiast (* [[1905]])
* [[15 oktober]] - [[Sybout Jacob Nijdam]], keatspionier en ûnderwiisman (* [[1905]])
* [[21 oktober]] - [[Coba de Groot]], Frysk ûnderwizeres en keunstskilderes (* [[1922]])
* [[24 oktober]] - [[Rosa Parks]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste (* [[1913]])
* [[25 novimber]] - [[Hotze Schuil]], Frysk keatser (* [[1924]])
===Bisten===
* [[28 juny]] - [[Eastland Cash]], ferneamde fokbolle (* [[1991]])

==Literatuer==
;romans
* [[Jim Butcher]], ''[[Dead Beat]]''
* [[C.J. Cherryh]], ''[[Destroyer (roman)|Destroyer]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[The Hallowed Hunt]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Yn it Skaad fan de Wolf'')&lt;/small&gt;
* [[J.K. Rowling]], ''[[Harry Potter and the Half-Blood Prince]]''

== Films ==
* ''[[American Pie Presents: Band Camp]]''
* ''[[Bewitched (film út 2005)|Bewitched]]''
* ''[[Charlie and the Chocolate Factory (film út 2005)|Charlie and the Chocolate Factory]]''
* ''[[The Chronicles of Narnia: The Lion, the Witch and the Wardrobe]]''
* ''[[Constantine (film)|Constantine]]''
* ''[[Corpse Bride]]''
* ''[[Doom (film)|Doom]]''
* ''[[Flightplan]]''
* ''[[The Hitchhiker's Guide to the Galaxy (film)|The Hitchhiker's Guide to the Galaxy]]''
* ''[[Joyeux Noël]]''
* ''[[Just Like Heaven (film)|Just Like Heaven]]''
* ''[[Kameleon 2]]''
* ''[[King Kong (film út 2005)|King Kong]]''
* ''[[Kingdom of Heaven (film)|Kingdom of Heaven]]''
* ''[[Lord of War]]''
* ''[[Madagascar (film út 2005)|Madagascar]]''
* ''[[The Madagascar Penguins in a Christmas Caper]]''
* ''[[Memoirs of a Geisha (film)|Memoirs of a Geisha]]''
* ''[[Million Dollar Baby]]''
* ''[[Munich (film)|Munich]]''
* ''[[Racing Stripes]]''
* ''[[Rumor Has It...]]''
* ''[[Sahara (film út 2005)|Sahara]]''
* ''[[Serenity (film út 2005)|Serenity]]''
* ''[[Sin City (film)|Sin City]]''
* ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
* ''[[Wallace &amp; Gromit: The Curse of the Were-rabbit]]''
* ''[[War of the Worlds (film út 2005)|War of the Worlds]]''
* ''[[Wedding Crashers]]''
* ''[[Zero New Blood]]''

==Tillefyzje==
* ''[[Stacked (tillefyzjesearje)|Stacked]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2005| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>3up62p17qvxkvmbq08jh3h0yys9y9kn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2006</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2842</id>
    <revision>
      <id>1083753</id>
      <parentid>1073279</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:45:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */ oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13178" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - [[Ruslân]] snijt de levering fan [[ierdgas]] oan 'e [[Oekraïne]] ôf yn ferbân mei in [[Russysk-Oekraynsk ierdgasskeel|skeel oer de priis]].
*[[12 jannewaris|12]] - By [[Hadj-ramp (2006)|in ramp]] op 'e lêste dei fan 'e [[hadj]] nei [[Mekka]] brekt ûnder it [[ritueel]] fan it [[Stiennigjen fan de Duvel]] yn [[Mina (Saûdy-Araabje)|Mina]] [[panyk]] út ûnder de grutte mannichte [[pylger]]s, mei as gefolch dat in soad lju ûnder de foet rûn wurde. Dêrby komme teminsten 362 [[minske]]n om.
*[[19 jannewaris|19]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] lansearret de [[romtesonde]] ''[[New Horizons]]''. Dit is it begjin fan in [[reis]] nei de [[planeet]] [[Pluto (planeet)|Pluto]], wêrfoar't de sonde njoggen jier ûnderweis wêze sil.
*[[25 jannewaris|25]] - [[The Walt Disney Company]] keapet foar [[$]]7,4 miljard konkurrint [[Pixar Animation Studios]] op fan eigner [[Lucasfilm]].

;febrewaris
*[[3 febrewaris|3]] - De [[Egypte|Egyptyske]] [[fearboat]] de [[MS al-Salaam Boccaccio 98|MS ''al-Salaam Boccaccio 98'']] sinkt yn 'e [[Reade See]], foar de [[kust]] fan [[Saûdy-Araabje]]. Dêrby komme mear as 1.000 [[minske]]n te [[ferdrinken]].
* [[5 febrewaris|5]] - Der ferskynt foar it earst in stikje oer de [[Fryske Wikipedy]] yn de [[media]]: http://www.eastermar.nl docht in oprop om mei te skriuwen oan de siden oer [[It Heechsân]] en [[Eastermar]].
* [[10 febrewaris|10]]-[[26 febrewaris|26]] - De [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Spullen]] wurde holden yn [[Turyn (stêd)|Turyn]], yn [[Itaalje]].
* [[11 febrewaris|11]] - [[Sven Kramer]] wint [[sulveren medalje|sulver]] op de 5.000&amp;nbsp;[[meter|m]] op de [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Spullen]].
*[[17 febrewaris|17]] - By [[ierdferskowing op Leyte (2006)|in ûnbidige ierdferskowing]] op it [[Filipinen|Filipynske]] [[eilân]] [[Leyte (eilân)|Leyte]] komme 1.126 [[minske]]n om.

;maart
* [[10 maart|10]]-[[19 maart|19]] - De [[Paralympyske Winterspullen 2006|Paralympyske Spullen]] wurde holden yn [[Turyn (stêd)|Turyn]], yn [[Itaalje]].
*[[15 maart|15]] - Mei grutte mearderheid stimt de [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] foar in útstel foar de oprjochting fan in [[Minskerjochteried fan de Feriene Naasjes]].

;april
* [[26 april|26]] - Yn [[Nederlân]] krije [[Nasjonaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]] de status fan [[nasjonaal park]].

;maaie
*[[21 maaie|21]] - By it [[Montenegrynsk ûnôfhinklikheidsreferindum (2006)|Montenegrynsk ûnôfhinklikheidsreferindum]] stimt 55,5% fan 'e [[befolking]] foar de ûnôfhinklikheid fan [[Montenegro]].
*[[27 maaie|27]] - By [[ierdbeving fan Djokjakarta (2006)|in ierdbeving]] fan 6,4 op 'e [[skaal fan Richter]] komme yn 'e neite fan [[Djokjakarta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Java]], mear as 5.700 [[minske]]n om en reitsje mear as 37.000 lju [[ferwûne]].
* [[27 maaie|27]] - De aldergrutste [[oranjekoeke]] ea wurdt makke troch de [[bakker]]s fan [[Snits (stêd)|Snits]]. Hja bakten in koeke fan 117,5 [[kante meter]].

;juny
*[[3 juny|3]] - [[Montenegro]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Steatebûn fan Servje en Montenegro]].
*[[5 juny|5]] - It [[Steatebûn fan Servje en Montenegro]] hâldt op te bestean; wat der noch oer is fan it lân wurdt ûnôfhinklik as de [[Republyk Servje]].
*[[28 juny|28]] - Yn reäksje op [[raket]]ten dy't de militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging fan 'e [[Gaza-stripe]] út ôfsketten hat op [[Israel]], begjint it Israelyske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Operaasje Summer Rains|in offinsyf]] yn 'e Gaza-stripe.
*[[28 juny|28]] - De [[Amerikaanske Striidkrêften]] foltôgje harren weromlûking fan it grûngebiet fan [[NATO]]-bûnsgenoat [[Iislân]], wêrmei't de [[Iislânske Ferdigeningsmacht]] ophâldt te bestean.

;july
* [[5 july|5]] - Op it Suderplein fan [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt it [[stânbyld]] fan [[keatser]] [[Hotze Schuil]] ûntbleate.
*[[6 july|6]] - De [[berchpas]] [[Nathu La]], yn 'e [[Himalaya]], dy't ûnder de [[Sineesk-Yndiaaske Oarloch]] ôfsletten waard, wurdt nei 44 jier weriepene foar [[ferkear]].
*[[11 july|11]] - By [[bomoanslaggen yn Bombay (2006)|in rige bomoanslaggen]] op [[trein]]en yn 'e [[Yndia]]aske [[stêd]] [[Bombay]] komme mear as 200 [[minske]]n om.
*[[12 july|12]]-[[14 augustus]] - Yn 'e [[Libaneeske Oarloch (2006)|Libaneeske Oarloch]] giet [[Israel]] yn súdlik [[Libanon]] de striid oan mei de [[sjiïten|sjiïtyske]] [[Hezbollah]]-[[milysje]]. De [[oarloch]] einiget yn in ympasse.

;augustus
*[[22 augustus|22]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Pulkovo Aviation Enterprise-flecht 612]] stoart del yn 'e [[Oekraïne]], deunby de [[grins (line)|grins]] mei [[Ruslân]], wêrby't alle 170 ynsittenden omkomme.
*[[24 augustus|24]] - Nei oanlieding fan 'e ûntdekking, yn [[jannewaris]] [[2005]], fan 'e [[dwerchplaneet]] [[Earis (dwerchplaneet)|Earis]], dy't grutter is as de [[planeet]] [[Pluto (planeet)|Pluto]], nimt de 26e Algemiene Gearkomste fan 'e [[Ynternasjonale Astronomyske Uny]] in nije definysje fan it begryp 'planeet' oan. Dêrtroch rekket Pluto nei mear as 70 jier syn status fan planeet kwyt en wurdt weromset ta dwerchplaneet.
* [[24 augustus|24]] - Yn [[Fryslân]] giet [[Winkelsintrum Bilgaard]], yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], fierhinne ferlern by in grutte [[brân]].

;septimber
*[[19 septimber|19]] - By [[steatsgreep yn Tailân (2006)|in steatsgreep]] yn [[Tailân]] wurdt de [[demokratysk]] keazen [[premier]] [[Thasin Shinawatra]] (wylst er om utens is) ôfset troch it [[leger (lânmacht)|leger]], dat mei blykbere goedkarring fan [[kening]] [[Bhumibol fan Tailân|Bhumibol]] in [[militêr]]e [[diktatuer]] ynsteld ûnder lieding fan [[luitenant-generaal]] [[Sonthi Boonyaratglin]].
*[[29 septimber|29]] - By [[loftbotsing boppe it Amazônegebiet (2006)|in loftbotsing]] komt it [[ferkearsfleantúch]] [[Gol Transportes Aéreos-flecht 1907]] boppe it [[Brazylje|Brazyljaanske]] [[Amazônegebiet]] yn 'e loft yn botsing mei in [[Embraer Legacy 600]]-[[sakefleantúch]]. It ferkearsfleantúch stoart del en alle 154 ynsittenden komme om; de Embraer makket in [[needlâning]] op in [[militêr]] [[fleanfjild]] en de 7 minsken oan board komme mei de skrik frij.

;oktober
*[[13 oktober|13]] - De [[Súd-Koreä|Súdkoreaanske]] [[diplomaat]] [[Ban Ki-moon]] wurdt keazen as opfolger fan [[Kofi Annan]] as [[siktaris-generaal]] fan 'e [[Feriene Naasjes]].

;novimber
*[[5 novimber|5]] - Yn [[Irak]] wurdt de eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]] troch it [[Alderheechste Iraakske Strafhôf]] ta de [[deastraf]] feroardiele foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].
*[[12 novimber|12]] - [[Súd-Osseesje]], dat him yn 'e [[1990-er jierren]] losmakke hat fan [[Georgje]] en sûnt in ''[[de facto]]'' ûnôfhinklike steat is sûnder ynternasjonale erkenning, hâldt [[Súdossetysk ûnôfhinklikheidsreferindum (2006)|in referindum]] oer syn status, wêrby't de [[befolking]] yn oerweldigjende mearderheid foar ûnôfhinklikheid stimt.
*[[23 novimber|23]] - By [[oanslaggen yn Sadr City (23 novimber 2006)|in rige oanslaggen]] mei [[autobom]]men en [[mortier]]besjittings yn [[Sadr City]], in [[sjiïten|sjiïtyske]] [[wyk]] fan 'e [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]], komme teminsten 215 [[minske]]n om en reitsje nochris 257 oaren [[ferwûne]].
*[[30 novimber|30]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[30 novimber|30]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Durian|Durian]] (ek bekend as Reming) feroarsaket op 'e [[Filipinen]] teminsten 1.200 [[dea]]den.

;desimber
*[[5 desimber|5]] - By [[steatsgreep yn Fidzjy (2006)|in steatsgreep]] yn [[Fidzjy]] grypt de [[kriichsmacht]], ûnder lieding fan [[kommandeur (rang)|kommandeur]] [[Frank Bainimarama]], de macht.
*[[11 desimber|11]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Felipe Calderón]] set it [[leger (lânmacht)|leger]] yn foar de bestriding fan [[drugskartel]]s yn 'e steat [[Michoacán]]. Dit is it begjin fan 'e [[Meksikaanske Drugsoarloch]].
*[[24 desimber|24]] - [[Etioopje]] jout foar it earst ta dat it [[troepen]] ynset hat yn 'e [[Somalyske Boargeroarloch (2006-2009)|Somalyske Boargeroarloch]].
*[[26 desimber|26]] - By [[ûntploffing fan in oaljepiiplieding by Abule Egba (2006)|de ûntploffing]] fan in [[ierdoalje]]piiplieding yn 'e [[Nigearia|Nigeriaanske]] [[stêd]] [[Lagos]] komme teminsten 200 [[minske]]n om. 
*[[30 desimber|30]] - Yn in [[stoarm]] op 'e [[Javasee]] sinkt de [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[fearboat]] [[MS Senopati Nusantara|MS ''Senopati Nusantara'']], wêrby't 400 oant 500 fan 'e 628 opfarrenden [[ferdrinking|ferdrinke]].

== Berne ==
;juny
* [[3 juny|3]] - grevinne [[Leonore van Oranje-Nassau van Amsberg]], achtste yn de line fan de Nederlânske troanopfolging
* [[18 juny|18]] - [[Zaria fan Oranje-Nassau van Amsberg]], bernsbern fan [[Beatrix fan de Nederlannen|keninginne Beatrix]]
;septimber
* [[6 septimber]] - prins [[Hisahito]] fan [[Japan]], tredde yn de line fan de Japanske troanopfolging, nei syn omke en heit
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Emma Francisca Catharina van Vollenhoven]], dochter fan [[Pieter-Christiaan van Oranje-Nassau, fan Vollenhoven|prins Pieter-Christiaan]] en [[Anita van Eijk]]

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[jannewaris|?]] - [[H.R. Ellis Davidson]], Ingelsk skied- en taalkundige, argeologe en antropologe (* [[1914]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder (* [[1920]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint (* [[1915]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Piter Terpstra]], Frysk skriuwer en kranteman (* [[1919]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Rindert Straatsma]], Frysk bestjoerder en frisiast (* [[1937]])
;febrewaris
* [[21 febrewaris|21]] - [[Rinske Zeinstra]], Frysk hurdrydster (* [[1947]])
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Gilles Quispel]], Nederlânsk teolooch en kenner fan de [[gnostyk]] (* [[1916]])
* [[11 maart|11]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Servje]] en [[Joegoslaavje]] (* [[1941]])
* [[24 maart|24]] - [[Nanke Hartsuyker-Terpstra]], Frysk politika (* [[1941]])
* [[24 maart|24]] - [[Anton Oud]], Amelânsk wurdboekgearstaller en taalaktivist (* [[1935]])
* [[31 maart|31]] - [[Gerhard Potma]], Frysk hurdsiler (* [[1967]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Gerard Reve]], Nederlânsk skriuwer (* [[1923]])
;maaie
* [[23 maaie|23]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus (* [[1921]])
* [[28 maaie|28]] - [[Albert van der Wal]] - Frysk fersetsman (* [[1919]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Hans de Haan]], Frysk politikus (* [[1925]])
* [[8 juny|8]] - [[Sjoerd van der Schaaf]], Frysk sjoernalist en skriuwer (* [[1906]])
* [[11 juny|11]] - [[Jo Daan]], Nederlânsk taalkundige (* [[1910]])
* [[28 juny|28]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer (* [[1943]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Syd Barrett]], Ingelsk sjonger en gitarist (* [[1946]])
* [[28 july|28]] - [[David Gemmell]], Ingelsk skriuwer (* [[1948]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Faas Wilkes]], Nederlânske fuotballer (* [[1923]])
* [[21 augustus|21]] - [[Sjoerd Dirk Janzen]], Frysk keunstner (* [[1955]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jon Dough]], Amerikaansk pornoakteur (* [[1962]])
* [[29 augustus|29]] - [[Youenn Gwernig]], Bretonsk-Amerikaansk sjonger, dichter, lietsjeskriuwer en keunstner (* [[1925]])
;septimber
* [[4 septimber|4]] - [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur (* [[1962]])
* [[7 septimber|7]] - [[Thijs Terpstra]], Frysk ûndernimmer, útjouwer en politikus (* [[1916]])
* [[20 septimber|20]] - [[Douwe van der Ploeg]], Frysk ornitolooch en botanikus (* [[1919]])
;oktober
* [[7 oktober]] - [[Anna Politkovskaja]], Russysk sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
* [[11 oktober|11]] - [[Marinus Ooms]], Frysk moardslachtoffer (* [[1955]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Lodewijk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1915]])
* [[2 novimber|2]] - [[Cor Nijdam]], Frysk dirigint (* [[1918]])
* [[29 novimber|29]] - [[Reimer van Tuinen]], Frysk skriuwer (* [[1916]])
;desimber
* [[26 desimber|26]] - [[Gerald Ford]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1913]])

==Literatuer==
;romans
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Engaging the Enemy]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[Moon Called]]''
* [[C.J. Cherryh]], ''[[Pretender (roman)|Pretender]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Proven Guilty]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[The Sharing Knife: Beguilement]]''
;ferhalebondels
* [[P.N. Elrod]] (red.), ''[[My Big Fat Supernatural Wedding]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[Something Borrowed (koart ferhaal)|Something Borrowed]]''

==Films==
* ''[[Black Snake Moan (film)|Black Snake Moan]]''
* ''[[Casino Royale (film út 2006)|Casino Royale]]''
* ''[[Deck the Halls (film út 2006)|Deck the Halls]]''
* ''[[Déjà Vu (film út 2006)|Déjà Vu]]''
* ''[[The Holiday]]''
* ''[[Night at the Museum (film)|Night at the Museum]]''
* ''[[Rocky Balboa (film)|Rocky Balboa]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2006| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>gvsgl0lqqjev76bjzvdp8oat0slx459</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083754</id>
      <parentid>1083753</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:45:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13180" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - [[Ruslân]] snijt de levering fan [[ierdgas]] oan 'e [[Oekraïne]] ôf yn ferbân mei in [[Russysk-Oekraynsk ierdgasskeel|skeel oer de priis]].
*[[12 jannewaris|12]] - By [[Hadj-ramp (2006)|in ramp]] op 'e lêste dei fan 'e [[hadj]] nei [[Mekka]] brekt ûnder it [[ritueel]] fan it [[Stiennigjen fan de Duvel]] yn [[Mina (Saûdy-Araabje)|Mina]] [[panyk]] út ûnder de grutte mannichte [[pylger]]s, mei as gefolch dat in soad lju ûnder de foet rûn wurde. Dêrby komme teminsten 362 [[minske]]n om.
*[[19 jannewaris|19]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] lansearret de [[romtesonde]] ''[[New Horizons]]''. Dit is it begjin fan in [[reis]] nei de [[planeet]] [[Pluto (planeet)|Pluto]], wêrfoar't de sonde njoggen jier ûnderweis wêze sil.
*[[25 jannewaris|25]] - [[The Walt Disney Company]] keapet foar [[$]]7,4 miljard konkurrint [[Pixar Animation Studios]] op fan eigner [[Lucasfilm]].

;febrewaris
*[[3 febrewaris|3]] - De [[Egypte|Egyptyske]] [[fearboat]] de [[MS al-Salaam Boccaccio 98|MS ''al-Salaam Boccaccio 98'']] sinkt yn 'e [[Reade See]], foar de [[kust]] fan [[Saûdy-Araabje]]. Dêrby komme mear as 1.000 [[minske]]n te [[ferdrinken]].
* [[5 febrewaris|5]] - Der ferskynt foar it earst in stikje oer de [[Fryske Wikipedy]] yn de [[media]]: http://www.eastermar.nl docht in oprop om mei te skriuwen oan de siden oer [[It Heechsân]] en [[Eastermar]].
* [[10 febrewaris|10]]-[[26 febrewaris|26]] - De [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Spullen]] wurde holden yn [[Turyn (stêd)|Turyn]], yn [[Itaalje]].
* [[11 febrewaris|11]] - [[Sven Kramer]] wint [[sulveren medalje|sulver]] op de 5.000&amp;nbsp;[[meter|m]] op de [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Spullen]].
*[[17 febrewaris|17]] - By [[ierdferskowing op Leyte (2006)|in ûnbidige ierdferskowing]] op it [[Filipinen|Filipynske]] [[eilân]] [[Leyte (eilân)|Leyte]] komme 1.126 [[minske]]n om.

;maart
* [[10 maart|10]]-[[19 maart|19]] - De [[Paralympyske Winterspullen 2006|Paralympyske Spullen]] wurde holden yn [[Turyn (stêd)|Turyn]], yn [[Itaalje]].
*[[15 maart|15]] - Mei grutte mearderheid stimt de [[Algemiene Gearkomste fan de Feriene Naasjes]] foar in útstel foar de oprjochting fan in [[Minskerjochteried fan de Feriene Naasjes]].

;april
* [[26 april|26]] - Yn [[Nederlân]] krije [[Nasjonaal Park De Alde Feanen|De Alde Feanen]] de status fan [[nasjonaal park]].

;maaie
*[[21 maaie|21]] - By it [[Montenegrynsk ûnôfhinklikheidsreferindum (2006)|Montenegrynsk ûnôfhinklikheidsreferindum]] stimt 55,5% fan 'e [[befolking]] foar de ûnôfhinklikheid fan [[Montenegro]].
*[[27 maaie|27]] - By [[ierdbeving fan Djokjakarta (2006)|in ierdbeving]] fan 6,4 op 'e [[skaal fan Richter]] komme yn 'e neite fan [[Djokjakarta]], op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Java]], mear as 5.700 [[minske]]n om en reitsje mear as 37.000 lju [[ferwûne]].
* [[27 maaie|27]] - De aldergrutste [[oranjekoeke]] ea wurdt makke troch de [[bakker]]s fan [[Snits (stêd)|Snits]]. Hja bakten in koeke fan 117,5 [[kante meter]].

;juny
*[[3 juny|3]] - [[Montenegro]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Steatebûn fan Servje en Montenegro]].
*[[5 juny|5]] - It [[Steatebûn fan Servje en Montenegro]] hâldt op te bestean; wat der noch oer is fan it lân wurdt ûnôfhinklik as de [[Republyk Servje]].
*[[28 juny|28]] - Yn reäksje op [[raket]]ten dy't de militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging fan 'e [[Gaza-stripe]] út ôfsketten hat op [[Israel]], begjint it Israelyske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Operaasje Summer Rains|in offinsyf]] yn 'e Gaza-stripe.
*[[28 juny|28]] - De [[Amerikaanske Striidkrêften]] foltôgje harren weromlûking fan it grûngebiet fan [[NATO]]-bûnsgenoat [[Iislân]], wêrmei't de [[Iislânske Ferdigeningsmacht]] ophâldt te bestean.

;july
* [[5 july|5]] - Op it Suderplein fan [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt it [[stânbyld]] fan [[keatser]] [[Hotze Schuil]] ûntbleate.
*[[6 july|6]] - De [[berchpas]] [[Nathu La]], yn 'e [[Himalaya]], dy't ûnder de [[Sineesk-Yndiaaske Oarloch]] ôfsletten waard, wurdt nei 44 jier weriepene foar [[ferkear]].
*[[11 july|11]] - By [[bomoanslaggen yn Bombay (2006)|in rige bomoanslaggen]] op [[trein]]en yn 'e [[Yndia]]aske [[stêd]] [[Bombay]] komme mear as 200 [[minske]]n om.
*[[12 july|12]]-[[14 augustus]] - Yn 'e [[Libaneeske Oarloch (2006)|Libaneeske Oarloch]] giet [[Israel]] yn súdlik [[Libanon]] de striid oan mei de [[sjiïten|sjiïtyske]] [[Hezbollah]]-[[milysje]]. De [[oarloch]] einiget yn in ympasse.

;augustus
*[[22 augustus|22]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Pulkovo Aviation Enterprise-flecht 612]] stoart del yn 'e [[Oekraïne]], deunby de [[grins (line)|grins]] mei [[Ruslân]], wêrby't alle 170 ynsittenden omkomme.
*[[24 augustus|24]] - Nei oanlieding fan 'e ûntdekking, yn [[jannewaris]] [[2005]], fan 'e [[dwerchplaneet]] [[Earis (dwerchplaneet)|Earis]], dy't grutter is as de [[planeet]] [[Pluto (planeet)|Pluto]], nimt de 26e Algemiene Gearkomste fan 'e [[Ynternasjonale Astronomyske Uny]] in nije definysje fan it begryp 'planeet' oan. Dêrtroch rekket Pluto nei mear as 70 jier syn status fan planeet kwyt en wurdt weromset ta dwerchplaneet.
* [[24 augustus|24]] - Yn [[Fryslân]] giet [[Winkelsintrum Bilgaard]], yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], fierhinne ferlern by in grutte [[brân]].

;septimber
*[[19 septimber|19]] - By [[steatsgreep yn Tailân (2006)|in steatsgreep]] yn [[Tailân]] wurdt de [[demokratysk]] keazen [[premier]] [[Thasin Shinawatra]] (wylst er om utens is) ôfset troch it [[leger (lânmacht)|leger]], dat mei blykbere goedkarring fan [[kening]] [[Bhumibol fan Tailân|Bhumibol]] in [[militêr]]e [[diktatuer]] ynsteld ûnder lieding fan [[luitenant-generaal]] [[Sonthi Boonyaratglin]].
*[[29 septimber|29]] - By [[loftbotsing boppe it Amazônegebiet (2006)|in loftbotsing]] komt it [[ferkearsfleantúch]] [[Gol Transportes Aéreos-flecht 1907]] boppe it [[Brazylje|Brazyljaanske]] [[Amazônegebiet]] yn 'e loft yn botsing mei in [[Embraer Legacy 600]]-[[sakefleantúch]]. It ferkearsfleantúch stoart del en alle 154 ynsittenden komme om; de Embraer makket in [[needlâning]] op in [[militêr]] [[fleanfjild]] en de 7 minsken oan board komme mei de skrik frij.

;oktober
*[[13 oktober|13]] - De [[Súd-Koreä|Súdkoreaanske]] [[diplomaat]] [[Ban Ki-moon]] wurdt keazen as opfolger fan [[Kofi Annan]] as [[siktaris-generaal]] fan 'e [[Feriene Naasjes]].

;novimber
*[[5 novimber|5]] - Yn [[Irak]] wurdt de eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]] troch it [[Alderheechste Iraakske Strafhôf]] ta de [[deastraf]] feroardiele foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].
*[[12 novimber|12]] - [[Súd-Osseesje]], dat him yn 'e [[1990-er jierren]] losmakke hat fan [[Georgje]] en sûnt in ''[[de facto]]'' ûnôfhinklike steat is sûnder ynternasjonale erkenning, hâldt [[Súdossetysk ûnôfhinklikheidsreferindum (2006)|in referindum]] oer syn status, wêrby't de [[befolking]] yn oerweldigjende mearderheid foar ûnôfhinklikheid stimt.
*[[23 novimber|23]] - By [[oanslaggen yn Sadr City (23 novimber 2006)|in rige oanslaggen]] mei [[autobom]]men en [[mortier]]besjittings yn [[Sadr City]], in [[sjiïten|sjiïtyske]] [[wyk]] fan 'e [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]], komme teminsten 215 [[minske]]n om en reitsje nochris 257 oaren [[ferwûne]].
*[[30 novimber|30]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[30 novimber|30]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Durian|Durian]] (ek bekend as Reming) feroarsaket op 'e [[Filipinen]] teminsten 1.200 [[dea]]den.

;desimber
*[[5 desimber|5]] - By [[steatsgreep yn Fidzjy (2006)|in steatsgreep]] yn [[Fidzjy]] grypt de [[kriichsmacht]], ûnder lieding fan [[kommandeur (rang)|kommandeur]] [[Frank Bainimarama]], de macht.
*[[11 desimber|11]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Felipe Calderón]] set it [[leger (lânmacht)|leger]] yn foar de bestriding fan [[drugskartel]]s yn 'e steat [[Michoacán]]. Dit is it begjin fan 'e [[Meksikaanske Drugsoarloch]].
*[[24 desimber|24]] - [[Etioopje]] jout foar it earst ta dat it [[troepen]] ynset hat yn 'e [[Somalyske Boargeroarloch (2006-2009)|Somalyske Boargeroarloch]].
*[[26 desimber|26]] - By [[ûntploffing fan in oaljepiiplieding by Abule Egba (2006)|de ûntploffing]] fan in [[ierdoalje]]piiplieding yn 'e [[Nigearia|Nigeriaanske]] [[stêd]] [[Lagos]] komme teminsten 200 [[minske]]n om. 
*[[30 desimber|30]] - Yn in [[stoarm]] op 'e [[Javasee]] sinkt de [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[fearboat]] [[MS Senopati Nusantara|MS ''Senopati Nusantara'']], wêrby't 400 oant 500 fan 'e 628 opfarrenden [[ferdrinking|ferdrinke]].

== Berne ==
;juny
* [[3 juny|3]] - grevinne [[Leonore van Oranje-Nassau van Amsberg]], achtste yn de line fan de Nederlânske troanopfolging
* [[18 juny|18]] - [[Zaria fan Oranje-Nassau van Amsberg]], bernsbern fan [[Beatrix fan de Nederlannen|keninginne Beatrix]]
;septimber
* [[6 septimber|6]] - prins [[Hisahito]] fan [[Japan]], tredde yn de line fan de Japanske troanopfolging, nei syn omke en heit
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Emma Francisca Catharina van Vollenhoven]], dochter fan [[Pieter-Christiaan van Oranje-Nassau, fan Vollenhoven|prins Pieter-Christiaan]] en [[Anita van Eijk]]

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[jannewaris|?]] - [[H.R. Ellis Davidson]], Ingelsk skied- en taalkundige, argeologe en antropologe (* [[1914]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder (* [[1920]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint (* [[1915]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Piter Terpstra]], Frysk skriuwer en kranteman (* [[1919]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Rindert Straatsma]], Frysk bestjoerder en frisiast (* [[1937]])
;febrewaris
* [[21 febrewaris|21]] - [[Rinske Zeinstra]], Frysk hurdrydster (* [[1947]])
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Gilles Quispel]], Nederlânsk teolooch en kenner fan de [[gnostyk]] (* [[1916]])
* [[11 maart|11]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Servje]] en [[Joegoslaavje]] (* [[1941]])
* [[24 maart|24]] - [[Nanke Hartsuyker-Terpstra]], Frysk politika (* [[1941]])
* [[24 maart|24]] - [[Anton Oud]], Amelânsk wurdboekgearstaller en taalaktivist (* [[1935]])
* [[31 maart|31]] - [[Gerhard Potma]], Frysk hurdsiler (* [[1967]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Gerard Reve]], Nederlânsk skriuwer (* [[1923]])
;maaie
* [[23 maaie|23]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus (* [[1921]])
* [[28 maaie|28]] - [[Albert van der Wal]] - Frysk fersetsman (* [[1919]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Hans de Haan]], Frysk politikus (* [[1925]])
* [[8 juny|8]] - [[Sjoerd van der Schaaf]], Frysk sjoernalist en skriuwer (* [[1906]])
* [[11 juny|11]] - [[Jo Daan]], Nederlânsk taalkundige (* [[1910]])
* [[28 juny|28]] - [[Jim Baen]], Amerikaansk útjouwer (* [[1943]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Syd Barrett]], Ingelsk sjonger en gitarist (* [[1946]])
* [[28 july|28]] - [[David Gemmell]], Ingelsk skriuwer (* [[1948]])
;augustus
* [[15 augustus|15]] - [[Faas Wilkes]], Nederlânske fuotballer (* [[1923]])
* [[21 augustus|21]] - [[Sjoerd Dirk Janzen]], Frysk keunstner (* [[1955]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jon Dough]], Amerikaansk pornoakteur (* [[1962]])
* [[29 augustus|29]] - [[Youenn Gwernig]], Bretonsk-Amerikaansk sjonger, dichter, lietsjeskriuwer en keunstner (* [[1925]])
;septimber
* [[4 septimber|4]] - [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur (* [[1962]])
* [[7 septimber|7]] - [[Thijs Terpstra]], Frysk ûndernimmer, útjouwer en politikus (* [[1916]])
* [[20 septimber|20]] - [[Douwe van der Ploeg]], Frysk ornitolooch en botanikus (* [[1919]])
;oktober
* [[7 oktober]] - [[Anna Politkovskaja]], Russysk sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
* [[11 oktober|11]] - [[Marinus Ooms]], Frysk moardslachtoffer (* [[1955]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Lodewijk Meeter]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1915]])
* [[2 novimber|2]] - [[Cor Nijdam]], Frysk dirigint (* [[1918]])
* [[29 novimber|29]] - [[Reimer van Tuinen]], Frysk skriuwer (* [[1916]])
;desimber
* [[26 desimber|26]] - [[Gerald Ford]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1913]])

==Literatuer==
;romans
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Engaging the Enemy]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[Moon Called]]''
* [[C.J. Cherryh]], ''[[Pretender (roman)|Pretender]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Proven Guilty]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[The Sharing Knife: Beguilement]]''
;ferhalebondels
* [[P.N. Elrod]] (red.), ''[[My Big Fat Supernatural Wedding]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[Something Borrowed (koart ferhaal)|Something Borrowed]]''

==Films==
* ''[[Black Snake Moan (film)|Black Snake Moan]]''
* ''[[Casino Royale (film út 2006)|Casino Royale]]''
* ''[[Deck the Halls (film út 2006)|Deck the Halls]]''
* ''[[Déjà Vu (film út 2006)|Déjà Vu]]''
* ''[[The Holiday]]''
* ''[[Night at the Museum (film)|Night at the Museum]]''
* ''[[Rocky Balboa (film)|Rocky Balboa]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2006| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>0sjjy59s2ce442jw9320dvpry5ytg9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2008</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2844</id>
    <revision>
      <id>1083924</id>
      <parentid>1074500</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:59:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19437" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - [[Syprus]] en [[Malta]] fiere de [[euro]] yn as [[muntienheid]].
*[[21 jannewaris|21]] - [[Effektebeurs|Effektebeurzen]] oer de hiele wrâld stoarte yn it ramt fan 'e [[Bankekrisis]] yn, út eangst foar in [[leechkonjunktuer|resesje]] yn 'e [[Feriene Steaten]].

;febrewaris
*[[4 febrewaris|4]] - [[Iraan]] lansearret syn earste ûnbemanne [[raket]] yn 'e [[romte (astronomy)|romte]].
*[[13 febrewaris|13]] - Yn [[Austraalje (lân)|Austraalje]] biedt [[premier]] [[Kevin Rudd]] út namme fan it [[regear]] formeel syn [[ûntskuldiging]]s oan foar de [[Stellen Generaasjes]], de [[Australyske Aborizjinals|Aborizjinal]]-[[bern (persoan)|bern]] dy't út [[rasisme|rasistyske]] motiven by harren [[âlden]] weihelle waarden om troch [[jeropide ras|blanken]] of yn [[weeshûs|weeshuzen]] [[opfieding|grutbrocht]] te wurden.
*[[17 febrewaris|17]] - [[Kosovo]] ropt de ûnôfhinklikheid út, en wurdt erkend troch in grut part fan 'e [[Westerske wrâld|Westerske]] en [[islam]]ityske wrâld. [[Servje]] wegeret dat te akseptearjen en hâldt deroan fêst dat it gebiet in yntegraal ûnderdiel fan Servje útmakket.

;maart
*[[2 maart|2]] - Nei in ynfal fan [[Kolombia]]anske [[troepen]] op it grûngebiet fan [[Ekwador]], dy't rjochte wie tsjin 'e [[guerrilja]]striders fan 'e [[FARC]], rinne de spannings tusken Kolombia en syn buorlannen heech op. Ekwador en [[Fenezuëla]] stjoere troepen nei de Kolombiaanske grinzen.
*[[24 maart|24]] - Yn [[Bûtan]] wurde de alderearste [[Bûtaneeske ferkiezings (2008)|ferkiezings]] holden nei de ynfiering fan in [[grûnwet]] en de omfoarming fan it lân fan in [[autkrasy|absolute]] [[monargy]] nei in [[demokrasy]] mei in [[mearpartijestelsel]].
*[[25 maart|25]] - By de [[ynvaazje fan Anzjûan (2008)|ynvaazje fan Anzjûan]] falt it [[Komoaren|Komoreeske]] [[leger (lânmacht)|leger]], stipe troch [[troepen]] fan 'e [[Afrikaanske Uny]], it [[opstân|opstannige]] [[eilân]] [[Anzjûan]] binnen. It [[regear]] fan 'e [[rebel]]len wurdt ôfset en it eilân komt wer ûnder Komoreesk [[bestjoer]].

;april
*[[27 april|27]] - Yn 'e [[saak-Fritzl]] wurdt yn [[Eastenryk]] in [[man (persoan)|man]] oppakt, [[Josef Fritzl]], dy't syn [[dochter]] 24 jier lang yn in [[kelder]] [[finzenskip|finzen holden]] en [[seksueel misbrûk|seksueel misbrûkt]] hat.

;maaie
*[[2 maaie|2]] - De [[fulkaan]] de [[Chaitén (fulkaan)|Chaitén]], yn [[Sily]], begjint foar it earst sûnt likernôch [[1640]] mei in rige [[fulkaanútbarsting|útbarstings]].
*[[3 maaie|3]] - De [[orkaan|sykloan]] [[Sykloan Nargis|Nargis]] treft de [[kust]] fan [[Birma]] ekstreem hurd. De [[stoarm]] soarget dêr foar mear as 138.000 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]10 miljard oan skea oan.
*[[12 maaie|12]] - By [[ierdbeving yn Sichuan (2008)|in swiere ierdbeving]] yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[provinsje]] [[Sichuan]] komme likernôch 87.000 [[minske]]n om.
*[[23 maaie|23]] - De [[Andeaanske Mienskip]] en [[Mercosur]] geane op yn 'e nije [[Uny fan Súdamerikaanske Naasjes]].
*[[28 maaie|28]] - It [[parlemint]] fan [[Nepal]] stimt mei oerweldigjende mearderheid foar de ôfskaffing fan 'e 240 jier âlde [[monargy]] en foar de ynstelling fan in [[republyk]].
*[[30 maaie|30]] - Yn 'e [[Ierlân|Ierske]] [[haadstêd]] [[Dublin]] wurdt de ynternasjonale [[Konvinsje oangeande Klustermunysjes]] oannommen.

;juny
*[[11 juny|11]] - Yn [[Kanada]] biedt [[premier]] [[Stephen Harper]] út namme fan it Kanadeeske [[regear]] formeel syn [[ûntskuldiging]]s oan 'e [[Yndianen]] oan foar it [[Kanadeeske Yndiaanske kostskoallesysteem]], dat desennia lang lânseigen [[bern (persoan)|bern]] oan 'e soarch fan harren [[âlden]] ûntskuorde om op [[ynternaat|ynternaten]] [[opfieding|grutbrocht]] te wurden, mei as doel om harren har eigen [[taal]], [[godstsjinst]] en [[kultuer]] te ûntnimmen.
*[[12 juny|12]] - By [[Iersk konstitúsjoneel referindum (2008)|in referindum]] wiist 53,4% fan 'e [[befolking]] fan [[Ierlân]] it [[Ferdrach fan Lissabon (2007)|Ferdrach fan Lissabon]] fan 'e [[Jeropeeske Uny]] ôf.
*[[14 juny|14]]-[[14 septimber]] - Yn it [[Spanje|Spaanske]] [[Saragossa (stêd)|Saragossa]] wurdt de [[wrâldtentoanstelling]] [[Expo 2008]] holden.
*[[16 juny|16]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Kalifornje]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[21 juny|21]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Fengshen|Fengshen]] lit op syn trochgong oer de [[Filipinen|Filipynske]] [[Fisaya-eilannen]] it [[skip]] de [[MS Princess of the Stars|MS ''Princess of the Stars'']] sinke, wêrby't mear as 800 opfarrenden [[ferdrinking|ferdrinke]].

;july
*[[2 july|2]] - De [[Kolombia]]anske [[politika]] [[Íngrid Betancourt]] en 14 oare [[gizeling (misdriuw)|gizelders]] wurde troch de Kolombiaanske [[troepen]] rêden út [[finzenskip]] fan 'e [[rebel]]lebeweging [[FARC]].
* [[5 july|5]]-[[27 july|27]] - De [[Omgong fan Frankryk]] wurdt holde. De tocht begjint yn [[Bretanje (regio)|Bretanje]]. 
* [[10 july|10]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de earste [[muorrekeatsen|muorrekeatsferiening]] oprjochte, [[MKF De Wide Stege]].
*[[21 july|21]] - Yn 'e [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] wurdt de eardere [[Bosnyske Serven|Bosnysk-Servyske]] lieder [[Radovan Karadžić]] [[arrestaasje|arrestearre]], dy't 12 jier ûnderdûkt sitten hat. Hy wurdt socht troch it [[Joegoslaavjetribunaal]] op oanklacht fan [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].
* [[31 july|31]] - De [[romtesonde]] ''[[Phoenix (romtefartúch)|Phoenix]]'', fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] befêstiget de oanwêzigens fan [[wetter]] op 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]].

;augustus
*[[1 augustus|1]] - By de [[ramp op de K2]] komme yn [[Pakistan]] op ien dei 11 [[berchbeklimmer]]s fan ynternasjonale [[ekspedysje]]s om op 'e [[K2]], de op ien nei heechste [[berch]] fan 'e wrâld.
*[[6 augustus|6]] - By [[steatsgreep yn Mauretaanje (2008)|in steatsgreep]] yn [[Mauretaanje]] wurdt [[presidint]] [[Sidi Oeld Sjeich Abdallahi]] ôfset troch it [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[7 augustus|7]] - It [[Georgje|Georgyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] falt it ''[[de facto]]'' ûnôfhinklike [[Súd-Osseesje]] binnen, dat him yn [[1991]] fan [[Georgje]] ôfskaat hat. [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] komme de Súdosseten te help en de [[Russysk-Georgyske Oarloch]] brekt út.
* [[8 augustus|8]]-[[24 augustus|24]] - De [[Olympyske Simmerspullen 2008|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Peking]], yn [[Sina]]. 
*[[12 augustus|12]] - Yn it ramt fan 'e [[Russysk-Georgyske Oarloch]] moat [[Georgje]] de striid opjaan nei't de [[Ruslân|Russen]] it lân mei help fan 'e [[Súd-Osseesje|Súdosseten]] en de [[Abgaazje|Abgazen]] in swiere nederlaach tabrocht hawwe.
*[[18 augustus|18]] - As gefolch fan 'e [[politike krisis yn Pakistan (2007-2008)|politike krisis]] yn [[Pakistan]], dy't ûntstien is nei de [[moard op Benazir Bhutto]], moat [[presidint]] [[Pervez Musharraf]] ôftrede. 
*[[20 augustus|20]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Spanair-flecht 5022]] stoart yn [[Spanje]] del op 'e [[Lofthaven Madrid-Barajas]], wêrby't 154 [[minske]]n omkomme.
*[[26 augustus|26]] - [[Abgaazje]] en [[Súd-Osseesje]], ''[[de facto]]'' selsstannige steatsjes dy't har oan it begjin fan 'e [[1990-1999|jierren '90]] losmakke hawwe fan [[Georgje]], wurde formeel troch [[Ruslân]] as ûnôfhinklike lannen erkend.
*[[26 augustus|26]]-[[29 augustus|29]] - By de [[oanslaggen yn Bombay (2008)|oanslaggen yn Bombay]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op ferskate doelen (wêrûnder [[The Taj Mahal Palace Hotel]]) yn 'e [[Yndia]]aske [[stêd]] [[Bombay]], komme 175 [[minske]]n om.
*[[26 augustus|26]]-[[4 septimber]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Gustav|Gustav]] feroarsaket op  [[Hispanjoala]], [[Jamaika]], de [[Kaaimaneilannen]] en [[Kuba]] en yn it suden fan 'e [[Amerikaanske steat]] [[Louisiana]] teminsten 153 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]6,6 miljard oan skea oan.

;septimber
*[[6 septimber|6]]-[[13 septimber|13]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Ike|Ike]] feroarsaket op 'e [[Turks- en Kaikoseilannen]], de [[Bahama's]], [[Hispanjoala]] en [[Kuba]] en yn it súdeasten fan 'e [[Amerikaanske steat]] [[Teksas]] teminsten 195 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]37,5 miljard oan skea oan.
* [[6 septimber|6]]-[[17 septimber|17]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 2008|Paralympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Peking]], yn [[Sina]].
* [[14 septimber|14]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bankwêzen|bank]] [[Lehman Brothers]] giet [[fajyt]] as gefolch fan 'e [[Bankekrisis]]. It is it grutste fajisemint ea.
*[[20 septimber|20]] - By [[bomoanslach op it Marriott Hotel yn Islamabad|in bomoanslach]] op it [[Marriott Hotel]] yn 'e [[Pakistan|Pakistaanske]] [[haadstêd]] [[Islamabad]] komme teminsten 54 [[minske]]n om en reitsje nochris 266 [[ferwûne]].
*[[28 septimber|28]] - De ''[[Falcon 1]]'' fan it [[bedriuw]] [[SpaceX]] berikt as earste [[kommersje]]el ûntwikkele [[romtefear]] in [[baan (astronomy)|baan]] om 'e [[Ierde]].
*[[29 septimber|29]] - Op 'e [[Effektebeurs fan New York]] stoart de [[Dow Jones-yndeks]] yn it ramt fan 'e [[Bankekrisis]] 777,68 punten omleech (it grutste ferlies ea op ien dei). Dat bart nei de [[fajissemint]]en fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bankwêzen|banken]] [[Lehman Brothers]] en [[Washington Mutual]].

;oktober
*[[3 oktober|3]] - Yn it ramt fan 'e [[Bankekrisis]] ûndertekenet de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[George W. Bush]] de op 'e nij besjoene [[Emergency Economic Stabilization Act]], wêrmei't it [[Troubled Asset Relief Program]] ûntstiet. Dat is in pot fan [[$]]700 miljard om wifkjende [[bankwêzen|banken]] op te keapjen.

;oktober
*[[1 novimber|1]] - De [[Bitcoin]], de earste [[ynternet|digitale]] [[kryptofaluta]], wurdt yntrodusearre.
*[[4 novimber|4]] - De [[Demokratyske Partij (Feriene Steaten)|Demokratyske]] kandidaat [[Barack Obama]] ferslacht by de [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2008)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] syn [[Republikeinske Partij (Feriene Steaten)|Republikeinske]] tsjinstanner [[John McCain]] en wurdt keazen as de earste [[negroïde|swarte]] [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].
* [[4 novimber|4]] - De [[filmstudio]] [[Hustler|Hustler Video]], fan produsint [[Larry Flynt]], bringt op 'e dei fan 'e [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2008)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] de [[pornofilm]] ''[[Who's Nailin' Paylin?]]'' út, wêryn't [[fise-presidint]]skandidate [[Sarah Palin]] (spile troch [[Lisa Ann]]) [[parody|parodiëarre]] wurdt.
*[[5 novimber|5]] - De [[rjochter]] ferklearret de ynfiering fan it [[homohoulik]] yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Kalifornje]] ûnjildich.
*[[12 novimber|12]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Konettikut]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[26 novimber|26]]-[[29 novimber|29]] - Leden fan 'e [[terrorisme|terroristyske]] beweging [[Lasjkar-e-Taiba]] fiere in fjouwer dagen duorjende [[oanslaggen yn Bombay (2008)|rige oanslaggen]] út yn 'e [[Yndia]]aske [[stêd]] [[Bombay]], wêrby't 164 [[minske]]n omkomme.

;desimber
*[[10 desimber|10]] - [[Sark]], ien fan 'e [[Kanaaleilannen]] en in [[koloanje|ôfhinklik gebiet]] fan it [[Feriene Keninkryk]], hâldt syn alderearste [[demokratysk]]e [[ferkiezing]]s en wurdt dêrmei it alderlêste part fan [[Jeropa]] dat it [[feodale stelsel]] ôfskaft.
* [[21 desimber|21]] - Op de [[Fryske Wikipedy]] wurdt de 10.000-ste side skreaun: [[Schotanusatlas]].
*[[23 desimber|23]] - By [[steatsgreep yn Guinee (2008)|in steatsgreep]] yn [[Guinee]] wurdt koart nei it [[ferstjerren]] fan [[presidint]] [[Lansana Conté]] it [[regear]] fan it [[lân]] ôfset troch it [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[27 desimber|27]] - It oanhâldende [[Belis fan de Gaza-stripe]] troch [[Israel]] lokket [[raket]]besjittings fan Israelyske [[stêd]]en út troch [[Hamas]] en oare militante [[Palestina|Palestynske]] groepearrings. Yn reäksje dêrop fiert it Israelyske [[leger (lânmacht)|leger]] in langduorjende [[Gaza-oarloch (2008-2009)|ynvaazje fan 'e Gaza-stripe]] út.
* [[27 desimber|27]] - De [[Frysk]]talige [[band]] [[Van Wieren]] wurdt keazen as 'bêste dialektband fan [[Nederlân]]' op it [[Dialektpop Festival Nederlân]] yn [[Heinkenszand]].
*[[31 desimber|31]] - Oan 'e ein fan it jier wurdt in [[skikkelsekonde]] tafoege. De lêste kear dat dat barde, wie yn [[2005]].

== Berne ==

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[7 jannewaris|7]] - [[Hans Monderman]], Frysk ferkearsdeskundige (* [[1945]])
* [[11 jannewaris|11]] - [[Edmund Hillary]], Nijseelânsk berchbeklimmer en ûntdekkingsreizger (* [[1919]])
* [[17 jannewaris|17]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Yslânsk skaker (* [[1943]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Lolle van Houten]], Frysk bokser en sportskoallehâlder (* [[1944]])
;febrewaris
* [[7 febrewaris|7]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger (* [[1947]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Joe Gibbs (produsint)|Joe Gibbs]], Jamaikaansk reggaeprodusint (* [[1943]])
* [[22 febrewaris|22]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur (* [[1931]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Anny Bosma-Banning]], Frysk leararesse en taalaktiviste (* [[1913]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger (* [[1931]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Max Nord]], Nederlânsk dichter en sjoernalist (* [[1916]])
;maart
* [[10 maart|10]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser (* [[1923]])
* [[19 maart|19]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer (* [[1929]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Flip Soolsma]], Frysk keatser (* [[1947]])
* [[5 april|5]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste (* [[1930]])
* [[6 april|6]] - [[Mathieu Sprengers]], Nederlânsk sportbestjoerder (* [[1938]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer (* [[1926]])
* [[5 maaie|5]] - [[Alma Hogan Snell]], Amerikaansk skiedkundige en krûdekundige (* [[1923]])
* [[12 maaie|12]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster (* [[1910]])
* [[12 maaie|12]] - [[Robert Rauschenberg]], Amerikaansk keunstner (* [[1925]])
* [[12 maaie|12]] - [[Jan Sipkema]], Frysk sportbestjoerder, âld-foarsitter fan de Feriening De Fryske Alve Stêden (* [[1933]])
* [[15 maaie|15]] - [[Youssef Idilbi]], Frysk akteur (* [[1976]])
* [[31 maaie|31]] - [[Ria Postma-Stolk]], Nederlânsk-Frysk skriuwster en foardrachtskeunstneresse (* [[1927]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Yves Saint Laurent]], Frânsk moadeûntwerper (* [[1936]])
* [[7 juny|7]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast (* [[1917]])
* [[10 juny|10]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika (* [[1930]])
* [[14 juny|14]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige (* [[1929]])
* [[24 juny|24]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster (* [[1915]])
* [[29 juny|29]] - [[Frédéric Bastet]], Nederlandsk archeolooch en skriuwer (* [[1926]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Bo Diddley]], Amerikaanske sjonger (* [[1928]])
* 2 - [[Chris Arlman]], Nederlânsk politikus (* [[1944]])
* [[3 july|3]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder (* [[1926]])
* [[13 july|13]] - [[Chantilly Lace]], Amerikaansk pornoaktrise (* [[1968]])
* [[14 july|14]] - [[Riek Schagen]], Nederlânsk aktrise (* [[1913]])
* [[17 july|17]] - [[Hiele Walinga]], Frysk dammer (* [[1927]])
* [[20 july|20]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1918]])
* [[23 july|23]] - [[U.G. de Jong]], Frysk skriuwer en sjoernalist (* [[1925]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Aleksander Solzjenitsyn]], Russysk skriuwer en minskerjochte-aktivist (* [[1918]])
* 3 - [[Martha Wieringa]], Frysk hurdrydster (* [[1935]])
* [[20 augustus|20]] - [[Joets]], Frysk muzikant (* [[1931]])
* [[28 augustus|28]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur (* [[1927]])
* [[31 augustus|31]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1918]])
;septimber
* [[15 septimber|15]] - [[Richard Wright (toetsenist)|Richard Wright]], Ingelsk toetsenist (* [[1943]])
* [[27 septimber|27]] - [[Onno Meijer]], Frysk akteur en keunstrider (* [[1960]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Diet Huber]], Frysk berneboekeskriuwster en -yllustratrise (* [[1924]])
* [[9 oktober|9]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman (* [[1928]])
* [[28 oktober|28]] - [[Buck Adams]], Amerikaansk pornoakteur en -regisseur (* [[1955]])
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Jimmy Carl Black]], Amerikaansk sjonger en drummer (* [[1938]])
* [[8 novimber|8]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde (* [[1922]])
* [[11 novimber|11]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise (* [[1926]])
* [[14 novimber|14]] - [[Norbert Schmeltzer]], Nederlânsk politikus (* [[1921]])
* [[19 novimber|19]] - [[Herman Kuiphof]], Frysk sportsjoernalist en -ferslachjouwer (* [[1919]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer (* [[1918]])
* [[3 desimber|3]] - [[Anita Andriesen]], Frysk politika (* [[1957]])
* [[4 desimber|4]] - [[Akke Radsma]], Frysk toanielspylster en foardrachtskeunstneresse (* [[1922]])
* [[13 desimber|13]] - [[Horst Tappert]], Dútsk akteur (* [[1923]])
* [[16 desimber|16]] - [[Wesley C. Dykstra]], Amerikaansk predikant en filosoof (* [[1922]])
* [[19 desimber|19]] - [[Lenze Meinsma]], Frysk dokter en bestjoerder (* [[1923]])
* [[21 desimber|21]] - [[Wim Molenaar]], Frysk fuotballer (* [[1924]])

==Literatuer==
;romans
* [[Patricia Briggs]], ''[[Cry Wolf (roman fan Patricia Briggs)|Cry Wolf]]''
* [[Juliet Marillier]], ''[[Heir to Sevenwaters]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[Iron Kissed]]''
* [[Julie E. Czerneda]], ''[[Riders of the Storm (roman)|Riders of the Storm]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[The Sharing Knife: Passage]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Small Favor]]''
* [[Paul Kearney]], ''[[The Ten Thousand (roman fan Paul Kearney)|The Ten Thousand]]''
* [[Tanya Huff]], ''[[Valor's Trial]]''
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Victory Conditions]]''
;novelles
* [[Castle Freeman jr.]], ''[[Go with Me (novelle)|Go with Me]]''
;ferhalebondels
* [[Kevin J. Anderson]] (red.), ''[[Blood Lite]]''
* [[Charlaine Harris]] en [[Toni L.P. Kelner]] (red.), ''[[Wolfsbane and Mistletoe]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[Backup (koart ferhaal)|Backup]]''
* Jim Butcher, ''[[Day Off (koart ferhaal)|Day Off]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[The Star of David]]''

==Films==
{{Kolommen3
|Kolom1=
* ''[[City of Ember]]''
* ''[[Eagle Eye (film)|Eagle Eye]]''
* ''[[Dakota Skye (film)|Dakota Skye]]''
* ''[[Four Christmases]]''
* ''[[Gran Torino]]''
|Kolom2=
* ''[[The Hurt Locker]]''
* ''[[Madagascar: Escape 2 Africa]]''
* ''[[Made of Honor]]''
* ''[[Mamma Mia! (film út 2008)|Mamma Mia!]]''
* ''[[Max Payne (film)|Max Payne]]''
|Kolom3=
* ''[[The Mummy: Tomb of the Dragon Emperor]]''
* ''[[Quantum of Solace (film)|Quantum of Solace]]''
* ''[[Rambo (film út 2008)|Rambo]]'' &lt;small&gt;(ek bekend as ''John Rambo'' of ''Rambo IV'')&lt;/small&gt;
* ''[[Taken (film út 2008)|Taken]]''
* ''[[Who's Nailin' Paylin?]]''
}}

==Tillefyzje==
* ''[[The Penguins of Madagascar]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2008| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>k8f98rrfeuuxb4hqerng0mntj4qov43</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sinleas Geweld (roman)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3296</id>
    <revision>
      <id>1083863</id>
      <parentid>1060904</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T07:50:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.112.37.143</ip>
      </contributor>
      <comment>FATi.mASanAShAikh👩‍🎨📞➕️261390702313</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="575" xml:space="preserve">'''''Sinleas Geweld''''' is in [[roman]] oer [[sinleas geweld]] en wat dat oan suver net te ferklearjen massa-emoasjes yn in mienskip losmeitsje kin, fan de hân fan de [[Frysk|Fryske]] skriuwer [[Trinus Riemersma]].

It boek is yn [[2000]] mei stipe fan de provinsje Fryslân útjûn troch de [[Koperative Utjouwerij]] yn [[Boalsert (stêd)|Boalsert]].

ISBN 90-6570-325-X

{{stobbe-kultuer}}
{{DISPLAYTITLE:''Sinleas Geweld'' (roman)}}

[[Kategory:Literêr wurk fan Trinus Riemersma]]
[[Kategory:Frysktalige roman]]
[[Kategory:Roman út 2000]]
Pornography 5FATi.mASAnAShAkh</text>
      <sha1>5flh2klwnjps185rjp6lcx9v19m8eo2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083865</id>
      <parentid>1083863</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:06:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Werom sette fan ferzje 1083863 fan [[Special:Contributions/103.112.37.143]] ([[Meidogger_oerlis:103.112.37.143]]) Fandalisme</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="545" xml:space="preserve">'''''Sinleas Geweld''''' is in [[roman]] oer [[sinleas geweld]] en wat dat oan suver net te ferklearjen massa-emoasjes yn in mienskip losmeitsje kin, fan de hân fan de [[Frysk|Fryske]] skriuwer [[Trinus Riemersma]].

It boek is yn [[2000]] mei stipe fan de provinsje Fryslân útjûn troch de [[Koperative Utjouwerij]] yn [[Boalsert (stêd)|Boalsert]].

ISBN 90-6570-325-X

{{stobbe-kultuer}}
{{DISPLAYTITLE:''Sinleas Geweld'' (roman)}}

[[Kategory:Literêr wurk fan Trinus Riemersma]]
[[Kategory:Frysktalige roman]]
[[Kategory:Roman út 2000]]</text>
      <sha1>4ugz59zd49sunrqyvpmukaap8pcf5on</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Omgong fan Frankryk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3514</id>
    <revision>
      <id>1083745</id>
      <parentid>1083526</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:31:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+ [[]] nei Grutte Omgongen</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74264" xml:space="preserve">{{Sportevenemint
| namme             = Le Tour de France
| ôfbylding         = Tour de France font.svg
| ôfbyldingsbreedte = 
| ûnderskrift       = 
| plak              = [[Frankryk]]
| jier              = 
| data              = july
| sport             = [[hurdfytsen]]
| organisator       = Amaury Sport Organisation
| ferienigings      = 
| lannen            = 
| atleten           = 
| eveneminten       = 
| iepening          = 
| sluting           = 
| earste            = [[Omgong fan Frankryk 1903|1903]]
| lêste             = 
| aktueel           = Omgong fan Frankryk 2022
| foarige           = [[Omgong fan Frankryk 2021]]
| folgjende         = [[Omgong fan Frankryk 2023]]
}}
De '''Omgong fan Frankryk''' ([[Frânsk]]: ''Tour de France'', ek wol ''Le Grand Boucle'') is in wrâldferneamde [[hurdfytsen|hurdfytswedstryd]] yn [[Frankryk]]. Mei de [[Omgong fan Itaalje]] en de [[Omgong fan Spanje]] is it ien fan de saneamde [[Grutte Omgongen]], de wichtichste en dreechste eveneminten fan it hurdfytsseizoen. De Omgong fan Frankryk jildt fan dy trije grutte omgongen as de earfolste wedstriid, en wurdt yn etappen troch gâns Frankryk fytst. It begjin is somtiden yn in oar lân, mar de oankomst is altiten yn [[Parys]], sûnt [[1975]] leit de finishstreek op de [[Champs-Élysées]]. De earste edysje fan 'e Omgong fan Frankryk waard ferriden yn [[1903]]. De koprinner yn it [[#Klasseminten|algemien klassemint]] draacht de [[#Winners Giele Trui|Giele Trui]]. Njonken it algemien klassemint besteane der noch ferskate oare klasseminten, lykas it [[#Berchklassemint|berchklassemint]] (mei de Boltsjestrui), it [[#Punteklassemint|punteklassemint]] (mei de Griene Trui) en it [[#Jongereinklassemint|jongereinklassemint]] (mei de Wite Trui). 

== Skiednis ==
===Unstean===
Begjin 20ste iuw hie Frankryk twa foaroprinnende [[Frankryk|Frânske]] sportkranten, ''L'Auto-Vélo'' en ''Le Vélo''. ''Le Vélo'', de sponsor fan de hurdfytsklassiker [[Bordeaux-Parys]], wie fierwei de bêst ferkeapjende krante; de oplaach bedroech 80.000 foar 20.000 oer fan ''L'Auto-Vélo''. [[Henri Desgrange]], haadredakteur fan ''L'Auto-Vélo'' en earste [[Wrâldoerrekôr (hurdfytsen)|wrâldoerrekôrhâlder]], woe dêr wat oan dwaan en tegearre mei [[Géo Lefèvre]] kaam er op it idee in Omgong fan Frankryk foar hurdfytsers te organisearjen.
[[Ofbyld:Départ de la première étape du premier Tour de France (Villeneuve-Saint-Georges 1903).jpg|thumb|left|200px|Omgong fan Frankryk 1903]]

Op [[16 jannewaris]] [[1903]] ferlear Desgrange in wichtich proses tsjin syn konkurrint Griffard fan ''Le Vélo''. Desgrange moast de namme Vélo út de titel fan syn krante skrasse. Haat wâle op. Desgrange liet lykwols de moedfearren net hingje en trije dagen letter, op [[19 jannewaris]], waard de earste Omgong fan Frankryk oan de parse foarsteld. Dit foarstel waard lykwols net fuortendaliks entûsjast ûnthelle, sadat de inisjatyfnimmers bang wiene dat de Omgong der nea komme soe. In wike foar it sluten fan de ynskriuwingen hiene mar 15 hurdfytsers harren ynskreaun. Dat wie op [[6 maaie]]. De earste Omgong soe begjinne op [[1 juny]] en duorje oant [[5 july]].&lt;br&gt;
Fan needs moast Desgrange al in tal dingen tajaan. De earste Omgong soe pas op [[1 july]] 1903 úteinsette en it startjild waard troch de helte dien. Uteinlik skreaune 108 hurdfytsers harren yn, en 60 dêrfan ferskynden op 1 july ek echt oan de startline. De Omgong bestie út seis etappes. Om nei te gean oft de hurdfytsers it foarsjoene parkoers ôfleine, wiene ûnderweis kontrôleposten ynstallearre. Uteinlik rieden fan de 60 mar 21 hurdfytsers de wedstriid út. [[Maurice Garin]] wûn mei in foarsprong fan hast trije oeren op de nûmer twa, al wie it, de perikels yn de omgong fan it dêropfolgjende jier yn acht nommen, wol de fraach oft er echt de hiele omgong op de fyts folbrocht hie.

===Iere ûntwikkelingen===
Nei de earste Omgong waard yn [[1904]] in twadde edysje organisearre, it iennige ferskil wie dat yn 1903 hurdfytsers harren ynskriuwe koene foar ien of mear ritten, mar yn 1904 mochten dielnimmers harren allinne noch mar ynskriuwe foar de hiele omgong. Spitigernôch wiene der yn dizze twadde edysje in tal swierrichheden. Yn it foarste plak gie it dêrby om aksjefierende omwenjenden, omdat de omgong harren nachtrêst fersteure soe (doe waard der ek nachts koerst). Fierders foelen op de [[Col de la République]] supporters fan [[Antoine Faure|Faure]] de achterfolgjende [[Maurice Garin|Garin]] lestich, wiene der strjitten dêr't bewust glêsdiggels struid wiene en waard de koers fersteurd troch fjochtpartijen. In fûl [[swierwaar]] makke de slotrit yn it [[Parc des Princes]] ûnmooglik. De ''Union Vélocipédique de France'' die ûndersyk nei wat der yn de omgong fan 1904 bard wie. De earste fjouwer fan it einklassemint waarden úteinlik nei oanlieding fan dat ûndersyk diskwalifisearre. Se hiene har ûnderweis skuldich makke oan ûntelbere oertrêdings: hjir en dêr de [[trein]] nommen, binnendykjes keazen, har lûke litten en gean samar troch. Resultaten: Pothier waard libbenslang útsletten, Garin mocht twa jier net mear koerse en de fyfde yn it einklassemint, [[Henri Cornet]], waard úteinlik ta einwinner fan 1904 útroppen.

It jier dêrnei kaam Desgrange mei in tal wizigingen op de lapen. Ynstee fan seis wiene der no alve etappes en mei de [[Ballon d'Alsace]] en de [[Col Bayard]] waarden de [[Fogezen]] en de [[Alpen]] foar it earst oandien. Noch in jier letter kaam Desgrange wer mei in nijichheidsje. De lêste kilometer fan in rit waard tenei oanjûn mei in flagge yn de foarm fan in reade trijehoeke. Yn [[1910]] waard de [[Col du Tourmalet|Tourmalet]], yn 'e [[Pyreneeën]], foar it earst yn de rûte opnommen. De hurdfytsers wiene lykwols net te sprekken oer dizze nije probearsels. Se skolden Desgrange út foar moardner en al wat net moai wie. Hoewol't der yn 't generaal gjin deaden foelen yn de Pyreneeënritten, wie der dochs in stjergefal. Hurdfytser [[Adolphe Hélière]] krige, op de rêstdei by in swimpartijtsje yn see by [[Nice]], in hertoanfal en ferdronk. Yn [[1911]] soe Desgrange it noch heger sykje, want doe stie der in Alpenrit oer de [[Col du Galibier|Galibier]] op it programma.

Yn [[1919]] waard de Giele Trui yntrodusearre, sadat suporters en sjoernalisten de lieder goed waarnimme koene. Wêrom giel? Ienfâldichwei om't de organisearjende krante, ''L'Auto'', op [[giel]] papier drukt waard. Op [[19 july]] 1919 waard [[Eugène Christophe]] de alderearste drager fan de Giele Trui. Yn [[1933]] waard it berchklassemint ynfierd foar de bêste klimmers ûnder de hurdfytsers, de earste winner fan dit klassemint wie de [[Spanje]]rt [[Vicente Trueba]]. De ferneamde byhearrende Boltsjestrui waard lykwols pas yn [[1975]] yntrodusearre.

===Heechtijdagen===
Oprjochter fan de Omgong fan Frankryk [[Henri Desgrange]] ferstoar yn [[1940]]; yn [[1949]] waard op de Galibier in monumint foar him oprjochte. Yn [[1951]] waard foar it earst net út [[Parys]] wei ôfset, mar fungearre [[Metz]] as startplak. Fan 1905 ôf waarden der bergen beklommen, mar yn [[1952]] wie it de earste kear dat der in etappe boppe op in berg oankaam, op de [[Alpe d'Huez]]. De rit begûn yn [[Lausanne]] en de [[Itaalje|Italjaan]] [[Fausto Coppi]] wûn. De oankomst lei yn 1952 net hielendal boppe-oan, mar yn it doarpke [[Huez]], likernôch op de helte fan de klim dy't hjoed-de-dei oant hielendal boppe riden wurdt.
[[Ofbyld:07-08-1954 12565A Start Tour de France (4074345007).jpg|thumb|left|200px|Start fan de Omgong fan Frankryk 1954 yn Amsterdam]]
By it 50-jierrich bestean fan de Omgong fan Frankryk yn [[1953]] waard it punteklassemint ynfierd. De lieder fan dit klassemint krige in Griene Trui. De [[grien]]e kleur wie te tankjen oan de earste sponsor, in fabrikant fan [[gersmeaner]]s. In jier letter begûn de Omgong foar it earst bûten Frankryk, nammentlik yn [[Amsterdam]], de haadstêd fan [[Nederlân]].

Yn [[1957]] debutearre de Frânsman [[Jacques Anquetil]] yn 'e omgong en wûn fuortendaliks. Hy soe de earste wêze dy't it slagge om de omgong fiif kear te winnen. Tsien jier letter, yn [[1967]], foel der in deade te betreurjen by de beklimming fan de [[Mont Ventoux]]. De [[Ingelân|Ingelske]] hurdfytser [[Tom Simpson]] stoar as gefolch fan it brûken fan [[amfetamine]]n. Yn kombinaasje mei de hjitte, de swiere beklimming en problemen mei de mage waard dat him fataal.

Yn [[1968]] waard de oankomst fan de slotetappe foar it earst hâlden op de [[Vélodrome Jacques-Anquetil|hurdfytsbaan fan Vincennes]]; foarhinne waard der altyd oankaam yn it Parc des Princes. [[Jan Janssen]] wûn dêr as earste, en as earste Nederlanner, de Omgong troch yn de lêste rit it giel ôf te nimmen fan de [[Belgje|Belch]] [[Herman Van Springel]].&lt;br&gt;
Fiif jier nei de lêste oerwinning fan Anquetil begûn in nij haadstik yn de skiednis fan de omgong, dat fan [[Eddy Merckx]]. It slagge de Belch, krekt as Anquetil, en win de Omgong fiif kear. Yn [[1975]] wie de finish fan de Omgong fan Frankryk foar it earst op de [[Champs-Élysées]]. De folgjende dy't it slagge de Omgong fiif kear te winnen, wie de Frânsman [[Bernard Hinault]]. Yn [[1988]] stie der foar it earst in Fries oan de start fan de Omgong fan Frankryk. [[Wiebren Veenstra]] fan [[De Harkema]] helle dat jier de finish net, mar yn syn twadde en lêste Omgong yn [[1991]] waard er 157ste.

De folgjende yn it rychje fan fiiffâldige Omgongwinners wie de [[Baskelân (autonome mienskip)|Bask]] [[Miguel Induráin]]. Hy regearre yn it begjin fan de njoggentiger jierren. Syn lêste oerwinning op Frânske diken, yn 1995, foel gear mei it ferstjerren fan Casartelli. De [[Itaalje|Italjaan]] [[Fabio Casartelli]] kaam raar te fallen by de ôfdaling fan de [[Col de Portet-d'Aspet]]. De 24-jierrige Olympyske kampioen fan [[Dykhurdfytsen op de Olympyske Simmerspullen 1992|Barcelona '92]] stoar oan de oprûne ferwûningen. Op it plak fan it ûngelok stiet no in tinkteken foar Carsatelli.
[[Ofbyld:Etape 8 Tour de France 2005.jpg|thumb|200px|right|Pieter Weening en Andreas Klöden krekt oer de finish yn Gérardmer]]

===Dopingskandalen===
Yn [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]] waard, foar it begjin fan de Omgong, fersoarger [[Willy Voet]] fan de ''Festina''-ploech trappearre mei in grutte hoemannichte [[Erytropoëtine|epo]] yn syn auto. Der waard strang kontrolearre en de Nederlânske ploech ''TVM'', de Frânske ploech ''Festina'' en alle Spaanske ploegen waarden út de Omgong set. Ploechlieder [[Cees Priem]] fan ''TVM'' bedarre efkes yn de Frânske finzenis. Fanwegen it hurde optreden fan de Frânske justysje wie der healwei de santjinde etappe in fytserssstaking wêrby't alle hurdfytsers harren rêchnûmers ferwideren. Mar 96 fan de 189 starte hurdfytsers hellen de einstreek yn Parys. Fanwegen dizze perikels krige de Omgong fan 1998 de bynamme ''Le Tour Noir'' of ''Le Tour Dopage''. Yn de jierren dêrnei folgen ferskate dopingskandalen inoar op. Sa moast sânfâldich omgongswinner [[Lance Armstrong]] syn titels ynleverje as gefolch fan dopinggebrûk. Foar dy edysjes waarden der gjin nije winners oanwiisd.

===Lettere jierren===
Yn [[2005]] waard der foar it earst in omgongsetappe wûn troch in Fries. Yn de achtste etappe kape de fan De Harkema ôfkomstige [[Pieter Weening]], fytsend foar de ''Rabobank''-ploech, yn [[Gérardmer]] mei 9,6 milimeter ferskil de oerwinning foar de noas fan de [[Dútslân|Dútske]] hurdfytser fan ''T-Mobile'' [[Andreas Klöden]] wei.

Yn [[2012]] waard foar it earst de [[Planche des Belles Filles]], in 1148 meter hege berchtop yn de Fogezen, opriden. De Ingelsman [[Chris Froome]] wie de earste winner op dizze tige steile berch. 

Yn [[2019]] moast de 19de etappe ôfbrutsen wurde. De plande oankomst wie de [[Montée de Tignes]]. As gefolch fan minne waarsomstannichheden (oerfloedige [[hagel]]) waard it parkoers foar [[Tignes]] blokkearre troch [[ierdferskowing]]en en besleat de organisaasje de wedstriid stil te lizzen. Fierder besleat de organisaasje dat der gjin etappewinner en gjin winner fan de striidberens foar dizze etappe oantsjut wurde soene. De tiden fan oankomst op de [[Col de l'Iseran]] binne brûkt foar it algemien klassemint.&lt;ref&gt;[https://nos.nl/tour/artikel/2295210-touretappe-geneutraliseerd-vanwege-slechte-weersomstandigheden.html {{nl}} NOS, 26 july 2019 - Touretappe geneutraliseerd vanwege slechte weersomstandigheden]&lt;/ref&gt;

De omgong fan [[Omgong fan Frankryk 2020|2020]] waard útsteld oant [[29 augustus]], as gefolch fan de [[COVID-19|koroanapandemy]]. It wie foar it earst sûnt de ein fan de [[Twadde Wrâldkriich]] dat de Omgong fan Frankryk net yn de moanne [[july]] ferriden waard.

[[Ofbyld:Tour de France 2004, Champs Elysées.jpg|700px|left|thumb|Oankomst op de [[Champs-Élysées]]]]{{Clear}}

===Omgong fan Frankryk foar froulju===
De ''Tour de France Femmes'' of [[Omgong fan Frankryk foar froulju]] is in meardeiske hurdfytswedstriid foar [[froulju]] yn Frankryk. Tusken [[1984]] en [[2009]] wiene der ferskate wedstriden dy't sjoen waarden as de Omgong fan Frankryk foar froulju. Fan [[2014]] oant en mei [[2021]] waard ûnder de Omgong fan Frankryk foar manlju in wedstriid fan ien dei foar froulju (''La Course'') organisearre troch it ynternasjonaal hurdfytsbûn [[Amaury Sport Organisation|ASO]]. Fan [[2022]] ôf is der wer in etappekoers fan mear dagen.

== Omgong fan Frankryk yn sifers ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jier
! Startplak
! Tal&lt;br&gt;etappes
! Totale&lt;br&gt;ôfstân
! Dielnimmers
! Utfallers
! Opmerkingen
|-
| 1903 || {{Flagge FR}} [[Montgeron]] || 6 || 2428 km || 60 || 41 || finish yn [[Ville d'Avray]]
|-
| 1904 || {{Flagge FR}} [[Montgeron]] || 6 || 2428 km || 88 || 56 || finish yn Ville d'Avray
|-
| 1905 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 11 || 2994 km || 60 || 36 || Earste kear mei finish yn [[Parc des Princes]]
|-
| 1906 || {{Flagge FR}} [[Parys]] ||  13 || 4545 km || 82 || 68 || 
|-
| 1907 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 14 || 4488 km || 93 || 60 || 
|-
| 1908 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 14 || 4488 km || 114 || 78 || 
|-
| 1909 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 14 || 4497 km || 150 || 95 || 
|-
| 1910 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 4737 km || 110 || 69 || 
|-
| 1911 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5344 km || 84 || 56 || 
|-
| 1912 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5319 km || 131 || 90 || 
|-
| 1913 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5287 km || 140 || 115 || 
|-
| 1914 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5405 km || 145 || 91 || 
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1915 t/m 1918: net ferriden fanwegen de [[Earste Wrâldkriich]]''
|-
| 1919 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5560 km || 69 || 59  || 
|-
| 1920 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5503 km || 113 || 91 ||  
|-
| 1921 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5503 km || 123 || 85 || 
|-
| 1922 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5375 km || 120 || 82 || 
|-
| 1923 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5386 km || 139 || 91 || 
|-
| 1924 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 15 || 5488 km || 157 || 97 || 
|-
| 1925 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 18 || 5440 km || 134 || 85 || 
|-
| 1926 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 17 || 5745 km || 126 || 85 || 
|-
| 1927 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 24 || 5398 km || 142 || 103 || 
|-
| 1928 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 22 || 5376 km || 162 || 121 || 
|-
| 1929 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 22 || 5286 km || 155 || 95 || 
|-
| 1930 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4822 km || 100 || 41 || 
|-
| 1931 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 24 || 5091 km || 81 || 46 || 
|-
| 1932 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4520 km || 80 || 23 || 
|-
| 1933 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 23 || 4409 km || 80 || 40 || 
|-
| 1934 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 23 || 4470 km || 60 || 21 || 
|-
| 1935 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4338 km || 93 || 47 || 
|-
| 1936 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4442 km || 90 || 47 || 
|-
| 1937 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 20 || 4415 km || 98 || 52 || 
|-
| 1938 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4694 km || 96 || 41 || 
|-
| 1939 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 18 || 4224 km || 79 || 30 || 
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1940 t/m 1946: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| 1947 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4665 km || 100 || 47 || 
|-
| 1948 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4922 km || 120 || 76 || 
|-
| 1949 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 4819 km || 120 || 65 || 
|-
| 1950 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 22 || 4773 km || 116 || 56 || 
|-
| 1951 || {{Flagge FR}} [[Metz]] || 24 || 4690 km || 123 || 57 || 
|-
| 1952 || {{Flagge FR}} [[Brest (Frankryk)|Brest]] || 23 || 4898 km || 123 || 57 || 
|-
| 1953 || {{Flagge FR}} [[Straasburch]] || 22 || 4476 km || 119 || 43 || 
|-
| 1954 || {{Flagge NL}} [[Amsterdam]] || 23 || 4656 km || 110 || 41 || 
|-
| 1955 || {{Flagge FR}} [[Le Havre]] || 22 || 4495 km || 130 || 61 || 
|-
| 1956 || {{Flagge FR}} [[Reims]] || 22 || 4498 km || 120 || 32 || 
|-
| 1957 || {{Flagge FR}} [[Nantes]] || 22 || 4685 km || 120 || 64 || 
|-
| 1958 || {{Flagge BE}} [[Brussel]] || 24 || 4319 km || 120 || 42 || 
|-
| 1959 || {{Flagge FR}} [[Mulhouse]] || 22 || 4391 km || 120 || 55 || 
|-
| 1960 || {{Flagge FR}} [[Lille]] || 22 || 4173 km || 128 || 47 || 
|-
| 1961 || {{Flagge FR}} [[Rouen]] || 21 || 4397 km || 132 || 60 || 
|-
| 1962 || {{Flagge FR}} [[Nancy]] || 22 || 4274 km || 150 || 56 || 
|-
| 1963 || {{Flagge FR}} [[Nogent-sur-Marne]] || 21 || 4210 km || 130 || 54 || 
|-
| 1964 || {{Flagge FR}} [[Rennes]] || 22 || 4504 km || 132 || 51 || 
|-
| 1965 || {{Flagge DE}} [[Keulen]] || 22 || 4177 km || 130 || 49 || 
|-
| 1966 || {{Flagge FR}} [[Nancy]] || 25 || 4322 km || 130 || 48 || 
|-
| 1967 || {{Flagge FR}} [[Angers]] || 22 || 4780 km || 130 || 42 || Lêste finish yn Parc des Princes
|-
| 1968 || {{Flagge FR}} [[Vittel (plak)|Vittel]] || 22 || 4685 km || 110 || 47 || Earste kear mei finish yn [[Vélodrome Jacques-Anquetil]]
|-
| 1969 || {{Flagge FR}} [[Roubaix]] || 22 || 4117 km || 130 || 44 ||
|-
| 1970 || {{Flagge FR}} [[Limoges]] || 23 || 4254 km || 150 || 50 ||
|-
| 1971 || {{Flagge FR}} [[Mulhouse]] || 20 || 3608 km || 150 || 56 ||
|-
| 1972 || {{Flagge FR}} [[Angers]] || 20 || 3847 km || 132 || 44 ||
|-
| 1973 || {{Flagge NL}} [[Skeveningen]] || 20 || 4140 km || 132 || 45 || 
|-
| 1974 || {{Flagge FR}} [[Brest (Frankryk)|Brest]] || 22 || 4098 km || 130 || 25 || Lêste finish yn Vélodrome Jacques-Anquetil
|-
| 1975 || {{Flagge FR}} [[Charleroi]] || 22 || 3999 km || 140 || 54 || Earste kear mei finish op de [[Champs-Élysées]]
|-
| 1976 || {{Flagge FR}} [[Saint-Hilaire-de-Riez]] || 22 || 4016,5 km || 130 || 43 ||  
|-
| 1977 || {{Flagge FR}} [[Fleurance]]-[[Lectoure]] || 22 || 4096 km || 100 || 47 || 
|-
| 1978 || {{Flagge NL}} [[Leien]] || 22 || 3908 km || 110 || 32 || 
|-
| 1979 || {{Flagge FR}} [[Fleurance]] || 24 || 3720 km || 150 || 61 || 
|-
| 1980 || {{Flagge DE}} [[Frankfurt am Main|Frankfurt]] || 25 || 3842 km || 130 || 45 || 
|-
| 1981 || {{Flagge FR}} [[Nice]] || 25 || 3753 km || 150 || 29 || 
|-
| 1982 || {{Flagge CH}} [[Basel]] || 23 || 3507 km || 169 || 44 || 
|-
| 1983 || {{Flagge FR}} [[Fontenay-sous-Bois]] || 23 || 3809 km || 140 || 52 || 
|-
| 1984 || {{Flagge FR}} [[Montreuil (Seine-Saint-Denis)|Montreuil]] || 24 || 4021 km || 170 || 46 || 
|-
| 1985 || {{Flagge FR}} [[Plumelec]] || 24 || 4109 km || 180 || 36 || 
|-
| 1986 || {{Flagge FR}} [[Boulogne-Billancourt]] || 23 || 4094 km || 208 || 76 || 
|-
| 1987 || {{Flagge DE}} [[West-Berlyn]] || 25 || 4231 km || 207 || 72 || 
|-
| 1988 || {{Flagge FR}} [[Pontchâteau]] || 22 || 3286 km || 198 || 47 || 
|-
| 1989 || {{Flagge LU}} [[Lúksemboarch (stêd)|Lúksemboarch]] || 22 || 3285 km || 198 || 60 || 
|-
| 1990 || {{Flagge FR}} [[Poitiers]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''(atraksjepark Futuroscope)''&lt;/small&gt;|| 21 || 3504 km || 198 || 42 || 
|-
| 1991 || {{Flagge FR}} [[Lyon]] || 22 || 3914 km || 198 || 40 || 
|-
| 1992 || {{Flagge ES}} [[San Sebastián (Spanje)|San Sebastián]] || 22 || 3983 km || 198 || 68 || 
|-
| 1993 || {{Flagge FR}} [[Le Puy-du-Fou]] || 20 || 3714 km || 180 || 44 || 
|-
| 1994 || {{Flagge FR}} [[Lille]] || 22 || 3915,2 km || 189 || 72 || 
|-
| 1995 || {{Flagge FR}} [[Saint-Brieuc]] || 20 || 3653 km || 189 || 74 || 
|-
| 1996 || {{Flagge NL}} [[De Bosk]] || 22 || 3907 km || 189 || 69 || 
|-
| 1997 || {{Flagge FR}} [[Rouen]] || 21 || 3950 km || 189 || 49 || 
|-
| 1998 || {{Flagge IE}} [[Dublin]] || 21 || 3860 km || 189 || 93 || 
|-
| 1999 || {{Flagge FR}} [[Le Puy-du-Fou]] || 21 || 3870 km || 180 || 39 || 
|-
| 2000 || {{Flagge FR}} [[Poitiers]]&lt;br&gt;&lt;small&gt;''(atraksjepark Futuroscope)''&lt;/small&gt;|| 21 || 3662 km || 177 || 50 || 
|-
| 2001 || {{Flagge FR}} [[Dúntsjerk]] || 21 || 3453 km  || 189 || 45 || 
|-
| 2002 || {{Flagge LU}} [[Lúksemboarch (stêd)|Lúksemboarch]] || 21 || 3278 km  || 189 || 36 || 
|-
| 2003 || {{Flagge FR}} [[Parys]] || 21 || 3427 km  || 198 || 51 || 
|-
| 2004 || {{Flagge BE}} [[Luik (stêd)|Luik]] || 21 || 3391 km || 188 || 41 || 
|-
| 2005 || {{Flagge FR}} [[Fromentine]] || 22 || 3607 km || 189 || 34 || 
|-
| 2006 || {{Flagge FR}} [[Straasburch]] || 21 || 3657,1 km || 176 || 37 || 
|-
| 2007 || {{Flagge GB}} [[Londen]] || 21 || 3570 km || 189 || 48 || 
|- 
| 2008 || {{Flagge FR}} [[Brest (Frankryk)|Brest]] || 22 || 3559 km || 180 || 35 || 
|-
| 2009 || {{Flagge MC}} [[Monako]] || 22 || 3445 km || 180 || 24 || 
|-
| 2010 || {{Flagge NL}} [[Rotterdam]] || 21 || 3596 km || 197 || 28 || 
|-
| 2011 || {{Flagge FR}} [[Île de Noirmoutier]] || 22 || 3430,5 km || 198 || 31 || 
|-
| 2012 || {{Flagge BE}} [[Luik (stêd)|Luik]] || 21 || 3430,5 km || 198 || 45 || 
|-
| 2013 || {{Flagge FR}} [[Porto-Vecchio]] || 22 || 3349 km || 198 || 29 || 
|-
| 2014 || {{Flagge GB}} [[Leeds]] || 22 || 3656 km || 198 || 34 || 
|-
| 2015 || {{Flagge NL}} [[Utert (stêd)|Utert]] || 22 || 3358 km || 198 || 38 || 
|-
| 2016 || {{Flagge FR}} [[Mont Saint-Michel]] || 22 || 3529 km || 198 || 24 || 
|-
| 2017 || {{Flagge DE}} [[Düsseldorf]] || 22 || 3540 km || 198 || 31 || 
|-
| 2018 || {{Flagge FR}} [[Noirmoutier-en-l'Île]] || 22 || 3351 km || 176 || 31 || 
|-
| 2019 || {{Flagge BE}} [[Brussel]] || 22 || 3365,8 km || 176 || 21 || 
|-
| 2020 || {{Flagge FR}} [[Nice]] || 22 || 3484,2 km || 176 || 30 || 
|-
| 2021 || {{Flagge FR}} [[Brest (Frankryk)|Brest]] || 22 || 3414,2 km || 184 || 43 || 
|-
| 2022 || {{Flagge DK}} [[Keappenhaven]] || 22 || 3328 km || 176 ||  || 
|}

== Ferneamde bergen ==
Yn [[Omgong fan Frankryk 1903|1903]] wie [[Col de la République]] de earste berch ea dy't yn de Omgong fan Frankryk beklommen waard. Dat barde yn de 2e etappe, fan [[Lyon]] nei [[Marseille]]. De berch waard ek yn [[Omgong fan Frankryk 1904|1904]] yn de rûte opnaam. Yn dat jier waarden de hurdfytsers der lykwols oanfallen troch supporters fan de regionale hurdfytser [[Antoine Faure]]]. As gefolch dêrfan waard de bern dêrnei pas wer yn [[Omgong fan Frankryk 1950|1950]] yn it parkoers opnommen.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1e&lt;br&gt;kear
! Namme
! Berchrige
! Kategory
! Hichte&lt;br&gt;&lt;small&gt;(m)&lt;/small&gt;
!rowspan=34 |
! 1e&lt;br&gt;kear
! Namme
! Berchrige
! Kategory
! Hichte&lt;br&gt;&lt;small&gt;(m)&lt;/small&gt;
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1903|1903]] || [[Col de la République]] || [[Sintraal Massyf]] || 2e/3e || 1161 || [[Omgong fan Frankryk 1969|1969]]|| [[Col du Firstplan]] ||Fogezen|| 2e || 722
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1905|1905]] || [[Ballon d'Alsace]] || [[Fogezen]] || 2e || 1247 || [[Omgong fan Frankryk 1970|1970]]|| [[Le Markstein]] || Fogezen|| 1e || 1183
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1910|1910]] || [[Col des Ares]] ||Pyreneeën || 2e/3e || 815 || [[Omgong fan Frankryk 1974|1974]]
|| [[Pla d'Adet]] ||Pyreneeën || HC || 1654
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1910|1910]] || [[Col d'Aspin]] ||Pyreneeën || 1e || 1489 || [[Omgong fan Frankryk 1971|1971]] || [[Col de Manse]] 
|| Alpen || 2e || 1286 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1910|1910]] || [[Col d'Aubisque]] ||[[Pyreneeën]]|| HC || 1709 || |[[Omgong fan Frankryk 1978|1978]]
|| [[Col de Joux Plane]] || Alpen || HC || 1691 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1910|1910]] || [[Col du Tourmalet]] ||Pyreneeën || HC || 2115 || [[Omgong fan Frankryk 1978|1978]] || [[Col de Marie-Blanque]]
||Pyreneeën || 2e || 1035 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1911|1911]] || [[Col du Galibier]] || Alpen || HC || 2645 || |[[Omgong fan Frankryk 1978|1978]] || [[Super Besse]] 
||Sintraal Massyf || 2e/3e || 1289 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1912|1912]] || [[Col du Soulor]] || Pyreneeën || HC/4e &lt;ref&gt;Kategory fan de [[Col du Soulor]] hinget fan de kant en kombinaasje ôf hoe 't er beklommen wurdt&lt;/ref&gt; || 1474 || [[Omgong fan Frankryk 1979|1979]] || [[Cormet de Roselend]] 
|| Alpen || 1e || 1968 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1913|1913]] || [[Col de Grosse Pierre]] || Fogezen || 2e || 901 || [[Omgong fan Frankryk 1984|1984]] || [[La Plagne]] || Alpen || HC || 2080 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1922|1922]] || [[Col d'Izoard]] || Alpen || HC || 2361 || [[Omgong fan Frankryk 1985|1985]] || [[Luz-Ardiden]] ||Pyreneeën || HC || 1720 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1924|1924]] || [[Col du Télégraphe]] || Alpen || 1e || 1566 || [[Omgong fan Frankryk 1987|1987]] || [[Col de Soudet]] ||Pyreneeën || HC || 1540 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1938|1938]] || [[Col de l'Iseran]] || Alpen || HC || 2770 || [[Omgong fan Frankryk 1988|1988]] || [[Col d'Agnes]] || Pyreneeën || 1e || 1570
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1947|1947]] || [[Col de la Croix-de-Fer]] || Alpen || HC || 2068 || [[Omgong fan Frankryk 1994|1994]] || [[Col de la Croix Fry]] 
|| Alpen || 1e || 1477 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1947|1947]] || [[Col du Glandon]] || Alpen || HC || 1924 || [[Omgong fan Frankryk 1994|1994]] || [[Val Thorens]] || Alpen || HC || 2340 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1947|1947]] || [[Col de Portet-d'Aspet]] ||Pyreneeën || 2e || 1069 || [[Omgong fan Frankryk 1994|1994]] || [[Hautacam]] || Pyreneeën || HC || 1515
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1947|1947]] || [[Col de Peyresourde]] || Pyreneeën || 1e || 1569 || [[Omgong fan Frankryk 1997|1997]] || [[Col de Val-Louron-Azet]] 
||Pyreneeën || 1e || 1580 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1949|1949]] || [[Lytse Sint-Bernhardpas|Petit-St-Bernard]] || Alpen || 1e || 2188 || [[Omgong fan Frankryk 1997|1997]] || [[Ordino-Arcalis]] || Pyreneeën || HC || 2240 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1950|1950]] || [[Col du Lautaret]] || Alpen || 1e || 2057 || [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]] || [[Plateau de Beille]] || Pyreneeën || HC || 2001 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1951|1951]] || [[Mont Ventoux]] || Alpen || HC || 1912 || [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]] &lt;ref&gt;De tweintichste (foarlêste) etappe fan de [[Omgong fan Frankryk 2013|Omgong 2013]] einige foar de earste kear op de [[Lytse Sint-Bernhardpas|Petit-St-Bernard]]. Der waard al oer dizze berch riden yn de [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]], mar fanwege de Festina-affêre waard dy etappe neutralisearre.&lt;/ref&gt; || [[Semnoz|Annecy-Semnoz]] || Alpen || HC || 1655 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1952|1952]] || [[Puy de Dôme]] || Sintraal Massyf || HC || 1464 || [[Omgong fan Frankryk 2001|2001]] || [[Chamrousse]] || Alpen || HC || 1730 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1952|1952]] || [[Alpe d'Huez]] || [[Alpen]] || HC ||1860 || [[Omgong fan Frankryk 2001|2001]] || [[Ax-3 Domaines]] ||Pyreneeën || 1e || 1360 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1952|1952]] || [[Sestrières]] || Alpen || 1e || 2035 || [[Omgong fan Frankryk 2003|2003]] || [[Port de Pailhères]] || Pyreneeën || HC || 2001
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1952|1952]] || [[Hourquette d'Ancizan]] || Pyreneeën || 1e || 1538 || [[Omgong fan Frankryk 2007|2007]] || [[Port de Balès]] || Pyreneeën || HC || 1755
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1957|1957]] || [[Col de la Schlucht]] || Fogezen || 2e || 1140 || [[Omgong fan Frankryk 2008|2008]] || [[Agnelpas|Col Agnel]] || Alpen || HC || 2744 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1959|1959]] || [[Pas de Peyrol]] || Sintraal Massyf || 2e || 1589 || |[[Omgong fan Frankryk 2012|2012]] || [[Planche des Belles Filles]] || Fogezen || 1e || 1035 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1960|1960]] || [[Col de la Colombière]] || Alpen || HC || 1613 || [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[Risoul]] || Alpen || 1e || 1855 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1961|1961]] ||[[col du Donon]] || Fogezen || 2e || 1009 || [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[col de la Croix des Moinats]] || Fogezen|| 2e || 891 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1962|1962]] || [[Col de la Bonette]] || Alpen || HC || 2802 || [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[Petit Ballon]] ||Fogezen || 1e || 1163
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1963|1963]] || [[Grutte Sint-Bernhardpas|Grand-St-Bernard]] || Alpen || HC || 2469 || [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[Col des Croix]] || Fogezen || 3e || 678 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1966|1966]] || [[Col de Mente]] || Pyreneeën || 1e || 1349 || [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[Col des Chevrères]] || Fogezen || 1e || 914 
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1967|1967]] || [[Col du Platzerwasel]] ||Fogezen|| 1e || 1193 || [[Omgong fan Frankryk 2018|2018]] || [[Col de Portet]] || Pyreneeën || HC || 2215  
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1969|1969]] || [[Col de la Madeleine]] || Alpen|| HC || 1993 || [[Omgong fan Frankryk 2020|2020]] || [[Col de la Loze]] ||Alpen || HC ||2302
|-
|[[Omgong fan Frankryk 1969|1969]] || [[Grand Ballon]] ||Fogezen || 1e/3e &lt;ref&gt;Kategory fan de [[Grand Ballon]] is ôfhinklik fan oft er út [[Le Markstein]] of út [[Willer-sur-Thur]] wei beklommen wurdt.&lt;/ref&gt;|| 1336 
|}

== Klasseminten ==
Njonken de oerwinnings yn de etappen wurdt yn de Omgong fan Frankryk ek striden om ferskate klasseminten. Der is in klassemint foar de bêste ploech, foar de bêste klimmer (Boltsjestrui), foar de bêste jonge hurdfytser (Wite Trui), foar de oanfallendst ridende hurdfytser, foar de bêste sprinter (Griene Trui), en fansels foar de fytser dy't oer de hiele omgong de minste tiid brûkt (Giele Trui).

De súksesfolste hurdfytser yn de Omgong fan Frankryk wie de Amerikaan [[Lance Armstrong]], dy't 7 kear efterinoar, fan [[1999]] oant [[2005]], oer de hiele omgong it fluchst wie. Doe't dúdlik waard dat hy doping brûkt hie, waarden dy oerwinningen offisjeel skrast. Yn alle jierren dat de Omgong ferriden wurdt, hawwe der oant no ta twa Nederlânders it einklassemint wûn. De earste wie [[Jan Janssen]] dy't yn [[1968]] it fluchst wie, en yn [[1980]] behelle [[Joop Zoetemelk]] de Giele Trui.

=== Winners Giele Trui===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Aldens
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1903|1903]] || [[Maurice Garin]] || 32 || {{FRAnasj}} || Yndividueel
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1904|1904]] || [[Henri Cornet]] || 19 || {{FRAnasj}} || [[Cycles JC-Michelin]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1905|1905]] || [[Louis Trousselier]] || 24 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1906|1906]] || [[René Pottier]] || 27 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1907|1907]] || [[Lucien Petit-Breton]] || 24 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1908|1908]] || [[Lucien Petit-Breton]] || 25 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1909|1909]] || [[François Faber]] || 22 || {{LUXnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1910|1910]] || [[Octave Lapize]] || 22 || {{FRAnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1911|1911]] || [[Gustave Garrigou]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1912|1912]] || [[Odiel Defraeye]] || 24 || {{BELnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1913|1913]] || [[Philippe Thys]] || 22 || {{BELnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1914|1914]] || [[Philippe Thys]] || 23 || {{BELnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| colspan=5 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1915 o/m 1918: net ferriden fanwegen de [[Earste Wrâldkriich]]''
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1919|1919]] || [[Firmin Lambot]] || 33 || {{BELnasj}} || [[La Sportive]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1920|1920]] || [[Philippe Thys]] || 29 || {{BELnasj}} || [[La Sportive]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1921|1921]] || [[Léon Scieur]] || 33 || {{BELnasj}} || [[La Sportive]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1922|1922]] || [[Firmin Lambot]] || 36 || {{BELnasj}} || [[Peugeot-Wolber]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1923|1923]] || [[Henri Pélissier]] || 34 || {{FRAnasj}} || [[JB Louvet-Soly]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1924|1924]] || [[Ottavio Bottecchia]] || 29 || {{ITAnasj1946}}|| [[Automoto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1925|1925]] || [[Ottavio Bottecchia]] || 30 || {{ITAnasj1946}}|| [[Automoto-Hutchison]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1926|1926]] || [[Lucien Buysse]] || 33 || {{BELnasj}} || [[Automoto-Hutchison]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1927|1927]] || [[Nicolas Frantz]] || 27 || {{LUXnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1928|1928]] || [[Nicolas Frantz]] || 28 || {{LUXnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1929|1929]] || [[Maurice De Waele]] || 32 || {{BELnasj}} || [[Alcyon-Dunlop]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1930|1930]] || [[André Leducq]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1931|1931]] || [[Antonin Magne]] || 27 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1932|1932]] || [[André Leducq]] || 28 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1933|1933]] || [[Georges Speicher]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1934|1934]] || [[Antonin Magne]] || 30 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1935|1935]] || [[Romain Maes]] || 22 || {{BELnasj}} || [[Belgje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1936|1936]] || [[Sylvère Maes]] || 26 || {{BELnasj}} || [[Belgje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1937|1937]] || [[Roger Lapébie]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1938|1938]] || [[Gino Bartali]] || 24 || {{ITAnasj1946}}|| [[Itaalje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1939|1939]] || [[Sylvère Maes]] || 29 || {{BELnasj}} || [[Belgje]]
|-
| colspan=5 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1940 o/m 1946: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1947|1947]] || [[Jean Robic]] || 26 || {{FRAnasj}} || West Frankryk
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1948|1948]] || [[Gino Bartali]] || 34 || {{ITAnasj}} || [[Itaalje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1949|1949]] || [[Fausto Coppi]] || 29 || {{ITAnasj}} || [[Itaalje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1950|1950]] || [[Ferdi Kübler]] || 31 || {{SUInasj}} || [[Switserlân]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1951|1951]] || [[Hugo Koblet]] || 26 || {{SUInasj}} || [[Switserlân]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1952|1952]] || [[Fausto Coppi]] || 32 || {{ITAnasj}} || [[Itaalje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1953|1953]] || [[Louison Bobet]] || 28 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1954|1954]] || [[Louison Bobet]] || 29 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1955|1955]] || [[Louison Bobet]] || 30 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1956|1956]] || [[Roger Walkowiak]] || 29 || {{FRAnasj}} || Noardeast-Frankryk
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1957|1957]] || [[Jacques Anquetil]] || 23 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1958|1958]] || [[Charly Gaul]] || 25 || {{LUXnasj}} || Nederlân-Lúksemboarch
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1959|1959]] || [[Federico Bahamontes]] || 31 || {{ESPnasj}} || [[Spanje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1960|1960]] || [[Gastone Nencini]] || 30 || {{ITAnasj}} || [[Itaalje]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1961|1961]] || [[Jacques Anquetil]] || 27 || {{FRAnasj}} || [[Frankryk]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1962|1962]] || [[Jacques Anquetil]] || 28 || {{FRAnasj}} || [[Saint-Raphaël (hurdfytsploech)|Saint-Raphaël]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1963|1963]] || [[Jacques Anquetil]] || 29 || {{FRAnasj}} || [[Saint-Raphaël (hurdfytsploech)|Saint-Raphaël]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1964|1964]] || [[Jacques Anquetil]] || 30 || {{FRAnasj}} || [[Saint-Raphaël (hurdfytsploech)|Saint-Raphaël]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1965|1965]] || [[Felice Gimondi]] || 22 || {{ITAnasj}} || [[Salvarani]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1966|1966]] || [[Lucien Aimar]] || 25 || {{FRAnasj}} || [[Ford France-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1967|1967]] || [[Roger Pingeon]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot-BP-Michelin]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1968|1968]] || [[Jan Janssen]] || 28 || {{NEDnasj}} || [[Nederlân]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1969|1969]] || [[Eddy Merckx]] || 24 || {{BELnasj}} || [[Faema (hurdfytsploech)|Faema]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1970|1970]] || [[Eddy Merckx]] || 25 || {{BELnasj}} || [[Faema (hurdfytsploech)|Faema]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1971|1971]] || [[Eddy Merckx]] || 26 || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1972|1972]] || [[Eddy Merckx]] || 27 || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1973|1973]] || [[Luis Ocaña]] || 28 || {{ESPnasj}} || [[Bic (hurdfytsploech)|Bic]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1974|1974]] || [[Eddy Merckx]] || 29 || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1975|1975]] || [[Bernard Thévenet]] || 27 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1976|1976]] || [[Lucien Van Impe]] || 29 || {{BELnasj}} || [[Gitane-Campagnolo]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1977|1977]] || [[Bernard Thévenet]] || 29 || {{FRAnasj}} || [[Peugeot]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1978|1978]] || [[Bernard Hinault]] || 23 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Gitane-Campagnolo]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1979|1979]] || [[Bernard Hinault]] || 24 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1980|1980]] || [[Joop Zoetemelk]] || 33 || {{NEDnasj}} || [[TI-Raleigh]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1981|1981]] || [[Bernard Hinault]] || 26 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Elf-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1982|1982]] || [[Bernard Hinault]] || 27 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Elf-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1983|1983]] || [[Laurent Fignon]] || 22 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Elf]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1984|1984]] || [[Laurent Fignon]] || 23 || {{FRAnasj}} || [[Renault-Elf]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1985|1985]] || [[Bernard Hinault]] || 30 || {{FRAnasj}} || [[La Vie Claire]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1986|1986]] || [[Greg LeMond]] || 25 || {{USAnasj}} || [[La Vie Claire]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1987|1987]] || [[Stephen Roche]] || 27 || {{IRLnasj}} || [[Carrera (hurdfytsploech)|Carrera]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1988|1988]] || [[Pedro Delgado]] || 28 || {{ESPnasj}} || [[Reynolds (hurdfytsploech)|Reynolds]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1989|1989]] || [[Greg LeMond]] || 28 || {{USAnasj}} || [[AD Renting]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1990|1990]] || [[Greg LeMond]] || 29 || {{USAnasj}} || [[Z (hurdfytsploech)|Z]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1991|1991]] || [[Miguel Induráin]] || 27 || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1992|1992]] || [[Miguel Induráin]] || 28 || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1993|1993]] || [[Miguel Induráin]] || 29 || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1994|1994]] || [[Miguel Induráin]] || 30 || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1995|1995]] || [[Miguel Induráin]] || 31 || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1996|1996]] || [[Bjarne Riis]]&lt;ref&gt;Riis bekende yn [[2007]] dat er ûnder oaren ûnder de Omgong fan 1996 it ferbeane middel [[Erytropoëtine|epo]] brûkt hie. Neffens de regels fan de [[Ynternasjonale Wielerunie|UCI]] koe him fanwege ferjierring de winst lykwols net mear ûntnaam wurde.&lt;/ref&gt; || 32 || {{DENf}} || [[Team Deutsche Telekom]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1997|1997]] || [[Jan Ullrich]] || 23 || {{GERnasj}} || [[Team Deutsche Telekom]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]] || [[Marco Pantani]] || 28 || {{ITAnasj}} || [[Mercatone Uno]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 1999|1999]] ||rowspan=7 colspan=4  bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;Gjin winner&lt;ref&gt;Tusken [[1999]] en [[2005]] wûn de Amerikaan [[Lance Armstrong]] sân kear op rige de Omgong fan Frankryk. Nei ferskate ûndersiken en ferklearringen fan âld-ploechgenoaten makke foarsitter [[Pat McQuaid]] fan de [[Ynternasjonale Wielerunie|UCI]] op [[22 oktober]] [[2012]] bekend dat alle oerwinningen fan Armstrong him ôfnommen waarden yn ferbân mei dopinggebrûk. Ek de sân oerwinningen yn de Omgong fan Frankryk waarden him ûntnaam. Om't ek de nûmers 2 fan de jiergongen '99 oant '05 fertocht fan of feroardiele foar dopinggebrûk binne, waard besletten de oerwinningen net oan in oare hurdfytser ta te kennen.&lt;/ref&gt;&lt;/center&gt; 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2000|2000]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2001|2001]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2002|2002]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2003|2003]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2004|2004]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2005|2005]] 
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2006|2006]] || [[Óscar Pereiro|Óscar Pereiro Sio]]&lt;ref&gt;De oarspronklike winner, [[Floyd Landis]], waard posityf befûn op it brûken fan [[testosteron]] nei de santjinde etappe fan de Omgong fan Frankryk 2006. Landis ûntkende lykwols it dopinggebrûk en focht de útkomst fan de test oan. Op [[11 maaie]] [[2007]] kundige de Omgongdireksje lykwols oan dat Landis offisjeel skrast waard as einwinner. Op [[20 septimber]] 2007 befêstige it Amerikaanske anty-dopingburo USADA it brûken fan ferbeane prestaasjebefoarderjende middels en waard Óscar Pereiro Sio offisjeel ta winner útroppen. Op [[15 oktober]] 2007 waard Óscar Pereiro Sio yn Madrid offisjeel huldige as Omgongwinner fan 2006, troch Omgongbaas [[Christian Prudhomme]].&lt;/ref&gt; || 28 || {{ESPnasj}} || [[Team Movistar|Caisse d'Epargne-Illes Balears]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2007|2007]] || [[Alberto Contador]] || 24 || {{ESPnasj}} || [[Discovery Channel]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2008|2008]] || [[Carlos Sastre]] || 33 || {{ESPnasj}} || [[Team Saxo Bank]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2009|2009]] || [[Alberto Contador]] || 26 || {{ESPnasj}} || [[Astana (hurdfytsploech)|Astana]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2010|2010]] || [[Andy Schleck]]&lt;ref&gt;By in dopingkontrôle fan de oarspronklike winner, [[Alberto Contador]], waard in minym spoar fan it ferbeane middel [[clenbuterol]] oantroffen. Hy bewearde dat dit kaam troch it iten fan in entrecote fan in Baskyske slachter Op [[6 febrewaris]] [[2012]] waard Contador troch it [[Hôf fan Arbitraazje foar Sport|CAS]] dochs skuldich befûn oan dopinggebrûk, sadat de oerwinning oan de twadde-plakhâlder yn de Omgong fan Frankryk 2010, [[Andy Schleck]], takend waard.&lt;/ref&gt; || 25 || {{LUXnasj}} || [[Team Saxo Bank]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2011|2011]] || [[Cadel Evans]] || 34 || {{AUSnasj}} || [[BMC Racing Team]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2012|2012]] || [[Bradley Wiggins]] || 32 || {{GBRnasj}} || [[Sky ProCycling]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2013|2013]] || [[Chris Froome]] || 28 || {{GBRnasj}} || [[Sky ProCycling]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]] || [[Vincenzo Nibali]] || 29 || {{ITAnasj}} || [[Astana Pro Team|Astana]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2015|2015]] || [[Chris Froome]] || 30 || {{GBRnasj}} || [[Team Sky]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2016|2016]] || [[Chris Froome]] || 31 || {{GBRnasj}} || [[Team Sky]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2017|2017]] || [[Chris Froome]] || 32 || {{GBRnasj}} || [[Team Sky]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2018|2018]] || [[Geraint Thomas]] || 32 || {{GBRnasj}} || [[Team Sky]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2019|2019]] || [[Egan Bernal]] || 22 || {{COLnasj}} || [[Team INEOS]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2020|2020]] || [[Tadej Pogačar]] || 21 || {{SLOnasj}} || [[UAE Team Emirates]]
|-
| [[Omgong fan Frankryk 2021|2021]] || [[Tadej Pogačar]] || 22 || {{SLOnasj}} || [[UAE Team Emirates]]
|}


==== Measte oerwinningen ====
5x
* [[Miguel Induráin]] wûn de Omgong fan 1991 oant 1995.
* [[Bernard Hinault]] wûn 1978, 1979, 1981, 1982 en 1985.
* [[Eddy Merckx]] wûn fan 1969 oant 1972 en noch ris yn 1974.
* [[Jacques Anquetil]] wûn yn 1957 en fan 1961 oant 1964.
4x
* [[Chris Froome]] wûn de Omgong yn 2013 en fan 2015 oant 2017.
3x
* [[Philippe Thys]] wûn de Omgong yn 1913, 1914 en yn 1920.
* [[Louison Bobet]] wûn de Omgong fan 1953 oant 1955.
* [[Greg LeMond]] wûn de Omgong yn 1986, 1989 en yn 1990.

=== Berchklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey polkadot.svg|thumb|right|150px|De Boltsjestrui]]
It berchklassemint fan de Omgong fan Frankryk is in njonkenklassemint, dêr't punten foar te fertsjinjen binne by passaazjes op berchpassen en oare beklimmingen. De lieder yn it berchklassemint is de hurdfytser dy't by dizze passaazjes de measte punten fertsjinne hat troch as earste of by de earsten troch te kommen. Dejinge dy't oan 'e ein fan de Tour de France it klassemint liedt, wurdt ta berchkening útroppen.

De Boltsjestrui is it shirt dat droegen wurdt troch de lieder yn it berchklassemint en dat útrikt wurdt nei in ferriden etappe. Nei de lêste etappe fan de Omgong fan Frankryk krijt de winner fan it berchklassemint de lêste Boltsjestrui útrikt. De berchpriis bestiet langer as de Boltsjestrui dy't deroan keppele is. De earste Omgong fan Frankryk dêr't de lieder yn it berchklassemint de Boltsjestrui droech, wie dy fan [[Omgong fan Frankryk 1975|1975]]; de earste dy't him ea droech, wie [[Joop Zoetemelk]]. De earste einwinner fan dizze trui wie [[Lucien Van Impe]]. It boltsjesmotyf waard troch Tourbaas [[Félix Lévitan]] oanbrocht as in hulde oan [[Henri Lemoine]], in Frânske baanhurdfytser dy't yn de tweintiger en tritiger jierren omried yn in tenu mei reade stippen. Foar 1975 bestie der gjin aparte trui foar de berchkening.

De beklimmingen dy't meitelle foar it berchklassemint wurde yndield yn 5 kategoryen: ''Hors Catégorie'' (de grutste en swierste beklimmingen, lykas de [[Mont Ventoux]], [[Tourmalet]] en [[Alpe d' Huez]]) en de earste oant en mei fjirde kategory. Beklimmingen fan tredde en fjirde kategory binne earder heuvels as bergen. De te fertsjinjen punten binne navenant.

==== Winners berchklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| 1933 || [[Vicente Trueba]] || {{ESPnasj1931}} || Bestetti
|-
| 1934 || [[René Vietto]] || {{FRAnasj}} || Yndividueel
|-
| 1935 || [[Félicien Vervaecke]] || {{BELnasj}} || Alcyon-Labor
|-
| 1936 || [[Julián Berrendero]] || {{ESPnasj1938}} ||BH
|-
| 1937 || [[Félicien Vervaecke]] || {{BELnasj}} || Alcyon-Labor
|-
| 1938 || [[Gino Bartali]] || {{ITAnasj1946}} || Legnano
|-
| 1939 || [[Sylvère Maes]] || {{BELnasj}} || Alcyon-Dunlop
|-
| colspan=5 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1940 o/m 1946: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| 1947 || [[Pierre Brambilla]] || {{ITAnasj}} || Viscontea
|-
| 1948 || [[Gino Bartali]] || {{ITAnasj}} || Tebag
|-
| 1949 || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || Ciclismo/Bianchi
|-
| 1950 || [[Louison Bobet]] || {{FRAnasj}} || Stella
|-
| 1951 || [[Raphaël Geminiani]] || {{FRAnasj}} || Métropole-Dunlop
|-
| 1952 || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || Ciclismo/Bianchi
|-
| 1953 || [[Jesús Loroño]] || {{ESPnasj1977}} || Splendid
|-
| 1954 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Mondia
|-
| 1955 || [[Charly Gaul]] || {{LUXnasj}} || Magnat
|-
| 1956 || [[Charly Gaul]] || {{LUXnasj}} || Faema
|-
| 1957 || [[Gastone Nencini]] || {{ITAnasj}} || Chlorodont-Leo
|-
| 1958 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Faema-Guerra
|-
| 1959 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Condor
|-
| 1960 || [[Imerio Massignan]] || {{ITAnasj}} || Legnano-Pirelli
|-
| 1961 || [[Imerio Massignan]] || {{ITAnasj}} || Legnano-Pirelli
|-
| 1962 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Margnat-Palona
|-
| 1963 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Margnat-Paloma-Dunlop
|-
| 1964 || [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} || Margnat-Paloma-Dunlop
|-
| 1965 || [[Julio Jiménez]] || {{ESPnasj1977}} || KAS-Kaskol
|-
| 1966 || [[Julio Jiménez]] || {{ESPnasj1977}} || Ford France-Geminiani
|-
| 1967 || [[Julio Jiménez]] || {{ESPnasj1977}} || Bic
|-
| 1968 || [[Aurelio Gonzalez]] || {{ESPnasj1977}} || KAS-Kaskol
|-
| 1969 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || Faema
|-
| 1970 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || Faemino–Faema
|-
| 1971 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Sonolor–Lejeune
|-
| 1972 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Sonolor–Lejeune
|-
| 1973 || [[Pedro Torres]] || {{ESPnasj1977}} || La Casera–Peña Bahamontes
|-
| 1974 || [[Domingo Perurena]] || {{ESPnasj1977}} || KAS-Kaskol
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Boltsjestrui'''&lt;/center&gt;
|-
| 1975 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Gitane–Campagnolo
|-
| 1976 || [[Giancarlo Bellini]] || {{ITAnasj}} || Brooklyn
|-
| 1977 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Lejeune–BP
|-
| 1978 || [[Mariano Martínez]] || {{FRAnasj}} || Jobo–Spidel–La Roue d'Or
|-
| 1979 || [[Giovanni Battaglin]] || {{ITAnasj}}  || Inoxpran
|-
| 1980 || [[Raymond Martin]] || {{FRAnasj}} || Miko–Mercier–Vivagel
|-
| 1981 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Boston–Mavic
|-
| 1982 || [[Bernard Vallet]] || {{FRAnasj}} || La Redoute–Motobécane
|-
| 1983 || [[Lucien Van Impe]] || {{BELnasj}} || Metauro Mobili–Pinarello
|-
| 1984 || [[Robert Millar]] || {{GBRnasj}} || Peugeot–Shell–Michelin
|-
| 1985 || [[Luis Herrera (wielrenner)|Luis Herrera]] || {{COLnasj}} || Varta–Café de Colombia–Mavic
|-
| 1986 || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || La Vie Claire
|-
| 1987 || [[Luis Herrera (wielrenner)|Luis Herrera]] || {{COLnasj}} || Café de Colombia–Varta
|-
| 1988 || [[Steven Rooks]] || {{NEDnasj}} || PDM–Ultima–Concorde
|-
| 1989 || [[Gert-Jan Theunisse]] || {{NEDnasj}} || PDM–Concorde
|-
| 1990 || [[Thierry Claveyrolat]] || {{FRAnasj}} || RMO
|-
| 1991 || [[Claudio Chiappucci]] || {{ITAnasj}} || Carrera Jeans–Tassoni
|-
| 1992 || [[Claudio Chiappucci]] || {{ITAnasj}} || Carrera Jeans–Vagabond
|-
| 1993 || [[Tony Rominger]] || {{SUInasj}} || CLAS–Cajastur
|-
| 1994 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Festina–Lotus
|- 
| 1995 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Festina–Lotus
|-
| 1996 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Festina–Lotus
|-
| 1997 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Festina–Lotus
|-
| 1998 || [[Christophe Rinero]] || {{FRAnasj}} || Cofidis
|-
| 1999 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Team Polti
|-
| 2000 || [[Santiago Botero]] || {{COLnasj}} || Kelme–Costa Blanca
|-
| 2001 || [[Laurent Jalabert]] || {{FRAnasj}} || CSC–Tiscali
|-
| 2002 || [[Laurent Jalabert]] || {{FRAnasj}} || CSC–Tiscali
|-
| 2003 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Quick-Step–Davitamon
|-
| 2004 || [[Richard Virenque]] || {{FRAnasj}} || Quick-Step–Davitamon
|-
| 2005 || [[Michael Rasmussen]] || {{DENnasj}} || Rabobank
|-
| 2006 || [[Michael Rasmussen]] || {{DENnasj}} || Rabobank
|-
| 2007 || [[Mauricio Soler]] || {{COLnasj}} || Barloworld
|-
| 2008 || [[Carlos Sastre]] || {{ESPnasj}} || CSC–Saxo Bank
|-
| 2009 ||[[Egoi Martínez]] || {{ESPnasj}} || Euskaltel–Euskadi
|-
| 2010 || [[Anthony Charteau]] || {{FRAnasj}} || Bbox Bouygues Telecom
|-
| 2011 || [[Samuel Sánchez]] || {{ESPnasj}} || Euskaltel–Euskadi
|-
| 2012 || [[Thomas Voeckler]] || {{FRAnasj}} || Team Europcar
|-
| 2013 || [[Nairo Quintana]] || {{COLnasj}} || Movistar Team
|-
| 2014 || [[Rafał Majka]] || {{POLnasj}} || Tinkoff–Saxo
|-
| 2015 ||  [[Chris Froome]] || {{GBRnasj}} || Team Sky
|-
| 2016 || [[Rafał Majka]] || {{POLnasj}} || Tinkoff
|-
| 2017 || [[Warren Barguil]] || {{FRAnasj}} || Team Sunweb
|-
| 2018 || [[Julian Alaphilippe]] || {{FRAnasj}} || Quick-Step Floors
|-
| 2019 || [[Romain Bardet]] || {{FRAnasj}} || AG2R La Mondiale
|-
| 2020 || [[Tadej Pogačar]] || {{SLOnasj}} || UAE Team Emirates
|-
| 2021 || [[Tadej Pogačar]] || {{SLOnasj}} || UAE Team Emirates
|}

=== Punteklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey green.svg|thumb|right|150px|De Griene Trui]]
It punteklassemint yn de Omgong fan Frankryk is in njonkenklassemint foar sprinters wêrby't de hurdfytsers punten per etappe krije, ôfhinklik fan harren oankomst. Sûnt de ynfiering yn [[Omgong fan Frankryk 1953|1953]] draacht de lieder yn it punteklassemint in Griene Trui; de iennige útsûndering wie [[Omgong fan Frankryk 1968|1968]], doe't de liederstrui yn dit klassemint read wie fanwegen de sponsor fan it punteklassemint fan dat jier.

It klassemint waard yn de Omgong fan 1953 yntrodusearre: de [[Switserlân|Switser]] [[Fritz Schär]] wie de earste drager en de earste dy't de trui oan de ein fan de Omgong oandwaan mocht. De griene kleur wie keazen omdat de doetiidske sponsor in [[gersmeaner]]fabrikant wie. De edysjes fan [[Omgong fan Frankryk 1905|1905]] oant en mei [[Omgong fan Frankryk 1912|1912]] waard de Omgong ferriden op in puntesysteem. Dat wie in strafpuntesysteem op basis fan klassearring en tiid, wêrby't dejinge mei de minste punten wûn hie.

Hoewol't de krekte regels wol feroarje, is it tal punten dat per etappe fertsjinne wurde kin meastal net gelyk: yn flakke etappes kinne mear punten fertsjinne wurde as yn tiidritten en berchritten, om sa foar te kommen dat klimmers dêr by fersin it punteklassemint winne kinne. Nei foarbyld fan it punteklassemint yn de Omgong fan Frankryk hawwe de measte meardeiske hurdfytswedstriden tsjintwurdich in punteklassemint.

==== Winners punteklassemint====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
! Punten
|-
| 1953 ||[[Fritz Schär]] || {{SUInasj}} || Switserlân || 271
|-
| 1954 || [[Ferdi Kübler]] || {{SUInasj}} || Switserlân || 215.5
|-
| 1955 || [[Stan Ockers]] || {{BELnasj}} || Belgje || 322
|-
| 1956 || [[Stan Ockers]] || {{BELnasj}} || Belgje || 280
|-
| 1957 || [[Jean Forestier]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk || 301
|-
| 1958 || [[Jean Graczyk]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk || 347
|-
| 1959 || [[André Darrigade]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk || 613
|-
| 1960 || [[Jean Graczyk]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk || 74
|-
| 1961 || [[André Darrigade]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk || 174
|-
| 1962 || [[Rudi Altig]] || {{FRGnasj}} || Saint Raphaël-Hutchinson || 173
|-
| 1963 || [[Rik Van Looy]] || {{BELnasj}} || G.B.C-Libertas || 275
|-
| 1964 || [[Jan Janssen]] || {{NEDnasj}} || Pelforth-Sauvage || 208
|-
| 1965 || [[Jan Janssen]] || {{NEDnasj}} || Pelforth-Sauvage || 144
|-
| 1966 || [[Willy Planckaert]] || {{BELnasj}} ||Smiths || 211
|-
| 1967 || [[Jan Janssen]] || {{NEDnasj}} || Nederlân || 154
|-
| 1968 || [[Franco Bitossi]] || {{ITAnasj}} || Itaalje || 241
|-
| 1969 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} ||Faema || 244
|-
| 1970 || [[Walter Godefroot]] || {{BELnasj}} || Salvarani || 212
|-
| 1971 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || Molteni || 202
|-
| 1972 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || Molteni || 196
|-
| 1973 || [[Herman Van Springel]] || {{BELnasj}} || Rokado || 187
|-
| 1974 || [[Patrick Sercu]] || {{BELnasj}} || Brooklyn || 283
|-
| 1975 || [[Rik Van Linden]] || {{BELnasj}} || Bianchi-Campagnolo || 342
|-
| 1976 || [[Freddy Maertens]] || {{BELnasj}} || Velda-Flandria || 293
|-
| 1977 || [[Jacques Esclassan]] || {{FRAnasj}} || Peugeot-Esso-Michelin || 236
|-
| 1978 || [[Freddy Maertens]] || {{BELnasj}} || Velda-Lano-Flandria || 242
|-
| 1979 || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || Renault-Gitane || 253
|-
| |1980 || [[Rudy Pevenage]] || {{BELnasj}} || Ijsboerke-Warncke || 194
|-
| 1981 || [[Freddy Maertens]] || {{BELnasj}} || Sunair-Sport || 428
|-
| 1982 || [[Sean Kelly]] || {{IRLnasj}} || Sem-France Loire-Campagnolo || 429
|-
| 1983 || [[Sean Kelly]] || {{IRLnasj}} || Sem-Mavic-Reydel || 360
|-
| 1984 || [[Frank Hoste]] || {{BELnasj}} || Europ Decor-Boule d'Or-Eddy Merckx || 322
|-
| 1985|| [[Sean Kelly]] || {{IRLnasj}} || Skil-Sem KAS Miko || 434
|-
| 1986 || [[Eric Vanderaerden]] || {{BELnasj}} || Panasonic || 277
|-
| 1987 || [[Jean-Paul van Poppel]] || {{NEDnasj}} || Superconfex || 263
|-
| 1988 || [[Eddy Planckaert]] || {{BELnasj}} || A.D.R-Mini Flat-IOC || 278
|-
| 1989 || [[Sean Kelly]] || {{IRLnasj}} || P.D.M || 277
|-
| 1990 || [[Olaf Ludwig]] || {{GDRnasj}} || Panasonic || 256
|-
| 1991 || [[Djamolidine Abdoujaparov]] || {{URSnasj}} || Carrera-Jeans || 316
|-
| 1992 || [[Laurent Jalabert]] || {{FRAnasj}} || ONCE || 293
|-
| 1993 || [[Djamolidine Abdoujaparov]] || {{UZBnasj}} || Lampre-Polti || 298
|-
| 1994 || [[Djamolidine Abdoujaparov]] || {{UZBnasj}} || TEAM POLTI || 322
|-
| 1995 || [[Laurent Jalabert]] || {{FRAnasj}} || ONCE || 333
|-
| 1996 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 335
|-
| 1997 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 350
|-
| 1998 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 327
|-
| 1999 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 323
|-
| 2000 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 321
|-
| 2001 || [[Erik Zabel]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom || 252
|-
| 2002 || [[Robbie McEwen]] || {{AUSnasj}} || Lotto-Adecco || 280
|-
| 2003 || [[Baden Cooke]] || {{AUSnasj}} || FDJeux || 216
|-
| 2004 || [[Robbie McEwen]] || {{AUSnasj}} || Lotto-Domo || 272
|-
| 2005 || [[Thor Hushovd]] || {{NORnasj}} || Crédit agricole || 194
|-
| 2006 || [[Robbie McEwen]] || {{AUSnasj}} || Davitamon-Lotto || 288
|-
| 2007 || [[Tom Boonen]] || {{BELnasj}} || Quick Step-Innergetic || 256
|-
| 2008 || [[Óscar Freire]] || {{ESPnasj}} || Rabobank || 270
|-
| 2009 || [[Thor Hushovd]] || {{NORnasj}} || Cervélo TestTeam || 280
|-
| 2010 || [[Alessandro Petacchi]] || {{ITAnasj}} || Lampre-Farnese || 243
|-
| 2011 || [[Mark Cavendish]] || {{GBRnasj}} || Team HTC-Highroad || 334
|-
| 2012 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Liquigas-Cannondale || 421
|-
| 2013 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Cannondale || 409
|-
| 2014 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Cannondale || 431
|-
| 2015 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Tinkoff-Saxo || 432
|-
| 2016 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Tinkoff || 470
|-
| 2017 || [[Michael Matthews (hurdfytser)|Michael Matthews]] || {{AUSnasj}} || Sunweb || 370
|-
| 2018 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Bora-Hansgrohe || 477
|-
| 2019 || [[Peter Sagan]] || {{SVKnasj}} || Bora-Hansgrohe || 323
|-
| 2020 || [[Sam Bennett (hurdfytser)|Sam Bennett]] || {{IRLnasj}} || Deceuninck-Quick-Step || 380
|-
| 2021 || [[Mark Cavendish]] || {{GBRnasj}} || Deceuninck-Quick-Step || 317
|}

=== Ploegeklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey yellow number.svg|thumb|right|150px|Giel rêchnûmer]]
It ploegeklassemint is it klassemint foar de bêst prestearjende hurdfytsploech as gehiel. Foar it berekkenjen fan it puntetal wurde nei elke etappe de tiden fan 'e trije earste riders fan elk team opteld. Earder mocht de liedende ploech mei in giel petsje ride. No rydt de liedende ploech mei in giel rêchnûmer, en yn 2012 foar it earst ek mei in giele helm.

Fan 1930 ôf waard de Tour ferriden mei lanneploegen. Fanwege de grutte kommersjele druk op de Tourorganisaasje waard fan 1962 ôf de toer wer ferriden mei merkploegen. Ek yn 1967 en 1968 kamen lanneploegen oan de start.

==== Winners ploegeklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=23 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=23 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=23 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
|-
| 1930 ||Frankryk ||{{FRAf}}|| 1958||Belgje||{{BELf}} || 1981 || Peugeot || {{FRAf}} || 2003 || CSC || {{DENf}}
|-
| 1931 ||Belgje ||{{BELf}} || 1959||Belgje||{{BELf}} || 1982 || Coop || {{FRAf}} || 2004 || T-Mobile || {{GERf}}
|-
| 1932 ||Itaalje||{{ITAf}} ||1960||Frankryk||{{FRAf}} || 1983 || Raleigh || {{NEDf}} || 2005 || T-Mobile || {{GERf}}
|-
| 1933||Frankryk||{{FRAf}} || 1961||Frankryk||{{FRAf}} || 1984 || Renault || {{FRAf}} || 2006 || T-Mobile || {{GERf}}
|-
| 1934 ||Frankryk ||{{FRAf}} || 1962||St. Raphael||{{FRAf}} || 1985 || La Vie Claire || {{FRAf}} || 2007 || Discovery || {{USAf}}
|-
| 1935 ||Belgje||{{BELf}} || 1963 ||St. Raphael||{{FRAf}} || 1986 || La Vie Claire || {{FRAf}} || 2008 || CSC || {{DENf}}
|-
| 1936||Belgje||{{BELf}} || 1964 ||Pelforth||{{FRAf}} || 1987 || Système U || {{FRAf}} || 2009 || Astana || {{KAZf}}
|-
| 1937||Frankryk||{{FRAf}} || 1965 ||KAS ||{{ESPf}} || 1988 || P.D.M. || {{NEDf}} || 2010 || RadioShack || {{USAf}}
|-
| 1938||Belgje||{{BELf}} || 1966 ||KAS ||{{ESPf}} || 1989 || P.D.M. || {{NEDf}} || 2011 || Garmin-Cervélo || {{USAf}}
|-
| 1939 ||Belgje B ||{{BELf}} || 1967 ||Frankryk ||{{FRAf}} || 1990 || Z || {{FRAf}} || 2012 || RadioShack || {{USAf}}
|-
|1947||Itaalje||{{ITAf}} || 1968||Spanje||{{ESPf}} || 1991 || Banesto || {{ESPf}} || 2013 || Saxo-Tinkoff || {{DENf}}
|-
| 1948||Belgje A||{{BELf}} || 1969 ||Feama||{{BELf}} || 1992 || Carrera || {{ITAf}} || 2014 || AG2R || {{FRAf}}
|-
| 1949||Itaalje||{{ITAf}} || 1970||Salvarani||{{ITAf}} || 1993 || Carrera || {{ITAf}} || 2015 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1950||Belgje||{{BELf}}||1971||BIC||{{FRAf}} || 1994 || Festina || {{FRAf}} || 2016 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1951||Frankryk||{{FRAf}}|| 1972||GAN||{{FRAf}} || 1995 || ONCE || {{ESPf}} || 2017 || Sky || {{GBRf}}
|-
| 1952||Itaalje||{{ITAf}}|| 1973||BIC||{{FRAf}} || 1996 || Festina || {{FRAf}} || 2018 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1953||Nederlân||{{NEDf}}|| 1974||KAS||{{ESPf}} || 1997 || Deutsche Telekom || {{GERf}} || 2019 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1954||Switserlân||{{SUIf}}|| 1975||GAN||{{FRAf}} || 1998 || Cofidis || {{FRAf}} || 2020 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1955||Frankryk||{{FRAf}} || 1976||KAS||{{ESPf}} || 1999 || Banesto || {{ESPf}} || 2021 || Bahrain || {{BRNf}} 
|-
| 1956||Belgje||{{BELf}} || 1977||Raleigh||{{NEDf}} || 2000 || Kelme || {{ESPf}}
|-
| 1978 || Miko || {{FRAf}} || 1979 || Renault || {{FRA}} || 2001 || Kelme || {{ESPf}}
|-
| 1957||Frankryk||{{FRAf}} || 1980 || Miko || {{FRAf}} || 2002 || ONCE || {{ESPf}}
|}

=== Jongereinklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey white.svg|thumb|right|150px|De Wite Trui]]
It jongereinklassemint waard yn [[1975]] ynfierd. It Wite Trui waard oernommen fan it kombinaasjeklassemint ([[1968]] - [[1974]]), dat (tydlik) ôfskaft waard. De regels om yn oanmerking te kommen foar dit klassemint hawwe net altyd itselde west. Tusken [[1983]] en [[1985]] wie it in klassemint foar debutanten, mar de lêste jierren is it in klassemint foar hurdfytsers dy't op 1 jannewaris fan it oanbelangjende omgongsjier jonger as 25 jier binne.

Fan 1989 oant en mei 1999 wie der wol in jongereinklassemint mar gjin Wite Trui. In oantal kear wûn de winner fan it jongereinklassemint ek de Omgong fan Frankryk sels.

==== Winners jongereinklassemint====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
! &lt;small&gt;Posysje&lt;br&gt;algemien&lt;br&gt;klassemint&lt;br&gt;''(Giele Trui)''&lt;/small&gt;
|-
|1975
|[[Francesco Moser]]||{{ITAnasj}}
|Filotex
|7
|-
|1976
|[[Enrique Martínez Heredia]]||{{ESPnasj}}
|Kas–Campagnolo
|23
|-
|1977
|[[Dietrich Thurau]]||{{FRGnasj}}
|TI–Raleigh
|5
|-
|1978
|[[Henk Lubberding]]||{{NEDnasj}}
| TI–Raleigh–McGregor
|8
|-
|1979
|[[Jean-René Bernaudeau]]||{{FRAnasj}}
|Renault–Gitane
|5
|-
| 1980
|[[Johan van der Velde]]||{{NEDnasj}}
|TI–Raleigh–Creda
|12
|-
|1981
|[[Peter Winnen]]||{{NEDnasj}}
|Capri Sonne–Koga Miyata
|5
|-
|1982
|[[Phil Anderson (hurdfytser)|Phil Anderson]]||{{AUSnasj}}
|Peugeot–Shell–Michelin
|5
|-
|1983
|[[Laurent Fignon]]||{{FRAnasj}}
|Renault–Elf
|'''1'''
|-
|1984 
|[[Greg LeMond]]||{{USAnasj}}
|Renault–Elf
|3
|-
|1985 
|[[Fabio Parra]]||{{COLnasj}}
| Varta–Café de Colombia–Mavic
|8
|-
|1986
|[[Andrew Hampsten]]||{{USAnasj}}
|La Vie Claire
|4
|-
|1987 
|[[Raúl Alcalá]]||{{MEXnasj}}
|7-Eleven
|9
|-
|1988 
|[[Erik Breukink]]||{{NEDnasj}}
|Panasonic–Isostar–Colnago–Agu
|12
|-
|1989
|[[Fabrice Philipot]]||{{FRAnasj}}&lt;ref&gt;[[Fabrice Philipot]] einige as 24e yn de Omgong van 1989, fjouwer plakken efter de 24-jierrige [[Luis Alberto Camargo]], dy't it jongereinklassemint wûn hawwe soe as syn ploechlieder him net fergetten wie yn te skriuwen foar it klassemint.&lt;/ref&gt;
|Toshiba
|24
|-
|1990 
|[[Gilles Delion]]||{{FRAnasj}}
|Helvetia–La Suisse
|15
|-
|1991 
|[[Álvaro Mejía (hurdfytser)|Álvaro Mejía]]||{{COLnasj}}
|Postobón–Manzana–Ryalcao
|19
|-
|1992 
|[[Eddy Bouwmans]]||{{NEDnasj}}
|Panasonic–Sportlife
|14
|-
|1993 
|[[Antonio Martín]]||{{ESPnasj}}
|Amaya Seguros
|12
|-
|1994 
|[[Marco Pantani]]||{{ITAnasj}}
|Carrera Jeans–Tassoni
|3
|-
|1995 
|[[Marco Pantani]]||{{ITAnasj}}
|Carrera Jeans–Tassoni
|13
|-
|1996 
|[[Jan Ullrich]]||{{GERnasj}}
|Deutsche Telekom
|2
|-
|1997 
|[[Jan Ullrich]]||{{GERnasj}}
|Deutsche Telekom
|'''1'''
|-
|1998 
|[[Jan Ullrich]]||{{GERnasj}}
|Deutsche Telekom
|2
|-
|1999
|[[Benoît Salmon]]||{{FRAnasj}}
|AG2R
|16
|-
|2000 
|[[Francisco Mancebo]]||{{ESPnasj}}
|Banesto
|9
|-
|2001 
|[[Óscar Sevilla]]||{{ESPnasj}}
|Kelme–Costa Blanca
|7
|-
|2002 
|[[Ivan Basso]]||{{ITAnasj}}
|Fassa Bortolo
|11
|-
|2003 
|[[Denis Menchov]]||{{RUSnasj}}
| iBanesto
|11
|-
|2004 
|[[Vladimir Karpets]]||{{RUSnasj}}
|Illes Balears–Banesto
|13
|-
|2005 
|[[Yaroslav Popovych]]||{{UKRnasj}}
|Discovery
|12
|-
|2006
|[[Damiano Cunego]]||{{ITAnasj}}
|Lampre–Fondital
|12
|-
|2007 
|[[Alberto Contador]]||{{ESPnasj}}
|Discovery
|'''1'''
|-
|2008
|[[Andy Schleck]]||{{LUXnasj}}
|CSC–Saxo Bank
|12
|-
|2009
|[[Andy Schleck]]||{{LUXnasj}}
|Saxo Bank
|2
|-
|2010 
|[[Andy Schleck]]||{{LUXnasj}}
|Saxo Bank
|'''1'''
|-
|2011 
|[[Pierre Rolland (hurdfytser)|Pierre Rolland]]||{{FRAnasj}}
|Europcar
|10
|-
|2012
|[[Tejay van Garderen]]||{{USAnasj}}
|BMC
|5
|-
|2013
|[[Nairo Quintana]]||{{COLnasj}}
|Movistar
|2
|-
|2014
|[[Thibaut Pinot]]||{{FRAnasj}}
|FDJ
|3
|-
|2015 
|[[Nairo Quintana]]||{{COLnasj}}
|Movistar
|2
|-
|2016 
|[[Adam Yates (hurdfytser)|Adam Yates]]||{{GBRnasj}}
| Orica–BikeExchange
|4
|-
|2017
|[[Simon Yates (hurdfytser)|Simon Yates]]||{{GBRnasj}}
|Orica–Scott
|7
|-
|2018 
|[[Pierre Latour]]||{{FRAnasj}}
| AG2R
|13
|-
|2019 
|[[Egan Bernal]]||{{COLnasj}}
|Ineos
|'''1'''
|-
|2020
|[[Tadej Pogačar]]||{{SLOnasj}}
|UAE Team Emirates
|'''1'''
|-
|2021 
|[[Tadej Pogačar]]||{{SLOnasj}}
|UAE Team Emirates
|'''1'''
|}

===Priis fan de striidberens===
[[Ofbyld:Jersey red number.svg|thumb|right|150px|Read rêchnûmer]]
De priis fan de striidberens wurdt yn de Omgong fan Frankryk útrikt oan de striidlustichste hurdfytser. Nei elke etappe wurdt de priis troch in achtkoppige ynternasjonale sjuery takend oan de striidlustichste hurdfytser fan dy deis, dy't dan de oare deis mei in read rêchnûmer ride mei. Oan de ein wurdt besjoen wa't de meast striidlustichste hurdfytser yn de hiele Omgong fan dat jier west hat.

Yn ûnderskate jierren waard it reade rêchnûmer ferskillend oanjûn. Soms wie it allinne firtueel yn it read te sjen, soms waard it ramt read makke, of waard in wyt rêchnûmerfel mei reade sifers brûkt. Sûnt [[Omgong fan Frankryk 2006|2006]] wurdt in read fel mei wite sifers brûkt.

Yn de njoggende etappe yn [[Omgong fan Frankryk 2011|2011]] waard foar it earst yn tweintich jier de deipriis fan de striidlustichste hurdfytser takend oan twa persoanen. Sawol [[Johnny Hoogerland]] as [[Juan Antonio Flecha]] krigen de priis tawiisd. Allebeide makken diel út fan de kopgroep doe't se oanriden waarden troch in wein fan de Frânske TV, wêrby't se swier te fallen kamen en yn it [[stikeltrie]] bedarren. De beide setten harren paad dochs fuort en passearren dy deis fier efter it peloton de einstreek. Yn de sechstjinde etappe yn [[Omgong fan Frankryk 2016|2016]] waard de priis foar it earst útrikt oan twa hurdfytsers fan deselde ploech. [[Tony Martin]] en [[Julian Alaphilippe]] fan Quickstep waarden beiden beleanne mei it reade rêchnûmer nei 't se 170 kilometer tegearre yn de oanfal riden hiene.

==== Winners priis fan de striidberens ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
|1956 ||  [[André Darrigade]] || {{FRAnasj}} ||Frankryk
|- 
|1957 ||  [[Nicolas Barone]]|| {{FRAnasj}} ||Frankryk
|-
|1958 ||  [[Federico Bahamontes]] || {{ESPnasj1977}} ||Spanje
|-
|1959 ||  [[Gérard Saint]]|| {{FRAnasj}}||Ouest-Sud-Ouest
|-  
|1960 || [[Jean Graczyk]]|| {{FRAnasj}}  ||Frankryk
|-   
|1961 || || ||Équipe Ouest-Sud-Ouest
|-
|1962 || [[Eddy Pauwels]]||{{BELnasj}} ||Wiel's-Groene Leeuw
|-   
|1963 ||  [[Rik Van Looy]]||{{BELnasj}}||G.B.C.-Libertas
|-
|1964 ||[[Henri Anglade]]|| {{FRAnasj}} ||Pelforth-Sauvage-Lejeune
|-
|1965 || [[Felice Gimondi]]||{{ITAnasj}} ||Salvarani
|-   
|1966 ||[[Rudi Altig]]|| {{FRGnasj}} ||Molteni
|-  
|1967 ||[[Désiré Letort]]|| {{FRAnasj}} ||Frankryk
|-
|1968 ||[[Roger Pingeon]]|| {{FRAnasj}} ||Frankryk
|-
|1969 ||[[Eddy Merckx]]|| {{BELnasj}} ||Faema
|-
| 1970 ||[[Eddy Merckx]]|| {{BELnasj}} ||Faema
|- 
| 1971 ||[[Luis Ocaña]]|| {{ESPnasj1977}} ||BIC
|-
| 1972 ||[[Cyrille Guimard]]|| {{FRAnasj}} ||Gan-Mercier
|-
| 1973 ||[[Luis Ocaña]]|| {{ESPnasj1977}} ||BIC
|-
| 1974 ||[[Eddy Merckx]]|| {{BELnasj}} ||Molteni
|-
| 1975 ||[[Eddy Merckx]]|| {{BELnasj}} ||Molteni
|-
| 1976 ||[[Raymond Delisle]]|| {{FRAnasj}} ||Peugeot-Esso-Michelin
|- 
| 1977 ||[[Gerrie Knetemann]]|| {{NEDnasj}} ||TI-Raleigh
|- 
| 1978 ||[[Paul Wellens (hurdfytser)|Paul Wellens]]|| {{BELnasj}} ||TI-Raleigh
|-  
| 1979 ||[[Hennie Kuiper]]|| {{NEDnasj}} ||Ti-Raleigh
|-  
| 1980 ||[[Christian Levavasseur]]|| {{FRAnasj}} ||Miko-Mercier
|-
| 1981 ||[[Bernard Hinault]]|| {{FRAnasj}} ||Renault-Elf
|-  
| 1982 ||[[Régis Clère]]|| {{FRAnasj}} ||Coop-Mercier
|- 
| 1983 ||[[Serge Demierre]]|| {{SUInasj}} ||Cilo-Aufina
|-
| 1984 ||[[Bernard Hinault]]|| {{FRAnasj}} ||La Vie Claire
|-
| 1985 ||[[Maarten Ducrot]]|| {{NEDnasj}} ||Kwantum-Yoko
|- 
| 1986 ||[[Bernard Hinault]]|| {{FRAnasj}} ||La Vie Claire
|-  
| 1987 ||[[Régis Clère]]|| {{FRAnasj}} ||Teka
|- 
| 1988 ||[[Jérôme Simon]]|| {{FRAnasj}} ||Z-Peugeot
|- 
| 1989 || [[Laurent Fignon]]||{{FRAnasj}}||Super U-Raleigh-Fiat
|-
| 1990 || [[Eduardo Chozas]]||{{ESPnasj}} ||ONCE
|-
| 1991 ||  [[Claudio Chiappucci]]||{{ITAnasj}}||Carrera 
|-
| 1992 || [[Claudio Chiappucci]]||{{ITAnasj}} ||Carrera 
|- 
| 1993 ||  [[Massimo Ghirotto]]||{{ITAnasj}}||ZG Mobili-Bottecchia
|-
| 1994 ||  [[Eros Poli]]||{{ITAnasj}}||Mercatone Uno-Medeghini
|-
| 1995 ||[[Hernán Buenahora]]|| {{COLnasj}} ||Kelme
|- 
| 1996 ||  [[Richard Virenque]]||{{FRAnasj}}||Festina-Lotus
|-
| 1997 ||[[Richard Virenque]]|| {{FRAnasj}} ||Festina-Lotus
|-         
| 1998 ||  [[Jacky Durand]]||{{FRAnasj}}||AG2R
|- 
| 1999 || [[Jacky Durand]]||{{FRAnasj}} ||Lotto-Mobistar
|-
| 2000 ||[[Erik Dekker]]|| {{NEDnasj}} ||Rabobank
|-
| 2001 ||[[Laurent Jalabert]]|| {{FRAnasj}} ||CSC-Tiscali
|-  
| 2002 ||[[Laurent Jalabert]]|| {{FRAnasj}} ||CSC-Tiscali
|- 
| 2003 ||[[Alexandre Vinokourov]]|| {{KAZnasj}} ||Deutsche Telekom
|-
| 2004 ||[[Richard Virenque]]|| {{FRAnasj}} ||Quick Step-Davitamon
|-
| 2005 ||[[Óscar Pereiro]]|| {{ESPnasj}} ||Phonak
|- 
| 2006 ||[[David de la Fuente]]|| {{ESPnasj}} ||Saunier Duval-Prodir
|-
| 2007 ||[[Amets Txurruka]]|| {{ESPnasj}} ||Euskaltel-Euskadi
|-
| 2008 ||[[Sylvain Chavanel]]|| {{FRAnasj}} ||Cofidis
|-
| 2009 || net útrikt || ||
|-
| 2010 ||[[Sylvain Chavanel]]|| {{FRAnasj}} ||Quick Step
|-
| 2011 ||[[Jérémy Roy]]|| {{FRAnasj}} ||FDJ
|-
| 2012 ||[[Chris Anker Sørensen]]|| {{DENnasj}} ||Saxo Bank-Tinkoff
|-
| 2013 ||[[Christophe Riblon]]|| {{FRAnasj}} ||AG2R
|-
| 2014 ||[[Alessandro De Marchi (hurdfytser)|Alessandro De Marchi]]|| {{ITAnasj}} ||Cannondale
|-
| 2015 || [[Romain Bardet]]||{{FRAnasj}} ||AG2R 
|-
| 2016 ||  [[Peter Sagan]]||{{SVKnasj}}||Tinkoff
|-
| 2017 ||  [[Warren Barguil]]||{{FRAnasj}}||Sunweb
|-
| 2018 ||  [[Daniel Martin (hurdfytser)|Daniel Martin]]||{{IRLnasj}}||UAE Emirates
|-
| 2019 ||  [[Julian Alaphilippe]] ||{{FRAnasj}}|| Deceuninck-Quick Step
|-
| 2020 ||  [[Marc Hirschi]]||{{SUInasj}} || Sunweb
|-
| 2021 ||  [[Franck Bonnamour]]||{{FRAnasj}} || B&amp;B Hotels
|}

== Fryske Dielnimmers ==
In tal Friezen hat meidien oan de Omgong fan Frankryk. Yn [[Omgong fan Frankryk 1988|1988]] wie [[Wiebren Veenstra]] de earste. [[Pieter Weening]] wie yn [[Omgong fan Frankryk 2005|2005]] de earste Fries dy't in etappe wûn yn de Omgong fan Frankryk. En [[Gerrit de Vries]] hat oant no ta (''2022'') mei sân dielnimmings yn de jierren-90 fan de tweintichste iuw it faakst meidien oan de Omgong fan Frankryk.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Namme
! Jier(ren)
! Ploech
! &lt;small&gt;Posysje&lt;br&gt;algemien&lt;br&gt;klassemint&lt;br&gt;''(Giele Trui)''&lt;/small&gt;
|-
| [[Johannes Draaijer]]
|[[Omgong fan Frankryk 1989|1989]]
|P.D.M.
|130
|-
| [[Eddy Schurer]] 
|[[Omgong fan Frankryk 1989|1989]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1990|1990]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1991|1991]]
|TVM,&lt;br&gt;TVM,&lt;br&gt;TVM
|132,&lt;br&gt; net finisht,&lt;br&gt;152
|-
| [[Maarten Tjallingii]]
|[[Omgong fan Frankryk 2010|2010]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2011|2011]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2012|2012]]
|Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank
|132,&lt;br&gt;99,&lt;br&gt;net finisht
|-
| [[Wiebren Veenstra]]
|[[Omgong fan Frankryk 1988|1988]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1991|1991]] 
|Hitachi,&lt;br&gt;Buckler
|net finisht,&lt;br&gt;157
|-
| [[Gerrit de Vries]]
| [[Omgong fan Frankryk 1990|1990]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1991|1991]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1992|1992]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1993|1993]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1994|1994]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1996|1996]] &lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 1997|1997]]
|Buckler,&lt;br&gt;Buckler,&lt;br&gt;Buckler,&lt;br&gt;TVM,&lt;br&gt;Novemail-Histor,&lt;br&gt;Team Polti,&lt;br&gt;Team Polti
|67,&lt;br&gt;34,&lt;br&gt; net finisht, &lt;br&gt;55,&lt;br&gt;77,&lt;br&gt;119,&lt;br&gt;125
|-
| [[Pieter Weening]]
|[[Omgong fan Frankryk 2005|2005]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2006|2006]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2007|2007]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2008|2008]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2012|2012]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2015|2015]]
|Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Orica GreenEDGE,&lt;br&gt;Orica GreenEDGE
|72,&lt;br&gt;93,&lt;br&gt;128,&lt;br&gt;62,&lt;br&gt;72,&lt;br&gt;144
|-
| [[Lieuwe Westra]] 
|[[Omgong fan Frankryk 2011|2011]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2012|2012]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2013|2013]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2014|2014]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Frankryk 2015|2015]]
|Vacansoleil,&lt;br&gt;Vacansoleil,&lt;br&gt;Vacansoleil,&lt;br&gt;Astana,&lt;br&gt;Astana
|128,&lt;br&gt; net finisht,&lt;br&gt; net finisht,&lt;br&gt;79,&lt;br&gt;77
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* [http://www.letour.fr/indexus.html Offisjele webstee] {{Noat|Ingesk}}
}}

[[Kategory:Omgong fan Frankryk| ]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Sportevenemint yn Frankryk]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1903]]</text>
      <sha1>hl41t9ysbstlwakv7bi8h4vagiqjz05</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Afrikaansk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3997</id>
    <revision>
      <id>1083956</id>
      <parentid>1054508</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40920" xml:space="preserve">{{Taaltabel|
namme = Afrikaansk |
eigen namme = Afrikaans |
sprutsen yn = [[Súd-Afrika]], [[Namybje]], fersprate mienskippen yn [[Kanada]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Nij-Seelân]], [[Botswana]], [[Simbabwe]], [[Lesoto]], [[Argentynje]]  |
tal sprekkers = 6,45 miljoen as memmetaal, 10,3 miljoen as 2e of 3e taal.&lt;ref name=&quot;ethnologue&quot;&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=afr Ethnologue.com] Afrikaans (sjoen op 12 oktober 2010)&lt;/ref&gt; 
| teljier = 2004 |
dialekten = [[Kaapsk Afrikaansk]], [[Eastgrins-Afrikaansk]], [[Oranjerivier-Afrikaansk]], [[Eastkaapsk Afrikaansk]], [[Earlamsk]]  | 
taalklassifikaasje = [[Yndo-Jeropeesk]]
* [[Germaanske talen|Germaansk]]
** [[Westgermaanske talen|West-Germaansk]]
*** [[Nederfrankysk]]
**** [[Nederlânsk]]
***** '''Afrikaansk'''|
skrift = it [[Latynske alfabet]] |
bibeloersetting =  [[1943]] |
taalstatus = offisjele taal yn [[Súd-Afrika]], erkende minderheidstaal yn [[Namybje]] |
taalkoade ISO 639-1 = af |
taalkoade ISO 639-2 = afr |
taalkoade ISO 639-3/DIS = afr |
}}
[[Ofbyld:Afrikaansdistrib.png|thumbnail|right|250|Yn it donkergriene gebiet wurdt troch mear as 70 persint fan de minsken Afrikaansk sprutsen, yn it ljochtgriene part is dat mear as 50 persint.]]

'''Afrikaansk''' (eigen namme: ''Afrikaans'') is in [[Westgermaanske talen|Westgermaanske taal]], basearre op it [[Nederlânsk]] fan de [[17e iuw]]. De taal waard pas op [[8 maaie]] [[1925]] offisjeel erkend&lt;ref&gt;Lill, D. van (2004). ''[http://books.google.com/books?id=j6v-i9joqhMC&amp;pg=PA38&amp;lpg=PA38&amp;dq=%228+mei+1925%22+afrikaans&amp;source=bl&amp;ots=wAVnWYUlRg&amp;sig=bdmENX6kws70X3Bd79D228k5ab4&amp;hl=nl&amp;ei=ky_SSt_tKpTZ-Qbz-ayEAw&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=5&amp;ved=0CBQQ6AEwBA#v=onepage&amp;q=%228%20mei%201925%22%20afrikaans&amp;f=false Van Lill se Suid-Afrikaanse trivia]''. Zebra Press. Side 38.&lt;/ref&gt; en is sadwaande de tred jongste Germaanske taal dy’t in amtlike status hat (it [[Faeröersk]] waard yn [[1948]] amtlik erkend en it [[Lúksemboarchsk]] yn [[1984]]&lt;ref&gt;[http://www.talenwereld.nl/faeroer.html Over de totstandkoming van de Faeröerse spelling]&lt;/ref&gt;). It Afrikaansk wurdt it meast sprutsen yn [[Súd-Afrika]], it is dêr ek ien fan de alve offisjele talen. Dêrnjonken is it ek in wichtige taal yn [[Namybje]], dêr’t it as [[lingua franca]] brûkt wurdt. Yn totaal wurdt de taal troch likernôch 6,4 miljoen minsken as memmetaal brûkt. 

Afrikaansk en Nederlânsk binne noch foar in grut part ûnderling fersteanber. Ek foar [[Frysk]]-sprekkers is it Afrikaansk goed oan te learen. De útspraak en grammatika fan it Afrikaansk is mear analytysk en ienfâldiger as oare Germaanske talen. Neist it Nederlânsk, de wurdskat fan it Afrikaansk bestiet foar 85% út Nederlânske wurden, hawwe ek in protte oare talen it Afrikaansk beynfloede, bygelyks [[Maleisk]], [[Portegeesk]], [[Frânsk]], [[Dútsk]], [[Ingelsk]] en oare Afrikaanske talen.

== Klassifikaasje ==
* [[Yndo-Jeropeesk]]
** [[Germaanske talen|Germaansk]]
*** [[Westgermaansk]]
**** [[Nederdútsk]]
***** [[Nederfrankysk]]
****** [[Nederlânsk]]
******* Afrikaansk

It Afrikaansk wurdt sjoen as in ûndertaal fan it Nederlânsk. It is klassifisearre as Yndo-Jeropeeske taal, it is ûnderdiel fan de Westgermaanske tûke fan de Germaanske talen. Afrikaansk heart tegearre mei it Nederlânsk ta de Nederfrankyske taalgroep, dat wer fan it [[Aldnederlânsk]] ôfkomt. Nederfrankyske fariëteiten wurde yn [[Jeropa]] en Nederlân, it noarden fan [[Belgje]], [[Frânsk-Flaanderen]] yn [[Frankryk]] en it [[Dútslân|Dútske]] gebiet lâns de [[Ryn]] tusken [[Keulen]] en de grins mei Dútslân en Nederlân sprutsen. Bûten Jeropa wurde Nederfrankyske dialekten yn Súd-Afrika, Namybje, [[Suriname]], [[Kurasau]], [[Arûba]], [[Bonêre]], [[Saba]], [[Sint-Maarten (eilân)|Sint-Maarten]] en [[Sint Eustaasjes]] sprutsen. 

De Nederfrankyske dialekten wurde tegearre mei it [[Nedersaksysk]] ûnder it [[Nederdútsk]] groepearre. Der is in skieding ûntstien tusken it Nederdútsk en [[Heechdútsk]] fanwegen de [[Heechdútske klankferskowing]].&lt;ref&gt;Glück, H. (ed.): ''Metzler Lexikon Sprache'', siden 472, 473. Stuttgart, Weimar: Metzler, 2000&lt;/ref&gt;

=== Dialektyske stamme ===
It is net wis út hokker Nederfrankyske dialekten it Afrikaansk him krekt ûntwikkele hat. Der binne benammen in soad Hollânske grammatikale skaaimerken en lûden yn it Afrikaansk werom te finen, njonken inkele West-Flaamske ynfloeden. Earder waarden ek Siuwske ynfloeden ornearre, mar dizze gedachte is troch D.C. Hesseling op basis fan migraasjesifers wjerlein.&lt;ref&gt;[http://www.dbnl.nl/tekst/_taa008191101_01/_taa008191101_01_0003.htm Is de beleefdheidsvorm U 'n verbastering van UEd.?]&lt;/ref&gt;

== Skiednis fan it Afrikaansk ==
[[Ofbyld:South Africa Afrikaans speakers proportion map.svg|thumb|right|200px|Geografyske sprieding fan it Afrikaansk yn [[Súd-Afrika]]; it oandiel Afrikaansktaligen yn de befolking.]]
[[Ofbyld:Distribution of Afrikaans in Namibia.png|thumb|right|200px|Geografyske sprieding fan it Afrikaansk yn [[Namybje]]; it oandiel Afrikaansktaligen yn de befolking.]]

It Nederlânsk kaam oan op it [[Afrika]]anske kontinint doe't [[Jan van Riebeeck]] yn [[1652]] oan kaam by [[Kaap de Goeie Hope]] en dêr in koloanje stifte. Doe begûn ek de skreaune skiednis fan Súd-Afrika. De Kaapkoloanje waakste gau en fral Nederlanners en Flamingen, mar ek in soad [[Dútslân|Dútsers]] en [[Frankryk|Frânsen]], kamen foar de [[Feriene Eastyndyske Kompanjy]] yn de koloanje wenjen. De lêsten learden it Nederlânsk rap, ek harren nammen waarden faak fernederlânske. De befolkingsgroep dy't sa ûntstie, neamde himsels op in stuit [[Afrikaners]] of Boeren. Sûnt [[1740]] begûn de sprektaal in eigen libben te krijen. It Nederlânsk feroare stadich trochdat it troch oare talen beynfloede waard, lykas it [[Maleisk]] fan de Maleiers, dy't troch de Nederlanners as wurkkrêften nei Súd-Afrika helle waarden. Mar de skriuwtaal bleau oant [[1925]] folslein basearre op it Europeeske Nederlânsk. Der wie wyls wol in eigen foarm fan it Nederlânsk ûntstien, it ''[[Kaapsk-Nederlânsk]]''.

Doe't de [[Kaapkoloanje]] yn [[Feriene Keninkryk|Britske]] hannen kaam, waard it [[Ingelsk]] de offisjele taal fan it gebiet. De Boeren lutsen hieltyd fierder it binnenlân yn, dêr't se trije steaten stiften, de [[Oranje Frijsteat]], de [[Transfaal]] en de [[Republyk Natalia]], dêr't it Nederlânsk de offisjele taal waard. Nei it útbrekken fan de Boerenoarloggen tusken de Britten en de Boeren, dy't ferlern waarden troch de Boeren, kamen ek dizze gebieten ûnder it bewâld fan de Britten. De Boeren kamen op foar it behâld fan harren taal en tradysjes. Yn [[1882]] waard it Nederlânsk njonken it Ingelsk de offisjele taal yn it Kaapske parlemint. Yn [[1888]] waard it Nederlânsk erkend as offisjele taal fan de Súd-Afrikaanske Republyk, it lettere Transfaal. Fan [[1910]] oant en mei [[1983]] wienen it Nederlânsk en it Ingelsk tegearre de offisjele talen fan Súd-Afrika. Al moat der rekken mei hâlden wurde dat sûnt [[1925]] it Nederlânsk troch it Afrikaansk ferfong waard, mar pas yn [[1983]] waard it Nederlânsk út de grûnwet helle.

Oant de [[19e iuw]] hat it Afrikaansk allinnich as sprektaal bestien en wie it [[Nederlânsk]] de formele skreaune taal. It Nederlânsk wie foaral de taal fan skoalle en tsjerke. De opkomst fan kranten hat derfoar soarge dat minsken foar it earst yn de eigen taal publisearje koenen. Hjir komt de earste foarm fan it Afrikaansk as skriuwtaal. It liket noch bot op it Nederlânsk en wurdt allinnich brûkt troch de [[blanken]]. Foar Kaapske [[islam|moslims]] wie it Afrikaansk neist it [[Arabysk]] al yn de njoggentjinde iuw as in folweardige taal brûkt foar de godstsjinst, mar dat wie mear om in praktyske reden. Sy woenen it islamitysk leauwe befoarderje. De Moslimmienskip wie net belutsen by de taalbeweging. 

Op [[14 augustus]] [[1875]] is it ''Genootskap van Regte Afrikaners'' yn [[Paarl]] stifte ûnder lieding fan [[Stephanus du Toit]]. Dizze organisaasje hie as doel om it Afrikaansk te befoarderjen en om de taal út te bouwen ûnder mear troch de [[bibel]] oer te setten. It oersetten fan de bibel wie klear yn [[1933]]. Yn de tweintichste iuw is de wurdskat fan it Afrikaansk útwreide, ûnder oare trochdat de taal in nije funksje as amtlike taal krige, wêrtroch't de taal yn it ûnderwiis, it bestjoer, de literatuer, de keunst en de wittenskip brûkt wurde koe, fan 50.000 oant likernôch 750.000 wurden. Der binne mear as 200 Afrikaanske wurdboeken útkaam.&lt;ref&gt;Jansen, Ena (1998). [http://books.google.com/books?id=UM7lm123MZoC&amp;pg=PA187&amp;lpg=PA187&amp;dq=750.000+woorden+afrikaans&amp;source=bl&amp;ots=KhyWyqohoA&amp;sig=wW8dFr45Y4eGYDcHhJ_uv4gtB-Q&amp;hl=nl&amp;ei=sybXSq_qEtGG-QbGibn8BQ&amp;sa=X&amp;oi=book_result&amp;ct=result&amp;resnum=1&amp;ved=0CAoQ6AEwAA#v=onepage&amp;q=750.000%20woorden%20afrikaans&amp;f=false ''Afstand en verbintenis: Elisabeth Eybers in Amsterdam'']. Amsterdam University Press. Side 187&lt;/ref&gt; Om de taal út te bouwen binne faak wurden brûkt út it Nederlânsk.

== Dialekten ==
It Afrikaansk hat in stik as wat dialekten, dy't ferspraat oer Súd-Afrika en Namybje foarkomme. Fan dizze dialekten binne der guons dy't mear nijmoadrige Nederlânske ynfloeden krigen hawwe as oare. Dat komt trochdat se mear yn kontakt wienen mei it Europeeske Nederlânsk. De folgjende haaddialekten fan it Afrikaanske wurde hjoed de dei ûnderskieden:

* [[Kaapsk Afrikaansk]] (Afrikaansk: ''Kaapse Afrikaans''): Dit dialekt wurdt it meast sprutsen yn de [[West-Kaapprovinsje]], it dialekt hat in soad ynfloeden fan it Maleisk. 
* [[Eastgrinsk-Afrikaansk]] (''Oosgrens-Afrikaans''): Dit dialekt foarmet de basis fan it Standertafrikaansk. It wurdt benammen sprutsen yn de provinsjes [[Mpumalanga]], [[Gauteng]] en [[Limpopo]].
* [[Oranjerivier-Afrikaansk]] (''Oranjerivier-Afrikaans''): Dit dialekt wurdt sprutsen om de [[Oranjerivier]] hinne, it noardwesten fan Súd-Afrika en it suden fan Namybje. It dialekt is ûntstien troch it kontakt fan de kolonisten mei de ynhiemske [[Hottentotten]].
* [[Eastkaapsk Afrikaansk]] (''Oostkaaps Afrikaans''): Dit dialekt wurdt sprutsen yn de provinsje [[East-Kaap]].
* [[Oarlamsk]] (ek wol neamd: [[Oarlangs]], [[Oarlansk]]; Afrikaansk: ''Oorlams''): Dit dialekt wurdt it meast sprutsen yn it eardere Transfaal. It meastepart fan de sprekkers is swart. It dialekt hat in soad ynfloeden fan de [[Bantû]]talen en is sadwaande in [[kreoalsk|kreoaltaal]] basearre op it Afrikaansk.

Fan dizze dialekten hat it Kaapsk-Afrikaansk de measte ynfloed fan it hjoeddeiske Nederlânsk ûndergien.

De Nederlânske taalfariëteiten oan de Kaap tusken 1652 en om en de by 1800 binne selden op skrift setten, wat betsjut dat hjoed de dei net krekt te sizzen is hokker dialekten der sprutsen binne. Om 1800 hinne waarden de neikommende omgongsfariëteiten oan de Kaap sprutsen, nammentlik:
# Suver Nederlânsk (Suiwer Nederlands)
# Boarger Afrikaansk of Kaapsk-Hollânsk, brûkt troch de aristokrasy
# Hottentot-Hollânsk (of Hottentot-Afrikaansk)
# Slaven-Afrikaansk (Slawe-Afrikaans)
# Frjemdeling-Afrikaansk&lt;ref&gt;Merwe H.J.J.M. van der. (1970). ''Herkoms en Ontwikkeling van Afrikaans''. Afrikaanse Pers-Boekhandel: Johannesburg. Side 69&lt;/ref&gt;

De skriuwer [[A.N.E. Changuion]] beskriuwt yn [[1844]] de neikommende dialekten:
# Suver Nederlânsk
# Heech-Hollânsk, brûkt troch de boargerlike kringen oan de Kaap
# Plat-Kaapsk fan oare blanken en Ingelsken
# Plat-Kaapsk fan die Hottentotten en oar 'grau'.&lt;ref&gt;Changuion, A.N.E. (1844). ''De Nederduitsche Taal in Zuid-Afrika Hersteld''. Kaapstad: Richert Pike.&lt;/ref&gt;

Yn [[1875]] wie [[S.J. du Toit]] de miening tadien dat der trije soarten Afrikaansk sprutsen waarden oan de kop:
# Hearen-Afrikaansk (Heere-Afrikaansk)
# Boeren-Afrikaansk
# Hottentot-Afrikaansk&lt;ref&gt;E.H. Raidt. ''Taalvariasie in Negentiende-Eeuse Afrikaans''. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, jiergang 32(4), 240-256, side 241&lt;/ref&gt;

Du Toit wie fan miening dat de Boeren-Afrikaanders de wiere ynwenners fan Súd-Afrika wienen, dat neffens him moast it standertafrikaansk op dat dialekt basearre wurde.

== Fersprieding ==
Afrikaansk wurdt net allinnich yn Súd-Afrika sprutsen. Grutte Afrikaansktalige mienskippen bûten Súd-Afrika binne te finen yn bygelyks [[Namybje]], dêr’t 89.900 minsken de taal machtich binne.&lt;ref name=&quot;ethnologue&quot; /&gt; Oare boarnen sprekke fan 160.000 memmetaal sprekkers, fierders soe mear as 75% fan de minsken it Afrikaansk machtich wêze.&lt;ref&gt;[http://users.telenet.be/gaston.d.haese/afrikaans.html Afrikaans], sjoen op 12 oktober 2010&lt;/ref&gt; Benammen om en yn Windhoek hinne wurdt de taal sprutsen, dêr wurdt de taal troch 25% fan de minsken thús sprutsen. &lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_map.asp?name=NA&amp;seq=10 Ethnologue.com] Languages of Namibia (sjoen op 12 oktober 2010)&lt;/ref&gt;

Yn Botswana wenje likernôch 20.000 Afrikaansktaligen, yn Sambia likernôch 41.000 en yn Swasilân 13.000. Ik yn Malawy wennet in lytse groep Afrikaansktaligen.&lt;ref&gt;[http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=afr Ethnologue.com], Afrikaans (sjoen op 12 oktober 2010)&lt;/ref&gt; Bûten Afrika libje grutte mannichten Afrikaanders yn it [[Feriene Keninkryk]], 100.000 sprekkers,&lt;ref&gt;[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/Report-03-51-032003/html/Report-03-51-032003_12.html COMPARATIVE ASSESSMENT OF DATA ON SELF-DECLARED EMIGRATION, 2002 UPDATE], Stats Online (sjoen op 11 desimber 2009)&lt;/ref&gt; [[Nij-Seelân]], 21.000 sprekkers, [[Botswana]], 20.000 sprekkers, [[Austraalje (lân)|Austraalje]], 13.000 sprekkers en [[Kanada]], 24.000 sprekkers (neffens de folkstelling fan [[1974]], it tal Súd-Afrikaanske ymmigranten is nei dy tiid groeit nei 60.000). 

Afrikaansk is de haadtaal foar twa etnyske groepen yn Súd-Afrika: De [[Afrikaners]] en de [[Kleurlingen]].

== Skrift ==
It Afrikaansk wurdt meastentiids skreaun yn it [[Latynske alfabet]], mar guon groepen brûke ek it [[Arabysk alfabet|Arabyske skrift]]. Yn dat gefal wurdt it ''Getûlysk'' (Afrikaansk: Getoelies) neamd. Dit wurdt komt fan it Maleiske wurdt ''tulis'', dat &quot;skriuwe&quot; betsjut.

== Wurdskat fan it Afrikaansk ==
[[Ofbyld:Afrikaanse Patriot.jpg|thumb|left|250px|''De &quot;Afrikaanse Patriot&quot; út 1876.'']]

Tusken [[1900]] en de ein fan de [[20e iuw]] is de wurdskat fan it Afrikaansk waakst fan 50.000 oant 750.000 wurden.&lt;ref&gt;Raidt, Edith H (1991). ''Afrikaans en sy Europese Verlede''. Kaapstad: Nasou Beperk. Side 230&lt;/ref&gt; Mei it útbouwen fan Afrikaansk as in folweardige nijmoadrige amts- en wittenskipstaal binne der hûnderttûzenen wurden by de oarspronklike kearnwurdskat, wat fan it Nederlânsk oflaat is, foege. Alhoewol't Afrikaansk leksikaal sjoen foar it meastepart de Nederlânske woartels bewarre hat, is der, lykas by oare Europeeske talen dy't nei in nij oerseesk gebiet ferspraat binne, in tal wichtige ôfwikings fan it nijmoardige Nederlânsk.

=== Alde Nederlânske wurden ===
Lykas it [[Amerikaansk-Ingelsk]] in soad wurden út it [[17e iuw|17e]] en [[18e iuw|18e-iuw]]ske Ingelsk bewarre hat dy't yn it hjoeddeiske Britske Ingelsk al útstoarn binne (bygelyks ''fall'', wat yn Ingelân troch it [[Latynsk]]e ''autumn'' ferfong is), hawwe guon âlde Nederlânske wurden dy't yn it hjoeddeiske Nederlânsk net mear brûkt wurde, of hast net mear brûkt wurde, yn it Kaapsk-Nederlânsk noch wol in funksje.

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Kaapsk-Nederlânsk/Afrikaansk
! Nederlânsk
! Frysk
|-
| ''bloeisel''
| ''bloesem''
| ''bluossem''
|-
| ''fontein''
| ''bron''
| ''boarne''
|-
| ''plaas''
| ''boerderij, hofstede, hoeve'''
| ''pleats''
|-
| ''navorsing''
| ''onderzoek''
| ''ûndersyk''
|-
| ''party''
| ''enige, menige''
| ''ienige''
|-
| ''ystervark''
| ''stekelvarken''
| ''stikelbaarch''
|}

=== Dialektyske wurden ===
Guon wurden út Nederlânske en Flaamske dialekten, dy't yn Nederlân en [[Flaanderen]] net ta de standerttaal hearre, binne al opnaam yn de kearnwurdskat fan it Kaapsk-Nederlânsk en Afrikaansk.

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Kaapsk-Nederlânsk/Afrikaansk
! Nederlânsk
! Frysk
|-
| ''bees''
| ''rund''
| ''ko''
|-
| ''vark''
| ''zwijn, varken''
| ''baarch''
|-
| ''vat''
| ''nemen''
| ''krije''
|-
| ''spog''
| ''pochen''
| ''swetse''
|-
| ''kuier ('n besoek aflê)''
| ''kuieren (op je gemak wandelen)''
| ''kuierje'' 
|}

=== Wurden mei in oare betsjutting ===
Lykas yn oare oerseeske gebieten besiken Europeeske kolonisten ek oan de Kaap om mei bekende wurden út harren eigen wurdskat nei nije bisten, planten en oare saken te ferwizen. Sadwaande krigen guon Nederlânske wurden in nije kontekst en in nije betsjutting.

In grut tal foarbylden komt út de lânbou. In ''dam'' is yn it Nederlânsk in wâl, wylst yn it Afrikaansk it ek ferwiist nei it wetter dat troch de wâl tsjinhâlden wurdt. Afrikaners sizze bygelyks dat se ''in die dam gaan swem'', wêrmei se yn it ''daamwetter'' bedoele. De Súd-Afrikaanske taalkundige S.P.E. Boshoff skreau de betsjuttingsferskowing ta oan it ferskil tusken it wetterrike Nederlân en it drûge Súd-Afrika, alhoewol’t it deiboek fan Jan van Riebeeck, neffens J. du P. Scholtz ek bewiis levere dat de betsjuttingsferskowing al yn de Nederlânske omgongstaal oan de gong wie.&lt;ref&gt;Raidt (1991). Side 180&lt;/ref&gt;

It wurdt ''pad'' hat yn it Afrikaanske in rommere betsjutting krigen as yn it Nederlânsk, wêr’t dit allinnich nei in dyk ferwiist dy’t troch fuotstappen fan bisten of minsken makke is. Yn Súd-Afrika is it ek in synonym foar in tarredyk, en al yn de 18e iuw kamen der al wurden as ''padmaker'' yn de Kaapske taal foar, wat ferwize soe nei in opsichter dy’t in paad yn stân hâlde moast.&lt;ref name=&quot;Raidt&quot;&gt;Raidt (1991). Side 181&lt;/ref&gt;

''Vlei'', wat út it wurdt ''vallei'' fuortkomt, hat njonken de definysje &quot;delte tusken twa berchrigen&quot;, in spesifike Kaapske betsjutting krigen as in &quot;sompige leechte tusken bergen&quot; en in &quot;dúnmar&quot;. Yn de 18e en 19e iuw ferwezen reizgers al nei dit taalgebrûk.&lt;ref name=&quot;Raidt&quot; /&gt;

''Dalk'', dat in koarte foarm fan ''dadelik'' is, hat sels in heule nije betsjutting krigen. Wylst dadelik in bywurd foar tiid is, wurdt dalk yn it Afrikaansk as in bywurd mei modale funksje brûkt en is it in synonym foar &quot;miskien, mooglik&quot;. De âldste dokuminten, wêryn it Kaapsk-Nederlânske dalk foarkomt, datearret út de jierren [[1787]] en [[1789]]. &lt;ref&gt;Raidt (1991). Side 182&lt;/ref&gt;

== Grammatika ==
=== Persoanlik foarnamwurd ===
De [[persoanlike foarnamwurden]] binne:
: ''ek-my'' (ik-my)
: ''jy-jou'' (do-dy)
: ''hy-hom'' (hy-him)
: ''sy-haar'' (sy-har)
: ''ons'' (wy-ûs)
: ''julle'' (jim)
: ''hulle'' (sy-har)
* Persoanen kinne ek in meartal hawwe, bygelyksn: Japie – Japie-hulle (Japie &amp; co.)

=== Tiidwurden ===
* Yn it Afrikaansk wurde [[tiidwurd]]en kwealik ferfoege, yn tsjinstelling ta it Nederlânsk en Frysk. De [[nammefoarm]] en de [[tsjintwurdige tiid]] hawwe altyd deselde foarm, útsein by de tiidwurden ''zijn'' en ''hebben'' en by tiidwurden dy't in foarfoegsel hawwe.
{| class=&quot;wikitable&quot;
! nammefoarm
! [[yndikatyf]] tsjintwurdige tiid
! Nederlânsk
! Frysk
|-
|wees || is || zijn || binne
|-
|hê || het || hebben || hawwe
|-
|aanneem||neem aan||aannemen || oannimme
|}

Tiidwurden wurde dêrnjonken net ferfoege nei persoan:
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Afrikaansk || Nederlânsk || Frysk
|-
|ek is || ik ben || ik bin
|-
|jy/u is || jij/u bent || do/jo binne
|-
|hy/sy/dit is || hij/zij/het is || hy/sy/it is
|-
|ons is || wij zijn || wy binne
|-
|julle is || jullie zijn || jim binne
|-
|hulle is || zij zijn || sy binne
|}

De [[ûnfolsleine ôfsluten tiid]] is kwa foarm folslein lyk oan de ûnfolsleine tsjintwurdige tiid. Om it ferskil mei de tsjintwurdige tiid dúdlik te krijen wurdt dizze foarm foarôfgien troch bywurden as ''toe''. De ienige útsûndering hjirop is it tiidwurd ''zijn'':

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Afrikaansk || Nederlânsk || Frysk
|-
|ek was || ik was || ik wie
|}

Yn de [[literatuer]] wurdt de [[folslein tsjintwurdige tiid]] faak brûkt yn stee fan de ûnfolsleine ôfsluten tiid. It ôfsluten mulwurd hat, lykas yn it Nederlânsk, it foarfoegsel 'ge', of it moat wêze dat der in oar foarfoegsel is:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Afrikaansk || Nederlânsk || Frysk
|-
|ek het gedrink || ik dronk || ik dronk
|-
|ek het vergeet || ik heb vergeten || ik bin fergjitten
|}

Yn oare gefallen wurdt yn it Afrikaansk lykas yn it Frysk, Nederlânsk en oare talen de folsleine tsjintwurdige tiid brûkt:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Afrikaansk || Nederlânsk || Frysk
|-
|ek het gedrink || ik heb gedronken || ik ha dronken
|}

=== Neehjiting ===
* It Afrikaansk brûkt - lykas bygelyks it Frânsk - in tautologyske dûbelde neehjitting, ôfkomstich út Nederlânske en Flaamske dialekten, bygelyks: ''hy het dit '''nie''' gedoen '''nie'''.''

=== Haadnammen ===
* [[Haadnamme]]n hawwe kwa [[fleksje]] allinnich noch iental en meartal. 
* Der is gjin grammatikaal geslacht.

=== Eigenskipswurden ===
* [[Eigenskipwurden|Eigenskipswurden]] hawwe lykas yn it Nederlânsk in bûgings-''e''. De bûging giet faak mei deleezje fan in bylûd, benammen yn ynterfokale posysje: hoog - hoë.

=== Utspraak, stavering en foarmen ===
* De Nederlânske ''ij'' wurdt yn etymologysk oan it Nederlânsk besibbe wurde skreaun mei in ''y'', lykas yn in soad gefallen yn it Frysk. Utsein yn it neifoegsel ''-lijk'', dat wurdt sa: ''waarskynlik – waarschijnlijk (wierskynlik)''.
* De Nederlânske ''ch'' wurdt yn it Afrikaansk as ''g'' stavere.
* De ''g'', ''v'' en ''d'' falle folslein fuort tusken twa lûden: ''die hoë boom is hoog.''
* De Nederlânske bylûdkombinaasje ''-cht'' en ''-st'' wurde yn it Afrikaansk ferienfâldige ta ''-g'' en ''-s'': ''lugpos – luchtpost (loftpost)'', ''oos – oost (east).''
* De Nederlânske bylûdkombinaasje ''-sch'' is yn it Afrikaansk, lykas yn it Frysk, ''-sk'': ''waarskynlik – waarschijnlijk''.
* De ''oo'' en ''ee'' binne [[twalûden]].
* De ''u'' is (hast) in i-klank, fanwegen de [[lûdrûning|ûntrûning]].
* De ''eu'' is fanwegen de lege ûntrûning feitlik in al wat rûne ''ië'' en docht tinken oan de Afrikaanske twaklank ''ee'': ''neut – noot (noat)'' en ''meul – molen (mûne)'' harket hast as it Afrikaanske ''neet – neet (nyt)'' en ''meel – meel (moal).''
* By de koarte ''i'' hat sterke reduksje plak hân, wêrtroch dizze as in [[schwa]] útsprutsen wurdt (lykas de ''e'' yn bygelyks ''keamer''): ''sit'', ''ding'' en ''vir'' kinne Nederlanners en Friezen as ''sut'', ''dung'' en ''veur'' opfange. 
* Yn it Afrikaansk wurdt gjin ûnderskied makke tusken de klanken ''au, ou, auw'' en ''ouw''; dizzen wurde yn it Afrikaansk allegear skreaun as ''ou'' en útsprutsen as in schwa + ''oe'': ''outomaties'', ''oud'', ''blou'', ''vertrou.''

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Afrikaansk || Nederlânsk|| Frysk
|rowspan=&quot;9&quot;|&amp;nbsp;
! Afrikaansk || Nederlânsk|| Frysk
|-----
| vir || voor || foar
| vry || vrij || frij
|-----
| my || mijn || myn
| lughawe || luchthaven || lofthaven
|-----
| skool || school || skoalle
| sleg || slecht || min
|-----
| eggenoot || echtgenoot || man
| saam || samen || mei-inoar/meielkoar
|-----
| aksie || actie || aksje
| voël || vogel || fûgel
|-----
| asseblief || alsjeblieft || asjebleaft
| goeienaand || goedenavond || goejûn
|-----
| oop || open || iepen
| oormôre || overmorgen || oaremoarn
|-----
| braai || braden || briede
| skoene || schoenen || skuon
|}

=== Syntaktyske relaasjes ===
De grammatika fan it Afrikaansk hat folle minder fleksje dan it Nederlânsk. Besitsrelaasjes wurde meastentiids útdrukt troch it foarnamwurd se, te fergelykjen mei it Fryske syn:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Afrikaansk
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Nederlânsk
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Frysk
|-
| die boeke '''van''' Gordimer || De boeken van Gordimer = De boeken die Gordimer heeft geschreven || De boeken fan Gordimer
|-
| die man '''se''' hond || De hond van de man (De man zijn/z'n hond) || De man syn hûn
|-
| die man wat ek gister gesien het '''se''' hond || De hond van de man die ik gisteren zag/ De man die ik gisteren zag z'n hond || De hûn fan de man dy't ik juster seach
|}

Grammatikale objekten kinne foarôfgien wurde troch it ferhâldingswurd vir (foar), mar dat is net ferplichte. By tiidwurden dy't mear as ien objekt as argumint hawwe kin vir lykwols allinnich foar it meiwurkend foarwerp pleatst wurde. Hjirtroch ûntsteane sinskonstruksjes dy't yn it Nederlânsk en Frysk net wenst binne:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Afrikaansk
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Nederlânsk
! class=&quot;hintergrundfarbe6&quot; | Frysk
|-
| Ek sien die man. || Ik zie de man. || Ik sjoch de man.
|-
| Ek sien '''vir''' die man. || Ik zie de man. || Ik sjoch de man.
|-
| Ek gee die man die boek. || Ik geef de man het boek. || Ik jou de man it boek
|-
| Ek gee die boek '''vir''' die man. || Ik geef de man het boek. || Ik jou de man it boek
|}

== Ynfloeden fan en op oare talen ==
It Afrikaanske is yn ‘e rin fan de skiednis troch oare talen beynfloede dan it yn Nederlân sprutsen Nederlânsk. It Maleisks, ferskate Bantûtalen, it [[Portegeesk]], it [[Frânsk]], it [[Dútsk]] en it Ingelsk hawwe allegear dúdlike spoaren yn it Afrikaansk efter litten.

=== Ynfloeden út it Maleisks ===
* Leksikale wurden út it Maleisks binne der in soad. Bygelyks:
** ''baie'' (tige)
** ''piering'' (pântsje)
** ''boetie'' (broerke)

* In opfallende karakteristyk fan it Afrikaansk is de reduplikaasje fan bywurden, tiidwurden en selsstannige namwurden. Ponelis skreaun dat systeem ta oan it Maleisks, wêr reduplikaasje in soad foarkomt.&lt;ref&gt;F. Ponelis (1997). ''Afrikaans. In: M.C. van den Toorn e.a., Geschiedenis van de Nederlandse taal''. Amsterdam University Press. Side 632.&lt;/ref&gt; In pear foarbylden:
** ''Plek-plek'' (hjir en dêr)
** ''Raas-raas'' (skimpend)
** ''Klap-klap'' (hieltyd wer klappe)

* Valkhoff nimt boppedat it fuortfallen fan de –t in bylûdgroepen, lykas yn lug, herfs en naak, as mooglike ynfloed fan it Maleisks.&lt;ref&gt;M.F. Valkhoff (1943). ''De expansie van het Nederlands''. Brussel: A. Manteau. Side 63.&lt;/ref&gt;

=== Ynfloeden út it Xhosa ===
* Leksikale ynfloed fan it Xhosa bestiet út lienwurden. Bygelyks:
** ''Kaya'' (hús)
** ''Aikona'' (nee, net, gjin)&lt;ref&gt;R.M. Hogg et al (2001). ''The Cambridge History of the English Language''. Cambridge University Press. Side 489.&lt;/ref&gt;

=== Ynfloeden út it Sûlû ===
It wurd ''moetie'', &quot;medisyn&quot;, is ôflaat fan it [[Sûlû (taal)|Sûlû]]-wurd ''umuthi''. Fan dit wurd binne ek oare ôfliedingen makke, bygelyks ''moetieman'' en ''moetiewinkel''.&lt;ref name=&quot;Rajend&quot;&gt;Rajend Mesthrie. ''Sien Language in South Africa''. Siden 200-206&lt;/ref&gt;

=== Ynfloeden út it Hottentotsk ===
* Den Besten (1986) neamd it [[Hottentotsk]] as meast wierskynlike boarne foar de dûbele ûntkenning yn it Afrikaansk.&lt;ref&gt;H. den Besten (1986), 'Double negation and the Genesis of Afrikaans'. In: P. Muysken &amp; N. Smith, Substrata versus Universals in Creole Genesis'. Amsterdam: John Benjamins:185-230.&lt;/ref&gt; In oare mooglike boarne is it [[West-Flaamsk]].

=== Ynfloeden út it Portegeesk ===
* Portegeeske lienwurden binne bygelyks:
** ''Moveer'' (fergje); fan ''mover''
** ''Novas'' (Nijs); fan ''novas''
** ''Maai/paai'' (Heit/mem); fan ''mãe/pai''
** ''Bredie'' (fleis); fan ''bredo''&lt;ref name=&quot;Rajend&quot; /&gt;
** ''Kombers'' (tekken); fan ''cobertas''&lt;ref name=&quot;Rajend&quot; /&gt;
** ''Kraal'' (hok, kou); fan ''curral''&lt;ref name=&quot;Rajend&quot; /&gt;

* Ponelis (1997) neamd it gebrûk fan vir foar in saaklik foarwerpssin as in konstruksje dy’t lyk oan de Portegeeske konstruksje mei a foarme is. &lt;ref&gt;F. Ponelis (1997). ''Afrikaans. In: M.C. van den Toorn e.a., Geschiedenis van de Nederlandse taal''. Amsterdam University Press. Side 632-636.&lt;/ref&gt;

=== Ynfloeden út it Frânsk ===
De ynfloed fan it Frânsk op it Afrikaansk dat troch de Frânske [[hugenoaten]] sprutsen waard yn de [[17e iuw]] dy’t nei Súd-Afrika lutsen liket grutter as dat dizze is. Dit komt trochdat de measte Frânske wurden troch it Nederlânsk yn it Afrikaansk bedarre binne.&lt;ref&gt;[http://www.freewebs.com/tomenmarloes/dejodenhugenoten.htm De taalkundige gevolgen van de komst van Joden en Hugenoten naar Europa] (sjoen op 12 oktober 2010)&lt;/ref&gt; De wichtichste Afrikaanske wurden dy’t fuort út it Frânsk komme binne de nammen fan guon [[par]]ren; ''pawee'', ''sermyn'' en ''bermotersan''.&lt;ref&gt;C.J. Coradie, taalgeskiedneis, 1986.&lt;/ref&gt;

=== Ynfloed fan it Afrikaansk op it Súd-Afrikaansk Ingelsk ===
It Afrikaansk hat in strange ynfloed hân op it [[Súd-Afrikaansk Ingelsk]]. It falt benammen Ingelsktaligen út oare parten fan de wrâld op dat it Ingelske wurd ''barbecue'' net brûkt wurdt yn Súd-Afrika. Ynstee dêrfan brûke de Ingelsktalige Afrikanen it Afrikaanske wurd ''braai'', wat ôflaat is fan it Nederlânske wurd “braden”.&lt;ref name=&quot;List slang&quot;&gt;[http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_South_African_slang_words List fan Afrikaanske slangwurden]&lt;/ref&gt; Ek wurdt yn it Súd-Afrikaansk Ingelsk wurden as ''howzit'' (hoe giet it?) en ''issit'' (is dat sa?) brûkt. As immen issit? seit is it fatsoenlik om mei ''ja'' te antwurdzjen, omdat it Afrikaansk/Nederlânske wurd “ja” it Amerikaansk-Ingelske wurd ''yeah'' ferfangt.&lt;ref name=&quot;List slang&quot; /&gt; It Afrikaanske wurd ''gooi'' is ek tige populêr ûnder de jongerein. Sa komme yn it Súd-Afrikaanske Ingelsk sinnen foar wêrfan it hast wis is dat Ingelsken út oare parten fan de wrâld it net begripe kinne. Bygelyks: ''That bloke tuned my ma he’s gonna gooi a geelbek on the braai, have a dop and eat some droë wors afterwards'' (dy fint sei tsjin myn mem dat hy in “geelbek” op ‘e barbecue docht, in boarrel drinken giet en dêrnei fette woarst iten giet).&lt;ref name=&quot;List slang&quot; /&gt; Der binne in soad fan sokke wurden en útdrukkings.

=== Feringelsking ===
[[Ofbyld:Panneau Blyde River.jpg|thumb|right|200px|''In twatalich (Ingelsk-Afrikaansk) boerd yn de [[Blyderivierspoort]].'']]

It Afrikaansk is de meast fersprate en de tred grutste taal fan Súd-Afrika, mar stiet ûnder swiere druk. It Ingelsk wint gau terrein fan it Afrikaansk by de oerheid, mar ek yn it iepenbiere libben. Faak wurdt it Afrikaansk sjoen as taal fan de [[Apartheid]]. It Afrikaansk wurdt troch likernôch seis miljoen minsken as memmetaal sprutsen yn Súd-Afrika, dêrnjonken brûke sa'n 200.000 minsken yn Namybje Afrikaansk as memmetaal. Yn Súd-Afrika sprekke de measte minsken (likegoed blank, swart as kleurling) it Afrikaansk as twadde of tredde tal, dêrtroch komt it tal minsken dat de taal machtich is tusken de 15 en 20 miljoen. Ek wurdt it Afrikaansk sprutsen troch ymmigranten oer de heule wrâld, der libje in soad Afrikanersmienskippen yn Kanada, Austraalje, Nij-Seelân, de Feriene Steaten en Ingelân. Sa wenje der yn [[Londen]] 100.000 Afrikaansktaligen en yn [[Fankoever]] en [[Toronto]] 40.000.&lt;ref&gt;[http://www.biltongmakers.com/biltong150_newsletter-2006-06.html Biltongmakers.com], sjoen op 12 oktober 2010&lt;/ref&gt;

Nei de ein fan de [[Twadde Frijheidskriich]] is in grut part fan Súd-Afrika ferstedelikt. De [[Witwatersrand]] wie in plak wêr't in soad minsken hinne lutsen. Yn dit gebiet waard it meast Ingelsk sprutsen, wêrtroch in soad Afrikaners feringelsk binne.

Yn de tweintiger jierren fan de [[20e iuw]] waard de earste Afrikaanske hegeskoalle stifte en waarden de Afrikaners oanmoedige om harren memmetaal te brûke. Sa waard besike de feringelsking tsjin te gean. Op it earst wie dit ek in grut súkes en waard der sels begûn mei it weren fan [[Anglisisme]]s út it Afrikaansk, mar sûnt de jierren '90 fan de 20e iuw is it tij wer keart yn it foardiel fan it Ingelsk.

De measte universiteiten skeakelen nei it Apartheidsrezjym oer nei Ingelsk as ûnderwiistaal. Ek waarden ferskate nammen fan plakken en provinsjes feroare yn Bantûtalige; de Noordelike Provinsie waard Limpopo, Oos-Transvaal waard Mpumalanga en de haadstêd fan de Noordelike Provinsie, Pietersburg, waard Polokwane. It regear wol ek de namme fan de haadstêd Pretoria feroarje yn Tshwane.

Ingelsk hat hjoed de dei in soad ynfloed op it Afrikaansk. De Afrikaanske wurdskat en sinsbou hawwe it swier te lijen ûnder de Ingelske ynfloed. In soad Afrikaanske âlden stjoere harren bern hjoed de dei nei in Ingelsktalige skoalle. Ek wurdt der troch Afrikaanske âlden noch wol Afrikaansk mei elkoar sprutsen, mar mei harren bern kommunisearje hja yn it Ingelsk.

== Erkenning ==
[[Ofbyld:AfrikaanseTaalmonumentObelisks.jpg|thumb|right|250px|''It Afrikaanske Taalmonumint yn Paarl.'']]
[[Ofbyld:Nederlandse taalmonument.jpg|thumb|right|250px|''It Nederlânske taalmonumint yn Burgersdorp, Súd-Afrika.'']]

It Afrikaansk is ien fan de alve [[offisjele talen fan Súd-Afrika]], wêr it troch de [[Uny fan Súd-Afrika]] op [[8 maaie]] [[1925]] erkend waard as offisjele taal njonken it Nederlânsk. Wat de amtlike status oanbelanget is it dêrmei de tred jongste Germaanske taal fan de wrâld, allinnich it [[Faeröersk]] (amtlik erkend yn 1948) en it [[Lúksemboarchsk]] (erkend yn 1984) binne jongere Germaanske talen.

Alhoewol’t it Afrikaansk de meast sprutsen taal fan Namybje is, is it Ingelsk yn dat lân de ienichste offisjele taal. Dit is dien om te foarkommen dat [[Dútsk]]taligen harren eftersteld fiele soenen as it Afrikaansk as offisjele taal yndield wurde soe en oarsom. It Afrikaansk is al in erkende streektaal yn Namybje.

It Genootskap van Regte Afrikaners waard yn [[1875]] stifte en soarge foar it ferheffen fan it Afrikaansk as de kultuertaal dy’t letter in offisjele taal fan Súd-Afrika wurde soe. Dit wie it begjin fan de [[Afrikaanske Taalbeweging]]. Alhoewol’t der earst lytsachtsjend reagearre waard op dizze besikings fan in “Hottentottaal sûnder grammatika”, is de Afrikaanske Taalbeweging úteinlik dochs súksesfol west. Soartgelikense inisjativen foar it befoarderjen fan de lokale taalfariëteit binne naam yn de [[Feriene Steaten]], [[Brazylje]], [[Quebec (provinsje)|Québec]] en [[Noarwegen]], mar al dizze besyksels binne mislearre.

It Afrikaansk waard troch de Uny fan Súd-Afrika yn 1925 erkend as offisjele taal njonken it Nederlânsk. Yn [[1961]] wienen it Ingelsk en it Afrikaansk de offisjele talen fan it lân, mar it Nederlânsk en it Afrikaansk waarden ek dizze kear wer sjoen as synonimen. Yn [[1983]] is dit rjocht lutsen en waard it Nederlânsk út de grûnwet fan it lân helle, wêrmei der rjocht dien waard oan de skieding fan it Nederlânsk en Afrikaansk yn 1925.

De [[Nederlânske Taaluny]] ûnderhâld spesjale bannen mei Súd-Afrika, mar de saak leit polityk tige gefoelich.&lt;ref&gt;[http://www.onzetaal.nl/homofkuit/h0810.php Moet de Nederlandse Taalunie het Afrikaans ondersteunen?] (sjoen op 12 oktober 2010)&lt;/ref&gt; Oan de universiteiten fan [[Gent]], [[Keulen]], [[Wenen]] en [[Göttingen]] wurdt Afrikaansk as byfak jûn binnen de stúdzje fan de [[Neerlandistyk]].

=== Nasjonalisme ===
Oanhingers fan de mei it [[nasjonaal-sosjalisme]] sympatisearjende minister [[Daniël François Malan]] besochten lykwols om in gruttere kyl te driuwen tusken it Afrikaansk fan de blanke Súd-Afrikaanske befolking en it Nederlânsk.&lt;ref&gt;J.J. le Roux (1921). ''Handleiding in het Afrikaans voor Nederlanders''. Amsterdam: S.L. van Looy. Side 4.&lt;/ref&gt; As gefolch fan it belied fan Malan waarden úteinlik in soad Súd-Afrikaanske kleurlingen út “blanke” doarpen ferdreaun, wat laat dat in imago fan it Afrikaansk fan nasjonalistyske taal en taal fan de apartheid by de net-blanke befolking fan Súd-Afrika.&lt;ref&gt;Ponelis, F.A. (1992). ''Standaardafrikaans in oorgang.'' V.N. Webb (red.), Afrikaans ná Apartheid. Pretoria. J.L. van Schaik. Siden 69-90&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Scholtz, J. du P. (1980). ''Wording en Ontwikkeling van Afrikaans''. Kaapstad: Tafelberg uitgewers. Side 9&lt;/ref&gt;

=== Taalmonuminten ===
It [[Nederlânsk taalmonumint]] yn [[Burgersdorp]] is stifte yn [[1893]], as neitins oan de erkenning fan it Nederlânsk as offisjele taal yn de [[Kaapkoloanje]] yn [[1882]]. It Afrikaanse Taalmonument stiet yn [[Paarl]], [[West-Kaap]], Súd-Afrika. Dizze monuminten binne as ienige monuminten op de wrâld oan in taal wijd. It Afrikaanske taalmonumint is boud op in heuvel en hat útsjoch op it Ynstitút foar Leararenoplieding yn Paarl. It monumint wie ree yn [[1975]], en betinkt it heale iuwsfeest fan de erkenning fan it Afrikaansk as selsstannige kultuertaal.

== Foarbylden ==
=== Foarbyldsinnen ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! style=&quot;width:28%;&quot;| Afrikaansk
! [[Ynternasjonaal Fonetysk Alfabet|YFA]] || [[Nederlânsk]] || [[Frysk]]
|-
|'''Hallo! Hoe gaan dit?''' || [ɦaləu ɦu xaˑn dət] || Hallo! Hoe gaat het? || Hoi. Hoe giet it?
|-
|'''Baie goed, dankie.''' || [bajə xuˑt danki] || Heel goed, dank je. || Tige goed, tanke.
|-
|'''Praat jy Afrikaans?''' || [prɑˑt jəi afrikɑ̃ˑs] || Spreek je Afrikaans? || Praatst do Afrikaansk?
|-
|'''Praat jy Engels?''' || [prɑˑt jəi ɛŋəls] || Spreek je Engels? || Praatst do Ingelsk?
|-
|'''Ja.''' || {{IPA|[jɑˑ]}} || Ja. || Ja.
|-
|'''Nee.''' || {{IPA|[neˑə]}} || Nee. || Nee.
|-
|''''n Bietjie.''' || [ə biki] || Een beetje. || In bytsje.
|-
|'''Wat is jou naam?''' || [vat əs jəu nɑˑm] || Wat is jouw naam? &lt;br /&gt; Hoe heet je? || Wat is dyn namme?
|-
|'''Die kinders praat Afrikaans.''' || [di kənərs prɑˑt afrikɑˑns] || De kinderen praten Afrikaans. || De bern prate Afrikaansk.
|-
|'''Ek is lief vir jou.''' || [ək əs lif fəɾ jo] || Ik heb je lief. &lt;br /&gt; Ik hou van jou. || Ik ha dy leaf.
|}

=== Us Heit ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
|-
! Us Heit
! Onze Vader (Tradisjonele Nederlânske ferzje)
! Ons Vader (ferzje yn it hjoeddeiske Afrikaansk)
|-
| Us Heit dy't yn de himelen is. Jins namme wurde hillige.
Jins keninkryk komme.
Jins wollen barre allyk yn 'e himel sa ek op ierde.
Jou ús hjoed ús deistich brea.
En ferjou ús ús skulden, allyk ek wy ferjouwe ús skuldners.
En lied ús net yn fersiking, mar ferlos ús fan 'e kweade.
|Onze Vader die in de hemel zijt, uw naam worde geheiligd.
Uw rijk kome.
Uw wil geschiede op de aarde zoals in de hemel.
Geef ons heden ons dagelijks brood.
En vergeef ons onze schuld, zoals ook wij aan anderen hun schuld vergeven.
En leid ons niet in bekoring, maar verlos ons van het kwade.
| Ons Vader in die hemel, laat u Naam geheilig word.
Laat u Koninkryk kom.
Laat u wil geskied.
Soos in die hemel, net so ook op die aarde.
Gee ons vandag ons daaglikse brood en vergewe ons skulde, net soos ons ook óns skuldenaars vergewe.
En lei ons nie in versoeking nie, maar verlos ons van die bose.
|}

== Spellingswize ==
Yn it ferline binne der ferskate spellingsfoarmen foar it Afrikaansk brûkt, bygelyks de Patriotspelling fan it [[Genootskap van Regte Afrikaners]] (RGA) en de getoelies fan de Moslimmienskip. Sûnt [[1914]] is de ''Taalkommissie fan de Suid-Afrikaanse Akademy vir Wetenskap en Kuns'' ferantwurdlik foar de normearring fan it Afrikaansk. De spellingsrigels fan de Taalkommisje wurdt publisearre yn de ''Afrikaanse woordelys en spelreëls''.

De reden foar it ynfieren fan in Afrikaanske spelling hat al krityk hân. Der waard beweard dat yn Afrikaansk it skrift de sprutsen taal folge moat – ''ons skryf soos ons praat'' (wy skriuwe sa't wy prate). Mar de Afrikaanske spelling is net ynfierd om de sprektaal te folgen. Afrikaanske en Nederlânske wurden wurde ommers op deselde manear útsprutsen, bygelyks: ''richting'' – ''rigting'', ''provincie'' – ''provinsie'', ''nationaal'' – ''nasionaal'', ''vrouw'' – ''vrou''. Dochs hat de Taalkommisje besletten de spelling te feroarjen.

De reden foar it ynfieren fan de Afrikaanske spelling hat west om de twa talen fan elkoar te skiede. It skrift dat feroare waard moast de skieding sjen litte.

== Wurdboek fan de Afrikaanske Taal ==
It [[Woordeboek van die Afrikaanse Taal]], algemien bekend as de WAT, is it grutste ferklearjende Afrikaanske wurdboek. Dit ferklearjende wurdboek besiket it Afrikaanske yn syn wiidste foarm te beskriuwe. Afrikaansk is yn al syn ferskiningsfoarmen, nammentlik standerttaal, streektaal, selskipstaal en de ferskate Afrikaanske dialekten, yn it wurdboek opnaam. Op it stuit binne der trettjin dielen útkaam. It trettjinde part, dy’t oer de letter ''R'' giet, is yn [[2009]] útbrocht. It is ek op it ynternet en op kompakt skiif beskikber.

== Keppelings om utens ==
* {{af}} [http://www.afrikaans.nu/index.htm Afrikaans.nu], Afrikaans hoort by Nederlands
* {{en}} [http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=afr Ethnologue.com], Ethnologue oer it Afrikaansk
* {{en}} [http://www.roepstem.net/engels.html De Roepstem], An introduction to Afrikaans
* {{af}} [http://www.atkv.org.za/ Afrikaanse Taal en Kultuurvereniging]
{{YnterWiky|code=af}}

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{Nijsgjirrige side}}

[[Kategory:Afrikaansk| ]]
[[Kategory:Afrikaners]]
[[Kategory:Westgermaanske talen]]
[[Kategory:Taal yn Súd-Afrika]]
[[Kategory:Taal yn Botswana]]
[[Kategory:Taal yn Lesoto]]
[[Kategory:Taal yn Namybje]]
[[Kategory:Taal yn Simbabwe]]</text>
      <sha1>4nd4cdudzxdbi1ch9yif7w12q2gxigk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grut-Brittanje (betsjuttingsside)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>7488</id>
    <redirect title="Grut-Brittanje" />
    <revision>
      <id>1083936</id>
      <parentid>870526</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:43:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Grut-Brittanje]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Grut-Brittanje]]</text>
      <sha1>9etmog8shy7urg34x5cja54nc7eblqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1e iuw f.Kr.</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10880</id>
    <revision>
      <id>1083738</id>
      <parentid>1083692</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:24:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bewurkings fan &quot;[[Wiki:Contributions/115.178.249.251|115.178.249.251]]&quot; ([[Meidogger oerlis:115.178.249.251|oerlis]]) werom set ta de ferzje fan &quot;Ieneach fan 'e Esk&quot;.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2849" xml:space="preserve">De '''1e iuw f.Kr.''' of '''earste iuw foar Kristus''' rûn fan [[1 jannewaris]] [[100 f.Kr.]] oant [[31 desimber]] [[1 f.Kr.]]

&lt;table border=1 align=left&gt;
&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[100 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[99 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[98 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[97 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[96 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[95 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[94 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[93 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[92 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[91 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[90 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[89 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[88 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[87 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[86 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[85 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[84 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[83 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[82 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[81 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[80 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[79 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[78 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[77 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[76 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[75 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[74 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[73 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[72 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[71 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[70 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[69 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[68 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[67 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[66 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[65 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[64 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[63 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[62 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[61 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[60 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[59 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[58 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[57 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[56 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[55 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[54 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[53 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[52 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[51 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[50 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[49 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[48 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[47 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[46 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[45 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[44 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[43 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[42 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[41 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[40 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[39 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[38 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[37 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[36 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[35 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[34 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[33 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[32 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[31 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[30 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[29 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[28 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[27 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[26 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[25 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[24 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[23 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[22 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[21 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[20 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[19 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[18 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[17 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[16 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[15 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[14 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[13 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[12 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[11 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[10 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[9 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[8 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[7 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[6 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[5 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[4 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[3 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[2 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[1 f.Kr.]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;&lt;tr&gt;
&lt;td&gt;[[0]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[1]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[2]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[3]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[4]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[5]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[6]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[7]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[8]]&lt;/td&gt;
&lt;td&gt;[[9]]&lt;/td&gt;
&lt;/tr&gt;
&lt;/table&gt;
{{clear}}
==Sjoch ek==
* [[Iuwskema]]
* [[Jierskema]]
* [[Deiskema]]

{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|1st century BC}}
}}

[[Kategory:1e iuw f.Kr.| ]]
[[Kategory:Iuw|-01]]
[[Kategory:1e milennium f.Kr.]]</text>
      <sha1>ei48x6wh86ipu1cbgtychwfdbcuixxp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:Kalinders</title>
    <ns>10</ns>
    <id>12338</id>
    <revision>
      <id>1083746</id>
      <parentid>1083704</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:32:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bewurkings fan &quot;[[Wiki:Contributions/魔琴|魔琴]]&quot; ([[Meidogger oerlis:魔琴|oerlis]]) werom set ta de ferzje fan &quot;Tulp8&quot;.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24969" xml:space="preserve">{| class=&quot;toccolours&quot; border=&quot;0&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;0&quot; align=&quot;right&quot; style=&quot;margin:0 0 1em 2em; background: transparent; line-height: 1.3em; text-align: left; table-layout: auto; clear:right; font-size:90%; width:280px;&quot;
| style=&quot;background-color:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | [[File:Calendar-nl.svg]] '''Kalinders'''
|-
&lt;!-- Gregoriaanske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
&lt;includeonly&gt;{{!}}style=&quot;padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot;{{!}} [[Gregoriaanske&amp;nbsp;kalinder]]{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&gt;1582 
|&lt;br /&gt;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link={{#ifexpr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}} mod 4)=0 |{{#ifexpr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}} mod 100)=0 |{{#ifexpr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}} mod 400)=0 |skrikkel|{{#ifexpr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}&gt;1586) |gewoan_|skrikkel}}}} |skrikkel}} |gewoan_}}jier fan {{#switch:
 {{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;1701 | {{#expr:(0+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;1801 | {{#expr:(6+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;1901 | {{#expr:(5+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;2101 | {{#expr:(4+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;2201 | {{#expr:(3+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;2301 | {{#expr:(2+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}
|{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&lt;2501 | {{#expr:(1+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7}}|0}} }} }} }} }} }} }}
|0=snein
|1=moandei
|2=tiisdei
|3=woansdei
|4=tongersdei
|5=freed
|6=sneon}} ôf]]}}
{{!}}style=&quot;padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot;{{!}} {{#if:{{{gregcal|}}}|[[{{{gregcal}}}|{{#ifeq:{{{1}}}|fK|{{PAGENAME}}|{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}]]|{{#ifeq:{{{1}}}|fK|{{PAGENAME}}|{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}}} &lt;br /&gt; ''&lt;span style=&quot;font-family: serif&quot;&gt;{{Romeinsk|abs{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}} {{#ifeq:{{{1}}}|fK|a.C.|}}&lt;/span&gt;''
&lt;!-- Ab Urbe Condita --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+753 }} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot;{{!}} [[Ab urbe condita]] 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot;{{!}} {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+753 }}| }}
&lt;!-- Armeenske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{#expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-551}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Armeenske kalinder]]
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-551 }} &lt;br /&gt;
''ԹՎ {{Armeenskal|{{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-551 }}}}'' | }}
&lt;!-- Etiopyske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-7 }} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Etiopyske kalinder]] 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-8 }} &gt; 0 | {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-8 }} –&amp;#32;| }}{{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-7 }} | }}
&lt;!-- Hebriuwske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3761}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Hebriuwske kalinder]] 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3760 }} – {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3761 }} | }}
&lt;!-- Hindoe kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3102}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0 0;&quot;{{!}} [[Hindoekalinder]]s 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0 0;&quot;{{!}}
  &lt;!-- Vikram Samvat --&gt;
{{!}}- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+56}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0 0;&quot;{{!}}- ''[[Vikram Samvat]]''
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0 0;&quot;{{!}}{{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+55 }} – {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+56 }}
{{!}}- valign=&quot;top&quot; | }}
  &lt;!-- Shaka Samvat --&gt;
{{#ifexpr: {{#expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-77}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0 0;&quot;{{!}}- ''[[Yndiaaske kalinder|Shaka Samvat]]''
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0 0;&quot;{{!}} {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-78 }} – {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-77 }}
{{!}}- valign=&quot;top&quot; | }}
  &lt;!-- Kali Yuga --&gt;
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0.4em 0;&quot;{{!}}- ''[[Kali Yuga]]''
{{!}}style=&quot;padding: 0 1em 0.4em 0;&quot;{{!}}{{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3101 }} &amp;ndash; {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3102 }} |}}
&lt;!-- Iraanske Kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{#expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621}} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Iraanske kalinder]] 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-622 }} = 0 | | {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-622 }} &amp;ndash;&amp;#32;}}{{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621 }} | }}
&lt;!-- Islamityske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621)/32)-622 round 0}} &gt; -1 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Islamityske kalinder]] 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-622)/32)-622 round 0}} = 0 | | {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-622)/32)-622 round 0}} &amp;ndash;&amp;#32;}}{{#ifexpr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621)/32)-622 round 0}} = 0 | {{ #expr: {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621)/32)-622 round 0}} + 1}} | {{ #expr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}}+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-621)/32)-622 round 0}} }} | }}
&lt;!-- Juliaanske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 2100 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 47 | 0 }} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Juliaanske kalinder]]{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}&gt;4
|&lt;br /&gt;&amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link={{#ifexpr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}} mod 4)=0 |skrikkel|gewoan_}}jier fan {{#switch:{{#expr: ((3+(({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+1)*5/4 round 0)) mod 7)}}
|0=snein
|1=moandei
|2=tiisdei
|3=woansdei
|4=tongersdei
|5=freed
|6=sneon}} ôf]]}}
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}+46) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1582) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1700) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1701) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1800) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1801) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1900) &gt;= 0}} | 1 | {{#ifeq: {{#expr:({{{jier|{{PAGENAME}}}}}-1901) &gt;= 0}} | 1 | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 13 dgn. | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 12 of 13 dgn. }} | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 12 dgn. }} | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 11 of 12 dgn. }} | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 11 dgn. }} | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 10 of 11 dgn. }} | Gregoriaansk&lt;br /&gt;min 10 dgn. }} | {{#if:{{{gregcal|}}}|[[{{{gregcal}}}|{{#ifeq:{{{1}}}|fK|{{PAGENAME}}|{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}]]|{{#ifeq:{{{1}}}|fK|{{PAGENAME}}|{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}}} &lt;br /&gt; ''&lt;span style=&quot;font-family: serif&quot;&gt;{{Romeinsk|abs{{{jier|{{PAGENAME}}}}}}} {{#ifeq:{{{1}}}|fK|a.C.|}}&lt;/span&gt;'' }} | }} | }}
&lt;!-- Sineeske kalinder --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2697 }} &gt; 0 | 
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} [[Sineeske kalinder]]
{{!}}style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2696 }} &amp;ndash; {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2697 }} &lt;br /&gt;
{{ #switch:{{ #expr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2696 }} mod 10 }} |0=庚|1=辛|2=壬|3=癸|4=甲|5=乙|6=丙|7=丁|8=戊|9=己}}{{ #switch:{{ #expr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2696 }} mod 12 }} |0=亥|1=子|2=丑|3=寅|4=卯|5=辰|6=巳|7=午|8=未|9=申|10=酉|11=戌}} – {{ #switch:{{ #expr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2697 }} mod 10 }} |0=庚|1=辛|2=壬|3=癸|4=甲|5=乙|6=丙|7=丁|8=戊|9=己}}{{ #switch:{{ #expr: {{ #expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+2697 }} mod 12 }} |0=亥|1=子|2=丑|3=寅|4=卯|5=辰|6=巳|7=午|8=未|9=申|10=酉|11=戌}} | }}
&lt;!-- Oergongskalinders --&gt;
|-
{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1582 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1582:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Brabân]], [[Flaanderen]], [[Seelân]], [[Steaten-Generaal]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1582 (Brabân, Flaanderen, Seelân, Steaten-Generaal)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Frankryk]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1582 (Frankryk)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Poalen]], [[Súd-Jeropa]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1582 (Poalen, Súd-Jeropa)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Súdlike Nederlannen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1582 (Súdlike Nederlannen)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1583 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1583:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Basel]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Basel)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Brixen]], [[Salzburg]], [[Tirol]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Brixen, Salzburg, Tirol)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Grins (stêd)]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Grins)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Gulik]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Gulik)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Hollân]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Hollân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Karintië]], [[Stiermarken]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Karintië, Stiermarken)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[katolyk{{!}}Katolike]] gebieten [[Hillige Roomske Ryk]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Keulen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Keulen)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Luik (provinsje)|Luik]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1583 (Luik)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1584 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1584:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Bohemen]], [[Moraavje]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1584 (Bohemen, Moraavje)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[katolyk{{!}}Katolike]] dielen [[Switserlân]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1584 (kat. Switserlân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[katolyk{{!}}Katolike]] gebieten [[Hillige Roomske Ryk]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Litouwen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1584 (Litouwen)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Unterwalden]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1584 (Unterwalden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1585 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1585:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[katolyk{{!}}Katolike]] gebieten [[Hillige Roomske Ryk]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1587 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1587:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Hongarije]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1587 (Hongarije)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1594 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1594:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Grins (stêd)]] (nei Juliaansk) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1594 (Grins)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1605 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1605:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Nij-Skotlân]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1605 (Nij-Skotlân)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1610 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1610:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Prusen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1610 (Prusen)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1617 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1617:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Koerlân]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1617 (Koerlân)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1655 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1655:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Wallis]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1655 (Wallis)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1682 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1682:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Straasburch]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1682 (Straasburch)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1700 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1700:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Denemark-Noarwegen]] (ynkl. [[Yslân]]); [[protestantsk]]e gebieten [[Hillige Roomske Ryk]] (lokale ferskillen) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1700 (Denemark-Noarwegen, prot. H. Roomske Ryk)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Gelderlân]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1700 (Gelderlân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Oerisel]], [[Utert]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1700 (Oerisel, Utert)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1700 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1701 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1701:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Drinte]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1701 (Drinte)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Fryslân]], [[Grinslân]]; [[protestantsk]]e dielen [[Switserlân]] (lokale ferskillen) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1701 (Fryslân, Grinslân, prot. Switserlân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1701 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1702 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1702:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1702 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1703 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1703:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1703 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1704 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1704:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1704 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1705 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1705:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1705 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1706 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1706:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1706 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1707 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1707:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1707 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1708 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1708:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1708 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1709 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1709:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1709 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1710 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1710:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Nij-Skotlân]] (nei Juliaansk) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1710 (Nij-Skotlân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1710 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1711 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1711:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; [[30_febrewaris#Sweden|mislearre oergong]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1711 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1712 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1712:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]; nei Juliaansk) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1712 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1724 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1724:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Appenzell]], [[Glarus]], [[St. Gallen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1724 (Appenzell, Glarus, St. Gallen)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1752 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1752:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Britske Ryk]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1752 (Britske Ryk)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1753 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1753:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Sweden]] (ynkl. [[Finlân]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1753 (Sweden)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1760 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1760:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Loataringen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1760 (Loataringen)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1867 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1867:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Alaska]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1867 (Alaska)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1915 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1915:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Litouwen]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1915 (Litouwen)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1916 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1916:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Bulgarije]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1916 (Bulgarije)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1918 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1918:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Estlân]], [[Ruslân]] (easten Ruslân letter, oant [[1920]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1918 (Estlân, Ruslân)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Letlân]] (ûnder [[Dútslân{{!}}Dútske]] besetting fan [[1915]] ôf) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1918 (Letlân)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1919 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]]s foar 1919:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Joegoslaavje]] &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1919 (Joegoslaavje)]]&lt;/li&gt;&lt;li&gt;[[Roemeenje]] (lokale ferskillen) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1919 (Roemeenje)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}{{#ifexpr:{{{jier|{{PAGENAME}}}}}=1923 
|{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}}[[Oergongskalinder]] foar 1923:
{{!}}-
{{!}} style=&quot;background:#efefef;&quot; colspan=&quot;2&quot; {{!}} &lt;ul&gt;&lt;li&gt;[[Grikelân]] (útsein [[Athos]]) &amp;nbsp;[[Ofbyld:Crystal 128 date.png{{!}}16px{{!}}link=Oergongskalinder foar 1923 (Grikelân)]]&lt;/li&gt;&lt;/ul&gt;}}
&lt;!-- As alles op 0 stiet --&gt;
|- valign=&quot;top&quot;
{{#ifexpr: {{#expr: {{#ifexpr: {{{jier|{{PAGENAME}}}}} &lt; 0 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}} + 1 | {{{jier|{{PAGENAME}}}}}}}+3761}} &lt;= 0 | 
{{!}}colspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot;{{!}}Gjin kalinders beskikber foar dit jiertal. | }}
&lt;!-- footnotes --&gt;
{{#if: {{{footnotes|}}} |
{{!}} colspan=&quot;2&quot; style=&quot;border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0;&quot; {{!}} &lt;small&gt;{{{footnotes|}}}&lt;/small&gt;}}&lt;/includeonly&gt;
|}
&lt;noinclude&gt;
[[Kategory:Berjocht: Sydbalke|Kalinders]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fvb5tbpqdkw7aatqcef5x10hm4aas3b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aartsbiskop</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14249</id>
    <revision>
      <id>1083728</id>
      <parentid>942457</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:35:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>[[]] better</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1144" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Jusztinián Cardinal Serédi, archbishop of Esztergom.jpg|thumb|In aartsbiskop hat rjocht op in [[cappa magna]].]] 
In '''aartsbiskop''' is yn de hiërargy fan de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]], [[Anglikaanske Tsjerke]] en [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke|Lutherske Tsjerke]], en yn oare tsjerken mei [[apostolyske suksessy|apostoalyske suksessy]], in [[biskop]] dy't oan it haad stiet fan in [[aartsbisdom]]. Dat aartsbisdom is faak it wichtichste [[bisdom]] yn dy [[tsjerkeprovinsje]], foarme troch in tal fan [[bisdom]]men. De aartsbiskop is dan tagelyk [[metropolyt]] fan dizze tsjerkeprovinsje.

Dy aartsbiskop kin lykwols ek biskop wêze fan in aartsbisdom dat gjin [[suffragane bisschop|suffragane bisdommen]] hat. Dizze aartsbiskop is gjin metropolyt. In foarbyld hjirfan is de aartsbiskop fan Lucca yn Itaalje.

Ien kin ek ta aartsbiskop beneamd wurde as earetitel bygelyks as er by de pauslike hofhâlding wurket (de Curie) of yn diplomatike tsjinst is fan de [[Paus]]. Hy is dan [[titulêr biskop]] fan in bisdom dat net mear bestiet.

== Keppeling om utens ==
* {{Wikiwurdboek|aartsbiskop}}

[[Kategory:Roomsk-Katolike Tsjerke]]</text>
      <sha1>q5ve7251m57jx30wphp8zx2nsg9l4ds</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2009</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16160</id>
    <revision>
      <id>1083822</id>
      <parentid>1059289</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:21:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31258" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].

'''2009''' is it:
* ''Ynternasjonale Kalvynjier'' fanwegen it fiifhûndertste bertejier fan de [[protestantisme|protestantsk]] tsjerkherfoarmer [[Jehannes Kalvyn]].
* ''Darwinjier 2009'' fanwegen it twahûnderste bertejier fan de natuerûndersiker en biolooch [[Charles Darwin]].
* ''Ynternasjonale Jier fan de Astronomy'', as betinking oan de 400e jierdei fan [[Galileo Galilei|Galileo's]] earste waarnimming mei in [[teleskoop (optika)|teleskoop]].

== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - [[Noarwegen]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[1 jannewaris|1]] - [[Slowakije]] fiert de [[euro]] yn as [[muntienheid]]
*[[1 jannewaris|1]] - By de [[brân yn de Santika Club]], in [[nachtklub]] yn 'e [[Tailân|Taiske]] [[haadstêd]] [[Bangkok]], komme 66 [[minske]]n om.
* [[1 jannewaris|1]] - [[Tsjechje]] wurdt foar in heal jier foarsitter fan de [[Europeeske Uny]].
* [[1 jannewaris|1]] - [[Gazprom]] slút de ierdgas tafier nei de Oekraïne.
* [[3 jannewaris|3]] - [[Alaska]] makket sûnt 50 jier ûnderdiel út fan de [[Feriene Steaten]].
* [[5 jannewaris|5]] - [[Ahmed Aboutaleb]] wurdt de nije boargemaster fan [[Rotterdam]], hy folget [[Ivo Opstelten]] op.
* [[7 jannewaris|7]] - [[Gazprom]] slút ek de gastafier nei Jeropa troch de Oekraïne. 
*[[15 jannewaris|15]] - It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ferkearsfleantúch]] [[US Airways-flecht 1549]] komt boppe [[New York-Stêd]] koart nei it opstiigjen yn botsing mei in flecht [[guozzen]]. De [[piloat]]en meitsje in súksesfolle [[needlâning]] op de [[rivier]] de [[Hudson (rivier)|Hudson]] en alle 155 ynsittenden komme mei de skrik frij.
* [[17 jannewaris|17]] - [[Israel]] kundiget in sjitferbot oan dat de deis dêrnei yngiet. Ek [[Hamas]] kundiget sels in sjitferbod oan.
*[[18 jannewaris|18]] - De bloedige [[Gaza-oarloch (2008-2009)|Gaza-oarloch]] tusken [[Israel]] en de militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging einiget yn in [[wapenstilstân]].
* [[19 jannewaris|19]] - It earste Fryske Hânwurdboek fan de [[Fryske Akademy]] wurdt útrikt oan minister [[Ronald Plasterk]] fan Underwiis. It is it earste Fryske wurdboek dat de ferklearrings yn it [[Frysk]] jout.
*[[20 jannewaris|20]] - Yn [[Iislân]] begjinne de [[protesten tsjin 'e Iislânske Bankekrisis (2009)|protesten tsjin de Iislânske Bankekrisis]].
*[[20 jannewaris|20]] - [[Barack Obama]] wurdt [[ynauguraasje|ynaugurearre]] as de 44e [[presidint fan 'e Feriene Steaten]]. Hy is de earste [[negroïde ras|swarte persoan]] dy't dat [[amt (funksje)|amt]] beklaait.
*[[21 jannewaris|21]] - [[Israel]] lûkt syn [[troepen]] werom út 'e [[Gaza-stripe]]. Dêrtroch komt de [[status quo ante]] werom. De bloedige [[Gaza-oarloch (2008-2009)|Gaza-oarloch]] hat gjin resultaten opsmiten.
*[[26 jannewaris|26]] - Op [[Iislân]] stoart it nasjonale [[bankwêzen|banksysteem]] yn as gefolch fan 'e [[Iislânske Bankekrisis (2008-2011)]]. [[Premier]] [[Geir Haarde]] treedt ôf.

;febrewaris
*[[1 febrewaris|1]] - De ôftreden [[premier]] [[Geir Haarde]] fan [[Iislân]] wurdt opfolge troch [[Jóhanna Sigurðurdóttir]], dy't dêrmei de earste [[regear]]ingslieder fan 'e wrâld wurdt dy't iepentlik [[lesbysk]] is.
*[[1 febrewaris|1]] - [[Kirill fan Moskou]] folget syn [[ferstoarn]]e foargonger [[Aleksej II fan Moskou|Aleksej&amp;nbsp;II]] op as [[patriarch]] fan 'e [[Russysk-Otterdokse Tsjerke]].
* [[2 febrewaris|2]] - De [[Iran|Iraanske]] presidint [[Machmûd Achmadinejad]] makket bekend dat Iran syn earste [[satellyt]] de romte yn sketten hat; de satelyt hat de namme [[Omid]].
*[[7 febrewaris|7]]-[[14 maart]] - By de [[boskbrannen fan Swarte Sneon]], de deadlikste [[boskbrân|boskbrannen]] út 'e [[skiednis fan Austraalje]], komme yn 'e [[Austraalje (lân)|Australyske steat]] [[Fiktoaria (Austraalje)|Fiktoaria]] 173 [[minske]]n om. Fierders reitsje mear as 500 lju [[ferwûne]] en likernôch 7.500 persoanen dakleas.
* [[10 febrewaris|10]] - In [[Ruslân|Russyske]] en in [[Feriene Steaten|Amearikaanske]] [[satellyt]] klappe op elkoar boppe [[Sibearje]], dêr't in grutte mannichte romte-ôffal troch ûntstiet.
* [[10 febrewaris|10]] - De [[Postbank]] giet op yn de [[ING]].
*[[12 febrewaris|12]] - It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ferkearsfleantúch]] [[Colgan Air-flecht 3407]] stoart koart foar de lâning yn [[Buffalo (New York)]] del op in [[wyk|wenwyk]], wêrby't 50 [[minske]]n omkomme.
* [[12 febrewaris|12]] - [[Geert Wilders]] wurdt de tagong ta it [[Feriene Keninkryk]] ûntsein.
* [[21 febrewaris|21]] - [[8 maart]] - [[Stifting It Fryske Boek]] organisearret de [[Fryske Boekewiken]].
*[[25 febrewaris|25]] - De saneamde [[Poldercrash]] yn [[Nederlân]]: [[Turkish Airlines-flecht 1951]], mei 7 [[bemanning]]sleden en 128 [[passazjier]]s oan board, stoart del op in [[ikker]] deunby [[Skiphol]]. Der komme 9 [[minske]]n om.
*[[26 febrewaris|26]] - De eardere [[Servje|Servyske]] [[presidint]] [[Milan Milutinović]] wurdt troch it [[Joegoslaavjetribunaal]] yn [[De Haach]] frijsprutsen fan [[oarlochsmisdie]]den ûnder de [[Kosovo-oarloch]].

;maart
*[[2 maart|2]] - [[João Bernardo Vieira]], de [[presidint]] fan [[Guinee-Bissau]], wurdt [[fermoarde]] by in [[wapen]]e oanfal op syn residinsje yn [[Bissau]].
* [[3 maart|3]] - In bus mei [[Sri Lanka]]anske kriketspilers wurdt ûnder fjoer naam yn Lahore, Pakistan. Acht minsken ferstjerre en guon oaren reitsje ferwûne.
*[[4 maart|4]] - It [[Ynternasjonaal Strafhôf]] yn [[De Haach]] lit in [[arrestaasje]]befel útgean foar de [[Sûdan]]eeske [[presidint]] [[Omar al-Basjir]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]] yn 'e [[Oarloch yn Darfoer]]. Dit is de earste kear dat der in arrestaasjebefel útfurdige wurdt tsjin in sittend [[steatshaad]].
* [[11 maart|11]] - Yn it [[Dútslân|Dútske]] [[Winnenden]] sjit in 17-jierrige op syn âlde skoalle 15 minsken dea en docht himsels dan tekoart.
* [[11 maart|11]]-[[21 maart|21]] - De [[Nederlânske Boekewike]].
*[[17 maart|17]] - Nei in [[moanne (tiid)|moanne]] fan ûnrêst wurdt op [[Madagaskar]] by [[steatsgreep yn Madagaskar (2009)|in steatsgreep]] [[presidint]] [[Marc Ravalomanana]] ôfset.
* [[21 maart|21]] - It ôfskiedskonsert fan [[Pigmeat]].
* [[26 maart|26]] - Foar de twadde kear yn in moanne tiid barst [[Mount Redoubt]] yn [[Alaska]] út. De fulkaan is al sûnt jannewaris ûnrêstich.
* [[31 maart|31]] - De [[Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje|NAFO]] hâldt in top yn [[De Haach]].
* [[31 maart|31]] - Fredesdemonstranten twinte in yllegale demonstraasje ôf yn De Haach.

;april
*[[1 april|1]] - [[Albaanje]] en [[Kroaasje]] wurde lid fan 'e [[NATO]].
* [[4 april|4]] - De Deen [[Anders Fogh Rasmussen]] wurdt keazen om fan 1 augustus ôf [[Jaap de Hoop Scheffer]] op te folgen as sekretaris-generaal fan de NAFO. [[Lars Løkke Rasmussen]] wurdt de nije premier fan [[Denemark]].
* [[5 april|5]] - Op [[Antarktika]] brekt in iisskosse fan it Wilkins Ysplato ôf dy't likegrut is as in fearn fan [[Nederlân]].
*[[6 april|6]] - By [[ierdbeving fan L'Aquila (2009)|in ierdbeving]] fan 6,3 op 'e [[skaal fan Richter]] yn 'e neite fan 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[stêd]] [[L'Aquila]] komme 308 [[minske]]n om en reitsje nochris goed 1.500 oaren [[ferwûne]]. Tsientûzenen minsken wurde dakleas.
* [[18 april|18]] - [[UNESCO]] begjint mei de [[Digitale Wrâldbibleteek]]
* [[19 april|19]] - Fuotbalklup [[AZ (Alkmaar)|AZ]] fan [[Alkmar]] wurdt [[Nederlânsk kampioenskip fuotbal|lânskampioen fuotbal]].
*[[27 april|27]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Iowa]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[27 april|27]] - Yn [[Jeropa]] wurde de earste gefallen fan besmetting mei de nije [[bargegryp]]fariant [[H1N1]] befestige. Dêrmei is de gryp ek bûten it [[Amearika (kontinint)|Amearikaanske]] kontinint ferspriede. It firus is dan wis oantroffen yn de [[Feriene Steaten]], [[Kanada]], [[Spanje]] en [[Skotlân]].
* [[29 april|29]] - Nei oanlieding fan de útbraak fan de [[Meksikaanske gryp]] is troch de [[Wrâldsûnensorganisaasje]] (WHO) de alarmfaze feroare nei nivo 5 (it ien nei heechste nivo), de lêste faze foardat sprutsen wurde kin fan in [[pandemy]]. Dy ferheging is benammen yn sein nei de oerheden en de farmaseutyske yndustry oer de heule wrâld om harren ta te riede op fierdere fersprieding.
* [[30 april|30]] - Minister fan Folkssûnens [[Ab Klink]] makket bekend dat ek yn [[Nederlân]] in gefal fan de [[Meksikaanske gryp]] fêststeld is. It giet om in bern fan 3,5 jier; it wurdt behannele en de tastân is net slim.
*[[30 april|30]] - Op [[Keninginnedei]] yn [[Nederlân]] riidt [[Karst Tates]] mei syn [[auto]] yn [[Apeldoarn]] yn op it [[publyk]] yn in fergees besykjen om in [[oanslach (misdriuw)|oanslach]] te dwaan op 'e [[autobus|bus]] mei de [[Nederlân]]ske [[Hûs Oranje-Nassau|keninklike famylje]]. By dizze [[oanslach op Keninginnedei (2009)|oanslach op Keninginnedei]] komme 8 [[minske]]n om, ynkl. Tates sels.

;maaie
*[[1 maaie|1]] - [[Sweden]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[1 maaie|1]] - De maksimumfaasje foar persoane-auto's mei oanhingweinen of kerevens op de [[autogongwei]] yn [[Nederlân]] giet omheech fan 80 km/o nei 90 km/o ride.
* [[8 maaie|8]] - By in grutte oanfal fan [[Pakistan]] op de [[Taliban]] yn de [[Swatdelte]] komme wis 77 opstannelingen en 35 boargers om hals.
* [[9 maaie|9]] - It wurdt offisjeel befêstige dat ek yn [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Japan]] en [[Panama]] de [[Meksikaanske gryp]] oanwêzich is.
* [[9 maaie|9]] - [[Jacob Zuma]] wurdt oansteld as presidint fan [[Súd-Afrika]].
* [[9 maaie|9]] - De [[hurdfytsen|hurdfytser]] [[Tom Boonen]] wurdt betrape op it brûken fan [[kokaïne]]. Hy wurdt tydlik út syn ploech Quick•Step setten. Inkele dagen letter wurdt ek bekend dat hy net meidocht oan de [[Omgong fan Frankryk]].
* [[12 maaie|12]] - De [[Nederlân]]ske ynstjoering foar it [[Eurofyzjesongfestival]], [[De Toppers]], komme net troch de heale finale, wêrtroch't se net meidwaan meie oan it haadbarren op [[16 maaie]]. 
* [[16 maaie|16]] - [[Alexander Rybak]] wint foar [[Noarwegen]] it [[Eurofyzjesongfestival]] mei it ferske ''Fairytale''. 
* [[17 maaie|17]] - [[SK It Hearrenfean]] wint yn de finale fan de [[KNFB Beker]] fan [[FC Twente]].
*[[18 maaie|18]] - De [[Srylankaanske Boargeroarloch]] einiget mei de finale nederlaach fan 'e [[opstân|opstannige]] [[Tamyl Tigers]] (LTTE) en de [[Srylankaanske Genoside]] fan [[regear]]ingstroepen tsjin 'e [[Tamyls|Tamyl]]-[[befolking]].
* [[23 maaie|23]] - [[Horst Köhler]] fan de CDU wurdt troch de bûnsgearkomste werkeazen as bûnspresidint fan [[Dútslân]].
* [[25 maaie|25]] - [[Noard-Korea]] hâldt foar de twadde kear in núkleêre test yn de provinsje [[Noard Hamgyong]]. De Feilichheidsrie fan de [[Feriene Naasjes]] feroardield de test.
*[[31 maaie|31]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] pro-[[abortus]]aktivist [[George Tiller]] wurdt by in oanslach yn [[Wichita (Kansas)]] [[fermoarde]] troch de [[fûnemintalisme|fûnemintalistysk]]-[[kristlik]]e anty-abortusaktivist [[Scott Roeder]].

;juny
*[[1 juny|1]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Air France-flecht 447]] stoart ûnderweis fan [[Rio de Janeiro]] nei [[Parys]] del yn 'e súdlike [[Atlantyske Oseaan]] as de [[piloat]]en disoriïntearre reitsje. Alle 228 ynsittende komme om.
* [[4 juny|4]] - Yn [[Nederlân]] en yn it [[Feriene Keninkryk]] wurde ferkiezings hâlden foar it [[Jeropeesk Parlemint]]. Yn Nederlân is de [[PVV]] de grutte winners, ek [[D66]] en [[GrienLinks]] winne, grut ferlies is der foar de [[PvdA]].
* [[5 juny|5]] - Op de [[Sealterfrysk]]e Wikipedia wurdt it tûzenste artikel skreaun.
*[[11 juny|11]] - De útbraak fan 'e [[bargegryp]] kriget fan 'e [[Wrâldsûnensorganisaasje]] (WHO) de status fan [[pandemy]]. Dizze [[sykte]] sil yn 214 [[List fan lannen en territoaria|lannen en territoaria]] it libben kostje oan teminsten 18.138 [[minske]]n.
* [[12 juny|12]] - [[Machmûd Achmadinejad]] is werkeazen as presidint fan [[Iran]]. De wiken dêrnei demonstrearje tûzenen minsken fan de opposysje tsjin de resultaten fan de ferkiezings.
* [[13 juny|13]] - Op it Ynterfrysk Kongres yn it [[Eastfryslân|Eastfryske]] [[Lier (stêd)|Lier]] stelt de [[Fryske Rie]] in offisjele [[Ynterfryske flagge]] fêst. 
*[[13 juny|13]] - It begjin fan 'e [[Iraanske ferkiezingsprotesten (2009)|Iraanske ferkiezingsprotesten]] soarget foar massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] yn 'e [[Iraan]]ske [[haadstêd]] [[Teheran]] en oare grutte [[stêd]]en, nei't de progressive [[presidint]]skandidaat [[Mir-Hossein Mûsavi]] mei [[stimbusfraude]] fan 'e oerwinning ôfholden is troch it sittende [[regear]] fan it lân. Der falle ferskate [[dea]]den ûnder de [[demonstranten]] as de autoriteiten hurd yngripe, en úteinlik bliede de protesten yn [[febrewaris]] [[2010]] dea sûnder wat bedijd te hawwen.
* [[25 juny|25]] - [[Michael Jackson]] ferstjert yn [[Los Angeles]] op 50-jierrige leeftyd.
*[[28 juny|28]] - By [[steatsgreep yn Hondoeras (2009)|in steatsgreep]] yn [[Hondoeras]] wurdt de [[demokratysk]] keazen [[presidint]] [[Manuel Zelaya]] ôfset troch syn [[konservatisme|konservative]] politike tsjinstanners, dy't in [[skyndemokrasy|skyndemokratyske]] [[diktatuer]] ynstelle.
*[[30 juny|30]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Yemenia-flecht 626]] stoart by de [[Komoaren]] del yn 'e [[Yndyske Oseaan]]. Fan 'e 153 ynsittenden oerlibbet inkeld de 12-jierrige [[Bahia Bakari]] de [[fleanramp]].

;july
* [[4 july|4]] - It Fryske [[Wikiwurdboek]] hat foar it earst likefolle yngongen as de [[Fryske Wikipedy]].
*[[15 july|15]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Caspian Airlines-flecht 7908]] stoart del yn 'e neite fan 'e [[Iraan]]ske [[stêd]] [[Kazvyn]], wêrby't alle 168 ynsittenden omkomme.
*[[16 july|16]] - Tsjin 'e eftergrûn fan 'e [[Iislânske Bankekrisis (2008-2011)|Iislânske Bankekrisis]] stimt it [[parlemint]] fan [[Iislân]], it [[Alþing]], foar it iepenjen fan [[ûnderhanneling]]s oer lidmaatskip fan 'e [[Jeropeeske Uny]].
*[[17 july|17]] - By [[bomoanslaggen yn Djakarta (2009)|twa bomoanslaggen]] troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op it [[JW Marriott Hotels|JW Marriott Hotel]] en it [[The Ritz-Carlton Hotel Company|Ritz-Carlton Hotel]] yn 'e [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[haadstêd]] [[Djakarta]] komme 9 [[minske]]n om.
*[[26 july|26]] - De [[terrorisme|terroristyske]] [[organisaasje]] [[Boko Haram]] begjint [[Opstân fan Boko Haram (2009)|in opstân]] yn it noardeasten fan [[Nigearia]].
* [[29 july|29]] - De 152e [[PC]] wurdt wûn troch, [[Gert-Anne van der Bos]], [[Folkert van der Wei]], [[Daniel Iseger]].
* [[31 july|31]] - [[6 augustus]] - De 74e [[Snitswike]] wurdt hâlden.

;augustus
*[[3 augustus|3]] - [[Bolivia]] erkent as earste [[lân]] yn [[Súd-Amearika]] it rjocht fan 'e [[Yndianen|lânseigen befolking]] op [[selsbestjoer]].
* [[4 augustus|4]] - Yn [[Nederlân]] falt it earste slachtoffer fan de [[Meksikaanske gryp]]. It giet om in jongen fan 17 jier dy't al bot siik wie.
* [[4 augustus|4]] - De [[Noard-Korea]]anske lieder [[Kim Jong-il]] ferlient twa [[Feriene Steaten|Amearikaanske]] [[sjoernalist]]en graasje nei dat [[Bill Clinton]] in mjitting hie mei Kim. De sjoernalisten wienen in arrestearre omdat se yllegaal yn it lân wêze soenen.
*[[7 augustus|7]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Morakot|Morakot]] tsjocht oer [[Taiwan]] hinne en feroarsaket dêr 673 [[dea]]den en de slimste [[wettersneed]] yn in heale [[iuw]].
*[[14 augustus|14]] - It [[Feriene Keninkryk]] skoarret it [[selsbestjoer]] fan 'e [[Turks- en Kaikoseilannen]] op nei't by in ûndersyk bewiis foar grutskalige [[korrupsje]] fan 'e [[oerheid]] fan it [[koloanje|oerseeske gebietsdiel]] boppe wetter kommen is.
* [[16 augustus|16]] - De [[Jamaika]]an [[Usain Bolt]] rint in nij wrâldrekord op de 100 meter, 9,58 sekonde.
* [[21 augustus|21]] - [[Hawaï]] makket sûnt 50 jier diel út fan de [[Feriene Steaten fan Amearika]].
* [[29 augustus|29]] - Yn [[Assen]] giet de 64e edysje fan de [[Vuelta]] fan start.

;septimber
*[[1 septimber|1]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Fermont]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[6 septimber|6]] - De 20e [[Nederlân]]ske soldaat stjert yn [[Afganistan]]. [[Korporaal]] Kevin van der Rijdt (26 jier), rekket om hals by [[Deh Rahwod]] yn [[Uruzgan]].
* [[8 septimber|8]] - [[13 septimber]] - ''New York 400'' wike, wêryn de 400-jierrige bân tusken [[Nederlân]] en [[New York City|New York]] fierd wurdt yn New York.
*[[25 septimber|25]]-[[26 septimber|26]] - De [[tyfoan]] [[Tyfoan Ketsana|Ketsana]] (ek bekend as Ondoy) feroarsaket grutte [[wettersneed]] yn 'e [[Filipinen|Filipynske]] [[haadstêd]] [[Manilla]], dêr't hast 700 [[minske]]n by omkomme.
* [[26 septimber|26]] - De [[tyfoan]] ''Ketsana'' giet oer de [[Filipinen]].
* [[27 septimber|27]] - De [[Poalen|Poalsk]]-[[Frankryk|Frânske]] regisseur [[Roman Polanski]] wurdt oppakt yn [[Switserlân]] yn ferbân mei in arrest yn de [[Feriene Steaten]].
*[[28 septimber|28]] - By [[Guineeske protesten (2009)|massale demonstraasjes]] yn [[Guinee]] tsjin 'e [[steatsgreep yn Guinee (2008)|militêre steatsgreep fan 2008]] iepenet it [[leger (lânmacht)|leger]] it fjoer op 'e [[demonstranten]], mei teminsten 157 [[dea]]den as gefolch.
*[[30 septimber|30]] - By [[ierdbeving op Sumatra (2009)|in ierdbeving]] fan 7,6 op 'e [[skaal fan Richter]] op it [[Yndoneezje|Yndonezyske]] [[eilân]] [[Sumatra]] komme teminsten 1.115 [[minske]]n om.

;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Dick Advocaat]] wurdt bûnstrener fan Belgje.
*[[2 oktober|2]] - Yn [[Ierlân]] wurdt [[Iersk konstitúsjoneel referindum (2009)|in twadde referindum]] holden oer it [[Ferdrach fan Lissabon (2007)|Ferdrach fan Lissabon]] fan 'e [[Jeropeeske Uny]], nei't de Ierske [[befolking]] dat yn [[2008]] by in earste [[referindum]] ôfwiisde. Diskear kart 67,1% fan 'e Ieren it goed.
* [[2 oktober|2]] - [[Rio de Janeiro]] wurdt de [[Olympyske Spullen]] fan [[2016]] tawezen troch it [[Ynternasjonaal Olympysk Komitee]].
* [[7 oktober|7]] - [[17 oktober]] - Nederlânske berneboekewike.
* [[9 oktober|9]] - [[Barack Obama]] wint de [[Nobelpriis foar de Frede]].
* [[11 oktober|11]] - [[Pater Damiaan]] wurdt troch paus [[Benediktus XVI]] hillich ferklearre.
* [[19 oktober|19]] - De [[DSB Bank]] fan [[Dirk Scheringa]] wurdt fallyt ferklearre.
* [[22 oktober|22]] - [[Windows 7]] wurdt útbrocht troch [[Microsoft]].
*[[25 oktober|25]] - By [[bomoanslaggen yn Bagdad (oktober 2009)|twa bomoanslaggen]] yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]] komme 155 [[minske]]n om en reitsje teminsten 721 oaren [[ferwûne]].

;novimber
* [[6 novimber|6]] - By it fabryk fan [[Fryslân Campina]] yn [[Dronryp]] ûntsnapt [[salpetersoer]]; der wurdt grut alaarm slein yn de omkriten.
* [[9 novimber|9]] - It is 20 jiere lyn dat de [[Berliner Muorre]] foel.
* [[13 novimber|13]] - By de [[Domino Day]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] wurdt it rekôrd op goed 4,4 miljoen stienen setten.
* [[13 novimber|13]] - Der wurdt 90 liter [[wetter]] yn fêste foarm fûn op de [[moanne (himellichem)|moanne]].
* [[14 novimber|14]] - De lânlike yntocht fan [[Sinteklaas]] wurdt yn [[Skiedam]] hâlden.
* [[18 novimber|18]] - Yn de [[Urkerbosk]] wurdt it lichem fûn fan in 14-jierrige [[Urk]]er jongen.
* [[18 novimber|18]] - Yn seis [[Nederlân]]ske fúzjegemeenten binne gemeenterieferkiezings. Yn de measte oare gemeenten wurde de ferkiezings op [[3 maart]] [[2010]] hâlden.
* [[19 novimber|19]] - De [[Belgje|Belgyske]] politikus [[Herman van Rompuy]] wurdt keazen ta earste [[Presidint fan de Jeropeeske Rie]].
* [[22 novimber|22]] - It [[CERN]] werstart de Grutte Hadron-fersneller by [[Genève]], [[Switserlân]].&lt;ref&gt;[http://www.nytimes.com/2009/11/21/science/21collider.html?_r=1 Proton Beams Are on Track at Collider], 20 novimber 2009 (sjoen op 7 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[21 novimber|21]] - It [[Junior Eurofyzjesongfestival]] 2009 wurdt hâlden yn de [[Oekraïne]]; de [[Nederlân|Nederlanner]] [[Ralf Mackenbach]] wint de wedstryd.
*[[23 novimber|23]] - Op it súdlike [[eilân]] [[Mindanao]], yn 'e [[Filipinen]], wurde by it [[Bloedbad fan Maguindanao]] teminsten 58 [[politisy]], [[abbekaat|abbekaten]], [[sjoernalist]]en, [[minskerjochte]]-[[aktivist]]en en omstanners [[ûntfierd]] en [[fermoarde]]. 
* [[25 novimber|25]] - Yn [[Belgje]] beneamd kening [[Albert II fan Belgje|Albert II]] [[Yves Leterme]] ta premier. Hy folget [[Herman van Rompuy]] op, dy't de [[Presidint fan de Jeropeeske Rie]] wurdt. De gearstalling fan it nije regear ferskilt kwealik mei it regear fan Van Rompuy.
* [[25 novimber|25]] - In rjochtbank yn [[Switserlân]] stelt fêst dat de [[Frankryk|Frânsk]]-[[Poalen|Poalske]] regisseur [[Roman Polanski]] op boarchtocht frijkomt.
* [[29 novimber|29]] - Yn in [[referindum]] stimt 57% fan de [[Switserlân|Switserske]] befolking foar in ferbod op it bouwen fan nije [[minaret]]ten yn harren lân. De fjouwer minaretten dy't al yn it lân steane meie stean bliuwe.
* [[30 novimber|30]] - Yn it [[Dútslân|Dútske]] [[München]] begjint it proses tsjin de 89-jierrige [[John Demjanjuk]]. Hy wurdt der fan fertocht bewaker west te hawwen yn it ferneatigingskamp [[Sobibór (ferneatigingskamp)|Sobibór]], dêrom wurdt him handiedichheid oan moard op wis 27.900 [[Joaden]] te lêste lein.

;desimber
*[[1 desimber|1]] - Yn 'e [[Jeropeeske Uny]] wurdt it [[Ferdrach fan Lissabon (2007)|Ferdrach fan Lissabon]] fan krêft.
* [[1 desimber|1]] - [[Ramses Shaffy]], [[Nederlân]]sk sjonger, ferstjert oan de gefolgen fan slokdarmkanker. Hy is 76 jier wurden.
* [[1 desimber|1]] - It [[Ferdrach fan Lissabon (2007)|Ferdrach fan Lissabon]] giet fan start foar de [[Jeropeeske Uny]].
* [[3 desimber|3]] - De [[Keninklike Nederlânske Marine]] hâldt 13 [[Somaalje|Somalyske]] piraten oan en befrijdet 2 [[Tansania|Tansianen]].&lt;ref&gt;[http://af.reuters.com/article/topNews/idAFJOE5B20H620091203 Dutch capture 13 Somali pirates, free 2 Tanzanians], Reuters Afrika (sjoen op 7 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[3 desimber|3]] - ''Fokke Bauke Rispens'' fan [[Tsjom]], de âldste Fries, ferstjert op 106-jierrige leeftyd.&lt;ref&gt;[http://www.leeuwardercourant.nl/nieuws/regio/article5520168.ece/Oudste-Fries-%28106%29-in-Tzum-overleden Aldste Fries (106) ferstoarn], Ljouwerter Krante, 5 desimber 2009 (sjoen op 7 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[4 desimber|4]] - It kabinet fan [[Nepal]] komt gear op de [[Mount Everest]] om omtinken te freegjen foar de klimaattop yn [[Kopenhagen]].
* [[4 desimber|4]] - By in brân yn in nachtklup yn [[Perm]], [[Ruslân]], reitsje 112 minsken om 'e hals en reitsje 123 minsken ferwûne.
* [[5 desimber|5]] - Tsientûzenen minsken demonstrearje yn ferskate Jeropeeske stêden yn oanrin nei de klimaattop yn [[Kopenhagen]].
* [[5 desimber|5]] - [[Sinteklaas]]jûn.
* [[7 desimber|7]] - Yn [[Kopenhagen]] begjint de klimaattop.
* [[7 desimber|7]] - Yn [[Iran]] wurde studinteprotesten nei oanlieding fan de Dei fan de Studint spikerhurd delslein.
*[[8 desimber|8]] - By [[bomoanslaggen yn Bagdad (desimber 2009)|in rige bomoanslaggen]] yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[haadstêd]] [[Bagdad]] komme teminsten 127 [[minske]]n om en reitsje nochris teminsten 448 oaren [[ferwûne]].
* [[10 desimber|10]] - Yn de Sint Pitertsjerke fan [[Grou (plak)|Grou]] krijt [[Oebele Vries]] de [[Joast Halbertsmapriis]] útrikt. De dosint oan de [[Stúdzje Fryske Taal en Kultuer]] oan de [[Ryksuniversiteit Grins]] krijt de trijejierlikse ûnderskieding foar syn folsleine wittenskiplike wurk.&lt;ref&gt;[http://www1.omropfryslan.nl/Mear_Nijs_64958.aspx Vries krijt Halbertsmapriis], Omrop Fryslân, 10 desimber 2009 (sjoen op 11 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[10 desimber|10]] - [[FrieslandCampina]] makket bekend dat it de kommende jierren 200 banen skrast. De tsiisproduksje yn [[Dronryp]] wurdt yn [[2011]] stillein, it bedriuw slút ek de tsiisferpakkingsôfdieling yn [[Drachten]] en der moatte 73 minsken fuort by it fabryk yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. Wol komme der by it fabryk yn [[Wolvegea]] 45 banen by.&lt;ref&gt;[http://www1.omropfryslan.nl/Mear_Nijs_64959.aspx Banen fuort by suvelfabryk], Omrop Fryslân, 10 desimber 2009 (sjoen op 11 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[15 desimber|15]] - De gemeenterie fan [[Boarnsterhim]] stimt foar it opheffen fan de gemeente. Allinne de trije [[FNP]] leden stimme tsjin.
* [[17 desimber|17]] - Troch in soad sniefal yn [[Nederlân]] en [[Fryslân]] komt it lân frijwol plat te lizzen. Yn [[Oerterp]] komt 70 sentimeter snie te lizzen.&lt;ref&gt;[http://www.leeuwardercourant.nl/nieuws/regio/article5571195.ece/Record-in-Ureterp:-pak-van-70-centimeter Rekord yn Oerterp: Pak fan 70 sentimeter.], Ljouwerter Krante, 17 desimber 2009 (sjoen op 29 desimber 2009)&lt;/ref&gt;
* [[18 desimber|18]] - De klimaattop yn [[Kopenhagen]] wurdt beëinige.
* [[25 desimber|25]] - In reizger út [[Nigearia]] op de [[Northwest Airlines]]-flucht 253 fan [[Amsterdam]] nei [[Detroit]] besiket it fleantúch op te blazen; de oanslach mislearret.
* [[28 desimber|28]] - Op It Hearrenfean wurde njoggen jongeren oppakt foar fernielerij.&lt;ref&gt;[http://www1.omropfryslan.nl/Mear_Nijs_65444.aspx H'fean:9 jonge fandalen oppakt], Omrop Fryslân, 28 desimber 2009 (sjoen op 29 desimber 2009)&lt;/ref&gt;

== Berne ==

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[12 jannewaris|12]] - [[Keimpe van der Meulen (skûtsjeskipper)|Keimpe van der Meulen]], Frysk skûtsjeskipper (* [[1933]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Kick Stokhuyzen]], Nederlânsk kwismaster (* [[1933]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Jacques Scheepsbouwer]], Nederlânsk bestjoerder, oprjochter [[Ot en Sienmuseum]] (* [[1956]])
* [[21 jannewaris|21]] - [[Charles W. Juels]], Amerikaansk astronoom en psychiater (* [[1944]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner (* [[1911]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter (* [[1921]])
* [[14 febrewaris|14]] - [[David Hartsema]], Nederlânsk dichter, skriuwer en keunstner (* [[1925]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Frank Löwik]], Twintsk histoarikus en skriuwer (* [[1956]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Hans Lesterhuis]], Frysk boargemaster en sportbestjoerder (* [[1944]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Gerriet Postma]], Frysk keunstskilder (* [[1932]])
;maart
* [[24 maart|24]] - [[Martin Brozius]], Nederlânsk akteur en presintator (* [[1941]])
;april
* [[4 april|4]] - [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener (* [[1926]])
* [[22 april|22]] - [[Martin Bril]], Nederlânsk skriuwer (* [[1959]])
* 22 - [[Piet Burger]], Nederlânske puzelmakker en timmerman (* [[1929]])
* [[27 april|27]] - [[Jan de Jong (iismaster)|Jan de Jong]], Frysk iismaster Thialf (* [[1942]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Henk Nijdam]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1935]])
* [[2 maaie|2]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe (* [[1929]])
* [[20 maaie|20]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model (* [[1980]])
* [[21 maaie|21]] - [[Jan Riedstra]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder (* [[1943]])

* [[24 maaie|24]] - [[Jan Nauta]], Frysk fuotballer (* [[1931]])
;juny
* [[18 juny|18]] - [[Hortensia Bussi]], Sileensk presidintsfrou (* [[1914]])
* [[25 juny|25]] - [[Michael Jackson]], Amerikaansk sjonger (* [[1958]])
* [[25 juny|25]] - [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise (* [[1947]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise (* [[1922]])
* [[12 july|12]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer (* [[1928]])
* [[15 july|15]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
* [[25 july|25]] - [[Harry Patch]], Ingelsk militêr, lêste libbene Britske feteraan út 'e [[Earste Wrâldoarloch]] (* [[1898]])
* [[26 july|26]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf (* [[1919]])
* [[27 july|27]] - [[Michaël Zeeman]], Nederlânsk skriuwer, dichter, resinsint en presintater (* [[1958]])
* 27 - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter (* [[1943]])
;augustus
* [[5 augustus|5]] - [[Harm Fennema]], Frysk ûndernimmer en bestjoerder [[Frysk Hynste Stamboek]] (* [[1938]])
* [[4 augustus|4]] - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder (* [[1940]])
* [[9 augustus|9]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste (* [[1928]])
* [[21 augustus|21]] - [[Tjerk Kramer]], Frysk politikus (* [[1947]])
* [[23 augustus|23]] - [[Edzo Toxopeus]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
* [[25 augustus|25]] - [[Ted Kennedy]], Amerikaansk politikus (* [[1932]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis (* [[1920]])
* [[11 septimber|11]] - [[Henny van Schoonhoven]], Nederlânsk fuotballer (* [[1970]])
* [[25 septimber|25]] - [[Aukje Wijbenga]], Frysk skriuwster (* [[1927]])
;oktober
* [[4 oktober|4]], [[Harry Frieswijk]], Frysk sakeman, topman [[FBTO]] (* [[1919]])
* [[30 oktober|30]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch (* [[1908]])
;novimber
* [[13 novimber|13]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur (* [[1926]])
* [[25 novimber|25]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar (* [[1921]])
* [[26 novimber|26]] - [[Pia Beck]],  Nederlânsk jazz-pianiste en sjongster. (* [[1925]])
* [[28 novimber|28]] - [[Tryntsje van der Zee]], Frysk oersetster (* [[1940]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Ramses Shaffy]], Nederlânsk sjonger en akteur (* [[1933]])
* [[1 desimber|1]] - [[Henny Siebel]], Frysk sjoernaliste (* [[1943]])
* [[8 desimber|8]] - [[Tavo Burat]], Italjaansk skriuwer en sjoernalist. (* [[1932]])
* [[13 desimber|13]] - [[Hendrik ten Hoeve]], Frysk politikus (* [[1945]])
* [[24 desimber|24]] - [[Marcus Bakker]], Nederlânsk politikus en kommunist (* [[1923]])
* [[26 desimber|26]] - [[Yves Rocher]], Frânsk ûndernimmer, grûnlizzer kosmetika-ympearium (* [[1930]])

==Literatuer==
;romans
* [[Patricia Briggs]], ''[[Bone Crossed]]''
* [[C.J. Cherryh]], ''[[Conspirator (roman)|Conspirator]]''
* [[Juliet Marillier]], ''[[Heart's Blood]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[Hunting Ground (roman)|Hunting Ground]]''
* [[Julie E. Czerneda]], ''[[Rift in the Sky]]''
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[The Sharing Knife: Horizon]]''
* [[Jim Butcher]], ''[[Turn Coat]]''
;koarte ferhalen
* [[Jim Butcher]], ''[[Last Call (koart ferhaal)|Last Call]]''
* [[Patricia Briggs]], ''[[Seeing Eye]]''
* Jim Butcher, ''[[The Warrior (koart ferhaal)|The Warrior]]''
;ferhalebondels
* ferskaat, ''[[Mean Streets (ferhalebondel)|Mean Streets]]''
* ferskaat, ''[[Must Love Hellhounds]]''
* [[P.N. Elrod]] (red.), ''[[Strange Brew (ferhalebondel)|Strange Brew]]''

==Films==
* ''[[B.O.B.'s Big Break]]''
* ''[[Bride Wars]]''
* ''[[De Hel van '63]]''
* ''[[I Hate Valentine's Day]]''
* ''[[Law Abiding Citizen]]''
* ''[[Merry Madagascar]]''
* ''[[Monsters vs. Aliens (film)|Monsters vs. Aliens]]''
* ''[[Monsters vs. Aliens: Mutant Pumpkins from Outer Space]]''
* ''[[My Life in Ruins]]''
* ''[[Night at the Museum: Battle of the Smithsonian]]''
* ''[[Solomon Kane (film)|Solomon Kane]]''
* ''[[Star Trek (film)|Star Trek]]''
* ''[[Terminator: Salvation]]''
* ''[[Whiteout (film út 2009)|Whiteout]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2009| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>r8x95ngx0pwa00aj77quibx47k6gdpy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diktatuer</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20044</id>
    <revision>
      <id>1083835</id>
      <parentid>903233</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:35:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1360" xml:space="preserve">In '''diktatuer''' (fan it [[Latyn]]: ''dicere'', wat &quot;sizze&quot; of &quot;sprekke&quot; betsjut) is in [[steatsfoarm]] dêr't ien persoan, de [[diktator]], it allinnich foar it sizzen hat. Faak is by dizze steatsfoarm sprake fan systematyske ûnderdrukking fan oarstinkenden (saneamde [[dissidint]]en) en oare tsjinstanners fan de diktator. Dêrmei stiet de diktatuer streekrjocht oer foar de [[demokrasy]], dêr't de mearderheid fan de [[befolking]] it [[regear|lânsbestjoer]] kiest. Meastentiids giet dizze foarm fan regearjen gear mei misstannen, wêrby't te tinken falt oan selsferriking troch de diktator en it [[finzen]]setten of [[fermoardzjen]] fan tsjinstanners.

Diktatueren komme faak ta stân troch in [[militêr]]e [[steatsgreep]]. Foarbylden dêrfan binne de militêre [[junta|junta's]] dy't foarhinne yn [[Latynsk-Amearika]] foar master opsloegen. Lykwols binne diktators yn guon gefallen, lykas [[Adolf Hitler]] yn [[nazy-Dútslân]], fia demokratyske [[ferkiezing]]s oan de macht kommen. Ienkear oan de macht skaffe sokken ornaris de demokrasy ôf. 

== Sjoch ek ==
* [[junta]]
* [[faksisme]]
* [[militêre diktatuer]]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Dictatorship ''References'' en ''Further Reading'', op dizze side].
}}

[[Kategory:Steatsfoarm]]
[[Kategory:Lienwurd út it Latyn]]</text>
      <sha1>qwi1po1c1ns3nr6oyl2d899gbatmzxf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ocko Scharlensis</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21287</id>
    <revision>
      <id>1083732</id>
      <parentid>941762</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2178" xml:space="preserve">'''Ocko Scharlensis''' (mooglik ôfkomstich fan [[Skarl (buorskip)|Skarl]], by [[Warns]]) wie in [[midsiuwen|midsiuwske]] skiedskriuwer  en neffens [[Andreas Cornelius]] fuortsetter (± [[970]]) fan in [[Latyn]]ske kronyk oer [[Fryslân]] fan [[Solke Forteman]] (± [[760]]) (ek:Solcko of Solko), broer fan Gustavus of Gosse Forteman van Almenum en stifter fan de earste tsjerke (neamd 'Dom fan Almenum') yn Fryslân. Dizze kronyk, letter troch [[Johannes Flieterp]] oersetten en fuortsetten, soe troch Cornelius brûkt en útjûn wêze (1597, 1742, 1753).

De wurklikheid wurdt troch Joke van der Wiel yn it neiwurd by de troch har besoarge útjefte fan [[Jacob van Lennep]] syn boek ''De roos van Dekama'' út [[1836]] sa omskreaun:

''De kroniek (Croniicke, ende warachtige beschryvinghe van Vrieslant) van Scarlensis zou omstreeks [[970]] samengesteld zijn uit stukken van nog ouder datum. In de veertiende eeuw zou Johannes Vlijtarp (Vlie-terp) de geschiedenis hebben voortgezet, terwijl tegen het einde van de zestiende eeuw Andreas Cornelius van Staveren het werk voltooide en uitgaf. In [[1597]] werd de kroniek voor het eerst gedrukt, maar er zijn tevens diverse handschriften in omloop. In werkelijkheid was zij geheel van de hand van deze Andreas Cornelius, een Harlings organist: een ‘typisch humanistische vervalsing’, die door [[Edzo Hendrik Waterbolk|Waterbolk]] een staaltje van ‘geleerde razernij’ wordt genoemd.''&lt;BR&gt;

(Dit sitaat is troch de âldens fan it boek frij fan auteursrjochten.)

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{Aut|J. Bolhuis van Zeeburg}}, Kritiek der friese Geschiedschrijving ([[Den Haach]] (1873), 148;
* {{Aut|[[Edzo Hendrik Waterbolk|E.H. Waterbolk]]}}, Twee eeuwen Friesche Geschiedschrijving (Grins, 1952), passim
* [[Jacob van Lennep]], ''De roos van Dekama'', 1836.
}}

{{DEFAULTSORT:Scharlensis, Ocko}}
[[Kategory:Frysk mûnts]]
[[Kategory:Frysk skiedkundige]]
[[Kategory:Frysk publisist]]
[[Kategory:Midsiuwsk skriuwer]]
[[Kategory:Kronykskriuwer]]
[[Kategory:Persoan berne yn Warns]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Fryslân (stjerplak ûnbekend)]]
[[Kategory:Persoan berne yn de 10e iuw]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn de 10e iuw]]</text>
      <sha1>h9qvmye2d2uhwaauez26m5flg6nuk3v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger oerlis:Kneppelfreed</title>
    <ns>3</ns>
    <id>21890</id>
    <revision>
      <id>1083749</id>
      <parentid>1083716</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:37:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>/* Special:Contribs/115.178.249.251 */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37057" xml:space="preserve">Wolkom op de Fryske Wikipedy, soe ik sizze. Help yn it koart:
* Ynformaasje oer hoe de wikipedy funksjonearret fine jo op [[Wikipedy:Mienskip]].
* At jo wat freegje wolle, wat útstelle wolle as gewoan in praatsje meitsje wolle dan kin dat op de [[Wikipedy:Oerlisside]].
* At jo earne oerlis skriuwe, set dêrûnder dan &lt;nowiki&gt;~~~~&lt;/nowiki&gt;, dat wurdt dan omset in jo meidochnamme en de tiid.

Fansels is jo bydrage oer [[Koarnwert]] sûnt al in pear kear oanpast; dat is no krekt hoe't de wiki funksjonearret. Mar kinne jo sels nochris sjen nei it part oer it &quot;strategysk&quot; stee? Ik wit net krekt wat ik dêrút lêze moat. [[Meidogger:Aliter|Aliter]] 16 des 2008, 00.07 (CET)

Tige tanke foar jo ynformaasje. It is moai om in bydrage te leverjen oan de Fryske wikipedy.
It stee &quot;strategysk&quot; fan [[Koarnwert]] kin ek wol &quot;geunstich&quot; bedoeld wurde. Koarnwert lei oan'e iennige farrûte (dy't by de sédyk lâns rûn) nei [[Makkum]], wêr't de slûzen nei de [[Sudersee]] wiene. Makkum yn dy dagen stelde sels noch net folle foar. It bestie doe allinne út de St.Martensterp mei de tsjerke en in tal pleatsen. Letter is rûnom de slûzen it doarp [[Statum]] ûntstien, wat dan letter in ûnderdiel fan Makkum waard. Groetnis --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] 20 des 2008, 06.26 (CET)

== Yakuma County ==
Bêste Kn. Ik bin tige bliid mei jo stikjes oer plakken yn Yakuma County, Washington. Fannijs wolkom! Ien ding: soene jo de boarnen neame wolle/kinne dy't de Fryske emigranten/mienskippen yn dy plakken oanbelangje? Groetnis, [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|talk]]) 15 nov 2013, 18.21 (CET)

== Siden oer Washington ==
Goeie, Kneppelfreed. Prachtich wat jo dogge mei al dy nije siden oer plakken en countys yn Washington. Gean sa troch!

Eefkes in pear oanwizings om it noch better te meitsjen.
* As jo in plaatsje foaroan yn in artikel sette, en it is in artikel mei sa'n ynfoboks rjochtsboppe-oan, dan moat it plaatsje eins oan 'e linkerkant, want oars komt it ûnder de ynfoboks te stean, en dan bliuwt de tekst derefter hingjen, sadat je dan boppe-oan yn it artikel, fuort njonken de ynfoboks, in hiel grut blanko flak krije (sjoch bgl. wat ik feroare haw oan [[Prosser (Washington)]]).
* As jo in kategory oanmeitsje, lykas jo dien hawwe mei Kategory:Plak yn Benton County, dan hoege jo dêr net yn te setten hoefolle siden deryn sitte; dat docht it systeem automatysk wol. Folle better kinne jo dêr in kategory yn sette; de Kategory:Plak yn Benton County heart bgl. thús yn 'e Kategory:Plak yn Washington, dy't sels wer ûnderbrocht is yn 'e kategoryen Washington en Plak yn de Feriene Steaten. Sa bouwe je in moai systeem fan kategoryen op.
* Ik haw jo Kategory:Plak yn Benton County feroare yn Kategory:Plak yn Benton County (Washington), want der blike 9 ferskillende Benton Countys yn 'e Feriene Steaten te wêzen. It is miskien wol sa handich as jo gewoan standert de steat der even tusken heakjes efter sette, want better mei ferlegen as om ferlegen.
* En as jo sokke kategorysiden ek eefkes oan Wikidata fêstheakje kinne (sa't jo ek mei de artikelsiden dien hawwe) dan soe it hielendal moai wêze. In kategory as Plak yn Benton County (Washington) heart bgl. by ''Category:Populated places in Benton County, Washington''. Mar faak is it makliker om 'e link te finen fia de korrespondearjende kategoryside op 'e Ingelske Wikipedia.
En no mar hoopje dat ik jo net fuortjage haw mei myn geseur. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 21 nov 2013, 16.12 (CET)
::Dat is moai om te hearren, Kneppelfreed. En it wiene net sasear foutsjes, mar mear handichheidsjes. Hjir is noch ien: as jo in opmerking op in oerlisside ûndertekenje, dan kinne jo dat ienfâldichwei dwaan troch '''fjouwer''' tildes efterinoar te typen (in tilde is de ~, it weachje, sis mar, dat op it toetseboerd op 'e knop links fan 'e 1 sit). Troch dat te dwaan wurdt net inkeld jo meidochnamme automatysk tafoege, mar ek in link nei jo eigen oerlisside en de datum en tiid dat jo de opmerking makke hawwe. Lykas hjirre dus: [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 22 nov 2013, 15.44 (CET)

== Ynfoboks County ==
Goeie K. Ik soe jo wol helpe wolle, mar haw soks en noch nea by de ein hân. Jo soene Ieneach freegje kinne. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|talk]]) 23 des 2013, 16.13 (CET)
:Ja, mei dy ynfoboksen haw ik earst ek in hiel hoart ompield, en soms krij ik it noch net hielendal nei 't sin. Ik tink dat it it fluchste giet as ik der even ien foar jo oanmeitsje, want om it sa fia skreaune tekst út te lizzen, dat wurdt in hiele toer. Ik kom der letter (hjoed of uterlik moarn) even op werom. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 24 des 2013, 12.33 (CET)
::No, ik haw in ynfoboks foar Amerikaanske countys (en oare gebieten) makke. De ynfoboks stiet hjir: [[Berjocht:Universele ynfoboks gebiet]]. Mar ik moast him fansels ek even prebearje om te sjen oft er goed wurke, dat it is foar jo it maklikst om 'e ynfoboks fan 'e side [[Yakima County (Washington)]] oer te nimmen en oan te passen foar oare siden. Ik haw der mei sin noch twa ekstra mooglike bestjoerslagen yn oanbrocht; miskien ha wy dy nea nedich, mar ús mem sei altyd: &quot;Better dermei ferlegen as derom ferlegen.&quot; Foar Amerikaanske countys kinne jo dat spul (bestjoerlike ienheid 2, namme bestjoerlike ienheid 2, bestjoerlike ienheid 3, namme bestjoerlike ienheid 3) gewoan iepenlitte, en om't it in '''universele''' ynfoboks is, lit it systeem se dan &quot;op 'e foarkant&quot; (sil ik it mar neame) net sjen.

::Sa. Ik hoopje dat jo hjir earst wer mei fierder kinne. Dizze ynfoboks kinne jo trouwens in flagge en/of wapen fan in county net yn kwyt, mar de meast Amerikaanske countys lykje gjin flaggen/wapens te hawwen, of alteast, se steane net op 'e siden yn 'e Ingelske Wikipedy fermeld. As jo ien tsjinkomme wêrby't al in flagge en/of wapen beskikber is, lykas [[:en:Los Angeles County, California]], dan sjogge wy dan wol wer. Noflike krystdagen en goed útein! [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 24 des 2013, 22.31 (CET)

== Olympyske en Paralympyske Winterspullen 2014 ==

Goeiemiddei Kneppelfreed,

De Siden foar de [[Olympyske Winterspullen 2014]] en [[Paralympyske Winterspullen 2014]] steane klear (hjir en dêr moat de stavering noch hifke wurde), no mar hoopje op moaie prestaasjes fan de Fryske en Nederlânske sporters. As jo tidens de spullen in útslach tsjikomme dy't noch net ynfolle is fyl jo frij om it yn te foljen.

[[Meidogger:Wikiice|Wikiice]] ([[Meidogger oerlis:Wikiice|talk]]) 5 feb 2014, 16.41 (CET)

== De mar ==

Hoi Kneppelfreed, ik wol net fan de taalplysje wêze, mar se hawwe my bybrocht dat it is &quot;de mar&quot; en net &quot;it mar&quot;. Fierders gjin opmerkings, de leverst goeie bydragen. Gr. --[[Meidogger:Geoffrey|Geoffrey]] ([[Meidogger oerlis:Geoffrey|talk]]) 23 feb 2014, 21.53 (CET)

== omstavere 2015 ==

Bêste Kneppelfreed,

Troch de staveringsoanpassing fan de Steatestavering feroarje in tal wurden - sjoch list omstavere wurden - fan skriuwwize. Soene jo jo dêr ek efkes yn ferdjipje - kategory:stavering 2015 - en wêr't jo sokke wurden tsjinkomme dy omstaverje wolle?[[Meidogger:Yn &amp;#39;e Wâlden|Yn &amp;#39;e Wâlden]] ([[Meidogger oerlis:Yn &amp;#39;e Wâlden|talk]]) 12 jan 2015, 10.47 (CET)
:: Dei Kneppelfreed, Yn desimber hawwe de Steaten it beslút naam, mar om't wy hjir wol de helte fan de siden bydel moatte, sille wy dêr wêr't each derop falt de saken &quot;ferbetterje&quot; moatte. As wy dan om 2017 hinne de saken nochris neiswylje, dan tink ik dat wy de Wikipedy wer by de tiid hawwe. Oan de ferskate dialektfoarmen feroaret der neat. Trije begripen dy't derút springe, binne de ieu -&gt; iuw, droech -&gt; drûch (mar net it ûnregelmjittige tiidwurd drage, dy tiidwurden bliuwe gelyk), de tusken 'v' fan televyzje -&gt; telefyzje krekt as dy by ynvalide -&gt; ynfalide (om't fyzje en falide ek selsstannich foarkomme kinne). Under de side Oanpaste Steatestavering stiet in keppeling nei de beskiuwing op de Akademy-side. Ik wurkje sels oan de jiersiden fan 2015 ôf en dan tebek (op dit stuit bin ik by 1771). It is gjin ramp dat der eat sitten bliuwt, mar alles wat by de tiid is, is meinaam.[[Meidogger:Yn &amp;#39;e Wâlden|Yn &amp;#39;e Wâlden]] ([[Meidogger oerlis:Yn &amp;#39;e Wâlden|talk]]) 13 jan 2015, 10.04 (CET)

== Keppelings oare talen ==

Jawis, wit ik hoe't dat moat, Kneppelfreed. Jo geane nei Wikidata ([https://www.wikidata.org/wiki/Wikidata:Main_Page hjirre]) (ik ried jo oan om dizze side op te slaan by jo favoriten, want hjir moatte jo hieltyd hinne), dan type jo krekt as by Wikipedia rjochtsboppe de side yn dy't jo hawwe moatte (yn it Ingelsk, dat wol), en dan krije jo (by in breed skerm) oan 'e rjochterkant de Wikipedia-keppelings yn oare talen te sjen. As jo in smel skerm brûke, dan steane se in ein nei ûnderen ta. Pas op, want op dizze siden steane ek keppelings fan oare Wikiprojekten, lykas Wikinews en Wikivoyage. Jo moatte de Wikipedia-keppelings hawwe, dat binne altyd de boppesten. Ik haw Mariûpol sels al even dien om te sjen oft der wat oan 'e hân wie, mar dat wie net sa. Ik sil no as foarbyld de Wikidata-side fan Mariûpol der even by nimme. Dy hjit fansels &quot;Mariupol&quot;. Dan stiet der: &quot;Wikipedia 98 entries&quot;, mei dêrnjonken in edit-knop. Dêr klikke jo op, en dan foegje jo ûnderoan de rige jo keppeling ta, dat wol sizze yn it earste fakje &quot;fy&quot; (foar de Fryske Wikipedy) en yn it twadde fakje de namme fan jo side. Dêrnei klikke jo op &quot;save&quot;, rjochts fan de &quot;edit&quot;-knop. Rjochts fan de &quot;save&quot;-knop stiet de &quot;cancel&quot;-knop, foar as jo jo betinke. &quot;Save&quot; en &quot;cancel&quot; ferskine pas as jo op &quot;edit&quot; klikt hawwe. Tusken de earste fakjes (mei de taalkoade -- fy, nl, en, ensfh.) en de fakjes mei de sidenamme yn stiet in ikoantsje dat in jiskefet foarsteld. As jo in foute keppeling makke hawwe, kinne jo op &quot;edit&quot; klikke en dan op it jiskefetsje fan dy keppeling, en dan wurdt dy keppeling fuortsmiten. 

Soms is it sa dat der op Wikidata wat omslachtige nammen brûkt wurde, dy't foar ien dy't fan hûs út net Ingelsktalich is, dreech te finen binne. In oplossing is dan om nei in korrespondearjende side te gean yn in oare Wikipedy (de Ingelske of de Nederlânske), dy't jo wol fine kinne. Dan stiet der yn 'e loftermarzje ûnder &quot;helpmiddels&quot; (Ing. ''tools'', Ned. ''hulpmiddelen'') in link dy't &quot;Wikidata item&quot; hjit. As jo dêrop klikke, komme jo by de Wikidata-side dy't jo hawwe moatte. De lêste tiid hat Wikidata in hiel yrritant probleem ûntwikkele, dat as je al in hoartsje op dy site sitte en je wolle in keppeling tafoegje, dat it spul dan fêstrint en jo de melding &quot;invalid token&quot; krije. Dan moatte jo in nije brows-sesje begjinne (klik yn jo browser op Bestand, dan op Nieuwe Sessie), dan wer nei Wikidata ta, op 'e nij ynlogge (as jo teminsten ûnder jo meidoggersnamme wurkje wolle), wer nei de side ta dy't jo hawwe moatte, en dan docht alles it wer. No, dat wie it wol, leau ik. Sa't ik sei, ik haw Mariûpol al dien, dat ik soe sizze, besykje it sels nochris mei de oare siden. Krije jo it net foarelkoar, dan hear ik it wol. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 30 jan 2015, 12.48 (CET)

==Alfabetisearring==
Goeie, Kneppelfreed. Kreaze side oer Richard von Weizsäcker, en ik sjoch dat jo no gjin problemen mear hawwe mei it artikel oan Wikidata te keppeljen. Ien ding noch: as jo persoanen dogge, moatte jo dy eins even alfabetisearje op 'e efternamme. Dat dogge jo troch foarôfgeande oan de kategoryen: { {DEFAULTSORT:Weizsacker, Richard von} } te setten, mar dan fansels sûnder de spaasje tusken de akkolades (as ik dy spaasjes der hjir net tusken set, dan alfabetisearje ik jo oerlisside). By dizze sortearring moatte jo gjin diakrityske tekens skriuwe (â, ä, á, à, ê, ô, ö, û, ú, ü ensfh.), want it systeem alfabetisearret sokke letters oan 'e ein fan it alfabet, nei de z. Dan krije je nuvere dingen dat bygelyks Wâldsein nei Wurdum yn 'e kategoryen komt te stean. Dus ek by siden dy't net oer persoanen geane, mar dy't foaroan yn it wurdt sa'n diakritysk teken hawwe, is it de baas om even in &quot;defaultsort&quot; ta te foegjen. Groetnis, [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 4 feb 2015, 11.32 (CET)
:Dit jildt foar eltse side dy't jo alfabetisearje wolle op in oare letter as de earste letter fan 'e namme. Yn 'e praktyk fral persoanen, ja, mar sa't ik sei is it mei diakrityske tekens (dêr't it Frysk der nochal wat fan hat) ek de baas om dit te dwaan, fral as dy fuort oan it begjin fan it wurd foarkomme. Dus bygelyks Wûns alfabetisearje op &quot;Wuns&quot; en Wâldsein op &quot;Waldsein&quot;. As jo bygelyks Earnewâld hawwe, is it minder wichtich, om't it net foar de hân leit dat der yn 'e kategoryen dêr't jo dat yn yndiele noch in artikel is dat mei &quot;Earnew-&quot; begjint. Wat jo berskriuwe mei dy koades, dat komt my net bekend foar, of it moat wêze... Jo moatte ris nei Wikidata ta gean en nei in willekeurich item (Mariupol, bygelyks). Dan mei de rjochtermûsknop op de edit-knop klikke, en dan &quot;Openen in nieuw venster&quot; dwaan. Dan krije je der in soartemint formulier foar, dêr't je ek Wikipedialinks mei tafoegje kinne. Dit ding wol der oars ek noch wolris út himsels foar komme as se op Wikidata mei it systeem oan it ompielen binne. By &quot;site id&quot; &quot;fywiki&quot; ynfolje, by &quot;site link&quot; de namme fan 'e side op 'e Fryske Wikipedy dy't jo oan it Wikidata item keppelje wolle. &quot;Badges&quot; kinne jo oerslaan, en dan gewoan op &quot;Set the site link&quot; klikke om it spul definityf te meitsjen. Is dit dy side dêr't jo it oer hinenen dêr't jo koades ynfolje moasten? It is nammers it iennige dat ik dêrby betinke kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 5 feb 2015, 11.39 (CET)
::Graach dien. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|talk]]) 10 feb 2015, 15.46 (CET)

== Sjoerdco ==

Goeie Kn. Tank foar jo reäksje. At jo gelyk hawwe dat syn boarne dy fan ûnderwizer Steenstra, as oare 19e iuwske boarnen, is soe my dat gjin dwaan fanwege it romantysk halte. Ik hie ek al sjoen dat er wiere stikken yn syn ferhalen sitte, mar helje dy der mar is út mei ferwizing nei boarnen. Ik haw dêr gjin nocht oan en mei Sjoerd is it dreech kommunisearjen. It stik sa't er der no leit kin yn elts gefal net. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 6 mrt 2015, 17.23 (CET)

== Foarstel 'oe'/'û'-kwestje ==
Goeie, Kneppelfreed. Ik haw op 'e Oerlisside in foarstel dien om foar iens en foar altyd de strideraasje oer de 'oe'/'û'-stavering yn lannenammen út 'e wei te romjen. Ik soe graach wolle dat jo [[Wikipedy:Oerlisside#In útwei út 'e 'oe'/'û'-kwestje|hjirre]] ris nei seagen en in stim útbrochten sadat de mearderheid fan 'e Wikipedy-mienskip oer dizze saak beslisse kin. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 9 jun 2016, 21.58 (CEST)

== Staveringsgedoente ==

Goeie Kneppelfreed. Ik kin my wol in bytsje yntinke dat jo juster efkes it mier hiene oan myn aksje. Mar it wie net persoanlik bedoeld, it is net sa dat ik jo op de hûd sitte wol wat stavering oanbelanget. At ik flaters yn in stikje sjoch en der net fuortendaliks nocht oan om dy te ferbetterjen, set ik dêr it berjocht 'stavering' boppe, as in soarte fan ''reminder''. Mear is't net. Groetnis. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 14 sep 2020, 20.11 (CEST)

Goeie {{Ping|Drewes}} tige tank foar jo útlis en it is fierders allegear goed.  Ja ik hie it mier al even juster en utere myn frustraasje op de oerlisside fan de oanmakke side mar dy hie ik njonkelytsen der al wer ôf helle. Ik begryp fierders jo punt wol want we wolle fansels sa min mooglik flaters yn de wiki hawwe. It falt somtiden net altyd ta om de júste wurden te finen om't de sprektaal ek wol wat ôfwykt fan de skriuwtaal en yn myn deistich wurk brûk in soad Ingelsk fandêr myn Fringelsk der hjir en dêr. Mar de Fryske taal giet my tige oan it hert en troch oan de wikipedy by te dragen, dêr't ik fierders in soad wille oan ha, besykje ik it te stypjen en bliuw ik ek mei it heitelân ferbûn.  [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 15 sep 2020, 19.43 (CEST)

:No Kneppelsma, de swierrichheden dy't jo ha mei it skriuwen fan geef Frysk binne mines ek. It sprutsen Frysk is hjir by in soad minsken ferjûn fan it Hollânsk. Ik fernim it oan mysels ek. As ik geef Frysk prate soe (en koe), begripe de minsken it mar heal, hawwe der argewaasje fan en tinke (faak)s: wat is dat foar in healwize fanatike figuer? Goed Frysk ûnderrjocht op de basisskoalle soe moatte, mar dan noch tink ik dat it proses fan taalfersleaukjen net te kearen is yn in maatskippij dy't oerhearske wurdt fan it Ingelsk en Nederlânsk. It kin de measte minsken gewoan gjin sprút skille. Wat jo Fringelsk oanbelanget: net oer yn sitte, wy meitsje de Wikipedy meielkoar. Gr. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 16 sep 2020, 17.52 (CEST)

::{{Ping|Drewes}} tige tank foar jo oanmoedigjende wurden. Gr.[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 18 sep 2020, 05.44 (CEST)

== We sent you an e-mail ==

Hello {{PAGENAME}},

Really sorry for the inconvenience. This is a gentle note to request that you check your email. We sent you a message titled &quot;The Community Insights survey is coming!&quot;. If you have questions, email surveys@wikimedia.org. 

You can [[:m:Special:Diff/20479077|see my explanation here]].

[[Meidogger:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Meidogger oerlis:MediaWiki message delivery|oerlis]]) 25 sep 2020, 20.50 (CEST)
&lt;!-- Message sent by User:Samuel (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Samuel_(WMF)/Community_Insights_survey/other-languages&amp;oldid=20479295 --&gt;

== Oeps... ==

Goeie, Kneppelfreed. Sorry foar myn nuvere flater fan juster. It wie let en ik hie it stik net goed lêzen om't ik al miende te witten wat it wie. Us âlde mem soe wol sizze: &quot;Miene is broekskite.&quot; [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 26 apr 2021, 18.23 (CEST)

::Goeie, {{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}, neat te rêden, hear. It kin barre. Doch ik sels ek faak genôch.:-) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 27 apr 2021, 04.09 (CEST)

== Wynroas ==
Hoi Kneppelfreed, ik sjoch dat jo it [[Berjocht:Wynroas|berjocht wynroas]] hjir ek brûke wolle. Ik tink dat jo de ferzje fan nl as foarbyld brûkt hawwe. It probleem sit him yn dat jo dy extra ynformaasje mei foarbyld ensa net tusken dy \&lt;noinclude\&gt; tags setten haw (wit net hoe at ik &quot;tags&quot; yn it frysk sizze moat). Dat lêste part wurdt dan weilitten at it berjocht brûkt wurdt. 
Derom wurd by jo foarbyld it berjocht sjen litten, mar ek wer dy ekstra ynformaasje oan it ein, mei it foarbyld.. Fandear dat it nei 2 kear ek ôfkapt wurdt mei in foutmelding. Oars soe it in ûneindig trochgean. [[Meidogger:Theun|Theun]] ([[Meidogger oerlis:Theun|oerlis]]) 20 jun 2021, 10.35 (CEST)
:Ik haw no oan myn [[Berjocht:Ynfoboks plak|kaartsjes probearsel]], wêr at ik wat yn hingje blean ek in foarbyld taheakke tusken dy noinclude tags. [[Meidogger:Theun|Theun]] ([[Meidogger oerlis:Theun|oerlis]]) 20 jun 2021, 11.08 (CEST)
::{{Ping|Theun}}, ja it is slagge. Tige tank foar jo help :-) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 20 jun 2021, 16.37 (CEST)

== Symfony ==

Tank foar jo ferbetterings. Ik hie sels it wurdsje 'wa' ferjitten (?), kinne je neigean hoe roastich myn Frysk wurden is... No ja, it sil ek it stuit fan 'e &quot;dei&quot; wol wêze... [[Meidogger:Steinbach|Steinbach]] ([[Meidogger oerlis:Steinbach|oerlis]]) 3 jul 2021, 09.31 (CEST)

:{{Ping|Steinbach}} Graach dien en gjin probleem hear. We meitsje allegear, mysels ynbegrepen, flaters. Tank foar it oanmeitsjen fan de side :-) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 3 jul 2021, 15.56 (CEST)

== Utnûging ==

Goeie. Sa't by de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy wer oan it ljocht kommen is, binne der op it stuit mar twa struktureel aktive behearders. Drewes en ik soene graach wat fersterking hawwe wolle en it ek goed brûke kinne. Dêrom woene wy jo freegje oft jo ek behearder wurde wolle. Dat moat fansels net tsjin 't sin. Wy wolle jo net ûnder druk sette. As jo it beslist net wolle, dan kinne jo dat gewoan sizze en dat binne we like goeie freonen. De ôfrûne tiid is mei de diskusje oer it funksjonearjen fan 'e Wikipedy, tink ik, folslein dúdlik wurden wêr't jo yn stappe as jo beslute it te dwaan. Ik soe jo dêrom oanriede wolle der goed oer nei te tinken en ek nochris it stikje op [[Wikipedy:Behearders]] te lêzen foar't jo ús jo antwurd jouwe. Groetnis [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 jul 2021, 18.39 (CEST), [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 27 jul 2021, 19.11 (CEST)

Goeie {{Ping|Ieneach fan 'e Esk|Drewes}}. Tige tanke foar de útnûging om behearder te wurden. Ik hie it al even yn my omgean litten nei de diskusje oer it funksjonearjen fan de wikipedy en ik tocht dat der in kâns wie dat ik frege wurde soe. Dus myn andert is: ja ik wol wol behearder wurde. Fr. gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 27 jul 2021, 21.53 (CEST)
:Goejûn. Dêr bin ik hiel bliid mei, en dat sil perfoarst ek jilde foar Drewes. Ik sil in foaroankundiging op 'e Oerlisside sette. Dan hat in elk in wike de tiid om der wat oer te sizzen, en as dêr al net wat tige ûnferwachts út komt, sil Drewes of ik jo behearder meitsje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 27 jul 2021, 22.40 (CEST)

Bêst genôch 👍 [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 28 jul 2021, 20.52 (CEST)

:Lokwinske, Kneppelfreed. Jo binne no in behearder fan 'e Fryske Wikipedy. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 4 aug 2021, 23.15 (CEST)

Tige by tige. Ik bin bliid dat ik in part fan de Fryske wikipedy wêze kin en dat we it mei-inoar ta in moai projekt meitsje kinne. Fr. gr. [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 4 aug 2021, 23.38 (CEST)
::Lokwinske Kneppelfreed. De knyntsjedagen binne foarby baas. (LOL) [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 5 aug 2021, 16.23 (CEST)

Haha tankewol. :-) [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 5 aug 2021, 19.21 (CEST)

== Grutte Easten / Grand Est - Opper-Frankryk / Hauts-de-France ==
Ik seach dat jo yn in pear artikels oer Frânske regio's in Fryske namme jûn ha. Grand Est is sa it Grutte Easten woarn en Hauts-de-France Opper-Frankryk. Wy hawwe in skoft lyn de nammen fan bûtenlânske plakken fêstlein. Wy hawwe it dêrby fierder leau'k net hân oer de regio's fan Frankryk, mar de nammen 'Grutte Easten' en 'Opper-Frankryk' binne tink net bot ynboargere en ik miende dat wy doe ôfpraat hawwe dat wy yn sokke gefallen de offisjele nammen oanhâlde soene. Hawwe jo der in beswier tsjin dat ik de titels fan jo bydragen feroarje yn de offisjele namme en dan yn de tekst fierder de Fryske namme derby set?--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 8 sep 2021, 19.28 (CEST)
:{{Ping|RomkeHoekstra}} Nim my net kwea-ôf dat ik hjir even ynbrek. Spitich dat [[Oerlis:Opper-Frankryk|dizze diskusje]] nei't it skynt by jo lâns gien is, Romke. Ik wol fierders graach even sizze dat de diskusje oer ferfrysking fan bûtenlânske toponimen, dêr't jo nei ferwize, útslutend oer plaknammen gie, en net oer geografyske nammen fan gruttere gebieten, lykas streken, provinsjes en bestjoerlike regio's. Persoanlik sjoch ik dêr in grut ferskil tusken. Wat plaknammen oangiet, bin ik yn prinsipe net foar ferfrysking fan toponimen dy't net al ynboargere binne. Wat gruttere geografyske gebieten oangiet, leit dat neffens my lykwols oars, yn it foarste plak al fanwegen de grutte fan it gebiet. Dêr komt noch by dat sokke nammen (oars as de measte plaknammen) faak yn it Frysk ferbûgd wurde moatte kinne. Om by de Frânske regio's te bliuwen, soene je bgl. sizze kinne dat Opper-Frankryk ferbûgd wurde kin ta Opperfrânsk en Grutte Easten ta Gruteastlik. Ik moat tajaan dat je mei guon fan dy healwize nammen dy't se dêr yn Frankryk betocht hawwe, ek nei ferfrysking net folle kinne. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 8 sep 2021, 23.17 (CEST) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 sep 2021, 18.42 (CEST)
::Ja dat is al wat spitich mar it is net oars en dan litte wy it mar sa.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 sep 2021, 15.44 (CEST)

== Myn djipste ekskuzes ==

Kneppelfreed. Ik wit eins suver net iens wat ik sizze moat. Myn djipste ekskuzes foar sa'n stomme fout. Ik kin mysels wol wat dwaan. Ik waard der niis kâld fan doe't ik jo berjocht lies. Ik snap noch net hoe't dit sa stom hân haw. Der wie juster in fandaal mei IP-adres 194.27.35.87, dy't om 13.28 en 13.55 twa kear in side fandalisearre, sis eins mar wiske hat. Ik seach dat justerjûn, doe haw ik dêr even oer neitocht en úteinlik besletten dat dy mar in aardich skoft op 'e strafbank moast. Doe bin ik op Koartlyn feroare wer omleech scrolld op 'e siik nei 194.27.35.87 en doe moat ik, sa begryp ik no, by fersin jo útsluting fan dyselde fandaal om 19.05 nommen hawwe, dêr't dat IP-adres ek by neamd wurdt. En doe haw ik blykber jo útsletten. Oars soe ik teminsten net witte hoe't dit kin.

Dit is my wol slim yn 'e wei. En krekt op in dei dat ik de hiele dei oars besteld wie, jûns foar de tillefyzje siet en pas oan 'e ein fan 'e jûn de kompjûter noch even oansette om hjirre noch eefkes te sjen. Tanksij yngripen fan Drewes hawwe jo gelokkich net in hiele dei ferlern, mar oars hie dat wol sa west. Ik bin bliid dat jo der yn elts gefal neat efter sykje en daliks ynseagen dat ik dit noait wollen hie. No ja, wat kin ik der fierder noch fan sizze. Ik sil it mar foar in learmomint hâlde. Tenei trije kear checke mei útsluten. Nochris sorry en ik hoopje dat jo it my net oanrekkenje. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 okt 2021, 00.14 (CEST)

:Bêste {{Ping|Ieneach fan 'e Esk}}. Sit der mar net oer yn hear. Wy binne like goede freonen. Wy kinne allegear troch fersin op in ferkearde toets drukke. Haw ik ek faak genôch dien. Ik wist fuortendaliks wol dat jo my net mei sin útslute woene. En jo hawwe gelyk dat dy fandaal in langere straf nedich hie. Ik hie him/har foar seis moanne útsletten, mar dat mocht wol wat langer. Tige tanke foar jo reaksje :-) Groetnis--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 30 okt 2021, 03.30 (CEST)
::Tige tank foar jo begryp. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 30 okt 2021, 15.48 (CEST)

== Oldendorp ==
Fergeemje, dêr wiene jo my foar, it tafal wol dat ik ek al mei Oldendorp oan de slach wie. Mar om't ik justermiddei en -jûn wurkje moast en it noch net hielendal ôf wie, soe'k it hjoed ôfmeitsje. En no seach ik dat jo der ek al mei oan de slach west hiene. Binne jo fan doel mear plakken te beskriuwen yn dy krite? Dan wol ik jo fierder net yn't farwetter sitte en dan kin ik my better earne oars dwaande hâlde.--[[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 nov 2021, 11.51 (CET)
:Goeie {{Ping|RomkeHoekstra}} Ja ik wie fan doel in tiidsje mei Eastfryske plakken yn de [[lânkring Lier]], en miskien fierder, oan de gong te gean. Ik haw de plakken yn de gemeente [[Moormerland]] ôfmakke, en bin no dwaande mei de gemeente [[Jemgum]]. De tsjerken yn dy plakken haw ik net dien. As jo dy tenminsten dwaan wolle, sil ik my mei de plakken en bytsje oer de skiednis dwaande hâlde. Yn elts gefal tige tank dat jo my even witte litten hawwe, dan rinne we inoar net yn paad ;-) --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 9 nov 2021, 15.29 (CET)
::Bêst genôch. Ik sil wol mei de tsjerkjes oan 'e gong. [[Meidogger:RomkeHoekstra|RomkeHoekstra]] ([[Meidogger oerlis:RomkeHoekstra|oerlis]]) 9 nov 2021, 19.44 (CET)

== Folle lok en seine ==

Ik wol alle meidoggers in goed útein en in noflik en sûn nijjier tawinskje. Hooplik bringt it nije jier ús allegear wat better as de lêste twa jier.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 31 des 2021, 19.08 (CET)

:@[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] Foar jo net minder, dat it mar in moai jier wurde mei. [[Meidogger:FreyaSport|FreyaSport]] ([[Meidogger oerlis:FreyaSport|oerlis]]) 1 jan 2022, 15.17 (CET)

::Jo ek de bêste winsken, Kneppelfreed, en ik slút my fan herten oan by jo hope dat we fan 't jier einlings út 'e krisis komme sille. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 1 jan 2022, 19.38 (CET)

== How we will see unregistered users ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
&lt;section begin=content/&gt;
Hi!

You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki.

When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed.

Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help.

If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]].

We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January.

Thank you. 
/[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]&lt;section end=content/&gt;
&lt;/div&gt;

4 jan 2022, 19.15 (CET)
&lt;!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(4)&amp;oldid=22532508 --&gt;

== [[Ieslumbuorren]] ==
Dei Kneppelfreed, ik seach niiskrekt dat jo dit stikje oanfold hawwe mei tekst út it Hollânske lemma [[:nl:IJslumburen]]. Wat dat oanbelanget is it tige wichtich te witten dat op nl:wiki hast alle stikjes oer toponimen fan lytse plakjes yn Fryslân ferknoeid binne troch &quot;Dagdeel&quot; (no &quot;Dagneygirl&quot;), immen dy't it net op it Frysk stean hat en dy't al jierren ûnder ferskate nammen warber is om dêr &quot;Hollânske&quot; nammen foar op te tinken, ek as dy nea brûkt binne. ''Elk wurd dat dizze meidogger dêroer skreaun hat moat goed neisjoen wurde en kin perfoarst net samar oernommen wurde.'' Sjoch foar in foarbyld [[:nl:Talk:Swarte Beien]]. Sa't dizze meidogger yn dat artikel te wurk gien is, is eksemplarysk. Groetenis, [[User:Wutsje|Wutsje]] 20 mrt 2022, 05.41 (CET)

:: Dei {{Ping|Wutsje}}, tige tank dat jo my dêr even op wiisd ha. Ik sil dêr tenei wol even op lette. Ja it falt my yndie wol gauris op dat der guon binne op nlwiki dy't wat in anty-fryske hâlding oanhâlde. Se besykje safolle mooglik Fryske nammen te mijen en betinke mar wat ûnnoazele Hollânske nammen, fan bygelyks de gemeentenammen. Ek it [https://nl.wikipedia.org/wiki/Overleg:Friezen oerlis] op de side [[:nl:Friezen]] haw ik ris folge, dêr waard ik net goed fan dy iene meidogger Vlaemink, dy't besocht hat de skiednis folslein op 'e nij te skriuwen.--[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 20 mrt 2022, 06.19 (CET)

== Projekt WikiWomen ==

Rju achte Kneppelfreed,

Resintlik is der in nij Europeesk projekt fan start gien mei de namme WikiWomen: in gearwurking tusken Afûk, Mercator Europeesk Kennissintrum (Fryske Akademy) en Learning Hub Fryslân oan de Fryske kant, dêrneist mei Wikimediaorganisaasjes en middelbere skoallen yn Ierlân yn Baskelân. De ynhâld fan it projekt is yn it koart dat der lesmateriaal ûntwikkele wurdt foar middelbere skoallen dêr’t skoalbern better troch skriuwen leare yn de doeltaal troch Wikipediasiden te skriuwen yn de doeltaal, spesifyk oer bekende froulju. It projekt hat in soad ferskate doelstellings: mear kennis fan de minderheidstaal ûnder de sprekkers; mear Wikipediasiden yn de minderheidstaal; mear Wikipediasiden oer froulju; kennis ûnder de skoalbern oer wêr’t ynformaasje op it ynternet weikomt, hoe’t Wikipedia wurket en hoe’t je kritysk sjogge nei de boarne fan ynformaasje op it ynternet.

In tiid lyn hat myn kollega Mirjam Vellinga in berjochtsje pleatst op de Fryske Wikipedia om te oriïntearjen en om in breder byld te krijen fan de Fryske kant fan Wikipedia. Doe hat sy koart telefoanysk kontakt hân mei ien fan jimme. Underwilens is it projekt offisjeel fan start gien. By dizze de fraach oan jo oft wy mei jo (en de rest fan de behearders, oan wa’t itselde berjocht stjoerd wurdt) yn kontakt komme kinne om it oer it projekt te hawwen en it reitsflak mei de Fryske kant fan Wikipedia. Faaks hawwe we wat oan inoar!

Foar mear ynformaasje oer it projekt kinne jo sjen op: https://afuk.frl/nl/tige-slagge-earste-partnerbyienkomst-wikiwomen-yn-ljouwert/ , https://www.fryske-akademy.nl/en/news-and-events/news-item/news/detail/mear-frysk-en-mear-froulju-op-wikipedia-troch-europeesk-projekt/

Graach hear ik fan jo,

Mei freonlike groetnis,

Welmoed Sjoerdstra
Stazjêre Afûk 
Projekt WikiWomen

== Stimme? ==

Dear friends,&lt;br&gt;
when I asked for adminship on the Saterfrisian Wikipedia, I unfortunately did not ask also for &lt;u&gt;interface adminship&lt;/u&gt;. That means, at the moment there is no user on the Saterfrisian Wikipedia with the permission to change or install e.g. Javascript files or edit CSS. See also: [[:w:stq:Spezial:Statistik]].
That's why I'm bothering you again with a voting: [[:w:stq:Wikipedia:Weerskup#Interface_admin]] &lt;br&gt;
Thanks again for your assistance [[Meidogger:Murma174|Murma174]] ([[Meidogger oerlis:Murma174|oerlis]]) 14 jul 2022, 15.07 (CEST) [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 14 jul 2022, 16.42 (CEST) [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 14 jul 2022, 16.42 (CEST)

:Dien! [[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 14 jul 2022, 17.10 (CEST)

== [[Special:Contribs/115.178.249.251]] ==

Hi. Sorry to bother you. I noticed [[Special:Contribs/115.178.249.251|115.178.249.251]] is creating articles like [[2666]] and [[3003]] which are basically blank. They don't look useful to the Wikipedia. Should they be deleted? Also, I reverted some of the IP's edits. Would you check my actions and see if I had done anything wrong? Thanks. --[[Meidogger:魔琴|魔琴]] ([[Meidogger oerlis:魔琴|oerlis]]) 21 jul 2022, 11.54 (CEST)

:Dear {{Ping|魔琴}}, thank you for your alertness in this matter. I don't know what this person was trying to accomplish by making empty sites about random years. I deleted those pages already, and checked your reverts on the edits this person made. Again thank you for your help. Sincerely, --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 21 jul 2022, 18.37 (CEST)</text>
      <sha1>5p1azmo0sxk4n9lu9az07kljyvwtrhe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caitlin Macnamara</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28682</id>
    <revision>
      <id>1083829</id>
      <parentid>978313</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T19:07:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Libben */ [[]] better</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3005" xml:space="preserve">'''Caitlin Macnamara''', ek wol bekend ûnder har trounamme '''Caitlin Thomas''' ([[Hammersmith]] yn [[Londen]]), [[8 desimber]] [[1913]] - [[31 july]], [[1994]]) wie in [[Ingelân|Ingelsk]] skriuwer en de frou fan de [[Wales|Welske]] [[dichter]] en [[skriuwer]] [[Dylan Thomas]]. Hja skreau it boek ''Leftover Life to Kill''.

== Libben ==
Macnamara waard berne yn [[Hammersmith]], [[Londen]], wie de dochter fan Francis en Yvonne Macnamara. Francis woe graach dichter wêze, mar dat slagge net sa. Mei 12 jier wiene der al manlju dy't efter de kreaze, libbene Catlin oansieten. Mei 16 jier rûn se fuort fan de kostskoalle dêr't se hinne stjoerd wie en gie hja nei in dûnsskoalle. Yn 1933 sette hja har ta wenjen yn [[Ierlân]], yn it [[Greefskip Clare]] en wenne dêr in skoft by har heit; letter wenne hja noch yn [[Parys]] mei dûnseres Vera Gibben. Dêr hie hja ek in koarte ferhâlding mei in skilder.

Werom yn Londen, moete MacNarama Thomas yn in bar yn 1936. It pear boaske op [[11 july]] [[1937]] yn [[Penzance]], [[Cornwall]], mar tsjin it sin fan Dylan syn âlden. Sy krigen trije bern. Beide hiene se ek oare ferhâldings yn it houlik. Yn 1938 ferfarden sy nei Laugharne. Thomas wie in soad fan hûs en Caitlin ferfeelde har faak.&lt;ref&gt;[http://www.bbc.co.uk/wales/arts/sites/dylan-thomas/pages/caitlin-thomas.shtml BBC Wales, 6 novimber 2008]&lt;/ref&gt; Boppedat wiene sy allebeide swiere drinkers.&lt;ref&gt;[http://www.history.com/this-day-in-history.do?action=Article&amp;id=4029 Thomas trout Macnamara]&lt;/ref&gt;

Nei Thomas syn dea yn 1953 ferfarde Caitlin yn oktober 1954 nei it eilân [[Elba (eilân)|Elba]] yn [[Itaalje]]. Yn 1957 krige hja kunde oan Giuseppe Fazio, by wa't hja yn 1963 in bern krige, Francesko, hja wie doe 49 jier.&lt;ref&gt;[http://www.dylanthomas.com/index.cfm?articleid=5399 Koarte biografy fan Caitlin Macnamara]&lt;/ref&gt; Caitlin joech de skuld fan Thomas syn dea oan ferkeard medysk hanneljen. (It liket ek sa te wêzen. It tatsjinjen fan morfine oan Dylan, dy't swierrichheden mei sykheljen hie, ropt fragen op.)

Nei de dea fan Thomas rekke Caitlin emosjoneel en psygologysk yn de nederklits neffens eigen sizzen&lt;ref&gt;[http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/2539376/Dylan-Thomass-widow-Caitlin-Macnamara-did-miss-him-after-his-death-journal-reveals.html The Telegraph 11 augustus 2008]&lt;/ref&gt;; op seker stuit moast hja sels opnommen wurde. Ek gie sy nei gearkomsten fan de [[Anonime Alkoholisten|AA]] yn 1973. Sy wie doe 60 jier.

== Film ==
Der binne twa films oer Macnamara makke: ''The Edge of Love'', dêr't Macnamara spile wurdt troch [[Sienna Miller]]; en ''Caitlin'' (mei [[Miranda Richardson]] en [[Rosamund Pike]], dy't Caitlin op ferskillende mominten yn har libben sjen litte.

== Sjoch ek ==
* [[Aeronwy Thomas]]
{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
}}

{{DEFAULTSORT:Macnamara, Caitlin}}
[[Kategory:Ingelsk publisist]]
[[Kategory:Ingelsk autobiograaf]]
[[Kategory:Ingelsk persoan fan Iersk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1913]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1994]]</text>
      <sha1>g6wtmcfjjpe0fkoh94co36973971j4b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miranda Richardson</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28702</id>
    <revision>
      <id>1083830</id>
      <parentid>1001571</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T19:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Filmografy (karút) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2290" xml:space="preserve">'''Miranda Richardson''' ([[Southport]], [[Merseyside]], [[3 maart]] [[1958]]) is in [[Grut-Brittanje|Britske]] aktrise. Neist har rollen foar film en telefyzje is hja ek yn it teater te sjen. Sy spile ûnder oaren yn ''Sleepy Hollow'', ''Absolutely Fabulous'' en in de fjirde [[Harry Potter]]-film, ''Harry Potter en de Fjoerbeker''. Se wie ek te sjen as de bernige ''Queenie'' (Queen Elizabeth I) yn ''Blackadder''. Sy is neamd foar twa [[Academy Award|Oscars]], en hat twa [[Golden Globes]] en in [[BAFTA]] wûn.
[[Ofbyld:Miranda Richardson Met Opera 2010 Shankbone.jpg|thumb|right|250px|''Miranda Richardson'']]
== Persoanlik ==
Op 't heden wennet Richardson yn West [[Londen]] mei har twa katten, Otis and Waldo, en har hûnen Liv and Ivo. Sy mei graach [[tekenje]], [[kuierje]], [[túnkje]]; hâldt fan [[moade]], [[falkejacht]], en [[muzyk]]&lt;ref&gt;http://www.miranda-richardson.com/mrbiog.html&lt;/ref&gt;.

== Filmografy (karút) ==
* ''[[The Happy Prince (2018)|The Happy Prince]]'' (2018)
* ''[[Testament of Youth]]'' (2014)
* ''[[Maleficent (film)|Maleficent]]'' (2014)
* 'Harry Potter en de Reliken fan de Dea' (Diel 1) as Rita Pulpers (2010)
* [[The Young Victoria]] (2009)
* [[Fred Claus]] (2007)
* [[Spinning Into Butter]] (2007)
* [[Puffball]] (2007)
* [[Southland Tales]] (2006)
* [[Provoked: A True Story]] (2006)
* [[Starry Night]] (2005)
* [[Wah-Wah]] (2005)
* [[Harry Potter en de Vuurbeker (film)|Harry Potter and the Goblet of Fire]] (2005) as Rita Pulpers
* [[The Phantom Of The Opera (film út 2004)|The Phantom of the Opera]] (2004)
* [[Churchill: The Hollywood Years]] (2004)
* [[The Prince &amp; Me]] (2004)
* [[Falling Angels]] (2003)
* [[The Rage in Placid Lake]] (2003)
* [[The Actors]] (2003)
* [[The Hours]] (2002)
* [[Spider (film)|Spider]] (2002)
* [[Chicken Run]] (2000)
* [[Sleepy Hollow (film)|Sleepy Hollow]] (1999)
* [[Merlin (film)|Merlin]] (1998)
* [[Fatherland]] (1994)
* [[Empire of the Sun (film)|Empire of the Sun]] (1987)
* [[Blackadder]] (1986

== Referinsjes ==
&lt;references/&gt;

{{DEFAULTSORT:Richardson, Miranda}}
[[Kategory:Ingelsk toanielakteur]]
[[Kategory:Ingelsk harkspulakteur]]
[[Kategory:Ingelsk stimakteur]]
[[Kategory:Ingelsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Ingelsk filmakteur]]
[[Kategory:Golden Globe-winner]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1958]]</text>
      <sha1>gmo47pv6ywqehjp48da1ne7yjnod6ub</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Panser</title>
    <ns>0</ns>
    <id>31144</id>
    <revision>
      <id>1083730</id>
      <parentid>1026904</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:42:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>jiertallen by foto's</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="943" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Panser De Marne.jpg|thumb|250px|Pleats de Panser (2010)]]
[[Ofbyld:Panser2.jpg|thumb|250px|Panser op de kaart fan Grinslân fan [[Joan Blaeu]] (1645)]]
'''Panser''' is in buorskip yn de gemeente yn de gemeente [[It Hegelân]] (oant 1 jannewaris 2019 gemeente [[De Marne (gemeente)|De Marne]]) yn de provinsje [[Grinslân]]. It leit tusken [[Sâltkamp]] en [[Fjouwerhuzen (De Marne)|Fjouwerhuzen]] en bestiet út twa [[pleats]]en.

Panser is nei alle gedachten it âldst bewenne plak yn De Marne. By ûndersyk oan de [[Terp|wierde]] op dat plak is diggelguod fûn dat datearre wurde koe op de 6e iuw foar Kristus. 

Op dit plak stie de [[boarch]] ''Panser''. De boarch, neamd nei de famylje Panser, is yn de [[18e iuw]] ôfbrutsen. Op it eardere boarchterrein stiet no in pleats.
[[Ofbyld:Panser.JPG|thumb|center|500px|Panser (2007)]]

== Keppeling om utens ==
[[Kategory:Plak yn It Hegelân]]
[[Kategory:Plak yn De Marne (Grinslân)]]</text>
      <sha1>dmm7n5eibzp6vbgrzcqlmnet9v8jmik</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:GBR</title>
    <ns>10</ns>
    <id>37965</id>
    <revision>
      <id>1083935</id>
      <parentid>462916</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:42:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="186" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Flag of the United Kingdom.svg|20px|Flagge fan Grut-Brittanje]]&amp;nbsp;[[Feriene Keninkryk|GBR]]&lt;noinclude&gt;
[[Kategory:Berjochten Flagge mei YOK-Koade|{{PAGENAME}}]]

&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>p22z1otwlipcvyuwlc576aac3bd58g8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>John Wright</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41768</id>
    <revision>
      <id>1083866</id>
      <parentid>1013363</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:09:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+ynfoboks</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3959" xml:space="preserve">{{Sjonger of muzikant
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = John Wright
| nasjonaliteit                = {{GBRnasj}}
| berne                        = [[22 juny]] [[1947]]
| berteplak                    = 
| stoarn                       = [[7 febrewaris]] [[2008]]
| stjerplak                    = 
| etnisiteit                   = {{ENGetn}}
| regionale identiteit         = 
| sjenre                       = [[Folk (muzyk)|Folk]]&lt;br&gt;[[Rockmuzyk|Rock]]
| ynstrumint                   = 
| sjongtaal                    = [[Ingelsk]]
| grutste hit(s)               = 
| jierren aktyf                = 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''John Wright''', ([[22 juny]] [[1947]] – [[7 febrewaris]] [[2008]]) wie in Ingelske folk-sjonger út [[Grut-Brittanje]].

Lykas syn trije bruorren waard John koarsjonger by de pleatslike tsjerke fan East Didsbury, in foarstêd fan [[Manchester]]. Yn de sechtiger jierren spile er yn Manchester yn meardere rockbands. Dêrnei ferfear er nei [[Londen]] om dêr yn it leger te gean. Hy fertsjinne jild by yn de kroegen as jankfoddesjonger yn de pianobars fan it Londenske West End. Fan in opfallende funksje by de paleiswachten op hynders yn Londen (''Household Cavalry'') oant it weromlutsen bestean as skeper yn [[Northumberland]] en letter yn de [[Skotlân|Skotske]] hichten.

== Muzyk ==  
Mear as tweintich jier hâlde er ta yn de Borders, sa no en dan song er by pleatslike feestlikheden. Yn 1990 waard er oerhelle om in kassette op te nimmen mei acapella lietsjes – &quot;Border Crossings&quot;- betelle mei de opbringst fan de ferkeap fan syn hardersponny &quot;Bandit&quot;. Hjirnei wurdt er útnûge foar ferskate festivals. Yn [[1993]] ferskynt syn earste album ''Ride the Rolling Sky''. Twa fan de begeliedende muzikanten op de CD wiene Kenny Speirs en Wattie Robson, dy’t mei John de &quot;John Wright Band&quot; foarmen.

At er syn twadde lustrum fiert, hat er krekt syn alfte CD útbrocht ''Time To Learn'', op papier setten troch ferskate skriuwers. ''Time To Learn'' is de tredde CD dy’t troch him ûnder syn eigen label &quot;Twirtle Music&quot; útbrocht wurdt. Dêrnei krijt er hieltiten mear súkses en hy treedt ek yn Nederlân op yn it ramt fan syn Europeeske toernee ''Friends''. Letter is er ek in Amearika te hearren mei sjonger/songwriter Maurice Dickson.&lt;br&gt;
Yn [[2001]] feroaret de oarspronklike gearstalling fan de band en toert John mei wikseljende Ingelske muzikanten. Yn 2005 wurdt yn muzykteater Vredenburg yn [[Utert (stêd)|Utert]] de dûbel DVD ''Life'' opnomd mei in dokumintêre oer syn libben. Yn 2007 spile er mei yn de musical ''[[Rolling Home]] &amp; John Wright going Celtic''. Begjin [[2008]] trout er mei syn leafde Barbara, mar komt in moanne letter hommels te ferstjerren nei in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]].

== Diskografy ==
* ''Empty Chairs (CD, 2011)''
* ''Long Hellos ...Short Goodbyes, ’The Tribute Concert (2DVD, 2010)''
* ''Long Hellos ...Short Goodbyes'' (2007)
* ''Fries Om Utens''/ Caledonia'' (2007)
* ''Requests 1'' (2007)
* ''The Gypsy Life'' (2006)
* ''Live and Life'' (2DVD, 2005)
* ''Time to Learn'' (2004)
* ''Song Dance'' (2003)
* ''That's the Way Love Is'' (2003)
* ''Dangerous Times'' (2002)
* ''John Wright Band Live'' (2001)
* ''A Few Short Lines (2000)''
* ''Language of the Heart'' (2000)
* ''A  Few Short Lines'' (2000)
* ''Pages Turning'' (1999)
* ''Other Roads'' (1997)
* ''The Things We've Handed Down'' (1995)
* ''Ride the Rolling Sky'' (1993)
  
{{Boarnen|boarnefernijing=
* [http://www.johnwrightmusic.co.uk/disc_frame.htm Oer John Wright] &lt;small&gt;(deade kepp)&lt;/small&gt;
* [http://www.johnwright.nl/biografie.htm. Biografy John Wright] &lt;small&gt;(deade kepp)&lt;/small&gt;
}}

{{DEFAULTSORT:Wright, John}}
[[Kategory:Ingelsk folksmuzykartyst]]
[[Kategory:Ingelsk sjonger]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1947]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2008]]</text>
      <sha1>p1ajlk6vxo5j7nxnpn2iw9sysy8s4vi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diktator</title>
    <ns>0</ns>
    <id>42945</id>
    <revision>
      <id>1083836</id>
      <parentid>997159</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:36:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10536" xml:space="preserve">[[Ofbyld:JStalin Secretary general CCCP 1942.jpg|thumb|100px|&quot;Sekretaris-Generaal fan de [[Russyske kommunistyske Partij]]&quot; [[Jozef Stalin]] diktator fan de [[Sovjet-Uny]] yn 1942]]
[[Ofbyld:Aleksandr Lukashenko.jpg|thumb|100px|&quot;Presidint&quot; [[Aleksandr Loekasjenko]] diktator fan [[Wyt-Ruslân]] (2008)]]
[[Ofbyld:Adolf Hitler-1933.jpg|thumb|100px|''Führer'' [[Adolf Hitler]] diktator fan [[Nazi-Dútslân]] (1933)]]
[[Ofbyld:Caesar.jpg|thumb|100px|Generaal [[Julius Caesar|&quot;Gaius&quot; Julius Caesar]] diktator fan [[Romeinske Republyk|Rome]] (± 50 f.Kr.)]]
[[Ofbyld:Kim Jong-il on August 24, 2011.jpg|thumb|100px| De &quot;Leafde Lieder&quot; [[Kim Jong-il]] diktator fan [[Noard-Korea]] (2011)]]
[[Ofbyld:Francisco Franco 1959 (cropped).jpg|thumb|100px|&quot;Generalísimo&quot; [[Francisco Franco|Franco]] diktator fan [[Spanje]] (1959)]]
[[Ofbyld:Nicolás Maduro crop 2015.jpeg|thumb|100px|&quot;Señor Presidente&quot; [[Nicolás Maduro]] diktator fan [[Fenezuëla]] (2015)]]
[[Ofbyld:Muammar al-Gaddafi at the AU summit.jpg|thumb|100px|&quot;Broer Lieder&quot; [[Moammar al-Qadhafi]], earder diktator fan [[Libië]] op in gearkomst fan de [[Afrikaanske Uny|AU]] (2009)]]
In '''diktator''' is de lieder yn in [[diktatuer]]. Hy ferienet yn ien persoan, of yn in lytse kliber om him hinne, alle [[Macht (polityk)|macht]], dat de [[Trias politica|wetjaande, bestjoerende en útfierende macht]] fan in lân. It byhearrende [[eigenskipswurd]] is '''diktatoriaal'''.

== Definysjes ==
De term is ôflaat fan de [[Diktator (Rome)|Romeinske diktator]] dy't yn de tiid fan de [[Romeinske Republyk]] yn krisistiden, as kordaat optreden nedich wie, troch de [[Senaat (Rome)|Senaat]] foar in bepaalde tiid de ''absolute macht'' oerlange waard.
De Romeinske diktator trede wer ôf as de krisis foarby wie en de senaat syn posysje wer ynnom as [[wetjouwende macht]]. [[Julius Caesar]] wie net fan doel om syn macht as diktator noch út hannen te jaan en liet him werneame ta ''dictator &quot;perpetuus&quot;'' (ivige diktator), dat wol sizze diktator &quot;foar it libben&quot;, en wie yn dy sin in moderne diktator krektas syn opfolgers de Romeinske keizers. Ek de &quot;moderne&quot; diktator sil trochstrings nea frijwillich syn macht ôfstean, mar besiket sa lang mooglik yn it seal te sitten en sil him mei alle middels fersette tsjin dejingen dy't him fan syn absolute macht ûntdwaan wolle. It is as sadanich in hearsker dy't regearet lykas in [[absolutisme|absolút monarch]], mar sûnder [[dynasty|dynastike]] basis. Om dy reden stiet de moderne diktator mear yn de tradysje fan de [[tiran]]nen út de Aldheid as fan de Romeinske diktator.

Yn ingere sin is in diktator ien dy't folsleine en ûnbegrinze [[allinnichhearskippij]] hat. Neffens dy definysje ha der net folle echte diktators west, foarbylden dêrfan binne [[Adolf Hitler]] en [[Jozef Stalin]]. Omdat der mar in pear west hawwe dy't hielendal allinnich alle macht hân hawwe, wurdt mei diktator oer it generaal in persoan bedoeld dy't oan it haad stiet fan in [[diktatuer]], ek as hy net de ienige machthawwer is. In diktatuer wêryn't ien peroan alles foar it sizzen hat wurdt [[autokrasy]] neamd. Oare foarmen fan diktatuer binne de [[junta|militêre diktatuer]] en de [[ienpartijsteat]]. Tsjintwurdich wurde ek [[absolute monargy|absolute monarchen]] wol diktators neamd.

Faak hat de term diktator de bybetsjutting fan in ûnderdrukkend persoan dy't sûnder genede ôfrekkenet mei [[dissidint|oarstinkenden]], wêrtroch't de term in sterk negative lading hat. Hast altiten ferriket de moderne diktator himsels en syn famylje en de trouwe klyk om him hinne ûnbidich en wurde de rykdommen fan it lân yn de praktyk as persoanlik eigendom fan de diktator behannele. Dochs hawwe der yn de skiednis diktators west dy't wol as 'ferlichte' diktators beskôge binne; wa't dat binne hinget sterk ôf fan persoanlike politike foarkarren.

== Wol of gjin diktator? ==
De skiedsline tusken diktator en [[demokrasy|demokraat]] is net altiten like ienfâldich te lûken, bygelyks as immen oan de macht komd is, of bliuwt, troch (werhelle) [[ferkiezingsfraude]]lykas in soad diktators dogge om in skyn fan legitimiteit op te hâlden. It is ek mooglik dat in diktator op demokratyske wize oan de macht komt lykas Adolf Hitler, mar dêrnei de demokrasy feroaret yn in diktatuer. Soms is der ek sprake fan in kollektyf dat mienskiplik de macht hat lykas de Argentynske junta yn de jierren 70. Meastal moat in diktator dochs wol rekken hâlde mei machtsstruktueren as it leger of religieuze organisaasjes.

Dêrneist wurde 'diktators' troch harren folgelingen of ûndersteuners yn it bûtenlân net as sadanich betitele. [[Jozef Stalin|Stalin]], dy't offsjeel partijlieder fan de [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Kommunistyske Partij]] wie, is pas sa'n tritich jier nei syn dea troch Ruslân &quot;erkend&quot; as diktator en ek de Sineeske kommunist 'foarsitter' [[Mao Zedong]] waard yn Sina lang sjoen as foarbyld fan in goede lieder en net as diktator. Faak neame diktators har eufemistysk 'presidint foar it libben' krektas de Ugandeeske distator [[Idi Amin]].

Ek wurde polityk net-winske lieders graach as diktator ôfskildere, wylst se dochs demokratysk keazen wêze kinne. [[Slobodan Milosevic]] waard by de NAFO-aksjes yn 1999 yn de westerse media konsekwint as diktator delsetten, wylst er troch gewoane ferkiezings keazen wie, en ek de steun fan it folk (noch) hie. Opmerklik is wol dat in diktator as [[Robert Mugabe]] fan [[Simbabwe]] yn de westerske parse noch altiten as 'presidint Robert Mugabe' betitele wurdt.

== List fan diktators ==
Net alle histoarisy fine de nammen op ûndersteande list 'typyske' diktators:

=== Eardere diktators ===
{|
|-
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[Sani Abacha]] fan [[Nigearia]] ([[1993]]-[[1998]])
* [[Idi Amin]] fan [[Uganda]] ([[1971]]-[[1979]])
* [[Ion Antonescu]] fan [[Roemeenje]] ([[1940]]-[[1944]])
* [[Hafez al-Assad]] fan [[Syrje]] ([[1971]]-[[2000]])
* [[Hastings Banda]] fan [[Malawy]]
* [[Hugo Banzer]] fan [[Bolivia]]
* [[Fulgencio Batista]] fan [[Kuba]]
* [[Jean-Bédel Bokassa]] fan de [[Sintraal-Afrikaanske Republyk]]
* [[Napoleon Bonaparte]] fan [[Frankryk]]
* [[Desi Bouterse]] fan [[Suriname]]
* [[Plutarco Elías Calles]] fan [[Meksiko (lân)|Meksiko]]
* [[Humberto Castello Branco]] fan [[Brazylje]]
* [[Fidel Castro]] fan [[Kuba]] ([[1959]]-[[2008]])
* [[Nicolae Ceauşescu]] fan [[Roemeenje]]
* [[Afonso Costa]] fan [[Portegal]]
* [[Chiang Kai-Shek]] fan [[Kwomintang-Sina|Sina]]
* [[Chun Doo Hwan]] fan [[Súd-Korea]]
* [[Porfirio Díaz]] fan [[Meksiko (lân)|Meksiko]]
* [[Samuel Doe]] fan [[Libearia]]
* [[Engelbert Dollfuss]] fan [[Eastenryk]]
* [[François Duvalier]] (Papa Doc) fan [[Haïty]]
* [[Jean-Claude Duvalier]] (Baby Doc) fan [[Haïty]]
* [[Luis Echeverría]] fan [[Meksiko (lân)|Meksiko]]
* [[Étienne Eyadéma]] fan [[Togo]]
* [[Francisco Franco]] fan [[Spanje]]
* [[Moammar al-Qadhafi]] fan [[Lybje]] ([[1969]]-[[2011]])
* [[Gheorghe Gheorghiu-Dej]] fan [[Roemeenje]]
* [[Juan Vicente Gómez]] fan [[Fenezuela]]
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[Maximiliano Hernández]] fan [[El Salvador]]
* [[Adolf Hitler]] fan [[Dútslân]] ([[1933]]-[[1945]])
* [[Saddam Hoessein]] fan [[Irak]] ([[1979]]-[[2003]])
* [[Enver Hoxha]] yn [[Albaanje]] ([[1945]]-[[1985]])
* [[Wojciech Jaruzelski]] fan [[Poalen]]
* [[Joseph Kabila]] fan de [[Demokratyske Republyk Kongo]]
* [[János Kádár]] fan [[Hongarije]]
* [[Kim Il-sung]] fan [[Noard-Korea]]
* [[Le Duan]] fan [[Fietnam]]
* [[Ferdinand Marcos]] fan de [[Filipinen]]
* [[Haile Mariam Menghistu]] fan [[Etioopje]]
* [[Ioannis Metaxas]] fan [[Grikelân]]
* [[Slobodan Milosevic]] fan [[Joegoslaavje]]
* [[Moboetoe Sese Seko]] fan [[Demokratyske Republyk Kongo|Zaïre]]
* [[Daniel Arap Moi]] fan [[Kenia]]
* [[Benito Mussolini]] fan [[Itaalje]]
* [[Ngo Dinh Diem]] fan [[Súd-Fjetnam]]
* [[Saparmurad Niazov]] fan [[Turkmenistan]] ([[1990]]-[[2006]])
* [[Manuel Noriega]] fan [[Panama (lân)|Panama]]
* [[Julius Nyerere]] fan [[Tanzania]]
* [[Jorge Videla]] fan [[Argentynje]]
* [[Jigme Singye Wangchuck]] fan [[Bûtan]]
* [[Mao Zedong]] fan [[Folksrepublyk Sina|Sina]]
* [[Todor Zjivkov]] fan [[Bulgarije]]
* [[Mohammed Zia-ul-Haq]] fan [[Pakistan]]
* [[Omar Bongo]] fan [[Gabon]] sûnt 1967
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[Sidónio Pais]] fan [[Portegal]]
* [[Georgios Papadopoulos]] fan [[Grikelân]]
* [[Talaat Pasha]] fan it [[Ottomaanske Ryk]]
* [[Konstantin Päts]] fan [[Estlân]]
* [[Ante Pavelic]] fan [[Kroaasje]]
* [[Marcos Pérez Jiménez]] fan [[Fenezuela]] ([[1950]]-[[1958]])
* [[Juan Perón]] fan [[Argentynje]]
* [[Henri Philippe Pétain]] fan [[Frankryk]]
* [[Augusto Pinochet]] fan [[Sily]]
* [[Pol Pot]] fan [[Kambodja]]
* [[Sitiveni Rabuka]] fan [[Fydzjy]]
* [[France Albert Rene]] fan de [[Seysjellen]]
* [[Efraín Ríos Montt]] fan [[Gûatemala]]
* [[António de Oliveira Salazar]] fan [[Portegal]]
* [[Mohammed Siyad Barre]] fan [[Somaalje]]
* [[Jozef Stalin]] fan de [[Sovjet-Uny]] ([[1924]]-[[1953]])
* [[Soeharto|Hadji Muhammad Soeharto]] fan [[Yndoneezje]]
* [[Francisco Solano López]] fan [[Paraguay]]
* de [[Famylje Somoza]] fan [[Nicaragua]]
* [[Alfredo Stroessner]] fan [[Paraguay]]
* [[Hideki Tojo]] fan [[Japan]]
* [[Rafael Trujillo]] fan de [[Dominikaanske Republyk]]
* [[Josip Broz Tito|Tito]] fan [[Joegoslaavje]]
* [[Getúlio Vargas (presidint)|Getúlio Vargas]] fan [[Brazylje]]
&lt;/ol&gt;
|}

=== Hjoeddeiske diktators ===
{|
|-
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[İlham Əliyev]] fan [[Azerbeidzjan]] sûnt 2003
* [[Bashar al-Assad]] fan [[Syrje]] sûnt 2000
* [[Kim Jong Il]] fan [[Noard-Korea]] sûnt 1994
* [[Robert Mugabe]] fan [[Simbabwe]] sûnt 1980
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[Islom Karimov]] fan [[Oezbekistan]] sûnt 1990
* [[Teodoro Obiang Nguema]] fan [[Ekwatoariaal-Guinea]] sûnt 1979
* [[Qaboes bin Said Al Said]] fan [[Oman]] sûnt 1970
| width=&quot;30%&quot; valign=&quot;top&quot; |
* [[Omar al-Bashir]] fan [[Sûdan]] sûnt 1993
* [[Paul Biya]] fan [[Kameroen]] sûnt 1982
* [[Than Shwe]] fan [[Myanmar|Birma]] sûnt 1992
* [[Noersoeltan Nasarbajev]] fan [[Kazachstan]] sûnt 1990
* [[Aleksandr Loekasjenko]] fan [[Wyt-Ruslân]] sûnt 1994
&lt;/ol&gt;
|}

== Sjoch ek ==
* [[Autokrasy]]
* [[Diktator (Rome)]]
* [[Strongman]]
* [[Totalitarisme]]

== Keppeling om utens ==
* {{en}} {{de}}[http://www.dictatorofthemonth.com Diktator van de Moanne- biografyen en byldgaleryen fan wrâlddiktators sûnt 1900]
* {{fr}}[http://users.skynet.be/remacle/institutions/dictateur.htm Skiednis fan it diktatorskip]
* {{Wikiwurdboek|diktator}}

{{Commonscat|Dictators}}

[[Kategory:Diktator| ]]

[[cs:Diktátor]]</text>
      <sha1>89ds7e4q42myedkgb7k0b0qmdsm7wei</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Luna 10</title>
    <ns>0</ns>
    <id>43390</id>
    <revision>
      <id>1083731</id>
      <parentid>985996</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:50:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>plaatsje</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1069" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Luna 10 Musee du Bourget P1010504.JPG|thumb|Model fan de Luna 10 yn it museum fan Le Bourget]]
'''Luna 10''' of '''Lunik 10''' (E-6S-searje) wie in romtefartúch dat op [[31 maart]] [[1966]] lansearre waard nei de [[Moanne (natuerlike satellyt fan de Ierde)|moanne]], fanôf in Earth Orbit-platfoarm. It wie de earste keunstmjittige satellyt fan de moanne (of in oar himellichem). De romtesonde kaam yn in baan om de moanne op [[3 april]] 1966 en makke syn earste baan 3 oere letter (op 4 april, Moskou tiid). Oan board wienen wittenskiplike ynstruminten as in gammastrieling spektrometer foar de enerzjy tusken 0.3-3 MeV (50-500 PJ ), in triaksiale magnetometer, in [[meteoryt]]detektor, ynstruminten foar sinne-plasma stúdzjes en ek apparaten foar it mjitten fan ynfraread-útstjit fan de moanne en strielingstastân fan it moannemiljeu. [[Swiertekrêft]]stúdzjes waarden ek dien. It romtefartúch Luna 10 hie batterijen foar 460 moannebanen en 219 aktive data-útstjoerings, de sinjalen waarden beëinige op [[30 maaie]] 1966. 

[[Kategory:Romtefartúch]]</text>
      <sha1>02nwz42bwr817o3z2tctc2cbswiutxn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Star Wars</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85402</id>
    <revision>
      <id>1083827</id>
      <parentid>1081215</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:58:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Personaazjes yn 'e Star Wars-films */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148937" xml:space="preserve">{{Mediafranchise
| ôfbylding              = Star wars2.svg
| ôfbyldingstekst        = 
| ôfbyldingsbreedte      = 230px
| namme                  = ''Star Wars''
| betinker               = [[George Lucas]]
| eigner                 = [[Lucasfilm]]
| lân                    = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
| begjinjier             = [[1976]]
| einjier                = 
| langspylfilms          = ● [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Ep. IV: A New Hope]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Ep. VI: Return of the Jedi]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Ep. I: The Phantom Menace]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Ep. II: Attack of the Clones]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Ep. III: Revenge of the Sith]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (film)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Ep. VII: The Force Awakens]]&lt;br&gt;● [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Ep. VIII: The Last Jedi]]&lt;br&gt;● [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]&lt;br&gt;● [[Rogue Squadron: A Star Wars Story|Rogue Squadron]]
| koarte films           = 
| dokumintêres           = 
| tillefyzjefilms        = ● [[Caravan of Courage: An Ewok Adventure|Caravan of Courage]]&lt;br&gt;● [[Ewoks: The Battle for Endor]]
| searjes                = ● [[The Mandalorian]]&lt;br&gt;● [[The Book of Boba Fett]]&lt;br&gt;● [[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]&lt;br&gt;● [[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]
| tekenfilmsearjes       = ● [[Star Wars: Droids|Droids]]&lt;br&gt;● [[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Rebels|Rebels]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Blips|Blips]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Forces of Destiny|Forces of Destiny]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Adventures|Galaxy of Adventures]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Resistance|Resistance]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Roll Out|Roll Out]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Creatures|Galaxy of Creatures]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Visions|Visions]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: The Bad Batch|The Bad Batch]]
| specials               = [[Star Wars Holiday Special]]
| toanielstikken         = 
| fideospultsjes         = ferskaat, sjoch [[#Fideospultsjes|hjirre]]
| boerdspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| kaartspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| romans                 = ferskaat, sjoch [[#Literatuer|hjirre]]
| ferhalen               = 
| ferhalebondels         = 
| companionboeken        = 
| strips                 = ferskaat, sjoch [[#Strips|hjirre]]
| soundtracks            = ● ''[[Star Wars (soundtrack)|Ep. IV: A New Hope]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Ep. VI: Return of the Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Ep. I: The Phantom Menace]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Ep. II: Attack of the Clones]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Ep. III: Revenge of the Sith]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Ep. VII: The Force Awakens]]''&lt;br&gt;● ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One]]'' &lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Ep. VIII: The Last Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]''
| webside                = [http://www.starwars.com/ www.starwars.com]
}}
{{Oar|de Amerikaanske mediafranchise|Star Wars (betsjuttingsside)}}
'''''Star Wars''''' ([[Ingelsk]] foar &quot;Stjerre-oarloggen&quot;) is in tige [[populêr]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[science fiction]]-[[mediafranchise]] dy't betocht is troch [[George Lucas]]. De franchise, dy't ta it [[subsjenre]] [[sword and planet]] rekkene wurde kin, is eigendom fan [[Lucasfilm]], in [[filmstudio]] dy't yn [[2012]] oernommen waard troch [[The Walt Disney Company]]. ''Star Wars'' wurdt yn 'e regel ornearre begûn te wêzen mei de [[film]] ''[[Star Wars (film)|Star Wars]]'', út [[1977]], dy't letter mei weromwurkjende krêft omneamd waard ta ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''. De [[ferboeking]] fan it [[senario]] fan dy film kaam lykwols al yn [[1976]] út. De earste film wie in reuseftich súkses, en ''Star Wars'' ûntjoech him al rillegau ta in wrâldwiid [[popkultuer]]fenomeen. 

De ferhalen fan ''Star Wars'' spylje har ôf tsjin in optochte eftergrûn &quot;lang ferlyn, yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Yn 'e grûn giet it om 'e ivige striid tusken [[goed en kwea]]. Dêrby fertsjintwurdigje de [[Jedi|Jedi-ridders]] it [[goed]]e, en harren rivalen, de [[Sith]], it [[kwea]]. It optochte universum omfiemet ek in protte [[tema (fiksje)|tema's]] dy't ûntliend binne oan [[filosofy]] en [[religy]]. In foarbyld dêrfan is 'De Krêft' (''The Force''), in [[pseudowittenskip]]like boarne fan [[enerzjy]] dy't de brûker [[boppenatuerlik]] lykjende fermogens jaan kin. Yn it ramt fan 'e franchise binne njonken de [[filmsearje]] adaptaasjes ta oare media ferskynd, lykas [[tillefyzjefilm]]s, [[live-action]][[tillefyzjesearje]]s, [[tekenfilmsearje]]s, [[fideospultsje]]s, [[roman]]s, [[strip]]s, [[soundtrack]]albums, [[kaartspul]]len, [[boerdspul]]len en [[boartersguod]]. Anno [[2022]] hawwe de ''Star Wars''-films tsien [[Oscar]]s en ien [[Golden Globe]] wûn, mei dêropta nominaasjes foar nochris tritich oare Oscars en fjouwer oare Golden Globes.

==Setting==
De ''Star Wars''-[[mediafranchise|franchise]] jout de aventoeren wer fan [[personaazje]]s &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;, dêr't [[minske]]n gearlibje mei [[bûtenierdske wêzens]] fan alderhanne rassen en teffens mei [[keunstmjittige yntelliginsje|selstinkende]] [[robot]]s. Dy helpe [[libben]]e wêzens by it útfieren fan rûtinemjittige deistige taken (lykas [[ûnderhâld]]) of beskikke oars oer spesjalistyske [[kennis]] (lykas in [[tolk (berop)|tolk]]). Sa'n robot wurdt ornaris oantsjut as in &quot;droïde&quot; ([[Ingelsk]]: ''droid''; in [[ôfkoarting]] foar &quot;[[androïde]]&quot;). 
[[File:Star Wars characters at Madame Tussaud.jpg|left|thumb|250px|[[Waaksen byld]]en fan [[Darth Vader]] (l.) en [[Luke Skywalker]] (rj.) ferwikkele yn in gefjocht mei [[ljochtsabel]]s, mei op 'e eftergrûn it tasjende figuer fan [[keizer]] [[Palpatine]].]]

[[Tillekommunikaasje]] giet fia twasidige [[radioferbining]]s, mei [[audiofisueel|audiofisuele]] [[byldskerm]]en en mei [[holografy]]ske [[projeksje]]s. [[Ferfier]] op it planeetoerflak giet mei saneamde '[[lânglider]]s' (Ingelsk: ''landspeeder''), [[auto's]] sûnder [[tsjil]]len dy't gebrûk meitsje fan [[anty-gravitaasje]]technology. Der besteane ek '[[glydmotor]]s' of 'sweefmotors' (''speeder bikes'' of ''hover bikes''), dat [[motorfyts]]en mei deselde technology binne. Foar [[oarloch]]fiering op [[grûn|lân]] wurde fierders saneamde '[[rinner (Star Wars)|rinners]]' ynset, [[pânserfiertúch|pânserfiertugen]] dy't net op tsjillen geane, mar op lange [[meganyk|meganyske]] [[skonk]]en. De bekendste soarten rinners binne de fjouwerskonkige [[AT-AT]] en de twaskonkige [[AT-ST]].

[[Romtefeart]] tusken bewenne [[planeten]] komt in protte foar en wurdt mooglik makke troch it bestean fan [[hyperromte]]technology foar [[flugger-as-ljochtreizgjen]] . [[Romteskip]]pen rinne útinoar fan lytse ienpersoans tastellen oant reuseftige skippen. Ienpersoans romteskippen foar [[oarloch]]fiering wurde 'stjerrejagers' (''starfighters'') neamd en binne ferlykber mei [[strieljager]]s. De bekendste types fan sokke romteskippen binne de [[X-wjukjager]] (''X-wing fighter'') en [[Y-wjukjager-bommesmiter]] (''Y-wing fighter-bomber'') dy't brûkt wurdt troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], en de [[TIE-jager]] (''TIE fighter'') fan 'e [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]]. De grutste oarlochsromteskippen, ferlykber mei [[fleandekskip]]pen, binne '[[stjerreslachskip]]pen' (eins yn it Ingelsk ''star destroyers'' neamd, dat oerset wurde moat as &quot;stjerre[[torpedoboatjager]]s&quot;, mar ek letterlik as &quot;stjerreferdylgers&quot; útlein wurde kin). Teffens besteane der stasjonêre [[romtestasjon]]s, lykas de '[[deadsstjer]]ren' (''death stars''), dy't de grutte fan in lytse [[moanne (byplaneet)|moanne]] hawwe. 
[[File:StormTrooper Blaster.jpg|right|thumb|180px|De [[ploffer (Star Wars)|ploffer]] (''blaster'') fan in [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]].]]

In [[mystyk|mystike]] mar skynber apersonele krêft, dy't bekend stiet as &quot;[[de Krêft]]&quot; (''the Force''), wurdt yn 'e [[Star Wars (film)|oarspronklike film]] omskreaun as &quot;in [[enerzjy]]fjild skepen troch alle libbene wêzens […, dat] it stjerrestelsel gearbynt.&quot; Troch training en [[meditaasje]] kinne dyjingen dy't &quot;sterk yn 'e Krêft&quot; binne, fermogens bemachtigje dy't [[boppenatuerlik]] lykje, wêrûnder [[telekineze]], [[telepaty]], [[profesij|foarkennis]] en de manipulaasje fan fysike enerzjy. Brûkers fan 'e Krêft binne mar tige minmachtich yn ferhâlding ta de folsleine [[befolking]]. De Krêft is it wichtichste [[ark en reau|ark]] én [[wapen]] fan twa [[militêre oarder (religieus genoatskip)|ridderoarders]] dy't sûnt minskewitten mei-inoar yn konflikt binne. Dat binne de [[Jedi]], dy't fungearje as bewekkers fan 'e [[frede]] yn 'e [[Galaktyske Republyk]] en de ljochte kant fan 'e Krêft brûke foar [[selsferdigening]] en [[arbitraazje]], en de [[Sith]], dy't de tsjustere kant fan 'e Krêft ynsette foar harren persoanlike doelen en it fersprieden fan [[eangstme]] en [[agresje]]. Wylst Jedi-ridders gauris relatyf manmachtich wêze kinne, binne de Sith altyd beheind ta twa: in master en syn learling.

De Jedi en de Sith jouwe as [[wapen]] de foarkar oan 'e saneamde [[ljochtsabel]]: in [[swurd]] mei in [[limmet]] fan enerzjy dat troch frijwol elts materiaal hinne snije kin en dêr't teffens enerzjyprojektilen mei ôfwarre wurde kinne. De rest fan 'e befolking, [[soldaten]] likegoed as [[kriminelen]] en eltsenien dêrtuskyn, brûkt saneamde &quot;[[ploffer (Star Wars)|ploffers]]&quot;: [[fjoerwapen|projektylfjoerwapens]] basearre op [[laser]]technology. 

It stjerrestelsel foarmet (fan oarsprong) ien reuseftige [[republyk]], de [[Galaktyske Republyk]], dy't bestjoerd wurdt troch de Galaktyske [[Senaat]] op 'e planeet [[Coruscant]]. Dêrnjonken hawwe de measte bewenne planeten har eigen, [[autonomy|autonome]], [[regear]]. Al neigeraden dat men fierder fan it sintrum fan 'e macht ôf komt, belunet de ynfloed fan 'e autoriteiten. Yn 'e bûtenste rânen fan it stjerrestelsel slane sadwaande [[organisearre misdie|misdiesyndikaten]] foar master op, lykas de [[kartel]]s fan 'e [[Hutt (Star Wars)|Hutt]], dy't har talizze op yllegale aktiviteiten lykas [[smokkeljen]] en [[slavehannel]]. De tsjinsten fan [[preemjejager]]s wurdt fakentiden gebrûk fan makke troch sawol [[gangster]]s as [[oerheid|oerheden]].

It fiktyf universum fan ''Star Wars'' omfiemet ferskate tiidrekken, wêrûnder:
*de Hege Republyk: de heechtijdagen fan 'e [[Galaktyske Republyk]], likernôch 200 jier foarôfgeande oan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Yn dy tiid spylje de ûnderdielen fan it [[multymedia]]projekt ''[[Star Wars: The High Republic]]'' en de [[tillefyzjesearje]] ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.
*de Fal fan 'e Jedi: it tiidrek wêryn't de Galaktyske Republyk troch de Sith korrumpearre en ûnder fuotten helle wurdt. Ek de [[Kloane-oarloggen]] en dêropfolgjende [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferfolgings fan 'e Jedi]] alle hjirûnder. Yn dit tiidrek spylje de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], de [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' en de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]'' en ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.
[[File:Star-Wars-aurek-besh-alphabet-chart.svg|right|thumb|250px|Utlis oangeande it ''aurebesh''-[[alfabet]] dat yn 'e ''Star Wars''-franchise yn gebrûk is foar it Basaalsk (''Basic''), de ''[[lingua franca]]'' fan it Stjerrestelsel.]]
*it Regear fan it Keizerryk: it tiidrek wêryn't it stjerrestelsel oerhearske wurdt troch it [[diktatuer|diktatoriale]] [[Galaktysk Keizerryk]] mei [[Palpatine]] as [[keizer]]. Yn dit tiidrek spylje de film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.
**it Tiidrek fan 'e Rebûlje: de perioade yn 'e twadde helte fan it Regear fan it Keizerryk dat it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] oprjochte wurdt en in nije [[boargeroarloch]] yn it stjerrestelsel begjint om it Galaktysk Keizerryk ûnder fuotten te heljen. Yn dit tiidrek spylje de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], de film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Rebels]]''.
*de Nije Republyk: it tiidrek nei de fal fan it Galaktysk Keizerryk, as de Galaktyske Republyk op 'e nij oprjochte wurdt yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] en syn formative jierren trochmakket. Yn dizze perioade spylje de tillefyzjesearje ''[[The Mandalorian]]'' en de [[spin-off]]searjes dêrfan, ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'', en ek ''[[Rangers of the New Republic]]''.
**de Opkomst fan 'e Earste Oarder: de perioade wêryn't de restanten fan it âlde Galaktysk Keizerryk harsels werfoarmje ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] en grutte súksessen boeke yn har stribjen ta de weroprjochting fan it Keizerryk. [[Held]]en fan 'e eardere Rebûlje liede no it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn in striid om it fuortbestean fan 'e Nije Republyk te bewissigjen. Yn dizze perioade spylje de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Resistance]]''.
(It eardere ''Star Wars'' Expanded Universe omfette oare tiidlinen en tiidrekken, dy't lykwols nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]], yn [[2012]], [[retcon]]d waarden en op [[25&amp;nbsp;april]] [[2014]] formeel omneamd waarden ta ''Star Wars Legends''.)

==Films==
De kearn fan 'e ''Star Wars''-franchise wurdt foarme troch trije [[trilogy|filmtrilogyen]], dy't mei-inoar oantsjut wurde as de ''[[Skywalker Saga]]''. De njoggen ûnderskate [[film]]s fan dy [[filmsearje]] waarden op net-[[gronology]]ske wize produsearre. De [[ôflevering]]s ([[Ingelsk]]: ''episodes'') IV, V en VI foarmen de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], dy't fan [[1977]] oant en mei [[1983]] makke waard troch de betinker fan ''Star Wars'', [[George Lucas]], en syn ûnôfhinklike [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. De folgjende trilogy, dy't tusken [[1999]] en [[2005]] ferskynde, omfette de ôfleverings I, II en III, en wurdt dêrom oantsjut as de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], mei't in [[prequel]] in film of oar wurk fan [[fiksje]] is dat neffens de ynterne gronology fan it ferhaal foarôfgiet oan in earder publisearre wurk. De prequeltrilogy waard ek troch Lucas en it selsstannige Lucasfilm makke. 
[[File:George Lucas 1986 (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars''.]]

Yn [[2012]] waard Lucasfilm oernommen troch [[The Walt Disney Company]] en waard it in [[dochterûndernimming]] fan dy multymediakorporaasje. It wie sadwaande Disney dat fan [[2015]] oant [[2019]] de ôfleverings VII, VIII en IX makke, dy't de saneamde [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] foarmje, ek wol de ''Star Wars''-sequeltrilogy neamd (''sequel'' is it Ingelske wurdt foar &quot;[[ferfolch]]&quot;). Disney wie ek ferantwurdlik foar de makkelei fan ferskate op harsels steande ''Star Wars''-films, dy't wol oantsjut wurde as de &quot;Antologysearje&quot; (''anthology'' is it Ingelske wurd foar &quot;[[blomlêzing]]&quot;). Anno [[2022]] giet it dêrby om ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]) en ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]). Dy films wurde net ta de ''Skywalker Saga'' rekkene.

===''Skywalker Saga''===
De ''Skywalker Saga'' is in rige fan njoggen ''Star Wars''-films, ferdield oer trije [[filmtrilogy]]en: de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) en de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]). De rige fertelt oer de aventoeren fan [[haadpersoan]] [[Luke Skywalker]] en syn [[famyljeleden]] en [[freonskip|freonen]] tsjin 'e eftergrûn fan in [[boargeroarloch]] yn it [[Stjerrestelsel]], wêrby't de [[demokratysk]]e mar yneffektive [[Galaktyske Republyk]] ûnder fuotten helle wurdt om ferfongen te wurden troch in [[diktatuer]], it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dat liedt dan letter wer ta in [[opstân]] tsjin it Keizerlik skrikbewâld.
[[File:Mark Hamill (48419236062) Cropped.jpg|right|thumb|160px|[[Mark Hamill]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Luke Skywalker]].]]

[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars'', hie al foàr it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], yn [[1977]], grutte plannen foar it meitsjen fan in trilogy fan trilogyen. Dat makke er yn [[1978]] by in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' bekend, en yn [[1981]], nei't de [[The Empire Strikes Back|twadde film]] yn 'e [[bioskoop]] kommen wie, befêstige er dat er yn grutte halen it ferhaal foar noch sân oare films klear hie.
{{Clearleft}}
====''Star Wars''-trilogy====
De ''Star Wars''-trilogy, gauris de 'oarspronklike' ''Star Wars''-trilogy of de 'orizjinele' ''Star Wars''-trilogy neamd om him te ûnderskieden fan 'e letter makke filmtrilogyen yn it ramt fan ''Star Wars'', wie folslein it optinksel fan [[George Lucas]]. Dyselde woe yn [[1971]] in filmadaptaasje meitsje fan 'e [[searjefilm]] ''[[Flash Gordon (tillefyzjesearje)|Flash Gordon]]'', út 'e [[1930-er jierren]], mar it slagge him net om 'e [[filmrjochten]] dêrop te besetten. Linkendewei begûn er dêrom mar in eigen [[science fiction]]-[[epos]] te betinken, wêrby't er him [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearje]] liet troch de science fiction-[[roman]]s fan [[Edgar Rice Burroughs]] en beskate films (dy't net ta science fiction hearre) fan 'e [[Japan]]ske [[regisseur]] [[Akira Kurosawa]].
[[File:Star Wars Identities (8348847356).jpg|left|thumb|250px|In model fan 'e ''[[Millennium Falcon]]'', it [[romteskip]] fan [[Han Solo]].]]

Lucas skreau in gearfetting fan twa [[bledside|siden]] fan syn ferhaal, mei as [[titel (namme)|titel]] ''Journal of the Whills'', en dêr gied er mei te suteljen by de [[filmstudio's]] fan [[Hollywood]] lâns. [[United Artists]], [[Universal Pictures]] en [[The Walt Disney Company|Disney]] seagen der neat yn en wiisden it ôf, mar [[20th Century Fox]] besleat der yn te [[ynvestearjen]]. Lucas fûn lykwols, nei't er der nochris [[kritysk]] nei sjoen hie, dat syn oarspronklike ferhaal te yngewikkeld wie foar in film, dat op [[17&amp;nbsp;april]] [[1973]] sette er útein mei in trettjin siden tellende, werskreaune ferzje fan syn [[senario]], dat er diskear ''The Star Wars'' neamde. Tsjin [[maaie]] [[1974]] hied er dat útwreide ta in folslein skript troch eleminten lykas de [[Sith]] en de [[Deadsstjer]] ta te foegjen, mar dêrtroch, sa fûn er, wie it ferhaal te lang wurden foar ien film. Der folgen noch ferskate nije ferzjes fan it senario, oant Lucas it ferhaal úteinlik werombrocht hie ta wat de [[Star Wars (film)|earste film]] wurde soe.

It ûnbidige súkses fan dy film, dy't yn [[1977]] útkaam, makke dat Lucas besleat om fan syn projekt in [[filmsearje]] te meitsjen. Hy hie fuort al in trilogy fan trilogyen yn 'e holle, mar it soe mear as fjirtich jier yn beslach nimme om dat idee te ferwêzentlikjen. De beide folgjende dielen fan 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy, dy't yn [[1980]] en [[1983]] yn 'e [[bioskoop]] kamen, waarden [[finansierd]] troch Lucas syn eigen filmstudio [[Lucasfilm]] fan it [[jild]] dat fertsjinne wie mei de earste film. Beide ferfolgen wiene ek grutte [[kommersje]]le súksessen, hoewol net sa grut as de earste film. 

It ferhaal fan 'e oarspronklike trilogy folget it stribjen fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] om in [[Jedi|Jedi-ridder]] te wurden yn in tiid dat de Jedi sa goed as útrûge binne troch it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dêrnjonken wurdt ek gâns omtinken jûn oan 'e geduerige striid fan Luke en oaren mei de [[kwea|boasaardige]] Keizerlike hantlanger [[Darth Vader]] en de wrakseling fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] om it Stjerreselsel te befrijen fan it skrikbewâld fan it Galaktysk Keizerryk.

=====''Star Wars: Episode IV – A New Hope''=====
[[File:Star_Wars_Logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A New Hope]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IV – A New Hope}}
Yn ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'' wennet [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), in [[wees]]jonge dy't [[adopsje|oannommen]] is troch syn [[omke]] en [[muoike]], op in [[boerespultsje]] yn 'e [[woastyn]] fan 'e [[planeet]] [[Tatooine]], dêr't er dreamt fan gruttere en bettere dingen. As syn omke in pear twaddehâns [[androïde]]n oanskaft, [[R2-D2]] ([[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]]) en [[C-3PO]] ([[Anthony Daniels]]), ûntdekt Luke dat R2-D2 in boadskip befettet fan [[prinsesse]] [[Leia Organa]] fan Alderaan ([[Carrie Fisher]]) oan Jedi-master [[Obi-Wan Kenobi]] ([[sir]] [[Alec Guinness]]), dy't [[ûnderdûken|ûnderdûkt]] as [[balling]] op Tatooine libbet. R2-D2 naait út en Luke giet der mei C-3PO efteroan, en úteinlik bedarje se sa trijeresom by Obi-Wan. Dyselde fertelt Luke dat er foarhinne in [[freonskip|freon]] fan Luke syn [[heit]] [[Anakin Skywalker|Anakin]] wie. Anakin wie nammentlik syn learling oant er [[fermoarde]] waard troch [[Darth Vader]] (lichem: [[David Prowse]]; stim: [[James Earl Jones]]), de trewant fan [[keizer]] [[Palpatine]].

As Luke ûntdekt dat syn omke en muoike yn syn ôfwêzigens fermoarde binne troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] op 'e siik nei de beide androïden, jout er him by Obi-Wan, dy't him fertelt dat it syn [[lotsbestimming]] is om, krekt as syn heit foar him, in Jedi-ridder te wurden. Se hiere de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[Wookiee]]-[[piloat]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) yn, en sette yn harren [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]'', ôf fan Tatooine nei [[Alderaan]]. Dêr oankommen, ûntdekke se dat dy planeet ferneatige is troch in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat de [[Deadsstjer]] hjit. Harren skip komt fêst te sitten yn in [[lûkstriel]] fan it romtestasjon, mar se witte oan [[finzen]]skip te ûntkommen en rêde prinsesse Leia, dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Obi-Wan Kenobi [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om te ûntsnappen. Luke, Leia, Han, Chewbacca, R2-D2 en C-3PO leverje de [[blaudruk]]ken fan 'e Deadsstjer ôf by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], wêrnei't se dielnimme oan in oanfal dy't de Deadsstjer ferneatigje moat.
[[File:Hotel-sididriss.jpg|left|thumb|250px|It Hotel Sidi Driss yn [[Matmata]], yn [[Tuneezje]], gie yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' troch foar de pleats fan 'e [[omke]] en [[muoike]] fan [[Luke Skywalker]] op [[Tatooine]].]] 

''Star Wars: Episode IV – A New Hope'', oarspronklik útbrocht ûnder de titel ''Star Wars'', waard [[regissearre]] troch [[George Lucas]] nei in [[senario]] fan himsels. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1977]] yn [[premiêre]], en brocht [[$]]775,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in [[budget]] fan $11&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wie de meast [[opbringst (jild)|opbringende]] film fan [[1977]] en teffens de meast opbringende film aller tiden, en mei [[ynflaasjekorreksje]] is it noch altyd de op ien nei meast opbringende film yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Gone with the Film (film)|Gone with the Wind]]'') en de op trije nei meast opbringende film wrâldwiid (nei ''Gone with the Wind'', ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). 

De film waard nominearre foar 11 [[Oscar]]s en wûn dêrfan 7; ek wiene der nominaasjes foar 4 [[Golden Globe]]s (1 wûn); 6 [[BAFTA's]] (2 wûn); en 17 [[Saturn Award]]s (13 wûn, wêrûnder de [[priis (ûnderskieding)|priis]] foar bêste [[science fiction-film]]). Yn [[1989]] wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' ien fan 'e earste 25 films dy't omreden fan [[kulturele]], [[histoarysk]]e en/of [[estetysk]]e wearde troch de [[Library of Congress]] foar preservearring foar de ivichheid opnommen waarden yn it [[National Film Registry]]. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wurdt tsjintwurdich beskôge as ien fan 'e bêste en ynfloedrykste films út 'e [[filmskiednis]].

=====''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back''=====
[[File:Theempirestrikesback-logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back}}
''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back'' spilet trije jier nei de oerwinning dy't it Rebelleferbûn mei de ferneatiging fan 'e Deadsstjer boekte. De [[boargeroarloch]] giet noch altyd troch en Keizerlike troepen twinge de rebellen ta de [[evakuaasje]] fan in wichtige basis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]]. Dêrta oardere troch de [[geast]] fan Obi-Wan Kenobi (sir Alec Guinness), reizget Luke Skywalker (Mark Hamill) mei R2-D2 (Kenny Baker) nei de planeet [[Dagobah]], dêr't de âlde Jedi-ridder [[Yoda]] ([[Frank Oz]]) as [[klúzner]] yn ballingskip libbet. Dyselde stimt deryn ta om Luke te trainen, hoewol't er net ûnder stuollen of banken stekt dat er syn twifels hat oer Luke syn geskiktheid om Jedi te wurden.

Underwilens binne Han Solo (Harrison Ford), Chewbacca (Peter Mayhew), prinsesse Leia (Carrie Fisher) en C-3PO (Anthony Daniels) fan Hoth ûntkommen yn 'e ''Millennium Falcon'', mar as it romteskip stikken rekket, moatte se help sykje yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]] ([[Billy Dee Williams]]). Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei Darth Vader, (David Prowse/James Earl Jones) de wichtichste hantlanger fan keizer Palpatine (lichem: [[Elaine Baker (aktrise)|Elaine Baker]]; stim: [[Clive Revill]]). Luke brekt syn training troch Yoda ôf as er berjocht kriget fan 'e finzenname fan syn freonen, en set nei de Stêd yn 'e Wolkens ta. 
[[File:Carrie_Fisher_2013_cropped_retouched.jpg|left|thumb|160px|[[Carrie Fisher]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[prinsesse]] [[Leia Organa|Leia]].]]

Vader lit Han Solo ynfrieze yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, wêrnei't er him oan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (lichem: [[Jeremy Bulloch]]; stim: [[Jason Wingreen]]) jout. Dyselde is fan doel de [[preemje (opspoaringsmetoade)|preemje]] te ynkassearjen dy't de [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op syn holle set hat, en reizget dêrfoar mei de ynferzen Solo ôf nei [[Tatooine]]. It lot fan syn âlde freon bringt Lando derta om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca, C-3PO en prinsesse Leia en naait mei harren en de krekt arrivearre R2-D2 út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''. Underwilens siket Luke Darth Vader op en fjochtet in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út wêrby't er syn [[hân]] [[amputaasje|kwytrekket]] en in skokkende wierheid oer syn heit oan 'e weet komt, foar't er rêden wurdt troch Lando-en-dy.

''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'', oarspronklik koartwei ''The Empire Strikes Back'' neamd, waard regissearre troch [[Irvin Kershner]] nei in senario fan [[Leigh Brackett]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[6&amp;nbsp;maaie]] [[1980]] yn premiêre, en brocht $538,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $30,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' de meast opbringende film fan [[1980]]. Tsjintwurdich wurdt ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' rûnom sjoen as ien fan 'e bêste films aller tiden en as in foarbyld fan hoe't in ferfolch de oarspronklike film oertreffe kin. De film waard lykwols foar minder prizen nominearre as [[Star Wars (film)|de earste film]]. Hy wûn 2 Oscars (fan 4 nominaasjes) en en gjin inkele [[Golden Globe]] (fan 1 nominaasje). Wol wûn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' in [[BAFTA]], 2 [[Grammy]]s, 4 [[Saturn Award]]s en in [[Hugo Award|Hugo]]. Yn [[2010]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' troch de Library of Congress foar preservearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.

=====''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi''=====
[[File:Return_of_the_Jedi_theatrical_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi}}
Likernôch in jier nei de foarfallen yn 'e [[The Empire Strikes Back|foargeande film]] jout de fan in [[proteze|hânproteze]] foarsjoene Luke Skywalker (Mark Hamill) him yn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' op Tatooine by Lando Calrissian (Billy Dee Williams), Chewbacca (Peter Mayhew) en prinsesse Leia (Carrie Fisher) om Han Solo (Harrison Ford) te befrijen út 'e kloeren fan 'e gangster Jabba de Hutt ([[Toby Philpott]], [[David Barclay (poppespiler)|David Barclay]] en [[Mike Edmonds]]). Neitiid keart er werom nei Dagobah om syn training ta Jedi-ridder te ferfetsjen, mar treft dêr syn master Yoda (Frank Oz) oan op syn [[ferstjerren|stjerbêd]]. Mei syn lêste wurden befêstiget Yoda de skokkende wierheid dat de boasaardige Darth Vader (David Prowse/James Earl Jones) eins Luke syn heit Anakin is en dat Luke in nije konfrontaasje mei Vader oangean moat om syn training te foltôgjen.

Underwilens is keizer Palpatine ([[Ian McDiamid]]) úteinset mei de bou fan in nije Deadsstjer, dêr't er yn eigen persoan it tafersjoch oer hâldt. Dat liket it Rebelleferbûn in útsochte kâns ta om twa miggen yn ien klap te slaan troch tagelyk mei de nije [[Deadsstjer]] en de keizer sels ôf te weven. Se begjinne in trijefâldige oanfal: mei in [[float]] fan romteskippen ûnder lieding fan Lando Calrissian (Billy Dee Williams) en [[admiraal]] Ackbar (poppespul: [[Timothy D. Rose|Tim Rose]]; stim: [[Erik Bauersfeld]]); mei in [[kommando]]-ienheid oanfierd troch Han, Chewbacca en prinsesse Leia, dy't op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] de generatorfasiliteit útskeakelje moat dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] foar de Deadsstjer opwekket; en mei Luke, dy't him oan board fan 'e Deadsstjer weaget en him troch Vader foar de keizer bringe lit.
[[File:Redwood slope.jpg|left|thumb|250px|It [[Steatspark Grizzly Creek Redwoods]] yn [[Kalifornje]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' trochgie foar de [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]].]]

De Deadsstjer blykt lykwols in falstrik te wêzen, mei't er ûnôf liket, mar eins folslein operasjoneel is. De rebellen rinne sadwaande yn in mûklaach, wylst Vader Luke besiket te [[ferlieding|ferlieden]] om oer te rinnen nei it Keizerryk. Luke wegeret en ferslacht Vader yn in nij duël mei de ljochtsabels. Keizer Palpatine stiet der by him op oan om Vader te deadzjen, mar Luke ferpoft dat, ek as de keizer driget om Luke sels om te bringen. Underwilens krije de kommando's help fan 'e [[Ewoks]], de bewenners fan 'e Boskmoanne. Dêrtroch witte se de Keizerlike stoarmtroepers op 'e moanne te ferslaan en de generatorfasiliteit te [[sabotearjen]]. De rebellefloat kin dan dochs noch de oanfal op 'e Deadsstjer útfiere, dy't fatale skea oprint. As de swierferwûne Darth Vader sjocht dat keizer Palpatine syn soan Luke [[marteljen|martelet]] en risselwearret om him te fermoardzjen, keart er him tsjin 'e keizer, dy't er yn in reäktorskacht te pletter smyt, hoewol't er dêrby sels deadlike ferwûnings oprint. Luke ûntkomt krekt op 'e tiid út 'e ûntploffende Deadsstjer. Neitiid fiere de rebellen harren oerwinning, wylst Luke it [[stoflik omskot]] fan syn heit [[kremaasje|kremearret]].

''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi'', oarspronklik koartwei ''Return of the Jedi'' neamd, waard regissearre troch [[Richard Marquand]] nei in senario fan George Lucas en Lawrence Kasdan. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1983]] yn premiêre, en brocht $475,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $32,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' de meast opbringende film fan [[1983]]. De film wûn ien [[Oscar]] (út 5 nominaasjes), 1 [[BAFTA]] (út 4 nominaasjes) en 5 [[Saturn Award]]s (út 10 nominaasjes). Yn [[2021]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' troch de Library of Congress foar presevearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.
[[File:Harrison Ford by Gage Skidmore 3.jpg|right|thumb|160px|[[Harrison Ford]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Han Solo]].]]
{{Clearleft}}

====''Star Wars''-prequeltrilogy====
Neffens [[filmprodusint]] [[Gary Kurtz]] waarden de earste plannen foar in [[prequel]]trilogy yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise al ûntwikkele doe't de beide lêste films fan 'e oarspronklike trilogy noch yn [[preproduksje]] wiene. Yn [[1980]] befêstige [[George Lucas]] dat er materiaal foar njoggen films hie, mar omreden fan 'e [[stress]] en swierrichheden dy't it meitsjen fan 'e fillms fan 'e oarspronklike trilogy oprôpen, besleat er tsjin [[1981]] om mar ôf te sjen fan fierdere films. Foarútgong fan [[technyk]], benammen op it mêd fan [[special effects]], oertsjûge him der om 'e midden fan 'e [[1990-er jierren]] lykwols fan dat it no mooglik wêze moast om 'e films te meitsjen sa't se him oarspronklik foar eagen stien hiene. Yn [[1997]] waarden de films fan 'e orizjinele trilogy op 'e nij yn 'e bioskoop brocht, nei't se remastere wiene mei de special effects dy't Lucas foar de twadde trilogy brûke woe.
[[File:Ian McDiarmid Brussels Comic Con 2020.jpg|left|thumb|160px|[[Ian McDiarmid]] fertolke de rol fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

Dy twadde trilogy waard eins in [[prequel]] fan 'e oarspronklike trilogy. De nûmering fan 'e ôfleverings (Ingelsk: ''episodes''), dêr't by de earste trilogy nea net folle omtinken oan jûn wie, waard dêrom no fan belang. De films fan 'e oarspronklike trilogy wiene Episodes IV, V en VI, en de films fan 'e prequeltrilogy waarden Episodes I, II en III en spilen dus foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e oarspronklike trilogy. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' waard útbrocht yn [[1999]] en krige rûnom omtinken yn 'e [[media]]. Der kaam lykwols op ferskate punten gâns [[krityk]] fan [[fan (persoan)|fans]], en fan gefolgen paste Lucas it ferhaal foar ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' ([[2002]]) en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) oan, wat wer ta krityk fan oare fans late. 

It ferhaal fan 'e prequeltrilogy begjint 32 jier foàr de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en folget de training ta [[Jedi|Jedi-ridder]] fan [[Anakin Skywalker]], de [[heit]] fan [[Luke Skywalker|Luke]], ûnder master [[Obi-Wan Kenobi]]. Dêrby wurdt sjen litten hoe't er, nettsjinsteande syn oarspronklike goede bedoelings, lang om let [[ferlieding|ferlaat]] wurdt en ferfalt ta it [[kwea]], en de namme Darth Vader oannimt. Dat bart allegearre tsjin 'e eftergrûn fan it ferfal en de [[korrupsje]] fan 'e âlde [[Galaktyske Republyk]], de [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferdylging fan 'e Jedi-oarder]] en de opkomst fan it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder lieding fan 'e [[Sith]]-master [[Darth Sidious]], dy't him neitiid ûntjout ta [[keizer]] [[Palpatine]]. Yn 'e mande mei de oarspronklike trilogy hat betinker George Lucas de de prequeltrilogy wol oantsjut as &quot;de [[trageedzje]] fan Darth Vader&quot;.

=====''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace''=====
[[File:Sw-ep1-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace}}
Yn ''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' arrivearje [[Jedi]]-master [[Qui-Gon Jinn]] ([[Liam Neeson]]) en syn learling [[Obi Wan-Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) by de [[blokkade (militêre strategy)|blokkade]] dy't de [[Hannelsfederaasje]] om 'e planeet [[Naboo]] hinne ynsteld hat. Harren doel is om troch [[ûnderhanneling]]s de blokkade op te heffen. It komt harren raar oer it mad as de Hannelsfederaasje besiket en [[moard|romje harren út 'e wei]]. Wat se net witte, is dat [[Palpatine]] ([[Ian McDiamid]]), de [[senator]] foar Naboo, dy't yn it geheim ek de [[Sith]]-master [[Darth Sidious]] is, it hiele spul efter de skermen wei [[manipulaasje|manipulearret]] en de blokkade sels bewurkmastere hat as ûnderdiel fan syn gruttere plan om ta [[kânselier]] fan 'e [[Galaktyske Republyk]] beneamd te wurden.

Mei de help en yn it selskip fan [[Padmé Amidala]] ([[Natalie Portman]]), de fjirtjinjierrige [[keninginne]] fan Naboo, en in knoffelige [[Gunganen|Gungaanske]] ferstjitling dy't [[Jar Jar Binks]] ([[Ahmed Best]]) hjit, witte Qui-Gon en Obi-Wan fan Naboo te ûntsnappen. Mei't harren romteskip averij oprûn hat, meitsje se ûnderweis nei de Galaktyske [[haadstêd]] op 'e planeet [[Coruscant]] in tuskenstop op 'e woastynplaneet [[Tatooine]]. Dêr moetsje de beide Jedi in njoggenjierrige [[slavernij|slaaf]] dy't Anakin Skywalker ([[Jake Lloyd]]) hjit. Mei't er derfan oertsjûge is dat er yn Anakin de &quot;Utkarde&quot; út 'e [[profesije]]n fûn hat, nimt Qui-Gon de jonge oan as learling, ek al wurdt him dat ûntret troch oare Jedi-ridders, ûnder wa [[Yoda]] ([[Frank Oz]]).
[[File:Spain_Andalusia_Seville_BW_2015-10-23_15-35-15.jpg|left|thumb|250px|It [[Plaza de España]] yn [[Sevilla]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' fungearre as it sintrale [[plein]] yn Theed, de [[haadstêd]] fan 'e [[planeet]] [[Naboo]].]]

Op Coruscant blykt de Galaktyske [[Senaat]] net folle foar Naboo dwaan te kinnen, en fan gefolgen bepraat senator Palpatine keninginne Padmé om in [[moasje fan wantrouwen]] yn stimming te bringen. De hjoeddeistige kânselier [[Finis Valorum]] ([[Terence Stamp]]) wurdt dêrtroch út syn funksje ûntheft en Palpatine wit eltsenien sa te bespyljen dat er sels it kânselierskip oernimme kin. Padmé Amidala keart mei Qui-Gon, Obi-Wan en Jar Jar werom nei Naboo, dêr't se mei de help fan Jar Jar in bûnsgenoatskip mei de Gunganen wit te sluten, de oare [[yntelligint]]e soarte op 'e planeet. Wylst de Gunganen it [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[androïde]]n fan 'e Hannelsfederaasje befjochtsje yn in iepen [[fjildslach]], bine de Nabooaanske [[piloat]]en en Anakin de striid oan tsjin 'e blokkade fan 'e planeet. Qui-Gon en Obi-Wan treffe op Naboo [[Darth Maul]] ([[Ray Park]]), de learling fan Darth Sidious. As dy Qui-Gon deadlik wit te ferwûnjen ear't er ferslein wurdt, nimt Obi-Wan de taak oer om Anakin op te lieden ta Jedi-ridder.

''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' waard regissearre troch [[George Lucas]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[1999]] yn premiêre, en brocht $1.027&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace'' de meast opbringende film fan [[1999]] en (doedestiden) de op ien nei meast opbringende film aller tiden (nei ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Grammy]] en wûn 2 [[Saturn Award]]s.

=====''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones''=====
[[File:Sw-ep2-logo.png|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones}}
''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' spilet tsien jier nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|The Phantom Menace]]''. Op it libben Padmé Amidala (Natalie Portman), dy't nei de ein fan har termyn as keninginne no de senator foar Naboo is, wurdt in [[moardoanslach|oanslach]] útfierd, dy't lykwols mislearret. Jedi-ridder Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) en syn learling Anakin Skywalker ([[Hayden Christensen]]) krije opdracht om har te beskermjen. Wylst Obi-Wan de [[slûpmoardner]] opspoart, [[ûnderdûken|dûkt Padmé ûnder]]. Sy en Anakin, dy't as har [[liifwacht]] fungearret, reitsje [[fereale]] opinoar en begjinne in geheime [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]].

Underwilens behelje de [[yntriizje]]s fan kânselier Palpatine (Ian McDiarmid), dy't bedoeld binne om himsels ta [[autokrasy|allinnehearsker]] te meitsjen, it stjerrestelsel yn 'e [[Kloane-oarloggen]] tusken in Republikeinsk leger fan [[klonen|kloande]] [[soldaten]] oanfierd troch de Jedi, en de [[androïde]]striidkrêften fan 'e [[Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels]], ûnder lieding fan [[greve]] Dooku ([[Christopher Lee]]). Dy lêste is temûk ek de nije learling fan Sith-master Darth Sidious, it [[alter ego]] fan kânselier Palpatine. Dooku docht him foar as de lieder fan in stikmannich [[planetestelsel]]s dy't har fan 'e Galaktyske Republyk [[sesesje|ôfskiede]] wolle en feroarsaket sa in krisis dy't Palpatine de kâns jout om himsels macht ta te eigenjen dy't er inkeld yn in [[needtastân]] bemachtigje kin.
[[File:Natalie Portman Cannes 2015 4.jpg|left|thumb|160px|[[Natalie Portman]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Padmé Amidala]].]]

As Obi-Wan op 'e planeet Geonosis troch Dooku finzen nommen wurdt, sette Anakin en Padmé dêrhinne om him te rêden. Ynstee wurde se sels ek finzen nommen. Dooku leit it trio de [[deastraf]] op, dy't útfierd wurde sil troch in gefjocht mei [[publyk]] tsjin ferskuorrende [[fauna|wylde bisten]] yn in [[arena]]. Se wurde rêden troch in [[bataljon]] kloansoldaten, oanfierd troch Yoda (Frank Oz), [[Mace Windu]] ([[Samuel L. Jackson]]) en oare masters fan 'e [[Hege Jedi Ried]]. Yn it gefjocht ferwûnet Dooku Obi-Wan en slacht Anakin de [[rjochterhân]] ôf, mar Yoda komt tuskenbeiden en ferdigenet de oare Jedi. Dooku kin him net oer, dat hy pykt út nei Coruscant, dêr't er de blaudrukken fan in superwapen (de [[Deadsstjer]]) by Palpatine ôfleverje moat. De Hege Jedi Ried, dy't noch altyd net foar it ferstân hat dat Palpatine en Darth Sidious ien en deselde persoan binne, is ûntrêstge troch Dooku syn bewearing dat Darth Sidious de Galaktyske Senaat behearsket.

''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels en [[Jonathan Hales]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[2002]] yn premiêre, en brocht $653,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie de film de op twa nei meast opbringende film fan [[2002]] yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Spider-Man (film út 2002)|Spider-Man]]'' en ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]'') en de op trije nei meast opbringende film fan dat jier wrâldwiid (nei ''The Lord of the Rings: The Two Towers'', ''[[Harry Potter and the Chamber of Secrets (film)|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]'' en ''Spider-Man''). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones'' waard nominearre foar ien [[Oscar]].

=====''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith''=====
[[File:Revengeofthesith-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith}}
''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' spilet trije jier nei it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]]. Anakin Skywalker (Hayden Christensen) rekket sa njonkelytsen [[desyllúzje|desyllúzjonearre]] mei it tuike-tuikebelied fan 'e Hege Jedi Ried. Dêropta begjint er [[fizioen]]en te krijen fan Padmé (Natalie Portman) dy't [[ferstjerren|ferstjert]] yn it [[befalling|kreambêd]]. Palpatine (Ian McDiarmid), dy't himsels foardocht as in freon, hat it [[fertrouwen]] fan Anakin witten te winnen. No iepenbieret er him einlings as Darth Sidious en makket er Anakin wiis dat de tsjustere kant fan [[de Krêft]] him it fermogen jaan kin en hâldt Padmé yn libben. [[Wanhope|Wanhopich]] om Padmé te rêden ûnderwerpt Anakin him oan Palpatine. Hy wurdt syn Sith-learling en nimt de namme Darth Vader oan.

Palpatine is no ree om iepentlik de macht te gripen, dat hy makket him oan 'e Jedi bekend as Darth Sidious en jout opdracht om [[Grutte Suvering fan de Jedi|alle Jedi út te rûgjen]]. Tagelyk ferklearret er de Galaktyske Republyk foar beëinige en ropt it [[Galaktysk Keizerryk]] út, mei himsels as [[keizer]]. De kloansoldaten krije befel om oeral yn it stjerrestelsel harren Jedi-[[ofsier]]en om te bringen. Op Coruscant wurdt de sit fan 'e Hege Jedi Ried oanfallen. Anakin reizget nei de planeet Mustafar om dêre de lieders fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels (dy't Palpatine no fierder net mear brûke kin), út te moardzjen. Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) moetet him dêre, en de beide mannen fjochtsje in duël út, dat einiget as Obi-Wan syn eardere learling foar [[dea]] efterlit. 
[[File:Hayden-cfda2010-0004(1) (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[Hayden Christensen]] spile yn 'e beide lêste films fan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Anakin Skywalker]].]]

Underwilens ûntflechtet Yoda (Frank Oz) Coruscant mei senator [[Bail Organa]] fan Alderaan, nei't er Darth Sidious befochten hat oant net ien fan beiden winne koe. Letter jouwe Obi-Wan en Padmé harren by har, wêrnei't Padmé [[befalling|it libben skinkt]] oan in [[twilling]], in [[jonkje]] en in [[famke]], dy't se Luke en Leia neamt. Se ferstjert koarte tiid letter, mei't se de wil om te libjen ferlern hat troch it [[ferrie]] fan Anakin. Neitiid helje Obi-Wan en Yoda de twillingen foar har eigen feilichheid útinoar om se apart te ferskûljen. Yn Coruscant docht bliken dat Darth Vader dochs net alhiel dea is, al skeelt it net folle. Palpatine lit him omfoarmje ta in [[cyborg]] om him yn libben te hâlden en fertelt him dat er Padmé sels ombrocht hat yn in fleach fan [[razernij]].

''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels. De film gie op [[19&amp;nbsp;maaie]] [[2005]] yn premiêre, en brocht $868,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $113&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' wrâldwiid de op ien nei meast opbringende film fan [[2005]] (nei ''[[Harry Potter and the Goblet of Fire (film)|Harry Potter and the Goblet of Fire]]'') en yn [[Noard-Amearika]] de meast opbringende film fan dat jier. Hoewol't ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' troch de [[filmkritisy]] better ûntfongen waard as de foargeande beide dielen fan 'e prequeltrilogy, waard de film mar nominearre foar ien [[Oscar]]. Fierders waard er nominearre foar 10 [[Saturn Award]]s en wûn er dêrfan de priis foar bêste science fiction-film. 
[[File:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|right|thumb|140px|[[Adam Driver]] spile [[Kylo Ren]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

====''Star Wars''-ferfolchtrilogy====
Al yn [[1978]] fertelde ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' dat er plannen hie foar in [[trilogy]] fan trilogyen, oftewol njoggen ûnderskate films. It wurk dat mank gie mei it meitsjen fan in filmtrilogy fan dit kaliber foel Lucas lykwols raar ôf. Sadwaande besleat er yn [[1981]] om inkeld de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] te ôf te meitsjen en dêrnei ôf te sjen fan fierdere films. [[Technology]]ske foarútgong helle him mids [[1990-er jierren]] oer om dochs nochris in filmtrilogy te meitsjen, dy't de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] waard. Op 'e nij foel it wurk him ôf, en fan it stuit ôf dat er oan 'e prequeltrilogy begûn te wurkjen, hold Lucas in skoft út dat ''Star Wars'' altyd al in seisdielige searje wurde moatten hie, en dat der gjin sprake wêze koe fan mear as seis films.

Mei't dat rjocht yngie tsjin syn eardere útspraken, bleau der spekulaasje bestean oer in trêde trilogy. Om't dy de trije dielen fan 'e [[filmsearje]] omfetsje soe dy't yn 'e ynterne [[gronology]] fan it ferhaal op 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy folgje, kaam de trêde trilogy bekend te stean as de ''Star Wars''-ferfolchtrilogy, of de ''Star Wars''-sequeltrilogy, mei't ''sequel'' it [[Ingelsk]]e wurd foar &quot;[[ferfolch]]&quot; is. Yn [[jannewaris]] [[2012]] makke Lucas bekend dat er definityf gjin fierdere ''Star Wars''-films meitsje soe. Yn [[oktober]] fan dat jier waard syn [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] lykwols oernommen troch [[The Walt Disney Company]], mei it doel fan om 'e trilogy fan trilogyen ôf te meitsjen. Fuort nei de oername waard foar [[2015]] de sânde film fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' oankundige. Dat wie ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', en yn [[2017]] en [[2019]] folgen ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.
[[File:Oscar_Isaac_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Oscar Isaac]] spile [[Poe Dameron]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

By de ferkeap fan Lucasfilm droech Lucas syn kladferzjes fan 'e [[senario's]] foar de films fan 'e ferfolchtrilogy oer oan [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], dy't foar Disney de nije [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm waard. Hja wie letter ek as [[útfierend produsinte]] belutsen by de produksje fan 'e ferfolchtrilogy, mar de kladskripten fan Lucas waarden troch Disney oan kant lein yn it foardiel fan oare ferhaallinen. Tagelyk waard dêrmei ek it ''Star Wars'' Expanded Universe ôftanke, dat in útwreide ferzje fan it ''Star Wars''-universum wie, sa't dat fêstlein wie yn oare media, lykas [[roman]]s en [[fideospultsje]]s. In grut diel fan wat oan [[2012]] ta diel útmakke fan 'e offisjele ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] waard nammentlik [[retcon]]d doe't  de films fan 'e ferfolchtrilogy it ferhaal in hiel oare kant útgean lieten. As reden dêrfoar joech Disney op dat men de filmmakkers &quot;maksimale kreätive frijheid&quot; jaan woe en &quot;in elemint fan ferrassing en ûntdekking foar it publyk bewarje&quot; woe. 

De ferfolchtrilogy spilet tritich jier nei de oerwinning fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op it [[Galaktysk Keizerryk]], sa't dy werjûn waard yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It ferhaal fan 'e films folget it [[wees]]famke [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't 'sterk yn [[de Krêft]]' is. Yn har omgean mei har [[talint|jefte]] wurdt se begelaat troch [[Luke Skywalker]], dy't de lêste [[Jedi]] is. Mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] en romtepiloat [[Poe Dameron]] jout se har by it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Dat befjochtet ûnder lieding fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]] de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in organisaasje dy't opstien is út 'e wrakstikken fan it Galaktysk Keizerryk om in ein te meitsjen oan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]]. [[Kylo Ren]], de soan fan Han en Leia, is ien fan 'e lieders fan 'e Earste Oarder.

=====''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens}}
Yn ''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' is it likernôch tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Dat barren hat it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle, en yn it stee dêrfan hawwe de eardere [[rebel]]len in [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] oprjochte. De restanten fan it Keizerryk binne ûnderwilens gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't de Nije Republyk besiket te ferdylgjen om fannijs it Keizerryk te fêstigjen. Dat stribjen kantet it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] him tsjin oan, in organisaasje dy't oanfierd wurdt troch [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[oarehelte|frou]] [[Leia Organa]] ([[Carrie Fisher]]). Sadwaande is der op 'e nij [[boargeroarloch]] yn it Stjerrestelsel.

As [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), de lêste [[Jedi|Jedi-ridder]] en de [[broer]] fan Leia Organa, [[fermist]] rekket, ûntdekt [[Poe Dameron]] ([[Oscar Isaac]]), in [[piloat]] fan it Ferset, op 'e planeet Jakku in [[lânkaart|kaart]] mei de lokaasje fan Skywalker. Hy wurdt lykwols [[finzen]] nommen troch [[Kylo Ren]] ([[Adam Driver]]), in ofsier fan 'e Earste Oarder dy't de [[soan]] is fan Han Solo en Leia Organa. De [[androïde]] fan Poe, [[BB-8]] ([[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]] en [[Brian Herring]]), wit lykwols te ûntsnappen mei de kaart en moetet neitiid in rommelsykster dy't [[Rey (Star Wars)|Rey]] ([[Daisy Ridley]]) hjit. Yn 'e mande mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|Keizerlike stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] ([[John Boyega]]) en Han Solo en syn [[Wookiee]]-piloat [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) sette Rey en BB-8 ôf om 'e kaart oan it Ferset oer te dragen.
[[File:Daisy_Ridley_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Daisy Ridley]] spile [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' waard regissearre troch [[J.J. Abrams]] nei in senario fan himsels, [[Lawrence Kasdan]] en [[Michael Arndt]]. De film gie op [[14&amp;nbsp;desimber]] [[2015]] yn premiêre, en brocht $2.068&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $258,6&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens'' de meast opbringende film fan [[2015]], de meast opbringende film aller tiden yn [[Noard-Amearika]] en de op twa nei meast opbringende film aller tiden wrâldwiid (nei ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 5 [[Oscar]]s, mar wûn net ien. Foar de [[Golden Globe]]s koe de film net meitingje om't er pas útkaam nei't de nominaasjes fan dy prizen al bekendmakke wiene. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' wûn twa [[BAFTA's]] (fan 4 nominaasjes) en 8 [[Saturn Award]]s (fan 13 nominaasjes).

=====''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Last_Jedi_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi}}
Yn ''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' fynt Rey (Daisy Ridley) Luke Skywalker (Mark Hamill) yn frijwillige [[ballingskip]] werom. Se besiket him te bepraten en lear har om te gean mei [[de Krêft]]. Tagelyk siket se ek nei antwurden oer har eigen [[ferline]] en it konflikt tusken Luke en syn [[omkesizzer]] Ben Solo, dy't himsels no Kylo Ren (Adam Driver) neamt. Sûnder dat Luke it wit, begjint Rey de Krêft te brûken om mei Kylo te [[kommunisearjen]]. Underwilens jout Leia (Carrie Fisher) lieding oan it Ferset, dat ferfolge wurdt troch de Earste Oarder fan [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]]. Rey ferlit Luke om te besykjen en helje Kylo oer nei de ljochte kant fan 'e Krêft. Se hat har it idee yn 'e holle helle dat se op dy wize net inkeld him rêde kin, mar ek [[frede]] bringe kin yn it stjerrestelsel. As Kylo Snoke út 'e wei rommet, moat Rey lykwols kieze tusken de hearskippij oer it Stjerrestelsel as syn [[oarehelte]] en it helpen fan it Ferset dat yn 'e benearing rekke is en útrûge driget te wurden. 
[[File:John_Boyega_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|120px|[[John Boyega]] spile [[Finn (Star Wars)|Finn]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' waard regissearre troch [[Rian Johnson]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[9&amp;nbsp;desimber]] [[2017]] yn premiêre, en brocht $1.333,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $200 oant 317&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' de meast opbringende film fan [[2017]] en de op acht nei meast opbringende film aller tiden. De film waard nominearre foar 4 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' waard ek nominearre foar 2 [[BAFTA's]] (net ien wûn) en 13 [[Saturn Award]]s (3 wûn).

=====''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Rise_of_Skywalker_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker}}
Yn ''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'', dat in jier nei de foarfallen yn 'e [[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi|foargeande film]] spilet, komt de hiele ''[[Skywalker Saga]]'' úteinlik ta in [[klimaks (narratology)|klimaktysk]] treffen tusken de krêften fan [[goed en kwea]], fertsjintwurdige troch it Ferset en de Earste Oarder en troch de Jedi en de [[Sith]]. It docht bliken dat keizer [[Palpatine]] ([[Ian McDiarmid]]) wer opstien is út 'e dea en temûk al in skoft de Earste Oarder bestjoert fan 'e Sith-planeet Exegol ôf. Hy jout Kylo Ren (Adam Driver) befel om Rey (Daisy Ridley) te finen en te deadzjen, dy't de [[pakesizzer]] fan Palpatine blykt te wêzen. De keizer hat yn it ferhoalene in nije [[float]] stjerreslachskippen boud om it Stjerrestelsel mei werom te feroverjen. Rey en it Ferset krije lucht fan 'e weromkear fan Palpatine en sette útein mei in syktocht om him op te spoaren. Lang om let fine se Exegol, dêr't Rey de konfrontaasje mei har [[pake]] oangiet, wylst it Ferset de float fan Palpatine oanfalt.

''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'' waard regissearre troch J.J. Abrams nei in senario fan himsels en [[Chris Terrio]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;desimber]] [[2019]] yn premiêre, en brocht $1.074,1&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie it de op seis nei meast opbringende film fan [[2019]] en teffens ien fan 'e djoerste films ea makke. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker'' waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). De film waard ek nominearre foar 3 [[BAFTA's]], ien [[Grammy Award]], in [[Hugo Award]] en 12 [[Saturn Award]]s (dêr't er 5 fan wûn).

===Op harsels steande films===
Njonken de njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', dy't in trochrinnend ferhaal fertelle, omfiemet de filmsearje fan ''Star Wars'' ek noch ferskate op harsels steande films. Anno [[2022]] giet it dêrby om twa [[live-action]]films en ien [[lange film|lange]] [[tekenfilm]], mei noch ferskate oar live-actionfilms yn [[preproduksje]].
[[File:Felicity_Jones_DEC_2016.jpg|left|thumb|160px|[[Felicity Jones]] spile [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

====Op harsels steande live-actionfilms====
[[Filmstudio]] [[Lucasfilm]] en de [[algemien direktrise]] dêrfan, [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], hawwe sein dat de op harsels steande [[live-action]]films fan 'e ''Star Wars''-rige oantsjut wurde sille as de &quot;Antologysearje&quot;, fan it [[Ingelsk]]e wurd ''anthology'', dat &quot;[[blomlêzing]]&quot; betsjut. Dy beneaming is lykwols net yn 'e [[titel (opskrift)|titels]] fan 'e films brûkt wurden. Ynstee krije se as [[ûndertitel]] de oantsjutting ''A Star Wars Story'' (&quot;In ''Star Wars''-ferhaal&quot;) mei. 

[[Jay Rasulo]], de [[finansjeel direkteur]] fan [[The Walt Disney Company|Disney]], omskreau de Antologysearje as in rige [[oarsprongsferhaal|oarsprongsferhalen]], wêrby't ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' it ferhaal fertelt fan 'e [[rebel]]len dy't de [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]] [[dieverij|stelle]] (lykas neamd yn ''[[Star Wars: Episode IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''), wylst ''[[Sole: A Star Wars Story|Solo]]'' yngiet op 'e eftergrûn fan [[protagonist]] [[Han Solo]]. De [[tillefyzjesearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' hie oarspronklik de trêde film út 'e Antologysearje wurde moatten, mar omreden fan 'e [[teloarstellend]]e resultaten fan ''Solo'' yn 'e [[bioskopen]] waard derfoar keazen om der ynstee in [[minysearje]] fan te meitsjen. Nettsjinsteande dat wurde der mear films yn 'e Antologysearje ferwachte nei it hiaat dat datoangeande folge op it útbringen fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.

=====''Rogue One: A Star Wars Story''=====
[[File:Star_Wars_Rogue_One_Logo.svg|right|thumb|280px|It logo fan ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Rogue One: A Star Wars Story}}
Yn ''Rogue One: A Star Wars Story'', dat in wike foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' spilet, wurde [[Jyn Erso]] ([[Felicity Jones]]) en [[Cassian Andor]] ([[Diego Luna]]) der troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op útstjoerd om Jyn har heit Galen Erso ([[Mads Mikkelsen]]) te finen. Dyselde is in [[wittenskipper]] dy't ûnder twang foar it [[Galaktysk Keizerryk]] oan 'e bou fan 'e [[Deadsstjer]] wurket. Jyn mient dat se har heit rêde sille, mar Andor hat yn it geheim befel krigen om Galen Erso te fermoardzjen. Uteinlik witte Jyn, Andor en harren meistanners de [[blaudruk]]ken foar de Deadsstjer yn 'e hannen te krijen, en oan 'e lieding fan it Rebelleferbûn troch te spyljen. De film lit ek de earste effektive oerwinning fan it Rebelleferbûn op 'e Keizerlike Striidkrêften sjen, dêr't gewach fan makke waard yn 'e iepeningstekst fan ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''.
[[File:Diego Luna - Lucca Comics &amp; Games 2018 01.jpg|left|thumb|170px|[[Diego Luna]] spile [[Cassian Andor]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

''Rogue One: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Gareth Edwards (regisseur)|Gareth Edwards]] nei in senario fan [[Chris Weitz]] en [[Tony Gilroy]]. De film gie op [[10&amp;nbsp;desimber]] [[2016]] yn premiêre, en brocht $1.056,0&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $220&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Rogue One'' de op ien nei meast opbringende film fan [[2016]] (nei ''[[Captain America: Civil War]]'') en de op 19 nei meast opbringende film aller tiden, mar ek ien fan 'e djoerste films dy't ea makke wie. ''Rogue One'' waard nominearre foar û.m. 2 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Hugo Award]], en wûn 3 [[Saturn Award]]s (fan 11 nominaasjes). De [[tillefyzjesearje]] ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' is in [[spin-off]] fan ''Rogue One''.

=====''Solo: A Star Wars Story''=====
[[File:Solo-a-star-wars-story-tall-A_(cropped).png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Solo: A Star Wars Story}}
''Solo: A Star Wars Story'' spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. De jonge [[Han Solo]] ([[Alden Ehrenreich]]), in [[ynfanterist]] yn 'e [[kriichsmacht]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]], jout him by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]] ([[Woody Harrelson]]). Fia Beckett rekket Han [[freonskip|befreone]] mei in [[Wookiee]] dy't [[Chewbacca]] ([[Joonas Suotamo]]) hjit. Ek komt er yn kontakt mei [[Qi'ra]] ([[Emilia Clarke]]), in freondinne út syn [[bernetiid]], en mei de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Lando Calrissian]] ([[Donald Glover]]). Mei-inoar sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel.

''Solo: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Ron Howard]] (en [[Phil Lord]] en [[Christopher Miller (regisseur)|Christopher Miller]], dy't nei fjouwer en in heale moanne fan [[opnamen (film)|opnamen]] [[ûntslein]] waarden), nei in senario fan [[Jonathan Kasdan]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[20&amp;nbsp;maaie]] [[2018]] yn premiêre, en brocht $393,2&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Om't ''Solo'' ien fan 'e djoerste films aller tiden wie, draaide de produksje by it meirekkenjen fan 'e [[marketing]]kosten eins in oansjenlik [[ferlies (ûndernimming)|ferlies]]. De film waard nominearre foar in [[Oscar]], in [[Grammy Award]] en in [[Saturn Award]], mar wûn gjin wichtige prizen.
[[File:Solo A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet Alden Ehrenreich (41008143870).jpg|left|thumb|140px|[[Alden Ehrenreich]] spile [[Han Solo]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

=====''Rogue Squadron: A Star Wars Story''=====
''Rogue Squadron: A Star Wars Story'' is in oankommende ''Star Wars''-film fan 'e Antologysearje, dy't yn [[2020]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] en regisseur [[Patty Jenkins]] oankundige waard. Neffens de offisjele [[webside]] fan ''Star Wars'' sil ''Rogue Squadron'' &quot;in nije [[generaasje]] stjerrejagerpiloaten yntrodusearje by it winnen fan har [[fleanbrevet|brevet]] en it weagjen fan har libbens yn in grinsferlizzende achtbaanrit mei in heech tempo, dy't de filmsearje nei in takomstich tiidrek fan it stjerrestelsel bringe sil.&quot; It is de bedoeling dat ''Rogue Squadron'' op [[22&amp;nbsp;desimber]] [[2023]] yn premiêre gean sil.

=====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actionfilms=====
[[Lucasfilm]] hat anno [[2022]] in stikmannich ''Star Wars''-films yn [[preproduksje]], wêrûnder in noch nammeleaze film ûnder [[rezjy]] fan 'e [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] filmmakker [[Taika Waititi]] en in fjirde [[filmtrilogy]], mei [[senario's]] skreaun troch [[Rian Johnson]], dy't los stean sil fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Johnson, dy't earder ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' regissearre, hat ek foar de rezjy tekene fan it earste diel fan 'e nije trilogy. Yn [[septimber]] [[2019]] waard fierdersoan bekendmakke dat [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]] fan [[Lucasfilm]] en [[Kevin Feige]], de [[filmprodusint|produsint]] fan in grut tal [[Marvel Studios|Marvel]]-[[superheldefilm]]s, gearwurkje sille oan in ''Star Wars''-film, en yn [[febrewaris]] [[2020]] waard in film oankundige dy't regisearre wurde sil troch [[J.D. Dillard]].
[[File:Woody_Harrelson_October_2016.jpg|right|thumb|120px|[[Woody Harrelson]] spile [[Tobias Beckett]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

Fierdersoan stiet yn it [[kontrakt]] dat [[Felicity Jones]] tekene doe't se akkoart gie mei it spyljen fan 'e rol fan [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', dat se (nettsjinsteande it lot fan har personaazje yn ''Rogue One'') beskikber wêze moat foar noch in ''Star Wars''-film. Krektsa meitsje ek de kontrakten dy't [[Alden Ehrenreich]] en [[Emilia Clarke]] tekenen foar harren rollen yn ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' gewach fan mooglike ferfolchfilms.

Ferskate oare oankundige ''Star Wars''-projekten binne ûnderwilens skrast. Sa waard yn [[2013]] de produksje fan in [[spin-off]]-film oankundige dy't op basis fan in [[senario]] fan [[Simon Kinberg]] makke wurde soe oer de aventoeren fan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] yn deselde tiid as de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]]. Tsjin [[oktober]] [[2018]] waard dúdlik dat dy film út produksje helle wie yn it foardiel fan 'e [[tillefyzjesearje]] ''[[The Mandalorian]]'', dy't itselde ûnderwerp behannele mei in oare haadpersoan. In mids [[2014]] oankundige film ûnder [[rezjy]] fan [[Josh Trank]] oer in net bekendmakke ûnderwerp rûn yn [[2015]] op 'e klippen doe't Trank mei [[rûzje]] by it projekt weirekke.
[[File:Frank Oz 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Poppespiler]] [[Frank Oz]] fertolke de rol fan [[Yoda]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

In film oer [[Obi-Wan Kenobi]], dy't as trêde diel yn 'e [[#Op harsels steande live-actionfilms|Antologysearje]] útbrocht wurde soe, waard nei it [[teloarstellend]]e resultaat fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' skrast en ynstee omwurke ta de [[minysearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''. Yn [[augustus]] [[2017]] giene der geroften dat der ek films oer [[Jabba de Hutt]] en [[Yoda]] yn [[preproduksje]] wiene, mar dêr waard letter neat mear oer fernommen. 

Yn [[febrewaris]] [[2018]] waard bekendmakke dat [[David Benioff]] en [[D.B. Weiss]], de makkers fan 'e súksesfolle [[fantasytillefyzjesearje]] ''[[Game of Thrones (tillefyzjesearje)|Game of Thrones]]'', in nije ''Star Wars''-filmtrilogy skriuwe en produsearje soene, wêrfan't de dielen yn 'e [[bioskoop]] komme soene yn [[desimber]] fan [[2022]], [[2024]] en [[2026]]. Dat projekt rûn lykwols yn [[oktober]] [[2019]] op 'e non doe't Benioff en Weiss ta de konklúzje kamen dat it wurk net te kombinearjen wie mei harren earder oangiene ferplichtings foar [[Netflix]]. Nettsjinsteande dat sei Kathleen Kennedy, de [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm, dat de studio iepen stie foar it ferfetsjen fan it projekt troch Benioff en Weiss wannear't sy har dat oan tiid diene.

====Op harsels steande tekenfilms====
=====''Star Wars: The Clone Wars'' (film)=====
[[File:Star_Wars_The_Clone_Wars.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (film)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en dus oan it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] dêr't de [[titel (namme)|titel]] nei ferwiist. De [[Sith]] [[greve Dooku]] ([[Christopher Lee]]) en de [[ferrie]]dlike [[Hutt (Star Wars)|Hutt]] Ziro ([[Corey Burton]]), bringe in plan yn 'e praktyk om 'e ynfloedrike [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] ([[Kevin Michael Richardson]]), in [[omkesizzer]] fan Ziro, tsjin 'e [[Galaktyske Republyk]] op te setten troch de [[Jedi]] de skuld op 'e lea te skowen foar de [[ûntfiering]] fan Jabba syn soan. Wylst [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]) en syn nije learling [[Ahsoka Tano]] ([[Ashley Eckstein]]) besykje om it bern werom by syn heit te bringen, jouwe [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en [[Padmé Amidala]] ([[Catherine Taber]]) lieding oan twa selsstannige ûndersiken om út te finen wa't de wiere ferantwurdliken binne.

''Star Wars: The Clone Wars'' waard regissearre troch [[Dave Filoni]] nei in senario fan [[Henry Gilroy]], [[Steven Melching]] en [[Scott Murphy (senarioskriuwer)|Scott Murphy]]. It wie de earste (en anno 2022 noch altyd de iennichste) [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] fan 'e ''Star Wars''-franchise. De film gie op [[10&amp;nbsp;augustus]] [[2008]] yn premiêre, en brocht $68,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $8,5&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: The Clone Wars'' fungearre teffens as [[pilotôflevering]] foar de [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'', wêrfan't de útstjoering twa [[moanne (tiid)|moannen]] nei de premiêre fan 'e film op it [[Cartoon Network]] úteinsette.

===Personaazjes yn 'e ''Star Wars''-films===
Yn 'e tabel hjirûnder wurdt in oersjoch jûn fan 'e wichtichste [[personaazje]]s út 'e [[live action]]-films fan 'e ''Star Wars''-franchise en de [[akteur]]s dy't dy rollen spile hawwe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:82%;&quot;
|-
! Personaazje
! [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Episode&amp;nbsp;IV]]
! [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Episode&amp;nbsp;V]]
! [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Episode&amp;nbsp;VI]]
! [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Episode&amp;nbsp;I]]
! [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Episode&amp;nbsp;II]]
! [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Episode&amp;nbsp;III]]
! [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Episode&amp;nbsp;VII]]
! [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Episode&amp;nbsp;VIII]]
! [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Episode&amp;nbsp;IX]]
! [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]
! [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Luke Skywalker]] || [[Mark Hamill]] || Mark Hamill || Mark Hamill || - || - || - || Mark Hamill || Mark Hamill || Mark Hamill || - || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Leia Organa|prinsesse Leia]] || [[Carrie Fisher]] || Carrie Fisher || Carrie Fisher || - || - || - || Carrie Fisher || Carrie Fisher || Carrie Fisher&lt;br&gt;[[Billie Lourd]]² || [[Ingvild Deila]]² || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Han Solo]] || [[Harrison Ford]] || Harrison Ford || Harrison Ford || - || - || - || Harrison Ford || Harrison Ford || Harrison Ford || - || [[Alden Ehrenreich]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Obi-Wan Kenobi]] || [[Alec Guinness]] || Alec Guinness || Alec Guinness || [[Ewan McGregor]] || Ewan McGregor || Ewan McGregor || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Vader]]* || [[David Prowse]]¹&lt;br&gt;[[James Earl Jones]]² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || - || - || - || - || James Earl Jones² || - || [[Spencer Wilding]]¹&lt;br&gt;James Earl Jones²|| -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Chewbacca]] || [[Peter Mayhew]] || Peter Mayhew || Peter Mayhew || - || - || Peter Mayhew || Peter Mayhew en&lt;br&gt;[[Joonas Suotamo]] || Joonas Suotamo || Joonas Suotamo || - || Joonas Suotamo 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[C-3PO]] || [[Anthony Daniels]] || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[R2-D2]] || [[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]] || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || [[Jimmy Vee]] || Jimmy Vee || [[Hassan Taj]]³&lt;br&gt;[[Lee Towersby]]³ || Jimmy Vee || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Lando Calrissian]] || - || [[Billy Dee Williams]] || Billy Dee Williams || - || - || - || - || - || Billy Dee Williams || - || [[Donald Glover]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Yoda]] || - || [[Frank Oz]]²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz² || Frank Oz² || - || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | keizer [[Palpatine]]/&lt;br&gt;[[Darth Sidious]] || - || [[Marjoree Eaton]]¹&lt;br&gt;[[Clive Revill]]² || [[Ian McDiarmid]] || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || - || - || Ian McDiarmid || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Boba Fett]] || - || [[Jeremy Bulloch]]¹&lt;br&gt;[[Jason Wingreen]]² || Jeremy Bulloch¹ || - || [[Daniel Logan]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Anakin Skywalker]]* || - || - || [[Sebastian Shaw (akteur)|Sebastian Shaw]] || [[Jake Lloyd]] || [[Hayden Christensen]] || Hayden Christensen || - || - || Hayden Christensen || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jabba de Hutt]] || - || - || [[Larry Ward (akteur)|Larry Ward]]² || [[Scott Schumann]]² || - || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Padmé Amidala]] ||- || - || - || [[Natalie Portman]] || Natalie Portman || Natalie Portman || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jar Jar Binks]] || - || - || - || [[Ahmed Best]] || Ahmed Best || Ahmed Best || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qui-Gon Jinn]] || - || - || - || [[Liam Neeson]] || Liam Neeson || - || - || - || Liam Neeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Mace Windu]] || - || - || - || [[Samuel L. Jackson]] || Samuel L. Jackson || Samuel L. Jackson || - || - || Samuel L. Jackson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Maul]] || - || - || - || [[Ray Park]]¹&lt;br&gt;[[Peter Serafinowicz]]² || - || - || - || - || - || - || Ray Park¹&lt;br&gt;[[Sam Witwer]]² 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[greve Dooku]] || - || - || - || - || [[Christopher Lee]] || Christopher Lee || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jango Fett]] || - || - || - || - || [[Temuera Morrison]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rey (Star Wars)|Rey]] || - || - || - || - || - || - || [[Daisy Ridley]] || Daisy Ridley || Daisy Ridley || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Finn (Star Wars)|Finn]] || - || - || - || - || - || - || [[John Boyega]] || John Boyega || John Boyega || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Kylo Ren]] || - || - || - || - || - || - || [[Adam Driver]] || Adam Driver || Adam Driver || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Poe Dameron]] || - || - || - || - || - || - || [[Oscar Isaac]] || Oscar Isaac || Oscar Isaac || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[BB-8]] || - || - || - || - || - || - || [[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]]³&lt;br&gt;[[Brian Herring]]³&lt;br&gt;[[Ben Schwartz]]²&lt;br&gt;[[Bill Hader]]² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Maz Kanata]] || - || - || - || - || - || - || [[Lupita Nyong'o]] || Lupita Nyong'o || Lupita Nyong'o || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]] || - || - || - || - || - || - || [[Andy Serkis]] || Andy Serkis || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Hux (Star Wars)|generaal Hux]] || - || - || - || - || - || - || [[Domhnall Gleeson]] || Domhnall Gleeson || Domhnall Gleeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Phasma (Star Wars)|kaptein Phasma]] || - || - || - || - || - || - || [[Gwendoline Christie]] || Gwendoline Christie || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jyn Erso]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Felicity Jones]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Cassian Andor]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Diego Luna]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Tobias Beckett]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Woody Harrelson]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qi'ra]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Emilia Clarke]] 
|-
|}
&lt;small&gt;&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;) Darth Vader en Anakin Skywalker binne deselde persoan, mar wurde spile troch ferskillende akteurs&lt;br&gt;¹) [[minsklik lichem|lichaamlik]] foarkommen&lt;br&gt;²) dialooch [[stimakteur|ynsprutsen]]&lt;br&gt;³) [[poppespul]]&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;

===Opbringsten fan 'e ''Star Wars''-filmsearje===
&lt;small&gt;boarne: de sifers yn [[:en:List of Star Wars films#Box office performance|dizze tabel]] op 'e [[Ingelske Wikipedy]]. (Trochdat de films gauris op 'e nij yn 'e bioskoop brocht wurde, kinne de opbringstbedraggen ferskille mei sifers út oare boarnen as lettere opbringsten net of just al meirekkene wurde.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; width=60%
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | film
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | jier
! colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; | [[opbringst (jild)|opbringst]] yn 'e [[bioskoop]] yn [[Amerikaanske dollar]]s
|-
! align=&quot;center&quot; | [[Noard-Amearika]]
! align=&quot;center&quot; | rest fan 'e wrâld
! align=&quot;center&quot; | totaal
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| align=&quot;center&quot;| 1977
| align=&quot;right&quot; | 460.998.507 
| align=&quot;right&quot; | 195.751.992
| align=&quot;right&quot; | 656.750.499
|-
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
| align=&quot;center&quot;| 1980
| align=&quot;right&quot; | 292.753.960
| align=&quot;right&quot; | 190.685.234
| align=&quot;right&quot; | 483.439.194
|-
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 1983
| align=&quot;right&quot; | 309.306.177
| align=&quot;right&quot; | 122.009.457
| align=&quot;right&quot; | 431.315.634
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-trilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.063.058.644
| align=&quot;right&quot; | 508.446.683
| align=&quot;right&quot; | 1.571.505.327
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| align=&quot;center&quot;| 1999
| align=&quot;right&quot; | 474.544.677
| align=&quot;right&quot; | 552.538.030
| align=&quot;right&quot; | 1.027.082.707
|-
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
| align=&quot;center&quot;| 2002
| align=&quot;right&quot; | 310.676.740
| align=&quot;right&quot; | 343.103.230
| align=&quot;right&quot; | 653.779.970
|-
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| align=&quot;center&quot;| 2005
| align=&quot;right&quot; | 380.270.577
| align=&quot;right&quot; | 488.119.983
| align=&quot;right&quot; | 868.390.560
|-
| colspan=&quot;2&quot; |totaal ''Star Wars''-prequeltrilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.165.491.994
| align=&quot;right&quot; | 1.383.761.243
| align=&quot;right&quot; | 2.549.253.237
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| align=&quot;center&quot;| 2015
| align=&quot;right&quot; | 936.662.225
| align=&quot;right&quot; | 1.132.859.475
| align=&quot;right&quot; | 2.069.521.700
|-
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 2017
| align=&quot;right&quot; | 620.181.382
| align=&quot;right&quot; | 712.517.448
| align=&quot;right&quot; | 1.332.698.830
|-
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| align=&quot;center&quot;| 2019
| align=&quot;right&quot; | 515.202.542
| align=&quot;right&quot; | 558.946.737
| align=&quot;right&quot; | 1.074.149.279
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-ferfolchtrilogy
| align=&quot;right&quot; | 2.072.046.149
| align=&quot;right&quot; | 2.404.323.660
| align=&quot;right&quot; | 4.476.369.809
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Skylwalker Saga''
| align=&quot;right&quot; | 4.300.596.787
| align=&quot;right&quot; | 4.296.531.586
| align=&quot;right&quot; | 8.597.128.373
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[spin-off]]-films'''
|-
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| align=&quot;center&quot;| 2008
| align=&quot;right&quot; | 35.161.554
| align=&quot;right&quot; | 33.121.290
| align=&quot;right&quot; | 68.282.844
|-
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2016
| align=&quot;right&quot; | 532.177.324
| align=&quot;right&quot; | 523.880.396
| align=&quot;right&quot; | 1.056.057.720
|-
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2018
| align=&quot;right&quot; | 213.767.512
| align=&quot;right&quot; | 179.157.295
| align=&quot;right&quot; | 392.924.807
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal folsleine ''Star Wars''-filmsearje
| align=&quot;right&quot; | 5.081.703.177
| align=&quot;right&quot; | 5.032.690.567
| align=&quot;right&quot; | 10.113.931.249
|}

==Tillefyzje==
===Tillefyzjespecial===
====''Star Wars Holiday Special''====
[[File:Star_Wars_Holiday_Special_title.png|right|thumb|200px|It logo fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]''.]]
{{Apart|Star Wars Holiday Special}}
De ''Star Wars Holiday Special'' folget yn 'e [[gronology]] fan ''Star Wars'' direkt op ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. It is in bûnt gehiel fan nije opnamen, [[argyf]]bylden út ''A&amp;nbsp;New Hope'', deryn bemongen [[sketch]]es mei bekende Amerikanen, [[musical]]nûmers en in [[tekenfilm|animearre]] segmint, dat min ofte mear byinoar holden wurdt troch in ferhaalline wêryn't [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en de [[Wookiee]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) ôfreizgje nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e Wookiees, foar de fiering fan in [[hjeldei]] dy't Libbensdei hjit. De [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] sitte harren lykwols op 'e hakken en hâlde [[hûssiking]] by Malla ([[Mickey Morton (akteur)|Mickey Morton]]), Chewbacca syn [[oarehelte|frou]], en harren jonge soan Lumpy ([[Patty Maloney]]). Han en Chewbacca komme pas del as de stoarmtroepers al wer ôfset binne sûnder wat bedijd te hawwen, mar ien [[erchtinkendheid|erchtinkende]] soldaat is efterbleaun en wurdt troch Han deamakke as er harren trappearret. In syktocht nei de missende stoarmtroeper kin foarkomd wurde troch de oerhearrigen fan 'e man wiis te meitsjen dat er [[desersje|desertearre]] is. Dêrnei kin it einlings wurde mei de fiering fan Libbensdei. 

De ''Star Wars Holiday Special'' waard regissearre troch [[Steve Binder]] nei in senario fan [[Pat Proft]], [[Leonard Ripps]], [[Bruce Vilanch]], [[Rod Warren]] en [[Mitzie Welch]]. It wie in [[tillefyzjespecial]] yn it ramt fan 'e oankommende [[kryst]]dagen, mei in spyldoer fan 98&amp;nbsp;[[minuten]]. De ''Star Wars Holiday Special'' waard op [[17&amp;nbsp;novimber]] [[1978]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[tillefyzje]] útstjoerd troch it [[tillefyzjenetwurk]] [[CBS (tillefyzjenetwurk)|CBS]]. De special is berucht om 'e ekstreem negative ûntfangst en is neitiid nea op 'e tillefyzje werhelle, noch is er ea útbrocht op [[VHS]], [[dvd]] of [[blu-ray]]. De iennichste ferzjes dy't yn omrin binne fan 'e ''Star Wars Holiday Special'', binne sadwaande partikuliere opnamen troch [[fan (persoan)|fans]] fan 'e iennichste tillefyzje-útstjoering, dy't klandestyn ferhannele wurde.

===Tillefyzjefilms===
====''Ewoks''-films====
De skattige [[Ewoks]], de lytse pluzige [[bûtenierdske wêzens]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] dy't yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' de kommando-ienheid rêde dy't de skyldgenerator útskeakelje moat, waarden sa [[populêr]] dat se mids [[1980-er jierren]] in twatal eigen [[spin-off]]-[[tillefyzjefilm]]s krigen. Dy kamen yn 'e Feriene Steaten op 'e tillefyzje yn 'e [[Thanksgiving (Feriene Steaten)|Thanksgiving Day]]-[[wykein]]en fan [[1984]], resp. [[1985]], en binne yn 'e ''Star Wars''-[[gronology]] te pleatsen nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Oars as de ''[[Star Wars Holiday Special]]'' waarden beide ''Ewoks''-films apart útbrocht op [[VHS]] en letter tegearre op ien [[dvd]]. Al binne se basearre op ideeën fan [[George Lucas]], dochs hawwe se net de oantsjutting &quot;Star Wars&quot; yn 'e [[titel (namme)|titel]] en ek waarden se ornearre ta in nivo fan 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] te hearren dat ûndergeskikt wie oan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]].

=====''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''=====
[[File:Caravan of Courage logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]''.]]
{{Apart|Caravan of Courage: An Ewok Adventure}}
Yn ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' lijt de [[minsklik]]e [[húshâlding]] Towani [[skipbrek]] op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Wylst se harren [[romteskip]] besykje te reparearjen, rekket it [[gesin]] útinoar as in reuseftich wêzen dat de Gorax neamd wurdt, de [[âldelju]] Jeremitt ([[Guy Boyd (akteur)|Guy Boyd]]) en Catarine ([[Fionnula Flanagan]]) [[ûntfiering|ûntfiert]]. In groepke [[Ewoks]], dy't de oarspronklike bewenners fan 'e Boskmoanne foarmje, kriget [[begrutsjen]] mei de lykme-allinne efterbleaune [[bern (persoan)|minskebern]]. Oanfierd troch Wicket ([[Warwick Davis]]) beslute se Cindel Towani ([[Aubree Miller]]) en har âldere [[broer]] Mace ([[Eric Walker (artyst)|Eric Walker]]) te helpen om harren âlden te rêden.

''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' waard regissearre troch [[John Korty]] nei in senario fan [[Bob Carrau]]. De makkers fan 'e film keazen foar in styl dy't gâns ôfwykt fan oare films út 'e ''Star Wars''-franchise, mei as opmerklikste feroaring de tafoeging fan in [[auktorieel perspektyf|alwittende ferteller]] yn in [[voice-over]] dy't [[stimakteur|ynsprutsen]] waard troch [[Burl Ives]]. Yn 'e Feriene Steaten kaam de film ûnder de titel ''An Ewok Adventure'' op [[25&amp;nbsp;novimber]] [[1984]] op 'e tillefyzje by it netwurk [[American Broadcasting Company|ABC]]. Om utens waard er yn guon lannen yn in beheind tal [[bioskopen]] útbrocht, en dêrfoar waard de titel oanpast ta ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''. De film wûn yn [[1985]] in [[Emmy]] foar bêste [[special effects]].

=====''Ewoks: The Battle for Endor''=====
[[File:Ewoks-The Battle for Endor logo.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]''.]]
{{Apart|Ewoks: The Battle for Endor}}
''Ewoks: The Battle for Endor'' is in [[ferfolch]] op ''Caravan of Courage'', dat likernôch in healjier neitiid spilet. De reparaasjes fan it romteskip fan 'e Towani's binne hast klear as de [[kwea|boasaardige]] [[hear (titel)|hear]] Terak ([[Carel Struycken]]), syn [[hekse (mytysk wêzen)|heks]]-eftige helpster Charal ([[Siân Phillips]]) en harren [[binde]] [[plonderjen|plonderders]] it doarp fan 'e pleatslike Ewoks oanfalle. Gâns Ewoks wurde finzen nommen, en Jeremitt ([[Paul Gleason]]), Catarine (Fionnula Flanagan) en Mace (Eric Walker) wurde deamakke as se harren freonen te help komme. Cindel (Aubree Miller), no in jong [[wees]]famke, en Wicket (Warwick Davis) pike tegearre út en fine beskûl by Noa Briqualon ([[Wilford Brimley]]), in oare minske dy't ek op 'e Boskmoanne strâne rekke is. As Charal Cindel fynt en ûntfiert, geane Noa en Wicket derefteroan om har te befrijen, wat liedt ta in kontrontaasje mei Terak.

''Ewoks: The Battle for Endor'' waard regissearre troch [[Ken Wheats|Ken]] en [[Jim Wheats]] nei in senario fan harrensels. De film waard op [[24&amp;nbsp;novimber]] [[1985]] foar it earst op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch ABC. ''Ewoks: The Battle for Endor'' wûn yn [[1986]] in [[Emmy]] foar bêste special effects.

====''A Droid Story''====
Yn [[desimber]] [[2020]] waard oankundige dat ''A Droid Story'' yn produksje nommen wurde soe. Dat moat in [[tekenfilm|animearre]] [[aventoerefilm]] wurde dy't [[filmdistribúsje|distibuëarre]] wurde sil fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]]. Neffens it berjocht dêroer op it offisjele [[Twitter]]account fan ''Star Wars'' sil &quot;dizze [[epos|epyske]] reis ús yn 'e kunde bringe mei in nije held, dy't begelaat wurdt troch [[R2-D2]] en [[C-3PO]].&quot;

===Live action-tillefyzjesearjes===
De earste [[live-action]]tillefyzjesearje yn it ramt fan ''Star Wars'', mei as [[titel (opskrift)|titel]] ''[[The Mandalorian]]'', kaam fan [[novimber]] [[2019]] ôf beskikber fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. Sân oare searjes binne sûnt ek fia Disney+ útbrocht of steane dêrfoar yn 'e planning.

====''The Mandalorian''====
[[File:The_Mandalorian.svg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[The Mandalorian]]''.]]
{{Apart|The Mandalorian}}
''The Mandalorian'' is de earste [[tillefyzjesearje]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise dy't net [[tekenfilm|animearre]], mar [[live-action]] is. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], nei't (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle is. ''The Mandalorian'' folget de aventoeren fan in [[iensumens|iensume]] [[preemjejager]], dy't yn 'e wetteleaze bûtenste regioanen fan it Stjerrestelsel ynhierd wurdt troch de restanten fan 'e Keizerlike Striidkrêften om Grogu, in [[bern (persoan)|bern]] fan itselde [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske ras]] as [[Yoda]], te sykjen en oan harren út te leverjen. Hy nimt de opdracht oan, mar nei't er it bern fûn hat, naait er der ynstee mei út om it te beskermjen. De [[haadpersoan]], dy't spile wurdt troch [[Pedro Pascal]], stiet lang inkeld bekend as &quot;de Mandaloriaan&quot;, en pas yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]]&amp;nbsp;1 wurdt bekend dat er eins [[de Mandaloriaan|Din Djarin]] hjit.

It [[sjenre]] fan ''The Mandalorian'' wurdt omskreaun as in ferminging fan [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. Anno [[2022]] rint de searje trije seizoenen (fan it neijier fan [[2019]] ôf) mei acht ôfleverings yn elts seizoen. ''The Mandalorian'' wurdt distribuëarre fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]] en wie fan it begjin ôf oan ien fan 'e paradehynderkes fan dat platfoarm. De searje waard makke mei baanbrekkende [[special effects]] fan [[Industrial Light &amp; Magic]] (ILM), lykas in [[fideomuorre]] fan 360° dy't de [[dekôr]]s kreëarret. Neffens in berjocht út [[augustus]] [[2018]] soe ''The Mandalorian'' likernôch [[$]]100&amp;nbsp;miljoen per 10&amp;nbsp;ôfleverings kostje om te meitsjen. Ferskate [[spin-off]]searjes kamen út ''The Mandalorian'' fuort, wêrûnder ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.

====''The Book of Boba Fett''====
[[File:The_Book_of_Boba_Fett_logo_black.svg|left|thumb|170px|It logo fan ''[[The Book of Boba Fett]]''.]]
{{Apart|The Book of Boba Fett}}
''The Book of Boba Fett'' is in live-actiontillefyzjesearje dy't ûntstien is as in [[spin-off]] fan 'e eardere searje ''[[The Mandalorian]]''. De rige spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en folget de aventoeren fan 'e [[gangster]] en [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (spile troch [[Temuera Morrison]]). Krekt as ''The Mandalorian'' wurdt ''The Book of Boba Fett'' omskreaun as in ferminging fan 'e sjenres [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. It earste, sân ôfleverings tellende seizoen fan 'e searje kaam ein [[desimber]] [[2021]] beskikber op [[Disney+]].  

====''Obi-Wan Kenobi''====
[[File:Star_Wars_Obi-Wan_Kenobi_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''.]]
{{Apart|Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)}}
''Obi-Wan Kenobi'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't de foarm fan in [[minysearje]] hat. De rige spilet tsien jier nei de foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en giet djipper yn op it lot fan 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) as er him ferbûke oer de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]] yn [[ballingskip]] op [[Tatooine]] weromlutsen hat. Hy hat dy planeet útkeazen, sadat er in eachje yn it seil hâlde kin oangeande de [[opfieding]] fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] ([[Grant Feely]]). De út seis ôfleverings besteande searje sil fan [[maaie]] [[2022]] ôf op [[Disney+]] beskikber komme.  

====''Andor''====
[[File:Logo_of_Star_Wars_series_Andor.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]''.]]
{{Apart|Andor (tillefyzjesearje)}}
''Andor'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't in [[spin-off]]searje is fan 'e film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]). De rige is in [[prequel]] fan ''Rogue One'' en spilet fiif jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn dy film en yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. ''Andor'' folget de aventoeren fan [[Cassian Andor]], in [[ofsier]] fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], in rol dy't, krekt as yn ''Rogue One'', spile wurdt troch [[Diego Luna]]. De searje, dy't (foarearst) út tolve ôfleverings bestiet, sil mids of ein [[2022]] beskikber komme fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actiontillefyzjesearjes====
Der binne noch ferskate oare live-actiontillefyzjesearjes yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise yn [[preproduksje]], dêr't no noch net fan te sizzen is wannear't se útbrocht wurde sille.
[[File:Star_Wars_The_Acolyte_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.]]
[[File:Star_Wars_Ahsoka_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.]]
[[File:Star_Wars_series_Lando_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]''.]]
[[File:Star_Wars_Rangers_of_the_New_Republic_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Rangers of the New Republic]]''.]]
*''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The&amp;nbsp;Acolyte]]'' is in nei ferwachting achtdielige searje wêrfoar't de plannen yn [[april]] [[2020]] foar it earst nei bûten brocht waarden troch it Amerikaanske [[tydskrift]] ''[[Variety (tydskrift)|Variety]]''. Letter dat jier waard bekendmakke dat it ferhaal spylje sil oan 'e ein fan it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 50 jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. De [[opnamen (film)|opnamen]] sille nei nei alle gedachten mids [[2022]] úteinsette.
*Yn [[desimber]] [[2020]] waard de searje ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' oankundige, dy't in [[spin-off]] is fan ''[[The Mandalorian]]'' en neier yngean sil op it personaazje fan 'e [[Jedi]] [[Ahsoka Tano]], spile troch [[Rosario Dawson]]. 
*''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]'' is in [[minysearje]] dy't ek yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard. Dêryn sil neier omtinken jûn wurde oan it personaazje fan [[Lando Calrissian]].
*In trêde live-actiontillefyzjesearje dy't yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard, wie ''[[Rangers of the New Republic]]'', dat spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It is de bedoeling dat de ferhaalline fan ''Rangers of the New Republic'' dy fan ''[[The Mandalorian]]'', ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' kruse sil. Yn [[novimber]] [[2021]] waard bekend dat ''Rangers of the New Republic'' noch &quot;yn 'e wachtkeamer&quot; siet, mei't [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], de [[algemien direktrise]] fan [[Lucasfilm]], sei dat de produksje it punt noch net berikt hie dêr't oergien waard ta it skriuwen fan senario's.
*Yn [[febrewaris]] [[2022]] waard yn 'e [[media]] gewach makke fan it bestean fan plannen foar in noch nammeleaze nije ''Star Wars''-searje dy't gebrûk makke fan 'e [[wurktitel]] ''Grammar Rodeo''. Dy sil, krekt as ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]'', yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]] spylje. De opnamen foar dizze searje soene neffens de berjochten al yn [[juny]] [[2022]] úteinsette kinne, mar in formele oankundiging fan 'e searje waard pas ferwachte yn [[maaie]] fan dat jier. 

Ferskate oare plande live-actiontillefyzjesearjes binne ûnderwilens skrast. ''Star Wars: Underworld'' wie in projekt dat yn [[2005]] betocht en yn [[2007]] troch [[George Lucas]] oankundige waard. It moast in spannende, tsjustere searje wurde oer bekende personaazjes as [[Han Solo]], [[Chewbacca]], [[Lando Calrissian]], [[Boba Fett]], [[C-3PO]] en [[keizer]] [[Palpatine]], mar mear praatsk as de ''Star Wars''-films en kwa ûntwikkeling wat mear útskaaiend nei in [[soapsearje]] (neffens Lucas sels). Yn [[2012]] waard bekend dat it projekt de [[wurktitel]] ''Star Wars: Underworld'' hie. Der wiene plannen foar mear as hûndert ôfleverings fan 42&amp;nbsp;minuten it stik, dêr't al fyftich [[senario's]] foar skreaun wiene. Nei de oankeap fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] waard it projekt lykwols stillein. De films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden letter ûntwikkele út skripts dy't skreaun wiene foar ôfleverings fan ''Star Wars: Underworld''.

In oar skrast ''Star Wars''-projekt is in live-actionsearje om it personaazje [[Cara Dune]] hinne. Sa'n searje waard, nei't der grute waard, yn [[novimber]] [[2020]] troch Lucasfilm yn omtinken nommen. Nei't [[Gina Carano]], dy't de rol fan Cara Dune fertolke yn 'e searje ''[[The Mandalorian]]'', yn [[novimber]] [[2020]] en [[febrewaris]] [[2021]] kontroversjele berjochten op [[sosjale media]] sette, kappe Disney alle bannen mei har troch en wie in searje oer har personaazje fan 'e baan.

===Tekenfilmsearjes===
De ''Star Wars''-franchise omfettet in grut tal [[tekenfilmsearje]]s. De earste beide dêrfan datearje út 'e [[1980-er jierren]], doe't [[Nelvana]], de [[tekenfilmstudio]] dy't it animaasjesegmint fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' makke hie, oansocht waard om in pear tekenfilmsearjes te produsearjen oer de [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en oer de skattige [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Nije tekenfilmsearjes ferskynden yn 'e [[2000-er jierren]], wêrûnder twa (mei frijwol gelikense titels) oer de [[Kloane-oarloggen]]. (Dêrfan bleau lykwols, nei de oernamme fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]], allinne de lêste [[kanon (kultuer)|kanonyk]].)

====''Star Wars: Droids''====
[[File:Star_Wars_Droids_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Droids]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Droids}}
''Star Wars: Droids'' wie in tekenfilmsearje [[bernesearje|foar bern]] út [[1985]] dy't ien [[seizoen (omrop)|seizoen]] rûn. Der waarden 13 [[ôflevering]]s fan likernôch 22 [[minuten]] it stik makke, yn [[juny]] [[1986]] oanfolle troch in [[tillefyzjespecial]] (''Star Wars: Droids – The Great Heep'') mei in spyldoer fan in [[oere]]. De searje folget de aventoeren fan 'e sympatike [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en spilet yn it gat fan krapoan tweintich jier dat bestiet tusken de ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en it begjin fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Star Wars: Droids'' waard tegearre mei de kwalitatyf bettere sustersearje ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour''. 

====''Ewoks''====
[[File:Star_Wars_Ewoks_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]''.]]
{{Apart|Ewoks (tillefyzjesearje)}}
''Ewoks'', soms ek wol ''Star Wars: Ewoks'' neamd, wie in tekenfilmsearje foar bern dy't twa seizoenen rûn, fan [[1985]] oant [[1986]]. Der waarden 26 ôfleverings fan 22 minuten it stik makke. De searje folge de aventoeren fan 'e [[Ewoks]], de skattige [[bûtenierdske wêzens]] dy't libje op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Dy wiene yn [[1983]] yntrodusearre wurden yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en neitiid útwurke yn 'e [[tillefyzjefilm]]s ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]'' ([[1984]]) en ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]'' ([[1985]]). De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Ewoks'' waard tegearre mei de kwalistatyf mindere sustersearje ''[[Star Wars: Droids]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour'', en letter allinne as ''The All-New Ewoks''.
[[File:Star_Wars_Clone_Wars_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]''.]]

====''Star Wars: Clone Wars'' (2003)====
{{Apart|Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)}}
''Star Wars: Clone Wars'' wie in tekenfilmsearje dy't trije seizoenen rûn, fan [[2003]] oant en mei [[2005]]. De rige waard makke nei it útkommen fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' yn [[2002]] en borduerret fuort op 'e [[Kloane-oarloggen]], wêrfan't it begjin yn dy film toand wurdt. De searje folget de aventoeren fan ferskate [[Jedi|Jedi-ridders]] dy't, stipe troch de [[klonen|kloan]]soldaten, de striid oanbine mei de [[Sith]] en de [[androïde]]legers fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels. De ferhaallinen wiene bedoeld as oanrin nei de film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', dy't doe noch net útkommen wie. 

Der waarden yn totaal 25 ôfleverings fan 'e searje makke, dy't yn 'e earste beide seizoenen elts 2 oant 3 minuten lang wiene, mar de fiif ôfleverings fan seizoen&amp;nbsp;3 hiene in spyldoer fan 12 minuten it stik. ''Star Wars: Clone Wars'' waard oarspronklik útstjoerd op it [[Cartoon Network]] en wûn twaris de [[Emmy Award]] foar bêste animaasjeprogramma. Nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]] gie men mei it ''Star Wars''-ferhaal in oare kant út en sûnt wurde de foarfallen yn ''Star Wars: Clone Wars'' net mear beskôge as behearrend ta de ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]].

====''Star Wars: The Clone Wars'' (2008)====
[[File:The_Clone_Wars_Logo_Rouge.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' wie de earste tekenfilmsearje dy't troch ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] sels produsearre waard fia de spesjaal dêrfoar oprjochte [[tekenfilmstudio]] [[Lucasfilm Animation]]. De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' yn, en folget de aventoeren en ferrjochtings fan [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]), [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en oare Jedi-ridders ûnder de [[Kloane-oarloggen]]. De [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'', dy't yn [[2008]] yn 'e [[bioskopen]] útbrocht waard, tsjinne teffens as [[pilotôflevering]] foar dizze searje.

''Star Wars: The Clone Wars'' wie in langrinnende searje, dêr't 133 ûnderskate ôfleverings fan makke waarden fan likernôch 22 minuten it stik, ferdield oer seis tillefyzjeseizoenen fan [[2008]] oant en mei [[2014]]. Dêrfan waarden de earste fiif seizoenen útstjoerd troch it [[Cartoon Network]], wylst it sechsde publisearre waard fia de streamingtsjinst [[Netflix]]. In sânde seizoen waard nei in hiaat fan seis jier yn [[2020]] makke en ferspraat fia [[Disney+]], de eigen streamingtsjinst fan [[The Walt Disney Company]]. De ôfleverings fan 'e lêste beide seizoenen, dy't har net mear hoegden te hâlden oan tillefyzjeskema's, hiene in langere spyldoer, fan tusken de 24 en 26 minuten. ''Star Wars: The Clone Wars'' wûn 5 [[Emmy]]s.

====''Star Wars: Rebels''====
[[File:Logo_Star_Wars_Rebels_schwarz.svg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Rebels]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Rebels}}
''Star Wars: Rebels'' is de earste [[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't fan [[2014]] oant en mei [[2018]] fjouwer seizoenen lang rûn en oarspronklik útstjoerd waard op it [[tillefyzjekanaal]] [[Disney XD]]. De searje folget in groepke fersetsstriders fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en harren aventoeren yn 'e jierren dy't foarôfgean oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Der waarden yn totaal 75 ôfleverings makke, ynklusyf in [[koarte film|koarte]] [[tillefyzjefilm]] mei de spyldoer fan in oere as pilotôflevering fan elts seizoen. Dat wiene: ''Spark of Rebellion'' ([[2014]]), ''The Siege of Lothal'' ([[2015]]), ''Steps into Shadow'' ([[2016]]) en ''Heroes of Mandalore'' ([[2017]]). ''Star Wars: Rebels'' wûn twaris de [[Saturn Award]] foar bêste animearre searje of film op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Blips_logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Blips]]''.]]

====''Star Wars: Blips''====
''Star Wars: Blips'' is in tekenfilmsearje út [[2017]], dy't makke waard ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. Der waarden acht ôfleverings fan 'e searje makke, dy't fan [[maaie]] oant [[septimber]] [[2017]] fergees ferspraat waarden fia [[YouTube]]. De searje giet oer [[androïde]]n lykas [[BB-8]] en [[R2-D2]], en teffens oer ''porgs'', [[fûgel]]-eftige [[bisten]] fan 'e planeet Ahch-To út 'e film ''The Last Jedi''.

====''Star Wars: Foces of Destiny''====
[[File:Forcesofdestinylogo.jpg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Forces of Destiny}}
''Star Wars: Forces of Destiny'' is in tekenfilmsearje dy't twa seizoenen rûn, fan [[2017]] oant [[2018]]. Der waarden yn totaal 32 ôfleverings makke, dy't elts 2 oant 3 minuten lang wiene. De ferhalen spilen yn ferskate tiidrekken fan it ''Star Wars''-hielal en giene oer de [[frou]]like [[personaazje]]s út 'e franchise, lykas [[Leia Organa|prinsesse Leia]], [[Padmé Amidala]], [[Jyn Erso]], [[Ahsoka Tano]], [[Rey (Star Wars)|Rey]], [[Sabine Wren]], [[Hera Syndulla]], [[Qi'ra]] en [[Rose Tico]]. Krekt as ''[[Star Wars: Blips]]'' waard ek ''Star Wars: Forces of Destiny'' ferspraat fia [[YouTube]].
[[File:Galaxy_of_Adventures_logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Adventures]]''.]]

====''Star Wars: Galaxy of Adventures''====
''Star Wars: Galaxy of Adventures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. Der waarden yn totaal 55 ôfleverings fan makke, elts mei in spyldoer fan likernôch 3 minuten it stik. De searje makke gebrûk fan in stilearre foarm fan [[tekenfilm|animaasje]] om wichtige [[sêne]]s út 'e ''Star Wars''-franchise op 'e nij stal te jaan, mei in ynliedende [[voice-over]] troch [[Dante Basco]] en fierders [[lûd|audio]] fan 'e oarspronklike live-actionfilms. ''Star Wars: Galaxy of Adventures'' waard ferspraat fia it [[YouTube]]-kanaal fan 'e [[webside]] ''StarWarsKids.com''. 
{{clearleft}}
====''Star Wars: Resistance''====
[[File:Star_Wars_Resistance_logo.jpg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Resistance]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Resistance}}
''Star Wars: Resistance'' is in [[trijediminsjonaal|3D]]-[[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e opkomst fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], koart foàr en ek tagelyk mei de foarfallen út 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. De ferhalen folgje de aventoeren fan Kazuda Xiono, in [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. ''Star Wars: Resistance'' bestie út 40 ôfleverings fan 22&amp;nbsp;minuten it stik, oanfolle mei 12 koarte filmkes mei in spyldoer fan inkele minuten. De haadsearje waard foar it earst útstjoerd op 'e [[tillefyzjestjoerder]]s [[Disney Channel]] en [[Disney XD]], wylst de koarte filmkes yn [[desimber]] [[2018]] fergees fia it [[YouTube]]-kanaal fan it Disney Channel ferspraat waarden. ''Star Wars: Resistance'' wûn yn [[2019]] de [[Saturn Award]] foar bêste animaasjesearje op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Roll_Out_Logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Roll Out]]''.]]

====''Star Wars: Roll Out''====
''Star Wars: Roll Out'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't ien seizoen rûn, fan [[2019]] oant en mei [[2020]]. Der waarden yn totaal 16 ôfleverings makke, mei in spyldoer fan inkele minuten it stik. De filmkes jouwe de [[haadpersoan]]en fan 'e ''Star Wars''-franchise wer yn [[bol]]foarm, sa't de [[androïde]] [[BB-8]] der altyd al útsjocht, en meitsje fierders gebrûk fan in bernefreonlike [[cut-outanimaasje]]styl. ''Star Wars: Roll Out'' waard ferspraat fia de webside en it [[YouTube]]-kanaal fan ''StarWarsKids.com''.

====''Star Wars: Galaxy of Creatures''====
[[File:Star_Wars_Galaxy_of_Creatures_Logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Creatures]]''.]]
''Star Wars: Galaxy of Creatures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't yn [[2021]] ien seizoen rûn. Der waarden 12 ôfleverings makke, dy't elts in spyldoer hiene fan inkele minuten. De filmkes folgje de [[androïde]] SF-R3 (&quot;Aree&quot;) wylst er by syn [[reizen]] troch it [[Stjerrestelsel]] [[kennis]] opdocht oer de [[fauna]] fan ûnderskate planeten. ''Star Wars: Galaxy of Creatures'' waard ferspraat fia de webside fan ''StarWarsKids.com''.
[[File:Star_Wars_Visions_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Visions]]''.]]

====''Star Wars: Visions''====
{{Apart|Star Wars: Visions}}
''Star Wars: Visions'' is in tekenfilmsearje út [[2021]] yn [[Japan]]ske [[anime]]styl, dy't bestiet út njoggen ôfleverings mei in spyldoer fan 13 oant 22 minuten it stik. It is eins in soarte fan [[blomlêzing]], mei't eltse ôflevering makke is troch oare [[animator]]s en in oar ûnderwerp behannelet. Se spylje allegearre yn it ''Star Wars''-hielal, mar binne net beheind ta [[kanon (kultuer)|kanonike]] tiidlinen. ''Star Wars: Visions'' waard yn twa [[talen]] ([[Ingelsk]] en [[Japansk]]) ferspraat fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. 

====''Star Wars: The Bad Batch''====
[[File:Star_Wars_The_Bad_Batch_logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Bad Batch}}
''Star Wars: The Bad Batch'' is in tekenfilmsearje dy't yn [[2021]] úteinsette en anno [[2022]] dwaande is mei it twadde seizoen. De rige spilet fuort nei ôfrin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] en de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]], lykas werjûn oan 'e ein fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''. It ferhaal folget in [[geweargroep]] fan fiif eardere kloansoldaten, de &quot;minne kloft&quot; (''bad batch'') út 'e titel, wylst se as [[hierling]]en it Stjerrestelsel troch reizgje. It earste seizoen fan 'e searje omfette 16 ôfleverings mei in spyldoer fan 23 minuten it stik. ''Star Wars: The Bad Batch'' wurdt ferspraat fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste tekenfilmsearjes====
''Star Wars: Detours'' is in [[tekenfilm|animearre]] [[parody]]searje fan ''Star Wars'', dy't makke waard troch de betinkers fan 'e [[satirysk]]e tekenfilmrige ''[[Robot Chicken]]''. De produksje begûn yn [[2012]], doe't de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] noch selsstannich wie. Der waarden 39 ôfleverings makke en senario's skreaun foar noch 62 oaren. Nei de oername fan Lucasfilm troch [[The Walt Disney Company|Disney]], letter yn [[2012]], foel it projekt lykwols yn ûngenede. By Disney seach men der neat yn, dat yn [[2013]] waard it foar ûnbeskate tiid stillein. De al makke ôfleverings waarden nea útstjoerd.

===Tillefyzjekwis===
====''Star Wars: Jedi Temple Challenge''====
''[[Star Wars: Jedi Temple Challenge]]'' wie in [[websearje]] út [[2020]] yn 'e foarm fan in [[tillefyzjekwis]] [[berneprogramma|foar bern]], ûntwikkele en produsearre troch de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Yn it [[tillefyzjeprogramma|programma]] namen bern it tsjininoar op as [[Jedi|Jedi Padawan]]s (learling-Jedi's) by in rige [[hindernisbanen]] en [[kennis]]testen om 'e titel fan [[Jedi|Jedi-ridder]] te winnen. De kwis waard presintearre troch [[Ahmed Best]], de akteur dy't de rol fan [[Jar Jar Binks]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Best wie yn 'e kwis net himsels, mar spile ynstee de rol fan Jedi-master Kelleran Beq, dy't, bystien troch de [[androïde]]n AD-3 en LX-R5, as [[mentor]] fan 'e dielnimmers fungearre. ''Star Wars: Jedi Temple Challenge'' waard distribuëarre fia de [[webside]] ''StarWarsKids.com'' en rûn ien [[seizoen (omrop)|seizoen]].
[[File:Star Wars - Darth Vader.jpg|left|thumb|250px|De [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[helm (holdeksel)|helm]] en [[cape]] fan [[antagonist]] [[Darth Vader]].]]

==Radio==
''Star Wars'' waard al ier adaptearre ta in [[harkspul]] op [[radio]]. [[George Lucas]], dy't in [[fan (persoan)|fan]] wie fan KUSC-FM, it [[radiostasjon]] fan 'e [[Universiteit fan Súdlik Kalifornje]], dêr't er [[studearre]] hie, ferkocht de radiorjochten op syn films foar de [[symboal]]yske priis fan $1 oan dy stjoerder, ynklusyf de rjochten op it gebrûk fan 'e [[soundtrack]] fan [[John Williams (komponist)|John Williams]] en de [[special effects|lûdseffekten]] fan [[Ben Burtt]]. KUSC-FM dielde de rjochten mei it Amerikaanske nasjonale radionetwurk [[National Public Radio]] (NPR), dêr't it bannen mei ûnderhold. Nettsjinsteande de rynske opstelling fan Lucas moast NPR dochs noch [[senario's]] foar de harkspullen skriuwe litte, [[stimakteur]]s oannimme en [[soundstage|studioromte]] hiere foar in totaal [[budget]] fan $200.000. Mei't dat jild by de [[steatsomrop|publike omrop]] net foarhâns wie, makke NPR der in [[ko-produksje]] fan yn gearwurking mei de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[BBC]], dy't in in lange tradysje fan 'e produksje fan harkspullen hie.

It earste harkspul, ''[[Star Wars (harkspul)|Star Wars]]'', wie in trettjindielige adaptaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en waard útstjoerd yn [[1981]]. [[Mark Hamill]] en [[Anthony Daniels]] sprieken dêrfoar de rollen yn (fan [[Luke Skywalker]], resp. [[C-3PO]]) dy't se yn 'e film ek spile hiene. De oare rollen waarden troch akteurs ynsprutsen dy't net ta de oarspronklike [[cast]] heard hiene. It harkspul wie in oerweldigjend súkses, en fan gefolgen waard yn [[1983]] in twadde harkspul makke, ''[[The Empire Strikes Back (harkspul)|The Empire Strikes Back]]'', op basis fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''. Behalven Hamill en Daniels die dêr fan 'e oarspronklike cast fan 'e film ek [[Billy Dee Williams]] oan mei, dy't de rol fan [[Lando Calrissian]] ynspriek. De trêde film út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waard yn [[1996]] op NPR adaptearre ta it harkspul ''[[Return of the Jedi (harkspul)|Return of the Jedi]]''.
[[File:10.12.12TimothyZahnByLuigiNovi3.jpg|right|thumb|220px|[[Skriuwer]] [[Timothy Zahn]], dy't begjin [[1990-er jierren]] mei syn [[Thrawn Trilogy|''Thrawn''-trilogy]] de heal yndodde ''Star Wars''-franchise wekker skodde.]]

==Literatuer==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[boek]]en (en [[lústerboek]]en), dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:List of Star Wars books|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Literatuer]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise waard oant [[1999]] útjûn troch [[Bantam Books]] en neitiid troch [[Del Rey Books|Del Rey]]. De publikaasje fan sokke boeken begûn al yn [[1976]], mei't de [[ferboeking]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' krapoan in jier earder ferskynde as de eigentlike film. De [[roman]] hiet yn 't earstoan ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', hoewol't it letter omneamd waard ta ''Star Wars: A New Hope''. It [[boek]] waard taskreaun oan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]], mar wie eins it wurk fan [[ghostwriter]] [[Alan Dean Foster]]. Dyselde skreau ek in ferfolchroman, ''[[Splinter of the Mind's Eye]]'', dy't yn [[1978]] útkaam. De ferboekings fan 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waarden yn [[1980]] en [[1983]] skreaun troch [[Donald F. Glut]], resp. [[James Kahn]]. Oare iere ''Star Wars''-romans wiene ''[[The Han Solo Adventures]]'', in [[trilogy]] fan [[Brian Daley]] dy't yn [[1979]] en [[1980]] ferskynde, en ''[[The Adventures of Lando Calrissian]]'', ek in trilogy, dy't yn [[1983]] skreaun waard troch [[L.&amp;nbsp;Neil Smith]].

Tsjin 'e ein fan 'e [[1980-er jierren]] wie ''Star Wars'' fierhinne yndodde. De [[bestseller]]trilogy ''[[Thrawn Trilogy|Thrawn]]'', fan [[Timothy Zahn]], wurdt rûnom beskôge as it wurk dat de franchise wer wekker skodde. Dêrfan ferskynde ''[[Heir to the Empire]]'' yn [[1991]], ''[[Dark Force Rising]]'' yn [[1992]] en ''[[The Last Command (roman)|The Last Command]]'' yn [[1993]]. ''Heir to the Empire'' berikte sels it earste plak op 'e bestsellerlist fan ''[[The New York Times]]''. Zahn yntrodusearre nije [[personaazje]]s dy't al gau tige [[populêr]] waarden, lykas [[grutadmiraal Thrawn]], [[Mara Jade]] en [[Talon Karrde]]. Yn 'e trilogy, dy't spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', moatte [[Luke Skywalker]], [[Leia Organa|prinsesse Leia]] en [[Han Solo]] it opnimme tsjin it [[strategy]]sk [[sjeny (persoan)|sjeny]] Thrawn, ien fan 'e heechste ofsieren fan 'e eardere [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]], dy't fan doel is it Stjerrestelsel ûnder syn macht te bringen. Hoewol't de ''Thrawn''-trilogy yn [[2014]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] [[retcon]]d en ta in &quot;[[leginde]]&quot; fan ''Star Wars'' (''Star Wars'' Legend) ferklearre waard, doek it personaazje fan Thrawn yn [[2016]] wer op yn in [[ôflevering]] fan it trêde [[seizoen (omrop)|seizoen]] fan 'e [[kanon (kultuer)|kanonike]] [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Rebels]]'', wêrnei't Zahn úteinsette mei it skriuwen fan nije romans oer de grutadmiraal.
[[File:A laughing James Earl Jones.jpg|left|thumb|160px|[[James Earl Jones]] spriek mei syn djippe [[bas (sjongstim)|bas]] it [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[stim]]lûd fan [[Darth Vader]] yn.]]

Ferskate oare wichtige ''Star Wars''-romans datearje ek út 'e [[1990-er jierren]]. Dêrby giet it û.m. om ''[[The Truce at Bakura]]'' fan [[Kathy Tyers]], út [[1994]], ''[[Children of the Jedi]]'' fan [[Barbara Hambly]], út [[1995]], en de ''[[The Jedi Academy (trilogy)|Jedi Academy]]''-trilogy fan [[Kevin J. Anderson]], út [[1994]], dy't de dielen ''[[Jedi Search]]'', ''[[Dark Apprentice]]'' en ''[[Champions of the Force]]'' omfettet. Anderson skreau mei [[Rebecca Moesta]] tusken [[1995]] en [[1998]] ek de fjirtjindielige ''[[Young Jedi Knights]]''-romansearje. Yn ''[[The Courtship of Princess Leia]]'', fan [[Dave Wolverton]], út [[1994]], nimt Leia yn omtinken om út praktyske redens te [[trouwen]] mei de [[rykdom|smoarrike]] [[prins]] Isolder fan 'e machtige planeet Hapes, mar op 't langelêst sjocht se dêrfan ôf en kiest se foar Han Solo, wylst Isolder in oare leafde fynt. Yn ''[[Star Wars: Shadows of the Empire|Shadows of the Empire]]'', in roman fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]] út [[1996]] dy't diel útmakke fan in multymediaprojekt mei deselde namme, wurdt it personaazje fan 'e [[gangster]] [[prins Xizor]] yntrodusearre, dy't letter yn ferskate oare wurken weromkeare soe.

Lettere ''Star Wars''-literatuer fan namme omfiemet û.m. de njoggendielige romansearje ''[[Star Wars: X-wing]]'', dy't fan [[1996]] oant [[1999]] troch [[Michael Stackpole]] en [[Aaron Alliston]] skreaun waard, de njoggentjindielige searje ''[[The New Jedi Order]]'', dêr't tusken [[1999]] en [[2003]] oan gearwurke waard troch ferskate [[auteur]]s, en trije rigen fan [[Jude Watson]]: it achttjindielige ''[[Jedi Apprentice]]'' ([[1999]]-[[2002]]), it alvedielige ''[[Jedi Quest]]'' ([[2001]]-[[2004]]), en it tsiendielige ''[[Star Wars: The Last of the Jedi|The Last of the Jedi]]'' ([[2005]]-[[2008]]). Yn ''The New Jedi Order'', dat likernôch in fearnsiuw nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' spilet, wurde de Yuuzhan Vong yntrodusearre, in machtich ras fan [[bûtenierdske wêzens]] fan bûten it Stjerrestelsel, dy't fan doel binne om it hiele Stjerrestelsel te feroverjen. ''Jedi Apprentice'' folget de aventoeren fan [[Obi-Wan Kenobi]] en syn master [[Qui-Gon Jinn]] yn 'e jierren foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. ''The Last of the Jedi'', dat suver direkt spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', folget de ferrjochtings fan Obi-Wan, [[Yoda]] en de oare oerlibjende [[Jedi]] nei de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]].

==Strips==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[strip]]s, dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:Star Wars comics|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Strip]]s yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise ferskynden fan [[1977]] oant [[1986]] by [[útjouwerij]] [[Marvel Comics]]. De ierste ''Star Wars''-strips waarden fan [[1977]] oant [[1979]] publisearre yn it Marvel-blêd ''[[Pizzazz]]''. Mids [[1980-er jierren]] [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearren]] de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Droids]]'' en ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' de rige ''[[Star Comics]]'' by Marvel. 

Oan 'e ein fan it [[desennium]] waard de [[lisinsje]] oernommen troch [[Dark Horse Comics]], dat ferskate populêre en ynfloedrike ''Star Wars''-strips publisearre, lykas ''[[Dark Empire (Star Wars)|Dark Empire]]'' ([[1991]]-[[1995]]), ''[[Tales of the Jedi]]'' ([[1993]]-[[1998]]), ''[[X-wing Rogue Squadron]]'' ([[1995]]-[[1998]]), ''[[Star Wars: Republic]]'' ([[1998]]-[[2006]]), ''[[Star Wars Tales]]'' ([[1999]]-[[2005]]), ''[[Star Wars: Empire]]'' ([[2002]]-[[2006]]) en ''[[Knights of the Old Republic]]'' ([[2006]]-[[2010]]).
[[File:Stormtroopers march 2.jpg|thumb|right|250px|In optocht fan ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fans]] ferklaaid as [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike]] [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]].]]

Nei't [[Lucasfilm]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard yn [[2014]] oankundige dat de striplisinsje fan ''Star Wars'' per [[2015]] weromkeare soe nei Marvel Comics, mei't Disney yn [[2009]] [[Marvel Entertainment]], de [[memme-ûndernimming]] fan dy útjouwerij, oankocht hie. De earste nije publikaasjes fan ''Star Wars''-strips troch Marvel Comics wiene de striprigen ''[[Star Wars (stripalbum út 2015)|Star Wars]]'' en ''[[Star Wars: Darth Vader]]'' en de stripminysearje ''[[Star Wars: Princess Leia]]'', allegear út of begjinnend yn [[2015]].

==Muzyk==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Foar mear ynformaasje oer it ûnderwerp [[muzyk]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, sjoch [[:en:Music of Star Wars|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne de folgjende [[soundtrack]]albums ferskynd:
*1977 – ''[[Star Wars (soundtrack)|Star Wars]]'' &lt;small&gt;(neitiid mei weromwurkjende krêft omneamd ta ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'')&lt;/small&gt;
*1980 – ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
*1983 – ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
*1999 – ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
*2002 – ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
*2005 – ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
*2015 – ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
*2016 – ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One: A Star Wars Story]]'' 
*2017 – ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
*2018 – ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo: A Star Wars Story]]''
*2019 – ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''

[[Komponist|Filmkomponist]] [[John Williams (komponist)|John Williams]] is de auteur fan 'e [[soundtrack]]s fan alle njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Ta syn wurk hearre ferskate tige bekend [[meldij]]en, lykas ''[[Star Wars (Main Title)]]'', ek wol ''Luke's Theme'' neamd ([[:en:File:StarWarsMainThemeSnippet.mid|beharkje]]), ''[[Star Wars (Main Title)|Star Wars Secondary Theme]]'' ([[:en:File:Star Wars main theme second subject.mid|beharkje]]), ''Obi-Wan Kenobi's Theme'' ([[:en:File:Star Wars Obi-Wan Kenobi theme.mid|beharkje]]), ''Princess Leia's Theme'' ([[:en:File:Princess Leia's Theme.MID|beharkje]]), ''Han Solo and the Princess'' ([[:en:File:HanSoloandPrincessSnippet.mid|beharkje]]), de ''Rebel Fanfare'' ([[:en:File:Rebel Fanfare.MID|beharkje]]), en ''[[The Imperial March]]'' (&quot;De Keizerlike Mars&quot;), ek wol ''Darth Vader's Theme'' neamd: 
&lt;score lang=&quot;lilypond&quot; sound=&quot;1&quot;&gt;
{\key g \minor
\time 4/4
&lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16
&lt;bes d' g'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
&lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;ges' bes' ees''&gt;8. bes'16
&lt;bes ees' ges'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
}
&lt;/score&gt;

Nei ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' liet de ûnderwilens op jierren rekke Williams witte net mear foar meiwurking oan fierdere ''Star Wars''-films beskikber te wêzen. De soundtrack fan 'e [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' waard komponearre troch [[Kevin Kiner]], en de soundtracks fan 'e [[spin-off]]-films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden makke troch [[Michael Giacchino]], resp. [[John Powell (filmkomponist)|John Powell]]. Alle trije makken se dêrby gebrûk fan earder wurk fan Williams.
[[File:Golden Canyon Entrance (3812561628).jpg|right|thumb|250px|[[Death Valley]], yn [[Kalifornje]], dêr't guon fan 'e [[sêne]]s op [[Tatooine]] opnommen waarden.]]

==Fideospultsjes==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ek gâns [[fideospultsje]]s ferskynd, neffens in telling út [[2017]] mear as hûndert. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-fideospultsjes [[:en:Star Wars video games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Rollespullen==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ferskate [[rollespul]]len útbrocht. De wichtichsten binne:
*1987–1999: ''[[Star Wars: The Roleplaying Game]]''
*2000–2010: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Wizards of the Coast)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Wizards of the Coast]]
*2012–2019: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Fantasy Flight Games)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Fantasy Flight Games]]
Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-rollespullen [[:en:Star Wars role-playing games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].
[[File:Amidala's Throne Room costume.jpg|left|thumb|180px|Ien fan 'e [[jurk]]en fan [[Padmé Amidala]] út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]

==Multymediaprojekten==
Multymediaprojekten besteane út wurken dy't yn ferskate soarten media publisearre wurde; de ''Star Wars''-franchise omfiemet ferskaten fan sokke projekten. Sa wie ''[[Star Wars: Shadows of the Empire]]'' ([[1996]]), dat yn 'e ynterne [[gronology]] fan 'e franchise spilet tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' yn, in multymediaprojekt dat bestie út in [[roman]] fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]], in rige [[strip]]albums, in [[fideospultsje]] en in stikmannich [[action figure]]s. 

''[[Star Wars: The Force Unleashed (projekt)|Star Wars: The Force Unleashed]]'' ([[2008]]-[[2010]]), dat spile tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn, wie in soartgelikens projekt, besteande út in roman, fideospultsjes út [[2008]] en [[2010]], in [[grafyske roman]], in [[rollespul]] en in [[boartersguod]]rige. 

''[[Star Wars: The High Republic]]'' (fan [[2020]] ôf) is krekt sa'n multymediaprojekt. It spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 200 jier foar de foarfallen yn 'e films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', en is ferdield yn trije fazen: ''Light of the Jedi'' ([[2020]]-[[2022]]), ''Quest of the Jedi'' (fan [[2022]] ôf) en ''Trials of the Jedi'' (tiid noch ûnbekend). In subprojekt fan ''Star Wars: The High Republic'' is ''Star Wars: The Great Disaster'', oer de ynfal yn 'e [[Galaktyske Republyk]] fan 'e [[antagonist]]yske &quot;romte-[[Wytsingen]]&quot; de Nihil, en it regaad meitsjen troch de [[Jedi]]. ''Star Wars: The High Republic'' omfettet romans, [[koarte ferhalen]], [[strip]]s, [[lústerboek]]en en fideospultsjes.
[[File:Ahsoka Tano costume.jpg|right|thumb|250px|In ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fan]] ferklaaid as it [[personaazje]] [[Ahsoka Tano]].]]

==Tydskriften==
''[[Star Wars Insider]]'' is it offisjele [[tydskrift]] fan 'e ''Star Wars''-franchise, dat ienris yn 'e fjouwer [[moanne (tiid)|moannen]] útjûn wurdt. It begûn yn [[1987]] as it [[orgaan (tydskrift)|orgaan]] fan [[The Lucasfilm Fan Club]] en krige yn [[1994]] syn hjoeddeistige [[titel (namme)|titel]]. De ynhâld fan it blêd beslacht [[artikel (publikaasje)|artikels]] oer nije en âlde ''Star Wars''-media, [[koarte ferhalen]] dy't spylje yn it ''Star Wars''-hielal, [[ynstjoerd brief|ynstjoerde brieven]] fan lêzers en it hielendal troch [[fan (persoan)|fans]] fan ''Star Wars'' gearstalde [[nijsbrief]] ''Bantha Tracks''. 

''Star Wars Insider'' hat in protte ferskillende [[útjouwerij|útjouwers]] hân, mar sûnt de midden fan 'e [[2000-er jierren]] wurdt it blêd útbrocht troch [[Titan Magazines]]. Behalven yn 'e [[Feriene Steaten]] en oare [[Ingelsk]]talige lannen, lykas [[Kanada]] en [[Austraalje (lân)|Austraalje]], wurdt ''Star Wars Insider'' ek troch ''Star Wars''-fans yn oare [[lannen en territoaria]] lêzen, mar net yn [[Dútslân]], dat syn eigen offisjele ''Star Wars''-blêd hat: ''Star Wars: Das offizielle Magazin''. Yn it [[Feriene Keninkryk]] bestie foarhinne ek in selsstannich blêd, ''Star Wars Magazine'', mar dat gie yn [[2007]] op yn ''Star Wars Insider''.
[[File:Ewan McGregor 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Ewan McGregor]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Obi-Wan Kenobi]].]]

==Attraksjes yn ferdivedaasjeparken==
De earste attraksje yn in [[ferdivedaasjepark]] dy't basearre wie op ''Star Wars'' wie ''[[Star Tours]]'', dat yn [[1987]] iepen gie yn [[Disneyland]] yn [[Anaheim (Kalifornje)]]. Gâns oare attraksjes yn ferdivedaasjeparken fan [[The Walt Disney Company|Disney]] oer de hiele wrâld binne sûnt makke yn it ramt fan ''Star Wars''. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle sokke attraksjes [[:en:List of Star Wars theme parks attractions|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Merchandising==
It súkses fan 'e films fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hie as gefolch dat ''Star Wars'' al yn 'e [[1980-er jierren]] ien fan 'e meast [[kommersjalisaasje|kommersjalisearre]] mediafranchises yn 'e wrâld waard. It bliek in geniale set te wêzen fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] om by de produksje fan 'e [[Star Wars (film)|orizjinele film]] yn [[1977]] yn te stimmen mei in hap fan [[$]]500.000 út syn eigen [[salaris]] om yn ruil dêrfoar it folsleine eignerskip fan 'e [[merchandising]]rjochten op 'e franchise yn 'e hannen te krijen. Mear as alle [[opbringst (jild)|opbringsten]] fan films en tillefyzjesearjes hat dat him [[rykdom|smoarryk]] makke. Yn [[1987]] wie der mei de merchandising fan 'e oarspronklike filmtrilogy al $2,6&amp;nbsp;miljard fertsjinne; tsjin [[2012]] hie de merchandising om 'e earste seis films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' hinne al $20&amp;nbsp;miljard opbrocht.

By de merchandising yn it ramt fan ''Star Wars'' kin men tinke oan [[boartersguod]]-[[ljochtsabel]]s en [[T-shirt]]s en oare [[klean]] bedrukt mei ''Star Wars''-[[yllustraasje]]s, -[[logo|logo's]] of -[[slogans]] (lykas ''May the Force by with you''). In [[ruilkaartspul]] ([[Star Wars Trading Cards|''Star Wars'' Trading Cards]]), waard sûnt [[1977]] produsearre troch [[Topps]]. Fan [[1995]] oant [[2001]] wie de [[lisinsje]] yn 'e hannen fan [[Decipher, Inc.]], dat it [[Star Wars Customizable Card Game|''Star Wars'' Customizable Card Game]] op 'e merk brocht. [[Pez dispenser]]s (apparaatsjes dy't lytse [[suertsje]]s ôfjouwe) waarden fan [[1997]] ôf yn 'e foarm fan ''Star Wars''-personaazjes makke. 
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_cast_by_Gage_Skidmore.jpg|right|thumb|250px|De presintaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' op 'e [[San Diego Comic-Con]] fan [[2015]].]]

De [[pop]]kes (&quot;[[action figure]]s&quot;) mei tabehear, dy't sûnt [[1977]] produsearre waarden troch [[Kenner Products]], wiene tige [[populêr]] (foar in list, sjoch [[:en:List of Kenner Star Wars action figures|hjirre]]). Tsjintwurdich binne de ierste edysjes fan dy popkes, mitsdat se noch yn 'e oarspronklike ferpakking sitte dy't nea iepenmakke is, tige weardefolle [[collector's item]]s. Sûnt de [[1990-er jierren]] is de [[lisinsje]] foar de produksje fan ''Star Wars''-action figures yn 'e hannen fan boartersguodprodusint [[Hasbro]].

It [[Denemark|Deenske]] boartersguodmerk [[Lego]] bemachtige yn [[1999]] in lisinsje om eigen produkten yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise te produsearjen. Ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan dy [[Lego Star Wars|Lego ''Star Wars''-sets]] makke it bedriuw in rige [[koarte film|koarte]] [[tekenfilm]][[parody]]en en in [[animaasjefilm|animearre]] [[minysearje]]. De [[Lego Star Wars (fideospultsjesearje)|Lego ''Star Wars''-fideospultsjes]], dy't sûnt [[2005]] ferskynden, waarden troch de [[resinsint|kritisy]] rûnom love en ûntjoegen har ta grutte [[bestseller]]s.
[[File:Star Wars Launch Bay Poe Dameron's Helmet.jpg|left|thumb|180px|De [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Poe Dameron]] út 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

It earste [[boerdspul]] yn it ramt fan ''Star Wars'' wie ''Star Wars: Escape from the Death Star'', dat yn [[1977]] tagelyk mei de [[Star Wars (film)|earste film]] útbrocht waard. Ferzjes fan ''[[Monopoly (boerdspul)|Monopoly]]'', ''[[Trivial Pursuit]]'' en ''[[Battleship (spul)|Battleship]]'' mei in ''Star Wars''-[[tema (ûnderwerp)|tema]] waarden yn [[1997]] op 'e merk brocht. It bekende boerdspul ''[[Risk (boerdspul)|Risk]]'' is troch produsint [[Hasbro]] twaris ta in ''Star Wars''-tema adaptearre: ''Star Wars Risk: The Clone Wars Edition'', út [[2005]], en ''Risk: Star Wars Original Trilogy Edition'' ([[2006]]). 

==Tematyk==
Kwa [[tema (fiksje)|tematyk]] kin ''Star Wars'' yn it foarste plak opfet wurde as in striid tusken [[goed en kwea]], wêrby't de [[Jedi]] it [[goed]]e fertsjintwurdigje en de [[Sith]] it [[kwea]]. Om dat ûnderskie fuort te sterkjen, makket de franchise gebrûk fan [[Carl Jung|jungiaanske]] [[archetype]]s as &quot;[[skaad (psychology)|it skaad]]&quot;, dat mei de Sith ferbûn wurdt, en teffens mei eleminten út it [[kristendom]], lykas de werjefte fan 'e Sith [[Darth Maul]], wêrfoar't stipe wurdt op tradisjonele foarstellings fan [[Satan|de duvel]]. [[Anakin Skywalker]] wurdt dêrfoaroer delset as in [[messias|messiaansk]] figuer, fuortkommen út in [[Unbesmodzge Untfinzenis fan de Faam Marije|ûnbesmodzge ûntfinzenis]]. Hy wurdt ornearre de &quot;Utkarde&quot; te wêzen, waans komst lang foarsein is yn [[profesije]]n. Oars as [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Jezus]] yn it kristendom komt er, yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', te fallen en ferwurdt yn 'e foarm fan [[Darth Vader]] ta in wurktúch fan it kwea. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' komt er lykwols ta ynkear en berikt er [[ferlossing]] troch syn [[selsopoffering]] foar syn soan [[Luke Skywalker|Luke]]. ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] hat sein dat it haadtema fan 'e hiele franchise eins ferlossing is.
[[File:Lightsaber blue (with shimmering aura).png|right|thumb|250px|In [[ljochtsabel]], sa't de [[Jedi]] dy brûke.]]

De striid tusken goed en kwea komt yn ''Star Wars'' ek ta utering as de [[politike]] wrakseling tusken [[demokrasy]], yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk]], it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], en [[diktatuer]], fertsjintwurdige troch it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. [[Fjildslaggen]] fan 'e [[Gunganen]] tsjin 'e [[Hannelsfederaasje]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'') en fan 'e [[Ewoks]] tsjin 'e [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') litte de botsing sjen tusken primitive en mear ûntwikkele [[maatskippij]]en, ferlykber mei de [[Amerikaanske Yndiaanske oarloggen]] of de [[Fjetnamoarloch]]. 

De [[militêr unifoarm|militêre unifoarmen]] fan 'e Keizerlike Striidkrêften en de foarm fan 'e [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Darth Vader]] waarden mei opsetsin [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de legerunifoarmen fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Wehrmacht]] yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], en itselde jildt foar de [[flagge]] fan it Galaktysk Keizerryk, dy't [[read]] mei in [[swart]] en [[wyt]] embleem yn 'e midden is, wat tinken docht oan 'e [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]]. De manear dy't Palpatine brûkt om himsels ta [[keizer]] te meitsjen, mei it [[kânselier]]skip as opstapke, ferwiist fierders dúdlik nei it kânselierskip fan [[Adolf Hitler]] foar't er himsels ta ''[[Führer]]'' útrôp. En de [[Grutte Suvering fan de Jedi|Grutte Suvering fan 'e Jedi]] spegelet yn guon opsichten de foarfallen fan 'e [[Nacht fan 'e Lange Messen]]. It ferdjer fan binnenút fan 'e Galaktyske Republyk, dat it foar Palpatine mooglik makket en bewurkmasterje de fal fan dy steat, is dan wer in neibearing fan 'e fal fan 'e [[Romeinske Republyk]] en de oprjochting fan it [[Romeinske Ryk]] troch [[Augustus Oktavianus]].
[[File:Flag of the First Galactic Empire.svg|left|thumb|250px|De [[flagge]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] wie [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]].]]

De franchise linet fierders swier op 'e [[kweeste]] fan 'e [[held]], in [[literêr]] [[motyf (fiksje)|motyf]] dat al brûkt waard yn 'e [[Midsiuwsk]]e [[ridderroman]]s. Yn 'e [[letterkunde]] waard it as in archetypysk sjabloan beskreaun troch [[Joseph Campbell]], in saakkundige op it mêd fan 'e [[ferlykjende mytology]]. Eltse haadpersoan út 'e ''[[Skywalker Saga]]'', te witten Luke yn 'e [[Star Wars-trilogy|oarspronklike trilogy]], Anakin yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] en [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|ferfolchtrilogy]], folget de stappen fan sa'n syklus of leit se efterstfoarst ôf om ta it kwea te ferfallen. In krúsjaal elemint is dêrby eat dat Campbell omskriuwt as &quot;boetedwaning mei de heit&quot;. De ûntdekking fan Luke dat Darth Vader eins syn heit is, foarmet it sintrale draaipunt fan 'e hiele ''Skywalker Saga'' en wurdt beskôge as ien fan 'e ynfloedrykste en meast ferrassende [[plot]]ûntjouwings út 'e [[filmskiednis]]. It ferlies fan [[Qui-Gon Jinn]], dy't in [[heit]]efiguer is foar [[Obi-Wan Kenobi]], hat grutte ynfloed op 'e fierdere ûntwikkeling fan sawol Obi-Wan as Anakin, mei't Obi-Wan en keizer Palpatine allebeide heitefigueren binne foar Anakin. En [[opperste lieder Snoke]] fiteret [[Kylo Ren]] oan om syn heit [[Han Solo]] te [[fermoardzjen]], wylst Kylo it feit dat Rey in [[wees]] is, brûkt om te besykjen har nei de tsjustere kant fan [[de Krêft]] oer te heljen.

==Kulturele ynfloed==
De ''Star Wars''-franchise hat in oansjenlike ynfloed útoefene op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kultuer]] en yndirekt ek op 'e [[popkultuer]] fan 'e hiele [[Westerske wrâld]], dy't ommers sterk ûnder ynfloed stiet fan 'e Amerikaanske [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]]. Ferwizings nei it [[fiktive]] [[hielal]] fan ''Star Wars'' binne 45 jier nei it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste film]] stevich ferankere yn it [[Amerikaansk-Ingelsk]]. Sa kaam al yn 'e [[1980-er jierren]] it [[Strategic Defense Initiative]], in Amerikaansk definsjeprogramma foar de ferdigening tsjin [[ynterkontinintale ballistyske raket]]ten yn 'e folksmûle bekend te stean as it &quot;Star Wars-programma&quot;. It gebrûk fan dy oantsjutting waard al rillegau sa algemien dat [[politisy]] it programma ek sa begûnen te neamen. Fierders binne frazen lykas ''evil empire'' (&quot;ryk fan it kwea&quot;) en ''may the Force by with you'' (&quot;mei [[de Krêft]] mei dy/jo wêze&quot;) ûnderdiel wurden fan it moderne spraakgebrûk.
[[File:TIE fighter model at Walt Disney Taiwan booth 20150811a.jpg|right|thumb|160px|In model fan in [[TIE-jager]], in ienpersoans [[romteskip]] yn gebrûk by de [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]].]]

De earste ''Star Wars''-film, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', wie in kulturele ienmakker, mei't in protte minsken fan gâns ferskate eftergrûnen derfan genoaten en yn 'e wurdearring foar dy film wat hiene dat har mei-inoar ferbûn. Dyselde film wie, alteast foar in diel, ek ferantwurdlik foar de hommelse heechtijdagen dy't it [[sjenre]] fan [[science fiction]] yn 'e lette [[1970-er jierren|1970-er]] en [[1980-er jierren]] trochmakke. [[Science fiction-film]]s, foartiid inkeld foarbeholden oan in tige beskaat diel fan it [[publyk]], ûntjoech him yn dy tiid ta in [[mainstream]]sjenre. 

Troch it ûnbidige súkses fan ''Star Wars'' is de franchise fansels ek it doelwyt fan [[parody]]en wurden. Bekende foarbylden dêrfan binne de film ''[[Spaceballs]]'' ([[1987]]) en ''Laugh It Up, Fuzzball: The Family Guy Trilogy'', in trilogy fan [[tillefyzjespecial]]s út [[2007]], [[2009]] en [[2010]] fan 'e [[tekenfilmsearje]] foar [[folwoeksene]]n ''[[Family Guy]]'', wêryn't de oarspronklike ''Star Wars''-trilogy op [[komeedzje|komysk]] bedoelde wize neispile wurdt mei [[personaazje]]s út 'e searje. [[Fan (persoan)|Fans]] fan ''Star Wars'' hawwe fierders in protte [[fanfiksje]] en ek [[fanfilm]]s produsearre. Fan dy lêsten binne der safolle dat der yn [[2002]] sels in groep [[priis (ûnderskieding)|prizen]] foar ynsteld waard, de [[Official Star Wars Fan Film Award|Official ''Star Wars'' Fan Film Awards]], [[sponsoring|sponsore]] troch [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Ut noed oer ynbrek op [[copyright]] mochten dêr yn 't earstoan inkeld parodyen, [[mockumentary]]s en [[dokumintêre]]s oan meidwaan, mar yn [[2007]] besleat Lucasfilm ek serieus bedoelde fanfilms foar de prizen meitingje te litten. De studio moediget de makkelei fan sokke films net oan, mar komt der likemin tsjin fanwegen salang't der gjin sprake is fan in [[winst (ûndernimming)|winsteachmerk]].

==Keppelings om utens==
* {{en}}[http://www.starwars.com/ Offisjele webside fan ''Star Wars'']
* {{fy}}[http://fy.starwars.wikia.com/ De Jedipedy yn it Frysk]
* {{en}}[http://starwars.wikia.com Wookieepedia]
* {{nl}}[http://nl.starwars.wikia.com Yodapedia]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Star_Wars ''References'', ''Works Cited'' en ''Further Reading'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_films ''References'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_television_series ''References'', op dizze side].
----
{{Commonscat|Star Wars}}
}}
{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}
{{Star Wars}}
{{Star Wars personaazjes}}
{{Berjocht:Star Wars rassen}}
{{Berjocht:Star Wars planeten}}

[[Kategory:Star Wars| ]]
[[Kategory:Amerikaanske mediafranchise]]
[[Kategory:Amerikaanske filmsearje]]
[[Kategory:Ingelsktalige filmsearje]]
[[Kategory:Science fiction-filmsearje]]
[[Kategory:Fantasyfilmsearje]]
[[Kategory:Aventoerefilmsearje]]
[[Kategory:Aksjefilmsearje]]
[[Kategory:Franchise fan Lucasfilm]]
[[Kategory:Filmsearje út 1977]]
[[Kategory:Mediafranchise út 1976]]
[[Kategory:Sword and planet]]
[[Kategory:Romtefeart]]
[[Kategory:George Lucas]]</text>
      <sha1>0me1ubku3ulylt5p3ja4pfrsr3jnvd7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alexander Nevskykatedraal (Novosibirsk)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101453</id>
    <redirect title="Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)" />
    <revision>
      <id>1083854</id>
      <parentid>820555</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:28:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: dubbele doorverwijzing gecorrigeerd naar [[Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="54" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)]]</text>
      <sha1>gx9ckso4wzcshikuk7qk9f8tgpcjn27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Alexander Nevskykatedraal (Novosibirsk)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>101454</id>
    <redirect title="Oerlis:Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)" />
    <revision>
      <id>1083858</id>
      <parentid>820557</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:29:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: dubbele doorverwijzing gecorrigeerd naar [[Oerlis:Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Oerlis:Aleksander Nevskikatedraal (Novosibirsk)]]</text>
      <sha1>jagu8s8qz1b76r3oiu2f7g7vuxyvgle</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grutte Zlatûst (Jekaterinenburch)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>101706</id>
    <redirect title="Grutte Zlatoust (Jekaterineburch)" />
    <revision>
      <id>1083855</id>
      <parentid>821267</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:29:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: dubbele doorverwijzing gecorrigeerd naar [[Grutte Zlatoust (Jekaterineburch)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Grutte Zlatoust (Jekaterineburch)]]</text>
      <sha1>oveee3gvtnbec0gsgpbzb6vi8mecrmf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grut-Brittanje (betsjuttings)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>115303</id>
    <redirect title="Grut-Brittanje" />
    <revision>
      <id>1083945</id>
      <parentid>870525</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:47:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <comment>Trochferwizingsdoel feroare fan [[Grut-Brittanje (betsjuttingsside)]] nei [[Grut-Brittanje]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Grut-Brittanje]]</text>
      <sha1>9etmog8shy7urg34x5cja54nc7eblqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grut-Brittannië (betsjuttingsside)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>115305</id>
    <redirect title="Grut-Brittanje" />
    <revision>
      <id>1083946</id>
      <parentid>870528</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:47:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <comment>Trochferwizingsdoel feroare fan [[Grut-Brittanje (betsjuttingsside)]] nei [[Grut-Brittanje]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Grut-Brittanje]]</text>
      <sha1>9etmog8shy7urg34x5cja54nc7eblqg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grut-Brittanje (eilân)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>115310</id>
    <revision>
      <id>1083937</id>
      <parentid>1018940</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:43:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11191" xml:space="preserve">{{Of|it eilân Grut-Brittanje|it lân|it Feriene Keninkryk}}
{{Oar|it eilân Grut-Brittanje|Grut-Brittanje}}
[[File:England,_Scotland_and_Wales_within_the_UK_and_Europe.svg|right|thumb|350px|De [[geografy]]ske lizzing fan Grut-Brittanje.]]
'''Grut-Brittanje''' of '''Grut-Brittannië''' ([[Ingelsk]]: ''Great Britain''; [[Kornysk]]: ''Breten Veur''; [[Skotsk]]: ''Great Breetain''; [[Skotsk-Gaelysk]]: ''Breatainn Mhòr''; [[Welsk]]: ''Prydain Fawr'') is in tige grut [[eilân]] yn it [[noardeast]]like part fan 'e [[Atlantyske Oseaan]], foar de [[kust]] fan it [[Jeropa|Jeropeeske]] [[fêstelân]]. It is it grutste eilân fan 'e [[arsjipel]] fan 'e [[Britske Eilannen]] en omfiemet de [[histoarysk]]e [[lân|lannen]] [[Ingelân]], [[Skotlân]] en [[Wales]]. Tsjintwurdich makket it diel út fan it [[Feriene Keninkryk fan Grut-Brittanje en Noard-Ierlân]], dat yn 'e folksmûle faak ek koartwei 'Grut-Brittanje' neamd wurdt.

==Geografy==
Grut-Brittanje is in [[eilân]] yn it [[noarden]] fan 'e [[Atlantyske Oseaan]], dat deun foar de [[kust]] fan [[Noardwest-Jeropa]] leit. It is sa grut dat it de skieding foarmet tusken de iepen [[oseaan]] en in [[binnensee]] dy't fierhinne tusken it eilân en it [[Jeropa|Jeropeeske]] [[fêstelân]] ynklamme leit: de [[Noardsee]]. Grut-Brittanje hat in [[oerflak]] fan 209.331&amp;nbsp;km², wêrmei't it it grutste eilân fan Jeropa is en it op acht nei grutste eilân fan 'e wrâld. Fan it uterste noarden ([[John o' Groats]], yn [[Skotlân]]) oant it uterste suden ([[Land's End]], yn [[Cornwall]]) mjit it eilân 968&amp;nbsp;km. Westlik fan Grut-Brittanje leit in oar grut eilân, [[Ierlân (eilân)|Ierlân]]. Tegearre foarmje dy beide eilannen, yn 'e mande mei mear as tûzen folle lytsere eilantsjes, de [[arsjipel]] fan 'e [[Britske Eilannen]].
[[File:Satellite_image_of_Great_Britain_and_Northern_Ireland_in_April_2002.jpg|left|thumb|200px|In [[satellyt]]foto fan Grut-Brittanje.]]

Yn it [[suden]] wurdt Grut-Brittanje begrinzge troch [[it Kanaal]], yn it [[súdwesten]] troch de [[Keltyske See]] en it [[Kanaal fan Bristol]], yn it [[westen]] troch it [[Kanaal fan Sint Joaris]], de [[Ierske See]] en it [[Noarderkanaal (Britske Eilannen)|Noarderkanaal]], yn it [[noardwesten]] troch de iepen [[Atlantyske Oseaan]], de [[Skotske See]], de [[Lytse Minch]], en de [[Noardlike Minch]], yn it [[noarden]] troch de iepen Atlantyske Oseaan en de [[Pentland Firth]], yn it [[easten]] troch de [[Noardsee]] en yn it [[súdeasten]], ta einbeslút, foarmet it 34&amp;nbsp;km brede [[Nau fan Kalês]] (of de Strjitte fan Dover) de smelle skieding mei it Jeropeeske fêstelân. Sûnt [[1994]] wurdt Grut-Brittanje mei [[Frankryk]], oare kant it wetter, ferbûn troch de [[Kanaaltunnel]].

[[Polityk]] is Grut-Brittanje fan âlds ferdield yn trije [[lân|lannen]] (no lânsdielen), te witten: [[Skotlân]] yn it noarden, [[Ingelân]] yn 'e midden en yn it suden, en [[Wales]] yn it westen. Dat lêste gebiet, Wales, beslacht in grut [[skiereilân]] dat it [[Kymrysk Skiereilân]] hjit. Súdlik dêrfan, oare kant it [[Kanaal fan Bristol]], stekt in oar skiereilân, [[Cornwall]], in hiel ein nei it súdwesten ta út. [[Geografy]]sk wurdt Grut-Brittanje behearske troch in stikmannich [[berchtme]]n: de [[Skotske Heechlannen]] yn it hege noarden; it [[Súdskotsk Berchlân]] dat de grins fan Skotlân mei Ingelân markearret; it [[Penninysk Berchtme]] dat him as in soarte fan [[wringe (rêchbonke)|wringe]] troch de midden fan Ingelân fan 'e Skotske grins oant de [[Midlannen]] ta útstrekt, en it [[Kymrysk Berchtme]] yn it binnenlân fan Wales. De grutste [[rivier]]en fan Grut-Brittanje binne de [[Teems]] en de [[Severn (rivier)|Severn]], dy't beide troch it ridlik flakke suden fan it eilân streame.
[[File:Stonehenge2007_07_30.jpg|right|thumb|250px|It [[prehistoarje|prehistoaryske]] [[monumint]] [[Stonehenge]], yn [[Wiltshire]].]]

==Skiednis==
Yn it fiere ferline wie Grut-Brittanje ferskate kearen troch in [[lânbrêge]] mei it [[Jeropa|Jeropeeske]] [[fêstelân]] ferbûn doe't ûnder [[iistiid|iistiden]] in grut part fan it [[wetter]] op 'e [[ierde]] fêstsiet yn [[iis|lâniis]] en de [[seespegel]] dêrtroch folle leger wie. De ierste [[minsklik]]e bewenners fan it eilân moatte yn sa'n snuorje út Jeropa oerstutsen wêze. Der binne [[Fuotprinten fan Happisburgh|minsklike fuotprinten]] fûn yn [[Norfolk (greefskip)|Norfolk]], dy't datearje fan likernôch 780.000 jier lyn. De earste [[homo sapiens|moderne minsken]] berikten Grut-Brittanje nei alle gedachten omtrint 30.000 jier lyn, hoewol't it gebiet troch de lêste [[iistiid]] wer folslein ûntfolke rekke. Doe't de [[gletsjer]]s har likernôch 11.000 jier lyn werom begûnen te lûken, waard Grut-Brittanje werbefolke troch lju dy't neffens [[genetika|genetysk ûndersyk]] ôfkomstich wiene fan it [[Ibearysk Skiereilân]] (ynstee fan út [[Frankryk]], sa't men earder ferwachtsje soe). Doe't troch it ranen fan it lâniis de seespegel wer begûn te stiigjen, waard Grut-Brittanje omtrint 10.000 jier lyn skaat fan it eilân [[Ierlân (eilân)|Ierlân]], en likernôch 8.000 jier lyn fan it fêstelân fan [[Jeraazje]].
[[File:Floral_Badge_of_Great_Britain.svg|left|thumb|140px|It blomme-embleem fan [[Keninkryk Grut-Brittanje|Grut-Brittanje]], mei de [[Tudorroas]] fan Ingelân en de [[stikel]] fan [[Skotlân]].]]

De earste permaninte [[delsetting]]s op Grut-Brittanje datearje fan likernôch 6.000 jier lyn. Troch de saneamde [[Klokbekerkultuer]], dy't om [[2500 f.Kr.]] ûntstie of arrivearre, waarden [[ierdewurk]]ene [[beker|drinkbeker]]s en oar [[taffelsreau]] makke. Omtrint dyselde tiid waarden grutte [[neolitikum|neolityske]] [[monumint]]en oanlein, lykas [[Stonehenge]], yn [[Wiltshire]]. Yn 'e [[Izertiid]] fêstigen har [[Kelten]] op it eilân dy't fan 'e [[Halstatt-kultuer|Halstatt]]- en [[La Tène-kultuer]]en út [[Midden-Jeropa]] wiene, en dy't de eardere bewenners meitiid [[kulturele assimilaasje|assimilearren]]. Under de [[Romeinske Tiid]] waard Grut-Brittanje yn it jier [[43]] troch [[keizer]] [[Klaudius]] [[Romeinske ferovering fan Brittanje|ferovere]]. Allinnich Skotlân (of [[Kaledoanje]], sa't de Romeinen seine) bleau bûten it [[Romeinske Ryk]]. Oan 'e noardgrins fan it troch de Romeinen behearske diel fan it eilân waard letter de [[Muorre fan Hadrianus]] boud om ynfallen troch de Kaledoanyske stammen tsjin te gean.

Neitiid foarme it grutste part fan Grut-Brittanje iuwenlang de [[Romeinske provinsje Brittanje]]. It wie yn dy snuorje dat it [[kristendom]] foar it earst op it eilân yntrodusearre waard.  Under it [[ferfal fan it Romeinske Ryk]] waarden yn [[410]] de Romeinske [[legioen]]en fan it eilân weromlutsen en kaam der in [[ein oan it Romeinske bewâld yn Brittanje]]. Dat makke de wei frij foar de [[Angelsaksyske kolonisaasje fan Grut-Brittanje]], wêrby't ûnder it [[Grutte Folkeferfarren]], yn 'e [[fyfde iuw]], de [[Germanen|Germaanske]] [[Saksen (folk)|Saksen]], [[Angelen]] en yn mindere mjitte ek [[Jutten]] en guon [[Friezen]] har heitelân oan 'e [[kontinint]]ale [[Noardsee]]kust ferlieten en oerstieken nei Grut-Brittanje. De [[Angelsaksen]], sa't dy Germanen nei ferrin fan tiid neamd waarden, feroveren Ingelân en súdlik Skotlân en setten har dêr permanint nei wenjen, wêrby't se de pleatslike Keltyske befolking meitiid assimilearren, krekt sa't de Kelten dat earder sels dien hiene mei de [[prehistoarje|prehistoaryske]] eilânbewenners.
[[File:Portrait_of_King_James_I_&amp;_VI_(1618-1620).jpg|right|thumb|180px|Kening [[Jakobus VI fan Skotlân]], dy't as Jakobus I ek op 'e Ingelske troan kaam.]]

Yn it troch de Angelsaksen behearske gebiet foarmen har nei ferrin fan tiid sân [[keninkriken]], dy't mei-inoar bekend kamen te stean as de [[Heptargy]]: [[Keninkryk East-Anglia|East-Anglia]], [[Keninkryk Mercia|Mersia]], [[Keninkryk Noardumbrje|Noardumbrje]], [[Keninkryk Kent|Kent]], [[Keninkryk Esseks|Esseks]], [[Keninkryk Susseks|Susseks]] en [[Keninkryk Wesseks|Wesseks]]. Under druk fan 'e [[ynfallen fan de Wytsingen]] fûn der fan 'e [[njoggende iuw]] ôf in ienwurdingsproses plak, dat yn [[927]] late ta de stifting fan it [[Keninkryk Ingelân]]. Underwilens wie yn it noarden fan Grut-Brittanje troch de feriening fan it [[Pikten|Keninkryk fan 'e Pikten]] mei it Skotske [[Keninkryk Dalriada]] yn [[843]] it [[Keninkryk Skotlân]] ûntstien. Yn [[1066]] brocht de [[Normandyske Ynvaazje]] (fan Ingelân) grutte [[politike]] en [[maatskiplik]]e feroarings tewei yn alle dielen fan Grut-Brittanje. It [[Prinsdom Wales]], dat in stikmannich as los sân oaninoar hingjende rykjes omfieme, bleau as trêde ûnôfhinklike macht op Grut-Brittanje bestean oant [[1282]], doe't it [[Ferovering fan Wales troch Edwert I|ferovere waard]] troch [[kening]] [[Edwert&amp;nbsp;I fan Ingelân]].

Trochdat it [[Hûs Tudor|Ingelske keningshûs]] yn [[1603]] mei de [[dea]] fan [[keninginne]] [[Elizabeth I fan Ingelân|Elizabeth&amp;nbsp;I]] útstoar, kaam doe yn Ingelân har [[efterneef]], de [[Skotske kening]] [[Jakobus VI fan Skotlân|Jakobus&amp;nbsp;VI]] op 'e troan. Dêrmei ûntstie in [[personele uny]] tusken de beide keninkriken dy't in goede iuw letter, yn [[1707]] omset waard yn in [[Uny fan 1707|politike uny]]. De keninkriken Ingelân en Skotlân giene doe op yn it nije [[Keninkryk Grut-Brittanje]]. Dat bestie oant [[1801]], doe't troch in nije ienwurding mei it [[Keninkryk Ierlân]] it [[Feriene Keninkryk fan Grut-Brittanje en Ierlân]] ûntstie. Yn [[1922]], nei de [[sesesje|ôfskieding]] fan 'e [[Ierske Frijsteat]], waard dat lân omneamd ta it [[Feriene Keninkryk fan Grut-Brittanje en Noard-Ierlân]], dat hjoed de dei noch bestiet.

==Demografy==
Yn [[2011]] hie Grut-Brittanje in [[befolking]] fan likernôch 61&amp;nbsp;miljoen minsken, wêrfan't fierwei it grutste part yn [[Ingelân]] wenne. Dêrmei is Grut-Brittanje it op twa nei tichtstbefolke eilân fan 'e wrâld, nei [[Java]], yn [[Yndoneezje]], en [[Honsjû]], yn [[Japan]]. De grutste [[stêd]] op it eilân wie [[Londen]], de [[haadstêd]] fan sawol Ingelân as it hiele [[Feriene Keninkryk]], dy't yn it súdeasten fan Grut-Brittanje deunby de [[mûning]] fan 'e [[Teems]] leit en in befolking fan mear as 8&amp;nbsp;miljoen minsken hat. Lânseigen talen dy't op Grut-Brittanje sprutsen wurde, binne it [[Ingelsk]] (yn [[Ingelân]], mar ek yn 'e oare lânsdielen), it [[Welsk]] (yn [[Wales]]), it [[Skotsk]] en it [[Skotsk-Gaelysk]] (yn [[Skotlân]]) en it [[Kornysk]] (yn [[Cornwall]]). Op it mêd fan [[religy]] hinget it meastepart fan 'e befolking fan Grut-Brittanje it [[kristendom]] noch oan, hoewol't der in oanwaaksende groep [[ateïsme|ateïsten]] en [[agnostisisme|agnosten]] bestiet, wylst der fierders troch [[ymmigraasje]] út benammen [[Súd-Aazje]] grutte groepen [[moslim]]s, [[hindoeïsme|hindoes]] en [[sikhisme|sikhs]] op it eilân kommen binne.

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Great_Britain ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Great Britain}}
}}

[[Kategory:Grut-Brittanje (eilân)| ]]
[[Kategory:Britske Eilannen]]
[[Kategory:Eilân yn de Atlantyske Oseaan]]
[[Kategory:Eilân yn de Noardsee]]
[[Kategory:Eilân yn it Feriene Keninkryk]]</text>
      <sha1>dwkcse93ti1we98b3u9mhwoh7eyxj45</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grut-Brittanje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>116367</id>
    <revision>
      <id>1083934</id>
      <parentid>974805</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:40:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>92.67.192.180</ip>
      </contributor>
      <comment>Trochferwizing nei [[Feriene Keninkryk]] wiske</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" xml:space="preserve">{{foarbetsjuttings}}

* [[Grut-Brittanje (eilân)]], in grut eilân yn de noardlike Atlantyske Oseaan
* [[Keninkryk Grut-Brittanje]], in histoaryske steat dy't bestie fan 1707 oant 1801
* [[Feriene Keninkryk fan Grut-Brittanje en Ierlân]], in histoaryske steat dy't bestie fan 1801 oant 1922
* [[Feriene Keninkryk fan Grut-Brittanje en Noard-Ierlân]], in moderne steat.

{{neibetsjuttings}}</text>
      <sha1>d0q9zfjj78gh6yoart1nmhpgbpxbqrk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Grut-Brittanje</title>
    <ns>1</ns>
    <id>116368</id>
    <revision>
      <id>1083941</id>
      <parentid>874584</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:45:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Lheg</username>
        <id>43423</id>
      </contributor>
      <comment>De side leechmakke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="0" />
      <sha1>phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iversky Kleaster</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118126</id>
    <redirect title="Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)" />
    <revision>
      <id>1083856</id>
      <parentid>883385</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:29:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: dubbele doorverwijzing gecorrigeerd naar [[Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)]]</text>
      <sha1>44058thwzaxs9kt36bzmhfs78tnbd54</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Iversky Kleaster (Valdajskoje-mar)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118127</id>
    <redirect title="Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)" />
    <revision>
      <id>1083857</id>
      <parentid>881092</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:29:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>3660</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Robot: dubbele doorverwijzing gecorrigeerd naar [[Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Iverskikleaster (Valdajskoje-mar)]]</text>
      <sha1>44058thwzaxs9kt36bzmhfs78tnbd54</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2022</title>
    <ns>0</ns>
    <id>123052</id>
    <revision>
      <id>1083927</id>
      <parentid>1083225</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T09:05:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ Cas Enklaar</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="27013" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[1 jannewaris|1]] - It [[Regional Comprehensive Economic Partnership]], de grutste [[frijhannel]]sône fan 'e wrâld, wurdt yn wurking steld. It gebiet omfiemet [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Birma]], [[Brûnei]], de [[Filipinen]], [[Fjetnam]], [[Yndoneezje]], [[Japan]], [[Kambodja]], [[Maleizje]], [[Laos]], [[Nij-Seelân]], [[Sina]], [[Singapoer]], [[Súd-Koreä]] en [[Tailân]].
*[[2 jannewaris|2]] - Yn [[Kazachstan]] brekke [[protesten yn Kazachstan (2022)|grutskalige protesten]] út tsjin it [[regear]] fan [[diktator]] [[Kassym-Jomart Tokajev]]. Dy binne yn 't earstoan rjochte tsjin 'e ferheging fan 'e [[benzine]]prizen, mar kantsje har de folgjende dagen almar mear oan tsjin 'e [[korrupsje]] fan 'e hearskjende [[elite]].
*[[6 jannewaris|6]] - Yn [[Kazachstan]] wurde [[protesten yn Kazachstan (2022)|de protesten]] troch de autoriteiten mei grouwélich [[geweld]] de kop yn drukt. Guon oare leden fan 'e [[Kollektive Feilichheidsferdrachsorganisaasje]], wêrûnder [[Ruslân]] en [[Wyt-Ruslân]], stjoere op fersyk fan [[presidint]] [[Kassym-Jomart Tokajev]] helptroepen.
*[[7 jannewaris|7]] - Der hawwe no wrâldwiid 300 miljoen gefallen fan [[COVID-19]] west.
*[[10 jannewaris|10]] - Foar it earst wurdt der mei súkses in [[baarch|bargehert]] yn in [[minske]] [[orgaantransplantaazje|transplantearre]].
*10 - Yn [[Nederlân]] wurdt nei in [[kabinetsformaasje|formaasje]] fan 299 [[dagen]] (de langste ea) it [[Kabinet-Rutte IV]] ynstallearre.
*[[15 jannewaris|15]] - In [[útbarsting fan de Hunga Tonga (2022)|grutte útbarsting]] fan 'e ûnderseeske [[fulkaan]] de [[Hunga Tonga]], yn [[Tonga]], soarget foar [[tsûnamy]]warskôgings yn it hiele gebiet fan 'e [[Stille Oseaan]]. De skea falt ta, behalven yn [[Perû]], dêr't de weagen [[oaljeramp yn Perû (2022)|in oaljeramp]] feroarsaakje. De útbarsting easket yn Tonga 5 [[minske]]libbens en oerdekt it lân mei in tsjûke laach [[gif]]tige [[fulkanyske jiske]], wat foar swierrichheden op it mêd fan [[drinkwetter]]foarsjenning liedt.
*[[20 jannewaris|20]] - It [[Nederlân]]ske [[online]] [[konsuminteprogramma]] ''[[BOOS (websearje)|BOOS]]'' publisearret in [[fideo]] wêryn't ferskate meiwurkers fan 'e [[tillefyzjeprogramma|tillefyzje]][[talintejacht]]en ''[[The Voice of Holland]]'' en ''[[The Voice Kids (Nederlân)|The Voice Kids]]'', ûnder wa [[orkest]]lieder [[Jeroen Rietbergen]] en [[sjuery (kompetysje)|sjuerylid]] [[Ali B]], beskuldige wurde fan [[seksueel oer de grins geand gedrach]], wat ta it stopsetten fan 'e programma's en in grut trelit yn 'e [[media]] liedt.
*[[21 jannewaris|21]] - By [[bombardemint op de finzenis yn Saäda|in bombardemint]] troch [[Saûdy-Araabje]] fan 'e [[Jemen]]ityske [[stêd]] [[Saäda]], yn it ramt fan 'e oangeande [[Twadde Jemenityske Boargeroarloch]], wurdt de pleatslike [[finzenis]] rekke ynstee fan posysjes fan 'e [[Hûty]]rebellen. Der komme teminsten 70 [[finzen]]n om.
*[[23 jannewaris|23]] - By [[steatsgreep yn Boerkina Faso (2022)|in steatsgreep]] yn [[Boerkina Faso]] wurdt [[presidint]] [[Roch Marc Christian Kaboré]] troch it [[kriichsmacht|leger]] ôfset.
* 23 - De [[tropyske stoarm]] [[Tropyske stoarm Ana (2022)|Ana]] slacht ta yn it [[easten]] fan [[Súdlik Afrika]] en easket 115 [[libben]]s yn [[Madagaskar]], [[Malawy]] en [[Mozambyk]].
*[[28 jannewaris|28]] - It tal [[faksinaasje]]s tsjin it [[COVID-19]]-[[firus (biology)|firus]] dat wrâldwiid dien is, passearret de 10 miljard.
;febrewaris
*[[1 febrewaris|1]] - [[Denemark]] heft alle beheinende maatregels yn it ramt fan 'e [[koroanafiruspandemy (2019-2020)|koroanafiruspandemy]] op.
*1 - [[Eastenryk]] wurdt it earste lân dêr't [[faksinaasje]] tsjin it [[COVID-19]]-[[firus (biology)|firus]] no ferplichte is.
*[[3 febrewaris|3]] - By in [[militêre operaasje]] fan [[kommando's]] fan it [[Amerikaanske Leger]] yn it noardwesten fan [[Syrje]] komt de lieder fan 'e saneamde [[Islamityske Steat yn Irak en Syrje]], [[Abû Ibrahim al-Hasjimi al-Koerasji]], om as er himsels [[ûntploffing|opblaasd]] om syn [[finzen]]name tsjin te kearen.
*3 - [[Yndia]] wurdt it trêde lân op 'e wrâld nei de [[Feriene Steaten]] en [[Brazylje]] dêr't no mear as 500.000 [[minsken]] [[ferstoarn]] binne oan [[COVID-19]].
*[[4 febrewaris|4]]-[[20 febrewaris|20]] - Yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]] wurde de [[Olympyske Winterspullen 2022]] holden.
*[[5 febrewaris|5]] - It tal [[stjergefal]]len yn 'e [[Feriene Steaten]], feroarsake troch de [[koroanafiruspandemy (2019-2020)|koroanafiruspandemy]], passearret de 900.000. 
*[[8 febrewaris|8]] - Der hawwe no wrâldwiid 400 miljoen gefallen fan [[COVID-19]] west.
*[[15 febrewaris|15]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[prins]] [[Andrew, hartoch fan York|Andrew]] treft in [[skikking]] mei [[Virginia Giuffre]], de [[Feriene Steaten|Amerikaanse]] dy't him beskuldiget fan [[seksueel misbrûk]] by syn besiken oan 'e [[filla]] fan [[miljonêr]] en [[sedemisdriuw|sededelinkwint]] [[Jeffrey Epstein]].
*[[17 febrewaris|17]]-[[21 febrewaris|21]] - Yn fiif [[dagen]] tiid wurde [[Nederlân]] en de rest fan [[Noardwest-Jeropa]] troffen troch trije swiere [[stoarm]]en: [[Stoarm Dudley|Dudley]], [[Stoarm Eunice|Eunice]] en [[Stoarm Franklin|Franklin]]. Dêrby falle teminsten 14 [[dea]]den.
*[[21 febrewaris|21]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[presidint]] [[Vladimir Pûtin]] erkent de ûnôfhinklikheid fan 'e selsútroppen [[republiken]] [[Folkrepublyk Donjetsk|Donjetsk]] en [[Folkrepublyk Lûhansk|Lûhansk]], de gebieten yn it easten fan 'e [[Oekraïne]] dy't yn 'e hannen binne fan [[etnysk]] [[Russen|Russyske]] [[rebel]]len. 
*[[22 febrewaris|22]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[bûnskânselier]] [[Olaf Scholz]] leit it goedkarringsproses stil fan [[Nord Stream&amp;nbsp;2]], in nije [[ierdgas]]piiplieding fan [[Ruslân]] troch de [[Eastsee]] nei Dútslân. Dêrtroch kin dy, hoewol foltôge, foarearst net yn gebrûk nommen wurde. Dit is ien fan 'e [[sanksje]]s tsjin Ruslân fanwegen it erkennen fan 'e rebellerepublykjes yn it easten fan 'e [[Oekraïne]]. Oare sanksjes fan û.o. de [[Jeropeeske Uny]], de [[Feriene Steaten]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Japan]], [[Kanada]] en [[Austraalje (lân)|Austraalje]] treffe Russyske [[bank (finansjele ynstelling)|banken]] en teffens [[oligarch|oligargen]] yn it freonefermidden fan [[presidint]] [[Vladimir Pûtin]].
*[[24 febrewaris|24]] - [[Ruslân]] fiert [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|in grutskalige militêre ynfal]] yn 'e [[Oekraïne]] út. Dêrmei giet de [[Russysk-Oekraynske Oarloch]], dat sûnt [[2014]] in konflikt mei lege yntinsiteit is, in folslein nije faze yn. [[Westerske wrâld|Westerske lannen]] kundigje ekstreme sanksjes tsjin Ruslân oan.
*[[25 febrewaris|25]] - Yn it easten fan 'e [[Oekraïne]] begjint [[Belis fan Mariûpol|it belis]] fan 'e stêd [[Mariûpol]] troch [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]].
*[[26 febrewaris|26]] - [[Dútslân]], dat sûnt de [[Twadde Wrâldoarloch]] gjin [[wapen]]s levere hat oan lannen dy't yn [[oarloch]] binne, makket in ommeswaai en beslút ta it leverjen fan wapens oan 'e [[Oekraïne]]. De [[Feriene Steaten]] en de [[Jeropeeske Uny]] komme ta oerienstimming om beskate [[Ruslân|Russyske]] [[bank (finansjele ynstelling)|banken]] út te sluten fan it ynternasjonaal betellingsferkear by wize fan [[sanksje]] foar de [[Russyske ynvaazje fan de Oekraïne (2022)|Russyske ynvaazje fan 'e Oekraïne]].
*[[27 febrewaris|27]] - Yn [[Wyt-Ruslân]] wurdt in [[referindum]] holden wêrby't de [[befolking]] ynstimd hawwe soe mei it opheffen fan 'e net-[[atoombom|nukleêre]] status fan it lân en ek mei de permaninte stasjonearring fan [[Ruslân|Russyske]] troepen yn it lân. Mei't Wyt-Ruslân in [[diktatuer]] is dêr't gjin frije en earlike [[ferkiezing]]s besteane, is ûndúdlik wat de wiere útslach fan it referindum is.
*[[28 febrewaris|28]] - Yn in ienriedigens mei de rest fan 'e [[Westerske wrâld]] dêr't gjin presedint foar bestiet, kundigje ek [[Switserlân]], [[Monako]] en [[Singapoer]] sanksjes ôf tsjin [[Ruslân]] omreden fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]].
;maart
*[[2 maart|2]] - Neffens de [[Feriene Naasjes]] binne al 2 miljoen [[flechtling]]en de [[oarloch]] yn 'e [[Oekraïne]] ûntflechte troch de grinzen fan buorlannen oer te gean.
*[[3 maart|3]] - Yn it suden fan 'e [[Oekraïne]] falt de stêd [[Cherson]] yn [[Ruslân|Russyske]] hannen. Ek de [[Kearnsintrale Zaporizja]] wurdt troch de Russen ferovere, wêrby't se de gebouwen fan 'e sintrale mei [[artillery]] besjitte. De [[domdrystens]] fan dat dwaan wurdt wrâldwiid skande fan sprutsen.
*[[4 maart|4]] - Yn [[Ruslân]] wurdt in nije [[wet]] oannommen, dy't 15 jier [[finzenisstraf]] set op it fersprieden fan &quot;[[nepnijs]]&quot; oer de &quot;[[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|spesjale militêre operaasje]]&quot; yn 'e [[Oekraïne]]. In protte bûtenlânske [[media]]-[[organisaasje]]s, wêrûnder [[CNN]] en de [[BBC]], beëinigje har wurk yn it lân.
*[[4 maart|4]]-[[13 maart|13]] - Yn 'e [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]] wurde de [[Paralympyske Winterspullen 2022]] holden. [[Ruslân]] en syn bûnsgenoat [[Wyt-Ruslân]] wurde omreden fan harren ferantwurdlikens foar de [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|ynfal yn 'e Oekraïne]] útsletten fan dielname.
*[[8 maart|8]] - [[Ierdoaljemaatskippij]] [[Shell]], [[restaurant]]keatling [[McDonald's]], [[frisdrinken]]produsint [[Coca-Cola]] en [[kofjehûs]]keatling [[Starbucks]] lûke har omreden fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]] werom út [[Ruslân]].
*[[10 maart|10]] - [[Sily]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[16 maart|16]] - By de [[Nederlânske gemeenteriedsferkiezings (2022)|gemeenteriedsferkiezings]] yn [[Nederlân]] binne benammen de lokale [[politike partij]]en de grutte winners.
*[[24 maart|24]] - De [[NATO]] makket bekend dat der 40.000 man gefjochtstroepen ekstra stasjonearre wurde sille oan 'e eastflank fan it bûngenoatskip, yn [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]], yn ferbân mei de nije bedriging dy't [[Ruslân]] ynhâldt sûnt de [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|ynfal yn 'e Oekraïne]]. 
*[[25 maart|25]] - It [[regear]] fan [[Ruslân]] makket bekend dat &quot;de earste faze&quot; fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]] foltôge is, en dat de striid fan no ôf oan benammen taspitst wurde sil op 'e eastlike [[Donbas]]-regio.
*[[29 maart|29]] - It regear fan [[Ruslân]] kundiget oan dat yn it ramt fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]] de [[oarloch]]shannelings om 'e [[Oekraïne|Oekraynske]] haadstêd [[Kiëv]] hinne &quot;struktureel werombrocht&quot; wurde sille. [[Westerske wrâld|Westerske]] analisten hâlde it derop dat by de Russyske lieding it besef trochkringt dat it mei de hjoeddeistige steat fan it [[Russyske Leger]] net mooglik is om Kiëv yn te nimmen.
;april
*[[3 april|3]] - Nei de weromlûking fan [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] út [[Bûtsja]], in westlike [[foarstêd]] fan 'e [[Oekraïne|Oekraynske]] haadstêd [[Kiëv]], komt oan it ljocht dat dêr 300 oant 400 [[boarger]]s troch it [[Russyske Leger]] [[fermoarde]] binne by it saneamde [[Bloedbad fan Bûtsja]]. Dat wurdt rûnom oanmurken foar in [[oarlochsmisdie]]. Yn 'e [[Westerske wrâld]] wurdt skokt reägearre en oproppen ta noch strangere sanksjes tsjin Ruslân.
*[[7 april|7]] - De [[Algemiene Gearkomste fan 'e Feriene Naasjes]] stimt mei 93 tsjin 24 lidsteaten om [[Ruslân]] út 'e [[Minskerjochteried fan 'e Feriene Naasjes]] te setten. 58 lannen ûnthâlde har fan stimming.
*[[8 april|8]] - [[Ruslân]] kriget rûnom [[krityk]] as it [[bombardemint fan it treinstasjon fan Kramatorsk|in bombardemint]] útfierd op it [[treinstasjon]] fan 'e [[Oekraïne|Oekraynske]] stêd [[Kramatorsk]]. By de oanfal komme 59 [[boarger]]s om dy't de krite besochten te ûntflechtsjen en reitsje 109 oaren [[ferwûne]].
*[[9 april|9]] - De [[Pakistan|Pakistaanske]] [[premier]] [[Imran Khan]] moat ôftrede nei't er yn 'e [[Nasjonale Assimblee (Pakistan)|Nasjonale Assimblee]] in [[moasje fan wantrouwen]] ferlern hat. Hy wurdt twa dagen letter opfolge troch [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Shehbaz Sharif]].
*[[13 april|13]] - Der hawwe no wrâldwiid 500 miljoen gefallen fan [[COVID-19]] west.
*[[14 april|14]] - By in [[Oekraïne|Oekraynske]] raketoanfal wurdt de ''[[Moskva (skip út 1979)|Moskva]]'', it [[flaggeskip]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[Swarte-Seefloat]], ta [[sinken]] brocht.
*[[24 april|24]] - By de twadde omgong fan 'e [[Frânske presidintsferkiezings (2022)|Frânske presidintsferkiezings]] ferslacht de sittende [[sintrisme|sintristyske]] [[presidint]] [[Emmanuel Macron]] syn [[ekstreem-rjochts]]e útdaachster [[Marine Le Pen]].
*[[25 april|25]] - [[Miljardêr]] [[Elon Musk]], wrâlds [[rykdom|rykste]] man, skaft foar [[$]]44&amp;nbsp;miljard it [[sosjale media|sosjaal medium]] [[Twitter]] oan.
*[[27 april|27]] - [[Ruslân]] set de levering fan [[ierdgas]] oan [[Poalen]] en [[Bulgarije]] stil as dy lannen wegerje te beteljen yn [[Russyske roebel|roebels]]. (Yn it [[kontrakt]] is fêstlein dat se yn [[Amerikaanske dollar|dollars]] of [[euro's]] betelje meie, mar troch de ynternasjonale [[boycot]] fan Ruslân yn it ramt fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]] kin Ruslân net by tegoeden yn bûtenlânske [[faluta]].)
*27 - De [[bitcoin]] wurdt in offisjele [[muntienheid]] fan 'e [[Sintraalafrikaanske Republyk]].
;maaie
*[[2 maaie|2]] - [[Ruslân]] kundiget oan dat it him, omreden fan 'e ynternasjonale [[sanksje]]s dy't tsjin it lân ôfkundige binne yn it ramt fan 'e [[Russyske ynfal yn de Oekraïne (2022)|Russyske ynfal yn 'e Oekraïne]], binnen twa jier weromlûke sil út 'e gearwurking oangeande [[romtefeart]] op it mêd fan it [[Ynternasjonaal Romtestasjon ISS]].
*[[6 maaie|6]] - De [[Omgong fan Itaalje]] 2022 start yn [[Bûdapest]] [[Hongarije]].
*[[9 maaie|9]] - [[Premier]] [[Mahinda Rajapaksa]] fan [[Sry Lanka]] treedt ôf nei [[protesten yn Sry Lanka (2022)|oanhâldende en fûleinige protesten]] tsjin 'e [[ekonomyske krisis yn Sry Lanka (2022)|ekonomyske krisis yn it lân]].
*9 - By [[Filipynske presidintsferkiezings (2022)|presidintsferkiezings]] yn 'e [[Filipinen]] wurdt [[Ferdinand Marcos jr.]], better bekend ûnder syn [[bynamme]] &quot;Bongbong&quot;, keazen ta de nije [[presidint]]. Hy is de [[soan]] fan [[Ferdinand Marcos]], dy't yn 'e [[1970-er jierren|1970-er]] en [[1980-er jierren]] as [[diktator]] yn skrikbewâld fierde yn it lân.
*[[11 maaie|11]] - By de [[stêd]] [[Djenin]], yn it [[Westjordaanlân]], wurdt de [[Palestina|Palestynske]] [[ferslachjouster]] foar [[Al-Jazeera]] [[Sjiriin Abû Akleh]] [[dea]]sketten as se ferslach docht fan botsings tusken Palestynske [[demonstraasje (protest)|demonstranten]] en [[Israel]]yske [[soldaten]]. Ut ferklearrings fan [[tsjûge (strafrjocht)|eachtsjûgen]] en ûndersyk troch ferskate [[media]], wêrûnder Al-Jazeera en [[CNN]], docht bliken dat it giet om in opsetlike [[moard]] troch in Israelyske [[skerpskutter]].
*[[12 maaie|12]] - [[Sagittarius A*]], in supermassyf [[swart gat]] yn it sintrum fan 'e [[Molkewei]], wurdt troch [[astronomen]] foar it earst direkt yn byld brocht.
*12 - Yn 'e [[Feriene Steaten]] binne no mear as 1 miljoen [[minsken]] [[ferstoarn]] oan [[COVID-19]].
*[[13 maaie|13]] - It frachtskip de ''Ilse-Marie'' út [[Warten]] fart de [[Ljouwert (stêd)|Ljouwerter]] wenwyk [[Suderbuorren (wyk)|Suderbuorren]] yn as de [[skipper (gesachfierder)|skipper]] net goed wurden is, en fernielt dêrby ferskate [[oanlissteger]]s en [[boat]]sjes.
*[[14 maaie|14]] - [[Oekraïne|Oekraynske]] troepen ferdriuwe de [[Ruslân|Russyske]] ynfallers út 'e omkriten fan 'e op ien nei grutste stêd fan 'e Oekraïne, [[Charkiv]], en winne sa de [[Slach om Charkiv (2022)|Slach om Charkiv]].
*[[15 maaie|15]] - [[Paus]] [[Fransiskus (paus)|Fransiskus]] ferklearret [[Titus Brandsma]] [[hillichferklearring|hillich]].
*[[16 maaie|16]] - De lêste ferdigeners fan 'e [[Oekraïne|Oekraynske]] stêd [[Mariûpol]], oan 'e [[kust]] fan 'e [[See fan Azov]], [[oerjefte|jouwe har oer]] oan 'e [[Ruslân|Russyske]] ynfallers. Dêrmei komt der nei 82 [[dagen]] in ein oan 'e [[Slach om Mariûpol (2022)|Slach om Mariûpol]].
*[[18 maaie|18]] - [[Finlân]] en [[Sweden]] freegje it lidmaatskip fan 'e [[NATO]] oan, mei't se benaud wurden binne fan 'e agresje fan [[Ruslân]] tsjin 'e [[Oekraïne]].
*[[20 maaie|20]] - De [[Wrâldsûnensorganisaasje]] (WHO) hâldt in [[gearkomste|needgearkomste]] oer it opdûken fan gefallen fan 'e [[apepokken]] yn in tsienmannich [[lannen]] bûten it natuerlike [[ferspriedingsgebiet]] yn [[Sintraal-Afrika]] en [[West-Afrika]].
*[[21 maaie|21]] - By [[Australyske ferkiezings (2022)|federale ferkiezings]] yn [[Austraalje (lân)|Austraalje]] ferslacht de [[sosjalist]]yske [[Laborpartij (Austraalje)|Laborpartij]] fan [[Anthony Albanese]] de [[Liberale Partij fan Austraalje|Liberaal]]-[[Nasjonale Partij fan Austraalje|Nasjonale]] [[koälysje]] fan sittend [[premier]] [[Scott Morrison]]. De [[elektoraat|kiezers]] binne benammen ûntefreden oer it fierhinne negearjen troch Morrison-en-dy fan it [[klimaatferoaring]]sfraachstik.
*[[24 maaie|24]] - By [[skoallesjitpartij yn Uvalde|in sjitpartij]] yn in [[legere skoalle]] yn [[Uvalde (Teksas)|Uvalde]], yn 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Teksas]], rjochtet in mei [[mitrailleur]]s bewapene [[sljochtsinnigens|geastlik steurde]] 18-jierrige [[jonge]] in [[bloedbad]] oan. Der komme 19 [[bern (persoan)|bern]] en 2 [[learkrêft]]en om. De dieder, dy't foartiid ek syn eigen [[beppe]] besocht hat te fermoardzjen, wurdt troch de [[plysje]] deasketten.
;juny
* [[2 juny|2]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] begjint it saneamde [[Patina Jubileum fan Elizabeth II|Platina Jubileum]], wêrby't fiert wurdt dat [[keninginne]] [[Elizabeth II fan it Feriene Keninkryk|Elizabeth&amp;nbsp;II]] 70 jier op 'e troan sit.
* [[5 juny|5]] - By [[Tsjerke-oanfal yn Owo|in bomoanslach en besjitting]] fan in [[tsjerke]] yn [[Owo]], yn [[Nigearia]], komme mear as 50 [[minske]]n om en reitsje nochris 60 oaren [[ferwûne]]. De [[oanslach (misdriuw)|oanslach]] wurdt opeaske troch [[Islamityske Steat yn West-Afrika]].
* [[6 juny|6]] - De 88ste [[Alvestêdetocht op de Fyts]] giet de boeken yn as ien fan de swierste âlvestêdetochten ea fanwegen it minne [[waar]] ([[rein (delslach)|rein]] en hurde [[wyn (waar)|wyn]]).
*6 - Foar it earst yn 125-jier moat de [[Bûnspartij foar Senioaren]] healwei de twadde omgong beëinige wurden fanwegen it minne [[waar]].
* [[9 juny|9]] - [[Tailân]] dekriminalisearret it rekreätyf gebrûk fan [[kannabis]] en [[himp]].
* [[14 juny|14]] - It [[regear]] fan it eilânsteatsje [[Kiribaty]], yn 'e [[Stille Súdsee]], ropt de [[needtastân]] út omreden fan slimme en oanhâldende [[drûchte]].
* [[19 juny|19]] - By de twadde omgong fan 'e [[Frânske parlemintsferkiezings (2022)|Frânske parlemintsferkiezings]] behellet de [[Ensemble Citoyens|Ensemble]]-[[koälysje]], fan [[presidint]] [[Emmanuel Macron]], de oerwinning mei 245 fan 577 sitten yn 'e [[Nasjonale Assimblee (Frankryk)|Nasjonale Assimblee]]. Ensemble ferliest lykwols de absolute mearderheid.
* 19 - By de [[Kolombiaanske presidintsferkiezings (2022)|presidintsferkiezings]] yn [[Kolombia]] wurdt foar it earst yn 'e [[Kolombiaanske skiednis|skiednis fan it lân]] in [[links (polityk)|linkse]] kandidaat, de eardere [[guerrilja]]strider [[Gustavo Petro]], ta it heechste [[amt (funksje)|amt]] keazen.
* [[22 juny|22]] - It easten fan [[Afganistan]] wurdt troffen troch [[ierdbeving yn Afganistan (juny 2022)|in ierdbeving]] mei in krêft fan 5,9 op 'e [[skaal fan Richter]]. Dêrby komme teminsten 1.500 [[minske]]n yn Afganistan om en 43 yn it oanbuorjende [[Pakistan]].
* [[24 juny|24]] - Yn 'e [[Russysk-Oekraynske Oarloch]] falt de stêd [[Sevjerodonjetsk]] yn [[Ruslân|Russyske]] hannen. 
* 24 - It [[Amerikaansk Heechgerjochtshôf]], dat in [[konservative]] mearderheid hat sûnt [[presidint]] [[Donald Trump]] der trije aartskonservative [[rjochter]]s yn beneamde, smyt in eardere [[fûnis|útspraak]] yn 'e [[rjochtsaak]] ''[[Roe v. Wade]]'' út [[1973]] om en heft dêrmei it algemien rjocht op [[abortus]] yn 'e [[Feriene Steaten]] op.
* [[28 juny|28]]-[[30 juny|30]] - Op in top yn [[Madrid]] akseptearret de [[NATO]] it fersyk om lidmaatskip troch [[Sweden]] en [[Finlân]], nei't [[presidint]] [[Recep Tayyip Erdoğan]] fan [[Turkije]] syn ferset dêrtsjin opjûn hat.
;july
*[[1 july|1]] - [[Switserlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*1 - De [[Omgong fan Frankryk]] 2022 start yn [[Keappenhaven]] [[Denemark]].
*[[3 july|3]] - In geastlik siike man sjit yn in winkelsintrum yn 'e [[Denemark|Deenske]] haadstêd [[Keappenhaven]] trije minsken dea, en en der reitsje meardere minsken ferwûne.
*[[7 july|7]] - [[Boris Johnson]] treedt ôf as lieder fan de [[Konservative Partij (Feriene Keninkryk)|Konservative Partij]], mar is fan doel [[premier]] fan it [[Feriene Keninkryk]] te bliuwen oant in nije lieder keazen is.&lt;ref&gt;[https://nos.nl/artikel/2435695-premier-johnson-kondigt-vertrek-aan-wil-aanblijven-tot-er-een-opvolger-is {{nl}} NOS, 7-7-2022, Premier Johnson kondigt vertrek aan, wil aanblijven tot er een opvolger is]&lt;/ref&gt;
* [[8 july|8]] - De [[Japan]]ske âld-[[premier]] [[Shinzo Abe]] wurdt delsketten by in [[taspraak|ferkiezingstaspraak]] yn [[Nara]] en beswykt oan syn [[ferwûning]]en.
* [[9 july|9]] - [[Presidint]] [[Gotabaya Rajapaksa]] en [[premier]] [[Ranil Wickremesinghe]] fan [[Sry Lanka]] stimme dermei yn om ôf te treden as gefolch fan 'e [[protesten yn Sry Lanka (2022)|grutskalige en oanhâldende protesten]] tsjin 'e [[ekonomy]]ske krisis yn it lân.

== Berne ==

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[4 jannewaris|4]] - [[Henny Orri]], Nederlânsk aktrise (* [[1925]])
* [[9 jannewaris|9]] - [[Bob Saget]], Amerikaansk komyk, akteur en presintator (* [[1956]])
* [[10 jannewaris|10]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige, spesjalisearre yn it [[Noardfrysk]] (* [[1931]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman (* [[1928]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Meat Loaf]] (Marvin Lee Aday), Amerikaansk sjonger (* [[1947]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Jean-Claude Mézières]], Frânsk auteur (* [[1938]])
* [[25 jannewaris|25]] - [[Gert Schutte]], Nederlânsk politikus (* [[1939]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Klaas Tuinstra]], Frysk politikus (* [[1945]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Sebastian Bieniek]], Dútsk keunstner (* [[1975]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer (* [[1931]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper (* [[1931]])
* [[20 maart|20]] - [[Piet Paulusma]], Frysk waarman (* [[1956]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Geert Eijgelaar]], Nederlânsk politikus (* [[1927]])
* [[14 april|14]] - [[Alex Brenninkmeijer]], Nederlânsk jurist en Nasjonale Ombudsman (* [[1951]])
* [[18 april|18]] - [[Harrison Birtwistle]], Ingelsk Komponist (* [[1934]])
* [[22 april|22]] - [[Jan Rot (sjonger)|Jan Rot]], Nederlânsk sjonger en lietsjeskriuwer (* [[1957]])
* [[25 april|25]] - [[Henny Vrienten]], Nederlânsk sjonger (* [[1948]])
* [[28 april|28]] - [[Leo Beerendonk]], Nederlânsk fuotballer (* [[1938]])
* 28 - [[Juan Diego (acteur)|Juan Diego]], Spaansk akteur (* [[1942]])
* [[30 april|30]] - [[Mino Raiola]], Italjaansk-Nederlânsk fuotbalmakelder (* [[1967]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Ric Parnell]], Ingelsk drummer (* [[1951]])
* [[4 maaie|4]] - [[Harm Ottenbros]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1943]])
* 4 - [[Sis van Rossem]], Nederlânsk keunsthistoarikus (* [[1945]])
* [[9 maaie|9]] - [[Jody Lukoki]], Kongoleesk-Nederlânsk fuotballer (* [[1992]])
* [[10 maaie|10]] - [[Trevor Strnad]], Amerikaansk sjonger (* [[1981]])
* [[11 maaie|11]] - [[Henk Groot]]  Nederlânsk fuotballer (* [[1938]])
* [[11 maaie|11]] - [[Jeroen Brouwers]], Nederlânske skriuwer (* [[1940]])
* [[13 maaie|13]] - [[Khalifa bin Zayed Al Nahayan]], [[Feriene Arabyske Emiraten|Arabysk]] presidint en Emir fan Abu Dhabi (* [[1948]])
* [[15 maaie|15]] - [[Mient Jan Faber]], Nederlânske wiskundige en fredesaktivist (* [[1940]])
* [[17 maaie|17]] - [[Vangelis]], Gryksk muzikant en komponist (* [[1943]])
* [[21 maaie|21]] - [[Colin Cantwell]], Amerikaansk keunstner en animator (* [[1932]])
* [[22 maaie|22]] - [[Eric Schneider]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1934]])
* [[25 maaie|25]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1931]])
* 25 - [[Gijs de Lange]], Nederlansk akteur (* [[1956]])
* [[26 maaie|26]] - [[Andrew Fletcher]], Britsk bassist en sjonger (* [[1961]])
* 26 - [[Willibrord Frequin]], Nederlânsk sjoernalist en programmamaker (* [[1941]])
* 26 - [[Alan White (drummer)|Alan White]], Ingelsk drummer (* [[1949]])
* [[27 maaie|27]] - [[Joop Mink]], Frysk skûtsjekipper (* [[1935]])
* [[28 maaie|28]] - [[Bujar Nishani]], Albaansk presidint (* [[1966]])
* [[29 maaie|29]] - [[Ronnie Hawkins]], Amerikaansk sjonger (* [[1935]])
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Alec John Such]], Amerikaansk bassist (* [[1951]])
* [[7 juny|7]] - [[Hans Brian]], Nederlânsk sportkommentator en rugbybûnscoach (* [[1940]])
* [[8 juny|8]] - [[Julio Jiménez]], Spaansk hurdfytser (* [[1934]])
* [[11 juny|11]] - [[Ebeltje Boekema-Hut]], Aldste frou fan Nederlân (* [[1911]])
* [[12 juny|12]] - [[Philip Baker Hall]], Amerikaansk akteur (* [[1931]])
* [[13 juny|13]] - [[Henri Garcin]], Nederlânsk akteur (* [[1928]])
* [[17 juny|17]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Frânsk akteur (* [[1930]])
* [[19 juny|19]] - [[Wim Dik]], Nederlânsk bestjoerder (* [[1939]])
* [[23 juny|23]] - [[Stien Baas-Kaiser]], Nederlânsk hurdrydster (* [[1938]])
;july
* [[3 july|3]] - [[Remco Campert]], Nederlânsk skriuwer en dichter (* [[1929]])
* [[5 july|5]] - [[Manny Charlton]], Skotsk gitarist (* [[1941]])
* [[6 july|6]] - [[Nop de Graaf]], Mei-grûnlizzer Kameleondoarp Terherne (* [[1956]])
* [[8 july|8]] - [[Shinzo Abe]], Japansk premier (* [[1954]])
* 8 - [[Tony Sirico]], Amerikaansk akteur (* [[1942]])
* 8 - [[José Eduardo dos Santos]], Angoleesk presedint (* [[1942]])
* 8 - [[Luis Echeverría]], Meksikaansk presedint (* [[1922]])
* 8 - [[Gregory Itzin]], Amerikaansk akteur (* [[1948]])
* [[9 july|9]] - [[Wim Quist]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1930]])
* 9 - [[Gerrit Hensens]], Nederlânsk politikus (* [[1930]])
* [[11 july|11]] - [[Monty Norman]] Britsk filmmuzykkomponist (* [[1928]])
* [[14 july|14]] - [[Pleun Strik]], Nederlânsk fuotballer (* [[1944]])
* 14 - [[Jürgen Heinsch]], Dútsk fuotballer (* [[1940]])
* [[20 july|20]] - [[Cas Enklaar]], Nederlânsk akteur (* [[1943]])

==Tillefyzje==
* ''[[Star Trek: Strange New Worlds]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2022| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>2brs8zm8ds8m3lrudv7vlp4apvvbz5f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rubens de Falco</title>
    <ns>0</ns>
    <id>125580</id>
    <revision>
      <id>1083862</id>
      <parentid>1041359</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T07:35:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Keppeling om utens */ defaultsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1545" xml:space="preserve">[[File:Rubens de Falco.jpg|thumb|200px|Rubens de Falco (2007)]]
'''Rubens de Falco da Costa''' ([[São Paulo (stêd)|São Paulo]], [[19 oktober]] [[1931]] - São Paulo, [[22 febrewaris]] [[2008]]) wie in [[Brazylje|Brazyljaansk]] [[akteur]].

== Filmografy ==
* 1966 - ''O Rei dos Ciganos'' .... Claude Ludenwerg
* 1967 - ''A Rainha Louca'' .... Empereur Maximiliano
* 1969 - ''A Última Valsa'' .... L'empereur Francisco José
* 1975 - ''O Grito'' .... Agenor
* 1976 - ''Escrava Isaura'' .... Leôncio Almeida
* 1977 - ''Dona Xepa'' .... Heitor Camargo
* 1978 - ''O Astro'' .... Samir Hayala
* 1978 - ''A Sucessora'' .... Roberto Steen
* 1979 - ''Gaivotas'' .... Daniel
* 1980 - ''Drácula, Uma História de Amor'' .... Drácula
* 1981 - ''Os Imigrantes'' .... Antonio di Salvio
* 1986 - ''Sinhá Moça'' .... Colonel Aristides Ferreira, baron de Araruna
* 1987 - ''Bambolê'' .... Nestor Barreto
* 1989 - ''Pacto de Sangue'' .... Abílio Mendonça
* 1995 - ''Sangue do Meu Sangue'' .... Mário Albuquerque Soares
* 1997 - ''Os Ossos do Barão'' .... Cândido Caldas Penteado
* 1998 - ''Brida'' .... Vargas
* 2004 - ''A Escrava Isaura'' .... Comendador Leopoldo Almeida

== Keppeling om utens ==
* [https://www.imdb.com/name/nm0208296/ Rubens de Falco yn de IMDb]

{{DEFAULTSORT:Falco de, Rubens}}
[[Kategory:Brazyljaansk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Brazyljaansk filmakteur]]
[[Kategory:Brazyljaansk toanielakteur]]
[[Kategory:Brazyljaansk persoan fan Portegeesk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1931]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2008]]</text>
      <sha1>jxu640vtncagk5b7ri8nv0pbxu7p0bp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Hûnewipperrock</title>
    <ns>0</ns>
    <id>127600</id>
    <revision>
      <id>1083928</id>
      <parentid>1080140</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T09:43:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>37.0.19.210</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4474" xml:space="preserve">{{Ynfoboks evenemint
| ôfbylding                   = 
| ôfbyldingstekst             = 
| ôfbyldingsbreedte           = 
| namme                       = Hûnewipperrock
| lân                         = [[File:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid1       = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid1 = [[File:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid2       = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid2 = [[File:Flagge fan Dantumadiel.png|border|20px]] [[Dantumadiel]]
| plak                        = [[File:Rinsumageast vlag.svg|border|20px]] [[Rinsumageast]]
| holden yn                   = 
| datum                       = 1e [[sneon]] yn [[septimber]]
| tiid fan it jier            = 
| oare namme                  = 
| ôfkoarting                  = 
| oanlieding                  = 
| gelegenheid                 = 
| soarte evenemint            = [[muzykfestival]]
| sjenre                      = [[popmuzyk]]
| bestean                     = [[2011]] – no
| oprjochter                  = 
| organisearre troch          = [[Stifting Hûnewipperrock]]
| webside                     = 
}}
'''Hûnewipperrock''' (de offisjele [[namme]] is [[Frysk]]talich) is in [[muzykfestival]] dat elts [[jier]] holden wurdt yn it [[Fryslân|Fryske]] [[doarp]] [[Rinsumageast]]. De [[namme]] is ûntliend oan 'e [[tradysje|tradisjonele]] [[skelnamme]] foar ynwenners fan Rinsumageast, 'hûnewippers'. Neffens it ferhaal giet dy skelnamme werom op 'e gewoante dy't yn earder tiden op 'e [[merke]] yn it doarp bestie, om by wize fan folksfermaak [[hûn]]en oan in [[tou]] oer de [[brêge]] te slingerjen, wêrby't oan 'e oare kant mannen opsteld stiene dy't de [[bisten]] dan opfange moasten.
__TOC__
==Skiednis==
Hûnewipperrock begûn yn [[2011]] as in út 'e hân rûn [[jierdei]]sfeest yn in partikuliere [[tún]] yn 'e [[buorren (doarp)|buorren]] fan it doarp, dêr't sa'n 250 lju op ôf kamen. Yn 'e folgjende jierren woeks it [[evenemint]] út ta in wier muzykfestival, dat fergees tagonklik wie en dêr't ek foar it [[drinken]] net betelle hoegde te wurden. Fan [[2012]] ôf waard it holden yn in [[feesttinte]] dy't opboud wie yn in [[greide]] fuort bûten Rinsumageast. It besikerstal waard dat jiers ferdûbele ta 500 en bleau de folgjende jierren likernôch itselde. Yn [[2016]] berikte it [[festival]] foarearst in hichtepunt doe't der sels in [[camping]] tafoege wurde moast om alle besikers in [[sliep]]plak foar de [[nacht]] te jaan. Doe ûntstie yn Rinsumageast sa njonkelytsen it besef dat it net mear om in 'gewoan' feestje gie.

Yn [[2017]] die Hûnewipperrock in stap tebek doe't it evenemint net mear yn in tinte organisearre waard, mar yn it [[doarpshûs]]. Dat foel ôf, en nei ôfrin fan dy edysje oerhearske by de organisators sawol as de besikers dochs fral it gefoel dat it feest wier yn in feesttinte thúshearde. Om Hûnewipperrock betelber te hâlden, waard yn [[2018]] foar it earst [[yntreejild]] heft. Dat hie ferskate feroarings ta gefolch. Sa moast der dat jiers foar it earst in [[fergunning]] oanfrege wurde by de [[Gemeente Dantumadiel]], wat earder nea hoegd hie om't it in partikulier feestje wie dêr't gjin yntree heft waard. Fierders waard foar de organisaasje fan it festival yn [[2018]] de [[Stifting Hûnewipperrock]] oprjochte. 

Yn [[2020]] kwam Corneum mei it nûmer 'Hûnewipperrock' (in oade oan it festival Hûnewipperrock) op nûmer 24 fan de [[Fryske Top 100]] op [[Omrop Fryslân]].

==Optredende bands==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|- align=&quot;left&quot;
! Jier
! Bands
!width=150|Opm.
|-
|[[2011]]
| DJ Gerard
|-
| [[2012]]
|DJ Gerard
|-
| [[2013]]
| DJ Gerard
|-
| [[2014]]
|DJ Gerard
|-
| [[2015]]
|Lechery, DJ Gerard
|-
| [[2016]]
|Lechery, DJ Gerard
|-
| [[2017]]
| Rendaq, Hotstop
|-
| [[2018]]
|Rendaq, Lechery, Suprise act
|-
| [[2019]]
|[[De Hûnekop]], [[Jack Bottleneck]], Rendaq, Corneum
|-
| [[2021]]
|Alice Springs, Lechery, [[Johannes Rypma]], DUO Hûnekop, Corneum, [[Oele Plop]],  DJ Gerard
|-
| [[2022]]
|[[Party Animals]], [[Handsome Poets]], [[De Doelleazen]] - DJ set, Kings of Diamonds, Highway to Rosie, Corneum, Zanger Serge, DJ Urre
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
*{{Aut|Grosso, Maria del}}, ''Hûnewipperrock voor het Eerst Legaal in Feesttent'', yn]] de ''[[Ljouwerter Krante]]'', 6 augustus 2018, s. 20
}}

{{DEFAULTSORT:Hunewipperrock}}
[[Kategory:Rinsumageast]]
[[Kategory:Muzykfestival yn Fryslân]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 2011]]</text>
      <sha1>cqg0onvfbxwlifw6ambb2ysynl5k30q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kleaster fan it Teken fan Abalak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142372</id>
    <revision>
      <id>1083733</id>
      <parentid>987787</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:41:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5322" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Kleaster fan Abalak
Абалакский монастырь
| ôfbylding                   = Абалакский монастырь. Сентябрь 2016 г.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 280px
| ôfbyldingstekst             = ''Katedraal fan it Teken'' 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = 
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = oblast
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flag of Tyumen Oblast.svg|20px]] [[Tjûmen (oblast)|Tjûmen]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[Abalak]]
| adres                       =
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|58_07_45_N_68_35_24_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|58° 07' N 68° 35' E}}
| type bouwurk                = [[kleaster]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = Stifting: 1785 &lt;br&gt; Gebouwen 18e-19e iuw
| sloopjier                   =
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Barok
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = Kultureel monumint fan federaal belang 
| monumintnûmer               = [https://ru-monuments.toolforge.org/wikivoyage.php?id=7200249000 7200249000]
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://abalak-monastery.cerkov.ru/ abalak-monastery.cerkov.ru]
}}
It '''Kleaster fan it Teken''' of '''Znamenski-kleaster''' (Russysk: Абалакский Знаменский монастырь; ''Abalakski Znamenski Monastyr'') yn Abalak is in kleaster foar muontsen fan de [[Russysk-Otterdokse Tsjerke]] yn it bisdom Tobolsk-Tjûmen. It kleaster leit oan de rjochter kant fan de [[Irtysj]] yn it doarp Abalak op sa'n 20 kilometer fan [[Tobolsk]]. 

==  Skiednis ==
[[Ofbyld:Abalakskaya.jpg|thumb|left|175px|&lt;center&gt;''Ikoan fan it Teken''&lt;/center&gt;]]
Yn 1636 waard yn Albarak foar de ikoan fan de Mem Gods fan it Teken in houten tsjerke boud. Oan it ein fan de 17e iuw waard op it plak fan de ôfbaarnde houten tsjerke in stiennen tsjerkekompleks yn de styl fan de [[kozakkebarok]] boud: de 'Katedraal fan it Teken' (of Znamenski-katedraal) yn de jierren 1683–1691; de '[[Nikolaas fan Myra|Nikolaas]]tsjerke' wat letter yn 1748–1750 en de '[[Marije fan Egypte]]tsjerke' mei in klokketoer fan 1752 oant 1759. 

De biskop fan it doetiidske bisdom Tobolsk-Sibearje, biskop Varlaam, liet yn 1785 op it plak in kleaster fan de tredde graad stiftsje. Fanút it Epifany-keaster út [[Perm]] waard it nije kleaster befolke. Yn de 19e iuw waard noch jimmeroan wurke oan de bou fan it kleaster. 

Sûnt 1902 waard it kleaster yndield by de kleasteroarder fan de twadde graad, alhoewol't de kleastermienskip yn dy tiid mar heechút fyftjin bruorren telde. Oan it begjin fan de 20e iuw waard in grutte groep muontsen fan it [[Kleaster fan Valaam|Valaam-kleaster]] oerbrocht nei it Kleaster fan it Teken en waard der útein set mei it bybringen fan ambachten oan bern fan lânseigen folken. Ek waarden der lokaasjes iepene, dêr't minsken fergese soarch krije koene.  

Yn de jierren 1920 waard archimandryt Arkadi (Gûsev) troch de autoriteiten oppakt fanwegen ferset tsjin de konfiskaasje fan tsjerklik besit. De lêste archimandryt fan it kleaster waard yn 1937 mei de [[Grutte Terreur]] deasketten. It kleaster waard yn 1924 sletten. Yn de Sovjettiid hie de NKVD in kamp op it kleasterterrein, dêr't ek de metropolyt fan Kolomna en Krûtitski fêstholden waard.&lt;ref&gt;[http://www.tobolsk-eparhia.ru/p/pages.php?id=t05_1 Bisdom Tobolsk-Tjûmen, 08.04.2020]&lt;/ref&gt; De gebouwen krigen in net-tsjerklike funksje en yn it kleaster waard in kostskoalle ûnderbrocht. De Trije-ienheidstsjerke waard brûkt as garaazje.

It fernielde tsjerkekompleks waard al yn 1989 werom jûn oan it bisdom Omsk-Tjûmen fan de Russysk-Otterdokse Tsjerke en yn 1996 op 'en nij iepene as in kleaster. Letter waard yn de jierren 2011-2012 de nije 'Tsjerke fan de nije Beliders en Martlers' oan it restaurearre kleasterkompleks tafoege. 
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=6 widths=&quot;150px&quot; heights=&quot;200px&quot;&gt;
Знаменская церковь, Абалакский монастырь1.jpg|''Znamenski-katedraal''
Никольская церковь. Сентябрь 2016 г.jpg|''Nikolaas fan Myratsjerke ''
О России.JPG|''Marije fan Egyptetsjerke''
Церковь Всех Святых1.jpg|''Tsjerke fan de Beliders en Martlers'' 
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Russysktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:ru:Борисоглебский монастырь (Торжок)]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Abalaksky Monastery|Kleaster fan Alabak}}
}}
[[Kategory:Kleaster yn Ruslân]]
[[Kategory:Bouwurk yn Tjûmen (oblast)]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1785]]
[[Kategory:Organisaasje opheft yn 1924]]
[[Kategory:Organisaasje oprjochte yn 1996]]
[[Kategory:Bouwurk út 1691]]
[[Kategory:Bouwurk út 1750]]
[[Kategory:Bouwurk út 1759]]</text>
      <sha1>d8q6mpt8rk9bdl2i71rf6ln4ci6bger</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Narendra Modi</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144674</id>
    <revision>
      <id>1083843</id>
      <parentid>1001113</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T21:20:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Niegodzisie</username>
        <id>32947</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1217" xml:space="preserve">{{Politikus     
| ôfbylding                   = Prime Minister Narendra Modi with the medal winners of the Rio 2016 Paralympics (29311262974) (cropped).jpg
| nasjonaliteit               = [[File:Flag of India.svg|20px]] [[Yndia]]
| berteplak                   = Vadnagar, [[Yndia]]
| bertedatum                  = 17 Septimber [[1950]]
| partij                      = Bharatiya Janata Partij
| funksje1                    = [[Yndia|14e premier fan Yndia]]
| regear1                     = 
| amtsperioade1               = [[2014]] –
| foargonger1                 = Manmohan Singh
| opfolger1                   = 
}}
'''Narendra Damodardas Modi''' (Vadnagar, [[17 septimber]] [[1950]]) is in Yndiaaske [[politikus]]. Hy is de 14e minister-presidint fan [[Yndia]] sûnt maaie 2014. Hy wie  haadminister (''Chief minister'') fan de dielsteat Gujarat fan 2001 oant 2014 en is lid fan it parlemint foar Varanasi. Modi is lid fan 'e Bharatiya Janata Partij.

{{CommonsBalke|Narendra Modi}}

{{DEFAULTSORT:Modi, Narendra}}
[[Kategory:Yndiaask politikus]]
[[Kategory:Yndiaask parlemintslid]]
[[Kategory:Yndiaask minister]]
[[Kategory:Premier fan Yndia]]
[[Kategory:Gûdjaratysk persoan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1950]]</text>
      <sha1>r2f5gsmsisnx5cb6a9nzlfg1fyub3eb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger:FreyaSport/kladblok</title>
    <ns>2</ns>
    <id>152621</id>
    <revision>
      <id>1083762</id>
      <parentid>1083109</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:00:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022)</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1969" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke || || || || || || || || || || 
|}</text>
      <sha1>3kjw1zogdexau6j22uiu3nhpasqxfd0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083768</id>
      <parentid>1083762</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:35:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3870" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke || || || || || || || || || || 
|}

===Ferstoarnen 2009===
;jannewaris
* [[21 jannewaris|21]] - [[Charles W. Juels]], Amerikaansk astronoom en psychiater (* [[1944]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner (* [[1911]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Frank Löwik]], Twintsk histoarikus en skriuwer (* [[1956]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Natalja Estemirova]],  Russysk histoarika, sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
;april
* [[4 april|4]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener (* [[1926]])
* [[22 april|22]] [[Piet Burger]], Nederlânske puzelmakker en timmerman (* [[1929]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Marilyn French]], Amerikaansk skriuwster en feministe (* [[1929]])
* [[20 maaie|20]] - [[Lucy Gordon]], Ingelsk aktrise en model (* [[1980]])
;juny
* [[18 juny|18]] - [[Hortensia Bussi]], Sjileensk presidintsfrou (* [[1914]])
* [[25 juny|25]] - [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise (* [[1947]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise (* [[1922]])
* [[12 july]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer (* [[1928]])
* [[26 july|26]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf (* [[1919]])
* [[27 july|27]] - [[Aeronwy Thomas]], Welsk skriuwster en oersetter (* [[1943]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis (* [[1920]])
* [[25 septimber|25]] - [[Aukje Wijbenga]], Frysk skriuwster (* [[1927]])
;oktober
* [[28 oktober|28]] - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder (* [[1940]])
* [[30 oktober|30]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch (* [[1908]])
;novimber
* [[25 novimber|25]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar (* [[1921]])
* [[26 novimber|26]] - [[Pia Beck]],  Nederlânsk jazz-pianiste en sjongster. (* [[1925]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Tavo Burat]], Italjaansk skriuwer en sjoernalist. (* [[1932]])</text>
      <sha1>b9qhfg3ubzbtlmuhac7mm82nyn7kbof</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083821</id>
      <parentid>1083768</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:21:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>ferskil 2009 fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1992" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2009&lt;/small&gt;|| || || || || || || || || 
|}</text>
      <sha1>sa5l553q5lopmjives65bsx3bpb4i0r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083823</id>
      <parentid>1083821</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:22:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-6-2022) */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1992" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2009&lt;/small&gt;|| || || || || || || || || 
|}</text>
      <sha1>ok4kxdhm85viajfm7qson6w4nn38fhd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083864</id>
      <parentid>1083823</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T08:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022) */ Ferstoarnen 2008</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4029" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2009&lt;/small&gt;|| || || || || || || || || 
|}

==Ferstoarnen 2008==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Yslânsk skaker (* [[1943]])
;febrewaris
* [[7 febrewaris|7]] - [[John Wright]], Ingelsk sjonger (* [[1947]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Joe Gibbs (produsint)|Joe Gibbs]], Jamaikaansk reggaeprodusint (* [[1943]])
* [[22 febrewaris|22]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur (* [[1931]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger (* [[1931]])
* [[28 febrewaris|28]] - [[Max Nord]], Nederlânsk dichter en sjoernalist (* [[1916]])
;maart
* [[19 maart|19]] - [[Hugo Claus]], Flaamsk dichter, skriuwer (* [[1929]])
;april
* [[6 april|6]] - [[Mathieu Sprengers]], Nederlânsk sportbestjoerder (* [[1938]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer (* [[1926]])
* [[12 maaie|12]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster (* [[1910]])
* [[12 maaie|12]] - [[Robert Rauschenberg]], Amerikaansk keunstner (* [[1925]])
* [[12 maaie|12]] - [[Jan Sipkema]], Frysk sportbestjoerder, âld-foarsitter fan de Feriening De Fryske Alve Stêden (* [[1933]])
* [[15 maaie|15]] - [[Youssef Idilbi]], Frysk akteur (* [[1976]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Yves Saint Laurent]], Frânsk moadeûntwerper (* [[1936]])
* [[14 juny|14]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige (* [[1929]])
* [[24 juny|24]] - [[Tine Leiker-Kooijmans]], Nederlânsk skriuwster en oersetster (* [[1915]])
* [[29 juny|29]] - [[Frédéric Bastet]], Nederlandsk archeolooch en skriuwer (* [[1926]])
;july
* [[20 july|20]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânske reedrider (* [[1918]])
;augustus
* [[20 augustus|20]] - [[Joets]], Frysk muzikant (* [[1931]])
* [[28 augustus|28]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur (* [[1927]])
* [[31 augustus|31]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1918]])
;oktober
* [[9 oktober|9]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman (* [[1928]])
;novimber
* [[8 novimber|8]] - [[Hendrik Miedema]], Nederlânsk heechlearaar nammekunde (* [[1922]])</text>
      <sha1>0rbscthrch96171kundtm7ntg2429tv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083925</id>
      <parentid>1083864</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T09:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>ferskil 2008 fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2015" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;|| || || || || || || || 
|}</text>
      <sha1>faeubn2ov4bjtziutfe8p13v3zgo3p7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Middelbere Lânbouskoalle</title>
    <ns>0</ns>
    <id>156019</id>
    <revision>
      <id>1083735</id>
      <parentid>1065940</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:57:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Winterskoallen */ plaatsje</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4717" xml:space="preserve">De '''Middelbere Lânbouskoalle''' wie in foarm fan beropsûnderwiis út de tweintichste iuw. Op it hichtepunt hie Fryslân fjouwer middelbere lânbouskoallen.

== Skiednis ==
=== Lânbouûnderwiis ===
De ‘[[Maatschappij van Weldadigheid]]’ naam yn 1823 it inisjatyf om in lânbouskoalle te begjinnen yn Wateren. It &quot;opvoedingsinstituut voor den landbouw&quot; die wol in tal lânboukundige proeven mar it waard nea in modelskoalle, mei omdat der gjin learlingen fan bûten oannomd waarden. Yn 1860 waard it ‘Instituut voor de Landbouw’ opheft.

Yn 1863 waard de Wet fan Thorbecke op it middelber ûnderwiis oannomd. De wet regele it ûnderwiis op de destiidske hegere boargerskoalle. De wet late ta de oprjochting fan trije agraryske skoallen yn Watergraafsmeer, Warffum (1870) en Wageningen (1872). It jild bleau foar de gemeenten en ynstellings lykwols in probleem sadat de lânbouskoallen yn Warffum (1874) en Haren (1871) ticht giene. It Ryk naam dêrom de Gemeentlike Lânbouskoalle en de Hegere Boarger Skoalle yn Wageningen oer en makke dy ta de lang winske Rykslânbouskoalle. De nije Rykslânbouskoalle waard op 18 septimber 1876 feestlik iepene. 

Nei de lânboukrisis yn 1880 waard troch in kommisje ûndersyk dien nei de lânbou yn Nederlân. De minne steat fan de lânbou, it efterbliuwen fan de ûntwikkeling en te min fakkennis waarden as oarsaak sjoen. It late noch net ta de advisearre oprjochting fan winterskoallen en winterkursussen. Wol kaam it yn 1892 ta de beneaming fan in ‘Ynspekteur foar it middelber ûnderwiis, belêste mei it tafersjoch op de lânbouskoallen’.

Yn 1904 waard de Rykslânbouskoalle ferfongen troch fjouwer selsstannige ynrjochtingen, allegear yn Wageningen. Dizze skoallen waarden de Ryks Hegere lân-, Tún en Boskbouskoalle, de Rykslânbouskoalle, de Rykstúnbouskoalle en de Ryks Hegere Boarger Skoalle. De Ryks Hegere Lân-, Tún- en Boskbouskoalle krige yn 1918 it predikaat Lânbouhegeskoalle.

=== Winterskoallen ===
[[File:Rijkslandbouwwinterschool..JPG|thumb|De [[Rykslânbouwinterskoalle (Drachten)|Rykslânbouwinterskoalle]] yn Drachten]]
It regear makke  yn 1893 jild frij foar de oanstelling fan rykslânbouleararen. De rykslânbouleararen waarden belêste mei de lânboufoarljochting, it hâlden fan foardrachten, it oplieden fan ûnderwizers foar de legere akten lân- en túnbouûnderwiis en it hâlden fan tafersjoch op de jûnkursussen foar lân- en túnbouûnderwiis. In tal rykslânbouleararen krige letter in taak as direksjelid fan lânbouwinterskoallen.

=== Deiûnderwiis===
Foar 1893 wie allinnich sprake fan jûnskursussen, mei de oprichting fan de lânbouwinterskoallen kaam der ek deiûnderwiis. Nei de Earste Wrâldoarloch kamen de earste ‘legere lânbouskoallen’. De legere lânbouskoalle wie in fjouwerjierrige oplieding dy’t folge op it sânde jier fan de legere skoalle. It wie in parttime oplieding. Yn it earste jier waard twa dagen yn de wike nei skoalle gien en yn de dêrop folgjende jierren ien dei yn de wike. Nei acht jier leger ûnderwiis waarden learlingen daliks talitten ta de twadde klas. 

== Reorganisaasjes ==
Yn 1957 waard it ûnderwiis oan de Middelbere Lânbouskoalle en de Ryks Lânbouwinterskoalle reorganisearre. De Middelbere Lânbouskoallen giene fierder as Hegere Lânbou Skoalle, de Ryks Lânbouwinterskoalle waard ta Middelbere Lânbouskoalle. 

== List fan Middelbere Lânbouskoallen ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! style=&quot;background-color: #228B22&quot; | Plak
! style=&quot;background-color: #228B22&quot; | Fan
! style=&quot;background-color: #228B22&quot; | Oant
! style=&quot;background-color: #228B22&quot; | Adres         
! style=&quot;background-color: #228B22&quot; | Bysûnderheden                       
|-
| [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
| 1954 &lt;ref&gt;''Middelbare Landbouwschool gestart met 16 leerlingen'', LC 5 oktober 1954''&lt;/ref&gt;
| 1987
| Perkstrjitte&lt;br&gt; Vredeman de Vriesstrjitte
| kristlik. De earste jierren waard lesjûn yn de eardere Skippersskoalle oan de Perkstrjitte by de Grutte Tsjerke. 
|-
| [[Dokkum]]
| 1959
| 1990
| Wâldwei
| kristlik
|-
| [[Drachten]]
| 1959
| 1990
| Torenstraat 12
| Ryks; H.J. Witteveen-skoalle waard AOC Fryslân
|-
| [[Snits (stêd)|Snits]]
| 1959
| 1990
| Lemmerwei 52
| Kristlik; De Súdfinne waard AOC Fryslân
|-
|}

== Sjoch ek ==
* [[Legere Lânbouskoalle]]
* [[Hegere Lânbouskoalle]]

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{EvhhF|Landbouwonderwijs}}
* [https://edepot.wur.nl/458910  - Dr. J.M.G. van der Poel: ''Het Landbouwonderwijs in Nederland tot 1918 - Een beknopt bibliografisch vademecum'']
----
&lt;references/&gt;
}}

[[Kategory:Lânbou yn Nederlân]]
[[Kategory:Underwiisfoarm]]
[[Kategory:Agrarysk ûnderwiis]]
[[Kategory:Fuortset ûnderwiis]]
[[Kategory:Yntroduksje út 1870]]</text>
      <sha1>iidzjfqr2vad27fmamhqe03ie513m4x</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:Star Wars personaazjes</title>
    <ns>10</ns>
    <id>158785</id>
    <revision>
      <id>1083851</id>
      <parentid>1083321</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:02:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]] oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5875" xml:space="preserve">{|style=&quot;margin:0.5em 0 0.5em 0; clear:both;&quot; width=100% class=toccolours 
!  align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C0C0C0&quot; width=&quot;100%&quot; colspan=&quot;2&quot;| &lt;div style=&quot;float:left;width:0px;&quot;&gt;&amp;nbsp;&lt;/div&gt; [[personaazje]]s út ''[[Star Wars]]'' ||
|-
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Episode&amp;nbsp;IV]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Raymus&amp;nbsp;Antilles]]&amp;nbsp;• [[Wedge&amp;nbsp;Antilles]]&amp;nbsp;• [[C-3PO]]&amp;nbsp;• [[Chewbacca]]&amp;nbsp;• [[Biggs&amp;nbsp;Darklighter]]&amp;nbsp;• [[Jan&amp;nbsp;Dodonna]]&amp;nbsp;• [[Obi-Wan&amp;nbsp;Kenobi]]&amp;nbsp;• [[Beru&amp;nbsp;Lars]]&amp;nbsp;• [[Owen&amp;nbsp;Lars]]&amp;nbsp;• [[Leia Organa|prinsesse&amp;nbsp;Leia&amp;nbsp;Organa]]&amp;nbsp;• [[R2-D2]]&amp;nbsp;• [[Luke&amp;nbsp;Skywalker]]&amp;nbsp;• [[Han&amp;nbsp;Solo]]&amp;nbsp;• [[Wilhuff&amp;nbsp;Tarkin]]&amp;nbsp;• [[Darth&amp;nbsp;Vader]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Episode&amp;nbsp;V]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Lando&amp;nbsp;Calrissian]]&amp;nbsp;• [[Boba&amp;nbsp;Fett]]&amp;nbsp;• [[Palpatine|keizer&amp;nbsp;Palpatine]]&amp;nbsp;• [[Firmus&amp;nbsp;Piett]]&amp;nbsp;• [[Yoda]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Episode&amp;nbsp;VI]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Gial&amp;nbsp;Ackbar]]&amp;nbsp;• [[Bib&amp;nbsp;Fortuna]]&amp;nbsp;• [[Jabba&amp;nbsp;de&amp;nbsp;Hutt]]&amp;nbsp;• [[Mon&amp;nbsp;Mothma]]&amp;nbsp;• [[Darth Vader|Anakin&amp;nbsp;Skywalker]]&amp;nbsp;• [[Wicket Wystri Warrick|Wicket]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Episode&amp;nbsp;I]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Saché&amp;nbsp;Adova]]&amp;nbsp;• [[Mas&amp;nbsp;Amedda]]&amp;nbsp;• [[Eirtaé&amp;nbsp;Ballory]]&amp;nbsp;• [[Sio&amp;nbsp;Bibble]]&amp;nbsp;• [[Depa Billaba]]&amp;nbsp;• [[Jar&amp;nbsp;Jar&amp;nbsp;Binks]]&amp;nbsp;• [[Adi Gallia]]&amp;nbsp;• [[Nute&amp;nbsp;Gunray]]&amp;nbsp;• [[Qui-Gon&amp;nbsp;Jinn]]&amp;nbsp;• [[Ki-Adi-Mundi]]&amp;nbsp;• [[Eeth Koth]]&amp;nbsp;• [[Plo Koon]]&amp;nbsp;• [[Darth&amp;nbsp;Maul]]&amp;nbsp;• [[Rugor&amp;nbsp;Nass]]&amp;nbsp;• [[Padmé&amp;nbsp;Amidala]]&amp;nbsp;• [[Quarsh&amp;nbsp;Panaka]]&amp;nbsp;• [[Even Piell]]&amp;nbsp;• [[Yarael Poof]]&amp;nbsp;• [[Oppo Rancisis]]&amp;nbsp;• [[Sabé]]&amp;nbsp;• [[Sebulba]]&amp;nbsp;• [[Shmi&amp;nbsp;Skywalker]]&amp;nbsp;• [[Palpatine|Darth&amp;nbsp;Sidious]]&amp;nbsp;• [[Roos&amp;nbsp;Tarpals]]&amp;nbsp;• [[Saesee Tiin]]&amp;nbsp;• [[Rabé&amp;nbsp;Tonsort]]&amp;nbsp;• [[Finis&amp;nbsp;Valorum]]&amp;nbsp;• [[Watto]]&amp;nbsp;• [[Mace&amp;nbsp;Windu]]&amp;nbsp;• [[Yaddle]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Episode&amp;nbsp;II]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[greve&amp;nbsp;Dooku]]&amp;nbsp;• [[Jango&amp;nbsp;Fett]]&amp;nbsp;• [[Kit&amp;nbsp;Fisto]]&amp;nbsp;• [[Agen&amp;nbsp;Kolar]]&amp;nbsp;• [[Cliegg&amp;nbsp;Lars]]&amp;nbsp;• [[Bail&amp;nbsp;Organa]]&amp;nbsp;• [[Poggle&amp;nbsp;de&amp;nbsp;Mindere]]&amp;nbsp;• [[Aayla&amp;nbsp;Secura]]&amp;nbsp;• [[Shaak&amp;nbsp;Ti]]&amp;nbsp;• [[Greve Dooku|Darth&amp;nbsp;Tyranus]]&amp;nbsp;• [[Luminara&amp;nbsp;Unduli]] &lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Episode&amp;nbsp;III]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Stass&amp;nbsp;Allie]]&amp;nbsp;• [[generaal&amp;nbsp;Grievous]] &lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Episode&amp;nbsp;VII]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[BB-8]]&amp;nbsp;• [[Kaydel&amp;nbsp;Ko&amp;nbsp;Connix]]&amp;nbsp;• [[Poe&amp;nbsp;Dameron]]&amp;nbsp;• [[Finn (Star Wars)|Finn]]&amp;nbsp;• [[Armitage Hux]]&amp;nbsp;• [[Maz&amp;nbsp;Kanata]]&amp;nbsp;• [[kaptein&amp;nbsp;Phasma]]&amp;nbsp;• [[Kylo&amp;nbsp;Ren]]&amp;nbsp;• [[Rey (Star Wars)|Rey]]&amp;nbsp;• [[Snoke]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre&amp;nbsp;yn&amp;nbsp;''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Episode&amp;nbsp;VIII]]'''''&amp;nbsp; || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[DJ (Star Wars)|DJ]]&amp;nbsp;• [[Amilyn&amp;nbsp;Holdo]]&amp;nbsp;• [[Rose&amp;nbsp;Tico]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Episode&amp;nbsp;IX]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Zorii&amp;nbsp;Bliss]]&amp;nbsp;• [[D-O]]&amp;nbsp;• [[Jannah (Star Wars)|Jannah]]&amp;nbsp;• [[Enric&amp;nbsp;Pryde]]&amp;nbsp;• [[Kylo Ren|Ben&amp;nbsp;Solo]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Cassian&amp;nbsp;Andor]]&amp;nbsp;• [[Jyn&amp;nbsp;Erso]]&amp;nbsp;• [[Saw&amp;nbsp;Gerrera]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''''' || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Tobias Beckett]]&amp;nbsp;• [[Qi'ra]]&lt;br&gt;
|- style=&quot;text-align:left;&quot;
| style=&quot;font-size: 90%; background:#DCDCDC&quot; | &amp;nbsp;'''yntrodusearre yn oare media'''&amp;nbsp; || align=&quot;left&quot; style=&quot;font-size: 90%;&quot;| [[Din&amp;nbsp;Djarin]]&amp;nbsp;• [[Cara&amp;nbsp;Dune]]&amp;nbsp;• [[Grogu]]&amp;nbsp;• [[Bo-Katan&amp;nbsp;Kryze]]&amp;nbsp;• [[Satine Kryze]]&amp;nbsp;• [[Din Djarin|de&amp;nbsp;Mandaloriaan]]&amp;nbsp;• [[Savage Opress]]&amp;nbsp;• [[Fennec&amp;nbsp;Shand]]&amp;nbsp;• [[Sifo-Dyas]]&amp;nbsp;• [[Aurra&amp;nbsp;Sing]]&amp;nbsp;• [[Hera&amp;nbsp;Syndulla]]&amp;nbsp;• [[Ahsoka&amp;nbsp;Tano]]&amp;nbsp;• [[Asajj&amp;nbsp;Ventress]]&amp;nbsp;• [[Paz&amp;nbsp;Vizsla]]&amp;nbsp;• [[Sabine&amp;nbsp;Wren]]&lt;br&gt;
|-
|}</text>
      <sha1>rcg1foide21duqlv0ok3jhrkh18ewia</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Omgong fan Itaalje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159438</id>
    <revision>
      <id>1083763</id>
      <parentid>1083211</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:01:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51864" xml:space="preserve">{{Sportevenemint
| namme             = Giro d'Italia
| ôfbylding         = Giro d'Italia - Logo 2018.svg
| ôfbyldingsbreedte = 
| ûnderskrift       = Logo Giro 2018
| plak              = [[Itaalje]]
| jier              = 
| data              = [[maaie]],&lt;br&gt;[[juny]]
| sport             = [[hurdfytsen]]
| organisator       = RCS Sport 
| ferienigings      = 
| lannen            = 
| atleten           = 
| eveneminten       = 
| iepening          = 
| sluting           = 
| earste            = [[Omgong fan Itaalje 1909|1909]]
| lêste             = 
| aktueel           =
| foarige           = [[Omgong fan Itaalje 2022]]
| folgjende         = [[Omgong fan Itaalje 2023]]
}}
De '''Omgong fan Itaalje''' (''[[Italjaansk]]: Giro d'Italia'', ek wol ôfkoarten oant ''Giro'') is in [[hurdfytsen|hurdfytswedstryd]] yn Itaalje. De omgong, is yn fan de trije [[Grutte Omgongen]] yn it hurdfytsseizoen, wurdt yn de [[maitiid]] yn etappen troch gâns Itaalje fytst. It begjin is somtiden yn in oar lân, mar de oankomst is meastal yn [[Milaan]].

== Skiednis ==
[[Ofbyld:23° Giro d'Italia - Tappa di Cremona - Arrivo.jpg|thumb|200px|left|Omgong fan Itaalje yn 1935]]
Op [[7 augustus]] [[1908]] waard yn de Italjaanske sportkrante ''Gazzetta dello Sport'' de earste Omgong fan Itaalje oankundige. Yn neifolging fan in autorace troch hiel Itaalje, dy't organisearre waard troch konkurrint ''Corriere della Sera'', presintearre de krante yn sân grutte kolommen de Italjaanske tsjinhinger fan de [[Omgong fan Frankryk]]. De earste etappe fan de Giro sette útein op [[13 maaie]] [[1909]] fan it ''Loretoplein'' yn Milaan en einige yn [[Bologna]]. Yn dy earste edysje waard 2448 kilometer oerbrêge, dy 't ferdield wiene oer acht etappes. De Italjaan [[Luigi Ganna]] waard mei 25 punten de winner fan it evenemint.

De Giro fan [[Omgong fan Itaalje 1912|1912]] waard ferriden yn ploechferbân &lt;ref&gt;''(1912)'' - Dit wol sizze dat de einwinner gjin hurdfytser wie mar in hiele ploech, wat lykjend op it ploegeklassemint fan hjoed de dei.&lt;/ref&gt;, mar in jier letter kearde de organisaasje al wer werom nei it orizjinele konsept.
[[Ofbyld:Alfonsina Morini.jpg|thumb|160px|right|Alfonsina Strada de earste en iennichste frou ea]]
By de [[Omgong fan Itaalje 1924]] soe de earste en iennichste frou ea dielnimme. [[Alfonsina Strada]] die mei oan de race as &quot;''Alfonsin Strada''&quot; om har geslacht te ferbergjen. Se ried earder tsjin manlju yn de [[Omgong fan Lombardije]] yn [[1917]] en [[1918]]. Se waard yndertiid algemien beskôge as de bêste froulike hurdfytser fan Itaalje. Har identiteit waard ûntdutsen en iepenbier makke troch ''La Gazzetta dello Sport'' op [[14 maaie]] doe't se it artikel &quot;''Alfonsina e la bici''&quot; publisearren. Strada foltôge de earste sân etappes, mar einige bûten de tiidslimyt op de achtste etappe dêr't se foel en kaam fyftjin oeren nei de start yn [[Perugia]] oan. De organisatoaren fregen har lykwols om troch te riden nei de finish fan de omgong fanwege de tanommen belangstelling foar de omgong fanwegen har dielname oan in manljus-evenemint. 64 jier nei dielname fan Alfonsina Strada oan de omgong, kaam der yn [[1988]] de [[Omgong fan Itaalje foar froulju]].

Yn de earste jierren wie it parkoers fan de Omgong fan Itaalje faak in stik minder swier as dat fan har Frânske tsjinhinger, de Tour. Pas yn de jierren 30 en 40 wurdt it parkoers fan de Giro seleksjever, as der berchetappes troch de [[Alpen]] en de [[Dolomiten]] opnommen wurde yn it rûteskema. Yn [[Omgong fan Itaalje 1931|1931]] wurdt ek de earste rôze trui, yn it Italiaansk ''maglia rosa'' neamd, útrikt, de trui is rôze om't de Giro troch in op rôze papier printe krante organisearre wurdt. [[Learco Guerra]] is dan de earste rozetruidrager. Twa jier letter wurdt it berchklassemint ynfierd en fan [[Omgong fan Itaalje 1966|1966]] ôf is der ek in punteklassemint.

De Giro waard yn [[Omgong fan Itaalje 1946|1946]] ferfette. De organisatoaren foegen de swarte trui ta foar de lêste hurdfytser yn it algemien klassemint. De tolfde etappe soe troch Pieris gean op wei nei Triëst; yn [[San Canzian d'Isonzo|Pieris]]] en [[Trieste]] wiene der ûngeregeldheden om 't sawol Joegoslavië as Italië de stêd Trieste as diel fan harren grûngebiet opeasken. De etappe waard healwei ôfblaasd en de hurdfytsers waarden ûnder begelieding yn feilichheid brocht.
[[Ofbyld:Hugo Koblet (1951)-a.jpg|thumb|180px|left|Hugo Koblet de earste net Italjaanske winner]]
De Giro is it faakst wûn troch in Italjaan. Oant [[Omgong fan Itaalje 1950|1950]] ta wûn sels noch gjin inkelde bûtenlanner de Giro. De [[Switserlân|Switser]] [[Hugo Koblet]] wie de earste net-Italjaan dy 't deryn slagge om de omgong te winnen. Mar yn 'e jierren dêrnei wiene it hieltyd wer Italjanen dy 't wûnen. Pas fan [[Omgong fan Itaalje 1968|1968]] ôf wûn hieltyd faker in bûtenlanner it einklassemint.

Ynearsten starte en einige de Omgong fan Itaalje alle jierren yn Milaan, de stêd dêr 't de organisearjende sportkrante ''La Gazzetta dello Sport'' syn haadkantoar hat. Nettsjinsteande in pear útsûnderingen wie Milaan oant foar [[Omgong fan Itaalje 1960|1960]] it fêste start - en finishplak, sûnt dat jier ferskilt it plak fan fertrek yn it jier, De [[Omgong fan Itaalje 1965]] wie de earste omgong dy't net yn Itaalje fan start gie mar yn [[San Marino]]. Ek as oankomstplak waard Milaan yn de jierren dêrnei geregeld ôflost: sa lei de einstreek yn [[Omgong fan Itaalje 1975|1975]] sels ienkear op de [[Stelviopas]]. Yn de perioade fan [[1981]] oant en mei [[1989]] lei de finish fan de Giro sels gjin inkelde kear yn Milaan. Yn [[Omgong fan Itaalje 1990|1990]] waard de tradysje lykwols wersteld en de jierren dêrnei soe de oankomst wer yn Milaan lizze. Yn de edysje fan [[Omgong fan Itaalje 2009|2009]] waard opnij mei de tradysje brutsen: de Omgong sleat yn dat jier ôf mei in yndividuele tiidrit yn [[Rome]]. Dêrnei wiksele de omgong wer geregeld fan finishplak.
[[Ofbyld:Giro d'Italia 2015, tjallingii en malacarne (17693062253).jpg|thumb|200px|right|Maarten Tjallingii ridend foar Lotto-Jumbo yn de Omgong fan Itaalje 2015]]
Lykas de Omgong fan Frankryk syn dopingskandalen ken, is ek de Omgong fan Itaalje dat net besparre bleaun. Sa moasten [[Eddy Merckx]] en [[Marco Pantani]] fanwegen dopinggebrûk de omgong ferlitte wylst se yn de rôze trui fytsten.

De earste etappe fan de [[Omgong fan Itaalje 1986]] waard ûntsierd troch in grutte falpartij op sa'n 10 km fan de finish, wêrby't [[Emilio Ravasio]] swiere ferwûningen oprûn mar wol wist troch te fytsen oant de einstreek. Koart nei de etappe rekke er yn [[Koma (genêskunde)|koma]], twa wiken letter ferstoar Ravasio oan syn ferwûnings.

Yn [[Omgong fan Itaalje 2009|2009]]] stie der foar it earst in Fries oan de start fan de Omgong fan Itaalje. [[Maarten Tjallingii]] fan [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] einige dat jier as 100ste.

Yn [[Omgong fan Itaalje 2011|2011]] yn de tredde etappe by it ôfsakjen fan de [[Passo del Bocco]] kaam de [[Belgje|belgyske]] hurdfytser [[Wouter Weylandt]] mâl te fallen en ferstoar op it plak fan it ûngelok oan syn ferwûnings. De fjirde etappe waard der net kompetytyf fytst. Yn stee dêrfan waard de etappe foarôfgien troch in minút stilte, en rieden alle 23 teams, ôfwikseljend elk ûngefear 15 minuten foaroan yn it peloton en leden fan de groep fan Weylandt finishten tegearre as earste mei de earms om inoar hinne slein.

De fiifde etappe, mar in dei nei de neutralisearre etappe fanwegen it ferstjerren fan Wouter Weylandt, wûn [[Pieter Weening]] fan [[De Harkema]] as earste Fries in etappe yn de Omgong fan Itaalje. De etappe hie in oankomst berchop en ferskate ûnferhurde stikken. Nei de etappe oerwinning krige er de Rôze trui, hy wist dizze trui mar leafst fjouwer etappes te behâlden.

Yn [[Omgong fan Itaalje 2014|2014]] wûn Pieter Weening foar de twadde kear, yn de njoggende etappe fan [[Lugo (Itaalje)|Lugo]] nei [[Sestola]] bleau Weening de Italjaan [[Davide Malacarne]] foar. 

De omgong fan [[Omgong fan Itaalje 2020|2020]] waard útsteld oant [[3 oktober]], as gefolch fan de [[COVID-19|koroanapandemy]]. De iennige kear yn de skiednis dat de Giro net ferriden waard yn maaie of juny. &lt;ref&gt;[https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_Giro_d'Italia {{en}} History of the Giro d'Italia]&lt;/ref&gt;

=== Omgong fan Itaalje foar froulju ===
De  [[Omgong fan Itaalje foar froulju]] yn it [[Italjaansk]] ''Giro d'Italia Internazionale Femminile'' of koartwei ''Giro Donne'' is in meardeiske hurdfytswedstriid foar [[froulju]] yn Itaalje. De wedstriid stiet sûnt 1988 op de kalinder en ken per edysje in bot wikseljend tal etappes. Yn de jierren 90 duorre de rûne faak tolve dagen, yn 'e earste jierren fan 'e 21e iuw bestie de koers meastal út tsien etappes. Yn april 2013 waard lykwols in wertekene en oant acht ritten ynkoarte omgong oankundige dy 't yn july ferriden waard. Fan 2014 ôf duorret de Giro foar froulju wer tsien dagen.

== Omgong fan Itaalje yn sifers ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Startplak
! Finishplak
! Tal&lt;br&gt;etappes
! Totale&lt;br&gt;ôfstân
! Dielnimmers
! Utfallers
|-
|1909
|{{Flagge IT}} [[Milaan]]
|Milaan
|8
|2448 km
|127
|79
|-
|1910
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|10
|2984 km
|101
|81
|-
|1911
|{{Flagge IT}} Milaan
|[[Rome]]
|12
|3526 km
|86
|62
|-
|1912
|{{Flagge IT}} Milaan
|[[Bergamo]]
|9
|2436 km
|54
|34
|-
|1913
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|9
|2929 km
|99
|64
|-
|1914
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|8
|3162 km
|81
|71
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1915 o/m 1918: net ferriden fanwegen de [[Earste Wrâldkriich]]''
|-
|1919
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|10
|2984 km
|63
|48
|-
|1920
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|8
|2632 km
|49
|39
|-
|1921
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|10
|3107 km
|69
|42
|-
|1922
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|10
|3095 km
|75
|60
|-
|1923
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|10
|3202,7 km
|96
|58
|-
|1924
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|12
|3613 km
|90
|60
|-
|1925
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|12
|3520,5 km
|126
|87
|-
|1926
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|12
|3249,7 km
|206
|166
|-
|1927
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|15
|3758,3 km
|266
|186
|-
|1928
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|12
|3044,6 km
|298
|172
|-
|1929
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|14
|2920 km
|166
|67
|-
|1930
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|15
|3095 km
|298
|172
|-
|1931
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|12
|3012 km
|109
|44
|-
|1932
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|13
|3235 km
|109
|43
|-
|1933
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|17
|3343 km
|97
|46
|-
|1934
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|17
|3712,7 km
|109
|57
|-
|1935
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|3577 km
|101
|39
|-
|1936
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|3766 km
|89
|44
|-
|1937
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|23
|3840 km
|98
|57
|-
|1938
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|3645,8 km
|94
|44
|-
|1939
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|19
|3011,4 km
|89
|35
|-
|1940
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|3574 km
|91
|44
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1941 o/m 1945: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
|1946
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|3039,5 km
|79
|39
|-
|1947
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|384,3 km
|84
|35
|-
|1948
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|19
|4164 km
|77
|33
|-
|1949
|{{Flagge IT}} [[Palermo]]
|[[Monza]]
|19
|4088 km
|105
|40
|-
|1950
|{{Flagge IT}} Milaan
|Rome
|18
|3981 km
|105
|30
|-
|1951
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|4153 km
|98
|23
|-
|1952
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|3964 km
|112
|14
|-
|1953
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|4035,5 km
|112
|40
|-
|1954
|{{Flagge IT}} Palermo
|Milaan
|22
|4337 km
|105
|38
|-
|1955
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|3871 km
|98
|26
|-
|1956
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|23
|3523,45 km
|105
|62
|-
|1957
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|3926,7 km
|150
|64
|-
|1958
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|20
|3341,1 km
|120
|43
|-
|1959
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|22
|3657 km
|130
|44
|-
|1960
|{{Flagge IT}} Rome
|Milaan
|23
|3481,2 km
|140
|43
|-
|1961
|{{Flagge IT}} [[Turyn]]
|Milaan
|21
|4001 km
|170
|78
|-
|1962
|{{Flagge IT}} Milaan
|Milaan
|21
|4180 km 
|130
|83
|-
|1963
|{{Flagge IT}} [[Napels]]
|Milaan
|21
|4063 km
|120
|34
|-
|1964
|{{Flagge IT}} [[Bolzano]]
|Milaan
|22
|4119 km
|130
|33
|-
|1965
|{{Flagge SM}} [[San Marino (stêd)|San Marino]]
|[[Florâns]]
|22
|4051 km
|100
|20
|-
|1966
|{{Flagge MC}} [[Monako (stêd)|Monako]]
|[[Trieste]]
|22
|3976 km 
|100
|17
|-
|1967
|{{Flagge IT}} [[Treviglio]]
|Milaan
|22
|3572 km
|130
|60
|-
|1968
|{{Flagge IT}} [[Campione d'Italia]]
|Napels
|23
|3917,3 km
|130
|32
|-
|1969
|{{Flagge IT}} [[Garda (gemeente)|Garda]]
|Milaan
|24
|3851 km
|130
|49
|-
|1970
|{{Flagge IT}} [[San Pellegrino Terme]]
|Bolzano
|20
|3292 km
|130
|33
|-
|1971
|{{Flagge IT}} [[Lecce (stêd)|Lecce]]
|Milaan
|21
|3567 km
|100
|25
|-
|1972
|{{Flagge IT}} [[Feneesje (stêd)|Feneesje]]
|Milaan
|23
|3725 km
|100
|31
|-
|1973
|{{Flagge BE}} [[Verviers]]
|Trieste
|21
|3801 km
|140
|27
|-
|1974
|{{Flagge VA}} [[Fatikaanstêd]]
|Milaan
|23
|4001 km
|137
|41
|-
|1975
|{{Flagge IT}} Milaan
|[[Stelviopas]]
|23
|3963 km
|90
|20
|-
|1976
|{{Flagge IT}} [[Catania (stêd)|Cantania]]
|Milaan
|22
|4161 km
|120
|34
|-
|1977
|{{Flagge IT}} [[Bacoli]]
|Milaan
|27
|3968 km
|140
|19
|-
|1978
|{{Flagge IT}} [[Saint-Vincent (Valle d'Aosta)|Saint-Vincent]]
|Milaan
|22
|3610,5 km
|130
|40
|-
|1979
|{{Flagge IT}} Florâns
|Milaan
|20
|3301 km
|130
|19
|-
|1980
|{{Flagge IT}} [[Genua (stêd)|Genua]]
|Milaan
|23
|4025 km
|130
|41
|-
|1981
|{{Flagge IT}} Trieste
|[[Verona]]
|24
|3895,6 km
|130
|26
|-
|1982
|{{Flagge IT}} Milaan
|Turyn
|23
|4010,5
|162
|52
|-
|1983
|{{Flagge IT}} [[Brescia (stêd)|Brescia]]
|[[Udine]]
|24
|3922 km
|162
|22
|-
|1984
|{{Flagge IT}} [[Lucca]]
|Verona
|23
|3808 km
|171
|28
|-
|1985
|{{Flagge IT}} Verona
|Lucca
|24
|3998,6 km
|180
|45
|-
|1986
|{{Flagge IT}} Palermo
|[[Meran]]
|23
|3858,6 km
|171
|28
|-
|1987
|{{Flagge IT}} [[San Remo]]
|Saint-Vincent
|24
|3915 km
|180
|47
|-
|1988
|{{Flagge IT}} [[Urbino]]
|[[Vittorio Veneto (stêd)|Vittorio Veneto]]
|23
|3579 km
|180
|55
|-
|1989
|{{Flagge IT}} [[Taormina]]
|Florâns
|23
|3418 km
|198
|57
|-
|1990
|{{Flagge IT}} [[Bari (stêd)|Bari]]
|Milaan
|20
|3450 km
|198
|35
|-
|1991
|{{Flagge IT}} [[Olbia (Itaalje)|Olbia]]
|Milaan
|22
|3715 km
|180
|47
|-
|1992
|{{Flagge IT}} Genua
|Milaan
|22
|3843 km
|180
|32
|-
|1993
|{{Flagge IT}} [[Porto Azzurro]]
|Milaan
|21
|3702 km
|180
|48
|-
|1994
|{{Flagge IT}} [[Bologna (stêd)|Bologna]]
|Milaan
|23
|3730 km
|153
|54
|-
|1995
|{{Flagge IT}} [[Perugia (stêd)|Perugia]]
|Milaan
|22
|3736 km
|198
|76
|-
|1996
|{{Flagge GR}} [[Atene]]
|Milaan
|22
|3990 km
|162
|64
|-
|1997
|{{Flagge IT}} Feneesje
|Milaan
|22
|3912 km
|180
|70
|-
|1998
|{{Flagge FR}} [[Nice]]
|Milaan
|23
|3830 km
|162
|68
|-
|1999
|{{Flagge IT}} [[Agrigento (stêd)|Agrigento]]
|Milaan
|22
|3757 km
|162
|46
|-
|2000
|{{Flagge IT}} Rome
|Milaan
|22
|3676 km
|180
|53
|-
|2001
|{{Flagge IT}} [[Montesilvano]]
|Milaan
|22
|3356 km
|180
|44
|-
|2002
|{{Flagge NL}} [[Grins (stêd)|Grins]]
|Milaan
|21
|3354.5 km
|198
|59
|-
|2003
|{{Flagge IT}} Lecce
|Milaan
|21
|3476,5 km
|170
|73
|-
|2004
|{{Flagge IT}} Genua
|Milaan
|21
|3423,9 km
|171
|31
|-
|2005
|{{Flagge IT}} [[Reggio Calabria (stêd)|Reggio Calabria]]
|Milaan
|21
|3447,15 km 
|198
|45
|-
|2006
|{{Flagge BE}} [[Seraing]]
|Milaan
|21
|3526,2 km
|198
|48
|-
|2007
|{{Flagge IT}} [[Caprera]]
|Milaan
|21
|3486 km
|198
|57
|-
|2008
|{{Flagge IT}} Palermo
|Milaan
|21
|3407 km
|197
|56
|-
|2009
|{{Flagge IT}} [[Lido di Venezia]]
|Rome
|21
|3456,5 km
|198
|29
|-
|2010
|{{Flagge NL}} [[Amsterdam]]
|Verona
|21
|3485 km
|198
|59
|-
|2011
|{{Flagge IT}} [[Venaria Reale]]
|Milaan
|21
|3434 km
|207
|48
|-
|2012
|{{Flagge DK}} [[Herning (stêd)|Herning]]
|Milaan
|21
|3502,1 km
|198
|41
|-
|2013
|{{Flagge IT}} Napels
|Brescia
|21
|3405 km
|207
|39
|-
|2014
|{{Flagge GB-NIR}} [[Belfast]]
|Trieste
|21
|3445,5 km
|198
|42
|-
|2015
|{{Flagge IT}} [[San Lorenzo al Mare]]
|Milaan
|21
|3481,8 km
|198
|35
|-
|2016
|{{Flagge NL}} [[Apeldoarn]]
|Turyn
|21
|3467,1 km
|198
|42
|-
|2017
|{{Flagge IT}} [[Alghero]]
|Milaan
|21
|3609,1 km
|195
|34
|-
|2018
|{{Flagge IL}} [[Jeruzalim]]
|Rome
|21
|3572,4 km
|175
|26
|-
|2019
|{{Flagge IT}} Bologna
|Verona
|21
|3,546.8 km
|176
|34
|-
|2020
|{{Flagge IT}} [[Monreale]]
|Milaan
|21
|3361,4 km
|176
|43
|-
|2021
|{{Flagge IT}} Turyn
|Milaan
|21
|3410,9 km
|184
|41
|-
|2022
|{{Flagge HU}} [[Bûdapest]]
|Verona
|21
|3449,6 km
|176
|27
|}

== Ferneamde bergenpassen ==
Yn de Omgong fan Itaalje wurde der in tal bergen beklommen. It heechste punt fan de Giro (ek wol it &quot;dak fan de omgong&quot; neamd), wurdt sûnt [[1965]] de ''Cima Coppi'' neamd. Ferneamd nei de ferneamde Italiaanske hurdfytser [[Fausto Coppi]]. Oan de hurdfytser dy't it heechste punt as earste berikt, wurdt in spesjale priis en in fikse boanus takend.

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! 1e&lt;br&gt;kear
! Namme
! Berchrige
! Hichte&lt;br&gt;&lt;small&gt;(m)&lt;/small&gt;
|-
|1940
|[[Sellapas]]
|[[Dolomiten]]
|2214
|-
|1940
|[[Pordoipas]]
|Dolomiten
|2239
|-
|1953
|[[Stelviopas]]
|[[Alpen]]
|2758
|-
|1960
|[[Gaviapas]]
|Alpen
|2621
|-
|1963
|[[Vallespas]]
|Dolomiten
|2033 
|-
|1967
|[[Drei Zinnen]]
|Dolomiten
|2320
|-
|1973
|[[Giaupas]]
|Dolomiten
|2236
|-
|1976
|[[Valparolapas]]
|Dolomiten
|2294
|-
|1976
|[[Manghenpas]]
|Alpen
|2047
|-
|1991
|[[Colle di Sestriere]]
|Alpen
|2035
|-
|1999 
|[[Esischiepas]]
|Alpen
|2366
|-
|2005
|[[Colle delle Finestre]]
|Alpen
|2178
|}

== Klasseminten ==
[[Ofbyld:Jersey rosa.svg|thumb|right|150px|De Rôze trui]]
Njonken de oerwinnings yn de etappen wurdt yn de Omgong fan Itaalje ek striden om ferskate klasseminten. Der is in klassemint foar de bêste ploech, foar de bêste klimmer (blauwe trui), foar de bêste jonge hurdfytser (wite trui), foar de bêste sprinter (pearze trui), en fansels foar de fytser dy't oer de hiele omgong it minste tiid brûkt (Rôze trui). De Rôze trui waard as trui yn [[1931]] ynfierd.

Trije hurdfytsers wûnen de Omgong fan Itaalje fiif kear en binne dêrmei dield rekôrhâlder. [[Alfredo Binda]] wie de earste dy 't it slagge. Hy wûn de Giro yn tusken [[1925]] en [[1933]] [[Fausto Coppi]] wûn die dat tusen [[1940]] en [[1953]] syn kariere waard fersteurd troch de [[Twadde Wrâldkriich]] en [[Eddy Merckx]] wie fiif kear einwinner tusken [[1968]] en [[1974]].

=== Winners Rôze trui ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1909|1909]] || [[Luigi Ganna]] || {{ITAnasj1946}} || [[Team Atala]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1910|1910]] || [[Carlo Galetti]] || {{ITAnasj1946}} || [[Team Atala]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1911|1911]] || [[Carlo Galetti]] || {{ITAnasj1946}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1912|1912]] || [[Team Atala]]&lt;ref&gt;De [[Omgong fan Itaalje 1912]] waard ferriden yn ploegeteams, der wie gjin yndividuele rangskikking. It winnende team bestie út [[Carlo Galetti]], [[Giovanni Micheletto]] en [[Eberardo Pavesi]].&lt;/ref&gt; || {{ITAnasj1946}} || [[Team Atala]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1913|1913]] || [[Carlo Oriani]] || {{ITAnasj1946}} || [[Maino]] 
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1914|1914]] || [[Alfonso Calzolari]] || {{ITAnasj1946}} || [[Stucchi]] 
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1915 o/m 1918: net ferriden fanwegen de [[Earste Wrâldkriich]]''
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1919|1919]] || [[Costante Girardengo]]|| {{ITAnasj1946}} || [[Stucchi]] 
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1920|1920]] || [[Gaetano Belloni]] || {{ITAnasj1946}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1921|1921]] || [[Giovanni Brunero]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1922|1922]] || [[Giovanni Brunero]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1923|1923]] || [[Costante Girardengo]]|| {{ITAnasj1946}} || [[Maino]] 
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1924|1924]] || [[Giuseppe Enrici]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1925|1925]] || [[Alfredo Binda]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1926|1926]] || [[Giovanni Brunero]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1927|1927]] || [[Alfredo Binda]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1928|1928]] || [[Alfredo Binda]] || {{ITAnasj1946}} || [[Wolsit]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1929|1929]] || [[Alfredo Binda]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1930|1930]] || [[Luigi Marchisio]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Rôze trui'''&lt;/center&gt;
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1931|1931]] || [[Francesco Camusso]] || {{ITAnasj1946}} || [[Gloria (hurdfytsploech)|Gloria]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1932|1932]] || [[Antonio Pesenti]] || {{ITAnasj1946}} || [[Wolsit]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1933|1933]] || [[Alfredo Binda]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1934|1934]] || [[Learco Guerra]] || {{ITAnasj1946}} || [[Maino]] 
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1935|1935]] || [[Vasco Bergamaschi]] || {{ITAnasj1946}} || [[Maino]] 
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1936|1936]] || [[Gino Bartali]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1937|1937]] || [[Gino Bartali]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1938|1938]] || [[Giovanni Valetti]] || {{ITAnasj1946}} || [[Frejus (motorfiets)|Frejus]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1939|1939]] || [[Giovanni Valetti]] || {{ITAnasj1946}} || [[Frejus (motorfiets)|Frejus]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1940|1940]] || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1941 o/m 1945: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1946|1946]] || [[Gino Bartali]] || {{ITAnasj1946}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1947|1947]] || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1948|1948]] || [[Fiorenzo Magni]] || {{ITAnasj}} || [[Wilier Triestina]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1949|1949]] || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1950|1950]] || [[Hugo Koblet]] || {{SUInasj}} || [[Guerra-Svizzera]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1951|1951]] || [[Fiorenzo Magni]] || {{ITAnasj}} || [[Nivea-Fuchs]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1952|1952]] || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1953|1953]] || [[Fausto Coppi]] || {{ITAnasj}} || [[Bianchi (hurdfytsploech)|Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1954|1954]] || [[Carlo Clerici]] || {{SUInasj}} || [[Guerra-Svizzera]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1955|1955]] || [[Fiorenzo Magni]] || {{ITAnasj}} || [[Nivea-Fuchs]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1956|1956]] || [[Charly Gaul]] || {{LUXnasj}} || [[Emi-Guerra]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1957|1957]] || [[Gastone Nencini]] || {{ITAnasj}} || [[Chlorodont]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1958|1958]] || [[Ercole Baldini]] || {{ITAnasj}} || [[Legnano (hurdfytsploech)|Legnano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1959|1959]] || [[Charly Gaul]] || {{LUXnasj}} || [[Emi-Guerra]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1960|1960]] || [[Jacques Anquetil]] || {{FRAnasj}} || [[Fynsec]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1961|1961]] || [[Arnaldo Pambianco]] || {{ITAnasj}} || [[Fides (hurdfytsploech)|Fides]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1962|1962]] || [[Franco Balmamion]] || {{ITAnasj}} || [[Carpano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1963|1963]] || [[Franco Balmamion]] || {{ITAnasj}} || [[Carpano]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1964|1964]] || [[Jacques Anquetil]] || {{FRAnasj}} || [[St. Raphael]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1965|1965]] || [[Vittorio Adorni]] || {{ITAnasj}} || [[Salvarani]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1966|1966]] || [[Gianni Motta]] || {{ITAnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1967|1967]] || [[Felice Gimondi]] || {{ITAnasj}} || [[Salvarani]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1968|1968]] || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || [[Faema (hurdfytsploech)|Faema]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1969|1969]] || [[Felice Gimondi]] || {{ITAnasj}} || [[Salvarani]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1970|1970]] || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || [[Faemino]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1971|1971]] || [[Gösta Pettersson]] || {{SWEnasj}} || [[Ferretti]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1972|1972]] || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1973|1973]] || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1974|1974]] || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || [[Molteni]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1975|1975]] || [[Fausto Bertoglio]] || {{ITAnasj}} || [[Jolly Ceramica]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1976|1976]] || [[Felice Gimondi]] || {{ITAnasj}} || [[Bianchi-Campagnolo (hurdfytsploech)|Bianchi-Campagnolo]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1977|1977]] || [[Michel Pollentier]] || {{BELnasj}} || [[Flandria (hurdfytsploech)|Flandria]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1978|1978]] || [[Johan De Muynck (hurdfytser)|Johan De Muynck]] || {{BELnasj}} || [[Bianchi-Faema (hurdfytsploech)|Bianchi-Faema]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1979|1979]] || [[Giuseppe Saronni]] || {{ITAnasj}} || [[Del Tongo-Colnago]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1980|1980]] || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || [[Renault-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1981|1981]] || [[Giovanni Battaglin]] || {{ITAnasj}} || [[Inoxpran]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1982|1982]] || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || [[Renault-Elf-Gitane]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1983|1983]] || [[Giuseppe Saronni]] || {{ITAnasj}} || [[Del Tongo-Colnago]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1984|1984]] || [[Francesco Moser]] || {{ITAnasj}} || [[Gis Tuc-Lu]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1985|1985]] || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || [[La Vie Claire-Look]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1986|1986]] || [[Roberto Visentini]] || {{ITAnasj}}  || [[Carrera (hurdfytsploech)|Carrera]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1987|1987]] || [[Stephen Roche]] || {{IRLnasj}} || [[Carrera (hurdfytsploech)|Carrera]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1988|1988]] || [[Andy Hampsten]] || {{USAnasj}} || [[7-Eleven (hurdfytsploech)|7-Eleven Hoonved]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1989|1989]] || [[Laurent Fignon]] || {{FRAnasj}} || [[Système U (wielerpoeg)|Système U]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1990|1990]] || [[Gianni Bugno]] || {{ITAnasj}} || [[Chateau d'Ax]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1991|1991]] || [[Franco Chioccioli]] || {{ITAnasj}} || [[Del Tongo M.G.]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1992|1992]] || [[Miguel Induráin]] || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1993|1993]] || [[Miguel Induráin]] || {{ESPnasj}} || [[Banesto (hurdfytsploech)|Banesto]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1994|1994]] || [[Jevgeni Berzin]] || {{RUSnasj}} || [[Gewiss-Ballan]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1995|1995]] || [[Tony Rominger]] || {{SUInasj}} || [[Mapei (hurdfytsploech)|Mapei-Gb]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1996|1996]] || [[Pavel Tonkov]] || {{RUSnasj}} || [[Panaria|Panaria-Vinavil]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1997|1997]] || [[Ivan Gotti]] || {{ITAnasj}} || [[Saeco (hurdfytsploech)|Saeco]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1998|1998]] || [[Marco Pantani]] || {{ITAnasj}} || [[Mercatone Uno-Bianchi]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 1999|1999]] || [[Ivan Gotti]] || {{ITAnasj}} || [[Polti]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2000|2000]] || [[Stefano Garzelli]] || {{ITAnasj}} || [[Mercatone Uno-Albacom]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2001|2001]] || [[Gilberto Simoni]] || {{ITAnasj}} || [[Lampre-Daikin]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2002|2002]] || [[Paolo Savoldelli]] || {{ITAnasj}} || [[Index-Alexia]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2003|2003]] || [[Gilberto Simoni]] || {{ITAnasj}} || [[Saeco (hurdfytsploech)|Saeco]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2004|2004]] || [[Damiano Cunego]] || {{ITAnasj}} || [[Saeco (hurdfytsploech)|Saeco]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2005|2005]] || [[Paolo Savoldelli]] || {{ITAnasj}} || [[Discovery Channel (hurdfytsploech)|Discovery Channel]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2006|2006]] || [[Ivan Basso]] || {{ITAnasj}} || [[CSC (hurdfytsploech)|CSC]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2007|2007]] || [[Danilo Di Luca]] || {{ITAnasj}} || [[Liquigas (hurdfytsploech)|Liquigas]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2008|2008]] || [[Alberto Contador]] || {{ESPnasj}} || [[Astana (hurdfytsploech)|Astana]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2009|2009]] || [[Denis Mensjov]] || {{RUSnasj}} || [[Rabobank (hurdfytsploech)|Rabobank]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2010|2010]] || [[Ivan Basso]] || {{ITAnasj}} || [[Liquigas (hurdfytsploech)|Liquigas-Doimo]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2011|2011]] || [[Michele Scarponi]] || {{ITAnasj}} || [[Lampre-ISD]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2012|2012]] || [[Ryder Hesjedal]] || {{CANnasj}} || [[Garmin-Barracuda]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2013|2013]] || [[Vincenzo Nibali]] || {{ITAnasj}} || [[Astana (hurdfytsploech)|Astana]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2014|2014]] || [[Nairo Quintana]] || {{COLnasj}} || [[Movistar Team]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2015|2015]] || [[Alberto Contador]] || {{ESPnasj}} || [[Tinkoff-Saxo]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2016|2016]] || [[Vincenzo Nibali]] || {{ITAnasj}} || [[Astana (hurdfytsploech)|Astana]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2017|2017]] || [[Tom Dumoulin]] || {{NEDnasj}} || [[Team Sunweb]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2018|2018]] || [[Chris Froome]] || {{GBRnasj}} || [[Team Sky]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2019|2019]] || [[Richard Carapaz]] || {{ECUnasj}} || [[Movistar Team]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2020|2020]] || [[Tao Geoghegan Hart]] || {{GBRnasj}} || [[Team INEOS Grenadiers]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2021|2021]] || [[Egan Bernal]] || {{COLnasj}} || [[Team INEOS Grenadiers]]
|-
| [[Omgong fan Itaalje 2022|2022]] || [[Jai Hindley]] || {{AUSnasj}} || [[BORA-hansgrohe]]
|}

==== Measte oerwinningen ====
5x
* [[Eddy Merckx]] wûn de Omgong yn 1968 en 1970 en fan 1972 oant en mei 1974.
* [[Fausto Coppi]] wûn de Omgong yn 1940, 1947, 1949, 1952 en 1953.
* [[Alfredo Binda]] wûn de Omgong yn 1925, fan 1927 oant en mei 1929 en yn 1933.

3x
* [[Bernard Hinault]] wûn de Omgong yn 1980, 1982 en 1985
* [[Felice Gimondi]] wûn de Omgong yn 1967, 1969 en 1976
* [[Gino Bartali]] wûn de Omgong yn 1936, 1937 en 1946

=== Berchklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey blue.svg|thumb|right|150px|De blauwe trui]]
It berchklassemint yn de Omgong fan Itaalje is in njonkenklassemint dat diel útmakket fan de Giro. Foar dit klassemint wurde punten takend oan de liedende hurdfytsers oer oanwiisde beklimmingen. De beklimmingen wurde yn ferskate klassifikaasjes yndield op basis fan dreechheidsgraad en harren posysje op de etappe fan dy dei. Bonuspunten wurde takend oan oankomsten op de berchtop en oan de earste hurdfytsers oer de [[Cima Coppi]], tradisjoneel beskôge as it heechste punt fan de hiele Giro.

It berchklassemint is yn [[1933]] ynfierd. Fan [[1974]] oant [[2011]] droech de lieder fan it berchklassemint yn de Giro de [[grien]]e trui, yn 2012 waard as ûnderdiel fan in sponsoroerienkomst de kleur fan de trui feroare yn [[blau]].

==== Winners berchklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| 1934
| [[Remo Bertoni]]
| {{ITAnasj1946}} 
| Legnano
|-
| 1935
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Frejus
|-
| 1936
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Legnano
|-
| 1937
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Legnano
|-
| 1938
| [[Giovanni Valetti]]
| {{ITAnasj1946}}
| Frejus
|-
| 1939
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Legnano
|-
| 1940
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Legnano
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1941 o/m 1945: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| 1946
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj1946}}
| Legnano
|-
| 1947
| [[Gino Bartali]]
| {{ITAnasj}}
| Legnano
|-
| 1948
| [[Fausto Coppi]]
| {{ITAnasj}} 
| Bianchi
|-
| 1949
| [[Fausto Coppi]]
| {{ITAnasj}} 
| Bianchi
|-
| 1950
| [[Hugo Koblet]]
| {{SUInasj}}
| Guerra
|-
| 1951
| [[Louison Bobet]]
| {{FRAnasj}} 
| Bottecchia
|-
| 1952
| [[Raphaël Géminiani]]
| {{FRAnasj}}
| Bianchi
|-
| 1953
| [[Pasquale Fornara]]
| {{ITAnasj}}
| Bottecchia
|-
| 1954
| [[Fausto Coppi]]
| {{ITAnasj}}
| Bianchi
|-
| 1955
| [[Gastone Nencini]]
| {{ITAnasj}}
| Leo-Chlorodont
|-
| 1956
| [[Federico Bahamontes]]
| {{ESPnasj1977}}
| Girardengo
|-
| 1957
| [[Raphaël Géminiani]]
| {{FRAnasj}}
| Mercier
|-
| 1958
| [[Jean Brankart]]
| {{BELnasj}}
| Saint-Raphael-R.Geminiani
|-
| 1959
| [[Charly Gaul]]
| {{LUXnasj}}
| Emi
|-
| 1960
| [[Rik Van Looy]]
| {{BELnasj}}
| Faema
|-
| 1961
| [[Vito Taccone]]
| {{ITAnasj}}
| Atala 
|-
| 1962
| [[Angelino Soler]]
| {{ESPnasj1977}}
| Ghigi
|-
| 1963
| [[Vito Taccone]]
| {{ITAnasj}}
| Lygie 
|-
| 1964
| [[Franco Bitossi]]
| {{ITAnasj}}
| Spring Oil 
|-
| 1965
| [[Franco Bitossi]]
| {{ITAnasj}}
|Filotex 
|-
| 1966
| [[Franco Bitossi]]
| {{ITAnasj}}
|Filotex 
|-
| 1967
| [[Aurelio González Puente|Aurelio González]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1968
| [[Eddy Merckx]]
| {{BELnasj}}
| Faema
|-
| 1969
| [[Claudio Michelotto]]
| {{ITAnasj}} 
| Max Meyer
|-
| 1970
| [[Martin Van Den Bossche]]
| {{BELnasj}}
| Molteni 
|-
| 1971
| [[José Manuel Fuente]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1972
| [[José Manuel Fuente]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1973
| [[José Manuel Fuente]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Griene trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 1974
| [[José Manuel Fuente]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1975
| [[Francisco Galdós]]&lt;br&gt; [[Andrés Oliva]]
| {{ESPnasj1977}}&lt;br&gt;{{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1976
| [[Andrés Oliva]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1977
| [[Faustino Fernández Ovies]]
| {{ESPnasj1977}}
| KAS
|-
| 1978
| [[Ueli Sutter]]
| {{SUInasj}}
| Zonca-Santini
|-
| 1979
| [[Claudio Bortolotto]]
| {{ITAnasj}}
| Sanson 
|-
| 1980
| [[Claudio Bortolotto]]
| {{ITAnasj}}
| San Giacomo
|-
| 1981
| [[Claudio Bortolotto]]
| {{ITAnasj}}
| Santini-Selle Italia
|-
| 1982
| [[Lucien Van Impe]]
| {{BELnasj}}
| Boston-Mavic
|-
| 1983
| [[Lucien Van Impe]]
| {{BELnasj}}
| Boston-Mavic
|-
| 1984
| [[Laurent Fignon]]
| {{FRAnasj}}
| Renault-Elf
|-
| 1985
| [[José Luis Navarro]]
| {{ESPnasj}}
| Zor 
|-
| 1986
| [[Pedro Muñoz Machín Rodríguez|Pedro Muñoz]]
| {{ESPnasj}}
| Fagor
|-
| 1987
| [[Robert Millar]]
| {{GBRnasj}}
| Panasonic
|-
| 1988
| [[Andrew Hampsten]]
| {{USAnasj}}
| 7-Eleven
|-
| 1989
| [[Luis Herrera]]
| {{COLnasj}}
| Café de Colombia
|-
| 1990
| [[Claudio Chiappucci]]
| {{ITAnasj}}
| Carrera Jeans
|-
| 1991
| [[Iñaki Gastón]]
| {{ESPnasj}}
| CLAS-Cajastur
|-
| 1992
| [[Claudio Chiappucci]]
| {{ITAnasj}}
| Carrera Jeans
|-
| 1993
| [[Claudio Chiappucci]]
| {{ITAnasj}}
| Carrera Jeans
|-
| 1994
| [[Pascal Richard]]
| {{SUInasj}}
| GB-MG Maglificio
|-
| 1995
| [[Mariano Piccoli]]
| {{ITAnasj}}
| Brescialat
|-
| 1996
| [[Mariano Piccoli]]
| {{ITAnasj}}
| Brescialat
|-
| 1997
| [[José Jaime González]]
| {{COLnasj}}
| Kelme
|-
| 1998
| [[Marco Pantani]]
| {{ITAnasj}}
| Mercatone Uno
|-
| 1999
| [[José Jaime González]]
| {{COLnasj}}
| Kelme
|- 
| 2000
| [[Francesco Casagrande]]
| {{ITAnasj}}
| Vini Caldirola-Sidermec
|-
| 2001
| [[Freddy González (hurdfytser, 1975)|Freddy González]]
| {{COLnasj}}
|Colombia-Selle Italia
|-
| 2002
| [[Julio Alberto Pérez Cuapio]]
| {{MEXnasj}}
| Ceramiche Panaria-Margres
|-
| 2003
| [[Freddy González (hurdfytser, 1975)|Freddy González]]
| {{COLnasj}}
|Colombia-Selle Italia
|-
| 2004
| [[Fabian Wegmann]]
| {{GERnasj}}
| Gerolsteiner
|-
| 2005
| [[José Rujano]]
| {{VENnasj}}
| Colombia-Selle Italia
|-
| 2006
| [[Juan Manuel Gárate]]
| {{ESPnasj}}
|Quick Step
|-
| 2007
| [[Leonardo Piepoli]]
| {{ITAnasj}}
| Saunier Duval
|-
| 2008
| [[Emanuele Sella]]
| {{ITAnasj}}
| CSF Group-Navigare
|-
| 2009
| [[Stefano Garzelli]]
| {{ITAnasj}}
| Acqua &amp; Sapone
|-
| 2010
| [[Matthew Lloyd]]
| {{AUSnasj}}
| Omega Pharma-Lotto
|-
| 2011
| [[Stefano Garzelli]]
| {{ITAnasj}}
| Acqua &amp; Sapone
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Blauwe trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2012
| [[Matteo Rabottini]]
| {{ITAnasj}}
| Farnese 
|-
| 2013
| [[Stefano Pirazzi]]
| {{ITAnasj}} 
| Bardiani 
|-
| 2014
| [[Julián Arredondo]]
| {{COLnasj}}
| Trek
|-
| 2015
|[[Giovanni Visconti (hurdfytser)|Giovanni Visconti]]
| {{ITAnasj}} 
| Movistar 
|-
| 2016
| [[Mikel Nieve]]
| {{ESPnasj}}
| Sky 
|-
| 2017
| [[Mikel Landa]]
| {{ESPnasj}}
| Sky 
|-
| 2018
| [[Christopher Froome]]
| {{GBRnasj}} 
| Sky 
|-
| 2019
| [[Giulio Ciccone]]
| {{ITAnasj}} 
| Trek-Segafredo
|-
| 2020
| [[Ruben Guerreiro]]
| {{PORnasj}}
| EF Pro Cycling
|-
| 2021
| [[Geoffrey Bouchard]]
| {{FRAnasj}}
|AG2R
|-
| 2022
| [[Koen Bouwman]]
| {{NEDnasj}}
| Jumbo-Visma
|}

=== Punteklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey violet.svg|thumb|right|150px|De Pearze Trui]]
It punteklassemint yn de Ronde fan Italië is in njonkenklassemint wêrby't de hurdfytsers punten per etappe krije, ôfhinklik fan harren oankomst. It klassemint waard yn de Giro fan [[1966]] yntrodusearre. De lieder yn it punteklassemint draacht in [[pears|pearze]] trui. De pearze trui waar yn [[1967]] yntroducearre, fan [[2010]] oant en mei [[2016]] droech de lieder yn it klassemint in [[read]]e trui, mar yn [[2017]], ta gelegenheid fan de hûndertste edysje, waard de pearze trui op 'e nij yntrodusearre.

==== Winners punteklassemint====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
! Punten
|-
| 1966
| [[Gianni Motta]]
| {{ITAnasj}}
|Molteni
|align=center|228
|-
| colspan=5 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Pearze trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 1967
| [[Dino Zandegù]]
| {{ITAnasj}}
|Salvarani
|align=center|200
|-
| 1968
| [[Eddy Merckx]]
| {{BELnasj}}
|Faema
|align=center|198
|-
| 1969
| [[Franco Bitossi]]
| {{ITAnasj}}
|Filotex
|align=center|182
|-
| 1970
| [[Franco Bitossi]]
| {{ITAnasj}}
|Filotex
|align=center|252
|-
| 1971
| [[Marino Basso]]
| {{ITAnasj}}
|Molteni
|align=center|181
|-
| 1972
| [[Roger De Vlaeminck]]
| {{BELnasj}}
|Dreher
|align=center|264
|-
| 1973
| [[Eddy Merckx]]
| {{BELnasj}}
|Molteni
|align=center|237
|-
| 1974
| [[Roger De Vlaeminck]]
| {{BELnasj}}
|Brooklyn
|align=center|265
|-
| 1975
| [[Roger De Vlaeminck]]
| {{BELnasj}}
|Brooklyn
|align=center|346
|-
| 1976
| [[Francesco Moser]]
| {{ITAnasj}}
|Sanson-Campagnolo
|align=center|272
|-
| 1977
| [[Francesco Moser]]
| {{ITAnasj}}
|Sanson-Campagnolo
|align=center|226
|-
| 1978
| [[Francesco Moser]]
| {{ITAnasj}}
|Sanson-Campagnolo
|align=center|229
|-
| 1979
| [[Giuseppe Saronni]]
| {{ITAnasj}}
|Scic
|align=center|275
|-
| 1980
| [[Giuseppe Saronni]]
| {{ITAnasj}}
|Gis Gelati
|align=center|301
|-
| 1981
| [[Giuseppe Saronni]]
| {{ITAnasj}}
|Gis Gelati
|align=center|215
|-
| 1982
| [[Francesco Moser]]
| {{ITAnasj}}
|Famcucine
|align=center|247
|-
| 1983
| [[Giuseppe Saronni]]
| {{ITAnasj}}
|Del Tongo
|align=center|223
|-
| 1984
| [[Urs Freuler]]
| {{SUInasj}}
|Atala
|align=center|178
|-
| 1985
| [[Johan van der Velde]]
| {{NEDnasj}}
|Vini Ricordi-Pinarello
|align=center|195
|-
| 1986
| [[Guido Bontempi]]
| {{ITAnasj}}
|Carrera Jeans
|align=center|167
|-
| 1987
| [[Johan van der Velde]]
| {{NEDnasj}}
|Gis Gelati
|align=center|175
|-
| 1988
| [[Johan van der Velde]]
| {{NEDnasj}}
|Gis Gelati
|align=center|154
|-
| 1989
| [[Giovanni Fidanza]]
| {{ITAnasj}}
|Chateau d'Ax
|align=center|172
|-
| 1990
| [[Gianni Bugno]]
| {{ITAnasj}}
|Chateau d'Ax
|align=center|195
|-
| 1991
| [[Claudio Chiappucci]]
| {{ITAnasj}}
|Carrera Jeans
|align=center|283
|-
| 1992
| [[Mario Cipollini]]
| {{ITAnasj}}
|GB-MG Maglificio
|align=center|236
|-
| 1993
| [[Adriano Baffi]]
| {{ITAnasj}}
|Saeco
|align=center|228
|-
| 1994
| [[Djamolidine Abdoujaparov]]
| {{UZBnasj}}
|Team Polti
|align=center|202
|-
| 1995
| [[Tony Rominger]]
| {{SUInasj}}
|Mapei
|align=center|205
|-
| 1996
| [[Fabrizio Guidi]]
| {{ITAnasj}}
|Scrigno-Blue Storm
|align=center|235
|-
| 1997
| [[Mario Cipollini]]
| {{ITAnasj}}
|Saeco
|align=center|202
|-
| 1998
| [[Mariano Piccoli]]
| {{ITAnasj}}
|Brescialat
|align=center|194
|-
| 1999
| [[Laurent Jalabert]]
| {{FRAnasj}}
|ONCE
|align=center|175
|-
| 2000
| [[Dimitri Konyshev]]
| {{RUSnasj}}
|Fassa Bortolo
|align=center|159
|-
| 2001
| [[Massimo Strazzer]]
| {{ITAnasj}}
|Mobilvetta Design
|align=center|177
|-
| 2002
| [[Mario Cipollini]]
| {{ITAnasj}}
|Acqua &amp; Sapone
|align=center|184
|-
| 2003
| [[Gilberto Simoni]]
| {{ITAnasj}}
|Saeco
|align=center|154
|-
| 2004
| [[Alessandro Petacchi]]
| {{ITAnasj}}
|Fassa Bortolo
|align=center|250
|-
| 2005
| [[Paolo Bettini]]
| {{ITAnasj}}
|Quick Step
|align=center|162
|-
| 2006
| [[Paolo Bettini]]
| {{ITAnasj}}
|Quick Step
|align=center|169
|-
| 2007
| [[Danilo Di Luca]]&lt;ref&gt;[[Danilo Di Luca]] waard útroppen ta winner fan it puntenklassemint nei diskwalifikaasje fan [[Alessandro Petacchi]] omreden fan doping.&lt;/ref&gt;
| {{ITAnasj}}
|Liquigas
|align=center|130
|-
| 2008
| [[Daniele Bennati]]
| {{ITAnasj}}
|Liquigas
|align=center|189
|-
| 2009
| [[Denis Menchov]]&lt;ref&gt;[[Denis Menchov]] waard útroppen ta winner fan it puntenklassemint nei diskwalifikaasje fan [[Danilo Di Luca]] omreden fan doping.&lt;/ref&gt;
| {{RUSnasj}}
|Rabobank
|align=center|144
|-
| colspan=5 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Reade trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2010
| [[Cadel Evans]]
| {{AUSnasj}}
| BMC
|align=center|150
|-
| 2011
| [[Michele Scarponi]]&lt;ref&gt;[[Michele Scarponi]] waard ta winner fan it punteklassemint útroppen nei de diskwalifikaasje fan [[Alberto Contador]]&lt;/ref&gt;
| {{ITAnasj}}
|Lampre
|align=center|202
|-
| 2012
| [[Joaquim Rodríguez]]
| {{ESPnasj}}
|Katusha
|align=center|139
|-
| 2013
| [[Mark Cavendish]]
| {{GBRnasj}}
|Quick Step
|align=center|158
|-
| 2014
| [[Nacer Bouhanni]]
| {{FRAnasj}}
|FDJ
|align=center|291
|-
| 2015
| [[Giacomo Nizzolo]]
| {{ITAnasj}}
|Trek
|align=center|181
|-
| 2016
| [[Giacomo Nizzolo]]
| {{ITAnasj}}
|Trek
|align=center|209
|-
| colspan=5 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Pearze trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2017
| [[Fernando Gaviria]]
| {{COLnasj}}
|Quick-Step
|align=center|325
|-
| 2018
| [[Elia Viviani]]
| {{ITAnasj}}
|Quick-Step
|align=center|341
|-
| 2019
| [[Pascal Ackermann]]
| {{GERnasj}}
|Bora-Hansgrohe
|align=center|226
|-
| 2020
| [[Arnaud Démare]]
| {{FRAnasj}}
|FDJ
|align=center|233
|-
| 2021
| [[Peter Sagan]]
| {{SVKnasj}}
|Bora-Hansgrohe
|align=center|136
|-
| 2022
| [[Arnaud Démare]]
| {{FRAnasj}}
|FDJ
|align=center|254
|}

=== Ploegeklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey yellow number.svg|thumb|right|150px|Giel rêchnûmer]]
It ploegeklassemint is de beneaming foar ien fan de wedstriidklasseminten by de Omgong fan Itaalje. Yn tsjinstelling ta de ferskate oare klasseminten, lykas it algemien klassemint en it berchklassemint, is dit net in klassemint op yndividuele basis, mar is it in maat foar de bêst prestearjende hurdfytsploech as gehiel. Foar it berekkenjen fan it punteal wurde nei elke etappe de tiden fan 'e trije earste riders fan elk team opteld. Earder mocht de liedende ploech mei in [[giel]] petsje ride. No rydt de liedende ploech mei in giel rêchnûmer.

==== Winners ploegeklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=30 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=30 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=30 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
|-
| 1909 || Atala || {{ITAf}} || 1947 || Welter || {{ITAf}} || 1976 || Brooklyn || {{ITAf}} || 2005 || Liquigas || {{ITAf}}
|-
| 1910 || Atala || {{ITAf}} || 1948 || Wilier Triestina || {{ITAf}} || 1977 || Flandria || {{BELf}} || 2006 || Phonak || {{SUIf}}
|-
| 1911 || Bianchi || {{ITAf}} || 1949 || Wilier Triestina || {{ITAf}} || 1978 || Bianchi || {{ITAf}} || 2007 || Saunier Duval || {{ESPf}}
|-
| 1912 || Atala || {{ITAf}} || 1950 || Frejus || {{ITAf}} || 1979 || SCIC || {{ITAf}} || 2008 || CSF Group-Navigare || {{IRLf}}
|-
| 1913 || Maino || {{ITAf}} || 1951 || Taurea || {{ITAf}} || 1980 || Bianchi || {{ITAf}} || 2009 || Astana || {{KAZf}}
|-
| 1914 || Stucchi || {{ITAf}} || 1952 || Bianchi || {{ITAf}} || 1981 || Bianchi || {{ITAf}} || 2010 || Liquigas || {{ITAf}}
|-
| 1919 || Stucchi || {{ITAf}} || 1953 || Ganna || {{ITAf}} || 1982 || Bianchi || {{ITAf}} || 2011 || Astana || {{KAZf}}
|-
| 1920 || Bianchi || {{ITAf}} || 1954 || Girardengo || {{BELf}} || 1983 || Gemeaz Cusin || {{ESPf}} || 2012 || Lampre || {{ITAf}}
|-
| 1921 || Bianchi || {{ITAf}} || 1955 || Atala || {{ITAf}} || 1984 || Renault || {{FRAf}} || 2013 || Sky || {{GBRf}}
|-
| 1922 || Legnano || {{ITAf}} || 1956 || Atala || {{ITAf}} || 1985 || Alpilatte || {{ITAf}} || 2014 || AG2R || {{FRAf}}
|-
| 1923 || Legnano || {{ITAf}} || 1957 || Legnano || {{ITAf}} || 1986 || Supermercati Brianzoli || {{ITAf}} || 2015 || Astana || {{KAZf}}
|- 
| 1924  || colspan=2|&lt;center&gt;''ûnbekend''&lt;/center&gt; || 1958 || Carpano || {{ITAf}} || 1987 || Panasonic || {{NEDf}} || 2016 || Astana || {{KAZf}}
|-
| 1925 || Legnano || {{ITAf}} || 1959 || Atala || {{ITAf}} || 1988 || Carrera || {{ITAf}} || 2017 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1926 || Legnano || {{ITAf}} || 1960 || Ignis || {{ITAf}} || 1989 || Fagor || {{FRAf}} || 2018 || Sky || {{GBRf}}
|-
| 1927 || Legnano || {{ITAf}} || 1961 || Faema || {{BELf}} || 1990 || ONCE || {{ESPf}} || 2019 || Movistar || {{ESPf}}
|-
| 1928 || Legnano || {{ITAf}} || 1962 || Faema || {{BELf}} || 1991 || Carrera || {{ITAf}} || 2020 || INEOS || {{GBRf}}
|-
| 1929 || Legnano || {{ITAf}} || 1963 || Carpano || {{ITAf}} || 1992 || MG Maglificio || {{ITAf}} || 2021 || INEOS || {{GBRf}}
|-
| 1930 || Bianchi || {{ITAf}} || 1964 || Saint Raphäel || {{FRAf}} || 1993 || Lampre || {{ITAf}} || 2022 || Bahrain || {{BHRf}}
|-
| 1931 || Legnano || {{ITAf}} || 1965 || Salvarani || {{ITAf}} || 1994 || Carrera || {{ITAf}}
|-
| 1932 || Legnano || {{ITAf}} || 1966 || Molteni || {{ITAf}} || 1995 || Gewiss-Ballan || {{ITAf}}
|-
| 1933 || Legnano || {{ITAf}} || 1967 || KAS || {{ESPf}} || 1996 || Carrera || {{ITAf}}
|-
| 1934 || Gloria || {{ITAf}} || 1968 || Faema || {{BELf}} || 1997 || Kelme || {{ESPf}}
|-
| 1935 || Frejus || {{ITAf}} || 1969 || Molteni || {{ITAf}} || 1998 || Mapei || {{ITAf}}
|-
| 1936 || Legnano || {{ITAf}} || 1970 || Faema || {{BELf}} || 1999 || Vitalicio Seguros || {{ESPf}}
|-
| 1937 || Frejus || {{ITAf}} || 1971 || Molteni || {{ITAf}} || 2000 || Mapei || {{ITAf}}
|-
| 1938 || Gloria || {{ITAf}} || 1972 || Molteni || {{ITAf}} || 2001 || Alessio || {{ITAf}}
|-
| 1939 || Frejus || {{ITAf}} || 1973 || Molteni || {{ITAf}} || 2002 || Alessio || {{ITAf}}
|-
| 1940 || Gloria || {{ITAf}} || 1974 || KAS || {{ESPf}} || 2003 || Lampre || {{ITAf}}
|-
| 1946 || Legnano || {{ITAf}} || 1975 || Brooklyn || {{ITAf}} || 2004 || Saeco || {{ITAf}}
|}

=== Jongereinklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey white.svg|thumb|right|150px|De Wite Trui]]
It jongereinklassemint yn de Omgong fan Itaalje is in njonkenklassemint dêr't inkeld hurdfytsers jonger as 25 jier foar yn oanmerking komme. De heechst klassearre jonge hurdfytser krijt de wite trui. De priis waard yn [[Omgong fan Itaalje 1976|1976]] foar it earst útrikt. Doe kamen allinnich hurdfytsers jonger as 24 jier yn oanmerking foar de priis. Nei [[Omgong fan Itaalje 1994|1994]] waard de wite trui foar in skoft opburgen. Mar yn [[Omgong fan Itaalje 2007|2007]] waard it jongereinklassemint op 'e nij ynfierd. Fan dan ôf waard ek de leeftiid  ferhege nei 25 jier.

==== Winners jongereinklassemint====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
! &lt;small&gt;Posysje&lt;br&gt;algemien&lt;br&gt;klassemint&lt;br&gt;''(Rôze Trui)''&lt;/small&gt;
|-
| 1976
| [[Alfio Vandi]]
| {{ITAnasj}}
|Magniflex-Torpado
|align=&quot;center&quot;|7
|-
| 1977
| [[Mario Beccia]]
| {{ITAnasj}}
|Sanson
|align=&quot;center&quot;|9
|-
| 1978
| [[Roberto Visentini]]
| {{ITAnasj}}
|Vibor
|align=&quot;center&quot;|15
|-
| 1979
| [[Silvano Contini]]
| {{ITAnasj}}
|Faema
|align=&quot;center&quot;|5
|-
| 1980
| [[Tommy Prim]]
| {{SWEnasj}}
|Bianchi
|align=&quot;center&quot;|4
|-
| 1981
| [[Giuseppe Faraca]]
| {{ITAnasj}}
|Hoonved-Bottecchia
|align=&quot;center&quot;|11
|-
| 1982
| [[Marco Groppo]]
| {{ITAnasj}}
|Metauro Mobili
|align=&quot;center&quot;|9
|-
| 1983
| [[Franco Chioccioli]]
| {{ITAnasj}}
|Vivi-Benotto
|align=&quot;center&quot;|16
|-
| 1984
| [[Charly Mottet]]
| {{FRAnasj}}
|Renault-Elf
|align=&quot;center&quot;|21
|-
| 1985
| [[Alberto Volpi]]
| {{ITAnasj}}
|Bianchi
|align=&quot;center&quot;|10
|-
| 1986
| [[Marco Giovannetti]]
| {{ITAnasj}}
|Gis Gelati
|align=&quot;center&quot;|8
|-
| 1987
| [[Roberto Conti]]
| {{ITAnasj}}
|Gis Gelati
|align=&quot;center&quot;|15
|-
| 1988
| [[Stefano Tomasini]]
| {{ITAnasj}}
|Fanini
|align=&quot;center&quot;|9
|-
| 1989
| [[Vladimir Poulnikov]]
| {{URSnasj}}
|Alfa Lum
|align=&quot;center&quot;|11
|-
| 1990
| [[Vladimir Poulnikov]]
| {{URSnasj}}
|Alfa Lum
|align=&quot;center&quot;|4
|-
| 1991
| [[Massimiliano Lelli]]
| {{ITAnasj}}
|Ceramiche Ariostea
|align=&quot;center&quot;|3
|-
| 1992
| [[Pavel Tonkov]]
| {{RUSnasj}}
|Lampre
|align=&quot;center&quot;|7
|-
| 1993
| [[Pavel Tonkov]]
| {{RUSnasj}}
|Lampre
|align=&quot;center&quot;|5
|- 
| 1994
| [[Evgueni Berzin]]
| {{RUSnasj}}
|Gewiss-Ballan
|align=&quot;center&quot;|'''1'''
|-
| colspan=5 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;|&lt;center&gt;''Fan 1995 o/m 2006 wie der gjin '''Jongereinklassemint'''''&lt;/center&gt;
|-
| 2007
| [[Andy Schleck]]
| {{LUXnasj}}
|CSC
|align=&quot;center&quot;|2
|-
| 2008
| [[Riccardo Riccò]]
| {{ITAnasj}}
|Saunier Duval
|align=&quot;center&quot;|2
|-
| 2009
| [[Kevin Seeldraeyers]]
| {{BELnasj}}
|Quick Step
|align=&quot;center&quot;|14
|-
| 2010
| [[Richie Porte]]
| {{AUSnasj}}
|Saxo Bank
|align=&quot;center&quot;|7
|-
| 2011
| [[Roman Kreuziger]]
| {{CZEnasj}}
|Astana
|align=&quot;center&quot;|6
|-
| 2012
| [[Rigoberto Urán]]
| {{COLnasj}}
|Sky
|align=&quot;center&quot;|7
|-
| 2013
| [[Carlos Betancur]]
| {{COLnasj}}
|AG2R
|align=&quot;center&quot;|5
|- 
| 2014
| [[Nairo Quintana]]
| {{COLnasj}}
|Movistar
|align=&quot;center&quot;|'''1'''
|-
| 2015
| [[Fabio Aru]]
| {{ITAnasj}}
|Astana
|align=&quot;center&quot;|2
|-
| 2016
| [[Bob Jungels]]
| {{LUXnasj}}
|Quick Step
|align=&quot;center&quot;|6
|-
| 2017
| [[Bob Jungels]]
| {{LUXnasj}}
|Quick Step
|align=&quot;center&quot;|8
|-
| 2018
| [[Miguel Ángel López (hurdfytser)|Miguel Ángel López]]
| {{COLnasj}}
|Astana
|align=&quot;center&quot;|3
|-
| 2019
| [[Miguel Ángel López (hurdfytser)|Miguel Ángel López]]
| {{COLnasj}}
|Astana
|align=&quot;center&quot;|7
|- 
| 2020
| [[Tao Geoghegan Hart]]
| {{GBRnasj}}
|Ineos
|align=&quot;center&quot;|'''1'''
|- 
| 2021
| [[Egan Bernal]]
| {{COLnasj}}
|Ineos
|align=&quot;center&quot;|'''1'''
|-
| 2022
| [[Juan Pedro López]]
| {{ESPnasj}}
|Trek-Segafredo
|align=&quot;center&quot;|10
|}

== Fryske Dielnimmers ==
Twa Friezen ha oant no ta (''2022'')  meidien oan de Omgong fan Itaalje. Yn [[Omgong fan Itaalje 2009|2009]] wie [[Maarten Tjallingii]] de earste. [[Pieter Weening]] wie yn [[Omgong fan Itaalje 2011|2011]] de earste Fries dy't in etappe wûn yn de Omgong fan Itaalje, hy wie ek de earste Fries dy't in oantal dagen yn de rôze trui fytst hat. 
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Namme
! Jier(ren)
! Ploech
! &lt;small&gt;Posysje&lt;br&gt;algemien&lt;br&gt;klassemint&lt;br&gt;''(Rôze Trui)''&lt;/small&gt;
|-
|[[Maarten Tjallingii]]
|[[Omgong fan Itaalje 2009|2009]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2013|2013]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2014|2014]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2015|2015]]&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2015|2015]]
|Rabobank,&lt;br&gt;Lotto NL-Jumbo,&lt;br&gt;Lotto NL-Jumbo&lt;br&gt;Lotto NL-Jumbo&lt;br&gt;Lotto NL-Jumbo
|100e,&lt;br&gt;131e,&lt;br&gt;92e,&lt;br&gt;119e,&lt;br&gt;124e
|-
|[[Pieter Weening]]
|[[Omgong fan Itaalje 2010|2010]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2011|2011]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2013|2013]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2014|2014]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2015|2015]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje 2020|2020]] 
|Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Orica GreenEDGE,&lt;br&gt;Orica GreenEDGE,&lt;br&gt;Orica GreenEDGE,&lt;br&gt;Trek-Segafredo
|24e,&lt;br&gt;45e,&lt;br&gt;38e,&lt;br&gt;Net finisht,&lt;br&gt;92e,&lt;br&gt;Net finisht
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Omgong fan Itaalje| ]]
[[Kategory:Sportevenemint yn Itaalje]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1909]]</text>
      <sha1>5dv5nfvw00jqjn1ydpfpgru0qq21xu3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Omgong fan Spanje</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159482</id>
    <revision>
      <id>1083764</id>
      <parentid>1083403</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:02:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32069" xml:space="preserve">{{Sportevenemint
| namme             = La Vuelta
| ôfbylding         = La Vuelta (Spain) logo.svg
| ôfbyldingsbreedte = 
| ûnderskrift       = 
| plak              = [[Spanje]]
| jier              = 
| data              = [[septimber]] &lt;small&gt;''(sûnt 1995)''&lt;/small&gt;
| sport             = [[hurdfytsen]]
| organisator       = Amaury Sport Organisation
| ferienigings      = 
| lannen            = 
| atleten           = 
| eveneminten       = 
| iepening          = 
| sluting           = 
| earste            = [[Omgong fan Spanje 1935|1935]]
| lêste             = 
| aktueel           =
| foarige           = [[Omgong fan Spanje 2021]]
| folgjende         = [[Omgong fan Spanje 2022]]
}}
De '''Omgong fan Spanje''' (''[[Spaansk]]: La Vuelta'', ek wol ôfkoarten oant ''Vuelta'') is in [[hurdfytsen|hurdfytswedstryd]] yn Spanje. De omgong, is yn fan de trije [[Grutte Omgongen]] yn it hurdfytsseizoen, en wurdt sûnt [[1995]] yn de [[hjerst]] yn etappen troch gâns Spanje fytst. De oankomst is faaks yn [[Madrid]]. De Omgong fan Spanje waard foar it earst ferriden yn [[1935]] en wurd nei in tal rûzige jierren sûnt [[1955]] alle jierren organisearre.

==Skiednis==
De Omgong fan Spanje waard foar it earst hâlden yn 1935 en sûnt 1955 jierliks en rint trije wike lang yn in wikseljende rûte troch Spanje. By it alderearste omgong yn [[1935]] moasten 50 hurdfytsers in rûte fan 3411 km ôflizze ferdield oer 14 etappes, mei in gemiddelde fan mear as 240 km  de etappe. It waard ynspirearre troch it sukses fan de omgongen yn [[Omgong fan Frankryk|Frankryk]] en [[Omgong fan Itaalje|Itaalje]].

De ronde waard oarspronklik hâlden yn de maitiid, meastentiids ein [[april]], mei in pear edysjes yn [[juny]] yn de jierren fjirtich. Yn [[Omgong fan Spanje 1995|1995]] waard de race lykwols ferpleatst nei [[septimber]] om direkte konkurrinsje mei de Omgong fan Itaalje, dy't yn [[maaie]] hâlden waard, te mijen. mar de omgong fan 2020 begûn yn oktober fanwegen de [[COVID-19|Koroana-pandemie]].

Meastentiids omfettet de rûte maksimaal trije tiidritten en in oantal berchetappes. Sûnt [[Omgong fan Spanje 1994|1994]], en faak dêrfoar (lykas yn de earste edysjes), einige de Omgong fan Spanje yn de Spaanske haadstêd [[Madrid]], hoewol't [[Bilbao]] (yn de jierren fyftich) en [[San Sebastián (Spanje)|San Sebastián]] (yn de jierren santich) lange tiid beide weromkommende finishstêden wiene. Nei Madrid diele trije stêden it twadde plak foar de measte Omgong fan Spanje-starts: [[Gijón (stêd)|Gijón]], Bilbao en ien kear finishplak [[Jerez de la Frontera]]. Yn [[Omgong fan Spanje 1997|1997]] sette de Omgong fan Spanje foar it earst útein yn it bûtenlân, yn [[Lissabon]], [[Portugal]]. De alderearste Omgong fan Spanje dy 't bûten it Ibearysk skiereilân begûn, fûn plak yn [[Omgong fan Spanje 2009|2009]], doe't de [[Nederlân]]ske stêd [[Assen]] gasthear wie fan de start fan de 64e Vuelta.

Yn 1999 waard foar it earst de [[Alto de l'Angliru]] yn [[Astuerje]] beklommen, dy't 1573 meter oer 12,9 km omheechgiet mei hellingen oant 23,6 persint, wêrtroch't it ien fan de meast steile beklimmingen fan [[Jeropa]] is.

Yn 2011 wûn Grinzer fan Frysk komôf [[Bauke Mollema]] it punteklassemint.

[[Ofbyld:20090829 Vuelta 2009 Prologue Assen NL.jpg|thumb|center|500px|Start fan de Omgong fan Spanje 2009 yn Assen]]

== Omgong fan Spanje yn sifers ==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Startplak
! Finishplak 
! Tal&lt;br&gt;etappes
! Totale&lt;br&gt;ôfstân
! Dielnimmers
! Utfallers
|-
|1935
|{{Flagge ES}} [[Madrid]]
|Madrid
|14
|3425 km
|50
|21
|-
|1936
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|21
|4354 km 
|50
|30
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1937 o/m 1940: net ferriden fanwegen de [[Spaanske Boargeroarloch]]''
|-
|1941
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|22
|4409 km
|32
|16
|-
|1942
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|20
|3688 km
|40
|22
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1943 o/m 1944: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
|1945
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|19
| 3803 km
|52
|26
|-
|1946
|{{Flagge ES}}Madrid
|Madrid
| 23
|3797 km
|48
|19
|-
|1947
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
| 24
|3893 km
|47
|20
|-
|1948
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|20
|3990 km 
|54
|28
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1949: net ferriden'' 
|-
|1950
|{{Flagge ES}} Madrid
|Madrid
|22
|3932 km
|42
|16
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1951 o/m 1954: net ferriden fanwegen de isolaasje ûnder [[Francisco Franco]]''
|-
|1955
|{{Flagge ES}} [[Bilbao]]
|Bilbao
|15
|3566 km
|106
|43
|-
|1956
|{{Flagge ES}} Bilbao
|Bilbao
|17
|3531 km
|90
|50
|-
|1957
|{{Flagge ES}} Bilbao
|Bilbao
|16
|2967 km
|90
|36
|-
|1958
|{{Flagge ES}} Bilbao
|Madrid
|16
|3250,79 km
|100
|55
|-
|1959
|{{Flagge ES}} Madrid
|Bilbao
|19
|3048 km
|90
|41
|-
|1960
|{{Flagge ES}} Madrid
|Bilbao
|17
|3566 km
|80
|56
|-
|1961
|{{Flagge ES}} [[San Sebastián (Spanje)|San Sebastián]]
|Bilbao
|16
|2823 km
|100
|53
|-
|1962
|{{Flagge ES}} [[Barcelona]]
|Bilbao
|17
|2806 km
|90
|42
|-
|1963
|{{Flagge ES}} [[Gijón (stêd)|Gijón]]
|Madrid
|15
|2442 km
|90
|25
|-
|1964
|{{Flagge ES}} [[Benidorm (plak)|Benidorm]]
|Madrid
|17
|2921,6 km
|80
|31
|-
|1965
|{{Flagge ES}} [[Vigo (Spanje)|Vigo]]
|Bilbao
|18
|3409,8 km
|100
|49
|-
|1966
|{{Flagge ES}} [[Moersia (stêd)|Moersia]]
|Bilbao
|18
|2951 km
|90
|35
|-
|1967
|{{Flagge ES}} Vigo
|Bilbao
|18
|2941 km
|110
|37
|-
|1968
|{{Flagge ES}} Vigo
|Bilbao
|18
|2990 km
|90
|39
|-
|1969
|{{Flagge ES}} [[Badajoz (stêd)|Badajoz]]
|Bilbao
|18
|2921 km
|100
|32
|-
|1970
|{{Flagge ES}} [[Cádiz (stêd)|Cádiz]]
|Bilbao
|19
|3568 km
|110
|51
|-
|1971
|{{Flagge ES}} [[Almería (stêd)|Almeria]]
|Madrid
|17
|2983 km
|110
|42
|-
|1972
|{{Flagge ES}} [[Fuengirola]]
|San Sebastián
|18
|2079,35 km
|100
|43
|-
|1973
|{{Flagge ES}} [[Calpe]]
|San Sebastián
|18
|3061,8 km
|80
|20
|-
|1974
|{{Flagge ES}} Almeria
|San Sebastián
|19
|2987 km
|88
|33
|-
|1975
|{{Flagge ES}} Fuengirola
|San Sebastián
|19
|3104 km
|90
|36
|-
|1976
|{{Flagge ES}} [[Estepona]]
|San Sebastián
|19
|3340 km
|100
|51
|-
|1977
|{{Flagge ES}} [[Orihuela]]
|[[Miranda de Ebro]]
|20
|2785 km
|70
|16
|-
|1978
|{{Flagge ES}} Gijón
|San Sebastián
|19
|2995 km
|99
|47
|-
|1979
|{{Flagge ES}} [[Jerez de la Frontera]]
|Madrid
|19
|3373 km
|90
|25
|-
|1980
|{{Flagge ES}} [[La Manga del Mar Menor|La Manga]]
|Madrid
|20
|3225 km
|110
|47
|-
|1981
|{{Flagge ES}} [[Santander (Spanje)|Santander]]
|Madrid
|19
|3446 km
|80
|25
|-
|1982
|{{Flagge ES}} [[Santiago de Compostela]]
|Madrid
|19
|3441,7 km
|100
|24
|-
|1983
|{{Flagge ES}} [[Almussafes]]
|Madrid
|19
|3398,8 km
|100
|41
|-
|1984
|{{Flagge ES}} Jerez de la Frontera
|Madrid
|19
|3354,3 km
|130
|33
|-
|1985
|{{Flagge ES}} [[Valladolid (Spanje)|Valladolid]]
|[[Salamanca (stêd)|Salamanca]]
|19
|3474 km
|169
|68
|-
|1986
|{{Flagge ES}} [[Palma (stêd)|Palma]]
|Jerez de la Frontera
|21
|3675 km
|170
|63
|-
|1987
|{{Flagge ES}} Benidorm
|Madrid
|23
|3922 km
|179
|91
|-
|1988
|{{Flagge ES}} [[Santa Cruz de Tenerife (stad)|Santa Cruz]]
|Madrid
|20
|3425 km
|180
|64
|-
|1989
|{{Flagge ES}} [[A Coruña (stêd)|A Coruña]]
|Madrid
|23
|3656 km
|189
|46
|-
|1990
|{{Flagge ES}} [[Benicàssim]]
|Madrid
|21
|3711 km
|198
|65
|-
|1991
|{{Flagge ES}} [[Mérida (Spanje)|Mérida]]
|Madrid
|21
|3213 km
|198
|82
|-
|1992
|{{Flagge ES}} Jerez de la Frontera
|Madrid
|20
|3395 km
|189
|50
|-
|1993
|{{Flagge ES}} A Coruña
|Santiago de Compostela
|21
|3605 km
|170
|57
|-
|1994
|{{Flagge ES}} Valladolid
|Madrid
|20
|3531 km
|170
|49
|-
|1995
|{{Flagge ES}} [[Saragossa (stêd)|Saragossa]]
|Madrid
|21
|3750 km
|181
|63
|-
|1996
|{{Flagge ES}} [[Falinsia (stêd)|Falinsia]]
|Madrid
|22
|3898 km
|180
|65
|-
|1997
|{{Flagge PT}} [[Lissabon]]
|Madrid
|22
|3773 km
|198
|73
|-
|1998
|{{Flagge ES}} [[Córdoba (Spanje)|Córdoba]]
|Madrid
|22
|3774 km
|198
|90
|-
|1999
|{{Flagge ES}} Moersia
|Madrid
|21
|3576 km
|189
|74
|-
|2000
|{{Flagge ES}} [[Málaga (stêd)|Málaga]]
|Madrid
|20
|3904 km
|180
|56
|-
|2001
|{{Flagge ES}} Santander
|Madrid
|21
|3012 km
|189
|50
|-
|2002
|{{Flagge ES}} Falinsia
|Madrid
|21
|3134 km
|207
|75
|-
|2003
|{{Flagge ES}} [[Gijón (stêd)|Gijón]]
|Madrid
|21
|2957 km
|198
|39
|-
|2004
|{{Flagge ES}} [[León (Spanje)|León]]
|Madrid
|21
|2925 km
|189
|70
|-
|2005
|{{Flagge ES}} [[Granada (stêd)|Granada]]
|Madrid
|21
|3192 km
|198
|72
|-
|2006
|{{Flagge ES}} Malaga
|Madrid
|21
|3213 km
|189
|55
|-
|2007
|{{Flagge ES}} Vigo
|Madrid
|21
|3241 km
|189
|44
|-
|2008
|{{Flagge ES}} Granada
|Madrid
|21
|3169 km
|171
|40
|-
|2009
|{{Flagge NL}} [[Assen]]
|Madris
|21
|3288 km
|198
|59
|-
|2010
|{{Flagge ES}} [[Sevilla]]
|Madrid
|21
|3338 km
|198
|42
|-
|2011
|{{Flagge ES}} Benidorm
|Madrid
|21
|3269,6 km
|198
|31
|-
|2012
|{{Flagge ES}} [[Pamploana (Spanje)|Pamploana]]
|Madrid
|21
|3360,2 km
|198
|23
|-
|2013
|{{Flagge ES}} [[Vilanova de Arousa]]
|Madrid
|21
|3358,9 km
|197
|53
|-
|2014
|{{Flagge ES}} Jerez de la Frontera
|Santiago de Compostela
|21
|3181,5 km
|186
|28
|-
|2015
|{{Flagge ES}} [[Puerto Banús]]
|Madrid
|21
|3376,4 km
|198
|40
|-
|2016
|{{Flagge ES}} [[Ourense (stêd)|Ourense]]
|Madrid
|21
|3315,4 km
|198
|39
|-
|2017
|{{Flagge FR}} [[Nîmes]]
|Madrid
|21
| 3297,7 km
|198
|40
|-
|2018
|{{Flagge ES}} Málaga
|Madrid
|21
|3271,4 km
|176
|18
|-
|2019
|{{Flagge ES}} [[Torrevieja]]
|Madrid
|21
|3290,7 km
|176
|23
|-
|2020
|{{Flagge ES}} [[Irun]]
|Madrid
|18
|2846,9 km
|176
|34
|-
|2021
|{{Flagge ES}} [[Burgos (Spanje)|Burgos]]
|Santiago de Compostela
|21
|3417 km
|184
|42
|-
|''2022''
|''{{Flagge NL}} [[Utert (stêd)|Utert]]''
|''Madrid''
|''21''
|''3280,5 km''
|
|
|}

==Truien==
Yn de Omgong fan Spanje is der yn de rin fan de jierren in protte wikseling fan truien west. Fanôf [[Omgong fan Spanje 2009|2009]] fytst de lieder yn it punteklassemint yn in [[grien]]e trui, en fanôf [[Omgong fan Spanje 2010|2010]] de lieder yn it algemiene klassemint in in [[read]]e trui en de lieder fan it berchklassemint yn in blauwe boltsjestrui.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;margin:0.5em auto; font-size:90%;&quot;
|-
! Algemien klassemint
! Jier(ren)
!rowspan=13 |
! Berchklassemint
! Jier(ren)
!rowspan=13 |
! Punteklassemint
! Jier(ren)
|-
|[[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] oranje trui || 1935-1936 || [[Ofbyld:Jersey green.svg|20px]] Griene trui || 1935-1985 || [[Ofbyld:Jersey blue.svg|20px]] Blauwe trui || 1983-1985
|-
|[[Ofbyld:Jersey white.svg|20px]] Wite trui || 1941 || [[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] Fermiljoen Reade trui || 1986 || [[Ofbyld:Jersey green.svg|20px]] Griene trui || 1986-1989
|-
|[[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] oranje trui || 1942 || [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] Reade trui || 1987 || [[Ofbyld:Jersey blue.svg|20px]] Blauwe trui || 1990-1993
|-
|[[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] Reade trui || 1945 || [[Ofbyld:Jersey blackdots.png|20px]] Grize boltsjestrui || 1988-1989 || [[Ofbyld:Jersey granate.svg|20px]] Robynreade trui || 1994-1998
|-
|[[Ofbyld:Jersey red striped.png|20px]] Wite trui || 1946-1950 || [[Ofbyld:Jersey green.svg|20px]] Griene trui || 1990-1993 || [[Ofbyld:Jersey silver.svg|20px]] Sulveren trui || 1999-2000
|-
| [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] Giele trui || 1955-1976 || [[Ofbyld:Jersey white.svg|20px]] Wite trui || 1994-2000 || [[Ofbyld:Jersey red white.svg|20px]] Read Wite trui || 2001-2002
|-
|[[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] oranje trui || 1977 || [[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] Oranje trui || 2001-2003 || [[Ofbyld:Jersey orange dots.svg|20px]] Oranje boltsjestrui || 2003
|-
|[[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] Giele trui || 1978-1998 || [[Ofbyld:Jersey granate.svg|20px]] Bordeauxreade trui || 2004-2005 || [[Ofbyld:Jersey blue-yellowfish.svg|20px]] Fiskjes trui || 2004-2006
|-
|[[Ofbyld:Jersey gold.svg|20px]] Goudene trui || 1999-2009 || [[Ofbyld:Jersey orange.svg|20px]] Oranje trui || 2006 || [[Ofbyld:Jersey granate.svg|20px]] Granaat reade trui || 2007
|-
|[[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] Reade trui || fanôf 2010 || [[Ofbyld:Jersey grey.svg|20px]] Grize trui || 2007 || [[Ofbyld:Jersey blue.svg|20px]] Blauwe trui || 2008
|-
| || || [[Ofbyld:Jersey granate.svg|20px]] Granaat reade trui || 2008-2009 || [[Ofbyld:Jersey green.svg|20px]] Griene trui || fanôf 2009 
|-
| || || [[Ofbyld:Jersey_blue_dotted.png|20px]] Blauwe boltsjestrui || fanôf 2010 || || 
|}

== Klasseminten ==
[[Ofbyld:Jersey red.svg|thumb|right|150px|De Reade trui]]
Njonken de oerwinnings yn de etappen wurdt yn de Omgong fan Spanje ek striden om ferskate klasseminten. Der is in klassemint foar de bêste ploech, foar de bêste klimmer (blauwe boltsjestrui), foar de bêste sprinter (griene trui), en fansels foar de fytser dy't oer de hiele omgong it minste tiid brûkt (reade trui). De reade trui waard as trui yn [[2010]] ynfierd.

[[Roberto Heras]] wûn de Omgong fan Spanje fjouwer kear en is dêrmei rekôrdhâlder.

=== Winners einklassemint ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| 1935 || [[Gustaaf Deloor]] || {{BELnasj}} || Colin-Wolber
|-
| 1936 || [[Gustaaf Deloor]] || {{BELnasj}} || Colin-Wolber
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1937 o/m 1918: net ferriden fanwegen de [[Spaanske Boargeroarloch]]''
|-
| 1941 || [[Julián Berrendero]] || {{ESPnasj1945}} || Informaciones
|-
| 1942 || [[Julián Berrendero]] || {{ESPnasj1945}} || Informaciones
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1943 o/m 1944: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| 1945 || [[Delio Rodríguez Barros|Delio Rodríguez]] || {{ESPnasj1945}} || Fabas
|-
| 1946 || [[Dalmacio Langarica]] || {{ESPnasj1977}} || Insecticidas Z.Z.
|-
| 1947 || [[Edouard Van Dyck]] || {{BELnasj}} || Garin-Wolber
|-
| 1948 || [[Bernardo Ruiz]] || {{ESPnasj1977}} || 	Agris-Radio
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1949: net ferriden'' 
|-
| 1950 || [[Emilio Rodríguez Barros|Emilio Rodríguez]] || {{ESPnasj1977}} || 	Sangalhos
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1951 o/m 1954: net ferriden fanwegen de isolaasje ûnder [[Francisco Franco]]''
|-
| 1955 || [[Jean Dotto]] || {{FRAnasj}} || Vampire-d'Alessandro
|-
| 1956 || [[Angelo Conterno]] || {{ITAnasj}} || Bianchi
|-
| 1957 || [[Jesús Loroño]] || {{ESPnasj1977}} || CIL-Indaucho
|-
| 1958 || [[Jean Stablinski]] || {{FRAnasj}} || Essor-Leroux
|-
| 1959 || [[Antonio Suárez]] || {{ESPnasj1977}} || Licor 43
|-
| 1960 || [[Franz De Mulder]] || {{BELnasj}} || Groene Leeuw
|-
| 1961 || [[Angelino Soler]] || {{ESPnasj1977}} || KAS
|-
| 1962 || [[Rudi Altig]] || {{FRGnasj}} || Saint-Raphaël
|-
| 1963 || [[Jacques Anquetil]] || {{FRAnasj}} || Saint-Raphaël
|-
| 1964 || [[Raymond Poulidor]] || {{FRAnasj}} || Mercier-BP
|-
| 1965 || [[Rolf Wolfshohl]] || {{FRGnasj}} || Mercier-BP
|-
| 1966 || [[Francisco Gabica]] || {{ESPnasj1977}} || KAS
|-
| 1967 || [[Jan Janssen]] || {{NEDnasj}} || Pelforth
|-
| 1968 || [[Felice Gimondi]] || {{ITAnasj}} || Salvarani
|-
| 1969 || [[Roger Pingeon]] || {{FRAnasj}} || Peugeot-BP
|-
| 1970 || [[Luis Ocaña]] || {{ESPnasj1977}} || Bic
|-
| 1971 || [[Ferdinand Bracke]] || {{BELnasj}} || Peugeot-BP
|-
| 1972 || [[José Manuel Fuente]] || {{ESPnasj1977}} || KAS
|-
| 1973 || [[Eddy Merckx]] || {{BELnasj}} || Molteni
|-
| 1974 || [[José Manuel Fuente]] || {{ESPnasj1977}} || KAS
|-
| 1975 || [[Agustín Tamames]] || {{ESPnasj1977}} || Monteverde
|-
| 1976 || [[José Pesarrodona]] || {{ESPnasj1977}} || KAS
|-
| 1977 || [[Freddy Maertens]] || {{BELnasj}} || Flandria
|-
| 1978 || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || Renault-Gitane
|-
| 1979 || [[Joop Zoetemelk]] || {{NEDnasj}} || Mercier
|-
| 1980 || [[Faustino Rupérez]] || {{ESPnasj1981}} || Zor
|-
| 1981 || [[Giovanni Battaglin]] || {{ITAnasj}} || Inoxpran
|-
| 1982 || [[Marino Lejarreta]] || {{ESPnasj}} || Teka
|-
| 1983 || [[Bernard Hinault]] || {{FRAnasj}} || Renault-Elf
|-
| 1984 || [[Eric Caritoux]] || {{FRAnasj}} || Skil-Reydel
|-
| 1985 || [[Pedro Delgado]] || {{ESPnasj}} || Orbea-Gin MG
|-
| 1986 || [[Álvaro Pino]] || {{ESPnasj}} || Zor
|-
| 1987 || [[Luis Herrera (hurdfytser)|Luis Herrera]] || {{COLnasj}} || Café de Colombia
|-
| 1988 || [[Seán Kelly]] || {{IRLnasj}} || KAS
|-
| 1989 || [[Pedro Delgado]] || {{ESPnasj}} || Reynolds
|-
| 1990 || [[Marco Giovannetti]] || {{ITAnasj}} || Chateau d'Ax-Gatorade
|-
| 1991 || [[Melchor Mauri]] || {{ESPnasj}} || ONCE
|-
| 1992 || [[Tony Rominger]] || {{SUInasj}} || CLAS
|-
| 1993 || [[Tony Rominger]] || {{SUInasj}} || CLAS
|-
| 1994 || [[Tony Rominger]] || {{SUInasj}} || Mapei
|-
| 1995 || [[Laurent Jalabert]] || {{FRAnasj}} || ONCE
|-
| 1996 || [[Alex Zülle]] || {{SUInasj}} || ONCE
|-
| 1997 || [[Alex Zülle]] || {{SUInasj}} || ONCE
|-
| 1998 || [[Abraham Olano]] || {{ESPnasj}} || Banesto
|-
| 1999 || [[Jan Ullrich]] || {{GERnasj}} || Deutsche Telekom
|-
| 2000 || [[Roberto Heras]] || {{ESPnasj}} || Kelme
|-
| 2001 || [[Ángel Casero]] || {{ESPnasj}} || Vitalicio Seguros
|-
| 2002 || [[Aitor González]] || {{ESPnasj}} || Kelme
|-
| 2003 || [[Roberto Heras]] || {{ESPnasj}} || US Postal
|-
| 2004 || [[Roberto Heras]] || {{ESPnasj}} || US Postal 
|-
| 2005 || [[Roberto Heras]] || {{ESPnasj}} || Liberty Seguros
|-
| 2006 || [[Aleksandr Vinokoerov]] || {{KAZnasj}} || Liberty Seguros
|-
| 2007 || [[Denís Menshov]] || {{RUSnasj}} || Rabobank
|-
| 2008 || [[Alberto Contador]] || {{ESPnasj}} || Astana
|-
| 2009 || [[Alejandro Valverde]] || {{ESPnasj}} || Caisse d'Epargne
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Reade trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2010 || [[Vincenzo Nibali]] || {{ITAnasj}} || Liquigas
|-
| 2011 || [[Chris Froome]] || {{GBRnasj}} || Sky
|-
| 2012 || [[Alberto Contador]] || {{ESPnasj}} || Tinkoff-Saxo
|-
| 2013 || [[Chris Horner]] || {{USAnasj}} || 	RadioShack
|-
| 2014 || [[Alberto Contador]] || {{ESPnasj}} || Tinkoff-Saxo
|-
| 2015 || [[Fabio Aru]] || {{ITAnasj}} || UAE Team Emirates
|-
| 2016 || [[Nairo Quintana]] || {{COLnasj}} || Movistar
|-
| 2017 || [[Chris Froome]] || {{GBRnasj}} || Sky
|-
| 2018 || [[Simon Yates]] || {{GBRnasj}} || Mitchelton-Scott
|-
| 2019 || [[Primož Roglič]] || {{SLOnasj}} || Jumbo-Visma
|-
| 2020 || [[Primož Roglič]] || {{SLOnasj}} || Jumbo-Visma
|-
| 2021 || [[Primož Roglič]] || {{SLOnasj}} || Jumbo-Visma
|}

==== Measte oerwinningen ====
4x
* [[Roberto Heras]] Wûn de Omgong yn 2000, en fan 2002 oant en mei 2005
3x
* [[Alberto Contador]] Wûn de Omgong yn 2008, 2012 en 2014
* [[Tony Rominger]] wûn de Omgong fan 1992 oant en mei 1994
* [[Primož Roglič]] wûn de Omgong fan 2019 oant en mei 2021

=== Berchklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey blue dotted.png|thumb|right|150px|Blauwe Boltsjestrui]]
It berchklassemint yn de Omgong fan Spanje is in njonkenklassemint wêrby 't de hurdfytsers punten krije by de trochkomst op in tal berchtoppen. It klassemint bestiet sûnt it begjin fan de Omgong fan Spanje ([[Omgong fan Spanje 1935|1935]]). Troch de jierren hinne binne ferskate kleuren truien brûke, wêrûnder grien, oranje en read. Fan [[Omgong fan Spanje 2010|2010]] ôf is de trui in fariant op de bollestrui út de Omgong fan Frankryk, mar dan binne de reade stippen ferfongen troch blauwe.

==== Winners berchklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
|-
| 1935
| [[Edoardo Molinar]]
|{{ITAnasj1946}}
|Yndividueel
|-
| 1936
| [[Salvador Molina]]
|{{ESPnasj1938}}
|Yndividueel
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1937 o/m 1940: net ferriden fanwegen de [[Spaanske Boargeroarloch]]''
|-
| 1941
| [[Fermín Trueba]]
|{{ESPnasj1945}}
|Yndividueel
|-
| 1942
| [[Julián Berrendero]]
|{{ESPnasj1945}}
|Yndividueel
|-
| colspan=4 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1943 o/m 1944: net ferriden fanwegen de [[Twadde Wrâldkriich]]''
|-
| 1945
| [[Julián Berrendero]]
|{{ESPnasj1945}}
|Yndividueel
|-
| 1946
| [[Emilio Rodríguez (hurdfytser)|Emilio Rodríguez]]
|{{ESPnasj1977}}
|Yndividueel
|-
| 1947
| [[Emilio Rodríguez (hurdfytser)|Emilio Rodríguez]]
|{{ESPnasj1977}}
|UD Sans
|-
| 1948
| [[Bernardo Ruiz]]
|{{ESPnasj1977}}
|UD Sans
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1949: net ferriden'' 
|-
| 1950
| [[Emilio Rodríguez (hurdfytser)|Emilio Rodríguez]]
|{{ESPnasj1977}}
|Sangalhos
|-
| colspan=7 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1951 o/m 1954: net ferriden fanwegen de isolaasje ûnder [[Francisco Franco]]''
|-
| 1955
| [[Giuseppe Buratti]]
|{{ITAnasj}}
|Itaalje
|-
| 1956
| [[Nino Defilippis]]
|{{ITAnasj}}
|Itaalje
|-
| 1957
| [[Federico Bahamontes]]
|{{ESPnasj1977}}
|Spanje
|-
| 1958
| [[Federico Bahamontes]]
|{{ESPnasj1977}}
|Spanje
|-
| 1959
| [[Antonio Suárez]]
|{{ESPnasj1977}}
|Licor 43
|-
| 1960
| [[Antonio Karmany]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1961
| [[Antonio Karmany]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1962
| [[Antonio Karmany]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1963
| [[Julio Jiménez]]
|{{ESPnasj1977}}
|Faema
|-
| 1964
|[[Julio Jiménez]]
|{{ESPnasj1977}} 
|KAS
|-
| 1965
| [[Julio Jiménez]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1966
| [[Gregorio San Miguel]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1967
| [[Mariano Díaz (hurdfytser)|Mariano Díaz]]
|{{ESPnasj1977}}
|Fagor
|-
| 1968
| [[Francisco Gabica]]
|{{ESPnasj1977}}
|Fagor
|-
| 1969
| [[Luis Ocaña]]
|{{ESPnasj1977}}
|Fagor
|-
| 1970
| [[Agustín Tamames]]
|{{ESPnasj1977}}
|Werner
|-
| 1971
| [[Joop Zoetemelk]]
|{{NEDnasj}}
|Flandria
|-
| 1972
|[[José Manuel Fuente]]
|{{ESPnasj1977}} 
|KAS
|-
| 1973
| [[José Luis Abilleira]]
|{{ESPnasj1977}}
|La Casera
|-
| 1974
| [[José Luis Abilleira]]
|{{ESPnasj1977}}
|La Casera
|-
| 1975
| [[Andrés Oliva]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|-
| 1976
| [[Andrés Oliva]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS 
|-
| 1977
| [[Pedro Torres]]
|{{ESPnasj1977}}
|Teka
|-
| 1978
| [[Andrés Oliva]]
|{{ESPnasj1981}}
|Teka
|-
| 1979
| [[Felipe Yáñez]]
|{{ESPnasj1981}}
|KAS
|-
| 1980
| [[Juan Fernández Martín]]
|{{ESPnasj1981}}
|Zor
|-
| 1981
| [[José Luis Laguía]]
|{{ESPnasj1981}}
|Reynolds
|-
| 1982
| [[José Luis Laguía]]
|{{ESPnasj}}
|Reynolds
|-
| 1983
| [[José Luis Laguía]]
|{{ESPnasj}}
|Reynolds
|-
| 1984
| [[Felipe Yáñez]]
|{{ESPnasj}}
|Orbea
|-
| 1985
| [[José Luis Laguía]]
|{{ESPnasj}}
|Reynolds
|-
| 1986
| [[José Luis Laguía]]
|{{ESPnasj}}
|PDM
|-
| 1987
| [[Luis Herrera]]
|{{COLnasj}}
|Café de Colombia
|-
| 1988
| [[Álvaro Pino]]
|{{ESPnasj}}
|BH
|-
| 1989
| [[Óscar de Jesús Vargas]]
|{{COLnasj}}
|Postobón
|-
| 1990
| [[Martín Farfán]]
|{{COLnasj}}
|Kelme
|-
| 1991
| [[Luis Herrera]]
|{{COLnasj}}
|Postobón
|-
| 1992
| [[Carlos Hernández Bailo]]
|{{ESPnasj}}
|Festina
|-
| 1993
| [[Tony Rominger]]
|{{SUInasj}}
|CLAS-Cajastur
|-
| 1994
| [[Luc Leblanc]]
|{{FRAnasj}}
|Festina
|-
| 1995
| [[Laurent Jalabert]]
|{{FRAnasj}}
|ONCE
|-
| 1996
| [[Tony Rominger]]
|{{SUInasj}}
|Mapei
|-
| 1997
| [[José María Jiménez]]
|{{ESPnasj}}
|Banesto
|-
| 1998
| [[José María Jiménez]]
|{{ESPnasj}}
|Banesto
|-
| 1999
| [[José María Jiménez]]
|{{ESPnasj}}
|Banesto
|-
| 2000
| [[Carlos Sastre]]
|{{ESPnasj}}
|ONCE
|-
| 2001
|[[José María Jiménez]]
|{{ESPnasj}} 
|Banesto
|-
| 2002
| [[Aitor Osa]]
|{{ESPnasj}}
|Banesto
|-
| 2003
| [[Félix Cárdenas]]
|{{COLnasj}}
|Café Baqué
|-
| 2004
| [[Félix Cárdenas]]
|{{COLnasj}}
|Café Baqué
|-
| 2005
| [[Joaquim Rodríguez]]
|{{ESPnasj}}
|Saunier Duval
|-
| 2006
| [[Egoi Martínez]]
|{{ESPnasj}}
|Discovery
|-
| 2007
| [[Denis Menchov]]
|{{RUSnasj}}
|Rabobank
|-
| 2008
| [[David Moncoutié]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| 2009
| [[David Moncoutié]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| colspan=4 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Blauwe boltsjestrui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2010
| [[David Moncoutié]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| 2011
| [[David Moncoutié]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| 2012
| [[Simon Clarke (hurdfytser)|Simon Clarke]]
|{{AUSnasj}}
|Orica-GreenEDGE
|-
| 2013
| [[Nicolas Edet]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| 2014
| [[Luis León Sánchez]]
|{{ESPnasj}}
|Caja Rural
|-
| 2015
| [[Omar Fraile]]
|{{ESPnasj}}
|Caja Rural
|-
| 2016
| [[Omar Fraile]]
|{{ESPnasj}}
|Dimension Data
|-
| 2017
| [[Davide Villella]]
|{{ITAnasj}}
|Cannondale
|-
| 2018
| [[Thomas De Gendt]]
|{{BELnasj}}
|Lotto-Soudal
|-
| 2019
| [[Geoffrey Bouchard]]
|{{FRAnasj}}
|AG2R
|-
| 2020
| [[Guillaume Martin]]
|{{FRAnasj}}
|Cofidis
|-
| 2021
| [[Michael Storer]]
|{{AUSnasj}}
| DSM
|}


=== Punteklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey green.svg|thumb|right|150px|De Griene Trui]]

It punteklassemint yn de Omgong fan Spanje is in njonkenklassemint wêrby 't de hurdfytsers punten per etappe krije, ôfhinklik fan harren oankomst. De [[Omgong fan Spanje 1945|Vuelta fan 1945]] hie foar it earst in punteklassemint. Dêrnei waarden der oant [[Omgong fan Spanje 1955|1955]] Omgongen ferriden sûnder punteklassemint. Sûnt 1955 wurdt it klassemint eltse ronde wer opmakke. De lieder yn it punteklassemint krige fan [[1945]] oant en mei [[1986]] in [[blau]]we trui, tusken [[1987]] en [[1989]] in griene ''fiskjes'' trui en fan [[Omgong fan Spanje 2009|2009]] ôf, krekt lykas yn de Omgong fan Frankryk, in [[grien]]e trui.

==== Winners punteklassemint====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Winner
! Nasjonaliteit
! Ploech
! Punten
|-
| 1945
| [[Delio Rodríguez]] 
|{{ESPnasj1945}}
|Galindo 
|2347
|-
| colspan=5 align=center bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| ''1946 o/m 1948 en 1950: wie der gjin punteklassemint
|-
| 1955
| [[Fiorenzo Magni]] 
|{{ITAnasj}}
| Nivea-Fuchs
|128
|-
| 1956
| [[Rik Van Steenbergen]] 
|{{BELnasj}}
| Hutchinson 
|98
|-
| 1957
| [[Vicente Iturat]]
|{{ESPnasj1977}}
|Pirenaico
|160
|-
| 1958
| [[Salvador Botella]]
|{{ESPnasj1977}}
| Faema
|202
|-
| 1959
| [[Rik Van Looy]]
|{{BELnasj}}
| Faema
|148
|-
| 1960
| [[Arthur Decabooter]]
|{{BELnasj}}
| Groene Leeuw
|189
|-
| 1961
| [[Antonio Suárez]]
|{{ESPnasj1977}}
|Faema
|194
|-
| 1962
| [[Rudi Altig]]
|{{FRGnasj}}
|Saint-Raphaël
|143,5 
|-
| 1963
| [[Bas Maliepaard]]
|{{NEDnasj}} 
|Saint-Raphaël
|130
|-
| 1964
| [[José Pérez Francés]]
|{{ESPnasj1977}}
|Ferrys
|167
|-
| 1965
| [[Rik Van Looy]]
|{{BELnasj}}
|Solo
|243
|-
| 1966
| [[Jos van der Vleuten]]
|{{NEDnasj}}
|Televizier
|147
|-
| 1967
| [[Jan Janssen]]
|{{NEDnasj}}
|Pelforth-Sauvage
|209 
|-
| 1968
| [[Jan Janssen]]
|{{NEDnasj}}
| Pelforth-Sauvage
|142
|-
| 1969
| [[Raymond Steegmans]]
|{{BELnasj}}
|Goldor
|188
|-
| 1970
| [[Guido Reybrouck]] 
|{{BELnasj}}
| Germanvox-Wega
|199,5
|-
| 1971
| [[Cyrille Guimard]]
|{{FRAnasj}}
| Mercier
|233
|-
| 1972
|[[Domingo Perurena]]
|{{ESPnasj1977}} 
|KAS
|224
|-
| 1973
| [[Eddy Merckx]]
|{{BELnasj}}
|Molteni
|215,5
|-
| 1974
| [[Domingo Perurena]]
|{{ESPnasj1977}}
|KAS
|210
|-
| 1975
| [[Miguel María Lasa]]
|{{ESPnasj1977}}
| KAS
|249,5
|-
| 1976
| [[Dietrich Thurau]]
|{{FRGnasj}}
| TI-Raleigh
|147,5
|-
| 1977
| [[Freddy Maertens]]
|{{BELnasj}}
|Flandria
|369
|-
| 1978
| [[Ferdi Van Den Haute]]
|{{BELnasj}}
|Marc
|218
|-
| 1979
| [[Fons De Wolf]]
|{{BELnasj}}
|Boule d'Or-Lano
|219
|-
| 1980
| [[Sean Kelly]] 
| {{IRLnasj}}
|Splendor
|313
|-
| 1981
| [[Francisco Javier Cedena]]
|{{ESPnasj1981}}
|Colchon CR
|211
|-
| 1982
| [[Stefan Mutter]]
|{{SUInasj}} 
|Puch-Eurotex
|127
|-
| 1983
| [[Marino Lejarreta]]
|{{ESPnasj}}
|Alfa Lum
|188
|-
| 1984
| [[Guido Van Calster]]
|{{BELnasj}}
|Del Tongo
|204
|-
| 1985
| [[Sean Kelly]] 
|{{IRLnasj}}
|Skil
|223
|-
| 1986
| [[Sean Kelly]] 
|{{IRLnasj}}
|KAS
|253
|-
| 1987
| [[Alfonso Gutiérrez]]
|{{ESPnasj}}
|Teka
|149
|-
| 1988
| [[Sean Kelly]] 
|{{IRLnasj}}
|KAS
|248
|-
| 1989
| [[Malcolm Elliott]]
|{{GBRnasj}}
|Teka
|161
|-
| 1990
| [[Uwe Raab]]
|{{GDRnasj}}
|PDM
|173 
|-
| 1991
| [[Uwe Raab]]
|{{GERnasj}}
|PDM
|169
|-
| 1992
| [[Djamolidine Abdoujaparov]]
|{{UZBnasj}}
|Carrera Jeans
|157
|-
| 1993
| [[Tony Rominger]]
|{{SUInasj}}
|CLAS
|247
|-
| 1994
|[[Laurent Jalabert]]
| {{FRAnasj}}
|ONCE
|243
|-
| 1995
| [[Laurent Jalabert]]
|{{FRAnasj}}
|ONCE
|312
|-
| 1996
| [[Laurent Jalabert]]
|{{FRAnasj}}
|ONCE
|237 
|-
| 1997
| [[Laurent Jalabert]] 
|{{FRAnasj}}
|ONCE
|206
|-
| 1998
| [[Fabrizio Guidi]] 
| {{ITAnasj}}
|Team Polti
|206
|-
| 1999
| [[Frank Vandenbroucke (hurdfytser)|Frank Vandenbroucke]] 
|{{BELnasj}}
|Cofidis
|129
|-
| 2000
| [[Roberto Heras]] 
|{{ESPnasj}} 
|Kelme
|136
|-
| 2001
| [[José María Jiménez]] 
|{{ESPnasj}}
|Banesto
|130
|-
| 2002
| [[Erik Zabel]] 
|{{GERnasj}}
|Deutsche Telekom
|188
|-
| 2003
| [[Erik Zabel]] 
|{{GERnasj}}
|Deutsche Telekom
|181
|-
| 2004
| [[Erik Zabel]] 
|{{GERnasj}}
|T-Mobile
|152
|-
| 2005
| [[Alessandro Petacchi]] 
|{{ITAnasj}} 
|Fassa Bortolo
|169
|-
| 2006
| [[Thor Hushovd]] 
|{{NORnasj}}
|Crédit agricole
|199 
|-
| 2007
| [[Daniele Bennati]]
|{{ITAnasj}} 
|Lampre
|147 
|-
| 2008
| [[Greg Van Avermaet]] 
|{{BELnasj}}
|Silence-Lotto
|158
|-
| colspan=5 bgcolor=&quot;lightgrey&quot;| &lt;center&gt;ynfiering '''Griene trui'''&lt;/center&gt;
|-
| 2009
| [[André Greipel]] 
|{{GERnasj}}
|HTC
|150
|-
| 2010
| [[Mark Cavendish]]
|{{GBRnasj}}
| HTC
|156
|-
| '''2011'''
| '''[[Bauke Mollema]]'''
|'''{{NEDnasj}}'''
| '''Rabobank'''
|'''122'''
|-
| 2012
| [[Alejandro Valverde]]
|{{ESPnasj}}
|Movistar
|199
|-
| 2013
| [[Alejandro Valverde]]
|{{ESPnasj}}
| Movistar
|152
|-
| 2014
| [[John Degenkolb]]
|{{GERnasj}}
| Giant-Shimano
|169
|-
| 2015
| [[Alejandro Valverde]]
|{{ESPnasj}}
| Movistar
|118
|-
| 2016
| [[Fabio Felline]]
|{{ITAnasj}}
| Trek
|100
|-
| 2017
| [[Christopher Froome]]
|{{GBRnasj}}
| Sky
|158
|-
| 2018
| [[Alejandro Valverde]]
|{{ESPnasj}}
| Movistar
|131
|-
| 2019
| [[Primož Roglič]]
|{{SLOnasj}}
| Jumbo-Visma
|155
|-
| 2020
| [[Primož Roglič]]
|{{SLOnasj}}
| Jumbo-Visma
|204
|-
| 2021
| [[Fabio Jakobsen]]
|{{NEDnasj}}
| Quick Step
|250
|}

=== Ploegeklassemint ===
[[Ofbyld:Jersey yellow number.svg|thumb|right|150px|Giel rêchnûmer]]
It giele rêchnûmer is it nûmer dat droegen wurdt troch liedende ploeg yn de Omgong fan Spanje. Sûnt [[Omgong fan Spanje 2005|2005]] wurdt striden om it ploegeklassemint. Foar it ploegeklassemint wurde de totale tiden fan de bêste 5 hurdfytsers fan in ploeg byinoar opteld. De ploeg dat dêrby de rapste tiid hat is de klassemintslieder.

==== Winners ploegeklassemint ====
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=6 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=6 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
!rowspan=6 |
! Jier
! Ploech
! Registraasje&lt;br&gt;Lân
|-
| 2005 || Kelme || {{ESPf}} || 2010 || Katjoesja || {{RUSf}} || 2015 || Movistar || {{ESPf}} || 2020 || Movistar || {{ESPf}} 
|-
| 2006 || Discovery || {{USAf}} || 2011 || Geox-TMC || {{ESPf}} || 2016 || BMC || {{USAf}} || 2021 || Bahrain-Victorious || {{BRNf}}
|-
| 2007 || Caisse d'Epargne || {{ESPf}} ||2012 || Movistar || {{ESPf}} || 2017 || Astana || {{KAZf}} 
|-
| 2008 || Caisse d'Epargne || {{ESPf}} || 2013 || Euskaltel || {{ESPf}} || 2018 || Movistar || {{ESPf}} 
|-
| 2009 || Xacobeo Galicia || {{ESPf}}  || 2014 || Katjoesja || {{RUSf}} || 2019 || Movistar || {{ESPf}} 
|}

== Fryske Dielnimmers ==
In tal Friezen hat meidien oan de Omgong fan Spanje. Yn [[Omgong fan Spanje 1991|1991]] wie [[Gerrit de Vries]] de earste. [[Pieter Weening]] hat oant no ta (''2022'') mei fjouwer dielnimmings tusken [[Omgong fan Spanje 2004|2004]] en [[Omgong fan Spanje 2012|2012]] it faakst meidien oan de Omgong fan Spanje.
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Namme
! Jier(ren)
! Ploech
! &lt;small&gt;Posysje&lt;br&gt;algemien&lt;br&gt;klassemint&lt;br&gt;''(Giele Trui)''&lt;/small&gt;
|-
|[[Maarten Tjallingii]]
|[[Omgong fan Spanje 2008|2008]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 2015|2015]]
|Silence–Lotto,&lt;br&gt;LottoNL–Jumbo
|58,&lt;br&gt;Net finisht
|-
|[[Gerrit de Vries]]
|[[Omgong fan Spanje 1991|1991]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 1992|1992]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 1993|1993]]
|Buckler,&lt;br&gt;Buckler,&lt;br&gt;TVM
|30,&lt;br&gt;28,&lt;br&gt;26
|-
|[[Pieter Weening]]
|[[Omgong fan Spanje 2004|2004]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 2006|2006]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 2009|2009]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 2012|2012]]
|Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Rabobank,&lt;br&gt;Orica–GreenEDGE
|59,&lt;br&gt;61,&lt;br&gt;44,&lt;br&gt;88
|-
|[[Lieuwe Westra]]
|[[Omgong fan Spanje 2009|2009]],&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje 2013|2013]]
|Vacansoleil,&lt;br&gt;Vacansoleil
|87,&lt;br&gt;Net finisht
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Omgong fan Spanje| ]]
[[Kategory:Sportevenemint yn Spanje]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1935]]</text>
      <sha1>5dsqo4agnrl02cmhhm6j8rudmq2tn96</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Alberto Contador</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159619</id>
    <revision>
      <id>1083739</id>
      <parentid>1083561</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:27:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ploegen */ kt</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5323" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = 2015 Tour de France team presentation, Alberto Contador (cropped).jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Alberto Contador (2015)
| echte namme          = Alberto Contador Velasco
| bynamme              = ''El Pistolero''
| nasjonaliteit        = {{ESPnasj}}
| bertedatum           = [[6 desimber]] [[1982]]
| berteplak            = [[Madrid]]
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 176 m
| gewicht              = 62 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Dykhurdfytsen
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = 
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[1998]]
| karriêre-ein         = [[2017]]
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (2007, 2009) &lt;small&gt;''(2x)''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje]] (2008, 2015) &lt;small&gt;''(2x)''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje]] (2008, 2012, 2014) &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;
| webside              = 
}}
'''Alberto Contador Velasco''' ([[Madrid]], [[6 desimber]] [[1982]]) is in earder [[Spanje|Spaansk]] [[hurdfytser]] dy't trije kear winner fan de [[Omgong fan Spanje]] wie. Dêrneist wûn er twa kear de [[Omgong fan Frankryk]] en twa kear de [[Omgong fan Itaalje]]. Dêrmei is Contador ien fan de hurdfytsers dy't alle trije de grutte omgongen wûn hat.

==Karriêre==
Contador begûn doe't er 15 jier wie mei wedstriden op amateurnivo yn Spanje. Yn [[2000]] behelle er syn earste oerwinningen en wûn er ferskate berchklasseminten by promininte eveneminten op de Spaanske hurdfytskalinder foar amateurs. Yn [[2001]] wûn er de Spaanske nasjonale kampioenskippen tiidriden foar hurdfytsers jonger as 23 jier. Contador waard yn [[2003]] professional foar ''ONCE''. Yn syn earste jier as prof wûn er de achtste etappe fan de [[Omgong fan Poalen]].

Yn [[2006]] wûn er etappes yn de [[Omgong fan Romandië]] en de [[Omgong fan Switserlân]] yn tarieding op de Omgong fan Frankryk. Foar de start fan de wedstriid wie er tegearre mei in oantal ploechgenoaten belutsen by in dopingsaak, wêrtroch't syn ploech ''Würth'' net starte mocht. Contador siet dêrnei as gefolch fan de dopingssaak sûnder ploech oant mids jannewaris 2007, doe't er tekene by ''Discovery Channel''. &lt;ref&gt;[http://autobus.cyclingnews.com/news.php?id=news/2007/jan07/jan15news2 {{en}} cyclingnews.com Contador signs with Discovery Channel]&lt;/ref&gt;
Contadors earste grutte profesjonele oerwinning kaam mei [[Parys-Nice]] yn [[2007]], dy't er wûn yn de lêste etappe fan de wedstriid.
Yn 'e Omgong fan Frankryk wûn er de 14e etappe op 'e berchtop fan [[Plateau de Beille]]. It waard úteinlik Contador syn earste Omgong fan Frankryk oerwinning. Yn [[2008]] wûn Contador sawol de Omgong fan Spanje as de Omgong fan Itaalje. Yn [[2009]] slagge it him nochris de Omgong fan Frankryk te winnen. Mar syn oerwinningen yn [[2010]] en [[2011]] binne as gefolch fan dopinggebrûk út de útslaggen helle. Op [[6 augustus]] [[2012]] makke Contador syn rentree yn it peleton en ried de [[Eneco Tour]]] as tarieding op syn earste grutte doel: de Omgong fan Spanje, dy't er foar de twadde kear yn syn karriêre wist te winnen. Ek yn [[2014]] wûn er nochris de Omgong fan Spanje en ek de Omgong fan Itaalje wist er foar in twadde kear te winnen. Op [[7 augustus]] [[2017]] kundige Contador syn ôfskied as profesjoneel hurdfytser oan. Syn lêste wedstriid wie de [[Omgong fan Spanje 2017|Omgong fan Spanje]]. Dêryn behelle er yn de tweintichste etappe, op de foarlêste dei fan dy omgong, syn alderlêste oerwinning op de beklimming fan [[Alto de Angliru]]. In dei letter beëinige Alberto Contador yn Madrid syn profesjonele hurdfytskarriêre mei in fiifde plak yn it einklassemint.

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 2005 - 31e;    		
* 2007 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 14e etappe.
* 2009 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 15e en de 18e etappe.
* 2010 - Diskwalifisearre
* 2011 - Diskwalifisearre
* 2013 - 4e;  	
* 2014 - Net finisht; 
* 2015 - 5e;    	
* 2016 - Net finisht; 
* 2017 - 9e ;   

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 2008 - [[Ofbyld:Jersey gold.svg|15px]] 1e; winner 13e en de 14e etappe.
* 2012 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 17e etappe.
* 2014 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 16e en de 20ste etappe.
* 2016 - 4e;
* 2017 - 5e; winner 17e en de 20ste etappe.

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 2008 - [[Ofbyld:Jersey pink.svg|15px]]
* 2011 - Diskwalifisearre
* 2015 - [[Ofbyld:Jersey pink.svg|15px]]

== Ploegen ==
* 1998-1999 - Uni Pinto
* 2000 - RVC Portillo
* 2001 - Iberdrola-Loinaz
* 2002 - Würth
* 2002-2003 - ONCE
* 2004-2006 - Liberty Seguros
* 2006 - Würth
* 2006 - Astana
* 2007 - Discovery Channel
* 2008-2010 - Astana
* 2011-2012 - Saxo Bank
* 2013-2016 - Tinkoff
* 2017 - Trek-Segafredo

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Contador, Alberto}}
[[Kategory:Spaansk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Itaalje]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Spanje]]
[[kategory:Kastyljaansk persoan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1982]]</text>
      <sha1>0gaqeonhm8lztakigv1orotfe11usbh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Primož Roglič</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159621</id>
    <revision>
      <id>1083740</id>
      <parentid>1083562</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:28:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ploegen */ typfl</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4587" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Primož Roglič (Team Jumbo-Visma, 2019).jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Primož Roglič (2017)
| echte namme          = Primož Roglič
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{SLOnasj}}
| bertedatum           = [[29 oktober]] [[1989]]
| berteplak            = [[Trbovlje]]
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 177 sm
| gewicht              = 65 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]],&lt;br&gt;[[Skânsspringen]] &lt;small&gt;''(2003-2011)''&lt;/small&gt;
| ûnderdiel            = Klimmer,&lt;br&gt;Tiidriden
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = [[Olympyske Simmerspullen 2016|Rio de Janeiro 2016]],&lt;br&gt;[[Olympyske Simmerspullen 2020|Tokio 2020]] &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt;
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[2003]]
| karriêre-ein         = 
| prestaasjes          = [[Omgong fan Spanje]] (2019-2021)  &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;[[File:Gold medal icon.svg|20px]] [[Olympyske Simmerspullen]] (2020)
| webside              = 
}}
'''Primož Roglič''' ([[Trbovlje]], [[29 oktober]] [[1989]]) is in [[Sloveenje|Sloveensk]] [[hurdfytser]] en in earder [[Skânsspringen|skânsspringer]] en wie trije kear winner fan de [[Omgong fan Spanje]].

==Karriêre== 
===Skânsspringen===
Roglič begûn yn [[2003]] mei skânsspringen. Yn [[2006]] pakte Roglič op it wrâldkampioenskip skânsspringen foar junioaren de sulveren medalje yn de lannewedstriid. &lt;ref&gt;[http://data.fis-ski.com/dynamic/results.html?sector=JP&amp;raceid=2041 {{en}} FIS Junior World Ski Championships - Men's Team HS109 04.02.2006]&lt;/ref&gt; In jier letter pakte er mei it Sloveenske team de wrâldtitel by de junioaren. &lt;ref&gt;[http://data.fis-ski.com/dynamic/results.html?sector=JP&amp;raceid=2334 {{en}} FIS Junior World Ski Championships - Men's Team HS100 17.03.2007]&lt;/ref&gt; Roglič persoanlike rekôr by it skânsspringen is 146,5 meter, dat sprong er yn [[2007]] yn Planica. Fanwegen in swiere fal moast Roglič yn [[2011]] in punt efter syn karriêre yn it skânsspringen sette. By syn [[refalidaasje]] rjochte Roglič him op it hurdfytsen, wêrnei't bliken die dat er goed meikomme koe yn it peloton. &lt;ref&gt;[http://www.ad.nl/ad/nl/1018/Wielrennen/article/detail/4161694/2015/10/12/Sloveen-Roglic-kiest-voor-LottoNL-Jumbo.dhtml {{nl}} ad.nl 12-10-2015 Sloveen Roglic kiest voor LottoNL-Jumbo]&lt;/ref&gt;

===Hurdfytsen===
Fan [[2013]] oant en mei [[2015]] kaam Roglič út foar ''Adria Mobil'', dêr't er in tal lytsere omgongen en klasseminten wûn. Foar it seizoen [[2016]] stapte Roglič oer nei de [[Nederlân|Nederlânske]] ploech ''LottoNL-Jumbo'' dy't yn [[2019]] oer gie yn ''Jumbo-Visma''.

Yn 2016 fytste Roglič syn earste [[Grutte Omgongen|grutte omgong]], Yn de [[Omgong fan Itaalje]] wist er de tiidrit yn de 9e etappe te winnen. Hast twa wiken nei de Giro waard Roglič Sloveensk nasjonaal kampioen tiidriden, wêrmei't er him kwalifisearre foar de [[Olympyske Simmerspullen 2016|Olympyske Simmerspullen yn Rio]]. Yn [[2017]] die Roglič foar it earst mei oan de [[Omgong fan Frankryk]] en wûn de 17e etappe. Hy wie dêrmei de earste Sloveen dy't in etappe wist te winnen yn de Omgong fan Frankryk. Yn [[2018]] en [[2020]] soe er yn de top tsien yn einigje yn de Omgong fan Frankryk. Yn [[2019]] die Roglič wer mei oan de Omgong fan Itaalje en behelle syn earste poadiumplak yn in Grutte omgong. Yn de [[Omgong fan Spanje 2019|Omgong fan Spanje]] pakte Roglič de einoerwinning, de earste fan trije oerwiningen yn de Vuelta.

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 2017 - 38e; winner 17e etappe.
* 2018 - 4e; winner 19e etappe.
* 2020 - 2e; winner 4e etappe.
* 2021 - Net finisht
* 2022 - Net finisht

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 2019 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 10e etappe.
* 2020 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 14e etappe.
* 2021 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 1e, 8ste, 10e en de 13e etappe.

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 2016 - 58e; winner 9e etappe.
* 2019 - 3e; winner 1e en de 9e etappe.

== Ploegen ==
* 2013-2015 - Adria Mobil
* 2016-2018 - Lotto NL-Jumbo
* 2019 - Jumbo-Visma

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Roglic, Primoz}}
[[Kategory:Sloveensk hurdfytser]]
[[Kategory:Sloveensk skânsspringer]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Spanje]]
[[Kategory:Sloveensk Olympysk dielnimmer]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1989]]</text>
      <sha1>by3lnrjub6b0j3x06dplz3mcq9it5lr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Sloveensk skânsspringer</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159623</id>
    <revision>
      <id>1083741</id>
      <parentid>1083512</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:28:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ieneach fan 'e Esk hat de side [[Kategory:Sloveensk Skânsspringer]] omneamd ta [[Kategory:Sloveensk skânsspringer]]: typfl</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="72" xml:space="preserve">[[Kategory:Sloveensk sporter|Skansspringer]]
[[Kategory:Skânsspringer]]</text>
      <sha1>pf9sap58124sqjnau1qip8a9g3cr2qj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Skânsspringer</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159624</id>
    <revision>
      <id>1083743</id>
      <parentid>1083513</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:29:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="62" xml:space="preserve">[[Kategory:Skânsspringen]]
[[Kategory:Sporter|Skansspringer]]</text>
      <sha1>f00vupzo4pomq852lyl2kp5mmx8lymd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Skânsspringen</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159625</id>
    <revision>
      <id>1083744</id>
      <parentid>1083514</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:29:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="115" xml:space="preserve">{{DEFAULTSORT:Skansspringen}}
[[Kategory:Sport nei soarte]]
[[Kategory:Wintersport]]
[[Kategory:Yndividuele sport]]</text>
      <sha1>o23pch7a8tk6wcdtdcx0i36fmudc1rz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grutte Omgongen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159628</id>
    <revision>
      <id>1083734</id>
      <parentid>1083723</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T15:50:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>Alfêst</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23558" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Tour de France font.svg|thumb|right|150px|Omgong fan Frankryk]]
[[Ofbyld:Giro d'Italia - Logo 2018.svg|thumb|right|150px|Omgong fan Itaalje]]
[[Ofbyld:La Vuelta (Spain) logo.svg|thumb|right|150px|Omgong fan Spanje]]
Yn it hurdfytsen op de dyk binne der trije grutte wedstriden. Dat binne de [[Omgong fan Frankryk]], offisjeel ''Tour de France'', de [[Omgong fan Itaalje]], offisjeel ''Giro d'Italia'', en de [[Omgong fan Spanje]], offisjeel La Vuelta. Mei-inoar wurde se de '''Grutte Omgongen''' neamd, en alle trije wedstriden binne te ferlykjen yn formaat, nammentlik trije wiken mei deistige etappen. Se hawwe in spesjale status yn de [[Ynternasjonale Hurdfytsersuny|UCI-regleminten]]: der wurde mear punten foar de ''UCI World Tour'' ferdield yn grutte omgongen as yn oare wedstriden, &lt;ref&gt;[http://www.uci.ch/mm/Document/News/Rulesandregulation/18/23/94/2-ROA-20170701-E_English.PDF {{en}} 07-06-2017 UCI Cycling regulations—Part 2: Road Races]&lt;/ref&gt; en it binne de iennige etappe koersen dy't langer as 14 dagen duorje meie.

De Omgong fan Itaalje wurdt trochstrings yn 'e [[maitiid]] riden, de Omgong fan Frankryk yn 'e [[simmer]] en de Omgong fan Spanje yn 'e [[hjerst]]. De Vuelta waard oarspronklik ek ferriden yn de maitiid, meastentiids ein april, mei in pear edysjes yn juny yn de jierren 40. Yn [[1995]] waard de Omgong fan Spanje lykwols ferpleatst nei septimber om direkte konkurrinsje mei de Omgong fan Itaalje te mijen. De Omgong fan Frankryk is de âldste en meast prestisjeuze fan alle trije.

==Beskriuwing==
Yn syn hjoeddeistige foarm wurde de grutte omgongen trije wiken efterinoar holden en omfetsje se meastal twa rêstdagen oan it begjin fan de twadde en tredde wike. As de iepenings etappen plakfine yn in lân dat net grinzget oan it thúslân fan de wedstriid, is der soms in ekstra rêstdei nei it iepeningswykein om in reis nei it thúslân mooglik te meitsjen. De etappen binne in mjuks fan etappen mei heuvels, bergen en flakke geaen, en faaks binne der ek yndividuele en teamtiidritten. Etappen yn de grutte omgongen binne oer it algemien minder as 200 kilometer lang.

Der is faak gedoch oer hokker ploegen útnûge wurde foar it evenemint. Ornaris jout de UCI de foarkar oan ploegen út de topklasse om mei te dwaan, wylst organisatoaren fan de omgongen faak ek ploegen wolle dy't yn harren lân fêstige binne of dy't nei alle gedachten gjin kontroverze feroarsaakje. Fan [[2005]] oant [[2007]] moasten de organisatoaren alle topklasse ploegen akseptearje, wêrtroch't der mar twa wildcard-teams de omgong oerbleaune. De ''Unibet'' ploech, in topklasse ploech, dy't ornaris tagong garandearret, waard lykwols útsletten fan de trije omgongen fanwegen it oertrêdzjen fan de reklame wetten foar [[gokken]]. Yn [[2008]] waard nei in tal dopingskandalen guon ploegen de tagong ta de grutte omgongen wegere: ''Astana'' die net mei oan de [[Omgong fan Frankryk 2008]] en ''Columbia'' die net mei oan de [[Omgong fan Spanje 2008]]. Sûnt [[2011]] binne neffens de UCI World Tour-regels alle UCI Topklasse garandearre fan in plak yn alle trije de eveneminten en binne se ek ferplichte om mei te dwaan, en it stiet de organisatoaren frij om in wildcard te jaan oan in ploech fan in leger nivo, om in peleton fan 22 ploegen te foarmjen.

It wichtichste klassemint is it ''algemien klassemint'', beslút op de totale tiid. Der binne ek klasseminten basearre op klim - en sprintpunten, klasseminten foar ploegen en jonge hurdfytsers en oare lytse klasseminten. Fiif riders hawwe trije yndividuele klasseminten wûn (algemien klassemint, berchklassemint, jongereinklassemint en punteklassemint) yn deselde wedstriid: [[Eddy Merckx]] yn de [[Omgong fan Itaalje 1968|Omgong fan Itaalje fan 1968]], de [[Omgong fan Frankryk 1969|Omgong fan Frankryk fan 1969]] en de [[Omgong fan Spanje 1973|Omgong fan Spanje fan 1973]], [[Tony Rominger]] yn de [[Omgong fan Spanje 1993]] , [[Laurent Jalabert]] yn de [[Omgong fan Spanje 1995]], [[Marco Pantani]] yn de [[Omgong fan Itaalje 1998]] en [[Tadej Pogačar]] yn de [[Omgong fan Frankryk 2020]] en de [[Omgong fan Frankryk 2021]].

It komt selden foar dat fytsers alle grutte omgongen yn itselde jier fytse. Yn 'e rin fan 'e jierren hawwe 34 hurdfytsers alle trije de grutte omgongen yn ien jier foltôge: [[Adam Hansen]] die dat seis jier op rige. De iennige hurdfytsers dy't yn itselde jier yn elk fan de trije omgongen yn de top 10 einigen, binne [[Raphaël Géminiani]] yn [[1955]] en [[Gastone Nencini]] yn [[1957]].

==Winners fan alle trije de Grutte Omgongen==
Sân hurdfytsers wisten de trije Grutte Omgongen op syn minst ien kear te winnen; it is noch nea ien slagge om alle trije de Omgongen yn ien seizoen te winnen.

{| class=&quot;wikitable&quot;
! Oerwinningen||width=100px| || Hurdfytser|| Omgong || Jierren
|-
|rowspan=3| 11 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Eddy Merckx Molteni 1973.jpg|100px]]||rowspan=3| {{Flagge BE}} [[Eddy Merckx]]
| 5x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1969|1969]], [[Omgong fan Frankryk 1970|1970]], [[Omgong fan Frankryk 1971|1971]], [[Omgong fan Frankryk 1972|1972]], [[Omgong fan Frankryk 1974|1974]]
|-
| 5x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1968|1968]], [[Omgong fan Itaalje 1970|1970]], [[Omgong fan Itaalje 1972|1972]], [[Omgong fan Itaalje 1973|1973]], [[Omgong fan Itaalje 1974|1974]] 
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]] 
|[[Omgong fan Spanje 1973|1973]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 10 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Bernard hinault.jpg|100px]]||rowspan=3| {{Flagge FR}} [[Bernard Hinault]] 
| 5x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1978|1978]], [[Omgong fan Frankryk 1979|1979]], [[Omgong fan Frankryk 1981|1981]], [[Omgong fan Frankryk 1982|1982]], [[Omgong fan Frankryk 1985|1985]]
|-
|3x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1980|1980]], [[Omgong fan Itaalje 1982|1982]], [[Omgong fan Itaalje 1985|1985]] 
|-
|2x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1978|1978]], [[Omgong fan Spanje 1983|1983]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 8 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Jacques Anquetil 1963.jpg|100px]]||rowspan=3|{{Flagge FR}} [[Jacques Anquetil]] 
| 5x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1957|1957]], [[Omgong fan Frankryk 1961|1961]], [[Omgong fan Frankryk 1962|1962]], [[Omgong fan Frankryk 1963|1963]], [[Omgong fan Frankryk 1964|1964]]
|-
|2x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1960|1960]], [[Omgong fan Itaalje 1964|1964]]
|-
| 1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1963|1963]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 7 ||rowspan=3|[[Ofbyld:2015 Tour de France team presentation, Alberto Contador (cropped).jpg|100px]]||rowspan=3| {{Flagge ES}} [[Alberto Contador]]&lt;ref&gt;Op 6 febrewaris 2012 waard Alberto Contador mei weromwurkjende krêft feroardiele fanwegen it brûken fan it ferbeane middel [[clenbuterol]] ûnder de [[Omgong fan Frankryk 2010]]. Dêrtroch rekke er syn oerwinningen yn de [[Omgong fan Frankryk 2010]] en de [[Omgong fan Itaalje 2011]] kwyt. [http://www.sporza.be/cm/sporza/wielrennen/1.1213610 {{nl}} sporza.be, 6 februari 2012&lt;/ref&gt;
| 2x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 2007|2007]], [[Omgong fan Frankryk 2009|2009]]
|-
|2x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 2008|2008]], [[Omgong fan Itaalje 2015|2015]]
|-
|3x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]] 
|[[Omgong fan Spanje 2008|2008]], [[Omgong fan Spanje 2012|2012]], [[Omgong fan Spanje 2014|2014]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 7 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Critérium du Dauphiné 2013 - 4e étape (clm) - 3 (cropped).JPG|100px]]||rowspan=3| {{Flagge GB}} [[Chris Froome]]&lt;ref&gt;De einoerwinning yn de Vuelta fan 2011 waard op 13 juny 2019 op namme fan Froome skreaun nei it skrassen fan de oarspronklike winner. [[Juan José Cobo]] nei ûnregelmjittichheden yn syn biologysk paspoart. [https://api.sporza.be/permalink/web/articles/1560435647494 {{nl}} sporza.be, 13 juni 2019]&lt;/ref&gt;
| 4x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 2013|2013]], [[Omgong fan Frankryk 2015|2015]], [[Omgong fan Frankryk 2016|2016]], [[Omgong fan Frankryk 2017|2017]] 
|-
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]] 
|[[Omgong fan Itaalje 2018|2018]] 
|-
|2x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]] 
|[[Omgong fan Spanje 2011|2011]], [[Omgong fan Spanje 2017|2017]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 5 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Felice Gimondi 1966.jpg|100px]]||rowspan=3| {{Flagge IT}} [[Felice Gimondi]] 
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1965|1965]] &lt;br&gt; 
|-
| 3x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]] 
|[[Omgong fan Itaalje 1967|1967]], [[Omgong fan Itaalje 1969|1969]], [[Omgong fan Itaalje 1976|1976]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1968|1968]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=3| 4 ||rowspan=3|[[Ofbyld:Vincenzo Nibali (cropped).jpg|100px]]||rowspan=3| {{Flagge IT}} [[Vincenzo Nibali]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 2014|2014]]
|-
| 2x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]] 
|[[Omgong fan Itaalje 2013|2013]], [[Omgong fan Itaalje 2016|2016]] 
|-
| 1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 2010|2010]]
|}

==Winners fan twa fan de trije Grutte Omgongen==
Njonken de sân binne der ek njoggentjin hurdfytsers dy 't it slagge twa fan de trije Grutte Omgongen te winnen:
===Omgong fan Frankryk &amp; Omgong fan Itaalje===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Oerwinningen||width=100px| || Hurdfytser|| Omgong || Jierren
|-
|rowspan=2| 7 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Fausto Coppi, Tour de France 1952 01 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Fausto Coppi]] 
| 2x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1949|1949]], [[Omgong fan Frankryk 1952|1952]]
|-
|5x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1940|1940]], [[Omgong fan Itaalje 1947|1947]], [[Omgong fan Itaalje 1949|1949]], [[Omgong fan Itaalje 1952|1952]], [[Omgong fan Itaalje 1953|1953]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 7 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Miguel Indurain en la Vuelta a Castilla y León 2009 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge ES}} [[Miguel Indurain]]
| 5x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1991|1991]], [[Omgong fan Frankryk 1992|1992]], [[Omgong fan Frankryk 1993|1993]], [[Omgong fan Frankryk 1994|1994]], [[Omgong fan Frankryk 1995|1995]]
|-
| 2x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1992|1992]], [[Omgong fan Itaalje 1993|1993]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 5 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Gino Bartali 1945.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Gino Bartali]]
| 2x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1938|1938]], [[Omgong fan Frankryk 1948|1948]]
|-
|3x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1936|1936]], [[Omgong fan Itaalje 1937|1937]], [[Omgong fan Itaalje 1946|1946]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 3 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Charly Gaul 1959 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge LU}} [[Charly Gaul]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1958|1958]]
|-
|2x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1956|1956]], [[Omgong fan Itaalje 1959|1959]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 3 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Laurent FIGNON.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge FR}} [[Laurent Fignon]]
| 2x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1983|1983]], [[Omgong fan Frankryk 1984|1984]]
|-
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1989|1989]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Hugo Koblet (1951)-a.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge CH}} [[Hugo Koblet]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1951|1951]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1950|1950]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Gastone Nencini 1960.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Gastone Nencini]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1960|1960]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1957|1957]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Roche - Tour de France 1993 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IE}} [[Stephen Roche]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] &lt;br&gt; 
| [[Omgong fan Frankryk 1987|1987]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1987|1987]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Marco Pantani.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Marco Pantani]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1998|1998]] 
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
|[[Omgong fan Itaalje 1998|1998]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Egan Bernal TdR 2018.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge CO}} [[Egan Bernal]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 2019|2019]] 
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]] 
|[[Omgong fan Itaalje 2021|2021]]
|}

===Omgong fan Frankryk &amp; Omgong fan Spanje===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Oerwinningen||width=100px| || Hurdfytser|| Omgong || Jierren
|-
|rowspan=2| 3 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Charla de Pedro Delgado sobre ciclismo - 24595507914 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge ES}} [[Pedro Delgado]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]] 
| [[Omgong fan Frankryk 1988|1988]]
|-
| 2x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1985|1985]], [[Omgong fan Spanje 1989|1989]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Jan Janssen (28 juni 1967).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge NL}} [[Jan Janssen]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1968|1968]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1967|1967]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Roger Pingeon en 1968 176.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge FR}} [[Roger Pingeon]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1967|1967]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1969|1969]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Tour de France, Luis Ocaña, Bestanddeelnr 926-5233 (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge ES}} [[Luis Ocaña]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
|[[Omgong fan Frankryk 1973|1973]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
| [[Omgong fan Spanje 1970|1970]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Joop Zoetemelk Gitane 1973 c.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
| [[Omgong fan Frankryk 1980|1980]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1979|1979]]
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Jan Ullrich 2016 01.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge DE}} [[Jan Ullrich]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|20px]] [[Omgong fan Frankryk]]
|[[Omgong fan Frankryk 1997|1997]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1999|1999]]
|}

===Omgong fan Itaalje &amp; Omgong fan Spanje===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Oerwinningen||width=100px| || Hurdfytser|| Omgong || Jierren
|-
|rowspan=2| 4 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Toni ROMINGER.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge CH}} [[Tony Rominger]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
| [[Omgong fan Itaalje 1995|1995]]
|-
|3x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1992|1992]], [[Omgong fan Spanje 1993|1993]], [[Omgong fan Spanje 1994|1994]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Battaglin.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Giovanni Battaglin]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]] &lt;br&gt; 
| [[Omgong fan Itaalje 1981|1981]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 1981|1981]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Denis Menchov Tour 2010 team presentation.jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge RU}} [[Denis Mensjov]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
| [[Omgong fan Itaalje 2009|2009]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
| [[Omgong fan Spanje 2007|2007]] 
|-bgcolor=lightgray
!colspan=5|
|-
|rowspan=2| 2 ||rowspan=2|[[Ofbyld:Nairo Quintana with fans, 2019 Paris-Nice (cropped).jpg|100px]]||rowspan=2| {{Flagge CO}} [[Nairo Quintana]]
| 1x [[Ofbyld:Jersey pink.svg|20px]] [[Omgong fan Itaalje]]
| [[Omgong fan Itaalje 2014|2014]]
|-
|1x [[Ofbyld:Jersey red.svg|20px]] [[Omgong fan Spanje]]
|[[Omgong fan Spanje 2016|2016]] 
|}

==Winners fan meardere Grutte Omgongen yn itselde seizoen==
Tsien hurdfytsers wûnen ien of mear kearen twa Grutte Omgongen yn itselde seizoen. Alle trije de Grutte Omgongen winne troch in hurdfytser yn itselde seizoen is noch nea prestearre. Al wûn de Belch [[Eddy Merckx]] yn 1970 -1973 fjouwer kear twa Grutte Omgongen op rige.
{| class=&quot;wikitable&quot;
! Jier || Hurdfytser|| Omgongen 
|-
| 1949 ||rowspan=2| {{Flagge IT}} [[Fausto Coppi]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1949|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1949|Frankryk]]
|-
| 1952 || Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1952|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1952|Frankryk]]
|-
| 1963 ||rowspan=2| {{Flagge FR}} [[Jacques Anquetil]]|| Omgong fan [[Omgong fan Frankryk 1963|Frankryk]] en [[Omgong fan Spanje 1963|Spanje]]
|-
| 1964 ||  Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1964|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1964|Frankryk]]
|-
| 1970 ||rowspan=4| {{Flagge BE}} [[Eddy Merckx]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1970|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1970|Frankryk]]
|-
| 1972 || | Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1972|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1972|Frankryk]]
|-
| 1973 ||  Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1973|Itaalje]] en [[Omgong fan Spanje 1973|Spanje]]
|-
| 1974 ||  Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1974|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1974|Frankryk]]
|-
| 1978 || {{Flagge FR}} [[Bernard Hinault]]|| Omgong fan [[Omgong fan Frankryk 1978|Frankryk]] en [[Omgong fan Spanje 1978|Spanje]]
|-
| 1981 || {{Flagge IT}} [[Giovanni Battaglin]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1981|Itaalje]] en [[Omgong fan Spanje 1981|Spanje]]
|-
| 1982 ||rowspan=2| {{Flagge FR}} Bernard Hinault|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1982|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1982|Frankryk]]
|-
| 1985 || Omgong fan [[Omgong fan Frankryk 1985|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1985|Frankryk]]
|-
| 1987 || {{Flagge IE}} [[Stephen Roche]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1987|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1987|Frankryk]]
|-
| 1992 ||rowspan=2| {{Flagge ES}} [[Miguel Indurain]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1992|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1992|Frankryk]]
|-
| 1993 || Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1993|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1993|Frankryk]]
|-
| 1998 || {{Flagge IT}} [[Marco Pantani]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 1998|Itaalje]] en [[Omgong fan Frankryk 1998|Frankryk]]
|-
| 2008 || {{Flagge ES}} [[Alberto Contador]]|| Omgong fan [[Omgong fan Itaalje 2008|Itaalje]] en [[Omgong fan Spanje 2008|Spanje]]
|-
| 2017 || {{Flagge GB}} [[Chris Froome]]|| Omgong fan [[Omgong fan Frankryk 2017|Frankryk]] en [[Omgong fan Spanje 2017|Spanje]]
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
| Giro-Tour || 12x || 1949, 1952, 1964, 1970, 1972, 1974, 1982, 1985, 1987, 1992, 1993, 1998
|-
| Giro-Vuelta || 3x || 1973, 1981, 2008
|-
| Tour-Vuelta || 3x || 1963, 1978, 2017
|}

==Aldste winners fan in Grutte Omgong==
De Amerikaan [[Chris Horner]] waard troch syn winst yn de [[Omgong fan Spanje 2013]] de âldste winner fan in grutte omgong. Hy die dit op in leeftiid fan 41 jier en 327 dagen en is sa goed 5 jier âlder as nûmer twa yn dizze rangskikking, de Belch [[Furmin Lambot]].

{| class=&quot;wikitable&quot; width=&quot;50%&quot;
!Aldens||Hurdfytser||Omgong
|-
|41 jier 327 dagen
|{{Flagge US}} [[Chris Horner]] 
|[[Omgong fan Spanje 2013]]
|-
|36 jier 131 dagen
|{{Flagge BE}} [[Firmin Lambot]]
|[[Omgong fan Frankryk 1922]]
|-
|34 jier 181 dagen
|{{Flagge FR}} [[Henri Pélissier]]
||[[Omgong fan Frankryk 1923]]
|-
|34 jier 180 dagen
|{{Flagge IT}} [[Fiorenzo Magni]]
|[[Omgong fan Itaalje 1955]]
|-
|34 jier 160 dagen
|{{Flagge AU}} [[Cadel Evans]]
|[[Omgong fan Frankryk 2011]]
|-
|34 jier 069 dagen
|{{Flagge CH}} [[Tony Rominger]]
|[[Omgong fan Itaalje 1995]]
|-
|34 jier 007 dagen
|{{Flagge IT}} [[Gino Bartali]]
|[[Omgong fan Frankryk 1948]]
|-
|33 jier 310 dagen
|{{Flagge BE}} [[Lucien Buysse]]
|[[Omgong fan Frankryk 1926]]
|-
|33 jier 260 dagen
|{{Flagge IT}} [[Fausto Coppi]]
|[[Omgong fan Itaalje 1953]]
|-
|33 jier 257 dagen
|{{Flagge IT}} [[Felice Gimondi]]
|[[Omgong fan Itaalje 1976]]
|-
|33 jier 231 dagen
|{{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]]
|[[Omgong fan Frankryk 1980]]
|}

==Oerwinningen nei lân==
&lt;small&gt;Bywurke oant en mei de ''Omgong fan Itaalje 2022''&lt;/small&gt;.
{| class=&quot;wikitable&quot;
! # || Land 
! style=&quot;background-color:pink;&quot; | [[Omgong fan Itaalje|ITA]]
! style=&quot;background-color:yellow;&quot; | [[Omgong fan Frankryk|FRA]]
! style=&quot;background-color:#FF8666;&quot; | [[Omgong fan Spanje|SPA]]
! Totaal
|- 
| 1 || {{ITAf}} || '''69''' || 10 || 6 
! 85
|- 
| 2 || {{FRAf}} || 6 || '''36''' || 9 
! 51
|- 
| 3 || {{ESPf}} || 4 || 12 || '''32''' 
! 48
|-
| 4 || {{BELf}} || 7 || 18 || 7
! 32
|-
| 5 || {{GBRf}} || 2 || 6 || 3 
! 11
|-
| 6 || {{SUIf}} || 3 || 2 || 5
! 10
|-
| 7 || {{LUXf}} || 2 || 5 || 0
! 7
|-
| rowspan=4 |8 || | {{COLf}} || 2 || 1 || 2
! 5
|-
| {{NEDf}} || 1 || 2 || 2
! 5
|-
| {{SLOf}} || 0 || 2 || 3
! 5
|-
| {{USAf}} || 1 || 3 || 1
! 5
|-
| rowspan=2 |12 || {{GERf}} || 0 || 1 || 3
! 4
|-
| {{RUSf}} || 3 || 0 || 1
! 4
|-
||14 || {{IRLf}} || 1 || 1 || 1
! 3
|-
| 15 || {{AUSf}} || 1 || 1 || 0
! 2
|-
| rowspan=5 |16 || {{CANf}} || 1 || 0 || 0 
! 1
|-
| {{DEN}} || 0 || 1 || 0
! 1
|-
| {{ECUf}} || 1 || 0 || 0
! 1
|-
| {{KAZf}} || 0 || 0 || 1
! 1
|-
| {{SE}} || 1 || 0 || 0
! 1
|-
! Colspan=2| Totaal || 105 || 101&lt;ref&gt;Troch de dopingferklearringen fan de Amerikaan [[Lance Armstrong]] waarden syn sân oerwinningen yn de Omgong fan Frankryk fan 1999 oant en mei 2005 skrast. Der waarden troch de organisaasje en de UCI gjin nije winners oantsjut, wêrtroch't der dus sân lege plakken op de earelist oerbliuwe.&lt;/ref&gt; || 76 || 282 &lt;!-- ITA 105/2022; FRA 108-7=101/2021; SPA 76/2021 --&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

[[Kategory:hurdfytsen]]</text>
      <sha1>78v2expef75q7tgfhzma8fp15omgz28</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chris Froome</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159629</id>
    <revision>
      <id>1083748</id>
      <parentid>1083725</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:37:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>As ik de oare Wikipedyen oer Froome goed begryp, hat er in dûbele nasjonaliteit.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6021" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Critérium du Dauphiné 2013 - 4e étape (clm) - 3 (cropped).JPG
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Chris Froome (2013)
| echte namme          = Christopher Clive Froome
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{GBRnasj}}&lt;br&gt;{{KENnasj}}
| bertedatum           = [[20 maaie]] [[1985]]
| berteplak            = [[Nairobi]] {{Flagge KE}}
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 186 sm
| gewicht              = 68 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Klimmer,&lt;br&gt;Tiidriden
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = [[Olympyske Simmerspullen 2012|Londen 2012]],&lt;br&gt;[[Olympyske Simmerspullen 2016|Rio de Janeiro 2016]]
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[2005]]
| karriêre-ein         = 
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (2013, 2015-2017)  &lt;small&gt;''(4x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;[[Omgong fan Itaalje]] (2018),&lt;br&gt;[[Omgong fan Spanje]] (2011, 2017) &lt;small&gt;''(2x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;[[File:Bronze medal icon.svg|20px]] 2x [[Brûnzen medalje|brûns]] [[Olympyske Simmerspullen]] 2012 &amp; 2016
| webside              = 
}}
'''Christopher Clive Froome''' OBE ([[Nairobi]], [[20 maaie]] [[1985]]) is in [[Feriene Keninkryk|Britsk]]-[[Kenia]]ansk [[hurdfytser]] en wie fjouwer kear winner fan de [[Omgong fan Frankryk]]. Derneist wûn er ek ien kear sawol de [[Omgong fan Itaalje]] as de [[Omgong fan Spanje]].

==Karriêre==
Doe't er 22 jier wie waard Froome professional by ''Konica Minolta''. Yn [[2008]] stapte er oer op ''Barloworld''. Yn itselde jier ferhuze er nei [[Itaalje]] en gie te fytsen mei in Britske lisinsje. Yn [[2010]] stapte er oer nei ''Sky'' en waard al gau ien fan de wichtichste hurdfytsers fan de ploech. Froome bruts troch as klassemintsfytser by de [[Omgong fan Spanje 2011|Omgong fan Spanje fan 2011]], dêr't er as twadde einige yn it algemien klassemint. Mar de einoerwinning yn de Omgong fan Spanje fan 2011 waard op [[13 juny]] [[2019]] op namme fan Froome skreaun nei it skrassen fan de oarspronklike winner, [[Juan José Cobo]], nei ûnregelmjittichheden yn syn biologysk paspoart. &lt;ref&gt;[https://api.sporza.be/permalink/web/articles/1560435647494 {{nl}} sporza.be, 13 juni 2019]&lt;/ref&gt; Hy waard dermei efterôf de earste Britske hurdfytser dy't in [[Grutte Omgonen|Grutte Omgong]] wûn. Yn de [[Omgong fan Frankryk 2012]], ried Froome as masterfeint foar [[Bradley Wiggins]], dêr't Froome de sânde etappe by wûn en dêr't er by einige as twadde yn it einklassemint, efter Wiggins.

Syn earste omgong wêryn't Froome meardere etappen wûn wie de [[Omgong fan Oman]] yn [[2013]], folge troch oerwinningen yn it 
[[Ynternasjonaal Dykkritearium]], de [[Omgong fan Romandië]], it [[Critérium du Dauphiné]] en de Omgong fan Frankryk. Yn de [[Omgong fan Frankryk 2014|Omgong fan Frankryk fan 2014]] moast er nei meardere falpartijen ophâlde. Yn [[2015]] wûn er syn twadde Critérium du Dauphiné en syn twadde [[Omgong fan Frankryk 2015|Omgong fan Frankryk]]. Hy wûn yn [[2016]] in tredde Omgong fan Frankryk en waard de earste man sûnt [[Miguel Induráin]] yn [[1995]] dy't syn titel mei sukses ferdigene. Hy wûn syn fjirde Omgong fan Frankryk yn [[2017]], folge troch opienfolgjende oerwinningen yn de [[Omgong fan Spanje 2017]] en de [[Omgong fan Itaalje 2018]], dy't syn earste oerwinningen yn beide omgongen wiene. Dy prestaasjes makken him de earste hurdfytser dy't alle trije de Grutte Omgong-winnerstruien op itselde stuit yn hannen hie sûnt [[Bernard Hinault]] yn [[1983]].

Yn syn karriêre hat Froome te krijen hân mei in rige fan beskuldigingen omreden it brûken fan doping. Yn 2019 lei in slim ûngelok yn de training foar it Critérium du Dauphiné de karriêre fan Froome stil, trochdat er talleaze bonken brutsen hie, wêrûnder syn [[bekken]], [[bilbonke]] en fjouwer [[ribben]]. Hoewol't er deryn slagge better te wurden, en yn [[2020]] werom te kommen nei it peloton, wraksele er om syn âlde foarm werom te krijen. Hy ferliet ''Ineos'' ein 2020 om him oan te sluten by ''Israel''.

==Priveelibben==
Chris Froome waard berne yn de [[Kenia|Keniaanske]] haadstêd [[Nairobi]] as soan fan Britske âlden. Doe't er 14 jier wie ferhuze er nei [[Súd-Afrika]]. Froome is yn [[2014]] boaske mei de Súdafrikaanske fan [[Wales|Welsk]] komôf ''Michelle Cound''. Hja hawwe twa bêrn en wenje yn [[Monako]].

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 2008 - 84e;
* 2012 - 2e; winner 7e etappe.
* 2013 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 8ste, 15e en de 17de etappe.
* 2014 - Net finisht
* 2015 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 10e etappe.
* 2016 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 8ste en de 18e etappe.
* 2017 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e;
* 2018 - 3e;  
* 2021 - 133e;
* 2022 - Net finisht

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 2011 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 17e etappe.
* 2012 - 4e;
* 2014 - 2e;
* 2015 - Net finisht
* 2016 - 2e; winner 11e en de 19e etappe.
* 2017 - [[Ofbyld:Jersey red.svg|15px]] 1e; winner 9e en de 16e etappe.
* 2020 - 98e;  

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 2009 - 34e;   		
* 2010 - Diskwalifisearre 
* 2018 - [[Ofbyld:Jersey pink.svg|15px]] 1e; winner 14e en de 19e etappe.

== Ploegen ==
* 2005-2006 Hi-Q
* 2007 Konica Minolta
* 2008-2009 Barloworld
* 2010-2019 Sky
* 2019-020 Ineos
* 2021- Israel

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Froome, Chris}}
[[Kategory:Britsk hurdfytser]]
[[Kategory:Keniaansk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Itaalje]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Spanje]]
[[Kategory:Britsk Olympysk dielnimmer]]
[[Kategory:Britsk persoan fan Keniaansk komôf]]
[[Kategory:Keniaansk persoan fan Ingelsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1985]]</text>
      <sha1>fbsckfp463ml8cyjifm40ie5yppwxvh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Hersteld Herfoarme Tsjerke</title>
    <ns>1</ns>
    <id>159639</id>
    <revision>
      <id>1083752</id>
      <parentid>1083638</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:44:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1095" xml:space="preserve">Dei meidoggers, soe dizze side net better &quot;Wersteld Herfoarme Tsjerke&quot; hjitte moatte? Wat fine jim? --[[Meidogger:Kneppelfreed|Kneppelfreed]] ([[Meidogger oerlis:Kneppelfreed|oerlis]]) 20 jul 2022, 07.11 (CEST)

:Goeie Kn. 'Wersteld' is gjin Frysk, mar Frollânsk. Soms moatst eigennammen net fertale wolle. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 20 jul 2022, 16.33 (CEST)

::Goeie. Tsja, Drewes hat hjir wol in punt, fyn ik. As &quot;werstelle&quot; no geef Frysk wie, soe ik der beslist foar wêze om 'e side om te neamen. Mar &quot;wersteld&quot; en &quot;hersteld&quot; is net ien fan beiden geef Frysk, dus ik sjoch yn dit gefal de mearwearde fan omneamen net yn. Geef soe wêze: Reparearre Herfoarme Tsjerke of Fannijs Herfoarme Tsjerke of sa, mar dan geane je sa'n ein fan 'e eigentlike namme ôf dat it wer ferfrjemdzjend wurket. Ik soe sizze: lit sa mar stean. &quot;Hersteld&quot; mei dan gjin goed Frysk wêze, mar it smyt yn elts gefal gjin misferstannen op. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 jul 2022, 18.43 (CEST)</text>
      <sha1>40utbhgoiyyq1c919hqbpj04jogfflu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Tjûmen (oblast)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159645</id>
    <revision>
      <id>1083761</id>
      <parentid>1083647</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:57:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="178" xml:space="preserve">{{Commonscat|Tyumen Oblast|Tjûmen (oblast)}}

{{DEFAULTSORT:Tjumen (oblast)}}
[[Kategory:Oblast fan Ruslân|Tjumen (oblast)]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1944]]</text>
      <sha1>izhgrhvwe3cafwm8yrlw5bup4rm875m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tsjerke fan Ysbrechtum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159650</id>
    <revision>
      <id>1083757</id>
      <parentid>1083668</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:50:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sjoch ek */ kt, defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3438" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = 
| ôfbylding                   = Ysbrechtum, kerk RM39852 foto8 2011-04-26 10.05.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = 
| bestjoerlike ienheid 1      = Gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Súdwest-Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[Ysbrechtum]]
| adres                       = Tsjerkepaed 1
| koördinaten                 = 
| type bouwurk                = Tsjerke
| subtype                     = 
| keatling                    = 
| boujier                     = 1865 &lt;br&gt;Restauraasje: 1975 
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = [[Meinse Molenaar]]
| yngenieur                   = 
| boustyl                     = 
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = [[Ryksmonumint]]
| monumintnûmer               = [https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/39852 39852]
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| breedte                     = 
| draachkrêft                 = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| tal keamers                 = 
| kapasiteit                  = 
| kosten                      = 
| webside                     = 
}}
De '''tsjerke fan Ysbrechtum''' is in [[tsjerkegebou]] yn [[Ysbrechtum]] yn de provinsje [[Fryslân]].

In tsjerke út de 12e iuw dy't wijd wie oan de hillige [[Martinus fan Tours|Martinus]] waard yn 1694 ûnder lieding fan Pyter Jans ferfongen. Duco Martena van Burmania fan [[Epema State]] liet ûnder it [[prysterkoar|koar]] in [[grêfkelder]] bouwe mei in [[epitaaf]]. Yn 1728 waard der in toren oanboud. Yn 1865 waard de tsjerke opnij boud yn opdracht fan [[Sjuck van Welderen Rengers|Sjuck van Welderen baron Rengers]]. De [[earste stien]] werd gelegd op 23 juni. It is in saneamde [[Wettersteatstsjerke]]. De [[sealtsjerke]] mei [[rûnbôgefinster]]s en fiifsidige [[koarsluting]] is boud neffens it ûntwerp fan [[Meinse Molenaar]]. Yn 1951 waard de toerbekroaning feroare.

It ynterieur wurdt dutsen troch in houten tonferwulft. De koperen kroanen datearje út 1694. De eardere [[preekstoel]] út 1694 waard ferkocht oan de [[Hermestsjerke|tsjerke fan Twellingea]]. De [[Rouboerd|roubuorden]] binne fan [[Sjuck fan Burmania Rengers|Sjuck Gerrolt Juckema fan Burmania Rengers]] (1784) en dy syn frou Odilia Amelia van Welderen (1788). De preekstoel en it doopstek datearje út de 1865. It oargel út 1866 is boud troch [[Willem Hardorff]]. It moarmeren doopfont út 1978 is makke troch F.G. Eijgelaar.

&lt;gallery widths=&quot;150&quot; heights=&quot;150&quot;&gt;
INTERIEUR, NAAR HET WESTEN - Ysbrechtum - 20270718 - RCE.jpg|Ynterieur
INTERIEUR, GRAFMONUMENT DETAIL - Ysbrechtum - 20270722 - RCE.jpg|Grêfmonumint
Interieur, aanzicht orgel, orgelnummer 1725 - Ysbrechtum - 20369447 - RCE.jpg|Oargel
&lt;/gallery&gt;

== Sjoch ek ==
* [[Tsjerken yn Fryslân]]

{{DEFAULTSORT:Tsjerke fan Isbrechtum}}
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Súdwest-Fryslân|Isbrechtum]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Súdwest-Fryslân]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Snits (gemeente)|Isbrechtum]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Snits (gemeente)]]
[[Kategory:Ysbrechtum]]
[[Kategory:Bouwurk út 1865]]</text>
      <sha1>8b4l9vf3w65hcjsqlh658ddwae6ahoq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Louison Bobet</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159651</id>
    <revision>
      <id>1083758</id>
      <parentid>1083695</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:52:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ploegen */ kt</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4738" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Louison Bobet (1951).jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Louison Bobet (1951)
| echte namme          = Louis Bobet
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{FRAnasj}}
| bertedatum           = [[12 maart]] [[1925]]
| berteplak            = [[Saint-Méen-le-Grand]] 
| stjerdatum           = [[13 maart]] [[1983]]
| stjerplak            = [[Biarritz]]
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 
| gewicht              = 
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Dykhurdfytsen
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = 
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[1946]]
| karriêre-ein         = [[1962]]
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (1953-1955) &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;Wrâldkampioenskip (1954) 
| webside              = 
}}
'''Louis (Louison) Bobet''' ([[Saint-Méen-le-Grand]], [[12 maart]] [[1925]] - [[Biarritz]], [[13 maart]] [[1983]]) wie in [[Frankryk|Frânsk]] [[hurdfytser]] en en wie trije kear winner fan de [[Omgong fan Frankryk]]. ''&quot;Louison&quot;'' betsjút sa ûngefear ''&quot;Louis soan fan Louis&quot;'' as ''&quot;Lytse Louis&quot;''.

==Karriêre==
Bobet wûn trije kear op rige de Omgong fan Frankryk: yn [[Omgong fan Frankryk 1953|1953]], [[Omgong fan Frankryk 1954|1954]] en [[Omgong fan Frankryk 1955|1955]]. Hy kaam hjirmei it rekôr fan de [[Belgje|Belgyske]] hurdfytser [[Philippe Thys]] út de [[1920-er jierren|jierren 20]] benei.

Yn [[1950]] en [[1951]] waard Bobet twa kear Frânsk kampioen op 'e dyk. Hy wûn ek ferskate klassikers; yn [[1951]] [[Milaan-San Remo]] en de [[Omgong fan Lombardije]], yn [[1955]] de [[Omgong fan Flaanderen]] en yn [[1956]] [[Parys-Roubaix]]. Yn lêstneamde koers wie er yn [[1951]] alris twadde wurden efter de [[Itaalje|Italjaanske]] hurdfytser [[Antonio Bevilacqua]].

Yn [[1954]] waard Bobet wrâldkampioen op 'e dyk. Yn [[1957]] en [[1958]] wie hy ek ticht by de wrâldtitel, mar waard hy twadde efter 
respektyflik  [[Rik Van Steenbergen]] (1957) en [[Ercole Baldini]] (1958).

Syn broer [[Jean Bobet|Jean]] wie ek in ferneamd hurdfytser. Tegearre wiene hja yn de [[hjerst]] fan [[1960]] belutsen by in slim autoûngelok, wêrby't hja beiden slim ferwûne rekken. It betsjutte de ein fan harren karriêre op 'e fyts. Louison Bobet iepene dêrnei in sûnenssintrum yn [[Quiberon]].

Louison Bobet ferstoar Op 13 maart 1983, in dei nei syn 58ste jierdei, oan de gefolgen fan [[kanker]].

==Ritssluting==
Bobet lei oan de widze  fan de fytstrui mei [[ritssluting]]. Koart nei't Bobet triomfantlik de finish oerried fan Milaan-San Remo yn 1951, waard er oerspield troch meiwurkers fan de Bottecchia ploeg, sjoernalisten en fans. Yn dy drokte slagge hy der net yn de knopen fan syn truike los te meitsjen om op azem te kommen. Frustrearre rôp Bobet oft se dêr gjin rits stekke koene. Syn klean leveransier [[Emilio De Marchi]] wie oanwêzich en hearde syn opmerking. Hy fûn dat bêst wol in goed idee en begûn mei de produksje fan fytstruien mei ritssluting. &lt;ref&gt;[https://sportmagazine.knack.be/sport/wielrennen/toen-louison-bobet-in-de-tour-wilde-opgeven-dreigde-een-ploegmaat-met-een-pak-slaag/article-column-1882033.html {{nl}} Toen Louison Bobet in de Tour wilde opgeven, dreigde een ploegmaat met een pak slaag]&lt;/ref&gt;

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 1947 - Net finisht;
* 1948 - 4e; winner 6e en de 12e etappe.
* 1949 - Net finisht;
* 1950 - 3e; winner 18e etappe.
* 1951 - 20ste; winner 17e etappe.
* 1953 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 18e en de 20ste etappe.
* 1954 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 2e, 18e en de 21ste etappe.
* 1955 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 3e en de 11e etappe.
* 1958 - 7e;
* 1959 - Net finisht;

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 1956 - Net finisht; 

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 1951 - 7e; winner 17e etappe.
* 1957 - 2e; winner 15e etappe.
* 1958 - 4e;

==Ploegen==
* 1947-1949 - Stella
* 1949 - Bianchi
* 1950 - Stella
* 1950 - Guerra
* 1951 - Stella
* 1951 - Bottecchia
* 1952 - Stella
* 1952 - Tebag
* 1952 - Bottecchia
* 1953 - Stella
* 1953 - Bottecchia
* 1954 - Stella
* 1954 - Bottecchia
* 1955 - Mercier-A. Leducq
* 1956-1957 - Hutchinson
* 1957 - Velo Club Bustese
* 1958-1960 - Hutchinson
* 1961 - Ignis
* 1962 - Margnat-Paloma

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:Bobet, Louison}}
[[Kategory:Frânsk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Bretonsk persoan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1925]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 1983]]</text>
      <sha1>7zi7n47lb52l1mjk7tzee79wsb1re19</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Greg LeMond</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159660</id>
    <revision>
      <id>1083726</id>
      <parentid>1083717</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T13:46:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3267" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Greg LeMond 1989 Tour de Trump.jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Greg LeMond (1989)
| echte namme          = Gregory James LeMond
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{USAnasj}}
| bertedatum           = [[26 juny]] [[1961]]
| berteplak            = [[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] 
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 178 sm
| gewicht              = 67 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Dykhurdfytsen
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = 
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[1976]]
| karriêre-ein         = [[1994]]
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (1986, 1989, 1990)  &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;Wrâldkampioenskip (1983 &amp; 1989) 
| webside              = 
}}
'''Gregory James LeMond''' ([[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] [[Kalifornje]], [[26 juny]] [[1961]]) is in earder [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[hurdfytser]] en wie trije kear winner fan de [[Omgong fan Frankryk]]. Derneist waard ek twa kear wrâldkampioen op 'e dyk.

==Karriêre==
LeMond begûn syn profesjonele karriêre as hurdfytser yn [[1981]] nei fjouwer jier as amateur by de nasjonale ploech fan Amearika fytst te hawwen. Yn [[1983]] waard er de earste Amerikaanske hurdfytser dy't it Wrâldkampioenskip hurdfytsen wûn. LeMond wûn de Omgong fan Frankryk yn [[1986]]; hy is de earste net-Jeropeeske hurdfytser dy't de Tour wûn hat. Yn 1987 rekke er slim ferwûne by in jachtûngelok. Nei dat ûngelok ûndergie er twa operaasjes en miste er de folgjende twa Omgongen fan Frankryk. Yn de Omgong fan Frankryk fan [[1989]] wie er wer werom en slagge it him de lêste etappe fan de omgong te winnen en dermei de einoerwinning fan de Omgong fan Frankryk dat jier. It jier dêrnei ferdigene hy mei sukses syn Omgong-titel. Lemond hold yn [[1994]] op mei hurdfytsen en rjochte dêrnei in fytsfabryk op, ''LeMond Racing Cycles'', in fabryk foar fitnes apparatuer. ''LeMond Fitness Inc''. Ek hat er noch in restaurant mei de namme ''Tour de France''. 

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 1984 - 3e;
* 1985 - 2e; winner 21ste etappe
* 1986 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 13e etappe
* 1989 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 5e, 19e en de 21ste etappe
* 1990 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e;
* 1991 - 7e;
* 1992 - Net finisht;
* 1994 - Net finisht;

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 1983 - Net finisht

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 1985 - 3e;
* 1986 - 4e; winner 5e etappe
* 1988 - Net finisht;
* 1989 - 39e;
* 1990 - 105e;
* 1991 - Net finisht;
* 1993 - Net finisht ;  

==Ploegen==
* 1976–1980 - Nasjonale ploeg fan 'e Feriene Steaten
* 1981-1984 - Renault
* 1985-1986 - La Vie claire
* 1987 - Toshiba
* 1988 - PDM
* 1989 - ADR-W-Cup
* 1990-1992 - Z
* 1993-1994 - Gan-Lemond

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:LeMond, Greg}}
[[Kategory:Amerikaansk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1961]]</text>
      <sha1>2d0pm91y242b2nfs9tltqoyvz8c48ga</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083727</id>
      <parentid>1083726</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T14:25:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3267" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Greg LeMond 1989 Tour de Trump.jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Greg LeMond (1989)
| echte namme          = Gregory James LeMond
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{USAnasj}}
| bertedatum           = [[26 juny]] [[1961]]
| berteplak            = [[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] 
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 178 sm
| gewicht              = 67 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Dykhurdfytsen
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = 
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[1976]]
| karriêre-ein         = [[1994]]
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (1986, 1989, 1990)  &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;Wrâldkampioenskip (1983 &amp; 1989) 
| webside              = 
}}
'''Gregory James LeMond''' ([[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] [[Kalifornje]], [[26 juny]] [[1961]]) is in earder [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[hurdfytser]] en wie trije kear winner fan de [[Omgong fan Frankryk]]. Derneist waard ek twa kear wrâldkampioen op 'e dyk.

==Karriêre==
LeMond begûn syn profesjonele karriêre as hurdfytser yn [[1981]] nei fjouwer jier as amateur by de nasjonale ploech fan Amearika fytst te hawwen. Yn [[1983]] waard er de earste Amerikaanske hurdfytser dy't it Wrâldkampioenskip hurdfytsen wûn. LeMond wûn de Omgong fan Frankryk yn [[1986]]; hy is de earste net-Jeropeeske hurdfytser dy't de Tour wûn hat. Yn 1987 rekke er slim ferwûne by in jachtûngelok. Nei dat ûngelok ûndergie er twa operaasjes en miste er de folgjende twa Omgongen fan Frankryk. Yn de Omgong fan Frankryk fan [[1989]] wie er wer werom en slagge it him de lêste etappe fan de omgong te winnen en dermei de einoerwinning fan de Omgong fan Frankryk dat jier. It jier dêrnei ferdigene hy mei sukses syn Omgong-titel. Lemond hold yn [[1994]] op mei hurdfytsen en rjochte dêrnei in fytsfabryk op, ''LeMond Racing Cycles'', in fabryk foar fitnessapparatuer. ''LeMond Fitness Inc''. Ek hat er noch in restaurant mei de namme ''Tour de France''. 

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 1984 - 3e;
* 1985 - 2e; winner 21ste etappe
* 1986 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 13e etappe
* 1989 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 5e, 19e en de 21ste etappe
* 1990 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e;
* 1991 - 7e;
* 1992 - Net finisht;
* 1994 - Net finisht;

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 1983 - Net finisht

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 1985 - 3e;
* 1986 - 4e; winner 5e etappe
* 1988 - Net finisht;
* 1989 - 39e;
* 1990 - 105e;
* 1991 - Net finisht;
* 1993 - Net finisht ;  

==Ploegen==
* 1976–1980 - Nasjonale ploeg fan 'e Feriene Steaten
* 1981-1984 - Renault
* 1985-1986 - La Vie claire
* 1987 - Toshiba
* 1988 - PDM
* 1989 - ADR-W-Cup
* 1990-1992 - Z
* 1993-1994 - Gan-Lemond

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:LeMond, Greg}}
[[Kategory:Amerikaansk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1961]]</text>
      <sha1>5mtgnwmjurcdo2fwume3jxdz8foaels</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083759</id>
      <parentid>1083727</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:53:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ploegen */ kt</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3319" xml:space="preserve">{{Ynfoboks sporter
| ôfbylding            = Greg LeMond 1989 Tour de Trump.jpg
| ôfbyldingsbreedte    = 
| ôfbyldingtekst       = Greg LeMond (1989)
| echte namme          = Gregory James LeMond
| bynamme              = 
| nasjonaliteit        = {{USAnasj}}
| bertedatum           = [[26 juny]] [[1961]]
| berteplak            = [[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] 
| stjerdatum           = 
| stjerplak            = 
| etnisiteit           = 
| regionale identiteit = 
| grutte               = 178 sm
| gewicht              = 67 kg
| sport                = [[Hurdfytsen]]
| ûnderdiel            = Dykhurdfytsen
| trener               = 
| 1etitel              = 
| OS                   = 
| PS                   = 
| ekstra               = 
| debút                = [[1976]]
| karriêre-ein         = [[1994]]
| prestaasjes          = [[Omgong fan Frankryk]] (1986, 1989, 1990)  &lt;small&gt;''(3x)''&lt;/small&gt;,&lt;br&gt;Wrâldkampioenskip (1983 &amp; 1989) 
| webside              = 
}}
'''Gregory James LeMond''' ([[Lakewood (Kalifornje)|Lakewood]] [[Kalifornje]], [[26 juny]] [[1961]]) is in earder [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[hurdfytser]] en wie trije kear winner fan de [[Omgong fan Frankryk]]. Derneist waard ek twa kear wrâldkampioen op 'e dyk.

==Karriêre==
LeMond begûn syn profesjonele karriêre as hurdfytser yn [[1981]] nei fjouwer jier as amateur by de nasjonale ploech fan Amearika fytst te hawwen. Yn [[1983]] waard er de earste Amerikaanske hurdfytser dy't it Wrâldkampioenskip hurdfytsen wûn. LeMond wûn de Omgong fan Frankryk yn [[1986]]; hy is de earste net-Jeropeeske hurdfytser dy't de Tour wûn hat. Yn 1987 rekke er slim ferwûne by in jachtûngelok. Nei dat ûngelok ûndergie er twa operaasjes en miste er de folgjende twa Omgongen fan Frankryk. Yn de Omgong fan Frankryk fan [[1989]] wie er wer werom en slagge it him de lêste etappe fan de omgong te winnen en dermei de einoerwinning fan de Omgong fan Frankryk dat jier. It jier dêrnei ferdigene hy mei sukses syn Omgong-titel. Lemond hold yn [[1994]] op mei hurdfytsen en rjochte dêrnei in fytsfabryk op, ''LeMond Racing Cycles'', in fabryk foar fitnessapparatuer. ''LeMond Fitness Inc''. Ek hat er noch in restaurant mei de namme ''Tour de France''. 

== Dielnimming oan grutte omgongen ==
=== Dielnimming oan de Omgong fan Frankryk ===
* 1984 - 3e;
* 1985 - 2e; winner 21ste etappe
* 1986 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 13e etappe
* 1989 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e; winner 5e, 19e en de 21ste etappe
* 1990 - [[Ofbyld:Jersey yellow.svg|15px]] 1e;
* 1991 - 7e;
* 1992 - Net finisht;
* 1994 - Net finisht;

=== Dielnimming oan de Omgong fan Spanje ===
* 1983 - Net finisht

=== Dielnimming oan de Omgong fan Itaalje ===
* 1985 - 3e;
* 1986 - 4e; winner 5e etappe
* 1988 - Net finisht;
* 1989 - 39e;
* 1990 - 105e;
* 1991 - Net finisht;
* 1993 - Net finisht ;  

==Ploegen==
* 1976–1980 - Nasjonale ploeg fan 'e Feriene Steaten
* 1981-1984 - Renault
* 1985-1986 - La Vie claire
* 1987 - Toshiba
* 1988 - PDM
* 1989 - ADR-W-Cup
* 1990-1992 - Z
* 1993-1994 - Gan-Lemond

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
}}

{{DEFAULTSORT:LeMond, Greg}}
[[Kategory:Amerikaansk hurdfytser]]
[[Kategory:Winner fan de Omgong fan Frankryk]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Frânsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1961]]</text>
      <sha1>cwkqtr6jtt0g71gd9zfaq287sizovs8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tjûmen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159662</id>
    <revision>
      <id>1083760</id>
      <parentid>1083707</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T16:56:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Befolkingsferrin */ defsort</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3703" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Спасская церковь (Тюмень)-1.jpg|300px]] ''Ferlossertsjerke'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Flag of Tyumen (Tyumen oblast).png|border|100px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Wapen Tjoemen.png|80px]] |
Ynwennertal         = 828.600 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;|
Oerflak             = 698 km²|
Befolkingstichtens  = 1187,07  ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = 102 m (sintrum)  |
Lân                 = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]] |
Bestj. ienh. 1      = Oblast (prov.) |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of Tyumen Oblast.svg|20px]] [[Tjûmen (oblast)|Tjûmen]] |
Bestj. ienh. 2      = |
Namme bestj. ienh. 2= |
Stifting            = [[1586]] |
Tiidsône            = [[UTC]] +5 |
Simmertiid          = gjin [[simmertiid]] |
Koördinaten         = {{Koördinaten yn tekst|57_09_00_N_65_32_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|57° 09' N 65° 32' E}} |
Webside             = [https://www.tyumen-city.ru/ tyumen-city.ru]|
}}
'''Tjûmen''' ([[Russysk]]: Тюмень) is in stêd yn [[Sibearje|West-Sibearje]], [[Ruslân]]. It is it haadplak fan de oblast mei deselde namme en wat oerflak oanbelanget de grutste stêd fan Ruslân. It ynwennertal fan Tjûmen nimt tige hurd ta. Tjûmen leit oan it Trans-Sibearyske spoar en oan de rivier de [[Toera (rivier)|Toera]].

== Skiednis ==
'''Tjûmen''' is de âldste stêd yn [[Sibearje]] en waard yn 1586 stifte as fort tsjin de steppenomaden. It lei net fier fan Tsjingi-Toera, de âlde haadstêd fan it troch de troepen fan de tsaar oermastere kanaat Sibir. De namme Tjûmen is ôflaat fan it troch de Russen oernommen Mongoalske begryp 'Tümen', dat 10.000 betsjut.

Sûnt de 17e iuw wie Tjûmen in belangryk oerslachpunt op de hannelswei fan Sibearje nei [[Sjina]];  Tjûmen waard in hannelssintrum dêr't ambachten bloeiden. Sûnt 1709 foel Tjûmen ûnder it gûvernemint Sibearje. It plak krige yn 1782 stedsrjochten en waar yn 1796 in [[ûjezd]] yn it gûvernemint Tobolsk.   

Yn de 19e iuw kaam de skipfeart oer de Toera op gong ; ek krige de stêd in spoarferbining mei [[Jekaterineburch]]. Tjûmen waard in sintrum foar de skipsbou, houtferwurking en fiskerij. Ek de produksje fan kleden brocht in soad ûntwikkeling. Alle jierren waard simmerdeis yn Tjûmen ien fan de grutste jiermerken fan Sibearje holden. De stêd waard yn de 19e iuw ek in tuskenstasjon foar ferballe minsken. Yn Tjûmen waarden se registrearre, ear't se trochstjoerd waarden nei it definitive plak yn Sibearje.    

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard it balseme lichem fan [[Vladimir Lenin|Lenin]] út it [[Moskou]]se Lenin-[[mausoleum]] nei Tjûmen brocht. Op 14 augustus 1944 waard de stêd it sintrum fan de nij foarme oblast mei deselde namme. 

De stêd groeide nei de Twadde Wrâldkriich tige hurd, fan minder as 80.000 yn it jier 1939 oant 475.000 yn it jier 1989. Oars as mei in soad oar stêden yn Ruslân, sette de groei fan it tal ynwenners ek troch nei de ûntbining fan de [[Sovjet-Uny]]. 

== Befolkingsferrin ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1897 || 1939 || 1959 || 1970 || 1979 || 1989 || 2002 || 2010 || 2019 || 2022
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 29.544 || 79.205 || 150.195 || 268.526 || 358.992 || 476.869 || 510.719 || 581.907 || 788.666 || 828.600
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:de:Tjumen]]
----
{{Commonscat|Tyumen|Tjûmen}}
}}
{{DEFAULTSORT:Tjumen}}
[[Kategory:Plak yn Tjûmen (oblast)]]
[[Kategory:Plak stifte yn 1586]]</text>
      <sha1>d7h24u9esge3xwex7v32rkvmrvbx34g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083765</id>
      <parentid>1083760</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:08:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Skiednis */ [[]] oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3722" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Спасская церковь (Тюмень)-1.jpg|300px]] ''Ferlossertsjerke'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Flag of Tyumen (Tyumen oblast).png|border|100px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Wapen Tjoemen.png|80px]] |
Ynwennertal         = 828.600 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;|
Oerflak             = 698 km²|
Befolkingstichtens  = 1187,07  ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = 102 m (sintrum)  |
Lân                 = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]] |
Bestj. ienh. 1      = Oblast (prov.) |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of Tyumen Oblast.svg|20px]] [[Tjûmen (oblast)|Tjûmen]] |
Bestj. ienh. 2      = |
Namme bestj. ienh. 2= |
Stifting            = [[1586]] |
Tiidsône            = [[UTC]] +5 |
Simmertiid          = gjin [[simmertiid]] |
Koördinaten         = {{Koördinaten yn tekst|57_09_00_N_65_32_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|57° 09' N 65° 32' E}} |
Webside             = [https://www.tyumen-city.ru/ tyumen-city.ru]|
}}
'''Tjûmen''' ([[Russysk]]: Тюмень) is in stêd yn [[Sibearje|West-Sibearje]], [[Ruslân]]. It is it haadplak fan de oblast mei deselde namme en wat oerflak oanbelanget de grutste stêd fan Ruslân. It ynwennertal fan Tjûmen nimt tige hurd ta. Tjûmen leit oan it Trans-Sibearyske spoar en oan de rivier de [[Toera (rivier)|Toera]].

== Skiednis ==
'''Tjûmen''' is de âldste stêd yn [[Sibearje]] en waard yn 1586 stifte as fort tsjin de steppenomaden. It lei net fier fan Tsjingi-Toera, de âlde haadstêd fan it troch de troepen fan de tsaar oermastere kanaat Sibir. De namme Tjûmen is ôflaat fan it troch de Russen oernommen Mongoalske begryp 'Tümen', dat 10.000 betsjut.

Sûnt de 17e iuw wie Tjûmen in belangryk oerslachpunt op de hannelswei fan Sibearje nei [[Sjina]];  Tjûmen waard in hannelssintrum dêr't ambachten bloeiden. Sûnt 1709 foel Tjûmen ûnder it gûvernemint Sibearje. It plak krige yn 1782 stedsrjochten en waar yn 1796 in [[ûjezd]] yn it gûvernemint Tobolsk.   

Yn de 19e iuw kaam de skipfeart oer de Toera op gong ; ek krige de stêd in spoarferbining mei [[Jekaterineburch]]. Tjûmen waard in sintrum foar de skipsbou, houtferwurking en fiskerij. Ek de produksje fan kleden brocht in soad ûntwikkeling. Alle jierren waard simmerdeis yn Tjûmen ien fan de grutste jiermerken fan Sibearje holden. De stêd waard yn de 19e iuw ek in tuskenstasjon foar ferballe minsken. Yn Tjûmen waarden se registrearre, ear't se trochstjoerd waarden nei it definitive plak yn Sibearje.    

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard it balseme lichem fan [[Vladimir Lenin|Lenin]] út it [[Moskou]]se [[Mausoleum fan Lenin|Lenin-mausoleum]] nei Tjûmen brocht. Op 14 augustus 1944 waard de stêd it sintrum fan de nij foarme oblast mei deselde namme. 

De stêd groeide nei de Twadde Wrâldkriich tige hurd, fan minder as 80.000 yn it jier 1939 oant 475.000 yn it jier 1989. Oars as mei in soad oar stêden yn Ruslân, sette de groei fan it tal ynwenners ek troch nei de ûntbining fan de [[Sovjet-Uny]].

== Befolkingsferrin ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;width:450px&quot;
|-
! style=&quot;text-align:left;&quot;| Jier || 1897 || 1939 || 1959 || 1970 || 1979 || 1989 || 2002 || 2010 || 2019 || 2022
|- style=&quot;text-align:center;&quot;
|style=&quot;text-align:left;&quot;| '''Ynwenners''' || 29.544 || 79.205 || 150.195 || 268.526 || 358.992 || 476.869 || 510.719 || 581.907 || 788.666 || 828.600
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:de:Tjumen]]
----
{{Commonscat|Tyumen|Tjûmen}}
}}
{{DEFAULTSORT:Tjumen}}
[[Kategory:Plak yn Tjûmen (oblast)]]
[[Kategory:Plak stifte yn 1586]]</text>
      <sha1>qrqm4qt49dm6yazkv5qvbpwkpip7d5c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chiquitita</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159671</id>
    <revision>
      <id>1083736</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:03:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Chiquitita</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2950" xml:space="preserve">{{Ynfoboks Single
| ôfbylding            = 
| ôfbyldingtekst       = 
| ôfbyldingsbreedte    = 
| namme                = Chiquitita
| B-kant               = Lovelight
| artyst               = [[ABBA]]
| album                = [[Voulez-Vous (album)|Voulez-Vous]]
| taal                 = [[Ingelsk]],&lt;br&gt;[[Spaansk]]
| sjenre               = [[Popmuzyk|Pop]]
| útbrocht             = [[16 jannewaris]] [[1979]]
| opnommen             = Polar Studios,&lt;br&gt;[[13 desimber]] [[1978]]
| doer                 = 5:26
| label                = [[Polar Music]]
| skriuwer             = [[Benny Andersson]],&lt;br&gt;[[Björn Ulvaeus]]
| komponist            = 
| produsint            = [[Benny Andersson]],&lt;br&gt;[[Björn Ulvaeus]]
| fideoclip            = [https://www.youtube.com/watch?v=p4QqMKe3rwY ABBA - Chiquitita (Official Music Video)]
| ferkocht             =
| hitlisten            = {{Flagge AU}} Kent Music Report - 4,&lt;br&gt;{{Flagge AT}} Ö3 Austria Top 40 - 6,&lt;br&gt;{{Flagge BE}} Ultratop 50 - 1,&lt;br&gt;{{Flagge  FI}} Suomen virallinen singlelista - 1,&lt;br&gt;{{Flagge NL}} Top 40 - 1,&lt;br&gt;{{Flagge NL}} Single Top 100 - 1,&lt;br&gt;{{Flagge NZ}} Recorded Music NZ - 1,&lt;br&gt;{{Flagge NO}} VG-lista - 4,&lt;br&gt;{{Flagge SE}} Sverigetopplistan - 2,&lt;br&gt;{{Flagge CH}} Schweizer Hitparade - 1,&lt;br&gt;{{Flagge GB}} UK Singles - 2,&lt;br&gt;{{Flagge US}} Billboard Hot 100 - 29,&lt;br&gt;{{Flagge US}} Adult Contemporary - 15,&lt;br&gt;{{Flagge US}} Cashbox Top 100 Singles - 36,&lt;br&gt;{{Flagge DE}} Official German Charts - 3
| prizen               = 
| sertifisearre        = {{JPNf}} Platina,&lt;br&gt;{{NEDf}} Goud,&lt;br&gt;{{GBRf}} Goud
| tal covers           = 
}}
'''Chiquitita''' is in nûmer dat oarspronklik opnaam is troch [[ABBA]] op [[13 desimber]] [[1978]] yn de Polar Studios yn [[Stockholm]] en útbrocht op it album [Voulez-Vous (album)|Voulez-Vous]]  út [[1979]]. Chiquitita wie it achtste nûmer op it album en waard op [[16 jannewaris]] 1979 útbrocht as earste single fan it album.

==Oer it nûmer==
Chiquitita waard skreaun troch [[Benny Andersson]] en [[Björn Ulvaeus]]. wat yn it Spaansk ''&quot;lyts famke&quot;'' betsjut. Is de earste single ôfkomstich fan it album Voulez-Vous. Der binne gâns iere ferzjes fan Chiquitita, wêrby't it wurktitels ''Kålsupare'', ''Three Wise Guys'', ''Chiquitita Angelina''  en ''In The Arms of Rosalita'' hie. In revisearre ferzje, mei ynfloeden fan it [[Simon &amp; Garfunkel]] nûmer ''[[El Cóndor Pasa]]'' wurdt úteinlik opnaam yn desimber 1978 en útbrocht yn jannewaris 1979. Nei it sukses fan de Ingelske ferzje nimt ABBA Chiquitita ek yn it [[Spaansk]] op, nettsjinsteande it feit dat de band dizze taal hielendal net praat. Dêrom sjonge se it nûmer fonetysk yn.

==Muzikanten==
* Agnetha Fältskog – Sang
* Anni-Frid Lyngstad – Sang
* [[Björn Ulvaeus]] – Sang &amp; Gitaar
* [[Benny Andersson]] – Sang &amp; Toetsen

[[Kategory:Liet fan ABBA]]
[[Kategory:Single út 1979]]
[[Kategory:Popliet]]
[[Kategory:Ingelsktalich liet]]
[[Kategory:Spaansktalich liet]]</text>
      <sha1>4h49cvoofunm8hj4l1cksvu8cp3wx04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Spaansktalich liet</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159672</id>
    <revision>
      <id>1083737</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:04:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Kategory:Spaansktalich liet</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="47" xml:space="preserve">[[Kategory:Liet nei taal]]
[[Kategory:Spaansk]]</text>
      <sha1>qgljeba8mizz2ejbu9bs66o9soox7qg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:KENnasj</title>
    <ns>10</ns>
    <id>159674</id>
    <revision>
      <id>1083747</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:35:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="144" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Flag of Kenya.svg|border|20px]] [[Kenia]]ansk&lt;noinclude&gt;
[[Kategory:Berjochten Flagge mei nasjonaliteitsoantsjutting|KEN]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ehp1asrkueyslezisixmk73s6zdij4d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Keniaansk hurdfytser</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159675</id>
    <revision>
      <id>1083750</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:38:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="65" xml:space="preserve">[[Kategory:Keniaansk sporter|Hurdfytser]]
[[Kategory:Hurdfytser]]</text>
      <sha1>qgjhh018n0f6bdy4h2wc256pfykk3qf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Keniaansk sporter</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159676</id>
    <revision>
      <id>1083751</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:39:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="77" xml:space="preserve">[[Kategory:Keniaansk persoan|Sporter]]
[[Kategory:Sporter nei nasjonaliteit]]</text>
      <sha1>g4zmdlwajqiibm2uolitajabw8a48p0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Oerlis:Andreae (laach)</title>
    <ns>1</ns>
    <id>159677</id>
    <revision>
      <id>1083755</id>
      <timestamp>2022-07-21T16:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;==  ==  Is der ek ien dy't wit hoe't je dizze namme hearre út te sprekken? Ik soe sizze &quot;an-dry-ee&quot;, mar ik haw it ek as &quot;an-dree&quot; heard. ~~~~&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="277" xml:space="preserve">==  ==

Is der ek ien dy't wit hoe't je dizze namme hearre út te sprekken? Ik soe sizze &quot;an-dry-ee&quot;, mar ik haw it ek as &quot;an-dree&quot; heard. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 jul 2022, 18.48 (CEST)</text>
      <sha1>q8dnjdzyon2l1ln3q6vqipa89jdcn7a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083767</id>
      <parentid>1083755</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T17:16:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="412" xml:space="preserve">==  ==

Is der ek ien dy't wit hoe't je dizze namme hearre út te sprekken? Ik soe sizze &quot;an-dry-ee&quot;, mar ik haw it ek as &quot;an-dree&quot; heard. [[Meidogger:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|Ieneach fan &amp;#39;e Esk]] ([[Meidogger oerlis:Ieneach fan &amp;#39;e Esk|oerlis]]) 21 jul 2022, 18.48 (CEST)
:Haw ik my ek ôffrege, mar gjin besef fan. [[Meidogger:Drewes|Drewes]] ([[Meidogger oerlis:Drewes|oerlis]]) 21 jul 2022, 19.15 (CEST)</text>
      <sha1>ihkq4dqy1bgpg23hp8id6axytgzreqw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Abalak</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159678</id>
    <revision>
      <id>1083766</id>
      <timestamp>2022-07-21T17:10:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Universele ynfoboks stêd | namme                       = Abalak Абалак | ôfbylding                   = Преображенская церковь (Тобольский район)-2.JPG | ôfbyldingsbreedte           = 270px | ôfbyldingstekst             =  | ynwennertal                 = 806 (2010) | oerflak                     =  | befolkingstichtens          = | stêdekloft                  =  | hichte                      = 98 m | lân...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2769" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks stêd
| namme                       = Abalak
Абалак
| ôfbylding                   = Преображенская церковь (Тобольский район)-2.JPG
| ôfbyldingsbreedte           = 270px
| ôfbyldingstekst             = 
| ynwennertal                 = 806 (2010)
| oerflak                     = 
| befolkingstichtens          =
| stêdekloft                  = 
| hichte                      = 98 m
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = oblast
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Flag of Oryol Oblast.svg|20px]] [[Tjûmen (oblast)|Tjûmen]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| boargemaster                = 
| stêdsyndieling              =  
| stifting                    = 
| postkoade                   = 
| tiidsône                    = UTC+5:00
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|58_07_47_N_68_35_51_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|58° 07' N 68° 35' E}}
| webside                     = 
}}
'''Abalak''' is in doarpke yn it rajon Tobolsk fan de [[oblast]] [[Tjûmen (oblast)|Tjûmen]] yn [[Ruslân]]. It doarp leit 20 km fan de stêd [[Tobolsk]] oan de hege kant fan de [[Irtysj]].

== Skiednis ==
Foar de oermastering fan [[Sibearje]] wie Abalak in lytse [[Tataren|Tataarske]] stêd. De namme tanket it plakje oan de Tataarske prins Abalak, de soan fan de Sibearyske khan Mar. Op 5 desimber 1584 wie by Abalak in fjildslach tusken [[Kozakken]] en de horde fan Mamatkul, dy't de wei foar [[Jermak Timofejovitsj]] om Sibearje te feroverjen fierder iepene. 

It tsjintwurdige doarp ûnstie yn de 17e iuw. Yn 1636 hie in lokale bewenner fan it doarp mei de namme Marije in fizioen fan de ikoan fan de Mem Gods. Op it plak fan de ferskining waard in tsjerke boud en oan it begjin fan de 18 iuw stie der al in kompleks fan tsjerken, dêr't yn 1783 it [[Kleaster fan it Teken fan Abalak|Znamenski-kleaster]] iepene waard.

Tichteby it doarp is neffens de tradysjes fan it âlde Ruslân njonken it kleaster in toeristysk sintrum boud mei in rekonstruksje fan in fort út de tiid fan Jermak's fjildtocht.

== Ofbylden ==
&lt;gallery mode=packed heights=150px style=&quot;text-align:left&quot;&gt;
Абалакский монастырь. Никольская и Знаменская церкви.jpg|&lt;center&gt;''Znamenski-kleaster''&lt;/center&gt;
Абалак. Вечереет.jpg|&lt;center&gt;''Rekonstruearre fort''&lt;/center&gt;
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Russysktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:ru:Абалак]]
----
{{Commonscat|Abalak}}
}}

[[Kategory:Plak yn Tjûmen (oblast)]]</text>
      <sha1>bvwb7tsr0ivawvydropwgtu44ij9o03</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ferset (Star Wars)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159679</id>
    <revision>
      <id>1083824</id>
      <timestamp>2022-07-21T18:42:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8778" xml:space="preserve">[[File:Rebel Alliance logo.svg|right|thumb|180px|It logo fan it Ferset.]]
It '''Ferset''' ([[Ingelsk]]: ''Resistance'') is in [[fiktive]] [[fersetsbeweging]] en [[paramilitêre organisaasje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dy't striidt tsjin 'e [[faksisme|faksistyske]] en [[diktatuer|diktatoriale]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. De beweging waard yntrodusearre yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Behalven yn dy [[filmtrilogy]] is it Ferset ek yn 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Resistance]]'' ([[2018]]-[[2020]]) de wichtichste [[protagonist]].

==Fiktyf ûntstean==
It ûntstean fan it Ferset hat syn woartels yn 'e útkomst fan 'e [[Galaktyske Boargeroarloch]]. Dat konflikt einige [[Star Wars-trilogy|tritich jier earder]] mei de oerwinning fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op it [[Galaktysk Keizerryk]] fan 'e [[kwea|boasaardige]] [[keizer]] [[Palpatine]]. Neitiid liek it [[Stjerrestelsel]] foar it earst yn mear as tritich jier [[frede]] te krijen, mei't it Galaktysk Keizerryk yn 'e [[persoan]] fan [[grutfizier]] [[Mas Amedda]] formeel [[kapitulearre]], in oerjefte dy't oannommen waard troch [[Mon Mothma]], de [[polityk]] liedster fan it Rebelleferbûn. Yn it plak fan it Keizerryk waard de [[Galaktyske Republyk]] weroprjochte as de Nije Republyk.

Yn 'e ûnferkende [[romte]] fan it Stjerrestelsel, de saneamde Unbekende Regioanen, klofte lykwols neitiid in Keizerlike Rompsteat gear út 'e restanten fan it Keizerryk, dy't letter troch [[opperste lieder Snoke]] ûnder syn liederskip brocht en omneamd waard ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. Dat wie in [[faksisme|faksistyske]], [[militêr]]e [[diktatuer]] dy't derop rjochte wie om 'e Nije Republyk ûnder fuotten te heljen en it Keizerryk wer op te rjochtsjen. Doe't it bestean fan 'e Earste Oarder algemien bekend waard, wegeren de Galaktyske [[Senaat]] en it [[regear]] fan 'e Nije Republyk lykwols en sjoch der in serieuze bedriging yn.

Ut ûnfrede dêroer en út [[eangst]] dat alles wat opboud wie, wer teneate dien wurde soe, spjalte in diel fan 'e [[kriichsmacht]] fan 'e Nije Republyk him ôf om ûnder de namme fan it Ferset de striid tsjin 'e Earste Oarder oan te binen. De lieders fan it Ferset wiene [[held]]en fan it Rebelleferbûn út 'e âlde Galaktyske Boargeroarloch, mei as wichtichsten [[senator]], no [[generaal]], [[Leia Organa]] en [[admiraal]] [[Gial Ackbar]]. 

==Yn 'e ''Star Wars''-ferfolchtrilogy==
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], is te sjen hoe't de Earste Oarder syn [[Stjerredeaderbasis]], in nij en ekstreem krêftich [[massaferneatigingswapen]], ynset om it hiele [[planetestelsel]] fan Hosnian-Primus te ferdylgjen, dat op dat stuit de (rûlearjende) sit fan it regear fan 'e Nije Republyk en de Galaktyske Senaat is. Mei't ek de [[romtemacht]] fan 'e Nije Republyk foar it oergrutte part yn datselde planetestelsel stasjonearre is, wurdt yn ien kear de hiele steatsstruktuer fan 'e Republyk fuortfage. It Ferset hat gelyk krigen: de Earste Oarder foarme wol deeglik in slimme bedriging. No is it Ferset noch it iennichste dat tusken de Earste Oarder en syn folsleine oerhearsking fan it Stjerrestelsel yn stiet. 

Koarte tiid letter boekt it Ferset in earste grutte oerwinning troch de Stjerredeaderbasis te ferneatigjen. De lokaasje fan it [[haadkertier]] fan it Ferset op 'e [[planeet]] [[D'Qar]] is lykwols bekend wurden, en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) iepenet mei de [[evakuaasje|ûntromming]] fan 'e basis. Wylst dy noch yn folle gong is, arrivearret der in float fan 'e Earste Oarder ûnder [[generaal Hux]]. By in [[fjildslach|romteslach]] wit it Ferset it [[stjerreslachskip]] de ''Fulminatrix'' te ferneatigjen, mar inkeld tsjin it ferlies fan al syn [[bommesmiter]]s en in grut tal [[X-wjukjager]]s. 

De float fan it Ferset ûntkomt troch nei de [[hyperromte]] te springen, mar de Earste Oarder hat in [[apparaat]] ûntwikkele dat it mooglik makket om in [[romteskip]] sels troch de hyperromte te folgjen. In heale [[minút]] nei't de fersetsfloat op in hiel oar plak út 'e hyperromte kommen is, ferskynt dêr ek de float fan 'e Earste Oarder, dy't daliks de oanfal wer ynset. Dêrby wurde de [[rút|ruten]] út 'e [[brêge (skip)|brêge]] blaasd fan 'e [[kruser]] ''Raddus'', it [[flaggeskip]] fan it [[Ferset]], mei as gefolch dat alle oanwêzigen, wêrûnder de foltallige lieding fan it Ferset, de romte yn sûgd wurde en omkomme. De iennichste oerlibbene is Leia Organa, dy't harsels troch har behearsking fan [[de Krêft]] wit te rêden. Hja rekket lykwols slim [[ferwûne]] en komt lange tiid [[bewusteleas]] yn 'e [[sikeboech]] te lizzen.

It befel oer it Ferset wurdt dan oernommen troch [[fise-admiraal]] [[Amilyn Holdo]]. It is foar eltsenien dúdlik dat it gjin sin hat om nochris te besykjen en ûntkom fia de hyperromte, om't it Ferset noch mar [[brânstof]] hat foar ien hyperromtesprong, en de float fan 'e Earste Oarder gewoan folgje soe. De lytse [[romteskip]]pen fan it Ferset binne flugger as de logge stjerreslachskippen fan 'e Earste Oarder, en kinne dêrom krekt bûten berik fan 'e grutte [[ploffer (Star Wars)|laserkanonnen]] bliuwe. Der ûntstiet in efterfolging mei minder-as-[[ljochtfaasje]], dy't lykwols net mear as in pear [[dagen]] duorje kin foar't it Ferset troch de branje hinne is. 

Holdo jout befel om 'e fersetsleden yn lytse [[kamûflaazje|kamûflearre]] transportskipkes oer te bringen nei de planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]], dêr't de efterfolging fuort by lâns komt. Sels sil se oan board fan it [[flaggeskip]] fan it Ferset bliuwe om 'e Earste Oarder mei te lokjen, by Crait wei. Troch [[ferrie]] komt de Earste Oarder lykwols efter dat plan en iepenet it fjoer op 'e transportskippen. Dêrop lit Holdo har [[kruser]] omkeare en by in [[selsmoard]]aksje om it Ferset te rêden springt se dwers troch de fijannige float nei de hyperromte, wat betsjut dat se de float fan 'e Earste Oarder raamt mei de [[ljochtfaasje|faasje fan it ljocht]]. Dêrtroch kinne de transportskipkes ûntkomme nei Crait, dêr't it Ferset beskûl siket yn in âlde basis fan it Rebelleferbûn. De fersetslju reitsje dêr ynsletten as de Earste Oarder troepen op Crait oan 'e grûn set, mar troch yngripen fan [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]] en syn nije learling [[Rey (Star Wars)|Rey]] witte alle oerlibbenen letter dochs noch te ûntkommen.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) ûntdekt it Ferset dat [[keizer]] [[Palpatine]] [[weropstanning|út 'e dea opstien is]] en op 'e ferburgen [[Sith]]-wrâld [[Exegol]] troch de [[kultus]] fan 'e [[Ivige Sith]] in reuseftige float fan stjerreslachskippen bouwe litten hat, dy't er de Lêste Oarder neamt. In groep fersetslju wit ien fan 'e beide 'weifiners' te bemachtigjen, dy't it paad nei Exegol wize. Underwilens ferstjert Leia Organa en wurdt it befel oer it ferset oerdroegen oan [[luitenant-kolonel]] [[Poe Dameron]], dy't de âld-[[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] ta syn mei-befelhawwer makket. It Ferset reizget mei al syn beskikbere romteskippen nei Exegol, dêr't it in ûngelikense striid begjint tsjin 'e Lêste Oarder.  

As de need it heechst is, arrivearret der lykwols in alderûnbidichste float fan romteskippen fan alderhanne slach en soarte út it hiele Stjerrestelsel wei, mei oan board âlde bekenden en nije bûnsgenoaten. De float wurdt oanfierd troch [[Chewbacca]] en [[Lando Calrissian]], twa helden fan it âlde Rebelleferbûn, yn 'e ''[[Millennium Falcon]]''. Mei feriene krêften weve it Ferset en syn bûnsgenoaten dan ôf mei de Lêste Oarder, om dêrnei werom te kearen nei hûs en dêr ek koarte metten te meitsjen mei de Earste Oarder. It lot fan it Stjerrestelsel nei de oerwinning fan it Ferset oan 'e ein fan ''The Rise of Skywalker'' is (anno [[2022]]) noch ûnbekend bleaun, mar de suggestje fan 'e film is dat der tanksij it Ferset in weromkear nei [[frijheid (sosjology)|frijheid]] en [[demokrasy]] mooglik makke is.

==Sjoch ek==
*[[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]]
*[[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Resistance_(Star_Wars) ''References'' en ''Further Reading'', op dizze side].
}}
{{DISPLAYTITLE:Ferset (''Star Wars'')}}

[[Kategory:Fiktive organisaasje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive paramilitêre organisaasje]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>afthu3wrgd1cffxlkyvkdsr86nj5c4r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:BB-8 (Star Wars-The Force Awakens).jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159680</id>
    <revision>
      <id>1083825</id>
      <timestamp>2022-07-21T18:45:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan BB-8, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="130" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan BB-8, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>i2mwzqzot2rfkpeosdl97qpm6inbfde</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083826</id>
      <parentid>1083825</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T18:45:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="443" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan BB-8, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>rmx2axnw542sz9zqn57bxjosatwii6n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>BB-8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159681</id>
    <revision>
      <id>1083831</id>
      <timestamp>2022-07-21T19:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12980" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = BB-8 (Star Wars-The Force Awakens).jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 200px
| namme                = BB-8&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = gjint
| soarte personaazje   = [[robot]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = astromeganisiên
| besibbe personaazjes = [[Poe Dameron]]&lt;br&gt;[[Rey (Star Wars)|Rey]] &lt;br&gt; [[Finn (Star Wars)|Finn]]&lt;br&gt;[[Chewbacca]]&lt;br&gt;[[D-O]] 
| attributen           = 
| geastlike heit       = [[J.J. Abrams]]&lt;br&gt;[[Neal Scanlan]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[2015]]
}}
'''BB-8''' ([[Ingelsk]]e [[útspr.]]: [ˈbiːbiː ˈeːt], likernôch: &quot;&lt;u&gt;bii&lt;/u&gt;-bii &lt;u&gt;eet&lt;/u&gt;&quot;) is in [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. It is in [[wyt]]-mei-[[oranje]]kleurige [[robot]] mei in [[bol]]foarmich 'lichem' en in frij bewegende, koepelfoarmige '[[holle]]'. It is ien fan 'e [[protagonist]]en út 'e trije [[film]]s fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], dy't tusken [[2015]] en [[2019]] makke waarden. BB-8 waard betocht troch [[J.J. Abrams]], de [[regisseur]] en ien fan 'e [[senarioskriuwer]]s fan it earste diel, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''. It is in astromeganisiênrobot dy't eigendom is fan [[Poe Dameron]], in [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. It personaazje waard yn alle trije film fertolke troch sawol in [[marionet]] as in [[radiografy]]sk bestjoerde roboatyske ienheid. De yntroduksje fan BB-8 waard tige goed ûntfongen troch sawol [[filmkritisy]] as [[fan (persoan)|fans]], en hy ûntjoech him yn koarte tiid ta ien fan 'e [[populêr]]ste personaazjes út ''Star Wars''.

==Eftergrûn==
BB-8 waard ûntwurpen op basis fan in skets makke troch [[J.J. Abrams]], de [[regisseur]] fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), dy't ek meiwurke oan it tastânkommen fan it [[senario]] foar dy [[film]]. De robot waard fierder staljûn troch [[special effects]]-technikus [[Neal Scanlan]]. De [[namme]] fan it personaazje waard ek troch Abrams betocht, dy't letter útlei dat &quot;8&quot; likernôch de foarm fan 'e robot wie, en &quot;B&quot; yn mindere mjitte ek. 

Foar de werjefte fan BB-8 waarden sân ûnderskate [[marionet]]ten makke, dy't betsjinne waarden troch [[poppespiler]]s [[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]] en [[Brian Herring]]. It measte fan dy sân waard in [[stôkmarionet]] ynset, dy't betsjinne waard troch Chapman. Dêrnjonken makke Neal Scanlan in [[radiografy]]sk bestjoerber [[rekwisyt]], dat er live op 'e [[filmset]] betsjinne. Yn 'e [[postproduksje]] fan 'e films waarden de op dy wize opnommen bylden oanfolle mei [[special effects|fisuele effekten]]. De [[lûd]]en fan BB-8 waarden fersoarge troch [[Ben Schwartz]] en [[Bill Hader]].

==Fiktive biografy==
===Yn ''The Force Awakens''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], wurdt BB-8 yntrodusearre as de astromeganisiênrobot fan [[Poe Dameron]], de bêste [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. It twatal is derop útstjoerd om in [[lânkaart|stjerrekaart]] yn ûntfangst te nimmen fan 'e [[ûntdekkingsreizger]] Lor San Tekka, yn in lytse [[delsetting]] op 'e [[woastyn]]planeet [[Jakku]]. De kaart soe de [[lokaasje]] oantsjutte fan it [[ballingsoard]] fan [[Luke Skywalker]], de lêste [[Jedi-master]], waans stipe it Ferset nedich is yn 'e striid tsjin 'e [[faksistysk]]e en [[diktatuer|diktatoriale]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. Ear't Dameron en BB-8 fuortkomme kinne, wurdt it doarp oerfallen troch [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan 'e Earste Oarder ûnder lieding fan [[kaptein Phasma]] en de [[Sith-ridder]] [[Kylo Ren]]. Dameron jout de [[ynformaasje]]drager mei de kaart yn bewarring oan BB-8 en hjit de robot om út te naaien, wylst er sels de striid mei de stoarmtroepers oanbynt en úteinlik [[finzen]] nommen wurdt.

BB-8 ûntkomt troch de woastyn, mar wurdt letter fongen troch de rommelsiker Teedo, dy't him foar losse ûnderdielen ferkeapje wol. Hy wurdt lykwols rêden troch in oare rommelsiker, in jonge [[frou]] dy't fan [[Rey (Star Wars)|Rey]] hjit. It pleatslike [[ûnderwrâldfiguer]] Unkar Plutt wol BB-8 tsjin in hege priis fan Rey keapje, mar hja wegeret. Letter sjocht BB-8 in man omrinnen yn it [[jas]]ke fan Dameron. Dat blykt [[Finn (Star Wars)|Finn]] te wêzen, in [[desersje|desertearre]] stoarmtroeper dy't mei help fan Dameron fan it [[stjerreslachskip]] fan Kylo Ren ûntkommen is. Se hawwe lykwols in [[needlâning]] yn 'e woastyn meitsje moatten wêrby't Dameron omkommen is. Finn, dy't BB-8 út 'e ferhalen fan Dameron weromken, biedt oan om 'e robot werom te bringen nei it Ferset. Ear't Rey dêr op antwurdzje kin, wurde se oanfallen troch [[TIE-jager]]s fan 'e Earste Oarder. It trijetal [[dieverij|stelt]] in âld [[romteskip]], dat de ''[[Millennium Falcon]]'' blykt te wêzen, en ûntkomt fan Jakku. 

Neitiid foegje [[Han Solo]], de rjochtmjittige eigner fan 'e ''Millennium Falcon'', en syn [[ko-piloat]], de [[Wookiee]] [[Chewbacca]], har by BB-8-en-dy. Solo en de oaren oertsjûgje BB-8 derfan om harren de stjerrekaart sjen te litten, mar Solo stelt fêst dat it inkeld in diel fan in gruttere kaart is en op himsels ûnbrûkber. Op 'e planeet [[Takodana]] meitsje se kontakt mei it Ferset. Dan docht ek bliken dat Dameron de needlâning yn 'e woastyn wol deeglik oerlibbe hat, en dat er syn eigen paad socht hat om fan Jakku ôf te kommen. Op 'e fersetsbasis op [[D'Qar]] treft BB-8 in oare robot oan, [[R2-D2]], dy't it restearjende part fan 'e stjerrekaart blykt te hawwen. Beide dielen mei-inoar wize de planeet [[Ahch-To]] oan as de lokaasje dêr't Luke Skywalker him weromlutsen hat.

===Yn ''The Last Jedi''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) is BB-8 as astromeganisiênrobot oan board fan 'e [[X-wjukjager]] fan [[Poe Dameron]] belutsen by de slach tsjin 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] by de planeet [[D'Qar]]. As it [[wapen]]systeem fan 'e jager defekt rekket, besiket er it op alderhanne manearen te reparearjen, mar dat slagget net. Uteinlik rêdt er de reparaasje dochs op troch mei de holle in hurde klap op 'e wapensysteemkompjûter te jaan.

Letter beselskippet BB-8 [[Finn (Star Wars)|Finn]] en [[Rose Tico]] op harren misje om 'e float fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] te rêden nei it [[kasino]]-[[resort]] [[Canto Bight]], om dêre de master-[[hacker|koadebrekker]] te finen nei wa't [[Maz Kanata]] harren ferwiisd hat. Ear't se de man opspoare kinne, wurdt BB-8 lykwols troch in [[dronken]] kasinogast oansjoen foar in [[gokautomaat]] en fol mei [[muntjild]] stoppe. Finn en Rose wurde troch de pleatslike [[plysje]] mei in [[stroomstjitwapen]] útskeakele op fertinking fan [[foutparkearjen]] en yn 'e [[sel (finzenis)|sel]] smiten, wylst BB-8 mei hurde hân it kasino útset wurdt. Neitiid ûndernimt de robot op eigen manneboet in rêdingsaksje troch it [[plysjeburo]] binnen te kringen en de plysjes út te skeakeljen troch se te besjitten mei alle muntjild dat him tatroppe is. Tsjin dy tiid binne Finn en Rose lykwols al út 'e sel litten troch de [[hacker]] [[DJ (Star Wars)|DJ]], mar se binne de oare kant útgien. BB-8 jout him by DJ as dy in romteskip stelt, en tegearre rêde se Finn en Rose wannear't it fuortflechtige duo ynsletten wurdt troch de efterfolgjende plysje.

Nei't er mei Finn, Rose en DJ troch in [[hyperromte]]sprong weromkeard is by de float fan it Ferset, dy't mei in legere [[faasje]] as [[ljochtfaasje|dy fan it ljocht]] troch de [[romte|reële romte]] efternei sitten wurdt troch de float fan 'e Earste Oarder, nimt BB-8 ek diel oan harren ynfiltraasje fan it [[flaggeskip]] fan 'e Earste Oarder. Finn, Rose en DJ ferklaaie har oan board fan dat skip as [[militêr]]en fan 'e Earste Oarder, en BB-8 kriget fan Finn in momkape troch in leech swart [[jiskefet]] op 'e kop oer him hinne te setten. As Finn, Rose en DJ yn 'e fâle rinne en finzen nommen wurde, is BB-8 de iennichste dy't op frije fuotten bliuwt. DJ keapet syn frijheid troch de boel te [[ferrie]]den, mar [[kaptein Phasma]] beoarderet de [[eksekúsje]] fan Finn en Rose. Ear't dat syn beslach krije kin, wurdt de float fan 'e Earste Oarder lykwols raamd troch de fersetskruser fan [[fise-admiraal]] [[Amilyn Holdo|Holdo]]. Yn 'e gaos dy't dêr it gefolch fan is, wit BB-8 Finn en Rose te befrijen. Trijeresom ûntkomme se yn in stellen [[romtefear]] fan it fijannige flaggeskip.

Finn, Rose en BB-8 jouwe har by de fersetslju dy't op 'e planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]] beskûl socht hawwe yn in âlde basis fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] út 'e [[Galaktyske Boargeroarloch]], mear as tritich jier earder. Dêr wurdt BB-8 weriene mei Dameron. De fersetslju reitsje ynsletten troch troepen fan 'e Earste Oarder, mar [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]] en syn learling [[Rey (Star Wars)|Rey]] rêde harren. Sa kinne BB-8 en de oaren yn 'e ''[[Millennium Falcon]]'' fan Crait ûntkomme.

===Yn ''The Rise of Skywalker''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) giet BB-8 mei [[Poe Dameron]], [[Finn (Star Wars)|Finn]], [[Rey (Star Wars)|Rey]], [[Chewbacca]] en de [[androïde]] [[C-3PO]] op in misje om 'e twadde 'weifiner' op te spoaren. Dat is in apparaat dat it paad wiist nei de ferburgen [[Sith]]-planeet [[Exegol]], dêr't de [[kwea|boasaardige]] [[keizer]] [[Palpatine]] [[weropstanning|wer út 'e dea opstien]] is en in mânske [[float|oarlochsfloat]] boud hat, dy't er de Lêste Oarder neamt. Hy is oanwêzich by de aventoeren op [[Pasaana]], dêr't er himsels en Rey helpt te ûntkommen oan efterfolgjende [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]]. 

As it selskip it romteskip fan 'e deade Sith-trewant Ochi fan Bestoon nimt om fan Pasaana te ûntkommen, fynt BB-8 oan board in lyts robotsje dat [[D-O]] hjit. Hy bringt it wer ta libben troch de [[akku]] op te laden. Fan dat stuit ôf bliuwt D-O deunby BB-8. Letter beselskippet BB-8 syn freonen nei de planeet [[Kijimi]], dêr't in ekspêr yn [[roboatika]] it [[ûnthâld (kompjûter)|ûnthâld]] fan C-3PO wisket sadat dyselde de ynskipsje op 'e [[dagge]] fan Ochi oersette kin. Hy is oanwêzich by de misje oan board fan it [[stjerreslachskip]] fan [[Kylo Ren]] om 'e finzen nommen Chewbacca te befrijen. Dêr fine se yn in [[hangaar]] de ''[[Millennium Falcon]]'' werom, en BB-8, D-O en de no oan [[ûnthâldsferlies]] lijende C-3PO riede de ôfreis fan harrensels en de oaren mei it romteskip ta. 

BB-8 is ek oanwêzich by de misje nei de [[moanne (byplaneet)|moanne]] [[Kef Bir]], de lokaasje fan 'e twadde 'weifiner'. Letter folget er mei de rest fan it Ferset Rey nei Exegol. Dêr weve se foargoed ôf mei keizer Palpatine en syn Lêste Oarder. BB-8 nimt wer oan 'e striid diel as de astromeganisiên fan Poe Dameron. Nei de weromkear nei de fersetsbasis op Ajan Kloss is BB-8 oanwêzich as it Ferset de oerwinning fierd. Dêrnei reizget er mei Rey nei [[Tatooine]], dêr't sy de ferlitten [[pleats]] fan it Lars-Skywalker-[[famylje (besibskip)|laach]] besiket en de [[ljochtsabel]]s fan [[Luke Skywalker|Luke]] en [[Leia Organa|Leia]] bedobbet. BB-8 is der as iennichste tsjûge fan as Rey neitiid de [[namme]] 'Rey Skywalker' oannimt.

==Op 'e tillefyzje==
BB-8 hat in ûnderstypjende [[byrol]] yn 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Resistance]]'' ([[2018]]-[[2020]]). Hy komt ek foar yn fjouwer [[ôflevering]]s fan 'e tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]'' ([[2017]]-[[2018]]). ''Sands of Jakku'' en ''BB-8 Bandits'' spylje allebeide fuort nei't [[Rey (Star Wars)|Rey]] him op [[Jakku]] fûn hat. Dêryn helpt Rey him om in nachtwachterwjirm en in groep [[banditen]] te ûntrinnen. Yn ''Tracker Trouble'' helpt er Rey, [[Finn (Star Wars)|Finn]] en [[Han Solo]] om koart nei de ôfreis fan Jakku in stjoerderke dat efterfolging mooglik makket fan 'e romp fan 'e ''[[Millennium Falcon]]'' te ferwiderjen. Yn ''Shuttle Shock'', dat plakfynt ûnder de reis nei [[Canto Bight]], wurdt BB-8 [[koartsluting|koartsletten]] troch in konfrontaasje mei in [[elektrokúsje|elektrokutearjend]]e 'romtekwab', wêrnei't er reparearre wurde moat troch Finn en [[Rose Tico]].

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/BB-8 Artikel oer BB-8 yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/BB-8 ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive robot]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>ou8wy76lh4zppqeeiigo4vo8gm12zj3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Kylo Ren.png</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159682</id>
    <revision>
      <id>1083832</id>
      <timestamp>2022-07-21T20:27:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan Kylo Ren, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="134" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan Kylo Ren, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>s68wkzfh5qmmxv81naawrm8dxz3n3cr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083833</id>
      <parentid>1083832</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:27:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="447" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan Kylo Ren, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>6werk5tn03w1p54xtxn18mt9shypx2z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diktatoriale</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159683</id>
    <redirect title="Diktator" />
    <revision>
      <id>1083834</id>
      <timestamp>2022-07-21T20:29:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Diktatuer]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Diktatuer]]</text>
      <sha1>3v7c6m45k5j79tyj0erfcpe4udgfj6f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083838</id>
      <parentid>1083834</parentid>
      <timestamp>2022-07-21T20:37:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Diktator]]</text>
      <sha1>mf6t0ec0xfv5iucm2of6h3f87hk56na</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Diktatoriaal</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159684</id>
    <redirect title="Diktator" />
    <revision>
      <id>1083837</id>
      <timestamp>2022-07-21T20:36:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Diktator]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Diktator]]</text>
      <sha1>mf6t0ec0xfv5iucm2of6h3f87hk56na</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kylo Ren</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159685</id>
    <revision>
      <id>1083839</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:15:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29941" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Kylo Ren.png
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 180px
| namme                = Kylo Ren&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[manlik]]
| soarte personaazje   = [[minske]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the First Order.svg|border|20px]] [[Earste Oarder|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[Sith-ridder]] 
| besibbe personaazjes = [[Rey (Star Wars)|Rey]] &lt;br&gt; [[opperste lieder Snoke]]&lt;br&gt;[[generaal Hux]]&lt;br&gt; [[kaptein Phasma]]&lt;br&gt;[[keizer]] [[Palpatine]] 
| attributen           = 
| geastlike heit       = [[Lawrence Kasdan]]&lt;br&gt;[[J.J. Abrams]]&lt;br&gt;[[Michael Arndt]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[2015]]
}}
'''Kylo Ren''' (de eigenkeazen [[namme]] fan '''Ben Solo''') is in [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. Hy is de wichtichste [[antagonist]] út 'e trije [[film]]s fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], dy't tusken [[2015]] en [[2019]] makke waarden. Hy waard betocht troch de [[senarioskriuwer]]s fan it earste diel, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', te witten: [[Lawrence Kasdan]], [[Michael Arndt]] en [[J.J. Abrams]]. Ben Solo is oarspronklik it [[ienlingsbern]] fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]] en yn [[oplieding]] om [[Jedi]] te wurden, mar hy lit him troch [[opperste lieder Snoke]] [[ferlieding|ferliede]] ta de tsjustere kant fan [[de Krêft]]. Neitiid wurdt er ûnder de namme Kylo Ren in [[Sith-ridder]] en ien fan 'e oanfierders fan 'e [[faksist]]yske en [[diktatoriale]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. Hy is ek de master fan 'e '''Ridders fan Ren''', in groepke fan seis oare eardere Jedi-learlingen dy't er mei oerbrocht hat nei de tsjustere kant fan 'e Krêft. It personaazje fan Kylo Ren waard yn alle trije films fertolke troch [[Adam Driver]], dy't foar syn rol yn ''The Force Awakens'' in [[Saturn Award]] foar bêste [[byrol]] fan in [[akteur]] wûn en foar deselde [[priis (ûnderskieding)|priis]] nominearre waard foar syn rol yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.

==Eftergrûn==
De [[namme]] fan it [[personaazje]] Kylo Ren waard pas tige let yn 'e produksje bekendmakke; foartiid stie it inkeld bekend as 'Jedi Killer'. It personaazje wie ferskate kearen folslein op 'e nij ûntwurpen. Ien fan 'e ôfwiisde ûntwerpen waard letter recycle foar it personaazje fan [[kaptein Phasma]]. [[Regisseur]] [[J.J. Abrams]] stie derop om Kylo in [[gesicht]]sbedekkend [[masker]] drage te litten, sadat er yndruk meitsje soe op [[jeugd]]ige sjoggers.

==Fiktive biografy==
===Yn ''The Force Awakens''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], wurdt Kylo Ren yntrodusearre as in [[masker]]e [[Sith-ridder]]. Hy is teffens de rjochterhân fan [[opperste lieder Snoke]], de oprjochter fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't gearklofte is út 'e restanten fan it [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|tritich jier earder]] fersleine [[Galaktysk Keizerryk]]. De gefaarlikste fijân fan 'e Earste Oarder is net de [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], dy't foar it Keizerryk yn 't plak kommen is, mar it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], in lytse ôfspjalting fan 'e [[striidkrêften]] fan 'e Nije Republyk ûnder lieding fan guon âlde [[held]]en út 'e [[Galaktyske Boargeroarloch]]. De autoriteiten fan 'e Nije Republyk wegerje de Earste Oarder as in serieuze bedriging te sjen, mar it Ferset wit persiis wat de Earste Oarder ynhâldt, en is wisberet om 'e Oarder yn al syn doelen te dwerseidzjen. Dêrta hat it Ferset ferlet fan 'e stipe fan 'e weiwurden [[Luke Skywalker]], de lêste [[Jedi]], en sadwaande is de Earste Oarder der alles oan gelegen om Luke earst te finen en [[moard|út 'e wei te romjen]].

Op 'e [[planeet|woastynplaneet]] [[Jakku]] ûntfangt [[Poe Dameron]], de bêste [[piloat]] fan it Ferset, in [[lânkaart|stjerrekaart]] fan [[ûntdekkingsreizger]] Lor San Tekka, dêr't de lokaasje fan Luke Skywalker op fermeld stiet. Kylo arrivearret krekt te let om dy oerdracht tsjin te kearen, mar de [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] ûnder lieding fan [[kaptein Phasma]], dy't er by him hat, witte sawol Tekka as Dameron [[finzen]] te nimmen. Kylo [[moard|fermoardet]] Tekka eigenhandich en jout opdracht om alle bewenners fan 'e [[delsetting]] [[oarlochsmisdie|út te rûgjen]]. Dameron nimt er mei werom nei syn [[stjerreslachskip]], dêr't er de fersetsman oan [[marteling]] ûnderwerpe lit om derefter te kommen wêr't de [[ynformaasje]] bedarre is dy't er fan Tekka krigen hat. As Dameron lykwols neat sizze wol, brûkt Kylo [[de Krêft]] om 'e wierheid troch [[telepaty]] út syn [[tinzen]] gewaar te wurden. Sa ûntdekt er dat Dameron de ynformaasjedrager mei de stjerrekaart yn bewarring jûn hat oan syn bolfoarmige [[robot]] [[BB-8]], dy't oan 'e stoarmtroepers ûntkommen is. Kylo jout opdracht ta in yngeande syktocht op Jakku om 'e robot (en de ynformaasje) werom te finen.

Dameron ûntkomt letter út [[finzenskip]] troch de help fan 'e [[desersje|desertearjende]] stoarmtroeper [[Finn (Star Wars)|Finn]]. Dy lêste wit noch wer letter yn 'e mande mei BB-8 en de rommelsykster [[Rey (Star Wars)|Rey]] troch de fingers fan Kylo syn trewanten te glûpen. It trio jout him by [[Han Solo]] en dy syn [[ko-piloat]], de [[Wookiee]] [[Chewbacca]]. Fan harren krije se te hearren dat Kylo Ren eins nimmen oars is as Ben Solo, de [[soan]] fan Solo en [[generaal]] [[Leia Organa]], dy't oan it haad fan it Ferset stiet. As [[opslûpen jonge]] gie Ben yn [[oplieding]] ta [[Jedi-ridder]] ûnder syn [[omke]] oan [[mem]]mekant, de [[Jedi-master]] Luke Skywalker. Hy liet him lykwols troch Snoke [[ferlieding|ferliede]] ta de tsjustere kant fan 'e Krêft, stiek de nije Jedi-timpel yn 'e [[brân]], fermoarde de helte fan syn mei-learlingen en [[korrupsje|korrumpearre]] de oare helte, en joech him ûnder de namme Kylo Ren by de Earste Oarder. Luke rekkene himsels dat bot oan en gie yn selsopleine [[ballingskip]].

Kylo is ûnderwilens weromkeard nei de [[Stjerredeaderbasis]] fan 'e Earste Oarder. Dat is in planeet dy't omboud is ta in [[Deadsstjer]]-eftich [[massaferneatigingswapen]], mar dan op folle gruttere skaal. As [[generaal]] [[Armitage Hux]], de [[kommandant]] fan 'e basis, en Kylo foar in yn [[hologram|holografyske]] foarm oanwêzige opperste lieder Snoke komme moatte, befreget dyselde it fermogen fan Kylo om syn [[gefoelens]] oangeande syn [[heit]] lytsman te krijen, mar Kylo hâldt út dat Han Solo neat foar him betsjut. Hy pikt it spoar fan 'e flechtlingen wer op as in [[spion]]ne fan 'e Earste Oarder, Bazine Netal, rapportearret dat se op 'e planeet [[Takodana]] oankommen binne by de [[kroech]] fan [[Maz Kanata]].

Kylo reizget dêrhinne en lit syn [[TIE-jager]]s de [[kastiel]]ruïne dêr't de kroech fêstige is, mei de grûn lyk meitsje. Wylst syn stoarmtroepers Solo, Chewbacca, Finn en BB-8 finzen nimme, fernimt Kylo sels in nije oanwêzigens yn 'e Krêft: Rey. Hy folget har it [[wâld]] yn en oermasteret har. As Poe Dameron in oanfal fan [[X-wjukjager]]s fan it Ferset liedt, witte Solo-en-dy wer frij te kommen wylst de stoarmtroepers tebekwike moatte. Mei de Krêft is Kylo lykwols út Rey har geast gewaarwurden dat se de stjerrekaart sjoen hat dy't de Earste Oarder siket. Hy beslút dêrop dat se de robot net mear nedich binne en nimt by syn ôftocht ynstee de [[bewusteleaze]] Rey mei. As se letter werom binne yn 'e Stjerredeaderbasis, besiket Kylo har te ûnderfreegjen troch de Krêft te brûken, sa't er dat earder mei Dameron ek mei súkses dien hat, om sa de ynformaasje fan 'e stjerrekaart út har [[ûnthâld (psychology)|ûnthâld]] te stellen. Oars as Dameron wjerstiet Rey him lykwols. Sterker noch, se begjint sýn [[tinzen]] te lêzen, wat him bot ûntrêstget en boppedat ta it besef bringt dat Rey tige sterk yn 'e Krêft is. Kylo rapportearret syn befinings oan Snoke, dy't him opdracht jout it fanke by him te bringen. Underwilens hat Rey krektlyk ûntdutsen dat se de Krêft brûke kin en se ûntsnapt út har [[sel (finzenis)|sel]] troch in ferstânstrúk yn te setten tsjin in stoarmtroeper dy't [[skyldwacht|op wacht]] stiet.

It Ferset stelt prikken yn it wurk om 'e Stjerredeaderbasis te ferneatigjen foar't dy tsjin harren ynset wurde kin. Solo, Chewbacca en Finn ynfiltrearje de basis mei as twafâldich doel om Rey te rêden en om it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] út te setten, sadat de piloaten fan it Ferset de termale [[ossilator]], it swakste punt fan 'e basis, [[bombardemint|bombardearje]] kinne. Foar't se op dizze misje ôfsette, seit Leia tsjin Solo dat er harren soan, as er dy sjen mocht, mei werom nei hûs nimme moat. Nei't se de Stjerredeaderbasis ynfiltrearre hawwe, sjocht Solo Kylo yndie omrinnen; hy giet him efternei en sprekt him oan op in [[brêge]] boppe in grutte, djippe skacht. Solo besiket syn soan oer te heljen de tsjustere kant fan 'e Krêft yn 'e steek te litten en mei him nei hûs te gean. Kylo seit dat er yn in freeslike twastriid stiet en freget syn heit om him te helpen ta in beslút te kommen. Solo seit dat er alles wol foar him dwaan wol. Dêrop trochboarret Kylo him mei syn ljochtsabel en betanket him foar syn help. Solo stekt de [[hân]] út en aait syn soan oer it [[gesicht]] foar't er [[dea]] fan 'e brêge trûdelet en yn 'e djipte falt.

Chewbacca, dy't it hiele spul út 'e fierte wei sjoen hat, ûntstekt by de dea fan syn [[freonskip|freon]] yn in skriklike [[razernij]]. Hy sjit Kylo yn 'e [[heup]], deadet ferskate stoarmtroepers en bringt dan de [[eksplosiven]] ta [[ûntploffing]] dy't Solo en hy earder oanbrocht hawwe. In grut part fan 'e basis wurdt dêrtroch danich skansearre, en troch dy skea slagget it Poe Dameron om 'e termale ossilator fan binnenút te ferneatigjen. Finn en Rey witte mar nauwerneed te ûntkommen nei it oerflak fan 'e planeet, dy't himsels útinoar begjint te skuorren troch de keatlingreäksje dy't Dameron yn wurking set hat. In ferwûne Kylo wachtet harren yn in [[winter]]sk [[nullewâld]] op en set har it paad ticht nei harren [[romteskip]], de ''Millennium Falcon''. Finn besiket him te befjochtsjen mei de [[ljochtsabel]] fan Luke Skywalker, dy't Maz Kanata him earder meijûn hat foar Rey, mar Kylo slacht him bewusteleas. As er de Krêft brûkt om 'e ljochtsabel ta him te roppen, fljocht it wapen him lykwols roerdelings foarby nei de hân fan Rey. Der ûntjout him in nij [[duël]], wêrby't Rey op ûnbeholpen wize de Krêft brûkt om Kylo te ferslaan. Foar't se him deadwaan kin, wurde se lykwols faninoar skaat troch in tawiidzjende [[kleau]] yn it oerflak fan 'e him útinoar ritende planeet.

Generaal Hux rapportearret ûnderwilens de oansteande ferneatiging fan 'e basis oan opperste lieder Snoke, dy't him befellet om 'e basis te [[evakuaasje|ûntromjen]] en Kylo Ren by him te bringen, sadat er syn training foltôgje kin. 

===Yn ''The Last Jedi''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) efterfolgje de [[stjerreslachskip]]pen fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], nei de [[evakuaasje|ûntromming]] fan 'e fersetsbasis op [[D'Qar]], de flechtsjende [[romteskip]]pen fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] troch de [[hyperromte]]. As beide [[float]]en de [[romte|reële romte]] wer ynkomme, set de Earste Oarder daliks de oanfal yn. Dêrby jout Kylo Ren lieding oan 'e [[TIE-jager]]s dy't in wraam dogge op it [[flaggeskip]] fan it Ferset, de [[kruser]] ''Raddus''. As er troch [[de Krêft]] de oanwêzigens fan syn [[mem]] [[Leia Organa|Leia]] oan board gewaarwurdt, wifelet er om op it skip te sjitten. De oare [[piloat]]en fan 'e Earste Oarder hawwe net sokke skrupules en iepenje it fjoer. De [[brêge (skip)|brêge]] fan 'e ''Raddus'' wurdt rekke en slim skansearre, en alle oanwêzigen, wêrûnder de hiele lieding fan it Ferset, wurdt de [[romte]] yn blaasd as alle [[lucht]] út 'e brêge nei bûten ta ûntsnapt. Dêrby komme [[admiraal Ackbar]] en de oare fersetslieders om, mar Leia wit troch manipulaasje fan 'e Krêft te oerlibjen, hoewol't se slim ferwûne rekket.

Underwilens is [[Rey (Star Wars)|Rey]] nei de planeet [[Ahch-To]] reizge, dêr't [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]] yn selsopleine [[ballingskip]] libbet. Har besykjen om fan him help foar it Ferset los te krijen en in [[oplieding]] ta Jedi foar harsels, is yn 't earstoan omdôch. Uteinlik stimt Luke der lykwols yn ta om har trije lessen oer de Krêft te jaan. Nei de earste les blykt der in bân tusken Rey en Kylo te bestean, dy't harren fia de Krêft mei-inoar ferbynt. Se brekke har der allebeide de holle oer hoe't dat kin, mar it slagget harren net om der in ferklearring foar te betinken. Nei't Rey earst in tige ôfhâldige opstelling foar Kylo oer hat, begjint se njonkelytsen mei him te [[kommunisearjen]]. 

It ferhaal dat Rey oer it ferfal fan Kylo ta de tsjustere kant fan 'e Krêft heard hat, is dat er ien fan 'e learlingen wie dy't syn [[omke]] Luke Skywalker oplate ta nije Jedi. Kylo liet him [[ferlieding|ferliede]] troch [[opperste lieder Snoke]]. Doe slachte er by [[nacht]] de helte fan syn mei-learlingen ôf, helle de rest oer om mei him oer te gean nei de tsjustere kant fan 'e Kreft, stiek de nije Jedi Timpel yn 'e [[brân]] en naaide út. By ien fan harren kontakten fertelt Kylo lykwols oan Rey dat Luke syn [[macht]] eange en him besocht te [[fermoardzjen]], en dat dàt de reden wie dat er weromsloech en weiwaard. Rey konfrontearret Luke dêrmei, dy't tajout dat er op in nacht [[eangst|benaud]] waard foar it tsjuster yn 'e [[dream]]en fan syn [[omkesizzer]]. In momint lang stied er yn bestân om 'e bedriging dy't de jonge foarme, op 'e alderienfâldichste manear op te lossen troch him dea te dwaan, mar dat stuit gie hiel gau foarby. Mar Kylo waard krekt doe wekker en seach Luke mei syn ljochtsabel boppe him stean en ferdigene himsels. Dêrom jout Luke himsels de [[skuldgefoel|skuld]] fan alles dat dêrnei bard is en hat er de Krêft ôfsward.

Rey is derfan oertsjûge dat Kylo [[ferlossing|ferlost]] wurde kin fan 'e tsjustere kant fan 'e Krêft, en ferlit Ahch-To mei [[Chewbacca]] en [[R2-D2]] yn 'e ''[[Millennium Falcon]]''. Se lit har yn in [[rêdingsboat (ûntsnapping)|rêdingskapsule]] by de float fan 'e Earste Oarder ôfsette. Dêr wurdt se troch Kylo [[finzen]] nommen en foar opperste lieder Snoke brocht, dy't [[selsfoldienens|selsfoldien]] útleit dat se moai yn syn fâle rûn is. Hy is nammentlik dejinge dy't har geast mei dy fan Kylo ferbûn hat en de twifel yn Kylo oanfitere hat. De ûnwissichheid yn him dy't Rey waarnommen hat, is sadwaande neat oars as wat Snoke har fiele litte woe.

Snoke jout Kylo opdracht om Rey te fermoardzjen, mar Kylo fermoardet ynstee Snoke. Dêrnei ferslane Kylo en Rey tegearre de leden fan Snoke syn [[liifgarde]]. Rey mient dat Kylo de tsjustere kant fan 'e Krêft efter him litten hat, mar dat blykt net sa te wêzen. Kylo nimt ynstee it plak fan Snoke yn as opperste lieder fan 'e Earste Oarder. Hy wegeret Snoke syn befel ta de útrûging fan it Ferset yn te lûken en freget Rey om tegearre mei him it Stjerrestelsel te regearjen. Sy stegeret him ôf en se wrakselje om it besit fan 'e ljochtsabel fan Luke, wêrby't it wapen úteinlik midstwa rekket. Op dat stuit fiert [[fise-admiraal Holdo]] fan it Ferset in [[selsmoardoanfal]] út troch de ''Raddus'' nei de [[hyperromte]] springe te litten dwers troch de float fan 'e Earste Oarder hinne. It komt derop del dat se de fijannige float raamt mei de [[faasje fan it ljocht]]. It reuseftige flaggeskip fan Snoke, de ''Supremacy'', giet dêrby troch de helte, wylst de stjerreslachskippen fan 'e Earste Oarder hielendal nei gychem reitsje. Rey ûntkomt oan 'e ferwoastging en wurdt oppikt troch Chewbacca en R2-D2 yn 'e ''Millennium Falcon''. 

Op 'e planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]] sykje de lêste 400 leden fan it Ferset, dy't foar Holdo har oanfal fan 'e ''Raddus'' ûntkommen binne, beskûl yn 'e âlde rebellebasis yn in [[berch]] oan 'e útein fan in útstrutsen [[sâltflakte]]. Kylo en [[generaal Hux]] liede de Earste Oarder dêrhinne en sette de oanfal yn mei [[AT-AT|AT-AT's]] en in belegeringskanon dat troch de swiere feilichheidsdoar fan 'e basis hinne komme kin. In kloft fersetslju, ûnder wa [[Poe Dameron]], [[Finn (Star Wars)|Finn]] en [[Rose Tico]], besykje de fijân oan te fallen mei ferâldere [[lânglider]]s dy't tritich jier efter de tiid binne en troch gebrek oan [[ûnderhâld]] suver útinoar falle. Kylo stjoert syn [[TIE-jager]]s op harren ôf, mar dy wurde troch Rey en Chewbacca yn 'e ''Millennium Falcon'' fuortlokke. Nettsjinsteande dat slagget it de fersetslju net om ticht genôch by it belegeringskanon te kommen om it skansearje te kinnen.
[[File:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|right|thumb|140px|[[Adam Driver]] spile Kylo Ren yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

Wannear't de Earste Oarder mei it belegeringskanon troch de feilichheidsdoar hinne brekt, ferskynt lykwols ynienen Luke Skywalker op it toaniel. Hy giet lykme-allinne nei bûten ta om syn omkesizzer Kylo út te daagjen. Kylo lit earst it fjoer op him iepenje mei alle kanonnen dy't de Earste Oarder ta syn beskikking hat, mar as it stof oplûkt, is Luke ûnskeind. Dêrop giet Kylo him mei de ljochtsabel te liif yn in [[duël]]. Salang't er mei Luke lyk foar de stikkene feilichheidsdoar yn gefjocht is, kinne de [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan 'e Earste Oarder de rebellebasis net yngean. Underwilens fine de fersetslju in oare útgong, en de grutte rotsblokken wêrmei't dy troch in ynstoarting blokkearre is, wurde troch Rey mei de Krêft út harren paad klearre. Op dy manear kinne se allegearre temûk 'e ''Millennium Falcon'' útpike sûnder dat de Earste Oarder it merkt.

By de yngong fan 'e basis ûntdekt Kylo einlings dat er Luke mei syn ljochtsabel net ferwûnje kin. Stadichoan kringt it besef ta him troch dat Luke hielendal net op Crait oanwêzich is. Hy hat it eilantsje op Ahch-To nea ferlitten en Kylo hat de hiele tiid tsjin in projeksje troch de Krêft oan it fjochtsjen west. As Luke fernimt dat de fersetslju ûntkommen binne, lit er de projektsje slûpe. Kylo is bûten himsels fan [[razernij]]. Troch himsels oer sa'n grutte ôfstân te projektearjen hat Luke himsels lykwols folslein útput. Hy ferstjert fredich en syn stoflik omskot ferdwynt spoarleas as er ien wurdt mei de Krêft.

===Yn ''The Rise of Skywalker''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) wurdt yn it hiele [[Stjerrestelsel]] in [[radio]]berjocht ûntfongen, wêryn't [[keizer]] [[Palpatine]], dy't mear as tritich jier lyn yn 'e [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Slach by Endor]] omkommen is, driget mei [[wraak]]. De [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] rekket yn dusoarder as de nije opperste lieder Kylo Ren koartseftich begjint te sykjen nei de oarsprong fan it berjocht om eltse rivaal foar syn nijwûne [[macht]] te eliminearjen. It docht bliken dat it berjocht fan 'e ûnbekende [[planeet]] [[Exegol]] komt, in ferburgen [[bolwurk]] fan 'e [[Sith]], dat inkeld yn guon oerâlde geskriften neamd wurdt. Om Exegol te finen, hat men ferlet fan in [[artefakt (argeology)|artefakt]] dat in 'weifiner' hjit, en dêrfan besteane mar twa. 

Kylo fynt ien fan 'e beide weifiners yn 'e [[ruïne]]s fan Fort Vader, de [[fêsting]] dy't syn [[pake]] [[Darth Vader]] op 'e [[fulkaan]]planeet [[Mustafar]] boud hat. Hy reizget nei Exegol ta, wisberet om mei dejinge ôf te weven dy't keizer Palpatine neibeart. As er dêr oankomt, ûntdekt er lykwols dat Palpatine syn yngeande [[kennis]] fan 'e tsjustere kant fan [[de Krêft]] brûkt hat om [[weropstanning|wer út 'e dea op te stean]]. Hy is in útmergele [[meunster (wêzen)|meunster]] dat geande holden wurdt troch in mânske [[masine]] dy't syn [[minsklik lichem|lichemsprosessen]] foar him útfiert, mar hy [[libben|libbet]] wer. En hy lit Kylo sjen dat er de lêste tritich jier net stil sitten hat. Op Exegol hearsket er oer de [[Ivige Sith]], in grizelige [[kultus]] dy't oan him wijd is. De kultisten hawwe foar him de reuseftichste [[float]] fan [[stjerreslachskip]]pen boud dy't it Stjerrestelsel ea sjoen hat&amp;nbsp;– en elts skip is tarist mei [[ploffer (Star Wars)|superlaserkanon]] dat by steat is om in hiele planeet te ferneatigjen.

Palpatine bringt oan Kylo út dat hysels en nimmen oars ferantwurdlik is foar it oerheljen fan Kylo nei de tsjustere kant fan 'e Krêft. [[Opperste lieder Snoke]] wie gjin selsstannich wêzen, mar in kreaasje fan Palpatine. En de [[stim]] fan Darth Vader, dy't Kylo út en troch yn syn holle hearde? Dat wie Palpatine ek. De keizer biedt Kylo syn float fan stjerreslachskippen oan, dy't er de Lêste Oarder neamt, en dy't de hearskippij fan Kylo oer it Stjerrestelsel bewissigje sil. Yn ruil dêrfoar wol er dat Kylo foar him [[Rey (Star Wars)|Rey]] opspoart en fermoardet, mei't hja op it punt stiet om 'e sieltôgjende [[Jedi Oarder]] nij libben yn te blazen.

De bân troch de Krêft, dy't Snoke tusken Kylo en Rey smeid hat, bestiet noch hieltyd, en Kylo nimt nei syn weromkear fan Exegol fia dy bân kontakt op mei Rey. Mei't se earder útfûn hawwe dat it mooglik is om fysike foarwerpen oaninoar troch te jaan fia de bân, skuort Kylo Rey in [[halskeatling]] ôf. Troch dat analysearje te litten, fynt er út dat se har op 'e planeet [[Pasaana]] befynt; dêr is op dat stuit in [[festival]] mank de lânseigen [[befolking]] yn folle gong wêrby't it wizânsje is om sokke halskeatlings út te dielen. Kylo stjoert de op Pasaana stasjonearre [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan 'e Earste Oarder efter Rey en har selskipslju oan, mar hja witte guon fan dyselden ôf te skodzjen en deadzje de rest. 

Kylo reizget mei syn [[stjerreslachskip]] sa fluch mooglik nei Pasaana  en set dan Rey-en-dy efternei yn syn [[TIE-jager]]. Rey wurdt syn oanwêzigens gewaar en ferlit har [[freonskip|freonen]] foar in konfrontaasje mei Kylo yn 'e [[woastyn]]. Dêrby lit se syn TIE-jager ferûngelokje, mar hy oerlibbet it [[delstoarten]] fan it tastel. Underwilens witte de Ridders fan Ren lykwols Rey har selskipsman [[Chewbacca]] [[finzen]] te nimmen. [[Finn (Star Wars)|Finn]] warskôget Rey, dy't de Krêft brûkt om it romtefear wêryn't Chewbacca ûntfierd wurdt, werom nei de planeet te lûken. Kylo brûkt lykwols de Krêft om har tsjin te kearen. Dy ynspanning is tefolle foar Rey, en se ferliest de behearking oer de Krêft. In ûntlading fan Krêftwjerljocht, heech yn [[loft]], soarget derfoar dat it romtefear [[ûntploffing|ûntploft]]. Rey is raar gesteld, om't se mient dat se har freon Chewbacca deade hat, mar mei help fan Finn en [[Poe Dameron]] wit se fan Pasaana te ûntkommen.

Kylo folget it spoar fan Rey-en-dy nei de planeet [[Kijimi]], dêr't syn stoarmtroepers yn 'e lyknammige [[haadstêd]] doar-oan-doar geane op 'e siik nei harren. Hy inisjearret op 'e nij de bân troch de Krêft mei Rey. Sy wegeret mei te wurkjen, mar hy praat op har yn en besiket har belangstelling te wekjen troch oer har âlden út te wreidzjen. Hy hie har earder ferteld dat har âldelju minsken fan nul en gjinderlei betsjutting wiene, mar no bringt er út dat se dat út in bewuste kar wiene, om Rey te beskermjen. Ek lieten se har op [[Jakku]] yn 'e steek om har te ferbergjen. Ochi wie in trewant fan keizer Palpatine, dy't opdracht hie om harren te fermoardzjen, mei't Rey har heit de soan fan Palpatine wie. As Rey yn har [[ûntsetting]] by fersin in foarwerp omstompt, dat oan Kylo syn fuotten falt en troch him werkend wurdt as ien fan syn eigen besittings, beseft Kylo dat se syn stjerreslachskip ynfiltrearre hat. Rey-en-dy binne der nammentlik efter kommen dat Chewbacca noch libbet en finzen holden wurdt oan board fan Kylo syn skip, mar de fûgels binne flein, mei de befrijde Chewbacca by harren, foar't Kylo nei it stjerreslachskip weromkeare kin.

Op 'e nij folget Kylo it spoar fan Rey en har freonen, diskear nei de [[moanne (byplaneet)|moanne]] [[Kef Bir]], yn it [[planetestelsel]] [[Endor (Star Wars)|Endor]], de lokaasje fan 'e twadde 'weifiner'. Dat is ek it plak dêr't mear as tritich jier lyn de wrakstikken fan 'e [[twadde Deadsstjer]] delkommen binne, nei't dat [[romtestasjon]] en [[massaferneatigingswapen]] troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] ferneatige wie yn 'e [[Return of the Jedi|Slach by Endor]]. De weifiner blykt yn ien fan 'e reuseftige wrakstikken te sitten. Rey wit it oanbelangjende wrakstik fan 'e Deadsstjer te berikken en, mei muoite, de weifiner op te spoaren. Mar neitiid wachtet Kylo, dy't mei syn TIE-jager boppe-op it wrakstik lâne is, har op en fernielt har weifiner.

Se fjochtsje in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út, wylst ûnderwilens yn 'e fersetsbasis op Ajan Kloss [[Leia Organa]] al har krêften ynset om fia de Krêft kontakt te lizzen mei har soan Ben, sa't Kylo oarspronklik hiet. Mei't er ôflaat wurdt as er syn mem gewaarwurdt, slagget it Rey om him mei har ljochtsabel troch it boppeliif hinne te stekken. Leia, dy't alles jûn hat dêr't se oer beskikt, [[ferstjerren|ferstjert]] op it folgjende stuit fan útputting. As Rey dat fernimt, wurde [[skuldgefoel]]ens har oermânsk. Se brûkt de Krêft om Kylo in diel fan har eigen libbensenerzjy te jaan en him sa te [[genêzing|genêzen]]. Kylo hie Rey der earder op ferge dat se wifke om syn hân (en oanbod) oan te nimmen doe't er har earder oanbea om tegearre oan it haad fan 'e Earste Oarder it Stjerrestelsel te regearjen; no leit se him einlings út dat se graach de hân fan Ben Solo oannommen hie, mar net dy fan Kylo Ren. Dêrnei stelt se syn TIE-jager en set dêrmei ôf.

Kylo bliuwt fernuvere efter. Hy kriget in [[fizioen]] fan syn [[heit]], [[Han Solo]], dy't er earder fermoarde hat. Hy freget syn heit om [[ferjeffenis]], mar Han seit tsjin him dat der neat te ferjaan falt. Ren smyt dêrop syn ljochtsabel fuort en nimt de namme Ben Solo wer oan. As er letter fernimt dat Rey nei Exegol reizget om mei Palpatine ôf te weven, set Ben har efternei. Hy folget har it [[haadkertier]] fan 'e weropstiene keizer yn, dêr't er lykwols opwachte wurdt troch syn eardere trewanten, de Ridders fan Ren. Yn it gefjocht tsjin harren driigje se him oermânsk te wurden. Ben inisjearret lykwols fannijs syn bân mei Rey, dy't him op dy wize ien fan har ljochtsabels jout, ek al binne se fier faninoar ferwidere. Bewapene mei in ljochtsabel weeft Ben gau ôf mei de Ridders fan Ren, wêrnei't er fierder nei binnen kringt en Rey helpt om 'e lêste leden fan Palpatine syn [[liifgarde]] te deadzjen.

Palpatine brûkt lykwols de tsjustere kant fan 'e Krêft om 'e libbensenerzjy út Rey en Ben te sûgen en sels op te nimmen. Om't se allebeide sa sterk yn 'e Krêft binne, slagget it him op dy wize om syn eigen kadaver fan in lichem te ferjongjen en wer hielendal wurkje te litten, sadat er gjin masines mear nedich is om yn libben te bliuwen. Ben komt as earste wer by sûpe en stút en besiket Palpatine oan te fallen, mar dyselde blaast him withoefier fuort. Rey wit de keizer lykwols te ferslaan en foargoed te deadzjen mei de help fan alle Jedi-masters út it [[ferline]], dy't har nije krêften jouwe. Rey hâldt langernôch fol om der wis fan te wêzen dat der neat fan Palpatine syn lichem oer is, foar't se sels ynstoart en fan útputting stjert. In slim ferwûne Ben klaut himsels in paad tebek nei Rey har side en brûkt de Krêft om al syn restearjende libbenenerzjy oan Rey te jaan. Hja komt wer ta libben en se [[tút]]sje ienris, foar't Ben dea yninoar sakket.

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;7&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| [[Adam Driver]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| Adam Driver
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| Adam Driver
|-
|}

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Kylo_Ren Artikel oer Kylo Ren yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Kylo_Ren ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

{{DEFAULTSORT:Ren, Kylo}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf moardner]]
[[Kategory:Fiktyf kriichshear]]
[[Kategory:Fiktyf piloat]]
[[Kategory:Fiktyf oarlochsmisdiediger]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>qyzqbqnr7wjz2txq9pduhk0uknhfls1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ben Solo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159686</id>
    <redirect title="Kylo Ren" />
    <revision>
      <id>1083840</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:17:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Kylo Ren]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="194" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Kylo Ren]]

{{DEFAULTSORT:Solo, Ben}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Jedi-ridder]]
[[Kategory:Fiktyf piloat]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2019]]</text>
      <sha1>lje27j41blvk8oh884djidin325anqe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ridders fan Ren</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159687</id>
    <redirect title="Kylo Ren" />
    <revision>
      <id>1083841</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:18:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Kylo Ren]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="121" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Kylo Ren]]

[[Kategory:Fiktive organisaasje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>06gdlm59mcxyhaj5uvwmxc2uoa3iap3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2019</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159688</id>
    <revision>
      <id>1083842</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:19:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100" xml:space="preserve">[[Kategory:Yntroduksje út 2019| ]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn de 21e iuw|2019]]</text>
      <sha1>rkk6tu0syyfpalfmfbh5duwwcb7lmth</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Yntroduksje út 2019</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159689</id>
    <revision>
      <id>1083844</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:20:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">[[Kategory:Yntroduksje út de 21e iuw|2019]]
[[Kategory:2019|Introduksje]]</text>
      <sha1>egkf2zb7v55totw3hc8v4hqe6rva3hw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Romtefear</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159690</id>
    <revision>
      <id>1083845</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:40:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7277" xml:space="preserve">[[File:Atlantis is landing after STS-30 mission.jpg|right|thumb|250px|It [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] romtefear ''[[Atlantis (romtefear)|Atlantis]]'' by in lâning.]]
{{Net te betiizjen|[[romtefeart]]}}
In '''romtefear''' of '''romtefleantúch''' is in werbrûkber [[romtefartúch]] dat behalven yn it [[fakuum]] fan 'e [[romte]] ek út 'e fuotten kin yn 'e [[atmosfear]] fan 'e [[Ierde (planeet)|Ierde]], en dat lânje kin sa't in [[fleanmasine]] dat docht. Om dat foarinoar te krijen, moatte romtefearen eleminten fan sawol romtefartugen as fleanmasinen hawwe. Sa'n [[ferfiermiddel]] wurdt ek wol in '''spaceshuttle''' neamd, hoewol't de [[spaceshuttle]] eins in spesifyk ([[Feriene Steaten|Amerikaansk]]) type romtefear is. [[Orbitale romtefeart|Orbitale]] romtefearen, dy't [[persoan]]en en materieel [[ferfier]]e fan 'e Ierde nei in [[baan (astronomy)|baan]] om 'e Ierde en wer werom, sjogge der oer it generaal mear út as romtefartugen, wylst [[suborbitale romtefeart|suborbitale]] romtefearen, dy't de romte oantippe, mar net heech genôch geane om in baan om 'e Ierde te berikken, yn 'e regel mear op fleantugen lykje. By romtefearen fan dat lêste type kin men sadwaande ek sprekke fan in '''romtefleantúch''' of '''romtefleanmasine'''. 

==Orbitale romtefearen==
Oant no (2022) ta hawwe alle orbitale romtefearen gebrûk makke fan in [[draachraket]] om oan 'e [[swiertekrêft]] fan 'e Ierde te ûntkommen en in baan om 'e Ierde te berikken. Op 'e weromweis funksjonearje se dan as [[sweeffleanmasine]]s sûnder eigen [[oandriuwing]]. De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] boude yn [[1981]] yn it ramt fan it [[Spaceshuttleprogramma]] it earste (orbitale) romtefear. Yn totaal hie de NASA trije testspaceshuttles en fiif spaceshuttles, wêrfan't twa [[ûngelok (aksidint)|ferûngelokken]]. It Spaceshuttleprogramma waard yn [[2011]] beëinige. 
[[File:STS120LaunchHiRes-edit1.jpg|right|thumb|180px|De [[lansearring]] fan 'e [[spaceshuttle]] ''[[Discovery (romtefear)|Discovery]]'' yn [[2007]].]]

Fierders hat de [[Amerikaanske Romtemacht]], in tûke fan 'e [[Amerikaanske Striidkrêften]], twa ûnbemanne orbitale romtefearen. De [[Sovjet-Uny]] boude ien orbitaal romtefear, de ''[[Boeran (romtefear)|Boeran]]'', mar dat makke mar ien ûnbemanne testflecht, wêrnei't it programma ôflast waard. De bou fan in twadde romtefear, de ''[[Ptitsjka]]'', waard nea foltôge. De [[Folksrepublyk Sina]] fierde op [[4&amp;nbsp;septimber]] [[2020]] in earste testflecht mei in eigen orbitaal romtefear út, de ''Kě Chóngfù Shǐyòng Shìyàn Hángtiān Qì'', wat &quot;[[Sineesk Werbrûkber Eksperiminteel Romtefartúch|Werbrûkber Eksperiminteel Romtefartúch]]&quot; betsjut. Ferskate oare orbitale romtefearen binne yn ûntwikkeling, wêrûnder de Amerikaanske [[Dream Chaser]], de Sineeske [[Shénlóng (romtefear)|Shénlóng]], de [[Space Rider]] fan 'e [[Jeropa|Jeropeeske]] romtefeartorganisaasje [[ESA]] en it [[Yndia]]aske &quot;[[Werbrûkber Lansearfehikel (romtefear)|Werbrûkber Lansearfehikel]]&quot;.

===List===
*[[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
**[[NASA]] ([[Spaceshuttleprogramma]])
***''[[Atlantis (romtefear)|Atlantis]]'' &lt;small&gt;(út tsjinst op [[21 july]] [[2011]])&lt;/small&gt;
***''[[Challenger (romtefear)|Challenger]]'' &lt;small&gt;(ferûngelokke op [[28 jannewaris]] [[1986]])&lt;/small&gt;
***''[[Columbia (romtefear)|Columbia]]'' &lt;small&gt;(ferûngelokke op [[1 febrewaris]] [[2003]])&lt;/small&gt;
***''[[Discovery (romtefear)|Discovery]]'' &lt;small&gt;(út tsjinst op [[9 maart]] [[2011]])&lt;/small&gt;
***''[[Endeavour (romtefear)|Endeavour]]'' &lt;small&gt;(út tsjinst op [[1 juny]] [[2011]])&lt;/small&gt;
***''[[Enterprise (romtefear)|Enterprise]]'' &lt;small&gt;( testspaceshuttle, nea yn 'e romte west)&lt;/small&gt;
***''[[Independence (romtefear)|Independence]]'' &lt;small&gt;(oarspronklike namme: ''Explorer''; testspaceshuttle, nea yn 'e romte west)&lt;/small&gt;
***''[[Pathfinder (romtefear)|Pathfinder]]'' &lt;small&gt;(testspaceshuttle, nea yn 'e romte west)&lt;/small&gt;
**[[Amerikaanske Romtemacht]]
***[[Boeing X-37B]] &lt;small&gt;(2 stiks, ûnbemanne)&lt;/small&gt;
**kommersjeel
***[[Dream Chaser]] &lt;small&gt;(yn ûntwikkeling)&lt;/small&gt;
*[[File:Flag of the Soviet Union.svg|border|20px]] [[Sovjet-Uny]] 
**[[Roskosmos]] ([[Boeranprogramma]])
***''[[Boeran (romtefear)|Boeran]]'' &lt;small&gt;(makke mar ien ûnbemanne flecht; yn [[2002]] ferneatige troch it ynstoarten fan syn [[hangaar]])&lt;/small&gt;
***''[[Ptitsjka]]'' &lt;small&gt;(nea ôfboud)&lt;/small&gt;
*[[File:Flag of the European Union.svg|border|20px]] [[Jeropeeske Uny]]
**[[ESA]]
***''[[Hermes (romtefear)|Hermes]]'' &lt;small&gt;(ûntwurpen mar nea boud)&lt;/small&gt;
***[[Space Rider]] &lt;small&gt;(yn ûntwikkeling)&lt;/small&gt;
*[[File:Flag of the People's Republic of China.svg|border|20px]] [[Folksrepublyk Sina]]
**[[China National Space Administration|CNSA]]
***[[ Sineesk Werbrûkber Eksperiminteel Romtefartúch|Werbrûkber Eksperiminteel Romtefartúch]] &lt;small&gt;(earste flecht op [[4 septimber]] [[2020]])&lt;/small&gt;
*[[File:Flag of India.svg|border|20px]] [[Yndia]]
**[[Indian Space Research Organisation|ISRO]]
***[[Werbrûkber Lansearfehikel (romtefear)|Werbrûkber Lansearfehikel]] &lt;small&gt;(yn ûntwikkeling)&lt;/small&gt;

==Suborbitale romtefearen==
Yn 'e earste helte fan 'e [[2000-er jierren]] ûntjoech him foar it earst [[kommersje]]le romtefeart, wêrby't ek suborbitale romtefearen foar it earst rindabel waarden om te ûntwikkeljen, mei't der lju binne dy't grou jild betelje wolle om in suborbitale flecht mei te meitsjen. De earste súksesfolle suborbitale flecht fan in romtefear fûn plak op [[21&amp;nbsp;juny]] [[2004]] en waard útfierd troch de [[SpaceShipOne]] fan [[Scaled Composites]]. Dat [[bedriuw]] smiet neitiid de lapen gear mei [[Virgin Galactic]] fan [[miljardêr]] [[sir]] [[Richard Branson]] om as iennichsten troch te gean mei suborbitale romtefeartechnology en de [[SpaceShipTwo]] te ûntwikkeljen, dy't yn [[2009]] presintearre waard. It SpaceShipTwo [[VSS Unity|VSS&amp;nbsp;''Unity'']] gie op [[13&amp;nbsp;desimber]] [[2018]] mei súkses oer de grins fan wêr't de [[romte]] neffens Amerikaanske (yn tsjinstelling ta ynternasjonale) definysjes begjint. Op [[11&amp;nbsp;july]] [[2021]] lei de VSS&amp;nbsp;''Unity'' de earste súksesfolle bemanne flecht ôf mei Branson oan board. Earder dat jier waard in nij [[prototype]] presintearre, de [[SpaceShipThree]]. 
[[File:SpaceShipOne Flight 15P photo D Ramey Logan.jpg|right|thumb|250px|De [[SpaceShipOne]], in type suborbitaal romtefear.]]

===List===
*[[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
**[[Scaled Composites]]
***[[SpaceShipOne]]
**[[Virgin Galactic]]
***[[SpaceShipTwo]]
****[[VSS Enterprise|VSS ''Enterprise'']] &lt;small&gt;(ferûngelokke yn [[2014]])&lt;/small&gt;
****[[VSS Unity|VSS ''Unity'']] 
***[[SpaceShipThree]]
****[[VSS Imagine|VSS ''Imagine'']] 
****[[VSS Inspire|VSS ''Inspire'']] 
**[[XCOR Aerospace]]
***[[Lynx (romtefleantúch)|Lynx]] &lt;small&gt;(ûntwikkeling stopset)&lt;/small&gt;
**[[Dawn Aerospace]]
***[[Aurora Mk II]] &lt;small&gt;(earste testflecht yn [[2021]])&lt;/small&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Spaceplane ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Spaceplanes}}
}}

[[Kategory:Romtefartúch]]
[[Kategory:Fleanmasine]]
[[Kategory:Yntroduksje út 1981]]</text>
      <sha1>exu7s2j878hkyhtl9i1dg0jxr3fr2fi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Romtefleantúch</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159691</id>
    <redirect title="Romtefear" />
    <revision>
      <id>1083846</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:41:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Romtefear]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Romtefear]]</text>
      <sha1>2vvm1uto8g5s34b24n93it47r51vdx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Romtefleanmasine</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159692</id>
    <redirect title="Romtefear" />
    <revision>
      <id>1083847</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:42:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Romtefear]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Romtefear]]</text>
      <sha1>2vvm1uto8g5s34b24n93it47r51vdx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Spaceshuttle (romtefear)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159693</id>
    <redirect title="Romtefear" />
    <revision>
      <id>1083848</id>
      <timestamp>2022-07-21T21:42:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Romtefear]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Romtefear]]</text>
      <sha1>2vvm1uto8g5s34b24n93it47r51vdx5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Snoke-The Force Awakens (2015).jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159694</id>
    <revision>
      <id>1083849</id>
      <timestamp>2022-07-22T00:00:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan Snoke, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="131" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan Snoke, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>5xv53mbce7317jxy1i78lm092tw9l9b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083850</id>
      <parentid>1083849</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T00:00:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="444" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan Snoke, in personaazje út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>r9l3jlnbbzjq7afn8t7egektlvq4vd4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Snoke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159695</id>
    <revision>
      <id>1083852</id>
      <timestamp>2022-07-22T00:11:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9285" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Snoke-The Force Awakens (2015).jpg
| ôfbyldingstekst      = Snoke as [[hologram]] yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''.
| ôfbyldingsbreedte    = 
| namme                = Snoke&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[manlik]]
| soarte personaazje   = [[minske]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the First Order.svg|border|20px]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[Sith-master]], [[diktator]]
| besibbe personaazjes = [[Palpatine]]&lt;br&gt;[[Kylo Ren]]&lt;br&gt;[[Armitage Hux]]&lt;br&gt;[[Rey (Star Wars)|Rey]]
| attributen           = 
| geastlike heit       = [[Lawrence Kasdan]]&lt;br&gt;[[J.J. Abrams]]&lt;br&gt;[[Michael Arndt]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[2015]]
}}
'''Snoke''' is in [[fiktyf]] [[personaazje]] fan minder belang út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. Hy komt foar yn 'e earste beide [[film]]s fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], dy't tusken [[2015]] en [[2017]] makke waarden. It personaazje waard betocht troch de [[senarioskriuwer]]s fan it earste diel, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', te witten: [[Lawrence Kasdan]], [[Michael Arndt]] en [[J.J. Abrams]]. Snoke is de [[diktator|opperste lieder]] fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in [[faksist]]oïde [[steat]]sferbân dat stribbet nei de oerhearsking fan it hiele [[Stjerrestelsel]]. De [[rol]] fan Snoke waard yn beide films spile troch [[akteur]] [[Andy Serkis]].

==Eftergrûn==
It [[personaazje]] fan Snoke waard betocht troch [[Lawrence Kasdan]], [[Michael Arndt]] en [[J.J. Abrams]], de [[senarioskriuwer]]s fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]). Hoewol't Snoke in [[minske]] is, waard syn misfoarme [[minsklik lichem|lichem]] folslein troch [[special effects]] skepen. [[Akteur]] [[Andy Serkis]] die sawol de [[motion-capture]] as dat er de [[dialooch]] fan Snoke [[stimakteur|ynspriek]]. Serkis hie in protte [[ûnderfining]] mei motion-capturetechniken, begjinnende mei syn rol as Gollum yn 'e [[The Lord of the Rings (filmtrilogy)|''Lord of the Rings''-filmtrilogy]] út [[2001]]-[[2003]]. It personaazje fan Snoke waard troch sawol [[filmkritisy]] as [[fan (persoan)|fans]] goed ûntfongen, al fûnen party dat syn rol yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ûnderûntwikkele bleau.

==Fiktive biografy==
===Yn ''The Force Awakens''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], wurdt Snoke yntrodusearre as in [[kwea|boasaardige]] [[Sith-master]] en de [[diktator|opperste lieder]] fan 'e [[faksist]]oïde [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in [[diktatuer|diktatoriaal]] [[steat]]sferbân dat stribbet nei de folsleine oerhearsking fan it [[Stjerrestelsel]]. Hy wurdt foarsteld as in [[humanoïde]], mar net alhiel [[minsklik]] lykjend figuer mei in misfoarme [[holle]]. Snoke is de [[mentor]] fan 'e jonge [[Sith-ridder]] [[Kylo Ren]], dy't [[berne]] is as [[Ben Solo]], de [[soan]] fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]], en dy't troch him (Snoke) [[ferlieding|ferlaat]] is ta de tsjustere kant fan [[de Krêft]]. 

Yn 'e film is Snoke inkeld in pear kear yn [[hologram|holografyske]] foarm te sjen, wêrby't syn hologram as in reus úttuorret boppe Kylo en [[generaal Hux]] wylst se ferslach oan him útbringe oer de fuortgong fan harren aktiviteiten. Oan Kylo fertelt Snoke dat er in &quot;ûntwekking&quot; yn 'e Krêft fernimt (in ferwizing nei de jonge rommelsykster [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't ûntdekt dat se [[boppenatuerlik]] [[talint|bejeftige]] is). Teffens warskôget er Kylo dat er oant de grins fan syn kinnen op 'e proef steld wurde sil as er syn [[heit]] moetet. 

Oan Hux jout Snoke befel om 'e [[Stjerredeaderbasis]], in ta in ekstreem krêftich [[massaferneatigingswapen]] omboude [[planeet]], yn te setten om it hiele [[planetestelsel]] fan Hosnian-Primus te ferneatigjen, dat op dat stuit de (rûlearjende) sit is fan it [[regear]] fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] en de Galaktyske [[Senaat]]. Letter befellet er Kylo om 'e [[finzen]] nommen Rey by him te bringen, mar hja ûntsnapt foar't dat barre kin. Oan 'e ein fan 'e film, as it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] by in [[militêre operaasje]] in keatlingreäksje yn wurking set hat dy't de Stjerredeaderbasis ferneatigje sil, oarderet Snoke generaal Hux om 'e basis te [[evakuaasje|ûntromjen]] en Kylo Ren by him te bringen.

===Yn ''The Last Jedi''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) is Snoke min te sprekken oer it falen fan Hux om ôf te weven mei it Ferset foar't dat de basis op [[D'Qar]] ûntromje kin. Kylo kriget ek in [[beskrobbing]], om't it him noch altyd net slagge is en bring Rey by Snoke. Hux wit lykwols wer yn in goed boekje te kommen by de opperste lieder troch it ynsetten fan in [[apparaat]] dat de flechtsjende fersetsfloat sels troch de [[hyperromte]] folgje kin. Snoke jout him yn syn reuseftige [[flaggeskip]], de ''Supremacy'', persoanlik by de efterfolging. 

As Rey harsels oerjout yn 'e fêste oertsjûging dat Kylo noch fan 'e tsjustere kant fan 'e Krêft rêden wurde kin, bringt Kylo har by Snoke. Dyselde leit dan [[selsfoldienens|selsfoldien]] út dat se moai yn syn fâle rûn is. Hy is nammentlik dejinge dy't de nuvere [[geast|mentale]] konneksje tusken har Kylo beävensearre hat en de twifel yn Kylo oanfitere hat. De ûnwissichheid yn him dy't Rey waarnommen hat, is sadwaande neat oars as wat Snoke har fiele litte woe. Fierders befreget Snoke Rey oer de lokaasje fan har master [[Luke Skywalker]], en hoewol't se him neat fertelle wol, wurdt er troch it gebrûk fan 'e Krêft de wierheid út har [[tinzen]] gewaar. Hy konkludearret dat Luke wol wachtsje kin oant er foargoed mei it Ferset ôfweefd hat. Dêrnei jout Snoke oan Kylo opdracht om Rey te fermoardzjen, mar Kylo fermoardet ynstee Snoke. Neitiid ropt er himsels ta de nije opperste lieder út en skoot er de dea fan Snoke op 'e lea fan Rey.
[[File:Andy Serkis 2014 WonderCon (cropped).jpg|thumb|right|180px|[[Akteur]] [[Andy Serkis]] spile yn 'e beide earste dielen fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] de rol fan Snoke.]]

===Yn ''The Rise of Skywalker''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) it ôfslutende diel fan 'e ''Star Wars''-ferfolchtrilogy, komt Snoke net foar, mar der wurde wol guon opsjenjaande saken oer him bekendmakke. As Kylo de ferburgen Sith-planeet [[Exegol]] berikt en dêr de [[weropstanning|út 'e dea opstiene]] [[keizer]] [[Palpatine]] oantreft, fertelt dyselde him dat Snoke nea in selsstannich wêzen wie, mar in marionet dy't troch him skepen wie om 'e Earste Oarder te bestjoeren en Kylo oer te heljen nei de tsjustere kant fan 'e Krêft. Wannear't Rey letter it haadkertier fan Palpatine op Exegol binnenkringt om mei de keizer ôf te weven, sjocht se dêre ferskate op sterk wetter sette [[klonen|kloanen]] dy't op Snoke lykje, wat it ferhaal fan Palpatine befêstiget. 

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;7&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| [[Andy Serkis]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| Andy Serkis
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| rowspan=&quot;2&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
|-
|}

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Snoke Artikel oer Snoke yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Supreme_Leader_Snoke ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf diktator]]
[[Kategory:Fiktyf oarlochsmisdiediger]]
[[Kategory:Fiktive kloan]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>opv96jzkg0r26f8qop8auj953d0m1c6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Opperste lieder Snoke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159696</id>
    <redirect title="Snoke" />
    <revision>
      <id>1083853</id>
      <timestamp>2022-07-22T00:12:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Snoke]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Snoke]]</text>
      <sha1>hkvblyvtakcfebnaam8saqg9k76nfoi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Nieuwegein</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159697</id>
    <revision>
      <id>1083859</id>
      <timestamp>2022-07-22T04:45:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Wurk}} {{Ynfoboks gemeente | namme                       = Nieuwegein | ôfbyld                      = [[Ofbyld:Vreeswijk.OudeSluis.jpg|300px]] ''Alde slûs yn Vreeswijk'' | flagge                      = [[Ofbyld:Vlag_gemeente_Nieuwegein.png|border|125px]] | wapen                       = [[Ofbyld:Coat_of_arms_of_Nieuwegein.svg|80px]]  | lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0356_(2016).png|300px]]  | lân                         = {{F...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2613" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Nieuwegein
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Vreeswijk.OudeSluis.jpg|300px]] ''Alde slûs yn Vreeswijk''
| flagge                      = [[Ofbyld:Vlag_gemeente_Nieuwegein.png|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Coat_of_arms_of_Nieuwegein.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0356_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = Frans Backhuijs ([[Folkspartij foar Frijheid en Demokrasy|VVD]])
| haadplak                    = Nieuwegein
| grutste plak                = Nieuwegein
| ynwennertal                 = 64.534 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 2.745 / [[km²]]
| oerflak                     = 25,65  km²
| wêrfan lân                  = 23,51 km²
| wêrfan wetter               = 2,14 km²
| tal stêden                  = 
| tal doarpen                 = 1
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]] &lt;br&gt; Flugge tram Utert-Nieuwegein  
| oprjochte                   = [[1971]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3430-3439
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.nieuwegein.nl/ www.nieuwegei.nl]
}}
[[Ofbyld:Gem-Nieuwegein-OpenTopo.jpg|300px|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Nieuwegein]]
'''Nieuwegein'' is in plak en gemeente yn de [[Nederlân]]ske provinsje [[Utert (provinsje)|Utert]] en leit justjes súdlik fan de stêd [[Utert (stêd)|Utert]]. De gemeente hat 64.534 ynwenners (2022) en is in eardere [[groeikearn]]. De gemeente ûntstie yn [[1971]] nei de fúzje fan de twa eardere gemeenten [[Vreeswijk]] en [[Jutphaas]].</text>
      <sha1>dk9ljxx97aj9dbnvvz8xzwd9i42t7s1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083860</id>
      <parentid>1083859</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T04:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2613" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Nieuwegein
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Vreeswijk.OudeSluis.jpg|300px]] ''Alde slûs yn Vreeswijk''
| flagge                      = [[Ofbyld:Vlag_gemeente_Nieuwegein.png|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Coat_of_arms_of_Nieuwegein.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0356_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = Frans Backhuijs ([[Folkspartij foar Frijheid en Demokrasy|VVD]])
| haadplak                    = Nieuwegein
| grutste plak                = Nieuwegein
| ynwennertal                 = 64.534 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 2.745 / [[km²]]
| oerflak                     = 25,65  km²
| wêrfan lân                  = 23,51 km²
| wêrfan wetter               = 2,14 km²
| tal stêden                  = 
| tal doarpen                 = 1
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|25px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]] &lt;br&gt; Flugge tram Utert-Nieuwegein  
| oprjochte                   = [[1971]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3430-3439
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.nieuwegein.nl/ www.nieuwegei.nl]
}}
[[Ofbyld:Gem-Nieuwegein-OpenTopo.jpg|300px|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Nieuwegein]]
'''Nieuwegein'' is in plak en gemeente yn de [[Nederlân]]ske provinsje [[Utert (provinsje)|Utert]] en leit justjes súdlik fan de stêd [[Utert (stêd)|Utert]]. De gemeente hat 64.534 ynwenners (2022) en is in eardere [[groeikearn]]. De gemeente ûntstie yn [[1971]] nei de fúzje fan de twa eardere gemeenten [[Vreeswijk]] en [[Jutphaas]].</text>
      <sha1>08v523c3800kmd102jo0o24rf25c1pt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083861</id>
      <parentid>1083860</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T05:55:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Kneppelfreed</username>
        <id>2013</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5977" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Ynfoboks gemeente
| namme                       = Nieuwegein
| ôfbyld                      = [[Ofbyld:Vreeswijk.OudeSluis.jpg|300px]] ''Alde slûs yn Vreeswijk''
| flagge                      = [[Ofbyld:Vlag_gemeente_Nieuwegein.png|border|125px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Coat_of_arms_of_Nieuwegein.svg|80px]] 
| lokaasje                    = [[Ofbyld:NL_-_locator_map_municipality_code_GM0356_(2016).png|300px]] 
| lân                         = {{Flagge NL}} [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Utrecht_(province)-Flag.svg|border|20px]] [[Utert (provinsje)|Utert]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2= 
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| boargemaster                = Frans Backhuijs ([[Folkspartij foar Frijheid en Demokrasy|VVD]])
| haadplak                    = Nieuwegein
| grutste plak                = Nieuwegein
| ynwennertal                 = 64.534 &lt;small&gt;(31 jannewaris 2022)&lt;/small&gt;
| befolkingstichtens          = 2.745 / [[km²]]
| oerflak                     = 25,65  km²
| wêrfan lân                  = 23,51 km²
| wêrfan wetter               = 2,14 km²
| tal stêden                  = 
| tal doarpen                 = 1
| ferkearsieren               = [[Ofbyld:NL-A2.svg|23px|border]], [[Ofbyld:NL-A12.svg|30px|border]], [[Ofbyld:NL-A27.svg|30px|border]] &lt;br&gt; Flugge tram Utert-Nieuwegein  
| oprjochte                   = [[1971]]
| perioade 1                  = 
| namme perioade 1            = 
| perioade 2                  = 
| namme perioade 2            = 
| perioade 3                  = 
| namme perioade 3            = 
| perioade 4                  = 
| namme perioade 4            = 
| perioade 5                  = 
| namme perioade 5            = 
| opheft                      = 
| opgien yn                   = 
| no part fan                 = 
| netnûmer                    = 030 
| postkoades                  = 3430-3439
| tiidsône                    = [[UTC]] +1
| simmertiid                  = UTC +2
| webside                     = [http://www.nieuwegein.nl/ www.nieuwegein.nl]
}}
[[Ofbyld:Gem-Nieuwegein-OpenTopo.jpg|300px|thumb|''Topografyske gemeentekaart fan Nieuwegein]]
'''Nieuwegein'' is in plak en gemeente yn de [[Nederlân]]ske provinsje [[Utert (provinsje)|Utert]] en leit justjes súdlik fan de stêd [[Utert (stêd)|Utert]]. De gemeente hat 64.534 ynwenners (2022)&lt;ref&gt;Sintraal Buro foar de Statistyk&lt;/ref&gt; en is in eardere [[groeikearn]]. De gemeente ûntstie yn [[1971]] nei de fúzje fan de twa eardere gemeenten [[Vreeswijk]] en [[Jutphaas]].

== Namme ==
Yn it gebiet tusken de eardere doarpen Vreeswijk en Jutphaas lei eartiids in lyts plak, ''Geyne''. Dat plak krige yn [[1285]] [[stedsrjochten]], dochs waard al rillegau, yn [[1313]] ferwoastge yn in kriich tusken de [[biskop fan Utert]] en de [[greve fan Hollân]]. Hjoed-de-dei docht it [[Hûs Oudegein]] noch oan dy tiid weromtinken. De gemeentebestjoeren fan Vreeswijk en Jutphaas hawwe foar in skoftke oan itt stinnen west oer in nije namme. Ynearsten soe it'' 't Gein'' wurde, mar waard kediisd om it ''Nieuwegein'', nei it âlde plak, te neamen.

== Skiednis ==
Yn de 1960-er en 1970-er jierren wie der yn Nederlân in weach fan [[suburbanisaasje]]. Bewenners fan d egrutte stêden yn de [[Rânestêd]] lutsen nei de omlizzende gemeenten. It regear koôrdinearre dy bewegings sa as ûnder oare it [[Griene Hert]] syn romten en lânskiplike wearden behâlde te litten. It waard gemeneten dêrnei net mear tastien om selsstannich grutte bouprojekten te ûntwikkeljen en út te fieren. Ynstee waard troch de sintrale oerheid sels boulokaasjes oanwiisd. Om Utert hinne lei it swiertepunt fan ûntjouwing súdlik fan de stêd.

Al yn [[1958]] bestie der by it provinsjebestjoer fan Utert plannen en brûk it gebiet tusken de doarpen Vreeswijk en Jutphaas folslein foar grutskalige wentebou, dêr't der, mei dy twa gemeenten ynbegrepen, in nij plak troch ûntstean soe. Yn it noardlik gebiet wie Jutphaas al dwaande mei it bouwen fan de wyk ''Wijkersloot'' en Vreeswijk yn it suden wie dwaande mei de wyk ''Zandveld''. Dêrtroch woeksen de beide plakken al nei inoar ta.

Op [[12 juny]] [[1969]] besleaten de gemeenterieden fan de gemeenten Vreeswijk en Jutphaas om harren sels op te heffen en op [[1 july]] [[1971]] wiene se gearfoege ta d enije gemeente Nieuwegein. Nieuwegein is yn hjoeddeistige begripen in folsleine stêd.

== Geografy ==
De gemeente leit ynsletten tusken de rykswegen [[Rykswei 2|A2]], [[Rykswei 12|A12]] en [[Rykswei 27|A27]]. De rivier de [[Lek (rivier)|Lek]] foarmet de súdgrins fan de gemeente. Fierder rinne it [[Lekkanaal]], it [[Amsterdam-Rynkanaal]] en it [[Merwedekanaal]] troch de gemeente hinne.

De gemeente wurdt begrinzge troch de stêd [[Utert (stêd)|Utert]] yn it noarden, de gemeente [[Houten]] yn it easten, de gemeente [[Fiifhearelannen (gemeente)|Fiifhearelannen]] yn it suden en de gemeente [[Iselstein]] yn it westen.

=== Wiken ===
== Wijken ==
De gemeente Nieuwegein bestiet út de folgjende wiken:
{| class=vatop
|
* Batau-Noard
* Batau-Súd
* Blokhoeve
* Sintrum
* De Wiers, bedriuweterrein
* Doorslag
* Fokkesteeg
* Galecop
* Het Klooster, bedriuweterrein
* Hoge Landen, bûtengebiet
* Hoog-Zandveld
|width=25|
|
* Huis de Geer
* Lekboulevard
* Laagraven-Liesbosch, bedriuweterrein
* Merwestein
* Oudegein], park
* Plettenburg, bedriuweterrein
* [[Vreeswijk]]
* [[Jutphaas]]-Wijkersloot
* Zandveld
* Zuilenstein
|}

== Ofbylden==

== Keppeling om utens ==
* [http://www.nieuwegein.nl/ Offisjele webside fan de gemeente Nieuwegein]
{{CommonsLyts}}

{{Boarnen|boarnefernijing=
{{Reflist}}
}}

{{Koördinaten|52_1_12_N_5_5_31_E_type:city(45000)_scale:100000_region:NL|52° 1' 12&quot; NB, 5° 5' 31&quot; EL}}

{{GemeentenUtert}}
[[Kategory:Nieuwegein]]
[[Kategory:Plak yn Nieuwegein]]
[[Kategory:Gemeente yn Utert]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1971]]</text>
      <sha1>cti27ymfbyjdg1rd75isk10wprgk678</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger oerlis:103.112.37.143</title>
    <ns>3</ns>
    <id>159698</id>
    <revision>
      <id>1083926</id>
      <timestamp>2022-07-22T09:02:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>fandaal-IP</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="51" xml:space="preserve">{{fandaal-IP}}
* Sinleas Geweld (roman) - 22-7-2022</text>
      <sha1>ixw5579sjts8rogi4pu1q20r4jp7fht</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cas Enklaar</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159699</id>
    <revision>
      <id>1083929</id>
      <timestamp>2022-07-22T09:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Cas Enklaar</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3076" xml:space="preserve">{{Akteur
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Casper Willem Enklaar 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[22 april]] [[1943]]
| berteplak                    = [[De Helder]]
| stoarn                       = [[20 july]] [[2022]]
| stjerplak                    = [[Amsterdam]]
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = [[1970]]-[[2022]] 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Casper Willem (Cas) Enklaar '''; [[De Helder]],  [[22 april]] [[1943]] – [[Amsterdam]], [[20 july]] [[2022]]) wie in [[Nederlân]]sk [[akteur]]. 

==Karriêre==
Enklaar folge de [[De Teäterskoalle (Amsterdam)|Amsterdamske Toanielskoalle]], dêr't er yn [[1968]] ôfstudearre. Dêrnei begûn er by ''Toanielgroep Centrum''. Yn [[1970]] wie er belutsen by de oprjochting fan ''Het Werkteater'', en bleau dêrfoar wurkjen oant hy it yn [[1985]] ferwiksele foar ''Toneelgroep Baal''. Letter stapte er oer nei ''Toneelgroep Amsterdam''.

Enklaar makke ek diel út fan de fêste ploech fan regisseur [[Theo van Gogh (regisseur)|Theo van Gogh]], en spile ûnder oare yn ''Een dagje naar het strand'', ''Terug naar Oegstgeest'', ''Loos'', ''Vals licht'', ''Medea'', ''Baby Blue'' en ''In het belang van de staat''.
Dêrneist spile er yn bekende films fan oare regisseurs, lykas ''De bunker'', ''[[Flodder (film)|Flodder]]'', ''[[Lang Leve de Koningin]]'', ''[[Abeltje (film)|Abeltje]]'', ''Oorlogsrust'', ''Het woeden der hele wereld'', ''De vliegende Hollander'' en ''Masterclass''.

Enklaar spile faak yn it teater, ûnder mear yn ''Uit liefde'' en ''Wilhelmina, Je maintiendrai''. As lêste binne der noch de nedige tv-programma's, lykas ''[[Loenatik]]'', ''Pleidooi'', ''[[Koefnoen (telefyzjeprogramma)|Koefnoen]]'' en ''De dikke man''. 

Enklaar ferstoar op 20 july 2022, yn 'e aldens fan 79 jier oan de gefolgen fan [[Kanker|sloktermkanker]]

==Filmografy==
{{Filmografy|as=akteur}}
|-
{{Filmografy/Titel|titel=tillefyzje}}
|-
|1984
|Een dagje naar het strand
|Bernard
|
|-
|1986
|[[Flodder (film)|Flodder]]
|Eksintrike buorman
|''Enklaar wie de buorman dy 't Henkie betrape yn syn ynbraak om't er piano spile.''
|-
|1987
|Terug naar Oegstgeest
|âlde Jan
|-
|1989
|Loos
|De Vries
|-
|1992
|De Bunker
|Van Zalingen
|-
|1993
|Vals licht
|de heit fan Simon
|
|-
|1995
|Lang leve de Koningin
|Witte Loper
|
|-
|1995
|De Vliegende Hollander
|Opkeaper
|
|-
|1998
|[[Abeltje (film)|Abeltje]]
|húsfeint
|
|-
|2001
|Baby Blue
|Coroner
|-
|2004
|[[Erik of het klein insectenboek (film)|Erik of het klein insectenboek]]
|deagraver 2
|
|-
|2005
|Masterclass
|acteur 1
|
|-
|2005
|Medea
|Middelink
|-
|2006
|Het woeden der gehele wereld
|Dokter Gobert
|
|}

{{DEFAULTSORT:Enklaar, Cas}}
[[Kategory:Nederlânsk toanielakteur]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Nederlânsk filmakteur]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1943]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>etfq4fns6xycgakj721pd9jaz2748ne</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Henri Garcin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159700</id>
    <revision>
      <id>1083930</id>
      <timestamp>2022-07-22T10:13:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Henri Garcin</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3198" xml:space="preserve">{{Akteur
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Anton Albers
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| berne                        = [[11 april]] [[1928]]
| berteplak                    = [[Antwerpen]]
| stoarn                       = [[13 juny]] [[2022]]
| stjerplak                    = [[Parys]]
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = [[1964]]-[[2022]] 
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Henri Garcin ''' wie it pseudonym fan '''Anton Albers'''; [[Antwerpen]],  [[11 april]] [[1928]] – [[Parys]], [[13 juny]] [[2022]]) [[Belgje|Belgysk]]-[[Frankryk|Frânsk]] akteur fan [[Nederlân|Nederlânsk]] komôf.

Garcin  wenne sûnt [[1949]] yn Parys. Hy spile yn films, telefyzjesearjes en telefyzjefilms en dêrneist yn toanielstikken. Hy hat yn ferskate films fan [[Yves Boisset]] en fan [[Alex van Warmerdam]] spile en waard yn Nederlân bekend as ''heit Victor'' yn de film [[Abel (film)|Abel]]. Op 13 juny 2022 ferstoar Henri Garcin yn Parys yn 'e âldens fan 94 jier. 

==Filmografy==
{{Filmografy|as=akteur}}
|-
{{Filmografy/Titel|titel=tillefyzje}}
|-
| 1964 
| Mata-Hari, agent H21
| Gaston
|-
| 1965 
| La Vie de château
|Julien
|-
| 1974 
| Les Guichets du Louvre
| Ernst Jünger
|-
| 1971 
| Pic et pic et colegram
|
|-
| 1972 
| La Nuit bulgare
|Paul Tarset
|-
| 1974 
| |Verdict
|master Lannelongue
|-
| 1977 
| Le Juge Fayard dit Le Shériff
| substituut Picot
|-
| 1977 
| Une femme, un jour
| Jean-Paul
|''de oare helte''
|-
| 1980 
| C'est pas moi, c'est lui
|Georges Vallier
|
|-
| 1980 
| La Femme flic
|de procureur uit [[Noard-Frankryk]]
|-
| 1980 
| Cocktail Molotov
|Anne's styffaar
|-
| 1981 
| La Femme d'à côté
|Philippe Bauchard
|-
| 1982 
| Qu'est-ce qu'on attend pour être heureux
|regisseur
|
|-
| 1984 
| Charlots connection
|Marcaud
|
|-
| 1986 
| [[Abel (film)|Abel]]
|heit Victor
|
|-
| 1990 
| Un week-end sur deux
|agint fan Camille
|
|-
| 1990 
| Koko Flanel
|Didier de Merengue
|
|-
| 1992 
| De Noorderlingen
| biskop
|
|-
| 1996 
| Le Huitième jour
|bankdirekteur
|
|-
| 1996 
| [[De jurk
|Van Tilt
|
|-
| 1999 
| No Trains No Planes
| Joop
|
|-
| 2001 
| Het Negende uur
| Agincourt
|
|-
| 2003 
| Grim
| Don Felipe
|
|-
| 2004 
| San Antonio
| Switsersk bankier
|-
| 2005 
| Aux Abois
|Sarrebry
|
|-
| 2005 
| Il ne faut jurer de rien !
| Talleyrand
|-
| 2006 
| [[The Pink Panther (2006)|The Pink Panther]]
| de presidint
|
|-
| 2006 
| Adama Meshuga'at
| Stephan
|
|-
| 2006 
| Henry Dunant, du rouge sur la croix
|generaal Dufour
|
|-
| 2006 
| Mon meilleur ami
|Étienne Delamotte
|
|-
| 2008 
| Ça se soigne?
|Bernard
|''de heit fan Adrienne''
|-
| 2012 
| Het Meisje en de Dood
|Marcus
|
|-
| 2013 
|Boven is het stil
|Heit
|
|-
| 2015 
| Schneider vs. Bax
|Gerard
|-
| 2016 
| [[Tonio (film)|Tonio]]
| Pake Natan
|
|}

{{DEFAULTSORT:Garcin, Henri}}
[[Kategory:Nederlânsk toanielakteur]]
[[Kategory:Nederlânsk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Nederlânsk filmakteur]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1928]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>l75f2fo7pp9o3j6408yl67oxr7238ep</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shinzo Abe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159701</id>
    <revision>
      <id>1083931</id>
      <timestamp>2022-07-22T10:36:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Shinzo Abe</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3382" xml:space="preserve">{{Politikus
| ôfbylding                   = Shinzō Abe Official.jpg
| ôfbyldingstekst             = Shinzo Abe (2015)
| ôfbyldingsbreedte           = 
| namme                       = 
| echte namme                 = Shinzo Abe
| nasjonaliteit               = {{JPNnasj}}
| bertedatum                  = [[21 septimber]] [[1954]]
| berteplak                   = [[Nagato]]
| stjerdatum                  = [[8 july]] [[2022]]
| stjerplak                   = [[Kashihara]]
| dynasty                     = 
| etnisiteit                  = 
| regionale identiteit        = 
| partij                      = [[Liberaal-Demokratyske Partij|LDP]]
| prizen                      = 
| ûnderskiedings              = 
| funksje1                    = Premier
| regear1                     = 
| amtsperioade1               = 2006-2007
| foargonger1                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger1                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje2                    = Premier
| regear2                     = 
| amtsperioade2               = 2012-2020
| foargonger2                 = [[Yoshihiko Noda]]
| opfolger2                   = [[Yoshihide Suga]]
| funksje3                    = Partijfoarsitter fan de Liberaal-Demokratyske Partij
| regear3                     = 
| amtsperioade3               = 2012-2020
| foargonger3                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger3                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje4                    = Sekretaris-generaal fan it Kabinet
| regear4                     = 
| amtsperioade4               = 2005-2006
| foargonger4                 = [[Hiroyuki Hosoda]]
| opfolger4                   = [[Yasuhisa Shiozaki]]
| funksje5                    = 
| regear5                     = 
| amtsperioade5               = 
| foargonger5                 = 
| opfolger5                   = 
| funksje6                    = 
| regear6                     = 
| amtsperioade6               = 
| foargonger6                 = 
| opfolger6                   = 
| funksje7                    = 
| regear7                     = 
| amtsperioade7               = 
| foargonger7                 = 
| opfolger7                   = 
| funksje8                    = 
| regear8                     = 
| amtsperioade8               = 
| foargonger8                 = 
| opfolger8                   = 
| regear9                     = 
| amtsperioade9               = 
| foargonger9                 = 
| opfolger9                   = 
| webside                     = 
}}
Shinzo Abe ([[Japansk]]: 安倍晋三, Abe Shinzō)  ([[Nagato]], [[21 septimber]] [[1954]] – [[Kashihara]], [[8 july]] [[2022]]) wie in [[Japan]]sk politikus fan de [[Liberaal-Demokratyske Partij]] (LDP). Tusken [[2006]] en [[2007]] en tusken [[2012]] en [[2020]] wie er premier fan Japan. Abe wie de jongste Japanske premier en de earste dy't nei de [[Twadde Wrâldkriich]] berne waard. Hy waard sjoen as in konservatyf politikus. Op 8 july 2022 waard hy it slachtoffer fan in oanslach. Hy waard by it jaan fan in ferkiezings taspraak yn de stêd [[Nara]] delsketten troch in earder lid fan de [[Japanske Maritime Selsferdigeningstroepen]] mei in psychysk steurnis. Abe stoar in pear oeren nei de oanslach yn in sikehûs yn Kashihara.


{{DEFAULTSORT:Abe, Shinzo}}
[[Kategory:Japansk politikus]]
[[Kategory:Japansk premier]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1954]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>islv85mqsaeur0c708trp0950cpx930</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083932</id>
      <parentid>1083931</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:38:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>kat</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3384" xml:space="preserve">{{Politikus
| ôfbylding                   = Shinzō Abe Official.jpg
| ôfbyldingstekst             = Shinzo Abe (2015)
| ôfbyldingsbreedte           = 
| namme                       = 
| echte namme                 = Shinzo Abe
| nasjonaliteit               = {{JPNnasj}}
| bertedatum                  = [[21 septimber]] [[1954]]
| berteplak                   = [[Nagato]]
| stjerdatum                  = [[8 july]] [[2022]]
| stjerplak                   = [[Kashihara]]
| dynasty                     = 
| etnisiteit                  = 
| regionale identiteit        = 
| partij                      = [[Liberaal-Demokratyske Partij|LDP]]
| prizen                      = 
| ûnderskiedings              = 
| funksje1                    = Premier
| regear1                     = 
| amtsperioade1               = 2006-2007
| foargonger1                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger1                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje2                    = Premier
| regear2                     = 
| amtsperioade2               = 2012-2020
| foargonger2                 = [[Yoshihiko Noda]]
| opfolger2                   = [[Yoshihide Suga]]
| funksje3                    = Partijfoarsitter fan de Liberaal-Demokratyske Partij
| regear3                     = 
| amtsperioade3               = 2012-2020
| foargonger3                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger3                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje4                    = Sekretaris-generaal fan it Kabinet
| regear4                     = 
| amtsperioade4               = 2005-2006
| foargonger4                 = [[Hiroyuki Hosoda]]
| opfolger4                   = [[Yasuhisa Shiozaki]]
| funksje5                    = 
| regear5                     = 
| amtsperioade5               = 
| foargonger5                 = 
| opfolger5                   = 
| funksje6                    = 
| regear6                     = 
| amtsperioade6               = 
| foargonger6                 = 
| opfolger6                   = 
| funksje7                    = 
| regear7                     = 
| amtsperioade7               = 
| foargonger7                 = 
| opfolger7                   = 
| funksje8                    = 
| regear8                     = 
| amtsperioade8               = 
| foargonger8                 = 
| opfolger8                   = 
| regear9                     = 
| amtsperioade9               = 
| foargonger9                 = 
| opfolger9                   = 
| webside                     = 
}}
Shinzo Abe ([[Japansk]]: 安倍晋三, Abe Shinzō)  ([[Nagato]], [[21 septimber]] [[1954]] – [[Kashihara]], [[8 july]] [[2022]]) wie in [[Japan]]sk politikus fan de [[Liberaal-Demokratyske Partij]] (LDP). Tusken [[2006]] en [[2007]] en tusken [[2012]] en [[2020]] wie er premier fan Japan. Abe wie de jongste Japanske premier en de earste dy't nei de [[Twadde Wrâldkriich]] berne waard. Hy waard sjoen as in konservatyf politikus. Op 8 july 2022 waard hy it slachtoffer fan in oanslach. Hy waard by it jaan fan in ferkiezings taspraak yn de stêd [[Nara]] delsketten troch in earder lid fan de [[Japanske Maritime Selsferdigeningstroepen]] mei in psychysk steurnis. Abe stoar in pear oeren nei de oanslach yn in sikehûs yn Kashihara.


{{DEFAULTSORT:Abe, Shinzo}}
[[Kategory:Japansk politikus]]
[[Kategory:Premier fan Japan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1954]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>m581tt49uory8vwee3yiv7udmthq799</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1083938</id>
      <parentid>1083932</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T10:44:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>berjochtfiks</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3384" xml:space="preserve">{{Politikus
| ôfbylding                   = Shinzō Abe Official.jpg
| ôfbyldingstekst             = Shinzo Abe (2015)
| ôfbyldingsbreedte           = 
| namme                       = 
| echte namme                 = Shinzo Abe
| nasjonaliteit               = {{JAPnasj}}
| bertedatum                  = [[21 septimber]] [[1954]]
| berteplak                   = [[Nagato]]
| stjerdatum                  = [[8 july]] [[2022]]
| stjerplak                   = [[Kashihara]]
| dynasty                     = 
| etnisiteit                  = 
| regionale identiteit        = 
| partij                      = [[Liberaal-Demokratyske Partij|LDP]]
| prizen                      = 
| ûnderskiedings              = 
| funksje1                    = Premier
| regear1                     = 
| amtsperioade1               = 2006-2007
| foargonger1                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger1                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje2                    = Premier
| regear2                     = 
| amtsperioade2               = 2012-2020
| foargonger2                 = [[Yoshihiko Noda]]
| opfolger2                   = [[Yoshihide Suga]]
| funksje3                    = Partijfoarsitter fan de Liberaal-Demokratyske Partij
| regear3                     = 
| amtsperioade3               = 2012-2020
| foargonger3                 = [[Junichiro Koizumi]]
| opfolger3                   = [[Yasuo Fukuda]]
| funksje4                    = Sekretaris-generaal fan it Kabinet
| regear4                     = 
| amtsperioade4               = 2005-2006
| foargonger4                 = [[Hiroyuki Hosoda]]
| opfolger4                   = [[Yasuhisa Shiozaki]]
| funksje5                    = 
| regear5                     = 
| amtsperioade5               = 
| foargonger5                 = 
| opfolger5                   = 
| funksje6                    = 
| regear6                     = 
| amtsperioade6               = 
| foargonger6                 = 
| opfolger6                   = 
| funksje7                    = 
| regear7                     = 
| amtsperioade7               = 
| foargonger7                 = 
| opfolger7                   = 
| funksje8                    = 
| regear8                     = 
| amtsperioade8               = 
| foargonger8                 = 
| opfolger8                   = 
| regear9                     = 
| amtsperioade9               = 
| foargonger9                 = 
| opfolger9                   = 
| webside                     = 
}}
Shinzo Abe ([[Japansk]]: 安倍晋三, Abe Shinzō)  ([[Nagato]], [[21 septimber]] [[1954]] – [[Kashihara]], [[8 july]] [[2022]]) wie in [[Japan]]sk politikus fan de [[Liberaal-Demokratyske Partij]] (LDP). Tusken [[2006]] en [[2007]] en tusken [[2012]] en [[2020]] wie er premier fan Japan. Abe wie de jongste Japanske premier en de earste dy't nei de [[Twadde Wrâldkriich]] berne waard. Hy waard sjoen as in konservatyf politikus. Op 8 july 2022 waard hy it slachtoffer fan in oanslach. Hy waard by it jaan fan in ferkiezings taspraak yn de stêd [[Nara]] delsketten troch in earder lid fan de [[Japanske Maritime Selsferdigeningstroepen]] mei in psychysk steurnis. Abe stoar in pear oeren nei de oanslach yn in sikehûs yn Kashihara.


{{DEFAULTSORT:Abe, Shinzo}}
[[Kategory:Japansk politikus]]
[[Kategory:Premier fan Japan]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1954]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2022]]</text>
      <sha1>2awjcen235s5zf9nwyubt2koapeanbh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Premier fan Japan</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159702</id>
    <revision>
      <id>1083933</id>
      <timestamp>2022-07-22T10:38:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Kategory:Premier fan Japan</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">[[Kategory:Japansk politikus]]
[[Kategory:Premier|Japan]]</text>
      <sha1>ls9ykh9cyvk0vvfpz2escbdg8zz84e7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger oerlis:Lheg</title>
    <ns>3</ns>
    <id>159703</id>
    <revision>
      <id>1083942</id>
      <timestamp>2022-07-22T10:45:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Wolkom</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10" xml:space="preserve">{{wolkom}}</text>
      <sha1>h334j5j1a5mes8ouhr153vbsa2e3cuv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Shinzō Abe</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159704</id>
    <redirect title="Shinzo Abe" />
    <revision>
      <id>1083957</id>
      <timestamp>2022-07-22T11:40:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>trochferwizing</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Shinzo Abe]]</text>
      <sha1>4mt6quhw1bdnldc7irvt22xv48tph2f</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>